text_structure.xml 115 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#BogusławMiedziński">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#BogusławMiedziński">Jako sekretarzy zapraszam ss. Bruskiego i Wielowieyskiego. Protokół i listę mówców prowadzi s. Wielowieyski.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#BogusławMiedziński">Protokół 12 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów. Protokół 13 posiedzenia znajduje się do przejrzenia w Biurze Senatu.</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#BogusławMiedziński">Usprawiedliwili nieobecność na 13 posiedzeniu Senatu senatorowie Koc i Radziwiłł.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#BogusławMiedziński">Udzieliłem urlopu na 1 dzień senatorom: Dobaczewskiemu, Lechickiemu i Wysockiemu.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#BogusławMiedziński">Przystępujemy do porządku dziennego. Punkt 1: Sprawozdanie Komisji Budżetowej o projekcie ustawy o dodatkowych kredytach na rok 1938/39 (druki senackie nr 43 i 47 — sprawozdawca s. Gnoiński).</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#BogusławMiedziński">Głos ma p. sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#MichałGnoiński">Wysoka Izbo! Rozpatrywany obecnie projekt ustawy o dodatkowych kredytach na rok 1938/39 jest siódmym z kolei. W sześciu ustawach, uchwalonych dotychczas przez Izby ustawodawcze, z których jedna była uchwalona jeszcze w czasie sesji nadzwyczajnej w 1938 r., przewidziano zwiększenie kredytów na łączną kwotę 23.746.000, z czego ponad 75% stanowiły dodatkowe kredyty w częściach 5. 6 i 7, będące w przyczynowym związku z wypadkami politycznymi, jakie rozegrały się we wrześniu, październiku i listopadzie roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#MichałGnoiński">Pozostała część kredytów przeznaczona była na pokrycie nowych potrzeb, powstałych dopiero po uchwaleniu budżetu, a więc między innymi na koszty wyborów do Sejmu i Senatu, na wzmożenie walki z zarazą pryszczycy, na utworzenie poselstwa Rzeczypospolitej Polskiej w Kownie i inne.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#MichałGnoiński">Projekt ustawy o dodatkowych kredytach na r. 1938/39 w pierwotnym brzmieniu przedłożenia rządowego obejmował zwiększenia wydatków Państwa na ogólną sumę 38.998.314 zł. Komisja Budżetowa Sejmu na wniosek sprawozdawcy p. Głowackiego, uzgodniony z Rządem, podwyższyła tę kwotę do 39.350.599 zł, uzupełniając projekt ustawy dodatkowymi kredytami: a) w kwocie 252.285 zł — na zaległe dotacje dla wojewódzkich związków samorządów poznańskiego i pomorskiego oraz b) w kwocie 100.000 zł — na subwencję dla gimnazjum polskiego w Gdańsku.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#MichałGnoiński">Równocześnie o taką samą kwotę zwiększono pokrycie oraz wprowadzono nowy art. 4, przewidujący upoważnienia dla Ministra Skarbu do dokonywania przeniesień kredytów na wszystkie paragrafy części 6, 16 i 17. obejmujących budżety wojska, emerytur i rent — ze wszystkich paragrafów i innych części budżetu, przy czym przeniesienia te będą mogły być dokonywane również w trzech miesięcznym okresie ulgowym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#MichałGnoiński">Zwiększenia kredytów, objęte projektem ustawy, ze względu na ich charakter, można podzielić na cztery następujące grupy:</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#MichałGnoiński">1) spowodowane wypadkami politycznymi roku ubiegłego — odzyskaniem ziem Śląska Cieszyńskiego i normalizacją stosunków granicznych polsko litewskich;</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#MichałGnoiński">2) spowodowane koniecznością urealnienia niektórych kredytów, których wysokość, ustalona w budżecie, okazała się niewystarczająca;</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#MichałGnoiński">3) przeznaczone na spłatę zobowiązań z lat ubiegłych;</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#MichałGnoiński">4) przeznaczone na pokrycie nowych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#MichałGnoiński">Na ogólną sumę ponad 39 miln. zł zgłoszonych kredytów dodatkowych — na kredyty pierwszej kategorii (wliczając w nią również zwiększenia kredytów wojskowych) przypada 18,8 miln. zł, czyli 48% wszystkich kredytów projektowanych; na dalsze grupy przypada odpowiednio: na urealnienie kredytów—14,0 miln. zł, czyli 36% ogółu kredytów, na spłatę zobowiązań — 6,1 miln. zł, czyli 16% o ogółu kredytów, na nowe potrzeby — 0,4 miln. zł, czyli ponad 1% ogółu kredytów.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#MichałGnoiński">O ile będziemy rozpatrywać łącznie wszystkie zgłoszone dotychczas przez Rząd dodatkowe kredyty na r. 1938/39, to na ich ogólną sumę 63 miln. zł na kredyty związane z Zaolziem i unormowaniem stosunków polsko-litewskich przypada 37,1 miln. zł, czyli 59%.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#MichałGnoiński">Przechodząc do bardziej szczegółowej charakterystyki zgłoszonych kredytów, pragnę zaznaczyć, iż nie będę omawiał szczegółowo każdej pozycji, gdyż zostały one wyczerpująco omówione i uzasadnione w przedłożeniu rządowym, zwrócę natomiast uwagę na pozycje ważniejsze, trzymając się ustalonego podziału.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#MichałGnoiński">W ramach kredytów, będących konsekwencją wypadków politycznych roku ubiegłego, poza kredytami w części 6 — Ministerstwo Spraw Wojskowych i w części 7 w dziale 5 — Korpus Ochrony Pogranicza, które jako związane z obroną narodową nie wymagają bliższego uzasadnienia — mieszczą się kredyty: a) w części 7, dział 2, § 11 — w kwocie 300.000 zł na zasiłki wojskowe dla rodzin osób powołanych na ćwiczenia wojskowe; na ten cel został już raz przyznany dodatkowy kredyt w kwocie 400.000 zł w ustawie z dnia 23 lutego 1939 r., jednak okazał się on niewystarczający wobec powołania większej ilości osób na ćwiczenia wojskowe, bądź wskutek przedłużenia okresów tych ćwiczeń; b) w części 8, w dziale 3 — Władze i Urzędy Celne — wszystkie kredyty w łącznej kwocie 577.000 zł są przeznaczone dla pokrycia wydatków spowodowanych organizacją służby celnej na obszarze odzyskanych ziem Śląska Cieszyńskiego i utworzeniem nowych placówek celnych na granicy polsko-litewskiej. W związku z tym zostały również w art. 3 projektu ustawy zwiększone etaty osobowe w części 8 o 97 urzędników (z tego 85 dla Zaolzia i 12 na granicy polsko litewskiej) i 64 funkcjonariuszów niższych (z tego 36 dla Zaolzia i 28 na granicy polsko litewskiej); c) w części 8, w dziale 4 „Straż graniczna” wszystkie dodatkowe kredyty zostały zgłoszone na pokrycie zwiększonych wydatków, spowodowanych objęciem przez Straż Graniczną nowej granicy na Śląsku Cieszyńskim; d) w części 9, w dziale wymiaru sprawiedliwości kredyt dodatkowy na płace w kwocie 600.000 zł jest przeznaczony na pokrycie wydatków, związanych z przejęciem i zorganizowaniem wymiaru sprawiedliwości na ziemiach odzyskanych Śląska Cieszyńskiego, w szczególności ze zwiększeniem obsady personalnej w Sądzie Apelacyjnym w Katowicach, w Sądzie Okręgowym i Grodzkim w Cieszynie oraz w związku z obsadzeniem przez nowy personel nowoutworzonych sądów grodzkich w Boguminie, Frysztacie i Jabłonkowie; e) w częściach 16 i 17 dodatkowe kredyty są przeznaczone: w kwocie 2,8 miliona na wypłatę emerytur cywilnych i w kwocie 1,2 miliona zł na wypłatę rent inwalidzkich na obszarze ziem odzyskanych Śląska Cieszyńskiego, stosownie do przepisów dekretów Prezydenta Rzeczypospolitej z listopada 1938 r., rozciągających na te ziemie moc obowiązującą przepisów o zaopatrzeniach emerytalnym i inwalidzkim. Wymienione dodatkowe kredyty zostały ustalone na zasadzie prowizorycznego szacunku i mogą okazać się niewystarczające w związku z likwidowaniem emerytur i rent na Śląsku Cieszyńskim. Aby uniknąć konieczności wniesienia nowej ustawy o charakterze czysto formalnym dla zalegalizowania przekroczeń kredytów, które mogą się okazać w częściach 16 i 17 po zakończeniu roku budżetowego, w art. 4 projektu przewidziano możność pokrycia w 3-miesięcznym okresie ulgowym ewentualnych przekroczeń kredytów w tych częściach, jak również w części 6 — Ministerstwo Spraw Wojskowych — w drodze przeniesień kredytów z innych części budżetu z tych paragrafów, na których okażą się oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#MichałGnoiński">Do drugiej kategorii kredytów dodatkowych, obejmujących urealnienia kredytów, należą następujące pozycje:</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#MichałGnoiński">1) Kredyty dodatkowe w części 7, w dziale Policji Państwowej, wynoszące łącznie 2.929.000 zł, są niezbędne na uzupełnienie kredytów bieżących, które okazały się niewystarczające; dotyczy to przede wszystkim kredytu na płace, który został wstawiony do budżetu w kwocie zbyt niskiej dla utrzymania pełnych osobowych stanów etatowych, a to wskutek uwzględnienia tzw. interkalariów przy obliczeniu wydatków na płace. Stan bezpieczeństwa publicznego w kraju wymagał jednak natychmiastowego obsadzenia wakujących etatów, co spowodowało, że przewidywane oszczędności na tzw. interkalariach nie mogły być osiągnięte w rozmiarze przewidywanym i zaszła konieczność uzyskania dodatkowego kredytu na płace. Poza tym zwiększenia kredytów w tym dziale są przeznaczone na koszty utrzymania policji drogowej, na przeprowadzenie dalszej motoryzacji policji oraz na koszty utworzenia dalszych jednostek rezerwy policyjnej (3 kompanii pieszych i 2 szwadronów konnych), jak również na pokrycie zwiększonych kosztów podróży służbowych w związku z delegowaniem oddziałów policyjnych do różnych akcyj specjalnych. Wymienione przyczyny złożyły się w różnym stopniu na projektowane zwiększenie wydatków w poszczególnych paragrafach budżetu Policji Państwowej.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#MichałGnoiński">2) Kredyty dodatkowe w części 8 Ministerstwo Skarbu w działach 1 i 2 obejmują urealnienie kredytów o charakterze szacunkowym, których wysokość okazała się niewystarczająca. Największa pozycja — 1.100.000 zł w dziale 2, w § 6a jest przeznaczona na pokrycie zwiększonych wydatków za doręczanie pism skarbowych w związku ze zwolnieniem przez ustawę z dnia 11 stycznia 1938 r. zarządów gmin miejskich od obowiązku doręczania pism urzędowych. Powyższa zmiana systemu w doręczaniu pism skarbowych wywołała poważne zwiększenie wydatków na znaczki korespondencji urzędowej. Kredyt w dziale 2, w § 6 w kwocie 400.000 zł jest przeznaczony na sporządzenie druków skarbowych i na druk wzorów, przewidzianych w nowej instrukcji egzekucyjnej. Kredyt w dziale 2, w § 3 jest w całości przeznaczony na przesiedlenia, gdyż kredyt w ustawie skarbowej, przewidziany na ten cel w kwocie 170.000 zł, okazał się niewystarczający w związku ze zwiększoną ilością przeniesień służbowych urzędników skarbowych w wyniku zmian granic województw: poznańskiego, pomorskiego, warszawskiego i łódzkiego na podstawie ustawy z dnia 12 czerwca 1937 r., jak również w związku z organizacją władz skarbowych na terenie ziem odzyskanych Śląska Cieszyńskiego. Obciążający Skarb Państwa przeciętny wydatek na przesiedlenie jednego urzędnika waha się w granicach 300 do 400 zł.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#MichałGnoiński">3) Kredyty dodatkowe w części 13 niemal w całości są przeznaczone na urealnienie kredytów na płace, przewidzianych w wysokości niewystarczającej na pokrycie faktycznych potrzeb resortu oświaty. Omówię szczegółowiej tylko najważniejsze pozycje. W dziale 4 „Szkolnictwo ogólnokształcące” na ogólną kwotę dodatkowego kredytu 6.463.000 zł składają się: a) Wypłata nauczycielom publicznych szkół powszechnych w gminach wiejskich dodatku na mieszkanie zgodnie z ustawą z dnia 29 marca 1938 r.; kredyt na ten cel w budżecie został oszacowany zbyt nisko i niezbędny jest dodatkowy kredyt w kwocie 2.400.000 zł. Należy zaznaczyć, że na wysokość faktycznych wydatków z tego tytułu mają wpływ czynniki niezależne od woli Rządu, a więc np. między innymi do wzrostu tych wydatków w znacznym stopniu przyczynił się wyrok Najwyższego Trybunału Administracyjnego, orzekający, że dodatek mieszkaniowy winien być wypłacony każdemu z małżonków będących oboje nauczycielami szkół powszechnych, nawet jeśli mieszkają razem. b) Na uruchomienie od nowego roku szkolnego 1938/39 — 2.000 etatów nauczycieli szkół powszechnych i 275 etatów nauczycieli w szkołach średnich i opłacenie godzin dodatkowych w szkołach średnich ogólnokształcących — 1.526.000 zł oraz na opłacenie godzin nadliczbowych i kontraktowych w szkolnictwie powszechnym — 1.297.000 zł. c) Na wypłatę w szkołach średnich ogólnokształcących nauczycielom, pełniącym obowiązki opiekunów klasowych, dodatków służbowych za wychowawstwo — 224.000 zł. Zwiększenie kredytów na płace w pozostałych działach części 13 mają charakter analogiczny, gdyż służą przeważnie na uruchomienie etatów nauczycielskich oraz opłacenie dodatkowych godzin.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#MichałGnoiński">Poza wymienionymi dotychczas, urealnienia kredytów w częściach 10 i 14 dotyczą stosunkowo drobnych kwot; poza tym w części 16 w dziale 1 w § 4 przewidziane zostało urealnienie kredytu na wypłatę pośmiertnego w kwocie 200.000 zł.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#MichałGnoiński">Przechodzę z kolei do trzeciej grupy zwiększeń kredytów, przeznaczonych na spłatę zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#MichałGnoiński">Kredyt w części 7 w dziale 2 w § 12 w kwocie 252.285 zł jest przeznaczony na wyrównanie zaległych należności z tytułu reszty dotacji ustawowej za rok 1935/36 wobec wojewódzkich związków samorządowych: poznańskiego — 124.885 zł oraz pomorskiego — 127.400 zł. Na podstawie art. 35 ust. (2) ustawy o tymczasowym uregulowaniu finansów komunalnych z dnia 11 sierpnia 1923 r. w brzmieniu ustawy z dnia 17 marca 1932 r. o zmianie niektórych przepisów ustaw, dotyczących finansów komunalnych (Dz. U. R. P. Nr 25, poz. 223) przysługiwała w okresie 1935/36 z kredytów budżetu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, działu 212 „Dotacje i subwencje” poznańskiemu i pomorskiemu wojewódzkim związkom komunalnym dotacja w kwocie 2.050.000 zł, z czego Poznań — 1.300.000, Pomorze — 750.000. Dotacja ta przeznaczona jest na częściowe pokrycie wydatków, ponoszonych przez oba związki na budowę dróg, melioracje rolne, opiekę nad ubogimi, obłąkanymi, głuchoniemymi, ociemniałymi i zakładami poprawczymi, na utrzymanie kas zasiłkowych oraz na popieranie nauki i sztuki. Dekretem Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 3 grudnia 1935 r. o obniżeniu obciążenia daninami komunalnymi i o innych zmianach w finansach komunalnych (Dz. U. R. P. Nr 88, poz. 544) wspomniana dotacja została od dnia 1 kwietnia 1936 r. obniżona z 2.050.000 zł do 1.025.000 zł. z czego Poznań — 600.000, Pomorze — 425.000. Budżet Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na rok 1938/39 przewiduje w dziale 2 w § 12 kredyt w kwocie 1.025.000 zł, niezbędny na pokrycie datacji bieżącej, brak jest natomiast kredytu na zlikwidowanie powyższej zaległości.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#MichałGnoiński">Kredyt w części 8 w dziale 5 w § 16 w kwocie 420.000 zł jest niezbędny na uregulowanie przez Tymczasowy Wydział Samorządowy w likwidacji we Lwowie zaległych za lata 1932–1937 należności niższych funkcjonariuszów w szpitalach we Lwowie, Krakowie, Kulparkowie i Kobierzynie — za pracę w niedzielę i święta. Niżsi funkcjonariusze wymienionych wyżej szpitali zatrudnieni byli w niedziele i święta, ponieważ liczba personelu szpitalnego z powodu restrykcji budżetowych, przeprowadzonych w tym okresie, była za mała w stosunku do liczby chorych, przebywających w tych szpitalach. Z powodu znacznego niedoboru budżetowego Tymczasowego Wydziału Samorządowego w likwidacji we Lwowie i jego zakładów szpitalnianych, zwłaszcza zaś wskutek corocznego zmniejszania dotacji budżetowych na pokrycie tego niedoboru — Tymczasowy Wydział Samorządowy w likwidacji nie mógł dotychczas z własnych środków budżetowych wyrównać długu z wymienionego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#MichałGnoiński">Kredyty w części 9 — Ministerstwo Sprawiedliwości w działach 2 i 3 z wyjątkiem omówionego już kredytu na płace w dziale 2 — są przeznaczone na częściowe wyrównanie zaległych tak z lat ubiegłych, jak i z bieżącego okresu należności wobec różnego rodzaju wierzycieli z tytułu świadczeń i usług, dostarczonych sądom lub więzieniom. Kredyty powyższe posiadają charakter przelewów, bowiem wydatki z tych kredytów zarachowane zostaną na dochód innych części budżetu, a mianowicie: części 8 — Ministerstwo Skarbu, części 9 — Ministerstwo Sprawiedliwości oraz jako wpływy przedsiębiorstw państwowych Polskie Koleje Państwowe, Polska Poczta, Telegraf i Telefon oraz Lasy Państwowe. Z kredytów przelewowych uregulowane zostaną między innymi należności podatkowe, na które złożone zostały władzom skarbowym zaświadczenia podatkowe o wierzytelnościach płatników z tytułu dokonanych przez nich dostaw i robót. Realizowane kwoty zaświadczeń wpłyną jako dochód z tytułu tych podatków, na pokrycie których zaświadczenia te złożono.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#MichałGnoiński">Wreszcie w czwartej grupie omawianych kredytów dodatkowych znajdują się zwiększenia kredytów, spowodowane powstaniem różnych nowych potrzeb; do tej kategorii należą: 1) Przewidziany w części 12 — Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych w dziale 2 w § 17 „Wydatki związane z pracami aprowizacyjnymi” kredyt w kwocie 133.283 zł na zwiększenie rezerw aprowizacyjnych. 2) Kredyt w części 13 — Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w dziale 3 — Wyznania Religijne — w § 15 w kwocie 30.000 zł jest przeznaczony na udzielenie subwencji dla dokonania najbardziej niezbędnych prac na konserwację katedry w Sandomierzu. 3) Kredyt w części 13 w dziale 4 w § 11 „Subwencje i dotacje” w kwocie 100.000 zł jest przeznaczony na udzielenie subwencji gimnazjum polskiemu im. Józefa Piłsudskiego w Gdańsku na dokończenie budowy własnego gmachu. Budowa tego gmachu była rozpoczęta w r. 1936, a kosztorys budowy był obliczony na kwotę około 1.000.000 zł, przy czym w budynkach gimnazjalnych miałyby znaleźć pomieszczenie różne polskie instytucje kulturalno-oświatowe, istniejące na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Dotychczas na koszty budowy gmachu gimnazjum wydatkowano kwotę 920.000 zł. uzyskaną z dotacji budżetowych różnych resortów, głównie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a także ze składek i ofiar społeczeństwa w kwocie około 100.000 zł. Do wykończenia gmachu potrzebna jest jeszcze kwota około 200.000 zł. Ponieważ w drodze oszczędności budżetowych z różnych pozycji budżetu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego będzie można wyasygnować na ten cel kwotę około 67.000 zł, przeto na wyrównanie brakującej sumy na wykończenie gmachu potrzebne jest przyznanie dodatkowego kredytu przynajmniej w kwocie 100.000 zł.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#MichałGnoiński">4) Kredyt w części 13 w dziale 9 — Wydatki ogólne w § 9 „Nieruchomości” w kwocie 150.000 zł jest przeznaczony na pokrycie kosztu najniezbędniejszych prac w związku z przekształceniem Państwowej Średniej Szkoły Technicznej Kolejowej w Warszawie na Liceum Kolejowe. Wydatek powyższy pokryty zostanie z kredytów subwencyjnych z planu finansowo-gospodarczego Polskich Kolei Państwowych. Wpłata z powyższego tytułu, służąca jako pokrycie tego wydatku, przewidziana została w dziale 5 § 8 „Różne dochody” budżetu dochodów Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#MichałGnoiński">Art. 2 projektu ustawy — poza wymienionym zwiększeniem dochodów w części 13 o 150.000 zł — przewiduje pokrycie w zwiększeniu dochodów z następujących źródeł: z danin publicznych o 31,2 miln. zł, w tym z podatku przemysłowego o 13 miln. zł, z podatku dochodowego o 10 miln. zł, z podatku od piwa o 2 miln. zł, z zaległości, grzywien i kar w podatkach bezpośrednich o 5 miln. zł, z podatków zniesionych o 1,2 miln. zł, z wpłat monopolów państwowych o 6 miln. zł, w tym z monopolu spirytusowego o 4 miln zł, z monopolu tytoniowego o 2 miln. zł, z wpłat przedsiębiorstw państwowych w zarządzie Ministerstwa Przemysłu i Handlu o 2 miln. zł.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Wicemarszałek Dąbkowski.)</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#MichałGnoiński">Ponieważ w dotychczasowych ustawach o dodatkowych kredytach na rok 1938/39 zostało już przewidziane jako pokrycie zwiększenie wpływów z podatku dochodowego o 1,5 miliona zł oraz z wpłat monopolów: tytoniowego o 2 miliony zł i spirytusowego o 19,9 miliona zł, przeto łącznie z pokryciem, przewidzianym w obecnym projekcie ustawy, budżet Państwa na rok 1938/39 został podwyższony po stronie dochodowej: w daninach publicznych o 32,7 miliona zł, we wpłatach monopolów o 27,8 miliona zł, we wpłatach przedsiębiorstw o 2 miliony zł. w dochodach administracyjnych o 0,2 miliona zł, czyli razem o 62,7 miliona zł.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#MichałGnoiński">O realności przewidywanego pokrycia świadczą wyniki wykonania budżetu za 11 miesięcy roku budżetowego. Tak więc rzeczywiste wpływy w tym okresie w stosunku do kwot przewidzianych w budżecie, przy idealnym procencie dla 11 miesięcy równym 91,7%, wyniosły:</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#MichałGnoiński">a) w podatku przemysłowym 102,5%,</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#MichałGnoiński">b) w podatku dochodowym 101,3%,</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#MichałGnoiński">c) w podatku od piwa 112,0%,</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#MichałGnoiński">d) w odsetkach od zaległości, w grzywnach i karach w podatkach bezpośrednich 129,7%,</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#MichałGnoiński">e) w podatkach zniesionych 284,2%,</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#MichałGnoiński">f) w monopolu spirytusowym 97,8%,</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#MichałGnoiński">g) w monopolu tytoniowym 91,4%,</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#MichałGnoiński">h) we wpłatach przedsiębiorstw w zarządzie Ministerstwa Przemysłu i Handlu (łącznie) 149,2%.</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#MichałGnoiński">Jak z cyfr tych widzimy, z wyjątkiem wpłat monopolów we wszystkich pozostałych tytułach rzeczywiste wpływy za okres 11 miesięcy już przekroczyły kwoty preliminowane na cały rok. Wpłaty monopolów są z reguły dokonywane w większych kwotach przy końcu okresu budżetowego, a zatem nie może istnieć obawa co do nierealności pokrycia z tych źródeł.</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#MichałGnoiński">Art. 3 projektu ustawy zawiera zwiększenia etatów osobowych administracji cywilnej poza zwiększeniami etatów w części 8, przeznaczonymi na obsadzenie placówek celnych na nowej granicy na Śląsku Cieszyńskim i na granicy polsko-litewskiej.</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#MichałGnoiński">Wreszcie art. 5 projektu ustawy przewiduje upoważnienie Ministra Skarbu do uregulowania zadłużenia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w stosunku do Państwowego Zakładu Emerytalnego i Ubezpieczalni Społecznych z tytułu składek ubezpieczeniowych za nauczycieli i pracowników państwowych w drodze przydzielenia instytucjom wierzycielskim pakietu obligacyj 4% Pożyczki Konsolidacyjnej. W artykule tym przewidziano ograniczenie kwoty należności, które będą mogły być uregulowane w sposób powyższy, do 9 miln. zł, przy czym regulacja będzie mogła dotyczyć należności, powstałych po dn. 15 stycznia 1936 r., jako po dacie wejścia w życie dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 14 stycznia 1936 r. o konwersji państwowych pożyczek wewnętrznych (Dz. U. R. P. Nr 3, poz. 10), przewidującego w art. 6 możność regulowania podobnych zadłużeń obligacjami Pożyczki Konsolidacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#MichałGnoiński">Zadłużenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z omawianych tytułów powstało w latach ubiegłych z powodu zbyt szczupłych kredytów, przewidywanych w budżecie na opłacenie składek ubezpieczeniowych. Zadłużenie to według stanu na dzień 1 lutego 1939 r. przedstawia się następująco: a) wobec Ubezpieczalni Społecznych 7.004.000 zł, w tym zadłużenie z lat ubiegłych 5.710.000 zł, z roku bieżącego — 1.294.000 zł; b) wobec Państwowego Zakładu Emerytalnego 5.756.000 zł, w tym zadłużenie z lat ubiegłych 3.434.000 zł, z roku bieżącego 2.322.000 zł.</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#MichałGnoiński">Wnoszę o przyjęcie rządowego projektu ustawy o dodatkowych kredytach na rok 1938'39 w brzmieniu, przyjętym przez Sejm.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#StefanDąbkowski">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#StefanDąbkowski">Kto jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że projekt ustawy został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#StefanDąbkowski">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Administracyjno Samorządowej o projekcie ustawy o szczególnych warunkach służby państwowej, związanych z przyłączeniem do Polski ziem odzyskanych (druki senackie nr 44 i 46) — sprawozdawca s. dr Wolf.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#StefanDąbkowski">Udzielam głosu p. sprawozdawcy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#LeonWolf">Wysoki Senacie! Przedłożony rządowy projekt ustawy o szczególnych warunkach służby państwowej, związanych z przyłączeniem do Polski ziem odzyskanych, obejmuje przepisy o zaliczeniu czasu służby pracowników na ziemiach odzyskanych do służby państwowej w Rzeczypospolitej Polskiej tak dla ustalenia stosunków służbowych, jak również dla obliczenia wysokości emerytury. Pojęcie służby państwowej wzięte tu jest w szerszym tego słowa znaczeniu, gdyż obejmuje w ogóle służbę publicznoprawną, nie wyłączając służby w instytucjach i przedsiębiorstwach państwowych, mających odrębną osobowość prawną. Nie objęta jest jednak tym projektem ustawy służba w przedsiębiorstwie „Polskie Koleje Państwowe”, a to dlatego, że dotychczasowe przepisy, odnoszące się do tego przedsiębiorstwa, wykazują dostateczne podstawy do regulowania stosunków służbowych tych funkcjonariuszów.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#LeonWolf">Głównego kontyngentu osób, które będą korzystać z przedłożonego projektu ustawy, dostarczają przyłączone powiaty Śląska Cieszyńskiego. Ludność tych powiatów przechodziła od czasu wojny światowej po raz trzeci zmianę suwerenności państwowej. Dostawszy się bowiem po rozpadnięciu Austrii pod władzę polską na krótki czas, przydzielona została w lipcu 1920 r. do byłej Republiki Czesko-Słowackiej, skąd wyzwolona, wróciła w październiku 1938 r. do Macierzy polskiej. Ciągłość jej życia społecznego w każdym względzie przerwana została w krótkim stosunkowo czasie trzy razy, a na niebezpieczeństwo utraty środków do życia, możności utrzymania swych rodzin oraz uzyskanych praw do większych zarobków i zaopatrzenia na starość i od wypadku — narażeni zawsze najbardziej byli ci, którzy służyli jako urzędnicy i jako funkcjonariusze państwowi.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#LeonWolf">Rządy polskie w latach 1918–20 na terenie Śląska Cieszyńskiego w tej części, która postanowieniem Rady Ambasadorów z 28 lipca 1920 r. została przydzielona do byłej Republiki Czesko Słowackiej, miały charakter prowizoryczny, sprawowane były przez regionalną Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego, która pod względem administracyjno-prawnym pozostawiła status quo, i sprawa urzędników i funkcjonariuszów' publicznych nie stanowiła prawie żadnego zagadnienia. Po przyłączeniu tej części do Czechosłowacji nastąpiła pewna zmiana w personelu pracowników publiczno-prawnych. Była to zmiana, spowodowana z jednej strony terrorem uprawianym przez prywatne osoby i grupy osób, które niby bez wiedzy i bez woli oficjalnych władz starały się wymusić, by jak najmniej uświadomionych Polaków pozostało w służbie publicznej, z drugiej zaś strony nieraz nieuzasadnionym strachem pracowników Polaków samych, którzy zresztą spodziewając się w Polsce lepszych warunków sami opuszczali zajmowane stanowiska i szukali zatrudnienia w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#LeonWolf">Co do tych pracowników publiczno-prawnych, którzy pozostali, władze czesko-słowackie stanęły na ogół na stanowisku poszanowania nabytych praw, zaliczając im bez względu na ich narodowość strawione w austriackiej i przejściowej polskiej służbie lata wraz ze służbą wojskową. Swoją drogą z biegiem czasu wynajdywano tysiączne powody, by niewygodnych sobie funkcjonariuszów usunąć, ale zachowywano zazwyczaj wszelkie pozory prawa i o ile ktoś został zwolniony ze służby, otrzymywał należną mu według lat służby emeryturę.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#LeonWolf">W ciągu 18 lat rządów czeskich zmieniło się wiele. Administrację państwową, a nawet samorządową obsadzono przez Czechów, tal: samo sądownictwo i prawie wszystkie inne urzędy państwowe. Tylko na poczcie przy kolei państwowej i krajowej zostały jeszcze z czasów austriackich na najniższych posterunkach Polacy. Pozostali też w polskich szkołach publicznych i prywatnych polscy nauczyciele. Wszyscy ci polscy pracownicy w służbie publicznej mieli z natury rzeczy trudne za czasów czeskich stanowisko i dlatego zrozumiałą rzeczą jest, że pragnęli zmiany i z niecierpliwością oczekiwali chwili, by się dostać do Polski.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#LeonWolf">Po przyłączeniu do Polski nie pozostał ani jeden Czech urzędnik tak w urzędach administracyjnych, jak skarbowych, sądowych i innych. Pozostali tylko nieliczni pracownicy niższej kategorii, Polacy mniej lub więcej uświadomieni. Czesi sami, nie czekając wkroczenia władz polskich, opuścili swoje stanowiska, niektórzy Polacy także wystąpili ze służby administracyjnej, szczególnie skarbowej, i przeszli do służby przedsiębiorstw prywatnych.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#LeonWolf">Poza pracownikami kolejowymi z czasów czeskiej okupacji pozostali jednak w największej liczbie polscy nauczyciele i ci najbardziej są zainteresowani przepisami tej ustawy. Tak oni, jak i inni pracownicy publiczno-prawni Polacy, którzy za czasów czeskich znosili swój los, wzdychając do wyzwolenia, przechodzili do Polski z nadzieją, że ich byt się poprawi. Niestety, nie wszyscy zostali zaspokojeni. Na razie sytuacja ich w wielu wypadkach się pogorszyła. Dotąd w wielu wypadkach otrzymują za swą pracę bardzo skromne zaliczki, stawiające nieraz utrzymanie ich rodzin pod znakiem zapytania. Przedstawiony nam projekt ustawy ma położyć kres temu biedowaniu, dlatego czekają na przekształcenie go w ustawę z wielką niecierpliwością. Ponieważ wypłacano im dotychczas według asygnat służbowych zaliczki, oczekiwali dopłaty. Niestety, ta ustawa -tego ich życzenia ze względu na przepis ust. (2) art. 2 nie spełni. Na przeszkodzie temu stoją znowu przyczyny natury skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#LeonWolf">Jak zaznaczyłem, z uprawnień projektowanej ustawy korzystać będzie kilku urzędników administracyjnych i sądowych, kilkudziesięciu pracowników najniższych stopni służbowych, a poza tym przeważnie nauczyciele. Nauczyciele ci uczyli w polskich szkołach za czasów okupacji czeskiej. Wielu z nich uczyło w szkołach publicznych, byli zatem w służbie publicznej, ale znaczna ich liczba uczyła w szkołach prywatnych Macierzy Szkolnej. Dziś, gdy te prywatne szkoły stały się państwowymi, słuszną rzeczą jest, aby nauczyciele, którzy w nich w ciężkich warunkach uczyli, poświęcili się w tej służbie dla sprawy narodu, a także poza szkołą utrzymywali polskość — stawszy się polskimi nauczycielami publicznymi, utrzymywanymi ze środków Państwa Polskiego, korzystali z tych samych praw, co nauczyciele we wszystkich innych polskich szkołach, pracujący już od samego początku w szkołach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#LeonWolf">Według zestawienia Wydziału Oświecenia Publicznego w Katowicach przejęto do służby polskiej państwowej ze służby prywatnej Macierzy Szkolnej: z przedszkoli 51 nauczycieli, ze szkół powszechnych 53 nauczycieli, ze szkół średnich ogólnokształcących 10 i ze szkół zawodowych 2. Razem nauczycieli szkół prywatnych 116. Ze szkół publicznych zaś przejęto: ze szkół powszechnych 341 nauczycieli, ze szkół średnich ogólnokształcących 19, ze szkół zawodowych 3. Razem nauczycieli ze szkół publicznych przejęto 363. Wszystkich zaś nauczycieli z prywatnych i publicznych szkół przejęto obecnie do służby państwowej polskiej 479.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#LeonWolf">Ponieważ tu chodzi wyłącznie o osoby narodowości polskiej, z których wiele oddało sprawie utrzymania ducha narodowego na tym terenie wielkie usługi i tym samym przyczyniło się do przyłączenia tej ziemi do Polski, więc słuszną i sprawiedliwą rzeczą jest, żeby Państwo Polskie nie tylko w całej pełni uznało ich prawa, nabyte przez dawną służbę w urzędach i szkolnictwie, lecz aby także dla tych, którzy w czasach zaborczych poświęcili się nauczaniu w polskich szkołach prywatnych, nie mając widoków na zabezpieczenie swej przyszłości, stworzyło takie warunki, które by ich postawiły na równi z nauczycielami polskimi w szkołach publicznych, tak jak gdyby pracowali od samego początku w szkołach państwowych.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#LeonWolf">Tym wymogom czyni zadość przedłożony projekt w art. 3. Uznaje za służbę państwową także okres, w którym funkcjonariusze państwowi sprawowali po objęciu władzy przez Polskę z polecenia władz państwowych urzędy komisarycznych naczelników gmin. Art. 3 wylicza te podstawy, które mają być uwzględnione obowiązkowo przy stwierdzeniu lat służby, zaś w art. 4 wymienione są warunki, które fakultatywnie mogą być wzięte w rachubę przy obliczaniu lat służby. Należało by tu wyrazić życzenie, by co do funkcjonariuszów na przyłączonych w październiku 1938 r. ziemiach Śląska Cieszyńskiego władze stosowały przepis tego artykułu liberalnie i okresy w tym artykule wymienione uwzględniały we wszystkich wypadkach, gdzie dana osoba wykaże się pracą dla sprawy polskiej za czasów zaborczych. Zaznaczyć jednak trzeba, że nawet przy najliberalniejszym stosowaniu tego artykułu w pewnych wypadkach przejęci funkcjonariusze będą upośledzeni w stosunku do swych kolegów, zatrudnionych od samego początku w służbie państwowej, polskiej, gdyż wspomniana w punkcie 3 tego artykułu wojskowa służba obowiązkowa trwała w Czechosłowacji także dla poborowych o wykształceniu średnim lub wyższym dwa lata, a nie jeden rok, jak w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#LeonWolf">Art. 6 traktuje o czasie zaliczanym do wysługi emerytalnej, zaliczając do niej czas spędzony w służbie szkół prywatnych według art. 3 pkt. 2 oraz tworząc możliwość zaliczenia lat służby według projektowanej ustawy do wysługi emerytalnej w tych wypadkach, jeżeli go nie można zaliczyć według przepisów art. 2 dekretu Prezydenta z 19 listopada 1938 r. o rozciągnięciu przepisów emerytalnych na odzyskane ziemie.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#LeonWolf">Przepisy artykułów od 6 do 10 uwzględniają stosunki służbowe tylko nauczycieli, a to ze względu na specjalne przepisy, obowiązujące w Polsce pod tym względem, a w szczególności dlatego, iż do służby nauczycielskiej przyjęło się osoby z prywatnej służby szkolnej i że zachodzi możliwość, iż do tej służby przyjmie się także niektóre osoby, nie władające na razie zupełnie poprawnie językiem polskim.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#LeonWolf">Art. 7 mówi o ustaleniu fakultatywnym tych nauczycieli, którzy bądź już w czesko-słowackiej służbie byli definitywnymi, bądź mieli warunki do ustalenia. Analogiczny przepis co do innych funkcjonariuszów cywilno-prawnych nie jest potrzebny, gdyż co do nich istnieje już możliwość ustalenia według ustawy o państwowej służbie cywilnej z dnia 17 lutego 1922 r. (Dz. U. R. P. Nr 21, poz. 164), która nie jest uwarunkowana, jak w pragmatyce służbowej nauczycieli, trzyletnim okresem poprzedzającej służby.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#LeonWolf">Art. 8 stwarza możność nominacji na kierowników publicznych szkół względnie na profesorów tych nauczycieli, którzy mają wymaganą ilość lat w służbie dotychczasowej, choć nie w Państwie Polskim.</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#LeonWolf">W art. 9 uwzględniono tych nauczycieli, którzy nie władając poprawnie językiem polskim chcieliby pozostać w służbie polskiej. Mogą oni być zrazu w przypadkach, zasługujących na uwzględnienie, przyjęci do służby nauczycielskiej, lecz pod warunkiem, że do dwu lat wykażą się dokładną znajomością tego języka.</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#LeonWolf">Osoby, które reflektują na udogodnienia względnie stanowiska nauczycieli, oznaczone w art. 7 do 9, zatem na ustalenie w służbie, na stanowisko kierownika, nominację na profesora, na przyjęcie mimo niedokładnej znajomości języka polskiego — muszą wnieść podania o przyjęcie do służby w Państwie Polskim najpóźniej do dnia 31 maja 1939 r., jak to ustalił Sejm. Rząd bowiem zaprojektował krótszy termin — do 30 kwietnia. Termin ten jest inny niż termin w art. 5, obowiązujący dla tych, którzy chcą być przyjęci do publiczno-prawnej służby w Państwie Polskim według postanowień art. 3 i 4. Różnica tłumaczy się tym, że kto się późno zdecydował na zgłoszenie do służby państwowej, musi się liczyć z tym, że warunki dla niego będą mniej dogodne, niż dla tych, którzy zgłosili się natychmiast i dlatego uzyskali pierwszeństwo.</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#LeonWolf">Komisja Administracyjno-Samorządowa postanowiła w interpretacji art. 4 p. 1 stwierdzić, że za pracę w organizacjach, mających na celu przyłączenie poszczególnych ziem do Państwa Polskiego, uważa się pracę także w tych organizacjach, które budziły ducha narodowego i uświadamiały ludność pod względem narodowym, chociaż wyraźnego celu przyłączenia ziemi do Polski ani w swych statutach, ani w swojej działalności na zewnątrz nie miały.</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#LeonWolf">Inne przepisy projektu nie wymagają specjalnego wyjaśnienia. Sejm poczynił niektóre zmiany, które są już uwzględnione w przedłożonym projekcie. Komisja Administracyjno-Samorządowa zwróciła szczególną uwagę na przepis art. 2 ust. (2), który przekreśla nadzieje wielu z nauczycieli polskich i najniższych pracowników publiczno-prawnych. Osoby te z nabytymi w ciężkich warunkach służby publiczno-prawnej u Czechów prawami dostały się do służby ojczyzny z upragnieniem oczekiwanej. Przyjęto je i do czasu zaszeregowania do przynależnych grup uposażeniowych dawano im przez kilka miesięcy w formie zaliczki niskie, nieraz bardzo niskie wynagrodzenia. Pocieszali się, że po zaszeregowaniu przyjdzie dopłata, do tego czasu odkładali nieraz najpotrzebniejsze zakupy, a niejeden pocieszał się, że zapłaci swoje długi. Zostali zaszeregowani nareszcie, a oto art. 2 ust. (1) zalicza im służbę od dnia rzeczywistego objęcia służby. Niestety, zaraz ustęp (2) wyraźnie pozbawia ich możności uzyskania tej dopłaty. Uzasadnia się to względami skarbowymi, a jednak kiedy rozważymy, że Państwo uzyskało z tym terenem ogromne bogactwa i źródła dochodów, przewyższające potrzeby tego kraju w wysokiej mierze, że Państwo skorzystało ze służby tych osób, gdyby bowiem ich nie było, musiałoby dla pełnienia tych zadań na tym terenie sprowadzić urzędników i nauczycieli z innych części Polski, którym by musiało płacić pełne pobory, a w wielu wypadkach pobory zwiększone o diety, że wreszcie chodzi tu o ludzi, którzy przez cały okres służby nawet w obcym państwie pracowali pośrednio także dla narodu i Państwa Polskiego, to uznać musimy, że jest to upośledzenie niesłuszne. Zwłaszcza, że w związku z innymi podobnymi fiskalnymi zarządzeniami, które albo żadnej, albo tylko mamą przysługę Państwu przynoszą, budzi to wrażenie nierównomiernego traktowania.</u>
          <u xml:id="u-4.19" who="#LeonWolf">Rozważając to senacka Komisja Administracyjno-Samorządowa nie proponuje jednak zmiany tego przepisu, zwłaszcza że odesłanie projektu do Sejmu oddaliłoby termin wejścia w życie tej tak oczekiwanej przez pracowników publiczno-prawnych ustawy. Lecz zwracam uwagę na to, że stylizacja art. 2 ust. (2) w przedłożonym projekcie jest tego rodzaju, że wypłata różnicy mogłaby być przez Rząd zaraz zarządzona.</u>
          <u xml:id="u-4.20" who="#LeonWolf">Komisja Administracyjno-Samorządowa rozpatrzyła przedłożony projekt ustawy o szczególnych warunkach służby państwowej, związanych z przyłączeniem do Polski ziem odzyskanych, na posiedzeniu w dniu 18 marca 1939 r. i wnosi: Wysoki Senat uchwalić raczy projekt ustawy w brzmieniu, uchwalonym przez Sejm w dniu 18 marca 1939 r., bez zmian oraz następującą rezolucję:</u>
          <u xml:id="u-4.21" who="#LeonWolf">„Senat wzywa Rząd do zarządzenia, by w przypadkach, zasługujących na uwzględnienie, osoby, które na ziemiach przyłączonych do Polski zostały przyjęte do służby państwowej względnie do innej publiczno-prawnej służby, otrzymały w jakiejkolwiek bądź formie wynagrodzenie różnicy między wynagrodzeniem, jakie otrzymały faktycznie za czas od rzeczywistego objęcia obowiązków, a uposażeniem, określonym w piśmie nominacyjnym”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#StefanDąbkowski">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#StefanDąbkowski">Kto z Panów Senatorów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Senat projekt ustawy uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#StefanDąbkowski">Przystępujemy do przegłosowania rezolucji, która jest umieszczona w druku senackim nr 46 i którą odczytał p. sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#StefanDąbkowski">Kto z Panów Senatorów jest za przyjęciem tej rezolucji, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Senat rezolucję uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#StefanDąbkowski">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wojskowej o projekcie ustawy o zmianie ustawy o ochotniczych lotach ćwiczebnych (druki senackie nr 29 i 33) — sprawozdawca s. Siciński.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#StefanDąbkowski">Głos ma p. sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#StanisławSiciński">Wysoki Senacie! W imieniu Komisji Wojskowej mam zaszczyt przedstawić rządowy projekt zmiany ustawy o ochotniczych lotach ćwiczebnych. Projekt ten nowelizuje ustawę z dnia 23 stycznia 1937 r. w duchu rozszerzenia zasięgu ochotniczego przeszkalania kadr rezerwowych lotnictwa.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#StanisławSiciński">Współczesny wielki i ciągły rozwój techniki w kierunku opanowania przestworzy wysuwa lotnictwo wojskowe na eksponowane miejsce w pracy wojennej, a zwłaszcza w polskich warunkach geograficznych nakazuje zwrócić specjalną uwagę na pełne pogotowie powietrzne Państwa.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#StanisławSiciński">Musimy dążyć do maksymalnego zwiększenia rezerw lotniczych, a tym samym stworzyć jak najlepsze warunki dla ich szkolenia. Piloci, obserwatorzy i strzelcy samolotowi w rezerwie otrzymali wyszkolenie w służbie czynnej, a następnie kształceni są dalej na ćwiczeniach przymusowych. Jednakże ograniczenie się do ćwiczeń przymusowych jest wobec coraz to nowych zdobyczy technicznych oraz konieczności częstego treningu — stanowczo niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#StanisławSiciński">Ażeby umożliwić intensywniejsze doszkalanie rezerw na drodze ochotniczych ćwiczeń, uregulowano tę sprawę ustawą z dnia 23 stycznia 1937 r. o ochotniczych lotach ćwiczebnych. Ustawą tą zostali objęci tylko żołnierze-piloci rezerwy z wyłączeniem cywilnych pilotów komunikacyjnych, pilotów oblatujących aparaty lotnicze itd. oraz obserwatorów i strzelców samolotowych.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#StanisławSiciński">Ponieważ praca pilotów cywilnych zbyt odbiega dzisiaj od wymagań stawianych pilotom wojskowym, należy im zapewnić czysto wojskowe wyszkolenie i nie wyłączać z ochotniczych lotów ćwiczebnych, lecz objąć niniejszą ustawą w myśl poprawki sejmowej Komisji Wojskowej, przyjętej przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#StanisławSiciński">Rola obserwatorów i strzelców samolotowych, nie mniej ważna od roli pilotów i również wymagająca odpowiednio intensywnego doszkalania, znalazła właściwy wyraz w niniejszej ustawie, która jednolicie reguluje sprawę ochotniczych lotów ćwiczebnych zarówno dla pilotów, jak obserwatorów i strzelców samolotowych.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#StanisławSiciński">Udostępnienie ośrodków przysposobienia wojskowego lotniczego dla lotów ćwiczebnych ułatwi odbywanie lotniczego treningu ze względu na to, że ośrodki przysposobienia wojskowego lotniczego są bardziej rozrzucone w terenie, a tym samym odległość dojazdów jest znacznie mniejsza; jest również bardzo ważne z punktu widzenia odciążenia treningowych eskadr pułków, ćwiczących także pilotów służby czynnej.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#StanisławSiciński">Ze względu na wielkie znaczenie dla Państwa posiadania dobrze przygotowanych rezerw personelu lotniczego wydatki z tym związane należy uznać za konieczne, a kwestia oszczędnościowa musi zejść na drugi plan.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#StanisławSiciński">Przechodzę obecnie do omówienia poszczególnych artykułów referowanej ustawy (druk sejmowy nr 31):</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#StanisławSiciński">Art. 1 ustęp (1) — zmiana ma charakter zasadniczy i jest najważniejsza. Ustawa z dnia 23 stycznia 1937 r. mówiła o ochotniczych lotach ćwiczebnych tylko dla pilotów rezerwy. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o ochotniczych lotach ćwiczebnych rozciąga to prawo na obserwatorów i strzelców samolotowych. Komisja Wojskowa Sejmu wniosła do projektu rządowego poprawkę, przyjętą przez Sejm, polegającą na skreśleniu ustępu (2) art. 1, który pozbawiał prawa do ochotniczych lotów ćwiczebnych tych żołnierzy rezerwy, którzy z racji swoich zajęć zawodowych lub zarobkowych wykonywują czynności pilotów komunikacyjnych lub pilotów oblatujących aparaty lotnicze. Poprawka ta jest słuszna, ponieważ piloci komunikacyjni i inni nie mogą ćwiczyć lotów zespołowych, akrobacyj itp., wymaganych od lotnika wojskowego.</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#StanisławSiciński">Zmiany art. 2, 3, 6 i 9 mają charakter formalno-prawny, wynikający ze zmiany art. 1, i nie wymagają szczegółowego omówienia.</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#StanisławSiciński">Art. 4 — w wierszu 7 Komisja Wojskowa Sejmu skreśliła wyrazy „w złotych”, a tabelce nadano treść, jak w druku nr 29. Istota poprawki sejmowej polega na tym, że projekt rządowy przyznawał wyższe dodatki lotnicze pilotom i obserwatorom, niż strzelcom samolotowym, a Komisja Wojskowa Sejmu zrównała strzelców samolotowych w dodatkach lotniczych z pilotami i obserwatorami, uważając, że służba strzelców samolotowych jest równie ciężka i odpowiedzialna, jak pilotów i obserwatorów. Poprawkę tę Komisja Wojskowa Senatu uznaje za słuszną.</u>
          <u xml:id="u-6.12" who="#StanisławSiciński">Art. 7 przewiduje jako miejsce odbywania lotów ćwiczebnych nie tylko pułki lotnicze, lecz również przynależne do nich ośrodki przysposobienia wojskowego lotniczego, co ma znaczenie ze względu na odciążenie eskadr ćwiczebnych pułków.</u>
          <u xml:id="u-6.13" who="#StanisławSiciński">Art. 2, 3, 4 referowanej ustawy stanowią zwykłą formę końcową aktu prawnego.</u>
          <u xml:id="u-6.14" who="#StanisławSiciński">W imieniu Komisji Wojskowej wnoszę: Wysoki Senat uchwalić raczy projekt ustawy w brzmieniu uchwalonym przez Sejm (druk senacki nr 29) bez zmian.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#StefanDąbkowski">Nikt do głosu nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#StefanDąbkowski">Kto z Panów Senatorów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Senat projekt ustawy uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#StefanDąbkowski">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowej o projekcie ustawy o rozciągnięciu mocy obowiązującej przepisów o niektórych daninach publicznych oraz o monopolach państwowych na ziemie odzyskane (druk sejmowy nr 107 i druk senacki nr 52) — sprawozdawca s. Drozdowski.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#StefanDąbkowski">Udzielam głosu p. sprawozdawcy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MarianWacławDrozdowski">Wysoki Senacie! Rządowy projekt ustawy o rozciągnięciu mocy obowiązującej przepisów o niektórych daninach publicznych oraz o monopolach państwowych na ziemie odzyskane zmierza do uporządkowania stanu prawnego w dziedzinie ustawodawstwa skarbowego na tych ziemiach. Ma on na celu unifikację ustawodawstwa przez wprowadzenie na teren ziem odzyskanych przepisów prawa materialnego oraz formalnego w zakresie danin publicznych i monopolów państwowych, a więc ustaw podatkowych, ustaw o monopolach państwowych i ordynacji podatkowej.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MarianWacławDrozdowski">Wprowadzenie tych przepisów Jest konieczne nie tylko z uwagi na potrzebę zachowania ładu prawnego, ale również i ze względów gospodarczych. System ustawodawstwa podatkowego czeskiego jest różny od systemu polskiego; szczególnie poważne różnice zachodzą w samym obciążeniu podatkowym. Gdyby więc na terenie ziem przyłączonych utrzymane było ustawodawstwo czeskie, to w konsekwencji wytworzyłaby się sytuacja, że takie same podmioty podatkowe na terenie Państwa Polskiego byłyby pod względem obciążenia podatkowego traktowane niejednolicie. Niejednakowe traktowanie jednostek gospodarczych, pracujących w jednym organizmie gospodarczym, mogłoby pociągnąć za sobą pewne perturbacje gospodarcze przez powstanie warunków nierównej konkurencji.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#MarianWacławDrozdowski">Ujednolicenie ustawodawstwa podatkowego da w danym wypadku korzyści gospodarcze ziemiom przyłączonym, a to z tego względu, że obciążenie podatkowe w Polsce jest znacznie mniej skomplikowane i mniejsze, niż ustawodawstwo i obciążenie podatkowe czesko słowackie. Jedynie silniej obciążone w Polsce są dochody, pobierane w formie uposażeń lub wynagrodzeń za najemną pracę, w szczególności przy niższych zarobkach.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#MarianWacławDrozdowski">Różnice w obciążeniach pomiędzy obciążeniem czeskim a polskim charakteryzują następujące cyfry. Przytoczę je tutaj, ponieważ jest to ciekawe, jakie są różnice w obciążeniu ogólnym podatkami bezpośrednimi poszczególnych kategoryj podatników w Czechosłowacji i obecnie w Polsce. A więc np. adwokat — mówię oczywiście tylko o podatkach bezpośrednich, bo podatki pośrednie dotyczą wszystkich jednakowo — który w Czechosłowacji płacił rocznie przeciętnie 1.016 zł podatku, w Polsce będzie płacił tylko 719 zł. Następnie mały kupiec, który prowadził handel towarowy i płacił 861 zł wszystkich podatków bezpośrednich w Czechosłowacji, w Polsce będzie płacił tylko 471 zł. To jest obliczone na podstawie konkretnych wymiarów. Kupiec większy, który płacił 8.404 zł podatków bezpośrednich w Czechosłowacji, będzie w Polsce płacił 5.345 zł, a np. mały rolnik, który posiadał 0,77 ha i płacił w Czechosłowacji 16 zł podatków bezpośrednich, w Polsce będzie płacił tylko 3 zł rocznic. Rolnik, który ma 217 ha ziemi i płacił w Czechosłowacji 3.246 zł, w Polsce będzie płacił 2.873 zł, a więc również mniej. Jedynie urzędnicy i robotnicy stanowią wyjątek. A więc robotnik, który zarabiał rocznie 2.880 zł, opłacał w Czechosłowacji 46 zł rocznie podatku, w Polsce będzie płacił 132 zł; urzędnik który zarabiał rocznie 13.200 zł, to jest pobierający mniej więcej 1000 zł miesięcznej pensji, płacił w Czechosłowacji 965 zł, w Polsce będzie płacił 1.636 zł. Jak Państwo widzą opodatkowanie dochodu z pracy najemnej jest w Polsce większe niż w Czechosłowacji. Z powyższego zestawienia wynika, że poza warstwą robotniczą i urzędniczą wszystkie warstwy płatników będą płaciły mniej niż dotychczas. Dotyczy to zarówno rolników, jak i właścicieli nieruchomości, kupców i rzemieślników oraz wolnych zawodów.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#MarianWacławDrozdowski">System czeski podatków bezpośrednich ujęty był w ustawie o podatkach bezpośrednich, która normowała 8 podatków: dochodowy, ogólny zarobkowy, szczególny zarobkowy, gruntowy, budynkowy, rentowy, od tantiem i od wyższych uposażeń, dalej w ustawach o podatku obrotowym od przedmiotów zbytku, o podatku od mięsa, o należytości kartelowej, o nadzwyczajnym podatku od dywidendy i o podatku wojskowym.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#MarianWacławDrozdowski">Z powyżej wyszczególnionych wszystkie, z wyłączeniem trzech ostatnich, znajdują swe odpowiedniki w polskim ustawodawstwie podatkowym.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#MarianWacławDrozdowski">Jeśli chodzi o merytoryczną stronę ustawy, to bliższego omówienia wymagają przepisy, dotyczące podatków bezpośrednich.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#MarianWacławDrozdowski">Na miejsce uchylonych ustaw, normujących podatki bezpośrednie w systemie podatkowym czeskim (wyszczególnienie tych ustaw znajduje się w art. 22 omawianego projektu ustawy pod pkt. od 1–19), wprowadza się następujące akty ustawodawcze polskie:</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#MarianWacławDrozdowski">1) ustawę o państwowym podatku dochodowym,</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#MarianWacławDrozdowski">2) ustawę o podatku obrotowym,</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#MarianWacławDrozdowski">3) ustawę o opłatach rejestracyjnych,</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#MarianWacławDrozdowski">4) dekret Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o zmianie przepisów o państwowym podatku gruntowym,</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#MarianWacławDrozdowski">5) ustawę w przedmiocie wyrównania podatków gruntowych,</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#MarianWacławDrozdowski">6) dekret Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o specjalnym podatku od wynagrodzeń, wypłacanych z funduszów publicznych,</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#MarianWacławDrozdowski">7) rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o państwowym podatku od uboju,</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#MarianWacławDrozdowski">8) ordynację podatkową.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#MarianWacławDrozdowski">Powyższe ustawy obowiązywać mają na całym terenie ziem odzyskanych. Ponadto wprowadza się na ziemie odzyskane i włączone do województwa krakowskiego i lwowskiego ustawy o podatku od kapitałów i rent, o państwowym podatku od energii elektrycznej oraz dekrety Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej — o podatku od nieruchomości oraz o podatku od lokali. Te ostatnie ustawy z uwagi na zawarte w nich przepisy, wyłączające obszar województwa śląskiego z pod mocy ich działania, nie mogą być rozciągnięte na województwo śląskie bez zgody Sejmu Śląskiego.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#MarianWacławDrozdowski">Zaznacza się, że rozciągnięcie na ziemie włączone do województwa śląskiego specjalnych ustaw podatkowych, obowiązujących wyłącznie na terenie województwa śląskiego, nie jest regulowane omawianym projektem ustawy, ponieważ jest ono objęte uprawnieniami Sejmu Śląskiego.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#MarianWacławDrozdowski">Na miejsce uchylonych ustaw czeskich o należytościach kartelowych, o nadzwyczajnym podatku od dywidendy i o podatku wojskowym, jako nie mających odpowiednika w polskim ustawodawstwie podatkowym, projekt ustawy nie wprowadza nowych obciążeń.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#MarianWacławDrozdowski">Zasadniczo ustawa wchodzi w życie z mocą obowiązującą z dniem 1 kwietnia 1939 r. i dopiero od 1 kwietnia obowiązują wszystkie jej przepisy, w danym wypadku odnoszące się do podatków bezpośrednich.</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#MarianWacławDrozdowski">Od ogólnej tej zasady przyjęto jednak kilka wyjątków, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#MarianWacławDrozdowski">1) podatek dochodowy zostanie pobrany na terenie ziem odzyskanych od dochodów, osiągniętych od 1 stycznia 1939 r., pomimo że ustawa wchodzi w życie od 1 kwietnia. Pozostaje to w ścisłym związku z konstrukcją ustawy o podatku dochodowym, która nie przewiduje możności dzielenia okresu gospodarczego, w którym osiąga się dochody, na części i przyjmuje jako podstawę do opodatkowania dochód osiągnięty w ciągu okresu rocznego.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#MarianWacławDrozdowski">Wymiar podatku dochodowego z działu 1 będzie dokonany więc po raz pierwszy za rok podatkowy 1940 w roku kalendarzowym 1940 od dochodów uzyskanych w roku operacyjnym 1939.</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#MarianWacławDrozdowski">2) Specjalnemu podatkowi od wynagrodzeń, wypłacanych z funduszów publicznych, podlegają wynagrodzenia wypłacane od 1 października 1938 r. Ponieważ to byli przeważnie urzędnicy państwowi, delegowani z miejsc swej stałej pracy i tam pobierali wynagrodzenia, więc automatycznie potrącano im ten podatek specjalny od wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#MarianWacławDrozdowski">3) Podatek gruntowy oraz podatek obrotowy ma być pobrany po raz pierwszy od 1 stycznia 1939 r.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#MarianWacławDrozdowski">Wszystkie inne podatki bezpośrednie będą wymierzane poczynając od 1 kwietnia 1939 r.</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#MarianWacławDrozdowski">Projekt ustawy przyjął zasadę zachowania ciągłości podatkowej. Zasada ta polega na tym, że wszystkie podatki za rok 1938, których wymiar dokonywany jest po upływie roku operacyjnego, zostaną wymierzone w r. 1939 przez polskie władze skarbowe. Wyłomem w tej zasadzie jest nieopodatkowanie podatkiem dochodowym w myśl postanowień projektu dochodów z działu I, uzyskanych na terenie ziem odzyskanych w ciągu r. 1938. Podatek dochodowy za rok podatkowy 1939 w ogóle według projektu nie będzie wymierzony.</u>
          <u xml:id="u-8.27" who="#MarianWacławDrozdowski">Następną z kolei zasadą, przyjętą przez projekt ustawy, jest, że wymiar podatków bezpośrednich za rok gospodarczy 1938 będzie się odbywał według przepisów materialnych ustawodawstwa czeskiego.</u>
          <u xml:id="u-8.28" who="#MarianWacławDrozdowski">Omówione powyżej przepisy projektu ustawy, odnoszącej się do podatków bezpośrednich, na ogół wątpliwości nie nasuwają. Zastrzeżenia budzi tylko sprawa opodatkowania podatkiem dochodowym dochodów, uzyskanych w okresie od 1 stycznia 1939 r. do 31 marca 1939 r. z tytułu uposażeń służbowych lub wynagrodzeń za najemną pracę. W myśl przepisów projektu ustawy dochody te winny być opodatkowane już od 1 stycznia 1939 r. według stawek obowiązujących w polskiej ustawie o podatku dochodowym. Ponieważ do chwili obecnej obowiązuje na terenie ziem odzyskanych czeska ustawa o podatku dochodowym, podatek dochodowy od uposażeń obliczany był przez służbodawców i potrącany według stawek, przewidzianych ustawą czeską, a wobec tego, że stawki te były, w szczególności jeśli chodzi o mniejsze uposażenia, znacznie niższe od stawek przewidzianych w ustawodawstwie polskim, zajdzie w świetle projektu ustawy konieczność dobrania tego podatku za czas od 1 stycznia 1939 r. do 31 marca 1939 r. w tych wszystkich wypadkach, w których stawki według ustaw czeskich są niższe od stawek, zawartych w polskiej ustawie o podatku dochodowym. W konsekwencji służbodawcy byliby zmuszeni dla wyrównania różnicy do dokonania dodatkowych potrąceń z uposażeń wypłaconych w miesiącu kwietniu, co zredukowałoby zarobki kwietniowe do minimum i mogłoby wywołać niepotrzebne nie zadowolenie, w szczególności wśród warstwy robotniczej. W tym stanie rzeczy wydaje się koniecznym, aby Minister Skarbu na zasadzie art. 123 ordynacie podatkowej umorzył w całości niedobrane kwoty podatku dochodowego od uposażeń wypłaconych na terenie ziem odzyskanych w okresie od dn. 1 stycznia 1939 r. do 31 marca 1939 r. Komisja Skarbowa przyjęła rezolucję, którą na końcu mojego referatu odczytam z prośbą o przyjęcie.</u>
          <u xml:id="u-8.29" who="#MarianWacławDrozdowski">Zachodzi również konieczność umorzenia na zasadzie art. 123 ordynacji podatkowej tej części podatku obrotowego, wymierzonego na podstawie czeskiej ustawy o podatku obrotowym od obrotów, dokonanych w okresie od 1 października 1938 r. do 31 grudnia 1938 r., jaka wynika z różnicy między kwotą podatku ustalonego przez zastosowanie stawek obowiązujących w czeskiej ustawie o podatku obrotowym a kwotą podatku ustaloną przez zastosowanie stawki, przewidzianej w polskiej ustawie o podatku przemysłowym.</u>
          <u xml:id="u-8.30" who="#MarianWacławDrozdowski">Sprawa polega na tym, że stosunkowo bardzo wysokie stawki czeskiego podatku obrotowego miały uzasadnienie w tym, że podatek obrotowy pobierany był w formie podatku scalonego. Z chwilą przyłączenia Zaolzia do Polski podatek ten utracił charakter podatku scalonego, ponieważ każda faza obrotu w obrocie z resztą terytorium Państwa Polskiego podlegała oddzielnie opodatkowaniu podatkiem przemysłowym. Jeśli w warunkach czeskich nie był on dla przedsiębiorstwa uciążliwy z uwagi na policzalność jego do rachunków i przerzucalność, o tyle w nowopowstałych warunkach stał się wyjątkowo uciążliwy. Przedsiębiorstwa położone na Zaolziu, zmuszone przystosować się do warunków, panujących na rynkach polskich, zaniechały w ogóle doliczania podatku do rachunków, poczynając od 1 października 1938 r.</u>
          <u xml:id="u-8.31" who="#MarianWacławDrozdowski">Obciążenie obrotów, dokonywanych przez przedsiębiorstwa położone na terenie ziem odzyskanych w czasie od 1 października 1938 r., wyższą stawką podatkową niż obrotów przedsiębiorstw położonych poza tym terenem, przeczy zasadzie równomierności opodatkowania i stanowi dotkliwe obciążenie przedsiębiorstw zaolziańskich. Obciążenie takie przeczy zasadzie słuszności, ponieważ producent pociągany jest w danym wypadku do opłacania podatki według stawki obejmującej wszystkie fazy oblotu od producenta aż do konsumenta, choć każda następna faza obrotu jest obciążona oddzielnie podatkiem przemysłowym.</u>
          <u xml:id="u-8.32" who="#MarianWacławDrozdowski">Powyżej podane argumenty w przekonywujący sposób uzasadniają potrzebę umorzenia różnicy w podatku obrotowym od obrotów, dokonanych w okresie od 1 października do 31 grudnia 1938 r. Dlatego Komisja Skarbowa przyjęła drugą rezolucję, którą Państwo mają w druku i którą odczytam przy końcu mojego referatu.</u>
          <u xml:id="u-8.33" who="#MarianWacławDrozdowski">Przepisy rozdziału II obejmują opłaty stemplowe i daniny pokrewne. Mówią one ogólnie, że wszystkie przepisy obowiązujące w dniu wejścia w życie omawianej ustawy rozciąga się na ziemie odzyskane. Dniem wejścia w życie ustawy jest dzień 1 kwietnia 1939 r., do tego czasu mają obowiązywać przepisy czeskie. Takie sformułowanie przepisów tłumaczy się wielką różnorodnością i skomplikowaniem tych przepisów zarówno w ustawodawstwie polskim, jak i czeskosłowackiem.</u>
          <u xml:id="u-8.34" who="#MarianWacławDrozdowski">Przepisy, odnoszące się do opłat na rzecz Funduszu Pracy, ujęte w rozdziale III projektu postanawiają, że na ziemie odzyskane rozciąga się moc obowiązującą rozdziału III ustawy o Funduszu Pracy, który to rozdział mówi o środkach finansowych, czerpanych przez ten Fundusz. Opłaty na Fundusz Pracy pobierane od uposażeń i wynagrodzeń za pracę, od diet posłów i senatorów oraz od tantiem, mają być pobrane od należności, przypadających za czas od 1 stycznia 1939 r. Opłaty należne od notariuszów, pisarzy hipotecznych i wolnych zajęć zawodowych pobrane będą po raz pierwszy od dochodów osiągniętych w r. 1939. Wszystkie inne opłaty na Fundusz Pracy, a więc: opłaty od biletów sprzedawanych na wszelkie widowiska, od totalizatora, od cukru, od piwa, żarówek, od spożycia gazu, od czynszu dzierżawnego. przebywania w godzinach nocnych w zakładach gastronomicznych — mają być pobierane, poczynając od 1 kwietnia 1939 r.</u>
          <u xml:id="u-8.35" who="#MarianWacławDrozdowski">Przepisy w zakresie podatków pośrednich oraz monopolów przewidują, że polskie akty ustawodawcze, składające się na system podatków pośrednich oraz monopoli, wchodzą w życie na terenie ziem odzyskanych z dniem 1 kwietnia 1939 r. Z tym dniem tracą moc wszelkie ustawy czeskie o podatkach pośrednich, mające swój odpowiednik w ustawodawstwie polskim. Zauważyć należy, że te czeskie podatki pośrednie, które nie miały równoważnika w polskich podatkach: podatek od węgla, siły wodnej, żarówek, lemoniad i proszków do ciast, zostały uchylone wcześniej, a mianowicie dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 listopada 1938 r. Wśród wprowadzonych na teren ziem odzyskanych podatków pośrednich projekt ustawy wymienia również i opłaty przemiałowe od mąki i kaszy. Wprowadzenie tych opłat wpłynie dodatnio na unormowanie stosunków w przemyśle młynarskim, niepobieranie bowiem do chwili obecnej tych opłat na terenie Zaolzia stworzyło warunki niezdrowej konkurencji ze szkodą dla młynów położonych poza obrębem ziem odzyskanych.</u>
          <u xml:id="u-8.36" who="#MarianWacławDrozdowski">Przepisy dotyczące różnych danin publicznych i monopoli, zawarte w rozdziale VI projektu, przewidują rozciągnięcie od dnia 1 kwietnia 1939 r. na teren ziem odzyskanych ustawy o spłacie zaległości podatkowych, ustawy o pobieraniu odsetek od zaległości w podatkach i innych daninach oraz opłatach, ustawy o pobieraniu dodatków do niektórych podatków oraz ustawy o ulgach inwestycyjnych. Tę ostatnią z następującymi zmianami:</u>
          <u xml:id="u-8.37" who="#MarianWacławDrozdowski">1) Jeśli chodzi o ustalenie obszarów wchodzących w skład Centralnego Okręgu Przemysłowego, to uzupełnia się je przez dołączenie do nich części obszaru ziem odzyskanych.</u>
          <u xml:id="u-8.38" who="#MarianWacławDrozdowski">2) Jeśli chodzi o ulgi dla nabywców pojazdów mechanicznych, to zwęża się okres czasu, w którym nabycie pojazdu uprawnia do korzystania z ulg, zastępując datę 1 stycznia 1938 r. datą 1 października 1938 r.</u>
          <u xml:id="u-8.39" who="#MarianWacławDrozdowski">3) Przepisów przejściowych ustawy o ulgach inwestycyjnych nie rozciąga się na obszar ziem odzyskanych.</u>
          <u xml:id="u-8.40" who="#MarianWacławDrozdowski">Kwestię ulg podatkowych, nabytych na podstawie przepisów uchylonych przez projekt ustawy, omawiana ustawa załatwia w ten sposób, że ulgi raz już nabyte utrzymuje się w mocy.</u>
          <u xml:id="u-8.41" who="#MarianWacławDrozdowski">Co do ulg dla nowo wznoszonych budowli to:</u>
          <u xml:id="u-8.42" who="#MarianWacławDrozdowski">1) dla domów, których budowę rozpoczęto przed 1 października 1938 r., stosuje się ulgi przewidziane w czeskich przepisach uchylonych w niniejszym projekcie ustawy, 2) dla domów, których budowę rozpoczęto od dnia 1 października do 31 grudnia 1938 r., stosuje się ulgi przewidziane w polskiej ustawie z dnia 24 marca 1933 r. o ulgach dla nowowzniesionych budowli, 3) dla domów, których budowę rozpoczęto po 1 stycznia 1939 r., stosuje się ulgi przewidziane w ustawie o ulgach inwestycyjnych z 9 kwietnia 1938 r.</u>
          <u xml:id="u-8.43" who="#MarianWacławDrozdowski">Sprawa potrącenia z dochodu kosztów inwestycji z art. 16 ustawy o ulgach inwestycyjnych z uwagi na przepis art. 5 omawianego projektu ustawy., że po raz pierwszy opodatkowuje się podatkiem dochodowym dochody, osiągnięte w r. 1939 — stanie się aktualna dopiero w 1940 r., tj. w roku dokonania pierwszego wymiaru podatku dochodowego dla osób, mających miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie Zaolzia. W tym wypadku potrąceniu ulegną koszty inwestycji wyłożone w ciągu r. 1939.</u>
          <u xml:id="u-8.44" who="#MarianWacławDrozdowski">W przepisach końcowych obok przepisu art. 22, wymieniającego wszystkie ustawy skarbowe czeskie, które podlegają uchyleniu, znajduje się również ważny przepis, upoważniający Ministra Skarbu oraz Ministra Opieki Społecznej do wydawania przepisów przejściowych, związanych z rozciągnięciem ustaw wymienionych w poszczególnych rozdziałach omawianego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-8.45" who="#MarianWacławDrozdowski">Sejm przyjął projekt ustawy bez zmian. W imieniu Komisji Skarbowej proszę o uchwalenie projektu ustawy w brzmieniu przedłożenia rządowego bez zmian z następującymi rezolucjami:</u>
          <u xml:id="u-8.46" who="#MarianWacławDrozdowski">Rezolucja I: „Senat wzywa Rząd, aby w związku z brzmieniem art. 4 ust. (2) i art. 5 ust. (1) ustawy o rozciągnięciu mocy obowiązującej przepisów o niektórych daninach publicznych oraz o monopolach państwowych na ziemie odzyskane umorzył na podstawie ustawy z dnia 10 marca 1932 r. o spłacie zaległości (Dz. U. R. P. z 1935 r. Nr 50, poz. 336) różnicę podatku dochodowego od uposażeń za okres czasu od 1 stycznia do 31 marca 1939 r. w wypadkach, gdy potrącenia podatku od uposażeń, wypłaconych w. tym czasie, dokonane na podstawie obowiązujących wówczas ustaw czeskich, były mniejsze od tych, które mają obowiązywać na mocy omawianej ustawy od dnia 1 stycznia 1939 r.”. Rezolucja II: „Senat wzywa Rząd do umorzenia wszelkich zaległości, powstałych przed 1 stycznia 1939 r. z tytułu danin publicznych, unormowanych przepisami art. 22 pkt. 1–19 ustawy o rozciągnięciu mocy obowiązującej przepisów o niektórych daninach publicznych oraz monopolach państwowych na ziemie odzyskane, nie wyłączając dodatków, odsetek i kosztów.”</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#StefanDąbkowski">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania. Kto z Panów Senatorów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość Stwierdzam, że Senat projekt ustawy uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#StefanDąbkowski">Przystępujemy do przegłosowania rezolucyj zgłoszonych przez komisję.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#StefanDąbkowski">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie rezolucyj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#komentarz">(Czyta:)</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#DawidBruski">Rezolucja 1: „Senat wzywa Rząd, aby w związku z brzmieniem art. 4 ust. (2) i art. 5 ust. (1) ustawy o rozciągnięciu mocy obowiązującej przepisów o niektórych daninach publicznych oraz o monopolach państwowych na ziemie odzyskane umorzył na podstawie ustawy z dnia 10 marca 1932 r. o spłacie zaległości (Dz. U. R. P. z 1935 r. Nr 50, poz. 336) różnicę podatku dochodowego od uposażeń za okres czasu od 1 stycznia do 31 marca 1939 r. w wypadkach, gdy potrącenia podatku od uposażeń, wypłaconych w tym czasie, dokonane na podstawie obowiązujących wówczas ustaw czeskich, były mniejsze od tych, które mają obowiązywać na mocy omawianej ustawy od dnia 1 stycznia 1939 r.”.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#DawidBruski">Kto z Panów Senatorów jest za przyjęciem tej rezolucji, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Senat rezolucję uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#DawidBruski">Proszę Pana Sekretarza o odczytanie drugiej rezolucji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#DawidBruski">„Senat wzywa Rząd do umorzenia wszelkich zaległości, powstałych przed 1 stycznia 1939 r. z tytułu danin publicznych, unormowanych przepisami art. 22 pkt. 1–19 ustawy o rozciągnięciu mocy obowiązującej przepisów o niektórych daninach publicznych oraz o monopolach państwowych na ziemie odzyskane, nie wyłączając dodatków, odsetek i kosztów”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#StefanDąbkowski">Kto z Panów Senatorów jest za przyjęciem tej rezolucji, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Senat rezolucję uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#StefanDąbkowski">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowej o projekcie ustawy o zatwierdzeniu zmian statutu Banku Polskiego (druk sejmowy nr 138 i druk senacki nr 49) — sprawozdawca s. Barcikowski.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#StefanDąbkowski">Głos ma p. sprawozdawca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#StefanBarcikowski">Wysoka Izbo! Na wstępie chcę prosić Pana Marszałka, ażeby był łaskaw zezwolić mi na wygłoszenie referatu o punktach porządku dziennego 5, 6 i 7 łącznie, a to z tego względu, że sprawy w nich poruszone łączą się logicznie i konsekwentnie i że w Sejmie również na ten temat został wygłoszony przez p. posła Sikorskiego jeden referat. Czynię to również w porozumieniu z przedstawicielem p. Ministra Skarbu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#StefanDąbkowski">Panowie zgadzają się na wniosek referenta?</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Głosy: Prosimy.)</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#StefanDąbkowski">Proszę zatem Pana Sprawozdawcę o zreferowanie łącznie także punktów 6: Sprawozdanie Komisji Skarbowej o projekcie ustawy o rozrachunku pomiędzy Skarbem Państwa, przedsiębiorstwem „Polskie Koleje Państwowe” i Państwowym Funduszem Drogowym a Bankiem Polskim, Bankiem Gospodarstwa Krajowego i Państwowym Bankiem Rolnym (druk sejmowy nr 139 i druk senacki nr 51) oraz 7: Sprawozdanie Komisji Skarbowej o projekcie ustawy o zmianie ustawy z dnia 24 marca 1933 r. o wypuszczeniu biletów skarbowych (druk sejmowy nr 140 i druk senacki nr 50). Głosować będziemy oddzielnie.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#StefanDąbkowski">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Skarbowej mam zaszczyt przedłożyć Wysokiej Izbie następujące sprawozdania o projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#StefanDąbkowski">1) o zatwierdzeniu zmian statutu Banku Polskiego,</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#StefanDąbkowski">2) o rozrachunku pomiędzy Skarbem Państwa, przedsiębiorstwem „Polskie Koleje Państwowe” i Państwowym Funduszem Drogowym a Bankiem Polskim, Bankiem Gospodarstwa Krajowego i Państwowym Bankiem Rolnym,</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#StefanDąbkowski">3) o zmianie ustawy z dnia 24 marca 1933 r. o wypuszczeniu biletów skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#StefanDąbkowski">Wszystkie wyżej wymienione projekty ustaw (druki sejmowe nr 138, 139 i 140) stanowią logiczną i konsekwentną całość. Sądzę, iż Rząd, wnosząc omawiane projekty do ciał ustawodawczych, kierował się głównie trzema przesłankami, pragnąc po 1) uporządkować stan obecny zadłużenia w Banku Polskim przedsiębiorstw i banków państwowych, po 2) określić jasno i wyraźnie ramy kredytu państwowego w naszej instytucji emisyjnej, po 3) stworzyć i bardziej zbliżyć do wymagań i potrzeb życia gospodarczego zasady emisyjne Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#StefanDąbkowski">Nie wchodząc w ocenę przeszłości i rozważania na temat teorii prawa budżetowego, pragnę stwierdzić, iż dążenie p. Ministra Skarbu do uporządkowania zadłużenia Skarbu Państwa na tym odcinku należy traktować jako jedno z wielu słusznych posunięć, zmierzających do uporządkowania finansów naszego Państwa.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#StefanDąbkowski">Zadłużenie, o którym mowa, pochodzi z lat po r. 1931 i wynosi sumę zł 515 milionów. Na dług ten składają się zobowiązania Pezetów, Funduszu Pracy, przedsiębiorstw wojskowych, Polskich Kolei Państwowych i Funduszu Drogowego, jak również bilety skarbowe. Suma ta zostaje skonwertowana na dług długoterminowy, płatny w 72 półrocznych równych ratach, oprocentowanych 3% w stosunku rocznym. Minister Skarbu ma być upoważniony do wydania Bankowi Polskiemu zobowiązań dłużnych Skarbu Państwa na sumę 327 milionów zł. Minister Komunikacji ma być upoważniony do wypuszczenia w porozumieniu z Ministrem Skarbu obligacyj przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe do wysokości 100 milionów zł oraz obligacyj Państwowego Funduszu Drogowego do 88 milionów zł. Obligacje te ma otrzymać Bank Polski na pokrycie krótkoterminowych zobowiązań Banku Gospodarstwa Krajowego, zaciągniętych na finansowanie inwestycyj Polskich Kolei Państwowych i Państwowego Funduszu Drogowego. Sumy, potrzebne na obsługę zobowiązań dłużnych Skarbu Państwa i Państwowego Funduszu Drogowego, wprowadzane będą corocznie do budżetu Państwa. Poza tym Minister Skarbu ma być upoważniony do przeprowadzenia rozrachunku pomiędzy Skarbem Państwa a Bankiem Gospodarstwa Krajowego i Państwowym Bankiem Rolnym oraz do dokonania koniecznych odpisów z wierzytelności Skarbu Państwa. Rozrachunek ten byłby dokonany drogą zarachowania na rzecz banków państwowych wierzytelności Skarbu Państwa i uregulowania różnicy na korzyść banków, która nie przekroczy sumy 50 milionów zł. bądź zobowiązaniami dłużnymi Skarbu Państwa, bądź też obligacjami Pożyczki Konsolidacyjnej w granicach emisji, ustalonej dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 14 stycznia 1936 r. Sprawozdanie z rozrachunku, przeprowadzonego na podstawie art. 1 i 3, będzie włączone do ogólnego zamknięcia rachunków za właściwy okres budżetowy i podlega ogólnym przepisom o zamknięciu rachunków państwowych oraz absolutorium dla Rządu.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#StefanDąbkowski">Cele te mają realizować uchwalone przez radę i walne zgromadzenie akcjonariuszów Banku Polskiego zmiany 49 artykułów statutu Banku Polskiego. Zaprojektowane zmiany można uszeregować w następujących punktach:</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#StefanDąbkowski">1) sprawy organizacyjne,</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#StefanDąbkowski">2) sprawy emisji, pokrycia i wymienialności biletów,</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#StefanDąbkowski">3) przywilej emisyjny,</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#StefanDąbkowski">4) kredyty dla Skarbu Państwa,</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#StefanDąbkowski">5) czynności w Banku,</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#StefanDąbkowski">6) sprawa podziału zysku. W myśl tych zaprojektowanych zmian stanowisko wiceprezesa Banku zostało skasowane.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#StefanDąbkowski">Wymienialność biletów bankowych została dostosowana do stanu faktycznego i do obowiązujących przepisów dewizowych. Odtąd Bank Polski będzie wymieniać bilety bankowe na czeki zagraniczne według kursów giełdy pieniężnej w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#StefanDąbkowski">Nowe zasady emisji i pokrycia polegają na tym, że bilety bankowe w obiegu wraz z natychmiast płatnymi zobowiązaniami powinny być pokryte łącznie zarówno złotem, jak i innymi wartościami, stanowiącymi poprzednio t. zw. pokrycie bankowe biletów, a ponadto nowym kredytem, udzielonym Skarbowi Państwa, oraz biletami skarbowymi. Bank jest obowiązany posiadać zapas złota w stosunku odpowiadającym przynajmniej 40% sumy, o jaką obieg biletów bankowych wraz ze stanem natychmiast płatnych zobowiązań przekracza kwotę 800 milionów złotych względnie 1.200 milionów złotych. Przywilej emisji biletów Banku przedłużony zostaje do 31 grudnia 1954 r. W zamian za przedłużenie przywileju emisyjnego Skarb Państwa zapewnił sobie nowe możliwości kredytowej w Banku Polskim. Kredyt bezprocentowy zostaje podwyższony ze 100 do 150 milionów złotych. Stan obecny wykorzystania kredytu wynosi 45 milionów złotych, a najwyższe napięcie w okresie kryzysu wyniosło 90 milionów złotych. Obecny Minister Skarbu spłacił więc sumę 45 miln. zł. Dalej Skarb Państwa uzyskuje kredyt długoterminowy amortyzacyjny do sumy 515 milionów zł. oprocentowany na 3% w stosunku rocznym.</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#StefanDąbkowski">Zakres czynności Banku ulega rozszerzeniu. Bank będzie mógł nabywać papiery procentowe do wysokości 200 milionów zł. Dotychczas było 150 milionów zł. Pożyczki zastawowe i otwarte kredyty mogą wynieść łącznie sumę 300 milionów zł. Dotychczas obowiązywała 30% norma w stosunku do portfelu wekslowego. Stopa procentowa od tej kategorii kredytów ma być wyższa o ½% od stopy dyskontowej, a nie jak dotychczas o 1%. Bank ma prawo nabywać bilety skarbowe do sumy 400 milionów zł. Bank będzie mógł dyskontować weksle rolnicze 6-miesięczne, a w pewnych wypadkach nawet 9-miesięczne. Zaoszczędzi to manipulacyj wekslowych zarówno bankom, jak i kredytobiorcom oraz wydatków na blankiety wekslowe.</u>
          <u xml:id="u-14.20" who="#StefanDąbkowski">Skarb Państwa będzie brał udział w zyskach Banku ponad 6% dywidendy dla akcjonariuszów. Zaznaczyć tu należy, iż straty na funduszu zapasowym Banku uległy spisaniu na koniec grudnia 1938 r. Dzięki temu dochody z funduszu zapasowego pójdą na powiększenie ogólnych dochodów Banku, a nie, tak jak dotychczas, na zmniejszenie strat kursowych papierów procentowych funduszu zapasowego.</u>
          <u xml:id="u-14.21" who="#StefanDąbkowski">Omawiana tu zmiana zasad pokrycia nie jest nowością wśród banków emisyjnych. Podobna zasada przyjęta jest w statucie Banku Angielskiego (do 300 milionów bez pokrycia kruszcowego) i w Banku Emisyjnym Szwecji (do 350 milionów koron, ewentualnie do 700 milionów koron). Jest to według określenia teoretyków tzw. emisja fiducjarna, zazwyczaj pokryta zobowiązaniami Skarbu Państwa. Dotychczasowy Statut Banku Polskiego w obliczu wielkich potrzeb inwestycyjnych zarówno charakteru obronnego jak i gospodarczego, jak również w obliczu potrzeb życia gospodarczego prywatnego, zwiększonej produkcji rolniczej i przemysłowej i wypływających stąd zwiększonych obrotów handlowych, okazał się za mało elastyczny i niewystarczający. Dla przykładu przytoczę dane, które podał poseł Sikorski na Komisji Skarbowej Sejmu w dniu 16 bm. Obie g biletów bankowych na 31 grudnia 1938 r. wyniósł 1.406 milionów zł, natychmiast płatne zobowiązania 251 milionów zł, co czyni łącznic 1.657 milionów zł. Odliczając od tego sumę obiegu, zwolnionego od pokrycia, 100 milionów zł, otrzymujemy różnicę 1.557 milionów zł, zapas złota 445 milionów zł, pokrycie 28,59% zamiast statutowych 30%. Jeszcze gorzej przedstawia się sytuacja na koniec września 1938 r. Obieg biletów 1.547 milionów zł, natychmiast płatne zobowiązania 181 milionów zł, razem 1.728 milionów zł, mniej 100 milionów zł emisji wolnej, pozostaje 1.628 milionów zł. Pokrycie złotem 26.84% zamiast statutowych 30%. Z tego wynika, iż potrzeby życiowe w tym punkcie przełamały statut Banku Polskiego. Bank Polski miał do wyboru albo tolerować chociaż przejściowy, ale jednak spadek pokrycia poniżej norm statutowych, albo też ograniczyć kredyty dla banków i przedsiębiorstw akredytowanych oraz dla Skarbu Państwa. Bank Polski, doceniając potrzeby życiowe Polski, wybrał tę pierwszą drogę. Nie należy jednak dopuszczać do powstawania takich sytuacyj w przyszłości i słusznym jest uprzedzenie potrzeb, stwarzając zawczasu rozsądne normy dla ich zaspokajania. Dlatego też należy uznać za słuszne zmiany statutowe, które stwarzają rezerwę emisyjną dla Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-14.22" who="#StefanDąbkowski">Jak w obliczu tych zmian przedstawiać się będzie rezerwa emisyjna Banku Polskiego? Biorąc za podstawę zapas złota na dzień 10 bm. 447 milionów zł, otrzymujemy sumę dopuszczalnej emisji 1.117 milionów zł plus emisja fiducjarna 800 milionów zł, razem 1.917 milionów zł. Obieg biletów na 10 bm. wynosił 1.315 milionów zł, natychmiast płatne zobowiązania 267 milionów zł, czyli łącznie 1.582 miliony zł, pozostaje rezerwa emisyjna 335 milionów zł. W razie podwyższenia emisji wolnej od pokrycia kruszcowego do 1.200 milionów zł, zyskujemy rezerwę emisyjną 735 milionów zł, obliczając na podstawie zapasu złota w Banku Polskim 447 milionów zł na dzień 10 marca rb.</u>
          <u xml:id="u-14.23" who="#StefanDąbkowski">Należy jeszcze kilka słów poświęcić polityce kredytowej Banku Polskiego. Bank Polski w okresie do 1930 r. prowadził dość liberalną politykę kredytową w stosunku do przedsiębiorstw prywatnych, akredytowanych pośrednio i bezpośrednio w Banku Polskim. Można by nawet powiedzieć, że polityka ta nie była dostatecznie wnikliwa i zbytnio udostępniała możliwości kredytowe, doprowadzając w wielu wypadkach do przekredytowania. Gwałtowny spadek cen przede wszystkim rolnych, a później i przemysłowych podciął zdolności płatnicze dłużników i sprawił Bankowi Polskiemu wiele kłopotów. Z konieczności Bank Polski przeszedł do polityki bardziej rygorystycznej. Zbiegło się to jednocześnie ze znacznym zmniejszeniem wpływów budżetowych Skarbu Państwa, powstaniem deficytu budżetowego, interwencji zbożowej itp. Niesporna konieczność zaspokojenia najniezbędniejszych potrzeb życiowych Państwa Polskiego spowodowała stopniowo przesunięcie działalności kredytowej Banku Polskiego w kierunku zaspokajania potrzeb Skarbu Państwa, banków i przedsiębiorstw państwowych. W konsekwencji takiego stanu rzeczy musiał ucierpieć w Banku Polskim kredyt dla życia gospodarczego prywatnego.</u>
          <u xml:id="u-14.24" who="#StefanDąbkowski">Zaprojektowane obecnie zmiany statutowe Banku Polskiego likwidują i porządkują pozostałości z lat kryzysowych na odcinku kredytu państwowego. Ponieważ jednocześnie dokładnie zakreślają granice dla kredytu państwowego w Banku Polskim na przyszłość, tworząc zarazem podstawy dla rezerwy emisyjnej Banku Polskiego, pozwalam sobie wyrazić przekonanie, iż kierownictwo Banku Polskiego wespół z Komisarzem p. Ministra Skarbu będzie miało większe zrozumienie dla potrzeb kredytowych rolnictwa, przemysłu, handlu i rzemiosła polskiego.</u>
          <u xml:id="u-14.25" who="#StefanDąbkowski">Na podstawie dotychczasowych oświadczeń p. Ministra Skarbu można oczekiwać, iż p. Minister, doceniając potrzebę utrzymania równowagi pomiędzy kredytem publicznym i prywatnym, będzie korzystał i nadal w umiarkowanym stopniu i tylko w razie niezbędnej potrzeby z otwierających się możliwości kredytowych w Banku Polskim. Zbytnie obciążenie Banku Polskiego kredytem publicznym musiałoby z konieczności doprowadzić do ograniczenia kredytu prywatnego.</u>
          <u xml:id="u-14.26" who="#StefanDąbkowski">Pozostaje jeszcze do omówienia trzeci projekt o zmianie ustawy z dnia 24 marca 1933 r. o wypuszczeniu biletów skarbowych. Kwotę biletów, które Minister Skarbu ma prawo wypuścić, podwyższa się z 450 do 650 milionów zł.</u>
          <u xml:id="u-14.27" who="#StefanDąbkowski">Stwierdzić wypada, iż rynek biletów skarbowych w Polsce w miarę postępów kapitalizacji rozszerzył się i przekroczył ostatnio kwotę 400 milionów zł. Poza tym Skarb Państwa w związku z wykonywaniem 3-letniego planu inwestycyjnego może przejściowo przy pomocy emisji biletów skarbowych pokryć wydatki na cele inwestycyjne do czasu napływu odpowiednich środków, przeznaczonych na sfinansowanie planu inwestycyjnego. Łączy się to z przyznaniem Bankowi Polskiemu prawa skupu biletów skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-14.28" who="#StefanDąbkowski">Komisja Skarbowa Senatu rozpatrzyła wszystkie trzy projekty ustaw w dniu 18 bm. Wnoszę w imieniu Komisji Skarbowej, aby Wysoki Senat uchwalił wszystkie trzy projekty rządowe ustaw w brzmieniu uchwalonym przez Sejm bez zmian.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#StefanDąbkowski">Do wszystkich trzech projektów ustaw nikt do głosu się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania. Będziemy głosowali każdy projekt osobno.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#StefanDąbkowski">Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy, znajdującym się pod punktem 5 porządku dziennego, o zatwierdzeniu zmian statutu Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#StefanDąbkowski">Kto z Panów Senatorów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Senat projekt ustawy uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#StefanDąbkowski">Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy, znajdującym się pod punktem 6 porządku dziennego, o rozrachunku pomiędzy Skarbem Państwa, przedsiębiorstwem „Polskie Koleje Państwowe” i Państwowym Funduszem Drogowym, a Bankiem Polskim, Bankiem Gospodarstwa Krajowego i Państwowym Bankiem Rolnym.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#StefanDąbkowski">Kto z Panów Senatorów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Senat projekt ustawy uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#StefanDąbkowski">Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy, znajdującym się pod punktem 7 porządku dziennego, o zmianie ustawy z dnia 24 marca 1933 r. o wypuszczeniu biletów skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#StefanDąbkowski">Kto z Panów Senatorów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Senat projekt ustawy uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#StefanDąbkowski">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowej o projekcie ustawy o pożyczkach premiowych (druki senackie nr 30 i 31) — sprawozdawca s. Barcikowski.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#StefanDąbkowski">Udzielam głosu p. sprawozdawcy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#StefanBarcikowski">Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu Komisji Skarbowej Senatu przedłożyć referat o rządowym projekcie ustawy o pożyczkach premiowych. Dotychczasowy stan prawny przedstawia się jak następuje: na ziemiach b. zaboru rosyjskiego nie było specjalnych przepisów, dotyczących emisji pożyczek premiowych; na ziemiach b. zaboru austriackiego obowiązywała ustawa austriacka z dn. 28 marca 1889 r.; w§ 1 ustawa ta przyjęła zasadę emisji tylko na podstawie osobnej ustawy i to wyłącznie na cele państwowe, dopuszczając jednocześnie do obiegu szereg pożyczek premiowych krajowych i zagranicznych, emitowanych przed wejściem w życie tej ustawy, pod warunkiem jednak ostemplowania ich przez rząd austriacki; na ziemiach b. zaboru niemieckiego obowiązywała ustawa niemiecka z dn. 8 czerwca 1871 r., która ustalała zasadę, iż obligacje premiowe mogły być na przyszłość wypuszczane na obszarze Rzeszy tylko na mocy specjalnej ustawy państwowej i tylko na cele Rzeszy bądź jednego z państw związkowych; obligacje, emitowane przed wejściem w życie tej ustawy, znajdujące się w obiegu na terenie Rzeszy, zostały dopuszczone do obrotu pod warunkiem jednak ostemplowania.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#StefanBarcikowski">Państwo Polskie przy dotychczasowych emisjach pożyczek premiowych utrzymało de facto zasadę, że pożyczki premiowe emitowane były jedynie przez Skarb Państwa na mocy specjalnych ustaw na cele państwowe.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#StefanBarcikowski">Obecnie w obiegu znajdują się następujące emisje: 1) 4% Pożyczka Premiowa Dolarowa trzeciej serii, podlegająca jednorazowemu wykupieniu w dniu 1 lutego 1941 r., na sumę 7.368.580 nominalnej wartości, co się równa sumie około zł 65.683.000; 2) 3% Premiowa Pożyczka Inwestycyjna I-ej i II-ej emisji po 115.000.000 każda, t. j. łącznie na sumę zł 230.000.000, której amortyzacja rozpocznie się po upływie 10 lat od daty emisji.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#StefanBarcikowski">Główne zasady, które realizuje omawiany projekt ustawy, są następujące: Według art. 1 i 2 prawo wypuszczania obligacyj pożyczek premiowych przysługuje wyłącznie Państwu i tylko takie obligacje mogą być przedmiotem obrotu prawnego na obszarze Rzeczypospolitej; umowy, dotyczące innych pożyczek premiowych, są nieważne z mocy prawa.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#StefanBarcikowski">Art. 3 dopuszcza do obrotu prawnego obligacje wypuszczone przed wejściem w życie omawianej ustawy pod warunkiem ostemplowania.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#StefanBarcikowski">Przywóz z zagranicy według art. 4 jest zakazany.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#StefanBarcikowski">Zawodowa sprzedaż lub kupno dozwolone jest tylko instytucjom i przedsiębiorstwom bankowym, wymienionym w art. 5.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#StefanBarcikowski">Sprzedaż ratalna obligacyj pożyczek premiowych może być dokonywana tylko przez te instytucje i przedsiębiorstwa bankowe, które uzyskają na to specjalne zezwolenie Ministra Skarbu, przy tym Ministrowi Skarbu przysługuje prawo swobodnego uznania.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#komentarz">(Przewodnictwo obejmuje Marszałek.)</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#StefanBarcikowski">Sprzedaż promes na pożyczki premiowe jest zakazana. Pod sprzedażą promes ustawa rozumie sprzedaż prawa do udziału w grze, to jest w losowaniu wygranej; sprzedaż taka, jako sprzeczna z zasadą wyłączności loteryjnej Państwa, winna być zakazana.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#StefanBarcikowski">Chociaż stan faktyczny w zasadzie nie odbiegał od wniesionej ustawy, to jednak należy uznać za słuszne dążenie Ministerstwa Skarbu do uporządkowania obowiązującego stanu prawnego i stworzenia przez to jeszcze wyższego stopnia zaufania do operacyj kredytowych Państwa w zakresie emisji pożyczek premiowych na rynku krajowym. Przewidziana możność sprzedaży ratalnej może ułatwić instytucjom bankowym rozprowadzenie pożyczek premiowych wśród jak najszerszych warstw obywateli naszego Państwa, biorąc przy tym pod uwagę i to, iż ta forma udziału w grze jest znacznie zdrowsza od normalnej gry loteryjnej.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#StefanBarcikowski">Komisja Skarbowa rozpatrzyła projekt ustawy na posiedzeniu w dniu 20 lutego b. r. W imieniu Komisji Skarbowej mam zaszczyt prosić Wysoki Senat, aby uchwalił projekt ustawy w brzmieniu, przyjętym przez Sejm w dniu 10 lutego rb. — bez zmian.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#BogusławMiedziński">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#BogusławMiedziński">Kto z Panów Senatorów jest za projektem ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że projekt ustawy został przez Senat uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#BogusławMiedziński">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Skarbowej o projekcie ustawy o ustanawianiu prawa zabudowy oraz zbywaniu i zamianie niektórych gruntów państwowych, położonych w obrębie gmin, w których znajdują się polskie porty morskie (druki senackie nr 35 i 48) — sprawozdawca p. senator Hempel.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#komentarz">(Nieobecny.)</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#BogusławMiedziński">Wobec chwilowej nieobecności sprawozdawcy s. Hempla przystępujemy na razie do punktu 10 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Komunikacyjnej o projekcie ustawy o zmianie ustawy o oddaniu „Francusko-Polskiemu Towarzystwu Kolejowemu”, Spółce Akcyjnej w Paryżu, kolei Herby Nowe — Gdynia z odnogą Siemkowice — Częstochowa do eksploatacji oraz o udzieleniu poręki państwowej (druk sejmowy nr 62 i druk senacki na 42) — sprawozdawca s. Klamer.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#BogusławMiedziński">Udzielam głosu p. sprawozdawcy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#CzesławKlarner">Sieć komunikacyjna kolei żelaznych, jaką Polska odziedziczyła w chwili swego odrodzenia po zaborcach, nie przedstawiała jednej organicznej całości, powiązanej w swych poszczególnych elementach, całości, która by odpowiadała potrzebom gospodarczym i państwowym odrodzonej Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#CzesławKlarner">Jaskrawym przykładem tego jest sieć kolejowa na Górnym Śląsku, która za czasów zaboru niemieckiego czyniła zadość zgoła innym potrzebom, aniżeli te, w obliczu których znalazła się ona w odrodzonej Polsce. Dość przypomnieć, iż wszelkie transporty towarowe, a więc i masowe transporty węgla, idąc w kierunku na Poznań, musiały przecinać terytorium niemieckie w tzw. korytarzu Kluczborskim, powodując z tego tytułu poważne trudności dla Państwa, zwłaszcza w okresie konfliktu gospodarczego, jaki wynikł w czerwcu 1925 r. i doprowadził do wojny celnej polsko-niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#CzesławKlarner">Magistrala Śląsk — Gdynia to niewątpliwie jedna z kapitalnych inwestycyj polskich o charakterze ogólnopaństwowym. Najlepiej o tym świadczy fakt, iż w kilka lat po jej uruchomieniu zdolność przepustowa dla ruchu towarowego została całkowicie wyzyskana. Jedenaście pociągów, każdy o nośności 2.000 ton, przewozi co miesiąc około 600.000 ton węgla ku polskim portom bałtyckim. Z tej jakże doniosłej pracy kolei wynika jej znaczenie socjalne, gospodarcze, a w konsekwencji i państwowe.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#CzesławKlarner">Inwestycja ta jest jednym z niewielu przykładów, w których kapitał zagraniczny został ulokowany w sposób gospodarczy, rentowny i gwarantujący obsługę walutową, gdyż węgiel eksportowany z Polski przez polskie porty jest źródłem bardzo poważnych wpływów walutowych. Uzyskanie, jak obecnie, niemal 1.300 milionów franków francuskich było wzmocnieniem polskiej waluty i oszczędziło Ministrowi Skarbu niejednej troski w usiłowaniach utrzymania stałości naszej waluty.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#CzesławKlarner">Uniezależnienie eksportu i importu produkcji górnośląskiej, a jednocześnie oparcie Gdyni o tak potężne zaplecze, jak Zagłębie Górnośląskie, to wielkie wzmożenie potencjału gospodarczego, socjalnego i politycznego Państwa.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#CzesławKlarner">Jedynym ciężarem dla Państwa jest gwarancja, jaką Skarb daje za obligacje zagraniczne w skali około 1.300 milionów fr. fr., jednak wszystko przemawia za tym, iż płynące stąd niebezpieczeństwo dla Skarbu Państwa jest znikome.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#CzesławKlarner">Zestawienie dochodów i rozchodów z eksploatacji linii Herby Nowe — Gdynia za okres 1933 do 1937 r. włącznie wykazuje rosnącą dochodowość tego przedsiębiorstwa zarówno w dochodach brutto, jak i w skali zysku netto. Rok 1937 dał dochodu brutto około 63 miliony zł oraz 19 milionów zł czystego zysku. Wprawdzie nie zaważyły jeszcze w pełni ciężary, wynikające z obsługi pożyczki obligatoryjnej, która nie jest jeszcze w pełni spłaconą.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#CzesławKlarner">Kilka słów o kolei Śląsk — Gdynia ze stanowiska głównych jej etapów historycznych.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#CzesławKlarner">Pod wpływem wypadków, jakie nastąpiły w stosunkach naszych z sąsiadem zachodnim w czerwcu 1925 r., Rząd na moje uchwały sejmowej został upoważniony do przystąpienia do budowy magistrali węglowej ze Śląska do polskich portów bałtyckich.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#CzesławKlarner">Licząc się z czasem na wykonanie tak wielkiego przedsięwzięcia, które wymagało szczegółowych studiów terenowych, jak również i poważnych środków finansowych, Rząd, korzystając z pożyczki Dillonowskiej, przede wszystkim przystąpił do budowy linii, za pomocą której można by było ominąć korytarz Kluczborski i zrealizował ten problem, budując linię kolejową Kalety — Herby — Podzamcze, która połączyła Zagłębie Śląskie przez Ostrów Wielkopolski i Jarocin z Poznaniem. Wykonana w szybkim tempie ta linia kolejowa była pierwszym etapem, porządkującym naszą komunikację kolejową z morzem już bez jakiejkolwiek pomocy obcych linij.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#CzesławKlarner">Uzyskane połączenia na trasach kolejowych z południa na północ wykazywały jednak w swych przebiegach poważne i zbędne ilości kilometrów, a więc i kosi w połączonych z przewozem w wielkich ma ach ciężkich ładunków. W tych warunkach szczegółowe studia doprowadziły do celowości wytyczenia linii kolejowej, odpowiadającej obecnemu stanowi rzeczy, a prowadzącej od stacji Herby Nowe do Inowrocławia oraz dalej egzystującą trasą Inowrocław — Bydgoszcz i wreszcie nową linią kolejową od Bydgoszczy przez Wierzchocin i Bąk do Gdyni.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#CzesławKlarner">Tak zaprojektowana i wykonana następnie linia skracała przebieg transportów z południa na północ o 65 względnie o 115 km w stosunku do tras sąsiednich. Cała długość przebiegu Herby Nowe — Gdynia wynosi około 408 km. i już z tego wynika to wielkie pod kątem widzenia gospodarczym skrócenie w porównaniu z trasą Górny Śląsk — Gdynia.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#CzesławKlarner">Już w czasie wykonywania budowy kolei okazało się, iż są trudności w uzyskaniu środków niezbędnych w związku z tą wielką inwestycją i Rząd był zmuszony szukać sfinansowania jej przy udziale środków zagranicznych, widząc jednocześnie w tym dla siebie szereg równoległych korzyści.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#CzesławKlarner">W dniu 31 marca 1931 r. nastąpiło pierwsze porozumienie Rządu Polskiego z grupą francuską. której firmowała firma Schneider-Creuzot, odnośnie budowy i sfinansowania kolei Śląsk — Gdynia. W dniu 9 kwietnia 1931 r. została utworzona spółka przez grupę francuską wraz z Rządem polskim pod nazwą: „Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe w Paryżu S. A.” z kapitałem 15 milionów franków, z których Rząd polaki objął 7 milionów oraz grupa francuska 8 milionów. Umowa ta ściśle ustaliła warunki i obowiązki stron i stała się następnie co do treści identyczną z brzmieniem aktu koncesyjnego, który ta spółka z biegiem czasu uzyskała.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#CzesławKlarner">Udzielenie koncesji na prywatne koleje o pierwszorzędnym znaczeniu opierało się i opiera się w Polsce o ustawę z dnia 14 października 1921 r. Jednak sprawa budowy kolei Śląsk — Gdynia nie mogła być załatwiona na mocy powyższej ustawy i wymagała specjalnej ustawy, gdyż oprócz przewidzianych w ustawie z 1921 r. normalnych warunków w omawianym wypadku zachodziła potrzeba oddania już rozpoczętych robót, czyli oddania w eksploatację majątku państwowego, czego nie przewidywała ustawa z 1921 r.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#CzesławKlarner">Ponadto zachodziła potrzeba udzielenia poręki na rzecz Polsko-Francuskiego Towarzystwa Kolejowego w sumie początkowo przewidzianej 1.100.000.000 fr. fr., jak również trzeba było przewidzieć uregulowanie sprawy personelu kolejowego, który miał być oddany do dyspozycji tej Spółki przez Polskie Koleje Państwowe na czas eksploatacji, a jednak nie mógł być pozbawiony swego publiczno-prawnego charakteru. Chodziło więc o sprawę pragmatyki służbowej, przepisów uposażeniowych emerytalnych i innych, stosowanych przez Polskie Koleje Państwowe.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#CzesławKlarner">W tych warunkach Rząd wyjednał specjalną ustawę w dniu 27 kwietnia 1931 r., aby uzyskać należyte pełnomocnictwa, które upoważniały Rząd do udzielenia koncesji na rzecz Francusko Polskiego Towarzystwa Kolejowego w Paryżu na warunkach zawartej z nim umowy, która przewidywała również i porękę państwową dla przewidzianej niezbędnej do budowy kwoty 1.100.000.000 fr.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#CzesławKlarner">Zgodnie z uzyskaną ustawą oraz po myśli ustawy z 1921 r. zostało wydane pod tą samą datą 27 kwietnia 1931 r. zarządzenie Prezydenta Rzeczpospolite o nadaniu koncesji na dokończenie budowy i na eksploatację kolei Herby Nowe — Gdynia z odnogą Siemkowice — Częstochowa Towarzystwu Francusko-Polskiemu Kolejowemu w Paryżu z czasem trwania koncesji do 31 grudnia 1975 r.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#CzesławKlarner">Na podstawie powyższych aktów prawnych Spółka uzyskała dokument koncesyjny dn. 29 kwietnia 1931 r. na budowę i eksploatację omawianych linij kolejowych. Akt ten przewiduje maksymalną wysokość emisji obligacyj na sumę nominalną odpowiadającą wpływom netto, jak już mówiłem, 1.100.000.000 fr. fr.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#CzesławKlarner">Zgodnie z dokumentem koncesyjnym Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe było obowiązane zrealizować pożyczki obligacyjne na sumę netto 1.000.000.000 fr. fr. w celu realizacji zobowiązań, przewidzianych we wzmiankowanym dokumencie w czterech oddzielnych po sobie następujących transzach. Dwie pierwsze transze powinny były być zrealizowane nie później niż do dnia 1 maja 1932 r. w ogólnej sumie 700.000.000 fr. fr., a do dnia 1 maja 1934 r. powinna być przynajmniej zrealizowana kwota 900.000.000 fr. fr.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#CzesławKlarner">W rzeczywistości Spółka — Towarzystwo Kolejowe Polsko-Francuskie — zdołała zrealizować jedynie pierwszą transzę obligacyj na kwotę brutto 400.000.000 fr. fr, które dały netto 351.000.000 fr. fr. Druga emisja nie została dokonana przez koncesjonariusza i wobec tego dalszą budowę musiało przejąć Ministerstwo Komunikacji, zawierając ze Spółką dodatkowe porozumienie z dnia 10 lutego 1933 r.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#CzesławKlarner">Gdy w 1936 r. Polska uzyskała od rządu francuskiego na mocy układu w Rambouillet pożyczkę w skali 2.000.000.000 fr fr., suma ta była powiększona jeszcze o 540.000.000 fr. fr na rzecz właśnie Polsko-Francuskiego Towarzystwa Kolejowego w celu ułatwienia mu wywiązania się w zakresie pożyczki obligacyjnej, przewidzianej początkową umową. Jednocześnie jednak przewidziana w dokumencie koncesyjnym suma 1.100.000.000 fr. fr. ze względu na spadek franka francuskiego została powiększona o 196.000.000 fr. fr., czyli do sumy 1.296.000.000 fr. fr.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#CzesławKlarner">W tych warunkach dokument koncesyjny z dnia 29 kwietnia 1939 r. musi ulec zmianie, co jest możliwe ze stanowiska prawnego jedynie przy nowelizacji ustawy z dnia 27 kwietnia 1939 r., a to w sposób taki, który by upoważnił Ministra Komunikacji w porozumieniu z Ministrem Skarbu do zmiany wymienionych w ustępie pierwszym tejże ustawy warunków koncesyjnych. Rozszerzenie plenipotencji, o którym mówi rządowy projekt ustawy dla p. Ministra Komunikacji, pozwoli mu również jednocześnie załatwić szereg spraw, przewidzianych w akcie koncesyjnym, które w związku z obecną sytuacją wymagają odpowiedniej nowelizacji i rozmaitych poprawek. Wśród tych spraw jest zapowiedziane zmniejszenie oprocentowania obligacji z 6,5% do 4,5% w stosunku rocznym.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#CzesławKlarner">W tych warunkach w imieniu Komisji Komunikacyjnej, zwracam się z prośbą do Wysokiego Senatu o uchwalenie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o oddaniu Francusko Polskiemu Towarzystwu Kolejowemu, Spółce Akcyjnej w Paryżu, kolei Herby Nowe — Gdynia z odnogą Siemkowice — Częstochowa do eksploatacji oraz o udzieleniu poręki państwowej w brzmieniu rządowym i zgodnie z uchwałą sejmową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#BogusławMiedziński">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#BogusławMiedziński">Kto z Panów Senatorów jest za projektem ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Senat projekt ustawy uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#BogusławMiedziński">Powracamy do punktu 9 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#BogusławMiedziński">Głos ma sprawozdawca s. Hempel.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#StanisławHempel">Wysoki Senacie! Ustawa z 18 lutego 1932 r., upoważniająca Ministra Przemysłu i Handlu do ustanawiania prawa zabudowy oraz zbywania i zamiany gruntów państwowych w Gdyni, dotyczy tylko portu i miasta Gdyni, podczas gdy zakres działalności naszej nad polskim morzem znacznie się rozszerzył i obejmuje stopniowo całe pobrzeże. Możemy stwierdzić, że naród polski zrozumiał dobrze znaczenie posiadania bezpośredniego dostępu do morza i z pewną dumą powiedzieć możemy, że w tym kierunku nic nie zostało zaniedbane, a osiągnięcia nasze są istotnie imponujące. Zaślubiny Polski z morzem są małżeństwem dokonanym.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#StanisławHempel">Dziś momenty te szczególnie zasługują na uwagę i podkreślenie, zdajemy sobie bowiem dokładnie sprawę z tego, co nam dały wysiłki nasze w kierunku morza. Wiemy, jaką rolę grać muszą porty nasze w związku z obronnością kraju, jakim są czynnikiem w rozwoju stosunków handlowych, jaką odgrywają rolę w rozwoju w ogóle dynamizmu polskiego w stosunku do zagranicy. Przez porty polskie za polską banderą rozwijać się musi polska koncepcja kolonialna, ucząc nas w bezpośrednim zetknięciu z dalekimi krajami świata, jak zdobywa się rynki i pozycję gospodarczą wśród narodów.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#StanisławHempel">Morze nasze ponadto daje nam wiadomy szereg dodatnich pozycyj w gospodarce naszej czy to przez organizację polskiego transportu morskiego, czy też rybołówstwa.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#StanisławHempel">Dlatego też nie wątpię, że Wysoki Senat z zadowoleniem przyjmie do wiadomości i ten nowy dowód aktywności Rządu polskiego na odcinku morskim, jakim jest przedłożona obecnie ustawa o ustanowieniu prawa zabudowy, oraz zbywaniu i zamianie niektórych gruntów państwowych położonych w obrębie gmin, w których znajdują się porty morskie. Ustawa ta bowiem jest właściwie rozszerzeniem ustawy z 1932 r. na wszystkie porty polskie. W szczególności pozwalam sobie wyjaśnić, że praktycznie obecnie ustawa ta ma na widoku ułatwienie rozbudowy portu rybackiego we Władysławowie oraz ewentualnie budowę innego portu dla przeniesienia i osiedlania rybaków helskich w związku z uznaniem półwyspu helskiego za rejon umocniony. Ustawa obecnie przedłożona przez Rząd i przyjęta ze zmianami redakcyjnymi przez Sejm wnosi pewne zmiany nie tylko w sensie rozszerzenia zakresu terytorialnego jej działania, ale także w zakresie celów, prawa pierwokupu dla wywłaszczonych i uproszczenia procedury.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#StanisławHempel">W szczególności art. 1 ustawy upoważnia Ministra Przemysłu i Handlu do ustanawiania prawa zabudowy oraz zbywania i zamiany pozostających w jego zarządzie gruntów państwowych zbędnych dla potrzeb Państwa, określając jako cel rozbudowę przemysłu, rozwój handlu i rybołówstwa morskiego oraz budowę osiedli dla rybaków, robotników portowych i marynarzy.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#StanisławHempel">Ustawa znosi prawo pierwokupu dla wywłaszczonych.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#StanisławHempel">Oczywiście ustawa przewiduje porozumienie Ministra Przemysłu i Handlu z Ministrem Spraw Wojskowych i kompetentnymi Ministrami, gdy zachodzić będzie tego potrzeba, upraszcza natomiast procedurę przez ustalenie porozumienia tylko z Ministrem Skarbu, gdy chodzi o cenę i warunki sprzedaży (art. 2).</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#StanisławHempel">Art. 3, 4, 5 i 6 zawierają postanowienia formalne, więc ich nie omawiam.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#StanisławHempel">W imieniu Komisji Skarbowej wnoszę: Wysoki Senat uchwalić raczy projekt ustawy według brzmienia uchwalonego przez Sejm.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#BogusławMiedziński">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#BogusławMiedziński">Kto z Panów Senatorów jest za przyjęciem projektu ustawy, zechce wstać. Stoi większość. Stwierdzam, że Senat projekt ustawy uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#BogusławMiedziński">Porządek dzienny został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#BogusławMiedziński">Wpłynął wniosek s. Pulnarowicza i innych. Proszę Pana Sekretarza o odczytanie tego wniosku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#DawidBruski">Wniosek s. Władysława Pulnarowicza i innych o zawieszenie postępowania karnego przeciw s. Semkowiczowi.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#DawidBruski">Wysoki Senat powziąć raczy następującą uchwałę: „Senat Rzeczypospolitej na podstawie art. 42 ust. (3) i art. 48 ustawy konstytucyjnej żąda zawieszenia postępowania karnego, toczącego się przed Sądem Grodzkim we Lwowie, przeciwko s. Aleksandrowi Semkowiczowi z oskarżenia spółki akcyjnej „Prasa Nowa” i Janusza Laskownickiego (nr akt. VII. Kg 9354/38) o obrazę czci. Warszawa, dnia 21.III.1939 r.”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#BogusławMiedziński">Wniosek ten przyjmuję do laski marszałkowskiej i prześlę do Komisji Regulaminowej.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#BogusławMiedziński">Zanim zamknę posiedzenie, chciałbym zwrócić uwagę Panów Senatorów, że w najbliższych dniach, jutro i pojutrze musi pracować szereg Komisyj: Rolna, Skarbowa, Regulaminowa, Budżetowa. Wojskowa i Administracyjna, dlatego proszę Panów Senatorów, żeby zechcieli być obecni w Warszawie w dniach najbliższych.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#BogusławMiedziński">Następne posiedzenie Senatu zwołuję na sobotę dnia 25 marca o godz. 10.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#BogusławMiedziński">Porządek dzienny będzie dostarczony Panom pod adresami warszawskimi.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#BogusławMiedziński">Zamykam posiedzenie.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>