text_structure.xml 461 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 11 minut 07)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Posiedzeniu przewodniczy marszałek August Chełkowski oraz wicemarszałek Józef Ślisz).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#AugustChełkowski">Proszę Państwa Senatorów o zajmowanie miejsc, rozpoczynamy posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#AugustChełkowski">Otwieram piąte posiedzenie Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w drugiej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#AugustChełkowski">Na sekretarzy posiedzenia powołuję senatorów Tadeusza Brzozowskiego oraz Leszka Lewoca.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#AugustChełkowski">Listę mówców prowadzić będzie senator Tadeusz Brzozowski.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#AugustChełkowski">Proszę senatorów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#AugustChełkowski">Ustalony przez Prezydium Senatu porządek dzienny piątego posiedzenia został paniom i panom senatorom dostarczony. Porządek ten obejmuje:</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#AugustChełkowski">1. Stanowisko Senatu w sprawie projektu ustawy o prowizorium budżetowym na okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 marca 1992 roku.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#AugustChełkowski">2. Wybór senatorów do Krajowej Rady Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#AugustChełkowski">Prezydium proponuje uzupełnienie porządku dziennego o dwa nowe punkty.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#AugustChełkowski">3. Inicjatywa ustawodawcza Senatu - projekt ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#AugustChełkowski">4. Inicjatywa ustawodawcza Senatu - projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#AugustChełkowski">Na przyjęcie tych dwóch dodatkowych punktów Senat musi wyrazić zgodę, ponieważ w stosunku do zawartych w nich projektów ustaw nie został dotrzymany regulaminowy siedmiodniowy termin.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#AugustChełkowski">Czy ktoś z pań i panów senatorów ma jakieś uwagi do przedstawionego porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#AugustChełkowski">Proszę bardzo, pan senator Bender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#RyszardBender">Panie Marszałku!</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#RyszardBender">Chcę wyrazić ubolewanie, że ten siedmiodniowy termin wyraźnie podany w art. 32 pkt 2 regulaminu nie jest dotrzymywany. Rozumiem - sprawy naglą, ale przecież nie otrzymaliśmy informacji. To, że zostały one włożone do skrzynek, to nie wszystko. Sądzę jednak, że na przyszłość powinniśmy dbać o to, ażeby nasze obrady toczyły się zgodnie z regulaminem, w terminie przewidzianym regulaminem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Właśnie dlatego wnoszę to pod obrady i proszę o decyzję Senatu. Ten porządek dzienny musi być przez panie i panów senatorów przyjęty. Czy są jakieś uwagi na ten temat?</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#AugustChełkowski">Czy pan senator Bender chce zgłosić jakiś wniosek? Nie? Dobrze. Czy są jakieś inne uwagi? Jeśli nie będzie, to uznam, że ten porządek dzienny został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#AugustChełkowski">Stwierdzam w takim razie, ponieważ nie ma zgłoszeń, że Senat przyjął proponowany porządek dzienny.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#AugustChełkowski">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Stanowisko Senatu w sprawie projektu ustawy o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1992 r. Tekst ustawy jest w druku nr 6 i został paniom i panom senatorom dostarczony.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#AugustChełkowski">Przewidujemy, że w dzisiejszym posiedzeniu będzie również uczestniczył pan premier Olszewski.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#AugustChełkowski">Proszę teraz o zabranie głosu pana ministra finansów Karola Lutkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#KarolLutkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#KarolLutkowski">Przedłożonemu Senatowi i będącemu dziś przedmiotem czytania dokumentowi Prowizorium budżetowe na okres od 1 stycznia 1992 r. do 31 marca 1992 r. towarzyszy pakiet projektów ustaw, które warunkują realizację prowizorium w przedłożonym kształcie - jeśli oczywiście propozycja rządowa zostanie przez parlament przyjęta. Mówiąc o samym prowizorium, będę zatem nieuchronnie musiał mówić również o towarzyszących mu ustawach. W tej przynajmniej części, która dotyczy bezpośrednio ministra finansów, bo są też projekty, do których referowania kompetentny jest minister sprawiedliwości, minister pracy i polityki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#KarolLutkowski">Mamy więc w przedłożonym pakiecie samo prowizorium - ono już zresztą z mocy prawa, funkcjonuje, ponieważ nie zostało uchwalone w przewidzianym przez prawo budżetowe terminie - oraz projekty ustaw o zasadach gospodarki finansowej państwa w 1992 r., zmianie ustawy Prawo budżetowe oraz niektórych innych ustaw, podatku dochodowym od osób prawnych, o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania. A oprócz tego, referowane przez inne resorty, ustawy o zmianie kodeksu pracy i zmianie niektórych innych ustaw, o zmianie niektórych przepisów prawa karnego, prawa o wykroczeniach i postępowaniu w sprawach nieletnich.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#KarolLutkowski">Najpierw garść informacji o metodzie prac nad prowizorium budżetowym. Króciutko przypomnę, jak to się zwykle robi. Oparto się najpierw na prognozie dochodów budżetowych na pierwszy kwartał. Podstawą prognozy był pewien zestaw założeń dotyczących: dynamiki produkcji i rentowności przedsiębiorstw, następnie spodziewanej inflacji, zmian parametrów podatkowych, głównie w zakresie podatku obrotowego, podatku dochodowego od osób fizycznych, kształtowania się dochodów niepodatkowych. Przy szacowaniu dochodów budżetowych uwzględniono następujące ważniejsze czynniki i założenia:</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#KarolLutkowski">— że produkcja utrzyma się w przybliżeniu na tym samym poziomie jak w roku 1991, i że nieznacznie tylko wzrośnie rentowność przedsiębiorstw;</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#KarolLutkowski">— że podniesione zostaną niektóre stawki podatku obrotowego i rozszerzony zostanie zakres poboru, a pierwsze wpływy z podatku dochodowego od osób prawnych i fizycznych budżet otrzyma dopiero w lutym;</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#KarolLutkowski">— że w początku 1992 r. będą miały jeszcze miejsce wpłaty z tytułu rozliczenia podatków znoszonych w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#KarolLutkowski">Przy szacowaniu dochodów niepodatkowych uwzględniono w szczególności: podwyższenie stawek celnych i prawdopodobne zmniejszenie importu, zestawioną przez Narodowy Bank Polski prognozę jego zysku, zgłoszone przez resorty prognozy dochodów z prywatyzacji i dochodów od jednostek budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#KarolLutkowski">Najwięcej trudności sprawiło prognozowanie w dziedzinie podatku dochodowego od osób fizycznych. Jest to mechanizm nowy i właściwie stąpamy po całkowicie nie znanym gruncie.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#KarolLutkowski">Wreszcie prognozowanie dochodów z ceł. Podwyższenie stawek na pewno przyczyni się do zmniejszenia wolumenu importu, ale nie ma rozeznania co do ścisłego określenia tzw. elastyczności importu, czyli reakcji na zmiany stawek.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#KarolLutkowski">Trudne było również szacowanie spodziewanych wpływów z tytułu prywatyzacji, zwłaszcza że nie do końca wyklarowany jest program w tym zakresie, a nawet rozliczenia operacji prywatyzacyjnych przeprowadzonych w roku 1991.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#KarolLutkowski">Dochody oszacowano w sumie na 68,5 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#KarolLutkowski">Następnie wspólnie z NBP zestawiono ogólną prognozę monetarną, ustalając: dopuszczalny wzrost podaży pieniądza w tym kwartale, z uwzględnieniem przewidywanego tempa inflacji, następnie przewidywane zmiany rezerw dewizowych, niezbędny przyrost kredytu dla jednostek gospodarczych i gospodarstw domowych. I w ten sposób ustalono dopuszczalny przyrost kredytu dla sektora finansów publicznych.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#KarolLutkowski">Uwzględniono jeszcze inne szacunki, takie między innymi jak wynik niebudżetowych segmentów finansów publicznych, i ustalono ostatecznie, że należy przyjąć, iż deficyt zamknie się w granicach 17,6 bln zł. Byłby to równocześnie limit.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#KarolLutkowski">Chcę jednak dodać, że w konsultacji z rządem, z premierem, już zawieszone zostały, podjęte lub przesunięte do konsultacji, pewne decyzje cenowe, jak np. słynna już sprawa ceny benzyny, z dość nieoczekiwanym efektem. Uwzględniano tu silną presję społeczną, życzenia resortów nie bez powodu uważanych za pokrzywdzone w dotychczasowej polityce gospodarczej, takich jak na przykład sektor gospodarki żywnościowej. Są tu pewne problemy nie do końca klarowne. Wiemy, że na pewno trzeba będzie jeszcze uwzględnić te skutki w autopoprawce.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#KarolLutkowski">A więc limit, który podałem - 17,6 bln zł - winien być jeszcze skorygowany o skutki tych posunięć. Przedstawimy to po oszacowaniu całości w ramach autopoprawki.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#KarolLutkowski">Jeżeli chodzi o wydatki budżetowe, to już przy planie na pierwszy kwartał uderza szczególna cecha naszego budżetu - sztywny charakter wielkiej ich części. Stanowią one jak gdyby blok cementu, nie do ruszenia, co wynika z obowiązującego stanu prawnego. Co gorsze zmniejszenia wydatków budżetowych na pewno być nie może, a już od północy 31 grudnia funkcjonuje waloryzacja wynagrodzeń, i tu eskalację powstrzymujemy tylko przez hamowanie dopływu środków z budżetu. Ale oczywiście taki stan rzeczy nie może trwać długo.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#KarolLutkowski">Korzystam więc z okazji, aby bardzo gorąco zaapelować o uwzględnienie niebezpieczeństwa, jakie wiąże się już nie tylko z możliwym i grożącym powiększeniem deficytu - a są takie tendencje, jak się zdaje, w komisjach sejmowych - ale nawet z prostym przewlekaniem nie do końca wyklarowanego stanu rzeczy. Przepisy nie pozwalają wprawdzie wypłacać w ramach waloryzacji sum, które są zawieszone, ale okazywało się przecież nieraz, że przepisy przepisami, a nasz nie do końca kontrolowany system finansowy bywał nieszczelny i stawaliśmy wobec faktów dokonanych. Niebezpieczeństwo jest więc ogromne i ó tym, przede wszystkim, chciałbym Wysokiej Izbie powiedzieć, prosząc o zachowanie tego faktu w pamięci.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#KarolLutkowski">Znacząca część wydatków budżetowych ogromnie nam w tym roku urosła i jest to nieodwracalne. Chodzi przede wszystkim o obsługę długu publicznego, bo wiążą nas zawarte już umowy - w wypadku zadłużenia zagranicznego niedotrzymanie terminów grozi załamaniem procesu redukcji zadłużenia. Chodzi ponadto o świadczenia społeczne. Wysokość świadczeń ustalana jest, jak mówię, ustawowo. Z mocy ustaw skarb państwa gwarantuje również terminową wypłatę świadczeń. Są wreszcie wynagrodzenia w sferze budżetowej. W ciągu kwartału nawet redukcja zatrudnienia nie daje możliwości zmniejszenia wydatków - obowiązują wszak terminy wypowiedzenia pracy. A my poruszamy się w okresie kwartalnym.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#KarolLutkowski">Widać z tego, że w istocie rzeczy rząd jest w sytuacji bez wyjścia. Osobnym tematem jest to, jak do tego doszło. Tym nie mam się czasu tutaj zajmować. Niemniej jednak jesteśmy absolutnie pozbawieni swobody manewru.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#KarolLutkowski">Rząd w ciągu tych kilku dni, jakie miał do dyspozycji, kiedy odbyła się pierwsza debata w parlamencie, próbował zweryfikować budżet na tyle, na ile było to możliwe. Jest to oczywiście konstrukcja bardzo skomplikowana, uporządkowana w różnych ujęciach wedle tzw. klasyfikacji budżetowej. Każda cegiełka w tej konstrukcji łączy się z inną i w zasadzie nie sposób naprawdę cokolwiek ruszyć, a przynajmniej skala dopuszczalnej swobody jest ogromnie ograniczona. Wydawało się nam w czasie tej analizy, że potencjalne pole manewru może można znaleźć w dotacjach dla przedsiębiorstw, może w inwestycjach sfery budżetowej, może w kosztach rzeczowych sfery budżetowej. I nasze dociekania szły tym tropem. Ale tu okazało się, że jest zupełnie inaczej, bo w odniesieniu do dotacji mamy olbrzymie zaległości płatnicze z 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#KarolLutkowski">Chciałbym powiedzieć Wysokiej Izbie, że jeżeli mówimy, a mogę to już powiedzieć, bo mamy potrzebne dane, iż zmieściliśmy się - my, czyli ministerstwo, resort finansów i rząd - w granicach dopuszczalnego w roku 1991 deficytu 400 mld - do tej tzw. czerwonej kreski jeszcze trochę zostało i może to wyglądać na zjawisko pozytywne - to znaczy, że prawdziwy deficyt jest o wiele, wiele większy. Jest schowany, pocięty na kawałki i „poutykany w zakamarkach”. Tak bym to ujął. Są olbrzymie zaległości w stosunku do przedsiębiorstw, do Ministerstwa Obrony Narodowej, do sfery socjalnej i do wielu innych dziedzin, które mógłbym tutaj wyliczać. I właściwie zadaniem, którego się teraz podejmujemy, jest sporządzenie prawdziwego raportu o stanie finansów publicznych. Chcemy to zrobić możliwie szybko. Wynikną stąd niewesołe niestety wnioski: że deficyt budżetowy rzeczywisty, nie zaś formalny, obliczony po to, by nie potrącić jurydycznej poprzeczki, był w minionym roku o wiele, wiele większy. I ten deficyt, te zaległości w formie obligatoryjnych płatności obecny rząd odziedziczył. I rozeznaje się powoli, jak mówię, w prawdziwym stanie rzeczy, bo nie wszystkie elementy są do końca wyklarowane.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#KarolLutkowski">W efekcie prowizorium budżetowe na pierwszy kwartał jest konstrukcją w wysokim stopniu przesądzoną obecną sytuacją finansową i obowiązującymi przepisami prawa. I to stawia rząd zaiste w sytuacji, która bywa odczytywana jako ambiwalentna. Bo z jednej strony zmuszony jest identyfikować się z tym budżetem i towarzyszącymi ustawami o tyle, o ile one są nieuchronne — tu nie ma wyboru, stoimy przed faktem, te mechanizmy już funkcjonują. Z drugiej zaś nie jest to odzwierciedlenie, wyraz czy wsparcie polityki gospodarczej, jaką ten rząd chciałby prowadzić.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#KarolLutkowski">Rząd stoi wobec sytuacji bez wyboru. Stąd z jednej strony musi, a ja pozwalam sobie to powtórzyć, reafirmować to stanowisko, musi uznać ten dokument wraz z towarzyszącymi projektami za adekwatny do sytuacji, za minimum niezbędne do utrzymania, do obrony osiągniętego stopnia względnej stabilizacji pieniężnej w wewnętrznym i zewnętrznym aspekcie: tzn. kursu, wymienialności, rezerwy. Musi się identyfikować z tym jako z absolutnym minimum i apelować do Wysokiej Izby, prosić o przyjęcie wszystkich tych projektów ustaw bez zmian, w przedłożonej postaci, tak aby nie doszło do powiększenia tego deficytu, który w tej chwili jest równy 25% dochodów budżetowych. Jest to skala olbrzymia. Równa skali deficytu budżetowego lub nawet lekko ją przekraczająca, jaką miał rząd Rakowskiego, ostatni rząd poprzedniej epoki. Kiedy wystąpił kryzys budżetowy i pojawił się problem nowelizacji budżetu, zastanawiano się, jak to prawnie rozwiązać i jakie konsekwencje z tego wyciągnąć. Jesteśmy przy problemach w takiej skali. Nie licząc tego, o czym powiedziałem wcześniej, tego wszystkiego, czego właściwie jeszcze musimy się „dogrzebać pod spodem”, co niezupełnie jest wydobyte. Tych wielkich zaległości, jakie skarb państwa ma w stosunku do różnych dziedzin życia gospodarczego. Będziemy to próbowali jakoś restrukturyzować, rozładowywać w czasie. Ale taki mamy dziś stan rzeczy. I rząd zmuszony jest prosić, i ja z takim apelem również zwracam się do Wysokiej Izby, aby tak na to spojrzeć. I aby Wysoka Izba zechciała przyjąć przedłożone prowizorium. Jak powiedziałem, rząd zamierza oczywiście zreformować naszą politykę budżetową, ale trzeba sobie zdawać sprawę, że pole manewru w pierwszym kwartale de facto wcale nie istnieje, a w następnych kwartałach tego roku będzie bardzo ograniczone.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#KarolLutkowski">Jaką zamierzamy zatem przyjąć postawę wobec sytuacji, którą mamy? Gdyby Wysoka Izba, gdyby cały parlament zechciał przyjąć przedłożenia rządowe, przy których obstajemy, to rząd deklaruje pewną elastyczność, ale w fazie realizacji budżetu. Może bowiem zdarzyć się tak, że wbrew oczekiwaniom dochody będą kształtować się korzystniej, niż to w tej chwili przewidujemy. Szansa jednak jest niewielka. Bardzo prawdopodobny jest niestety również wariant odwrotny. I chciałbym powtórzyć jeszcze raz zdanie, które wypowiedziałem w Sejmie. Nie możemy zagwarantować, iż nawet w ramach tego kwartału nie będziemy zmuszeni prosić Wysokiej Izby, aby zechciała ponownie rozpatrzyć budżet. Dlatego że gospodarka tkwi nadal w recesji i trudno oczekiwać wzrostu dochodów w ramach kwartału. A nie da się też wykluczyć niekorzystnego rozwoju sytuacji. Więc tę furtkę musimy zostawić otwartą.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#KarolLutkowski">Gdyby sytuacja w budżecie kształtowała się rzeczywiście korzystniej - monitorujemy na bieżąco stan rachunków budżetowych - to wtedy naturalnie rząd będzie prowadził politykę otwartości na nie zaspokojone potrzeby społeczne. Gdybyśmy weszli w strefę względnego bezpieczeństwa, wtedy byłyby jakieś środki do rozdysponowania. Ale to możemy zadeklarować w razie pozytywnego obrotu spraw dopiero w fazie realizacji budżetu.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#KarolLutkowski">Zmuszeni jesteśmy natomiast, i ja powtarzam tu znowu słowa, podpisuję się pod słowami autorytatywnie wypowiedzianymi przez pana premiera, pomimo wielokrotnych oświadczeń w środkach masowego przekazu i w parlamencie, że musimy usiłować pozyskać aprobatę dla wszystkich przedłożonych posunięć. Bez zmian grożących powiększeniem deficytu, bo wtedy poniesienie odpowiedzialności za stan równowagi monetarnej nie byłoby możliwe.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#KarolLutkowski">Gospodarka znajduje się w stanie szoku postabilizacyjnego. To słowo oczywiście trzeba zrelatywizować. Stabilizacja ta jest oczywiście bardzo względna. Ale nawet te osiągnięcia, których trzeba by bronić, są zagrożone z dwóch stron. Obecny stan rzeczy jest niekorzystny, ale nawet ten niekorzystny stan rzeczy jest zagrożony. Zagrażają mu dwa podstawowe niebezpieczeństwa. Główne, centralne niebezpieczeństwo zakorzenione jest w budżecie. To jest jasne.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#KarolLutkowski">Innym poważnym niebezpieczeństwem, gdyby sytuacja w budżecie wymknęła się spod kontroli, byłaby, jak to technicy ekonomii nazywają, aprecjacja realnego kursu waluty. Kurs mógłby sobie być nominalnie mniej więcej taki jaki jest, ale stałby się po prostu nieadekwatny, niewłaściwy do danej sytuacji, przeszacowany, za wysoki w stosunku do tego, jaki powinien być. Byłby to bardzo poważny dramat, bo taki rozwój sytuacji oznaczałby, że kurs walutowy dławi gospodarkę, działa depresyjnie, grozi eksportowi, powiększa import, grozi drenażem rezerw. Do tego dopuścić nie możemy. Stabilizacja kursu jest i pozostanie ważnym priorytetem, nadrzędnym priorytetem dla banku centralnego i dla Ministerstwa Finansów. I dlatego budżet musi być kontrolowany, bo inaczej grozi „wejściem” w inflację, wraz z możliwością hiperinflacji i bardzo poważnych reperkusji w naszych rozliczeniach z zagranicą, grozi stabilności złotówki, a tego chcemy bronić. Oczywiście, kurs jest filarem zaufania do naszej waluty i chcę reafirmować zamiar utrzymywania polityki stabilnego kursu. Stabilnego relatywnie, bo nie jest on w tej chwili „zafiksowany”, to jest tak zwany mechanizm kursu pełzającego. Jest to korzystne, bo rozładowuje napięcia, a równocześnie jest do pogodzenia, jak się okazuje, bo weryfikują to już dwumiesięczne doświadczenia, z zaufaniem, jeżeli wspiera go jeszcze wysoka stopa procentowa od wkładów złotówkowych.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#KarolLutkowski">Otóż tę politykę zamierzamy kontynuować w dającej się przewidzieć przyszłości. W dającej się przewidzieć przyszłości. Jest to jednak uwarunkowane przyjęciem tego pakietu, od którego zależy z kolei panowanie nad budżetem, generalnie nad sytuacją monetarną. A więc jesteśmy nastawieni na stabilizację, na dalsze stabilizowanie i utrzymywanie się w granicach inflacji i tej polityki kursowej, jaką prowadzimy. Ale przedłożenia dzisiejsze są niezbędnym, fundamentalnym do tego warunkiem.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#KarolLutkowski">W innym wypadku nieuchronne są niebezpieczeństwa, o których mówiłem, a te niebezpieczeństwa są opisane w elementarnych podręcznikach ekonomii, nie trzeba tu deklaracji ministrów finansów.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#KarolLutkowski">Dlatego przedkładany tu pakiet ustaw uważamy właściwie w tej chwili za jeszcze pilniejszy niż samo prowizorium, które de facto już realizujemy. Rozumiem, że to jest centralny punkt dzisiejszych obrad, ale te rzeczy trzeba chyba widzieć we wzajemnym związku.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#KarolLutkowski">Propozycje zawarte w omawianym pakiecie wspierającym można podzielić na trzy zasadnicze grupy. Przedsięwzięcia zmierzające do zwiększenia dochodów budżetowych przy równoczesnym zaprowadzeniu większego porządku w systemie podatkowym. Przedsięwzięcia bezpośrednio zmniejszające wydatki budżetowe. Przedsięwzięcia wzmacniające dyscyplinę budżetową, porządkujące generalnie system finansów publicznych.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#KarolLutkowski">Wspomnę o najważniejszych proponowanych decyzjach. Najpierw zawieszenie waloryzacji wynagrodzeń w sferze budżetowej, rzecz bardzo bolesna społecznie, ale w obecnej sytuacji uznana przez rząd za nieuchronną. Oznacza to zamrożenie globalnych kwot wynagrodzeń przyznanych, poszczególnym resortom, ale nie wyklucza możliwości indywidualnych podwyżek ani wykorzystania wolnych limitów, uzyskanych dzięki redukcji zatrudnienia. Rząd zamierza przedłożyć projekt nowej ustawy regulującej kwestię wynagrodzeń w sferze budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#KarolLutkowski">Następnie rozłożenie wypłat nagród z zakładowego funduszu nagród w sferze budżetowej na 12 miesięcznych rat. Według dotychczasowych przepisów nagrody te powinny być w całości wypłacone przed końcem pierwszego kwartału, ale nie jest to w tej sytuacji możliwe.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#KarolLutkowski">Dalej ograniczenie wysokości zasiłków dla bezrobotnych do jednolitej wysokości 36% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału oraz skrócenie w okresie przejściowym maksymalnego okresu pobierania zasiłków. Według zmian wprowadzonych w ustawie o zatrudnieniu i bezrobociu maksymalny okres pobierania zasiłku wynosi 12 miesięcy, z tym że dla osób już pobierających zasiłki okres ten miałby być liczony od daty wejścia w życie ustawy. Teraz proponuje się, by okres ten liczony był od momentu przyznania zasiłku z zastosowaniem dodatkowo reguły, że zawieszenie wypłat zasiłku nie może nastąpić wcześniej niż po 3 miesiącach od wejścia w życie niniejszej regulacji. Prawdopodobnie dotykam tu troszkę sfery działania ministra Kropiwnickiego, ale są to rzeczy ze sobą ściśle związane.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#KarolLutkowski">Z kolei zmniejszenie częstotliwości waloryzacji emerytur i rent oraz podwyższenie progu procentowej zmiany przeciętnego wynagrodzenia, warunkującej konieczność przeprowadzenia waloryzacji. Według obecnych przepisów waloryzacja może być przeprowadzana co kwartał, chyba że przeciętne wynagrodzenie wzrośnie w poprzednim kwartale o mniej niż 5%. Obecnie proponuje się wydłużenie minimalnego okresu do pół roku, dalej zniesienie tzw. dodatków wyrównawczych dla bezrobotnych, podejmujących pracę, następnie podwyższenie składek na ubezpieczenia społeczne rolników. Teraz, przy składce kwartalnej równej 25% minimalnej emerytury, budżet pokrywa ponad 95% wydatków funduszu emerytalno-rentowego.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#KarolLutkowski">Dalej, zaniechanie umorzeń kredytów mieszkaniowych przyznanych na realizację zadań, które miały być zakończone w marcu 1992 r.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#KarolLutkowski">Wreszcie obciążenie zaległych opłat celnych karnymi odsetkami takimi samymi, jak za niezapłacone w terminie zobowiązania podatkowe.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#KarolLutkowski">Odrębnego omówienia wymagają zmiany proponowane w systemie podatkowym. W przedkładanym pakiecie najistotniejsze znaczenie mają następujące propozycje: ponowne przedłożenie z nieznacznymi poprawkami projektu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych; podwyższenie krańcowej stopy podatku dochodowego od osób fizycznych do 50% dla dochodów przekraczających 16,2 mln zł miesięcznie; podwyższenie stawek podatku od środków transportowych; podwyższenie kwotowych stawek opłaty skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#KarolLutkowski">Inny charakter mają proponowane zmiany prawa budżetowego. Ich celem jest przede wszystkim wzmocnienie dyscypliny budżetowej i uporządkowanie kwestii dotacji na restrukturyzację przemysłu i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#KarolLutkowski">Omówione propozycje nie wyczerpują jeszcze całości, gdyż niektóre działania nie wymagają już regulacji ustawowych i albo zostały, albo zostaną podjęte w najbliższym czasie, po odpowiednich konsultacjach. Inne w zasadzie są realizowane bądź wynikają z obowiązujących przepisów i nie mają takiej wagi społecznej.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#KarolLutkowski">Rozumiem, jak bolesny i kontrowersyjny jest przedłożony pakiet. Mam nadzieję, że dyskusja wszechstronnie wydobędzie nie tylko oczywiste zagrożenia społeczne i negatywy, które rząd musiał, jak to premier powiedział, z ciężkim sercem przedłożyć, zaakceptować, ale także niezbędność tej operacji. Dopiero ona stworzy warunki, aby rząd mógł zacząć działać na własny rachunek, bo jak dotąd cały czas szamoczemy się w istocie z odziedziczoną sytuacją. Trwają jakieś działania, które zostały uruchomione, a my właściwie zależymy od tego, że musimy zażądać, aby nas poinformowano. Dopiero wtedy dowiadujemy się, że takie zadania, takie instrumenty zostały „puszczone w ruch”. Wtedy też analizujemy to, co można. W zasadzie nie zajmujemy się tym, czym powinniśmy. Powinniśmy naturalnie debatować nad fundamentalnymi sprawami polityki gospodarczej, nad tym, jak ją skierować na inne tory, a my walczymy cały czas o prawne usankcjonowanie istniejącego stanu rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#KarolLutkowski">I to nas absorbuje, jak dotąd, bez reszty.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#KarolLutkowski">Jeszcze raz gorąco proszę Wysoką Izbę o wzięcie tego pod uwagę i z upoważnienia rządu wnoszę o zaakceptowanie prowizorium wraz ze wspierającym go pakietem ustaw.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#KarolLutkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję panu ministrowi. Proszę teraz o zabranie głosu sprawozdawcę Komisji Gospodarki Narodowej pana senatora Janusza Baranowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#JanuszBaranowski">Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#JanuszBaranowski">Wniosek Komisji Gospodarki Narodowej został doręczony w druku nr 6A.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#JanuszBaranowski">Przypadł mi w udziale obowiązek przedstawienia naszej izbie stanowiska Komisji Gospodarki Narodowej wobec rządowego projektu prowizorium budżetowego na pierwszy kwartał bieżącego roku. Chciałbym też przedstawić opinie pań i panów senatorów, członków różnych komisji Senatu. Składają się one bowiem na końcowy efekt pracy komisji, której przewodniczę. W pewnym sensie upoważnia mnie to do wtrącenia czasem własnych dygresji czy refleksji związanych z omawianym prowizorium. Choć faktycznie weszło ono już w życie, mimo wszystkich opinii, jakie tu przedstawimy. Choć jest już przedmiotem intensywnych obrad komisji sejmowych i samego Sejmu, mimo że Sejm nie otrzymał, jak tego wymaga prawo, projektu ustawy budżetowej z Senatu.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#JanuszBaranowski">Należy wnosić, że dla poprzedniego rządu nie miało to żadnego znaczenia. Expressis verbis powiadało się, że jeśli prowizorium nie zostanie uchwalone dokładnie w takim kształcie i brzmieniu, w jakim rząd je przedstawia, to gospodarka finansowa państwa nieodwracalnie runie w gruzy. Taką samą alternatywę postawiono Senatowi i Sejmowi kilka tygodni temu, w końcu ubiegłego roku, kiedy przedstawiono nam ustawę korygującą zeszłoroczny budżet.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#JanuszBaranowski">W imieniu rządu minister finansów mówił wtedy, że jeśli korekta nie zostanie uchwalona, miliony rencistów i emerytów nie otrzymają swoich należności, a szpitale, szkoły i inne placówki użyteczności publicznej praktycznie zostaną unieruchomione.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#JanuszBaranowski">Tak samo więc jak przed miesiącem, zostaliśmy „przyparci do muru” i mamy podjąć decyzję, co więcej, decyzję w sprawie, od której właściwie wszyscy, mając świadomość dramatycznego stanu finansów państwa, mniej lub bardziej się dystansują. Prowizorium ma w pewnym sensie uratować państwo, a w każdym razie nie dopuścić do kompletnego załamania się gospodarki. Na tym właśnie tle cel, jakiemu służy prowizorium budżetowe, ma uświęcić drastyczne środki, a Senat i Sejm muszą usankcjonować to swoją własną decyzją.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#JanuszBaranowski">Rząd przedkładając prowizorium był świadomy, że założenia projektu tej ustawy są sprzeczne z niemal całym obowiązującym prawodawstwem, w tym także z uchwalonymi tu niedawno ustawami, które jeszcze nawet nie weszły w życie. Przedłożono więc projekty pięciu nowych ustaw zmieniających w gruncie rzeczy ponad pięćdziesiąt ustawowych aktów prawnych, z których każdy ma zasadnicze znaczenie dla życia społecznego i każdy godzi w poziom życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#JanuszBaranowski">W ten sposób to, co się nazywa prowizorium, a zarazem krótkotrwałym, tymczasowym rozwiązaniem, być może na wiele lat stanie się normą ustawową. Sejm i Senat skazany jest w tej sytuacji na automatyzm działania. Uchwalając prowizorium budżetowe, musi automatycznie uchwalić zmiany w tych kilkudziesięciu ustawach.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#JanuszBaranowski">Co więcej, aby prowizorium można było zbilansować po stronie wpływów i wydatków, musimy uchwalić je wstecz, z mocą obowiązującą od 1 stycznia br. W dodatku obie izby rozpatrując prowizorium, nie dysponują nawet rządowym projektem założeń polityki społeczno-gospodarczej, choć zgodnie z prawem jest on integralny z budżetem. Dokument ten został przez nowy rząd wycofany - i bardzo dobrze. Nie dysponujemy nawet wskaźnikami wykonania ubiegłorocznego budżetu państwa, szczególnie w czwartym kwartale, stanowiącymi naturalny punkt odniesienia do ustaleń pierwszego kwartału. Nie wiemy nic o przewidywaniach dotyczących kształtowania się wpływów i wydatków w skali całego roku 1992. Nie dysponujemy prognozą rządu co do ruchu cen w skali całego bieżącego roku, nie mamy pojęcia o prognozach produkcji w pierwszym kwartale tego roku. Pozbawieni tych wszystkich elementarnych danych, stajemy wobec konieczności wypowiedzenia się na temat rządowego prowizorium budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#JanuszBaranowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie! Komisja Gospodarki Narodowej otrzymała z poszczególnych komisji opinie pań i panów senatorów w sprawie wszystkich działów prowizorium.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#JanuszBaranowski">Oto krótkie podsumowanie ocen i Wniosków. Komisja Obrony Narodowej stwierdza, że: „Budżet na pierwszy kwartał 1992 roku nie wystarcza nawet na przetrwanie Wojska Polskiego”. Stwierdza też, że tegoroczne wydatki na obronę narodową są obciążone 600 miliardami zł ubiegłorocznych zaległości, a zmniejszenie o ponad 23% środków na obronę narodową świadczy, że „w społeczeństwie polskim zabrakło instynktu samozachowawczego”.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#JanuszBaranowski">Komisja Praw Człowieka i Praworządności uznała prowizorium przedłożone Ministerstwu Sprawiedliwości za niemożliwe do zaakceptowania, ponieważ to „może doprowadzić do całkowitego paraliżu wymiaru sprawiedliwości”. Komisja ta, postulując zwiększenie wydatków budżetu resortu o 400 mld zł wskazuje, iż zadłużenie resortu sięga w tej chwili 270 mld zł, w tym tylko w więziennictwie 90 mld zł i to przy dziennej stawce żywienia dla osadzonych w zakładach karnych osób dorosłych i młodocianych, wynoszącej 11,5 tys. zł dziennie.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#JanuszBaranowski">Godzi się w tym miejscu zwrócić uwagę na żenująco niski poziom zarobków urzędników wymiaru sprawiedliwości. Zaskakująco niski - jak na wymagania stawiane temu zawodowi - prestiż społeczny, którym ten zawód powinien się cieszyć. Zaryzykowałbym twierdzenie, nic nie ujmujące szacunkowi, jaki mam dla pracowników wymiaru sprawiedliwości, że poziom ich zarobków sam w sobie jest kryminogenny.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#JanuszBaranowski">Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia negatywnie opiniuje cały projekt prowizorium budżetowego, wskazując, że kwartalny budżet nie może być niższy niż kwota 14 bln 130 mld zł. A i w tym co uznaje się za minimum, nie uwzględniono inflacji, rewaloryzacji płac, zwyżki kosztów utrzymania i funkcjonowania placówek opieki zdrowotnej, spowodowanych ostatnią podwyżką cen nośników energii.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#JanuszBaranowski">Komisja Kultury, Środków Przekazu, Nauki i Edukacji Narodowej wnioskuje o zwiększenie środków we wszystkich częściach budżetu resortów, przypisanych tej komisji, z wyjątkiem Agencji Atomistyki i Urzędu Patentowego. Wskazuje, że chodzi o przyznanie środków na niezbędne minimum egzystencji edukacji narodowej, kultury i sztuki, nauki i środków przekazu.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#JanuszBaranowski">Komisja Rolnictwa lakonicznie stwierdza, iż proponowane w prowizorium środki nie pozwalają na zaspokojenie nawet elementarnych potrzeb, że rolnictwu przyznano środki właściwie tylko na jedno zadanie gospodarcze - na wapnowanie gleb. Komisja postuluje zwiększenie dotacji dla Agencji Rynku Rolnego oraz na fundusz prewencji i rehabilitacji.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#JanuszBaranowski">Komisja Samorządu Terytorialnego w liczącym kilka stron opracowaniu w sposób niepodważalny kwestionuje w ogóle możliwość osiągnięcia wyników zakładanych przez prowizorium. Uznaje je za nierealne, a rządowe projekty zmian w ustawach budzą głęboki niepokój w tej komisji, ponieważ będą one miały skutek nie tylko doraźny, lecz zmienią na dłużej sytuację wielu podmiotów. Cytuję: „Nie można dopuścić, aby znaczącym argumentem za przyjęciem nowych rozwiązań, często kontrowersyjnych, była kilkumiesięczna perspektywa ograniczenia deficytu budżetowego poprzez cięcia w wydatkach i drenażowy system dochodów”.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#JanuszBaranowski">Wysoki Senacie! Proszę o wybaczenie tego monotonnego wyliczania opinii poszczególnych komisji. Czynię to w przekonaniu, że panie i panowie senatorowie zechcą skonfrontować te opinie z końcowym wnioskiem Komisji Gospodarki Narodowej. Wolno chyba powiedzieć wprost i bez ogródek, że wejście w życie tak ocenianego prowizorium jest w stosunku do nowego rządu po prostu „podłożeniem miny”. Skutkować będzie nieobliczalnymi konsekwencjami dla przedsiębiorstw państwowych i prywatnych, uruchomi lawinę bezrobocia, gwałtownie zuboży społeczeństwo, wywołała trudne do przewidzenia społeczne niepokoje.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#JanuszBaranowski">Wszystko to stanie się w warunkach chaosu prawnego. Bo przecież jest chaosem sytuacja, w której bez planu społeczno-gospodarczego wchodzi w życie budżet bezprawnie, wbrew obowiązującym jeszcze ustawom, egzekwujący swoje założenia, szczególnie te po stronie wpływów. To że prawo będzie musiało działać wstecz, również jest bezprawiem.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#JanuszBaranowski">Uświadamiając sobie te konsekwencje, w ostatnim dniu grudnia skierowałem do pana marszałka Senatu list, postulujący zwrócenie prowizorium rządowi lub spowodowanie jego odautorskiego wycofania. Okazało się to jednak prawnie niemożliwe. Chociaż szkoda, że nie ma takiej furtki. Szkoda, że projekt ten w ogóle ujrzał światło dzienne. Jestem bowiem głęboko przekonany, że restrykcyjne prowizorium, oparte w 80% na wpływach z tytułu podatków, podwyżek cen, zwiększeniu opłat skarbowych, przyspieszeniu poborów podatkowych, drastycznym podwyższeniu mandatów i kar pieniężnych, zawieszeniu indeksacji płac i tym podobnych działaniach, jest niczym innym jak wyzwaniem dla ubożejącego z dnia na dzień społeczeństwa. Otwiera bramy fabryk i drzwi ludzkich mieszkań prosto na ulicę.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#JanuszBaranowski">Od tego momentu już tylko jeden krok dzieli nas od totalnego chaosu. Tak jest, od chaosu. Bo jeśli ktoś łudzi się, że w warunkach kiedy wojsko nie ma nawet środków na przetrwanie, kiedy nie ma pieniędzy na elementarne wyposażenie policji i wynagrodzenie policjantów, można wprowadzić dyktaturę jako panaceum, to jest to nieporozumienie. Samą charyzmą najbardziej nawet charyzmatyczny przywódca nie ujarzmi społeczeństwa. I źli to doradcy, jeśli takowi są, którzy taką alternatywę podsuwają. Takich działań nie można odczytać inaczej niż jako próby zrzucenia własnej odpowiedzialności na czyjeś barki. Odpowiedzialności nie tylko za przyszłe losy państwa, lecz także za to, co się już stało. Za błędy, nieudolność pokrywaną arogancją, za brak koncepcji i wizji. Najprościej to wszystko złożyć w czyjeś ręce i ten ktoś potem zapłaci rachunek za wszystkich, do końca nieświadom, że we współczesnej Europie nie ma takiej siły duchowej czy fizycznej, na której mogłaby na dłużej niż tydzień czy miesiąc oprzeć się w tych warunkach dyktatura.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#JanuszBaranowski">Wysoki Senacie! Zastanawia, że w prowizorium budżetowym jego twórcy nie pokusili się o poszukiwania innych dróg niż tylko ta jedna, podatkowo-represyjna. Trzeba nie mieć zupełnie ekonomicznej wyobraźni, żeby proponować rozwiązania zawarte w prowizorium w warunkach, kiedy płace i świadczenia realne, czyli siła nabywcza ludności, gwałtownie maleją, a równocześnie wzrasta inflacja, bezrobocie. Kiedy produkcja, a zatem i dochód, tkwią głęboko w stagnacji, powodując, że deficyt budżetu staje się coraz większy, a gigantyczne zaległości budżetowe paraliżują z kolei funkcjonowanie sfery zdrowia, oświaty. Wkrótce sparaliżują energetykę, ciepłownictwo, a z nimi budżety terenowe. Dodajmy do tego biurokratyczną mitręgę procesów prywatyzacyjnych, ubezwłasnowolnienie sektora państwowego, dywidendy, popiwki i podatki.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#JanuszBaranowski">Przecież to zupełnie bez sensu, szczególnie jeśli zważyć, że już od dwóch lat z całą pewnością wiemy, że zasadniczą przyczyną załamywania się budżetu państwa jest recesja. Przecież już w 1990 r. zdawano sobie z tego sprawę, sięgając dla łatania budżetu po obligacje, bony skarbowe, obligacje dolarowe, zadłużając się na rynku krajowym i wywołując w konsekwencji ciągle rosnące koszty obsługi tego zadłużenia. Nie tylko zresztą tego zadłużenia, bo zadłużenia zagranicznego też, ale to już jest inna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#JanuszBaranowski">Nie jest to retoryka Wysoki Senacie. Jeśli dziś rząd powiada, żeby albo uchwalić to prowizorium, albo wskazać inne niż wykazywane przezeń źródła finansowania wydatków budżetowych, to zanim powiemy, że nie potrafimy wskazać takich źródeł, przypomnijmy, iż dla budżetu decydujące znaczenie mają wpływy z podatków od przedsiębiorstw państwowych. Stanowią one ponad 80% dochodów budżetu. A przynajmniej stanowiły do niedawna, do czasu, kiedy tych przedsiębiorstw nie poddano ogromnemu przeciążeniu fiskalnemu, doprowadzając do kryzysu produkcji. Na początku ubiegłego roku doprowadzono do sytuacji, w której przeciętna zyskowność przedsiębiorstw zaczęła gwałtownie spadać, a średnie obciążenie sektora przedsiębiorstw państwowych przekroczyło jego zysk brutto. Właśnie wtedy przedsiębiorstwa zaczęły spłacać podatki z amortyzacji. Właśnie wtedy zaczęło brakować środków na restrukturyzację i rozwój. W połowie roku zysk netto w przemyśle pogorszył się o prawie 40%. To nie renciści i emeryci „zjedli” budżet, to nie służba zdrowia i oświata, nie wojsko i policja, ale dywidenda od funduszu założycielskiego i podatek od wzrostu wynagrodzeń. I trzeba wreszcie skończyć i z takim popiwkiem, i z taką dywidendą. One sprawiły, że gwałtownie spadł udział gospodarki uspołecznionej w tworzeniu dochodu narodowego. Mówiąc po prostu, budżet państwa nie ma już wpływów z przedsiębiorstw państwowych, bo zarżnęła je polityka Ministerstwa Finansów.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#JanuszBaranowski">Nie zadbano jednocześnie o częściowe choćby zrekompensowanie budżetowi strat wpływami z przedsiębiorstw prywatnych, wyrastających jak grzyby po deszczu. Odwrotnie - zwolniono prawie wszystkie, z wyjątkiem zakładów produkcyjnych, na trzy lata od podatków. Taka polityka nie wniosła wpływów do budżetu państwa, nie dała korzyści autentycznej inicjatywie gospodarczej, lecz - brutalnie mówiąc - kasynom gry. I prawdopodobnie kasyna gry lub przedsięwzięcia im podobne znowu ujdą cało z nowej polityki, którą proponuje pan minister finansów. Stracą natomiast inne spółki, głównie z udziałem kapitału zagranicznego, powstałe w ciągu minionych dwóch lat, a jest ich blisko pięć tysięcy.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#JanuszBaranowski">Oto bowiem czeka nas podjęcie decyzji, łamiącej wydawałoby się święte zasady kodeksu handlowego: praktycznie zniesienie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki komandytowej poprzez rozciągnięcie odpowiedzialności majątkowej wspólników na majątek poza spółką.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#JanuszBaranowski">To chwytliwe z punktu widzenia uprawiania demagogii. I nawet już nie chodzi o to, że łamiemy zobowiązania, że możemy oczekiwać dalszego spadku zainteresowania Polską ze strony małego i średniego kapitału zagranicznego, który naprawdę napędza koniunkturę, lecz chodzi o to, że jest to działanie naiwne i nierealne. Bo jakże można sobie wyobrazić egzekucję zobowiązań podatkowych z osobistych majątków zagranicznych właścicieli, których majątki znajdują się poza granicami Polski. Ktoś naiwnie sobie wyobraża, że w ślad za Polską inne państwa wprowadzą takie same nowelizacje w swoich przepisach i prawach. Jedynym rezultatem będzie wycofanie się zagranicznych wspólników ze spółek w Polsce, upadanie tych spółek i pozbawienie budżetu wpływów i dziś, i w przyszłości, kiedy już miną wakacje podatkowe. Można chyba zapytać o stan wiedzy i o inne związane z wiedzą przymioty autorów tego pomysłu.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#JanuszBaranowski">Przy okazji - społeczeństwo od dłuższego czasu bulwersuje się informacjami o różnego rodzaju aferach i pseudoaferach, rezultatem których jest wyciekanie pieniędzy z kraju, powodowanie znacznych strat we wpływach budżetu państwa, uszczuplanie należności dla budżetów terenowych, tworzenie się fortun z nieuczciwego, szarego czy też czarnego obiegu pieniądza. Na tym tle szczególnie ostro rysuje się bezradność polskich banków, całego systemu bankowego. Banki reagują na te sytuacje metodą strusia - chowają głowę w piasek. Najświeższym przykładem jest wystąpienie przed kamerami telewizji prezesa Banku Kredytowego PKO, który stwierdził, iż PKO nie odpowiada za udzielone gwarancje kredytowe, ponieważ zostały udzielone przez urzędników banku, mających dostęp do blankietów, pism firmowych i pieczątek. Tak więc Bank Kredytowy PKO przestaje odpowiadać za swoich urzędników.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#JanuszBaranowski">W konsekwencji i inne banki polskie, i zagraniczne stracą wiarę w polski system bankowy, a w rezultacie zaufanie do polskiego rządu. To jest afera. W tej sytuacji polskie banki przestaną być partnerem dla polskich kredytobiorców, dla krajowego biznesu, bo czeki potwierdzone, gwarantowane, bankierskie już straciły swoje znaczenie, skoro można w każdej chwili uchylić się od realizacji takiego czeku, uzyskanego legalnie, wystawionego przez bankowego urzędnika.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#JanuszBaranowski">Oczywiście Ministerstwo Finansów poszukuje dróg, aby szczelnie system przepływu pieniądza, ograniczyć szare i czarne strefy. Czyni to jednak w sposób budzący nie tylko wątpliwości, lecz przypominający wręcz metody wczesnego okresu stalinowskiego. Przykładem jest wrześniowa ustawa o kontroli skarbowej, nadająca inspektorom uprawnienia, jakich nie mają nawet prokurator i sąd. Inspektor może podejmować wszystkie czynności, jakie uzna za stosowne. Są one niezaskarżalne, nie podlegające kontroli sądowej. Może nawet wymuszać, na koszt kontrolowanej jednostki, świadczenia samochodowe, telefoniczne, może korzystać z wszelkich urządzeń. Zgodnie ze swoim życzeniem dysponować dowolnie nawet prywatnym czasem każdej kontrolowanej osoby, może także tworzyć dokumenty za pomocą środków technicznych w sposób uznany przez siebie za właściwy.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#JanuszBaranowski">Minister finansów proponuje parlamentowi wyposażenie inspektorów w możliwość bezpośredniego nakładania kar pieniężnych w wysokości 12,5 min zł za coś, co uznają za utrudnianie kontroli skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#JanuszBaranowski">Przyjęcie zatem wniosku ministra finansów daje nieograniczone pole dla dowolnej interpretacji i samowoli nie przygotowanej, ale za to licznej armii kontrolerów.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#JanuszBaranowski">Wysoki Senacie! Zanim odpowiemy rządowi, iż nie możemy wskazać innych źródeł finansowania wydatków budżetowych państwa, i że godzimy się na prowizorium budżetowe, że bierzemy na siebie moralną i polityczną odpowiedzialność za skutki, które prowizorium budżetowe niesie dla społeczeństwa - a są wszelkie po temu przesłanki, by sądzić, że ten rok będzie miał, mimo najlepszej woli nowego rządu, co najmniej trzy prowizoria - to powiedzmy sobie, jakie te skutki będą. Przede wszystkim dalsza pauperyzacja warstwy pracowników najemnych, nieco później - choć w dającym się przewidzieć czasie - skrócenie przeciętnego okresu trwania życia, wzrost umieralności, wzrost bezrobocia i spadek poziomu kwalifikacji zawodowych, nawrót analfabetyzmu, widoczniejsze przejawy degradacji cywilizacyjnej Polski. Przykładów na poparcie tych stwierdzeń można znaleźć w proponowanym prowizorium dość dużo. Na kilka chciałbym zwrócić szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#JanuszBaranowski">Proponuje się mianowicie zmienić wszystkie wymiary grzywien, mandatów i nawiązek. Rosną one w stosunku do wynagrodzeń astronomicznie i nieproporcjonalnie do możliwości obywateli: od kilkuset tysięcy do kilku miliardów złotych. Ceny zaświadczeń w opłacie skarbowej sięgać będą trzystu tysięcy złotych. Emerytura wynosi zaś czasami sześćset tysięcy złotych.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#JanuszBaranowski">Nie bez znaczenia dla poziomu życia i kondycji polskiej gospodarki jest wzrost stawki na ubezpieczenie społeczne z 45% do 47%. Ale nie chodzi tu o różnice 2%, lecz o to, że podstawą wymiaru składki nie jest — jak do tej pory — wynagrodzenie netto, a wynagrodzenie brutto. Inaczej mówiąc, ta składka rzeczywiście wzrasta nie o 2%, lecz od 10% do 23%. Spowoduje to dążenie pracodawców do obniżania wynagrodzeń, a także wręcz do zawierania krótkoterminowych umów o pracę, aby móc w każdej chwili zwolnić człowieka, któremu zdarzy się np. zachorować.</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#JanuszBaranowski">Dalszą degradację pracownika i człowieka powodować będą przepisy ubezpieczeniowe i fiskalne uniemożliwiające mu odliczanie od podstawy opodatkowania wszelkich składek ubezpieczeniowych. Szczególnie w tej sytuacji, w której jest dziś polska służba zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#JanuszBaranowski">Wysoki Senacie! To prowizorium jest rezultatem polityki minionych dwóch lat. Jest jedynym sposobem uniknięcia rozkładu systemu budżetowego, a co za tym idzie całej polskiej gospodarki. Musimy jednak znać cenę, jaką przyjdzie narodowi za to zapłacić. Wobec takiego dylematu trzeba, mimo pośpiechu, rozważyć, czy rządowe prowizorium ukazuje nam drogę jedynie słuszną i czy przypadkiem nie jest nam potrzebny przełom.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#JanuszBaranowski">Załóżmy więc wręcz coś przeciwnego, niż sugeruje prowizorium budżetowe. Jeśli przyjąć za pewnik, że wzrost obciążeń podatkowych prowadzić będzie do tego samego, do czego doprowadził przedsiębiorstwa państwowe, tzn. do recesji, do stanu kompletnej niemożności świadczenia na rzecz budżetu, na rzecz skarbu państwa, to czy nie odwrócić biegu zdarzeń poprzez zmniejszenie tych obciążeń? I to w pierwszej kolejności w stosunku do tego sektora gospodarki, który może najwięcej i najszybciej wnieść do budżetu, tzn. w stosunku do przedsiębiorstw państwowych. Jest jeszcze czas na uratowanie wielu zakładów, a nawet gałęzi tej gospodarki. Niekoniecznie przez wypuszczanie na rynek „gorącego” pieniądza. Wystarczą czasem gwarancje kredytowe na rzeczywistą restrukturyzację. Można też przecież stworzyć nowe warunki skorzystania z kredytów zagranicznych bezpośrednio dla tych przedsiębiorstw. Można wreszcie uruchomić wcale niemałe możliwości krajowego kapitału, powiedzmy szczerze kapitału często ukrywanego i trudnego w naszych warunkach do ujawnienia, nawet przy pomocy sprawnej policji finansowej. Czy lepiej ścigać go, czy lepiej stworzyć warunki do użycia tego kapitału na wspólny użytek, bez lęku, że jutro wrócą jacyś nowi bolszewicy.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#JanuszBaranowski">Tylko w takich warunkach będzie można odwołać się do cierpliwości społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-7.39" who="#JanuszBaranowski">Prowizorium przedstawione przez rząd temu nie sprzyja. Wręcz przeciwnie, wraz z nowelami zawartymi w pakiecie pięciu ustaw i ustawą o kontroli skarbowej, jest „batem na społeczeństwo”. Gwałci nie tylko konstytucyjne prawa obywateli, lecz także te zwykłe prawa człowiecze - prawa do godnego życia, godnych, choćby elementarnych przecież, warunków pracy, wreszcie poczucia bezpiecznego jutra. Jeśli takiej możliwości nie stworzymy, czeka nas tunel bez końca, bez światła nadziei. Znajdziemy się w tym tunelu, gdzie wszystko może się zdarzyć, jeśli przyjmiemy filozofię myślenia twórców prowizorium budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-7.40" who="#JanuszBaranowski">I dlatego Wysoki Senacie, ja osobiście będę głosował, mimo wniosku komisji, przeciwko przyjęciu prowizorium, przeciwko niektórym zmianom w projektowanych ustawach. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-7.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Teraz zabierze głos pan senator Adam Struzik. Następny będzie pan senator Czarnobilski.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Na salę wchodzi premier Jan Olszewski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#AdamStruzik">Panie Marszałku, Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#AdamStruzik">Dzisiejszą debatę prowadzimy w dniu, w którym trudno o nastrój optymizmu. Bardziej wskazana, a nawet niezbędna jest powaga i zaduma.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#AdamStruzik">Oto bowiem po dwóch latach realizacji programu gospodarczego, który miał wprowadzić Polskę do Europy, po całym kraju rozlała się fala strajków. Nie są to na szczęście nie zorganizowane wybuchy społeczne, ale akcja strajkowa koordynowana przez związki zawodowe. To zmniejsza jej niszczącą siłę. W niczym nie zmienia jednak faktu, że strajki są wyrazem zdecydowanego protestu przeciw polityce, która zamiast budować rujnuje nasz kraj. Dziś już tylko błądzący w obłokach teoretycy mogą nie dostrzegać społecznych skutków tego programu. Tylko oderwani od ziemi wizjonerzy mogą żądać jego kontynuacji.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#AdamStruzik">Prowizorium budżetowe, które przyjdzie nam zaopiniować, odzwierciedla dokładnie stan naszej gospodarki oraz skutki, jakie będą stąd wynikały dla tych obszarów, które w sposób bezpośredni lub pośredni zależą od ekonomicznej siły państwa. Nasz stosunek do tego dokumentu nie może być jednoznaczny. Jaki bowiem mamy wybór? Nie uchwalić tego dokumentu, to znaczy utrzymywać dalej stan zawieszenia i tymczasowości, absorbować rząd obroną dokumentu, o którym wszyscy wiedzą, że jest zły, nie zaś pracą nad nowym programem. Redukować tym samym czas niezbędny do poszukiwania wyjścia z obecnej sytuacji. Jeśli uchwalimy to prowizorium, to chcąc tego czy nie, bierzemy na siebie część odpowiedzialności za jego zawartość. Stajemy się jego współautorami.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#AdamStruzik">Po raz kolejny musimy więc dokonać wyboru mniejszego zła. Podejmując decyzję, mamy też obowiązek pamiętać o tym, że przez długie miesiące polityka gospodarcza cieszyła się społecznym poparciem. Dość długo udawało się wmawiać ludziom, że jest to program dobry. I ludzie w to wierzyli. Mówię o tym z goryczą, bowiem właśnie chłopi, a wraz z nimi posłowie Polskiego Stronnictwa Ludowego w poprzedniej kadencji pokazywali wszystkie błędy, jakie zawierał ten program. Oni pierwsi wskazali skutki, jakie musiały przyjść i niestety przyszły. Pamiętając o tym, że członkowie naszego stronnictwa domagali się jako pierwsi wprowadzenia zasadniczych zmian, a właściwie odstąpienia od tego programu, mamy dzisiaj tym większe prawo do zachowania spokoju i rozwagi.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#AdamStruzik">Błędów popełnionych przez dwa lata nie można usunąć z dnia na dzień. Potrzeba na to niestety czasu. By wygospodarować ten czas, nie można wydłużać prac nad prowizorium.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#AdamStruzik">Wysoka Izbo! Przedmiotem naszych obrad jest wyłącznie prowizorium budżetowe. Wynika to z odpowiednich postanowień konstytucji. Jako przewodniczący Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia oświadczam, że z naszej perspektywy nie mniej ważne są akty prawne towarzyszące prowizorium. Do sprawy tej wrócimy w momencie, gdy Sejm uchwali odpowiednie ustawy. Dzisiaj muszę jednak powiedzieć, że wielce dyskusyjna jest praktyka polegająca na tym, że przy okazji uchwalania budżetu na trzy miesiące, dokonuje się gruntownej rewizji polityki społecznej. Rewizja ta musi okazać się głęboko niekorzystna dla grup pracowniczych o niskich i średnich dochodach. Wtedy kiedy i tak pogarsza się sytuacja dochodowa wielu rodzin, pracowników pozbawia się wielu ulg i przywilejów. Nie można nie zadać w tym miejscu pytania, czy jest to właściwy moment? Czy po ogłoszeniu tych decyzji nie uruchomimy kolejnej spirali protestów i strajków? Czy tych systemowych decyzji nie odłożyć do czasu, gdy rząd Jana Olszewskiego przygotuje nową koncepcję polityki społeczno-gospodarczej, gdy okaże się, na co pozwala ta polityka, a na co nie?</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#AdamStruzik">Zastanówmy się nad tym. Od tego może zależeć nasza wiarygodność i wiarygodność rządu. Falę podwyżek, przeciw którym protestowali pracownicy, rząd przejął niejako „w spadku”. Takie tłumaczenie trafia przynajmniej częściowo do przekonania. W ten sam sposób nie da się jednak wytłumaczyć decyzji, które mają systemowy nie zaś doraźny charakter.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#AdamStruzik">Wysoka Izbo! Z ogólnego przyzwolenia na uchwalenie prowizorium budżetowego musi być bezwzględnie wyłączona jedna dziedzina - ochrona zdrowia. Stwierdziliśmy to przy okazji nowelizacji ustawy budżetowej na ubiegły rok i nie zostało to uwzględnione. Dziś ponownie do tego wracamy - i nie kieruje nami przysłowiowy chłopski upór - z tym samym przekonaniem i świadomością skutków, z jaką chłopscy posłowie przepowiadali krach w rolnictwie. Tamte prognozy spełniły się. Spełni się także i nasza prognoza. Jeśli nie wygospodarujemy dodatkowych środków na ochronę zdrowia, to ona się po prostu zawali. Mówię to jako przewodniczący komisji, a także jako dyrektor szpitala wojewódzkiego w Płocku. Fakty są brutalne i trzeba o nich mówić wprost.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#AdamStruzik">Aktualny protest pracowników służby zdrowia nie ma na celu wymuszenia podwyżek płac, lecz wynika z konieczności uświadomienia nam wszystkim faktu, że wielu ludzi, którzy mogliby być wyleczeni, zostaje z braku funduszy skazanych na śmierć lub inwalidztwo. Taka jest prawda. Według szacunkowych danych doszło do tak absurdalnej sytuacji, że 82% wydatków na służbę zdrowia to płace, a 18% - wydatki rzeczowe. Choć wszyscy dobrze wiemy, że nie płace, które są głodowe, są tego przyczyną.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#AdamStruzik">Nad budżetem służby zdrowia ciąży czterobilionowy dług z roku 1991. Proponowane 10 bln 50 mld zł czy w innej, uwzględniającej zadłużenie wersji, 10 bln 130 mld zł, nie daje nawet złudzeń co do możliwości przetrwania i grozi zawieszeniem nawet podstawowych świadczeń zdrowotnych.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#AdamStruzik">Trzeba społeczeństwu i naszym pracownikom powiedzieć prawdę. Alternatywą jest znaczne ograniczenie zatrudnienia, a więc dalsze powiększenie krytycznego już bezrobocia. Gdybyśmy nie otrzymali dodatkowych 4 bln zł na spłatę zobowiązań, to chcąc spłacić tylko 25% zobowiązań za 1991 r., w pierwszym kwartale musielibyśmy zwolnić około 230 tys. pracowników, czyli około 30%. Czy jest to katastrofizm? Nie, jest to absolutny realizm.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#AdamStruzik">Wysoka Izbo! Panie i Panowie! Jako lekarz i humanista nigdy nie zgodzę się na proponowany rozwój wypadków. Społeczeństwo i moi wyborcy mogą wiele znieść, ale nie zniosą faktu zagrożenia biologicznego bytu.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#AdamStruzik">Wnoszę o odrzucenie projektu ustawy o prowizorium budżetowym w wersji proponowanej przez rząd, a następnie przyjęcie jej po uwzględnieniu dodatkowych 4 bln zł dla służby zdrowia. Tym, którzy postawią zarzut, że powiększy to deficyt budżetowy, oświadczam: ten deficyt już istnieje, a proponowane w prowizorium rozwiązania służą tylko jego ukryciu i odsunięciu w czasie jego tragicznych skutków.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#AdamStruzik">Apeluję do pań i panów senatorów o zrozumienie. Mam tutaj projekt uchwały w nowej wersji. Pozwolę sobie go Wysokiej Izbie przedstawić. Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia… o stanowisku Senatu w sprawie projektu ustawy o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do dnia 31 marca 1992 r.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#AdamStruzik">Senat po rozpoznaniu projektu ustawy o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1992 r. zgłasza propozycje dokonania w nim następujących zmian:</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#AdamStruzik">W art. 2 ust. 2 liczbę 86 bln 150 mld zastępuje się liczbą 90 bln 150 mld.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#AdamStruzik">W ust. 3 liczbę 17 bln 600 mld zastępuje się liczbą 21 bln 600 mld.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#AdamStruzik">W art. 3 pkt 1 liczbę 14 bln zastępuje się liczbą 18 bln.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#AdamStruzik">W załączniku nr 1 do projektu ustawy w części 35 Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej w dziale 85 «Ochrona zdrowia», w pozycji «Wydatki» liczbę 3 bln 374 mld 936 mln zastępuje się liczbą 7 bln 374 mld 936 mln z przeznaczeniem kwoty 4 bln zł na pokrycie zobowiązań finansowych służby zdrowia za 1991 r. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję panu senatorowi. Proszę o zabranie głosu pana senatora Czarnobilskiego. Przygotuje się pan senator Jagiełło.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Senator Franciszek Połomski: W kwestii formalnej)</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#AugustChełkowski">Pan senator Połomski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#FranciszekPołomski">Chciałem prosić o przedstawienie stanowiska Komisji Gospodarki Narodowej, którego właściwie tutaj nie usłyszeliśmy, ponieważ pan senator Baranowski bardzo niejasno oddzielił własne poglądy od poglądu komisji, którą reprezentował. Nie zaprezentował także na końcu stanowiska komisji. Powiedział tylko, że jest mu przeciwny, że będzie głosował przeciw. Prosiłbym więc, ażeby stanowisko, to co komisja nam proponuje, było jasne, bo na to czekaliśmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję. Panie Senatorze, rozumiem, że ono zostało zaprezentowane w druku 6A, ale proszę pana senatora Baranowskiego o ustosunkowanie się do pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#JanuszBaranowski">Bardzo przepraszam, że nie odczytałem całego druku. Na samym początku swojego wystąpienia powiedziałem, że projekt uchwały i stanowisko komisji znajduje się w druku 6A. Wszyscy, panie i panowie senatorowie, otrzymali projekt uchwały, który jest zgodny z opinią Komisji Gospodarki Narodowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#AugustChełkowski">Czy to wyjaśnia sprawę?</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Senator Franciszek Połomski: Tak. Rozumiem, że komisja proponuje nam przyjęcie)</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#komentarz">(Senator Janusz Baranowski: Tak jest)</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#AugustChełkowski">Proszę bardzo, pan senator Czarnobilski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#ZdzisławCzarnobilski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#ZdzisławCzarnobilski">Prowizorium budżetowe na pierwszy kwartał br. odbieram jako próbę złożenia na parlament i obecny rząd odpowiedzialności za nieudolność poprzedniego rządu. Mój pogląd w większości podzielają również moi wyborcy. Niektórzy twierdzą, że zły budżet lepszy jest od żadnego. Do pewnego stopnia i ja tak sądzę. Rozumiem również, że pole manewru w pierwszym kwartale jest bardzo trudne, dlatego opowiadam się, nie mając innego wyboru, za zatwierdzeniem prowizorium budżetowego na pierwszy kwartał bieżącego roku, z kilkoma jednak zastrzeżeniami.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#ZdzisławCzarnobilski">Jeżeli twierdzi się, że projekt zakłada tylko najbardziej niezbędne wydatki związane z funkcjonowaniem sfery budżetowej, to należy liczyć się globalnie ze znacznie większym deficytem, szacowanym przez niektórych nawet na 80 bln złotych. Pociąga to za sobą konieczność zmian w kilkudziesięciu aktach prawnych o poważnym dla polityki społecznej państwa znaczeniu. Konsekwencje tych zmian dotkną wielu milionów ludzi w Polsce, głównie rencistów, emerytów, pracowników sfery budżetowej i rolników. Znacznie wzrośnie armia ludzi bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#ZdzisławCzarnobilski">Zachodzi pytanie, jaki rynek ich wchłonie? Czy nie znajdziemy się już na granicy bezpieczeństwa socjalnego? Co praktycznie oznacza wysoki deficyt budżetowy?</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#ZdzisławCzarnobilski">Między innymi inflację, jeżeli nie hiperinflację, którą optymistycznie szacuje się na 5% w skali miesięcznej, a przypuszczalnie będzie jeszcze większa.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#ZdzisławCzarnobilski">Czy nie nazbyt optymistycznie zostały oszacowane dochody budżetu w pierwszym kwartale 1992 r.? Musimy sobie zdać sprawę, że ujawnią się rosnące zobowiązania budżetu państwa spowodowane również decyzjami z lat poprzednich.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#ZdzisławCzarnobilski">Na przykład wydatki budżetu na ubezpieczenia społeczne mogą być dwukrotnie wyższe od tegorocznych. Dopłaty do ulgowych kredytów mieszkaniowych ponad trzykrotnie wyższe. Wydatki na obsługę długu zagranicznego dwukrotnie wyższe. Łącznie jak twierdzą eksperci te trzy pozycje wyniosą aż 47% przewidywanych dochodów budżetu. A co z resztą wydatków?</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#ZdzisławCzarnobilski">Wysoki Senacie! Należy zrobić wszystko, by zwiększyć budżet służby zdrowia o 4 bln zł w celu pokrycia zadłużenia placówek służby zdrowia. A więc o te pieniądze, które w 1991 r. powinniśmy otrzymać. Nie chcemy niczego nowego. Jest to dla służby zdrowia, która „ledwo dyszy”, dramat, a ograniczenie wydatków zepchnie nas ku zapaści cywilizacyjnej, zwłaszcza w sytuacji, gdy unieruchomienie całych oddziałów szpitalnych i placówek służby zdrowia lecznictwa otwartego może stać się faktem dokonanym.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#ZdzisławCzarnobilski">Temat ten poruszałem już w swoim wystąpieniu w Senacie w dniu 17 grudnia. Ta sytuacja w lecznictwie nie wynikła przecież nagle, a brak zdecydowanej reakcji poprzedniego rządu doprowadził do masowych, słusznych protestów pracowników służby zdrowia. Wszyscy wiemy, że nie wolno oszczędzać na zdrowiu. Wszyscy również zdajemy sobie sprawę, że służba zdrowia w Polsce jest źle zorganizowana. Marnuje się dużo pieniędzy. Można przecież racjonalniej wydatkować pieniądze z budżetu. Niecierpliwie oczekujemy na rozsądny program poprawy, ponieważ brak perspektywy nie sprzyja dobrej pracy, a cierpliwość społeczeństwa też ma swoje granice.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#ZdzisławCzarnobilski">Mimo licznych zastrzeżeń, będę głosował za przyjęciem prowizorium budżetowego, chociażby po to, by dać szansę nowemu rządowi, który powstawał w tak trudnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#ZdzisławCzarnobilski">Od pana premiera, Jana Olszewskiego, który prosił nas o wykazanie minimum odpowiedzialności za losy kraju, oczekujemy bardziej zdecydowanego działania oraz przedstawienia jak najszybciej, wraz z projektem założeń społeczno-gospodarczych, własnego już projektu budżetu na następne trzy kwartały. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Proszę pana senatora Jagiełłę. Następnym mówcą będzie pan senator Komorowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#EdmundJagiełło">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#EdmundJagiełło">Od kilku tygodni próbujemy rozwikłać misternie zastawioną na społeczeństwo, Sejm i Senat Rzeczypospolitej pułapkę. Bombę z opóźnionym zapłonem, która zwie się prowizorium budżetu państwa na pierwszy kwartał 1992 r.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#EdmundJagiełło">Po pierwsze, podano nam tekst prowizorium. Są to cyfry, tabele, w większości dane z sufitu, wkomponowane w restrykcyjny gorset.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#EdmundJagiełło">Po drugie, pakiet ustaw do nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#EdmundJagiełło">Po trzecie, noworoczny prezent - podwyżkę cen nośników energii, oczywiście ściśle związaną z zapisami w prowizorium.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#EdmundJagiełło">Wokół zagadki-pułapki powstał już konflikt, kto pierwszy ma rozpatrywać prowizorium: Sejm czy Senat - Sejm ustawy. Senat prowizorium. Tymczasem rozdzielić się tego nie da. A już na pewno ani Sejmu, ani Senatu, ani związków zawodowych, ani społeczeństwa nie pytano, czy wprowadzić podwyżkę cen nośników energii. I czy to się da w ogóle wytrzymać?</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#EdmundJagiełło">A teraz my, Panie i Panowie Senatorowie, my i Sejm mamy wziąć za ten pasztet całkowitą odpowiedzialność. Tak, parlament, gdyż stary rząd - jak mówi - już za to nie odpowiada, a nowy, według słów pana premiera i jego ministrów, jeszcze nie odpowiada. Czyli odpowiadamy my - parlament.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#EdmundJagiełło">A spróbujmy nie przyjąć choć jakiegoś jednego elementu prowizorium, na przykład budżetu ochrony zdrowia, absurdalnego, wystarczającego do połowy lutego, czy budżetu oświaty itp. Spróbujmy nie przyjąć którejś z poprawek do nowelizowanych ustaw, na przykład do kodeksu pracy, podatków, ubruttowienia płac, podniesienia składek ZUS, zasiłków dla bezrobotnych, składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Wzrost do 45% proponowany w tym ostatnim wypadku jest nierealny i nie do ściągnięcia z powodu ubóstwa rolników. I można tak wymieniać dalej.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#EdmundJagiełło">Spróbujmy zaprotestować przeciwko podwyżkom cen nośników energii. Robiliśmy to, Wysoka Izbo, w toku prac komisji. Protestujemy, proponujemy istotne poprawki, wyliczamy i mówimy, że ze społecznego punktu widzenia tak nie można. I co? Krzyk: usuniecie choć jeden klocek z tej konstrukcji, zawali się prowizorium, choć według mnie ono już na starcie i bez naszej ingerencji jest zawalone; zawali się, ale z Waszej - posłowie i senatorowie - winy i Wy będziecie odpowiadać. Czyli my, gdyż stary rząd już, a nowy jeszcze nie odpowiada. I mówi: nie przyjmiecie, to my może odejdziemy.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#EdmundJagiełło">Surrealizm, jak mawiał premier Bielecki, tylko że surrealizm to mimo wszystko jakiś styl. Tutaj zaś nie ma żadnego stylu i żadnych zasad. Jest brutalny polityczny szantaż wobec obu izb parlamentu, pozbawiony racjonalności i logiki.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#EdmundJagiełło">Ja, jako senator ziemi sieradzkiej, nie akceptuję takich metod, i takiego stylu rządzenia. Wolę swą czerpię z licznych rozmów z przedstawicielami środowiska, ostatnio medycznego, oświaty, z rozmów z rolnikami, robotnikami, strażakami itp. I niezależnie od tego, kto na kogo głosował, opinie są jednobrzmiące.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#EdmundJagiełło">I nie zgadzam się z tajemniczo-spiskowym sposobem przygotowywania bez konsultacji prowizorium, projektów nowelizacji ustaw i podwyżek cen nośników energii. Jeśli ta metoda to demokracja, to ja widzę, że rządzący źle pojmują tę demokrację, w każdym razie inaczej niż rządzeni.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#EdmundJagiełło">I również z rozmów z wyborcami formułuję jednoznaczną tezę o nieodpowiedzialności i bezkarności władzy. Bo czyż odpowiedzialnym można nazwać expose premiera Olszewskiego? Pan premier właściwie już od czasu po wyborach prezydenckich, czyli od roku, a po wyborach parlamentarnych przez dwa miesiące na pewno bardzo poważnie przymierzał się do tego wysokiego urzędu razem ze swoją partią i innymi koalicjantami. Rozmowy, intrygi, przepychanki. I co? I wszystkim, i panu premierowi nie starczyło czasu na stworzenie programu chociaż w kilku punktach, wizji dokąd, jaką drogą, będzie prowadził Rzeczpospolitą.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#EdmundJagiełło">Panie i Panowie Senatorowie! Czyż odpowiedzialne jest głoszenie przez ministra pracy i spraw socjalnych, pana Kropiwnickiego podczas spotkania z senacką Komisją Polityki Społecznej i Zdrowia, że „jest szczere i uczciwe z mojej strony przyznawanie się, że na polityce społecznej to ja się nie znam, ale pan premier prosił i urząd przyjąłem”? Może jest to jakaś forma naiwnej szczerości, ale na pewno nie jest to uczciwe. Uczciwiej byłoby powiedzieć: nie znam się na tym, więc się za to nie biorę. W sytuacji naszego państwa nie ma czasu na zaoczne uczenie.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#EdmundJagiełło">A przecież szef tego właśnie resortu - uważam, że obecnie kluczowego - od zaraz powinien być jako fachowiec twardym partnerem dla ministrów finansów, przemysłu, rolnictwa, partnerem wpływającym wyraźnie i skutecznie na politykę społeczno-gospodarczą rządu, politykę antyrecesyjną. Powinien szukać wsparcia w parlamencie. Na posiedzeniu naszej senackiej Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia nowy minister Kropiwnicki nie miał żadnych zastrzeżeń do propozycji prowizorium, nowelizowanych, ustaw i podwyżek cen nośników energii.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#EdmundJagiełło">Według mnie miał moralne prawo, ba, obowiązek przeprowadzić krytyczny komentarz z punktu widzenia skutków społecznych i absurdalnych obciążeń najbiedniejszych obywateli. A jeśli nie sformułował zastrzeżeń i podpisał propozycje przedłożone przez poprzednika, to dlaczego wobec tego tak go krytykuje?</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#EdmundJagiełło">Dlaczego w tym przypadku przeprowadziłem taką wiwisekcję? Dlatego, że jest to sfera działania właśnie mojej komisji senackiej. Może z innymi resortami dałoby się zrobić podobnie, ale są wśród państwa inni bardziej kompetentni. Również dlatego, że tak nie można podchodzić do odpowiedzialności za losy naszego państwa i narodu.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#EdmundJagiełło">Zastanawiałem się, po rozmowach z ludźmi z województwa sieradzkiego, i nie tylko, dlaczego jest taka przepaść między władzą a ludźmi, dlaczego tak głęboki rozłam powstał między politykami a społeczeństwem? Doszedłem do wniosku, że kiepsko jest z naszymi politykami, obracającymi się w swoich wąskich kręgach towarzyskich, które wyalienowały się ze społeczeństwa. Politycy uprawiają nie autentyczną politykę, ale politykierstwo, grę o władzę. Zatracają właściwe rozpoznanie realiów i skutków decyzji, zatracili wrażliwość, humanistyczny aspekt sprawowania władzy, autentyczny związek z rządzonymi i to, co polityk mieć powinien, czyli wyczucie stopnia akceptacji społecznej. Tak to właśnie wygląda, tak jest postrzegane z perspektywy prowincji sieradzkiej i innych.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#EdmundJagiełło">To nie jest demagogia, bo czy rządzący wyobrazili sobie kiedyś, co to znaczy 2,5 miliona bezrobotnych? Dla mnie jest to ludność dwóch Warszaw lub pięciu województw wielkości sieradzkiego. A jeśli dodać do tego ich rodziny? A gdzie emeryci, renciści, a gdzie podopieczni opieki społecznej? I to jest skala społeczna. W Warszawie tego nie widać, tutaj jest 3,5% bezrobotnych, w środowiskach akademickich może też nie. Ale ja to widzę wśród prawie 15% bezrobotnych w województwie sieradzkim, wśród biednych chłopów. Żyję wśród nich i niedługo nie będę miał ich za co leczyć, a jestem lekarzem.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#EdmundJagiełło">Nie trzeba dużo wyobraźni, ale trzeba dużo dobrej woli i wiedzy, by powiedzieć: dość doktrynalnemu wyniszczaniu państwowych przedsiębiorstw, dość - wyniszczaniu rolnictwa i to akurat tego, które miało być wspierane, czyli wielkotowarowego, rodzinnego, doprowadzonego do bankructwa przez system kredytowy.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#EdmundJagiełło">Obecnie zaciska się również gorset na sektorze prywatnym. I nie rozumiem, Wysoki Senacie, tej antybudżetowej polityki. Komu, czemu to służy? Dokąd zmierzać będziemy w ciągu kilku najbliższych lat, tego nikt z rządzących nie powiedział i obawiam się, że nie powie. Skutki znamy dziś, a innych, wynikających z ewentualnego przyjęcia nowelizowanych ustaw nie jesteśmy w stanie przewidzieć, chociaż można… ale nie będę krakał. Bo jakąż mam dzisiaj satysfakcję, Wysoki Senacie! Kiedy w styczniu 1991 r. przy okazji sejmowej debaty budżetowej na temat wskazania źródła pieniędzy między innymi na służbę zdrowia powiedziałem, że nie chciałbym się przekonać pod koniec 1991 r., że Ministerstwo Przekształceń Własnościowych będzie największym paserem w Rzeczypospolitej. Jak jest - wiemy.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#EdmundJagiełło">Panie i Panowie Senatorowie! Jeśli nie wzmocnimy funkcji kontrolnej i dyscyplinującej, wymuszającej odpowiedzialność rządzących, jeśli będziemy statystami, tak jak bywało to w minionej kadencji Sejmu i Senatu, to pozostanie nam właśnie tylko taka gorzka satysfakcja. By tak nie było, róbmy wszystko, aby stworzyć inną filozofię rządzenia, aby inspirować rząd, czy rządy, do polityki rozwoju, wychodzenia z recesji, nie zaś polityki restrykcji społecznych i przerzucania coraz większych ciężarów związanych z utrzymaniem państwa na barki najbiedniejszych. Bieda demoralizuje, degraduje, trwale deformuje świadomość. A nałóżmy to jeszcze Wysoki Senacie na spustoszenia pokomunistyczne w naszej świadomości - czy takie społeczeństwo zbuduje dobrobyt?</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#EdmundJagiełło">Wysoki Senacie! Proponuję jeden z elementów dyscyplinujących. Składam na ręce marszałka Senatu formalny wniosek, by Senat raczył rozważyć potrzebę i ewentualnie zaproponował Sejmowi powołanie antykorupcyjnej wspólnej komisji parlamentarnej. Rolą tej komisji byłoby doprowadzić do konstytucyjnej i sądowej odpowiedzialności rządzących ludzi, którzy okazali się nieuczciwi i którzy prywatę stawiają ponad dobro narodu i państwa.</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#EdmundJagiełło">Będę głosował przeciw prowizorium. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Zabierze teraz głos pan senator Komorowski, następnym mówcą będzie pan senator Kuczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#ZbigniewKomorowski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#ZbigniewKomorowski">W imieniu Parlamentarnego Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego chciałem przekazać kilka uwag dotyczących dzisiejszego tematu.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#ZbigniewKomorowski">Tak się złożyło, że na progu nowej kadencji musimy rozstrzygnąć nadzwyczaj trudny i złożony dylemat: przyjąć, odrzucić, czy głęboko skorygować ustawę o prowizorium budżetowym na pierwszy kwartał 1992 r. Ten dylemat wynika stąd, że powszechne jest przekonanie, nie tylko wśród nas, na tej sali, iż przedstawione prowizorium przedłuża na dalsze miesiące wszystkie negatywne zjawiska w naszej gospodarce i państwie, a więc recesję w przemyśle i rolnictwie, upadek państwowych przedsiębiorstw i wzrost rzeszy bezrobotnych, pogłębienie się deficytu budżetowego i szybkie podążanie państwa do katastrofy finansowej.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#ZbigniewKomorowski">Odrzucenie tego bardzo złego prowizorium budżetowego spowoduje też, jak dowodzą znawcy prawa i finansów, groźne i trudne wprost do przewidzenia skutki negatywne dla dalszego funkcjonowania państwa. Wybierając więc pomiędzy jednym a drugim złem, wypowiadam się za akceptacją prowizorium, przede wszystkim dlatego, że czas nie pozwala na dalsze wydłużanie dyskusji i pracy nad jego głęboką modyfikacją. Uważam jednak, że powinniśmy jako warunek akceptacji prowizorium przyjąć specjalną uchwałę wyrażającą nasze stanowisko w najważniejszych sprawach wynikających z aktualnego stanu gospodarki i państwa.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#ZbigniewKomorowski">Chodzi przede wszystkim o zobowiązanie rządu do podjęcia, bez czekania do następnego kwartału, działań doraźnych, niwelujących w maksymalnym stopniu negatywne skutki uchwalonego prowizorium budżetowego. Uważam, że rząd, nie czekając na nowe ustawy i systemowe rozwiązania globalne, może szybkimi decyzjami w ramach obowiązujących norm prawnych i organizacyjnych wiele zrobić dla hamowania spadku dochodów budżetu z jednej strony, a z drugiej - dla zracjonalizowania wydatków państwa.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#ZbigniewKomorowski">Uważam też, że powinniśmy jako Senat podjąć społeczne wyzwanie, aby w najbliższych tygodniach i miesiącach skoncentrować swój wysiłek na pracach legislacyjnych, służących tworzeniu prawnych warunków dla prawidłowego rozwoju gospodarki i państwa! A w pierwszej kolejności służących szybkiemu eliminowaniu przepisów prawnych, umożliwiających lawinowe wprost narastanie przestępczości gospodarczej, marnotrawstwa, anarchii i grabieży majątku narodowego.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#ZbigniewKomorowski">Wysoka Izbo! Wypowiadając się za warunkowym przyjęciem prowizorium budżetowego na pierwszy kwartał 1992 r., uważam, że powinniśmy dokonać wszechstronnej analizy stanu naszej gospodarki i państwa po to, aby poznać główne przyczyny złego stanu i wyciągnąć właściwe wnioski na przyszłość. Tych przyczyn jest niewątpliwie wiele.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#ZbigniewKomorowski">Nikt nie może kwestionować faktu, że przyszło nam dziś, w czasie głębokiej transformacji systemowej, płacić ogromną cenę za wszystkie negatywne deformacje polityczne, społeczne i gospodarcze realnego socjalizmu. Trudno jednak dziś, w 1992 r., po dwóch latach solidarnościowych rządów usprawiedliwiać, jak to niektórzy czynią, każde zło jedynie niechlubną komunistyczną przeszłością. Jeśli nie chcemy powtarzać praktyki rządów komunistycznych, które każde zło usprawiedliwiały obiektywnymi trudnościami, działaniem wrogów zewnętrznych i wewnętrznych, to miejmy dziś odwagę powiedzieć społeczeństwu, tak jak to czyni ostatnio nasz prezydent Lech Wałęsa, prawdę, że obecna katastrofa gospodarcza państwa jest także w niemałym stopniu zawiniona przez nas samych, przez nieudolne rządy solidarnościowe.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#ZbigniewKomorowski">Odcinając się od komunistycznej przeszłości, rządy te sprzyjały utrzymywaniu się w praktyce obłędnego prymatu polityki i politykierstwa nad działalnością gospodarczą, kontynuowały politykę kadrową opartą na zasadzie wierności ludzi mianowanych na stanowiska i ich uległości wobec rządzących, a więc nadal nie decydowały kompetencje, doświadczenie, uczciwość czy rozum.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#ZbigniewKomorowski">Szczególnie duże szkody gospodarce kraju przynosi nowy dogmatyzm ideologiczny i polityczny, którego wyrazem była prowadzona przez rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego i Leszka Balcerowicza prywatyzacja wszystkiego. Dobrych i złych przedsiębiorstw, spółdzielczości, służby zdrowia, oświaty, kultury, bez liczenia się z realnymi warunkami i możliwościami, bez liczenia strat w produkcji i w budżecie państwa. Za nowy dogmatyzm ideologiczny uznać należy nadmierną wiarę w skuteczność praw rynku, które miały natychmiast uwolnić rząd od wszelkich trosk i odpowiedzialności za sprawne funkcjonowanie gospodarki narodowej i państwa.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#ZbigniewKomorowski">Ogromne szkody przyniosło również naszej gospodarce bezkrytyczne trzymanie się w polityce gospodarczej obcych wzorów i doświadczeń, które nie przystawały do polskich warunków, co było łatwe do zauważenia. Gdyby rządząca ekipa Jana Krzysztofa Bieleckiego i Leszka Balcerowicza znała praktykę gospodarczą i nie kierowała się wyłącznie ekonomią książkową i radami ekspertów zagranicznych… Długo można by wymieniać grzechy rządzących z najnowszej historii Polski. Dobrze, że mówi się o nich coraz częściej, że mówią o nich prezydent Lech Wałęsa i nowy rząd Jana Olszewskiego.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#ZbigniewKomorowski">Uważam, że największymi, godzącymi dotkliwie w podstawy rodzącej się demokracji, grzechami poprzedniego rządu, rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego, były arogancja, pycha, zarozumiałość, nieliczenie się z nastrojami i opiniami oraz niekorygowanie w porę polityki gospodarczej zgodnie z wymogami i wolą społeczeństwa. Potwierdzeniem tego, co powiedziałem, były nieustające w ostatnich dwóch latach masowe protesty rolników przeciw polityce niszczenia polskiego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#ZbigniewKomorowski">Rząd panów Jana Krzysztofa Bieleckiego i Leszka Balcerowicza przechodzi do historii jako najbardziej skuteczny od 1956 r. rząd antychłopski i antyrolniczy. Spowodował on wielkie szkody w rolnictwie. Będą one trudne do odrobienia przez wiele najbliższych lat. Przytoczę tu tylko przykład: zbudowany wysiłkiem całego narodu, nie zaś komunistów, nowoczesny przemysł nawozowy doprowadzony został ostatnio do upadku, bo polskich rolników nie stać dziś na kupno nawozów mineralnych, a zasoby składników mineralnych w glebie kończą się, o czym mówi opinia senackiej Komisji Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#ZbigniewKomorowski">I kolejny przykład, proszę Wysokiej Izby. Obłędna polityka fiskalna rządu panów Jana Krzysztofa Bieleckiego i Leszka Balcerowicza, nie licząca się z nikim i z niczym w Polsce, brak pozytywnego programu rozwoju polskiego przemysłu, doprowadziły do drastycznego niemal upadku polskiego przemysłu zbrojeniowego i lotniczego, którego podstawy, przypomnijmy w tym miejscu i czasie, zostały stworzone w II Rzeczypospolitej. Jak można było zostawić polską armię obronną, dziś pozostającą bez pieniędzy na zakup broni i sprzętu wojskowego w krajach zachodnich lub w Stanach Zjednoczonych, bez szansy skorzystania z produkcji rodzimego przemysłu zbrojeniowego, który wymaga modernizacji?</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#ZbigniewKomorowski">Bolesnym potwierdzeniem lekceważenia przez rząd panów Jana Krzysztofa Bieleckiego i Leszka Balcerowicza opinii społecznej są, z nikim nie konsultowane, decyzje o podwyżce cen nośników energii, co doprowadziło do nowej fali w pełni uzasadnionych strajków ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#ZbigniewKomorowski">Wysoka Izbo! Wskazałem hasłowo niektóre tylko najnowsze przyczyny zapaści gospodarczej naszego kraju z nadzieją, że nowy Sejm i Senat, nowy rząd Jana Olszewskiego, że wszyscy razem podejmiemy skuteczne działania zawracające Polskę ze złej drogi, na którą wprowadził ją rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego i Leszka Balcerowicza. Aby się tak stało, konieczne jest zamknięcie tego okresu rzetelnym rachunkiem złego i dobrego, ustaleniem skali odpowiedzialności poszczególnych osób i rządu. Trzeba to uczynić, aby stworzyć dla przyszłych rządów przestrogę, iż przyjmowanie przez polityków zaszczytnych stanowisk w demokratycznym państwie łączy się przede wszystkim z wielką odpowiedzialnością, że za grzechy godzące w dobro narodu, wynikające nie tylko ze złej woli, ale także z nieumiejętności, niefachowości, ponosi się określone konsekwencje.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#ZbigniewKomorowski">Wysoka Izbo! Słyszy się ostatnio, niestety, liczne nawet głosy, że sprawcami naszych nieszczęść w gospodarce są wrodzone wady narodu: niechęć do pracy, dyscypliny i racjonalnej organizacji, bałaganiarstwo i powszechna frustracja. Trudno zaprzeczyć, że zjawiska takie mają miejsce, dostrzegamy je wszędzie, także w prywatnych przedsiębiorstwach, w których płace są wyższe i organizacja pracy dyscyplinująca. Potwierdza to jednak, że pewnych zjawisk występujących w skali powszechnej nie da się wyeliminować całkowicie pojedynczymi działaniami, że potrzebne są rozwiązania globalne. Pamiętajmy, że nie ma ludzi i nie ma narodów bez wad, które w sprzyjających okolicznościach mogą ujawniać się z całą mocą. Te rzekomo wrodzone wady, to najgorsza spuścizna socjalizmu, który przez obłędne koncepcje kolektywistyczne, uspołecznienie wszystkiego, odebranie ludziom materialnej motywacji do pracy, przez ponad 40 lat pozbawiał ich również chęci do rzetelności, do inicjatywy, do szanowania społecznej własności. Ale o tym wszystkim dowiedzieliśmy się dopiero wtedy, kiedy następował historyczny przełom ustrojowy w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#ZbigniewKomorowski">I pytam, co zrobiliśmy przez ostatnie dwa lata, by eliminować te negatywne zjawiska w skali całego narodu i kraju? Nie zrobiliśmy nic, albo niewiele. Przeciwnie, w wielu wypadkach mamy do czynienia ze znacznym pogłębieniem i poszerzeniem się tych negatywnych zjawisk. Recesja, polityka likwidacji państwowych i spółdzielczych przedsiębiorstw, utrzymywanie „na siłę” zbędnych pracowników w licznych zakładach pracy, nie kontrolowane, a nawet usprawiedliwiane, masowe niemal kierowanie ludzi na renty chorobowe i bezpłatne urlopy przyśpieszyły rozluźnienie dyscypliny pracy, proces frustracji i anarchię. Pod hasłem „walki z komuną” i potrzeby wymiany kadr odesłano na wcześniejsze emerytury i renty chorobowe tysiące ludzi zdolnych do pracy. Ich doświadczenie i wiedzę można było wykorzystać, gdyby już na początku zmian, które zaczęliśmy dwa lata temu, istniał pozytywny program.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#ZbigniewKomorowski">Długo można by wyliczać nonsensy w sferze polityki zatrudnienia, organizacji pracy i płac czy polityki socjalnej. Skuteczne eliminowanie tych nonsensów to droga do racjonalizacji wydatków budżetowych państwa i tworzenia warunków normalności dla ludzkiej pracy.</u>
          <u xml:id="u-19.19" who="#ZbigniewKomorowski">Krótko mówiąc, potrzebne są podjęte w trybie przyspieszonym nowe przepisy prawne i decyzje rządowe, które stworzą ramy dla przywracania płacy i pracy w Polsce wartości rzeczywistej, nie zaś etatowej, co umożliwi stosowanie świadczeń socjalnych państwa wyłącznie wobec ludzi potrzebujących ich nie z własnej winy. Śmiem twierdzić, że wiele rent trzeciej grupy, głównie właśnie tej, to są renty „załatwiane”, nienależne - i tu jest olbrzymia możliwość pozyskania środków dla budżetu.</u>
          <u xml:id="u-19.20" who="#ZbigniewKomorowski">Urynkowienie pracy i co za tym idzie płacy, moim zdaniem, stanowić powinno główny, najważniejszy element pierwszego okresu transformacji społecznej. Rozpoczęcie tego procesu od powszechnej prywatyzacji majątku produkcyjnego, bez tworzenia rynku pracy, przynosi jedynie zmianę formy własności, ale nie stosunków produkcji. Dlatego w nowym programie społeczno-gospodarczego rozwoju problematyka urynkowienia w Polsce pracy powinna zająć pierwszoplanowe miejsce.</u>
          <u xml:id="u-19.21" who="#ZbigniewKomorowski">Już kończę. Przepraszam za zbyt długie wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-19.22" who="#ZbigniewKomorowski">Wysoka Izbo! Kolejnym obszarem narastających nadużyć, spekulacji, trwonienia dochodu narodowego jest cała sfera naszych stosunków gospodarczych i handlowych z zagranicą. Wiemy, iż dotychczas nie spełniły się wielkie nadzieje na napływ obcego kapitału inwestycyjnego do kraju. Tracimy natomiast bardzo wiele, nie hamując dostatecznie masowego wypływu pieniędzy z Polski. W dziesiątki można by mnożyć przykłady wyprzedaży polskich towarów za pół darmo! Za cenę poniżej kosztów produkcji, nawet w momencie kiedy dolar był nad wartościowany, mimo to że jest dzisiaj niedowartościowany. Ceny są specjalnie ustalane przez pewne grupy eksporterów w taki sposób, żeby zysk osiągać za granicą, nie w Polsce! To są milionowe straty dla budżetu państwa! I te straty, które państwo ponosi, przysparzają zachodnim biznesmenom kolosalnych zysków we wtórnym obrocie z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-19.23" who="#ZbigniewKomorowski">Masowy, nie ograniczony właściwą polityką celną zalew krajowego tynku towarami rolno-spożywczymi, często wątpliwej jakości, stał się nie tylko jedną z przyczyn regresu w polskim rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym. To także istotne źródło wypływu pożyczonych dolarów i spadku dochodu budżetu państwa. Zamiast za pożyczone, czy też przekazane nam w ramach pomocy zagranicznej dolary kupować maszyny i urządzenia, czy też nowe technologie dla polskiego przemysłu, kupowaliśmy cytrusy, wody mineralne i lizaki dla dzieci. Potrzebny jest więc natychmiastowy zwrot w naszych stosunkach z zagranicą w kierunku pełnego i rzeczywistego napływu kapitału inwestycyjnego i ograniczania do maksimum wypływu z Polski kapitału spekulacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-19.24" who="#ZbigniewKomorowski">Bardzo trafna jest tu opinia pana prezydenta Lecha Wałęsy, zasłyszana kilka dni temu w radiu, iż zrobiliśmy rewolucję nie dla siebie, lecz dla Zachodu.</u>
          <u xml:id="u-19.25" who="#ZbigniewKomorowski">Oczekiwać więc należy, że rząd Jana Olszewskiego podejmie jak najszybciej decyzje zmieniające ten stan rzeczy, co będzie mieć istotne znaczenie dla poprawy sytuacji budżetowej i państwa.</u>
          <u xml:id="u-19.26" who="#ZbigniewKomorowski">Na koniec, Wysoka Izbo, chcę wyrazić nadzieję, że akceptacja tego niedoskonałego, ze wszystkich stron i w każdym punkcie, prowizorium budżetowego nie musi wcale powodować dalszego pogłębiania się kryzysu gospodarczego i politycznego w Polsce. Wierzę, że rząd Jana Olszewskiego, ściśle współdziałając z Sejmem i z Senatem, poszerzając swoją bazę polityczną o te ugrupowania, które stawiają sobie za cel nadrzędny dobro kraju, podejmując kompetentne i energiczne działania w celu eliminowania negatywnych skutków prowizorium, podejmie program rozwoju polskiej gospodarki. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-19.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-19.28" who="#komentarz">(Senator Zofia Kuratowska: Ja w sprawie formalnej…)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#AugustChełkowski">Proszę bardzo. W sprawie formalnej pani senator Kuratowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#ZofiaKuratowska">Chciałabym zgłosić dwa wnioski formalne.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#ZofiaKuratowska">Po pierwsze, bardzo proszę pana marszałka o określenie czasu poszczególnych wypowiedzi w dyskusji. Nasz regulamin w art. 42 mówi o tym, że w debacie mówimy nie dłużej niż 10 minut. Oczywiście decyduje pan marszałek. To jest pierwszy wniosek.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#ZofiaKuratowska">Po drugie, proszę, żebyśmy tę debatę ograniczyli do debaty na temat prowizorium budżetowego, które jest chyba sprawą bardzo ważną i zaprzestali inwektyw oraz wypowiedzi, które naprawdę godzą w powagę tej izby. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Chciałem właśnie przypomnieć państwu, że w regulaminie przewidziane jest 10 minut. I bardzo proszę o przestrzeganie tego czasu. Dziękuję pani senator za zwrócenie na to uwagi.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#AugustChełkowski">Poproszę w tej chwili pana senatora Kuczyńskiego. Następnie zabierze głos pan premier Olszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#JózefKuczyński">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#JózefKuczyński">Wszyscy, i każdy z nas z osobna, znajdujemy się w wyjątkowo trudnej, powiedziałbym nawet tragicznej sytuacji. Mamy zatwierdzić coś, co w mojej ocenie nie jest po prostu normalne dla życia narodu, dla państwa.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#JózefKuczyński">Odrzuca już sama nazwa „prowizorium budżetowe na pierwszy kwartał 1992 r.”. Kiedy wreszcie skończymy z prowizorką?! Kiedy zaczniemy w sposób konsekwentny, poważny i przemyślany przetwarzać i budować naszą gospodarkę tak, by zapewnić jej rozwój co najmniej w ciągu 2–3 lat i możliwość godziwego życia naszemu zmęczonemu, żyjącemu w coraz trudniejszych warunkach społeczeństwu? Co nam się proponuje w tym prowizorium? Deficyt w wysokości prawie 18 bln zł, przy przyjęciu przez rząd m.in. następujących głównych założeń: wzrostu wpływów do budżetu z podniesienia stawek na fundusz ubezpieczeń rolniczych i pracowniczych, podniesienia podatku obrotowego, wzrostu cen za energię elektryczną, gaz, centralne ogrzewanie i ciepłą wodę, wstrzymania waloryzacji płac w sferze budżetowej oraz rent i emerytur, rozłożenia na cały rok wypłaty zakładowego funduszu nagród, obowiązywania nadal popiwku, z którego wpływy do budżetu założono na 5 bln zł. A więc tak krytykowany „kaganiec” nadal ma funkcjonować, ograniczając możliwości wzrostu płac w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#JózefKuczyński">Przyjmuje się jednocześnie, że produkcja sprzedana w pierwszym kwartale 1991 r. utrzyma się na poziomie czwartego, ale w całym roku wystąpi dalszy, niewielki, półprocentowy spadek, a inflacja wyniesie miesięcznie ok. 4,5%, co znaczy, że w końcu marca ceny będą wyższe o ok. 15% od grudniowych z ubiegłego roku. Tyle przedłożone nam przez rząd założenia budżetowe na pierwszy kwartał.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#JózefKuczyński">Ale już dziś - nie tylko po długiej dyskusji sejmowej w trakcie pierwszego czytania ustawy, ale także po deklaracjach i oświadczeniach premiera Olszewskiego i po naszych własnych analizach w komisjach - mamy smutną świadomość, że są one zbyt optymistyczne. Że realne warunki stanu i funkcjonowania gospodarki będą o wiele trudniejsze i bardziej napięte, niż założone w tym prowizorium. Jeżeli przełożyć to na realia życia codziennego i dodać zaległości, które minister Lutkowski przed chwilą zgłosił, to oznacza, że deficyt może być dużo większy i dużo wyższa może być inflacja. Że wszędzie będą niedobory, a warunki życia społeczeństwa pogorszą się jeszcze bardziej, niż zakładano.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#JózefKuczyński">Jest to, Panie i Panowie Senatorowie, perspektywa wprost zastraszająca. Ludzie nie wytrzymają tych ciężarów. Już obecnie wśród zdecydowanej większości społeczeństwa nastroje spowodowane warunkami życia są wyjątkowo napięte. Na pewno jest grupa przedsiębiorczych neokapitalistycznych działaczy, którym powodzi się coraz lepiej. Jest, niestety nie tak mała, grupa kanciarzy i kombinatorów, która zbiła na przeróżnych aferach miliardy, a nawet biliony złotych, i o bilionowe kwoty uszczupliła wpływy do budżetu państwa dzięki przedziwnej, niezrozumiałej tolerancji i przymykaniu oka na te zjawiska przez poprzednie rządy.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#JózefKuczyński">Jednocześnie musimy być świadomi, że podstawowa część ludzi pracy: rolników, emerytów, rencistów, żyje już teraz na poziomie czysto biologicznej egzystencji, a sporo z nich nawet poniżej tej granicy. Jest to grupa zastraszająco liczna. Niedawno ciekawą analizę w odniesieniu do siły nabywczej płac pracowników przemysłowych przeprowadził - nie mający skłonności prokomunistycznych, jak to niektórzy nawiedzeni politycy określają - ekonomista i dziennikarz Stanisław Albinowski. Z analizy tej wynika, przy przyjęciu siły nabywczej płac tej grupy za 100% w 1980 r., że w końcu 1988 r. wskaźnik ten wzrósł do 142,7%, a we wrześniu ubiegłego roku spadł do poziomu 67,3%. Wprost strach pomyśleć, jak będzie się on kształtował w końcu pierwszego kwartału tego roku!</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#JózefKuczyński">W świetle założeń dyskutowanego prowizorium taka perspektywa oczekuje nas w warunkach radykalnego ograniczenia dla podstawowej części społeczeństwa wielu zdobyczy socjalnych, do których przywykło i które stanowiły istotny element w kształtowaniu warunków życia. Mam tu na myśli dofinansowywane przez zakłady tanie wczasy i kolonie, żłobki i przedszkola, tanie stołówki zakładowe i tym podobne. Tragiczna jest sytuacja w służbie zdrowia, w szkolnictwie, w mieszkalnictwie. Nakłada się na to noworoczny prezent rządu w postaci tak wysokiego wzrostu cen gazu, elektryczności itp. Są to tragiczne wręcz dylematy i problemy, których rozwiązania oczekiwali głosujący na nas wyborcy.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#JózefKuczyński">Alternatywy wobec prowizorium niestety nie mamy. Wprawdzie premier Olszewski głosi, że możliwa jest inna polityka reformatorska, której koszty byłyby niższe, ale niestety nie podaje żadnych konkretów. Wszystko co do tej pory mogliśmy usłyszeć, to garść pustych ogólników i, szczerze mówiąc, banałów o konieczności przezwyciężenia recesji przy jednoczesnym powstrzymaniu inflacji.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#JózefKuczyński">Rząd wprawdzie deklaruje, że nie ma zamiaru iść śladami poprzedników, ale wmawia zarazem opinii publicznej, że nie odpowiada za nic. Bo winni są tamci, których program musi chwilowo realizować. Bo tak się dziwnie złożyło, że mimo deklaracji głoszonych w trakcie wielomiesięcznej kampanii wyborczej i upływu dwu i pół miesięcy od samych wyborów, rząd własnego programu na razie nie ma. Może w połowie lutego.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#JózefKuczyński">Taka sytuacja, panie i panowie senatorowie, nie tylko budzi zdziwienie, ale w całym społeczeństwie pogłębia frustrację i lęk przed przyszłością. Dlatego musimy z całą mocą domagać się od rządu maksymalnego skrócenia terminu opracowania programu. Liczy się każdy tydzień, każdy dzień. Jest wiele dziedzin, które program ten, z pogłębioną analizą i konkretnymi wnioskami przyczyn gospodarczych zapaści i dróg wychodzenia na prostą, musi obejmować.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#JózefKuczyński">Chciałbym na kilka elementów zwrócić uwagę. Ostatnio jeden z dziennikarzy prasy postsolidarnościowej, Michał Ogórek, zaproponował żartobliwą receptę, na tle działalności rządu premiera Bieleckiego i Balcerowicza, na zrównoważenie budżetu państwa. Według tej propozycji wpływy do budżetu pochodzić powinny ze szkół, szpitali i placówek opiekuńczych. Należałoby jednakże opracować nowy system dla emerytów i rencistów, polegający na proporcjonalnym obniżaniu wypłat w miarę wysługi lat, docelowo dążąc do zera. Żart? Ale jakże bliska prawdy jest myśl zawarta w tej satyrycznej recepcie. Bo przecież systematycznie i z żelazną konsekwencją oba rządy, a szczególnie rząd liberałów, niszczyły podstawowe, dające 80% wpływów, źródła dochodu budżetu państwa. Przyjęto założenie, że wszystko co państwowe, to postkomunistyczne, czyli niczyje. Niech więc ginie, rozpada się, a wolna konkurencja wszystko ureguluje. A jeszcze, gdy dodatkowo dostaniemy się do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, to już wszystko będzie wspaniale.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#JózefKuczyński">Efekty tej zaślepionej, a może i przemyślanej, polityki wszyscy dziś odczuwamy. Rozłożony przemysł, którego produkcja spadła ponad 40% w ciągu dwóch lat. Ponad milion sto tysięcy bezrobotnych, dziesiątki, jeżeli nie setki tysięcy dodatkowych ludzi na przyspieszonych emeryturach. W programach perspektywicznych pan minister Eysymontt przewiduje dalszy taki kierunek „rozwoju”, a w wersji pesymistycznej zakłada nawet 3,5 mln bezrobotnych w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#JózefKuczyński">To, co budowało społeczeństwo przez dziesięciolecia, to, co powstało dzięki wieloletnim wyrzeczeniom nas wszystkich, ale przecież dla nas, zostało przez dwa lata teoretycznych eksperymentów, praktycznie biorąc, zniszczone. Lewica stale ostrzegała przed takim działaniem. Słyszeliśmy w odpowiedzi od różnych nawiedzonych polityków, że nie jest to wina obecnych rządów, jest to wina poprzedników, struktury socjalistycznej, że wewnętrzne przyczyny i tak dalej. I nadal niszczono to, co miało służyć społeczeństwu. Wbrew temu społeczeństwu. Wbrew naszym interesom narodowym i w imię chyba obcych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#JózefKuczyński">Taka jest prawda, Panie i Panowie. I nie tylko my, lewica, tak to oceniamy. Współtwórca, legenda „Solidarności”, Andrzej Gwiazda, w obszernym wywiadzie udzielonym 13 grudnia ubiegłego roku „Dziennikowi Bałtyckiemu” stwierdził między innymi, że Polska była krajem o wysoko rozwiniętym przemyśle, z dużą w tym zakresie niezależnością, że stopień wyszkolenia kadry produkcyjnej, od robotników po inżyniera, był w światowych relacjach jednym z najwyższych. Kiedy odzyskaliśmy niepodległość, zaniepokoiło to bardzo Zachód. I tu cytuję Andrzeja Gwiazdę: „nastąpiła zgodność interesów zachodniego przemysłu i postbolszewickich elit kierowniczych. Plan Balcerowicza jest zespołem administracyjnych działań niszczących gospodarkę polską. Odrzucam, że było to nieświadome”. I chyba nie potrzeba komentarza. Ale wnioski należy z tego wyciągnąć. Stawia się przed Trybunałem Stanu byłego premiera Rakowskiego. Zdania są w tej sprawie podzielone, ale niech Trybunał to rozważy. Nie wolno jednak zdjąć odpowiedzialności z dwóch ostatnich rządów. To, co robią z gospodarką, z przemysłem musi być rozliczone i osądzone.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#JózefKuczyński">A jaka jest sytuacja w rolnictwie?</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#komentarz">(Marszałek przypomina o ustalonym czasie wypowiedzi)</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#JózefKuczyński">Już kończę, Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#JózefKuczyński">Omawialiśmy te sprawy dokładnie, analizując prowizorium w Komisji Rolnictwa. Przytaczano tam konkretne przykłady. Poddano analizie aktualną sytuację i prognozy. Zbyt dużo czasu by zajęło, aby te oceny obecnie referować. Są one jednak, ogólnie biorąc, zatrważające. Spadek areału upraw w gospodarce chłopskiej i narastający lawinowo w państwowych gospodarstwach rolnych. Spadek zbiorów z hektara. Upadek hodowli bydła, szczególnie krów. Wycinanie własnych, krajowych elit hodowlanych. Występujące w niektórych rejonach niedobory mleka, masła, serów. Groźny spadek kupna zbiorów rzepaku i buraków cukrowych. Wyprzedaż za bezcen, niszczenie, a nawet grabież majątku pegeerów wartości wielu bilionów złotych. Są to tylko hasłowo podane przykłady. Do tego trzeba dodać, że jesteśmy jedynym krajem, który odpowiednimi barierami celnymi nie chroni swego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#komentarz">(Marszałek August Chełkowski: Proszę kończyć, jest limit czasu: 10 min).</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#JózefKuczyński">Już kończę… jeżeli pozwolicie państwo.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#JózefKuczyński">Chlubimy się rozwojem handlu. Rzeczywiście nastąpił wielki rozwój, ale zupełnie nie opanowany, jeśli chodzi o ściąganie prawidłowych podatków. Perfekcyjnie natomiast opanowano mechanizmy różnych afer. Robi się ciemne, kokosowe interesy na prywatyzacji. Społeczeństwo coraz głośniej protestuje przeciw tym wszystkim negatywnym zjawiskom i działaniom. Ale dwie poprzednie ekipy rządowe…</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#komentarz">(Marszałek August Chełkowski: Panie Senatorze, proszę kończyć, bo my mówimy dzisiaj…)</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#JózefKuczyński">…zupełnie zlekceważyły głos opinii społecznej, choć obie zabiegały o społeczną akceptację. Tego błędu nie wolno ponownie popełnić.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#JózefKuczyński">Oby więc miniony rok okazał się ostatnim dla teoretyków i niszczycieli gospodarki, a rok 1992 stał się pierwszym dla pragmatyków, którzy przyszłość chcą budować naprawdę ze społeczeństwem i dla społeczeństwa. Jeżeli tak będzie, choć mam co do tego duże obawy, jestem przekonany, że my, parlamentarzyści, zarówno tu w Senacie, jak i w Sejmie, w zdecydowanej większości z całą mocą poprzemy i wspomożemy działania rządu. I takie życzenie, wraz z życzeniami zdrowia oraz konsekwentnej wytrwałości i efektywnej pracy dla dobra naszej ojczyzny, chciałbym z okazji Nowego Roku przekazać panu Panie Marszałku, wszystkim paniom i panom senatorom. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Poproszę pana premiera Olszewskiego. Po przemówieniu pana premiera zarządzę przerwę obiadową.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#JanOlszewski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#JanOlszewski">Ten moment, w którym po raz pierwszy jako prezes Rady Ministrów mam zaszczyt występować w Wysokiej Izbie Senatorskiej, jest momentem szczególnym. Występuję tu dzisiaj przed wami, Panie i Panowie Senatorowie, po dniu, który po raz pierwszy od pamiętnych lat 1980–1981 był dniem społecznego protestu, zorganizowanego w tej skali znowu przez „Solidarność”. Zorganizowanego w imię protestu przeciwko działaniom rządu, który został powołany przez pierwszy wybrany w wolnych wyborach parlament Rzeczypospolitej. Ten fakt ma dla mnie wymowę szczególnie gorzką. Należę bowiem do tych ludzi, w których życiorysie karta „Solidarności” jest tym, co uważam za najcenniejsze. Ale rzeczywistość jest taka, jaka jest, i trzeba ją przyjmować z pełnym poczuciem realizmu i poczuciem odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#JanOlszewski">Ten protest, Panie i Panowie Senatorowie, ten masowy protest, którego wczoraj byliśmy świadkami, jest także w jakiś sposób wystawionym nam wszystkim świadectwem. Dla mnie bardzo gorzkim i paradoksalnie może, trudnym do przyjęcia, skoro rok temu odmówiłem podjęcia się tej roli, której się dzisiaj podejmuję, właśnie dlatego, aby nie firmować odpowiedzialności za tę linię polityki społecznej i ekonomicznej, która do tego protestu doprowadziła.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#JanOlszewski">Ale rzecz się stała. Bezpośrednim powodem tego protestu była decyzja, za którą ja i mój rząd musimy przyjąć na siebie odpowiedzialność. Bezpośrednim powodem. Poza tym ten protest był skierowany nie tylko przeciwko dotkliwym, przyznaję, dla wielu grup społecznych, dla większości społeczeństwa może, podwyżkom cen energii. Był on zakwestionowaniem linii politycznej i linii polityki gospodarczej dwóch ostatnich lat.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#JanOlszewski">Popełniliśmy ciężkie błędy. Używam świadomie liczby mnogiej. Nie wyłączam siebie z tego grona, chociaż w tym czasie nie ponosiłem bezpośredniej odpowiedzialności i należałem do osób, które nie uchylały się od oceny, krytycznej oceny działań obydwu rządów „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#JanOlszewski">Ale dzisiaj, kiedy kraj jest w godzinie próby, dzisiaj musimy sobie powiedzieć prawdę do końca. I nie jest czas na to, abyśmy przerzucali się piłeczką odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#JanOlszewski">Słyszałem tutaj skierowane do mnie wypowiedzi, że ja się chcę uchylić, zasłonić działaniami poprzedniego rządu przed skutkami przygotowanego przez ten rząd prowizorium. Ja tego prowizorium rzeczywiście nie przygotowywałem. Ja na jego powstanie rzeczywiście nie miałem żadnego wpływu. Nie mieli tym bardziej żadnego wpływu na to moi ministrowie. Aleja się od odpowiedzialności za to uchylić nie mogę. Skoro uznaliśmy, że jest konieczne, w imię ratowania państwa, wyrażenie zgody na przedstawienie Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej tego projektu prowizorium i popieranie go, to musimy przyjąć za to współodpowiedzialność. I ja tę współodpowiedzialność przyjmuję.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#JanOlszewski">Dlaczego jest to konieczne? Tutaj padł zarzut adresowany do tego rządu, że oto mija trzeci tydzień jego urzędowania, a rząd nie jest w stanie przedstawić, poza ogólnikami, konkretnego programu, programu zmiany całej dotychczasowej linii polityki gospodarczej. Żaden z dotychczasowych rządów nie był w stanie w ciągu trzech tygodni przedstawić swojego programu.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#JanOlszewski">Ale nie o to chodzi. Istotą sprawy jest to, że my dzisiaj, po trzech tygodniach, ciągle nie mamy jasności, jak dalece tragiczny jest „spadek”, który został nam przekazany. My ciągle, po trzech tygodniach, nie wiemy, czy zobowiązania budżetu za 1991 r., zobowiązania nie uregulowane, zobowiązania, które będziemy musieli zapłacić, wynoszą 20 czy może 40 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#JanOlszewski">Przyznacie, Panie i Panowie Senatorowie, że w takich warunkach prezentować natychmiast, z marszu, konkretne posunięcia, odpowiedzialne posunięcia w zakresie zmiany, generalnej zmiany, linii polityki społeczno-gospodarczej byłoby po prostu krańcową nieodpowiedzialnością.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#JanOlszewski">Musimy mieć czas. Walczymy o ten czas. Ten czas, który chcemy zyskać, jest nie tylko kwestią „być albo nie być” tego gabinetu. Gdyby tak było, ten rząd nie powinien trwać dłużej ani godziny. Ten czas jest potrzebny całej polskiej gospodarce, jest potrzebny państwu, jest potrzebny Polsce.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#JanOlszewski">Musimy z tej zapaści wyjść. Aby z niej wyjść, trzeba mieć dokładne rozpoznanie stanu rzeczy, w jakim się znaleźliśmy, i trzeba mieć możliwość sformułowania na tej podstawie zasadniczych, natychmiastowych, podstawowych kroków ratunkowych. Pewne posunięcia można zaczynać od razu, ale spójną koncepcję mniej więcej całościowych poczynań, takiego programu, można będzie sformułować dopiero po rozpoznaniu do końca faktycznego stanu.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#JanOlszewski">Rząd przyjął na siebie w tym zakresie obowiązek dopilnowania pewnego harmonogramu. Chcemy mianowicie w pierwszych dniach przyszłego miesiąca móc przedstawić społeczeństwu naszą ocenę stanu państwa, tego, co ustaliliśmy po przejęciu naszej funkcji. Chcemy, aby w połowie przyszłego miesiąca mogły być przedstawione zarówno założenia polityki społeczno-gospodarczej tego rządu na 1992 r., jak i program społeczno-gospodarczy szerszy, w skali prawdopodobnie trzyletniej.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#JanOlszewski">Ale państwo w tym czasie musi trwać. Ale aparat państwowy w tym czasie musi wykonywać swoje podstawowe funkcje. Ale gospodarka, instytucje państwowe, społeczne w tym czasie muszą działać. I one muszą działać w granicach państwowego legalizmu. Muszą działać opierając się na jakimś budżecie.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#JanOlszewski">Żaden rząd, który obejmuje swoje funkcje na siedem dni przed końcem roku, nie jest wstanie, we własnym zakresie, we własnym imieniu, przygotować prowizorium budżetowego, choćby na pierwszy kwartał następnego roku. Musieliśmy oprzeć się na tym, co pozostawili nasi poprzednicy. Musieliśmy to przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza, i musieliśmy zawierzyć, że tylko tak a nie inaczej mogły być rozwiązane nierozwiązywalne, jak się zdaje, kwestie zrównoważenia tego budżetu. I to jest po prostu państwowa konieczność.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#JanOlszewski">Można oczywiście powiedzieć, że to jest ciężar moralnie za duży. I można tego nie zaakceptować. Ale ktoś musi wziąć to na siebie. I powiadam: państwo działać musi.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#JanOlszewski">W momencie kiedy przyjmowałem daną mi przez prezydenta nominację, a także w chwili, kiedy przyjmowałem mandat zaufania Sejmu, nie miałem - muszę to samokrytycznie przyznać - pełnego rozeznania w skali trudności, jakie się przed tym rządem pojawią, chociaż wiecie państwo dobrze z moich ówczesnych wypowiedzi, że bynajmniej nie byłem nadmiernym optymistą.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#JanOlszewski">Dzisiaj wiem, że sytuacja jest znacznie gorsza, niż ją sobie wyobrażałem. Że zadania są znacznie cięższe niż te, o których wówczas myślałem, że są ciężkie niewyobrażalnie. Gdybym wtedy miał tę wiedzę, być może nie przyjąłbym mandatu zaufania. Ale rzecz się stała i dzisiaj musimy wszyscy wziąć odpowiedzialność, która na nas ciąży z tego tytułu, że przyjęliśmy, że otrzymaliśmy społeczny, narodowy mandat. I jako Sejm, jako Senat, jako rząd Rzeczypospolitej, cokolwiek będzie, musimy ten mandat wykonywać. Ten mandat może być wykonywany tylko w porozumieniu ze społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#JanOlszewski">Dziś to państwo nie ma takiej siły, którą mogłoby wymuszać posłuszeństwo w stosunku do znacznej większości narodu, tak jak działo się przez czterdzieści parę lat. Ono dzisiaj nie ma nawet siły, aby wymusić to wobec wystarczająco licznej mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#JanOlszewski">Dzisiaj to państwo ma tylko jeden argument i jeden argument ma rząd tego państwa. Argument prawdy, całej prawdy. A ta prawda jest taka, że istotnie najbardziej elementarne potrzeby tego społeczeństwa nie mogą być przez państwo zaspokojone w całej pełni, że musimy dokonywać wyboru, tragicznego wyboru. Tak tragicznego jak w indywidualnych przypadkach, które już stają przed naszą służbą zdrowia, przed lekarzami: komu pozwolić umrzeć. Przed nami będzie [już jest] konieczność decydowania o tym, jakim gałęziom przemysłu pozwolimy umrzeć.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#JanOlszewski">Jestem dzisiaj po spotkaniu z przedstawicielami załóg przemysłu lotniczego, tego, o którym tu była mowa, tego, który przez dziesiątki lat był wizytówką polskiego przemysłu. Rozmawialiśmy długo i nie mogliśmy znaleźć wspólnego, rokującego pewne nadzieje rozwiązania. Oczywiście będzie trzeba wrócić do tej sprawy, jak i do wielu innych spraw, ale należy sobie w tym momencie twardo powiedzieć: nie wszystko da się uratować. Nie wszystko da się uratować, w imię tego żeby uratować gospodarkę i kraj.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#JanOlszewski">Może się to nam powieść tylko wówczas, jeżeli przekonamy społeczeństwo, a zwłaszcza najbardziej dotknięte przecież tym kryzysem jego warstwy, warstwy pracownicze, że w imię wspólnego dobra musimy zawrzeć jeszcze raz pewien społeczny kontrakt, powiedziałbym, narodową umowę, która pozwoli nam w wyznaczonym czasie wyjść z tej zapaści.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#JanOlszewski">Muszę powiedzieć, że jeżeli nie uda nam się zawrzeć takiego kontraktu, zadanie ratowania tej gospodarki stanie się, w moim przekonaniu, zadaniem niewyobrażalnym.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#JanOlszewski">Wiem, że to, co mówię, może się spotkać z zarzutem nadmiernego dramatyzowania sytuacji w imię jakichś instrumentalnych celów, w imię obrony interesów rządu albo jego trwania. Wierzcie mi, Panie i Panowie Senatorowie, że mówiąc tutaj, mówiąc po tym bardzo gorzkim dla mnie dniu wczorajszym, nie miałbym moralnej odwagi uciekania się do tego rodzaju zabiegu. Mimo że do ludzi tchórzliwych nie należę.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#JanOlszewski">Łatwo byłoby w tym miejscu szukać odpowiedzialnych, ale ja tego robił nie będę. W tej izbie dużo już się o tym mówiło. Podczas mojego tu pobytu słyszałem wiele wystawianych tak rachunków. Mnie także. Uważam, że nie czas i nie miejsce na to. Powinniśmy teraz spojrzeć w przyszłość. Jakkolwiek by nie była ona trudną, jakkolwiek by niejasno nie rysowała się przed nami. Trzeba spojrzeć z odwagą i spojrzeć mimo wszystko z nadzieją.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#JanOlszewski">Polacy są dziwnym narodem. Tylko - sytuacje bardzo trudne, czasami sytuacje ostateczne, wyzwalają w najszerszych warstwach tego narodu niebywałą zupełnie ofiarność. I nie ukrywam, że w moim przekonaniu taki czas jest przed nami.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#JanOlszewski">Panie i Panowie Senatorowie! Wiem, że ten rząd, rząd, który firmuję jako premier moim nazwiskiem, postawił Was wobec bardzo trudnego dylematu. Przedstawił Wam do zalegalizowania dokument, przed którego aprobatą wzdraga się zapewne poczucie humanitaryzmu niejednego z Was. I ja to uczucie podzielam.</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#JanOlszewski">Ale sytuacja jest taka, że dla zdobycia tego, co dzisiaj jest bezcenne: czasu, i dla utrzymania w ruchu, utrzymania ciągłości działania tego państwa, nie mamy innego wyjścia, jak dokument ten przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-25.28" who="#JanOlszewski">Moją część odpowiedzialności za to przyjmuję i apeluję do Was, żebyście jej część przyjęli również na siebie. W tej trudnej dla Was godzinie, chcę być z Wami i powiedzieć społeczeństwu - które na pewno nie jest jeszcze do końca świadome sytuacji, w jakiej się znaleźliśmy, i które jest, o tym wiem, jeśli chodzi o liczne jego warstwy, już na granicy wytrzymałości nie tylko psychicznej - że nie ma dziś innego wyjścia. Że jeżeli nie chcemy spowodować katastrofy, która byłaby związana ze zrujnowaniem wszystkich nadziei i zmarnotrawieniem tych ofiar, które przez dwa lata dla procesu zmian ustrojowych ponieśliśmy; jeżeli nie chcemy, aby to wszystko zostało zniweczone, musimy jeszcze ten czas, potrzebny dzisiaj krajowi dla pozbierania się, elementarnego uporządkowania i stworzenia pola do nowego manewru, musimy ten czas uzyskać.</u>
          <u xml:id="u-25.29" who="#JanOlszewski">W imię tego apeluję do was, Panie i Panowie Senatorowie, o przyjęcie wraz z rządem odpowiedzialności za ten czas. I apeluję z tego miejsca do wszystkich obywateli - do naszych wyborców i do tych, którzy do urn wyborczych nie poszli, którzy nam mandatu nie udzielili, ale którzy przecież nie przestali być obywatelami tego kraju, i nie wyrzekli się odpowiedzialności za kraj i za państwo - aby tego kredytu na ten czas zechcieli nam udzielić. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-25.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu premierowi. Ogłaszam przerwę do godziny 15.00.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 13.00 do 15.00)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#AugustChełkowski">Proszę panie i panów senatorów o zajmowanie miejsc. Wznawiamy obrady.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#AugustChełkowski">Proszę państwa, uprzejmie przypominam - ponieważ wiele z pań i panów senatorów interweniowało w sprawie wypowiedzi, które są nie na temat i przeciągających się ponad 10 minut - żeby przestrzegać ustaleń. Po dziewięciu minutach będziemy sygnalizować, że kończy się czas, a po 10 minutach będę odbierał głos. Chyba że zgromadzenie wyrazi zgodę na przedłużenie wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#AugustChełkowski">Proszę państwa, uzyskałem oświadczenie członków Komisji Gospodarki Narodowej w sprawie stanowiska dotyczącego prowizorium budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#AugustChełkowski">Proszę pana senatora Piesiaka o krótkie przedstawienie stanowiska dwunastu członków tej komisji. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#AndrzejPiesiak">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#AndrzejPiesiak">Chciałem w imieniu członków Komisji Gospodarki Narodowej odczytać oświadczenie. Oświadczenie podpisało dwunastu członków, których nazwiska odczytam. Stanowi to ponad połowę liczby członków komisji.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#AndrzejPiesiak">„My niżej podpisani członkowie Komisji Gospodarki Narodowej, po wysłuchaniu wystąpienia przewodniczącego komisji senatora Janusza Baranowskiego, oświadczamy:</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#AndrzejPiesiak">— po pierwsze, wystąpienie senatora Janusza Baranowskiego jako sprawozdawcy Komisji Gospodarki Narodowej nie było de facto uzasadnieniem stanowiska komisji,</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#AndrzejPiesiak">— po drugie, wystąpienie senatora Janusza Baranowskiego było jego wystąpieniem osobistym, nie odzwierciedlającym opinii członków komisji,</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#AndrzejPiesiak">— po trzecie, stanowisko komisji zawarte jest w druku nr 6A.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#AndrzejPiesiak">Podpisali: senator Wacław Bartnik, senator Ireneusz Choroszucha, senator Zbigniew Filipkowski, senator Tadeusz Kamiński, senator Andrzej Kaźmierowski, senator Wojciech Kruk, senator Andrzej Pawlik, senator Andrzej Piesiak, senator Andrzej Rzeźniczak, senator Wiktor Stasiak, senator Wiesław Wójcik i senator Jan Zamoyski”.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#AndrzejPiesiak">Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję. Proszę pana senatora Chojnackiego o zabranie głosu. Następnym mówcą będzie pan senator Antonowicz.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#komentarz">(Senator Janusz Baranowski: Ja chciałem ad vocem)</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#AugustChełkowski">Proszę bardzo, ale krótko. To było oświadczenie, a więc tu nie ma ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#JanuszBaranowski">Chciałem powiedzieć, że powołałem się na samym wstępie na uchwałę naszej komisji i powiedziałem, że będę także dzielił się własnymi refleksjami. W przyszłości bardzo gorąco proszę panów senatorów o redagowanie sprawozdań i nieunikanie pracy. Jednocześnie chciałem powołać się na art. 3 naszego regulaminu: „Senatorowie w swojej działalności kierują się własnym sumieniem i nie podlegają dyscyplinie partii, stronnictw ani klubów”. Tym bardziej nie podlegają komisji. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Bardzo proszę pana senatora Chojnackiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PiotrChojnacki">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#PiotrChojnacki">Myślę, że nie narażę się na restrykcje, gdyż zamierzam mówić krótko.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#PiotrChojnacki">Chciałem odnieść się do problemu dziś tu poruszanego, a mianowicie prowizorium budżetowego, z nieco innej strony. Jest mi to o tyle łatwiej uczynić, że moi przedmówcy, których poglądy w zasadzie podzielam, pewne sprawy przedstawili w sposób, który wydaje się potwierdzać moje przypuszczenia o ugruntowującym się, u znacznej przynajmniej części członków tej izby, przekonaniu, że prowizorium budżetowe, łącznie z całym instrumentarium prawnym dotyczącym zmiany kilkudziesięciu ustaw, jest swego rodzaju próbą przeprowadzenia rewolucji socjalnej pod pretekstem presji czasu.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#PiotrChojnacki">Nie lubię się znajdować nigdy w położeniu postawionego pod ścianą albo w obliczu wyboru, jaki miał Adam w raju. Uważam, że są sytuacje, na które trzeba spojrzeć, a przynajmniej próbować spojrzeć nieco inaczej. Rozumiem stan wyższej konieczności państwowej, o którym mówił tu przed chwilą pan premier Olszewski. Jestem przekonany, że taki stan wyższej konieczności państwowej zachodzi w obecnym czasie. Nie zmienia to mojego przekonania, że zabieg w postaci przygotowanych zmian ma charakter w zasadzie quasi-prawny. Uważam, i dałem podczas prac Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych, swoim przypuszczeniom, podejrzeniom tej natury wyraz, że jest to okazja, aby pozbawić ludzi pracy najemnej niektórych praw i przywilejów za jednym pociągnięciem, w nawale masy legislacyjnych noweli. Nie jestem, chcę się tu zastrzec, ślepym i bezwolnym obrońcą jakichkolwiek przywilejów i praw. Nie wszystkie może są słuszne. Ale w sytuacji, jaka jest, kiedy zamierzamy w sposób mało wiążący się także z samym prowizorium budżetowym dokonać na przykład - cytuję tu materiał z naszej Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych - „nowelizacji kodeksu pracy i 16 ustaw wymienionych enumeratywnie w tym akcie prawnym”, to muszę powiedzieć, że i przedstawicielka Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej, pani Wiktorów, przyznała w odpowiedzi na moje pytanie, że zmiany w przepisach szesnastu ustaw wiążą się bardzo słabo, albo nie wiążą wcale, z przygotowanym prowizorium budżetowym. To także proszę mieć na względzie.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#PiotrChojnacki">Ponadto uważam, że trzeba stanąć w obliczu próby znalezienia innego rozwiązania aniżeli takie, że nie ma innego wyjścia i musimy ten akt przyjąć. Sądzę, że większość tej izby zaakceptowałaby to prowizorium - jak się to mówi - „z marszu” i bez większych oporów, gdyby nie ta cała obudowa prawna, ze wszystkimi daleko wykraczającymi poza zakres prowizorium konsekwencjami. Stąd musimy sobie postawić następujące pytanie, co stanie się, jeżeli Wysoka Izba projekt prowizorium odrzuci? Myślę, że się po prostu nic nie stanie. Ustawa Prawo budżetowe przewiduje taką sytuację w art. 33 w pkt 5, w którym się mówi, że w razie nieuchwalenia budżetu ani prowizorium wydatki i wpływy są realizowane na podstawie przedłożonego projektu tych dokumentów. Dwóch czy ewentualnie jednego z nich.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#PiotrChojnacki">Krótko mówiąc teoretycznie można by prowadzić tę dyskusję w nieskończoność, przynajmniej do końca kwartału. Bo materiał jest tak obszerny, że niewątpliwie starczyłoby tematów do dyskusji. I w ten sposób uniknąć uchwalenia i prowizorium, i wszystkich zmian z tym związanych.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#PiotrChojnacki">Oczywiście byłby to bardzo niezdrowy i niepokojący na przyszłość stan rzeczy. Trzeba znaleźć inne wyjście.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#PiotrChojnacki">W tej sytuacji mam dla Wysokiej Izby propozycję rozważenia noweli do prawa budżetowego przez wprowadzenie właśnie w art. 33 instytucji prorogacji budżetu, tzn. rozciągnięcia obowiązywania ustawy ubiegłorocznej na rok bieżący do określonego terminu.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#PiotrChojnacki">Zdaję sobie sprawę, że niewprowadzenie całego otaczającego prowizorium instrumentarium prawnego może doprowadzić do większego aniżeli planowany deficytu budżetowego. Ale tu nie ma nikt żadnej pewności. Zresztą premier Olszewski mówił o tym, że nikt i tak precyzyjnie nie określi wielkości tego deficytu. Jeśli chodzi o pozostałe kwestie, dotyczące poszczególnych pozycji, to nie będę w nie wnikał, ponieważ przedstawiam Wysokiej Izbie, tak jak powiedziałem, ten właśnie wariant do rozważenia. I albo to będzie własna inicjatywa Senatu w tym względzie, ale ona może, jak przypuszczam, opóźnić nieco proces tej zmiany, albo przedstawiając nasze wstępne stanowisko w sprawie prowizorium budżetowego, można by wskazać możliwość takiego rozwiązania z inicjatywy Sejmu, co znakomicie powinno przyśpieszyć prace nad nowelą prawa budżetowego. Następnie, jak przypuszczam, dałoby to niezwłocznie wpływy do budżetu w tych samych parametrach, oczywiście z uwzględnieniem aktualnej skali spadku, i tym sposobem bylibyśmy w stanie przeżyć ten pierwszy kwartał. Gdyby do tego nie doszło, bo izba nie podzieliłaby mojego poglądu, to ciągle będę wracał do swojego wcześniej zgłoszonego Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich Wniosku, dotyczącego oszczędności w wydatkach Kancelarii Sejmu i Senatu poprzez ograniczenie kosztów utrzymania i zakwaterowania senatorów poza Domem Poselskim. Tak jak mówiłem, poprzednio wystarczało pomieszczeń w Domu Poselskim. Uważam, że w tak dramatycznej sytuacji jesteśmy w stanie znieść również te niedogodności, mimo znanych argumentów, że musimy mieć warunki do pracy, niezbędny komfort do jej wykonywania. Dlatego będę obstawał przy tym, aby zlikwidować mieszkania poza Domem Poselskim i ścieśnić nas, tak jak to już mówiłem. A jeżeli ktoś odczuwa tak bardzo te dolegliwości, to jestem za tym, żeby rzecz jasna poprawił sobie sytuację, wynajmując kwaterę na własny rachunek. Dla wielu jest to przecież całkiem możliwe. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#komentarz">(Senator Anna Bogucka-Skowrońska: Panie Marszałku, w sprawie formalnej)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#AugustChełkowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Panie Marszałku!</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Czuję się w obowiązku zakończyć spór formalny z uwagi na herezję w wypowiedzi senatora Baranowskiego, bo jest to jedna ze spraw zasadniczych. Sprawozdawca komisji referuje stanowisko komisji, a w tej sprawie jest to nawet propozycja stanowiska Senatu. Jeżeli ktoś w swoim sumieniu nie zgadza się z tym, nie ma prawa reprezentować komisji. Powinien zgłosić się do dyskusji, żeby nie doprowadzać do takiego konfliktu. Uważam, że trzeba to powiedzieć, żeby ci, którzy słuchają obrad, nie sądzili, że rzeczywiście występuje tego typu woluntaryzm w pełnieniu funkcji w Senacie. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#komentarz">(Senator Janusz Baranowski: Panie Marszałku, ad vocem.)</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#AugustChełkowski">Proszę…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#JanuszBaranowski">Dziękuję bardzo. Pani Senator, i odsyłam do stenogramu mojego wystąpienia. Powiedziałem to w imieniu własnym, bo nie chciałem zabierać głosu po raz drugi. Dziękuję Pani bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Poproszę pana senatora Antonowicza, następny będzie pan senator Poniatowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#JanAntonowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#JanAntonowicz">Dziś mamy zaopiniować prowizorium budżetowe. Po wstępnej ocenie jesteśmy zgodni, że dokument ten nie służy dobrze ani społeczeństwu, ani państwu. Co gorsza, dokument ten został zgłoszony zbyt późno, aby mógł obowiązywać od 1 stycznia. Jego założenia oparto na nie obowiązujących w Polsce ustawach. Tu nasuwa się taka refleksja, że rząd, który ustąpił, chciał kontynuować swoją misję, chciał rządzić przy pomocy dekretów. Dziś widzimy, jaki byłby kształt tych dekretów. W ostatniej kadencji, w toku długich prac parlamentarnych, Sejm i Senat przyjęły ustawy, których założenia chce się przekreślić jednym pociągnięciem pióra. Musimy pamiętać, że godząc się na prowizorium budżetowe, godzimy się również na wszystkie zmiany w około pięćdziesięciu ustawach. Skoro żadna z komisji parlamentarnych ani żadna z grup społecznych nie godzi się na te zmiany, to w takim razie nasuwa się pytanie: dla kogo mamy uchwalać to prowizorium?</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#JanAntonowicz">Krótko zatrzymam się na niektórych zmianach proponowanych w ustawach. Reprezentuję województwo ciechanowskie. Zmiana ustawy o zasiłku dla bezrobotnych sprawi, że już od lutego będzie nam przybywać ludzi bez żadnego źródła dochodu. Do końca roku w Ciechanowskiem będzie ich około 37 tysięcy, a w kraju około 2 milionów. Ustawa nie przewiduje sposobów tworzenia nowych miejsc pracy. Oznacza to, że w końcu grudnia będziemy mieli około 2 milionów potencjalnych przestępców, którzy będą sięgać po cudzą własność, gdyż z czegoś muszą żyć, mają przecież na utrzymaniu rodziny. Oznacza to również, że od tych ludzi nie będzie odprowadzona składka ubezpieczeniowa, a parlament w połowie roku będzie zmuszony do kolejnych drastycznej obniżki emerytur. Zmiana ustawy emerytalnej rolników tak wywinduje składkę na fundusz emerytalny, że większość nie będzie w stanie temu sprostać. Zmiana ustawy podatkowej ograniczy możliwości finansowania w prywatnych i państwowych firmach. Wszystko to razem popycha kraj ku jeszcze gorszej recesji.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#JanAntonowicz">W związku z tym przedstawiam następujące wnioski.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#JanAntonowicz">Po pierwsze, rząd premiera Bieleckiego nie dopełnił obowiązku, przedstawiając projekt prowizorium zbyt późno i opierając go na nie istniejącym prawie.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#JanAntonowicz">Po drugie, rząd premiera Olszewskiego, biorąc odpowiedzialność za prowizorium i proponując jego przyjęcie, godzi się na zepchnięcie kraju w recesję, gdyż prowizorium będzie obowiązywało tylko do 31 marca, natomiast zmiany proponowane w towarzyszących ustawach pozostaną nadal i będą obowiązywać do następnej nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#JanAntonowicz">Po trzecie, nie przeprowadzono konsultacji na temat zmian w ustawach społecznych ze związkami zawodowymi - pracowniczymi i rolniczymi. Mieliśmy przedwczoraj falę strajkową, szykuje się nowa, ponieważ ustawa dotycząca kwestii społecznych drastycznie je zmienia.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#JanAntonowicz">I po czwarte, przedstawione prowizorium jest nie do przyjęcia przez społeczeństwo i przez parlament.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#JanAntonowicz">Jest ono oparte na nieprawdziwych przesłankach, a sądząc po tempie prac, jakie nad tym prowizorium trwają, zostanie przyjęte na pewno nie wcześniej niż około 1 marca. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że stoimy wobec tak trudnej sytuacji, podzielam w pewnym zakresie wniosek komisji. Chciałbym zaapelować do Wysokiej Izby, aby w głosowaniu uwzględniła opinię komisji zdrowia. Dotyczy to nas wszystkich, bowiem każdego dnia każdy z nas może znaleźć się w takiej sytuacji, że zasłabnie gdzieś na ulicy i nikt nie będzie w stanie go ratować, bo nie będzie karetek pogotowia. Dlatego głosując za wnioskiem Komisji Gospodarki Narodowej, proponowałbym przychylić się do opinii komisji zdrowia. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Ad vocem prosił pan minister Misiąg.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#WojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#WojciechMisiąg">Po pierwsze chciałem zwrócić uwagę, że projekt prowizorium został złożony w ustawowym terminie.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#WojciechMisiąg">Po drugie, termin złożenia nie przeszkodził jego wejściu w życie.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#WojciechMisiąg">Po trzecie, co już bezpośrednio nie dotyczy stanowiska rządu, uważam, że nazywanie osób bezrobotnych potencjalnymi przestępcami jest obraźliwe i dla nich, i dla autorów projektu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#komentarz">(Senator Jan Antonowicz: Jeżeli można to ja… Bo pan minister nie zrozumiał moich intencji. Chciałem powiedzieć tylko, że osoby bezrobotne po dwunastu miesiącach nie będą miały żadnego zasiłku, bo tak to przewidują ustawy towarzyszące)</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#AugustChełkowski">Poproszę pana senatora Poniatowskiego i przygotuje się pan senator Wende.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#KazimierzPoniatowski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#KazimierzPoniatowski">Sytuacja finansowa państwa jest dramatyczna. Tę opinię słyszymy ostatnio dość często. Wydatki państwa muszą więc ulec we wszystkich działach ograniczeniom. Chciałbym powiedzieć kilka zdań o już występujących oraz o możliwych do przewidzenia efektach tych ograniczeń w sferze oświaty i wychowania. W kilku punktach.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#KazimierzPoniatowski">W ostatnich dniach sierpnia ubiegłego roku zmniejszono o cztery godziny tygodniowy plan zajęć lekcyjnych we wszystkich szkołach. Dowolność we wprowadzaniu tego zarządzenia przez poszczególne szkoły, spowodowana bliskością terminu 1 września, mieć będzie - poza pewnymi oszczędnościami finansowymi, będącymi oczywiście głównym powodem tych zmian i dalszym zubożeniem nauczycieli - konsekwencje wcale nie zamykające się w kalendarzowych ramach bieżącego roku szkolnego.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#KazimierzPoniatowski">Zlikwidowanie ponad siedmiuset przedszkoli w ubiegłym roku nie jest wynikiem korzystnych przeobrażeń, lecz efektem przejmowania tych placówek przez samorządy lokalne w ich złej sytuacji finansowej, i takiej samej sytuacji finansowej rodziców. Praktykuje się likwidowanie tzw. klas zerowych w szkołach podstawowych i przenoszenie ich do przedszkoli, by za te same, można powiedzieć, usługi pobierać opłaty. Ten fakt, połączony z informacją o likwidowaniu przedszkoli, nasuwa wniosek o znacznym zmniejszeniu liczby dzieci objętych nauczaniem przygotowującym do podjęcia obowiązków szkolnych. Niedoinwestowanie oświaty prowadzi do obniżania się jej poziomu, a w bliskiej perspektywie do regresu cywilizacyjnego. Na pewno nie będzie to ułatwiać naszego marszu ku Europie. To może być włączenie wstecznego biegu w tym marszu.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#KazimierzPoniatowski">Pomoc stypendialna dla młodzieży szkół ponadpodstawowych uległa znacznemu ograniczeniu. Dla informacji podam, że w znanych mi przypadkach wysokość stypendium wynosi 34 tys. zł miesięcznie. Lepiej nie oceniać siły nabywczej tej kwoty.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#KazimierzPoniatowski">Niewaloryzowanie płac nauczycieli od II kwartału ubiegłego roku powoduje coraz większy spadek płac realnych tej grupy zawodowej, do której należą osoby z ustalonymi kwalifikacjami. Nie wprowadza to wcale selekcji pozytywnej.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#KazimierzPoniatowski">Coraz większe jest nieformalne, niezgodne z zapisem konstytucyjnym, obciążanie rodzin kosztami edukacji. Podaje się, że ok. 17% wszystkich kosztów związanych z oświatą i wychowaniem pokrywają rodzice.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#KazimierzPoniatowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Powstaje pytanie, czy w tak trudnym ekonomicznie okresie stać nas na inwestowanie w tę nieprodukcyjną sferę? Uważam zresztą, że nie jest prawdą, iż szkolnictwo to sfera nieprodukcyjna. Jak ktoś słusznie powiedział, ta sfera jest najbardziej produkcyjna ze wszystkich. Nie powiem, że tu produkuje się, bo to by źle brzmiało, ale kształtuje się tych, którzy potem wszystko produkują.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#KazimierzPoniatowski">Wiem, że używanie słowa „inwestowanie” nie jest właściwe w sytuacji, gdy przeznacza się na oświatę środki zaledwie pozwalające jej, co zresztą nie jest pewne, na egzystencję. Inwestowanie w oświatę i naukę, to w dalszej perspektywie najlepsze inwestowanie, co stwierdzono już na świecie. Naszego państwa w obecnej sytuacji po prostu nie stać na dalsze obniżanie poziomu oświaty i nauki, co będzie nieuchronnym skutkiem coraz mniejszych w swej realnej wartości środków finansowych przeznaczonych na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#KazimierzPoniatowski">Niewiele ponad 1 bln zł przeznaczono w prowizorium na wydatki pozapłacowe. Spowoduje to dalszy wzrost długów, nie zapewni niezbędnego wyposażenia, nie pokryje wydatków na bieżącą eksploatację placówek. W najbliższym czasie środki te muszą ulec zwiększeniu. Zdobywanie pieniędzy przez placówki oświatowo-wychowawcze we własnym zakresie, co jest coraz częściej praktykowane, odbija się negatywnie na poziomie ich pracy. Niech szkoły uczą i wychowują, a nie będą miejscem działalności sklepów, hurtowni czy punktów usługowych.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#KazimierzPoniatowski">Muszą się znaleźć pieniądze na rewaloryzację plac sfery budżetowej. W listopadzie ubiegłego roku średnia płaca nauczycielska wyniosła ok. 70% wynagrodzenia w sześciu podstawowych działach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#KazimierzPoniatowski">Kończąc, apeluję do nowego rządu, któremu szczerze życzę powodzenia, by w opracowywanym programie działań gospodarczych sprawy oświaty i nauki były potraktowane zgodnie z ich znaczeniem dla przyszłości naszego kraju. Opowiadam się za przyjęciem prowizorium, licząc na uwzględnienie moich uwag w planowaniu wydatków na pozostałe miesiące tego roku. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Proszę pana senatora Wendego, następnym mówcą będzie pan senator Bender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#EdwardWende">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#EdwardWende">Premier powiedział, że będziemy musieli zawrzeć jeszcze raz umowę narodową, żeby wyjść z tej zapaści. Apelował o przyjęcie przez nas współodpowiedzialności za tę sytuację. Pytanie, czy możemy się od niej uchylić? Co możemy zrobić? Czy jest inne wyjście? Sytuacja jest taka, jaka jest. Jest tyle pieniędzy do podziału i więcej ich nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#EdwardWende">W ramach tego, co nazywamy rozsądkiem i odpowiedzialnością, w tej niesłychanie trudnej i napiętej sytuacji społeczeństwa oraz państwa, musimy również ważyć słowa. Katastroficzne wizje reakcji społecznych, reakcji społeczeństwa zmęczonego, ale przecież mądrego i świadomego sytuacji kraju, niczemu nie służą, niczemu nie pomagają, niczego nie rozwiązują.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#EdwardWende">Każdy rozsądny i myślący człowiek musi sobie zadać pytanie, powinien sobie zadać pytanie: co potem? Co po tych strajkach? Co innego, przy tym budżecie, będzie mógł zrobić następny rząd? W jakiej sytuacji znajdzie się następny rząd? Wydaje się, że chyba w jeszcze trudniejszej, bo strajki dodatkowo zrujnują kraj, a poza tym nikt z zagranicy, nikt rozsądny, nie zainwestuje jednego dolara w Polsce - w kraju, w którym obala się rządy za pomocą strajków, za pomocą destabilizacji państwa.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#EdwardWende">Sytuacja jest bardzo poważna, wszyscy o tym wiemy, truizmem jest powtarzanie tego. Premier przed chwilą powiedział, że musieliśmy przyjąć to, co pozostawili nam poprzednicy. Panie senatorze Kuczyński, poprzednicy to także rządy PZPR. I to w proporcji czterdziestu pięciu lat do niecałych trzech. Premier o tym nie powiedział, bo nie chce się już odwoływać do tego argumentu, ale to nie znaczy, że tak nie jest. I że my tego nie wiemy lub nie pamiętamy. I ja też nie poruszałbym tego tematu, ale nie my zaczęliśmy o tym mówić. Ale kiedy pan senator Kuczyński mówi, że nie komuna jest temu winna, to ja pytam, w takim razie kto?</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#EdwardWende">Te rządy postkomunistyczne, od Tadeusza Mazowieckiego począwszy, poprzez Jana Krzysztofa Bieleckiego i teraz przez premiera Jana Olszewskiego próbują w krańcowo trudnych warunkach coś odbudować, jakoś naprawić tę czterdziestopięcioleletnią spuściznę. Ale właśnie, Panie Senatorze, tej spuścizny czterdziestu pięciu lat komuniści nie zostawili Polsce mlekiem i miodem płynącej. To są konsekwencje rządów czterdziestu pięciu lat i nie zamykajmy na to oczu.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#EdwardWende">Oczywiście, wszystkie ekipy pokomunistyczne popełniły błędy, ale błędów nie popełnia ten tylko, kto niczego nie robi. I to musiałem powiedzieć, proszę państwa. Tych błędów, które popełniły ekipy czterdziestu pięciu lat rządów PZPR, nie naprawi się w 2 czy 3 lata. Nikt nie odbudował spalonego domu w 2 tygodnie. To jest po prostu niemożliwe. A kiedy się mówi, że to jednak komuniści odbudowali Polskę po wojnie, to ja powiadam: Polskę odbudowało społeczeństwo pracując w pocie czoła, pomimo komunizmu. A komuniści owoce tej pracy marnowali. I o tym wiemy wszyscy.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#EdwardWende">Jak daleko, proszę państwa, bylibyśmy dzisiaj, 15 stycznia 1992 r., gdyby po 13 grudnia 1981 r. - kiedy ogłoszono stan wojenny i kiedy komuniści mieli władzę absolutną, i dyspozycyjny Sejm, kiedy mogli uchwalić każdą ustawę - gdyby wtedy zajęli się prawdziwą reformą gospodarczą, a nie ściganiem powielaczy i zamykaniem ludzi do więzień.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#EdwardWende">Władzę, proszę państwa, oddali komuniści nie dlatego, że coś zrozumieli, a dlatego, że tak dalej rządzić się już nie dało. A Gorbaczow uprzedził, że nie będzie bratniej pomocy. Uprzedził pana Rakowskiego, że nie będzie bratniej pomocy, no, może poza finansową.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#EdwardWende">Tyle chciałem na ten temat powiedzieć i już do tego nie wrócę. Ale, Panie Senatorze, niech pan również do tego tematu nie wraca.</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#EdwardWende">Pan senator Komorowski powiedział, że premier od roku przymierzał się do sformułowania programu rządu, do tego budżetu. Tak, Panie Senatorze, ale przecież sytuacja się zmieniała. Rok temu nie mógł opracować planu działań gospodarczych na rok 1992. Ja tak zrozumiałem pana wypowiedź. Do tego przecież trzeba mieć aparat, ludzi, ekspertów, wgląd w dokumentację i znajomość realiów. Nie obciążajmy więc premierą odpowiedzialnością za coś, czego nie był wstanie dokonać.</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#EdwardWende">Parę słów, Panie Marszałku, jeżeli pan pozwoli - jeszcze chyba nie minął mój czas - na temat budżetu. Otóż muszę powiedzieć, że budzi moje zdziwienie propozycja uchwały Komisji Gospodarki Narodowej. Pracowały przecież wszystkie komisje. Wszystkie one postawiły jakieś wnioski, między innymi Komisja Spraw Zagranicznych, którą kieruję. W tej uchwale nie ma śladu ich pracy. Sejm nie będzie niczego wiedział, chyba że weźmie stenogram, ale nie o to przecież chodzi. Propozycja uchwały Senatu, skierowana następnie do Sejmu, ma zawierać jakieś nasze konstruktywne stanowisko, ma być spisanym efektem prac komisji. Nie ma po tym śladu w propozycji uchwały.</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#EdwardWende">Moja komisja wskazywała w swoim stanowisku na konieczność przesunięć w ramach budżetu między resortami w budżecie na cały rok, natomiast w tej chwili, w tej niesłychanej sytuacji pierwszego kwartału, w którym płatności piętrzą się, też wskazujemy w naszej uchwale pewne możliwości uzyskania jakichś pieniędzy na resort spraw zagranicznych. Wskazujemy na pewne działania.</u>
          <u xml:id="u-44.13" who="#EdwardWende">Podpisuję się pod tym, co przed chwileczką powiedział pan senator Chojnacki, że rzeczywiście wszyscy mamy gorzej, i Sejm, i Senat, i Kancelaria Prezydenta, i wreszcie, co przykro mi powiedzieć, również Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”.</u>
          <u xml:id="u-44.14" who="#EdwardWende">Kiedy poruszyłem ten problem podczas posiedzenia Komisji Gospodarki Narodowej, spotkałem się z taką reakcją, że przecież nie możemy ograniczyć budżetu „Wspólnoty Polskiej”, bo są już planowane zjazdy, i to dwa w tym roku, że to będzie niepoważne, że musimy te pieniądze utrzymać. Powiadam, pieniądze powinny zadeklarować Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu, Kancelaria Prezydenta w ramach tego, co mogą. Każda suma zadeklarowana na potrzeby resortu spraw zagranicznych będzie nie do przecenienia. W moim przekonaniu, jeżeli funkcjonują w parlamencie dwie komisje, w Sejmie Komisja Łączności Polaków z Zagranicą, w Senacie Komisja Spraw Emigracji i Polaków za Granicą, to czy te komisje nie mogłyby przejąć części zadań? Jeżeli „Wspólnota Polska” zaplanowała zjazd, to bardzo pięknie, ale jest to w gruncie rzeczy zjazd towarzyski. To ja się podejmuję przeprosić wysokich dygnitarzy Kongresu Polonii Amerykańskiej, pana Moskala osobiście, i poprosić o zrozumienie, że nas nie stać w tej chwili na wydanie miliardów złotych na imprezy quasi-towarzyskie.</u>
          <u xml:id="u-44.15" who="#EdwardWende">Rozumiem, że Polonia chce do nas przyjechać, ale musimy to wytłumaczyć i prosić o zrozumienie, i o przełożenie tego przyjazdu być może na rok. A być może ktoś zamożniejszy będzie mógł przyjechać na własny rachunek. To przykre, co mówię, ale jeżeli nie mamy pieniędzy, jak tu wszyscy słyszymy na to, żeby zapewnić naukę, żeby zapewnić leczenie i lekarstwa, to na miły Bóg, starajmy się zabrać tam, gdzie to jest możliwe, bez destabilizacji państwa i kraju.</u>
          <u xml:id="u-44.16" who="#EdwardWende">Ministerstwo Spraw Zagranicznych musi, żeby istnieć w pierwszym kwartale, żeby nie ulec zamrożeniu, uzyskać ponad to, co dostało, 63,5 mld. Szef Kancelarii Prezydenta zaofiarował, czekamy jeszcze na potwierdzenie tej decyzji, 5 mld złotych ze wskazaniem na Ministerstw Spraw Zagranicznych, bo dochodzi, proszę państwa do absurdów. Dochodzi do tego, że minister nie będzie mógł wyjechać na Konferencję Wiedeńską, bo nie będzie na to pieniędzy. Minister Skubiszewski lata samolotami klasą turystyczną i jest z wielkim rozbawieniem fotografowany przez zagranicznych dziennikarzy: bo lata sam i w klasie turystycznej. Nie będzie oczywiście pieniędzy na wizyty ministrów, wizyty premierów obcych państw, nie będzie pieniędzy na opłacenie chociażby naszych składek do organizacji międzynarodowych.</u>
          <u xml:id="u-44.17" who="#EdwardWende">Jaki obraz Polski powstanie? Myśmy się teraz niedawno dostali do Rady Europy, jesteśmy stowarzyszeni z EWG, mamy długi w ONZ. ONZ rozłożyła nam to na raty, ale na miły Bóg, jaki obraz Polski powstaje na świecie? Strasznie smutny, i bardzo przykro to mówić, ale wobec tego musimy coś zrobić w ramach tego, co się da, tam gdzie można zabrać i przekazać na resort spraw zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-44.18" who="#EdwardWende">Już kończę, Panie Marszałku. Chcę tylko powiedzieć, że minister Skubiszewski poinformował nas, iż w II Rzeczypospolitej, nawet tego nie wiedziałem, przy bardzo trudnej sytuacji budżetowej, trzem resortom, które stanowią o podstawie państwa: resortowi obrony narodowej, resortowi spraw wewnętrznych i resortowi spraw zagranicznych nie obcinano budżetów. Całe społeczeństwo cierpiało biedę, a te trzy resorty, jako filary państwa, nie były ponad miarę ograniczane. To samo zresztą kiedyś, jak sobie przypominam, powiedział o tych filarach państwa generał de Gaulle. Te trzy resorty były finansowane w miarę normalnie pomimo trudnej sytuacji budżetowej również Francji.</u>
          <u xml:id="u-44.19" who="#EdwardWende">Tak że chciałbym, i tu apeluję do Komisji Gospodarki Narodowej, żeby o tym, o czym my tu mówimy i o pewnych faktach, takich jak te 5 mld zł, żeby o tym został zawiadomiony Sejm, żeby z tego, co my dzisiaj tutaj uchwalamy, coś wynikało. Rozumiem, że nie można odpowiedzialnie postawić wniosku o dofinansowanie resortu z tego dziurawego, i już z olbrzymią luką, budżetu państwa, ale może można w takim razie - apelując, bo przecież nasze kancelarie nie podlegają kontroli Ministerstwa Finansów - przyjąć, że my, to znaczy Sejm i Senat, zdecydujemy, że i Kancelaria Prezydenta i „Wspólnota Polska”, finansowana z budżetu Senatu, jakieś pieniądze na te potrzeby przekażą. Dziękuję Panie Marszałku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Poproszę o zabranie głosu pana senatora Bendera.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#komentarz">(Senator Zbigniew Komorowski: Panie Marszałku, ad vocem)</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#AugustChełkowski">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#ZbigniewKomorowski">Wydaje mi się, że pan senator Wende pomylił po prostu nazwiska osób, których stwierdzenia przytaczał. Prosiłbym, żeby odwoływać się do wypowiedzi właściwych osób. Zwracam na to uwagę, Panie Senatorze. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Senator Edward Wende: Nie pomyliłem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#AugustChełkowski">Pan senator Bender proszę, następny będzie pan senator Chmura.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#RyszardBender">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#RyszardBender">Przedstawione Senatowi prowizorium jest złe, wręcz straszne, zdajemy sobie z tego sprawę. Nie załatwia żadnej kwestii ani gospodarczej, ani społecznej. Ogromna luka finansowa, deficyt kilkunastu bilionów. Ale powiedzmy sobie szczerze: nie rząd pana premiera Olszewskiego za ten stan rzeczy odpowiada, ale dwaj demoniczni „panowie B”, którzy decydowali o polityce poprzedniego rządu. To oni doprowadzili naszą gospodarkę do ruiny, a w szczególności przemysł państwowy, który był głównym płatnikiem podatków. Dzisiaj ten przemysł ledwie „dyszy”, jest za bezcen wykupowany przez ośrodki zagraniczne po to, ażeby nie był dla nich konkurencyjny.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#RyszardBender">Co z tego wyniknie, jaka większa jeszcze bieda, nie trzeba udowadniać. Dobrze się stało, że expose w tej sprawie wygłosił pan minister Lutkowski, a nie pan wiceminister Misiąg. Muszę się tutaj podzielić z Wysoką Izbą… Przed tygodniem moi wyborcy pytali: dlaczego pan, senatorze, tak łagodnie odniósł się do wystąpienia pana wiceministra Misiąga dotyczącego spraw ekonomicznych, przecież w opinii publicznej, w opinii prasy jest on jednym z głównych architektów tamtej polityki gospodarczej, która doprowadziła do ruiny wiele gałęzi naszego przemysłu. Przecież środki masowego przekazu wiążą jego osobę z tymi różnymi aferami, które „wypompowały” od nas nasze niewielkie pieniądze, jakie mieliśmy. Przedstawiam to tak, jak słyszałem - relata refero. W związku z tym odpowiadałem tak, jak należało odpowiedzieć, nie wiem, czy zupełnie tak jak należało: pan minister Lutkowski powiedział, że zmuszony jest do identyfikowania się z tym, co otrzymał, z takim prowizorium, jakie zostało przedstawione, zmuszony jest uznać je za adekwatne.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#RyszardBender">Kto go zmusza? Zmusza go rzeczywistość. Ale ta rzeczywistość jest po to, ażeby ją przekształcać. W moim przekonaniu podpowiadają tak ci, którzy w tamtym zespole wraz z dwoma „panami B” kształtowali ten resort i jego finansową politykę. Tak długo, dopóki tych podpowiadaczy będzie wielu, i póki się ich nie wymieni na innych, nic z tego nie wyjdzie. Władysław Grabski po to, żeby poprowadzić należycie politykę, musiał wymienić wszystkich i musiał szefem od oszczędzania mianować jednego z wojewodów, człowieka zupełnie z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#RyszardBender">Tak samo jest u nas ze starym zespołem technicznym, bo on nadaje ton, a ministrowie z konieczności syntetyzują. Już zresztą pan minister Lutkowski wspomniał, że wcale jeszcze nie jest pewne, czy deficyt założony w tym trzymiesięcznym prowizorium później się nie zwiększy, czy w następnych kwartałach, a nawet w przyszłym roku nie czekają nas gorsze czasy. Przepraszam bardzo, jak to - ma być gorzej? Po to jest przecież rząd, po to są ministrowie, żeby tworzyli nam lepszą przyszłość, a nie twierdzili z góry i oczekiwali od nas zgody na to, że będzie coraz gorzej. To jest defetyzm, to już wzburza naród. Pamiętajmy, my tu obradujemy w pewnym intelektualnym luksusie, natomiast prości ludzie łapią nas za poły. Przecież chyba nie tylko mnie czy niektórych kolegów, ale i innych z państwa też.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#RyszardBender">Pan premier Olszewski słusznie powiedział, że trzeba podejść do tego z odwagą i nadzieją, ale jakaż to nadzieja, jeśli się powie, że ta przyszłość w ogóle nie będzie taka, jaką należałoby ją czynić, czyli lepsza.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#RyszardBender">Podwyżki cen energii elektrycznej, gazu i innych nośników energii, to jest pozorne tylko wspomaganie budżetu. Bo przecież ceny wzrosną i fiskus na tym straci, gdyż ta podwyżka zostanie skonsumowana. A oprócz tego spowoduje pauperyzację, zubożenie ludności.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#RyszardBender">Moi wyborcy w województwie łomżyńskim podeszli do mnie, kiedy wychodziłem przed tygodniem z katedry, i mówią: panie profesorze, w Sejmie PRL pan nie tylko występował o prawdę na temat Katynia, pan nie tylko występował o relegalizację „Solidarności”, pan wnosił interpelacje w sprawie podwyżek cen. Niechże pan się odważy to zrobić. Czy pan się odważy? Odważam się i mówię, że podwyżka cen energii jest błędem, jest tylko pozornie korzystna. Mówili do mnie te straszne rzeczy… Pamiętajmy, przecież mamy tutaj cały spadek po komunie, resentymenty… przecież zanim to co się stało… Powiedziano mi w ten sposób: wtedy odważono się wycofać z podwyżek, czy teraz się odważą? Tego nie mogę powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#RyszardBender">Mogę natomiast zaapelować o „przemeblowanie” prowizorium. Przecież nie ma rzeczy doskonałych. Tak samo to prowizorium nie jest idealne. Można byłoby opinii publicznej wykazać, że musi ono mieć jakiś mankament, który nowy rząd by zmienił. Jeśli nie można zrobić lepszego prowizorium na 3 miesiące, zróbmy je na miesiąc. Przecież wiemy, że po pierwszej wojnie światowej były miesięczne prowizoria. A tak co uzyskujemy? Każdy narzeka - MON, MSW, MSZ - na sprawy wschodnie brakuje pieniędzy. Pamiętajmy, otwiera się wyjątkowa okazja: możliwość dotarcia do Polaków, którzy przeszli przez sowieckie łagry, stworzenia tam polskich placówek. Nie mamy za co. Zarzuca się rządowi, że nie dba o to. Teraz będzie się to zarzucać i ministerstwu, co nie jest w pełni zasadne.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#RyszardBender">Szkolnictwo. Ktoś mówił, że zagrozi nam analfabetyzm. Nie chodzi nawet o analfabetyzm. Jest źle ze szkołami. Pan minister Stelmachowski próbuje, jak to się mówi, wypędzać diabła drzwiami, a wpuszczać oknem. Proponuje, żeby różnicować nauczycielom pensje. Neofilologowie będą mieli inne pensje, pozostali jeszcze inne - to jest absurd. Przepraszam bardzo, nie tędy droga.</u>
          <u xml:id="u-48.10" who="#RyszardBender">Co się dzieje w szpitalach, o tym mówiliśmy poprzednio.</u>
          <u xml:id="u-48.11" who="#RyszardBender">Emerytury zostały obniżone, i to właśnie nie te najwyższe, tylko te średnie, mniej więcej półtoramilionowe. Nie wiem, czy 10 minut minęło?</u>
          <u xml:id="u-48.12" who="#RyszardBender">Skąd brać na to wszystko? Sądzę, że nie od najuboższych, natomiast od tych, którzy mają pieniądze. Wszyscy wiedzą, że jest dużo, bardzo dużo ludzi bogatych. Nie ściąga się z banków, nie ściąga się z różnych spółek, które pieniądze wywożą na Zachód. Ściąga się od ludzi, którzy mają niewiele. Na przykład do mnie przyszli ze skargami, że za zamianę mieszkania trzeba płacić ogromne sumy i wykazywać, skąd ma się pieniądze. Spółki wywożą, ale od spółek, od banków pieniędzy się nie ściąga. Władysław Grabski ściągał przede wszystkim, i wyraźnie to zaznaczał w aktach, jeśli ktoś chciałby do nich zajrzeć, najpierw od ziemian, następnie z przemysłu prywatnego i państwowego. Państwowy jest już dzisiaj rachityczny, prywatny również, ale idźmy tą drogą; następnie dopiero od ludzi, od tych najuboższych. W ten sposób reformę Grabskiego zaakceptowało społeczeństwo, nie tylko izby parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-48.13" who="#RyszardBender">Boję się, że my zaakceptujemy to i musimy, bo nie mamy wyjścia, ale czy naród zaakceptuje, czy kiedyś nam nie wytknie tego, co zrobiliśmy. My musimy być odpowiedzialni. Daj Boże, żeby naród nie wytknął nam tego błędu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Poproszę pana senatora Chmurę, następny będzie pan senator Hałasa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#JerzyChmura">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#JerzyChmura">Jak wynika z projektu uchwały senackiej Komisji Gospodarki Narodowej zamieszczonego w druku nr 6A, Rada Ministrów przedstawiła Senatowi w dniu 16 grudnia 1991 r. projekt ustawy o prowizorium budżetowym do rozpatrzenia w trybie art. 27 ust. 2 konstytucji. A w dniu 18 grudnia do Sejmu wpłynęły w pięciu pakietach projekty nowych ustaw wraz z projektami zmian w co najmniej 50 dotychczas obowiązujących ustawach. Niemal wszystkie one w intencji projektodawców mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 1992 r., to znaczy miały wejść w życie. Ponieważ przewidziane w prowizorium dochody budżetu państwa obliczone zostały przy uwzględnieniu tego terminu, Rada Ministrów przedstawiła Senatowi do rozpatrzenia projekt prowizorium na pierwszy kwartał 1992 r. niejako wraz z warunkiem, że równocześnie z ustawą budżetową uchwalone będzie ponad 50 nowelizowanych ustaw. Realność ustalonych w prowizorium dochodów, a co za tym idzie również realność wydatków, uzależniona jest bowiem od spełnienia tego warunku.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#JerzyChmura">Jest to jednak już z założenia warunek niemożliwy do spełnienia, bo proszę zauważyć, że proces legislacyjny uchwalania ustawy budżetowej jest odmienny od procesu uchwalania innych ustaw, a więc tych 50 przedstawionych do nowelizowania w 5 pakietach. Zresztą zgodnie z art. 33 ust. 5 prawa budżetowego przedstawiony Sejmowi projekt prowizorium stanowi już od 1 stycznia tego roku podstawę gospodarki finansowej państwa, mimo że jest to projekt oparty na wielkiej nowelizacji prawa, która jeszcze nie została uchwalona.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#JerzyChmura">Dlaczego o tym mówię? Powtarzam pewne kwestie, ale chciałem to wprowadzenie w jakiś sposób wykorzystać. Mówię o tym dlatego, że jeśli będę głosował za przyjęciem proponowanej przez Komisję Gospodarki Narodowej uchwały, która jest zamieszczona w druku nr 6A, no może z pewnymi poprawkami, to pod warunkiem, że uchwała ta nie stanowi żadnej promesy, żadnego przyrzeczenia czy formalnego zobowiązania co do przyjęcia bez poprawek wszystkich projektów ustaw związanych z prowizorium. I muszę mieć taką świadomość, że są to odrębne akty, odrębne czynności Senatu, nie tak jak tu mówiono, że jeżeli przyjmujemy prowizorium, to jednocześnie akceptujemy cały pakiet ustaw. Nie jest tak. I jeśli będę głosował, to z takim założeniem. Nie można bowiem przeoczyć, że chodzi tu o zmianę w ponad 50 ustawach, które mają olbrzymie znaczenie dla warunków życia wielu grup społecznych, dla budżetów domowych, dla kształtowania polityki gospodarczej, społecznej w kraju. Wszystkie te ustawy zmierzają do wzmocnienia budżetu państwa i do osłabienia budżetów domowych. Z tym się musimy zgodzić i trafne są uwagi, które zostały zgłoszone w wielu przekazanych Senatowi opiniach, że zachowując pełne zrozumienie dla tragicznego stanu finansowego państwa, dokonywanie projektowanych zmian nie powinno następować pochopnie, powinno następować z pełną rozwagą.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#JerzyChmura">Dlatego również przy rozpatrywaniu nie dzisiaj, bo dzisiaj tego nie rozpatrujemy, ale przy rozpatrywaniu projektów ustaw z tego dużego pakietu nowel, które trafią do Senatu, trzeba pamiętać, że w stanowieniu prawa są wartości, które muszą być chronione. Należą do nich takie wartości jak zasada zakazu wstecznego działania prawa, obowiązek zachowania praw nabytych i przestrzegania zawartych umów, czytelność, jasność stanowionego prawa. Tak, aby przepisy były zrozumiałe dla tych, których mają chronić, a nie żeby stanowiły dla nich zagrożenie ze względu na to, że ich nie rozumieją i nie potrafią pojąć.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#JerzyChmura">No, wreszcie dążenie do tego, aby następowała pewna stabilizacja w systemie prawnym. Nie bez podstawy trzeba będzie zwrócić uwagę na to, że w sprawie tej nowelizacji muszą zająć stanowisko związki zawodowe. Nie wiem, czy związek zawodowy, kierując się konwencją MOP z 1952 r. nr 102 uchwaloną, przyjętą na 35 sesji w Genewie, w zakresie zapewnienia minimum należności dla bezrobotnych, świadczeń dla bezrobotnych, zgodzi się z tym projektem. Bo minimum tam przyjęte jest większe. Wprawdzie Polska, o ile się orientuję, jeszcze nie ratyfikowała tej konwencji. Ale tylko dlatego, że u nas problem bezrobocia nie istniał. A jestem przekonany, że związki zawodowe będą się kierowały również tą uchwałą MOP. A tam jest 45% i to tych świadczeń, które przed straceniem pracy pracownik zachowywał.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#JerzyChmura">Tymi wszystkimi elementami trzeba się kierować przy stanowieniu tak trudnego prawa.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#JerzyChmura">Tymczasem po wstępnej prawnej ocenie projektów przeprowadzonej w Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych Senatu doszliśmy do przekonania, że projektowane nowele znacznie naruszają te właśnie wartości. Nie będę tu wskazywał przykładów, bo nie czas na to.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#JerzyChmura">Proponowane zmiany dotyczą ponadto różnych dziedzin prawa. W większości nie mają one charakteru zmian trwałych, dążących do stabilizacji prawa, lecz są podporządkowane aktualnej polityce finansowej państwa. Jest to sygnał do zastanowienia się - co również było rozważane w Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych - czy krytyczny stan państwa stwarza rzeczywistą konieczność stanowienia prawa, które godzi w podstawowe wartości, podstawowe reguły i powszechnie uznane zasady prawa. Czy od Senatu, który powołany jest przecież do chronienia tych wartości, można żądać, ażeby nie tylko ich nie chronił, ale żeby je świadomie gwałcił, świadomie naruszał.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#JerzyChmura">Wreszcie, proszę państwa, proszę pań i panów, trzeba się zastanowić nad tym, czy społeczne spustoszenie, które na skutek takiego działania może nastąpić w jakiejś dalszej perspektywie, nie będzie groźniejsze niż te kłopoty, bardzo znaczne kłopoty finansowe, które mogą być przemijające.</u>
          <u xml:id="u-50.10" who="#JerzyChmura">Ja jeszcze raz podkreślam, że głosując pozytywnie, głosuję tylko nad przyjęciem prowizorium, a nie nad tymi wszystkimi ustawami towarzyszącymi.</u>
          <u xml:id="u-50.11" who="#JerzyChmura">Ja bardzo przepraszam, już skończyłem, ale chciałbym dwie minuty zająć, jako członek komisji.</u>
          <u xml:id="u-50.12" who="#komentarz">(Marszałek August Chełkowski: Pięć minut minęło)</u>
          <u xml:id="u-50.13" who="#JerzyChmura">Bo wystąpiłby tu kto inny. W szczególności chodzi mi o dwa zdania jeszcze na temat budżetu ministra sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-50.14" who="#komentarz">(Marszałek August Chełkowski: Ale tylko dwa zdania)</u>
          <u xml:id="u-50.15" who="#JerzyChmura">Proszę państwa, zgadzam się z tym, co mówił pan senator Wende, że są pewne instytucje rzeczywiście uznane w kraju, które muszą funkcjonować, żeby funkcjonowało państwo. Ale de Gaulle zaliczył do tych instytucji - jak pamiętam - również wymiar sprawiedliwości. Bez wymiaru sprawiedliwości państwo nie może funkcjonować. A tymczasem w części 36 budżetu przeznaczono w sumie 881 mld zł na cały budżet wymiaru sprawiedliwości. Podczas, gdy wydatki, które nie dotyczą odszkodowań, opału, energii, poczty, kosztów ekspedycji - już przekraczają o 80 mld ten budżet. Łącznie byłoby ponad 200 mld deficytu, gdyby nie znaleźć… W jaki sposób - to jest rzeczywiście trudne. Ale trudno nie apelować o to, żeby taką instytucję jak wymiar sprawiedliwości utrzymać w kraju. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Pan senator Hałasa, następnym będzie pan senator Walerian Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#JózefHałasa">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#JózefHałasa">Występuję po raz pierwszy z tej trybuny. I zastanawiałem się idąc tutaj - czy to lepiej dla mnie, czy gorzej, że tak dużo jest pustych foteli. Przyznam się szczerze, że kiedy sala pustoszeje, mam zawsze jakieś dziwne uczucie, że trzeba pójść za tymi, którzy wyszli. Widocznie nic się tu już ciekawego nie dzieje.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#JózefHałasa">A przecież mamy, jak mówimy, obradować nad dramatyczną sytuacją, w której chcielibyśmy wierzyć, że nasz głos się liczy. Chcielibyśmy wierzyć, ale dotychczasowa dyskusja na to nie wskazuje.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#JózefHałasa">Próbowaliśmy zakreślić płaszczyznę dyskusji. Pani senator Kuratowska zwracała uwagę, żebyśmy nie mówili zbyt wiele o polityce albo wcale. A tym bardziej, żebyśmy się powstrzymali przed inwektywami, o co tak łatwo, kiedy zaczynamy wchodzić w dziedzinę polityki.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#JózefHałasa">Ale tak naprawdę trudno jest tutaj przemawiać, nie poruszając zupełnie aspektów politycznych tej całej historii, która nas tu doprowadziła. Nas, i naszą sytuację, doprowadziła do takiego dramatu. Ja chcę to pominąć.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#JózefHałasa">Gdybyśmy chcieli, proszę państwa, rozmawiać merytorycznie, a chwilami mamy pozory takiej dyskusji, to jednak nasuwa mi się taka myśl - może niepoważna i nie do tego miejsca pasująca - że my siedzimy jak na dziurawej łodzi. I tak jak w takiej operze śpiewano by „uciekajmy, uciekajmy”, tu śpiewamy - zatoniemy, zatoniemy. I niektórzy nawet mówią, którą dziurkę trzeba by przytkać, którym palcem. A przecież mamy świadomość, że nie o dziurkę chodzi. Że w gruncie rzeczy trzeba się przesiąść na inną łódź.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#JózefHałasa">Kiedy, proszę państwa, zastanawiamy się nad tym, czy społeczeństwo wytrzyma, czy nie wytrzyma, czy trzeba zawierać nową umowę społeczną. Ja sądziłem, że my to już mamy za sobą, bo parlament jest w zasadzie miejscem do zawierania umów społecznych. I jeśli to jest parlament w pełni demokratyczny, to powinien być reprezentowany przez wszystkie te siły, które w sytuacjach „konieczności” społecznej trzeba wzywać do dyskusji przy okrągłym stole. I może dlatego mówię nie na temat. Zresztą, proszę państwa, temat ściśle merytoryczny jest zamknięty. To nam powiedział pan minister, że właściwie znajdujemy się w bloku betonu i nie możemy go skruszyć - tak już musi być. A zatem jeżeli tak musi być i chyba każdy z nas dobrze wie, ma to uczucie, kiedy dostaje te sterty papierów - przepraszam, że je tutaj tak nazywam - że jest to praca pośpieszna, olbrzymia, denerwująca i prawie nie prowadząca do niczego.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#JózefHałasa">Po raz drugi, jak wszyscy państwo, znajduję się tutaj w takiej sytuacji, mówiono już dzisiaj o tym, że ten deficyt, który, jak powiedziano nam najpierw, musimy zatwierdzić, a potem dodano, że musimy go zatwierdzić, bo mamy dramatyczną sytuację.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#JózefHałasa">Ja należę, jak wiele osób, do tego pokolenia, które pamięta ciężary życia, które nawet przy dzisiejszej dyskusji wydają się znacznie cięższymi. Dzisiejsze ciężary, o których jest mowa w tej dyskusji, nie dorównują tym, któreśmy przeszli. Ale ja myślę, że najważniejsze jest coś innego.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#JózefHałasa">I my, oprócz kryzysów, jakie możemy tu wyliczać - na pierwszym miejscu zajmujemy się teraz kryzysem ekonomicznym - mamy jeszcze olbrzymi kryzys zaufania.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#JózefHałasa">Jeszcze nie tak dawno wystarczyło się sfotografować z Wałęsą, żeby trafić do parlamentu. Dziś już trzeba się było nabiegać, natrudzić i przekonać społeczeństwo do tego, żeby nas tutaj postawiono. I teraz my, przemawiając tu dzisiaj - proszę państwa, ja to tak odbieram - bardzo często chcielibyśmy sprawić jakąś radość tym naszym wyborcom. Aleśmy im przyłożyli! Tylko komu? Tylko komu? Myślę… To jest moja opinia, bo mam jeszcze obowiązek przedstawienia tutaj opinii związku - uczynię to za chwilę.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#JózefHałasa">Myślę, że system sprawowania władzy oparty na tym prawie dobiegł końca. I to bez względu na to, co my zrobimy, a sądzę, że będziemy musieli zrobić to, czego się od nas oczekuje. Oczekuje się jasnego programu - i jest to podstawą dla wszystkich tych ludzi, z którymi rozmawiam poza tą salą - programu nadziei. Jeżeli taki program nadziei się pojawi, wtedy to, co tutaj uchwalimy, nie spowoduje, że nas się wyrzuci stąd na ulicę. Ale musi się tak stać i dotąd siły solidarnościowe brały ten obowiązek na siebie - dziś właściwie jeżeli spytać, to prawie wszyscy są z „Solidarności”. W tej chwili musi wyraźnie przejąć na siebie ten obowiązek rząd i wszystkie jego agendy. Mówiło się tu już o tym… Zwracam się tu do przedstawicieli środków przekazu. Mówiło się o tym, że istnieje między nami a wami fosa. Wy często mówicie, że jest to jakaś niechęć, arogancja ze strony władzy. Istnieje fosa, która jest spuścizną długiej historii. Mój apel jest taki, chciałbym go przekazać poprzez państwa, żebyśmy tę fosę zakopywali, żebyśmy jej nie pogłębiali, bo o to jest dzisiaj bardzo łatwo. Można się do każdej sprawy odnieść negatywnie, „wykopując” tę fosę. Wszyscy razem ciągniemy ten sam wózek, któremu na imię Ojczyzna.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#JózefHałasa">Chciałbym, powiedzieć, że wczoraj, zanim tutaj przybyłem, toczyłem wielogodzinne boje z prawnikami o przejęcie na zasadzie uwłaszczenia majątku państwowego, wielomiliardowego majątku. Co to znaczy boje? To znaczy z dokumentów jasno wynikało jeszcze, jak strasznie naginano prawo, jak się posługiwano jakimiś dyrektywami czy interpretacją dyrektorów departamentów z ministerstwa. Jeśli wystarczającym tytułem do uwłaszczenia, proszę państwa, może być oświadczenie dyrektora i głównego księgowego… Przecież my, szukając tych miliardów czy bilionów możemy je znaleźć na granicy, w spółkach, u tych uwłaszczonych itd.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#JózefHałasa">O tym musimy pamiętać dlatego, że ludzie nie tylko widzą, że są biedni, ale widzą także, że ich biedę „pompuje się” na tyle, na ile się jeszcze da, i „wypompowuje” do bogaczy. I mój drugi apel, który sobie tutaj zanotowałem, byłby do prawników, których ogromnie cenię i szanuję. Zresztą mam związek z prawnikami, a także ślub z prawniczką. Chciałbym powiedzieć, że niepokoi mnie czasami, jak łatwo prawnicy teraz, w tej nowej sytuacji dają się przekupić wchodząc w te olbrzymie spółki. Tam są sprawy miliardowe i bardzo łatwo tam coś dostać…</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#komentarz">(Marszałek przypomina, że minął czas wypowiedzi)</u>
          <u xml:id="u-52.15" who="#JózefHałasa">Przepraszam najmocniej, dziewięć minut minęło, właśnie czekałem na ten dzwonek.</u>
          <u xml:id="u-52.16" who="#JózefHałasa">Ten apel dotyczył oczywiście tego, żeby powstrzymać działania przeciwko narodowi. Natomiast to, do czego jestem zobowiązany, to jest komunikat, jaki dostaliśmy przed chwilą od Prezydium Komisji Krajowej, które zwraca się do nas z apelem, abyśmy złożyli wniosek o odroczenie tej dyskusji do 20 stycznia, ponieważ wtedy będzie opracowane już inne stanowisko Komisji Krajowej. Oczywiście jeżeli tego nie uczynimy, nie powinniśmy głosować „za”. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Poproszę w tej chwili pana senatora Waleriana Piotrowskiego, następnym mówcą będzie pan senator Szafraniec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#WalerianPiotrowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#WalerianPiotrowski">Dobrze się stało, że przemawiam po panu senatorze Hałasie, bo w swoim wystąpieniu chciałbym nawiązać do tego apelu o program nadziei i do tworzenia tej atmosfery nadziei przez nas samych, a także przez środki masowego przekazu.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#WalerianPiotrowski">Przez tę izbę przetoczyła się dzisiaj, niespotykana w jej historii, fala krytyki pod adresem rządu, i to krytyki totalnej, miażdżącej. Krytyki, która nie dopatrywała się żadnego jasnego światła i żadnego dobrego uczynku po stronie władzy. Jeżeli byśmy poprzestali na tej krytyce, która poszła w eter i która dotarła do społeczeństwa, to wtedy musielibyśmy się zgodzić z oceną, że od 1989 r. za sprawą władzy, na wszelkich jej poziomach nie stało się nic dobrego. Że powstał chaos, że zniszczono przemysł, że rząd był antychłopski, że zrujnował rolnictwo, że tyle obiektów, które nam dobrze służyły, dzisiaj nie pełni żadnej funkcji. Że polityka była błędna, a politycy niekompetentni, nieodpowiedzialni, aroganccy, pełni pychy i nie liczący się z narodem.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#WalerianPiotrowski">Panie i Panowie Senatorowie! Wszyscy, którzy nas słuchają! Czy tak rzeczywiście było? Czy taki jest rzeczywiście obraz historii Polski od 1989 r.? Myślę, że nie.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#WalerianPiotrowski">Jednak zmieniło się coś w Polsce na lepsze. Zmienił się ustrój państwa, otworzyliśmy się na kulturę europejską, na europejską gospodarkę, zerwaliśmy z niszczącym systemem - także w aspekcie gospodarczym. Co nie oznacza, że nie popełniliśmy błędów, ale nie możemy pozwolić na to, by te niewątpliwe osiągnięcia - które historia doceni, i które społeczeństwo także docenia, nawet gdy bardzo narzeka - zostały tutaj zmiecione, zmiażdżone i sprowadzone do absolutnego zera. Ba, nawet do pozycji ujemnych, obciążających odpowiedzialność wszystkich. Mówi się: ministrowie niekompetentni, aroganccy i pod sąd z nimi! Można oczywiście i tak, ale sądzę, że podstawową naszą powinnością w tej izbie jest odpowiedzialność. Mówił o tym, adresując to do polityków, pan senator Komorowski. My także w takim czy innym wymiarze jesteśmy politykami i problem oceny rządu, oceny historii państwa jest także problemem wielkiej odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#WalerianPiotrowski">Parę dni temu w wywiadzie opublikowanym w „Życiu Warszawy” ks. kardynał prymas Polski powiedział: „Chciałbym zauważyć, że totalna krytyka każdego rządu nie jest w naszej sytuacji sprawą moralnie poprawną. Łatwo krytykować, a przecież zbawczego programu nikt nam dać nie może”. Panie i Panowie Senatorowie! Czyśmy dzisiaj na tej sali usłyszeli zbawczy program dla Polski? Odpowiedzialny polityk, premier Jan Olszewski mówił zarówno wcześniej jak i dzisiaj, że na to, by rząd przygotował ten plan roczny, założenia społeczno-gospodarcze i plan 2-, czy 3-letni, potrzeba czasu.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#WalerianPiotrowski">I myślę, że rządowi trzeba dać ten czas, a społeczeństwu trzeba otworzyć ten program nadziei, trzeba otworzyć drogę do nadziei. Ja wiem, że to niełatwo. Wiem, że ludzie cierpią. Ale nie jest tak, również spotykam się z ludźmi i ze społeczeństwem, by nie było zrozumienia dla trudności naszej sytuacji. Trudności wynikających z błędów, ale chciejmy widzieć także, iż z obiektywnych okoliczności. Czy rzeczywiście tak poważna transformacja z ustroju totalitarnego, z gospodarki socjalistycznej, nakazowej, i jak ona tam się nazywała, do normalnej gospodarki może się odbywać bez bólu i strat? Czyż świadectwo współprzetwarzającej się Europy, jej części, nie przekonuje do tego, że to się nie może odbywać bez bólu?</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#WalerianPiotrowski">Jeden z wychodzących dzisiaj tygodników publikuje ocenę niemieckiego Instytutu Badania Gospodarki, która mówi o tym, że cala produkcja wschodnich Niemiec będzie w tym roku mniejsza o 20 do 25% w stosunku do roku ubiegłego, a liczba bezrobotnych i osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy wynosić będzie ok. 3,5 mln, obecnie 2 mln 800 tys. To się dzieje w potężnych gospodarczo Niemczech, na obszarze o połowę mniejszym niż obszar Polski w aspekcie ludnościowym, w końcu w kraju, którego potencjał gospodarczy był lepszy od potencjału gospodarczego Polski. Ze spadkiem produkcji, z bezrobociem spotykamy się również w Czechosłowacji i na Węgrzech. A Związek Radziecki czy ten obszar, który był Związkiem Radzieckim?</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#WalerianPiotrowski">W okresie świąt jedna z gazet warszawskich opublikowała list warszawskiej rodziny, takiej średniej, powiedziałbym nawet biednej, która napisała do tej gazety: zaprosiliśmy na święta naszą krewną z Murmańska i dopiero jej oczyma zobaczyliśmy prawidłowo tę rzeczywistość, w jakiej żyjemy. A więc rzeczywistość, która dla tej osoby z Murmańska była niemal rajem.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#WalerianPiotrowski">Nie chcę powiedzieć, że nasza Polska, jej stan gospodarki jest rajem, ale myślę, że postępując odpowiedzialnie, wchodząc do tej izby przyjęliśmy odpowiedzialność za państwo. I że dzisiaj tę odpowiedzialność w aspekcie historycznym i wobec naszych wyborców zrealizować możemy tylko w ten sposób, że głosujemy za przyjęciem prowizorium budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#WalerianPiotrowski">Co to oznacza? To nie oznacza tego, co napisano we wniosku Komisji Gospodarki Narodowej, że aprobujemy to prowizorium. To oznaczać może co najwyżej tyle, że nie zgłaszamy sprzeciwu, ponieważ byłby on rujnujący dla tego państwa i gospodarczo, i politycznie.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#WalerianPiotrowski">Sądzę, że w tym zakresie mamy powinność zawierzyć rządowi. To chyba nie jest tak, na pewno nie jest tak, że możemy odrzucić prowizorium bez jakichkolwiek skutków, bo na podstawie prawa budżetowego będzie obowiązywał projekt. Miałbym przez moment wątpliwości, czy odrzucenie oznacza to samo co nieuchwalenie, ale politycznie byłaby to dymisja rządu ze wszystkimi negatywnymi tego konsekwencjami.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#WalerianPiotrowski">Nie mówię tak dlatego, że to jest rząd, z którym w jakiś sposób się solidaryzuję czy mocno się solidaryzuję. Myślę, że trzeba na sprawę patrzeć w taki sposób, że tutaj chodzi o rząd Polski, ten jeden, jedyny, jaki jest w tym historycznym momencie. I temu rządowi dzisiaj nie możemy „kłaść kłód pod nogi”.</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#WalerianPiotrowski">Innym problemem jest pakiet tych ustaw. Można w tej sprawie jeszcze debatować, ale musimy także wiedzieć, że jest to dziedzina życia społecznego i gospodarczego, która wymaga też pilnego zreformowania. I musimy również społeczeństwu powiedzieć, że ta transformacja, ten chory organizm nie może wrócić do zdrowia bez bólu.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#WalerianPiotrowski">Mówi się często o wyborcach, ale to przecież także my kształtujemy ich myśli, oceny, opinie i od obowiązku kształtowania tych opinii nie możemy się zwolnić, bo po to właśnie zostaliśmy tutaj posłani, by zapoznawać się lepiej i bliżej ze sprawami państwowymi i by to także przenosić tam, w tym kierunku. Sądzę, że jeżeli to wszystko uczynimy, to przysłużymy się powstawaniu programu nadziei, a wtedy społeczeństwo wytrwa.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#WalerianPiotrowski">Bo nie jest tak, że w tym gmachu, w tej sali powstawały ustawy stalinowskie, jak to tutaj mówił, przepraszam, pan senator Baranowski odnosząc się do ustawy o inspekcji skarbowej. Byłem w tej izbie, dbaliśmy tam o to, by prawa obywatelskie nie zostały naruszane, a inspekcja skarbowa być musi. Myślę, że nie grozi nam anarchia, chaos, mimo wszystko, mimo wszelkich trudności, strajków, które odbywają się jednak w nurcie prawnym, nie są zjawiskiem pozytywnym czy obojętnym, ale są pewną rzeczywistością, którą musimy także akceptować i uwzględniać.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#WalerianPiotrowski">Przezwyciężać powinniśmy beznadziejność, a swoją aktywną postawą tutaj, odpowiedzialnością, rozeznaniem tej rzeczywistej sytuacji przyczyniać się do powstawania tego, co tak pięknie pan senator Hałasa nazwał programem nadziei.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#WalerianPiotrowski">Dzisiaj w Polsce chodzi o nadzieję, my ją współtworzymy. Jeżeli będziemy głosować za tym prowizorium budżetowym, to uczynimy postęp w kierunku ogłoszenia opracowania tego programu nadziei.</u>
          <u xml:id="u-54.18" who="#WalerianPiotrowski">Myślę, że ostateczny werdykt całej izby będzie właśnie taki. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Następnym mówcą jest pan senator Szafraniec, przygotowuje się pan senator Czarnocki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#JanSzafraniec">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#JanSzafraniec">Analiza projektu ustawy o prowizorium budżetowym prowadzi do wniosku, że stan polskiej gospodarki jest katastrofalny do tego stopnia, że wszelkie inne niż proponowane w prowizorium rozwiązania grożą po prostu utratą kontroli nad sytuację gospodarczą państwa.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#JanSzafraniec">Oznacza to, że jeśli dochody budżetu państwa nie utrzymają się na poziomie zgodnym z założeniami prowizorium, nastąpić może krach finansów publicznych.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#JanSzafraniec">Taka jest, niestety, prawda. To nie jest zły dokument, ale jest to po prostu zła gospodarka. Sytuacja staje się tym bardziej dramatyczna, że nie ma jakichkolwiek konstruktywnych możliwości manewru poza nieznacznymi korektami. Wygląda na to, że pozostaje nam przyjąć coś, z czym pogodzić się niepodobna.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#JanSzafraniec">Dochodzi do tego kolejne niebezpieczeństwo, a jest nim realna możliwość wybuchu społecznego niezadowolenia, właśnie z powodu niektórych propozycji zawartych w prowizorium: Grozi eskalacja niepokoju już nie w wymiarze lokalnego ogniska, ale w wymiarze ogólnospołecznym.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#JanSzafraniec">Zachodzi pytanie, co zrobić, aby zapobiec eskalacji społecznego niezadowolenia przy utrzymaniu aktualnego status quo budżetowego?</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#JanSzafraniec">Wydaje się to wręcz niemożliwe. Rozwiązanie, które przychodzi mi na myśl, nie wzbogaci co prawda budżetu, ale być może uśmierzy niepokój.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#JanSzafraniec">Otóż wydaje mi się, że nastąpił czas, aby społeczeństwo uznać za równorzędnego partnera, partnera współodpowiedzialnego, świadomego i w pełni wtajemniczonego w aktualny stan naszej gospodarki. Nadszedł czas, by odrzucić pozory, retusze, obietnice i koloryzowanie. To prawda, że krach gospodarczy staje się widoczny sam przez się, ale mimo to należy go „nagłaśniać”, nazywać, wskazywać nawet za cenę wielokrotnego powtarzania.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#JanSzafraniec">Próba oszczędzania społeczeństwa przez skrywanie przed nim prawdy, a dzisiaj mamy już oprócz oficjalnego deficytu, deficyt zawarty w „zakamarkach i schowkach”, powtarzam, próba oszczędzania społeczeństwa przez ukrywanie przed nim prawdy jest pozorną troską obracającą się przeciwko niemu.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#JanSzafraniec">Żywię nadzieję, że społeczeństwo świadome powstałej sytuacji, świadome rzeczywistej prawdy, będzie w stanie ustosunkować się do niej w sposób konstruktywny i dojrzały. Wszak niedomówienia fałszują sytuację, a tym samym mogą usprawiedliwiać i usprawiedliwiają społeczne żądania. Czy w sytuacji gospodarczego dramatu, który pozostaje w związku z pionierskim przestrojeniem ustroju, należy inicjować niepokój, czy raczej go uśmierzać, aktywizować do protestu, czy raczej go wyciszać?</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#JanSzafraniec">Pytania te kieruję do związków zawodowych w obliczu widma narodowej klęski. Potrzebna nam jest solidarność społeczna, a nie działalność polityczna. Bunt może być dziś - w sytuacji, gdy zachodzi potrzeba związkowej aktywizacji z pogranicza charytatywnej pomocy - poczytywany wręcz za aspołeczne działanie. Jeśli nie daje się uaktywnić czynnika ekonomicznego, to należałoby w imię dobra wspólnego uaktywnić czynnik ludzki - zorganizowaną pomoc i samopomoc, wsparcie i społeczną więź w przeżywaniu biedy. W tym widzę misję związków zawodowych. Wartość nasza jest na miarę naszej posługi, nie zaś buntu.</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#JanSzafraniec">I uwaga do rządu. Nie wyjaśnione afery gospodarcze wywołują w sytuacji gospodarczego dramatu szczególny ból - ból usprawiedliwiony, ból rodzący opozycyjną postawę i dystans do kolejnych ekip rządzących. Jeśli nie jesteśmy w stanie usatysfakcjonować społeczeństwa pod względem materialnym, to dajmy mu przynajmniej satysfakcję moralną. Będzie ona uwiarygodnieniem intencji rządu i nadzieją na mniej bolesne przetrzymanie kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#JanSzafraniec">I kolejna sprawa pod rozwagę. Jeśli nie jesteśmy w stanie zapewnić społeczeństwu w miarę równej stopy życiowej, to przynajmniej zapewnijmy mu równy i sprawiedliwy podział biedy. Niech najubożsi nie dźwigają największych ciężarów.</u>
          <u xml:id="u-56.13" who="#JanSzafraniec">I następna sprawa, bardziej konkretna. Nie wyczytałem w prowizorium żadnych przedsięwzięć dotyczących sektora nieformalnego - najbardziej rozwiniętego, a funkcjonującego poza rejestrem i podatkami. Sektor ten nie może funkcjonować poza kontrolą, jak to dotychczas ma miejsce.</u>
          <u xml:id="u-56.14" who="#JanSzafraniec">I ostatnia kwestia. W przedsięwzięciach rządowych jest propozycja zawieszenia obowiązku dokonywania przez jednostki budżetowe wpłat na rzecz funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Czy rzeczywiście należałoby tego zaniechać? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Poproszę pana senatora Czarnockiego, następny będzie pan senator Juszkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#HenrykCzarnocki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#HenrykCzarnocki">Nie przyszedłem tutaj powiększać ściany płaczu - wiemy wszyscy, jaka jest sytuacja. Przyszedłem jako przedstawiciel ostoi kapitalizmu w naszym kraju, a chyba właśnie o nim się mówi, preferuje się go, do niego się dąży. Zaproponuję kilka wyjść z naszej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#HenrykCzarnocki">W przedwojennej Polsce było kilka głównych źródeł dochodu państwa, był to monopol spirytusowy, tytoniowy, cukierniczy. Umiejętnie sterując, ściągano odpowiednie środki. U nas robi się coś wręcz przeciwnego, i to od samego początku. Zezwolono, żeby strumieniem wlała się do kraju wóda, a u nas nigdy jej nie brakowało.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#HenrykCzarnocki">No niestety, wyszło, jak wyszło. Wiele osób napchało sobie kieszenie, budżet kraju stracił, społeczeństwo całe również. Nie kończące się afery wyciągnęły masę tych pieniążków, których nam dzisiaj brakuje. Najwyższa Izba Kontroli próbuje dobierać się do sprawców afer. Ale gdy spytaliśmy jednego z jej przedstawicieli, czy są naciski, żeby popuścić, żeby nie wykrywać, nie ujawniać, nie kierować do prokuratury, to odpowiedź była twierdząca. Tak, właśnie są.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#HenrykCzarnocki">Jak możemy wytłumaczyć społeczeństwu, że patrzymy na to biernie? My, ich wybrańcy, parlamentarzyści.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#HenrykCzarnocki">Szanowni państwo, tak dłużej nie może być. Rezerw szukać należy wszędzie. Wypowiadali się tutaj przedstawiciele służby zdrowia i inni. Owszem, należy dać służbie zdrowia, bo szpitale nie są dogrzane, herbata gorzka, leki nie wykupione o czymś świadczą, o czymś mówią. Ale jednocześnie nie zapominajmy… Nie chciałbym tutaj urazić wszystkich lekarzy, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#HenrykCzarnocki">Ale nie zapominajmy o strumieniu dalej płynących zwolnień lekarskich i przyznawanych za pieniążki grup inwalidzkich. Jeśli się ruszy jakiegoś prezesa czy innego wysoko postawionego urzędnika, to on pół roku choruje - ma takie możliwości. Później przysługują mu trzy miesiące na ewentualną poprawę stanu zdrowia i jeszcze pieniążki bierze. I to wszystko też wpływa na nasz ogólny deficyt. O tym się nieczęsto mówi.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#HenrykCzarnocki">Podam przykład. U nas, w Siedleckiem wszyscy pracownicy firmy, która akurat splajtowała, otrzymali zwolnienia lekarskie. Jakiś kataklizm ich dotknął? Wszystkich tak od razu? A pieniążki płyną.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#HenrykCzarnocki">Pominięto również w tym prowizorium budżetowym nas, gospodarzy. Sejm w październiku zatwierdził pieniążki na ceny minimalne. O tym się dzisiaj nie mówi i chyba nie wspomni. I jak ja widzę, będąc wiceprzewodniczącym Komisji Gospodarki Narodowej, to nam, to jest wsi, nie daje się nawet tego, co było w zeszłym roku. A jeszcze na dokładkę nie uwzględnia się inflacji.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#HenrykCzarnocki">Mało tego, gdy już się zaczynał rozkręcać nasz rynek wschodni - bo mam nadzieję, że najlepiej handlowalibyśmy bezpośrednio, my gospodarze, z tymi turystami, i przestaliby oni w końcu wywozić dewizy, a wywieźliby boczek, słoninę i inne artykuły spożywcze - to wprowadza się dla nich wizy. Dolary wywieźli, to teraz tylko przyjadą co poniektórzy, najsprytniejsi. No cóż, może w tym jest cel, aby żywność w kraju była tańsza, aby wieś do reszty utrącić. A może chodzi o spokój w kraju - różnie można to interpretować.</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#HenrykCzarnocki">Kiedy jako przedstawiciele „Solidarności” wiejskiej protestowaliśmy wielokrotnie przeciw temu, że idą pod nóż matki byków, krowy z księgą główną, i gdy ostrzegaliśmy, że grozi nam wycięcie podstawowego stada, to z nas się śmiano, ignorowano nas. I proszę bardzo, nie pomyliliśmy się.</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#HenrykCzarnocki">Niedawno przywieziono do kraju 7 tysięcy ton masła. Zrobiła to Agencja Rynku Rolnego, która miała bronić nas, gospodarzy. Ale jak się okazuje, jest jednym z głównych chłopskich krwiopijców. Bo ona wtedy sprowadza, gdy jest drogo i wtedy uruchamia rynek, gdy dla nas gospodarzy troszeczkę cena idzie w górę. Wyciągam z tego wniosek, że lepiej dać zagranicznym producentom niż gospodarzom w kraju. A niech oni sobie radzą, jak potrafią. Chcą, niech robią, nie chcą, niech nie robią. Nie wiem, może jeszcze i nas na zasiłek ktoś weźmie.</u>
          <u xml:id="u-58.12" who="#HenrykCzarnocki">Ostrzegałem już kiedyś pana ministra Kuronia, jak mu wręczałem masło, że się powiększy, i to znacznie, grupa jego klientów. I tak się stało. I dzisiaj rozdawanie na wsi tych pieniążków jest wielką kością niezgody w społeczeństwie. Ale sądzę, że chodzi właśnie o to, żeby nas jak najbardziej podzielić. Dziel i rządź. Stara rzymska zasada sprawdza się skutecznie.</u>
          <u xml:id="u-58.13" who="#HenrykCzarnocki">Należy stosować oszczędności wszelkiego typu i rodzaju, jeśli mamy tak dziurawy budżet. Otóż jadę pociągiem Warszawa-Siedlce i nie mogę w pociągu wysiedzieć, tak grzeją. Na dworze pada, ale grzeje się mocno. A Ministerstwo Komunikacji będzie występowało o dotacje? Będzie. Na stacji kolejowej wysiadają po dwie osoby, a naliczyłem dziewiętnaście lamp, które świecą całą noc, a jak jest pochmurno, to i dobę. I energia droga, i gaz drogi. Ale popatrzmy, do każdego działu gospodarki narodowej jego przedstawiciele chcieliby, żeby dokładać.</u>
          <u xml:id="u-58.14" who="#HenrykCzarnocki">Są działy, do których musimy dołożyć. Mam na myśli obronę, mam na myśli służbę zdrowia, szkoły czy rolnictwo. Jeżeli nie będziemy mieli pieniążków za wiele, to przynajmniej podzielmy je sprawiedliwie. A jak dotychczas, to się daje zauważyć, że nas, płotki, rekiny przemysłowe i inne cwaniackie grupy połykają. I to boli najbardziej.</u>
          <u xml:id="u-58.15" who="#HenrykCzarnocki">Jeśli jest krucho, no to przyjmujmy ten ciężar kryzysu jakoś proporcjonalnie do swoich możliwości.</u>
          <u xml:id="u-58.16" who="#HenrykCzarnocki">Popatrzmy tak obiektywnie, jak się zachowano u nas. Ostoję kapitalizmu, rolnictwo i rzemiosło, utrącało się i utrąca dalej. Liczy się, no nie wiem, chyba na zmiłowanie boskie, że przyjedzie kapitał zachodni, że u nas na bardzo dla nas korzystnych warunkach włoży wiele, wiele pieniążków, da nam miejsca pracy, będzie zbyt i będzie wszystko, i będzie raj, o jakim tutaj powiedział przedmówca. Tak, u nas byłby raj, gdyby nie było tych teoretyków. I to jeden z moich przedmówców również powiedział, że należy co niektórych przewietrzyć, bo społeczeństwo nie będzie miało zaufania do rządu premiera Olszewskiego, takiego zaufania, jakim darzyło rząd premiera Mazowieckiego. Trzeba powiedzieć wprost - szliśmy jak barany do urn wyborczych i gdzie nas zaprowadzono? Jaki jest dzisiaj podział tych środków, chociaż skromnych? Jedni biorą w nadmiarze, drugim się odbiera resztki. Przedtem popełniali samobójstwa wieśniacy, dzisiaj już i ludzie w mieście również je popełniają. Ile czynszów jest nie zapłaconych, ile ludzi trzeba by było wyrzucić na bruk, tylko gdzie? Ma się dla nich podobno budować takie slumsy, nie wiem, czy tego wystarczy. Popatrzmy obiektywnie.</u>
          <u xml:id="u-58.17" who="#HenrykCzarnocki">I kończąc, chciałbym po prostu zwrócić uwagę, że należałoby jednak przyjąć poprawkę i przynajmniej w 1/3 wszystkie potrzeby tych komisji zaspokoić - komisji, które składały swoje wnioski. Uważam, że skoro stać nas na dotowanie wszelkich złodziejstw, nadużyć, łapownictwa i innych rzeczy, to powinniśmy również zadbać o obronę kraju, o służbę zdrowia, o szkoły czy o chleb. Bo jeśli tego nie zrobimy, to nie sądzę, że będziemy w stanie wytłumaczyć naszemu społeczeństwu, że dalej musimy zaciskać pasa. My kochani, mamy diety, ale społeczeństwo na dietach długo nie pociągnie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-58.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-58.19" who="#HenrykCzarnocki">Jako przewodniczący komisji będę głosował za odrzuceniem. Nie będę wypijał piwa, które ktoś przed nami nawarzył.</u>
          <u xml:id="u-58.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Teraz zabierze głos pan senator Juszkiewicz, następny będzie pan senator Rejniewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#RyszardJuszkiewicz">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#RyszardJuszkiewicz">Chciałbym poświęcić swoje wystąpienie jednemu z filarów państwa de Gaulle'a, takie tu padło sformułowanie. Łatwo dostrzec, że zarówno w dyskusji sejmowej, senackiej oraz w mass mediach niewiele mówiło się o wydatkach na obronę narodową. Stwarza to wrażenie, jak gdyby państwo pod względem bezpieczeństwa swoich granic było stabilne i nie istniały żadne zagrożenia. Jest to ogromne nieporozumienie, które dotyczy błędów w ocenach zarówno ze strony rządu, jak i społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#RyszardJuszkiewicz">Systematyczne badania CBOS na temat tego, jakie organy władzy lub instytucje cieszą się największym poważaniem, wskazują, że na pierwszej pozycji od pewnego czasu wymienia się wojsko. Niestety, ów szacunek społeczeństwa dla jego zbrojnego ramienia jest wewnętrznie sprzeczny, gdyż nie idą za tym fakty. Dotyczy to również sfery budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#RyszardJuszkiewicz">Wydaje się, że Polacy przyjęli do aprobującej wiadomości, iż są od dwóch lat narodem suwerennym i że ta suwerenność wraz z instytucją państwa została im dana raz na zawsze, tak jak wolność. Taki sposób widzenia rzeczy i państwa, jak wiemy z historii, mieli nasi praojcowie przed utratą niepodległości I Rzeczypospolitej. Lubiliśmy i wtedy wojsko, ale liczyło ono 24 tys. żołnierzy, kiedy nasi sąsiedzi dysponowali armiami silniejszymi kilkanaście razy od polskiej. Jest to niewątpliwie jedna z naszych nie najlepszych cech narodowych, mająca elementy syndromu antypaństwowego, gdyż stosunek Polaków do wojska i do bezpieczeństwa państwa nie zawsze nosi znamiona odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#RyszardJuszkiewicz">Dobitnym przykładem tego są wydatki na obronę narodową w dyskutowanym prowizorium. Budżet na obronę w 1991 r. był nazywany - nie bez racji - budżetem przetrwania. Dziś zaś może być nazywany tylko budżetem agonalnym.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#RyszardJuszkiewicz">Zmiana sytuacji międzynarodowej, upadek Paktu Warszawskiego, przede wszystkim jednak stan ekonomiki państwa, spowodowały, iż armia polska licząca do niedawna około 0,5 mln żołnierzy, w 1992 r. liczyć będzie ogółem 329 tys. żołnierzy, co również nie jest pewne. Projektowany budżet na obronę narodową w 1992 r. stanowił będzie 1/30 budżetu całego państwa. Dla porównania warto podać, że budżet Ministerstwa Spraw Wojskowych w 1924 r. wynosił 38,8%, a w 1939 r. w okresie kryzysu prawie 50%. W roku 1966 wydatki na obronę procentowo wynosiły 8,3, a w 1991 r. już 7,7%.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#RyszardJuszkiewicz">Można stan wojska i obrony mierzyć w różny sposób. Mierzy go się m.in. tak, iż ocenia się wydatki na 10 tys. żołnierzy. Wydaje mi się, że są znamienne liczby, które tutaj pragnę przytoczyć.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#RyszardJuszkiewicz">Otóż na 10 tys. żołnierzy wydaje się w milionach dolarów: w Polsce - 51 mln, w RFN - 756, we Francji - 662, w biednej i do niedawna socjalistycznej Czecho-Słowacji - 178, w Grecji - 150. Porównajmy to z polskimi wydatkami. Wydatki państw zachodnich kilkakrotnie większe od naszych niejako potęgują się przez to, że państwa te są w silnym układzie polityczno-militarnym, gwarantującym wspólną obronę. Tymczasem trójkąt polityczny, jaki tworzą: Polska, Czecho-Słowacja i Węgry, takiego zabezpieczenia jeszcze nie daje. Nie dają również dostatecznego zabezpieczenia układy zawarte z państwami powstałymi na gruzach ZSRR. Pamiętajmy, że w ciągu dwóch ostatnich burzliwych lat u niektórych [należy sądzić, nieodpowiedzialnych, polityków na Wschodzie] pojawiały się wypowiedzi więcej niż niepokojące. Mowa w nich była m.in. o inkorporacji do państw sąsiednich Suwalszczyzny, Białostocczyzny, Rzeszowszczyzny itd.</u>
          <u xml:id="u-60.8" who="#RyszardJuszkiewicz">Należy przypuszczać i mieć nadzieję, że zawarte w roku ubiegłym traktaty z naszymi sąsiadami zabezpieczą stabilność naszych granic, ale tej nadziei nie można oderwać od twardych realiów, jakie stanowi ekonomika państwa i wojsko.</u>
          <u xml:id="u-60.9" who="#RyszardJuszkiewicz">Mówiąc o porównaniach potencjałów militarnych Polski oraz sąsiadów warto przytoczyć następujące fakty: Niemcy przy armii 500 tys. żołnierzy mają 7093 czołgi, 1064 samoloty bojowe, 337 śmigłowców uderzeniowych. Nie wymieniam oddziałów radzieckich, bo przewaga jest przygniatająca. Ukraina w tej chwili dysponuje armią liczącą 420 tys. żołnierzy, 6475 czołgami, 1270 samolotami, 465 śmigłowcami. Nieco mniej wojsk posiada Białoruś. Armia polska dysponuje tymczasem głównie przestarzałymi 2850 czołgami, 551 samolotami, to jest mniej, niż było w 1939 r., inna klasa, ale mniej niż było jednostkowo w 1939 r.</u>
          <u xml:id="u-60.10" who="#RyszardJuszkiewicz">Przy tym ogólnym zestawieniu oczywiście nie uwzględniam jeszcze słabych sił Litwy i obwodu kaliningradzkiego.</u>
          <u xml:id="u-60.11" who="#RyszardJuszkiewicz">Nie posiadamy też w swoim wyposażeniu broni nuklearnej. Tu proszę państwa pragnę zacytować historyka Kazimierza Krzyżanowskiego, który pisząc o polskich wydatkach na obronę w okresie międzywojennym m.in. stwierdził, że „przemysł wojenny zawsze był w centrum uwagi polskiego kierownictwa wojskowego. Doświadczenia wojny polsko-radzieckiej, szczególnie zaś kłopoty z zaopatrywaniem walczących armii [w 1920 r., RJ] utwierdziły nas w przekonaniu, że tylko rozwój własnej bazy wytwórczej sprzętu i uzbrojenia gwarantuje siłę armii”.</u>
          <u xml:id="u-60.12" who="#RyszardJuszkiewicz">Po kilkudziesięciu latach od tych wydarzeń faktycznie pozbawiamy armię [niszcząc jej przemysł] możliwości właściwego wyposażenia. Mówiąc o wyposażeniu należy pamiętać, że uzbrojenie armii polskiej jest poniżej standardów europejskich. Wojsko nasze dysponuje minimalnymi zapasami amunicji i części zamiennych. Nie trzeba być militarystą, aby stwierdzić, że w dziedzinie obronności jest bardzo źle. 205 tys. wojska na garnuszku, tak to mówi się wtedy, kiedy akurat tylu żołnierzy się żywi, źle uzbrojonych. Tym dysponujemy. Przed wojną armia polska w stanie pokojowym, przy liczbie 35 mln obywateli, liczyła około 300 tys. żołnierzy.</u>
          <u xml:id="u-60.13" who="#RyszardJuszkiewicz">Wojsko Polskie przygotowywane przez dziesiątki lat do działań zaczepnych na Zachodzie nie potrafi dziś, jeśli nie stworzymy ku temu warunków, obronić naszych granic. Nasze siły zbrojne, chciałoby się rzec, niedostatecznie zbrojne, mogą jedynie skutecznie przeciwdziałać jakimś prowokacjom, incydentalnym konfliktom na małą skalę, albo zatrzymać niekontrolowaną migrację ludności na granicy wschodniej.</u>
          <u xml:id="u-60.14" who="#RyszardJuszkiewicz">Analizując szerzej zagadnienia naszego bezpieczeństwa przy ewentualnej pomocy państw zachodnich, bo o tym się mówi dość często w środowiskach tzw. demokratycznych i idealistycznych, dodałbym, że nie można zapomnieć o tym, jak wyglądała pomoc tych państw w 1939 r. i jak wygląda ich pomoc dziś, kiedy to na oczach oświeconej bogatej Europy zabija się codziennie w Jugosławii setki, a nawet tysiące ludzi.</u>
          <u xml:id="u-60.15" who="#RyszardJuszkiewicz">Optymizm autorów sporządzających Raport o stanie państwa, przedłożony parlamentowi przez poprzedni rząd, nie znajduje oparcia w rzeczywistości politycznej i strategicznej naszego państwa. Tymczasem wbrew faktom w Raporcie m.in. czytamy: „Wojsko Polskie utrzymuje niezbędny potencjał obronny i poziom gotowości bojowej wszystkich rodzajów sił zbrojnych. Jest przygotowane do kompleksowej obrony obszaru kraju”.</u>
          <u xml:id="u-60.16" who="#RyszardJuszkiewicz">Przypomina to wyraźnie stary okres, kiedy tak się pisało o wszystkich naszych osiągnięciach. Bliższa prawdy jest konstatacja podpułkownika Pawła Nowaka, który na łamach „Polityki” w artykule noszącym tytuł: Czy siły zbrojne ogłoszą upadłość [Marszałek przypomina, że minął czas wypowiedzi] stwierdził: „Obawa o istnienie sił zbrojnych jest jak najbardziej na miejscu”.</u>
          <u xml:id="u-60.17" who="#RyszardJuszkiewicz">Proszę Państwa! Miałem zamiar wystąpić z propozycją nie do zrealizowania na tle tego, co słyszałem, co mówił premier. Propozycją, żeby podwyższyć przynajmniej o bilion złotych wydatki na obronę. Nie na wojsko, tylko na obronę. Po tym co usłyszałem, rezygnuję z tego.</u>
          <u xml:id="u-60.18" who="#RyszardJuszkiewicz">Jeszcze jedno stwierdzenie. Alarmujący upadek kondycji naszej armii to wina nie tylko poprzednich rządów, o czym tu dziś dużo mówiliśmy. To także zanik instynktu samozachowawczego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-60.19" who="#RyszardJuszkiewicz">Padło tu wiele mocnych stwierdzeń. Między innymi liczne ataki na premiera. Wydaje mi się, że jest niesłuszne i niesprawiedliwe obciążanie premiera za to wszystko, co się stało, co jest zawarte w prowizorium budżetowym. Premier już wytłumaczył, dlaczego nie można go za to obciążać.</u>
          <u xml:id="u-60.20" who="#RyszardJuszkiewicz">Moim zdaniem trzeba nadludzkiej odwagi, aby przyjąć na siebie brzemię, jakie przyjął premier Olszewski i jego ministrowie. My tymczasem z góry odsądzamy go od czci i wiary, i wszystkie stare obciążenia z okresu pięćdziesięciu lat kładziemy na jego barki. Jak powiedziałem, jest to niesłuszne.</u>
          <u xml:id="u-60.21" who="#RyszardJuszkiewicz">Poza tym, wydaje mi się, że powinniśmy w naszej dyskusji strzec się demagogii, gdyż wyprowadzimy ludzi na ulice, a wtedy trudno będzie sobie wyobrazić, co się stanie. Rewolucję bolszewicką już przerabialiśmy i wiemy, że łatwo wyprowadzić „lud pracujący miast i wsi”, jak mówiła ongiś konstytucja, na ulice. Tylko wtedy nie będziemy wiedzieli, co z tym fantem zrobić.</u>
          <u xml:id="u-60.22" who="#RyszardJuszkiewicz">Miałem również zamiar odpowiedzieć dwoma słowami na to, o czym mówił mój kolega i przyjaciel, pan Kuczyński, który porównał to, co się działo po 1945 r. z okresem ostatnich dwóch lat. Nie będę jednak odpowiadał, dlatego że zrobił to w sposób niesłychanie wyważony, a jednocześnie przekonywający pan senator Wende.</u>
          <u xml:id="u-60.23" who="#RyszardJuszkiewicz">W każdym razie wydaje mi się, że nie trzeba nagle zaczynać chorować na amnezję. I pamiętać tylko o okresie dwóch ostatnich lat, nie pamiętając o tym, co robiły poprzednie pokolenia polskich komunistów. Przy zestawianiu potencjałów gospodarczych wyraźnie zapomina się o tym, że w poprzednim okresie również siedzieliśmy w więzieniach, że setki tysięcy Polaków w okresie rządów lewicy zostało zamordowanych. I tym chciałem zakończyć. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Proszę o zabranie głosu pana senatora Rejniewicza. Następna będzie pani senator Anna Bogucka-Skowrońska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#MarianRejniewicz">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#MarianRejniewicz">Chciałem państwu zająć niewiele czasu, żeby przedstawić kwestie dotyczące budżetu Ministerstwa Sprawiedliwości w nieco innym aspekcie, niż to przedstawiła komisja, która zajęła się tylko sprawami więziennictwa. Ja tylko wycinkowo powiem, jak ta sprawa wygląda na terenie dawnego województwa lubelskiego, to znaczy razem z województwem zamojskim i chełmskim, oraz w części województwa kieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#MarianRejniewicz">W tej chwili Sąd Wojewódzki w Lublinie jest winien poczcie 2 miliardy złotych za listy i wezwania sądowe, korespondencje, które są zryczałtowane. Obecnie poczta odmówiła przyjmowania tych listów. Sądy nie mogą zawiadamiać ludzi o rozprawach. Poczta odcięła też sądom część telefonów.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#MarianRejniewicz">Prowizorium budżetowe paraliżuje działalność sądów: karnych, cywilnych, pracy, płacy, opieki społecznej itd. Sytuacja taka wyzwala niezadowolenie wśród sędziów i personelu administracyjnego nie tylko dlatego, że nie podwyższa się im pensji, ale dlatego, że brak jest pieniędzy na wypłaty biegłym, obrońcom z urzędu i na różne świadczenia sądowe. Jeżeli prowizorium zostanie wprowadzone, to na terenie dawnego województwa lubelskiego sądy przestaną działać.</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#MarianRejniewicz">Jest jeszcze drugi aspekt tej sprawy. W dniu 24 maja weszła w życie ustawa podpisana przez pana prezydenta w dniu 23 kwietnia, uchwalona w styczniu. Jest to słynna ustawa unieważniająca wyroki z lat 1944–1956 na ludzi, którzy cierpieli za wolność, byli mordowani, męczeni, którzy okupowali wolność krwią i własnym życiem.</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#MarianRejniewicz">Ustawa ta przewiduje odszkodowania dla ludzi, którzy niesłusznie cierpieli. Przypominacie sobie państwo, niedawno jeden z kombatantów „Solidarności”, który był internowany w cieplarnianych warunkach, dostał 150 milionów złotych odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#MarianRejniewicz">Natomiast dla tych ludzi, którzy stracili życie i zdrowie, którzy wyrokami ówczesnych sądów między 1944 a 1956 r. stracili w całości mienie, których rodziny cierpiały nędzę, ponieważ nie mogły znaleźć pracy, bo miały w rodzinie akowców czy eneszetowców, dla tych ludzi, w tej chwili, sąd na Lubelszczyźnie nie ma pieniędzy na wypłacanie odszkodowań.</u>
          <u xml:id="u-62.7" who="#MarianRejniewicz">Szacuje się w tej chwili, że na odszkodowania te potrzeba około 3 miliardów złotych - mówię około, bo to jest nieścisła cyfra. I Ministerstwo Sprawiedliwości nie widzi konieczności podwyższenia swojego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-62.8" who="#MarianRejniewicz">Wysoki Senacie! Nie będę „głaskał” tego, co przez dwa lata robiono źle. I ten kontraktowy rząd i parlament dopuściły do takiej sytuacji, jaka jest w Ministerstwie Sprawiedliwości. Dam jeszcze jeden przykład.</u>
          <u xml:id="u-62.9" who="#MarianRejniewicz">Ustawa z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji rent ogłoszona została w Dzienniku Ustaw nr 104, poz. 450 i jest w niej napisane, że czeka ona na rozporządzenie wykonawcze. Wysoki Senacie! Rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów do tej ustawy wydane zostało dnia 22 listopada 1990 r. w Dzienniku Ustaw nr 83, poz. 484. To znaczy, że rozporządzenie wykonawcze zostało wydane rok przed wydaniem ustawy. Jak to może być?</u>
          <u xml:id="u-62.10" who="#MarianRejniewicz">Jeśli mam się na to wszystko zgadzać, to na podstawie art. 3 naszego regulaminu powiem, że nie mogę głosować za przyjęciem takiego prowizorium. Słyszałem od poprzednich mówców, że to grozi albo nie grozi, że społeczeństwo będzie cierpliwe albo nie. Ja wróżyć nie umiem, czy społeczeństwo będzie cierpliwe, czy zechce czekać i czy będzie dobrze. A jeżeli nie zechce czekać? Nie jestem prorokiem, nie wiem, co się stanie. Dlatego będę głosował przeciwko prowizorium.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Poproszę o zabranie głosu panią senator Bogucką-Skowrońską. Następny będzie pan senator Tukałło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Zostałam niejako wywołana do zabrania głosu przez atmosferę, która chwilami panuje na tej sali, ale przede wszystkim przez wypowiedź kolegi Edwarda Wendego, przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych Senatu, w kwestii propozycji dofinansowania Ministerstwa Spraw Zagranicznych kwotą 67 miliardów złotych z części dotacji budżetu Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Dla jasności chcę podać, że budżet naszego Stowarzyszenia jest umiejscowiony w Senacie, ale nie należy wprost do budżetu Kancelarii Senatu. Został tam umiejscowiony decyzją prezydium Senatu w ubiegłej kadencji, wtedy kiedy właśnie pod patronatem Senatu powstało pierwsze w kraju niezależne Stowarzyszenie, które zajęło się integracją całej polskiej 15-milionowej diaspory z krajem.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Komisja Spraw Zagranicznych nie zaprosiła przedstawicieli „Wspólnoty Polskiej” na swoje posiedzenie, żeby wyjaśnić kwestie dotyczące wielkości tego budżetu czy kłopoty z nim związane.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Zdumiewające jest zupełnie błędne założenie, które znajduje się we wnioskach komisji i które wskazuje jako na źródło dotacji dla wspólnoty - budżet. Dla dotacji, która wzrasta - cytuję: „w stosunku do dotacji ubiegłorocznej w sposób niewspółmierny do zadań”. Chcę z całą odpowiedzialnością powiedzieć, że wzrasta ona o 2 miliardy zł. Natomiast zadania wzrastają, jeśli liczyć na obsługę osób, z 4 do 13 tys. osób, których pobyt w Polsce i udział w różnych imprezach - mówię w imprezach, ale nie są to imprezy o charakterze towarzyskim - są finansowane przez „Wspólnotę Polską”.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Założenie jest więc absolutnie błędne. I gdyby cokolwiek obciąć z 12-miliardowego prowizorium dla budżetu „Wspólnoty Polskiej” to ograniczy się w poważny sposób Stowarzyszenie, które działa już w 17 oddziałach terenowych, posiada centralę w Warszawie, czyli ma coraz większy zakres i którego zadania są zweryfikowane przez władze Wspólnoty.</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Chcę powiedzieć, że zlikwidowaliśmy własne pismo, żeby nie wydawać pieniędzy. Dofinansujemy właśnie Polaków na Wschodzie, „Kurier Praski”, „Głos znad Niemna”, „Gazetę Lwowską”. Cała pomoc, dotacja Wspólnoty służy Wschodowi, służy przede wszystkim dwumilionowej społeczności Polaków na Wschodzie. Polaków, którzy teraz, w suwerennych państwach także chcą promować swoją polskość, którzy od Wspólnoty otrzymują bardzo skromne środki na to, żeby móc remontować odzyskiwane polskie budynki, żeby otwierać polskie szkoły, żeby mogli przyjeżdżać do Polski na szereg organizowanych przez Wspólnotę wraz z uniwersytetami kursów, szkoleń, naukę języka polskiego. Jak również na kolonie letnie dla dzieci, obozy dla młodzieży. Jest to ogromna lista około pięćdziesięciu różnych zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Proszę ocenić we własnych sumieniach, w kategoriach politycznej odpowiedzialności, ocenić podważenie kwestii zwołania w Polsce oczekiwanego od dwóch i pół lat przez 15 milionów Polaków spotkania w Polsce. Jeżeli ma to być spotkanie towarzyskie, jak twierdzi kolega Wende, to my też jesteśmy spotkaniem towarzyskim. To wreszcie ma być wielki kongres Polaków ze świata, ma przybyć emigracja niepodległościowa, dla której przyjazdu nie było dotąd warunków, bo nie było jeszcze w sposób wolny wybranego parlamentu. W „Globie” czytałam, że przyjeżdżają prezesi kongresów Polonii amerykańskiej, kanadyjskiej, francuskiej, australijskiej. Prezes Edward Moskal będzie przyjęty przez Wałęsę 23 stycznia. Przyjeżdżają oni w związku z tym, że Rada Krajowa Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” podjęła uchwałę o nadrzędności tej imprezy. Za tą uchwałą głosował pan marszałek Sejmu Chrzanowski, członek Rady Krajowej Wspólnoty. Również profesor Skubiszewski, szef resortu Ministerstwa Spraw Zagranicznych głosował za tą uchwałą, uznając ją za najważniejsze zadanie w roku bieżącym 1992.</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Nie spotkanie towarzyskie, tylko pierwsze w powojennej historii Polski spotkanie Polaków ze Wschodu i z Zachodu, uhonorowanie wkładu polskiej emigracji w dzieło odzyskania niepodległości, rozważenie zadań, które stoją przed polskim wychodźstwem i ustalenie form organizacyjnej współpracy Polonii i Polaków z krajem. Spotkanie, żeby wykorzystać doświadczenie i rządu londyńskiego i kongresów tworzących radę koordynacyjną Polonii wolnego świata, tej całej emigracji niepodległościowej, która nie przyjeżdża za pieniądze Wspólnoty - mówię do kolegi Wendego wprost - bo tych ludzi stać na to i przyjeżdżają za własne pieniądze. Dotacja służy temu, żeby wraz z nimi mogli przyjechać tu Polacy z Irkucka, z Kazachstanu, z szerokich pól Ukrainy, z Litwy, Łotwy i w końcu z Białorusi, gdzie szkolnictwo polskie jest nienasycone, jeśli chodzi o podręczniki, o szkoły, o lokale, o wszystko.</u>
          <u xml:id="u-64.9" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Musiałabym tu mówić chyba parę godzin, żeby przedstawić to wszystko, ale naprawdę troska o dzieci polskie na Wschodzie wymaga chyba nawet więcej zachodu niż o dzieci polskie w Polsce. Tam jest ciężej i nie można stawiać tak sprawy, czy wyposażenie konsulatu, czy uniwersytetu polskiego, który powstaje w Wilnie. Bo priorytety byłyby chyba oczywiste i my, jako Wspólnota nie chcemy zabierać pieniędzy Ministerstwu Spraw Zagranicznych. Nie ma więc tutaj miejsca na, powiedziałabym, demagogiczne wnioski, żeby z tych paru miliardów uszczknąć coś dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Bo nie nareperuje się budżetu, a problem dotyczy tutaj, powiedziałabym, bilionów złotych.</u>
          <u xml:id="u-64.10" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Chcę wrócić teraz do pierwszej motywacji, do atmosfery na sali. Chcę poprzeć stanowiska tych wszystkich kolegów, którzy sprzeciwili się temu, żeby ta trybuna była trybuną wiecu, żeby podgrzewała nastroje, żebyśmy próbowali dzielić ludzi i szukać winnych. Jestem przeciwna retoryce nienawiści i agresji, bez względu przeciwko komu jest ona kierowana, i nie uważam, że trzeba bronić naszych, solidarnościowych rządów kosztem wypominania bez przerwy i do znudzenia błędów minionych lat i rządów komunistów. Jestem przeciwna określeniom typu „demoniczni panowie B” i takim formom agresji, bo uważam, że powinniśmy mieć tyle pokory, żeby wiedzieć, że ci, którzy rządzili - zwłaszcza ostatnio - poświęcali całe swoje siły. I głównie nie ich niekompetencja, ale również i nasza, i nasze niedopracowane ustawy, pośpiech i to przyśpieszenie, które „tworzyło” luki do powstawania afer sprawiły, że sytuacja jest taka, jaka jest. Chciałabym poprzeć klimat wypowiedzi kolegi Hałasy, kolegi Waleriana Piotrowskiego, że ten rząd chce wziąć odpowiedzialność, i jeżeli ją bierze, to minimum naszej przyzwoitości jest zaufać autorytetom tych ludzi, którzy nie chcą przejść przecież w niesławie do historii. Ludzi, którzy chcą dobrze.</u>
          <u xml:id="u-64.11" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Do tej pory rzeczywiście nie przedstawiono założeń polityki społecznej, polityki gospodarczej. Do tej pory rzeczywiście oszczędności budżetowe chce się uzyskać kosztem najbiedniejszych w sferze budżetowej: braku „trzynastek”, podwyższenia podatków, podwyższenia składek na ubezpieczenia społeczne. Ale czytamy w prasie, że pani minister Wiktorów, która zresztą była tutaj dzisiaj na części posiedzenia Senatu, obiecała działania osłonowe. Czyli rząd myśli o tym. Rząd rzeczywiście nie miał czasu - choć też nie uważam za zupełnie przekonywające to, że rząd ten miał tylko trzy tygodnie czasu. Przepraszam, wtedy, kiedy koalicja dyskutowała od kilku miesięcy i były zarzuty, że rozdziela teczki, mówiono: my dyskutujemy o programie. Więc było trochę więcej czasu na ten program, ale to jest tylko uwaga marginesowa.</u>
          <u xml:id="u-64.12" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Uważam, że trzeba poczekać na program. Obiecano nam program, a nasza debata nie jest debatą programową, nie jest oceną rządu i nie jest, przede wszystkim, jak mówię, zrzucaniem win na kogoś innego i rozbudzaniem niezdrowych emocji. A już nieprzyzwoitością jest atakowanie kogoś, kto się obronić nie może. Bo, na przykład, rząd Bieleckiego nie może stanąć tutaj i wygłaszać expose w obronie swojego dobrego imienia.</u>
          <u xml:id="u-64.13" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Uważam więc, że to minimum przyzwoitości pozwala nam - bo jest nieprawdą, co mówi kolega Baranowski, że na wieczne czasy coś tworzymy - w sposób doraźny można i deficyt budżetowy, niekoniecznie inflację, powiększać deficytem, bo można znaleźć środki kredytowe. W sposób doraźny można zapobiec upadkowi i szkoły, i konkretnego zakładu leczniczego, i na to środki się zbiorą. W każdej chwili może się zebrać parlament, jeżeli będzie taka potrzeba.</u>
          <u xml:id="u-64.14" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Nie należy więc demonizować. Potrzebny jest, na to zwracano uwagę, ale chcę jeszcze raz przypomnieć, program. Program gospodarczy rządu, znalezienie źródła dochodów. Jeżeli tego źródła nie znajdujemy, a tylko - jak któryś z kolegów słusznie powiedział - chcemy zatkać dziurę palcem, to przepraszam. Wnioski komisji mają taki doraźny charakter: żeby komuś dać, trzeba komuś odjąć. Nikt nie przedstawił koncepcji dla rządu, która by wskazała skąd te parę bilionów wziąć, żeby nie zabrać komuś innemu i nie uszczuplić być może też ważnej racji.</u>
          <u xml:id="u-64.15" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Uważam, że trudno tutaj o jakieś sprawiedliwe sądy. A nie jesteśmy Trybunałem Stanu - jesteśmy ludźmi, którzy mają brać ciężar współodpowiedzialności i nasza izba była poprzednio nazwana izbą refleksji, bez uprawiania demagogii. Jeżeli mam tylko skrytykować, a nie umiem powiedzieć nic konstruktywnego, to powinnam się od tego powstrzymać. I staram się od tego powstrzymać. Tym się różnię, poprzez to, że zostałam wybrana, od tych, którzy strajkują, że oni mają prawo żądać, a ja mam moralny obowiązek powiedzieć im, skąd to wziąć, żeby im dać, a nie krzyczeć razem z nimi. Bo w końcu nie będzie ludzi, do których można krzyczeć. My jesteśmy parlamentem.</u>
          <u xml:id="u-64.16" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Dlatego wnoszę również o to, aby poprzeć projekt uchwały Komisji Gospodarki Narodowej, dać temu rządowi szansę, jeżeli w tunelu wszystko może się zdarzyć, jak twierdzi kolega Baranowski, to ja widzę w tym tunelu światło. A to światło to jest nasz kredyt zaufania do rządu wywodzącego się z sił „Solidarności”. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#komentarz">(Senator Edward Wende: Proszę o głos ad vocem)</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#AugustChełkowski">Proszę bardzo, pan senator Wende.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#EdwardWende">Chciałem tylko powiedzieć, że ja widzę swoją polityczną odpowiedzialność przede wszystkim za kraj, jak również w zakresie gradacji potrzeb i ich kolejności, to znaczy po prostu kolejności wydatków. Ja w ten sposób rozumiem… panie Marszałku, ad vocem to są 3 minuty, ja już kończę… ja w ten sposób przede wszystkim widzę swoją odpowiedzialność za kraj, odpowiedzialność polityczną. Kongres planowany od dwu i pół roku planowany był w innych warunkach finansowych. W sytuacji zapaści kraju będziemy zmuszeni, możemy i nawet jesteśmy zobowiązani takie kongresy odwołać. Bardzo serdecznie, ze łzami w oczach przepraszając za to naszych braci z zagranicy, ale nie mamy innego wyjścia, i zorganizujemy takie imprezy w czasach, kiedy będzie nas na to stać.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#EdwardWende">Tak ja rozumiem swoją odpowiedzialność polityczną i tak ją przedstawiłem. A ocena odpowiedzialności rządów komunistycznych za to, co się dzieje w tej chwili w Polsce, najwyraźniej jest odmienna u pani senator Skowrońskiej i u mnie. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Pan senator Rejniewicz ad vocem?</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#komentarz">(Senator Marian Rejniewicz: Popieram to, co pan senator Wende powiedział)</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Proszę pana senatora Baranowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#JanuszBaranowski">Panie Marszałku!</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#JanuszBaranowski">Chciałem ad vocem odpowiedzieć pani senator. Proszę mnie nie posądzać o mówienie nieprawdy, bo ja znam się na praktyce gospodarczej i powiem takie staropolskie przysłowie, że jak rybie potrzeba wody, tak gospodarce potrzeba stabilnego prawa. Prawo nie może zmieniać się co chwilę. I o to chcę apelować. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo, pan senator Tukałło, następny będzie pan senator Jesionek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#KonstantyTukałło">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#KonstantyTukałło">Tragiczna konieczność przyjęcia prowizorium budżetowego skłoni wielu z nas, jak to określił pan premier, do głosowania za przyjęciem. Niemniej jednak, jak pan senator Walerian Piotrowski to doskonale określił, zgoda na przyjęcie wcale nie świadczy o tym, że my się zgadzamy we własnym sumieniu i że jest to wola naszego elektoratu.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#KonstantyTukałło">Ta druzgocąca dyskusja jednak była potrzebna, ponieważ jest ostrzeżeniem dla rządu, że następnym razem to tak łatwo może nie przejść. Nie przejdą ustawy, które mają działać wstecz. To ostrzeżenie w naszej dzisiejszej dyskusji jednak jest bardzo potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#KonstantyTukałło">W związku z prowizorium, ja mam jednak pewne obawy, którymi chciałem się podzielić. Obawa pierwsza opiera się na opracowaniach socjologa, filozofa i lekarza amerykańskiego Maslowa, który mówi o potrzebie bezpieczeństwa zdrowotnego. Zachwianie tej potrzeby rodzi lęk jednostki. Strach grupy społecznej prowadzi zaś już do paniki. Panika to niekontrolowana anarchia. To jest obawa pierwsza.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#KonstantyTukałło">Druga obawa dotyczy stanu zdrowia. Łatwo wyliczyć z tych sum budżetowych, że na ochronę zdrowia 1 obywatela polskiego przypadnie 130 dolarów w stosunku rocznym. W krajach i zachodnich przypada od 700 do 1000 dolarów. Komentarze są zbyteczne.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#KonstantyTukałło">Trzecia obawa - jak zareaguje ogromna rzesza pracowników służby zdrowia - w ogóle całej sfery budżetowej - których pensji nie waloryzowano od marca. Nawet „Solidarność” protestuje w tej chwili. Zgadzamy się na niewaloryzowanie, mimo że to jest łamanie ustawy. Ustawa mówi, że mamy otrzymywać 103% średniego wynagrodzenia pracowników sfery materialnej. Jakie więc będą reakcje?</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#KonstantyTukałło">Czwarta rzecz, o której chcę powiedzieć na przyszłość, może to jest pytanie retoryczne, jednak dlaczego kosztem zdrowia chorych, kosztem pracowników sfery budżetowej ma być pokryty deficyt budżetowy? Przecież ciągle obcina się sferę budżetową, nie działają, a przynajmniej nie działały aparaty ścigania. Zgodzimy się z tym, że jeszcze żadnego procesu wielkich aferzystów nie ma i nie było. Izby skarbowe, wczoraj rozmawiałem z ich pracownikami, są nieprzygotowane, zupełnie nieprzygotowane do wykonywania nowej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#KonstantyTukałło">Z kolei system bankowy, którego właściwie zupełnie nie ma; strefa budżetowa przecież za to płaci.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#KonstantyTukałło">Na zakończenie, żeby już nie przeciągać, absolutnie popieram zdanie pani senator Skowrońskiej. Nie zwalajmy wszystkiego na poprzednie rządy, było wiele rzeczy naprawdę dobrych i nie zapomnijmy o tym, co się stało także dobrego, nie postrzegajmy jedynie błędów, choć niewątpliwie były. Pomyślmy o rzeczy zasadniczej, co się dzieje za naszą granicą wschodnią, co się dzieje w Bułgarii, co się dzieje w Rumunii. Bezkrwawy przewrót, wielki historyczny przewrót, jaki nastąpił, niewątpliwie jest zasługą ugrupowań solidarnościowych i to nie może podlegać jakiejkolwiek negacji. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Proszę o zabranie głosu pana senatora Jesionka, przygotuje się pan senator Mazurek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#JanJesionek">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#JanJesionek">Reasumując wypowiedzi moich poprzedników - usłyszałem tutaj wiele moich, nawet osobistych, propozycji, których nie będę powtarzał. Przede wszystkim chciałem dać wyraz głębokiego poparcia senatorowi Komorowskiemu, panu senatorowi Wendemu, panu senatorowi Benderowi, no i panu senatorowi Juszkiewiczowi, który tak dogłębnie przedstawił potrzeby resortu obrony narodowej.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#JanJesionek">Nie będę już w związku z tym powtarzał, tylko potwierdzę ich wywody. Proszę państwa, żaden kongres polonijny się nie odbędzie, żadne przedszkole nie będzie wypełnione naszymi małymi dziećmi, żaden piekarz nie upiecze nam chleba codziennego, jeśli te wszystkie elementy nie będą zabezpieczone przez obronę narodową, która w tej chwili stoi „na zerze”. Zero stanowi zero. Bo od zera się zaczynają stopnie wzwyż. My jesteśmy ciągle na zerze.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#JanJesionek">Ja chciałem tylko zaapelować do świadomości państwa senatorów. Jest ogromna potrzeba uwzględnienia w budżecie państwowym obrony narodowej, która jest zupełnie, zupełnie położona „na łopatki” przez ostatnie dwie ekipy rządzące. Nie zmierzajmy do tego, żeby po naszej kadencji mówiono - no, wreszcie ten ostatni dobił armię polską.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#JanJesionek">Przy okazji chciałem jeszcze zwrócić się do pani senator Boguckiej-Skowrońskiej. Bo niestety, jeśli pani senator wywody i zarzuty, które są pretensjami i żalami ludzi męczonych, gnębionych i mordowanych, określa mianem demagogii, to ja pani bardzo współczuję - jako wieloletni więzień UB, SB i NKWD. Dziękuję Panie Marszałku.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#komentarz">(Senator Bogucka-Skowrońska: Ad vocem)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Proszę bardzo, senator Bogucka-Skowrońska ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Chciałam się odciąć od takiej interpretacji moich wyjaśnień. Przeciwnie. Ja, można powiedzieć, w ramach „Wspólnoty Polskiej” reprezentuję również interesy Sybiraków, właśnie tych wszystkich gnębionych przez reżim, tych którzy chcą być tu w kraju, chcą uzyskać pomoc od tego kraju, i jest to mi bardzo bliskie. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo. Proszę państwa, mam jedno pytanie. My już prawie dwie i pół godziny obradujemy. Jeszcze jest siedmiu mówców - nie wiem, czy się jeszcze ktoś zgłosi. Dlatego nie chciałbym ustawy budżetowej zamykać, panie senatorze. Natomiast mam pytanie takie, czy zrobimy w tej chwili przerwę.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#komentarz">(Senator Edward Wende: Proszę o zamknięcie listy mówców)</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#AugustChełkowski">Nie chciałbym zamykać listy, chciałbym wszystkim dać możliwość wypowiedzi w tej, tak poważnej, sprawie. Czy ogłosimy półgodzinną przerwę?!</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Tak)</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#AugustChełkowski">Tak? To ja po przemówieniu pana senatora ogłoszę w takim razie półgodzinną przerwę. Dziękuję, proszę o zabranie głosu senatora Mazurka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#JanuszMazurek">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#JanuszMazurek">Może na wstępie zastrzegę, że słowa krytyki, które za chwilę padną, proszę traktować jako pewne ostrzeżenie - nie tyle pod adresem Senatu, co rządu. Jako przestrogę mówiącą, że krytyka przyszłej ustawy budżetowej może być silniejsza niż obecna krytyka prowizorium, z przyczyn już wiadomych.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#JanuszMazurek">Przede wszystkim chciałbym zwrócić uwagę na pewną jednostronność przygotowanego projektu prowizorium budżetowego. Podstawowym punktem wyjścia przy opracowaniu tegoż projektu było przyjęcie konieczności, tu zacytuję z uzasadnienia projektu, „prowadzenia bardzo ostrej i konsekwentnej polityki fiskalnej”.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#JanuszMazurek">Co się tyczy konsekwentnej polityki fiskalnej, to nie będę się na ten temat szerzej wypowiadać w tej chwili. Jest to kwestia bardzo poważna i powinna wypłynąć w ramach dalszych debat już nad ustawą budżetową. Mam nadzieję, że dojdzie do tego wkrótce.</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#JanuszMazurek">Co do ostrości polityki fiskalnej, należy stwierdzić, że projekt prowizorium budżetowego jest rzeczywiście konsekwentny - chociaż bardziej konsekwentny w sferze formalnoprawnej, albowiem w praktyce ściągalność podatków i innych należności pozostawia wiele do życzenia. Obawiam się nawet, że niedostateczny stopień ściągalności istniejących należności wpływa na zamiary cięć w wydatkach budżetowych i zamiary formalnoprawnego zwiększenia dochodów budżetu. Te zamiary nie zawsze są realizowane z przyczyn praktycznych, m.in. paraliżu aparatu finansowego państwa.</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#JanuszMazurek">Wysoki Senacie! Rozumiem konieczność ostrej polityki fiskalnej w sytuacji obecnej, będącej wynikiem nawarstwiania się skutków dotychczasowych trendów w gospodarce budżetowej, w tym też wcześniej popełnionych błędów. Budzi jednak niepokój brak jasnej koncepcji naprawczej, brak rozwiązań programowych w sferze dochodów i budżetów państwa. Na ten temat już zwrócono uwagę i tylko problem zaznaczam.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#JanuszMazurek">Sejm i Senat nie mogą akceptować projektów bez wypracowania rozwiązań systemowych. Można mieć nadzieję, że dokumentacja projektu przyszłej ustawy budżetowej będzie wolna od takich wad.</u>
          <u xml:id="u-76.7" who="#JanuszMazurek">Chciałbym zwrócić uwagę na kilka kwestii bardziej szczegółowych. Przede wszystkim, lektura projektu prowizorium wraz z jego uzasadnieniem oraz obrady komisji senackich pozostawiają wrażenie niedosytu, zbyt mało jest argumentów przemawiających za proponowanymi rozwiązaniami.</u>
          <u xml:id="u-76.8" who="#JanuszMazurek">Przykłady: tzw. zmiany systemowe przewidziane na stronach dwunastej i trzynastej uzasadnienia projektu prowizorium budżetowego dotyczą tylko podwyższenia stawek podatku obrotowego i rozszerzenia zakresu poboru oraz restrykcji fiskalnych w stosunku do ludności, takich jak zawieszenie waloryzacji w sferze budżetowej, zawieszenie waloryzacji rent itp. Jak widać, nie są to zmiany systemowe, nazwa tu może być myląca, rozwiązujące problemy polityki finansowej państwa.</u>
          <u xml:id="u-76.9" who="#JanuszMazurek">Nie udało mi się też ustalić, przy okazji debat budżetowych dotyczących podatków, jaki wpływ na kondycję finansową przedsiębiorstw państwowych i innych podmiotów gospodarczych mają obciążenia finansowe. Chciałbym usłyszeć jasną odpowiedź na pytanie, czy istniejące aktualnie obciążenia finansowe przedsiębiorstw państwowych pozwalają tym przedsiębiorstwom żyć, czy też mają na celu ich rozkład? Nie zadowala mnie informacja, którą usłyszałem na posiedzeniu komisji senackiej, że skala podatku dochodowego od osób prawnych jest zgodna ze [bez dogłębnej analizy] standardami światowymi. Standardy światowe nie zawsze sprawdzają się w naszej skomplikowanej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-76.10" who="#JanuszMazurek">Również propozycja podwyższenia granicznej stawki podatku dochodowego od osób fizycznych z 40 do 50% wydaje się dokonana bez głębszej analizy. Nie wiadomo, czy ta propozycja rzeczywiście zwiększy dochody budżetu w sposób znaczący, czy też jest to jedynie przejaw swoiście pojmowanej koncepcji równego dzielenia biedy. Obawiam się, że ta propozycja może być odczytana jako próba uderzenia w przedsiębiorców.</u>
          <u xml:id="u-76.11" who="#JanuszMazurek">Przykłady zbyt powierzchownej analizy procesów gospodarczych można by mnożyć. Występuje wiele znaków zapytania, dotyczących skutków zarówno gospodarczych, jak i społecznych realizowanego i opracowywanego obecnie prowizorium. Obawiam się, że prowizorium stwarza zagrożenie pogłębienia recesji.</u>
          <u xml:id="u-76.12" who="#JanuszMazurek">Zdaję sobie sprawę z tego, iż głosowanie za prowizorium spowoduje, że rząd uzyska być może pewien oddech, potrzebny do szybkiego opracowania zarówno polityki społeczno-gospodarczej, jak i ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-76.13" who="#JanuszMazurek">Z drugiej strony, jako senator z Klubu Parlamentarnego NSZZ „Solidarność” nie mogę się jednak zgodzić na tak wysokie obciążenia fiskalne pracowników bez odpowiedniej analizy zarówno przyczyn, jak też skutków tychże obciążeń. Przyjęcie prowizorium budżetowego powinno być poprzedzone, w większym stopniu niż to uczyniono, konsultacjami ze związkami zawodowymi.</u>
          <u xml:id="u-76.14" who="#JanuszMazurek">Należy też zaznaczyć, że ustawy towarzyszące prowizorium pogorszą warunki życia ludności, pogorszą też kondycję finansową samorządu terytorialnego. Ustawy te będą obowiązywać dłużej niż prowizorium i uważam, że formalne przyjęcie prowizorium na I kwartał tegoż roku przesądzi, w jakimś stopniu przynajmniej, o konieczności przyjęcia przez Sejm i Senat ustaw towarzyszących. Czyli nie zgodziłbym się z wypowiedzią jednego z przedmówców, że te rzeczy trzeba traktować oddzielnie. Moim zdaniem właśnie łącznie.</u>
          <u xml:id="u-76.15" who="#JanuszMazurek">Wysoki Senacie! Kończąc swoje wystąpienie, chciałbym podkreślić, że rozumiem trudną sytuację rządu, a moje słowa krytyki pod adresem prowizorium proszę traktować w sposób raczej zawężający, a nie rozszerzający. Chciałem tylko zwrócić uwagę, że w przyszłej debacie o ustawie budżetowej te słowa mogą już mieć większą wagę. Jeśli chodzi o uwagi nad obecną sytuacją, to sprawa ta wygląda inaczej. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#AugustChełkowski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Ogłaszam przerwę do godziny 17.55. Po przerwie pierwszym mówcą będzie pan senator Woźnica. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 17.25 do 17.55)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#JózefŚlisz">Wznawiam obrady. Proszę o zabranie głosu pana senatora Janusza Woźnicę, następnym mówcą będzie pan senator Bartodziej. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#JanuszWoźnica">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#JanuszWoźnica">Wiele powiedziano podczas debaty budżetowej na temat, i niestety - wiele na tematy nie związane bezpośrednio z budżetem. Były głosy niemal rozpaczliwe i były głosy demagogiczne. Niewiele było konkretnych wniosków, a więc tego, czego się od tej izby oczekuje, czego również oczekują wyborcy.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#JanuszWoźnica">Spróbujmy może spojrzeć na prowizorium budżetowe z innej strony, ze strony skutków, jakie spowoduje jego przyjęcie, bo o skutkach związanych z odrzuceniem mówili przedstawiciele rządu.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#JanuszWoźnica">Założenia prowizorium są oparte na zmianach w kilkudziesięciu ustawach. Zmianach typu fiskalnego, dotkliwych dla społeczeństwa oraz dla przedsiębiorstw, albowiem te zmiany powodują znaczny wzrost obciążeń podatkowych. Jest to już nie tylko próba przykręcenia śruby podatkowej, to próba wyciśnięcia z gospodarki tego, czego się prawdopodobnie już wycisnąć nie da, gdyż część przedsiębiorstw jest niewypłacalna. A więc zwiększonych podatków tym bardziej nie zapłaci, a wypłacalne do tej pory firmy znajdą się po prostu pod kreską.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#JanuszWoźnica">Oczywiście związane z prowizorium ustawy podatkowe będą obowiązywały nie tylko przez pierwszy kwartał, to są ustawy na cały rok, będą obowiązywały nadal.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#JanuszWoźnica">Założenia budżetu na pozostałą część roku będą oparte na tych samych zasadach, na jakich są oparte założenia prowizorium.</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#JanuszWoźnica">Ale wróćmy do prowizorium. Co będzie oznaczało przyjęcie prowizorium opartego na wspomnianych zasadach? Oznacza to spadek dochodów ludności i tym samym spadek popytu. Spadek popytu, wzrost podatków pogłębi recesję gospodarczą. Przyjęcie prowizorium będzie po prostu oznaczało kres pewnych pozytywnych tendencji, które zaznaczyły się w gospodarce w IV kwartale 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#JanuszWoźnica">Chciałbym, aby ktoś mnie przekonał, że do tego nie dojdzie, może zrobi to pan minister Misiąg. Jest to sprawa bardzo poważna.</u>
          <u xml:id="u-79.8" who="#JanuszWoźnica">Myślę, że poprzedni rząd wykazał karygodny brak wyobraźni, jeśli chodzi o zabezpieczenie dochodów budżetu państwa, ja o tej sprawie już mówiłem Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-79.9" who="#JanuszWoźnica">W minionym roku z kwartału na kwartał pogłębiał się deficyt budżetowy. Sytuacja stawała się alarmująca, a rząd trwał w bezczynności. Nie zaproponowano żadnych środków zaradczych, a gdy nadszedł krach budżetowy, rząd uciekł w fiskalizm podatkowy. Myślę, że rząd, komisje parlamentarne powinny się zająć w najbliższym okresie sprawą zwiększenia dochodów budżetu innymi sposobami.</u>
          <u xml:id="u-79.10" who="#JanuszWoźnica">Proszę państwa, monopole państwowe - spirytusowy, tytoniowy, zapałczany - do tej pory były to kury znoszące złote jajka. Te monopole tradycyjnie przynosiły spore dochody budżetowi państwa, obecnie proporcjonalnie te dochody znacznie zmalały.</u>
          <u xml:id="u-79.11" who="#JanuszWoźnica">Zwiększone dochody powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie systemu celnego, służb skarbowych. Należy, trzeba szukać koniecznie oszczędności, począwszy od Kancelarii Senatu, Sejmu, Kancelarii Prezydenta. Tu popieram wniosek pana senatora Wendego w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-79.12" who="#JanuszWoźnica">Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia musi ograniczyć wydatki na fundusz kombatantów i przeznaczyć zaoszczędzone w ten sposób kwoty na lecznictwo.</u>
          <u xml:id="u-79.13" who="#JanuszWoźnica">Potrzebna jest również weryfikacja rent III grupy inwalidzkiej. Popieram wniosek zgłoszony tutaj wcześniej w tej sprawie przez któregoś z panów senatorów. Tego typu działania są także niezbędne, nieodzownie potrzebne. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję bardzo. Proszę o zabranie głosu pana senatora Gerharda Bartodzieja, następnym mówcą będzie pan senator Jerzy Madej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#GerhardBartodziej">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#GerhardBartodziej">Po wysłuchaniu wystąpienia pana premiera Jana Olszewskiego, Komisja Praw Człowieka i Praworządności składa następujące oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#GerhardBartodziej">„Zdając sobie sprawę z dramatycznej sytuacji państwa, a zwłaszcza stanu finansów, komisja apeluje o rzetelne uwzględnienie potrzeb Ministerstwa Sprawiedliwości w toku prac nad projektem ustawy budżetowej. Dalsza destrukcja istotnego elementu państwowości, jakim jest wymiar sprawiedliwości i związane z nim agendy, jest niedopuszczalna i może zagrozić powodzeniu wszelkich prób wychodzenia z zaistniałego kryzysu.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#GerhardBartodziej">Komisja apeluje do rządu o pilne uwzględnienie w swoich działaniach, zwłaszcza w sferze finansów w 1992 r., potrzeby zabezpieczenia funkcjonowania podstawowych instytucji państwowych, zapewniających bezpieczeństwo obywateli i praworządność, obok działań zmierzających do usprawnienia gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#GerhardBartodziej">Wyrażamy pogląd, iż wszelkie inicjatywy zmierzające do przebudowy gospodarki będą daremne przy jednoczesnym obumieraniu instrumentów państwa, mających kluczowe znaczenie dla jego funkcjonowania”.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#GerhardBartodziej">Oświadczenie podpisali wszyscy członkowie Komisji Praw Człowieka i Praworządności obecni na dzisiejszej sesji. Składam je do protokółu. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję. Proszę o zabranie głosu pana senatora Jerzego Madeja, następnym mówcą będzie marszałek August Chełkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#JerzyMadej">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#JerzyMadej">Jeden z moich szanownych przedmówców, z którym czasem różnimy się zdaniami, mianowicie pan senator Walerian Piotrowski w swoim wystąpieniu wyraził zaniepokojenie faktem, że ogromna większość wypowiedzi miała charakter krytyczny, przy czym krytykowano zarówno rząd Tadeusza Mazowieckiego, Jana Krzysztofa Bieleckiego, jak i nowo utworzony rząd Jana Olszewskiego.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#JerzyMadej">W moim przekonaniu, mimo wszystko, zachodzi tu prawidłowość, bo zadaniem rządu jest pracować tak, żeby społeczeństwo było zadowolone, a nie żeby rząd był zadowolony. Oczywiście jeżeli społeczeństwo krytykuje, to znaczy, że odczuwa dotkliwie ujemne skutki działania takiego czy innego rządu. Zdajemy sobie z tego sprawę. Nie musimy tu przekonywać siebie czy społeczeństwo, że zarówno rząd Tadeusza Mazowieckiego, jak i rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego ma wiele osiągnięć i nikt tego nie kwestionuje. Mówimy natomiast o brakach, które były wynikiem takich czy innych błędów. Te błędy były i mówimy o tym po to, żeby następny rząd mógł wyciągnąć wnioski, żebyśmy również my sami wyciągnęli z tego wnioski. Zawsze w takim momencie przytaczam analogię do naszego organizmu. Dopóki nasze nerki, wątroba i serce pracują dobrze, to nie zauważamy ich, w ogóle nie mówimy na ten temat. Zaczynamy mówić o nich dopiero wtedy, kiedy one źle pracują, kiedy odczuwamy negatywne skutki na sobie.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#JerzyMadej">Przechodząc do meritum, czyli do prowizorium budżetowego, przypomnę znaną zasadę, która także w tej sali była kilkakrotnie przytaczana - rząd może wydać tylko tyle pieniędzy, ile wpłynie do budżetu państwa. Nie ma innej możliwości. I stąd też, moim zdaniem i nie tylko moim, zasadniczym, a niemal jedynym tematem debaty budżetowej powinno być to, jak ewentualnie zwiększyć dopływ pieniędzy do budżetu państwa, a nie jak zwiększyć wydatki. Przecież wiadomo, że jest do podzielenia określona kwota pieniędzy, która do tego budżetu wpłynie i w żaden sposób jej nie przekroczymy, chyba że zwiększymy deficyt budżetowy do takich granic, które będą już nie do wytrzymania przez naszą gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#JerzyMadej">Jak wiemy, rząd proponuje, co zrobić, żeby zapewnić realizację nawet tego ograniczonego budżetu. Niestety, w pakiecie ustaw stanowiących podstawę do wykonania tego prowizorium budżetowego mówi się głównie, niemal wyłącznie, o wzroście obciążeń w postaci podatków, opłat, grzywien, składek na ZUS i innych świadczeń oraz spadku świadczeń socjalnych w postaci dotacji, zasiłków i innych tego typu należności.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#JerzyMadej">Zdaję sobie sprawę z konieczności czy nawet nieuchronności takich rozwiązań. Tylko zwracam uwagę na to, że tych wszystkich propozycji nie da się zrealizować bez zgody czy przyzwolenia społeczeństwa, a społeczeństwo domaga się, aby koszty wychodzenia z kryzysu były rozłożone sprawiedliwie. My wiemy, że sprawiedliwie to nie znaczy równo, ale proporcjonalnie do możliwości.</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#JerzyMadej">Natomiast to, co we wspomnianym pakiecie ustaw budzi mój niepokój, a jest on oparty na głosach moich wyborców, to fakt, iż nie ma programu działania, którego celem byłoby uszczelnienie systemu ściągania należności stanowiących dochód budżetu państwa. Idzie tu z jednej strony o znane sprawy podatków, które nie wpływają, opłat celnych, które są w różny sposób omijane, i innych świadczeń. Z drugiej strony są to również mniejsze czy większe afery gospodarcze, gdzie pieniądze wypływają w zasadzie zgodnie czy też zupełnie zgodnie z prawem, ale w sposób niepokojący opinię publiczną i również nas samych.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#JerzyMadej">Często przytaczane są opinie krajów sąsiednich, czy krajów zachodnich, w których Polska określana jest jako państwo korupcyjne. Zgodnie ze znanym przysłowiem, że nie ma dymu bez ognia, należy przypuszczać, że to określenie jednak opiera się na faktach, których my albo nie znamy, albo może nie chcemy znać.</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#JerzyMadej">Mieliśmy już wielokrotnie informacje o takich czy innych aferach i kończyło się na informacjach, przy czym niepokojącą rzeczą jest to, że podawane również były wiadomości o zamieszanych w nie prominentnych osobach z kręgu władzy. Nie będę tutaj wspominał wszystkich afer, bo być może jest ich więcej. Nie kwestionuje się właściwie ich istnienia, ale nie dochodzi się do żadnego rozwiązania. Należałoby albo wyjaśnić, że nie było afery, i ci, na których pada podejrzenie, są niewinni, albo doprowadzić sprawę do końca i pokazać, kto rzeczywiście w tej aferze brał udział i kto do niej dopuścił.</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#JerzyMadej">Jest taka zasada, która obowiązuje również w państwach demokratycznych, że każdej władzy należy patrzeć na ręce, również tej wybranej w demokratycznych wyborach. W świetle naszej najnowszej historii, poprzednich wyborów - nawet takim ludziom, którzy doszliby do władzy na podstawie zdjęcia z papieżem. Ja już nawet nie mówię, że z prezydentem, ale z papieżem, oczywiście gdyby tak było.</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#JerzyMadej">Konieczne jest zatem stworzenie odpowiednich mechanizmów kontrolnych zarówno w odniesieniu do władzy wykonawczej, jak i ustawodawczej. Moim zdaniem powinna to być jedna czy kilka ustaw, z których za najważniejszą ja akurat uważam ustawę o prawie prasowym. Taka ustawa, która umożliwiałaby dziennikarzom dostęp do niemal wszystkich dokumentów, na każdym szczeblu władzy, nie wyłączając Kancelarii Prezydenta.</u>
          <u xml:id="u-83.11" who="#JerzyMadej">Przypomnę państwu, że taki system istnieje w Szwecji, gdzie jest zapisane w prawie prasowym i w odpowiednich przepisach, że nie tylko dziennikarz, ale każdy obywatel ma prawo pójść do dowolnego urzędu i zażądać dokumentów w każdej dowolnej sprawie. Nie musi to być jego sprawa. Może to być sprawa sąsiada, może to być sprawa z innej gminy, może to być sprawa z innego województwa. I urząd jest obowiązany udostępnić obywatelowi te dokumenty. Jest to najprostszy i najbardziej skuteczny mechanizm kontroli władzy. Tylko oczywiście, że nie robi tego akurat Kowalski czy Kozłowski, tylko robi to dziennikarz, który z tego żyje, który ma dostęp do dokumentów i potrafi je przedstawić opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-83.12" who="#JerzyMadej">A jaka jest w tym zakresie rzeczywistość polska? Najlepszym przykładem, o którym słyszeliśmy kilka tygodni temu, było zarządzenie jednego z ministrów zakazujące pracownikom kontaktów z dziennikarzami Telewizji Polskiej za to, że nie cały czas chwalili ten urząd, a również od czasu do czasu go krytykowali.</u>
          <u xml:id="u-83.13" who="#JerzyMadej">Zdaję sobie sprawę z brutalnej rzeczywistości, która znajduje odbicie w prowizorium budżetowym. Tej rzeczywistości, która wymaga od nas i od całego społeczeństwa kolejnych poświęceń, a co gorsze nie wiemy, na jak długi okres. Wyrzeczenia zapowiadane są w prowizorium budżetowym i w związanym z nim pakiecie ustaw, natomiast nie mówi się tu nic o okresie ich trwania. Mogę zaakceptować przedstawiony projekt prowizorium pod warunkiem realizacji zasady sprawiedliwego ponoszenia kosztów wychodzenia z kryzysu. I dlatego w podsumowaniu mojego wystąpienia, które na tle prowizorium budżetowego mówi o tym, jak należy zapewniać dopływ dochodów do budżetu państwa, popieram wniosek pana senatora Jagiełły o powołanie parlamentarnej, sejmowo-senackiej komisji, której zadaniem byłoby wyjaśnienie rzeczywistego zasięgu i skali afer gospodarczych oraz opracowanie projektów ustaw. Przy czym nie chodzi tu o ustawy antykorupcyjne, tylko ustawy gwarantujące pełną kontrolę władzy wykonawczej. Ustawodawczej zresztą też. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję. Proszę o zabranie głosu pana marszałka Chełkowskiego. Następnym mówcą, i to po raz drugi, będzie pan senator Komorowski.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#komentarz">(Senator Zbigniew Komorowski: Nie ja zabiorę głos, tylko senator Musiał)</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#JózefŚlisz">Przepraszam bardzo. Senator Musiał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#AugustChełkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#AugustChełkowski">Chciałem poruszyć krótko kilka spraw praktycznych, które związane są z prowizorium budżetowym.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#AugustChełkowski">Pierwsza rzecz to jest sprawa Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Otóż, ten parabudżetowy fundusz, figurujący w budżecie na rok 1991, w prowizorium budżetowym zginął. Jaki jest tego powód, nie wiem, tym bardziej że fundusze wojewódzkie pozostały. Pytanie moje, czy nastąpiła tu jakaś zmiana? Osobiście nic o niej nie słyszałem, dlatego dziwi mnie to zniknięcie. Pytam więc uprzejmie, co się stało z funduszem? To jest suma dosyć pokaźna, dla ochrony środowiska znacząca, dlatego chciałbym się na ten temat czegoś dowiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#AugustChełkowski">Drugą rzeczą, którą chciałem poruszyć, jest problem związany z budową Centrum Onkologii w Gliwicach, w województwie katowickim. Jestem senatorem z tego województwa i tym problemem zajmowałem się od początku niemal mojej bytności w Senacie.</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#AugustChełkowski">Kilka słów wyjaśnienia. Budowa ciągnie się już od kilkunastu lat. Dotąd wydano na nią, licząc wedle bieżącej wartości złotówki, około pół biliona złotych. W budżecie na rok 1990 przewidziano na nią śmieszną sumę 6 mld zł, podczas gdy na podobną inwestycję, która powstaje w Warszawie, przewidziano 90 mld zł. W 1990 roku wydano na nią 135 mld zł, w roku 1991 przewidziano w budżecie centralnym na Warszawę 250 mld zł, na Gliwice nic nie przewidziano.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#AugustChełkowski">Postawiłem tę sprawę w Senacie ubiegłej kadencji i Wysoka Izba zgodziła się na wprowadzenie propozycji do budżetu centralnego. Ostatecznie w Sejmie tego nie zrobiono, otrzymałem enigmatyczną obietnicę finansowania tej inwestycji z rezerwy rządowej czy ministerialnej, co dało niewielkie rezultaty: ok. 1/10 proponowanej wtedy wysokości.</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#AugustChełkowski">W obecnym prowizorium pozycja ta znów zginęła. Centrum budowane jest w najbardziej zanieczyszczonym południowym regionie kraju. Trwa już wieloletnia wojna o jego zaistnienie, wszystko załatwia się wiecznymi prowizorkami. Uważam, że wreszcie należy podjąć decyzję o istnieniu lub nieistnieniu tej inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#AugustChełkowski">Dlatego wnoszę o formalne wprowadzenie tej inwestycji do załącznika nr 3 pod tytułem: „Wydatki budżetowe na inwestycje centralne”. W punkcie 6 proponuję sformułowanie: „Budowa Centrum Onkologii w Warszawie oraz Centrum Onkologii w Gliwicach”. Państwo dostaną tę propozycję w załączniku. Bardzo proszę przewodniczącego komisji gospodarki i komisji zdrowia o rozpatrzenie tej sprawy. Podaję tę propozycję komisji, która będzie obradowała przy projekcie stanowiska dotyczącego prowizorium budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-85.8" who="#AugustChełkowski">Następna sprawa, jaką chciałbym poruszyć, to problem, o którym stale się mówi, a jak na razie nie widać żadnego sensownego planu jego systematycznego czy systemowego rozwiązania. Chodzi o opracowanie spójnego systemu rent i emerytur. Nie będę się tutaj długo rozwodził. Uważam, że należy wreszcie taki system opracować, bo zabrnęliśmy w ślepy zaułek, z którego najwyższy czas już wyjść. Sądzę, że dłużej brnąć nie można. Problem z roku na rok jest dramatyczniejszy, zaostrza się i dziś stał się naprawdę prawdziwym dramatem. Wzbudza wielkie emocje, doprowadził do powszechnie niezrozumiałej „przepychanki”. Rozwiązanie go wymaga jednak wnikliwej analizy i społecznej akceptacji, a to może powstać w wyniku poważnej społecznej dyskusji i ugody. Bez tego sensownego systemu, bez tej ugody takiego problemu rozwiązać się nie da. Jest to po prostu niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-85.9" who="#AugustChełkowski">Dlatego apeluję do rządu o natychmiastowe rozpoczęcie prac zmierzających do ostatecznego, poważnego opracowania tego niezbędnego systemu. Wprowadzanie go zajmie szereg lat.</u>
          <u xml:id="u-85.10" who="#AugustChełkowski">Chciałbym również przyłączyć się do wypowiedzi, które poruszały kwestię sprawności, a właściwie uczciwości służb egzekwujących należności budżetowe od wszystkich tych, którzy do dziś masowo się od tego uchylają. Powiem krótko, nie będę się tu rozwlekał. Chodzi głównie o urząd celny, przez który przecieka niesamowita ilość pieniędzy - ostatni raport NIK-u wyraźnie mówi o tym, jak przez granicę niczym przez sito przechodzi wszystko. Wreszcie chodzi o wymiar sprawiedliwości. Otóż, owe afery związane są chyba jednak z jakimś społecznie odczuwalnym rozmywaniem się odpowiedzialności. Wymiar sprawiedliwości coraz bardziej jest postrzegany, jako szukający usprawiedliwienia dla aferzystów. Sądzę, że to jest już dzisiaj jasne również dla rządu i apeluję, by jak najwcześniej doprowadzić do tego, by wymiar sprawiedliwości naprawdę działał, żeby prawo było prawem, a sprawiedliwość sprawiedliwością.</u>
          <u xml:id="u-85.11" who="#AugustChełkowski">Chciałbym jeszcze krótko się ustosunkować do dyskusji na temat naszych trudności. Nie przeczę, że trudności są związane z różnymi ekipami rządowymi, ale kryzys głównie bierze się jednak skądinąd, co najlepiej można ocenić, kiedy porównamy gospodarki dwóch byłych państw niemieckich sprzed ich połączenia. Sądzę, że tu nie trzeba komentarza.</u>
          <u xml:id="u-85.12" who="#AugustChełkowski">I na koniec krótko wyrażę swoją opinię, że podstawowym naszym problemem pozostaje jednak rozwój gospodarczy i to jest rzecz, którą musimy się zająć, aby było co dzielić. To chyba jest nasze główne zadanie, bo jeżeli nie będzie czego dzielić, to będziemy dzielili tę coraz mniejszą ilość pieniędzy, które są do dyspozycji w budżecie. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję bardzo. Proszę o zabranie…</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#komentarz">(Senator Piotr Chojnacki: Ad vocem Panie Marszałku…)</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#JózefŚlisz">Ad vocem? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#PiotrChojnacki">Jest mi przykro, że muszę to uczynić, ale chciałem zaprotestować, Panie Marszałku, przeciwko imputowaniu wymiarowi sprawiedliwości zamiaru usprawiedliwiania afer korupcyjnych. Chciałem stwierdzić przede wszystkim, że do tej pory nie przypominam sobie, aby jakakolwiek większa afera znalazła się w stadium rozpoznania. Większość z nich jeszcze nie wyszła ze stadium postępowań przygotowawczych i naprawdę nie jest to winą sądów.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#komentarz">(Senator August Chełkowski: Czy można jeszcze dwa zdania, Panie Marszałku?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#JózefŚlisz">Proszę bardzo, pan marszałek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#AugustChełkowski">Chciałbym tylko tyle powiedzieć, Panie Senatorze, że właśnie to, co pan powiedział, jest niepokojące. To wszystko tak długo trwa…</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#komentarz">(Senator Piotr Chojnacki: Ale nie w sądach, Panie Marszałku).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#JózefŚlisz">Proszę o zabranie głosu pana senatora Jana Musiała, następnym mówcą będzie pan senator Ireneusz Choroszucha.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#komentarz">(Rozmowy na sali)</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#JózefŚlisz">Panie Senatorze Wende!</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#komentarz">(Senator Edward Wende: Słucham, Panie Marszałku?)</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#JózefŚlisz">Proszę nie rozmawiać.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#JanMusiał">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#JanMusiał">Mamy obowiązek, jeśli nie zatraciliśmy jeszcze instynktu samozachowawczego, utrzymania niezbędnych potencjałów na czas zagrożenia państwa. Podstawowym założeniem nowej, wykluwającej się dopiero polityki obronnej Rzeczypospolitej Polskiej ma być jej obrona ze wszystkich kierunków. Cały powojenny okres, charakteryzujący się skupieniem wszystkich wysiłków na zabezpieczeniu kierunku zachodniego, przy preferowaniu działań zaczepnych nie służących Polsce, jak i cała z tym związana struktura organizacyjna Wojska Polskiego, a następnie wyjątkowo nietrafna z politycznego punktu widzenia decyzja restrukturyzacyjna, doprowadziły do niemalże zupełnego rozbrojenia wschodniej części kraju. Przy czym decyzje te szczególnie dotkliwie uderzyły w jednostki bojowe, ponieważ w swoim założeniu nie miały one na celu realizacji konkretnej doktryny obronnej, ale uzyskania za wszelką cenę jak największego wskaźnika zmniejszenia stanu liczebnego naszego wojska. Decyzje te, wobec konieczności odtwarzania jednostek wcześniej zrestrukturyzowanych, spowodowały ogromne straty finansowe w ostatnich miesiącach.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#JanMusiał">Przyznane w budżecie środki absolutnie nie wystarczają na zaspokojenie podstawowych potrzeb wojska. Dalsze zmniejszenie budżetu może zatem zupełnie zdezorganizować jego funkcjonowanie. W stanowisku naszej komisji - przekazaliśmy je Komisji Gospodarki Narodowej - wskazaliśmy wyraźnie na niekorzystne proporcje wydatków armii. Prowizorium na pierwszy kwartał to około 80% wydatków na utrzymanie stanów osobowych. W konsekwencji powoduje to znikome nakłady na odtworzenie i unowocześnienie techniki wojskowej, najważniejszego przecież na polu walki elementu. Pozostało kwoty przeznaczono na utrzymanie i eksploatację przestarzałego uzbrojenia, na szkolenie, wydatkowane będą zatem nieefektywnie. Bo jeśli 80% tego budżetu wojsko przejada, to jego utrzymywanie jest właśnie nieefektywne. Sytuację komplikuje niewykonanie budżetu MON na kwotę około 600 mld zł w ubiegłym roku. Przez to zaległości owe przechodzą na rok bieżący. Wchodzimy już w problemy związane bezpośrednio z przemysłem zbrojeniowym. Dzisiejsze strajki w Rzeszowie i innych zakładach lotniczych to nic innego jak wynik niezapłacenia za już wyprodukowany i zamówiony, m.in. przez Ministerstwo Obrony Narodowej, sprzęt wojskowy. Pomimo ubiegłorocznej uchwały rządu o spłacie zadłużeń umownych, zaległości owe, bez odsetek, to około bilion zł, na który nakłada się kolejny biliona zaległości z tytułu umów wcześniej zawartych, a przesuniętych w realizacji. Jeśli pozostaniemy nadal przy przemyśle zbrojeniowym, to trzeba dodać, że zaległości tego przemysłu, w wysokości bez mała 1,5 bln zł, należne z tytułu dostaw uzbrojenia do byłego Związku Radzieckiego, pogłębiają jeszcze tę tragiczną sytuację. Ponieważ wybrane przedsiębiorstwa realizują te zamówienia i nie otrzymują z tego tytułu należnych środków, rodzi się na linii rząd - przedsiębiorstwa nowy poważny konflikt. Dołożenie do tych kłopotów spraw związanych z zerwaniem kontraktów na dostawy uzbrojenia w eksporcie, w tym z polecenia rządu, oraz gwałtowny spadek tego eksportu, stwarza wręcz sytuację wybuchową. Mówię w tej chwili generalnie o całym przemyśle zbrojeniowym. A należy powiedzieć wyraźnie, że w czasie kiedy Polska ściśle wykonuje zobowiązania o nakładanych embargo, wiele państw zwiększa eksport uzbrojenia, wypierając nas z tradycyjnych rynków. Przetrwanie polskiego przemysłu zbrojeniowego, wymaga pilnie złożenia na ten rok zamówień na kwotę blisko 4,5 bln zł, na kwotę, której nie ma.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#JanMusiał">Z uwagi na konieczność realizacji nowej polityki obrony, to jest obrony ze wszystkich kierunków, istnieje pilna potrzeba wydatkowania minimalnie niezbędnych środków na:</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#JanMusiał">— po pierwsze, równomierną dyslokację potencjału obronnego;</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#JanMusiał">— po drugie, rozbudowę infrastruktury na ścianie wschodniej;</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#JanMusiał">— po trzecie, adaptację obiektów przejętych po armii sowieckiej;</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#JanMusiał">po czwarte, przeniesienie zapasów uzbrojenia i środków bojowych z obszarów przy granicy wschodniej w kierunku centrum kraju - są to głównie składy wojskowe, położone w pasie 100 km od granicy. Na te cele prowizorium budżetowe nie przewiduje żadnych kwot, a potrzeba na ich zrealizowanie około 10 bln zł w czasie 4–5 nadchodzących lat.</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#JanMusiał">Dodam jeszcze, że prowizorium nie przewiduje też żadnych środków na wydatki wojska związane z funkcjonowaniem kontyngentów wojskowych w misjach pokojowych ONZ, nie przewiduje żadnych środków z tytułu przejęcia przez MON zadań z zakresu powszechnego obowiązku obrony, finansowanych dotychczas przez zakłady pracy i organy administracji państwowej. Tutaj głównie chodzi o wypłaty uposażeń żołnierzy rezerwy powołanych na ćwiczenia.</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#JanMusiał">Równolegle niezbędne jest szukanie istniejących jeszcze rezerw w nadmiernie zbiurokratyzowanych strukturach wojska. Szczególnie duże rezerwy występują w instytucjach centralnych MON, właśnie nadmiernie rozbudowanych, a ich udział w praktyce szkoleniowej jest bardzo niewielki. Analizy wymagają też struktury aparatu wychowawczego, który jest niezbędny w jednostkach wojskowych, ale zupełnie zbędny w wyższych sztabach, od sztabu związku taktycznego poczynając.</u>
          <u xml:id="u-91.10" who="#JanMusiał">W służbie zakwaterowania i budownictwa zupełnie zbędnym ogniwem są tzw. wojskowe rejonowe zarządy kwaterunkowo-budowlane, które dysponują dużym potencjałem i ludzkim, i materialnym, a które są pośrednim organem między służbą zakwaterowania i budownictwa okręgów wojskowych a wojskową administracją koszar w jednostkach. Ich zadania właśnie z powodzeniem może przejąć okręg wojskowy, przy niewielkim wzmocnieniu WAK głównie o specjalistów nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-91.11" who="#JanMusiał">Dużym luksusem kadrowym są bez wątpienia przedstawicielstwa wojskowe przy przedsiębiorstwach realizujących produkcję zbrojeniową, będące formą kontroli i nadzoru nad tą produkcją, a przecież w każdym takim przedsiębiorstwie istnieją służby kontroli technicznej, odbioru zaś gotowej produkcji wojskowej może dokonywać bezpośredni odbiorca wojskowy.</u>
          <u xml:id="u-91.12" who="#JanMusiał">W obecnej sytuacji nadmiaru kandydatów do wojskowych szkół zawodowych, utrzymywanie, w znacznej części z budżetu MON, tak licznych liceów wojskowych jest zupełnie nieuzasadnione, zwłaszcza jeżeli tylko niewielki procent absolwentów tych liceów podejmuje potem naukę w uczelniach wojskowych. Również niektóre instytucje, pozornie pożyteczne, jak na przykład garnizonowe punkty zaopatrzenia, mające za zadanie zaopatrywanie w części zamienne, są zbytecznym ogniwem pośrednim między składnicami a jednostkami wojskowymi, niepotrzebnie wydłużającym czas dostarczania zamówionych części. Zupełnie niepotrzebne i nieuzasadnione z punktu widzenia potrzeb wojska jest istnienie stacji obsługi samochodów. Rozrzutnością jest istnienie komórek wojskowych przy zbyt wielu ministerstwach i centralnych instytucjach.</u>
          <u xml:id="u-91.13" who="#JanMusiał">Postulowane tutaj działania oszczędnościowe przyniosłyby może skromne oszczędności budżetowe, ale uwiarygodniłyby w oczach podatników zabiegi wojska o zwiększenie jego budżetu. Uwiarygodniłyby znacząco. Na wojsko gospodarne, nie marnujące naszych pieniędzy łożyć będziemy chętnie i z pewnością ofiarniej.</u>
          <u xml:id="u-91.14" who="#JanMusiał">Przechodząc do konkretnych wniosków budżetowych, komisja nasza przyjmuje, iż nie ma alternatywy dla zaproponowanego prowizorium. Dlatego wnioskuję:</u>
          <u xml:id="u-91.15" who="#JanMusiał">- po pierwsze, o moratorium i repartycję zadłużenia z tytułu zamówień rządowych na uzbrojenie między krajowymi producentami uzbrojenia a budżetem i bankami;</u>
          <u xml:id="u-91.16" who="#JanMusiał">- po drugie, o zrównoważenie braku wpływów z tytułu eksportu polskiego uzbrojenia do byłego Związku Radzieckiego przez równoważący straty import nowoczesnego uzbrojenia i części zamiennych ze Wspólnoty Niepodległych Państw oraz zalecenie kontynuacji kontaktów handlowych z tymi państwami w celu podtrzymania posiadanego potencjału produkcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-91.17" who="#JanMusiał">Komisja wnioskuje dalej, aby środki uzyskiwane z refundacji przez ONZ wydatków na utrzymanie misji pokojowych, ze sprzedaży wyeksploatowanego sprzętu i uzbrojenia oraz zbycia nieruchomości przechodziły w całości do budżetu MON, a nie budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-91.18" who="#JanMusiał">Komisja wnioskuje wreszcie o całkowite zwolnienie od cła importu uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-91.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję bardzo. Proszę o zabranie głosu pana senatora Ireneusza Choroszuchę, następnym mówcą będzie pan senator Adam Skupiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#IreneuszChoroszucha">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#IreneuszChoroszucha">Dotychczasowa debata koncentruje się głównie na wydatkach budżetowych, nie na dochodach, i jest to całkiem zrozumiałe. Każdy z nas obraca się wśród swoich wyborców, w swoich środowiskach zawodowych i każdy z nas widzi jak wielkie są niezaspokojone potrzeby społeczne.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#IreneuszChoroszucha">I kiedy te nasze sygnały sumują się, tutaj dopiero widać, jak wielkie są niezaspokojone potrzeby społeczne w skali całego kraju. Sam, jeśli wolno, traktując to jako dygresję, zatrzymam się nad jednym tylko problemem, mianowicie nad problemem obronności. A daje mi do tego asumpt lektura materiałów z badań ankietowych Centrum Badania Opinii Społecznej, które tu przed chwilą przejrzałem.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#IreneuszChoroszucha">Pan senator Juszkiewicz użył sformułowania: „zanik instynktu samozachowawczego”, i to jest właśnie ilustracja. Otóż w jednej z ostatnich ankiet zadano respondentom pytanie: wiadomo, że w budżecie państwa jest zbyt mało pieniędzy, na co przede wszystkim należy pana zdaniem ograniczyć wydatki, a na co należałoby je zwiększyć? Proszę wskazać nie więcej niż 3 możliwości. Na 3 miejscu co się znajduje? Obronność i wojsko. 22% respondentów chce zmniejszać wydatki na obronność, a zwiększać tylko 7%.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#IreneuszChoroszucha">Ale chciałem, proszę państwa, mówić o sprawach dochodów budżetowych, bo w moim przekonaniu ten problem jest w naszej debacie niedostatecznie reprezentowany. Jeśli poprosiłem o głos, to tylko po to, ażeby z tego miejsca wypowiedzieć jedno zdanie.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#IreneuszChoroszucha">Otóż, plan dochodów na pierwszy kwartał w takim wymiarze, w jakim to przewiduje prowizorium budżetowe, na pewno nie zostanie wykonany. Jestem co do tego głęboko przekonany. Czyli deficyt przewidziany w prowizorium budżetowym na 17,6 biliona złotych z całą pewnością będzie wyższy. Autorzy prowizorium budżetowego zbyt optymistycznie ocenili kondycję naszej gospodarki, zbyt nisko oszacowali przewidywany wskaźnik inflacji. A trzeba zwrócić uwagę na to, że jednym ze sprawców rosnącej inflacji, być może największym w tej chwili, jest właśnie budżet państwa. I również warto w tym miejscu powiedzieć o tym, że do większego niż zaplanowano deficytu przyczyni się sam parlament. Mam tu na myśli ten pakiet nowelizacji, od których zależy wysokość deficytu budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#IreneuszChoroszucha">Z całą pewnością nie wszystkie proponowane przez autorów prowizorium budżetowego zmiany zostaną przez Sejm i Senat zaaprobowane. Wystarczy, moim zdaniem, tylko jeden przykład: proponowane zmiany dotyczące kodeksu pracy uderzą dotkliwie szerokie rzesze ludzi średnio i mało zarabiających. Przy tej atmosferze politycznej, jaką mamy dzisiaj w kraju, związki zawodowe, i te z prawa i te z lewa, zrobią wszystko, ażeby o ile nie uniemożliwić uchwalenia, to przynajmniej zmniejszyć dolegliwość tych nowelizacji. A co to znaczy zmniejszyć? Automatycznie o jakąś kwotę powiększyć deficyt budżetowy.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#IreneuszChoroszucha">Tak więc deficyt na pewno będzie większy i dlatego chciałbym tu polemizować ze zwolennikami poglądu, że skoro jest 17,6 biliona złotych deficytu, to można jeszcze wrzucić parę bilionów na potrzeby takiego czy innego resortu.</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#IreneuszChoroszucha">Deficyt budżetowy w naszym kraju jest w tej chwili finansowany głównie z kredytów krótkoterminowych. Jeśli pożyczymy tych kilka bilionów złotych dzisiaj, to za kilka miesięcy właśnie my będziemy musieli te pieniądze zwracać. My - ten parlament. Ten Sejm i ten Senat będą się musiały zastanawiać, skąd te pieniądze wziąć.</u>
          <u xml:id="u-93.9" who="#IreneuszChoroszucha">Oczywiście, gdyby realna była sprawa jakiegoś istotnego ożywienia naszej gospodarki, to można by było zaciągać kredyty, zaciągać pożyczki na poczet przyszłych zysków. Nie zgodzę się z moim przedmówcą, bodajże z panem senatorem Woźnicą, który zwrócił uwagę na ożywienie gospodarki w czwartym kwartale ubiegłego roku. To jest zbyt krótki okres i zbyt mała skala wzrostu, ażeby można było wiązać z nimi jakieś konkretne nadzieje - tym bardziej że pod koniec ubiegłego roku, to znaczy w roku 1990, również mieliśmy do czynienia z takim niewielkim ożywieniem gospodarczym, z którego nic nie wyszło. Po nim przyszła zapaść.</u>
          <u xml:id="u-93.10" who="#IreneuszChoroszucha">Stąd też, jeśli o mnie idzie, będę głosował za projektem prowizorium budżetowego w takim brzmieniu, w jakim zostało zaproponowane przez poprzednią ekipę rządową, w jakim zostało dzisiaj zaakceptowane przez pana premiera Olszewskiego i w jakim zostało również polecone państwu przez Komisję Gospodarki Narodowej. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję bardzo. Proszę o zabranie głosu pana senatora Adama Skupińskiego, następnym mówcą będzie pan Adam Struzik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#AdamSkupiński">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#AdamSkupiński">Ja krótko, najwyżej cztery minuty. Z całej dyskusji wynika, jak poważny jest stan gospodarki narodowej. Zadajemy sobie pytanie, czy ten stan to rzecz nie do przezwyciężenia? Polska w swojej historii przechodziła niejednokrotnie ciężkie chwile. Na gruzach pierwszej wojny światowej, po latach niewoli, zdobyliśmy niepodległość i po dwóch latach, w roku 1920, zespolony naród dokonał Cudu nad Wisłą. Polska powoli odradzała się gospodarczo. Zespolono je z trzech zaborów, odbudowano zniszczony kraj i tuż przed drugą wojną światową osiągnięto bardzo dobre wyniki gospodarcze - powstał Centralny Okręg Przemysłowy, bardzo dobry przemysł lotniczy. Jak budowano, widać na przykładzie Huty „Stalowa Wola” - była łąka, a za dwadzieścia osiem miesięcy na tym miejscu, w zbudowanej hucie był pierwszy spust stali.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#AdamSkupiński">Niemcy zniszczyli nasz kraj w czasie drugiej wojny światowej. Dwa razy walec wojny przeszedł przez Polskę, niszcząc prawie wszystko. Straty oszacowano na blisko 400 miliardów dolarów. Nie mieliśmy planu Marshalla, a jesteśmy tutaj w stolicy, mieście bohaterów, które zostało całkowicie zniszczone. Setki tysięcy ludzi padło w walce na jej gruzach. O wolność i niepodległość Polski walczyły zarówno małe dzieci, jak i ludzie starzy.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#AdamSkupiński">Polacy byli na wszystkich frontach świata w drugiej wojnie światowej. Jesteśmy narodem, który wszystko może, gdy chce i gdy jest zespolony. Obecnie mamy wielki skarb - wolność. Czekaliśmy na nią 50 lat. Osobiście modliłem się o nią, doczekałem tego czasu. Polska jest wolna, chociaż biedna. Tę biedę należy równo dzielić. Trzeba ponownie zespolić naród, żeby obecny kraj, wolny wysiłkiem całego społeczeństwa, powoli stawał się bogatszy.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#AdamSkupiński">Premier i rząd powinni być stale na ekranach telewizorów i powinni nawiązać ścisłą więź z narodem. Dotychczas tak nie było. Rzeczywisty, prawdziwy raport o stanie państwa musi być bez retuszu przedstawiony całemu społeczeństwu. Naród musi znać całą prawdę, chociażby była bardzo gorzka.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#AdamSkupiński">Komunizm padł na progach polskich, katolickich domów, nie przeszedł tych progów. Było to moralne zwycięstwo, prowadzone przez Prymasa Tysiąclecia, kardynała Stefana Wyszyńskiego, Ojca Świętego Jana Pawła II, obecnego prezydenta III Rzeczypospolitej, Lecha Wałęsę i miliony członków „Solidarności”.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#AdamSkupiński">W tym roku mamy zwrócić Zachodowi dwa i pół miliarda dolarów. Państwa zachodnie na skutek upadku komunizmu mogą wydawać obecnie na zbrojenia w każdym roku o kilkaset miliardów dolarów mniej. Mogłyby skreślić dług temu narodowi, który najbardziej się wykrwawił, poniósł największe straty i jest w wielkiej potrzebie. Uznają nas za przyjaciół, a prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. Obecnie przez pewien okres będziemy biedni. Pomoc ze strony Zachodu jest ich powinnością, ponieważ to nie my stworzyliśmy układ w Jałcie, który zafundował narodowi polskiemu czterdziestopięcioletni okres, którego wynikiem jest również obecny stan gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#AdamSkupiński">W Polsce jest źle, biednie, lecz jeszcze gorzej jest w Rumunii, Bułgarii i w nowych państwach, które powstają na Wschodzie. Jak tam jest, powinna ciągle pokazywać polska telewizja. Aby uświadomić, że innym społeczeństwom jest jeszcze ciężej i trudniej.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#AdamSkupiński">Obecny rząd musi mieć zaufanie i poparcie całego narodu i wszystkich partii politycznych. Tego wymaga chwila i tego pragnie cały naród polski. Polska złotówka musi być stabilna; inflacja nie może przekroczyć pewnego progu. Zachwianie wartości złotówki i hiperinflacja to najbardziej niebezpieczna droga.</u>
          <u xml:id="u-95.9" who="#AdamSkupiński">Panie Marszałku! Wysoki Senacie! Jesteśmy Senatem III Rzeczypospolitej. Na nas patrzy z ufnością cały naród, to my mamy dać mu przykład, jak ma się zjednoczyć w pracy dla Polski bogatszej, zasobniejszej. Sto osób tutaj działających musi być w pracy razem zespolonych ponad wszelkie podziały. Senat to powinna być jedna partia, partia dobra narodu.</u>
          <u xml:id="u-95.10" who="#AdamSkupiński">9 stycznia byliśmy na tradycyjnym, staropolskim opłatku u duchowego gospodarza Polski, prymasa kardynała Józefa Glempa. Łamiąc się symbolicznym opłatkiem, życzyliśmy sobie wszyscy jak najlepiej, a prymas Polski życzył nam z całego serca, aby nasza praca dała dobry owoc dla polskiego narodu, owoc godny stu senatorów, których naród wybrał i darzy dużym zaufaniem. Zawieść nie możemy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-95.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję bardzo. Proszę o zabranie głosu pana senatora Adama Struzika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#AdamStruzik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#AdamStruzik">Chciałem również powołać się na wstępie na te badania opinii publicznej, w których ponad 70% badanych jest za zwiększeniem budżetu przeznaczonego na służbę zdrowia, a tylko 3% jest temu przeciwne. I w aspekcie tej sprawy, jak również mojego wcześniejszego wystąpienia proponuję następujący projekt uchwały dotyczącej stanowiska Senatu w sprawie projektu ustawy o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do dnia 31 marca 1992 r.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#AdamStruzik">„Uchwała Senatu Rzeczpospolitej Polskiej:</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#AdamStruzik">Senat po rozpatrzeniu projektu ustawy o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do dnia 31 marca 1992 r. zajmuje następujące stanowisko:</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#AdamStruzik">1. Rada Ministrów przedstawiła Senatowi projekt ustawy budżetowej dopiero 16 grudnia 1991 r. Zgodnie z art. 33 ust. 5 prawa budżetowego podstawą gospodarki finansowej państwa jest, do czasu uchwalenia odpowiedniej ustawy, przedstawiony Sejmowi projekt ustawy o prowizorium budżetowym. Jednocześnie obowiązują wysokości stawek należności budżetowych w tym prowizorium ustalone.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#AdamStruzik">2. Projekt ustawy o prowizorium budżetowym opiera dochody budżetowe na wynikach projektowanych zmian w ponad pięćdziesięciu ustawach, które to zmiany w pakiecie pięciu ustaw wpłynęły do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej dnia 18 grudnia 1991 r. Według intencji rządu zmiany ustaw winny wejść w życie od 1 stycznia br., gdyż w przeciwnym razie dochody budżetowe znacznie zmaleją.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#AdamStruzik">3. Potrzeby społeczno-gospodarcze kraju w wersji przedstawionego prowizorium nie są w pełni zaspokajane.</u>
          <u xml:id="u-97.7" who="#AdamStruzik">4. Senat proponuje dokonanie w projekcie ustawy o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do dnia 31 marca 1992 r. następujących zmian:</u>
          <u xml:id="u-97.8" who="#AdamStruzik">W art. 2, ust. 2 liczbę 86 bln 150 mld zastępuje się liczbą 90 bln 150 mld. W ust. 3 liczbę 17 bln 600 mld zastępuje się liczbą 21 bln 600 mld.</u>
          <u xml:id="u-97.9" who="#AdamStruzik">W art. 3, w pkt 1 liczbę 14 bln zastępuje się 18 bln.</u>
          <u xml:id="u-97.10" who="#AdamStruzik">W załączniku nr 1 do projektu ustawy w części 35 »Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej«, w dziale 85 »Ochrona zdrowia«, w pozycji »wydatki« liczbę 3 bln 374 936 mln zastępuje się liczbą 7 bln 374 936 mln, z przeznaczeniem kwoty 4 bln zł na pokrycie zobowiązań finansowych służby zdrowia za rok 1991”. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję bardzo. Na tym wyczerpaliśmy listę mówców.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#komentarz">(Senator Walerian Piotrowski: Poproszę jeszcze o głos)</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#JózefŚlisz">Proszę bardzo, pan senator Walerian Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#WalerianPiotrowski">Panie Marszałku! Panie i Panowie!</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#WalerianPiotrowski">Niewątpliwie każdy z nas może przytoczyć wyniki badania opinii publicznej i wskazać na te grupy społeczne, które optują za zwiększeniem czy zmniejszeniem takiej czy innej części budżetowej. Ale myślę, że my w naszych decyzjach i w naszej odpowiedzialności w tej właśnie specyficznej materii, jaką jest budżet, nie możemy się powoływać na wyniki badania opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#WalerianPiotrowski">Ja także jestem za zwiększeniem budżetu służby zdrowia, ale nie teraz i nie w tym momencie. Ponieważ łatwo jest spisać z poszczególnych pozycji budżetowych wzrost deficytu, łatwo proponować taki czy inny sposób pokrycia tego deficytu. Ale niesłychanie trudno jest wskazać na przychody budżetowe. Mówił o tym pan senator Madej. Tego problemu nie możemy rozwiązać manipulacjami w układzie budżetowym.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#WalerianPiotrowski">Dzisiejsze wystąpienie pana premiera Olszewskiego wskazuje wyraźnie, że rząd dzisiaj nie widzi możliwości innego rozwiązania budżetowego w zakresie prowizorium jak to, które zostało przedstawione i za które rząd bierze odpowiedzialność polityczną. I nie sądzę, byśmy mogli temu zdaniu premiera przeciwstawić argumenty równej wagi. Premier i rząd wie, i my wiemy, że potrzeby kraju, potrzeby sfery budżetowej są znacznie większe, ale mówi, że nie możemy postąpić ani kroku naprzód w tym zakresie. Że dzisiaj musimy to przyjąć. Ba, może nie musimy, ale powinniśmy w imię odpowiedzialności za kraj, w imię lepszego jutra.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#WalerianPiotrowski">I dlatego zabieram głos, by powiedzieć, że nasza własna odpowiedzialność i rzetelna ocena musi górować tutaj nad wszelkimi badaniami opinii publicznej i przedstawianymi ich wynikami, zawsze przecież poddającymi się dyskusji, krytyce i niezupełnie pewnymi. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję bardzo. Proszę bardzo, pan senator Adam Struzik, ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#AdamStruzik">Chciałem powiedzieć, że w poczuciu głębokiej odpowiedzialności za to, co może stać się w tym kraju, jeśli dojdzie do załamania opieki zdrowotnej, sformułowałem taki właśnie wniosek. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#JózefŚlisz">Proszę bardzo, pan senator… Niech się pan przedstawi Panie Senatorze, bo nie znam pańskiego nazwiska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#JarosławBarańczak">Jarosław Barańczak. Także chciałem powiedzieć słowo w kontekście wypowiedzi pana senatora Piotrowskiego, a także w kontekście sytuacji służby zdrowia. Mówię to, jako urzędnik państwowy - wojewoda.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#JarosławBarańczak">Proszę państwa, godzę się jakby z tym, że w państwie nie ma pieniędzy. Ale tak naprawdę, chciałbym się wreszcie dowiedzieć, czy akurat w tej konkretnej sytuacji, dotyczącej służby zdrowia, nie wpędzamy się aby w sytuację, od której w pewnym momencie nie będzie odwrotu. Dlatego, że powściągamy każdy możliwy rodzaj wydatków, co nie przeszkadza, że deficyt z roku na rok, akurat w służbie zdrowia, narasta. Mogę podać tu konkretny przykład.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#JarosławBarańczak">Rok 1990 zakończyłem deficytem 20-miliardowym, rok 1991, gdzie prowadziliśmy niezwykle oszczędną gospodarkę finansową, zakończyliśmy deficytem 30-miliardowym. Te pieniądze spłacamy, oczywiście z naszych bieżących środków. Obawiam się, że jeżeli ten stan rzeczy będzie utrzymywany dalej, to w następny rok wejdziemy z deficytem 50-miliardowym, być może i większym. Dalsze oszczędności w tym zakresie, dalsze powściąganie się, prowadzić może w istocie do tego, o czym wiele osób już mówiło, mianowicie może prowadzić do tego, że opieka zdrowotna w tym kraju znajdzie na skraju przepaści.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#JarosławBarańczak">Jeżeli mamy akceptować ten rodzaj rozwiązań, który jest nam tutaj proponowany, to naprawdę bylibyśmy ogromnie zobowiązani, gdyby na przykład Ministerstwo Zdrowia zechciało nam przedstawić jakieś sensowne perspektywy. Chcielibyśmy wreszcie wiedzieć, jako administracja rządowa szczebla terenowego, w którym momencie ilość pieniędzy pochłaniana przez służbę zdrowia będzie możliwie mniejsza. Nie z tej racji, że będziemy odmawiać tych pieniędzy, tylko dlatego, że tak będzie ułożona struktura służby zdrowia i tych pieniędzy potrzeba będzie mniej.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#JarosławBarańczak">Stworzy nam to szansę na to, aby nie narastał coroczny deficyt budżetowy. I sądzę, że wszystkie wspaniałe hasła o naszym patriotyzmie, wysokiej odpowiedzialności i wszystkim innym nie mogą tutaj być czynnikiem, który będzie dominował. Akurat w tym przypadku trzeba postępować w sposób racjonalny. A to znaczy, że nie można akceptować zła, które trwa już bardzo długo. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję bardzo. Proszę bardzo senator Jagiełło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#EdmundJagiełło">Ja też w związku z wypowiedzią pana senatora Piotrowskiego. Panie Senatorze! Pan senator Struzik miał prawo użyć takiej argumentacji. Bo jest to właśnie argumentacja dokładnie odzwierciedlająca ocenę społeczną stanu służby zdrowia. Powiedziałbym nawet, że jako przewodniczący komisji miał obowiązek użyć tej argumentacji.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#EdmundJagiełło">Zarzut, że zostało to zrobione z pewnym nadużyciem, uważam za bezzasadny.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#EdmundJagiełło">Panie Senatorze! Mówiono tutaj, zresztą wspaniałą rzecz, że powinniśmy dążyć do zasypywania fosy, przepaści między nami, między władzą a społeczeństwem. Do tego właśnie dążmy i tego typu sygnały, z badania opinii społecznej, bierzmy również pod uwagę w naszych decyzjach. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#JózefŚlisz">Dziękuję bardzo. Wyczerpaliśmy listę…</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#komentarz">(Senator Józef Hałasa: Przepraszam, ja chciałbym przypomnieć, że przedstawiłem wniosek, który nie był głosowany, mianowicie…)</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#JózefŚlisz">Panie Senatorze! Na wszystko przyjdzie czas.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#komentarz">(Senator Józef Hałasa: Poddaję się, Panie Marszałku. Dziękuję bardzo)</u>
          <u xml:id="u-106.4" who="#JózefŚlisz">Na wszystko przyjdzie czas. Wyczerpaliśmy listę mówców w sprawie prowizorium budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-106.5" who="#JózefŚlisz">Proponuję, żeby Komisja Gospodarki Narodowej i wszyscy, którzy zgłaszali wnioski, zebrali się dzisiaj, ewentualnie jutro, i na godzinę 11.00 przygotowali stanowisko komisji uwzględniające te wnioski. Czy izba to aprobuje?</u>
          <u xml:id="u-106.6" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak, dobrze)</u>
          <u xml:id="u-106.7" who="#JózefŚlisz">Przyjmujemy zatem tę propozycję.</u>
          <u xml:id="u-106.8" who="#komentarz">(Senator Edward Wende: Ale, Panie Marszałku, nie uwzględniające wnioski, przepraszam bardzo - nie uwzględniające wnioski, tylko…)</u>
          <u xml:id="u-106.9" who="#JózefŚlisz">Ale o tym zadecyduje już, Panie Senatorze, komisja.</u>
          <u xml:id="u-106.10" who="#komentarz">(Senator Edward Wende: ...tylko ustosunkowujące się, bo te wnioski nie były głosowane, więc nie mogą być zamieszczone w uchwale)</u>
          <u xml:id="u-106.11" who="#JózefŚlisz">Dobrze, przyjmuję. Proszę bardzo, pani senator Skowrońska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Reprezentuję pogląd, że pan marszałek nie ma racji. Mianowicie Komisja Gospodarki Narodowej, zgodnie z przepisami regulaminu, otrzymała stanowiska wszystkich komisji i swoje stanowisko opracowała. Zgłoszone zostały tylko poprawki przez poszczególnych senatorów i w przypadku nieprzyjęcia stanowiska Komisji Gospodarki Narodowej, które musiałoby być głosowane najpierw, mogą być one rozważone, ale nie ma żadnej potrzeby, żeby komisja miała dokonywać reasumpcji swoich uchwał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#JózefŚlisz">Proszę bardzo, przewodniczący Komisji Gospodarki Narodowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#JanuszBaranowski">Chciałem tutaj wypowiedzieć się w następującej formie. Chciałbym, aby komisja mogła ustosunkować się do propozycji, które padły na tej sali. Komisja nie będzie zmieniała uchwały, którą poprzednio przyjęła, natomiast przedstawi swoje stanowisko wobec propozycji pań i panów senatorów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#JózefŚlisz">Proszę bardzo, senator Madej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#JerzyMadej">Panie Marszałku!</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#JerzyMadej">Jest mi bardzo przykro, że ja akurat muszę skrytykować panią senator Skowrońską, którą skądinąd bardzo lubię. Otóż była to normalna procedura, że po poprawkach zgłaszanych z sali komisja ustosunkowywała się do nich i część poprawek przyjmowała w swoim stanowisku, przedstawiała je Senatowi, który decydował, czy przyjąć czy też nie.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#JerzyMadej">Tak że trochę zaskoczyła mnie propozycja pani senator Skowrońskiej, ale przypuszczam, że odwołamy się po prostu do naszej tradycji. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#JózefŚlisz">Proszę bardzo, pan senator Leszek Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#LeszekPiotrowski">Nie trzeba sięgać do tradycji. Art. 45 regulaminu jest bardzo jasny: „Po wyczerpaniu listy mówców marszałek Senatu zamyka dyskusję i zarządza przerwy celem umożliwienia właściwej komisji ustosunkowanie się do zgłoszonych w toku debaty propozycji. Po przerwie mogą zabrać głos jedynie sprawozdawcy i wnioskodawcy”.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#LeszekPiotrowski">Zarządzenie pana marszałka było więc zgodne z tym przepisem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#JózefŚlisz">Wysoki Senacie! Zamykam dyskusję na ten temat. Proszę bardzo o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#TadeuszBrzozowski">Posiedzenie Komisji Gospodarki Narodowej odbędzie się w dzisiaj o godz. 20.00 w sali nr 179. Komisja Gospodarki Narodowej ustosunkuje się do zgłoszonych wniosków w sprawie prowizorium budżetowego i w związku z tym prosi o uczestnictwo w posiedzeniu przedstawicieli komisji senackich, a szczególnie senatorów: Adama Struzika i Edwarda Wendego.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#TadeuszBrzozowski">Posiedzenie Klubu Parlamentarnego „Unia Demokratyczna” odbędzie się 16 stycznia o godz. 17.00 w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#TadeuszBrzozowski">Za chwilę będzie jeszcze jeden komunikat.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#TadeuszBrzozowski">Posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska odbędzie się jutro o godz. 10.00 w sali nr 269. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#JózefŚlisz">Bardzo proszę, pani senator Bogucka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Proponuję, aby sprawę sporu między nami na temat interpretacji regulaminu rozstrzygnęła Komisja Regulaminowa w sposób oficjalny, ponieważ art. 54 jest lex specialis, jest to specjalne postępowanie w sprawie projektu ustawy budżetowej i ma zupełnie odmienny tryb - i debatowania, i uchwalania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#JózefŚlisz">Pani Senator! Przepraszam bardzo, że zwracam się z tego miejsca, ale powiedziałem już, że kończymy dyskusję na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#komentarz">(Senator Anna Bogucka-Skowrońska: Ale ja wniosek zgłosiłam. To był wniosek, a nie dyskusja)</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#JózefŚlisz">Proszę bardzo. Jeszcze jeden komunikat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#TadeuszBrzozowski">Klub NSZZ „Solidarność” spotyka się jutro o godz. 10.15 w siedzibie klubu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#JózefŚlisz">Jutro wznawiamy posiedzenie o godz. 11.00. Dziękuję bardzo. Dobranoc.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godziny 17 minut 19)</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godzinie 11 minut 01)</u>
          <u xml:id="u-120.3" who="#komentarz">(Posiedzeniu przewodniczy wicemarszałek Andrzej Czapski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#AndrzejCzapski">Wznawiam obrady piątego posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w drugiej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#AndrzejCzapski">Proszę panów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#AndrzejCzapski">Przypominam państwu senatorom, że zakończyliśmy wczoraj debatę nad pierwszym punktem porządku dziennego naszego posiedzenia, debatę nad prowizorium budżetowym na pierwszy kwartał 1992 r.</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#AndrzejCzapski">Otwierając dzisiaj posiedzenie chciałbym w pierwszej kolejności udzielić głosu panu ministrowi Wojciechowi Misiągowi z Ministerstwa Finansów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#WojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#WojciechMisiąg">Wysłuchaliśmy wczoraj obszernej dyskusji na temat przedłożenia rządowego dotyczącego prowizorium budżetowego na pierwszy kwartał 1992 r. Dyskusji bardzo krytycznej, w której zgłoszono wiele uwag, zastrzeżeń i pretensji do rządów poprzednich i do rządu obecnego. Zanim się jednak ustosunkuję do nich, pozwolę sobie na krótką refleksję.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#WojciechMisiąg">Program stabilizacyjny został w Polsce uruchomiony dwa lata temu w sytuacji, w której gospodarka, aczkolwiek jeszcze działała, jeszcze egzystowała, to znajdowała się na najlepszej drodze do tego, by pogrążyć się w pełnym chaosie i rozpaść się w ciągu kilku miesięcy. Program stabilizacyjny związany z ogromnymi kosztami miał negatywne skutki, jeśli idzie o poziom życia ludności. Wiązał się z oczywistymi i bardzo poważnymi dolegliwościami społecznymi. W trakcie jego realizacji niewątpliwie popełniono wiele błędów - bo sądzę, że nie udało się ich uniknąć. Ale doprowadził on jednak do tego, że nie doszło do rozpadu gospodarki. Całe szczęście, że tak się stało. W pewien sposób zatarło to prawdziwy punkt odniesienia do dzisiejszej sytuacji. To prawda, że ten punkt odniesienia łatwiej jest zobaczyć za granicą, tam zwłaszcza gdzie nie udało się zahamować rozpadu gospodarki i przejść do budowania nowej gospodarki, zupełnie innej. My tego nie widzimy. Odnosimy ciągle naszą obecną sytuację i nasze ogromne trudności gospodarcze, dolegliwości społeczne do tej gospodarki, która mogła jeszcze przez chwilę działać. Nie doświadczyliśmy na sobie stanu zupełnego rozpadu. W pewien sposób utrudnia to sytuację obecnemu rządowi, tak jak utrudniało również i poprzednim. Dlatego, że nie doświadczyliśmy najgorszego i nie mamy tego punktu odniesienia.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#WojciechMisiąg">Przechodzę teraz do konkretnych spraw, poruszanych we wczorajszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#WojciechMisiąg">Pierwszym i najistotniejszym problemem jest kwestia relacji między prowizorium a przepisami ustaw, które rząd skierował do parlamentu razem z prowizorium. Konstytucyjny tryb pracy nad budżetem i nad innymi ustawami rozdzielił tu, w tej izbie, rozpatrywanie prowizorium od rozpatrywania zmian systemowych.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#WojciechMisiąg">Wyraźnie trzeba powiedzieć, że rolą prowizorium - tak, jak i rolą budżetu - nie jest kształtowanie systemu finansowego kraju. Prowizorium konstatuje stan i proponuje nic innego jak tylko kasowy raport dochodów i wydatków, możliwy przy danym stanie gospodarki, przy danym stanie prawnym. Danym to niekoniecznie znaczy, że obowiązującym w danym momencie. Danym to znaczy takim, jaki jest przewidywany na okres, w którym to prowizorium czy budżet ma obowiązywać.</u>
          <u xml:id="u-122.6" who="#WojciechMisiąg">Konieczność dokonania bardzo głębokich reform w wielu dziedzinach spowodowała, że niezbędne okazało się wystąpienie o zmiany tak wielu ustaw. Nie można jednak powiedzieć, iż prowizorium „zawieszone jest” na zmianach 50 ustaw. Miałem już okazję niedawno mówić w tej izbie o pewnych relacjach między pociągnięciami oszczędnościowymi, fiskalnymi a stanem budżetu. W największym skrócie powtórzę główne tezy.</u>
          <u xml:id="u-122.7" who="#WojciechMisiąg">W odniesieniu do kilku ustaw istnieje zasadniczy związek między realnością prowizorium a przyjęciem przez obie izby parlamentu pewnych proponowanych przez rząd rozwiązań legislacyjnych. Dotyczy to, na przykład, kwestii waloryzacji, kwestii rozkładu wypłat „trzynastki” i paru innych, wpływających na sytuację finansową w pierwszym kwartale tego roku.</u>
          <u xml:id="u-122.8" who="#WojciechMisiąg">Większość proponowanych zmian, które uważamy za niezbędne, za konieczne do szybkiego wdrożenia będzie miała jednak efekt odsunięty w czasie, nie wpływający bezpośrednio na to, co w gospodarce, w finansach państwa stanie się w pierwszym kwartale. Ponieważ jednak stan finansów jest taki, jaki jest, podjęcie tych decyzji jest sprawą naglącą właśnie dlatego, że na skutki działania tych nowych ustaw będziemy musieli jeszcze poczekać.</u>
          <u xml:id="u-122.9" who="#WojciechMisiąg">Zarzucono projektowi prowizorium dążenie za wszelką cenę do maksymalizacji dochodów, fiskalizm, podwyższanie stawek podatków. Rzeczywiście, pewne kroki zmierzające do podwyższenia podatków zostały zaproponowane, aczkolwiek nie w rozwiązaniach ustawowych. Cóż bowiem zaproponowano? Zmianę systemu podatku obrotowego, i to głównie w odniesieniu do produktów wytwarzanych w gałęziach o wysokiej rentowności. A więc mówiąc otwarcie i szczerze, przemysł monopolowy, spirytusowy nie jest akurat przemysłem, któremu grozi upadek. Jest przemysłem o bardzo wysokiej rentowności. Istnieją tam możliwości podwyższenia podatków i osiągnięcia wyższych zysków dla budżetu państwa. To samo dotyczy przemysłu tytoniowego i przemysłu paliw.</u>
          <u xml:id="u-122.10" who="#WojciechMisiąg">Nie proponowaliśmy natomiast, z wyjątkiem podniesienia indywidualnego podatku od najwyższych dochodów, zmian stawek podatku dochodowego. Próba zwiększenia obciążenia zysku przedsiębiorstw i innych podmiotów gospodarczych na pewno działałaby prorecesyjnie. To sprawa, którą możemy uważać za rozstrzygniętą. Stwierdzono to wielokrotnie i w tym kierunku nikt pójść nie zamierza, nikt nie zamierza tworzyć dochodów budżetu, zarzynając bodźce do zwiększania aktywności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-122.11" who="#WojciechMisiąg">Chcę również zauważyć, że są przypadki, w których mamy do czynienia z realnym zmniejszeniem obciążeń pewnymi podatkami. Dotyczy to zwłaszcza tak krytykowanej, ale niezbędnej jeszcze przez pewien czas dywidendy. Utrzymanie nominalnej stopy dywidendy na poziomie z zeszłego roku przy nieprzeszacowaniu środków trwałych oznacza realne obniżenie wpływów z tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-122.12" who="#WojciechMisiąg">Nie można jednak osiągnąć, a w szczególności w skali jednego kwartału, zasadniczej poprawy sytuacji budżetowej przez windowanie dochodów. Nawet jeżeli będziemy szukać dochodów, które można osiągnąć, nie osłabiając zainteresowania podmiotów gospodarczych rozwijaniem działalności.</u>
          <u xml:id="u-122.13" who="#WojciechMisiąg">Potrzebne jest również staranne spojrzenie na drugą stronę budżetu, na wydatki. I tu, proszę pozwolić, że powiem coś, co dobrze nie brzmi, ale co chyba powiedzieć trzeba. Oszczędności, prawdziwych oszczędności w wydatkach budżetowych trzeba szukać wszędzie, gdzie jest to możliwe: w dotacjach, w wydatkach sfery budżetowej, w obsłudze zadłużenia, we wszystkich możliwych punktach. Możemy mówić o tym, czy Kancelaria Sejmu, czy Kancelaria Prezydenta nie mogłaby zmniejszyć swoich wydatków o 5 czy 8 mld zł. Możemy mówić i trzeba mówić o tym, czy nie istnieje model administracji państwowej, który spowoduje, że te wydatki będą trochę mniejsze. Równocześnie musimy pamiętać, że połowę sfery budżetowej - a gdybyśmy brali pod uwagę zatrudnienie, nie zaś wydatki, to więcej niż połowę - stanowią dwa działy: ochrona zdrowia oraz oświata i wychowanie. I z tego faktu też trzeba wyciągnąć wnioski. Na Kancelarii Prezydenta może da się zaoszczędzić 3 mld zł. Może da się trochę zaoszczędzić na administracji państwowej, po bardzo poważnych przekształceniach strukturalnych tej administracji. Jest to problem bardziej złożony i chciałbym do niego powrócić. Natomiast bez zasadniczej racjonalizacji wydatków w tych sferach, które pochłaniają duże kwoty z budżetu, które stanowią znaczące obciążenie budżetu, będziemy uprawiali pewnego rodzaju pozorną grę. Będziemy tropili drobne niegospodarności. Drobne, to nie znaczy takie, o których powinniśmy zapominać. Świadomość skali jest tu konieczna.</u>
          <u xml:id="u-122.14" who="#WojciechMisiąg">Nie idzie przy tym o to, byśmy próbowali nadal zmniejszać wydatki na ochronę zdrowia. Nie chodzi o to, byśmy zmniejszali wydatki na oświatę. Chodzi o to, by pieniądze, które kierujemy na oświatę, na ochronę zdrowia, na kulturę fizyczną, kulturę i jeszcze parę innych dziedzin były pieniędzmi dobrze wydanymi.</u>
          <u xml:id="u-122.15" who="#WojciechMisiąg">Padły tutaj wczoraj słowa o solidarności społecznej. Wydaje się, że solidarność społeczna jest również potrzebna wewnątrz tych działów. Poszczególne środowiska bardzo często występują na zewnątrz jako monolity, domagające się pewnych rzeczy. Jeśli nie doprowadzimy do tego, że zaczniemy mówić o tym, co da się zrobić w środku, o tym, gdzie w środku tkwią oszczędności, będziemy się nawzajem oszukiwali. Jeżeli nie powiemy, że w ochronie zdrowia, która ma za mało pieniędzy na pewne podstawowe potrzeby, w wielu regionach, w wielu jednostkach pieniądze są źle wydawane, pieniądze są wyrzucane, pieniądze są marnowane przez złe nawyki, to będziemy sobie nawzajem i całemu społeczeństwu prezentowali błędny obraz sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-122.16" who="#WojciechMisiąg">To pierwsza bardzo istotna sprawa. Drugą, jaką chciałbym poruszyć, jest podnoszona tutaj kilkakrotnie kwestia, która ma bardzo duże znaczenie - kwestia dotacji z budżetu.</u>
          <u xml:id="u-122.17" who="#WojciechMisiąg">W 1987 r. dotacje pożerały połowę polskiego budżetu. To wskaźnik zupełnie koszmarny. Wskaźnik ten zmniejszamy, staramy się zmniejszać. Pan senator Bender powiedział wczoraj, że komuniści mieli odwagę wycofać podwyżkę. Tylko w podtekście tego zdania tkwi przekonanie, że ceny to narzędzie represji starej władzy wobec społeczeństwa, że ceny możemy zadekretować politycznymi decyzjami, zdecydować się na nie albo nie zdecydować ze względu na napięcie społeczne. Odwaga polegająca na wycofaniu podwyżki cen doprowadziła do sytuacji, w której odbiorcy płacą, jeżeli już mówić o konkretnym przykładzie, około 15% kosztów wytworzenia ciepłej wody i centralnego ogrzewania. Ta odwaga, aby wycofywać podwyżki doprowadziła do sytuacji, w której ceny niektórych środków ochrony roślin dwa lata temu stanowiły około 2% kosztów ich wytworzenia. Tak działała ta gospodarka.</u>
          <u xml:id="u-122.18" who="#WojciechMisiąg">Kryliśmy to wszystko dotacjami i doprowadziliśmy do księżycowej gospodarki, w której ceny były politycznymi decyzjami, nie zaś odbiciem realnej sytuacji ekonomicznej. Musiały to wziąć na siebie dwa poprzednie rządy, będzie musiał wziąć to na siebie obecny rząd, a pewnie jeszcze i następne. I to są skutki takiej odwagi.</u>
          <u xml:id="u-122.19" who="#WojciechMisiąg">Dzisiaj trzeba mieć odwagę, żeby powiedzieć, w jakim miejscu jesteśmy. Że możemy dyskutować o strukturze budżetu. Możemy dyskutować o tym, czy dopłacimy jeszcze drugie tyle do wydatków budżetowych na centralne ogrzewanie i ciepłą wodę, nie podnosząc cen i godząc się z tym, że wtedy zabraknie pieniędzy gdzie indziej, czy też będziemy próbowali dążyć do płacenia za to, co zostało wytworzone w takiej skali, w jakiej jest to niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-122.20" who="#WojciechMisiąg">Jest to kwestia twardych realiów ekonomicznych, z którymi liczyć się musimy, od których uciec po prostu chyba się nie da.</u>
          <u xml:id="u-122.21" who="#WojciechMisiąg">Kolejną sprawą, która wymaga poruszenia, jest kwestia osiągnięcia dochodów budżetu nie przez pociągnięcia klasycznego fiskalnego typu, czyli przez wyprowadzenie nowych podatków, przez podwyższenie stawek, ale przez uzyskanie dodatkowych dochodów dzięki poprawie skuteczności aparatu fiskalnego.</u>
          <u xml:id="u-122.22" who="#WojciechMisiąg">I przyznam rację każdemu, kto stwierdzi, że tkwią tutaj bardzo poważne rezerwy, że nasz aparat fiskalny, służby skarbowe, służby celne nie działają jeszcze dostatecznie sprawnie. I będę tak mówił, nie wiążąc tego z aferami. Nie znaczy to, że neguję, lekceważę problem afer. Ale problem zasadniczy, moim zdaniem, leży w czymś zupełnie innym. Mówimy o ograniczeniu środków na administrację. Ale właśnie te służby musimy wzmocnić. I nie jest to, proszę Wysokiej Izby, kwestia tego, czy urzędnik, który zarabia 2 mln zł nie weźmie czasem łapówki, a jeżeli będzie zarabiał 6 czy 7 mln zł, to już nie będzie musiał. Takie podejście byłoby krzywdząc dla 95, o ile nie więcej, procent pracowników tego aparatu. Problem polega na zupełnie czym innym, na innym mechanizmie. Na tym, by przerwać negatywną selekcję, negatywny nabór do pracy w tym aparacie. Można mieć tysiąc dziewięćdziesięciu entuzjastów, można ich mieć pięciuset. Nie można i nie wolno liczyć na to, że będziemy mieli w aparacie skarbowym 30 tys. entuzjastów, ludzi, którzy na tynku pracy są warci trzy razy więcej niż zarabiają tam, gdzie w tej chwili pracują. To jest ta zasadnicza kwestia.</u>
          <u xml:id="u-122.23" who="#WojciechMisiąg">Jeżeli nie będziemy się starali o to, żeby tam pracowali dobrzy fachowcy, którzy wiedzą, ile są warci i którzy powinni dostać za swoją pracę tyle, ile są warci, tyle ile oni naprawdę mogą zarobić, to będziemy doprowadzali do zmniejszenia liczby pracujących w tych służbach ludzi, do tego, że pozostaną w nich coraz gorsi. To jest zasadniczy problem. I to jest kwestia wydatków na aparat fiskalny.</u>
          <u xml:id="u-122.24" who="#WojciechMisiąg">Znowu być może źle zabrzmi stwierdzenie, że najpierw dostaną podwyżki skarbowcy i celnicy, a dopiero potem będą pieniądze dla nauczycieli i lekarzy. Ale to właśnie ci skarbowcy, i właśnie ci celnicy, mają wypracować pieniądze. To od nich, od tego, w jakim stopniu będziemy wstanie zgromadzić tam fachowców, zależy, czy budżet dostanie to, co mu się należy. Od tego, czy będziemy w stanie wprowadzić tam ludzi dobrych - z takich właśnie względów, ze względów na normalny rynek pracy, który się w Polsce zaczyna tworzyć.</u>
          <u xml:id="u-122.25" who="#WojciechMisiąg">Z tego względu również bardzo ostrożnie spoglądam na inne propozycje i sugestie, dotyczące funkcjonowania administracji centralnej. Chcę na przykład powiedzieć, że jestem w pełni za tym, aby było jawne to, co może być jawne. Bo nie każdy dokument może być udostępniony i nie każdy człowiek może mieć wgląd we wszystko.</u>
          <u xml:id="u-122.26" who="#WojciechMisiąg">Ale, przechodząc na moment na własne podwórko, muszę powiedzieć, że nie wyobrażam sobie, aby na nasze sześciuset osobowe Ministerstwo Finansów zwaliła się lawina osób, mogących legalnie żądać, by urzędnicy udzielili im każdej informacji w każdej sprawie, która nie jest tajna. Tego nie wytrzyma ani to ministerstwo, ani w obecnym stanie kadrowym żadne inne ministerstwo i żaden urząd wojewódzki w Polsce; przy takiej administracji, przy takim stanie technicznym i kadrowym, w jakim jesteśmy.</u>
          <u xml:id="u-122.27" who="#WojciechMisiąg">To jest pomysł, ale pomysł do realizacji w pewnym czasie.</u>
          <u xml:id="u-122.28" who="#WojciechMisiąg">Na zakończenie kilka kwestii szczegółowych.</u>
          <u xml:id="u-122.29" who="#WojciechMisiąg">W kilku wypowiedziach podejmowana była sprawa wojska. Była mowa o 24-tysięcznej armii przedwojennej. Powiedzmy od razu, że dzisiaj - ze względu na spadek napięcia, na brak bezpośredniego zagrożenia konfliktu dwóch dużych bloków - państwa zachodnie mają możliwość ograniczania wydatków obronnych. Proszę sprawdzić w dostarczonych materiałach. Stan zawodowej kadry wynosi 103,5 tys. osób Jest to kwestia modelu, który musi być rozstrzygnięty. To kolejna kwestia, której nie rozstrzyga się przez prowizorium, ale przez decyzję o tym, jaka ma być armia. Potem - w zależności od tego, jaka ma być armia i jakie środki są w dyspozycji budżetu - następuje określanie szczegółowych planów wydatków poszczególnych resortów. Nie na odwrót. To nie budżet powinien sterować tym, jak armia powinna wyglądać.</u>
          <u xml:id="u-122.30" who="#WojciechMisiąg">Zakwestionowano również - nie w prowizorium, ale w ustawach towarzyszących - proponowane jeszcze na rok zawieszenie wpłat jednostek budżetowych na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Gotów jestem do upadłego bronić tego zawieszenia. O trudnościach w sferze budżetowej mówiono tu wielokrotnie. Sugestie szły praktycznie w jednym kierunku - wszędzie było za mało pieniędzy. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zgromadził na rachunkach bankowych - w okresie pierwszych 5 miesięcy swojego istnienia - nadwyżkę w wysokości 600 mld zł. Podkreślam jeszcze raz: to nie dochody, ale nadwyżka pozostała po dokonaniu wydatków. To jest sytuacja finansowa zdecydowanie komfortowa. To jest sytuacja, w której można wydawać realne pieniądze na rehabilitację, zmniejszając choć trochę obciążenie jednostek budżetowych. Wydaje się, że to jest rozwiązanie, które może być przyjęte bez szkody dla działalności Funduszu, a z niewątpliwym pożytkiem dla funkcjonowania całej sfery budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-122.31" who="#WojciechMisiąg">Pan marszałek Chełkowski poruszał problem onkologii. Proszę nie odbierać mojej wypowiedzi jako kwestionowania wagi jednej czy drugiej budowy, bo te wszystkie budowy są niezbędne. Wydaje się jednak, że byłoby naruszeniem pewnego normalnego trybu funkcjonowania, gdybyśmy w pewnych konkretnych przypadkach schodzili kilka stopni szczegółowości poniżej tego, co prezentujemy w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-122.32" who="#WojciechMisiąg">Takich obiektów, które wymagają, żeby je dalej finansować, moglibyśmy wymienić znacznie więcej. Nieumieszczenie tego konkretnego zapisu nie spowoduje utraty możliwości finansowania inwestycji, jeżeli wojewoda i resort będą uważali, że kontynuacja tej budowy, że istnienie takiego szpitala i jego szybkie powstanie jest niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-122.33" who="#WojciechMisiąg">Spośród zgłoszonych przez komisje wniosków najistotniejszy, poza wnioskiem Komisji Gospodarki Narodowej, był wniosek Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia, dotyczący zwiększenia strony wydatkowej budżetu państwa o 4 bln zł. Był to wniosek o największych skutkach finansowych. Podczas wczorajszych obrad Komisji Gospodarki Narodowej występowałem przeciwko niemu. Chciałbym to zdanie powtórzyć przed Wysoką Izbą. Nie ma to nic wspólnego z naszą oceną potrzeb służby zdrowia. Wynika tylko z oceny realnych możliwości budżetowych. Nie widzimy możliwości - w pierwszym, najtrudniejszym kwartale - na pełne rozładowania zaległości, jakie powstały w 1992 r. Nie widzimy możliwości zdobycia tych 4 bln zł. Strona wydatkowa to nie tylko kwota, którą się wyda. To jest kwota pieniędzy, którą najpierw trzeba zdobyć. Zdobyć jako dochody budżetu albo zdobyć „skądinąd”. Tylko że tego „skądinąd” w pewnym momencie zaczyna już nam brakować.</u>
          <u xml:id="u-122.34" who="#WojciechMisiąg">Stworzymy pusty zapis albo wymusimy na Narodowym Banku Polskim uruchomienie maszyn. Znowu uruchomienie maszyn! Znowu powrót do tego, co już przeżyliśmy, a co, jak powiedziałem, kosztowało dużo i oby nie musiało nas kosztować po raz drugi!</u>
          <u xml:id="u-122.35" who="#WojciechMisiąg">Dodatkowe finansowanie na kwotę 4 bln zł pociąga za sobą znacznie poważniejsze niż ta kwota skutki finansowe. Cztery biliony złotych to konieczność wyższej obsługi zadłużenia! Jeśli nawet mogłoby się to odbyć za pośrednictwem banków komercyjnych, to nastąpiłaby zasadnicza redukcja możliwości kredytowania gospodarki, a więc i zasadnicza redukcja możliwości uzyskania dochodów, na jakie liczymy. Jeśli namówilibyśmy centralny bank, by nam te pieniądze uruchomił, nie uszczuplając rezerw banków, to system mnożenia się pieniędzy przez rachunki bankowe i tak spowoduje, że wypuścimy w obieg nie 4 bln zł, a mniej więcej 10 bln zł nowych pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-122.36" who="#WojciechMisiąg">Pieniądze, które wychodzą z banku centralnego, składane są się na rachunkach bankowych. Banki mogą z tych pieniędzy udzielać nowych kredytów. Następuje proces zwielokrotniania, a to jest prosta droga do inflacji.</u>
          <u xml:id="u-122.37" who="#WojciechMisiąg">Problemy służby zdrowia muszą być rozwiązane i nie rozwiążemy ich w ciągu kwartału. Stąd też, choć z ciężkim sercem, apeluję o odrzucenie wniosku i o przyjęcie rządowych propozycji prowizorium rządowego.</u>
          <u xml:id="u-122.38" who="#WojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na zakończenie chciałbym się odnieść do tego, co powiedział wczoraj pan senator Piotrowski. Apelował o program nadziei i zgodzę się, że dużej wyobraźni trzeba, by dostrzec nadzieję w tym prowizorium.</u>
          <u xml:id="u-122.39" who="#WojciechMisiąg">Chcę jednak powiedzieć, że szukanie nadziei na miesiąc, szukanie objawów poprawy - a jednocześnie próbowanie zaspokojenia żądania natychmiast, od razu, bez liczenia się z możliwościami - jest właśnie nadzieją na chwilę. Za kwartał doprowadzi nas to do sytuacji, w której konstrukcja programu nadziei będzie praktycznie niemożliwa. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo panu ministrowi. Może są jakieś pytania do pana ministra ze strony pań i panów senatorów? Nie ma?</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#AndrzejCzapski">Proszę o zabranie głosu przewodniczącego Komisji Gospodarki Narodowej, pana senatora Baranowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#JanuszBaranowski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#JanuszBaranowski">Komisja Gospodarki Narodowej proponuje zająć stanowisko analogiczne do podanego w druku nr 6A.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#JanuszBaranowski">Senat po rozpatrzeniu projektu ustawy o prowizorium budżetowym na okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 marca 1992 r., zajmuje następujące stanowisko:</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#JanuszBaranowski">Po pierwsze, Rada Ministrów przedstawiła Senatowi projekt ustawy budżetowej dopiero 16 grudnia 1991 r. Zgodnie z art. 33 ust. 5 prawa budżetowego podstawą gospodarki finansowej państwa jest, do czasu uchwalenia odpowiedniej ustawy, przedstawiony Sejmowi projekt ustawy o prowizorium budżetowym. Jednocześnie obowiązują stawki należności budżetowych ustalone w tym prowizorium.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#JanuszBaranowski">Po drugie, projekt ustawy o prowizorium budżetowym opiera dochody budżetowe wynikające z projektowanych zmian w ponad 50 ustawach, które to zmiany w pakiecie 5 ustaw wpłynęły do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 18.12.1991 r. Według intencji rządu zmiany ustaw winny wejść w życie od 1 stycznia bieżącego roku, gdyż w przeciwnym razie dochody budżetowe znacznie zmaleją.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#JanuszBaranowski">Po trzecie, potrzeby społeczno-gospodarcze kraju w wersji przedstawionego prowizorium nie są w pełni zaspokojone.</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#JanuszBaranowski">Po czwarte, mimo wyżej wymienionych zastrzeżeń, nie mogąc wskazać źródeł finansowania wydatków budżetowych, Senat opiniuje pozytywnie przedstawiony projekt ze względu na trudną sytuację państwa.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#JanuszBaranowski">Za tym stanowiskiem głosowało dziesięciu senatorów, przeciw - czterech, a wstrzymało się - dwóch.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#JanuszBaranowski">Proponuje się oddalić wniosek pana senatora Edwarda Wendego z następujących powodów. Skoro pan prezydent za pośrednictwem swego ministra złożył deklarację, to minister finansów powinien wprowadzić automatycznie odpowiednią poprawkę. Pan minister Misiąg podkreślał, że jeżeli są takie możliwości, to należy zmniejszyć budżet Kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta, ale może to uczynić Sejm.</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#JanuszBaranowski">Proponuje się odrzucić w tym stadium prac nad ustawą o prowizorium wniosek pana senatora Adama Struzika, ponieważ roszczenia komisji sejmowych są dalej idące.</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#JanuszBaranowski">Z tego samego powodu proponuje się odrzucić wniosek panów senatorów Zbigniewa Komorowskiego i Jana Musiała. Zwolnienie importu uzbrojenia i sprzętu wojskowego od cła należy do decyzji Rady Ministrów. Zdaniem pana senatora Janusza Woźnicy zwolnienie takie nie sprzyja polskiemu przemysłowi zbrojeniowemu. Ale czy sprzyja polskiej obronności?</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#JanuszBaranowski">Wniosek pana marszałka Senatu, Augusta Chełkowskiego w sprawie zmian w wydatkach budżetowych na inwestycje centralne wydaje się nieporozumieniem. Nie praktykuje się bowiem umieszczania w jednym zadaniu dwóch rzeczywistych zadań. Propozycja zmierzała do tego, aby kwotę około 45 miliardów zł, przeznaczonych na budowę Centrum Onkologii w Warszawie, przeznaczyć także na Centrum Onkologii w Gliwicach. Przy czym ostatnie z dyspozycji wojewody. Każde zadanie musi mieć zaplanowaną kwotę, a pan marszałek nie podał propozycji kwoty przeznaczonej na te zadania. Przy okazji rodzi się pytanie, co z centrum w Kielcach, co z centrum kliniczno-dydaktycznym Akademii Medycznej w Łodzi?</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#JanuszBaranowski">Jeżeli chodzi o propozycje poprawek zgłoszonych przez panów senatorów Edmunda Jagiełłę i Jerzego Madeja o powołanie sejmowo-senackiej komisji nadzwyczajnej, której zadaniem byłoby ustalenie rzeczywistego udziału przedstawicieli administracji państwowej i rządowej w aferach gospodarczych, to jakkolwiek wniosek wypłynął w czasie debaty nad prowizorium, to może być przedmiotem uchwały, rezolucji, oświadczenia, deklaracji, apelu. Jest to zgodne z art. 48 regulaminu.</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#JanuszBaranowski">Podobne stanowisko zajmuje Komisja Gospodarki Narodowej wobec propozycji oświadczenia zgłoszonego przez Komisję Praw Człowieka i Praworządności.</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#JanuszBaranowski">W uzasadnieniu należy odnieść się także do wczorajszego wystąpienia pana premiera Jana Olszewskiego, który szczerze powiedział, że nikt nie wie, z jakim deficytem weszliśmy w ten rok. Czy wynosi on 20 czy 40 bilionów złotych. Prowizorium należy zatem traktować formalnie, bo pan premier zapowiedział ewentualne korekty. Należy okazać zaufanie panu premierowi Olszewskiemu i panu ministrowi Lutkowskiemu co do ich dobrej woli, co do ich gospodarności. Jeżeli będzie to możliwe, a chyba Wysoka Izba jest tego pewna po wypowiedzi pana premiera, rząd zwiększy kwoty przeznaczone na zdrowie, obronę narodową, oświatę itp.</u>
          <u xml:id="u-124.15" who="#JanuszBaranowski">Należy podkreślić, że ustawa o prowizorium wróci do Senatu z Sejmu. I wtedy wszelkie poprawki przemyślane, uzgodnione z komisjami Sejmu i Senatu, może z poszczególnymi posłami z regionów, klubami poselskimi, organizacjami gospodarczymi, należy do niej wnieść. Trzeba pamiętać jednak o tym, że ich realizacja wymaga pieniędzy. A te trzeba wypracować, nie zaś odbierać społeczeństwu.</u>
          <u xml:id="u-124.16" who="#JanuszBaranowski">Nasuwa mi się tu osobista refleksja, że dzisiejsze głosowanie nad stanowiskiem Senatu jest tylko formalnością, która ma naprawić stan, jaki nie powinien powstać w państwie prawa, tym bardziej że w obu izbach zasiada wielu znamienitych prawników. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-124.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Panie i Panowie Senatorowie! Sytuacja jest taka, że mamy wniosek Komisji Gospodarki Narodowej, który zgodnie z regulaminem powinien być głosowany jako pierwszy. Zapytuję panów senatorów wnioskodawców poprawek, czy podtrzymują swoje poprawki? W prezydium są cztery poprawki formalnie złożone przez pana senatora Struzika, pana marszałka Chełkowskiego, pana senatora Wendego i wspólna panów senatorów Jagiełły i Madeja. Pytanie do panów senatorów Hałasy, Komorowskiego i Musiała, co z ich poprawkami?</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#AndrzejCzapski">Proszę bardzo, pan senator Komorowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#ZbigniewKomorowski">Wspólnie z panem senatorem Musiałem oficjalnie wycofujemy swoją poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Pan senator Hałasa?</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#komentarz">(Senator Józef Hałasa: My wniosek grupy „Solidarności” wycofujemy)</u>
          <u xml:id="u-127.2" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Pan senator Struzik chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-127.3" who="#komentarz">(Senator Adam Struzik: Ja podtrzymuję wniosek)</u>
          <u xml:id="u-127.4" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Wniosek pana marszałka jest podtrzymany, ponieważ oświadczył mi to przed posiedzeniem.</u>
          <u xml:id="u-127.5" who="#komentarz">(Senator Edmund Jagiełło: Panie Marszałku, nasz wniosek będzie proponowany Wysokiej Izbie w formie oddzielnej uchwały, czyli dzisiaj wycofujemy go)</u>
          <u xml:id="u-127.6" who="#AndrzejCzapski">Rozumiem, że wycofujecie panowie swoją propozycję.</u>
          <u xml:id="u-127.7" who="#komentarz">(Senator Edmund Jagiełło: Tak - oddzielna uchwała)</u>
          <u xml:id="u-127.8" who="#AndrzejCzapski">Proszę bardzo, pan senator Śnieżko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#StefanŚnieżko">Co do oświadczenia Komisji Praw Człowieka i Praworządności, na temat którego pan przewodniczący przed chwilą się wypowiedział, że to może być przedmiotem odrębnej uchwały czy też odrębnego oświadczenia. Oświadczenie to, jeżeli Wysoki Senat pamięta, zawierało ogólny wniosek na przyszłość, rodzaj apelu do rządu, aby pilnie uwzględnił w swoich działaniach, zwłaszcza w sferze finansów w 1992 r., obok działań zmierzających do usprawnienia gospodarki także potrzebę zagwarantowania funkcjonowania podstawowych instytucji państwowych, zapewniających bezpieczeństwo obywateli i praworządność.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#StefanŚnieżko">Wyrażamy pogląd, iż wszelkie inicjatywy zmierzające do przebudowy gospodarki będą daremne przy jednoczesnym obumieraniu instrumentów państwa, mających kluczowe znaczenie dla jego funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#StefanŚnieżko">Treść tego oświadczenia jest, jak widać, zgodna z tym, co przed chwilą powiedział pan minister Misiąg o potrzebach podstawowych instytucji państwa. O tym, że o ile będą one dobrze funkcjonowały, znajdą się i pieniądze na wydatki.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#StefanŚnieżko">Proponowałbym, żeby to oświadczenie stało się załącznikiem do uchwały, bo ono przecież niczego nie zmienia, nie koryguje. Jest to po prostu pewien apel, który wyraża pogląd do uwzględnienia, powiedziałbym de lege ferenda, na przyszłość, przy konstruowaniu budżetu. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#AndrzejCzapski">Czy to wszystko? Proszę, pan senator Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#WalerianPiotrowski">Chciałbym się przyłączyć do apelu i zarazem rozszerzyć wniosek pana senatora Śnieżki. Proponuję, by załącznikiem do naszej uchwały stały się także uchwały poszczególnych komisji. Mianowicie te, które nie występują z formalnymi wnioskami o korektę prowizorium budżetowego, ale które zawierają też tego rodzaju apele, by rząd rozważył potrzeby tych dziedzin gospodarki, które byty przedmiotem zainteresowania poszczególnych komisji.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#WalerianPiotrowski">Mój wniosek zmierza do tego, by prace komisji nie poszły na marne, by zostały przekazane również z zasadniczą uchwałą Sejmowi. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Pan senator Juszkiewicz, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#RyszardJuszkiewicz">Na marginesie wczorajszego oświadczenia pana premiera i tego, o czym mówił dziś pan marszałek, mam pytanie do pana ministra Misiąga, dotyczące tego, że nikt nie wie, jaki jest stan naszych obciążeń finansowych na ten rok.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#RyszardJuszkiewicz">Otóż moje pytanie brzmi: dlaczego nikt nie wie, jaka jest suma obciążeń? Czy mógłby mi pan, jako laikowi, złożyć tego rodzaju oświadczenie? Wszak był pan w poprzednim rządzie i sądzę, że winien pan wiedzieć więcej niż my na ten temat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Czy pan minister mógłby odpowiedzieć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#WojciechMisiąg">Stwierdzenie, że nie wiemy, jakie są obciążenia finansowe na ten rok, bez żadnego komentarza, jest oczywiście mylące. Znamy dokładnie nasze obciążenia dotyczące systemu bankowego, które są ujęte w tych projektach. Jedyna kwestia, która jest nie do końca jasna, to zobowiązania jednostek budżetowych. Sprawozdawczość budżetowa nie zawierała dotychczas informacji o tym, jakie są wielkości nie zapłaconych przez poszczególne jednostki rachunków. Wielkości, którymi dysponujemy, i które znamy, pochodzą z pewnych nieformalnych szacunków dokonywanych przez poszczególne resorty. Wobec tego można powiedzieć, że jesteśmy w stanie oszacować pewną górną kwotę, górną granicę sumy, którą jednostki pozostawiły po sobie jako zaległości z zeszłego roku. Nie jest to natomiast kwota, która ma swoje księgowe, sprawozdawcze uzasadnienie. Wobec tego musimy z ostrożności mówić tylko o pewnym szacunku kwoty, nie zaś o zarejestrowanym zadłużeniu skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#WojciechMisiąg">Taki sens miało oświadczenie premiera Olszewskiego. I to jest skala dokładności, jaką możemy posługiwać się, używając pojęcia zaległości. Prawdopodobnie kwota wszystkich zaległości wynosi 6–8 bilionów złotych. Żeby odnieść to do czegoś… Jeżeli panowie senatorowie popatrzą na prowizorium na ten miesiąc, to 8 bilionów złotych to jest mniej więcej zaległość odpowiadająca jednotygodniowym wydatkom budżetu państwa. Oczywiście, 8 bilionów złotych to sporo pieniędzy, ale nie jest to kwota oznaczająca ukrytą jeszcze, drugą katastrofę finansową. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję panu ministrowi. Czy pan senator…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#RyszardJuszkiewicz">Przykro mi, ale nie jestem przekonany co do tego, o czym mówił pan minister. Uważam, że różnica, którą pan podał, jest zbyt duża. Będę głosował, oczywiście, za prowizorium, ponieważ darzę ten rząd głęboką wiarą i tylko nie chciałbym jeszcze raz się zawieść. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję panu senatorowi. Panie i Panowie Senatorowie, mam wątpliwość, czy uchwały poszczególnych komisji i uchwała Komisji Praw Człowieka i Praworządności, mogą być załącznikiem do uchwały zawierającej stanowisko Senatu wobec prowizorium. Regulamin nie przewiduje takiej możliwości. Można by podjąć w tej sprawie osobną uchwałę, która w jakiś sposób sumowałaby stanowiska poszczególnych komisji. Do Sejmu powinna wpłynąć nasza uchwała bez załączników. Takie jest moje stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#AndrzejCzapski">Co może na ten temat powiedzieć Komisja Regulaminowa?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#StefanŚnieżko">Uważam, że nie ma przeszkód, aby do uchwały dołączano tego rodzaju dokumenty, w postaci załączników, różnego rodzaju opinii i apeli, które Senat uzna za celowe. Wiążą się one z treścią uchwały, ale nie stanowią jej normatywnej części. Uważam, że nie ma w regulaminie przeszkód, aby te oświadczenia czy uchwały - w ogóle wszelkiego rodzaju dokumenty, które były dyskutowane i przedstawiane na posiedzeniu Senatu - zostały uznane przez Senat za załącznik do uchwały. Za załącznik, nie zaś część normatywną uchwały. Nie widzę przeszkód, żeby tak się stało.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#AndrzejCzapski">Uchwały poszczególnych komisji bardzo często są sprzeczne ze stanowiskiem Komisji Gospodarki Narodowej. Co one mają oznaczać w tym momencie dla Sejmu… Proszę bardzo, pan senator Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#LeszekPiotrowski">Na podstawie art. 54 regulaminu chcę wyrazić pogląd przeciwny do wyrażonego przez panów senatorów Śnieżkę i Piotrowskiego co do możliwości załączania do uchwały dotyczącej prowizorium budżetowego innych uchwał, rezolucji, wniosków itd.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#LeszekPiotrowski">Wydaje mi się, że art. 54, w ust. 3 jest jasny, bo stwierdza, że „Komisja Gospodarki Narodowej przedstawia Senatowi sprawozdanie komisji senackich w sprawie rozpatrywanego projektu, wraz z projektem stanowiska Senatu”. A w ust. 4, jest również jasne, że „Senat po przeprowadzeniu debaty uchwala stanowisko w sprawie projektów ustawy”.</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#LeszekPiotrowski">Wydaje mi się, że w tej sytuacji umotywowane i jasne stanowisko przedstawione przez senatora Baranowskiego, przewodniczącego Komisji Gospodarki Narodowej, powinniśmy poddać głosowaniu. A potem zająć się poszczególnymi projektami uchwał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Pan senator Walerian Piotrowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#WalerianPiotrowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#WalerianPiotrowski">Nasz wniosek o dołączenie tych dokumentów nie zmierza do podważenia zasadniczego tenoru uchwały. Zasadniczy wniosek Komisji Gospodarki Narodowej Senatu zmierza do tego, by Senat nie zgłaszał zastrzeżeń do prowizorium budżetowego. Równocześnie w tej uchwale zawarta jest konstatacja, iż przedstawione prowizorium budżetowe nie zaspokaja potrzeb społeczno-gospodarczych kraju, co jest oczywistością. Uchwała nie zawiera jednakże, bo nie musi, szerszego rozwinięcia tego tematu. Natomiast w uchwałach poszczególnych komisji - myślę o tych uchwałach, które nie zmierzają do podważenia wniosku końcowego - są zawarte pewne rozważania, sugerujące rządowi dokonanie pewnych korekt i może także wewnątrz budżetowych przesunięć, dla lepszego zaspokojenia potrzeb omawianych dziedzin. Przy czym rozważania te nie zawierają treści, która zobligowałaby rząd do czegokolwiek. Ale są to rozważania, które mogą służyć i rządowi, i Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#WalerianPiotrowski">Dlatego sądzę, że wnioski, które wyprowadził pan senator Leszek Piotrowski z regulaminu, nie przeczą naszemu postulatowi, by te dokumenty stanowiły załączniki do uchwały. Nie osłabia to wniosku końcowego, a wręcz przeciwnie, stanowi dodatkowe uzasadnienie naszej uchwały w tej części, gdzie mówi się, że nie są zaspokojone potrzeby i że wzgląd na interes państwa, także ten bieżący, skłania nas do wyrażenia opinii pozytywnej przez niezgłoszenie zastrzeżeń. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Pan senator Śnieżko, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#StefanŚnieżko">O oświadczeniach czy też stanowiskach innych komisji nie chcę tutaj mówić, bo musiałbym przypomnieć ich treść. Mnie chodzi głównie o oświadczenie Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Jego treść w żadnej mierze i z całą pewnością nie narusza uchwały aprobującej przedstawione prowizorium. Zawiera ono pewien pogląd na konstruowanie budżetu w przyszłości. Ze wszech miar uważam, że może się znaleźć właśnie w załączniku do tej naszej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#StefanŚnieżko">Wreszcie, czytając art. 54, również nie znajduję w nim przeszkód co do tego, aby znalazł się w załączniku niesprzecznym z treścią uchwały. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Pan senator, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#JerzyChmura">Ubiegł mnie trochę pan senator Piotrowski. Ja również chciałbym wskazać, iż ta uchwała - szczególnie uchwała podjęta przez komisję praworządności - stanowi niejako o tym, iż treść uchwały proponowanej przez Komisję Gospodarki Narodowej nie jest treścią pustą. Musi ona znaleźć uzasadnienie właśnie dla części trzeciej, w której komisja wskazuje na wątpliwości co do tego, czy projekt prowizorium budżetowego zaspokaja potrzeby kraju, bo jest to puste stwierdzenie. Komisja Gospodarki Narodowej powinna złożyć wniosek, aby do tej uchwały załączyć jakieś uzasadnienie. A takim uzasadnieniem jest właśnie stanowisko komisji praworządności mówiące o tym, że uchwała nie zaspokaja w całości potrzeb społecznych. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Komisja powinna, ale komisja tego nie uwzględniła. Tylko komisja społeczna zaprezentowała swoje stanowisko jednoznacznie.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#AndrzejCzapski">Pani senator Skowrońska chciała zabrać głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Tak. Reprezentuję stanowisko zbieżne ze stanowiskiem kolegi Leszka Piotrowskiego. Stanowczo regulamin nie przewiduje, aby coś poza oficjalnymi dokumentami Senatu, które mają formę uchwały Senatu, a w tym konkretnym przypadku - uchwały określonej wyraźnie co do swojego zakresu w art. 54, mogło być w sposób oficjalny przekazane Sejmowi. Jest sprawą oczywistą, że Sejm może w ramach swojej pracy korzystać ze stenogramu całego posiedzenia Senatu, ze wszystkich dokumentów i publikacji prasowych z posiedzeń komisji oraz z uchwał komisji. Nie są to jednak oficjalne dokumenty Senatu i nie mogą stanowić oficjalnych załączników, które musiałyby być również, tak jak uchwały, w sposób oficjalny przez Sejm rozpatrywane. Dlatego dalszy ciąg tej dyskusji uważam za bezprzedmiotowy. W praktyce natomiast Sejm może wejść w posiadanie wszystkich materiałowi każdego słowa, które zostało powiedziane w czasie debaty nad prowizorium. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Pan senator Juszkiewicz jeszcze chciał coś powiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#RyszardJuszkiewicz">Ja jeszcze raz, aczkolwiek w innej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#RyszardJuszkiewicz">Otóż popieram stanowisko, które wyrazili koledzy Piotrowski i Śnieżko. Uważam, że art. 54 nie zabrania dokonania tego rodzaju aneksu. Moim zdaniem, nie chodzi tu tylko o względy formalne, ale o względy głęboko merytoryczne, a mianowicie o moralne związanie rąk rządowi. To oświadczenie, które złożył minister Misiąg, ma istotne znaczenie i może należeć, tak jak aneks w książce monograficznej, do zasadniczego dokumentu, który nie będzie podważany, tak jak to uczynił pan senator Baranowski. Dlatego jestem za tym, żeby to było załączone.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Pan senator Piotrowski, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#WalerianPiotrowski">Proponuję, by Senat w kwestii, czy dołączyć do tej uchwały załączniki czy też nie, zajął stanowisko po przegłosowaniu samej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#WalerianPiotrowski">Jeśli natomiast chodzi o pkt 4 uchwały, proponuję wniesienie następującej poprawki. Zamiast: „Senat opiniuje pozytywnie przedstawiony projekt”, proponuję byśmy wprowadzili sformułowanie, że „Senat nie zgłasza zastrzeżeń do przedstawionego projektu prowizorium budżetowego”.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#WalerianPiotrowski">Prawnie wniosek jest taki sam. Nie zawiera natomiast pozytywnego zaopiniowania, które stałoby w pewnej sprzeczności z punktem trzecim.</u>
          <u xml:id="u-152.3" who="#komentarz">(Wicemarszałek Andrzej Czapski: Panie Senatorze, jest to coś odmiennego od stanowiska komisji i wymaga przyjęcia przez komisję)</u>
          <u xml:id="u-152.4" who="#WalerianPiotrowski">Oczywiście.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#AndrzejCzapski">Pan senator Baranowski chciałby zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#JanuszBaranowski">Chciałem powiedzieć, że gdyby nie było zastrzeżeń, to nie byłoby też pierwszego, drugiego i trzeciego punktu, Panie Senatorze, i dlatego nie mogę zgodzić się na takie stwierdzenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#AndrzejCzapski">Czy pan senator Piotrowski podtrzymuje swój wniosek?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#WalerianPiotrowski">Podtrzymuję, ponieważ z tego, co powiedział pan senator Baranowski, wynika, iż mając zastrzeżenia, opiniuje pozytywnie. Jest to mniejszy stopień aprobaty niż pozytywne zaopiniowanie tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#komentarz">(Senator Janusz Baranowski: Jest to wybranie z dwóch…)</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#komentarz">(Wicemarszałek Andrzej Czapski: Przepraszam…)</u>
          <u xml:id="u-156.3" who="#WalerianPiotrowski">Myślę, że nie będziemy kruszyć o to kopii. Dziękuję uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#AndrzejCzapski">Panie i Panowie Senatorowie, wniosek pana Piotrowskiego nie jest sformułowany na piśmie. Trzeba byłoby…</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#komentarz">(Senator Walerian Piotrowski: Nie podtrzymuję tego wniosku)</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#AndrzejCzapski">Wycofuje pan, Senatorze?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#WalerianPiotrowski">Nie podtrzymuję tego wniosku, myślę, że sprawa nie jest tej wagi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Senator Piesiak, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#AndrzejPiesiak">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#AndrzejPiesiak">Myślę, że trzeba wyjaśnić pewną sprawę formalną.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#AndrzejPiesiak">Oczywiście Senat może przyjąć bez zmian, bez wprowadzenia poprawek, uchwałę Komisji Gospodarki Narodowej, może również wprowadzić do projektu tej uchwały zmiany, które będą przyjęte na posiedzeniu plenarnym. Chciałem tylko zwrócić uwagę na to, że komisja te wszystkie argumenty, o których tu mówimy, rozważała i ich nie uwzględniła. Senat ma natomiast prawo zmienić to, co komisja przygotowała, bo najwyższą władzą jest jego plenarne posiedzenie. I tylko tyle.</u>
          <u xml:id="u-160.3" who="#AndrzejPiesiak">Jeżeli chodzi o wniosek pana senatora Śnieżki, to uważam, że jeżeli już, to powinien zmierzać w tym kierunku, żeby wprowadzić zmianę do uchwały, nie zaś dołączać załącznik czy aneks. Tylko w tym kierunku powinien iść ten wniosek, jeżeli chodzi o stronę formalną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Proponuję następującą procedurę. Przegłosujemy wniosek Komisji Gospodarki Narodowej. Opowiedzenie się przeciw temu wnioskowi może oznaczać możliwość głosowania za poprawkami bądź odrzucenia projektu uchwały w całości. W dalszej kolejności proponuję poddać pod głosowanie stanowiska poszczególnych komisji jako odrębne uchwały Senatu bezpośrednio dotyczące nie materii prowizorium, ale całej filozofii tworzenia budżetu. Pan senator Jagiełło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#EdmundJagiełło">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#EdmundJagiełło">Sądzę, że pierwszy powinien być poddany pod głosowanie wniosek Komisji Spraw Społecznych i Zdrowia jako najdalej idący w skutkach finansowych i zmieniający zasadniczo treść uchwały. I dopiero jeśli ten zostanie odrzucony, dalsze. Inne projekty uchwał czy propozycje nie mają skutków finansowych, wobec tego mogą być przegłosowane w drugiej kolejności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#AndrzejCzapski">Panie Senatorze, regulamin mówi inaczej. Pierwszy powinien być głosowany wniosek Komisji Gospodarki Narodowej. Senatorowie powinni być świadomi tego, że chcąc głosować za poprawkami, powinni głosować przeciwko wnioskowi komisji. Zgodnie z regulaminem nie mogę przyjąć pańskiej sugestii.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#AndrzejCzapski">Przystępujemy… Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#KazimierzPoniatowski">Mam pytanie, czy w tym projekcie uchwały przedstawionym przez Komisję Gospodarki Narodowej w pkt 4 po słowach: „nie mogąc wskazać źródeł”, lub między tymi słowami, nie należało umieścić takiego tekstu: „nie mogąc wskazać innych czy też dodatkowych źródeł finansowania”, bo źródła finansowania wydatków budżetowych są w prowizorium, m.in. podatki, dochody niepodatkowe, wskazane. Czy tu nie należałoby po słowie „wskazać” umieścić słowa: „nowych, dodatkowych, innych”. Takie mam pytanie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#AndrzejCzapski">Proszę bardzo, pan senator.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#AdamStruzik">Panie Marszałku, może stworzyć się pewien paradoks. Jeśli będą senatorowie, którzy będą głosowali przeciw ze względu na to, że zechcą później poprzeć moją poprawkę i będą senatorowie, którzy będą, być może, generalnie przeciw, to stworzy się sytuacja paradoksalna. Nie będzie się głosować przeciw z takiej samej intencji. Mnie się wydaje, że pan senator Jagiełło ma rację, iż jako dalej idący jest ten wniosek, który ja przedstawiłem - o zwiększenie budżetu o 4 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#komentarz">(Wicemarszałek Andrzej Czapski: Ja może nie obawiałbym się tego pata na tak odległą przyszłość)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#JanuszBaranowski">Panie Marszałku!</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#JanuszBaranowski">Uważam, że wniosek o dodanie słów „wskazać dodatkowe” jest bardzo dobry i komisja, jak widzę, przychyla się do tego stanowiska, traktując je jako autopoprawkę.</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#JanuszBaranowski">Jeżeli chodzi natomiast o to, czy nasz wniosek jest dalej idący, czy też nie - nie byłbym tak tego pewny. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#AndrzejCzapski">Proszę bardzo, panów senatorów o nieformalizowanie dyskusji, bo chyba niepotrzebnie tracimy czas. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#ZdzisławCzarnobilski">Popierałbym jednak wniosek senatora Jagiełły i prosiłbym pana marszałka, żeby Biuro Prawne wypowiedziało się, czy nasz wniosek jest sprzeczny z regulaminem i zdrowym rozsądkiem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#AndrzejCzapski">Jeśli chodzi o zdrowy rozsądek, nie chcę się wypowiadać. Regulamin wymaga przepracowania w wielu punktach. Zresztą prezydium zwracało się do komisji regulaminowej o projekt nowego regulaminu. Póki co dotychczasowy regulamin nie zezwala na takie głosowanie. Wymaga głosowania przede wszystkim wniosku komisji, a później wszystkich innych, indywidualnych wniosków. Tym bardziej że propozycja pana senatora Struzika jest wnioskiem indywidualnym, nie zaś wnioskiem komisji. Nierównoważne są wnioski jednego senatora i wnioski wypracowane przez komisje w trakcie kilku posiedzeń. Nie chciałbym już na ten temat podejmować dyskusji. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#EdmundJagiełło">Panie Marszałku!</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#EdmundJagiełło">W art. 47 mówi się właśnie tak, że jeśli są dwa różne wnioski lub jest ich więcej, to najdalej idący wniosek komisji - a jest to nie wniosek pana senatora Struzika tylko komisji - głosuje się jako pierwszy. Uważam, że w skutkach finansowych dla budżetu państwa ta propozycja idzie dalej niż wniosek Komisji Gospodarki Narodowej. Uważam, że bardziej obciąża budżet, czyli jest zdecydowanie dalej idąca niż wniosek komisji, który jest wnioskiem zaporowym. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#AndrzejCzapski">Panie Senatorze, art. 47 mówi tak: „Po przeprowadzeniu debaty marszałek poddaje pod głosowanie stanowisko komisji lub odrębnie każdą zaproponowaną przez komisję zmianę w ustawie. W przypadku zajęcia stanowiska przez kilka komisji, jako pierwszy głosuje się wniosek najdalej idący”. Powtarzam - jest to wniosek pana senatora Struzika, nie komisji. Proszę bardzo. Pani senator.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#AnnaBoguckaSkowrońska">Uważam, że pan marszałek ma rację. A jeszcze chcę tę rację poprzeć dodatkowo tym, że jest szczególny tryb procedowania, jeżeli chodzi o sprawy budżetowe. Art. 54 mówi, że nie ma równorzędnych wniosków różnych komisji. Komisja Gospodarki Narodowej przedkłada swój wniosek jako stanowisko Senatu. I to jest priorytet. I nie ma tu ocen, który wniosek jest dalej idący. To nie są wnioski w tej debacie równorzędne. Mogą być traktowane - jeżeli by nie przeszedł wniosek Komisji Gospodarki Narodowej - jako dalsze, ale na pewno nie równorzędnie. Art. 54, jako szczególny, wyklucza inną możność głosowania, niż podaje to pan marszałek. Bardzo proszę, żeby pan marszałek zakończył na tym dyskusję, ponieważ prezentuje pan pogląd zgodny z regulaminem. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Zamykam dyskusję na ten temat. Proponuję rozpoczęcie głosowania.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#AndrzejCzapski">Przypominam raz jeszcze: głosowanie za wnioskiem komisji oznacza głosowanie przeciw jakiejkolwiek poprawce. Głosowanie przeciwko wnioskowi komisji daje później szansę głosowania za poszczególnymi poprawkami bądź w ogóle za odrzuceniem stanowiska komisji.</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#AndrzejCzapski">Proszę o naciśnięcie przycisku z napisem „obecny”.</u>
          <u xml:id="u-174.3" who="#AndrzejCzapski">Kto jest za przyjęciem projektu uchwały przedstawionego przez Komisję Gospodarki Narodowej proszę o naciśnięcie przycisku „za” i podniesienie ręki. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-174.4" who="#AndrzejCzapski">Kto jest przeciw? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-174.5" who="#AndrzejCzapski">Kto się wstrzymał od głosu? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-174.6" who="#AndrzejCzapski">Stwierdzam, że Senat przyjął uchwałę o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1992 r. większością 51 głosów za, przeciw - 21, wstrzymujących się od głosu było 12 osób.</u>
          <u xml:id="u-174.7" who="#komentarz">(Głosowanie nr 1).</u>
          <u xml:id="u-174.8" who="#AndrzejCzapski">Wobec tego pozostałe poprawki są bezprzedmiotowe.</u>
          <u xml:id="u-174.9" who="#AndrzejCzapski">Czy rozpatrujemy w tej chwili sprawę dodatkowych uchwał komisji? Wymaga to formalnego zgłoszenia przez poszczególne komisje. Komisja Praw Człowieka i Praworządności, w osobie pana senatora Śnieżki, zgłosiła taki projekt. Czy taki projekt otrzymali wszyscy państwo senatorowie?</u>
          <u xml:id="u-174.10" who="#komentarz">(Senator Edward Wende: Zgłosiłem jako przewodniczący komisji Spraw Zagranicznych)</u>
          <u xml:id="u-174.11" who="#komentarz">(Wicemarszałek Andrzej Czapski: Każda uchwała musiałaby być osobno głosowana)</u>
          <u xml:id="u-174.12" who="#komentarz">(Senator Walerian Piotrowski: Także zgłosiłem jako załącznik przedstawioną przez prezydium uchwałę Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych)</u>
          <u xml:id="u-174.13" who="#AndrzejCzapski">Uważam, że to nie mogą być załączniki. Mogą to być odrębne uchwały w sprawie budżetu czy w sprawie prowizorium budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-174.14" who="#AndrzejCzapski">Czy pan senator Piotrowski chciał zabrać głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#WalerianPiotrowski">Nasza propozycja, czy nasza myśl nie zmierza do tego, by Senat zajmował stanowisko w kwestii uchwał poszczególnych komisji. Stale podkreślam, że nie są one sprzeczne z przegłosowanym przed chwilą stanowiskiem Senatu, a zawierają pewien materiał do rozważań na temat stosowania budżetu, na temat przyszłego stanowiska Sejmu w tej sprawie, również w odniesieniu nie do preliminarza budżetowego, ale do tej części inicjatywy rządowej, która obejmuje tzw. pakiet ustaw. Stąd też jest niemożliwe, by dzisiaj Senat zajął stanowisko w odniesieniu do każdego z tych dokumentów. Nasza propozycja zmierza tylko do tego, by te dokumenty dotarły również do Sejmu. Oczywiście mogą one dotrzeć, tak jak mówiła pani senator Bogucka-Skowrońska, poprzez prawo Sejmu do zapoznawania się ze wszystkim, co dzieje się w tej izbie. Myślę, że tego rodzaju nadzieja, iż Sejm zechce sięgnąć po wszystkie dokumenty, w tym także uchwały komisji, nie jest nadzieją dostatecznie uzasadnioną. Stąd właśnie ta propozycja. Przecież wszystkie te uchwały składają się także na rezultat, na przyjęty dziś kształt uchwały. Zawierają one w sobie przemyślenia komisji.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#WalerianPiotrowski">Oczywiście można zająć odmienne stanowisko i przyjąć, że uchwała nie powinna mieć żadnych załączników. Nie jest to kwestia merytoryczna w takim zakresie, by Senat musiał zajmować stanowisko w odniesieniu do każdej uchwały, bo wtedy uchwały te stałyby się uchwałami Senatu. A o to wcale nie chodzi. Nawet nie mogłoby to nastąpić. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#AndrzejCzapski">Panie Senatorze, stanowiska wszystkich komisji są załącznikami w dokumentach Senatu. Komisje sejmowe mogą z tych dokumentów korzystać. Myślę, że powinno być tak, iż po rozpatrzeniu drugiego punktu porządku dziennego, mianowicie po wyborach do Krajowej Rady Sądownictwa, będzie okazja do zrobienia przerwy. Zainteresowane komisje powinny zebrać się i podjąć temat przedłożenia swoich uwag jako propozycji odrębnych uchwał, które poddamy pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#AndrzejCzapski">Czy pan senator Wende chciał jeszcze coś powiedzieć?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#EdwardWende">Chciałem zastanowić się, Panie Marszałku, nad tym, że załącznik jednak jest integralną częścią dokumentu. Nie potrafię w tej chwili zbadać, czy wobec tego, że miała to być integralna część dokumentu, nie zachodzi sprzeczność między uchwałą a stanowiskami komisji.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#EdwardWende">Czy problem załączników nie dałby się wobec tego rozwiązać w ten sposób, że my przekazujemy do wiadomości komisji sejmowych, czy prezydium Sejmu, stanowiska senackich komisji w tej sprawie? I nawet może nie traktować tego jako załącznika? Bo tutaj rodzi się problem. Jeżeli przedstawiamy uchwałę i na dole piszemy, że załączamy stanowiska komisji, staje się to integralną częścią uchwały i wtedy wymaga całego przegłosowania, razem z tymi załącznikami.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#EdwardWende">Wobec tego, żeby był i wilk syty, i owca cała, to może… Bo o co chodzi w gruncie rzeczy?</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#EdwardWende">Chodzi o to, żeby z całą pewnością dotarło do wiadomości posłów i komisji sejmowych stanowisko komisji senackich. Żeby nie ulegało wątpliwości, że jest ono znane. My na to zwracamy uwagę poprzez przekazanie do wiadomości. Tylko o to przecież chodzi, żeby komisje sejmowe i posłowie znali nasze stanowisko. Bo oczywiście nie każdy z nich sięgnie do stenogramu. Mnie się wydaje, że byłoby to rozwiązanie, które nie stwarza problemu. Bo rzeczywiście użycie słowa „załącznik” wymaga przegłosowania całości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Zamykam dyskusję na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#komentarz">(Senator Walerian Piotrowski: Ja chciałbym zmodyfikować wniosek)</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#AndrzejCzapski">Zgadzam się z panem senatorem Wendem, że załączniki nie mogą być integralną częścią uchwały. Uchwała jest już podjęta i nic do niej dokładać nie można. Mogą być najwyżej przyjęte odrębne uchwały, ale nie załączniki do już podjętej uchwały. Taki tryb przyjmujemy.</u>
          <u xml:id="u-178.3" who="#AndrzejCzapski">Przystępujemy do drugiego punktu porządku dziennego. W przerwie na liczenie głosów komisje zajmą stanowisko wobec swoich propozycji co do rejestru dodatkowych uchwał.</u>
          <u xml:id="u-178.4" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję…</u>
          <u xml:id="u-178.5" who="#komentarz">(Senator Walerian Piotrowski: Czy można zweryfikować?)</u>
          <u xml:id="u-178.6" who="#AndrzejCzapski">Panie senatorze, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-178.7" who="#AndrzejCzapski">Punkt 2 porządku dziennego: Wybór senatorów do Krajowej Rady Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-178.8" who="#AndrzejCzapski">Przypominam, że wybór dwóch senatorów do Krajowej Rady Sądownictwa odbywa się zgodnie z art. 4 ust. 1 oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1989 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-178.9" who="#AndrzejCzapski">Informuję, że do składu Krajowej Rady Sądownictwa zostały zgłoszone następujące kandydatury: senator Piotr Chojnacki, senator Jerzy Edward Kępa, senator Walerian Piotrowski, senator Franciszek Połomski, senator Marian Rejniewicz.</u>
          <u xml:id="u-178.10" who="#AndrzejCzapski">Wniosek Prezydium Senatu w tej sprawie jest zawarty w druku nr 16.</u>
          <u xml:id="u-178.11" who="#AndrzejCzapski">Czy ktoś z pań i panów senatorów chciałby zabrać głos w sprawie przedstawionych kandydatur?</u>
          <u xml:id="u-178.12" who="#AndrzejCzapski">Pan senator Chojnacki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#PiotrChojnacki">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#PiotrChojnacki">Zgłoszenie przez Klub Senatorów Niezależnych mojej kandydatury do Krajowej Rady Sądownictwa może wywołać w tej izbie opinię, że jestem poszukiwaczem stanowisk lub innych godności państwowych. Zwłaszcza jeśli fakt ten powiąże się z wczoraj doręczonym materiałem, dotyczącym mojego kandydowania także do Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-179.2" who="#PiotrChojnacki">Nigdy nie ubiegam się o stanowiska i urzędy, na których się nie znam lub, powiedzmy, nie czuję się zdolny do poważnego spełniania związanych z nimi funkcji. Zważywszy, że po zgłoszeniu przez Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego mojej kandydatury do Najwyższej Izby Kontroli nastąpiły zgłoszenia innych kandydatur, z których przynajmniej jedną uważam za lepszą od mojej, postanowiłem, w porozumieniu z Klubem Poselskim Polskiego Stronnictwa Ludowego, wycofać swoją kandydaturę. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję panu senatorowi. Proszę, pan senator Połomski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#FranciszekPołomski">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#FranciszekPołomski">Jako kandydat do Krajowej Rady Sądownictwa winien jestem Wysokiemu Senatowi kilka słów uzasadniających moją decyzję.</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#FranciszekPołomski">Otóż Krajowa Rada Sądownictwa została powołana do życia na podstawie specjalnej ustawy z 1989 r., co już nadało tej instytucji wysoką rangę w państwie. Instytucja ta jest pomyślana jako swojego rodzaju najwyższa instancja samorządu sądowego, któremu ta ustawa i inne jeszcze akty normatywne przyznają dość szerokie uprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#FranciszekPołomski">W składzie rady, prócz zasiadających tam z urzędu: pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, prezesa kierującego pracami izby wojskowej w Sądzie Najwyższym, prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i ministra sprawiedliwości, znajduje się dziewięciu sędziów sądów powszechnych, jeden sędzia sądu wojskowego oraz osoba wskazana przez prezydenta Rzeczypospolitej, dwóch senatorów i czterech posłów.</u>
          <u xml:id="u-181.4" who="#FranciszekPołomski">Cele rady określone zostały w art. 1 i 2 wspomnianej już ustawy, a skład rady wskazuje na zawodowy, w dużej mierze samorządowy charakter tego gremium.</u>
          <u xml:id="u-181.5" who="#FranciszekPołomski">Co ważne, proszę państwa, obligatoryjne uzupełnienie składu rady o przedstawicieli najwyższych władz: prezydenta, Sejmu i Senatu, odczytuję nie tylko jako zamiar podniesienia prestiżu tego ciała zbiorowego, lecz przede wszystkim jako możliwość wglądu w sprawy sądownictwa przez przedstawicieli najwyższych władz - władzy ustawodawczej, a także władzy prezydenckiej.</u>
          <u xml:id="u-181.6" who="#FranciszekPołomski">Przy pełnym poszanowaniu niezawisłości sędziowskiej w sferze orzekania, nieusuwalności z urzędu, co gwarantują sędziom określone ustawy, musimy pamiętać, że szeroko pojęty wymiar sprawiedliwości, przestrzeganie prawa, jest także częścią polityki państwa i że także społeczeństwo ma prawo stawiać na tym polu wymagania.</u>
          <u xml:id="u-181.7" who="#FranciszekPołomski">I chociaż art. 1 wspomnianej ustawy mówi, że „Krajowa Rada Sądownictwa strzeże niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów,” to właśnie udział senatorów i posłów rozumiem nie tylko jako dbałość o to, by sędziowie byli niezawiśli i nieusuwalni, lecz także rzetelni, prawi i godni zaufania.</u>
          <u xml:id="u-181.8" who="#FranciszekPołomski">Jest także wiele spraw związanych z judykaturą, które w radzie należałoby poruszyć. Do takich zaliczam nienależyte współdziałanie pomiędzy uniwersytetami a wymiarem sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-181.9" who="#FranciszekPołomski">Wszyscy nasi sędziowie, prokuratorzy, adwokaci itd. muszą mieć, według obowiązującej pragmatyki, ukończone uniwersyteckie studia prawnicze. To że dzisiaj sądownictwo polskie stoi na przyzwoitym, europejskim poziomie, a nasi prawnicy uważani są za dobrze wykształconych, w dużej mierze zawdzięczamy uniwersytetom.</u>
          <u xml:id="u-181.10" who="#FranciszekPołomski">Niemniej jednak nie ma należytego powiązania, współdziałania między uniwersytetami a judykaturą. I należałoby to uzupełnić. Wydaje mi się, że właśnie Krajowa Rada Sądownictwa jest tym forum, na którym należałoby wystąpić z odpowiednimi wnioskami.</u>
          <u xml:id="u-181.11" who="#FranciszekPołomski">Łączy się z tym postulat, którego realizacja dotychczas napotyka trudności. Otóż należałoby włączyć do sądownictwa pracowników nauki, którzy z racji swojego zawodu trudnią się prawem sądowym. I vice versa: stworzyć lepsze niż dotychczas możliwości tym praktykom sądownikom, którzy mogliby wykładać problemy prawa sądowego na uniwersytetach, na wydziałach prawa.</u>
          <u xml:id="u-181.12" who="#FranciszekPołomski">Powinniśmy również zwrócić uwagę na zaobserwowany ostatnio w kręgach sądowych brak większego zainteresowania podnoszeniem kwalifikacji. Jeśli do niedawna jeszcze na naszych uniwersytetach wśród ubiegających się o tytuły doktorów prawa bardzo często byli sędziowie, prokuratorzy, a więc ludzie związani z wymiarem sprawiedliwości, to obecnie należy to do rzadkości. Jest to problem, który rada również mogłaby wziąć na warsztat.</u>
          <u xml:id="u-181.13" who="#FranciszekPołomski">I może na koniec jeszcze jedna uwaga. Otóż przy okrągłym stole przyjęto regułę samooczyszczenia się środowisk sędziowskich. Chodziło o stosunkowo niewielką grupę komunistycznych sędziów, którzy wysługiwali się ówczesnej władzy. W szczególności zaś o tych, którzy tępili innych z powodu przekonań, poglądów politycznych czy też działalności społecznej zarówno gdy szło o podwładnych, jak i o podsądnych. Część z nich, jak wiemy, nadal orzeka. Niektórzy w sądach wyższej instancji. Choć liczbowo rzecz biorąc problem nie jest zbyt wielki, to jednak ci, którzy znają środowiska sędziowskie, wiedzą, iż uchodzi on za nie załatwiony do końca. Myślę, że to jest jedna z tych spraw, które nasi przedstawiciele mogliby zgłosić, czy mogliby się przyczynić do jej rozwiązania. Te i inne jeszcze sprawy należałoby podnieść za pośrednictwem naszych przedstawicieli, których tutaj wybierzemy. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Czy ktoś jeszcze z pań i panów senatorów chciał zabrać głos? Proszę bardzo pan senator… Kto pierwszy? Pan Piotrowski, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#WalerianPiotrowski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#WalerianPiotrowski">Wszystko, co powiedział tutaj pan senator Połomski, odpowiada tej rzeczywistej roli, jaką w Krajowej Radzie Sądownictwa powinni odgrywać przedstawiciele Senatu.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#WalerianPiotrowski">Chciałbym jednak zaakcentować jeszcze trzy problemy.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#WalerianPiotrowski">Zgodnie z art. 2 ust. 7 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, Krajowa Rada Sądownictwa wyraża stanowisko co do propozycji zmian w ustroju sądów, a także w innych sprawach dotyczących warunków ich funkcjonowania. Przed nami stoi właśnie problem dokonania w sferze ustawodawczej zmian w ustroju sądów, chociażby przez wprowadzenie instancji kasacyjnej. Przed nami cały obszar funkcjonowania sądów nie tylko w aspekcie budżetowym i trudności budżetowych, ale także w aspekcie organizacyjnym, i etyki zawodowej. Problemy niezawisłości sądów, niezależności sądów i ich funkcjonowania są w dużej mierze także problemami etyki zawodowej sędziów, których rola w sądownictwie jest jak najbardziej zasadnicza. Wydaje mi się, że przepływ informacji pomiędzy Krajową Radą Sądownictwa, jako organem swego rodzaju samorządu sędziowskiego, a Senatem ma tutaj istotne znaczenie. Także możliwość zapoznania się ze stanowiskiem Krajowej Rady Sądowniczej, z tą częścią Krajowej Rady Sądowniczej, którą stanowią sędziowie, jest dla procesów legislacyjnych, w których my będziemy uczestniczyć, sprawą dużej wagi. Wydaje mi się, że przedstawiciele Senatu powinni odgrywać istotną rolę w tej części kompetencji Krajowej Rady Sądowniczej, która jest określona w art. 10. Sprowadza się ona do wyrażania opinii w sprawach wniesionych pod obrady rady przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, inne organy państwowe bądź przez zgromadzenie ogólne sędziów, a dotyczących sędziów i sądów. W tym zakresie włączona powinna być do kompetencji, które ma Krajowa Rada Sądownicza, informacja, wiedza i odpowiedzialność wynikająca z uczestnictwa we władzy ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-183.4" who="#WalerianPiotrowski">W razie powierzenia mi reprezentowania Senatu w Krajowej Radzie Sądownictwa na te kwestie chciałbym także zwracać uwagę. Dziękuję uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję panu senatorowi. Pan senator Juszkiewicz, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#RyszardJuszkiewicz">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#RyszardJuszkiewicz">Wydaje mi się, że celowe będzie, jeśli kilka słów powiem na temat Krajowej Rady Sądownictwa z uwagi na to, że skończyłem swoją kadencję, względnie kończę, z dniem dzisiejszym. Wrażenia z Krajowej Rady Sądownictwa. One są zbieżne z tymi postulatami, które przedstawili tutaj zarówno pan senator Piotrowski, jak i pan senator Połomski. Kiedy szedłem na dzisiejsze zebranie to spotkałem się z kolegami z Krajowej Rady Sądownictwa. Proszono mnie, aby to państwu przedstawić, żeby pomyśleć niesłychanie poważnie, dlatego że instytucja jest poważna.</u>
          <u xml:id="u-185.2" who="#RyszardJuszkiewicz">Nowa instytucja kształtuje istotnie wymiar sprawiedliwości. Nie było jej dotychczas w dziejach sądownictwa polskiego. Jest ona tylko w niektórych państwach europejskich. W okresie trudnym niesłychanie dla narodu polskiego powstała koncepcja, żeby powołać taką instytucję, która by pracowała niejako na osi minister sprawiedliwości, prezydent, Rada Państwa. Rada Państwa odeszła w niebyt, ale powstała nowa instytucja i składa się ona z ludzi, którzy mają ogromny autorytet i stąd nasi przedstawiciele nie powinni odstawać od tego zespołu.</u>
          <u xml:id="u-185.3" who="#RyszardJuszkiewicz">Często pojawiają się tam różne kwestie, niektóre z nich zostały wypunktowane przez kolegów. Między innymi Krajowa Rada Sądownictwa wypowiada się nie tylko na temat kandydatur, które są przedstawiane panu prezydentowi, notabene żaden z kandydatów dotychczas przedstawionych przez krajową radę nie spotkał się z odmową podpisu na dokumencie nominacyjnym przez pana prezydenta, ale także pojawiają się tam różne kwestie. Jedna z ważnych, która pojawia się prawie na każdym spotkaniu, to jest kwestia etyki zawodowej sędziów. Nie jest tak źle, jak niektórzy sądzą, że cały wymiar sprawiedliwości jest tak jakby - ktoś tam wczoraj, wydaje mi się, chyba zbyt łatwo powiedział - z uwagi na niskie zarobki, na niskie uposażenia, co niewątpliwie jest prawdą, instytucją kryminogenną. Nie jest. Naprawdę nie jest, tylko mogą być odpryski, ale te odpryski niekiedy psują opinię o całym środowisku sędziowskim i wymiarze sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-185.4" who="#RyszardJuszkiewicz">Jedną z niesłychanie ważnych kwestii do rozstrzygnięcia, z którą będą spotykali się nasi kandydaci, jest to, co uczynić trzeba mimo wszystko, bo po dwóch latach istnienia tej rady i obserwacji przez nas poczynionych, doszliśmy do wniosku, że nie uda się dalej tkwić niejako z głową w piasku i udawać, że jest wszystko w porządku. Pomimo tych moich pochwał na temat kadry sędziowskiej, o czym powiedziałem na początku. Powstaje zagadnienie, co wybrać? Instytucję weryfikacji sędziów? Sama nazwa budzi wstrząs u niektórych, bo przypomina poprzednią epokę i strach, który ciążył nad wielu sędziami. Czy też instytucję samooczyszczenia? Nie wiadomo, co zostanie wybrane. W każdym razie dziś wiadome jest to, że samooczyszczenie sędziów nie zostało dokonane, tak jak niektórzy przewidywali. Chcę państwu powiedzieć, i to jest rzecz prawie śmieszna, że w wyniku tej koncepcji samooczyszczenia odszedł z wymiaru sprawiedliwości tylko jeden sędzia, który uznał, że jest winny tych rzeczy złych, które działy się w wymiarze sprawiedliwości po roku 1945. Na naszych kandydatach będzie spoczywał ciężar rozwiązania tej sprawy. W wyniku ostatnich dyskusji z kolegami z Krajowej Rady Sądownictwa zauważyłem, że koledzy doszli do wniosku, aczkolwiek początkowo byli innego zdania, że nie da się chyba inaczej załatwić tej sprawy jak za pomocą weryfikacji, chociaż być może będzie to nazwane inaczej.</u>
          <u xml:id="u-185.5" who="#RyszardJuszkiewicz">W każdym razie chciałbym zaakcentować, że to jest nie tylko ogromny zaszczyt i potrzeba społeczna, ale jednocześnie ogromna praca. Proszę państwa, według mojej oceny to jest tak, jakby się pracowało w trzech komisjach senackich. Chciałbym, żeby koledzy brali to pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-185.6" who="#RyszardJuszkiewicz">To tyle moich uwag na ten temat. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Czy ktoś jeszcze chciał zabrać… Proszę bardzo pan senator Kępa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#JerzyKępa">W nawiązaniu do wypowiedzi pana senatora Juszkiewicza chciałbym podkreślić, że w pełni się zgadzam z tym, co on powiedział. Z tym, że istotnie projekt zmian w prawie sądów powszechnych leży w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#JerzyKępa">Jeżeli chodzi o sędziów, którzy sprzeniewierzyli się zasadzie niezawisłości sędziowskiej, w projekcie prawa o zmianie o ustroju sądów powszechnych jest przepis, który mówi, że mogą oni ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną. Oczywiście stwierdzi to sąd dyscyplinarny, na wniosek ministra sprawiedliwości i kolegium apelacyjnego sądu apelacyjnego lub sądu wojewódzkiego. Jest takie stwierdzenie, że podstawą oceny sędziego będą jego czyny i ich okoliczności od początku zajmowania przez niego stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-187.2" who="#JerzyKępa">Chciałem tu podkreślić, proszę państwa, że jako ewentualny kandydat do rady sądownictwa, będę rzecznikiem jak najszybszych zmian w wymiarze sprawiedliwości i w pełni popieram, a nawet utożsamiam się z projektem zmiany prawa o ustroju sądów powszechnych. Chodzi głównie o to, by minister sprawiedliwości miał większy wpływ na administrowanie sądów - w tej chwili go nie ma. Przede wszystkim chodzi o to, by minister sprawiedliwości miał możność powoływania i odwoływania prezesów sądów apelacyjnych i wojewódzkich. Projekt prawa o ustroju sądów powszechnych to przewiduje.</u>
          <u xml:id="u-187.3" who="#JerzyKępa">Najistotniejszy przepis, który figuruje w projekcie, jest taki, by minister sprawiedliwości mógł wytypować z kandydatów na sędziów w stosunku 1/10 do ogólnej ich liczby. Podkreślam, że było tak w dawnym prawie o ustroju sądów powszechnych z 1928 r. Chodzi również o to, by została zmniejszona liczba sędziów sądów w kolegiach, w zgromadzeniach ogólnych, proporcjonalnie do liczby sędziów sądów rejonowych.</u>
          <u xml:id="u-187.4" who="#JerzyKępa">Przede wszystkim uważam, że te zmiany są konieczne, niezbędne, aby wymiar sprawiedliwości lepiej funkcjonował. Dziękuję państwu za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję panu senatorowi. Czy ktoś jeszcze chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#AndrzejCzapski">Proszę bardzo, pan senator Wende.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#EdwardWende">Chciałem jedno pytanie skierować do pana senatora Kępy. Czy w tym projekcie, który pan cytował przed chwileczką, są rozwiązane problemy przedawnienia występków dyscyplinarnych i czy ten problem sygnalizuje się tam jako możliwy do rozwiązania?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#JerzyKępa">Zmiany polegają na przedłużeniu w stosunku do sędziów okresu przedawnienia, przynajmniej tak jest w projekcie, proszę Wysokiej Izby, do lat trzech, po upływie tego okresu postępowanie dyscyplinarne nie może być wszczęte.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#komentarz">(Senator Edward Wende: Rozumiem)</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#JerzyKępa">Ale trudno jest sobie wyobrazić, jak ten przepis będzie działał w praktyce, na razie jest to projekt.</u>
          <u xml:id="u-190.3" who="#komentarz">(Senator Edward Wende: Dziękuję bardzo)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Czy ktoś jeszcze chciał zabrać głos? - Piąty kandydat, pan senator Rejniewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#MarianRejniewicz">Wszyscy zabierali głos, to i ja postanowiłem.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#MarianRejniewicz">Otóż, Wysoki Senacie, Krajowa Rada Sądownictwa odbierana jest na terenie całej Polski jako dziwna instytucja, bo wykonuje to wszystko, czego nie chce, nie może czy nie ma chęci wykonywać minister. Jej głównym zadaniem są sprawy personalne. Od krajowej rady zależy awans, wcześniejsze lub późniejsze przejście na emeryturę, przedłużenie czasu pracy, wpis, jak tu słyszeliśmy, na listę… nie na listę, przepraszam, tylko nominacja na sędziego.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#MarianRejniewicz">W kraju do tej instytucji sędziowie nie mają zaufania, ponieważ ona jest instancją ostateczną, od niej nie ma odwołania - co kłóci się z zasadami demokracji. A poza tym przeważnie rozstrzyga się w ten sposób, że nie wzywa się zainteresowanego, nie słucha go i nie pyta. Bardzo rzadkie są przypadki, gdy krajowa rada z kimś rozmawia. A na jakiej zasadzie podejmuje decyzje - bo znam takie wypadki, że na przykład, wybrano kogoś prezesem sądu powiatowego, a krajowa rada go nie zatwierdziła - na jakiej zasadzie i dlaczego podejmuje takie decyzje, to tajemnica. To się działo tak jakoś bez uzasadnienia i bez szczególnych zasad zachowania kontradyktoryjności, tego by każdy mógł się wypowiedzieć i by został wysłuchany.</u>
          <u xml:id="u-192.3" who="#MarianRejniewicz">W ogólnym odczuciu wszystkich zainteresowanych prawników Krajowa Rada Sądownictwa w ogóle nie jest potrzebna. Jest to ewenement w naszym prawie i w historii naszego prawa i wymiaru sprawiedliwości. Jednak uważam, że trzeba, aby weszli tam ludzie energiczni, szczególnie adwokaci, żeby trochę przewietrzyć tam atmosferę i stworzyć sytuację, żeby sędziowie mieli zaufanie do postanowień tej Krajowej Rady Sądownictwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Będzie to troszkę nieproporcjonalnie, jeżeli pan senator zechce się jeszcze reklamować. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#JerzyKępa">Panie Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#JerzyKępa">To, co przed chwilą powiedział pan senator Rejniewicz, jest słuszne. W pełni podzielam jego zdanie i temu właśnie służy projekt o prawie zmiany ustroju sądu powszechnego, wyposażający ministra sprawiedliwości w prawo do zgłaszania kandydatów na sędziów w ilości 1: 10, o czym wspominałem. Chodzi o to, że moim zdaniem do środowiska sędziowskiego powinni również docierać najbardziej doświadczeni prawnicy spoza zawodu sędziowskiego. Chodzi o to, że ci ludzie nie zawsze są akceptowani przez środowisko sędziowskie. I nie jest to słuszne. Dlatego uważam, że taki pogląd jest jak najbardziej prawidłowy. Przede wszystkim potrzeba dopływu świeżej krwi z zewnątrz do wymiaru sprawiedliwości. Dziękuję, skończyłem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Proszę bardzo, jeszcze pan senator Żak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#StanisławŻak">Tylko jedno pytanie do pana senatora Rejniewicza. Ponieważ powiedział, że rada sądownicza jest w ogóle zbędna, czy mamy to rozumieć jako rezygnację z kandydowania?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#MarianRejniewicz">Nie, wprost przeciwnie. Wielu sędziów z terenu województwa lubelskiego bardzo mnie prosiło, żebym wszedł do tej rady. Dawali mi również cenne wskazówki, co trzeba tam zrobić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Czy ktoś jeszcze z pań i panów senatorów chciał zabrać głos w sprawie przedstawionych kandydatur?</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#AndrzejCzapski">Jeżeli ktoś chciałby jeszcze coś powiedzieć, to czekamy na niego. Nikt się nie zgłasza. Wobec tego przystępujemy do głosowania w sprawie wyboru senatorów w skład Krajowej Rady Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-198.2" who="#AndrzejCzapski">Zgodnie z art. 46, ust. 7, Regulaminu Senatu wybór senatorów do Krajowej Rady Sądownictwa zostanie przeprowadzony w głosowaniu tajnym.</u>
          <u xml:id="u-198.3" who="#AndrzejCzapski">Do przeprowadzenia tego głosowania powołuję senatorów-sekretarzy: senatora Tadeusza Brzozowskiego, senatora Leszka Lewoca, senatora Wiktora Stasiaka.</u>
          <u xml:id="u-198.4" who="#AndrzejCzapski">Za chwilę sekretarze rozdadzą państwu karty do głosowania, na których umieszczone są nazwiska kandydatów do składu Krajowej Rady Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-198.5" who="#AndrzejCzapski">Przypominam, że dla ważności głosu konieczne jest, aby przy najwyżej dwóch nazwiskach postawić krzyżyki. Postawienie krzyżyka przy większej liczbie nazwisk czyni głos nieważnym.</u>
          <u xml:id="u-198.6" who="#AndrzejCzapski">Proszę panów senatorów-sekretarzy o rozdanie kart do głosowania, a państwa senatorów o wypełnianie tych kart.</u>
          <u xml:id="u-198.7" who="#AndrzejCzapski">Czy wszyscy państwo otrzymali karty do głosowania? Czy można rozpocząć odczytywanie nazwisk? Proszę bardzo pana senatora o pilnowanie urny. Pana senatora-sekretarza Lewoca proszę o odczytywanie kolejno nazwisk, a panie i panów senatorów proszę o podchodzenie do urny i wrzucanie głosów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#LeszekLewoc">— Piotr Łukasz Juliusz Andrzejewski,</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#LeszekLewoc">— Jan Antonowicz,</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#LeszekLewoc">— Jadwiga Bałtakis,</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#LeszekLewoc">— Janusz Baranowski,</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#LeszekLewoc">— Jarosław Marian Barańczak,</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#LeszekLewoc">— Wacław Bartnik,</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#LeszekLewoc">— Gerhard Bartodziej,</u>
          <u xml:id="u-199.7" who="#LeszekLewoc">— Ryszard Janusz Bender,</u>
          <u xml:id="u-199.8" who="#LeszekLewoc">— Zbigniew Błaszczak,</u>
          <u xml:id="u-199.9" who="#LeszekLewoc">— Anna Bogucka-Skowrońska,</u>
          <u xml:id="u-199.10" who="#LeszekLewoc">— Waldemar Bohdanowicz,</u>
          <u xml:id="u-199.11" who="#LeszekLewoc">— Józef Borzyszkowski,</u>
          <u xml:id="u-199.12" who="#LeszekLewoc">— Tadeusz Brzozowski,</u>
          <u xml:id="u-199.13" who="#LeszekLewoc">— Andrzej Celiński,</u>
          <u xml:id="u-199.14" who="#LeszekLewoc">— August Chełkowski,</u>
          <u xml:id="u-199.15" who="#LeszekLewoc">— Jerzy Chmura,</u>
          <u xml:id="u-199.16" who="#LeszekLewoc">— Jan Chodkowski,</u>
          <u xml:id="u-199.17" who="#LeszekLewoc">— Piotr Chojnacki,</u>
          <u xml:id="u-199.18" who="#LeszekLewoc">— Ireneusz Choroszucha,</u>
          <u xml:id="u-199.19" who="#LeszekLewoc">— Andrzej Czapski,</u>
          <u xml:id="u-199.20" who="#LeszekLewoc">— Zdzisław Czarnobilski,</u>
          <u xml:id="u-199.21" who="#LeszekLewoc">— Henryk Czarnocki,</u>
          <u xml:id="u-199.22" who="#LeszekLewoc">— Marek Czemplik,</u>
          <u xml:id="u-199.23" who="#LeszekLewoc">— Jan Draus,</u>
          <u xml:id="u-199.24" who="#LeszekLewoc">— Eugeniusz Dziekan,</u>
          <u xml:id="u-199.25" who="#LeszekLewoc">— Zbigniew Filipkowski,</u>
          <u xml:id="u-199.26" who="#LeszekLewoc">— Władysław Findeisen,</u>
          <u xml:id="u-199.27" who="#LeszekLewoc">— Sylwester Gajewski,</u>
          <u xml:id="u-199.28" who="#LeszekLewoc">— Janina Gościej,</u>
          <u xml:id="u-199.29" who="#LeszekLewoc">— Eugeniusz Grzeszczak,</u>
          <u xml:id="u-199.30" who="#LeszekLewoc">— Alicja Grześkowiak,</u>
          <u xml:id="u-199.31" who="#LeszekLewoc">— Józef Hałasa,</u>
          <u xml:id="u-199.32" who="#LeszekLewoc">— Krzysztof Horodecki,</u>
          <u xml:id="u-199.33" who="#LeszekLewoc">— Zygmunt Hortmanowicz,</u>
          <u xml:id="u-199.34" who="#LeszekLewoc">— Edmund Jagiełło,</u>
          <u xml:id="u-199.35" who="#LeszekLewoc">— Tomasz Jagodziński,</u>
          <u xml:id="u-199.36" who="#LeszekLewoc">— Ryszard Jarzembowski,</u>
          <u xml:id="u-199.37" who="#LeszekLewoc">— Jan Jesionek,</u>
          <u xml:id="u-199.38" who="#LeszekLewoc">— Stefan Jurczak,</u>
          <u xml:id="u-199.39" who="#LeszekLewoc">— Paweł Juros,</u>
          <u xml:id="u-199.40" who="#LeszekLewoc">— Ryszard Juszkiewicz,</u>
          <u xml:id="u-199.41" who="#LeszekLewoc">— Jerzy Kamiński,</u>
          <u xml:id="u-199.42" who="#LeszekLewoc">— Tadeusz Kamiński,</u>
          <u xml:id="u-199.43" who="#LeszekLewoc">— Andrzej Kaźmierowski,</u>
          <u xml:id="u-199.44" who="#LeszekLewoc">— Jerzy Edward Kępa,</u>
          <u xml:id="u-199.45" who="#LeszekLewoc">— Zbigniew Komorowski,</u>
          <u xml:id="u-199.46" who="#LeszekLewoc">— Jerzy Kopaczewski,</u>
          <u xml:id="u-199.47" who="#LeszekLewoc">— Stanisław Kostka,</u>
          <u xml:id="u-199.48" who="#LeszekLewoc">— Krzysztof Kozłowski,</u>
          <u xml:id="u-199.49" who="#LeszekLewoc">— Andrzej Kralczyński,</u>
          <u xml:id="u-199.50" who="#LeszekLewoc">— Wojciech Kruk,</u>
          <u xml:id="u-199.51" who="#LeszekLewoc">— Józef Kuczyński,</u>
          <u xml:id="u-199.52" who="#LeszekLewoc">— Zofia Kuratowska,</u>
          <u xml:id="u-199.53" who="#LeszekLewoc">— Leszek Lewoc,</u>
          <u xml:id="u-199.54" who="#LeszekLewoc">— Jerzy Madej,</u>
          <u xml:id="u-199.55" who="#LeszekLewoc">— Henryk Makarewicz,</u>
          <u xml:id="u-199.56" who="#LeszekLewoc">— Edmund Maliński,</u>
          <u xml:id="u-199.57" who="#LeszekLewoc">— Janusz Mazurek,</u>
          <u xml:id="u-199.58" who="#LeszekLewoc">— Jan Musiał,</u>
          <u xml:id="u-199.59" who="#LeszekLewoc">— Piotr Pankanin,</u>
          <u xml:id="u-199.60" who="#LeszekLewoc">— Andrzej Pawlik,</u>
          <u xml:id="u-199.61" who="#LeszekLewoc">— Krzysztof Pawłowski,</u>
          <u xml:id="u-199.62" who="#LeszekLewoc">— Wiesław Perzanowski,</u>
          <u xml:id="u-199.63" who="#LeszekLewoc">— Alina Pieńkowska,</u>
          <u xml:id="u-199.64" who="#LeszekLewoc">— Andrzej Piesiak,</u>
          <u xml:id="u-199.65" who="#LeszekLewoc">— Krzysztof Piesiewicz,</u>
          <u xml:id="u-199.66" who="#LeszekLewoc">— Leszek Piotrowski,</u>
          <u xml:id="u-199.67" who="#LeszekLewoc">— Walerian Piotrowski,</u>
          <u xml:id="u-199.68" who="#LeszekLewoc">— Franciszek Połomski,</u>
          <u xml:id="u-199.69" who="#LeszekLewoc">— Kazimierz Poniatowski,</u>
          <u xml:id="u-199.70" who="#LeszekLewoc">— Zbigniew Pusz,</u>
          <u xml:id="u-199.71" who="#LeszekLewoc">— Marian Rejniewicz,</u>
          <u xml:id="u-199.72" who="#LeszekLewoc">— Zbigniew Romaszewski,</u>
          <u xml:id="u-199.73" who="#LeszekLewoc">— Henryk Rossa,</u>
          <u xml:id="u-199.74" who="#LeszekLewoc">— Michał Rupacz,</u>
          <u xml:id="u-199.75" who="#LeszekLewoc">— Elżbieta Rysak,</u>
          <u xml:id="u-199.76" who="#LeszekLewoc">— Andrzej Rzeźniczak,</u>
          <u xml:id="u-199.77" who="#LeszekLewoc">— Dorota Simonides,</u>
          <u xml:id="u-199.78" who="#LeszekLewoc">— Adam Skupiński,</u>
          <u xml:id="u-199.79" who="#LeszekLewoc">— Wiktor Stasiak,</u>
          <u xml:id="u-199.80" who="#LeszekLewoc">— Jerzy Stępień,</u>
          <u xml:id="u-199.81" who="#LeszekLewoc">— Henryk Stokłosa,</u>
          <u xml:id="u-199.82" who="#LeszekLewoc">— Adam Struzik,</u>
          <u xml:id="u-199.83" who="#LeszekLewoc">— Bolesław Szudejko,</u>
          <u xml:id="u-199.84" who="#LeszekLewoc">— Jan Szafraniec,</u>
          <u xml:id="u-199.85" who="#LeszekLewoc">— Andrzej Szymanowski,</u>
          <u xml:id="u-199.86" who="#LeszekLewoc">— Stefan Śnieżko,</u>
          <u xml:id="u-199.87" who="#LeszekLewoc">— Józef Ślisz,</u>
          <u xml:id="u-199.88" who="#LeszekLewoc">— Konstanty Tukałło,</u>
          <u xml:id="u-199.89" who="#LeszekLewoc">— Andrzej Tyc,</u>
          <u xml:id="u-199.90" who="#LeszekLewoc">— Edward Wende,</u>
          <u xml:id="u-199.91" who="#LeszekLewoc">— Zygmunt Węgrzyn,</u>
          <u xml:id="u-199.92" who="#LeszekLewoc">— Eugeniusz Wilkowski,</u>
          <u xml:id="u-199.93" who="#LeszekLewoc">— Mieczysław Włodyka,</u>
          <u xml:id="u-199.94" who="#LeszekLewoc">— Janusz Woźnica,</u>
          <u xml:id="u-199.95" who="#LeszekLewoc">— Wiesław Wójcik,</u>
          <u xml:id="u-199.96" who="#LeszekLewoc">— Mieczysław Wyględowski,</u>
          <u xml:id="u-199.97" who="#LeszekLewoc">— Jan Wysoczański,</u>
          <u xml:id="u-199.98" who="#LeszekLewoc">— Jan Zamoyski,</u>
          <u xml:id="u-199.99" who="#LeszekLewoc">— Stanisław Żak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo panu senatorowi za odczytanie. Czy ktoś z państwa senatorów nie głosował? Wszyscy głosowali.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#AndrzejCzapski">Zanim zarządzę przerwę do godziny 13.15, przypominam komisjom zainteresowanym przekazaniem swoich stanowisk Sejmowi, o poinformowaniu o tym Kancelarii Senatu. Po tej informacji kancelaria dołączy stanowiska komisji do naszej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-200.2" who="#AndrzejCzapski">Ogłaszam przerwę do godziny 13.15. Komisję skrutacyjną proszę o policzenie głosów.</u>
          <u xml:id="u-200.3" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 12.46 do 13.15).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#AndrzejCzapski">Panie i Panowie Senatorowie!</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#AndrzejCzapski">Ogłaszam wyniki tajnego głosowania nad wyborem senatorów mających wejść w skład Krajowej Rady Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#AndrzejCzapski">„Protokół głosowania tajnego w dniu 16 stycznia 1992 r. w sprawie wyboru senatorów w skład Krajowej Rady Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-201.3" who="#AndrzejCzapski">W głosowaniu tajnym nad wyborem członków do Krajowej Rady Sądownictwa oddano głosów 89. Głosów nieważnych nie było.</u>
          <u xml:id="u-201.4" who="#AndrzejCzapski">Powołani przez Marszałka Senatu do przeprowadzenia głosowania senatorowie: Tadeusz Brzozowski, Leszek Lewoc, Wiktor Stasiak stwierdzają, że:</u>
          <u xml:id="u-201.5" who="#AndrzejCzapski">— za kandydaturą senatora Piotra Chojnackiego głosowało 34 senatorów,</u>
          <u xml:id="u-201.6" who="#AndrzejCzapski">— za kandydaturą senatora Jerzego Edwarda Kępy głosowało 33 senatorów,</u>
          <u xml:id="u-201.7" who="#AndrzejCzapski">— za kandydaturą senatora Waleriana Piotrowskiego głosowało 29 senatorów,</u>
          <u xml:id="u-201.8" who="#AndrzejCzapski">— za kandydaturą senatora Franciszka Połomskiego głosowało 42 senatorów,</u>
          <u xml:id="u-201.9" who="#AndrzejCzapski">— za kandydaturą senatora Mariana Rejniewicza głosowało 14 senatorów.</u>
          <u xml:id="u-201.10" who="#AndrzejCzapski">Największą liczbę głosów otrzymali senatorowie: Franciszek Połomski i Piotr Chojnacki”.</u>
          <u xml:id="u-201.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-201.12" who="#AndrzejCzapski">Wobec wyników głosowania stwierdzam, że Senat przyjął uchwałę następującej treści: „Senat Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia o Krajowej Radzie Sądownictwa dokonuje wyboru senatorów Piotra Chojnackiego i Franciszka Połomskiego w skład Krajowej Rady Sądownictwa”.</u>
          <u xml:id="u-201.13" who="#AndrzejCzapski">Panie i Panowie Senatorowie! Ponieważ nie ma senatora sprawozdawcy Komisji Samorządu Terytorialnego, wspólnego dla tej komisji oraz Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych - pana senatora Stępnia, który musiał opuścić posiedzenie, co wcześniej uzgodnił ze mną - planowałem ogłoszenie przerwy. Chciałbym, żeby przerwa trwała do godziny 15.00.</u>
          <u xml:id="u-201.14" who="#AndrzejCzapski">Dokładnie o godzinie 15.00 rozpocznie się debata nad inicjatywami ustawodawczymi Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-201.15" who="#AndrzejCzapski">Ogłaszam przerwę do godziny 15.00.</u>
          <u xml:id="u-201.16" who="#komentarz">(Przerwa w obradach od godz. 13.22 do 15.06).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#AndrzejCzapski">Wznawiamy posiedzenie. Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Inicjatywa ustawodawcza Senatu - projekt ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#AndrzejCzapski">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę i przewodniczącego Komisji Samorządu Terytorialnego, pana senatora Jerzego Stępnia.</u>
          <u xml:id="u-202.2" who="#komentarz">(Senator Andrzej Piesiak: Proszę o głos w sprawie formalnej)</u>
          <u xml:id="u-202.3" who="#AndrzejCzapski">Proszę bardzo, pan senator Piesiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#AndrzejPiesiak">Mam pytanie. Czy przewiduje się dyskusję po wystąpieniu pana sprawozdawcy? Wnioskowałbym, aby sprawę tych dwu inicjatyw ustawodawczych potraktować dzisiaj w ten sposób: wysłuchać sprawozdania, podjąć decyzję o przekazaniu go do komisji, a dyskusję plenarną przeprowadzić dopiero wtedy, kiedy wróci to z komisji, po drugim czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#AndrzejPiesiak">Jeżeli można, proszę traktować moją wypowiedź jako wniosek formalny. Chyba że taki porządek był przewidywany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#AndrzejCzapski">Panie Senatorze! Formalnie rzecz biorąc, to dzisiaj odbywa się pierwsze czytanie i po nim jest przewidziana dyskusja. Co najwyżej, jeżeli ktoś nie chce uczestniczyć w tej dyskusji, może na piśmie złożyć wniosek do komisji, która 22 stycznia będzie powtórnie obradować zarówno nad wnioskami zgłoszonymi w trakcie debaty, jak i nad wnioskami pisemnymi.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#AndrzejCzapski">Po drugim czytaniu stanowisko połączonych komisji będzie poddane pod głosowanie i oficjalnie przyjęte. Wtedy już nie może się w komisji odbywać dalsza praca.</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#komentarz">(Senator Jerzy Stępień: Panie Marszałku! Mam prośbę. Czy mógłbym na początku zreferować projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym, a w następnej kolejności dopiero projekt ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, ponieważ…)</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#AndrzejCzapski">Jeżeli chodzi o stanowisko Wysokiej Izby, to zgadzam się. Ja mogę…</u>
          <u xml:id="u-204.4" who="#komentarz">(Senator Walerian Piotrowski: Proponuję, żebyśmy łącznie rozpatrywali oba projekty)</u>
          <u xml:id="u-204.5" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Nie widzę sprzeciwu. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#JerzyStępień">Zależy mi na takiej kolejności przede wszystkim dlatego, że projekt ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych dotyka w jednym punkcie tej drugiej ustawy, ustawy nowelizującej ustawę o samorządzie terytorialnym. Tak będzie lepiej dla ciągłości mojego sprawozdania. A zatem bardzo serdecznie dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#JerzyStępień">Przede wszystkim chciałem podziękować państwu za to, że zgodziliście się państwo przyjąć te dwa wnioski ustawodawcze do rozpoznania w dniu dzisiejszym, w trakcie pierwszego czytania.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#JerzyStępień">Wspólne posiedzenie Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych oraz Komisji Samorządu Terytorialnego odbyło się w piątek w ubiegłym tygodniu, a więc właściwie mamy ten 7-dniowy termin zachowany. Z przyczyn technicznych jednak projekty te znalazły się w skrytkach z pewnym opóźnieniem.</u>
          <u xml:id="u-205.3" who="#JerzyStępień">Może na początek łyk historii. Otóż kiedy kończył się okrągły stół, wiadomo było, że budowanie demokracji na najwyższych szczeblach państwa będzie na jakiś czas zahamowane dlatego, iż przy okrągłym stole postanowiono o podziale mandatów w parlamencie. Zdecydowano także o tym, że wybory do Senatu będą wolne i demokratyczne. Nie można było przewidzieć, jak długo proces demokratyzowania państwa na najwyższych szczeblach władzy będzie zahamowany. Dlatego senatorowie poprzedniej kadencji postanowili tym szybciej przystąpić do budowania podstaw demokratycznego państwa od dołu. I w gruncie rzeczy okrągły stół nieoczekiwanie otworzył przed samorządem terytorialnym wielką szansę. Na pierwszym posiedzeniu merytorycznym poprzedniego Senatu odbyła się debata poświęcona problematyce samorządu terytorialnego. Debata zakończyła się przyjęciem uchwały o inicjatywie ustawodawczej Senatu. I od tego momentu rozpoczęła się bardzo intensywna praca, która doprowadziła do uchwalenia przez Senat, a następnie przez Sejm, ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, a także wielu innych ustaw związkowych, z których jedne były wnoszone z inicjatywy Senatu, inne z kolei z inicjatywy rządu.</u>
          <u xml:id="u-205.4" who="#JerzyStępień">27 maja odbyły się wybory samorządowe i w tym momencie, proszę państwa, zdarzyło się coś niezwykle istotnego dla funkcjonowania państwa w ogóle. Bo jeśli potrafimy sobie wyobrazić… Jeszcze pamiętamy struktury państwa scentralizowanego, totalitarnego państwa komunistycznego. W ramach tych struktur gmina nie pełniła funkcji samorządu terytorialnego, a była czymś zupełnie innym. Pełniła w gruncie rzeczy funkcje końcówki systemu nakazowo-rozdzielczego. To była końcówka systemu nakazowo-rozdzielczego. Wybory z 27 maja, i cała reforma samorządu terytorialnego, były wycięciem tej końcówki.</u>
          <u xml:id="u-205.5" who="#JerzyStępień">Administracja centralna, wyższe szczeble administracji wojewódzkiej i rejonowej - pewne rejony przecież funkcjonowały nadal - a także administracja rządowa zawisły niejako w próżni.</u>
          <u xml:id="u-205.6" who="#JerzyStępień">Zaczął się dramatyczny bój pomiędzy zhierarchizowaną administracją centralną a samorządem terytorialnym. O co? O wpływy. O zakres kompetencji.</u>
          <u xml:id="u-205.7" who="#JerzyStępień">Pierwszy poważny spór pomiędzy samorządem terytorialnym a administracją rządową dotyczył kompetencji. Ten spór zaraz na początku został przez samorządy przegrany. Stało się tak dlatego, że ustawa kompetencyjna została wniesiona właśnie z inicjatywy rządu i była to ustawa reprezentująca filozofię rządowego samorządu terytorialnego. Tak samo było z finansami i jeszcze z wieloma innymi rzeczami.</u>
          <u xml:id="u-205.8" who="#JerzyStępień">Po pewnym jednak czasie okazało się, że w bardzo wielu punktach to właśnie samorządy ratują państwo. Bo gdyby nie samorządy, ich pomoc finansowa i zaangażowanie się w sprawy, publiczne, pewne dziedziny funkcjonowania państwa byłyby po prostu w takim samym stanie, jak i budżet naszego państwa, prawda?</u>
          <u xml:id="u-205.9" who="#JerzyStępień">Co by było z naszym szkolnictwem, gdyby wiele samorządów po prostu nie dopłacało do budżetów szkolnych? Co by było ze służbą zdrowia? Nawet policja państwowa jest bardzo często finansowana przez samorządy, bo rady kupują samochody dla policji, a nawet zdarzają się przypadki, że kupują benzynę, chociaż finansowanie policji na pewno nie należy do zadań samorządu terytorialnego; ani własnych, ani zleconych.</u>
          <u xml:id="u-205.10" who="#JerzyStępień">Co więcej, wczoraj debatowaliśmy nad fatalnym stanem finansów państwa. Tymczasem na tle fatalnego stanu finansów państwa, w obliczu załamującego się budżetu, warto popatrzeć na to, co się dzieje z budżetami samorządowymi. Otóż one w wielu wypadkach funkcjonują całkiem nieźle. Właściwie, proszę państwa, tylko 5% gmin ma zasadnicze trudności ze zrealizowaniem własnych budżetów. A przecież wielokrotnie także i administracja państwowa, rządowa, nie wywiązywała się w pełni z obowiązków, również tych płynących z ustaw w zakresie subwencjonowania gmin itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-205.11" who="#JerzyStępień">Okazuje się, że na bankowych kontach samorządów terytorialnych jest ok. 4,5 bln zł, które samorządy wypracowały, zaoszczędziły w poprzednim roku. Te środki finansowe będą oczywiście z pożytkiem używane w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-205.12" who="#JerzyStępień">Okazało się więc, że zbudowanie w tym miejscu, gdzie dawniej funkcjonowała końcówka systemu nakazowo-rozdzielczego, samodzielnych podmiotów gospodarujących powierzonym mieniem wyszło na dobre funkcjonowaniu państwa. I z tego punktu, proszę państwa, trzeba popatrzeć na samorząd terytorialny i na funkcje, które w państwie pełni; i na to, czym samorząd terytorialny powinien być w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-205.13" who="#JerzyStępień">I wydaje mi się, że jeśli będziemy niebawem rozpatrywali takie skomplikowane kwestie, jak podział kompetencji na nowo pomiędzy samorządy a administrację rządową, to będziemy musieli pamiętać o tym, że samorządy w 1991 r. niejako udowodniły swoimi pieniędzmi, że są bardzo kompetentne do pełnienia wielu funkcji publicznych. I dzisiaj słyszymy jak nawet minister edukacji narodowej prosi samorządy, żeby przejmowały szkolnictwo „na własną kiesę”.</u>
          <u xml:id="u-205.14" who="#JerzyStępień">To było kilka słów historii, a teraz czego dotyczą ustawy. Otóż wtedy, kiedy pisaliśmy ustawy, w szczególności o samorządzie terytorialnym - w gruncie rzeczy projektowaliśmy ustawodawstwo z wyobraźni. Dlatego, że przez 50 lat nie było w Polsce samorządu terytorialnego. A zatem trzeba było po prostu sprawdzić i zbadać, jak funkcjonuje samorząd terytorialny w krajach, w których funkcjonuje tak, jak przed wojną.</u>
          <u xml:id="u-205.15" who="#JerzyStępień">W oparciu o te szczątkowe dane, bez oparcia w naszej współczesnej praktyce, po pięćdziesięciu latach trzeba było zaprojektować ustawy, jak powiedziałem, z wyobraźni. Nic dziwnego, że popełniliśmy w nich parę błędów. Niektóre wynikały z niedoskonałości prac legislacyjnych, a niektóre z braku wyobraźni.</u>
          <u xml:id="u-205.16" who="#JerzyStępień">Ale od maja 1990 r. samorządy zaczęty funkcjonować i zaczęty zdobywać pierwsze, a później następne doświadczenia. I od razu w wielu sferach naszego życia publicznego powstawały punkty obserwowania praktyki samorządowej. Różnego rodzaju instytucje samorządowe, związki miast i krajowy sejmik samorządowy. Powstawały także urzędy zarówno w Urzędzie Rady Ministrów, jak i w Kancelarii Prezydenta. Różne punkty obserwowania tego, co się dzieje z samorządem terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-205.17" who="#JerzyStępień">I po pewnym okresie można było te obserwacje podsumować. Zaczęliśmy zbierać informacje, porządkować i, mniej więcej, już na wiosnę zeszłego roku zaczęty się toczyć dyskusje i wstępne prace nad konieczną nowelizacją ustawodawstwa samorządowego. A szczególnie jego części zasadniczej, konstruującej samorząd terytorialny. Wtedy też musieliśmy rozstrzygnąć - oczywiście nie tylko w parlamencie, ale też w dyskusji pomiędzy różnymi podmiotami samorządowymi - czy ta nowelizacja powinna być nowelizacją zasadniczą, czy też powinna być nowelizacją, która usunie tylko najpoważniejsze mankamenty w funkcjonowaniu samorządu terytorialnego. Wtedy zwyciężyła teza, że należy myśleć wyłącznie o niewielkiej nowelizacji, korygującej w kilku niezbędnych punktach ustawodawstwo samorządowe. Ponieważ duża nowelizacja ustaw samorządowych powinna być powiązana także z konstrukcją nowych pięter samorządu terytorialnego. Być może także - to było modne w zeszłym roku, teraz może trochę mniej - z koncepcją regionalizacji kraju itd. Prace nad tą dużą nowelizacją, a właściwie jakby nad nowym skonstruowaniem całości życia podmiotów samorządowych, trwają i będą zapewne trwały jeszcze jakiś czas.</u>
          <u xml:id="u-205.18" who="#JerzyStępień">Natomiast uznaliśmy, i właściwie jest to poza sporem, mówię tutaj o funkcjonujących w kraju różnych punktach myślenia o samorządzie, że te niezbędne poprawki trzeba jednak do ustawy wprowadzić. Nasz projekt zmiany dotyczy właśnie tych punktów obowiązującej ustawy, które ograniczają sprawne funkcjonowanie samorządu.</u>
          <u xml:id="u-205.19" who="#JerzyStępień">Czego zatem dotyczy sama ustawa. Otóż doszliśmy do wniosku, że należy nieco wzmocnić pozycję organów wykonawczych gminy. Ale nie poprzez zmiany ustrojowe, tylko poprzez przesunięcia w zakresie kompetencji i wprowadzenie pewnych utrudnień, związanych z wyjątkową łatwością głosowania votum nieufności w stosunku do funkcjonujących zarządów. Nie są to zmiany ustrojowe, które wprowadzałyby jakieś nowe zasady powoływania zarządów, na przykład poprzez wybory powszechne burmistrza [choć można sobie to wyobrazić, w niektórych krajach tak to funkcjonuje] czy też wprowadzenie ustawowych gwarancji trwałości zarządu. Chodzi o przesunięcia pewnych funkcji, będących w wyłącznej kompetencji rady, do kompetencji zarządu.</u>
          <u xml:id="u-205.20" who="#JerzyStępień">Tego rodzaju zmiany są określone w art. 18. Otóż w art. 18 w ust. 2 w pkt 3 było napisane: „Powołanie i odwołanie sekretarza oraz skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu, należy do wyłącznej właściwości rady”. Otóż my proponujemy dodać słowa: „na wniosek zarządu”. Czyli rada nadal będzie powoływała swoich funkcjonariuszy, ale na wniosek zarządu, co pozwoli wyeliminować przypadki zupełnej dysharmonii we współpracy tych organów.</u>
          <u xml:id="u-205.21" who="#JerzyStępień">Tego rodzaju zmiana jest także określona w punkcie 7 art. 18. Mianowicie w tym punkcie mówi się, że: „do wyłącznej właściwości rady gminy należą: ustalenie zakresu działania sołectwa i dzielnicy oraz przekazywanie im składników mienia do korzystania”. Proponujemy, aby przekazywanie sołectwu składników mienia do korzystania - co bardzo często ma charakter długich spisów z natury - oddać w kompetencję zarządu. Żeby niekoniecznie rada, szczególnie w dużych miastach, zajmowała się często drobnymi rzeczami. To wcale nie oznacza, że w pewnych sytuacjach rada nie może wydać uchwały, która zobliguje zarząd do takiego a nie innego przekazania tego mienia.</u>
          <u xml:id="u-205.22" who="#JerzyStępień">W art. 18 ust. 2 pkt 9 jest wymieniona cała masa różnych czynności prawnych, które są podejmowane w zakresie wyłącznej właściwości rady. W gruncie rzeczy prowadzi to do bardzo poważnych utrudnień w sprawnym funkcjonowaniu całego aparatu gminnego. Na przykład zapisaliśmy, zawiodła nas tutaj wyobraźnia, że do właściwości rady gminy będzie zawsze należało nabycie, zbycie, obciążanie nieruchomości, dalej - przyjmowanie, odrzucanie spadków lub zapisów, ustalanie maksymalnej wysokości pożyczek krótkoterminowych zaciągniętych przez zarząd w roku budżetowym.</u>
          <u xml:id="u-205.23" who="#JerzyStępień">Łatwo sobie wyobrazić, jakie zasadnicze trudności powstają np. w Warszawie z podejmowaniem decyzji w sprawie nabycia i zbycia nieruchomości. Przecież nieruchomość to bardzo często mieszkanie. I trzeba by było angażować do zbycia czy nabycia tego rodzaju nieruchomości całą radę. Nietrudno sobie wyobrazić, jakie to powoduje utrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-205.24" who="#JerzyStępień">My natomiast proponujemy, aby można było przesunąć tego rodzaju czynności do zwykłego zarządu, natomiast rada określałaby zasady nabycia, zbycia itd. Czyli miałaby ona kompetencje do określania zasad podejmowania czynności przez zarządy. A już w ramach tych określonych zasad zarządy mogłyby podejmować własne decyzje. To są zmiany określone w art. 18 pkt 9.</u>
          <u xml:id="u-205.25" who="#JerzyStępień">I to są właśnie te przesunięcia kompetencyjne, które oczywiście nie ubezwłasnowolniają rady, bo zawsze może ona określić np. zasadę, że to tylko ona będzie podejmowała te czynności. Ale dajemy radzie prawo scedowania tych czynności, w pewnych sytuacjach, na rzecz zarządu.</u>
          <u xml:id="u-205.26" who="#JerzyStępień">Dalej… Bardzo często tak się zdarzało, proszę państwa, w niektórych gminach nawet i 4-krotnie, że odwoływano czasami pochopnie i bez dostatecznych podstaw burmistrzów, wójtów, prezydentów. Na tym tle było bardzo wiele sporów personalnych. Proponujemy zatem przepis, który pozwoliłby ostudzić nieco te gorące dyskusje personalne.</u>
          <u xml:id="u-205.27" who="#JerzyStępień">Otóż proponujemy, aby w art. 28 odwołanie zarządu gminy lub poszczególnych jego członków następowało w głosowaniu tajnym bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Tak jak dotychczas, ale żeby głosowanie w sprawie odwołania przeprowadzała rada gminy po zapoznaniu się z opinią komisji rewizyjnej na następnej sesji, po tej, na której zgłoszono wniosek o odwołanie. W razie odwołania zarządu, rada gminy powołuje nowy zarząd w ciągu jednego miesiąca. To jest ta nowa, proponowana część. A zatem okres pomiędzy sesjami ma służyć temu, żeby spokojnie przemyśleć zgłoszony wniosek o wotum nieufności.</u>
          <u xml:id="u-205.28" who="#JerzyStępień">Na całym świecie, proszę państwa, zdarzają się wynaturzenia w działalności samorządu, korupcja itd., itd. U nas takie przypadki też mają i będą miały miejsce. To jest nieuchronne. Trzeba oczywiście dbać o to, żeby ograniczać patologię w działaniu samorządów.</u>
          <u xml:id="u-205.29" who="#JerzyStępień">Przy pisaniu projektu ustawy znowu zawiodła nas wyobraźnia. Byliśmy bardziej idealistyczni, niżby należało być przy pisaniu tej ustawy. Otóż nie znalazł się w związku z tym w ustawie z 8 marca przepis, który zakazywałby członkom rady wchodzenia w stosunki cywilnoprawne z samą radą. Taki przepis funkcjonował przed wojną w ustawie z 1933 r. i taki przepis znalazł się także w ustawie o samorządzie Warszawy. Pozytywne doświadczenia zarówno przedwojenne, jak i funkcjonowania przepisów w Warszawie, skłoniły nas do wniosku, że należy takie ograniczenie zawrzeć w tej ustawie. Treść jest identyczna jak w ustawie o samorządzie Warszawy:</u>
          <u xml:id="u-205.30" who="#JerzyStępień">„Osoby wchodzące w skład organów gminy nie mogą wchodzić w stosunki cywilnoprawne z gminą lub podległymi jednostkami organizacyjnymi, z wyjątkiem stosunków prawnych wynikających z korzystania z powszechnie dostępnych usług na warunkach ogólnych oraz stosunków wynikających z najmu pomieszczeń dla własnych celów mieszkaniowych lub handlowo-przemysłowych i dzierżawy gruntu, jeżeli najem lub dzierżawa oparte są na warunkach ustalanych powszechnie dla danego typu przedmiotów najmu lub dzierżawy”.</u>
          <u xml:id="u-205.31" who="#JerzyStępień">Rozumiem, że ten przepis brzmi może mało przejrzyście, a jego treść jest skomplikowana, ale świadomie powtórzyliśmy przepis ustawy warszawskiej, żeby nie wprowadzać tutaj jakichś sporów interpretacyjnych. Chodzi o ujednolicenie brzmienia przepisu ustawowego.</u>
          <u xml:id="u-205.32" who="#JerzyStępień">Zapomnieliśmy także, proszę państwa, o szczególnej roli sołtysa, który w gruncie rzeczy jest przecież funkcjonariuszem publicznym, bardzo często narażonym na znacznie większe konflikty, niebezpieczeństwa niż członek rady. Zatem proponujemy objąć ochroną prawną, przysługującą funkcjonariuszom publicznym, także i sołtysów. Notabene powiem, że powstało stowarzyszenie sołtysów, które bardzo zabiegało o zaistnienie takiego przepisu. Uważam, że jest to absolutnie uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-205.33" who="#JerzyStępień">Artykuł 62 ustawy, który mówi o regionalnych izbach obrachunkowych, proponujemy zastąpić uregulowaniem nowym o treści następującej:</u>
          <u xml:id="u-205.34" who="#JerzyStępień">„Kontrole gospodarki finansowej gmin, związków międzygminnych, komunalnych, osób prawnych oraz sejmików samorządowych sprawują regionalne izby obrachunkowe”. Na ten temat powiedziałbym więcej w dalszej części, kiedy będę referował ustawę o regionalnych izbach obrachunkowych.</u>
          <u xml:id="u-205.35" who="#JerzyStępień">I na koniec już zupełny drobiazg. W art. 4 ustawy w ust. 3 omyłkowo znalazł się wyraz „gmina” zamiast wyrazu „miejscowości”. Rzecz dotyczy nadawania praw miejskich. Oczywiście prawa miejskie można nadać miejscowości, a nie gminie. Na terenie gminy mogą być miejscowości, którym chcemy nadać status miasta, ale przecież mogą też być miejscowości, które do takiego statusu nawet nie pretendują. Jest to po prostu tylko kosmetyka legislacyjna, ale dość ważna, dlatego, że przy brzmieniu tego przepisu w gruncie rzeczy zahamowaliśmy proces nadawania praw miejskich miejscowościom, które z różnych powodów, także bardzo często historycznych, taki tytuł powinny mieć.</u>
          <u xml:id="u-205.36" who="#JerzyStępień">To była pierwsza część mojego referatu, a teraz przejdę do drugiej o regionalnych izb obrachunkowych.</u>
          <u xml:id="u-205.37" who="#JerzyStępień">Ustawa o samorządzie terytorialnym w art. 62 określiła, że kontrole gospodarki finansowej gmin i związków sprawują regionalne izby obrachunkowe. W końcowych artykułach ustawy o samorządzie terytorialnym, które dotyczą problemu nadzoru nad działalnością gmin - nadzoru ze strony innych organów, w tym także i państwowych - znajdują się uregulowania, które mówią, że nadzoru nad działalnością finansową gmin nie pełnią organy administracji państwowej, tak jak to jest w przypadku decyzji administracyjnych wydawanych przez gminy na przykład w zakresie zadań zleconych, ale że całą kontrolę w zakresie gospodarki finansowej mają pełnić nowe instytucje o nazwie regionalne izby obrachunkowe. Sam pomysł nawiązuje nieco do podobnych instytucji działających w systemie francuskim. Zapisaliśmy to w ustawie i długo, długo czekaliśmy na pojawienie się projektu ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych. Wydawało nam się, że z natury rzeczy taki projekt powinien powstać w rządzie, a tam prace bardzo się przedłużały. Pewne koncepcje dotyczące regionalnych izb obrachunkowych pojawiły się w ustawie o finansach lokalnych. Ustawa o finansach lokalnych nie weszła w życie, nie została uchwalona przez Sejm poprzedniej kadencji, w związku z tym także i rozdział dotyczący regionalnych izb obrachunkowych nie zaczął funkcjonować. W tej sytuacji właściwie już przez ponad półtora roku gminy funkcjonują bez należytej kontroli finansów publicznych, a przecież finanse gmin są po prostu częścią finansów publicznych. Wprawdzie w okresie przejściowym ustawodawstwo samorządowe przewidywało, że nadzór nad działalnością finansową gmin sprawują wojewodowie, ale ten nadzór okazał się absolutnie iluzoryczny.</u>
          <u xml:id="u-205.38" who="#JerzyStępień">W jednym z województw, mam na przykład dane z województwa kieleckiego, w zeszłym roku środkami i personelem urzędu wojewódzkiego zdołano przeprowadzić kontrole tylko w sześciu gminach. A w województwie kieleckim jest siedemdziesiąt kilka gmin. W gruncie rzeczy nadzór administracji rządowej, do której administracja wojewódzka została zobowiązana przepisem przejściowym, był zupełnie iluzoryczny, jak się okazało. Poza tym chodziło nam właśnie o to, żeby działalność finansowa gmin nie była kontrolowana przez organy administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-205.39" who="#JerzyStępień">Tutaj znowu jeszcze jedno zdanie dotyczące historii procesu legislacyjnego. Otóż w pierwotnym projekcie ustawy o samorządzie terytorialnym przygotowywanym przez Senat był przepis, który mówił o konieczności powołania krajowego związku gmin. I ten krajowy związek gmin miał być związkiem przymusowym obejmującym wszystkie gminy, funkcjonującym według statutu nadawanego przez Sejm. Chodziło nam o to, aby stworzyć bardzo poważną, liczącą się reprezentację gmin w stosunku do rządu, do administracji państwowej, do parlamentu itd. Przepis ten został usunięty w trakcie ostatniego głosowania, czy już w czasie głosowania nad ustawą w Sejmie i w związku z tym ten krajowy związek gmin nie powstał. Nasza koncepcja regionalnych izb obrachunkowych zakładała, że będą one niejako podwieszone w dwóch punktach. Z jednej strony „zaczepione” o rząd, administrację rządową, a z drugiej o krajowy związek. W sytuacji, kiedy ten rozdział wypadł, regionalne izby obrachunkowe straciły oparcie.</u>
          <u xml:id="u-205.40" who="#JerzyStępień">Ustawa o samorządzie terytorialnym w art. 62 mówi, że kontrolę gospodarki finansowej gmin i związków sprawują regionalne izby obrachunkowe. Prezesów regionalnych izb obrachunkowych powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów na wniosek ministra finansów. A zatem cały aparat regionalnych izb obrachunkowych w gruncie rzeczy byłby aparatem rządowym. A kto kontroluje finanse, kontroluje całą działalność i naszym zdaniem mogłoby tutaj dojść do niebezpiecznego skumulowania władzy nadzorczej administracji rządowej, która wcale taka wspaniała, jak sami wiemy, nie jest, nad samorządem terytorialnym.</u>
          <u xml:id="u-205.41" who="#JerzyStępień">Ponieważ prace nad projektem ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych przeciągały się, Senat jeszcze w poprzedniej kadencji postanowił rozpocząć prace legislacyjne i to co państwu w tej chwili Komisja Samorządu Terytorialnego oraz Komisja Inicjatyw i Prac Ustawodawczych proponują, jest mocno zweryfikowanym, ale jednak tym materiałem legislacyjnym, który powstał jeszcze poprzednio.</u>
          <u xml:id="u-205.42" who="#JerzyStępień">Chcemy zakończyć okres braku kontroli finansów publicznych w gminach. Być może popełniane są tam błędy bardzo poważne, z czego ludzie nie zdają sobie nawet sprawy. Może pewne decyzje podejmowane są w dobrej wierze, ale wbrew zasadom gospodarki finansowej. Tego nie wiemy. Do tego potrzebne nam są izby obrachunkowe. Przy czym pojmujemy je nie jako organy, które byłyby wyłącznie organami kontroli, ale także organami nadzoru, czyli mającymi prawo podejmowania w pewnych momentach, kiedy zajdzie taka potrzeba, w momentach określonych ustawą o samorządzie terytorialnym - pewnych działań nadzorczych.</u>
          <u xml:id="u-205.43" who="#JerzyStępień">To są już bardzo szczegółowe rozważania i nie chciałbym państwu zabierać nimi czasu. W każdym razie, wyobrażamy sobie, że regionalne izby obrachunkowe funkcjonujące na szczeblu odpowiadającym dzisiejszym województwom [przy czym nie w każdym województwie musiałyby być powoływane] miałyby poza funkcjami kontrolnymi i nadzorczymi także za zadanie prowadzenie na bieżąco instruktażu, dlatego, że gminy dopiero startują ze swoją działalnością.</u>
          <u xml:id="u-205.44" who="#JerzyStępień">Jak te regionalne izby obrachunkowe miałyby być powołane, żeby odzyskać coś z tej filozofii organu umiejscowionego pomiędzy administracją a rządem? Otóż wydaje nam się, że można byłoby to osiągnąć wtedy, gdy kolegia izb - izby miałyby działać kolegialnie, w składach określonych projektem - w części byłyby mianowane przez prezesa Rady Ministrów, a w części przez właściwe sejmiki samorządowe, oraz wtedy gdy prezesów izb regionalnych powoływałby prezes Rady Ministrów, ale na wniosek samej izby. A zatem przez tego rodzaju mechanizm ustrojowy staralibyśmy się doprowadzić do pewnej równowagi czynnika samorządowego i rządowego w regionalnych izbach obrachunkowych. I to są, proszę państwa, zasadnicze tezy mojego referatu.</u>
          <u xml:id="u-205.45" who="#JerzyStępień">Chcę jeszcze zwrócić uwagę, że nowe rozwiązanie art. 62 - wrócę jeszcze teraz na chwileczkę do ustawy o samorządzie terytorialnym, co zapowiadałem wcześniej - jakie proponujemy w ustawie o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym, obejmowałoby kontrolą finansową nie tylko gminy i związki, tak jak to w tej chwili jest ujęte w art. 6, ale także inne komunalne osoby prawne oraz sejmiki samorządowe, które są podmiotami dysponującymi publicznym groszem, a zatem nie powinny być wyłączone spod normalnej kontroli wszystkich podmiotów samorządowych. To tyle, proszę państwa, dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję panu senatorowi za sprawozdanie z obydwu inicjatyw ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#AndrzejCzapski">Otwieram łączną debatę nad obydwoma projektami. Kto z państwa senatorów chciałby zabrać głos? Proszę bardzo, pan senator Mazurek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#JanuszMazurek">Panie Marszałku! Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#JanuszMazurek">Zapoznałem się z projektami obydwu ustaw, będąc członkiem Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych. Na początek chciałem powiedzieć, że te zmiany są jak najbardziej celowe i że nie mam żadnych uwag co do ich kierunków. Natomiast chciałbym się podzielić pewnymi wątpliwościami szczegółowszej natury.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#JanuszMazurek">Pierwsza dotyczy ustawy o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym. Trzy kwestie chciałbym tutaj poruszyć.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#JanuszMazurek">Najpierw art. 18 ust. 2 pkt 7 ustawy o samorządzie terytorialnym, czyli w ustawie o zmianie ustawy byłby to pkt 2 art. 1. O co tutaj chodzi? Chodzi o następujące ograniczenie wyłącznej właściwości rady gminy. Mianowicie pkt 7 mówi, że do wyłącznej właściwości rady gminy „należy ustalanie zakresu działania sołectwa i dzielnicy (osiedla) oraz przekazywanie im składników mienia do korzystania”. Propozycja zmierza do skreślenia sformułowania „oraz przekazywanie im składników mienia do korzystania”. I właśnie mam wątpliwości, czy to nie powinno jednak pozostać przy wyłącznej właściwości rady gminy, z uwagi na dosyć poważne konsekwencje przekazywania jednostkom pomocniczym gminy składników mienia do korzystania. Konsekwencje wynikające zwłaszcza z art. 48 ustawy o samorządzie terytorialnym, który to artykuł przewiduje w ust. 1, że „sołectwo, dzielnica, osiedle zarządza i korzysta z mienia komunalnego oraz rozporządza dochodami z tego źródła w zakresie określonym statutem”. A więc statut określa zakres korzystania z tego mienia, natomiast nie określa już konkretnych jego składników. W tym wypadku zarząd sam by ustalał konkretne składniki mienia. To są poważne konsekwencje. Powstaną dosyć istotne uprawnienia majątkowe dla dzielnicy czy też sołectwa. Ale to poddaję pod dyskusję. Zresztą już na ten temat mówiłem podczas prac Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#JanuszMazurek">Może zaproponowałbym takie rozwiązanie. Zdaję sobie sprawę z tego, że podczas przekazywania mienia rada gminy jest uwikłana w różne wykazy. To jest drobiazg, który może trochę niepoważnie brzmi na sesji rady. W związku z tym proponowałbym rozwiązanie analogiczne do tego, które przewiduje się w art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a): określanie zasad zbycia, nabycia itd. Dlatego też, wracając do pkt 7, który brzmi: „Ustalanie zakresu działania sołectwa i dzielnicy oraz przekazywanie im składników mienia do korzystania”, proponowałbym zapis: „Ustalanie zakresu działania sołectwa, dzielnicy, osiedla oraz zasad przekazywania im składników mienia do korzystania”. Sądzę, że takie rozwiązanie łączyłoby różne względy i byłoby dosyć elastyczne. Oczywiście to jest propozycja do rozważenia. Tyle w tym punkcie.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#JanuszMazurek">Następna kwestia dotyczy właśnie art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a). Punkt ten został wprowadzony zamiast dotychczasowego tekstu, który przewidywał, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy przekraczających zakres zwykłego zarządu dotyczących: a) nabycia, zbycia i obciążenia nieruchomości gruntowych itd. Może mniejsza o szczegóły. Teraz zmiana idzie w tym kierunku, żeby rada nie musiała się wypowiadać w uchwale co do każdej sprawy. Rada może ograniczyć się do określania zasad nabycia, zbycia i obciążania nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#JanuszMazurek">Podczas prac Komisji Pracy i Inicjatyw Ustawodawczych miałem też pewne wątpliwości co do przekazania tych kompetencji zarządowi, ale po namyśle uznaję rację. Zwracam jednak uwagę na to, że jest tutaj, chociaż może i słuszne, ale pewne ograniczenie kompetencji. Jeżeli już tak, to proponowałbym - tutaj mam uwagę natury czysto technicznej - żeby do pkt 9 lit. a) dostosować treść art. 45, ust. 2 ustawy o samorządzie terytorialnym. Przewiduje on, że uchwała rady gminy dotycząca zmiany przeznaczenia oraz zbycia nieruchomości itd. wymaga uprzedniej zgody sejmiku samorządowego, a więc nie tylko uchwała rady gminy, ale i każda inna czynność, której skutkiem jest zbycie. Po prostu chodzi o pewną zmianę redakcyjną. Ale to jest rzecz, jak mówię, techniczno-redakcyjna, którą tylko sygnalizuję.</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#JanuszMazurek">I trzecia kwestia, mianowicie obligatoryjne powoływanie komisji rewizyjnych. Chodzi o nowelizację art. 18 ust. 3. Obecna treść: „Rada gminy kontroluje działalność zarządu i podporządkowanych mu jednostek. W tym celu może powołać komisję rewizyjną”. Zamiast „może powołać” będzie „powołuje komisję rewizyjną”. Otóż na posiedzeniu Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych zgłaszałem pewną wątpliwość. Być może nie mam racji. Sam jestem działaczem samorządowym, członkiem rady miejskiej… Chodzi o to, że powołanie takiej komisji czasami może być pewnym jakby zaczynem konfliktu w radzie. Czy jednak nie pozostawić fakultatywności powołania komisji rewizyjnej tam, gdzie uzna rada? Tam gdzie się powoła komisję rewizyjną, to będzie to ciało, które będzie szukało zadań dla siebie nawet tam, gdzie tych zadań nie ma. Obligatoryjne powoływanie komisji rewizyjnych może dać pewien impuls do konfliktów w radzie. Może wyolbrzymiam problem, ale chciałbym jednak na to zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-207.8" who="#JanuszMazurek">Tyle miałbym do powiedzenia o projekcie tejże nowelizacji. I jedna krótka uwaga do projektu ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, mianowicie do art. 22 ust. 3. Chodzi mi o problem niezawisłości członków kolegium. Nie wiem, czy ta sprawa nie jest za mało wyeksponowana. Sformułowanie brzmi następująco: „Członkowie kolegium nie podlegają organom, które je powołały w czasie wypełniania swych funkcji”. Czy tu nie należałoby jakoś bardziej wyeksponować niezawisłości członków kolegium? Może po prostu napisać: „i są niezawiśli w zakresie orzekania”. Może jeszcze dalsze jakieś gwarancje niezawisłości? Wiemy przecież z praktyki, że jeżeli tylko ktoś nie podlega tym organom w czasie wypełniania swych funkcji, to jak przestanie być członkiem kolegium, może ponieść niekorzystne dla siebie konsekwencje. Zwłaszcza że przecież sposób odwołania członka kolegium jest taki sam jak powołania. Tak że jeżeli nie podoba się organom, które go mianowały, to zostanie odwołany, i w związku z tym niezawisłość staje się trudna do realizacji. Z góry zdaję sobie z tego sprawę. Ale przynajmniej werbalne, mocniejsze zaakcentowanie może byłoby słuszne. Dziękuję uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję panu senatorowi. Proszę o zabranie głosu pana senatora Rejniewicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#MarianRejniewicz">Panie Marszałku, Wysoki Senacie!</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#MarianRejniewicz">Powiem krótko. Proponuję, żeby odrzucić wniosek Komisji Samorządu Terytorialnego. Wyjaśnię swój pogląd na tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#MarianRejniewicz">Kiedy popatrzyłem na ten projekt, to mi się przypomniało prawo Parkinsona. Jeżeli ktoś w domu ma tę książkę, to radziłbym wkleić projekt jako przyczynek do spisu rzeczy w tej książce się znajdujących. Izby obrachunkowe są niepotrzebne. Niech Wysoki Senat raczy zwrócić uwagę na to, że art. 4 mówi, że są to jednostki budżetowe, więc będą drogo kosztowały. Tam będzie dużo ludzi wysoko kwalifikowanych, których będzie trzeba wysoko opłacać. Ale to drobnostka, ten wydatek, w porównaniu do korzyści, jakie uzyska państwo z istnienia tej instytucji. Nie zapominajmy o tym, że są instancje rachujące, pilnujące, inspekcjonujące wszystkie instytucje zarówno wewnętrznie, zewnętrznie, jak i w drodze instancyjnej. Istnienie izb obrachunkowych już z tego powodu stoi pod znakiem zapytania.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#MarianRejniewicz">Pan senator Mazurek w swoim wyczerpującym co do meritum przemówieniu wskazał nam całą kazuistykę tych zagadnień. Ale jak popatrzymy na te artykuły, których nie będę cytował, widzimy, że powtarza się wszystko jeden raz tak, drugi inaczej. Czy nie byłoby prościej wystąpić z inicjatywą ustawodawczą, mającą na celu usunięcie odpowiedniego przepisu z ustawy o samorządzie terytorialnym, zamiast tworzenia tej nigdy nieskończonej drabiny kontroli? To nie jest pierwsza drabina, to jest następna drabina, o bardzo licznych szczeblach. Przy czym nie zauważyłem, o ile znam przepisy, żeby takie drabiny kontroli istniały w innych krajach ani na Wschodzie, ani na Zachodzie.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#MarianRejniewicz">Dlatego moja propozycja, dalej idąca i prostsza, jest taka, żeby wniosek Komisji Samorządu Terytorialnego odrzucić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Chcę powiedzieć z przykrością, że nie będę mógł uwzględnić wniosku pana senatora, albowiem jest to pierwsze czytanie i po tym czytaniu nie ma głosowania. Sprawozdanie połączonych komisji przechodzi do drugiego czytania i po drugim czytaniu jest głosowane. Wtedy ewentualnie można wniosek odrzucić. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#JerzyKępa">Może ja w uzupełnieniu do wypowiedzi pana senatora Mazurka, dotyczącej art. 22. Pan senator słusznie tu podniósł problem niezawisłości, tym bardziej że w uzasadnieniu do projektu ustawy mówi się, że członkowie kolegium w czasie pełnienia swych funkcji są niezawiśli. Uważam, że ten punkt wymaga właśnie modyfikacji w tym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#JerzyKępa">Kolejna kwestia. Pkt 5 stanowi: „Odwołanie członków kolegium następuje w trybie określonym w ust. 1”. Uważam, że powinny być sprecyzowane przesłanki, na podstawie których zostaje odwołany członek kolegium. Tego, jak widzę, nie ma.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#JerzyKępa">Pkt 4 „Członkami kolegium mogą być osoby wykazujące się…”. Moim zdaniem, sformułowanie „mogą być” jest dwuznaczne. Uważam, że należałoby je zastąpić sformułowaniem: „winny być”. To jest bardziej konkretne. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję panu senatorowi. Pan senator Woźnica, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#JanuszWoźnica">Mam również drobną uwagę do art. 22 ust. 4, gdzie jest mowa, że członkami kolegium mogą być osoby, które mają ukończone studia prawnicze, ekonomiczne oraz co najmniej 5-letni staż pracy w organach administracji finansowej. Wydaje mi się, że są to kryteria zbyt ścisłe i niewielu ludzi znajdziemy z takimi kwalifikacjami. Wystarczyłoby, gdyby było powiedziane - wykształcenie wyższe i co najmniej 5-letni staż pracy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Proszę pan senator Szafraniec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#JanSzafraniec">Ja również mam zastrzeżenie do art. 22. Akurat do tego czwartego punktu, w stosunku do którego miał obiekcje pan senator Woźnica. Chodzi mi o to, że członkami kolegium winny być osoby mające ukończone studia prawnicze, ekonomiczne oraz co najmniej pięcioletni staż pracy w organach państwowej, samorządowej administracji finansowej. Czy nie należałoby dodać: „aktualnie nie pełniące funkcji pracowniczych w organach państwowej i samorządowej administracji finansowej”. Ponieważ pełniąc takie funkcje, nie mogłyby w jakiś sposób kontrolować tego organu, w którym pracują. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Czy ktoś jeszcze chciał zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#AndrzejCzapski">Proszę bardzo pan senator. Przepraszam, nie znam nazwisk państwa senatorów i nie zawsze zwracam się…</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#EdmundMaliński">Mam propozycję do ustawy o samorządzie terytorialnym. Ta ustawa powinna w stopniu możliwie dużym pozwalać na rozwijanie lokalnej inicjatywy mieszkańców poszczególnych społeczności. W imieniu moich wyborców, którzy są zaangażowani w sprawy lokalne, zgłaszam propozycję, by prawo zgłaszania projektów uchwał, które są przedmiotem obrad rad narodowych, a więc prawo inicjatywy uchwałodawczej, przyznać grupie 50 mieszkańców gminy.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#EdmundMaliński">Wielu moich rozmówców, z którymi ten temat omawiałem, prawo takie zaakceptowało, wręcz się go domagało, zaznaczając, że nie wiadomo, czy będą z tego prawa korzystać i czy wszędzie. Ale byłoby dobrze, gdyby mieszkańcy mieli to prawo. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Pan senator Barańczak, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#JarosławBarańczak">Panie Marszałku! Proszę Państwa!</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#JarosławBarańczak">Chciałem powiedzieć ogólnie kilka słów na temat tych dwóch propozycji. Są to propozycje, które, w moim przekonaniu, bardzo dobrze ze sobą korespondują. Dlatego, że jeżeli zechcielibyśmy przyjrzeć się sytuacji, jaką mamy w tej chwili w samorządach, i przyjrzeć się odbiorowi działań samorządu przez lokalne społeczności, to możemy stwierdzić, że pojawia się pewna sprzeczność.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#JarosławBarańczak">Z jednej strony społeczność domaga się, aby samorządy działały skutecznie i sprawnie. W związku z tym przedłożone propozycje są nakierowane na to, aby wzmocnić zarządy. Wydają się one propozycjami w pełni słusznymi i umocowanymi w odbiorze społecznym.</u>
          <u xml:id="u-219.3" who="#JarosławBarańczak">Z drugiej jednakowoż strony, występuje sytuacja, w której ta społeczność w sposób niezwykle szczególny przypatruje się sposobowi gospodarowania tychże samorządów.</u>
          <u xml:id="u-219.4" who="#JarosławBarańczak">I teraz, patrząc na ten sposób gospodarowania… Ja tutaj nie chcę poddawać go żadnym ocenom. Niemniej w klimacie, z jakim obecnie mamy do czynienia, w sytuacji bardzo wielu podejrzeń co do sposobu działania, wydawania pieniędzy, dysponowania majątkiem, istnieje silna potrzeba, przy wzmacnianiu zarządu, równoczesnego poddania kontroli tych wszystkich działań przez ciało, które będzie niezależne od tychże samorządów.</u>
          <u xml:id="u-219.5" who="#JarosławBarańczak">A, jak był łaskaw powiedzieć pan senator Stępień, administracja rządowa, prowadząc działania kontrolne z jednej strony, jest jakby nie do końca wydolna ze względów czysto organizacyjnych i technicznych. Z drugiej strony zawsze jest obarczona pewnego rodzaju podejrzeniem o to, że jej działania mają charakter stronniczy, jakby antysamorządowy. A niekiedy, być może, także i o to, że istnieje pewien układ.</u>
          <u xml:id="u-219.6" who="#JarosławBarańczak">Wobec czego powołanie izb obrachunkowych jest, w moim przekonaniu, bardzo sensowne i celowe. Wprawdzie, rzeczywiście może to kosztować trochę pieniędzy, ale powinno wpłynąć na uzdrowienie atmosfery i powodować sytuacje, w których będzie jasność. Lokalne społeczności będą miały wreszcie pewność, że wszystkie te działania są słuszne i podejmowane są na rzecz tejże społeczności.</u>
          <u xml:id="u-219.7" who="#JarosławBarańczak">Chcę powiedzieć, to już brzmi prawie anegdotycznie, że w pewnym momencie do administracji rządowej w moim województwie zwrócono się z prośbą o badanie budżetu pewnej gminy wskazując, że wydatki są nieuzasadnione, ponieważ zakupiono takie, a nie inne krzesła. Może to oddawać atmosferę, która towarzyszy takim sprawom.</u>
          <u xml:id="u-219.8" who="#JarosławBarańczak">Dlatego myślę, że obydwie propozycje są godne poparcia i, jak powiedziałem, są one spójne i poprawiają istniejący stan rzeczy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo panu senatorowi. Kto jeszcze chciał zabrać głos? Pan Połomski? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#FranciszekPołomski">Miałbym pytanie do twórców, do autorów projektowanej ustawy o izbach obrachunkowych. Czy są w stanie podać orientacyjną kwotę, którą budżet będzie musiał przeznaczyć na działalność tych izb? Jeśli nie, to prosiłbym, ażeby przy drugim czytaniu przedstawić tę kwotę. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Czy ktoś jeszcze chciał zabrać głos? Pan senator Pankanin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#PiotrPankanin">Mam jeszcze pytanie do projektodawców tej ustawy, dotyczące wniosku o uzupełnienie ustawy o samorządzie terytorialnym, o obligatoryjne powoływanie komisji rewizyjnej. Chciałbym znać motywację tego wniosku. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję. Czy ktoś jeszcze chciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#AndrzejCzapski">Z braku dalszych zgłoszeń zamykam dyskusję na temat proponowanych inicjatyw. Inicjatywy przekazujemy obydwu komisjom, tzn. Komisji Inicjatyw i Praw Ustawodawczych oraz Komisji Samorządu Terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-224.2" who="#AndrzejCzapski">Proszę wszystkich państwa, którzy dzisiaj zabierali głos w dyskusji, jak również tych z państwa, którzy chcieliby jeszcze coś wnieść do sprawy, o kontakt z tymi komisjami i udział w ich pracach.</u>
          <u xml:id="u-224.3" who="#AndrzejCzapski">Przypominam, że komisje te mają wspólne posiedzenie dnia 22 stycznia o godz. 15.00. Jest zresztą komunikat w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-224.4" who="#AndrzejCzapski">Przystępujemy do ostatniego już punktu, do ostatniej czynności, mianowicie zatwierdzenia protokołu z czwartego posiedzenia Senatu, który był wyłożony we właściwym miejscu.</u>
          <u xml:id="u-224.5" who="#AndrzejCzapski">Czy ktoś z państwa senatorów ma jakieś uwagi? Do tej pory nie wniesiono żadnych i rozumiem, że nie ma więcej uwag. Rozumiem, że protokół został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-224.6" who="#AndrzejCzapski">Przypominam, że protokół z wczorajszego i z dzisiejszego, piątego posiedzenia będzie wyłożony w pokoju nr 235.</u>
          <u xml:id="u-224.7" who="#AndrzejCzapski">Na tym wyczerpany został porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-224.8" who="#AndrzejCzapski">Następne posiedzenie najprawdopodobniej odbędzie się 6, 7 lutego. Zależeć to będzie od tego, kiedy Sejm przekaże nam pięć ustaw związanych z prowizorium i samo prowizorium. Być może, że następne posiedzenie odbędzie się 30 stycznia, ale wymaga to odczekania na wpłynięcie ustaw z Sejmu. Zadecyduje o tym również Konwent Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-224.9" who="#AndrzejCzapski">Proszę pana senatora sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#TadeuszBrzozowski">Marszałek Senatu zwołuje posiedzenie Konwentu Seniorów bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Senatu.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#TadeuszBrzozowski">Posiedzenie Komisji Praw Człowieka i Praworządności odbędzie się dnia 22 stycznia br. o godz. 11 minut 30 w sali nr 217.</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#TadeuszBrzozowski">Posiedzenie Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych odbędzie się dnia 22 stycznia br. o godz. 11.00, w pomieszczeniu obok sali posiedzeń plenarnych Senatu. Materiały są w skrytkach.</u>
          <u xml:id="u-225.3" who="#TadeuszBrzozowski">Następnie, o godz. 15.00 odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych oraz Komisji Samorządu Terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-225.4" who="#TadeuszBrzozowski">Posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych Senatu na temat stosunków polsko-litewskich odbędzie się dnia 21 stycznia br., we wtorek, o godz. 10 minut 30 w sali kolumnowej. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#EdwardWende">Jedno uzupełnienie dla członków Komisji Spraw Zagranicznych - będzie to wspólne posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych Senatu i Sejmu, narzucone nam trochę przez Komisję Spraw Zagranicznych Sejmu. Tam będą również Komisje Mniejszości, Łączności Polaków z Zagranicą i komisja nasza, pani Simonides.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#EdwardWende">Dlatego przepraszam, że nie byłem w stanie uprzedzić państwa wcześniej o tym dniu, bo jest to znowu wtorek, nietypowy dzień, ale nie mamy innej możliwości. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#AndrzejCzapski">Dziękuję bardzo. Dziękuję wszystkim państwu senatorom.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#AndrzejCzapski">Zamykam piąte posiedzenie Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#komentarz">(Wicemarszałek Andrzej Czapski trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-227.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godzinie 16 minut 00)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>