text_structure.xml 43.6 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#Sprawozdawca">Dnia 21 listopada 1973 Komisje: Oświaty i Wychowania oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej obradujące na wspólnym posiedzeniu pod przewodnictwem posła Henryka Rafalskiego (ZSL) rozpatrywały stan i perspektywy rozwoju wychowania fizycznego i sportu w szkołach.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#Sprawozdawca">W posiedzeniu udział wzięli: przedstawiciele Ministerstwa Oświaty i Wychowania z ministrem Jerzym Kuberskim i wiceministrem Zygmuntem Huszczą, Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej z wiceministrem Józefem Grendą, Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki z przewodniczącym Bolesławem Kapitanem, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Ministerstwa Finansów i dyrektorzy Zespołów NIK — Eugeniusz Polakowski i Tadeusz Sztejnert oraz przedstawiciele Centralnej Rady Związków Zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#Sprawozdawca">Sprawozdanie nadzwyczajnej podkomisji powołanej dla zbadania stanu i perspektyw rozwoju wychowania fizycznego i sportu w szkołach przedstawiła poseł Halina Kiliś (SD).</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#Sprawozdawca">Podkomisja zaznajomiła się z materiałami przedstawionymi przez zainteresowane resorty oraz wizytowała 29 placówek dydaktyczno-wychowawczych w woj. białostockim, olsztyńskim i gdańskim. Podkomisja stwierdza postęp w rozwoju wychowania fizycznego, który jednak nie może być uznany za zadowalający. Problemy kultury fizycznej nie zyskały dotąd należnej im rangi w systemie oświaty oraz profilaktyki zdrowotnej, a próby zmiany tego stanu rzeczy podejmowane są zbyt wolno i nie dość konsekwentnie. Najbardziej zaniedbane jest krzewienie kultury fizycznej wśród dzieci najmłodszych. W programach szkolnych nie zapewniono prawidłowych proporcji między umysłowym a fizycznym obciążeniem uczniów.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#Sprawozdawca">W 1972 r. resort oświaty i wychowania przyjął program działania w zakresie kultury fizycznej i turystyki na lata 1972–1975, który jest realizowany. Rezultaty pierwszego roku urzeczywistniania tego programu są stosunkowo skromne i nie przyniosły większej poprawy warunków materialnych, w jakich prowadzone jest w szkołach wychowanie fizyczne.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#Sprawozdawca">Wychowanie fizyczny ponad 6,5 miliona uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych prowadzi niespełna 25 tys. nauczycieli ze specjalistycznym przygotowaniem oraz 4 tys. nauczycieli przeszkolonych na kursach; liczby te świadczą o niedostatku wykwalifikowanej kadry. Braki te odczuwają zwłaszcza szkoły na wsi, gdzie zatrudnienie specjalistów z było dotychczas ograniczane poziomem organizacyjnym tych szkół. I tak np. na prawie 20 tys. szkół podstawowych na wsi, tylko w niespełna 4 tys. ilość godzin wychowania fizycznego pozwalała zatrudnić na pełnym etacie nauczyciela- specjalistę. Większość nauczycieli z wyższym wykształceniem wf pracuje w szkołach ponadpodstawowych, ale i w tych szkołach 1/3 nauczycieli tego przedmiotu nie ma pełnych kwalifikacji.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#Sprawozdawca">W szkołach podstawowych zajęcia wf prowadzi około 8 tys. nauczycieli, bez żadnego przygotowania w tym kierunku. Kuratoria zgłosiły w ubiegłym roku zapotrzebowanie na z górą 8 tys. nauczycieli wf z wyższym wykształceniem; jeśli by zatrudnienie tej grupy nauczycieli rosło w dotychczasowym tempie, na zaspokojenie zgłoszonych potrzeb trzeba by oczekiwać przeszło 10 lat. Resort organizuje podnoszenie kwalifikacji przez czynnych nauczycieli, które powinno przyczynić się do wydatnego skrócenia tego czasokresu.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#Sprawozdawca">Według normatywów obowiązujących do 1972 r. w szkołach podstawowych brakowało około 2,5 tys. sal gimnastycznych i 4,4 tys. pomieszczeń rekreacyjnych. W 10 tys. szkół niżej zorganizowanych normatyw w ogóle nie przewidywał budowy sal gimnastycznych. Największe niedostatki w tym zakresie występują w woj. olsztyńskim, białostockim, lubelskim i poznańskim. Tylko 30 proc. szkół w kraju ma warunki do prowadzenia zajęć wf i zajęć sportowych w pomieszczeniach zamkniętych. Nieco lepiej przedstawia się wyposażenie szkół w boiska sportowe, urządzenia do gier i lekkiej atletyki, chociaż i tu występują znaczne braki, zwłaszcza w szkolnictwie zawodowym.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#Sprawozdawca">Mimo znacznej poprawy, nadal niezadowalające jest wyposażenie szkół w pomoce i sprzęt do zajęć wf. Do rzadkości należą szkoły posiadające komplet wyposażenia przewidziany normatywami. Powodem tego stanu rzeczy są niewystarczające środki budżetowe na ten cel oraz braki ilościowe i asortymentowe w przedsiębiorstwach zaopatrzenia szkół.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#Sprawozdawca">Na poważne trudności napotyka realizacja zarządzenia o obowiązkowej nauce pływania dzieci i młodzieży; brak kadry instruktorskiej i krytych pływalni; w praktyce naukę pływania ogromnej większości dzieci można i młodzieży można prowadzić jedynie latem, na otwartych akwenach, na koloniach i obozach letnich. Pomyślnie natomiast realizowane jest zarządzenie resortu w sprawie ćwiczeń śród i międzylekcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#Sprawozdawca">Duża jest ilość uczniów z wadami postawy i o niskim poziomie sprawności fizycznej. Około 20 proc. młodzieży szkolnej należy objąć ćwiczeniami korekcyjnymi i wyrównawczymi. Niezbędne jest w związku z tym podniesienie poziomu opieki lekarskiej w szkołach. Lepiej powinien być dostosowywany do wzrostu dzieci sprzęt szkolny. W wyniku niedostatku środków finansowych, w wielu szkołach ogranicza się wymiar nadobowiązkowych zajęć z wf, w tej liczbie zajęć wyrównawczych, jak również zakres działania szkolnych kół sportowych.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#Sprawozdawca">Młodzież chce uprawiać sport. Świadczy o tym ilość uczniów należących do pozaszkolnych klubów sportowych, która 4-krotnie przewyższa liczbę członków szkolnych kół sportowych; związane jest to ze znacznie lepszymi warunkami uprawiania sportu.</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#Sprawozdawca">Od półrocza 1972 r. sprawom wf i sportu w szkole poświęca się więcej uwagi. Powstały klasy i szkoły sportowe, które realizują program specjalistycznego szkolenia w poszczególnych dziedzinach sportu. Istnieje już 40 takich szkół; z ich doświadczeń wynika, że powstaniu klasy czy szkoły nie zawsze towarzyszą zwiększone fundusze na prowadzenie zajęć, na dożywianie młodzieży, że brak jest specjalistycznej opieki lekarzy.</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#Sprawozdawca">Przeprowadzane od kilku lat igrzyska młodzieży szkolnej dowiodły, że nie brak chętnych do uprawiania sportu i że mamy utalentowaną sportowo młodzież. Igrzyska uaktywniły uczniów i nauczycieli, przyczyniły się do rozwoju współzawodnictwa sportowego między klasami, szkołami i powiatami. Poza igrzyskami pozostaje jednak wiele szkół słabo wyposażonych i niedysponujących kadrą nauczycieli wf, a więc głównie szkół wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#Sprawozdawca">Niezbędne jest zwiększenie w programach szkolnych wymiaru godzin przeznaczonych na wychowanie fizyczne i sport. Obecnie wymiar programowych zajęć wf dla ogromnej większości dzieci i młodzieży wynosi 2 godziny tygodniowo. Tylko 17 proc. uczniów szkół podstawowych i średnich należy do kół, klubów i organizacji sportowych. Oznacza to, że młodzież mniej sprawna w minimalnym tylko stopniu objęta jest dodatkowymi formami zajęć i ćwiczeń ruchowych.</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#Sprawozdawca">Integralną część rekreacji stanowi turystyka. Osiąga się w tej dziedzinie duże postępy; dalszy rozwój turystyki i krajoznawstwa, zwłaszcza wśród młodzieży szkół podstawowych hamowany jest m.in. brakiem dostatecznej liczby nauczycieli uprawnionych do kierowania wycieczkami, niedostateczną ilością miejsc w schroniskach turystycznych, niedorozwojem sieci wypożyczalni sprzętu turystycznego.</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#Sprawozdawca">Wicedyrektor Zespołu NIK — Tadeusz Sztejnert podkreślił, że — jak wynika z danych Ministerstwa Obrony Narodowej — skutki niedostatecznego rozwoju wychowania fizycznego i sportu w szkołach znajdują potwierdzenie w stanie zdrowia poborowych powoływanych do odbywania zasadniczej służby wojskowej.</u>
          <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">(Dyskusja)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#EwelinaSzyszko">Praca nauczycieli wf w szkołach została w roku bieżącym poważnie utrudniona w związku z wprowadzeniem praktyki łączenia grup odbywających zajęcia wf; liczebny wzrost grup ćwiczących, przy powszechnym braku sprzętu sportowego, odbija się ujemnie na jakości zajęć; nauczyciel wf nie jest obecnie w stanie otoczyć szczególną opieką uczniów sportowo uzdolnionych.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#EwelinaSzyszko">Na nauczycieli wf nakłada się często nadmiar dodatkowych zajęć związanych z przygotowaniem różnego rodzaju imprez.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#EwelinaSzyszko">Słuszna w zasadzie akcja „otwartych boisk” nie jest chętnie realizowana przez kierownictwa szkół, które ponoszą pełną odpowiedzialność za bezpieczeństwo korzystającej z boisk młodzieży, a nie mają warunków organizowania dyżurów opiekuńczych.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#EwelinaSzyszko">Środki przeznaczane na zakup sprzętu sportowego dla szkół są niedostateczne; sprzęt ten jest stosunkowo drogi.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#EwelinaSzyszko">Społeczeństwo chętnie podejmuje budowę boisk i sal gimnastycznych w czynie społecznym. Podejmującym te czyny trzeba udzielać większej pomocy zarówno finansowej, jak i fachowej. Należałoby rozważyć możliwość organizowania w terenie specjalistycznych brygad remontowo-budowlanych, służących fachowym doradztwem i konkretną pomocą przy budowie, jak również wykonujących prace konserwacyjne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#ZenonŁabędzki">Bardzo zróżnicowany jest stan kadr nauczycieli wf w poszczególnych regionach kraju; nowe kadry nie zawsze kierowane są. tam, gdzie ich deficyt jest najgłębszy.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#ZenonŁabędzki">Opracowany przez resorty program rozwoju wychowania fizycznego i sportu w szkołach uznać należy za prawidłowy. Nasuwa się jednak pytanie, czy zapewnione zostaną warunki niezbędne do pełnej realizacji tego programu. W pełni realne wydają się zamierzenia w sprawie zapewnienia wykwalifikowanych kadr nauczycielskich i w sprawie rozwoju sieci szkolnych klubów sportowych; znacznie trudniej będzie przygotować odpowiednią ilość obiektów sportowych; potrzeby w tej dziedzinie są ogromne, środki ograniczone; a budowa boisk, sal gimnastycznych, basenów jest podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju sportu szkolnego.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#ZenonŁabędzki">Obserwuje się obecnie ucieczkę bardziej uzdolnionej sportowo młodzieży z SKS-ów do pozaszkolnych klubów sportowych, gdzie młodzież ta znajduje lepsze warunki uprawiania sportu.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#ZenonŁabędzki">Konieczne jest aktywizowanie szkolnych kół sportowych w gminnych szkołach zbiorczych. Te właśnie szkoły są terenem najbardziej sprzyjającym do rozwijania masowego ruchu sportowego na wsi; na terenie gmin SKS-y nie mają konkurenta w postaci klubów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#JaninaKocemba">Zamiar objęcia wszystkich dzieci szkolnych obowiązkiem nauki pływania jest słuszny. Realizacja tego zamierzenia nie należy do łatwych z uwagi na niedostateczną sieć basenów. Jedną z dróg prowadzących do wdrożenia dzieciom umiejętności pływania mogą być kolonie typu sportowego. Na tego typu koloniach na zajęcia sportowe przeznacza się 5 godzin dziennie. Należałoby zabezpieczyć specjalistyczną opiekę lekarską młodzieży korzystającej z tych kolonii.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#JaninaKocemba">Konieczne jest uregulowanie zasad odpowiedzialności za dzieci i młodzież przebywająca na boiskach szkolnych poza godzinami zajęć. Akcja otwartych boisk jest jak najbardziej celowa. Obecnie odpowiedzialność ponosi gospodarz boiska. To właśnie powoduje, że akcja ta nie rozwija się należycie. Rozważyć należałoby, czy odpowiedzialności takiej nie mogłyby przejąć komitety osiedlowe.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#JaninaKocemba">Likwidacja niedostatków bazy sportowej wymaga poważnych nakładów. Z pomocą i to poważną przychodzi społeczeństwo. Np. w pow. lęborskim, realizując hasło: „na 30-lecie Polski Ludowej boisko przy każdej szkole”, wybudowano czynem społecznym boiska przy wszystkich szkołach na tym terenie. Do akcji tej włączyły się zakłady pracy, rady narodowe, szkoły zawodowe itp. Na wsi szkoły nawiązały współpracę z PGR i LZS. Współpraca ta dowodzi, że na terenie wiejskim najbardziej prawidłowym rozwiązaniem jest budowa boiska przy szkole, które użytkowane następnie jest zarówno przez szkołę, jak i LZS.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#JaninaKocemba">Szkoły odczuwają brak nauczycieli wf z wyższym wykształceniem, tymczasem Gdańska Akademia Wychowania Fizycznego nie przyjmuje na studia zaoczne absolwentów liceów pedagogicznych, mimo że kandydatów jest wielu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#ZygmuntFilipowicz">Wagę rozwoju kultury fizycznej we współczesnym społeczeństwie docenił II Kongres Nauki Polskiej, na którym przedstawiono opracowanie poświęcone stanowi kultury fizycznej i perspektywom jej rozwoju. Znaczenie zajęć wychowania fizycznego podkreśla integracja kultury fizycznej z ogólnym programem nauczania i wychowania w szkołach.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#ZygmuntFilipowicz">Opracowany został ambitny program rozwoju kultury fizycznej w szkołach i na wyższych uczelniach. Równolegle wzrastać musi ilość nauczycieli wf. Oblicza się, że do 1985 r. akademie wychowania fizycznego wykształcić powinny około 44 tys. absolwentów zarówno dla potrzeb szkół, jak i różnego typu placowej sportowych. Realizacja tego założenia wymagać będzie aktywnej pomocy dla uczelni ze strony GKKFiT.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#ZygmuntFilipowicz">Zgodnie z założeniami przeznaczyć się ma do 1990 r. około 30 mld zł na budowę urządzeń sportowych w szkołach. Są to bardzo poważne kwoty, których wykorzystanie musi być w maksymalnym stopniu prawidłowe. Niezbędne wydaje się wyposażenie gminnych szkół zbiorczych i szkół środowiskowych w kryte baseny. Do 1990 r. należy wybudować 7.700 pełnowymiarowych sal gimnastycznych, 12 tys. boisk, 1 tys. basenów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#MariaŁopatko">Wychowanie fizyczne w szkołach ma znaczenie ogromne. Rozważając problemy wychowawcze nie wolno jednak zapominać o nadrzędnej roli wychowania moralnego i wpajania zasad współżycia społecznego nad innymi formami wychowania. Doświadczenie uczy, że nie we wszystkich szkołach temu naczelnemu prawu podporządkowuje się działalność sportowej zdarzają się wypadki premiowania takich uczniów, którzy na to nie zasługują, wypadki krycia ich uchybień itp. A dzieje się to w imię źle pojętego dobra sportu.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#MariaŁopatko">Szczególną uwagę zwrócić trzeba na młodzież wiejską. W każdej wsi, niezależnie od tego czy jest w niej szkoła, należałoby tworzyć boiska sportowe. Dokonać tego można stosunkowo niewielkimi kosztami. Konieczne jest tylko wygospodarowanie odpowiedniego terenu i zapewnienie najbardziej podstawowego sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#MariaŁopatko">Bardzo dobrą formą są obozy wędrowne. Młodzież chętnie w nich uczestniczy, zaspokajając tą drogą głód poznania świata i potrzeby aktywnego wypoczynku. Jednakże koszt obozów wędrownych jest znacznie wyższy niż innych form wypoczynku. Należałoby więc zastanowić się nad stworzeniem jakichś form finansowania tych obozów.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#MariaŁopatko">Podnosimy stopniowo standard schronisk młodzieżowych. Słusznie dąży się do zapewnienia lepszych warunków higienicznych i estetycznych, nasuwa się pytanie, czy naprawdę musimy młodzieży zapewni również coraz wygodniejsze warunki pobytu w schroniskach, czy nie prowadzi to do osłabiania hartu, do wygodnictwa. Organizuje się z dużym powodzeniem igrzyska sportowe młodzieży szkół specjalnych i zakładów wychowawczych. Słuszniejsze jednak byłoby odejście od takiej formy, podkreślającej odmienność uczestników tych igrzysk; słuszniejsze byłoby raczej organizowania rozgrywek sportowych między wychowankami tego typu placówek, a członkami ognisk sportowych, uczniami szkół itp.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#JaninaFleming">Obowiązek nauki pływania uczniów szkół podstawowych w miastach jest formalnie realizowany. Jednakże forma tego nauczania budzi zastrzeżenia. Na baseny uczęszczają zbyt liczne grupy dzieci; nauczyciel nie ma w praktyce możliwości nauczania; jego uwaga koncentruje się na zapewnieniu dzieciom bezpieczeństwa. Tylko nieliczna grupa dzieci zdobywa umiejętność pływania, część oswaja się z wodą, pozostała reszta nie wynosi z tych lekcji żadnego pożytku. Wiele basenów ma wodę o zbyt niskiej temperaturze; z uwagi na higienę, nadmiernie chloruje się wodę, co powoduje podrażnienia oczu.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#JaninaFleming">Najlepsi sportowcy wyłaniani w trakcie imprez szkolnych przechodzą najczęściej do klubów pozaszkolnych pod opiekę trenerów. Szkoła nie ma możliwości kontroli procesu wychowawczego w klubie. Praca trenerów w tej dziedzinie budzi wiele niepokoju. Liczą się głównie efekty sportowe, nie zwraca się dostatecznej uwagi na zachowanie i postawę młodego sportowca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MariaKotlicka">Na terenie Gdańska szkoły dysponujące własnymi basenami udostępniają je innym szkołom za wysoką odpłatnością. Takie postępowanie nie sprzyja realizacji programu nauki pływania.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#MariaKotlicka">Uregulowania wymaga sprawa odpowiedzialności za bezpieczeństwo młodzieży korzystającej ze szkolnych urządzeń sportowych poza godzinami lekcyjnymi, w niektórych szkołach udostępnia się boiska i sale gimnastyczne całej młodzieży osiedla, a opiekę nad tą akcją obejmują komitety osiedlowe względnie spółdzielnie mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#MariaKotlicka">Niezbędne byłoby wyposażenie wszystkich szkół w podstawowy zestaw sprzętu sportowego. Środki na zakup takiego sprzętu powinny być wyodrębnione w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#MariaKotlicka">Wyłania się potrzeba opracowania nowych testów selekcyjnych przy naborze do szkół i klas sportowych; obecnie obowiązujące są przestarzałe. Klasy sportowe powinny być mniej liczne.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#MariaKotlicka">W celu poprawy stanu kultury fizycznej wprowadzono w woj. gdańskim zasadę, że w myśl której nauczyciele wf zwolnieni są w zamian z obowiązku zastępstwa, w zamian za to obowiązani są do prowadzenia zajęć wyrównawczych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#AdelaZarzycka">Na terenie woj. bydgoskiego w szkołach podstawowych zaledwie 44 nauczycieli wf prowadzących zajęcia w klasach 5–8 ma pełne kwalifikacje; zajęcia wf prowadzi ponad 1 tys. nauczycieli bez żadnych kwalifikacji. Ogółem w województwie tym brak około 6 tys. nauczycieli wf z wyższym wykształceniem. Przede wszystkim zabezpieczyć trzeba kadrowo zbiorcze szkoły gminne. Rysują się realne możliwości zlikwidowania braków; już obecnie około 150 osób prowadzących zajęcia wf w szkołach podjęło studia zaoczne.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#AdelaZarzycka">Niezbędne jest powołanie wizytatorów do spraw sportu, zajęć wf oraz turystyki.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#AdelaZarzycka">Wyposażenie szkół w sprzęt sportowo-turystyczny jest znacznie lepsze w mieście niż na wsi. Dysproporcje te pogłębiają się, gdyż szkoły w mieście przeznaczają na ten cel większe środki.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#AdelaZarzycka">Większość szkół podstawowych nie dysponuje pełnowymiarowymi salami gimnastycznymi; są i takie, w których rolę tych sal spełniają pomieszczenia zastępcze. W 103 szkołach gminnych na terenie woj. bydgoskiego wybudować trzeba sale gimnastyczne, w 63 trzeba zwiększyć i zmodernizować boiska. Braki w szkolnej bazie sportowej powinny być uzupełniane równolegle z podejmowaniem inwestycji szkolnych. Nie do pomyślenia jest budowa szkoły, w której nie przewiduje się od razu odpowiedniej sali gimnastycznej.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#AdelaZarzycka">Celowe byłoby potrzeby szkół wiązać z potrzebami całego środowiska; w ten sposób można by kompleksowo tworzyć bazę na danym terenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#ZdzisławNowak">Należy rozważyć możliwość profilowania kolonii i obozów letnich. Umożliwiłoby to organizowanie odrębnych, gdzie indziej zlokalizowanych kolonii i obozów dla dzieci z grup dyspanseryjnych, dla dzieci o niedostatecznym rozwoju fizycznym, jak też dla dzieci uzdolnionych sportowo. Na tej drodze można by wyrównywać błędy naszego systemu szkolnego, który w toku realizowania programu zajęć wf preferuje uczniów bardziej sprawnych fizycznie. Z pewnością profilowanie takie byłoby trudne do przeprowadzenia na szczebli powiatu, ale warto pokusić się o tworzenie tych form przy pomocy władz wojewódzkich. Dzieci dyspanseryjne spędzać powinny wakacje w miejscowościach uzdrowiskowych, które obecnie najczęściej są terenem kolonii organizowanych przez bogate zakłady pracy. Młodym sportowcom można by udostępniać na kolonie tereny dysponujące rozwiniętą bazą sportową różnych klubów i zrzeszeń. W okresie lata te urządzenia sportowe nie są w pełni wykorzystywane przez członków klubów, którzy najczęściej grupują się na obozach treningowych. Część kadry instruktorskiej klubów również nie jest przeciążona pracą.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#ZdzisławNowak">Obserwuje się, że pewna część dzieci mniej sprawnych fizycznie ma trudności po przejściu do szkoły średniej, gdzie zajęcia wf stoją z reguły na wyższym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#ZdzisławNowak">Zajęcia wf w szkołach powinny być podbudowywane teoretycznymi wiadomościami na temat roli i korzyści wynikających z poszczególnych ćwiczeń, na temat sposobów unikania wypadków itp.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#ZdzisławNowak">Trosce, jaką władze centralne otaczają rozwój wf w szkołach, nie towarzyszy dostateczne zainteresowanie tą sprawą w terenie. W rezultacie programy rozwoju niektórych gmin wzorcowych nie uwzględniają potrzeb wychowania fizycznego; zbyt mało uwagi zwracają na wychowanie fizyczne w szkołach terenowe wydziały oświaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#EugeniuszPolakowski">Przeprowadzone w roku ubiegłym przez NIK kontrole działania wiejskiej służby zdrowia wykazały, że lekarze zatrudnieni na wsi zbyt mało uwagi poświęcają opiece nad dziećmi szkolnymi. Brak okresowych badań nie pozwala na ukształtowanie prawidłowego obrazu stanu zdrowotności tak licznej części społeczeństwa. Brak tych danych doprowadzić może w przyszłości do nieprawidłowego ukształtowania programu zajęć wf w szkołach; tak ukształtowane zajęcia przynieść mogą mniej wyrobionej fizycznie młodzieży więcej szkody niż pożytku.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#EugeniuszPolakowski">Wszystkie województwa dysponują w zasadzie ośrodkami sportowej służby zdrowia. Jednakże personel tam zatrudniony nie obejmuje swym zasięgiem terenów poniżej siedziby powiatu. Rozważyć należałoby możliwość zatrudniania lekarzy mających specjalizację sportową w małych miastach i na wsi. Oni to właśnie mogą odegrać istotną rolę w rozwijaniu działalności szkolnych kół sportowych oraz w prawidłowej realizacji programu zajęć wf.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#BarbaraSzambelan">Zaległości w budowie bazy dla zajęć wf są poważne; nadrobienie ich wymaga czasu i środków. Przede wszystkim jednak konieczne jest stworzenie właściwej atmosfery zrozumienia potrzeb szkół w tym zakresie. Wiele można zdziałać przy pomocy sojuszników, przy umiejętnym wykorzystaniu społecznej inicjatywy. Dzięki czynom społecznym rozbudować można sieci boisk, trudniej budować sale gimnastyczne. Środki inwestycyjne na ten cel należałoby kierować przede wszystkim do zbiorczych szkół gminnych. Obecnie organizuje się takie szkoły, nie zapewniając niektórym spośród nich wyposażenia w obiekty sportowe.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#BarbaraSzambelan">Realizację obowiązków powszechnej nauki pływania można by przyspieszyć poprzez organizowanie jej na koloniach letnich. Obecnie nawet na koloniach usytuowanych w pobliżu zbiorników wodnych możliwości tej nie wykorzystuje się ze względu na brak nauczycieli pływania; znalezienie chętnych do podjęcia się tej roli nie byłoby sprawą tak trudną.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#BarbaraSzambelan">Pewną część absolwentów wyższych uczelni sportowych nie podejmuje pracy w zawodzie. Należałoby zbadać przyczyny tego zjawiska. Być może połączenie nauczania wf z nauczaniem innego przedmiotu zwiększyłoby zainteresowanie tym zawodem.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#BarbaraSzambelan">W tworzeniu właściwego klimatu wokół wychowania fizycznego i sportu w szkole poważną rolę może odegrać administracja szkolna. Minister oświaty i wychowania - Jerzy Kuberski: Resort podziela opinie wyrażone w koreferacie podkomisji i w dyskusji. Rozpatrując perspektywy rozwoju wychowania i sportu w szkołach trzeba jednak brać pod uwagę zmiany, jakie zajdą w całym systemie oświaty. W nowych warunkach inaczej ukształtują się warunki wychowania fizycznego i krzewienia sportu szkolnego. Inaczej kształtować się będzie zapotrzebowanie szkół gminnych na obiekty i na kadrę nauczycieli wf, aniżeli zapotrzebowanie szkół działających obecnie na wsi.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#BarbaraSzambelan">Przyrost kadry następować będzie nie tylko drogą dopływu absolwentów wyższych uczelni, lecz także przez podwyższanie kwalifikacji nauczycieli już nauczających wf, spośród których 1/3 studia zaoczne w bieżącym roku podjęła.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#BarbaraSzambelan">Przewiduje się daleko idące zmiany w programach i metodologii nauczania, które również i to z sposób nowoczesny uwzględniają wychowawcze i zdrowotne znaczenie wychowania fizycznego i sportu.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#BarbaraSzambelan">Biorąc pod uwagę fakt, iż odchylenia od normy w rozwoju fizycznym dzieci i młodzieży są zjawiskiem towarzyszącym postępowi medycyny i jako takie mają tendencje wzrostu, już obecnie wzbogacono programy i zwiększono środki na prowadzenie ćwiczeń korekcyjnych i wyrównawczych; zwiększa się liczba młodzieży na organizowanych wspólnie ze służbą zdrowia koloniach zdrowotnych.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#BarbaraSzambelan">Jeśli idzie o organizację letniego wypoczynku dzieci i młodzieży szkolnej, to głównym kierunkiem działania jest rekreacja ruchowa. Już w bieżącym roku 1 mln młodzieży uczestniczyło w obozach wędrownych w porównaniu z 700 tys. w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#BarbaraSzambelan">Zarówno rozbudowa bazy materialnej wychowania fizycznego i sportu, jak też efekty działalności w tej dziedzinie zależą w znacznej mierze od społecznej inicjatywy i aktywności samej młodzieży, nauczycielstwa i aktywu sportowego. Ta inicjatywa i aktywność wzmocniona usprawnieniem zarządzania ze strony władz oświatowych i rozbudową zaplecza naukowo-badawczego pracującego nad doskonaleniem koncepcji i metodyki wychowania fizycznego - pozwolą niewątpliwie na pełną realizację zadań w tej tak ważnej sferze wychowania i kształtowania postaw życiowych młodego pokolenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#AlojzaKozłowska">Niedostatki w wyposażeniu szkół w sprzęt sportowy i trudności w zakupie tego sprzętu oraz braki kwalifikowanej kadry nauczycieli wf oraz niedostateczna ilość boisk utrudniają w istotny sposób realizację ważnych zadań stojących przed wychowaniem fizycznym w szkołach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#StanisławaKosowska">Trudności w prowadzeniu zajęć wychowania fizycznego i w rozwoju sportu występują szczególnie ostro w szkołach wiejskich. W większości tych szkół nie było dotychczas możliwości zatrudniania pełnoetatowego nauczycieli, specjalisty wf, nie miał kto starać się i dbać o sprzęt sportowy. Powstanie szkół gminnych poprawi niewątpliwie tę sytuację w sposób zasadniczy.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#StanisławaKosowska">Ze wszech miar słuszne jest dążenie do tego, by letni wypoczynek dzieci i młodzieży odbywał się w mniej cieplarnianych niż dotychczas warunkach, by hartował młodzież, uczył ją pokonywania trudności Godna upowszechnienia jest inicjatywa kuratorium szczecińskiego, które organizuje kolonie letnie w namiotach rozbijanych na terenach przyszkolnych, przy wykorzystaniu urządzeń stołówkowych, sanitarnych, świetlicowych szkoły.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#StanisławaKosowska">Z tego samego punktu widzenia cenna jest inicjatywa organizowania dojazdów dzieci do szkół na rowerach. Dotyczy to oczywiście okresu letniego i wymaga starań ze strony miejscowych władz o poprawę stanu dróg. Trzeba by młodzi rowerzyści lepiej niż dotychczas przygotowywali się do egzaminu uprawniającego do posiadania karty rowerowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#MariaRiemen">Blaski i cienie szkolnego ruchu wycieczkowego są szczególnie jaskrawo widoczne w Zakopanem. Często młodzież jest nieodpowiednio ubrana, nie ma zabezpieczonych noclegów, a zdarza się też, że wędruje w góry bez przewodników. Wydaje się, że resort powinien pociągać do odpowiedzialności osoby winne takich zaniedbań.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#MariaRiemen">Ostatnio na terenie Zakopanego nastąpiła znaczna poprawa w współpracy między klubami sportowymi a szkołami. Kluby udzielają szkołom pomocy trenerskiej, pomagają w organizowaniu imprez sportowych, w przygotowywaniu kadr młodzieżowych organizatorów sportu i turystyki, a nawet organizują pomoc korepetytorską dla tych uczniów - członków klubów sportowych, którzy z racji uczestnictwa w zawodach i obozach treningowych mają trudności w nauce. Ponadto kluby sportowe przekazują szkołom sprzęt nienadający się już dla zawodników wyczynowych.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#MariaRiemen">Zdarza się ostatnio, że nawet nowoczesne obiekty sportowe są wadliwie zaprojektowane; np. w salach gimnastycznych kaloryfery umieszczane są na ścianach, na których mają być montowane kosze do koszykówki, a umocowane na stałe kraty w oknach uniemożliwiają ich otwieranie i mycie.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#MariaRiemen">Pozytywnie oceniając wychowawcze znaczenie zimowych igrzysk szkolnych, należałoby zastanowić się nad wyodrębnieniem spośród ich uczestników tych, którzy są członkami klubów sportowych i mają znacznie lepsze możliwości treningu niż pozostali uczestnicy igrzysk. Obecnie bowiem ta nierówność startu powoduje niedobre nastroje wśród młodzieży.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#MieczysławKlimowicz">Aby przyśpieszyć realizacji powszechnej umiejętności pływania wśród młodzieży, należałoby zastanowić się nad zatrudnieniem w ośrodkach wczasowo-wypoczynkowych instruktorów do nauki pływania dzieci i młodzieży. Mogliby być nimi studenci posiadający dyplomy ratowników, których umiejętności są obecnie tylko częściowo wykorzystywane przy nadzorowaniu bezpieczeństwa kąpiących. Pozwoliłoby to chyba w krótkim czasie, przy braku krytych pływalni, znacznie zmniejszyć liczbę nieumiejących pływać.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#MieczysławKlimowicz">Szerszego i perspektywicznego rozważenia wymaga stan i perspektywy rozwoju wychowania fizycznego i sportu na uczelniach wyższych, zwłaszcza budowy boisk i terenów rekreacyjnych dla studentów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#FranciszekBajor">Słusznie wskazywano na to, iż losy szkolnictwa rozstrzygną się na wsi. I dlatego tak ważne jest, aby w szkołach wiejskich nie traktowano wychowania fizycznego po macoszemu i żeby nauczycielstwo, a zwłaszcza nauczyciele wf przejawiali inicjatywę i aktywność nie tylko w realizacji programu wf, lecz także w zaopatrywaniu w sprzęt sportowy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#DanutaBartosiewicz">Baza i sprzęt mają istotny wpływ na poziom wychowania fizycznego i sportu w szkole. Decyduje jednak nauczyciel wf, jego postawa i umiejętność organizowania młodzieży i zachęcania jej do uprawiania sportu.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#DanutaBartosiewicz">Często zdarza się, że natryski przy salach gimnastycznych nie są wykorzystywane. Wynika to zarówno ze zbyt małej ich ilości w stosunku do liczby młodzieży, jak też z braku suszarek do włosów. Uczniowie w obawie przed przeziębieniem nie korzystają z natrysków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#MariaGilewska">Wydaje się niezbędne, by określona została hierarchia ważności inwestycji sportowych, by zapewnić ich realizację przy mocniejszym ich oparciu o prace społeczne.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#MariaGilewska">Program rozwoju poszczególnych dyscyplin sportowych w szkołach powinien być dostosowywany do warunków naturalnych poszczególnych regionów. Do tak pomyślanych programów powinny być dostosowane sprzęt i urządzenia sportowe. Szczególnie preferowane być powinny regiony, najbardziej zacofane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#WacławAuleytner">20 proc. młodzieży szkolnej powinno uczęszczać na zajęcia gimnastyki korekcyjnej; odsetek ten będzie się zwiększał. Nie zwiększa się jednak proporcjonalnie ilość specjalistów przygotowanych do prowadzenia tego rodzaju zajęć. Są oni zatrudnieni przeważnie w służbie zdrowia i często nie uzyskują zezwoleń na prowadzenie gimnastyki korekcyjnej w szkołach. Wydaje się, że współpraca między resortami oświaty i wychowania oraz zdrowia i opieki społecznej mogłaby znacznie tę sytuację poprawić.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#WacławAuleytner">Ze wszech miar słuszny kierunek na organizowanie czynnego wypoczynku młodzieży na obozach wędrownych może napotkać na trudności w realizacji z powodu niewłaściwego stanu schronisk. Często jeszcze zły jest ich stan sanitarny, brak wody bieżącej, umywalni miednic i wiader na wodę, nie ma możliwości wysuszenia odzieży. Ten zły stan sanitarny nie wpływa wychowawczo na młodzież.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JaninaMakowska">Celowy wydaje się rozwój narciarstwa i zaopatrywanie w narty, jako środka dojazdu uczniów do szkół w okresie zimowym, nie tylko na terenach podgórskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#BogdanWaligórski">Poziom kultury fizycznej i turystyki wpływa w istotny sposób na wychowanie i kształtowanie postaw życiowych młodzieży. Bardzo wiele zrobiono już w tej dziedzinie, lecz mimo to panuje powszechne przekonanie, że stan wychowania fizycznego i sportu w szkołach nie jest zadowalający. Zmiany na lepsze zostały już zapoczątkowane i wydaje się, że można je przyspieszać nie czekając na przystąpienie do generalnej reformy systemu oświaty, zwłaszcza na niektórych odcinkach. Wiele np. można zrobić już teraz dla poprawy opieki zdrowotnej nad młodzieżą szkolną. W znacznej mierze zależy to od pracowników szkolnej służby zdrowia, od lekarzy, wśród których jest wielu z poświęceniem spełniających swe obowiązki. Gdyby nauczyciele bardziej niż dotychczas doceniali wychowawczą rolę lekarza szkolnego, można by osiągnąć znaczny postęp w opiece zdrowotnej nad młodzieżą szkolną. Celowe jest niewątpliwie działanie na rzecz podniesienia autorytetu lekarza szkolnego.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#BogdanWaligórski">Wiadomo, że obowiązkowe zajęcia wf trwają od 2 do 6 godzin tygodniowo. Jest to niewiele i dlatego tak wielką rolę mają do spełnienia zajęcia nadobowiązkowe prowadzone przede wszystkim przez szkolne koła sportowe. Należy do nich niestety tylko 16 proc. uczniów, a powinni należeć wszyscy. Dlatego niezbędna wydaje się pomoc finansowa i organizacyjna dla szkolnych kół sportowych.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#BogdanWaligórski">Potrzeby w dziedzinie budownictwa szkolnych urządzeń sportowych są bardzo duże - większość szkół wiejskich nie ma sal gimnastycznych. Wiele zdziałać może w tym zakresie sama młodzież. Potwierdzają to doświadczenia ZMS, który skutecznie prowadził akcję budowy małych boisk i bieżni systemem czynów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#BogdanWaligórski">Ogół młodzieży wykazuje słabe zainteresowanie czynnym uprawianiem sportu. Zarówno w szkolnych klubach sportowych, jak i na zajęciach obowiązkowych wf preferowana jest uzdolniona młodzież, a zainteresowanie pozostałą częścią młodzieży jest znacznie mniejsze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#HenrykRafalski">Wychowanie fizyczne i sport w szkołach jest niewątpliwie dziedziną zaniedbaną z powodu przyznawania do niedawna priorytetu innym dziedzinom wychowania. Opracowano obecnie ambitny program poprawy sytuacji. Przewiduje się on m.in. wybudowanie do 1990 r. około 20 tys. obiektów. Podejmując te inwestycje zadbać trzeba nie tylko o wykorzystanie przyznanych nakładów, lecz przede wszystkim o rzeczowe wykonanie planu. Przewiduje się przygotowanie w ciągu tych lat 40 tys. nauczycieli wf z wyższym wykształceniem.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#HenrykRafalski">Szczególnej wagi nabiera rozwój kultury fizycznej na wsi.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#HenrykRafalski">Istotne znaczenie dla rozwoju kultury fizycznej, zwłaszcza na wsi, ma prawidłowe wykorzystanie kadr. Obecnie absolwenci wyższych uczelni zatrudniani są głównie w miastach - w siedzibach wyższych uczelni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#EugeniaŁoch">Słuchacze wyższych uczelni, a zwłaszcza studenci wyższych szkół pedagogicznych przejawiają pełen troski stosunek do wychowania fizycznego i rozwoju sportu w szkołach. Udział w ruchu sportowym traktuje wielu z nich jako ważny element przygotowania do zawodu nauczyciela, do realizacji programu wychowania fizycznego i sportu w szkole.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#EugeniaŁoch">Resort nauki utworzył w wyższych szkołach pedagogicznych w roku bieżącym nowe kierunki kształcące specjalistów wf. Uczestnicy tych studiów postulują jednak umożliwienie im w przyszłości odbycia studiów magisterskich.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#EugeniaŁoch">Dodatkowych wyjaśnień udzielili: wiceminister zdrowia i opieki społecznej — Józef Grenda, wiceminister oświaty i wychowania — Zygmunt Huszcza, przewodniczący Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki — Bolesław Kapitan oraz sprawozdawca podkomisji — poseł Halina Kiliś (SD).</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#EugeniaŁoch">Przedstawiciele resortu poinformowali o zamierzeniach resortów i podjętych działaniach na rzecz realizacji programu wychowania fizycznego i rozwoju sportu w szkołach. Podkreślili oni również dążność do integracji wysiłków trzech resortów w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#EugeniaŁoch">Przewodniczący Komisji - poseł Henryk Rafalski (ZSL) wskazał na odpowiedzialność jaką ponoszą resort oświaty, resort zdrowia, resort nauki oraz GKKFiT za kształtowanie potencjału biologicznego i treści moralno-ideowych młodego pokolenia. Tylko poprzez połączone działanie wszystkich zainteresowanych resortów, organizacji i instytucji stworzone zostaną warunki niezbędne dla pełnej realizacji programu rozwoju masowego wychowania fizycznego.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#EugeniaŁoch">Z zadowoleniem przyjąć należy pogłębianie się integracji tego działania. Stwarza to perspektywy pomyślnego wdrożenia ambitnego programu w tej dziedzinie, a tym samym rozwiązania niezmiernie ważnego dla życia całego społeczeństwa, problemu jakim jest wychowanie zdrowych, zdolnych do podjęcia wysiłku twórczego obywateli kraju.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#EugeniaŁoch">Komisje uchwaliły dezyderaty w sprawie poprawy stanu opieki zdrowotnej nad młodzieżą szkolną. Problem ten był przedmiotem wspólnego posiedzenia w dniu 3 lipca 1973 r. (Por. BPS Nr 342/VI kad.).</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#EugeniaŁoch">W dezyderatach tych Komisja postuluje m.in.:</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#EugeniaŁoch">- zwiększenie w najbliższych latach nakładów inwestycyjnych, które pozwoliłyby na poprawę stanu opieki zdrowotnej i opieki sanitarnej oraz higienicznej nad dziećmi i młodzieżą w szkołach, jak również higieny procesu nauczania;</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#EugeniaŁoch">- rozważenie możliwości wykorzystania na ten cel części środków Funduszu Ochrony Zdrowia;</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#EugeniaŁoch">- ujęcie problematyki zdrowia dzieci i młodzieży w ramach jednego z węzłowych problemów badawczych oraz zapewnienie pracom naukowym w tej dziedzinie należytej koordynacji;</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#EugeniaŁoch">- usprawnienie dokumentacji zdrowia młodzieży szkolnej nad częstotliwością badań dzieci, szczególnie wiejskich i przedszkolnych oraz wzmocnienie kontroli nad właściwym i sumiennym prowadzeniem kart zdrowia;</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#EugeniaŁoch">- zwiększenie środków przeznaczonych na wyżywienie i dożywianie w szkołach i internatach, domach dziecka i innych placówkach wychowawczych oraz poprawę jakości tego wyżywienia;</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#EugeniaŁoch">- jak najszybsze zatrudnienie we wszystkich szkolnych gabinetach stomatologicznych lekarzy stomatologów;</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#EugeniaŁoch">- usprawnienie gospodarki godzinami pracy lekarzy szkolnych i zwiększenie dyscypliny ich pracy;</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#EugeniaŁoch">- zapewnienie obecności lekarzy szkolnych na wszystkich posiedzeniach rad pedagogicznych.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>