text_structure.xml 42.8 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 30 stycznia 1979 r. Komisja Pracy i Spraw Socjalnych, obradująca pod przewodnictwem poseł Ireny Sroczyńskiej (PZPR), rozpatrywała problemy zatrudnienia inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">W posiedzeniu udział wzięli przedstawiciele:</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">- sejmowych komisji: Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej;</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">- Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z wiceministrem Henrykiem Białczyńskim, Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej z wiceministrem Tadeuszem Szelachowskim, Związku Spółdzielni Inwalidów z prezesem Włodzimierzem Pleszko, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Usług oraz Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Podstawą dyskusji były informacje opracowane przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Związek Spółdzielni Inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Jak wynika z tych materiałów końcową fazą w procesie rehabilitacji inwalidów jest ich zatrudnienie. Ma ono na celu zapewnienie pracy inwalidom zdolnym do zatrudnienia na stanowiskach i w warunkach określonych przez komisje lekarskie do spraw inwalidztwa i zatrudnienia (KIZ). Dąży się przede wszystkim do utrzymania zatrudnienia inwalidów w macierzystych zakładach pracy, stwarzając im warunki pracy odpowiednie do stanu zdrowia. Ponadto organizuje się zatrudnienie inwalidów niepracujących, a zgłaszających chęć podjęcia pracy.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Ocenia się, że ilość inwalidów w Polsce wynosi około 1,5 mln osób, z których około 600 tys. pracuje zarobkowo, w tym około 200 tys. w spółdzielniach inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Związek Spółdzielni Inwalidów zrzesza 436 spółdzielni zgrupowanych w 15 regionalnych i 2 wojewódzkich związkach spółdzielni inwalidów i Związku Spółdzielni Niewidomych.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Z ogólnej ilości spółdzielni, 387 stanowią spółdzielnie przemysłowe, 26 usługowe, 23 handlowe oraz jedna spółdzielnia gastronomiczna.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Szczególnie trudny problem w zatrudnieniu stanowią pewne grupy inwalidów: psychicznie chorzy, umysłowo upośledzeni itd. Liczba psychicznie chorych, umysłowo upośledzonych, inwalidów wzroku i narządu ruchu na przestrzeni ostatnich lat znacznie wzrosła, choć wskaźnik wzrostu różnie kształtuje się w poszczególnych grupach. Bezwzględny przyrost zatrudnienia osób o bardzo trudnych przypadkach inwalidztwa świadczy o dużym wysiłku służb rehabilitacyjnych na szczeblu podstawowym.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Wielu inwalidów, zwłaszcza ciężko poszkodowanych, do których zaliczamy m.in. osoby z I i II grupą inwalidzką, wymaga zatrudnienia w specjalnych warunkach. Ich ilość wzrosła z 5.984 osób w 1975 r. do 7.932 osób w 1977 r. Stanowiło wzrost z 14,9% do 15,6% ogólnej liczby osób skierowanych do pracy. Dla wielu inwalidów, zwłaszcza najciężej poszkodowanych oraz zamieszkałych na wsiach i małych miasteczkach, mających trudności z dotarciem do zakładów pracy, jedyną formą zatrudnienia jest praca w systemie nakładczym. Na przestrzeni lat 1975-77 ilość zatrudnionych w tym systemie wzrosła z 8.814 do 11.012 inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Pomimo znacznych osiągnięć w zatrudnieniu inwalidów, nie wszystkie potrzeby są w pełni zaspokojone. Oznacza to, że niektórzy inwalidzi nie otrzymują natychmiast odpowiedniej dla siebie pracy. Zatrudnienie znajduje 91-93 % inwalidów. Szczególnej troski wymagają ci, którzy czekają na pracę ponad 3 miesiące.</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Istotne znaczenie w rehabilitacji zatrudnionych inwalidów ma ochrona zdrowia. Związek Spółdzielni Inwalidów prowadzi 327 przychodni przyzakładowych oraz 46 przychodni międzyzakładowych. W 1978 r. we wszystkich zakładach służby zdrowia spółdzielczości inwalidów zatrudnionych było 1.179 lekarzy, w tym 440 na pełnych etatach.</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Składową część procesu rehabilitacyjnego stanowi leczenie uzdrowiskowe. W 1978 r. z leczenia uzdrowiskowego skorzystało 18.500 osób. Ponadto organizowane jest 21-dniowe leczenie prewentoryjne i wczasy lecznicze, z którego w 1978 r. skorzystało ca 1.700 osób.</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Do podstawowych form działalności socjalnej w ZSI należy organizacja wczasów pracowniczych, wypoczynku dzieci i młodzieży tzn. kolonii wypoczynkowych, kolonii zdrowotnych, leczenia uzdrowiskowego dla młodzieży głównie ze środowisk wiejskich, obozów dla młodzieży: stacjonarnych, wędrownych, wodnych, żeglarskich, sportowych oraz przydział pracowniczych ogrodów działkowych.</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Działalność kulturalno-oświatowa stanowi część składową rehabilitacji społecznej. Spółdzielnie prowadzą ponad 200 świetlic, blisko 30 klubów, ponad 150 zespołów artystycznych, instrumentalnych, wokalnych, chóralnych, tanecznych, recytatorskich.</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">ZSL przywiązuje dużą wagę do pomyślnego rozwoju rehabilitacji zawodowej inwalidów. W tym celu podejmowane są działania na rzecz podnoszenia poziomu warunków pracy. Dbają o to służby techniczne, medyczne, organizacji pracy w ramach własnego systemu prawnego. Dzięki zapobieganiu szkodliwością i uciążliwościom w pracy, 47,1 % inwalidów zatrudnionych w zwartych zakładach przemysłowych wykonuje pracę w warunkach chronionych.</u>
          <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej w zakresie zatrudnienia inwalidów zmierza do: zabezpieczenia na szczeblu podstawowym silnych służb do spraw zawodowej rehabilitacji; powołania w każdym województwie poradni rehabilitacji zawodowej, do której zadań należy ocena zdolności do pracy i udzielania porad zawodowych najciężej poszkodowanym inwalidom oraz udzielenie konsultacji placówkom zajmującym się zawodową rehabilitacją inwalidów; zabezpieczenia każdemu inwalidzie właściwego przygotowania do pracy lub przezawodowienia w zwykłym systemie szkolnictwa zawodowego lub w specjalnych placówkach rehabilitacji zawodowej, przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych; zabezpieczenia wszystkim inwalidom pracy, zgodnie z psychofizycznymi możliwościami i kwalifikacjami zawodowymi.</u>
          <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Wiceminister zdrowia i opieki społecznej Tadeusz Szelachowski poinformował dodatkowo, że rehabilitacja inwalidów jest stosunkowo młodą dziedziną działania resortu zdrowia, która właściwie w sposób należyty rozwinęła się dopiero w okresie powojennym. Obejmuje ona problemy lecznicze, przygotowanie do zawodu oraz sprawy natury socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Zatrudnienie inwalidów rozwiązywane jest u nas w sposób kompleksowy. Zatrudnienie inwalidów rozumieć należy nie tylko z punktu widzenia zabezpieczenia miejsc pracy, ale również pracy takiej, w czasie której kontynuowany jest proces leczniczy i rehabilitacyjny.</u>
          <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">W układzie organizacyjnym zakładów opieki zdrowotnej uwzględnia się specjalne stanowiska pracy dla spraw inwalidów. Na 416 ZOZ-ów - 332 ma wydzielone takie stanowiska, w pozostałych funkcje te wykonywane są w połączeniu z innymi obowiązkami. Dąży się do tego, ażeby wszystkie ZOZ-y w przyszłości miały wydzielone stanowiska dla spraw inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">Ilość inwalidów I i II grupy wzrasta. Przyczyn tego stanu rzeczy upatrywać należy z jednej strony w lepszym rozpoznaniu sytuacji, zwłaszcza na terenie wiejskim, jak i w niosącym za sobą zagrożenia dla ludzi, szybkim postępie cywilizacji i technizacji procesów produkcyjnych. Obserwujemy na przykład na przestrzeni ostatnich lat wzrost inwalidztwa spowodowanego chorobami układu krążenia oraz urazowością powypadkową. Wzrasta liczba upośledzonych psychicznie i epileptyków pourazowych.</u>
          <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Dla lepszego rozpoznania sytuacji zdrowotnej obywateli resort prowadzi tzw. bilanse zdrowia, które obejmują dzieci i młodzież od 0 do 18 lat. Przewiduje się akcję rozpoznania stanu zdrowia 40-latków, która podjęta jest na razie na terenie 2-ch województw. Akcja ta rozszerzana będzie na wszystkie województwa i obejmować będzie również dalsze roczniki w przedziałach 5-rocznych: 45, 50, 55 i następne lata. Pozwoli to zarówno na lepsze rozpoznanie stanu zdrowia obywateli jak i uchwycenia liczby inwalidów w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">Zdecydowana większość inwalidów znajduje zatrudnienie albo w uspołecznionych zakładach pracy, albo w spółdzielczości inwalidzkiej. Trudności w zatrudnieniu odnoszą się do najciężej poszkodowanych. Są to najczęściej ludzie zamieszkujący na wsi, czy też w ośrodkach nieuprzemysłowionych, dla których trudno jest nawet zorganizować pracę w systemie nakładczym.</u>
          <u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">Czynnikami warunkującymi pełne zatrudnienie inwalidów jest zapewnienie usamodzielnienia, przygotowania do zawodu, zaopatrzenie ortopedyczne i przydział środków transportu. Problem zaopatrzenia ortopedycznego nie jest jeszcze w pełni rozwiązany, chociaż na przestrzeni ostatnich lat odnotowujemy poważny postęp w tej dziedzinie. Przewiduje się w najbliższych latach wybudowanie nowych zakładów ortopedycznych m. in. na terenie Krakowa i Warszawy, co pozwoli na zaopatrzenie inwalidów w obuwie ortopedyczne.</u>
          <u xml:id="u-1.25" who="#komentarz">Nastąpiła także duża poprawa w przydziale samochodów i wózków inwalidzkich. Dla 4.800 występujących o taki przydział inwalidów w roku ubiegłym przyznano 3.000 samochodów i 800 wózków ortopedycznych. Są to samochody typu Fiat 126p i Trabant przystosowane do potrzeb inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-1.26" who="#komentarz">W działaniach swoich resort współpracuje ze Związkiem Inwalidów, Związkiem Niewidomych, Głuchoniemych, Towarzystwem do Walki z Kalectwem.</u>
          <u xml:id="u-1.27" who="#komentarz">Dyskusja:</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#HenrykFrąc">Dla zatrudnienia inwalidów zrobiono na przestrzeni ostatnich lat bardzo wiele, zwłaszcza na wsi. Są jednak trudności z zapewnieniem inwalidom dojazdów do pracy. Ilość przydzielanych samochodów i wózków inwalidzkich jest nadal niewystarczająca.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#HenrykFrąc">Staramy się w miarę możliwości zatrudniać inwalidów na wsi w systemie nakładczym i w zasadzie wszyscy, którzy o taką pracę występują, mogą ją otrzymać. Uwagi krytyczne budzi jednak nierytmiczność dostaw materiałów i surowców oraz nieregularny odbiór gotowych wyrobów. Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest brak środków transportu w zakładach i spółdzielniach organizujących pracę nakładczą.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#HenrykFrąc">Na terenie wsi zwiększa się ilość inwalidów - chorych psychicznie. Zatrudnienie tej grupy nie jest łatwe w związku z brakiem zakładów i miejsc pracy chronionej.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#HenrykFrąc">Poseł Marian Konieczny (PZPR); Spółdzielnia „Czerwone Zagłębie” w Czeladzi jest zakładem pracy chronionej, gdzie na jednym z oddziałów zatrudnia się chorych psychicznie. Dobrze zorganizowana jest tam obserwacja chorych przy pomocy urządzeń telewizyjnych.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#HenrykFrąc">Spółdzielnia „Promet” w woj. katowickim zatrudnia inwalidów niewidomych, którzy wykonują m. in. części dla małego Fiata 126p. Trzeba zatrudnionym tam inwalidom zapewnić możliwość zaopatrzenia się w podstawowe artykuły żywnościowe, gdyż po wyjściu z pracy nie są oni w stanie nic kupić. Więcej uwagi zwrócić trzeba także na poprawę warunków pracy, dostarczanie odzieży ochronnej, napojów chłodzących latem itp.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#HenrykFrąc">Pewna część prac dla spółdzielni „Promet” wykonywana jest w systemie pracy nakładczej. Podobnie jak w innych spółdzielniach odczuwa się brak środków transportu dla przewozu materiałów i gotowych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#HenrykFrąc">Pracującym inwalidom zapewnić należy warunki rekreacji i wypoczynku. W Bukowinie Tatrzańskiej od 12 lat budowany jest zakład rehabilitacji i inwestycja ta zaawansowana jest dopiero w 30%. Nie wolno dopuszczać do takich zaniedbań, zwłaszcza że społeczne znaczenie tej inwestycji jest znaczne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#ZenonChudy">W spółdzielni „Eltrom” woj. bydgoskie zatrudniającej inwalidów psychicznie chorych zwracano uwagę, że nie powinno się dla tego typu zakładów określać wysokości planów produkcyjnych. Chorzy ci są bardzo wrażliwi na zmiany atmosferyczne i przy dużych wahaniach w ciągu jednego dnia trzeba po kilka, a nawet kilkanaście osób wyłączać z normalnego procesu produkcyjnego. W tych warunkach planowanie Wydaje się bezcelowe.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#ZenonChudy">Konieczne jest też złagodzenie w spółdzielczości inwalidzkiej, pewnych obowiązujących rygorów. M.in. nie można w tych spółdzielniach ściśle określać jaka część produkcji ma być przeznaczona na eksport, na rynek, czy też na zaopatrzenie kooperacyjne.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#ZenonChudy">Służba zdrowia spółdzielni inwalidzkich powinna być zorganizowana na zasadach obowiązujących w przemysłowej służbie zdrowia. Etaty lekarzy i personelu pomocniczego nie powinny obciążać stanu zatrudnienia spółdzielni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#EwaKwiatkowska">W ciągu roku sądy pracy rozpatrują około 100 tys. spraw o przyznanie renty inwalidzkiej. Starania o rentę muszą być poprzedzone zebraniem odpowiednich dokumentów stwierdzających różnego rodzaju uprawnienia inwalidzkie. Wymaga to wielu zabiegów, które dla ludzi ciężej upośledzonych są trudne do zrealizowania.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#EwaKwiatkowska">Minister sprawiedliwości zatwierdził listę organizacji społecznych, które mogą występować przed komisjami inwalidzkimi i sądami pracy w imieniu, czy też w obronie spraw inwalidzkich. Na podstawie własnej praktyki w sądzie pracy, poseł stwierdziła, że inicjatywy Związku Inwalidów w tym zakresie są bardzo nikłe. Przed sądami stają często ludzie chorzy, nieporadni, od których trudno uzyskać niezbędne wyjaśnienia. Mogliby i powinni przychodzić z nimi przedstawiciele Związku Inwalidów i występować w charakterze rzeczników ich sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#ZenonKomender">Komisja Handlu Wewnętrznego rozpatrując działalność drobnej wytwórczości stwierdziła, że spółdzielczość inwalidzka ma znaczne osiągnięcia produkcyjne. Jej wytwórczość zajmuje znaczące miejsce w całej produkcji drobnej wytwórczości. Spółdzielczość inwalidzka legitymuje się dobrymi efektami ekonomicznymi zarówno w produkcji jak i w usługach świadczonych na rzecz ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#ZenonKomender">Nie zawsze jeszcze warunki pracy w spółdzielniach odpowiadają potrzebom zdrowotnym zatrudnionych tam inwalidów. Na niektórych terenach np. w woj. katowickim odnotowano na tym odcinku dużą poprawę.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#ZenonKomender">Spółdzielczość inwalidzka, podobnie jak cała drobna wytwórczość, cierpi na niedorozwój bazy wytwórczej. Zdaniem Komisji Handlu Wewnętrznego właśnie niedostatek bazy wytwórczej i technicznej jest szczególnie uciążliwy dla spółdzielczości inwalidzkiej. Niestety sytuacja w tym zakresie nie rokuje szybkiej poprawy. Środki inwestycyjne dla spółdzielczości inwalidzkiej w roku bieżącym są bardzo szczupłe i pozwalają tylko na realizację inwestycji kontynuowanych.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#ZenonKomender">Słusznie zwracano uwagę, że dla spółdzielczości inwalidzkiej nie wolno stosować rygorów planistycznych i ekonomicznych takich samych jak dla zakładów pracy zatrudniających ludzi zdrowych. Komisja Handlu Wewnętrznego niejednokrotnie już zwracała uwagę na ten problem.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#ZenonKomender">Jeżeli chodzi o organizację pracy dla inwalidów w systemie nakładczym, to spostrzeżenia Komisji Handlu są w pełni zbieżne z uwagami zgłoszonymi w dzisiejszej dyskusji i dotyczą one zarówno dostosowania profilu produkcji do możliwości wykonawczych inwalidów, jak i zapewnienia środków transportu dla przewozu materiałów i odbioru produkcji finalnej.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#ZenonKomender">Dla inwalidów istotne znaczenie ma właściwe usprzętowienie i oprzyrządowanie stanowisk pracy. Sygnalizowane są trudności w zatrudnieniu wysokokwalifikowanej kadry technicznej pracowników przygotowujących i programujących produkcję i stanowiska pracy dla inwalidów. Na niektórych terenach obowiązuje nawet zakaz kierowania niektórych fachowców do pracy w spółdzielniach inwalidzkich. Problem ten wymaga rozwiązania, zapewnić trzeba spółdzielniom dobrych fachowców przygotowujących produkcję dla inwalidów m.in. narzędziowców, konserwatorów maszyn.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#ZenonKomender">Przewiduje się, że na jednym z Plenum Komitetu Centralnego PZPR, rozpatrywać się będzie perspektywy rozwoju drobnej wytwórczości. W materiałach i uwagach, jakie dla tego celu przygotowuje Komisja Handlu Wewnętrznego, zwraca się szczególną uwagę na specyfikę działania spółdzielczości inwalidzkiej.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#ZenonKomender">Poseł Wacław Auleytner (bezp. „Znak” - Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej). Problemy inwalidzkie znalazły właściwe rozwiązanie w naszych warunkach ustrojowych. Szeroka rzesza niepełnosprawnych uzyskała możliwość podjęcia pracy użytecznej dla społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#ZenonKomender">Ściślej należy określić funkcję szkolnictwa kształcącego na potrzeby zakładów inwalidzkich. W niektórych zawodach odczuwany jest poważny deficyt, który można by w znacznym stopniu złagodzić przez rozwijanie systemu szkolenia inwalidów. Jak wygląda struktura zatrudnienia w spółdzielczości inwalidzkiej i jakie działania w sprawie zatrudnienia inwalidów podejmują władze terenowe? W przeszłości zdarzały się wypadki zatrudnienia inwalidów przy pracach, których wykonywanie przekraczało ich możliwości.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#ZenonKomender">Należytego rozwiązania wymaga dozbrojenie techniczne, co wiąże się w zasadniczy sposób z bezpieczeństwem ludzi pracujących w zakładach inwalidzkich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#StanisławRoztworowski">Spółdzielczość inwalidzka zapewnia swoim pracownikom dość dobrą opiekę lekarską. Jednakże ilość niektórych specjalistów np. magistrów wychowania fizycznego prowadzących zajęcia rehabilitacyjne, masażystów, psychologów jest niewystarczająca.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#StanisławRoztworowski">Wielu inwalidów, szczególnie młodych, rokuje możliwości dalszego rozwoju pod warunkiem zapewnienia im zindywidualizowanych metod szkoleniowych. Czy są podejmowane w tej sprawie konkretne działania?</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#StanisławRoztworowski">W czasie spotkań poselskich wielokrotnie podnoszona jest przez pracowników i kierownictwa poszczególnych spółdzielni inwalidów sprawa zbyt napiętych planów produkcyjnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#KazimierzRaszkowski">Na podstawie spostrzeżeń dokonanych w czasie wizyt w spółdzielniach inwalidzkich na terenie województwa bielsko-podlaskiego można ocenić istniejącą tam sytuację jako dobrą. Dynamicznie rozwija się chałupnictwo, odpowiedni jest poziom warunków socjalno-bytowych, płac oraz stopień wykorzystywania surowców wtórnych w produkcji prowadzonej przez poszczególne zakłady. Wiele do życzenia pozostawia natomiast stan techniczny większości maszyn i urządzeń. Zbyt duża również w stosunku do możliwości, Wydaje się dynamika wzrostu produkcji, określona w roku bieżącym na 23%.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#KazimierzRaszkowski">Pogłębić należy kontrolę stanu zdrowia inwalidów przez lekarzy zatrudnionych w zakładach służby zdrowia związanych ze spółdzielczością inwalidzką.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#KazimierzRaszkowski">Zdecydowanej poprawy wymaga system szkolnictwa kształcącego na potrzeby spółdzielczości inwalidzkiej. Należy zwiększyć pomoc w dostarczaniu materiałów do poszczególnych punktów chałupniczych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#EdwardSieradzki">Wizytacje zakładów inwalidzkich wykazały że zbyt wolno wprowadzany jest w nich postęp techniczny. Większą uwagę należy przywiązywać do szkolenia bhp, gdyż wiele groźnych w skutkach wypadków powstaje w wyniku nieumiejętności obsługiwania maszyny czy urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#EdwardSieradzki">W ślad za notowanym od kilku lat poważnym rozwojem motoryzacji powinno iść zaostrzenie kryteriów podczas egzaminów na prawo jazdy zarówno w stosunku do kierowców zawodowych jak i amatorów.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#EdwardSieradzki">Poprawie ulec musi zaopatrzenie dla spółdzielczości inwalidzkiej w surowce i części zamienne, Czy istnieje rozeznanie ile szkół pracuje dla potrzeb spółdzielczości inwalidzkiej?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JózefaWojtkowska">Wiele zakładów inwalidzkich ma trudności w zaopatrzeniu w odpowiednie surowce i materiały. Dotyczy to np. spółdzielni szewskich produkujących trudne do osiągnięcia w handlu obuwie specjalistyczne. Również w spółdzielni „Helios” w Sokołowie produkującej środki czystości notuje się tego typu trudności. Składane przez kierownictwo spółdzielni zamówienia realizowane są tylko w niewielkim procencie.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#JózefaWojtkowska">Dążyć trzeba do maksymalnego ułatwienia warunków życia i pracy szerokiej rzeszy inwalidów, którzy w swojej działalności napotykają szereg przeszkód. Większą wagę powinniśmy zwracać na kształtowanie właściwych stosunków międzyludzkich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#StanisławRoziewicz">Wielu inwalidów, mimo iż mogą przejść do pracy w spółdzielczości inwalidzkiej, pozostaje nadal w zakładach macierzystych. Ludziom tym powinno się stwarzać lepsze możliwości zmiany stanowisk pracy. Przepisy regulujące tworzenie w większych zakładach wydziałów pracy chronionej, powinny być realizowane. Czy istnieją dane informujące w ile zakładach na terenie kraju są wydziały pracy chronionej?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#CecyliaModeracka">Wykonując pracę pożyteczną dla społeczeństwa, ludzie niepełnosprawni przyczyniają się do uzupełnienia braków i wyrównania niedoborów występujących na rynku oraz uzyskują zadowolenie wewnętrzne.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#CecyliaModeracka">1169 lekarzy na pełnych etatach i 440 w niepełnym wymiarze godzin zatrudnionych w spółdzielczości inwalidzkiej to liczba zbyt mała. Czy nie można by skierować więcej lekarzy do pracy w zakładach inwalidzkich kosztem przychodni? Nową, niezwykle cenną specjalnością jest rehabilitacja. W niektórych województwach, w tym również w suwalskim, trzeba by otworzyć ośrodki kształcące specjalistów rehabilitacji, szczególnie takich kierunków, których do tej pory w ogóle się nie prowadzi np. kinezyterapii.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#CecyliaModeracka">Tylko 15 tys. na ok. 200 tys. inwalidów w roku ubiegłym mogło skorzystać z leczenia sanatoryjnego. Należy szerzej wykorzystywać kwatery prywatne, aby zwiększyć zasięg leczenia sanatoryjnego. Spółdzielczość inwalidzka nie powinna mieć ograniczonych limitów na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#CecyliaModeracka">Produkcja zakładów inwalidzkich jest zauważalna na rynku. W jej ramach mieści się także produkcja nakładcza, prowadzona w mieszkaniach inwalidów. Fakt ten stwarza określone ograniczenia. Nakładcom polepszać trzeba warunki lokalowe.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#CecyliaModeracka">Powinno się popularyzować imprezy rekreacyjne i sportowe, w których uczestniczą inwalidzi.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#CecyliaModeracka">W spółdzielczości inwalidzkiej, powinno się zwiększyć odpis na zakładowy fundusz socjalny z uwagi na specyfikę tych zakładów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#KazimieraCzechowska">Zwiększyć trzeba ilość pielęgniarek opiekujących się inwalidami mieszkającymi na terenie wsi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#AleksanderZając">Zgodnie z założeniami resortu prowadzone mają być badania ludzi starszych, Czy będzie nimi objęta także ludność wiejska? Badanie takie pozwoliłoby zorientować się jaki jest stan zdrowia mieszkańców wsi i zastosować odpowiednie metody leczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#AdamFuszara">Ile wynoszą średnie i maksymalne płace inwalidów oraz jakie są działania podejmowane dla zapewnienia im odpowiednich warunków mieszkaniowych?</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#AdamFuszara">Dyrektor Zespołu w Najwyższej Izbie Kontroli Klemens Romanowski. Działalność prowadzona przez spółdzielczość inwalidzką zasługuje na uznanie.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#AdamFuszara">W 1977 r. przeprowadzono kontrolę zatrudnienia inwalidów. Objęte nią były osoby posiadające III grupę inwalidzką, które nie przekroczyły 55 roku życia. Okazało się, iż 21% badanych zatrudnionych jest na pełnym lub pół etatu, 14% chciałoby pracować, ale nie czyni żadnych wysiłków w tym kierunku, 31% wyraziło chęć podjęcia pracy chałupniczej dostosowanej do stanu zdrowia, natomiast 34% nie wyraziło chęci do podjęcia pracy w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#AdamFuszara">Z badanej grupy 2800 osób w zakładach macierzystych zatrudnionych było 8% (w przemyśle lekkim - 2%, chemicznym - 15, górniczym - 22%). Stwierdzono, że macierzyste zakłady nie zagwarantowały odpowiednich warunków dalszego zatrudnienia osobom, które zostały inwalidami (poza przemysłem górniczym) nie zorganizowano też odpowiednich dla tych ludzi stanowisk pracy. W niewystarczającym stopniu prowadzone było pośrednictwo pracy.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#AdamFuszara">Wiceminister pracy, płac i spraw socjalnych Henryk Białczyński: Od 1974 r. wprowadzony został zasiłek wyrównawczy, który inwalida może otrzymywać, po zakończeniu okresu wypłacania mu zasiłku chorobowego. Otrzymanie zasiłku wyrównawczego uzależnione jest od chęci pracownika do przyuczenia się do nowego zawodu lub przystosowania się do zawodu dawniej wykonywanego w nowych warunkach. Forma ta aktywizuje pracownika i skłania zakłady do ściślejszego zajmowania się inwalidami. Przeprowadzona analiza wykazuje, iż uzyskuje ona uznanie obu stron.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#AdamFuszara">Korzystnie zmienia się stosunek zakładów pracy do pracowników, którzy zostali inwalidami. W 1977 r. było ponad 11 tys. wyodrębnionych stanowisk pracy. Głównym celem w 1979 r. będzie usuwanie przeszkód hamujących rozwój rehabilitacji w zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#AdamFuszara">W czerwcu bieżącego roku, wspólnie z resortem zdrowia i Związkiem Spółdzielni Inwalidów, zorganizowana zostanie polsko-szwedzka konferencja poświęcona zatrudnieniu inwalidów, w której wezmą udział liczne delegacje zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#AdamFuszara">W chwili obecnej nie można zwiększyć odpisów na zakładowy fundusz socjalny dla spółdzielczości inwalidzkiej, ponieważ stworzyło by.to precedens pozwalający innym jednostkom podnosić żądania w tym zakresie. Uważamy, że należałoby raczej umożliwić przepływ środków z funduszu rehabilitacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#AdamFuszara">Prezes Zarządu Związku Spółdzielni Inwalidów Włodzimierz Pleszko. Spółdzielność inwalidzka od 30 lat realizuje swoje zadania. Dzięki rosnącej pomocy państwa i zaangażowaniu inwalidów udało się nam stworzyć warunki w jakich każdy inwalida może korzystać z terapii poprzez pracę. Włączone do niej zostały setki tysięcy inwalidów, których działalność dostrzeżona została również na forum międzynarodowym, przez Międzynarodową Organizację Pracy. Już dziś przygotowujemy się do wielkiego sympozjum w 1981 r., który ogłoszony ma być przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych - Międzynarodowym Rokiem Inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#AdamFuszara">O ile inwalidom mieszkającym w miastach zapewniono odpowiednie warunki pracy, to sprawa ta na terenie wsi nie została jeszcze rozwiązana. Dążymy do utworzenia sposobem pozainwestycyjnym zakładów finialnych na terenach gmin. Pierwsze tego typu placówki są już organizowane. Równolegle staramy się rozwijać w dalszym ciągu system pracy chałupniczej. Jest to działalność konieczna z powodu braku możliwości stworzenia odpowiedniej liczby miejsc pracy dla inwalidów w zakładach zwartych, gdzie najlepiej mogłaby być prowadzona działalność rehabilitacyjna. Wysiłki nasze zmierzają do tego, aby w ciągu 2–3 lat rozwiązać problem rehabilitacji inwalidów na terenie wsi i małych miasteczek.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#AdamFuszara">Związek Spółdzielni Inwalidów zatrudnia 270 tys. pracowników, w tym 200 tys. inwalidów, z których 50 tys. objętych jest systemem pracy nakładczej. 53% zatrudnionych to kobiety, a 19,6% to młodzież do lat 25. Według planu 5-letniego ZSI otrzymać miało 600 mln zł na roboty budowlano-montażowe. Otrzymaliśmy zaledwie 300 mln zł. Jest to bardzo mało biorąc pod uwagę, że wiele spółdzielni wykonuje zadania w bardzo złych warunkach lokalowych. Są możliwości wykonywania obiektów w sposób pozainwestycyjny w wysokości do 5 mln zł pod warunkiem, iż są one realizowane z funduszu specjalnego i rehabilitacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#AdamFuszara">W spółdzielczości inwalidzkiej jest 3.500 pojazdów mechanicznych, z których 1.000 wymaga wymiany, gdyż nie nadają się do eksploatacji. W roku ubiegłym otrzymaliśmy 75 pojazdów. Nie dostajemy autobusów, bez których niemożliwe jest prowadzenie odpowiedniej działalności produkcyjnej i rekreacji. Przydział karetek dla spółdzielczości inwalidzkiej nie jest konieczny.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#AdamFuszara">Spółdzielnie mają trudności z zaopatrzeniem w surowce i materiały; szczególnie dotyczy to surowców, które nie są dzielone centralnie.</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#AdamFuszara">Zadania dla spółdzielczości inwalidzkiej określane są w sposób orientacyjny, a nie dyrektywny. Traktuje się je jednak jako bodziec do dalszej wydajności pracy. Dąży się do dostosowywania działalności do możliwości psychofizycznych inwalidów, choć sytuacja w tym zakresie wiele jeszcze pozostawia do życzenia.</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#AdamFuszara">Szkolenie inwalidów prowadzi się w ramach resortu zdrowia i opieki społecznej, w szkołach specjalnych pozostających w gestii resortu oświaty i wychowania oraz w 12 szkołach przyzakładowych Związku Spółdzielni Inwalidów. Baza szkoleniowa jest jeszcze niewystarczająca. ZSI podejmie więc współpracę z innymi instytucjami, np. ze Związkiem Doskonalenia Zawodowego, w celu poprawy sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#AdamFuszara">Spółdzielczość inwalidzka wytwarza 36 wyrobów na zasadzie monopolu i 58 jako główny producent. Niektóre zakłady przemysłu kluczowego podejmują ostatnio produkcję wyrobów w podobnym asortymencie.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#AdamFuszara">W spółdzielniach zatrudnionych jest obecnie 220 magistrów wychowania fizycznego, prowadzących działalność rehabilitacyjną. W roku bieżącym w Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie otwarty został kurs przygotowujący specjalistów rehabilitacji inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#AdamFuszara">Spośród 40.500 urządzeń którymi dysponują spółdzielnie, znaczna część jest nowa. Szczególnie dobre wyposażenie mają zakłady przemysłu lekkiego i chemicznego. Natomiast poprawy wymaga stan techniczny maszyn w przemyśle szczotkarsko-pędzlarskim i kaletniczym. Nie występuje już zjawisko przejmowania przez spółdzielczość inwalidzką maszyn zużytych.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#AdamFuszara">Podejmujemy eksperymentalne próby przenoszenia inwalidów zatrudnionych w wielkich zakładach do budowanych przy ich pomocy nowych spółdzielni (np. w Hucie Warszawa).</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#AdamFuszara">Rozwój bazy socjalnej spółdzielczości inwalidzkiej jest niewspółmierny do rozwoju produkcji i wzrostu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-14.20" who="#AdamFuszara">Środki odpisywane na fundusz socjalny dla spółdzielczości inwalidzkiej są zbyt szczupłe i należałoby uwzględnić możliwość naliczania tych środków nie tylko w stosunku do zatrudnionych, ale również w stosunku do emerytów. Na rzecz tej grupy spółdzielczość ponosi duże świadczenia, co powoduje znaczne uszczuplenie wydatków funduszu socjalnego dla zatrudnionych inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-14.21" who="#AdamFuszara">Problem zapewnienia mieszkań dla inwalidów jest nadal otwarty, przydziały mieszkań uzyskiwane są z dużym opóźnieniem. Chociaż limit mieszkań dla inwalidów przewidziany na bieżącą 5-latkę jest 4-rokrotnie wyższy niż w ubiegłym 5-leciu. Istotną sprawą jest zapewnienie szybkiej adaptacji mieszkań do potrzeb inwalidów, W tej sprawie prowadzi się uzgodnienia z Centralnym Związkiem Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego, jak też podejmuje działania we własnym zakresie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#TadeuszSzelachowski">Szkolenie i rehabilitacja inwalidów odbywa się albo bezpośrednio w zakładach pracy, albo w specjalnych ośrodkach spółdzielczości inwalidzkiej lub w wyspecjalizowanych ośrodkach w ramach resortu oświaty i wychowania oraz resortu zdrowia i opieki społecznej, gdzie podejmuje się szkolenie szczególnie ciężko upośledzonych.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#TadeuszSzelachowski">Szkolenie inwalidów prowadzone jest zarówno na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej jak szkoły średniej i pomaturalnej. Kierunki szkolenia obejmują 33 zawody i są dostosowane do możliwości psychofizycznych inwalidy.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#TadeuszSzelachowski">Na przestrzeni ostatnich lat zwiększono nabór kandydatów na akademie medyczne. Zwiększoną ilość absolwentów kierować się będzie przede wszystkim do ośrodków odczuwających deficyt kadr lekarskich, aby zapewnić poprawę rozmieszczenia kadr medycznych w układzie regionalnym jak również tam, gdzie dopływ tej kadry jest szczególnie pożądany m. in. do spółdzielni inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#TadeuszSzelachowski">Resort prowadzi kilka szkół średnich przygotowujących techników fizykoterapii. Cztery akademie medyczne otworzyły specjalistyczne wydziały rehabilitacji. Absolwenci tych wydziałów odciążą zatrudnionych obecnie przy rehabilitacji zawodowej magistrów wychowania fizycznego. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że powoływanie nowych szkół tego typu nie jest sprawą łatwą, zapewnić trzeba bowiem nie tylko odpowiednią bazę lokalową i kadrę, ale i niezbędne urządzenia dla przeprowadzania szkolenia praktycznego. Natomiast do przyjęcia jest wniosek, ażeby dla województw, które odczuwają szczególny deficyt techników fizykoterapii przyznać limity przyjęć w istniejących już szkołach. Wniosek ten resort przyjmie do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#TadeuszSzelachowski">Podejmuje się szkolenie kadr pielęgniarskich przygotowanych do pracy w pogotowiu PCK i opiekunów pomocy społecznej dla ośrodków gminnych. Obecnie stanowiska opiekunów społecznych obsadzane są w 850 gminnych ośrodkach zdrowia. Zamierza się co roku obsadzić te stanowiska w 150 gminnych ośrodkach, aż do osiągnięcia pełnego nasycenia.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#TadeuszSzelachowski">Badaniami profilaktycznymi obejmuje się wszystkich mieszkańców zarówno w miastach jak i na wsi.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#TadeuszSzelachowski">Istotnym problemem jest przystosowanie mieszkań do potrzeb inwalidów. Sprawa ta powinna być szerzej uwzględniona w projektach budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#TadeuszSzelachowski">System leczenia i rehabilitacji inwalidów stosowany w naszym kraju spotyka się z dużym uznaniem na świecie. Polski model rehabilitacji jest przejmowany przez wiele krajów. Podkreślić należy, że osiągnięcia w tej dziedzinie możliwe były dzięki dobremu klimatowi wokół tych spraw, jakie stworzyły nasze władze polityczne, rząd, organizacje związkowe i organizacje społeczne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#IrenaSroczyńska">W okresie ostatnich lat zrobiono wiele dla rozwijania różnych form opieki nad inwalidami. Dotyczy to zarówno lecznictwa, zatrudnienia jak i pomocy socjalnej. Jest to problem ogromnej wagi społecznej, gdyż inwalida inaczej czuje się jako człowiek pracujący niż jako ten, który żyje tylko z renty inwalidzkiej.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#IrenaSroczyńska">Dzięki decyzjom politycznym i rządowym opracowano cały kompleks działań mających na celu poprawę warunków zdrowotnych, ekonomicznych i socjalnych inwalidów. Podkreślić należy w tych działaniach szczególny wkład spółdzielczości inwalidzkiej, która poszczycić się może liczącymi się wynikami w zakresie rehabilitacji zawodowej inwalidów. Spółdzielczość ta dopracowała się wspaniałego, zaangażowanego w swojej pracy aktywu. Na spotkaniach z tymi ludźmi nie słyszy się narzekań, ale mamy do czynienia z rzeczową dyskusją o pracy i zadaniach społecznych.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#IrenaSroczyńska">Mimo tych osiągnięć jest jeszcze wiele do zrobienia. Podejmować trzeba kompleksowe działania, które powinny zapewnić rozwój stanowisk i zakładów pracy chronionej, rozbudowę zaplecza technicznego spółdzielczości inwalidzkiej oraz zaplecza socjalnego i pomocy socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#IrenaSroczyńska">Przepisy o tworzeniu zakładowych funduszów socjalnych są jednakowe dla wszystkich przedsiębiorstw. Tam gdzie przedtem były korzystniejsze zasady naliczania tego funduszu, a dotyczy to m. in. spółdzielczości, mamy do czynienia z zamrożeniem tego funduszu. W związku z narastającymi kosztami świadczeń socjalnych fundusz ten nie zaspokaja w niektórych przypadkach wszystkich potrzeb pracowników. Problem ten wymaga generalnego rozważenia. Wydaje się jednak, że w spółdzielczości inwalidzkiej w szerszym zakresie można wykorzystywać dla poprawy warunków socjalnych inwalidów fundusze przeznaczone na rehabilitację.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#IrenaSroczyńska">Trudności, o których mówił prezes spółdzielczości inwalidzkiej, dotyczą całej gospodarki zwłaszcza w zakresie niedoboru niektórych materiałów, surowców i środków transportu. W spółdzielczości inwalidzkiej są one może tylko bardziej dotkliwe odczuwane.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#IrenaSroczyńska">Słusznie w dyskusji stwierdzono, że niedopuszczalne jest, ażeby inwalida pracował na stanowisku nieprzystosowanym do jego możliwości psychofizycznych. Problem ten dotyczy zresztą nie tylko inwalidów i wiąże się z koniecznością dalszej poprawy warunków pracy wszystkich zatrudnionych w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#IrenaSroczyńska">Bardziej konsekwentnie egzekwować należy od zakładów macierzystych ciężące na nich obowiązki w zakresie rehabilitacji i zatrudnienia inwalidów. Tworzyć powinny one stanowiska i oddziały pracy chronionej, niezależnie od działalności Związku Spółdzielni Inwalidów w tym zakresie. Zbyt często jeszcze zakłady pracy na drodze sądowej chcą rozstrzygnąć czy wypadek powstał z winy pracownika czy z winy zakładu pracy. Działania swoje kierować powinny one raczej na zwiększenie troski o poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, na zapobieganie powstawaniu zagrożeń.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#IrenaSroczyńska">W każdym ZOZ-ie powinno być specjalne stanowisko do spraw inwalidztwa. Rozszerzać trzeba sieć poradni zawodowych i szkolić zarówno inwalidów jak i kadry, które mają zajmować się prowadzeniem rehabilitacji zawodowej. Wszystkie ZOZ-y powinny dysponować pełnym rejestrem inwalidów na swoim terenie.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#IrenaSroczyńska">Szczególną uwagę poświęcić trzeba rehabilitacji dzieci i młodzieży, zwłaszcza na terenie wsi. Niepodjęte w odpowiednim czasie leczenie i rehabilitacja są bowiem często przyczyną pogłębiania się inwalidztwa.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#IrenaSroczyńska">Za słuszne uznać należy uwagi dotyczące konieczności adaptacji mieszkań dla potrzeb inwalidów i usuwania barier w tym zakresie. Trzeba podjąć odpowiednie działania i zapewnić, na podstawie porozumień między Związkiem Spółdzielni Inwalidów i spółdzielczością mieszkaniową, budowanie mieszkań przystosowanych do potrzeb inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#IrenaSroczyńska">Uwagi zgłoszone w dyskusji przyczynią się do dalszego doskonalenia działań w zakresie lecznictwa, rehabilitacji i zatrudniania inwalidów.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#IrenaSroczyńska">Komisja postanowiła opracować dezyderaty w oparciu o przebieg posiedzenia.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>