PPC / ppc

text_structure.xml 1.36 MB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1453 1454 1455 1456 1457 1458 1459 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 1480 1481 1482 1483 1484 1485 1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495 1496 1497 1498 1499 1500 1501 1502 1503 1504 1505 1506 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1518 1519 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 1530 1531 1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542 1543 1544 1545 1546 1547 1548 1549 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557 1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1574 1575 1576 1577 1578 1579 1580 1581 1582 1583 1584 1585 1586 1587 1588 1589 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711 1712 1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1729 1730 1731 1732 1733 1734 1735 1736 1737 1738 1739 1740 1741 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748 1749 1750 1751 1752 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760 1761 1762 1763 1764 1765 1766 1767 1768 1769 1770 1771 1772 1773 1774 1775 1776 1777 1778 1779 1780 1781 1782 1783 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110 2111 2112 2113 2114 2115 2116 2117 2118 2119 2120 2121 2122 2123 2124 2125 2126 2127 2128 2129 2130 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2137 2138 2139 2140 2141 2142 2143 2144 2145 2146 2147 2148 2149 2150 2151 2152 2153 2154 2155 2156 2157 2158 2159 2160 2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167 2168 2169 2170 2171 2172 2173 2174 2175 2176 2177 2178 2179 2180 2181 2182 2183 2184 2185 2186 2187 2188 2189 2190 2191 2192 2193 2194 2195 2196 2197 2198 2199 2200 2201 2202 2203 2204 2205 2206 2207 2208 2209 2210 2211 2212 2213 2214 2215 2216 2217 2218 2219 2220 2221 2222 2223 2224 2225 2226 2227 2228 2229 2230 2231 2232 2233 2234 2235 2236 2237 2238 2239 2240 2241 2242 2243 2244 2245 2246 2247 2248 2249 2250 2251 2252 2253 2254 2255 2256 2257 2258 2259 2260 2261 2262 2263 2264 2265 2266 2267 2268 2269 2270 2271 2272 2273 2274 2275 2276 2277 2278 2279 2280 2281 2282 2283 2284 2285 2286 2287 2288 2289 2290 2291 2292 2293 2294 2295 2296 2297 2298 2299 2300 2301 2302 2303 2304 2305 2306 2307 2308 2309 2310 2311 2312 2313 2314 2315 2316 2317 2318 2319 2320 2321 2322 2323 2324 2325 2326 2327 2328 2329 2330 2331 2332 2333 2334 2335 2336 2337 2338 2339 2340 2341 2342 2343 2344 2345 2346 2347 2348 2349 2350 2351 2352 2353 2354 2355 2356 2357 2358 2359 2360 2361 2362 2363 2364 2365 2366 2367 2368 2369 2370 2371 2372 2373 2374 2375 2376 2377 2378 2379 2380 2381 2382 2383 2384 2385 2386 2387 2388 2389 2390 2391 2392 2393 2394 2395 2396 2397 2398 2399 2400 2401 2402 2403 2404 2405 2406 2407 2408 2409 2410 2411 2412 2413 2414 2415 2416 2417 2418 2419 2420 2421 2422 2423 2424 2425 2426 2427 2428 2429 2430 2431 2432 2433 2434 2435 2436 2437 2438 2439 2440 2441 2442 2443 2444 2445 2446 2447 2448 2449 2450 2451 2452 2453 2454 2455 2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463 2464 2465 2466 2467 2468 2469 2470 2471 2472 2473 2474 2475 2476 2477 2478 2479 2480 2481 2482 2483 2484 2485 2486 2487 2488 2489 2490 2491 2492 2493 2494 2495 2496 2497 2498 2499 2500 2501 2502 2503 2504 2505 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2512 2513 2514 2515 2516 2517 2518 2519 2520 2521 2522 2523 2524 2525 2526 2527 2528 2529 2530 2531 2532 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576 2577 2578 2579 2580 2581 2582 2583 2584 2585 2586 2587 2588 2589 2590 2591 2592 2593 2594 2595 2596 2597 2598 2599 2600 2601 2602 2603 2604 2605 2606 2607 2608 2609 2610 2611 2612 2613 2614 2615 2616 2617 2618 2619 2620 2621 2622 2623 2624 2625 2626 2627 2628 2629 2630 2631 2632 2633 2634 2635 2636 2637 2638 2639 2640 2641 2642 2643 2644 2645 2646 2647 2648 2649 2650 2651 2652 2653 2654 2655 2656 2657 2658 2659 2660 2661 2662 2663 2664 2665 2666 2667 2668 2669 2670 2671 2672 2673 2674 2675 2676 2677 2678 2679 2680 2681 2682 2683 2684 2685 2686 2687 2688 2689 2690 2691 2692 2693 2694 2695 2696 2697 2698 2699 2700 2701 2702 2703 2704 2705 2706 2707 2708 2709 2710 2711 2712 2713 2714 2715 2716 2717 2718 2719 2720 2721 2722 2723 2724 2725 2726 2727 2728 2729 2730 2731 2732 2733 2734 2735 2736 2737 2738 2739 2740 2741 2742 2743 2744 2745 2746 2747 2748 2749 2750 2751 2752 2753 2754 2755 2756 2757 2758 2759 2760 2761 2762 2763 2764 2765 2766 2767 2768 2769 2770 2771 2772 2773 2774 2775 2776 2777 2778 2779 2780 2781 2782 2783 2784 2785 2786 2787 2788 2789 2790 2791 2792 2793 2794 2795 2796 2797 2798 2799 2800 2801 2802 2803 2804 2805 2806 2807 2808 2809 2810 2811 2812 2813 2814 2815 2816 2817 2818 2819 2820 2821 2822 2823 2824 2825 2826 2827 2828 2829 2830 2831 2832 2833 2834 2835 2836 2837 2838 2839 2840 2841 2842 2843 2844 2845 2846 2847 2848 2849 2850 2851 2852 2853 2854 2855 2856 2857 2858 2859 2860 2861 2862 2863 2864 2865 2866 2867 2868 2869 2870 2871 2872 2873 2874 2875 2876 2877 2878 2879 2880 2881 2882 2883 2884 2885 2886 2887 2888 2889 2890 2891 2892 2893 2894 2895 2896 2897 2898 2899 2900 2901 2902 2903 2904 2905 2906 2907 2908 2909 2910 2911 2912 2913 2914 2915 2916 2917 2918 2919 2920 2921 2922 2923 2924 2925 2926 2927 2928 2929 2930 2931 2932 2933 2934 2935 2936 2937 2938 2939 2940 2941 2942 2943 2944 2945 2946 2947 2948 2949 2950 2951 2952 2953 2954 2955 2956 2957 2958 2959 2960 2961 2962 2963 2964 2965 2966 2967 2968 2969 2970 2971 2972 2973 2974 2975 2976 2977 2978 2979 2980 2981 2982 2983 2984 2985 2986 2987 2988 2989 2990 2991 2992 2993 2994 2995 2996 2997 2998 2999 3000 3001 3002 3003 3004 3005 3006 3007 3008 3009 3010 3011 3012 3013 3014 3015 3016 3017 3018 3019 3020 3021 3022 3023 3024 3025 3026 3027 3028 3029 3030 3031 3032 3033 3034 3035 3036 3037 3038 3039 3040 3041 3042 3043 3044 3045 3046 3047 3048 3049 3050 3051 3052 3053 3054 3055 3056 3057 3058 3059 3060 3061 3062 3063 3064 3065 3066 3067 3068 3069 3070 3071 3072 3073 3074 3075 3076 3077 3078 3079 3080 3081 3082 3083 3084 3085 3086 3087 3088 3089 3090 3091 3092 3093 3094 3095 3096 3097 3098 3099 3100 3101 3102 3103 3104 3105 3106 3107 3108 3109 3110 3111 3112 3113 3114 3115 3116 3117 3118 3119 3120 3121 3122 3123 3124 3125 3126 3127 3128 3129 3130 3131 3132 3133 3134 3135 3136 3137 3138 3139 3140 3141 3142 3143 3144 3145 3146 3147 3148 3149 3150 3151 3152 3153 3154 3155 3156 3157 3158 3159 3160 3161 3162 3163 3164 3165 3166 3167 3168 3169 3170 3171 3172 3173 3174 3175 3176 3177 3178 3179 3180 3181 3182 3183 3184 3185 3186 3187 3188 3189 3190 3191 3192 3193 3194 3195 3196 3197 3198 3199 3200 3201 3202 3203 3204 3205 3206 3207 3208 3209 3210 3211 3212 3213 3214 3215 3216 3217 3218 3219 3220 3221 3222 3223 3224 3225 3226 3227 3228 3229 3230 3231 3232 3233 3234 3235 3236 3237 3238 3239 3240 3241 3242 3243 3244 3245 3246 3247 3248 3249 3250 3251 3252 3253 3254 3255 3256 3257 3258 3259 3260 3261 3262 3263 3264 3265 3266 3267 3268 3269 3270 3271 3272 3273 3274 3275 3276 3277 3278 3279 3280 3281 3282 3283 3284 3285 3286 3287 3288 3289 3290 3291 3292 3293 3294 3295 3296 3297 3298 3299 3300 3301 3302 3303 3304 3305 3306 3307 3308 3309 3310 3311 3312 3313 3314 3315 3316 3317 3318 3319 3320 3321 3322 3323 3324 3325 3326 3327 3328 3329 3330 3331 3332 3333 3334 3335 3336 3337 3338 3339 3340 3341 3342 3343 3344 3345 3346 3347 3348 3349 3350 3351 3352 3353 3354 3355 3356 3357 3358 3359 3360 3361 3362 3363 3364 3365 3366 3367 3368 3369 3370 3371 3372 3373 3374 3375 3376 3377 3378 3379 3380 3381 3382 3383 3384 3385 3386 3387 3388 3389 3390 3391 3392 3393 3394 3395 3396 3397 3398 3399 3400 3401 3402 3403 3404 3405 3406 3407 3408 3409 3410 3411 3412 3413 3414 3415 3416 3417 3418 3419 3420 3421 3422 3423 3424 3425 3426 3427 3428 3429 3430 3431 3432 3433 3434 3435 3436 3437 3438 3439 3440 3441 3442 3443 3444 3445 3446 3447 3448 3449 3450 3451 3452 3453 3454 3455 3456 3457 3458 3459 3460 3461 3462 3463 3464 3465 3466 3467 3468 3469 3470 3471 3472 3473 3474 3475 3476 3477 3478 3479 3480 3481 3482 3483 3484 3485 3486 3487 3488 3489 3490 3491 3492 3493 3494 3495 3496 3497 3498 3499 3500 3501 3502 3503 3504 3505 3506 3507 3508 3509 3510 3511 3512 3513 3514 3515 3516 3517 3518 3519 3520 3521 3522 3523 3524 3525 3526 3527 3528 3529 3530 3531 3532 3533 3534 3535 3536 3537 3538 3539 3540 3541 3542 3543 3544 3545 3546 3547 3548 3549 3550 3551 3552 3553 3554 3555 3556 3557 3558 3559 3560 3561 3562 3563 3564 3565 3566 3567 3568 3569 3570 3571 3572 3573 3574 3575 3576 3577 3578 3579 3580 3581 3582 3583 3584 3585 3586 3587 3588 3589 3590 3591 3592 3593 3594 3595 3596 3597 3598 3599 3600 3601 3602 3603 3604 3605 3606 3607 3608 3609 3610 3611 3612 3613 3614 3615 3616 3617 3618 3619 3620 3621 3622 3623 3624 3625 3626 3627 3628 3629 3630 3631 3632 3633 3634 3635 3636 3637 3638 3639 3640 3641 3642 3643 3644 3645 3646 3647 3648 3649 3650 3651 3652 3653 3654 3655 3656 3657 3658 3659 3660 3661 3662 3663 3664 3665 3666 3667 3668 3669 3670 3671 3672 3673 3674 3675 3676 3677 3678 3679 3680 3681 3682 3683 3684 3685 3686 3687 3688 3689 3690 3691 3692 3693 3694 3695 3696 3697 3698 3699 3700 3701 3702 3703 3704 3705 3706 3707 3708 3709 3710 3711 3712 3713 3714 3715 3716 3717 3718 3719 3720 3721 3722 3723 3724 3725 3726 3727 3728 3729 3730 3731 3732 3733 3734 3735 3736 3737 3738 3739 3740 3741 3742 3743 3744 3745 3746 3747 3748 3749 3750 3751 3752 3753 3754 3755 3756 3757 3758 3759 3760 3761 3762 3763 3764 3765 3766 3767 3768 3769 3770 3771 3772 3773 3774 3775 3776 3777 3778 3779 3780 3781 3782 3783 3784 3785 3786 3787 3788 3789 3790 3791 3792 3793 3794 3795 3796 3797 3798 3799 3800 3801 3802 3803 3804 3805 3806 3807 3808 3809 3810 3811 3812 3813 3814 3815 3816 3817 3818 3819 3820 3821 3822 3823 3824 3825 3826 3827 3828 3829 3830 3831 3832 3833 3834 3835 3836 3837 3838 3839 3840 3841 3842 3843 3844 3845 3846 3847 3848 3849 3850 3851 3852 3853 3854 3855 3856 3857 3858 3859 3860 3861 3862 3863 3864 3865 3866 3867 3868 3869 3870 3871 3872 3873 3874 3875 3876 3877 3878 3879 3880 3881 3882 3883 3884 3885 3886 3887 3888 3889 3890 3891 3892 3893 3894 3895 3896 3897 3898 3899 3900 3901 3902 3903 3904 3905 3906 3907 3908 3909 3910 3911 3912 3913 3914 3915 3916 3917 3918 3919 3920 3921 3922 3923 3924 3925 3926 3927 3928 3929 3930 3931 3932 3933 3934 3935 3936 3937 3938 3939 3940 3941 3942 3943 3944 3945 3946 3947 3948 3949 3950 3951 3952 3953 3954 3955 3956 3957 3958 3959 3960 3961 3962 3963 3964 3965 3966 3967 3968 3969 3970 3971 3972 3973 3974 3975 3976 3977 3978 3979 3980 3981 3982 3983 3984 3985 3986 3987 3988 3989 3990 3991 3992 3993 3994 3995 3996 3997 3998 3999 4000 4001 4002 4003 4004 4005 4006 4007 4008 4009 4010 4011 4012 4013 4014 4015 4016 4017 4018 4019 4020 4021 4022 4023 4024 4025 4026 4027 4028 4029 4030 4031 4032 4033 4034 4035 4036 4037 4038 4039 4040 4041 4042 4043 4044 4045 4046 4047 4048 4049 4050 4051 4052 4053 4054 4055 4056 4057 4058 4059 4060 4061 4062 4063 4064 4065 4066 4067 4068 4069 4070 4071 4072 4073 4074 4075 4076 4077 4078 4079 4080 4081 4082 4083 4084 4085 4086 4087 4088 4089 4090 4091 4092 4093 4094 4095 4096 4097 4098 4099 4100 4101 4102 4103 4104 4105 4106 4107 4108 4109 4110 4111 4112 4113 4114 4115 4116 4117 4118 4119 4120 4121 4122 4123 4124 4125 4126 4127 4128 4129 4130 4131 4132 4133 4134 4135 4136 4137 4138 4139 4140 4141 4142 4143 4144 4145 4146 4147 4148 4149 4150 4151 4152 4153 4154 4155 4156 4157 4158 4159 4160 4161 4162 4163 4164 4165 4166 4167 4168 4169 4170 4171 4172 4173 4174 4175 4176 4177 4178 4179 4180 4181 4182 4183 4184 4185 4186 4187 4188 4189 4190 4191 4192 4193 4194 4195 4196 4197 4198 4199 4200 4201 4202 4203 4204 4205 4206 4207 4208 4209 4210 4211 4212 4213 4214 4215 4216 4217 4218 4219 4220 4221 4222 4223 4224 4225 4226 4227 4228 4229 4230 4231 4232 4233 4234 4235 4236 4237 4238 4239 4240 4241 4242 4243 4244 4245 4246 4247 4248 4249 4250 4251 4252 4253 4254 4255 4256 4257 4258 4259 4260 4261 4262 4263 4264 4265 4266 4267 4268 4269 4270 4271 4272 4273 4274 4275 4276 4277 4278 4279 4280 4281 4282 4283 4284 4285 4286 4287 4288 4289 4290 4291 4292 4293 4294 4295 4296 4297 4298 4299 4300 4301 4302 4303 4304 4305 4306 4307 4308 4309 4310 4311 4312 4313 4314 4315 4316 4317 4318 4319 4320 4321 4322 4323 4324 4325 4326 4327 4328 4329 4330 4331 4332 4333 4334 4335 4336 4337 4338 4339 4340 4341 4342 4343 4344 4345 4346 4347 4348 4349 4350 4351 4352 4353 4354 4355 4356 4357 4358 4359 4360 4361 4362 4363 4364 4365 4366 4367 4368 4369 4370 4371 4372 4373 4374 4375 4376 4377 4378 4379 4380 4381 4382 4383 4384 4385 4386 4387 4388 4389 4390 4391 4392 4393 4394 4395 4396 4397 4398 4399 4400 4401 4402 4403 4404 4405 4406 4407 4408 4409 4410 4411 4412 4413 4414 4415 4416 4417 4418 4419 4420 4421 4422 4423 4424 4425 4426 4427 4428 4429 4430 4431 4432 4433 4434 4435 4436 4437 4438 4439 4440 4441 4442 4443 4444 4445 4446 4447 4448 4449 4450 4451 4452 4453 4454 4455 4456 4457 4458 4459 4460 4461 4462 4463 4464 4465 4466 4467 4468 4469 4470 4471 4472 4473 4474 4475 4476 4477 4478 4479 4480 4481 4482 4483 4484 4485 4486 4487 4488 4489 4490 4491 4492 4493 4494 4495 4496 4497 4498 4499 4500 4501 4502 4503 4504 4505 4506 4507 4508 4509 4510 4511 4512 4513 4514 4515 4516 4517 4518 4519 4520 4521 4522 4523 4524 4525 4526 4527 4528 4529 4530 4531 4532 4533 4534 4535 4536 4537 4538 4539 4540 4541 4542 4543 4544 4545 4546 4547 4548 4549 4550 4551 4552 4553 4554 4555 4556 4557 4558 4559 4560 4561 4562 4563 4564 4565 4566 4567 4568 4569 4570 4571 4572 4573 4574 4575 4576 4577 4578 4579 4580 4581 4582 4583 4584 4585 4586 4587 4588 4589 4590 4591 4592 4593 4594 4595 4596 4597 4598 4599 4600 4601 4602 4603 4604 4605 4606 4607 4608 4609 4610 4611 4612 4613 4614 4615 4616 4617 4618 4619 4620 4621 4622 4623 4624 4625 4626 4627 4628 4629 4630 4631 4632 4633 4634 4635 4636 4637 4638 4639 4640 4641 4642 4643 4644 
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Teresa Dobielińska-Eliszewska i Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Na sekretarzy powołuję posłów Marka Rusakiewicza i Barbarę Blidę.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Barbara Blida.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc za stołem prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Protokół 51 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został posłankom i posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Przypominam, że podczas 51 posiedzenia Sejm nie zakończył rozpatrywania sześciu punktów porządku dziennego. Zakończył debatę, ale nie odbyło się głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Są to sprawozdania komisji o:</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">— projekcie ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">— projekcie ustawy o ochronie prawnej niektórych najemców lokali użytkowych,</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">— projektach ustaw dotyczących samorządu pielęgniarek,</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">— stanowiska Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych,</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">— projektach uchwał zmieniających regulamin Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Sejm nie rozpatrzył też punktu dotyczącego wyboru składu Komisji Nadzwyczajnej oraz zmian w składach osobowych komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">W związku z tym Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje uzupełnienie porządku dziennego o nowe punkty 4–10 dotyczące spraw nie zakończonych na poprzednim posiedzeniu Sejmu. Punkty te Sejm rozpatrzy na początku drugiego dnia obrad.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje skreślenie dotychczasowego punktu 6 porządku dziennego dotyczącego stanowiska Senatu w sprawie ustawy o izbach aptekarskich w związku z wątpliwościami dotyczącymi niektórych poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów przedstawiła projekty uchwał:</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">1) w sprawie realizacji budżetu na rok 1991,</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">2) w sprawie założeń polityki gospodarczo-społecznej, które Sejm rozpatrzy w pierwszym punkcie porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Marszałek">W związku z powyższymi zmianami odpowiedniej zmianie ulegną oznaczenia punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Marszałek">Poza tym Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje, aby Sejm w dniu dzisiejszym obradował do godz. 18, potem mają się odbyć posiedzenia komisji, w piątek do godz. 19.30, w sobotę do godz. 15.30.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Marszałek">Niewątpliwie zajmie nam to trzy dni. Bardzo proszę wszystkich obywateli posłów o przedwczesne niewyjeżdżanie z sesji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm na podstawie art. 46 regulaminu Sejmu przystąpił do rozpatrzenia na obecnym posiedzeniu tych punktów porządku dziennego, do których druki zostały doręczone w terminie późniejszym, niż to przewiduje art. 43 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Marszałek">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego posiedzenia?</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Marszałek">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełBohdanPilarski">Bohdan Pilarski, OKP. Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja w związku z 4 punktem rozesłanego porządku dziennego, który dotyczy pierwszego czytania poselskiego projektu ustawy o izbach rolniczych. W związku z przygotowywanym przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej projektem ustawy, stawiam wniosek formalny, aby zdjąć ten punkt z dzisiejszego porządku obrad i w stosownym momencie rozpatrzyć oba projekty. Myślę, że zarówno konfrontacja obu projektów jak i łączna dyskusja będą korzystniejsze dla sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełJerzyŻurawiecki">Jerzy Żurawiecki, OKP. Panie Marszałku! Na poprzednim posiedzeniu Sejmu zgłosiłem wniosek, by minister gospodarki przestrzennej i budownictwa oraz minister finansów złożyli informację wyjaśniającą w związku z zaistniałą sytuacją dotyczącą spłaty kredytów przez lokatorów i członków spółdzielni mieszkaniowych. Na prośbę Prezydium Sejmu, przychyliłem się do tego, by to odbyło się nie na poprzednim, a na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu. Nie znalazłem jednak tego tematu w porządku obrad. Nie chciałbym, i myślę, że nie wskazane byłoby, by minister gospodarki przestrzennej bądź minister finansów wyjaśnienie to złożyli po debacie budżetowej, ponieważ problem ten zostanie „utopiony”, jeżeli mogę użyć takiego określenia, w wielu innych problemach. Według mojej oceny, myślę że nie tylko mojej, jest to problem zbyt poważny, by go łączyć z innymi. Bardzo proszę, by przed rozpoczęciem debaty budżetowej takie wyjaśnienie złożył zarówno minister gospodarki przestrzennej i budownictwa, jak i minister finansów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Proszę, pan poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełJózefZych">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem przeciwny wnioskowi o zdjęcie z porządku obrad projektu ustawy o izbach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełJózefZych">Po pierwsze, bardzo często przy projektach poselskich powoływaliśmy się na to, że rząd przygotowuje projekty ustaw, a po drugie, chciałbym podkreślić, że zgodnie z wynikami posiedzenia Prezydium Sejmu i Prezydium Rządu w sprawie priorytetowych projektów ustaw, które powinny być w najbliższym czasie rozpatrywane, nie ma żadnej szansy, aby projekt, który jest daleko w przygotowaniu, mógł wejść pod obrady Sejmu. Z tego względu, a także ze względu na wagę zagadnienia izb rolniczych, wnoszę o rozpatrywanie tego punktu 4 zgodnie z zaproponowanym przez Prezydium Sejmu porządkiem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełIrmindoBocheń">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Irmindo Bocheń — poseł sprawozdawca punktu czwartego dotyczącego izb rolniczych. Chciałem poprzeć, niejako wyprzedził mnie w tym przewodniczący klubu PSL, aby ten temat rozpatrywać na dzisiejszym posiedzeniu. Zdjęcie z dzisiejszego posiedzenia tematu dotyczącego projektu ustawy o izbach rolniczych spowoduje, świadomi jesteśmy tego, niepowrócenie do rozpatrywania tego tematu. Natomiast Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej miało dość czasu, aby złożyć projekt rządowy. Projekt poselski został złożony w grudniu i inicjatywę ustawodawczą posłowie podjęli w styczniu zeszłego roku, konsultacje trwały, niestety i do dnia dzisiejszego nie doczekaliśmy się rządowego projektu. Ministerstwo pracuje nad tym półtora roku.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełIrmindoBocheń">W związku z tym proszę o pozostawienie poruszonego tematu w porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Chcę odpowiedzieć panu posłowi, że minister jest przygotowany do udzielenia informacji. Mam tylko wątpliwość czy to trzeba robić przed debatą budżetową, czy jako pierwszy punkt po debacie budżetowej. Debata budżetowa jest po prostu najpoważniejszym zadaniem tego posiedzenia. Ten punkt będzie więc rozpatrywany na tym posiedzeniu po debacie budżetowej. Czy pan poseł się na to zgadza?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełJerzyŻurawiecki">Jednak wolałbym, żeby to było rozpatrywane na początku naszych obrad.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">W takim razie... Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełLeonardSzymański">Ja rozumiem, że punkt o izbach aptekarskich jest zdjęty z obecnego posiedzenia. Natomiast wnoszę, żeby ta sprawa została wniesiona na najbliższe posiedzenie. Izby aptekarskie są tematem niesłychanie ważnym i uważam, że temat ten powinien być jak najszybciej rozpatrzony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Z izbami aptekarskimi wiąże się po prostu „nieszczęśliwa” poprawka Senatu, która wywołuje sytuacje... Panie pośle, odpowiadam panu teraz, wyjaśniam, zwracam się do pana w tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#Marszałek">Wyjaśniam panu, że z izbami aptekarskimi związana jest „nieszczęśliwa” sytuacja, że zaproponowana poprawka Senatu okazała się dwuznaczna w tym sensie, że zarówno jej przyjęcie, jak jej odrzucenie jest nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#Marszałek">Po prostu chodzi tu o pewną procedurę między Sejmem i Senatem, zmianę brzmienia tej poprawki przez Senat, który sam też stwierdził błędność tej poprawki. Wyjaśniam, dlaczego została zdjęta. Przewidziana jest w programie przyszłego posiedzenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełLeonardSzymański">Wobec tego proszę bardzo Prezydium Sejmu o zwrócenie się do Senatu, żeby ta sprawa była jak najszybciej załatwiona, dlatego że brak ustawy o izbach aptekarskich przynosi w terenie bardzo negatywne skutki. Bardzo o to proszę Prezydium Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Tak jest, to już zostało zrobione.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#Marszałek">Musimy teraz wrócić do sprawy izb rolniczych. Mamy dwa sprzeczne wnioski. Jeden za zdjęciem tego tematu z porządku dziennego, drugi za utrzymaniem go.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#Marszałek">Pan poseł się jeszcze zgłasza?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#PosełBohdanPilarski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przepraszam, chciałem tylko uzupełnić w odpowiedzi panu posłowi Zychowi, że nie jest to projekt, który jest daleko. Przeciwnie, jest blisko, jest na ukończeniu. I to było podstawą mojego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Głosujemy.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#Marszałek">Kto jest za zdjęciem punktu dotyczącego projektu ustawy o izbach rolniczych z porządku dziennego obecnego posiedzenia Sejmu — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (89) Kto jest przeciw? (140) Kto się wstrzymał od głosowania? (41) Wniosek nie został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#Marszałek">Uważam, po tych zmianach, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#Marszałek">Informuję, że w sali nr 67 w starym Domu Poselskim działa rządowy punkt konsultacyjny ds. projektu ustawy budżetowej oraz dokumentów z nim związanych a także ds. programu polityki rolnej w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów:</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#Marszałek">1) o założeniach polityki gospodarczo-społecznej na 1991 r. (druki nr 639 i 754); opinia Senatu (druk nr 705);</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#Marszałek">2) o projekcie ustawy budżetowej na 1991 r. (druki nr 640, 640A, 640B oraz 745) (łącznie z Komisją Ustawodawczą); opinia Senatu (druk nr 704);</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#Marszałek">3) o założeniach polityki pieniężnej na 1991 r. (druki nr 644 i 737); opinia Senatu (druk nr 706).</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#Marszałek">Projekt uchwały w sprawie realizacji budżetu na rok 1991 (druk nr 756).</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji w sprawie założeń polityki gospodarczo-społecznej oraz projektu ustawy budżetowej na rok 1991, posła Michała Chałońskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#Marszałek">Proszę najpierw pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#PosełJerzyŻurawiecki">Nie wiem, jak pan marszałek zrozumiał mój wniosek na temat złożenia informacji przez ministra budownictwa i ministra finansów?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#Marszałek">Zaproponowałem panu, że przedstawione to będzie bezpośrednio po dyskusji budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Żurawiecki: Po dyskusji, czy po złożeniu sprawozdań przez...)</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#Marszałek">Po dyskusji budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Żurawiecki: To ja się nie zgadzam.)</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#Marszałek">Przepraszam bardzo, może pan łaskawie spocznie. Jeżeli pan się nie zgadza, to muszę sprawę poddać pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#Marszałek">Proszę, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#PosełRyszardBugaj">Panie marszałku, wydaje mi się, że ta sprawa jest dość ściśle związana z debatą budżetową. Może po prostu rozwiązać ten dylemat tak, by po sprawozdaniach przedstawić krótką informację a potem byłaby debata. Temat ten mieści się merytorycznie w tych wątkach i problem chyba byłby rozwiązany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#Marszałek">Czy to panu odpowiada, aby informację przedstawić po wszystkich sprawozdaniach budżetowych?</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Żurawiecki: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#Marszałek">Proszę, pan poseł Michał Chałoński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#PosełMichałChałoński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiaj stoi przed nami zadanie oceny założeń polityki gospodarczo-społecznej na rok bieżący, jak również przyjęcie ustawy budżetowej. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że termin przyjęcia ustawy budżetowej jest spóźniony. Mogę powiedzieć więcej, jest to ostatni termin przyjęcia tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#PosełMichałChałoński">Z góry chciałem przeprosić panie posłanki i panów posłów, że część materiałów została doręczona tak późno, ale wczoraj do godz. 22 jeszcze pracowaliśmy nad niektórymi tekstami.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#PosełMichałChałoński">W pierwszym rzędzie chciałbym złożyć sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o założeniach polityki gospodarczo-społecznej na rok bieżący. Założenia te wpłynęły do Sejmu 4 stycznia a uwagi do nich Senatu 11 stycznia. Komisja pracowała nad nimi w dniach 28 i 29 stycznia. Staraliśmy się bardzo dokładnie przeanalizować założenia polityki gospodarczej. Korzystaliśmy z oceny ekspertów, wybitnych ekonomistów polskich, że wspomnę takie nazwiska, jak profesorowie Lipski, Lipowski, Wilczyński, Kołodko, Zienkowski czy pan prof. Mujżel.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#PosełMichałChałoński">Ocena założeń polityki gospodarczo-społecznej przez tych panów też nie była jednolita, tak jak nie jest jednolita przez naszą komisję. Była to ocena od pozytywnej do bardzo krytycznej. Niemniej, w zasadzie jedna myśl była wspólna, że jest tak dużo niewiadomych, tak dużo niejasnych spraw przy budowaniu założeń, że wynik ich do końca nie może być przewidywalny. Ale wracajmy do tekstu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#PosełMichałChałoński">W 1990 r. rząd wprowadził w życie system stabilizacyjny, który doprowadził do globalnego zrównoważenia gospodarki. W zasadniczy sposób zmniejszony został zakres ingerencji administracyjnych w procesy gospodarcze. Zmianie uległy relacje cenowo-dochodowe, ograniczono dotacje finansowe sektora rządowego dla podmiotów krajowych, wprowadzono wymienialność złotego i utrzymano stabilność kursu. W sektorze prywatnym procesy dostosowawcze były znacznie intensywniejsze niż w sektorze uspołecznionym. Likwidacji wielu zakładów prywatnych towarzyszyło tworzenie nowych. Jest to zjawisko normalne w gospodarce rynkowej i nie mamy się tutaj czym martwić.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#PosełMichałChałoński">Jednak społeczny koszt programu stabilizacji zmian systemowych był wysoki. Szacuje się, że dochód narodowy liczony zgodnie z dotychczasową metodologią obniżony został o 18%, a według metodologii stosowanej w krajach zachodnich o około 15%.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#PosełMichałChałoński">Jednakże w drugim kwartale spadek produkcji nie pogłębiał się już. Społecznym kosztem programu stabilizacji było także wystąpienie zjawiska otwartego bezrobocia. Gospodarka polska jest dzisiaj znacznie bardziej zaawansowana we wprowadzaniu mechanizmów i instytucji rynkowych, prywatyzacji i komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych, tworzeniu rynku kapitałowego. Funkcjonowanie handlu zagranicznego i całej gospodarki mogą być obecnie oparte na rachunku, który oddaje prawdziwe korzyści i koszty.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#PosełMichałChałoński">Ważną przesłanką dla sformułowania polityki gospodarczo-społecznej w roku bieżącym stanowią uwarunkowania zewnętrzne i wynikające z nich wyzwania.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#PosełMichałChałoński">Po pierwsze, skutki kryzysu w Zatoce Perskiej. Trudno obecnie ocenić skalę tego zjawiska. Drugim są skutki przejścia w obrotach towarowych z krajami dawnego I obszaru płatniczego, a właśnie z ZSRR, wychodzenie z rubla transferowego, a przede wszystkim w ogóle załamanie się handlu z ZSRR. Trzecim są skutki zjednoczenia Niemiec, w tym ograniczenie zbytu towarów eksportowych do byłej NRD.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#PosełMichałChałoński">Prócz wymienionych zagrożeń zewnętrznych dochodzą jeszcze czynniki niepewności, takie jak utrzymujący się nadal brak uzgodnień co do warunków obsługi zadłużenia zagranicznego i jego ewentualnej redukcji, skala dopływu i absorpcji zagranicznego kapitału inwestycyjnego, koszty przebudowy infrastruktury gospodarki paliwami związane ze zmianą kierunków zaopatrzenia, tempo prywatyzacji i zakres społecznej akceptacji polityki społeczno-gospodarczej rządu.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#PosełMichałChałoński">Proponowana strategia rządu to wspieranie długofalowego wzrostu gospodarczego przez szybkie zmiany w systemie gospodarczym oraz inwestycje w dziedzinie infrastruktury w warunkach stabilnego i wymienialnego pieniądza. Rząd widzi konieczność aktywizacji państwa w sferze gospodarczej, unikając szczegółowego ingerowania w decyzje niezależnych podmiotów gospodarczych. Rząd dostrzega swą rolę w tworzeniu stabilnych warunków życia gospodarczego, a w szczególności w zapewnieniu pomocy dla rozwoju instytucji infrastrukturalnych, zwłaszcza telekomunikacji i transportu, dywersyfikacji źródeł zaopatrzenia gospodarki w ropę i gaz oraz przekształceniu polityki rolnej w kierunku wspierania efektywnego rozwoju tej ważnej dziedziny. Rząd natomiast jest przeciwny narzucaniu kierunków inwestowania i sztucznego stymulowania rozwoju arbitralnie wybranych dziedzin produkcji.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#PosełMichałChałoński">W swych założeniach rząd twierdzi, że będzie skupiać swoją uwagę na rozwoju wybranych dziedzin infrastruktury, do których należy rozwój wielu innych dziedzin.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#PosełMichałChałoński">Za swoje ważne zadanie rząd uważa również amortyzowanie skutków spadku zatrudnienia w niektórych tradycyjnych gałęziach, przede wszystkim przez wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy w przyszłościowych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#PosełMichałChałoński">Rząd będzie czynił wszystko co możliwe, by łagodzić społeczne dolegliwości procesu uzdrawiania poszczególnych obszarów życia gospodarczego. Jednak trzeba pamiętać, że wszelkie jawne czy ukryte subwencje w sferze produkcji mają na dłuższą metę zdecydowanie negatywny wpływ na ogólnogospodarczą efektywność.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#PosełMichałChałoński">Z tych kilku uwag na temat założeń polityki społeczno-gospodarczej, jak również z dyskusji, która odbywała się w komisji, wyłaniają się jakby trzy podstawowe cele rządu. Dalsza budowa systemu gospodarczego opartego na zasadach gospodarki rynkowej, przełamywanie recesji i stabilizacja równowagi gospodarczej przy jednoczesnym ograniczeniu inflacji. Zakładając równocześnie stałą wysokość dochodów i niezmienność budżetu, o poziomie wydatków decydować muszą w takim układzie możliwości finansowe państwa. Głównie na tym tle występowały w komisji różnice. Co do głównych celów wszyscy byli zgodni, natomiast co do możliwości uzyskiwania dochodów, jak i na temat poziomu wydatków, dyskusja była długa i występowały kontrowersje.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#PosełMichałChałoński">Wynikiem tych przemyśleń, tych dyskusji jest projekt uchwały Sejmu, który został państwu przedstawiony w druku nr 754 i który w tej chwili odczytam, prosząc równocześnie Wysoki Sejm, by zechciał, by raczył przyjąć odczytany projekt uchwały.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#PosełMichałChałoński">Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie założeń polityki gospodarczo-społecznej w roku 1991.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#PosełMichałChałoński">1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej dostrzegając złożoność sytuacji w jakiej przebiegały prace nad programem gospodarczym w 1991 roku, a w szczególności komplikacje wynikające ze zmiany rządu i niepewność będącą następstwem zmieniających się warunków handlu ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz brak ostatecznego porozumienia w sprawie redukcji polskiego zadłużenia, stwierdza z niepokojem i zatroskaniem, że sytuacja gospodarcza Polski pozostaje bardzo trudna, mimo iż uchwalone zostały wszystkie istotne akty prawne przedłożone przez rząd, a mające służyć realizacji programu stabilizacyjnego gospodarki w roku 1990; rezultaty odbiegają zasadniczo od przewidywań rządowych. Recesja jest dużo głębsza i ma charakter trwały. Również poziom życia głównych grup społeczno-zawodowych, szczególnie pracowników sektora państwowego i rolników uległ dużo większemu obniżeniu, niż przewidywano. Inflacja została zredukowana, lecz pozostaje na wysokim poziomie.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#PosełMichałChałoński">Jakkolwiek realizacja programu przyniosła także zmiany pozytywne, w szczególności zrównoważenie rynku towarów i usług, to jednak narasta społeczny sprzeciw wobec dotychczasowej polityki gospodarczej. Sprzeciw ten, na ogół w pełni uzasadniony pauperyzacją różnych grup zawodowych, może jednak doprowadzić do zablokowania procesów reform gospodarczych, może też utrudnić zawarcie niezbędnych porozumień z międzynarodowymi organizacjami finansowymi i wierzycielami Polski.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#PosełMichałChałoński">Program gospodarczy rządu w 1991 roku, określony w rządowych założeniach polityki gospodarczej, społecznej na 1991 r. — jest niekonkretny i hasłowy. Dokument ten zawiera też niewiele zapowiedzi działań stwarzających realne podstawy dla oczekiwań, że rok 1991 przyniesie zasadniczą poprawę sytuacji gospodarczej, a w szczególności radykalne przełamanie recesji. Sprzeciw budzi przyjęcie hipotezy, że-, recesja może się nawet pogłębiać, a mimo to nie wskazuje się na środki, które należałoby przyjąć, gdyby niebezpieczeństwo takie stało się realne.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#PosełMichałChałoński">Obciążenie kosztami kryzysu i modernizacji gospodarki różnych grup społeczno-zawodowych jest nierównomierne; szczególne ciężary spadły na pracowników zatrudnionych w sektorze państwowym oraz na rolników. Jednocześnie na skutek niedostosowania systemu podatkowego uprzywilejowane są niektóre grupy działające w ramach pozarynkowego sektora prywatnego, szczególnie w handlu. Dokumenty rządowe nie wyrażają jasnej przekonująco intencji zmiany tej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#PosełMichałChałoński">W życiu gospodarczym narastają zjawiska patologiczne, coraz więcej osób uzyskuje dochody dzięki unikaniu opodatkowania. Działalność o charakterze spekulacyjnym odgrywa wielką rolę, a jednocześnie wynagrodzenia za normalną pracę uległy głębokiemu obniżeniu. Rodzi to zrozumiałe nastroje zniechęcenia i sprzyja rozpowszechnianiu się postaw roszczeniowych. Rząd nie wykazuje energii w zwalczaniu zjawisk patologicznych w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#PosełMichałChałoński">Bezrobocie osiągnęło już bardzo wysoki poziom i w niektórych regionach kraju jest bardzo dolegliwe, jednocześnie świadczenia budżetu dla bezrobotnych są bardzo wysokie. Dalszy wzrost bezrobocia prowadzić musi nieuchronnie do wzrostu napięć społecznych. W programie rządu nie została jednak określona aktywna polityka skutecznego przeciwdziałania bezrobociu.</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#PosełMichałChałoński">2. Sejm wyraża wolę uporczywego i konsekwentnego kontynuowania w Polsce rynkowej reformy gospodarczej. Podstawą tego procesu musi być jednak program gwarantujący minimalizację kosztów społecznych i sprawiedliwe ich rozłożenie, a przede wszystkim przełamanie recesji. Program musi zyskać akceptację społeczną, a następnie powinien być realizowany konsekwentnie. Przedłożone przez rząd dokumenty programowe nie stwarzają gwarancji na kontynuację reformy zgodnie ze wspomnianymi zasadami.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#PosełMichałChałoński">3. Sejm przypomina rządowi o swoich wcześniejszych uchwałach dotyczących realizacji programu stabilizacyjnego i zwraca uwagę, że w znacznej części nie zostały one wykonane. W szczególności oczekujemy, że rząd pilnie zrealizuje postanowienia Sejmu dotyczące określenia zobowiązań państwa wobec obywateli. Sejm uznaje, że czas, zakres oraz formy zadośćuczynienia różnorodnym roszczeniom obywateli powinny być uregulowane w specjalnej ustawie, przy czym za kryterium uznania tych roszczeń nie można przyjmować wyłącznie formalnego naruszenia ustaw. Pod uwagę muszą być wzięte względy społecznej sprawiedliwości, a także realne możliwości państwa.</u>
          <u xml:id="u-23.25" who="#PosełMichałChałoński">Obok zadośćuczynienia obywatelom pozbawionym nieprawnie majątku, rozważyć należy możliwość przyznania odpowiednich rekompensat osobom, które w latach pięćdziesiątych wykonywały pracę przymusową, osobom, które oczekiwały na mieszkanie, ich oszczędności uległy deprecjacji i temu podobnym.</u>
          <u xml:id="u-23.26" who="#PosełMichałChałoński">Wydatki zarezerwowane w ustawie budżetowej na rok 1991 na te cele mogą być ponoszone po przyjęciu odpowiednich regulacji ustawowych. Zresztą środki przeznaczone w uchwale budżetowej na te cele na ten rok są niewielkie, ale będziemy o tym mówić przy uchwale.</u>
          <u xml:id="u-23.27" who="#PosełMichałChałoński">4. Sejm zobowiązuje rząd do przedłożenia w terminie do końca kwietnia br. oceny realizacji programu stabilizacyjnego w roku 1990 i oceny rozwoju sytuacji gospodarczej w I kwartale. Sejm zaleca również rządowi przygotowanie i równoległe przedłożenie skonkretyzowanego i skorygowanego programu polityki gospodarczej na pozostałe kwartały 1991 r. Korekty programu winny uwzględniać zasady wymienione w uchwale. W szczególności Sejm oczekuje, że skorygowany program stworzy realne gwarancje wzrostu gospodarczego w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-23.28" who="#PosełMichałChałoński">5. Sejm oczekuje, że rząd podejmie wszechstronne i kompleksowe konsultacje ze związkami zawodowymi i innymi instytucjami reprezentującymi interesy dużych grup społeczno-zawodowych, w wyniku których program polityki gospodarczej uzyska akceptację tych środowisk. Sejm deklaruje współudział i pomoc w procesie uzgadniania interesów oraz formowania programu cieszącego się szerokim poparciem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-23.29" who="#PosełMichałChałoński">W tym punkcie pragnę dodać, że zdajemy sobie sprawę, że rząd jest cały czas zaabsorbowany prowadzeniem negocjacji ze związkami zawodowymi. Dlatego w tym punkcie mówimy o wszechstronnej i kompleksowej konsultacji.</u>
          <u xml:id="u-23.30" who="#PosełMichałChałoński">Tyle projekt uchwały. Proszę państwa, winien jestem jeszcze informację, że po tej debacie w Komisji doszliśmy do wniosku, że nie będziemy zmieniać treści założeń przedłożonych przez rząd. Przeanalizowaliśmy stanowisko Senatu, ale ponieważ podjęliśmy taką decyzję, więc bardzo szczegółowe wnioski Senatu, które odnosiły się do poszczególnych rozdziałów, do poszczególnych punktów nie zostały wprowadzone do tych założeń, ale ich treść, w miarę możliwości, została uwzględniona zarówno przez rząd przy składaniu autopoprawki, jak również i w pracach naszej komisji.</u>
          <u xml:id="u-23.31" who="#PosełMichałChałoński">Tyle informacji dotyczących założeń polityki gospodarczo-społecznej.</u>
          <u xml:id="u-23.32" who="#PosełMichałChałoński">Następnym punktem, który również mam przyjemność przedłożyć, jest projekt ustawy budżetowej na rok bieżący. Proszę państwa, do prac nad ustawą budżetową otrzymaliśmy siedem dokumentów. Myślę, że po raz pierwszy tak duża ilość dokumentów dotyczyła jednego tematu. I nie waga problemu, ale może sytuacja, w jakiej ta ustawa budżetowa jest przyjmowana spowodowała taką dużą ich ilość.</u>
          <u xml:id="u-23.33" who="#PosełMichałChałoński">Na temat projektu ustawy budżetowej, treści tego projektu mówią druk nr 640 (jest to pierwszy projekt złożony jeszcze przez rząd pana premiera Mazowieckiego), 640A i 640B. To są autopoprawki nowego rządu i wynikające z tego konsekwencje. Druk nr 704 stanowi stanowisko Senatu, druk nr 745 stanowisko Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, oraz Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-23.34" who="#PosełMichałChałoński">Oprócz tego znaleźliście państwo w skrytkach erratę do ustawy, rzecz nową, do tej pory niepraktykowaną, ale bardzo proszę Wysoką Izbę o wzięcie jej pod uwagę. Jak będziemy omawiali ustawę podam powody ukazania się erraty.</u>
          <u xml:id="u-23.35" who="#PosełMichałChałoński">Dokument nr 7 — to jest uchwała Sejmu w sprawie realizacji tejże ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-23.36" who="#PosełMichałChałoński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nad ustawą budżetową komisja nasza pracowała niejako w dwóch, a można nawet powiedzieć, w trzech turach.</u>
          <u xml:id="u-23.37" who="#PosełMichałChałoński">Po pierwsze, prace dotyczyły ustawy z druku nr 640. Do tej ustawy wszystkie komisje złożyły swoje uwagi i były one rozpatrywane przez naszą komisję. Wybory nowego rządu, zupełnie zrozumiałe wprowadzenie przez ten rząd autopoprawek, stworzyły okoliczność, w której komisje musiały ponownie rozpatrzyć treść uchwały. Autopoprawki rządu były dosyć istotne, wprowadzały wiele zmian, które wynikały ze stanowiska i oceny Senatu, ze stanowiska komisji, które zdążyły już za pierwszym razem ustawę budżetową ocenić.</u>
          <u xml:id="u-23.38" who="#PosełMichałChałoński">Przy powtórnej ocenie ustawy komisja nasza szczególnie wnikliwie oceniała budżety Kancelarii Prezydenta, Sejmu, Senatu, Najwyższej Izby Kontroli i Państwowej Inspekcji Pracy. Dogłębna analiza tych wydatków, bardzo znikomych wobec całego budżetu państwa, wynika z tego, że są to instytucje, które nie podlegają kontroli ministra finansów. I w związku z tym uważaliśmy, że naszym obowiązkiem jest dokładne ich przeanalizowanie.</u>
          <u xml:id="u-23.39" who="#PosełMichałChałoński">W tych działach wydatki wzrastały w stosunku do przewidywanego wykonania roku ubiegłego dosyć znacznie, ale wzrost ten wynika głównie w ogóle ze wzrostu cen. Jest dosyć duży wzrost. Może państwu przedstawię kilka tylko danych, które mogą zainteresować, które zawsze są dyskutowane. W porównaniu do roku ubiegłego ogólne wydatki wzrosły w sposób następujący. W Kancelarii Prezydenta o prawie 106 punktów, w Sejmie o 184, w Senacie o 122, w Najwyższej Izbie Kontroli o 85, w Państwowej Inspekcji Pracy o 176... prawie 177.</u>
          <u xml:id="u-23.40" who="#PosełMichałChałoński">Zatrudnienie w poszczególnych tych instytucjach przedstawia się następująco: w Kancelarii Prezydenta wzrost o 49 etatów, w Kancelarii Sejmu — 622, w Kancelarii Senatu — spadek o 49, w Najwyższej Izbie Kontroli — spadek o 15, w Państwowej Inspekcji Pracy — wzrost o 147.</u>
          <u xml:id="u-23.41" who="#PosełMichałChałoński">Winien jestem państwu od razu, a nie tylko państwu, ale wszystkim, którzy nas słuchają, wyjaśnienie — dlaczego w Kancelarii Sejmu nastąpił taki wysoki wzrost zatrudnienia. Otóż, proszę państwa, do tej pory Senat zatrudniał bardzo dużą ilość pracowników, którzy obsługiwali Sejm. W tej chwili, wyliczenie to już uwzględnia uregulowanie tych spraw. Stąd tak wysoki na pozór wzrost zatrudnienia w Kancelarii Sejmu i spadek zatrudnienia w Kancelarii Senatu.</u>
          <u xml:id="u-23.42" who="#PosełMichałChałoński">Jeśli chodzi o przeciętne płace, wynosiły one: w Kancelarii Prezydenta — 4 mln 300 tys. zł, w Kancelarii Sejmu — 2 mln 655, Senatu — 2 mln 772, Najwyższej Izby Kontroli — 3 mln 122 i Państwowej Inspekcji Pracy — 2 mln 896 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-23.43" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa, komisja starała się nie ingerować w decyzje zarówno Kancelarii Prezydenta, jak i Kancelarii Senatu i uwzględniono tutaj wszystkie propozycje przedłożone przez te dwie kancelarie. Nawiasem muszę dodać, że wszystkie zmiany były dokonywane w obecności szefów tychże urzędów i za ich zgodą. Może nie zawsze z ich radością, ale za ich zgodą.</u>
          <u xml:id="u-23.44" who="#PosełMichałChałoński">Komisja nasza oceniła wszystkie wnioski, które spłynęły do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Gdyby uwzględnić wszystkie zawarte w nich propozycje, wnioski te musiałyby zwiększyć budżet państwa o 31 bln 789 mld 962 mln zł. Oczywiście, gdyby chcieć to wszystko wziąć pod uwagę, deficyt budżetowy byłby olbrzymi i pokrycie go niemożliwe. Komisja, po bardzo dokładnym przeanalizowaniu tych wniosków, po przedyskutowaniu ich z odpowiednimi komisjami, z ministerstwami, wprowadziła korekty i w końcu zwiększyła budżet o 4 bln 454 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-23.45" who="#PosełMichałChałoński">Muszę państwu w tym miejscu powiedzieć, że w pierwszej fazie staraliśmy się uwzględnić wszystkie prośby, te już zredukowane, uwzględniające trudną sytuację budżetu. I wynik ten był nieco wyższy. W związku z tym zmuszeni byliśmy później dokonać pewnych korekt w dół. W wyniku tych korekt, wielkości przyznane początkowo niektórym resortom zostały zmniejszone. Taka sytuacja dotyczy m.in. resortu rolnictwa. Stąd, w tym miejscu, myślę, że najlepiej będzie, jeśli zasygnalizuję Wysokiej Izbie, że koledzy z komisji rolniczej będą na tym posiedzeniu wnosić pewne korekty.</u>
          <u xml:id="u-23.46" who="#PosełMichałChałoński">Prosiłbym bardzo, by Wysoka Izba przyjęła propozycje tych korekt, potraktowała te propozycje niejako jak wniosek mniejszościowy, którego nie uwzględniliśmy w sprawozdaniu, ponieważ problem ten wynikł dosłownie w momencie już uchwalania gotowego budżetu. I dlatego gdybyśmy chcieli go uwzględnić wtedy, po prostu nie zdążylibyśmy Wysokiej Izbie przedstawić sprawozdania w stosownym czasie. Sygnalizuję ten fakt, byście państwo nie potraktowali kolegów rolników jako tych, którzy chcą tu na bieżąco, w tej chwili, na sali, bez jakichkolwiek uzgodnień, wprowadzać nieprzemyślane zmiany.</u>
          <u xml:id="u-23.47" who="#PosełMichałChałoński">By zwiększyć wydatki musieliśmy w komisji poszukać dochodów i komisja znalazła takie możliwości. Komisja — mówię komisja, ale cały czas podkreślam, że to wszystko są uzgodnienia dokonywane w obecności przedstawiciela rządu. Zwiększono więc dochody z podatku obrotowego, zwiększono wysokość cła o 2.600 tys., dopatrzono się możliwości dodatkowych wpłat w wysokości 840 mld zł z Narodowego Banku Polskiego, jak również dopatrzono się możliwości zwiększenia dochodów o 700 mld zł od gospodarki nieuspołecznionej i od ludności.</u>
          <u xml:id="u-23.48" who="#PosełMichałChałoński">Ta kwota 4 bln 454 mld zł została natychmiast rozdzielona. Jak już wspomniałem, nie zabezpieczyła tych wszystkich, już bardzo ograniczonych potrzeb, a wyglądała ona w ten sposób. Zwiększono dotacje przedmiotowe do artykułów żywnościowych o 23 mld zł, chodzi o dotacje do barów mlecznych. Umieszczono je w dotacjach przedmiotowych. Zwiększono o 200 mld zł dotacje na restrukturyzację spółdzielczości inwalidzkiej i umieszczono tę kwotę w budżecie Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej. Przesunięto dotacje dla gospodarki komunalnej i mieszkaniowej na dotacje przedmiotowe; stąd dotacje przedmiotowe w przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-23.49" who="#PosełMichałChałoński">Zwiększono o 534,7 mld zł kwotę dla wojewodów na drogi publiczne. Zwiększono o 42 mld zł kwotę dla ministra komunikacji, przeznaczając ją na dotacje dla gmin. W tej kwocie są uwzględnione środki na tak zwane drogi prezydenckie. Są to te odcinki dróg, które przebiegają przez miasta i których renowacja i utrzymanie leży po stronie wojewodów.</u>
          <u xml:id="u-23.50" who="#PosełMichałChałoński">Zwiększono kwotę o 3 bln 107 mld zł na ochronę zdrowia. W tym są kredyty, które będą uruchomione w czasie realizacji umów z kredytobiorcami zagranicznymi. Tu właśnie uwzględniona jest kwota tych kredytów w wysokości 1 bln 900 tys. zł. Od razu w tym miejscu chcę również powiedzieć, że w części pieniądze te są przeznaczone na dopłatę dla wojskowej służby zdrowia, za lecznictwo osób, które nie są związane z Ministerstwem Obrony Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-23.51" who="#PosełMichałChałoński">Minimalnemu zmniejszeniu o niewielkie kwoty uległy niektóre pozycje. Wynikają one ze zmiany normatywnego wskaźnika przeciętnego wynagrodzenia w kształtowaniu środków na wynagrodzenia w sferze budżetowej, który był przez ministerstwo początkowo przyjęty na 104% w stosunku do sfery materialnej, a później w wyniku negocjacji i w wyniku pewnych analiz, zmniejszony do 103%. Właśnie zmiana o ten jeden punkt spowodowała konieczność korekty kwot tych wszystkich pozycji budżetowych. Przy czym, tam gdzie nie było zwiększeń, dało to kwoty minusowe, tam gdzie zwiększenia były, po prostu pomniejszyły o wartość tego jednego punktu. Zwiększono również pozycje o 150 mld zł jako refundację umorzeń kredytów i różnic odsetek w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-23.52" who="#PosełMichałChałoński">Proszę Państwa! To są niektóre uwagi do projektu budżetu na 1991 rok. Są to poprawki wniesione przez komisje po poprzednim już wniesieniu przez rząd autopoprawek.</u>
          <u xml:id="u-23.53" who="#PosełMichałChałoński">Proszę Państwa! Omawiając ustawy budżetowe nie można nie odnieść się do treści w nich zawartej. Budżet państwa na 1991 rok został wykonany w warunkach systemowych istotnie różnych od warunków dotychczasowych. Na tworzenie budżetu 1991 roku największy wpływ będą miały reformy ustroju samorządu terytorialnego. W tej konstrukcji budżety wojewodów włączone zostały do budżetu centralnego. Natomiast budżety gmin zostały wyłączone z budżetu państwa i wszystkie budżety gmin zasilane będą z budżetu państwa subwencjami ogólnymi i zmienione zostaną udziały budżetu państwa w budżetach gmin. Zostaną zmienione kompetencje, w szczególności z budżetu państwa finansowane będą dotychczasowe zadania gmin w zakresie oświaty poza przedszkolami.</u>
          <u xml:id="u-23.54" who="#PosełMichałChałoński">Do nowego podziału zadań dostosowane zostaną dochody własne gmin. Kwestię tę reguluje ustawa o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania. W tej nowej konstrukcji budżetu zostały zlikwidowane fundusze celowe. Z dotychczasowych 41 funduszy pozostało jedynie kilkanaście. Są to: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników, Fundusz Kombatantów, Fundusz Alimentacyjny, Fundusz Pracy, Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundusz Literatury i Fundusz Twórczości Plastycznej. Rozliczenie tych funduszy stanowi załącznik nr 2 do ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-23.55" who="#PosełMichałChałoński">Zgodnie z rządowym projektem prawa budżetowego układ budżetu dostosowany jest do standardów zalecanych przez ONZ i Międzynarodowy Fundusz Walutowy. W nowym układzie budżetu wyróżnia się bezzwrotne dochody i wydatki budżetu. Saldo bezzwrotnych dochodów i wydatków jest wynikiem budżetu, przychody i rozchody związane z otrzymanymi i spłaconymi kredytami zagranicznymi, suma pozycji daje wielkość do sfinansowania. Finansowanie w tej części określa się albo jako rozdysponowanie nadwyżki, albo — jak w przypadku budżetu na ten rok — na krajowe źródła sfinansowania niedoboru budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-23.56" who="#PosełMichałChałoński">Schemat budżetu państwa wygląda w takim układzie następująco. Pierwszy punkt to są przychody — ze źródeł krajowych i zagranicznych, m.in. są to odsetki od udzielanych przez Polskę kredytów zagranicznych. Drugi punkt to są wydatki, z tego wydatki krajowe i zagraniczne, czyli odsetki od udzielenia Polsce kredytów zagranicznych. I wreszcie jest saldo udzielonych przez Polskę i spłacanych Polsce kredytów zagranicznych. Wynik budżetu państwa stanowi różnicę między przychodami a wydatkami oraz saldo kredytów — kredyty spłacane, kredyty otrzymywane i spłaty zaległych zobowiązań z tytułu obsługi zadłużenia zagranicznego. Źródłem sfinansowania ze środków krajowych oraz salda kredytów są nadwyżki z lat ubiegłych i przeciętne środki z funduszów celowych oraz bony skarbowe.</u>
          <u xml:id="u-23.57" who="#PosełMichałChałoński">Istotne zmiany dotyczące sposobu prezentowania w budżecie państwa wydatków na inwestycje i remonty kapitalne są bardzo znaczne.</u>
          <u xml:id="u-23.58" who="#PosełMichałChałoński">W 1990 r. w klasyfikacji budżetowej wyodrębniony był specjalny dział, tzn. inwestycje i remonty kapitalne. W budżecie na rok bieżący dział ten został zlikwidowany a wydatki inwestycyjne zostają zaliczane do poszczególnych działów, zgodnie z ich przeznaczeniem. Przy czym w ustawie budżetowej wydatki w poszczególnych częściach i działach podawane są w rozbiciu na wydatki bieżące i wydatki kapitałowe. Remonty kapitalne natomiast zostały zaliczone do wydatków bieżących.</u>
          <u xml:id="u-23.59" who="#PosełMichałChałoński">W budżecie na rok bieżący odmiennie niż w ub. roku prezentowane są również dochody i wydatki związane z kredytami zagranicznymi. W budżecie uwzględniona była dotacja dla funduszu obsługi w ub. roku zadłużenia zagranicznego, wyrównująca ujemne saldo kredytów i odsetek zagranicznych. W roku bieżącym w ustawie budżetowej dochody i wydatki z tytułu płatności zagranicznych ujęte są w trzech odrębnych pozycjach, oznaczonych na schemacie, o którym mówiłem, w punkcie... tzn. ze źródeł zagranicznych jako wydatki zagraniczne i saldo kredytów.</u>
          <u xml:id="u-23.60" who="#PosełMichałChałoński">Rozliczenie budżetu państwa z budżetem gmin prezentowane jest w ustawie budżetowej tylko przez podanie jednej liczby, łącznej kwoty proponowanej subwencji ogólnej dla gmin, tzn. około 7,5 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-23.61" who="#PosełMichałChałoński">Oceniając dochody i wydatki budżetu państwa musimy stwierdzić, że projekt budżetu państwa na 1991 r. przewiduje, że dochody budżetu państwa wyniosą łącznie około 289,2 bln zł, tj. o 56,7% więcej niż w roku ubiegłym, oczywiście w warunkach porównywalnych, a wydatki budżetu państwa będą równe 293,5 bin zł, tj. o 60,9% większe od porównywalnych wydatków w 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-23.62" who="#PosełMichałChałoński">Analizując syntetyczne zestawienie dochodów i wydatków budżetu państwa możemy stwierdzić, że wynik budżetu zamyka się kwotą minus 4,3 bln zł, natomiast saldo od kredytów zagranicznych wynosi 4,5 bln zł, co daje do sfinansowania niedoborów kwotę minus 8,8 bln zł. Finansowanie tego niedoboru jest podane z bonów skarbowych — 4,2 bln, z nadwyżki budżetowej — 1,8 bln, i ze środków likwidowanych funduszy — 2,8 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-23.63" who="#PosełMichałChałoński">Jeśli porównalibyśmy dochody i wydatki w ujęciu procentowym w stosunku do roku ubiegłego, to przedstawiają się one następująco. Dochody bieżące wynoszą 94,8%, wpłaty w stosunku do dochodów ogółem, wpłaty przedsiębiorstw i innych jednostek gospodarczych — 84%, gdy w roku 1990 wynosiły 34,7%, wpłaty instytucji finansowych — 5,4%, gdy w zeszłym roku wynosiły 10,4%, podatki i opłaty od gospodarki nieuspołecznionej i ludności — 3,8%, gdy w ub. roku — 3,6%, dochody ze sprzedaży mienia skarbu państwa — 5,2%, w ub. roku dochody w tej pozycji nie występowały.</u>
          <u xml:id="u-23.64" who="#PosełMichałChałoński">Natomiast wydatki przedstawiają się następująco. 88,2% wydatki bieżące w stosunku do 90,7% w roku ubiegłym. Dotacje spadają do i 0,2% w stosunku do 15,7% w roku ubiegłym. Opieka społeczna i świadczenia dla bezrobotnych rosną do 7% w stosunku do 3,7% w r.ub. Wydatki bieżące sfery budżetowej utrzymują się prawie że na tym samym poziomie — 52,4% w stosunku do 51,8% w ub.r. Rozliczenie z bankami — 4,7% w stosunku do 4,3% r.ub. Pozostałe wydatki — 5,1% w stosunku do 4,8% r.ub. Wydatki kapitałowe są na tym samym poziomie. I subwencje dla gmin — pozycja nie występująca w roku ubiegłym, w wysokości 2,5%.</u>
          <u xml:id="u-23.65" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa, po bardzo dokładnym przeanalizowaniu tych wszystkich danych, które nam zaprezentował rząd, tych wszystkich danych, które uzyskaliśmy dzięki kontaktom z komisjami, tych wszystkich uwag, które nam przekazał Sejm, komisja postanowiła przedłożyć Wysokiej Izbie ustawę budżetową w tej formie, w jakiej macie ją państwo przed sobą w ostatniej wersji.</u>
          <u xml:id="u-23.66" who="#PosełMichałChałoński">Zdajemy sobie sprawę, że ten budżet nie jest budżetem doskonałym. Trudno nawet o nim powiedzieć, że to jest naprawdę dobry budżet. Jest on bardzo napięty i zarówno zakładane dochody jaki wydatki mogą ulec zdecydowanej zmianie.</u>
          <u xml:id="u-23.67" who="#PosełMichałChałoński">Staraliśmy się uwzględnić wszystkie uwagi komisji i wszystkie potrzeby. Zdając sobie sprawę z ich wielkiej wagi, staraliśmy się możliwie jak najuczciwiej je zakwalifikować lub odrzucić.</u>
          <u xml:id="u-23.68" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa! Każda inna wersja tego budżetu również będzie trudna, bo przy tak dużych potrzebach, nie da się skonstruować budżetu idealnego. Wszelkie zmiany będą musiały spowodować zmiany w innych pozycjach. Zwiększenie wydatków w jednych działach będzie musiało pociągnąć za sobą konieczność zmniejszenia ich w pozostałych, ponieważ w ustawie budżetowej w ust. 3 art. 1 założono niedobór budżetu na koniec tego roku w wysokości 4.306 mld zł jako constans. I tę wielkość we wszystkich rozważaniach traktowaliśmy jako niezmienną i niemożliwą do zmiany.</u>
          <u xml:id="u-23.69" who="#PosełMichałChałoński">Przejdę teraz do omówienia części tekstowej. Proszę państwa, w założeniach polityki gospodarczo-społecznej na rok bieżący, w końcowej fazie tych założeń, rząd pisze: „Biorąc pod uwagę stopę niepewności co do zewnętrznych warunków funkcjonowania gospodarki w 1991 roku i uwzględniając możliwość wolniejszego — niż przyjęto przy konstrukcji budżetu — wzrostu gospodarczego, musimy liczyć się z możliwością mniejszych dochodów budżetowych, a co za tym idzie z koniecznością wprowadzenia operatywnych ograniczeń wydatków. Dlatego rząd wystąpi do parlamentu o przyznanie mu uprawnień, które umożliwią — w konsultacji z parlamentem — dostosowanie bieżącej polityki budżetowej do zmieniających się warunków.</u>
          <u xml:id="u-23.70" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa, biorąc ten zapis pod uwagę i zdając sobie oczywiście sprawę z tego, że jest on w pełni uzasadniony, w art. 4 wprowadziliśmy taki dosyć ostry zapis: Udziela się Radzie Ministrów nadzwyczajnych upoważnień do dokonywania stosownego zmniejszania wydatków budżetowych, jeżeli przebieg realizacji dochodów budżetu państwa będzie wskazywał na pogłębienie niedoboru budżetu, o którym mowa w art. 1 ust. 3.</u>
          <u xml:id="u-23.71" who="#PosełMichałChałoński">O zmianie wydatków budżetowych, o których mowa w ust. 1 oraz o przyczynach tego zmniejszenia, Rada Ministrów informuje niezwłocznie komisję sejmową i komisję senacką właściwe dla spraw budżetu.</u>
          <u xml:id="u-23.72" who="#PosełMichałChałoński">Na miejscu, myślę, będzie podanie teraz, że w tym właśnie punkcie nie udało nam się uzyskać jednolitego tekstu i że w tym właśnie punkcie będzie przedłożony wniosek mniejszości mówiący, że o zamiarze zmniejszenia wydatków budżetowych Rada Ministrów powinna poinformować komisję sejmową i senacką. Jest to pewna różnica, ale wrócimy do tego przy omawianiu sprawozdania. Nie jest to jedyny artykuł, który daje możliwość, który da je rządowi, czy też ministrowi finansów pewne upoważnienia do korekt. Takie korekty mogą być dokonywane również w drodze art, 7, art. 8 i art. 10.</u>
          <u xml:id="u-23.73" who="#PosełMichałChałoński">Dlaczego daliśmy takie specjalne uprawnienia Radzie Ministrów czy ministrowi finansów? Zdajemy sobie sprawę z dosyć niepewnej obecnej sytuacji politycznej. Dążność do szybkich wyborów, o których mówią prawie wszystkie grupy polityczne, zarówno parlamentarne jak i pozaparlamentarne, może stworzyć — i należy się liczyć z tym, że stworzy — sytuację, w której wybory nastąpią bardzo szybko.</u>
          <u xml:id="u-23.74" who="#PosełMichałChałoński">Nie możemy stworzyć takich warunków, by przez okres, kiedy Sejm nie będzie funkcjonował, w wypadku kiedy prezydent nie ma możliwości korzystania z dekretów, rząd nie miał możliwości manewru w tak ważnych sprawach, jak na przykład pogłębianie się niedoboru budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-23.75" who="#PosełMichałChałoński">Dlatego myślę, że Wysoka Izba uwzględni te zapisy i przyjmie je w drodze głosowania.</u>
          <u xml:id="u-23.76" who="#PosełMichałChałoński">Do uchwały dołączone są załączniki. W załączniku nr 1 mamy budżety poszczególnych ministerstw, budżety poszczególnych wojewodów, jak również w osobnych pozycjach na str. 32 wykazane są subwencje ogólne dla gmin, o których mówiliśmy już w sprawozdaniu, rezerwy ogólne Rady Ministrów w wysokości 1 bln 20 mld zł, rezerwy, na których tworzenie zezwala prawo budżetowe, i rezerwy celowe, które są wykazane na str. 33 i 34.</u>
          <u xml:id="u-23.77" who="#PosełMichałChałoński">Załącznik nr 3 określa budżety wspominanych już przeze mnie... przepraszam, najpierw załącznik nr 2 — dochody i wydatki państwowych funduszów celowych w rozbiciu na te właśnie fundusze.</u>
          <u xml:id="u-23.78" who="#PosełMichałChałoński">Załącznik nr 3 jest wykazem inwestycji centralnych. Do tego wykazu będziemy jeszcze musieli powrócić przy omawianiu erraty, o której już wspominałem, jak również załącznik nr 4 pokazujący wskaźnik wzrostu cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych przyjęty przy kalkulacji dochodów i wydatków budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-23.79" who="#PosełMichałChałoński">Ostatnim, załącznikiem nr 5 są kwoty do tak zwanych dotacji — wysokość tak zwanych dotacji budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-23.80" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa, wspominałem już o tym, że będziemy musieli dodatkowo omówić erratę. Jaki jest powód przedstawiania erraty, wszyscy sobie zdajemy z tego sprawę. Są to pomyłki, których przed drukiem nie skorygowano, ponieważ nie zostały zauważone. Errata składa się z dosyć dużej ilości stron, ale bardzo proszę, żebyście państwo się tym nie przerażali, dlatego że w zasadzie ogranicza się do dosłownie kilku pozycji.</u>
          <u xml:id="u-23.81" who="#PosełMichałChałoński">I tak, pierwszy punkt. W tekście ustawy, w art. 1 ust. 2 pkt 3, wydatki jednostek gospodarczych zostają zmniejszone o 40 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-23.82" who="#PosełMichałChałoński">Jest to uwidocznione na str. 21, w budżecie Ministerstwa Kultury i Sztuki, w dziale nr 83, po stronie wydatków zwiększamy kwotę o 40 mld zł do 1 bin 88 mld zł, natomiast zmniejszamy w dziale nr 66 o te 40 mld zł na 110 mld zł. Są to poprawki, które nie zmieniają układu całego budżetu, w związku z tym są najlepszym dowodem na to, że po prostu zostały niezauważone podczas przepisywania tekstu.</u>
          <u xml:id="u-23.83" who="#PosełMichałChałoński">Na str. 32 w budżecie Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości zwiększono dochody o 14 mld, z czego na administrację państwową o 8,2 mld i na różne usługi materialne o 5,8 mld.</u>
          <u xml:id="u-23.84" who="#PosełMichałChałoński">Dosyć długa, bo kilkustronicowa część erraty dotyczy działu kultura fizyczna i sport oraz turystyka i wypoczynek. Te zapisy wynikły z tego, że komisja postanowiła w przypadku niektórych województw zmniejszyć dotacje celowe dla stowarzyszeń, a w przypadku innych — zwiększyć. Proszę państwa, w trakcie opracowywania budżetu, w okresie bardzo napiętym nie tylko finansowo, ale i czasowo, po prostu nie zostało to podane do uzupełnienia w tekście. Komisja omówiła te sprawy, a nie zostało to podane do uzupełnienia w tekście. Nie ma możliwości, by jedną cyfrą zmienić te zapisy. Dlatego na str. 2 podane są wszystkie zmiany w budżetach wojewodów. Zmienia się suma ogólna i zmienia się pozycja dotycząca kultury fizycznej i sportu, nie zmieniając, oczywiście, wcale wielkości budżetu, ponieważ zarówno zmniejszenia, jak i zwiększenia w dziale kultura fizyczna i sport, jak również w dziale turystyka i wypoczynek są jednakowe.</u>
          <u xml:id="u-23.85" who="#PosełMichałChałoński">Długo zastanawialiśmy się, czy uwzględnić te zapisy, ale doszliśmy do wniosku, że byłoby trochę nieuczciwie w stosunku do urzędu i w stosunku do komisji, żeby tych zapisów nie uwzględniać. Stąd, bardzo proszę, byście państwo wzięli je pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-23.86" who="#PosełMichałChałoński">Ostatnią częścią omawianej erraty jest uzupełnienie załącznika inwestycji centralnych. Dlaczego w ogóle znalazł się on w erracie? Otóż już pod koniec prac nad budżetem komisja, łącznie z Centralnym Urzędem Planowania doszła do wniosku, że do inwestycji planu centralnego należy dopisać elewatory zbożowe. Ta decyzja była na tyle późno podjęta, że nie dało się już wprowadzić jej do ustawy. Stąd wprowadzamy ją drogą erraty. Proszę państwa, wprowadzenie tych inwestycji nie zmienia jednak budżetu, ponieważ inwestycje te są finansowane nie z budżetu, tylko z kredytu bankowego. Wykaz inwestycji centralnych w naszych pierwszych planach miał być zdecydowanie dłuższy. Niestety, nie udało się tego dokonać z braku środków. Wprowadziliśmy tylko inwestycje finansowane z kredytu, a nie z budżetu.</u>
          <u xml:id="u-23.87" who="#PosełMichałChałoński">Natomiast wszystkie inwestycje, bardzo ważne, które nie znalazły się w planie centralnym, będą miały odbicie — mówię wszystkie, bo myślę, że wszystkie uwzględniliśmy — w uchwale, którą nasza komisja załączy do sprawozdania o ustawie budżetowej i którą państwu niebawem zaprezentuję. Na razie jednak chciałbym przejść do druku nr 745. Jest to sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-23.88" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa, po przeanalizowaniu założeń polityki gospodarczej, po uwzględnieniu wszystkich zależności, wszystkich uwarunkowań, na które rząd może mieć mniejszy lub większy, lub nawet żaden wpływ, komisja postanawia przedstawić państwu następujące sprawozdanie. Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej o projekcie ustawy budżetowej na 1991 r. (druki nr 640, 640A i 640B). Sejm na 48 posiedzeniu w dniu 4 stycznia skierował powyższy projekt ustawy do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia. Odpowiednie części projektu budżetu były zgodnie z regulaminem Sejmu przedmiotem dyskusji właściwych komisji, które swoje uwagi i wnioski przedstawiły Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Po rozpatrzeniu na posiedzeniach w dniu 31 stycznia oraz 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12 i 14 lutego projektu ustawy budżetowej na rok 1991, wraz z przedstawionymi przez rząd autopoprawkami wniosków dotyczących tego projektu, zgłoszonych przez komisje, oraz po zapoznaniu się ze stanowiskiem Senatu, komisje wnoszą, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył załączony projekt ustawy budżetowej na 1991 r. wraz z załącznikami nr 1, 2, 3, 4 i 5.</u>
          <u xml:id="u-23.89" who="#PosełMichałChałoński">Zgodnie z art. 41 ust. 3 regulaminu Sejmu komisje przedstawiają, na żądanie wnioskodawców, następujący wniosek mniejszości. W art. 4 ust. 2 nadać brzmienie: „O zamiarze zmniejszenia wydatków budżetowych, o których mowa w ust. 1 oraz o przyczynach tego zmniejszenia, Rada Ministrów informuje komisję sejmową i komisję senacką właściwe do spraw budżetu”.</u>
          <u xml:id="u-23.90" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa, zapis ten nie obliguje ani jednej, ani drugiej komisji do ustosunkowywania się po otrzymaniu takiej wiadomości o zamiarze zmniejszenia wydatków. A zatem w zasadzie jeden i drugi zapis mówi to samo. Przy czym zapis mniejszości niejako obliguje, to znaczy niejako pozwala komisji uzyskać informacje o jakichś zmianach wcześniej, ponieważ zgłoszenie o zamiarze musi być jednak podane przed wykonaniem tego zamiaru, a informacja o wykonaniu jakichś czynności może oczywiście być przedstawiona w terminie późniejszym, bez określania tego terminu.</u>
          <u xml:id="u-23.91" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa, komisja postanowiła jednak, że samo sprawozdanie i wniosek o to, by Wysoki Sejm raczył uchwalić załączony projekt ustawy, nie wyczerpuje wszystkich uwag, nie pokazuje całej pracy komisji. W związku z tym proponuję tu załączyć, do uchwalenia, projekt uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie realizacji ustawy budżetowej na 1991 rok.</u>
          <u xml:id="u-23.92" who="#PosełMichałChałoński">1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza, że wobec niepewności zewnętrznych i wewnętrznych czynników kształtujących sytuację gospodarczą, założenia, na których została oparta ustawa budżetowa, mogą być obarczone dużym błędem. W szczególności wątpliwości budzą założenia dotyczące przewidywanego wzrostu cen towarów i usług, rachunków wpływów do budżetu państwa, skalkulowania wydatków wielu dziedzin budżetowych, których poziom może nie zagwarantować zaspokojenia najniezbędniejszych potrzeb wydatkowania relatywnie niskich środków na realizację rzeczowych zamierzeń budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-23.93" who="#PosełMichałChałoński">2. Sejm zaleca rządowi przeprowadzenie ponownej, wnikliwej analizy założeń, które legły u podstaw konstrukcji ustawy budżetowej i przedstawienia wynikających stąd wniosków. Sejm widzi pilną potrzebę poszukiwania możliwości zarówno zwiększenia dochodów budżetu państwa, jak i zwiększenia wydatków. Szczególnie wnikliwej analizy wymaga równomierność obciążenia różnych grup społeczno-zawodowych na rzecz budżetu. Należy sprawdzić, czy dochody od banków i instytucji ubezpieczeniowych, oraz od prywatnego sektora pozarolniczego, nie zostały skalkulowane na zbyt niskim poziomie.</u>
          <u xml:id="u-23.94" who="#PosełMichałChałoński">Zwiększenie wydatków powinno objąć oświatę i kulturę, w tym dotacje dla przedszkoli. Konieczne jest także poszukiwanie środków na dotacje do mleka i przetworów mlecznych oraz do podręczników szkolnych.</u>
          <u xml:id="u-23.95" who="#PosełMichałChałoński">Przygotowanie programu udostępnienia na rzecz finansowania rozwoju kraju części środków zagranicznych w postaci rezerw dewizowych. Aktywizacja tych środków umożliwić powinna zwiększenie nakładów na rozwój infrastruktury technicznej i społecznej. Szczególne znaczenie ma zwiększenie środków na budowę szpitali onkologicznych a także na wsparcie procesu restrukturyzacji przedsiębiorstw produkcyjnych i gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-23.96" who="#PosełMichałChałoński">Ponowne przeanalizowanie poprawności określenia subwencji dla gmin i zbadanie sytuacji gmin, które znajdują się w najtrudniejszych warunkach finansowych. Rozważenie możliwości zwiększenia środków, które służyć powinny przeciwdziałaniu rysującej się groźbie dalszego poważnego obniżenia rozmiaru budownictwa mieszkaniowego. Niezbędne jest pilne wznowienie kredytowania budownictwa, również budów nowo rozpoczynanych.</u>
          <u xml:id="u-23.97" who="#PosełMichałChałoński">Zwiększenie ze środków rezerwowych wydatków wojewodów na rolnictwo o kwotę 200 mld zł. Ta kwota jest uwzględniona w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-23.98" who="#PosełMichałChałoński">Wydzielenie w ramach środków na ochronę zdrowia, środków niezbędnych na finansowanie działalności sanatoriów, po ich weryfikacji przez zespół rządowo-związkowy.</u>
          <u xml:id="u-23.99" who="#PosełMichałChałoński">3. Sejm oczekuje od rządu zaprzestania sprzedaży obligacji podlegających zamianie na akcje prywatyzowanych przedsiębiorstw. Kontynuacja sprzedaży tych obligacji w obecnej sytuacji stwarza niczym nie uzasadnione przywileje przede wszystkim dla zamożniejszych grup obywateli.</u>
          <u xml:id="u-23.100" who="#PosełMichałChałoński">4. Sejm zwraca uwagę rządowi, że utworzenie Agencji Rozwoju Przemysłu nastąpiło mimo zdecydowanie negatywnej opinii właściwej komisji sejmowej. Sejm zaleca likwidację agencji oraz przekazanie jej środków na restrukturyzację przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-23.101" who="#PosełMichałChałoński">5. Sejm nie aprobuje tendencji do zwiększania liczby stanowisk w administracji rządowej i zobowiązuje rząd do przedstawienia docelowej struktury zarządzania państwem. Weryfikacja istniejącego stanu powinna obejmować w szczególności stanowiska kierownicze w urzędach centralnych, terenowych pełnomocników rządu, doradców itp.</u>
          <u xml:id="u-23.102" who="#PosełMichałChałoński">6. Sejm oczekuje od rządu wykonania zaleceń wynikających z niniejszej uchwały w terminie do końca kwietnia br.</u>
          <u xml:id="u-23.103" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa, tak wygląda sytuacja przedstawiona przez naszą komisję. Mam do Wysokiej Izby wielką prośbę, by uwzględniając sytuację, w jakiej budżet został opracowywany, by uwzględniając również sytuację, w jakiej ta ustawa budżetowa była przygotowywana dla Wysokiej Izby do uchwalenia, by przy zwróceniu uwagi na te wszystkie postulaty, które zgłaszamy pod adresem rządu, zarówno w jednej, jak i w drugiej uchwale, by Wysoka Izba raczyła przyjąć ustawę budżetową i by raczyła przyjąć te uzupełniające uchwały.</u>
          <u xml:id="u-23.104" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#Marszałek">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#Marszałek">Obecnie udzielam głosu posłowi Ryszardowi Bugajowi. Proszę bardzo na mównicę, będzie lepiej słychać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#PosełRyszardBugaj">To jest krótka, formalna sprawa. Otóż, wszyscy z państwa dostaliście przed chwilą materiał pomocniczy — projekt budżetu na 1991 rok z uwzględnieniem zmian wynikających z autopoprawek i poprawek komisji. Ten dokument został przygotowany na prośbę komisji przez Ministerstwo Finansów. Jednakowoż zawiłości klasyfikacji budżetowych są tak znaczne, że spotkałem się z szeregiem pytań od posłów co do pewnych pozycji.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#PosełRyszardBugaj">Ze względu na to, chciałbym więc prosić o krótkie wyjaśnienie do kilku pozycji, na które zwróciliśmy uwagę pana ministra Misiąga, żeby nie powstały nieporozumienia w interpretacji tego materiału.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#Marszałek">Czy jest pan minister Wojciech Misiąg?</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jako materiał uzupełniający do formalnego sprawozdania komisji, przedstawiliśmy tablicę, która odpowiada dokładnie w układzie tablicy nr 1 z uzasadnieniem ustawy budżetowej, po to, by pokazać wszystkie zmiany, które nastąpiły na kolejnych etapach. Ponieważ chcieliśmy zachować porównywalność tej tablicy ze starym układem przekazywanym w listopadzie, stąd niektóre poprawki, o których mówił poseł Chałoński, są dosyć trudne do odszukania w tej tablicy. Z tego względu, jeśli państwo pozwolicie, kilka wyjaśnień dotyczących właśnie tych pozycji, które w standardowym układzie tablicy ukryły się.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Do tego, co komisja postanowiła.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Po pierwsze, komisja decydowała o przeznaczeniu środków przeznaczonych na koszty prywatyzacji 300 mld zł — jako rezerwy na zaspokojenie roszczeń tam, gdzie ustawy przyjęte przez Sejm rozstrzygnęły o konieczności takich wypłat. Ponieważ wydatki na prywatyzację klasyfikowane były nie jako wydatki administracji państwowej, a w dziale „różna działalność”, i w takim samym dziale jako „rezerwa” zapisane jest owe 300 mld zł na pokrycie roszczeń wynikających z uchwalonych ustaw, ta poprawka w układzie działowym nie znajduje odzwierciedlenia. Można ją zobaczyć w załączniku nr 1, tam ta rezerwa w części 83 jest wyraźnie wybita, natomiast nie widać jej w załączniku.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Dalej, w układzie tej tablicy bulwersuje zmniejszenie o 557 mld zł dotacji dla gospodarki komunalnej i mieszkaniowej. Otóż zmniejszenie, które się tu pojawia, bierze się stąd, że kwotę dotacji na przyzakładowe spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe przesunięto z dotacji dla gospodarki komunalnej, do dotacji podmiotowych różnych dotacji w dziale przemysł, po to, żeby bezpośrednio zakłady, które takie budownictwo utrzymują pieniądze te mogły otrzymywać.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Wreszcie trzecia kwota, trudna tu do znalezienia, to jest 3,5 bln zł na zwiększenie wydatków na ochronę zdrowia, o której poseł Chałoński również mówił. W tej tablicy pojawia się kwota zwiększenia wydatków na ochronę zdrowia ale tylko o 3.107 mld zł. Otóż chcę wyjaśnić, że różnica między kwotą 3,5 bln zł i tym, co tu jest, wynika z trzech rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Po pierwsze, z faktu, że częściowo środki, które zostały nazwane środkami na ochronę zdrowia są przeznaczone na zwiększenie wydatków wyższych szkół medycznych i te wydatki są zapisane jako część tego zwiększenia na szkolnictwo wyższe o 373 mld zł, wreszcie, że na zwiększenie o 3,5 bln zł nakłada się wynik przysądzonej przez komisję obniżki normatywnej relacji płac w całym sektorze budżetowym, do płac w sferze materialnej. To jest to zejście od zapisanego w ustawie wskaźnika 104 do 103. Stąd pokazana tu kwota nie jest dokładnie tą kwotą 3,5 bln zł, o której powiedział w swoim sprawozdaniu pan poseł Chałoński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#Marszałek">Proszę Państwa! Zbliżyliśmy się niebezpiecznie do przerwy. Chciałem zapytać następnego posła sprawozdawcę — Ryszarda Pidka, ile czasu będzie mówił, bo poprzedni pan poseł mówił półtorej godziny.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Pidek: Myślę, że krócej, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#Marszałek">Krócej, ale o ile krócej? Chodzi o to, czy zrobić teraz przerwę, czy pozwolić panu wypowiedzieć się.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: Przerwa!)</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#Marszałek">Teraz przerwa?</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#Marszałek">Proszę bardzo, w ciągu 15–20 minut może pan się wypowiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#PosełRyszardPidek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Założenia polityki pieniężnej na rok bieżący stanowiły przedmiot dwukrotnych obrad Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, w imieniu której występuję. Założenia te są ściśle skorelowane z założeniami polityki gospodarczej rządu i ustawą budżetową głównie co do wzrostu dochodu narodowego, wzrostu cen towarów i usług, rozmiarów deficytu budżetowego, czy rezerw zagranicznych i w takim właśnie ujęciu należy je rozpatrywać.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#PosełRyszardPidek">W pierwszej kolejności pozwolę sobie zaprezentować Wysokiej Izbie to co w projekcie założeń najważniejsze, a następnie zechcę uzasadnić proponowane przez komisje zmiany merytoryczne w stosunku do przedłożenia pierwotnego Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#PosełRyszardPidek">Naczelną zasadą polityki pieniężnej roku bieżącego będzie kształtowanie podaży pieniądza na takim poziomie, aby jego nadmiar nie stał się samoistnym czynnikiem inflacji i jednocześnie, aby niedobór pieniądza nie utrudniał procesów gospodarczych. Uwzględniając tę zasadę, zakłada się wzrost podaży pieniądza ogółem o około 45% w stosunku do stanu z grudnia 1990 roku. Przy czym nastąpi przyrost ilości pieniądza krajowego, zmniejszeniu zaś ulegnie udział walut obcych. Jest to efekt korzystniejszych warunków lokowania oszczędności w pieniądzu krajowym, przy stabilnym kursie walutowym, a taki się zakłada, aniżeli w walutach zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#PosełRyszardPidek">Przyrost zasobów pieniężnych ludności ma wzrosnąć o około 62%. W zbliżonej też relacji wzrosną zasoby pieniężne przedsiębiorstw. Szybszy będzie przyrost wkładów oszczędnościowych aniżeli gotówki — efekt faktu, iż siła nabywcza pieniądza lokowanego w kieszeni w warunkach inflacji spada.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#PosełRyszardPidek">Zakłada się też znacznie niższy, aniżeli w roku ubiegłym, przyrost rezerw zagranicznych. Przyrost zadłużenia kredytowego ludności i jednostek gospodarczych ma zaś wynieść niewiele ponad 70%. Skala rozmiarów kredytu musiałaby jednak ulec zmniejszeniu w przypadku, gdyby nastąpił ponad pianowy wzrost deficytu budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#PosełRyszardPidek">Finansowanie deficytu budżetowego w granicach określonych ustawą budżetową realizowane będzie początkowo kredytem komercyjnym. System ten ma być zastąpiony emisją papierów wartościowych skarbu państwa, o czym mówił wcześniej poseł Chałoński.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#PosełRyszardPidek">Regulowanie rozmiarów obiegu pieniądza zgodnie z założeniami wymagać będzie od Narodowego Banku Polskiego dużej aktywności, ale i rozwagi w operowaniu dostępnymi mu instrumentami oddziaływania na zachowanie banków komercyjnych, na dostosowanie ich płynności do bieżącej sytuacji. Służyć temu ma polityka rezerw obowiązkowych, sprzedaż bonów Narodowego Banku Polskiego i bonów skarbowych, rozmiary kredytu redyskontowego i lombardowego. W wyjątkowych przypadkach — co pragnę podkreślić — zagrożenia nadmierną podażą pieniądza, bank centralny będzie mógł stosować ograniczenia ilościowe działalności kredytowej banków komercyjnych.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#PosełRyszardPidek">Zasady działalności depozytowo-kredytowej banków będą zbliżone do ubiegłorocznych. Stopa procentowa banku centralnego, tak zwana stopa redyskontowa, kształtowana będzie z uwzględnieniem wskaźnika inflacji oraz tendencji w kształtowaniu się rynkowych stóp procentowych. Będzie ona zmienna, ale określona w stosunku rocznym. Przy czym jej zmiany nakierowane będą na zapewnienie realnie dodatniego oprocentowania kredytu w około półrocznych przedziałach czasowych. Chcę wyjaśnić, iż jest to nic innego jak stopa oprocentowania wyższa od stopy inflacji.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#PosełRyszardPidek">Podobne zasady obowiązywać będą przy oprocentowaniu depozytów, sprzyjać temu winna rosnąca konkurencja między bankami. Dla ochrony interesów deponentów banki mają obowiązek stosowania symetrii w naliczaniu odsetek od depozytów i kredytów. Założenia nakładają na banki obowiązek rygorystycznego przestrzegania kryterium zdolności kredytowej, zwłaszcza wobec jednostek nierentownych. Przewiduje się także udzielanie przez banki kredytów subwencjonowanych z budżetu. Do tej problematyki powrócę przy omawianiu proponowanych przez komisję zmian.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#PosełRyszardPidek">Realizacja zadań banków, na które już wskazałem, oraz ich udział w przekształcaniu struktury własnościowej gospodarki, w tworzeniu rynku kapitałowego, wymagać będzie zmian w samym systemie bankowym. Zakłada się rozpoczęcie procesu prywatyzacji banków państwowych i państwowo-spółdzielczego. Stąd niezbędne jest podwyższenie przez nie wskaźników wypłacalności, zwiększenie funduszy własnych, stworzenie odpowiednich systemów gwarancji i ubezpieczeń kredytów. Niezbędna jest dalsza poprawa funkcjonowania banków, w tym skrócenie cyklu rozliczeń. Założenia polityki pieniężnej precyzują zadania w tym zakresie dla samych banków, Narodowego Banku Polskiego oraz rządu. Nie chcę ich tu szczegółowo omawiać.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#PosełRyszardPidek">Wysoka Izbo! Przejdę obecnie do omówienia poprawek proponowanych przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Już w samej uchwale proponujemy Wysokiej Izbie dodatkowo dwa paragrafy, z których jeden obligowałby — po jej uchwaleniu — Narodowy Bank Polski i Najwyższą Izbę Kontroli do dokonania oceny wpływu dodatniej stopy procentowej od kredytów na procesy gospodarcze i przedłożenie wyników tych analiz odpowiednim komisjom Sejmu i Senatu do 15 marca br.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#PosełRyszardPidek">Zapis ten wynikł z bardzo ożywionej debaty w komisji na temat funkcjonowania tej właśnie dodatniej stopy procentowej kredytów, która, zdaniem znacznej części posłów z komisji, uniemożliwia zaciąganie kredytów na produkcję, głównie w sferach o długim zwrocie kapitału, tak jak rolnictwo. Chodzi tu o rzetelną ocenę funkcjonowania tej metody po to, by można było podjąć właściwe decyzje.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#PosełRyszardPidek">Wypośrodkowaniem niejako stanowisk komisji jest zapis § 3, który w uchwale Wysokiej Izbie proponujemy przyjąć. Zapis ten obligowałby rząd, przy udziale Narodowego Banku Polskiego, do opracowania do 15 marca br., w zasadzie do dokonania, najpierw oceny, potem weryfikacji dotychczasowych rozwiązań w polityce kredytowej zmierzających do pobudzania gospodarki i także przedstawienia tych materiałów odpowiednim komisjom Sejmu i Senatu. Chodzi o to, by przeciwdziałać. Jeżeli już stosujemy dodatnią stopę procentową, czyli stopę powyżej stopy inflacji, to można na przykład przesuwać opłacanie oprocentowania w czasie kredytobiorcom, np. przy zastosowaniu gwarancji rządowych. Stąd wydaje się komisji, iż takie rozwiązania należałoby po prostu przeanalizować i rząd by je przedłożył.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#PosełRyszardPidek">Kolejną zmianą merytoryczną w stosunku do przedłożenia pierwotnego jest to, iż stopy rezerwy obowiązkowej Narodowy Bank Polski ogłaszać miałby w miarę możliwości z wyprzedzeniem czasowym. Chodzi o to, że Narodowy Bank Polski nakłada na banki komercyjne obowiązek odprowadzania nawet do 30% — krańcowo biorąc, zgodnie z przepisami ustawowymi — części zgromadzonych przez nie pieniędzy od ludności, od przedsiębiorstw, od depozytów. Chodzi o to, by te decyzje nie zapadały z dnia na dzień, co w przeszłości miewało miejsce, a co bardzo komplikowało funkcjonowanie banków.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#PosełRyszardPidek">Stopy tych rezerw preferowane byłyby począwszy od II kwartału także dla wkładów ludności płatnych na każde żądanie. I tu komisja chciałaby stymulować banki w kierunku szerszego obsługiwania ludności. Praktyka wykazuje bowiem, iż szczególnie nowo tworzone banki, ale i nie tylko, nie tęsknią za drobnym wkładcą, za obsługą ludności. Stąd też w pewnym sensie preferowałoby to te banki, które obsługują bezpośrednio ludność. Myślę tu o bankach spółdzielczych, o banku państwowym PKO, czyli te, które funkcjonują głównie w sferze obsługi ludności.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#PosełRyszardPidek">Banki mogłyby się zadłużać w Narodowym Banku Polskim w formie kredytu redyskontowego i lombardowego do wysokości określonych w umowach z bankami. Przy czym tu również proponujemy zapis, że w przypadku zagrożenia nadmierną podażą pieniądza Narodowy Bank Polski będzie mógł stosować ograniczenia ilościowe działalności kredytowej banków komercyjnych, z zastrzeżeniem, że decyzje te będą podawane z odpowiednim wyprzedzeniem. Chodzi znów o umożliwienie bankom normalnego funkcjonowania, i gospodarce też, by nie zdarzały się przypadki takie, że ogranicza się ad hoc o wielkie sumy pieniędzy. Tak jak to również miało miejsce w roku ub., w odniesieniu do banków kredytujących np. skup płodów rolnych, że w ciągu dwóch tygodni był nakaz zmniejszenia zadłużenia w kredycie redyskontowym o bodajże ponad 1,5 bln zł. Chcemy eliminować te zjawiska i stąd też prośba do Wysokiej Izby o uchwalenie tych zmian.</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#PosełRyszardPidek">W punkcie 9 załącznika proponujemy wykreślenie zdania, które miało brzmienie: „Banki w celu stabilizowania warunków działalności gospodarczej i zachęcania przedsiębiorstw do podejmowania długofalowych przedsięwzięć, będą na coraz szerszą skalę wychodzić z inicjatywą stosowania stałej stopy procentowej na dłuższe okresy czasu, przejmując w ten sposób część ryzyka wynikającego z ewentualnego wzrostu inflacji ponad poziom przewidywany w czasie podpisywania umowy kredytowej”. Otóż proponując Wysokiej Izbie skreślenie tego zapisu chcieliśmy nie dopuścić do tego, by przedsiębiorstwa, przedsiębiorcy, czyli kredytobiorcy a i banki funkcjonowały na zasadzie loterii. W skali mikro ich wpływ na inflację jest żaden. Mogłyby być przeszacowania lub niedoszacowania przy przeszacowaniach stopy, kredytobiorca ponosiłby znaczne ciężary bezzasadnie, odwrotnie — banki ponosiłyby straty.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#PosełRyszardPidek">Uznaliśmy zatem, iż rząd i Narodowy Bank Polski winny się zajmować tą problematyką i proponujemy skreślenie. Natomiast w punkcie 10 załącznika proponujemy właśnie, by kredyty subwencjonowane z budżetu państwa były głównym problemem, którym zajmowałby się rząd przy udziale NBP, by rząd przy udziale NBP zapewniał warunki do sprawnego funkcjonowania specjalnych linii kredytowych. Chodzi znów o to, by nie dopuścić do takiego kredytowania, że w zasadzie niby jest linia, ale w bankach nie ma pieniędzy, w tych bankach, z których korzysta dany kredytobiorca. Chodzi zatem o to, by Narodowy Bank Polski zadbał w pewnym sensie o przepływ środków z banków o nadmiernej płynności do banków, w których tej płynności nie ma, np. banków znów funkcjonujących w sferze rolnictwa, gdzie dotychczas było akurat o środki najtrudniej.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#PosełRyszardPidek">Chcemy zasugerować Wysokiej Izbie wprowadzenie swego rodzaju novum, by środki budżetowe z wyprzedzeniem przekazane do banków mogły być także źródłem kredytów specjalnych w ramach uzgodnień rządu z bankami. Już w ustawie budżetowej jest zapis o kwocie 1 bln zł przeznaczanej z góry niejako, przekazywanej do banków na bezpośrednie kredytowanie zakupu nawozów. Chodzi o to, że przy tak wysokiej stopie oprocentowania kredytu refinansowego, jak obecnie, ponad 70%, w ten sposób obniży się koszty i pozwoli się na tańsze kredytowanie tych sfer. Chcemy to po prostu sugerować na przyszłość tytułem niejako eksperymentu.</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#PosełRyszardPidek">Proponujemy także skreślenie zapisanego w materiale pierwotnym subwencjonowania bezpośredniego z budżetu, tzn. w miejsce dotychczasowego kredytu z dopłatami do działalności kredytowej. Otóż komisja nie wyobraża sobie, że przy obecnym stanie aparatu fiskalnego, który nie był w stanie... nie mogliśmy od początku br. wprowadzić podatku od dochodów osobistych, można ten aparat obciążyć dodatkowymi sprawami bezpośrednich wypłat wszelkich subwencji w przypadku na przykład zastąpienia subwencjami kredytów na nawozy; tysiące rolników nachodziłoby urzędy skarbowe. Wyobrażam sobie zadowolenie tychże rolników i także urzędników. Stąd proponujemy skreślenie.</u>
          <u xml:id="u-29.20" who="#PosełRyszardPidek">Jeszcze warte podkreślenia jest to, że do czasu systemowego uregulowania zasad finansowania budownictwa mieszkaniowego — jest to problem jak dotychczas nierozwiązany — Powszechna Kasa Oszczędności Bank Państwowy w pierwszej kolejności przeznaczać będzie gromadzone oszczędności na kredytowanie budownictwa mieszkaniowego. Z tym że zasady i sposób funkcjonowania nowego systemu przygotuje rząd przy udziale Narodowego Banku Polskiego do 30 kwietnia br. Chcemy skrócić termin w stosunku do przedłożenia pierwotnego, które zakładało, że aż do 30 czerwca, czyli praktycznie trudno byłoby rozpocząć jakiekolwiek nowe budownictwo.</u>
          <u xml:id="u-29.21" who="#PosełRyszardPidek">Jeszcze w punkcie 14 załącznika być może, że przy omawianiu uchwały w sprawie prywatyzacji ta sprawa powróci, proponujemy zapis, że minister finansów emituje obligacje na pokrycie kumulowanego deficytu skarbu państwa wraz z odsetkami do dnia emisji.</u>
          <u xml:id="u-29.22" who="#PosełRyszardPidek">Zostanie rozważona możliwość przekształcenia tego długu w prawa do nabycia akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw. Nie chcemy tu stawiać kropki nad „i”. Sprawa wymaga szczegółowego przeanalizowania.</u>
          <u xml:id="u-29.23" who="#PosełRyszardPidek">Chciałbym także nawiązać do propozycji Senatu, którą w odniesieniu do prezentowanych założeń polityki pieniężnej proponuje on zapisać w punkcie 15, przy zasadach kredytowania deficytu budżetowego, by lokaty budżetu były oprocentowane na warunkach przewidzianych dla lokat avista.</u>
          <u xml:id="u-29.24" who="#PosełRyszardPidek">Otóż prezes NBP i minister finansów oświadczyli zgodnie, iż tak to jest jeśli idzie nie tyle o lokaty, ile o środki na rachunkach bieżących budżetu, natomiast sprzeczne by to było z proponowanymi rozwiązaniami, które przed chwilą omówiłem, jeśli idzie o specjalne linie kredytowe przy wykorzystywaniu lokat budżetu w bankach komercyjnych. Tej poprawki w tym aspekcie komisja uwzględnić nie mogła.</u>
          <u xml:id="u-29.25" who="#PosełRyszardPidek">Na zakończenie może jeszcze dwie uwagi z uzasadnieniem. Pierwsza, w punkcie 19 proponujemy zobowiązać Narodowy Bank Polski do inicjowania nowych form przepływu środków między bankami.</u>
          <u xml:id="u-29.26" who="#PosełRyszardPidek">Otóż obecnie jest taka sytuacja, że banki, które mają na przykład nadmiar płynności, nie zawsze chętnie te środki lokują w innych bankach. Jest to źle jeszcze pojęta konkurencja międzybankowa, przecież tego musimy się dopracować. Stąd chcemy zobligować Narodowy Bank Polski do poszukiwania dróg, które umożliwiałyby właściwe przepływy kapitałowe i przepływy środków do kredytowania, i tym samym umożliwiały normalne funkcjonowanie gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-29.27" who="#PosełRyszardPidek">Chcę jeszcze zwrócić uwagę na zapis, który zobowiązuje Narodowy Bank Polski do dokonania zasadniczej przebudowy systemu prawnego polskiej bankowości w dostosowaniu do jej funkcji w ramach nowego ładu gospodarczego, a zatem do opracowania nowego prawa bankowego. Ponieważ uchwała jest na rok bieżący, zakładamy, iż to nowe prawo bankowe zostanie Wysokiej Izbie przedłożone do końca tego roku, choć przypominam, iż była obietnica, że do końca 1990 roku z różnych przyczyn nie zostało to dopełnione.</u>
          <u xml:id="u-29.28" who="#PosełRyszardPidek">Kończąc, w imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów rekomenduję Wysokiej Izbie przyjęcie założeń polityki pieniężnej na rok bieżący.</u>
          <u xml:id="u-29.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#Marszałek">Dziękuję panu posłowi za bardzo precyzyjnie skalkulowany czas wystąpienia i za bogatą treść tego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#Marszałek">Informuję, że do dyskusji zapisało się, jak dotąd, 88 osób. Zaraz ogłoszę przerwę, ale jeszcze przed tym proszę o komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#SekretarzposełMarekRusakiewicz">Uprzejmie informuję, że bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się posiedzenia: konstytucyjne polsko-portugalskiej grupy parlamentarnej w sali nr 105, stary Dom Poselski; oraz drugie posiedzenie polsko-rumuńskiej grupy parlamentarnej w sali nr 179.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#SekretarzposełMarekRusakiewicz">Również w dniu dzisiejszym, ale w drugiej przerwie obiadowej, w sali nr 118 odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Ustawodawczej, którego przedmiotem będzie pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o finansowaniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#Marszałek">Ogłaszam przerwę do godziny 11.40.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 10 do godz. 11 min 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów, proponuje łączne rozpatrzenie punktów 1, 2 i 3 porządku dziennego, tzn. projektu budżetu, programu prywatyzacji polskiej gospodarki, a także programu polityki rolnej w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu będę uważała, że Sejm moją propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Przekształceń Własnościowych o rządowym programie prywatyzacji polskiej gospodarki (druki nr 643, 643-A i 756).</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Jerzego Bartnickiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PosełJerzyBartnicki">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Sala sejmowa wygląda jak budżet, jest taka dość „przezroczysta”, niemniej spróbujemy porozmawiać troszeczkę o programie prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#PosełJerzyBartnicki">Otóż w imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Przekształceń Własnościowych mam zaszczyt być sprawozdawcą w sprawie rządowego projektu programu prywatyzacji polskiej gospodarki (druki nr 643 i 643A). Jeżeli chodzi o treść między drukiem nr 643 a nr 643A jest wyjątkowo bardzo istotna różnica. Pierwotna wersja programu, przedłożona przez poprzedni rząd, zawierała cały szereg błędów i niezgodności z ustawą o przekształceniach własnościowych. Już sam tytuł był błędny, albowiem będziemy mówili nie o programie, tylko o podstawowych kierunkach prywatyzacji w r. 1991. To determinuje skład dokumentu i jego treść.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#PosełJerzyBartnicki">Stąd, po bardzo wielu roboczych spotkaniach komisji i podkomisji zredukowaliśmy zakres i treść pierwotnego dokumentu do postaci w tej chwili prezentowanej, z tym że podkomisje zakończyły działalność wczoraj po południu, materiał jest więc bardzo świeży i niemalże „ciepły”.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#PosełJerzyBartnicki">Przedłożona już przez nowy rząd i przedstawiona w tej chwili jako załącznik do uchwały nowa propozycja spełnia wszelkie wymogi ustawy o przekształceniach własnościowych. Są to rzeczywiście podstawowe kierunki.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#PosełJerzyBartnicki">Chciałbym również przeprosić za to, że w projekcie uchwały są pewne niedoskonałości stylistyczne. W związku z dużym tempem pracy nie wszystkie udało się po prostu wyeliminować. Zauważyłem również pod koniec jeden drobny błąd. Na samym dole pierwszej strony wymienione są numeratywnie państwowe gospodarstwa rolne, przedsiębiorstwa handlu zagranicznego, gospodarstwa rolne itp. Ma być liczba mnoga, a zapis jest w liczbie pojedynczej. Oczywiście, będziemy zajmowali się wszystkimi gospodarstwami.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#PosełJerzyBartnicki">Chciałbym teraz przedstawić propozycję samej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#PosełJerzyBartnicki">Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia dzisiejszego w sprawie podstawowych kierunków prywatyzacji w r. 1991. Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, Dz. U. nr 51, poz. 298, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustala podstawowe kierunki prywatyzacji w r. 1991, stanowiące załącznik do uchwały. Pozwolę sobie przedstawić w skrócie treść tego załącznika.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#PosełJerzyBartnicki">Rozdział pierwszy — założenia polityki prywatyzacyjnej. Podstawowym założeniem jest to, że chcemy, by do 1995 r. gros gospodarki przeszło w ręce prywatne, by struktura własnościowa była zbliżona do struktury w państwach EWG.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#PosełJerzyBartnicki">Następnym założeniem jest to, że innym sposobem będziemy prywatyzowali przedsiębiorstwa duże, wchodzące w skład tzw. pierwszej pięćsetki, inną metodą przedsiębiorstwa średnie i małe. Otóż proponujemy, by pierwsza pięćsetka była prywatyzowana przez ministerstwo pod bacznym nadzorem i pod baczną kontrolą, natomiast by przedsiębiorstwom średnim i małym pomocy w prywatyzacji udzielały delegatury terytorialne ministerstwa, przez wykształcenie pewnych schematów.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#PosełJerzyBartnicki">Również proponujemy, by do prywatyzacji zaczęto podchodzić branżowo. W tej chwili jest to proces dość przypadkowy i chaotyczny, przedsiębiorstwa zgłaszają się tak jak im to pasuje, uznaliśmy, że będzie bardziej celowe, jeżeli ministerstwo zacznie zajmować się całymi branżami po to, żeby w branżach nie powstało zbyt duże zróżnicowanie organizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#PosełJerzyBartnicki">By tego dokonać, trzeba zreorganizować strukturę ministerstwa. Te pół roku działalności wykazało, że powinny nastąpić pewne zmiany organizacyjne. Należy powołać sztaby prywatyzacyjne w innych ministerstwach, w organach założycielskich, powołać delegatury regionalne Ministerstwa Przekształceń Własnościowych, w części finansowej, są na to przewidziane środki, oraz zwiększyć rolę pełnomocników ds. prywatyzacji w urzędach wojewódzkich. Często są oni podstawowym źródłem informacji i trzeba ich uzbroić w odpowiednią wiedzę.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#PosełJerzyBartnicki">Chcielibyśmy również, by rozwiązano sprawę reprywatyzacji i to możliwie szybko. Dajemy zresztą rządowi, termin jest uzgodniony, czas do końca lutego, by rząd przedstawił swoje stanowisko w sprawie reprywatyzacji. Art. 20 ustawy ust. 3 nakłada na Ministerstwo Przekształceń Własnościowych obowiązek badania spraw własnościowych przy przekształcanych przedsiębiorstwach. Uważamy, że ten temat powinien być jak najszybciej wyjaśniony, tym bardziej że roszczenia reprywatyzacyjne rosną z dnia na dzień, na dobrą sprawę nikt nie jest w stanie dzisiaj określić, jakiej kwoty dotyczą. W skrajnym przypadku może okazać się, że trzeba będzie Polskę kilkakrotnie sprzedać, żeby zadowolić dotychczasowych właścicieli.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#PosełJerzyBartnicki">Uważamy, że rząd jako posiadacz instrumentów pozwalających na zbadanie skali tego zjawiska powinien zająć jak najszybciej stanowisko w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#PosełJerzyBartnicki">Rozdział drugi — komercjalizacja sektora państwowego. Podstawowym założeniem jest, że ma się ona odbywać w ramach ustawy o przekształceniach własnościowych. Nie będzie tworzone do tego specjalne prawo. Proponujemy również, by rząd przestrzegał zasady dobrowolności komercjalizacji, by korzystał przede wszystkim z art. 5 ustawy nie korzystając z art. 6. Nie zabraniamy tego, bo w ustawie jest taka możliwość, że rząd będzie odgórnie wymuszał komercjalizację, ale uważamy, że jest to zło konieczne i tylko w przypadkach głęboko uzasadnionych komercjalizacja może być stosowana.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#PosełJerzyBartnicki">Prosimy również, by do końca marca 1991 r. rząd przedłożył koncepcję zabezpieczenia interesów skarbu państwa i nadzoru właścicielskiego w skomercjalizowanych przedsiębiorstwach. Życie zaczyna pokazywać, że Ministerstwo Przekształceń Własnościowych ma szansę stać się jednym z większych koncernów w Europie, być może na świecie, ponieważ w tej chwili w imieniu skarbu państwa ono zarządza przedsiębiorstwami przekształconymi. Jest to część nie uregulowana ustawą o przekształceniach, bo jak sam tytuł wskazuje, ustawa dotyczyła samego momentu przekształcenia, ustawa nie precyzuje, co się ma dziać później. To później — jest już w tej chwili, ono już nastąpiło, i chcemy, by rząd jak najszybciej, czyli do końca marca, przedstawił swoje propozycje na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#PosełJerzyBartnicki">Prywatyzacja dużych przedsiębiorstw w trybie indywidualnym — rozdział trzeci. Otóż w uzgodnieniu z rządem proponujemy, by w okresie maj–kwiecień przygotować około 20 przedsiębiorstw na ofertę publiczną, tak jak to miało miejsce w roku ubiegłym z 5 przedsiębiorstwami. Chcemy również, by 6 do 9 dużych przedsiębiorstw, tych największych było prywatyzowanych. Jaką drogą, to się dopiero okaże w trakcie. Proponujemy również, by około 20 dużych firm zostało sprywatyzowanych w drodze oferty złożonej jednemu lub kilku inwestorom, w tym również inwestorom zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#PosełJerzyBartnicki">Sądzimy, że jest pora, by rozszerzyć w tej chwili paletę możliwości prywatyzacyjnych i zacząć zdobywać kolejne doświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#PosełJerzyBartnicki">By móc realizować działalność branżową, by mieć współczesne pojęcie o poszczególnych branżach, zwracamy się o przeprowadzenie studiów sektorowych. Obecna wiedza w ministerstwach na ten temat jest sprzed roku czy dwóch lat. Po zdecydowanej zmianie sytuacji rynkowej, która nastąpiła z dniem 1 stycznia 1990 r., być może te dane są nieaktualne, prosimy o uaktualnienie danych dotyczących poszczególnych branż i sektorów.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#PosełJerzyBartnicki">Prywatyzacja małych i średnich przedsiębiorstw — rozdział czwarty. Warunkiem umożliwiającym i przede wszystkim przyspieszającym tę prywatyzację jest utworzenie około 12 delegatur terenowych Ministerstwa Przekształceń Własnościowych. Rząd premiera Bieleckiego pragnie położyć jak największy nacisk właśnie na tę grupę przedsiębiorstw, dzięki którym można uzyskać stosunkowo szybko pozytywne efekty rynkowe. W związku z tym chcemy, by ministerstwo było wyposażone w odpowiednie instrumenty pracy.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#PosełJerzyBartnicki">W pierwszej fazie delegatury terenowe będą służyły informacją i doradztwem, w drugiej fazie, gdy dojrzeją, dorosną, będą miały prawo podejmowania pewnych samodzielnych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#PosełJerzyBartnicki">Proponujemy również, by rząd rozpatrzył możliwość Utworzenia specjalnych programów kredytowych, umożliwił ludziom włączającym się w prywatyzację zaciąganie kredytów na korzystnych warunkach. Jest to temat propozycji.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#PosełJerzyBartnicki">Prywatyzacja w drodze likwidacji — rozdział piąty. W tej chwili jest to druga najpopularniejsza. Obserwacje ze stycznia, gdy zgłosiło się około 90 przedsiębiorstw, by przekształcić się drogą likwidacyjną, wskazują, że jest szansa, że w tym roku około 1000 przedsiębiorstw pójdzie tą drogą. Jest to droga dla pracowników stosunkowo najkorzystniejsza, z tym że jest ona ograniczona praktycznie do małych przedsiębiorstw, typu usługowego i małych przedsiębiorstw produkcyjnych. Wiąże się to z tym, że pracownicy muszą zgromadzić stosunkowo duży kapitał i nie są w stanie wykupić dużych firm.</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#PosełJerzyBartnicki">By można było zrealizować przekształcenie 1000 przedsiębiorstw drogą likwidacyjną, muszą być spełnione trzy warunki. Mianowicie, wystarczający popyt, na co na dobrą sprawę, nie mamy dużego wpływu. Parametr ten można regulować uruchamiając specjalne programy kredytowe. Jest jeszcze do wyjaśnienia szereg kwestii proceduralnych. Są to sprawy związane z dzierżawą, przejmowaniem majątku i są pewne niejasności w naszym prawie. Po prostu czegoś takiego do tej pory nie stosowano. Również dotyczy to uelastycznienia umów dzierżawnych, leasingowych, jak również wydania pewnych wytycznych, wskazujących na sposoby wyceny majątku. Spotykam się w terenie z wieloma pytaniami na ten temat. A że dotyczy to przedsiębiorstw małych, często oddalonych od Warszawy, stąd daleka ich droga do Ministerstwa Przekształceń Własnościowych. Trzeba tym przedsiębiorstwom maksymalnie dopomóc.</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#PosełJerzyBartnicki">Masowa prywatyzacja z rozdziałem bonów kapitałowych — rozdział szósty. Jest to artykuł ustawy, który wywołał największą burzę propagandową. W ostatnich wyborach kandydaci na prezydenta prześcigali się w obdarowywaniu społeczeństwa ilością bonów i kwot przeznaczanych na prywatyzację. Podchodziłem, jako komisja, do tego dość ostrożnie. A mianowicie przedstawiamy pewne założenia, chcemy by rząd z kolei przedstawił w pierwszej połowie studium wykonalności. Takiej operacji — prywatyzacji za pomocą bonów — jeszcze nikt na świecie nie przeprowadzał. Chcemy, by rząd przeprowadził badania z udziałem ekspertów zagranicznych, by sprawdzono, jak to można zrealizować. Bo teorie są proste, ale praktyka może okazać się bardzo skomplikowana.</u>
          <u xml:id="u-34.24" who="#PosełJerzyBartnicki">Następnym założeniem jest, że tą metodą będzie sprzedawane ok. 30% wartości akcji dużych przedsiębiorstw prywatyzowanych. Nie chcemy, żeby tą metodą były sprzedawane całe przedsiębiorstwa, ponieważ może to ograniczyć dopływ technologii i kapitału zachodniego.</u>
          <u xml:id="u-34.25" who="#PosełJerzyBartnicki">Dla uspokojenia koleżanek i kolegów posłów chcę dodać, że zgodnie z art. 25, gdy rząd już wypracuje strategię i podejmie decyzje o wprowadzeniu tej akcji, musi się zgłosić do Sejmu po akceptację. Albowiem tylko Sejm ma prawo podjąć decyzję o rozpoczęciu prywatyzacji z udziałem bonów kapitałowych. Tak że jest to temat, który do nas — gdy dojrzeje — powróci.</u>
          <u xml:id="u-34.26" who="#PosełJerzyBartnicki">Prywatyzacja mienia komunalnego — rozdział siódmy. Na dobrą sprawę decydują o tym samorządy. One podejmują decyzje w sprawie prywatyzacji tego mienia i tempa prac. Z tym że mienie komunalne właściwie powinno się nazywać „mienie skomunalizowane”, bo są to zarówno drobne przedsiębiorstwa produkcyjne, jak i typowo usługowe przedsiębiorstwa komunalne.</u>
          <u xml:id="u-34.27" who="#PosełJerzyBartnicki">Sprawa dotyczy głównie przedsiębiorstw skomunalizowanych, drobnych przedsiębiorstw produkcyjnych. To się już dzieje i rola ministerstwa jest tu typowo pomocnicza. Na życzenie samorządów Ministerstwo może udzielać informacji, może również podjąć się roli usługowej przeprowadzenia tejże prywatyzacji, ale na zlecenie samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-34.28" who="#PosełJerzyBartnicki">Druga część tego dokumentu nosi nazwę — Tworzenie struktur instytucjonalnych dla procesów prywatyzacji. Pierwszy rozdział tej części — Towarzystwa inwestycji wspólnych. Jest to temat, który krąży, krąży już od pół roku, od momentu powstania ustawy o przekształceniach własnościowych. I jest to temat, który nie był do tej pory poważnie podejmowany. Otóż chcemy zobowiązać rząd, by w sposób zdecydowany wspierał proces powstawania tych towarzystw, jak również by rząd opracował wzorcowe regulaminy funduszy i statuty towarzystw oraz umowy depozytowe banków, by stworzył materiał, na podstawie którego będą w sposób jednolity powstawały tego typu towarzystwa. Byłoby niewskazane, gdyby powstawały one w sposób żywiołowy i chaotyczny.</u>
          <u xml:id="u-34.29" who="#PosełJerzyBartnicki">Rozdział drugi — Giełdy. W tej chwili w Sejmie są dwa projekty: ustawa o giełdach papierów wartościowych i o giełdach towarowych. Więc w zasadzie treść tego rozdziału będziemy pisali na najbliższych posiedzeniach. Stąd jest on tak krótki i lapidarny. Nie chcieliśmy do uchwały wstawiać żadnych zobowiązań, żadnych obwarowań dotyczących giełd po to, żebyśmy sami sobie nie krępowali rąk.</u>
          <u xml:id="u-34.30" who="#PosełJerzyBartnicki">Ustawa o giełdach papierów wartościowych w tej chwili jest w końcowej fazie obróbki Komisji Przekształceń Własnościowych. I sądzę, że w niedługim czasie przystąpimy do drugiego czytania. Z kolei ustawa o giełdach papierów, o giełdach towarowych będzie obrabiana w drugiej kolejności. Wynika to z tego, że jako komisja postanowiliśmy, że będzie dobrze, jeżeli ten sam zespół będzie formułował obie ustawy, żeby była wewnątrz nich pewna spójność ideologiczna.</u>
          <u xml:id="u-34.31" who="#PosełJerzyBartnicki">Komisja papierów wartościowych — w zasadzie jest ta sama historia — uregulowania prawne powstaną w najbliższych dniach.</u>
          <u xml:id="u-34.32" who="#PosełJerzyBartnicki">Byłoby to takie krótkie omówienie treści uchwały. Zdaję sobie sprawę, że treść ta jest bardzo uboga. Wszyscy odczuwamy zdecydowany niedosyt informacji, jeżeli chodzi o prywatyzację, ale jest to proces w dużej części trudny do przewidzenia. Już zmiany zachodzące w ostatnich dosłownie dniach, tygodniach powodują, że pewne teorie, które były zawarte w pierwotnym druku, nie sprawdziły się. W innych krajach ten niedosyt wypełniają wróżbici i astrolodzy. Nie chcieliśmy spełniać tej roli, dlatego w projekcie uchwały zapisaliśmy tylko to czego jesteśmy pewni.</u>
          <u xml:id="u-34.33" who="#PosełJerzyBartnicki">Kwestie finansowe. Ponieważ w ustawie pisze się również o określeniu przeznaczenia środków uzyskanych z tytułu prywatyzacji, kwestie te są ujęte w sprawozdaniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisji Ustawodawczej (druk nr 745), w art. 1, 5, 17 i 31. Tam jest określony, spodziewany wpływ z prywatyzacji na poziomie 15 bln zł, z tym że życie pokaże, jak będziemy bliscy tej liczby.</u>
          <u xml:id="u-34.34" who="#PosełJerzyBartnicki">Ciekawy jest art. 5. Jest on bardzo korzystny dla procesu prywatyzacji, albowiem zakłada pewnego rodzaju prowizję od środków uzyskiwanych z prywatyzacji. W pierwotnej wersji była obawa tego typu, że w którymś momencie proces przekształceń i prywatyzacji zostanie zatrzymany z braku środków. Niestety, jest to operacja dość kosztowna i jak każda inwestycja wymaga najpierw wkładu, później się dopiero uzyskuje efekty.</u>
          <u xml:id="u-34.35" who="#PosełJerzyBartnicki">Art. 5 zakłada, że po wyczerpaniu posiadanych środków będzie można 10% kolejnych środków uzyskiwanych z prywatyzacji przeznaczyć na proces prywatyzacyjny, na finansowanie tego procesu. Uważam, że jest to bardzo szczęśliwe i dobre rozwiązanie. Ono również dopinguje ministerstwo nie tylko do przekształcania w spółki, ale i do sprzedawania przedsiębiorstw w ręce prywatne.</u>
          <u xml:id="u-34.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 3 porządku dziennego: Polityka rolna w 1991 r. — Program działań oraz założenia polityki rolnej (druki nr 622 i 743).</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej pana Adama Tańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedstawione Sejmowi w roku ubiegłym „Założenia polityki rolnej” wyznaczają na długi okres cele tej polityki oraz określają w sposób ogólny metody działania dla ich realizacji.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Sejm uchwałą z 19 grudnia ub. roku zobowiązał rząd do skonkretyzowania zamierzonych działań w najbliższym okresie, wskazując przy tym najważniejsze problemy. Prezentowany dziś Wysokiej Izbie dokument pt. „Polityka rolna w 1991 roku” jest wykonaniem tego zobowiązania i uzupełnieniem „Założeń polityki rolnej”.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Pragnę podkreślić, że programy takie będą opracowywane corocznie i będą rozwinięciem „Założeń polityki rolnej”. Znajomość ogólnych uwarunkowań społecznych, wielkość środków, którymi może być zasilane rolnictwo, a przede wszystkim konkretna sytuacja w rolnictwie, stanowić będą podstawę, na której budowane będą te programy. Skuteczniej sprzęgną one proces modernizacji rolnictwa z programem przebudowy gospodarki, czemu służyć będzie elastycznie stosowane w poszczególnych latach instrumentarium sprzyjające adaptacji rolnictwa do wymogów gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Po 40 latach gospodarki nakazowo-rozdzielczej rolnictwo nasze jest niezwykle zróżnicowane. Znaczna jego część jest zacofana technologicznie i słaba ekonomicznie, a co za tym idzie — ma duże trudności z dostosowaniem się do wymogów gospodarki rynkowej. Jeszcze trudniejsza jest sytuacja w otoczeniu rolnictwa, gdzie dominują niesprawne jednostki państwowe i pseudospółdziełcze monopolizujące znaczną część obrotów środkami produkcji, produktami rolnymi oraz przetwórstwa rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Od 1990 roku większość gospodarstw rolnych, zarówno prywatnych, jak państwowych i spółdzielczych, przeżywa trudny okres dostosowywania się do nowej rzeczywistości ekonomicznej. Podobne trudności przeżywają wszystkie działy gospodarki, lecz w rolnictwie pogorszenie opłacalności i spadek dochodów były szczególnie odczuwalne, gdyż nastąpiło to po krótkim okresie korzystnej sytuacji dochodowej w II półroczu 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Trudny proces adaptacji rolnictwa do wymogów gospodarki rynkowej musi przebiegać ewolucyjnie. W 1991 roku głównym problemem polityki rolnej jest łagodzenie skutków twardego mechanizmu rynkowego poprzez aktywny udział państwa w modernizacji rolnictwa i wsi. Będzie to możliwe dzięki przeznaczeniu w projekcie budżetu dodatkowej kwoty 1,7 bln zł na szeroko rozumianą modernizację rolnictwa i jego otoczenia oraz ukierunkowanie pomocy finansowej i innych sposobów oddziaływania na łagodzenie skutków szybkiego przechodzenia do gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Potrzebą chwili jest harmonijne wpisanie działań na rzecz rolnictwa w program przebudowy gospodarki, tak aby jednocześnie nie utrudniać realizacji dalszych celów w rolnictwie, którymi są: modernizacja gospodarstw rolnych rozumiana jako osiągnięcie zdolności do konkurencji, w tym także na rynku światowym, oraz pomoc rolnictwu w dostosowywaniu się do wahań popytu i zmian koniunktury.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Program przebudowy gospodarki i spójny z nim długofalowy interes gospodarstw rolnych wymagają reorientacji polityki rolnej, zgodnie z wyżej stawianymi celami. Chodzi tu zwłaszcza o eliminację działań utrwalających niewłaściwą strukturę produkcji, a jednocześnie chroniących nieefektywne podmioty gospodarcze, a więc tych działań, które pochodzą z tradycyjnego instrumentarium gospodarki nakazowo-rozdzielczej.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Z tych powodów w 1991 roku zrezygnowano z dotacji dla producentów środków produkcji dla rolnictwa. Praktyka dowiodła bowiem, że środki te w minimalnym stopniu służyły samemu rolnictwu, podtrzymywały natomiast często nieefektywną gospodarkę w przemyśle i bezpośrednim otoczeniu rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Zachowane natomiast zostały w roku 1991 te narzędzia polityki rolnej, których skuteczność w realizacji procesów modernizacyjnych nie budzi wątpliwości, i które sprzyjać będą korzystnym gospodarczo trendom oraz stabilizacji warunków ekonomicznej działalności gospodarstw rolnych. Kredyty o obniżonej, dzięki dopłatom z budżetu, stopie procentowej będą jednym z podstawowych sposobów finansowego wsparcia modernizacji rolnictwa. Udzielane między innymi na zakup i zagospodarowanie ziemi, a także na modernizację gospodarstw, sprzyjać będą poprawie efektywności produkcji, a więc procesowi dostosowania się do wymogów rynku.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Ważnym elementem działań doraźnych chroniących rolnictwo przed negatywnymi skutkami zachodzących obecnie zmian gospodarczych będzie pomoc w zakupie nawozów mineralnych. Dostrzegając istotne zagrożenia jakie przynieść może dalsze obniżenie nawożenia, znaczne środki finansowe przeznaczone zostaną na dopłaty do stopy procentowej od kredytów uruchomionych specjalnie na ten cel. Kredyt ten wraz z odsetkami będzie spłacany po zbiorach, a jego oprocentowanie w stosunku rocznym wyniesie 30%, natomiast za okres faktycznego kredytowania około 25%.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Ze środków budżetowych, zarówno w formie kredytów preferencyjnych jak i dotacji, wspierany będzie postęp biologiczny w rolnictwie. Z pomocy państwa korzystać będą gospodarstwa przystosowujące się do produkcji żywności metodami ekologicznymi. Jest to nowy kierunek wsparcia finansowego, który zachęcać powinien rolników do podejmowania produkcji zdrowej żywności. Jest to dopiero początek tego procesu.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">W perspektywie produkcja zdrowej żywności mogłaby się stać jedną z gałęzi specjalistycznej produkcji eksportowej. Kredyty na nakłady inwestycyjne związane z produkcją zdrowej żywności będą powiązane z kryteriami oceny i kwalifikacjami zapewniającymi właściwe ich wykorzystanie.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">W 1991 roku utrzymany zostanie także kredyt preferencyjny na skup podstawowych płodów rolnych oraz na zapasy sezonowe podstawowych surowców i ich przetworów w jednostkach przetwórstwa spożywczego. Od 1991 roku zmianie ulega sposób dotowania rolnictwa. Dotacje kierowane będą bezpośrednio do rolników i rolnictwa. Zapewnić to powinno zwiększenie efektywności ich stosowania oraz ograniczyć „przechwytywanie” korzyści przez pośredników i producentów środków produkcji. Pochodzące z dotacji budżetowych środki na zadania gospodarcze w rolnictwie nadal przeznaczane będą na finansowanie postępu biologicznego w produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz na doradztwo rolnicze i ochronę zdrowia zwierząt. Utrzymane też zostały dotacje do nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych. Ze wspomnianych wcześniej środków na szeroko rozumianą modernizację rolnictwa i wsi nadal wspierane będą procesy restrukturyzacji mleczarstwa i pomoc dla hodowców bydła mlecznego, a także udzielana będzie pomoc w finansowaniu nakładów inwestycyjnych dla modernizujących się gospodarstw rolnych oraz pomoc w rozwoju infrastruktury wiejskiej i w zaopatrzeniu wsi w wodę.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Z tych środków wspierane będą również działania na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy na wsi. Chodzi o stworzenie możliwości powiększania dochodów gospodarstw o dochody spoza rolnictwa, a także o miejsca pracy dla osób zaprzestających pracy w rolnictwie. Na rozwój sieci usług, rzemiosła i handlu na terenach wiejskich, szczególnie w rejonach zagrożonych największym bezrobociem, kierowane będą — poza środkami przeznaczonymi na restrukturyzację — także inne źródła wsparcia finansowego, na przykład z Funduszu Pracy, środki z pomocy zagranicznej. W tym kierunku resort będzie podejmował skuteczne działania.</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Ogromne znaczenie dla przyszłości wsi będą miały powiązane ze sobą procesy demonopolizacji i prywatyzacji w otoczeniu rolnictwa. Następowały będą podziały przedsiębiorstw wielozakładowych wszędzie tam, gdzie będzie wskazywał na to rachunek ekonomiczny. Wspierane będą przekształcenia własnościowe w przemyśle cukrowniczym, zbożowo-młynarskim, mięsnym, owocowo-warzywnym. Przygotowywane jest nowe Prawo spółdzielcze oraz procedura prawna ułatwiająca przekształcenia własnościowe w państwowych gospodarstwach rolnych, godząca interesy ekonomiczne i pracownicze załóg tych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Łączeniu interesu producentów i odbiorców produktów rolnych sprzyjać będzie otwarcie możliwości preferencyjnego zakupu akcji w prywatyzowanych przedsiębiorstwach przemysłu rolno-spożywczego. W dziedzinie wymiany międzynarodowej jesteśmy za zniesieniem istniejących barier i ceł. Rolnictwo polskie będzie chronione przed nieuczciwą konkurencją zagraniczną za pomocą m.in. ceł antydumpingowych i antysubwencyjnych oraz przez egzekwowanie obowiązujących u nas norm sanitarnych i badań weterynaryjnych.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Istotną rolę odegra tu nowa, dostosowana do sytuacji gospodarczej kraju, taryfa celna. Oczywiście rozwiązania chroniące producentów krajowych muszą jednocześnie uwzględniać także interesy konsumentów i nie mogą przyczyniać się do umacniania nieefektywnych jednostek i monopoli w sferze przetwórstwa i handlu.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Ważnym instrumentem stabilizacji rynku rolnego będą — jak oczekujemy — działania Agencji Rynku Rolnego. Znacznie zwiększono w tym celu w'1991 r. środki na jej działalność. Zapewni to możliwość rozszerzenia skali i zakresu interwencji. Agencja Rynku Rolnego dokonywać będzie stabilizujących zakupów surowców rolnych i produktów spożywczych, charakteryzujących się znaczną zmiennością podaży i ceny. W mniejszym zaś stopniu Agencja Rynku Rolnego interweniować będzie w przypadkach, naturalnych w rolnictwie, wahań sezonowych, do których powinien zostać dostosowany mechanizm gospodarowania w przetwórstwie rolno-spożywczym.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Szczególne znaczenie dla procesu adaptacji rolnictwa do wymogów gospodarki rynkowej i dla rynku rolnego będą miały wyniki działań antyinflacyjnych. Zadanie to wykracza poza zakres polityki rolnej, ale dla rolnictwa ma znaczenie podstawowe ze względu na długie cykle produkcyjne i zwolniony obieg kapitału. To powoduje, że inflacja oddziałuje na rolnictwo w sposób szczególnie niszczący.</u>
          <u xml:id="u-36.20" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedstawione założenia polityki rolnej oraz polityka rolna na rok 1991 są świadectwem istotnych zmian w polityce rządu wobec rolnictwa. Zmiany te są ważne i znaczące, ale w niczym nie naruszają zasad realizowanej polityki gospodarczej w ogóle, mają pełne oparcie w ustawie budżetowej. Uprzejmie proszę o przyjęcie obu tych dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-36.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie proszę o zabranie głosu ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa, Adama Glapińskiego w celu złożenia informacji na temat zasad finansowania budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przypominam, że pytanie dotyczyło problemu naliczania przez niektóre spółdzielnie — podkreślam, niektóre, daleko nie wszystkie w kraju, odsetek od kredytów mieszkaniowych zaciągniętych przed końcem ub. roku. Naliczanie to często prowadzi do kwot znacznie przekraczających możliwości finansowe gospodarstw domowych i prowadzi do wzburzenia społecznego. Problem ten pojawił się w związku z wygaśnięciem ważności rozporządzenia Rady Ministrów regulującego udział budżetu państwa w spłacie należnych bankom odsetek w roku ubiegłym. Projekt nowego rozporządzenia był już przygotowany w styczniu. Mam ze sobą odpowiednie dokumenty, które mogę państwu przekazać. W dokumencie pierwszym, z datą 10 stycznia Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa akceptuje ostateczną wersję tego rozporządzenia. W dokumencie drugim, który posiadam, jest pismo Ministerstwa Finansów z 1 lutego, w którym to proponowany jest ostateczny tekst.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Ostatecznie rozporządzenie zostało przyjęte przez wszystkie zainteresowane resorty w końcu stycznia i posiada odpowiednie parafy. W związku z tym minister finansów wysłał pismo do prezesów banków z datą 31 stycznia, w Którym informuje o zasadach przyjętych w tym rozporządzeniu. Przypominam, chodzi o koniec stycznia.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">O tych zasadach i o treści tego rozporządzenia, nie publikując samego rozporządzenia, bo jest ono dokumentem cały czas nie posiadającym mocy prawa, informowaliśmy ze swej strony prasę, radio i telewizję. Nie będę komentował. w jaki sposób telewizja tę informację przekazała. Niemniej robiliśmy to usilnie każdego dnia. I myślę, że nie tylko nasze ministerstwo, ale także wszystkie pozostałe są tym zainteresowane.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Ponieważ wciąż docierały do nas sygnały, że spółdzielnie naliczają odsetki nie uwzględniając ani zasad zeszłorocznych, ani nowych, które powinny im być znane, chociażby z tego tytułu, że zostały opublikowane w obszernym tekście w „Rzeczpospolitej”, i pomimo że naliczanie odsetek przypada na koniec kwartału, korzystając z sugestii przewodniczącego Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej, posła Andrzeja Bratkowskiego, który się upominał o jeszcze bardziej wyraźne przekazanie opinii publicznej treści tego rozporządzenia, 6 lutego wysłaliśmy pierwszy fax do Polskiej Agencji Prasowej, w którym w słowach przystępnych, ludzkim, prostym językiem tłumaczymy treść rozporządzenia. Ponieważ chcieliśmy być pewni, że dotrze to do adresata, następnego dnia rano wysłaliśmy kolejny tekst. I ten tekst wyjaśnia przystępnie zasady udziału budżetu państwa w spłacie odsetek od kredytów zaciągniętych do końca 1990 r. W tekście tym — cały tekst zajmuje trochę więcej niż pół strony — piszemy, że trwają prace nad rozporządzeniem Rady Ministrów dotyczącym kredytów mieszkaniowych zaciąganych w tym roku. Oba rozporządzenia opierają się na założeniu, że miesięczna spłata należnych bankom rat kapitałowych i odsetek nie może przekraczać 25% średnich dochodów gospodarstwa domowego. Na wniosek kredytobiorcy nadwyżka ponad tę kwotę może być kapitalizowana i wtedy podlega wykupowi przez budżet państwa. Podkreślamy w ostatnim zdaniu, że wejście w życie rozporządzenia jest uzależnione od przyjęcia przez Sejm ustawy budżetowej na 1991 r. W ustawie tej są zarezerwowane środki na sfinansowanie operacji wykupu skapitalizowanych odsetek.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Po fax-ie do PAP, obszerny tekst na ten temat ukazał się kolejny raz w „Rzeczpospolitej”. Chciałem przypomnieć, że co tydzień ministerstwo budownictwa organizuje konferencje prasowe na różne tematy, niemniej na każdej z tych konferencji przypominamy o treści tego rozporządzenia. Na ostatniej konferencji, w ostatni poniedziałek — ponieważ nadal dziennikarze interesowali się tym problemem i nadal w telewizji pokazywały się na ten temat alarmujące oświadczenia — rozdaliśmy nawet powielony tekst treści rozporządzenia, choć nie jest to jeszcze oficjalny dokument. Przypominam, stanie się on obowiązującym dopiero po przyjęciu przez Wysoką Izbę ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">To jest wszystko, jeśli chodzi o problem poruszony w skierowanym do mnie pytaniu. Mam nadzieję, że po przyjęciu ustawy budżetowej informacja ta natychmiast zostanie przez spółdzielnie i banki uwzględniona już w całej rozciągłości. Choć przypominam, że obowiązkiem tych, którzy zajmowali się tą kwestią i mieli bezpośredni kontakt z kredytobiorcami, było uwzględnianie tej informacji już od ostatnich dni ostatniego tygodnia stycznia. Całe zamieszanie z tym związane powstało na skutek pewnych trudności w przepływie informacji. Innym rozwiązaniem byłaby tylko możliwość, która zaistniałaby w wypadku, gdyby to rozporządzenie mogło być wyprowadzone bez przyjęcia całej ustawy budżetowej. Na temat tego, czy taka możliwość istniała czy nie istnieją różne opinie prawne. Niemniej zobowiązani byliśmy do przestrzegania tego rozwiązania, które zostało nam zasygnalizowane przez prawników jako właściwe, związane z ustawą o uporządkowaniu stosunków kredytowych.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę obecnie o zabranie głosu...</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#komentarz">(Kilku posłów prosi o głos)</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pan poseł był pierwszy, tak? proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#PosełStanisławSuchodolski">Pani Marszałek! Panie Ministrze! Stanisław Suchodolski, Stronnictwo Demokratyczne. Jestem wdzięczny za rozszerzony zakres informacji ze strony resortu, ale myślę, że problem tkwi nie tylko w braku tego rozporządzenia tkwi przede wszystkim w decyzji prezesa Banku PKO, przekazanym oddziałom wiodącym PKO, w których wstrzymano kredytowanie nowego budownictwa i w sposób drastyczny ograniczono inwestycje kontynuowane, ze względu na brak stabilnych, jasnych i trwałych rozwiązań. Chcę powiedzieć, że wspólnie z panami posłami Borowskim i Nowackim, po otrzymanych sygnałach, przekazaliśmy interpelację jeszcze 6 tego miesiąca, przed wystąpieniem panów posłów na ostatnim posiedzeniu Sejmu. I mam nadzieję, że to, o czym pan minister był łaskaw stwierdzać, dotrze również do prezesa Banku PKO i przede wszystkim on swoją decyzję anuluje. Zresztą pan prezes Krzak ostatnio nawet w telewizyjnym programie „100 pytań” potwierdził w sposób jednoznaczny, że nowe inwestycje budowlane są wstrzymane. To grozi określonymi konsekwencjami.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#PosełStanisławSuchodolski">Chcę przy okazji wskazać na jeszcze jeden problem, który leży jak gdyby w sferze rządowej. To są problemy związane z finansowaniem inwestycji, do których zobowiązane są zakłady gazownicze i zakłady energetyczne tłumaczące się brakiem środków na finansowanie urządzeń stacji TRAFO czy też sieci niskich parametrów.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#PosełStanisławSuchodolski">W woj. opolskim sytuacja jest następująca. Około 400 mieszkań zostało już przygotowanych do zasiedlenia. Niestety, brak tych mediów, ze względu z kolei na brak środków, powoduje, że te mieszkania nie mogą być zasiedlone. Nie chcę rozwijać dyskusji na tematy finansowe, już kończę, ale myślę, że ten sygnał pan minister łaskawie wykorzysta przy podejmowaniu bardzo operatywnych decyzji. I sądzę, że będą tego efekty poprzez określenie jednoznacznego stanowiska w tej sprawie zarówno ze strony resortu... Rozumiem, że rozporządzenie... ale przede wszystkim chodzi o odblokowanie kwestii kredytowania budownictwa mieszkaniowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Janusz Błaszczyk, Stronnictwo Demokratyczne. Panie ministrze, chciałbym zwrócić uwagę, że rzeczywiście projekt tego rozporządzenia wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym Czy on konsumuje je do końca, czy nie, trudno na ten temat coś powiedzieć, ale rzeczywiście zmniejsza to obciążenie. I nawet z racji tego jestem wdzięczny, że ta metodologia została przyjęta Może są w tym projekcie i w wyliczeniach pewne niedoszacowania, np. nie 33% a około 40% będzie wynosiło łączne obciążenie budżetu rodziny, ale to są kwestie do dalszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Natomiast mam uwagę podstawową, zwracałem już panu ministrowi Zdrzałce na to uwagę. Chodzi o tytuł tego rozporządzenia. On wprowadza chaos. Bo mówi się o kredytach, o spłacie odsetek od kredytów mieszkaniowych zaciągniętych do 31 grudnia. Należałoby skonstruować inny zapis — umów kredytowych zawartych do 31 grudnia. Bo mieszkanie oddane 31 stycznia jest w pozycji pustki powietrznej, nie wiadomo co robić, co po 1 stycznia będzie się z tym mieszkaniem działo. Musiałoby być całkiem nowe rozporządzenie — dotyczące kredytów i trzecie o finansowaniu budownictwa w 1991 roku. W tym układzie powinny być trzy rozporządzenia, jeśli tak będzie zapisane, inaczej tego sobie nie wyobrażam.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Ponieważ posiadam, jestem tym szczęśliwcem, który posiada tekst rozporządzenia, chciałbym powiedzieć, że w § 3 ust. 3 nie koreluje w ogóle z § 4. Jest tam istotna kolizja, nie wiem, o co tu chodzi. W § 3 mówi się, że będzie indywidualnie ustalane przez ośrodek pomocy społecznej, a w § 4 mówi się, że obligatoryjnie będą wykupywane te odsetki. Nie rozumiem, czy one są obligatoryjne, czy będzie jeszcze jakaś ingerencja. Bo rozumiem, że gdyby nie było § 3, w tym układzie rozporządzenie jest czytelne. To tyle na ten temat. Faktem jest, że w pewnych wyliczeniach koszty te są troszeczkę niedoszacowane. Koszt m2, który dostałem — 2,5 min zł. Otóż biorąc pod uwagę koszty obsługi kredytowej, kapitałowe kredyty w okresie realizacji będą dużo wyższe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Jerzego Żurawieckiego z OKP.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#PosełJerzyŻurawiecki">Mam prośbę, żeby projekt tego rozporządzenia dotarł do skrytek wszystkich posłów, bo tak się składa, że nie znamy treści rozporządzenia. i łatwiej będzie nam udzielać ewentualnie odpowiedzi wyborcom. I drugie, mój wniosek dotyczył również złożenia wyjaśnień przez ministra finansów, chyba że minister finansów nie ma nic do powiedzenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Czy jeszcze ktoś z państwa chciałby ewentualnie zapytać pana ministra? Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#PosełLechKozaczko">Lech Kozaczko. Panie ministrze, jesteśmy w takiej sytuacji, że właściwie zablokowane są wszelkie inicjatywy dotyczące budownictwa, zarówno podaż działek, co spowodowane jest brakiem środków na zbrojenie terenu, jak również sprawa przetargów. Niestety, przyjęliśmy takie zobowiązanie wobec dysponentów działkami, uniemożliwia dostępność kredytów i możliwość uruchomienia budownictwa przez tych, których nie stać na kupno mieszkali.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#PosełLechKozaczko">I w związku z tym oczekiwałbym od pana ministra wystąpienia z inicjatywą, ogólną koncepcją ruszenia z miejsca z budownictwem. Dałoby to jakąś nadzieję ludziom oczekującym na mieszkania. Jest to problem, z którym spotykamy się na co dzień w działalności poselskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, jeżeli pan minister zechce jeszcze udzielić dodatkowej informacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Oczywiście nie czuję się w obowiązku występować w imieniu prezesa Krzaka, ale myślę, że miałby żal, gdybym nic nie powiedział na temat, który jego dotyczy.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Rzeczywiście niektóre banki wstrzymały się z udzielaniem kredytów, niemniej mam pismo prezesa Krzaka, z datą 2 stycznia 1991 r., w którym mówi się o wstrzymaniu kredytów na dotychczasowych zasadach, ale w tym samym punkcie, w którym się mówi o wydawaniu promes. Banki, wszystkie oddziały zostały przez pana prezesa Krzaka wezwane do kontynuowania kredytowania i udzielania promes. Jest to rozwiązanie, które umożliwiło udzielanie kredytów na takich zasadach, które umożliwiały rozliczanie tych kredytów w momencie uregulowania zasad kredytowania w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Na temat tego, jak poszczególne oddziały i banki realizowały polecenie pana Krzaka, nie czuję się kompetentny wypowiadać. Natomiast pan prezes na pewno będzie to w ten sposób argumentował. W różnych regionach, w różnych bankach na pewno wyglądało to różnie, i wiem, że zamieszanie było duże.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Dziękuję za uwagi dotyczące samej treści rozporządzenia; kserokopie rozporządzenia już teraz przygotuję i przekażę państwu do skrytek.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Natomiast pytanie ogólne dotyczące terenów budowlanych, działek i odpowiednich działań, które ministerstwo, a raczej rząd, bo skala problemu jest tego rodzaju, muszą podjąć. Przekazałem państwu projekt ustawy antykryzysowej, tak to nazywamy. Myślę, że stopień radykalizmu, jakby odwagi, czy chciałoby się powiedzieć, gdybym nie był liberałem — bolszewizmu w projekcie zmierzającym do radykalnego przecięcia podstawowych korków blokujących rozwiązanie kryzysu mieszkaniowego w Polsce, jest tam daleko posunięty.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Gdyby Wysoka Izba uznała, że należy się posunąć jeszcze dalej, to leży w jej uprawnieniach. Niemniej „odetkanie” dwóch podstawowych blokad — związanej z podażą terenów budowlanych, rozwiązanie problemu czekających w tak zwanej spółdzielczej kolejce mieszkaniowej, przyjęcie projektu ustawy anty kryzysowej w zmienionej oczywiście w znacznym stopniu wersji i szacie prawnej, i drugiej bariery polegającej na tym, że nie istnieje w Polsce nowoczesny system kredytu hipotecznego, może zostać dokonane w granicach kilku miesięcy dzięki wspólnemu wysiłkowi wielu ministrów i poprzez zmianę wielu ustaw. Ale to także może się dokonać szybko, bo wiadomo co zmieniać. To będzie, proszę państwa „odetkanie”, które przez kilka najbliższych lat umożliwi dosyć dużą dynamikę budownictwa mieszkaniowego. Każda rodzina powyżej średniej będzie jak gdyby w stanie wejść w ten system.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Natomiast przez długi okres czasu rozumiem 10-lecia i okres kilkunastu lat. Oczywiście, napotykamy na barierę związaną ze stopniem naszej zamożności, z poziomem dochodu narodowego na głowę ludności. Jeżeli nasz dochód narodowy na głowę jest bliski, a według innych wyliczeń niższy niż w Meksyku, to to pokazuje jak gdyby skalę problemu, z którym się musimy uporać.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Najbardziej tragiczne i obciążające nas, jako osoby odpowiedzialne za to co w Polsce się dzieje, jest jednak to, że nie wykorzystujemy możliwości i oszczędności społecznych, które są do wykorzystania. Ta blokada jest paradoksalnie tak wielka, że możemy osiągnąć znaczny sukces w najbliższych latach. Niemniej powtarzam, chociaż jak gdyby chcę smucić na wyrost, po okresie 3–4 lat, po tym boomie mieszkaniowym, jeśli go dokonamy, natkniemy się na barierę związaną ze stopniem naszej zamożności. Nie możemy mieszkać tak jak w RFN, mając na głowę dochód 5-krotnie niższy. I to marzenie jak gdyby musimy odłożyć na jakiś czas, Mam nadzieję, że nie byłbym członkiem rządu, gdybym nie był optymistą w tym względzie. To dotyczy oczywiście innego rządu, no, ale za 2–3 lata to będzie ten okres, kiedy pewien stały wzrost gospodarczy będzie już miał miejsce i wtedy dopiero problem mieszkaniowy będzie się rozwiązywał stopniowo.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Natomiast optymistą można być, co brzmi może paradoksalnie, bo zazwyczaj się mówi odwrotnie, optymistą można być, jeśli chodzi o okres najbliższy, kilku lat. Zdjęcie tych dwóch blokad spowoduje, że w ciągu kilku najbliższych lat sytuacja się radykalnie poprawi. Może się poprawiać już od początku przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Przesłałem państwu materiały i czekam na refleksje oraz opinie na ten temat. Jeśli Wysoka Izba w ogóle nie poprze tego projektu, to sprawa zostanie w ten sposób zamknięta. Jeśli poprze i uzna za stosowne jeszcze przed wyborami tę sprawę rozwiązać, myślę, że wszyscy razem jakaś tam ważną sprawę posuniemy do przodu i przejdziemy razem do historii z adnotacją, że coś w tej sprawie zostało zrobione. Mam nadzieję, że to się zmieści w porządku obrad i w porządku prac Sejmu. O to głęboko apelowałbym, bo problem mieszkaniowy, tak jak to na wszystkich konferencjach prasowych podkreślamy, po problemie obrony suwerenności i niezależności Polski, i potrzebach obronności, powinien być zdecydowanie na drugim miejscu. Mam nadzieję, że minister rolnictwa, zdrowia i inni się nie obrażą, ale taka jest kolejność, bo tak wielkie są tu zaniedbania.</u>
          <u xml:id="u-48.10" who="#MinisterGospodarkiPrzestrzennejiBudownictwaAdamGlapiński">Jeśli chodzi o debaty na temat mieszkaniowy, to pani marszałek była uprzejma mnie wezwać na rozmowę przy kawie i poprosić o zgodę na zorganizowanie w marcu kolejnej debaty mieszkaniowej, forum mieszkaniowego. Chętnie się na to zgodziłem i ministerstwo jest przygotowane do tej debaty. Jeśli Wysoka Izba w tym szczególnym zupełnie momencie znajdzie na to czas i będzie tym zainteresowana, to w początku marca możemy na ten temat dyskutować i formułować jakieś nowe propozycje. Ale tak szczerze mówiąc, właściwie już wszystko wiadomo. Tak naprawdę to wiadomo, co robić. Jest tylko teraz kwestia, żeby przeprowadzić legislację.</u>
          <u xml:id="u-48.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przepraszam bardzo, proponowałabym pani poseł, żeby może przekazać już swoje uwagi do pana ministra w debacie budżetowej, bo tak moglibyśmy tę debatę ciągnąć w nieskończoność jeżeli chodzi o budownictwo: jest to w tej chwili tak nabrzmiały problem. Tak że, jeżeli pani doktór pozwoli, to proszę zawrzeć w swojej wypowiedzi budżetowej te sprawy, dlatego że mamy do tematyki budżetowej zapisanych w tej chwili 100 mówców. Nie chciałabym po prostu przedłużać tej dyskusji, bo sami państwo zdajecie sobie sprawę, że możemy, że tak powiem, stać się Sejmem nieustającym. Tak że — jeżeli oczywiście pani zgadza się ze mną — to bardzo o to proszę.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego prosiłabym też, jeżeli państwo macie jeszcze jakieś uwagi na temat budownictwa mieszkaniowego i mieszkalnictwa w ogóle żeby przekazać je w swoich wystąpieniach budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie proszę uprzejmie o zabranie głosu w imieniu Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej pana posła Jacka Soskę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#PosełJacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej pragnę przedstawić sprawozdanie z przedłożonego przez Radę Ministrów i ministra Tańskiego dokumentu pt. „Polityka rolna w 1991 r. — program działań”.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#PosełJacekSoska">Wysoki Sejmie! Przedstawione przez poprzedni rząd w końcu ubiegłego roku założenia polityki rolnej zostały negatywnie zaopiniowane i nie przyjęte przez Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Na wniosek naszej komisji Sejm uchwałą z 19 grudnia ub. r. zobowiązał rząd do przedstawienia nowego dokumentu uwzględniającego potrzeby rolnictwa i gospodarki żywnościowej na rok 1991 przed drugim czytaniem ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#PosełJacekSoska">Komisja rolnictwa po szczegółowym zapoznaniu się z treścią przedłożonego dokumentu z zadowoleniem stwierdza, iż dotarł on do obywateli posłów i komisji w wyznaczonym terminie oraz przedstawione w nim sposoby i środki realizacji konkretnych działań dają wykładnię realnych możliwości rządu w roku bieżącym. W sprawozdaniu komisji nie pragniemy przedstawiać wszystkich uwag, zastrzeżeń i wątpliwości do wszystkich rodzajów przedstawionego programu działań. Uczynią to posłowie, członkowie komisji, rolnicy, i nie tylko, w toku debaty plenarnej. Pragniemy jednak zasygnalizować istotne sprawy finansowe dla tych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#PosełJacekSoska">Wysoka Izbo! Każdy, najlepszy program nie może być zrealizowany, jeżeli nie będzie dla niego wystarczających środków finansowych, czyli pieniędzy. Podobny los będzie dotyczył i tego programu, ponieważ nie znajduje odzwierciedlenia w przedłożonym przez rząd i przyjętym przez sejmową Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów projekcie ustawy budżetowej. Po optymistycznym exposé obecnego premiera nie tylko posłowie, ale całe rolnictwo i rolnicy oczekiwali z wielką nadzieją na zmiany, na korekty i autopoprawkę rządu premiera Krzysztofa Bieleckiego, która miała wpłynąć na prorolniczy charakter polityki jego rządu. Realia okazały się smutnie prawdziwe. Plus 1,7 bln zł na rolnictwo nie zmieni charakteru tej polityki i nie różni od poprzedniego rządu. Również i dodatkowa suma przyjęta przez Komisję Planu, Budżetu i Finansów pod przewodnictwem pana posła Ryszarda Bugaja, w wysokości 378 mld zł, jest prawie żadna i nie uzupełnia niczego. Suma wydatków, dotacji na rolnictwo w skali całego budżetu to tylko niespełna 3%. I nie należy łączyć dotacji do rent i emerytur rolniczych z dotacjami do rolnictwa i gospodarki żywnościowej, co w sprawozdaniu Rady Ministrów „w założeniach” daje kwotę 8,8% na 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#PosełJacekSoska">Umiarkowany optymizm ministra Tańskiego co do skuteczności tego programu jest nie w pełni podzielany przez naszą komisję. Warunkiem realizacji tego programu działań jest przyjęcie przez Sejm propozycji Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej zmian w ustawie budżetowej na rok 1991 i podwyższenie kwot przeznaczonych na rolnictwo i gospodarkę żywnościową. Mianowicie, na Agencję Rynku Rolnego komisja proponuje utrzymać 2 bln 600 mld zł, w projekcie ustawy budżetowej jest 2 bln 280 mld zł. Na restrukturyzację i modernizację rolnictwa i jego otoczenia wydatki powinny wynosić, zdaniem Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, 2 bln 300 mld zł, w projekcie ustawy budżetowej wynoszą 1 bln 800 mld zł. Na zabezpieczenie bezpośredniego kredytowania, zakupu nawozów i środków ochrony roślin powinien być zdaniem komisji 1 bln 450 mld zł, w projekcie ustawy budżetowej jest kwota 1 bln zł. Zdaniem komisji, na wspieranie zaopatrzenia wsi w wodę, na wspieranie czynów społecznych powinna być kwota minimum 500 mld zł, w projekcie ustawy budżetowej zapisano 228 mld zł. Na pomoc w spłacie części należnych odsetek od kredytów udzielonych na skup produktów rolnych, postęp biologiczny, zakup ziemi na cele rolnicze oraz nakłady inwestycyjne na jej zagospodarowanie powinien być 1 bln 700 mld zł, w projekcie ustawy budżetowej jest kwota 1 bln 350 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#PosełJacekSoska">Na pozostałą działalność w realizacji polityki rolnej w zakresie infrastruktury technicznej i społecznej oraz prowadzeniu polityki regionalnej nie przewidziano w zasadzie żadnych kwot w projekcie ustawy budżetowej. Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej krytycznie odnosi się do założonego programu działania w zakresie ochrony rynku rolnego przed nieuczciwą konkurencją zagraniczną w postaci importu wysoko subwencjonowanych przez EWG artykułów rolnych. Zakładane wprowadzenie ceł antydumpingowych dopiero w połowie roku 1991 doprowadzi do nieodwracalnych strat w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#PosełJacekSoska">Komisja domaga się natychmiastowego wprowadzenia instrumentów ochrony rynku rodzimego, najpóźniej do dnia 1 marca br. Zdaniem Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej istnieją bardzo poważne zagrożenia w zakresie prognoz okresowego skupu płodów rolnych w roku 1991 i to zarówno w produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej. Kwoty przeznaczone natomiast dla Agencji Rynku Rolnego nie gwarantują skutecznego interwencjonizmu państwa w tym zakresie. Ważnym instrumentem w realizacji przedstawionego programu działania jest szybkie uchwalenie I aktów prawnych, stanowiących załączniki do tego programu. Nie przedstawiono jednak hierarchii ważności i nie określono czasu jej wprowadzenia w życie.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#PosełJacekSoska">Z przykrością jednak musimy stwierdzić, iż dogłębna ocena efektywności programu działań na 1991 r. może być dokonana tylko po przedstawieniu rozporządzenia ministra rolnictwa do artykułów ustawy budżetowej, które mimo próśb komisji, nie wszystkie zostały przedstawione do konsultacji. Ministerstwo rolnictwa zrezygnowało z oferty komisji, formy opiniodawczej, doradczej w tych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#PosełJacekSoska">Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej uzależnia przyjęcie programu działań polityki rolnej w 1991 r. od uwzględnienia przez rząd uwag wniesionych przez Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, jak również przyjęcia przez Sejm w ustawie budżetowej poprawek wniesionych przez komisję. Szczegółową treść wniosków mniejszości, wniosków komisji rolnictwa, dotyczących zmian w budżecie, związanych bezpośrednio z programem działań, przedstawi wiceprzewodniczący komisji poseł Ryszard Smolarek w toku dyskusji plenarnej nad budżetem. Nieprzyjęcie przez Sejm poprawek przedstawionych przez Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej będzie sygnałem do głosowania w ustawie budżetowej przeciw jej przyjęciu.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Otwieram dyskusję nad punktami 1, 2 i 3 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Jako pierwszy zabierze głos pan poseł Antoni Pieniążek z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, kolejnym mówcą będzie pan poseł Janusz Maćkowiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#PosełAntoniPieniążek">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Już po raz drugi Wysoka Izba staje przed koniecznością uchwalenia budżetu państwa w warunkach i okolicznościach dość szczególnych. W roku ubiegłym budżet państwa był pochodną zupełnie nowej, bliżej nieznanej strategii społeczno-gospodarczej rozpoczynającej przeobrażenia polskie. Został zaproponowany przez rząd nie dysponujący doświadczeniem w przedmiocie dzieła, którego się podejmował. Upływ konstytucyjnych terminów powodował, że Izba kredytowała w pośpiechu swoje zaufanie koncepcjom i ich autorom.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#PosełAntoniPieniążek">W tym roku propozycje strategii gospodarczej i budżetu złożyli ci, których w większości nie ma w składzie rządu. Pierwsze czytanie ustawy odbyło się jakby bez udziału adresata uwag zgłaszanych w tej Izbie. Z niekłamaną nadzieją wszyscy czekaliśmy na wystąpienie pana premiera, gdyż w nim chcieliśmy odnaleźć odpowiedź na pytania o zmiany, jakie wprowadzi nowy rząd w dotychczasowej strategii gospodarczej, a co będzie przedmiotem kontynuacji.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#PosełAntoniPieniążek">Czekaliśmy, choć temu oczekiwaniu towarzyszyła świadomość, że do koniecznego momentu uchwalenia ustawy budżetowej jest mało czasu na to, aby dokonać w niej radykalnych zmian. Pierwsze czytanie ustawy budżetowej i towarzyszących jej dokumentów, odbywaliśmy więc bez strony najbardziej zainteresowanej, czyli rządu. Dzisiaj, podobnie jak przed rokiem, rozmawiamy o gospodarce i finansach z udziałem rządu, lecz wydaje się, że bez koniecznych w tym względzie doświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#PosełAntoniPieniążek">Poczynione wyżej konstatacje można by uznać za czynnik usprawiedliwiający daleko idącą bierność rządu, po jego utworzeniu, w zakresie korekt ustawy budżetowej. Nie da się jednak tego sposobu rozumowania przyjąć bez poważnych zastrzeżeń. Przede wszystkim dlatego że z wielu źródeł wcześniej płynęły i płyną nadal sygnały ostrzegawcze, wręcz zaniepokojenie o recesję, spadek poziomu życia, rosnące ceny, inflację, spadek budownictwa mieszkaniowego połączony z przekraczającymi wszelkie granice obciążeniami społeczeństwa związanymi z pozyskiwaniem nowych mieszkań, o czym przed chwilą w tej Izbie była mowa. Są to sprawy powszechnie znane. Myślę, że znane także i tym, którzy podjęli się być ministrami w nowym rządzie. Ponadto tak rządzący jak i rządzeni wiedzą, gdyż z faktów tych wynikało poparcie społeczne i zaufanie dla poprzedniego rządu, że ubiegłoroczny program stabilizacyjny opierał się na założeniach, iż spadek produkcji w skali roku nie przekroczy 5 proc., dochód narodowy nie obniży się więcej niż o 3,1%, spadek siły nabywczej płac pracujących w gospodarce uspołecznionej nie przekroczy 20%, a wzrost cen na koniec roku nie będzie przekraczał 140%. Sejm dwukrotnie zwracał uwagę poprzedniemu rządowi w uchwałach z 23 lutego i 24 maja o konieczności wywiązania się z tych zadań, które nałożył na rząd przyjęty program. Z tego chociażby względu możemy dzisiaj postawić pytanie — no i co z tymi uchwałami?</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#PosełAntoniPieniążek">Rząd poprzedni chyba z ostrożności nie przedstawił żadnego dokumentu, który mógłby orientować Wysoką Izbę o przewidywanym wykonaniu tych podstawkowych wskaźników, przynajmniej w najważniejszych pozycjach. Dzisiaj już wiadomo, że nastąpiła obniżka dochodu narodowego o 12%, spadek płac realnych o blisko 30%, bezrobocie znacznie przekroczyło 1 mln osób. Spadek produkcji przemysłowej w stosunku do 1989 r. wyniósł 23%, produkcji budownictwa o 9%, poziom inflacji w ostatnich miesiącach, w przeliczeniu na skalę roczną, wynosi od 70% do 80%. Wzrost cen zamiast 140% osiąga 349% W budownictwie mieszkaniowym odnotowano spadek o 12%. Te i tym podobne fakty zauważyć musi każdy, kto tkwi w polityce. Odnotować je powinien także i rząd, bez względu na to jak długo jest władzą wykonawczą. Z tą jednak różnicą, że on — a więc rząd — musi wyciągnąć z tych faktów politycznych określone wnioski.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#PosełAntoniPieniążek">W czasie pierwszego czytania ustawy budżetowej wielu posłów zwracało uwagę na fakt, iż nie jest grzechem popełnianie błędów, ale ich powtarzanie. Członków Rady Ministrów w tym składzie w czasie pierwszego czytania nie było na sali obrad w ławach rządowych. Pozwalam więc sobie prawdę tę przypomnieć. Na różnego rodzaju symptomy zwiastujące te niebezpieczne tendencje klub, w imieniu którego przemawiam, zwracał uwagę wielokrotnie poprzedniej ekipie rządowej. Początkowo dowody niepowodzeń opatrywaliśmy znakami zapytania, później dawały one podstawę do coraz bardziej uzasadnionej krytyki. Z krytyki tej nie zamierzamy rezygnować dzisiaj. Nowy rząd bowiem nie podjął wystarczającej próby korekt tego, co pilnie — naszym zdaniem — korygować należy. Oznacza to, iż dla rządu całoroczne testowanie w praktyce teoretycznych założeń programu, zwanego stabilizacyjnym, nie było wystarczającym okresem weryfikującym to co w nim prawdziwe, a co fałszywe.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#PosełAntoniPieniążek">Nie odpowiedział zatem jasno i przekonująco na te pytania, które dotyczą strategii gospodarczej, a wokół niej — naszym zdaniem — powinna się ogniskować dzisiaj dyskusja. Nowy rząd nie odniósł się także do tego, jaka jest jego ocena społecznych i gospodarczych skutków realizowanej dotychczas strategii gospodarczej. Mój klub nie zgadza się z tym, lub nie podziela tych ocen w pełni, co o skutkach wdrażania programu stabilizacyjnego napisano w przedłożonych Izbie dokumentach, lub z częścią tego, co z trybuny sejmowej mówił w czasie pierwszego czytania projektu minister Osiatyński. Pragniemy zauważyć, że to co rząd uważa za swoje sukcesy, nie ma w żadnym wymiarze cech trwałości, a wręcz odwrotnie, łatwo zauważyć można dominację do osłabiania równowagi budżetowej a nie jej utrwalania w miarę upływu czasu, tendencję do wzrostu inflacji a nie jej spadku. Zjawiska te wywołują nasz niepokój.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#PosełAntoniPieniążek">Jako klub, w pełni podzielamy ocenę jednego z mówców w czasie pierwszego czytania projektu ustawy, że pozytywy osiągnięte w trakcie wdrażania programu gospodarczego są słabe i słabną z upływem czasu, negatywy zaś silne, z tendencją do wzrostu tej siły. Bo jak inaczej komentować procesy recesyjne w gospodarce, rosnące stale bezrobocie, powolność procesów prywatyzacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#PosełAntoniPieniążek">W niedawnym wystąpieniu pana premiera w Izbie nie doszukaliśmy się ocen tego stanu rzeczy. Mówił o tym w imieniu klubu pan poseł Cimoszewicz. Jednakże zapowiedź kontynuacji programu z dokonaną w nim jedynie kosmetyką, w tym stanie rzeczy, może brzmieć niebezpiecznie.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#PosełAntoniPieniążek">Wysoka Izbo! Mamy świadomość tego, iż zmiana rządu w czasie prac nad budżetem państwa, a przede wszystkim nad założeniami polityki gospodarczej i społecznej, której budżet jest pochodną, nie sprzyja ani poprawie przedłożonych propozycji, ani wyborowi najwłaściwszych rozwiązań. Sejm występuje jednak w roli recenzenta tego, co zostaje mu zaprezentowane. W autopoprawkach przedłożonych przez nowy rząd zaprezentowano nam jedynie korekty i przesunięcia liczbowe. Rząd nie odniósł się zupełnie do dokumentu o podstawowym dla budżetu znaczeniu. Nie przedstawił autopoprawek do programu gospodarczo-społecznego. Nie uczynił żadnej korekty jego założeń, nie odpowiedział nam, jaki jest jego stosunek do uwag NIK i Senatu, łączących się z tym programem.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#PosełAntoniPieniążek">Recenzja zatem tych propozycji budżetowych jeszcze i z tego powodu musi być surowa, krytyczna i w tej sytuacji od rządu wymagająca. Izba bowiem miała prawo oczekiwać, po sformułowaniu nowego rządu, że przedstawi on jej alternatywne rozwiązania, konkurencyjne do przedłożeń poprzedniego rządu, dość zgodnie przecież krytykowanych. Dzisiaj mielibyśmy sposobność wybierać jedną z dwóch zaprezentowanych koncepcji. Nic takiego jednak nie nastąpiło.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#PosełAntoniPieniążek">Zdajemy sobie sprawę z tego, że budżet w każdej sytuacji musi być kompromisem, nieraz bardzo bolesnym, między tym co traktujemy jako potrzeby, a tym co możliwe do sfinansowania. Ale przy tej okazji nie możemy zapomnieć także o tym, o czym już wielokrotnie przekonały nas różne fakty polityczne, że w życiu publicznym musimy liczyć się zarówno z posiadanymi pieniędzmi, jak i ze społecznymi nastrojami, oczekiwaniami i społeczną wytrzymałością.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#PosełAntoniPieniążek">Stąd mówiąc o wariantowości rozwiązań nie mamy na myśli mnożenia celów społecznych do finansowania. Ten zabieg zawsze będzie prowadził do deficytu budżetowego, którego wszyscy chcielibyśmy uniknąć. Mimo że pole manewru jest ograniczone, wariantowość mogłaby polegać na zaproponowaniu konkurencyjnego do poprzedniego katalogu priorytetów, wpisując na czołowe pozycje działania zmierzające do szybkiego zatrzymania recesji i pobudzenia gospodarki śmielej i szerzej zakreślić skalę interwencji państwa w sferze produkcji rolnej i budownictwa mieszkaniowego. Założyć na przykład znacznie korzystniejsze warunki funkcjonowania przedsiębiorstw państwowych, niż mają one obecnie. Wyraźne określenie priorytetów pozwoliłoby na sprawdzenie czy mają one potwierdzenie w liczbach i rozwiązaniach systemowych.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#PosełAntoniPieniążek">W imieniu klubu, podczas pierwszego czytania projektu ustawy, zapowiadaliśmy konieczność weryfikacji programu społeczno-gospodarczego, który to sprawdzany był przez rok empirycznie. Można więc z tego faktu wyciągnąć wnioski, a on powinien stanowić punkt wyjścia do dzisiejszej dyskusji. Dzisiaj możemy stwierdzić, że nie wyciągnięto nauk w zadowalającym stopniu na co zwracałem już uwagę Wysokiej Izby wcześniej, ze znacznego odchylenia od planowanych rezultatów tegoż programu mającego być stabilizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#PosełAntoniPieniążek">Martwi nas szczególnie to, że mamy uchwalać ustawę, która w dalszym ciągu, i to w większym niż w ubiegłym roku stopniu, dokonuje drenażu państwowych przedsiębiorstw. Póki co, głównego wytwórcę dóbr narodowych, podlegających podziałowi. Wzrasta nie tylko nominalnie dywidenda, podatek dochodowy, ale i udział obciążeń, akumulacji i zysku, dobija uchwalony przez Wysoką Izbę popiwek. Jeśli dodamy do tego drogi kredyt, gdyż środki własne konsumowane są obciążeniami, to nie tylko wątpliwa staje się deklarowana przez rząd zapowiedź wychodzenia z recesji gospodarczej, lecz jawi się niemal pewność jej powiększania. W naszym przekonaniu nie są wystarczające zaproponowane środki i sposoby wychodzenia z recesji. Prywatyzacja i komercjalizacja sektora państwowego nie mogą być jedynymi instrumentami ożywienia gospodarczego, skoro sam rząd zakłada, że dopiero w ciągu trzech lat zostanie sprywatyzowanych 50% przedsiębiorstw państwowych. Potrzebne są środki doraźne. Jako jeden z nich widzimy właśnie konieczność znacznego rozluźnienia gorsetu restrykcji finansowych przedsiębiorstwa państwowego. Jesteśmy przekonani, że owocowałoby to znacznym wzrostem produkcji.</u>
          <u xml:id="u-52.15" who="#PosełAntoniPieniążek">Brak pełnego rozeznania w wykonaniu budżetu za rok 1990, a nawet orientacji w tym przedmiocie, nie pozwala formułować twierdzeń ponad wszelką wątpliwość. Jednakże wydaje się nam, że główne pozycje po stronie dochodów budżetu mogą budzić wątpliwości co do ich realności. Zbyt duży nacisk położono na aktywizację dochodów podatkowych. Chcielibyśmy życzyć rządowi, i nam wszystkim zresztą, aby zapowiadany i założony ogólny wzrost cen towarów i usług w 1991 roku nie przekroczył 52%, aby zmaterializował się zakładany wskaźnik wzrostu produkcji — 5,5%. Nie wydaje się nam jednak to realne, tym bardziej że w przedłożonych dokumentach nie znajdujemy elementów, które uzasadniałyby takie przewidywania z dostateczną wiarygodnością. Potwierdzeniem tych obaw jest spadek produkcji przemysłowej w styczniu br. w porównaniu ze styczniem ubiegłego roku o prawie 2%.</u>
          <u xml:id="u-52.16" who="#PosełAntoniPieniążek">Uchwalany dzisiaj budżet państwa rysuje wyraźnie obraz kłopotów w 1991 roku. Mimo że budżet w roku 1990 od kłopotów nie był wolny, to w jednym miejscu różni się on całkowicie od budżetu roku 1991. Uchwalać go powinniśmy więc z pełną w tej materii świadomością. W 1990 roku całość dochodów budżetu pochodziła z bieżącej działalności państwa. Budżet 1991 roku po raz pierwszy zaczyna korzystać ze sprzedaży mienia skarbu państwa przeznaczając te przychody na pokrycie ogólnych, bieżących wydatków.</u>
          <u xml:id="u-52.17" who="#PosełAntoniPieniążek">Przekazanie budżetowi całości przychodów spodziewanych z prywatyzacji świadczy niewątpliwie o trudnej jego sytuacji, ale zarazem jest świadectwem pasywności koncepcji, na której cała filozofia budżetu się opiera. Ta koncepcja nie rozwiązuje nam ani swoistej kwadratury koła, tym bardziej nie daje odpowiedzi na pytanie, jak zachować równowagę budżetu zaspokajając mocno artykułowane, różne potrzeby społeczne, i to w sytuacji sztucznie tłumionej inflacji i pogłębiających się procesów recesyjnych. Co więcej, daje się już dzisiaj przewidzieć, że ta właśnie koncepcja nie tylko nie daje tej odpowiedzi obecnie, ale tym bardziej nie da w przyszłości, jeśli wszystkie te tendencje zachowają się.</u>
          <u xml:id="u-52.18" who="#PosełAntoniPieniążek">Budżet po stronie wydatków charakteryzuje się również względnie dużą dynamiką, jak na nasze możliwości ich zaspokajania. Ta dynamika wydatków bieżących z jednej strony może nie znaleźć pełnego pokrycia w prognozowanych optymistycznych przychodach, o czym już mówiłem, z drugiej zaś po stronie wydatków nie zdołaliśmy zapisać wielu, jakże słusznych społecznie i uzasadnionych pozycji, z taką determinacją zgłaszanych przez panie posłanki i panów posłów na posiedzeniach wielu komisji. Bez mała w każdym przypadku podejmowaliśmy decyzje kojarząc chęci z możliwościami.</u>
          <u xml:id="u-52.19" who="#PosełAntoniPieniążek">Wnikliwe] analizie moglibyśmy dzisiaj poddawać sam podział wydatków. Na pewno nie obeszłoby się bez uwag krytycznych, szczególnie dlatego że w niektórych działach ma miejsce drastyczne okrojenie wydatków, dla innych kasa państwowa jest szeroko otwarta.</u>
          <u xml:id="u-52.20" who="#PosełAntoniPieniążek">Likwidacja budżetów wojewódzkich, jako ogniwa tworzącego zbędne przepływy finansowe wewnątrz systemu budżetowego, jak to w swoim wystąpieniu określił pan minister Osiatyński, spowodowała zawieszenie w próżni wielu tak zwanych inwestycji wojewódzkich, będących zbyt dużymi, aby mógł je udźwignąć budżet samorządowy, a zbyt lokalnymi, aby zdołały się przebić do katalogu inwestycji centralnych. W wielu województwach będą mieli o to pretensje nasi wyborcy i władze lokalne.</u>
          <u xml:id="u-52.21" who="#PosełAntoniPieniążek">Takich i temu podobnych drobiazgów mógłbym w budżecie znaleźć więcej. Nie czynię tego mając świadomość, iż budżet państwa w każdych warunkach jest liczbowym wyrażeniem pewnej strategii gospodarczej, odzwierciedleniem preferowanych celów społecznych i przyjętych priorytetów. Zatem dyskusja z liczbami jest czymś wtórnym, pochodnym, ich przemieszczanie i lokowanie musi mieścić się w przyjętych wcześniej nominałach. Z tych to właśnie względów, wiele miejsca poświęcam koncepcjom, mniej zaś samym liczbom.</u>
          <u xml:id="u-52.22" who="#PosełAntoniPieniążek">Panie i Panowie Posłowie! Czytając uważnie omawiane dzisiaj dokumenty, a nawet porównując je z analogicznymi materiałami roku ubiegłego, jeszcze jedna rzecz ich dotycząca zwróciła naszą uwagę. Jest nią nazwa jednego z dokumentów. W ubiegłym roku omawialiśmy łącznie z budżetem państwa założenia polityki „społeczno-gospodarczej”, dzisiaj dyskutujemy nad założeniami polityki „gospodarczo-społecznej”. Zadawaliśmy więc sobie pytanie, czy ma tutaj miejsce przypadkowa zupełnie zmiana kolejności, czy też ta kolejność zmieniona została świadomie i ma oznaczać zupełnie różne, niż w roku ubiegłym, rozłożenie określonych akcentów. Skłonni jesteśmy twierdzić, że kolejność elementów w nazwie dokumentu, nie jest przypadkowa. Treść dokumentu, jakim są owe „Założenia polityki...” wyraźnie potwierdza, że polityka społeczna została potraktowana drugorzędnie, czasem wręcz po macoszemu, poprzestając na hasłowych ujęciach, bez próby jakiejkolwiek konkretyzacji celów w formie ujęć liczbowych. Tę tezę potwierdzają zarówno założenia polityki mieszkaniowej, dowodzące spadku budownictwa mieszkaniowego do poziomu lat sześćdziesiątych, jak i skala aktywności państwa działającego na rzecz czy to likwidacji strukturalnego już u nas bezrobocia, czy wreszcie wielkości pomocy 'finansowej jednostce chcącej uczestniczyć w gospodarce rynkowej na własny rachunek. Ten programowy zamysł przyjmowanego dziś dokumentu nie zyskuje ani naszej akceptacji, tym bardziej naszego poparcia.</u>
          <u xml:id="u-52.23" who="#PosełAntoniPieniążek">Biorąc pod uwagę zaprezentowane tutaj opinie, a nade wszystko zastrzeżenia, dylematy oraz przedstawione propozycje, klub, w imieniu którego zabieram głos, nie jest w stanie przyjąć na siebie współodpowiedzialności za realizację tych koncepcji gospodarczych i opartego na nich budżetu państwa. Inaczej mówiąc, klub nie może złożyć oświadczenia, jak to zwykle z tego miejsca się czyni, co zresztą robiliśmy wielokrotnie, że popiera projekt ustawy i będzie optował za jej uchwaleniem. Sądzę, że wady tego aktu wykazaliśmy ponad wszelką wątpliwość.</u>
          <u xml:id="u-52.24" who="#PosełAntoniPieniążek">Bez satysfakcji, co prawda, ale w pełni klub podziela oceny, troski i zmartwienia zawarte w opiniach wielu komisji sejmowych. Mamy na myśli stanowisko komisji rolnictwa, edukacji, zdrowia, budownictwa wskazujących na skutki przyjęcia ustawy budżetowej dotyczące mieszkalnictwa, rent i emerytur, funkcjonowania całej sfery budżetowej, a więc szkół, szpitali, placówek kultury itp.</u>
          <u xml:id="u-52.25" who="#PosełAntoniPieniążek">Także w pełni zgadzamy się z oceną zawartą w projektach uchwał przygotowanych w Wysokiej Izbie przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, a dotyczących założeń polityki gospodarczo-społecznej, programu gospodarczego i projektu ustawy budżetowej. Z wielką nadzieją patrzymy na te sformułowania projektu uchwał, które nakładają na rząd obowiązek dokonania oceny realizacji programu stabilizacyjnego w 1990 roku, oceny rozwoju sytuacji gospodarczej w I kwartale 1991 roku i w oparciu o tę ocenę skorygowania wzmiankowanych założeń i programów. Klub mój zgłasza już dzisiaj gotowość konstruktywnego współdziałania służącego naprawie tych dokumentów, uwolnienia ich od wad, które w naszej ocenie dzisiaj one zawierają.</u>
          <u xml:id="u-52.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Janusza Maćkowiaka z Polskiego Stronnictwa Ludowego; kolejnym mówcą będzie pan poseł Jerzy Osiatyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Poselski PSL, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, od początku X kadencji Sejmu podkreślał w swojej działalności wagę rolnictwa i gospodarki żywnościowej w całej gospodarce narodowej. Nasze wystąpienia w sprawach rolnictwa, wsi i wyżywienia narodu nie zawsze znajdowały zrozumienie, a tym bardziej poparcie. Odczytywani byliśmy jako ci, którzy walczą o partykularne interesy rolników i wsi, nie widząc innych grup społecznych. Upór, z jakim walczyliśmy o sprawy wyżywienia narodu traktowany był przez wielu jako ściana płaczu, bądź jako forma walki politycznej Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Za efekt tych wysiłków można jednak uznać przyjęcie w tej kadencji przez Sejm dwóch uchwał dotyczących rolnictwa oraz ustaw dotyczących problematyki gospodarczej i społecznej rolnictwa i wsi, w tym ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Muszę jednak powiedzieć, że świadomość wagi rolnictwa i gospodarki żywnościowej znajduje wreszcie pewne zrozumienie w podejmowanych przez rząd decyzjach. Oceniana dziś przez Wysoką Izbę, a przedłożona przez rząd „Polityka rolna w 1991 r. — program działań” jest w pewnym stopniu tego dowodem. Nie oznacza to, że przyjmujemy go bez zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Wysoka Izbo! Za pozytywne cechy rozpatrywanego dziś dokumentu należy uznać podejmowane próby zwiększania środków na cele rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz poszukiwanie właściwych form realizacji tego programu. Same hasła o roli wolnego rynku i zmian własnościowych stają się dogmatami, jeżeli nie wprowadzimy odpowiednich środków realizacyjnych. Uznajemy za słuszne stanowisko rządu w sprawie przewidywanego wprowadzenia ceł ochronnych. Rolnictwo w krajach EWG jest wysoko subwencjonowane. Rozumiemy, że działania doraźne, jakie rząd proponuje na rok 1991 są niezbędne, ale jednocześnie zmuszeni jesteśmy zwrócić uwagę, że skuteczność tego programu będzie bardzo ograniczona. Nie usuwa on bowiem, ani nawet nie osłabia, głównych przyczyn dekoniunktury w rolnictwie. Nadal niektóre założenia polityki rolnej nie są jasno sformułowane.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Klub Poselski PSL przyjmuje zasadę, w myśl której władze kraju odpowiadają za wyżywienie narodu. Zakres i charakter tej odpowiedzialności będą się zapewne zmieniały.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Mogą być przedmiotem dyskusji różnych partii politycznych. Niemożliwe są jednak do przyjęcia programy, które takiej odpowiedzialności nie przewidują.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Wysoki Sejmie! Obecna sytuacja w rolnictwie jest trudna. Nastąpiła znaczna jego dekapitalizacja. Zakup nawozów mineralnych w 1990 r., pod zbiory 1991 r., wyraził się wskaźnikiem około 25% zakupu w latach minionych. Powtarzanie się tej sytuacji w kolejnych latach doprowadzić musi do zasadniczego spadku plonów roślin uprawnych. W kolejnych zaś latach spowoduje import zbóż i spadek produkcji zwierzęcej. Uruchomiona została więc spirala spadku produkcji rolnej. Jest to bardzo groźna sytuacja.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Jednym z najbardziej niebezpiecznych zjawisk dla polskiego rolnictwa jest spadek pogłowia bydła.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Rolnictwo ponosi wielki ciężar kryzysu, setki tysięcy chłopów robotników otrzymało zwolnienia z pracy; jako właściciele gospodarstw nie mogą korzystać z zasiłków dla bezrobotnych. Nie obciążają więc funduszów państwowych. Rolnictwo kolejny raz przejmuje w dużej części ciężar kryzysu zrodzonego w innych gałęziach gospodarki. A co będzie, jak zaczną w br. bankrutować gospodarstwa chłopskie?</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Wysoki Sejmie! Reasumując, chciałbym podkreślić, że program, niestety, można ocenić jako w dużym stopniu nie odpowiadający i nie rozwiązujący szeregu ważnych spraw rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Uważamy, że proponowane na 1991 r. środki działania są niedostateczne i nie będą w stanie przeciwdziałać skutecznie narastającym zagrożeniom. Krytycznie oceniamy dotychczasową politykę gospodarczą wobec rolnictwa i całej gospodarki żywnościowej i w dalszym ciągu uważamy, że konieczne są zmiany tej polityki. Szczególnie odnosi się to do wadliwej polityki finansowej, w tym kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Nie można uznać, w świetle obecnej sytuacji gospodarczej, że jedynie słuszna, skuteczna i efektywna jest polityka gospodarcza zmierzająca za wszelką cenę do walki z inflacją. Sądzę, w oparciu o opinie znawców tej problematyki, że twórcy polityki gospodarczej walkę z inflacją podejmują zbyt jednostronnie. Ogromnym zagrożeniem dla dalszego rozwoju gospodarczego, w tym także rolnictwa, jest duże i narastające bezrobocie, spadek produkcji, niedostateczne wykorzystanie potencjału produkcyjnego itp.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Panie i Panowie Posłowie! Wydatki budżetu państwa, o czym świadczy rozpatrywany dziś projekt na 1991 r., wzrastają w liczbach bezwzględnych i relatywnie. Jeżeli jednak rozmiary dotowania rolnictwa rozpatrzymy z uwzględnieniem inflacji i obecnie wysokiego ruchu cen, to musimy stwierdzić, że nie będzie większego wsparcia rolnictwa. Oczywiście, nie można pomijać realiów budżetowych i bezsensu powiększania jego deficytu. Chodzi jednak o to, by mieć świadomość, że wsparcie realne będzie niższe i z tym przyjdzie nam działać w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#PosełJanuszMaćkowiak">W zakresie postępu biologicznego i produkcji roślinnej i zwierzęcej należy się liczyć z dalszym regresem. Regres ten trwa już prawie przez cały okres lat osiemdziesiątych. Przykładem szczególnie dobitnym jest stałe zmniejszanie się zakupu przez rolników materiału siewnego i sadzeniaków.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Sprawa dotowania doradztwa i jego organizacja jest wysoce niejasna. Najpierw zreorganizowano, podzielono, dokonano redukcji pracowników, obecnie zaś w dokumencie mówi się, że przejmą to izby rolnicze. Dlaczego więc im nie pozostawiono decyzji co do organizacji doradztwa?</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Negatywnym zjawiskiem jest zaniedbywanie w rolnictwie nakładów inwestycyjnych. Rok 1991 będzie już kolejnym od szeregu lat, kiedy zakres rzeczowy melioracji nie pokrywa potrzeb odtwarzania i modernizowania zdekapitalizowanych urządzeń. Do tego dochodzą braki w zakresie budowy wałów przeciwpowodziowych, nie mówiąc już o wręcz zanikowej sprawie nawodnień. Pomija się w ogóle sprawę elektryfikacji a przede wszystkim reelektryfikacji.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Mamy dużo wątpliwości, czy niedostateczne środki z budżetu centralnego na rzecz rolnictwa i gospodarki żywnościowej zostaną w znacznym stopniu uzupełnione ze środków będących w dyspozycji samorządu terytorialnego. Wiadomo bowiem powszechnie, że ma on zbyt duże zadania i zbyt małe źródła dochodów. Poważnym, a nawet podstawowym źródłem finansowania rolnictwa powinien być kredyt. Jest to praktyka stosowana w zasadzie w większości państw, chociaż w tych państwach nie tylko kredyt spełnia podstawową rolę w finansowaniu rolnictwa. W tym miejscu należy dodać, że domagamy się cen gwarantowanych.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#PosełJanuszMaćkowiak">W zakresie polityki kredytowej na 1991 r. szuka się różnych słusznych kierunków działania. Nie porusza się jednak m.in. ujemnego wpływu na gospodarkę zapasami u producentów rolnych, w jednostkach skupu, przetwórstwa rolno-spożywczego, handlu żywnością. Przy obecnej polityce kredytowej nikt nie chce finansować utrzymywania zapasów. Oczywiście, główne tego konsekwencje ponoszą producenci rolni, przemysł rolno-spożywczy a następnie konsumenci. Bez przełamania tej wadliwości wszystkie działania Agencji Rynku Rolnego nie mogą być w pełni skuteczne.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Rząd i przedstawiciele Międzynarodowego Funduszu Walutowego argumentują, że stopa procentowa kredytów musi być jednakowa dla wszystkich podmiotów gospodarczych. Nie jestem o tym przekonany. Myślę, że jest potrzeba i możliwość zróżnicowania stopy procentowej kredytów. Zrozumiałe, że nie wszystkim udzielić można preferowanych pożyczek, ale ulgowe kredyty na zakup niektórych środków do produkcji rolnej powinny się znaleźć.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Dlaczego ciężary wynikające z trudnego okresu przejściowego ma ponosić wyłącznie rolnictwo? Przemysł w ostatnim czasie podniósł ceny niektórych wyrobów o sto i więcej procent. Rolnik zaś, który w styczniu ub. roku sprzedawał pszenicę po 90–100 tys. zł za kwintal, dziś szuka możliwości sprzedania jej po 70–80 tys. zł za kwintal. Czy można w tych warunkach domagać się równej stopy procentowej od kredytów dla przemysłu i rolnictwa? Czy nie należałoby rozważyć możliwości na przykład sezonowych ulg w oprocentowaniach kredytów na niektóre środki produkcji rolnej?</u>
          <u xml:id="u-54.18" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Wysoka Izbo! Rolnictwo jest najszerszym i najpewniejszym rynkiem zbytu dla polskiego przemysłu. Jego wsparcie, jeżeli jest uwarunkowane inwestowaniem i nakładami, tworzy koniunkturę w przemyśle. Ta funkcja wsi i rolnictwa wymaga szczególnego potraktowania.</u>
          <u xml:id="u-54.19" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Zachodzi potrzeba szybkiego uporządkowania wielu kwestii mających znaczenie ustrojowe. Pilnego uporządkowania wymaga przede wszystkim kwestia spółdzielczości rolniczej. Niewłaściwe drogi — „odpaństwowienia” spółdzielczości sprawiły wrażenie, że Rzeczypospolita nie widzi żadnego miejsca dla spółdzielczości rolniczej. Gminne spółdzielnie, SKR-y, spółdzielnie ogrodnicze, spółdzielnie mleczarskie są zupełnie zdezorientowane co do swej przyszłości. Trzeba określić miejsce spółdzielczości rolniczej w naszej gospodarce, co jest szczególnie aktualne w okresie dyskusji sejmowej nad nowym prawem spółdzielczym.</u>
          <u xml:id="u-54.20" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Jeśli stoimy konsekwentnie na stanowisku, że prywatyzacja powinna być prowadzona wedle kryteriów ekonomicznych, a nie politycznych, mam na myśli państwowe gospodarstwa rolne, to jedynym zadaniem rządu oraz parlamentu jest stworzenie norm prawnych, które możliwości takie dadzą. I nic więcej. Reszta spraw, a więc konkretne decyzje jednostek gospodarczych, powinny wynikać z rachunku ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-54.21" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Chłopi są potencjalnymi akcjonariuszami zakładów przemysłu rolno-spożywczego. Staną się oni akcjonariuszami jeżeli koncepcja prywatyzacji zakładu będzie dostosowana do chłopskich interesów i chłopskich możliwości. Polityka rolna rządu powinna lansować między innymi udział chłopów w prywatyzacji zakładów przemysłu rolno-spożywczego. Służyć to będzie temu przemysłowi i rolnictwu. Rolników należy wciągać do tworzenia nowego ustroju przez udostępnienie im akcji przemysłu spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-54.22" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Wysoki Sejmie! Klub Poselski PSL jest zdania, że projekt budżetu państwa na 1991 rok, w części dotyczącej rolnictwa, nie w pełni wystarcza na pokrycie deklarowanych przez rząd dążeń do przełamania negatywnych zjawisk w rolnictwie i tworzenia sprzyjających warunków do jego rozwoju. Klub nasz będzie popierał wszystkie dobre inicjatywy rządu zmierzające do poprawy sytuacji w rolnictwie i w całej gospodarce narodowej w kierunku lepszego zaspokojenia potrzeb żywnościowych ludności, nawet w sytuacji, gdy ani jeden ludowiec nie będzie znajdował się w składzie rządu.</u>
          <u xml:id="u-54.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Osiatyńskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Mieczysław Gil.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#PosełJerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedłożony Sejmowi projekt ustawy budżetowej oraz „Założenia polityki gospodarczo-społecznej na rok 1991” pokazują, co rząd zamierza osiągnąć w sferze produkcji i podziału dochodu narodowego w bieżącym roku oraz jakimi narzędziami te zamierzenia pragnie realizować, Wysoka Izba rozstrzygnie, czy akceptuje te podstawowe cele i czy proponowane narzędzia polityki gospodarczej uważa za skuteczne.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#PosełJerzyOsiatyński">W omawianych dokumentach na pierwsze miejsce wysuwają się trzy wzajemnie warunkujące się cele.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#PosełJerzyOsiatyński">Po pierwsze, stabilizacja osiągniętej w ubiegłym roku, ale stale dość płytkiej równowagi gospodarczej, przy jednoczesnym ograniczeniu inflacji.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#PosełJerzyOsiatyński">Po drugie, przełamanie recesji i zapoczątkowanie długofalowego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#PosełJerzyOsiatyński">Po trzecie, budowa systemu gospodarczego opartego na zasadach gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#PosełJerzyOsiatyński">Jednocześnie o poziomie usług społecznych w dziedzinie edukacji, ochrony zdrowia, kultury a także o wydatkach na ochronę środowiska, na komunalne budownictwo mieszkaniowe itp. mają decydować możliwości finansowe państwa. One też wyznaczają główne cele polityki społecznej: możliwości realnego wzrostu rent i emerytur, ograniczania negatywnych społecznych konsekwencji bezrobocia, osłony socjalnej dla grup społecznie najsłabszych, poprawy warunków pracy.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#PosełJerzyOsiatyński">Tak ogólnie sformułowanym celom i priorytetom polityki gospodarczej rządu Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna udziela poparcia. Mamy jednak zasadnicze wątpliwości czy cele te będzie można zrealizować za pomocą proponowanych przez rząd instrumentów. Nie dotyczy to tylko instrumentów polityki gospodarczej, dotyczy to zwłaszcza działania w warunkach, które prowadzą do destabilizacji podstawowych instytucji życia publicznego: Sejmu, Senatu, rządu, a także samego urzędu prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#PosełJerzyOsiatyński">W obszarze polityki makroekonomicznej, która zdaniem rządu ma zapewnić realizację wspomnianych celów — stabilizację równowagi przy ograniczaniu inflacji, przełamanie recesji i budowę nowego systemu gospodarczego — głównym zadaniem ma być umacnianie stabilizacji pieniądza i jego wymienialności. W istocie jednak stabilizację pieniądza i utrzymanie jego wymienialności rząd traktuje jako cel sam w sobie. Temu została podporządkowana polityka budżetowa i dojmujące dążenie do niemal zupełnego wyeliminowania deficytu budżetu państwa, rzędu tylko 0,5% planowanych wydatków. Temu podporządkowano politykę zmniejszania zakresu cen kontrolowanych przez państwo, dalszego ograniczania dotacji i prowadzenia walki z inflacją, głównie za pomocą hamulca pieniężnego, to jest przez zrównoważony budżet i rygorystyczną kontrolę nad ilością pieniądza w obiegu. Temu wreszcie podporządkowano politykę kontroli wzrostu wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#PosełJerzyOsiatyński">Prawda, dzięki bardzo głębokiej dewaluacji złotego na przełomie ub. roku, mimo niemal 3,5-krotnego wzrostu cen detalicznych, wymienialność waluty nie była ani przez chwilę zagrożona. Jednak w dziedzinie walki z inflacją i wymuszania poprawy efektywności gospodarowania te czysto monetarne instrumenty polityki gospodarczej, począwszy od drugiego kwartału ubiegłego roku, okazywały się coraz mniej skuteczne. Mimo to w przedkładanych dokumentach rząd proponuje „więcej tego samego”.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#PosełJerzyOsiatyński">Można mieć zasadnicze wątpliwości, czy ta recepta okaże się skuteczna. Jest ona obliczona na działanie w warunkach konkurencji, która uniemożliwia swobodne przenoszenie każdego wzrostu kosztów na ceny. Ale w gospodarce zmonopolizowanej, w której dominują ciche i jawne porozumienia kartelowe, przywództwo cenowe itd., a ceny artykułów gotowych są ustalane przez koszty, a nie przez popyt, walka z inflacją za pomocą samych tylko środków polityki pieniężnej, wysokiej i gwałtownie zmienianej stopy procentowej, paradoksalnie może przyczyniać się bardziej do zwyżki cen, niż do jej hamowania.</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#PosełJerzyOsiatyński">Uważamy wobec tego, że w walce z inflacją o zdrowy pieniądz być może ważniejsze jest dziś tworzenie wszystkimi dostępnymi środkami konkurencyjnej struktury rynku, nie tylko przez liberalizację importu, ale także przez ułatwienia w podejmowaniu działalności gospodarczej nowym podmiotom i zapewnianie wszystkim równego traktowania.</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#PosełJerzyOsiatyński">Czy przewidziane w budżecie środki umożliwią realizację drugiego celu — przełamania recesji i zapoczątkowania długofalowego wzrostu? Rząd pragnie to osiągnąć przez zmiany w systemie gospodarczym, głównie przez prywatyzację i inne zmiany własnościowe, wspieranie nowych firm oraz przez zmiany w infrastrukturze gospodarczej. Wydatki na te ostatnie są ograniczane dochodami państwa, ale otwarta pozostaje kwestia absorpcji środków zagranicznych. Temat ten zasługuje na to, aby Wysoka Izba zajęła się nim odrębnie.</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#PosełJerzyOsiatyński">Nadzieje pokładane w prywatyzacji wydają się przesadne, a dochody i koszty oszacowane z tego tytułu zbyt optymistyczne. Niepokój przy tym budzą zachęty do prywatyzacji między innymi przez częściowe zwalnianie przedsiębiorstw państwowych przekształcanych w jednoosobowe spółki skarbu państwa ód osławionego popiwku. Tego typu pseudoprywatyzacja będzie prowadzić do rozpoczynania przekształceń własnościowych w firmach do tego nieprzygotowanych i nie poprawi ich ekonomicznej efektywności. Wkrótce po prywatyzacji, przedsiębiorstwa te mogą mieć trudności finansowe, czego ostatnim przykładem mogą być Krośnieńskie Huty Szkła.</u>
          <u xml:id="u-56.13" who="#PosełJerzyOsiatyński">Czy środki przewidziane na pobudzanie przedsiębiorczości okażą się wystarczające? Tu trzeba zdać sobie sprawę ze skali problemu. Między innymi wskutek przejścia na rozliczenia w walutach wymienialnych w obrotach z byłą RWPG, a głównie wobec co najmniej przejściowej utraty rynku radzieckiego, grozi nam gwałtowne załamanie produkcji dotychczasowych eksporterów na ten rynek. Przedsiębiorstwa te będą musiały znaleźć inne rynki zbytu, zapewne zmienić profil produkcji; część z nich upadnie. Jeżeli chcemy temu jakoś przeciwdziałać, potrzebne są środki na wspieranie eksportu, „przebranżowienie” itd. A przecież nie będą to jedyne przedsiębiorstwa zagrożone upadłością.</u>
          <u xml:id="u-56.14" who="#PosełJerzyOsiatyński">Tymczasem w 1991 roku na promocję eksportu przewiduje się tylko 300 mld zł. Prawdą jest to, że dotychczasowe wspieranie eksportu było systemowo nieefektywne, ale za 300 mld zł na pewno nie stworzymy systemu efektywnego. Na sfinansowanie udziału budżetu państwa w systemie ubezpieczeń gwarancji kredytowych przewidziano śmiesznie małą sumę — 4 mld zł. Ponadto na gwarancje kredytowe dla wszystkich podmiotów gospodarczych przewidziano 2,4 bln zł oraz 1,8 bln zł na uzupełnienie funduszy statutowych banków państwowych, w tym 0,6 bln zł na Polski Bank Rozwoju SA oraz 0,3 bln zł na Bank Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-56.15" who="#PosełJerzyOsiatyński">Czy przy tych środkach budżetowych prognoza wzrostu dochodu narodowego wytworzonego i produktu globalnego o 4% oraz produkcji przemysłowej o 5,5% jest realistyczna? Czy środki te, w powiązaniu z regulacjami podatkowymi i kosztami kredytu rzeczywiście stworzą warunki do odwrócenia trendu bezrobocia i wyjścia z recesji?</u>
          <u xml:id="u-56.16" who="#PosełJerzyOsiatyński">Fundamentalna przebudowa systemu gospodarczego nie może się sprowadzać do samej tylko prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i tworzenia nowych firm. Musi temu towarzyszyć upadanie przedsiębiorstw nieefektywnych. Niestety, mimo twardej polityki fiskalnej i monetarnej przedsiębiorstwa te nie upadają, chociaż w konkurencyjnej gospodarce rynkowej nie miałyby żadnych szans przetrwania. Według stanu na początek lutego br., na 47 państwowych przedsiębiorstw przemysłowych objętych postępowaniem wyjaśniającym, naprawczym, likwidacyjnym itd., w 1990 r. zlikwidowano jedno. Co więcej, wskaźniki rentowności wielu oczywistych skądinąd bankrutów „poprawiają się”, a ofiarami trudności finansowych często padają przedsiębiorstwa ekonomicznie zdrowe. Nie jest jasne, jak rząd zamierza temu przeciwdziałać.</u>
          <u xml:id="u-56.17" who="#PosełJerzyOsiatyński">Zmiana systemu gospodarczego musi także oznaczać komercjalizację zasad funkcjonowania przedsiębiorstw, które w najbliższych latach z różnych powodów pozostaną państwowe. Ich komercjalizacja nie może jednak ograniczać się do zmiany formy organizacyjnej, na przykład przez przekształcanie ich w spółki akcyjne skarbu państwa. Musi wprowadzić nowe zasady zarządzania tymi firmami i ich gospodarki finansowej. Ujednolicenie zasad gospodarki finansowej przedsiębiorstw skomercjalizowanych z zasadami obowiązującymi w spółkach prawa handlowego usunie dotychczasowe nierówności w traktowaniu podmiotów gospodarczych, ułatwi skomercjalizowanym przedsiębiorstwom reagowanie na sygnały rynkowe i podda je konkurencyjnej presji rynku. Wymaga to jednak umocnienia fachowego nadzoru nad tymi przedsiębiorstwami przez rady nadzorcze, we właściwych proporcjach reprezentujące skarb państwa, pracowników oraz organizacje zawodowe i inne instytucje. Przedłożone przez rząd „Założenia polityki gospodarczej” są w tych sprawach zbyt ogólnikowe i dopuszczają różne interpretacje.</u>
          <u xml:id="u-56.18" who="#PosełJerzyOsiatyński">W dziedzinie podziału dochodu narodowego i związanej z tym polityki społecznej rząd w wielu punktach był związany obowiązującymi regulacjami prawnymi, które nakładają ciężary, jakich obecnie nasza gospodarka nie jest w stanie unieść. Dotyczy to przykładowo stopy wzrostu wynagrodzeń sfery budżetowej czy świadczeń emerytalnych. Sejmowa Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w poszukiwaniu sposobu ograniczenia deficytu budżetowego, a jednocześnie zapewnienia pewnego minimum świadczeń społecznych, zwłaszcza w dziedzinie ochrony zdrowia, proponuje ograniczenie wzrostu płac sfery budżetowej do 103%, zamiast planowanych 104%, w relacji do średniej płacy w sferze produkcji materialnej. Ponownego przeanalizowania wymaga także sprawa wzrostu relacji przeciętnej renty i emerytury do przeciętnej płacy.</u>
          <u xml:id="u-56.19" who="#PosełJerzyOsiatyński">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna jest gotów poprzeć ten kierunek zmian, jednak pod warunkiem, że będą one uzgodnione ze związkami zawodowymi i innymi zainteresowanymi stronami, że będą przedmiotem porozumienia społecznego, które nazwaliśmy „Paktem dla Polski”. Bez takich bowiem negocjacji i takiego paktu dalsze ponoszenie ofiar na rzecz wyjścia z kryzysu i wejścia na drogę trwałego rozwoju nie wydaje się w dzisiejszej Polsce możliwe.</u>
          <u xml:id="u-56.20" who="#PosełJerzyOsiatyński">Co więcej, bez „Paktu dla Polski” nie wydaje się możliwe nawet samo tylko kontynuowanie polityki antyinflacyjnej, opierającej się na hamulcu płacowym w postaci jakiejś formy opodatkowania nadmiernego wzrostu płac w przedsiębiorstwach państwowych. Powszechny dziś sprzeciw wobec popiwku w istocie wyraża żądanie podwyżki płac. Ustąpienie przed tym żądaniem grozi jednak gwałtownym przyspieszeniem inflacji i załamaniem dotychczasowego programu gospodarczego. Kontrola wzrostu płac, i trzeba to uczciwie powiedzieć, nie jest bynajmniej spuścizną po komunistycznych rządach ani „dziełem szatana”. Narzędzie to stosowano w wielu krajach kapitalistycznych, które wychodziły z wysokiej inflacji. Stosowano je nawet przez okresowe całkowite zamrożenie płac, a więc w tych przypadkach dopuszczalny przyrost płac, mimo wzrostu cen, równał się zeru.</u>
          <u xml:id="u-56.21" who="#PosełJerzyOsiatyński">Wobec nasilenia się postaw rewindykacyjnych, zagrożenia reemisją inflacji i utraty okupionej wielkimi ofiarami i stale płytkiej równowagi wewnętrznej, opowiadamy się za utrzymaniem kontroli wzrostu wynagrodzeń. Jakąś jej formą należy jednak objąć także przedsiębiorstwa państwowe przekształcane w jednoosobowe spółki skarbu państwa, tak aby samo to przekształcenie nie prowadziło tam do niekontrolowanej „bonanzy” płacowej.</u>
          <u xml:id="u-56.22" who="#PosełJerzyOsiatyński">Opowiadamy się również za takim samym opodatkowaniem wszystkich sektorów własnościowych. Chcemy wierzyć, że zaniżenie przychodów podatkowych od prywatnej gospodarki pozarolniczej, zawarte w przedłożonym przez rząd projekcie budżetu, nie wynikało z przyczyn doktrynalnych. Wyższa efektywność tego sektora nie może wynikać z tego, że nie płaci on podatków, ceł itp., bowiem...</u>
          <u xml:id="u-56.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-56.24" who="#PosełJerzyOsiatyński">... taka polityka rychło wywołałaby społeczny opór, który podważyłby cały program przekształceń własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-56.25" who="#PosełJerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Niewątpliwie po przeszło roku przebudowy gospodarki stanęliśmy na rozdrożu. Ciężary budowy nowego ustroju okazały się większe niż oczekiwano, a okres potrzebny do osiągnięcia celu dłuższy. Czy mamy jednak z tej drogi zawrócić i zejść na bezdroża, którymi dziś toczy się gospodarka Bułgarii, ZSRR i innych krajów? Czy też, z niezbędnymi modyfikacjami i korektami, mamy jednak dalej z uporem podążać trudną drogą ku gospodarce rynkowej?</u>
          <u xml:id="u-56.26" who="#PosełJerzyOsiatyński">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna jednoznacznie opowiada się za podążaniem drogą, na którą weszliśmy jesienią 1989 r., ale też dla Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna niewątpliwa jest potrzeba bezzwłocznego uzyskania społecznego przyzwolenia na skalę społecznych ciężarów i sposobu ich rozłożenia. Te trudne kwestie muszą być przedmiotem umowy społecznej, „Paktu dla Polski”, którego stronami powinien być NSZZ „Solidarność”, OPZZ, NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”, inne związki rolników, organizację pracodawców i rząd; parlament mógłby być naturalnym mediatorem i gwarantem takiego paktu.</u>
          <u xml:id="u-56.27" who="#PosełJerzyOsiatyński">Przedmiotem nowej umowy społecznej musi się także stać sprawa rozłożenia kosztów przebudowy gospodarki między miasto i wieś. Nie chodzi tu tylko o program przebudowy rolnictwa, który przedstawił dziś minister Adam Tański, ale także o kształtowanie relacji dochodów rolników, wyznaczanych przez ceny skupu podstawowych płodów rolnych, do dochodów poza rolnictwem i kosztów utrzymania.</u>
          <u xml:id="u-56.28" who="#PosełJerzyOsiatyński">W 1990 r. wskaźnik wzrostu cen detalicznych wyniósł 349,3 punktu, podczas gdy wskaźnik wzrostu cen skupu podstawowych produktów rolnych — 258,9 przyjmując grudzień 1989 r. za 100. I ta syntetyczna relacja obu wskaźników, wynosząca około 0,75 jest miarą niepokojów na wsi. W przedłożeniach rządowych brak jest jednoznacznego stanowiska rządu w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-56.29" who="#PosełJerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ustawa budżetowa na rok 1991 opiera się na wielu mało realistycznych założeniach i ryzykownych hipotezach co do przyszłego wzrostu cen, szacunków dochodów i wydatków budżetowych itd. Mimo to Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna udziela poparcia przedłożonym projektom ustawy budżetowej i „Założeniom polityki gospodarczo-społecznej na 1991 r.”. Przychylamy się także do przyznania rządowi specjalnych uprawnień do ograniczenia wydatków budżetowych, jeżeli przebieg realizacji dochodów budżetu groziłby pogłębieniem deficytu budżetowego. Kraj musi mieć rząd, a rząd musi mieć budżet. Jego nieuchwalenie doprowadziłoby do pogłębienia chaosu gospodarczego i politycznego w kraju, być może przekreśliło szansę na umorzenie naszych długów zagranicznych, zdestabilizowało naszą pozycję i wiarygodność w oczach sąsiadów na Zachodzie i Wschodzie.</u>
          <u xml:id="u-56.30" who="#PosełJerzyOsiatyński">Poparcie naszego klubu dla projektu ustawy budżetowej i programu gospodarczego rządu jest jednak warunkowe. Nalegamy, aby po upływie I kwartału Rada Ministrów przedłożyła Sejmowi informację o przebiegu wykonania budżetu państwa i powstałych zagrożeniach jego realizacji oraz o rezultatach wykorzystania uprawnień przyznanych Radzie Ministrów w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-56.31" who="#PosełJerzyOsiatyński">Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna stoi na stanowisku, że dalsza budowa nowego ustroju gospodarczego w Polsce nie może opierać się na kruchej podstawie autorytetu kilku, nawet najtęższych, umysłów. Jak się okazuje, nawet największe autorytety naszego życia politycznego łatwo się nam zużywają.</u>
          <u xml:id="u-56.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-56.33" who="#PosełJerzyOsiatyński">Dalsza przebudowa gospodarki musi zostać oparta na porozumieniu społecznym, na „Pakcie dla Polski”, o którym podczas poprzedniego posiedzenia Sejmu mówił przewodniczący naszego klubu Bronisław Geremek, o którym od pewnego czasu mówi się w różnych środowiskach politycznych i związkowych, o którym mówi także na licznych spotkaniach przewodniczący Unii Demokratycznej Tadeusz Mazowiecki. Bez szybkiego zawarcia takiego porozumienia, przedstawione Wysokiej Izbie projekty — „Ustawa budżetowa na 1991 rok” oraz „Założenia polityki gospodarczo-społecznej”, mają znikome szanse realizacji.</u>
          <u xml:id="u-56.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Jako ostatni przed przerwą głos zabierze pan poseł Mieczysław Gil z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#PosełMieczysławGil">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Moje wystąpienie będzie krótkie, nie tylko dlatego że pora obiadowa, ale dlatego że zarówno przedmówcy zabierający głos przede mną, mają rację, i wszyscy ci, którzy po mnie będą występować, przypuszczam też będą mieli rację.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#PosełMieczysławGil">Obywatelski Klub Parlamentarny zdaje sobie sprawę, iż projekt ustawy budżetowej powstawał w wyjątkowo trudnych warunkach. Bez wątpienia zmiana rządu, jak również konieczność zgłoszenia autopoprawek są usprawiedliwioną przyczyną przedłużania się prac nad ostateczną jego wersją. Niemniej, ważnym elementem wpływającym na projekt ustawy budżetowej są też czynniki zewnętrzne, o czym już wspominano. Wojna w Zatoce Perskiej i jej konsekwencje ekonomiczne, destabilizacja gospodarki w Związku Radzieckim, jak również zmiana warunków współpracy z wieloma krajami Europy Wschodniej, w sposób oczywisty odbiły się na życiu gospodarczym w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#PosełMieczysławGil">Wiadomo, że gospodarka polska znajduje się w trudnej fazie zmian systemowych. Sprawia to, że źródła zasilania budżetowego są niepewne i można je w wielu przypadkach przedstawić w sposób tylko szacunkowy. Wymienić tu należy chociażby trudności w oszacowaniu dochodów z prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, czy z banków komercyjnych.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#PosełMieczysławGil">Równocześnie znana jest, i wyraźnie określona, skala potrzeb finansowych zgłaszanych przez poszczególne resorty. Niemożność pełnego zaspokojenia wynikających stąd wydatków z budżetu państwa stwarza znaczne napięcie. Ze zrozumieniem więc przyjmujemy dokonane przesunięcia budżetowe na najbardziej zagrożone odcinki, jak chociażby na ochronę zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#PosełMieczysławGil">Obywatelski Klub Parlamentarny popiera determinację rządu w działaniach zapobiegających nawrotowi inflacji.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#PosełMieczysławGil">Mamy jednak świadomość, że wiele z tych działań jest niedoskonałych, niezrozumiałych przede wszystkim dla społeczeństwa, tym bardziej że wiążą się one dla niego z istotnymi dolegliwościami. OKP nie zamierza tych dolegliwości nie zauważać i nie zamierza bezkrytycznie wspierać rządu, o czym mówiłem po exposé premiera Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#PosełMieczysławGil">Krytycznie zatem oceniamy nadmierną centralizację budżetu w odniesieniu do samorządu terytorialnego. Oznacza ona bowiem uszczuplenie dochodów własnych gmin, które borykając się z trudnościami finansowymi nie są w stanie realizować swoich ustawowych zadań. Z aprobatą przyjmujemy przedstawione przez rząd założenia polityki rolnej. Ich realizacja wydaje się nam być jednak poważnie zagrożona, ponieważ wzrost dotacji na szeroko rozumianą sferę produkcji rolnej tylko o 0,3% w stosunku do roku ubiegłego, jest niewystarczający.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#PosełMieczysławGil">Posłowie OKP w swych indywidualnych wystąpieniach odniosą się merytorycznie do poszczególnych działów ustawy budżetowej, zwrócą także uwagę na potrzeby regionalne, zgłoszą szereg uwag i postulatów. Obywatelski Klub Parlamentarny ma nadzieję, że znajdą one miejsce w przyszłej, postulowanej korekcie ustawy budżetowej, zapowiadanej w projekcie ustawy sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#PosełMieczysławGil">Dlatego nasz klub będzie głosował za przyjęciem ustawy budżetowej w kształcie przedstawionym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, której to Komisji wyrażamy szczególne uznanie za wykonaną pracę w tych trudnych czasowo, politycznie i społecznie warunkach.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Jako pierwszy po przerwie głos zabierze pan poseł Marek Pol.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#SekretarzposełMarekRusakiewicz">Uprzejmie informuję, że bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w posiedzeniu plenarnym Sejmu, odbędzie się posiedzenie międzykomisyjnego zespołu do spraw polityki energetycznej kraju w pokoju nr 134.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#SekretarzposełMarekRusakiewicz">Posiedzenie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej odbędzie się w pokoju nr 150.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#SekretarzposełMarekRusakiewicz">W sali nr 118 odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego, którego przedmiotem będzie pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o finansowaniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#SekretarzposełMarekRusakiewicz">Dzisiaj o godzinie 18.30 odbędzie się posiedzenie Komisji Konstytucyjnej w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#SekretarzposełMarekRusakiewicz">I ostatni komunikat. Uprzejmie informujemy, że w dniach 21–22 lutego w hallu nowego Domu Poselskiego zorganizowany jest przez archiwum Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce Instytutu Pamięci Narodowej, okolicznościowy pokaz materiałów archiwalnych na temat zbrodni na obywatelach polskich. Zapraszamy do zwiedzania w godzinach od 9 do 14.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi sekretarzowi za odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Czy mogę prosić uprzejmie o drobną tylko korektę? Mianowicie spotkanie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej odbędzie się w pierwszej przerwie po przerwie obiadowej, a nie teraz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Zarządzam przerwę do godziny 15.15.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 45 do godz. 15 min. 25)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję nad sprawozdaniem komisji o projekcie ustawy budżetowej na 1991 rok i dokumentach z nim związanych oraz nad rządowymi założeniami polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Informuję, że mam jeszcze 103 zgłoszenia do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu posła Marka Pola z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej; kolejnym mówcą będzie poseł Jan Kościelniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#PosełMarekPol">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Niezbyt szczęśliwym momentem na wystąpienia w sprawie tak ważnej jak ustawa budżetowa, jest wystąpienie bezpośrednio po przerwie, ale ktoś tę debatę po przerwie musiał rozpocząć.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#PosełMarekPol">Ustawa budżetowa i towarzyszące jej dokumenty mają dla każdego państwa znaczenie szczególne. Stanowią one niewątpliwie najważniejszy pakiet regulacji gospodarczych każdego roku, dlatego właśnie dokumentom tym należy się szczególna rzetelność i rozwaga, zarówno w ich przygotowywaniu, debacie nad nimi, jak i ostatecznych decyzjach podejmowanych przez parlament. Ze świadomością tego faktu mam zaszczyt zabierać głos w dzisiejszej debacie w imieniu koleżanek i kolegów z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#PosełMarekPol">Posłowie naszego klubu aktywnie i rzetelnie pracowali nad przedłożeniem budżetowym zarówno w komisjach merytorycznych, jak i samej Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Pracowaliśmy mając pełną świadomość rzeczywistej sytuacji gospodarczej, w jakiej znajduje się kraj z jednej strony, oraz stanu nastrojów i oczekiwań społeczeństwa, szczególnie rozbudzonych w ostatnim okresie, z drugiej. Aby jednak nawet najbardziej wytężona praca mogła dać właściwe efekty, musi się opierać na solidnie skonstruowanych podstawach. Niestety, podstawy, na jakich musieliśmy opierać prace nad rządowym przedłożeniem budżetowym na rok bieżący, zdaniem naszego klubu były niezwykle wątłe. Naszym zdaniem nie stanowią dobrych fundamentów dla budżetu trudne do uznania za realne założenia 32% wzrostu cen w ciągu bieżącego roku oraz 52% inflacji. Nie stanowią dobrego fundamentu wiara w niezmienność kursu dolara, pomimo ciągłego spadku realnej wartości złotówki, ogólnikowy i powieściowy bardziej niż merytoryczny charakter założeń polityki społeczno-gospodarczej na rok 1991, nie stanowi dobrych fundamentów brak jednoznacznych przesłanek uzasadniających optymistyczne założenia 4% wzrostu dochodu narodowego Wytworzonego i 5,5% tempa wzrostu produkcji przemysłowej, zważywszy na wprowadzane zwiększenia obciążeń po stronie dochodów przedsiębiorstw państwowych, przedsiębiorstw, które niezależnie od tego czy nam się to podoba, czy nie, stanowią nadal w dniu dzisiejszym kręgosłup naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#PosełMarekPol">Nie rokują również dobrze dla budżetu, stwierdzone w czasie prac komisji, niedokładności w rządowych prognozach zarówno po stronie dochodów, jak i wydatków. Konstrukcja stawiana na takich fundamentach swą trwałością przypominać może domek z kart, a praca nad ustawą, jak powiedział w czasie komisji jeden z posłów, bardziej ćwiczenia z ekonomii niż tworzenie budżetu realnie istniejącego państwa.</u>
          <u xml:id="u-65.4" who="#PosełMarekPol">Potrafimy zrozumieć rząd. Rozumiemy, że prace nad projektem ustawy prowadzone były jeszcze jesienią ubiegłego roku w warunkach ogromnej niepewności. Od chwili złożenia budżetu w Sejmie upłynął nie tylko czas, obnażając pewne realia, ale zmienił się również gabinet. Zmienił się także — co ma szczególnie istotne znaczenie — stan nastrojów i oczekiwań społecznych. Rozumiemy, że po sformułowaniu nowego rządu trudno było tworzyć nową ustawę nie ryzykując przekroczenia terminów konstytucyjnych, nie ze względu na możliwości rozwiązania Sejmu czy rządu, jak by to chcieli widzieć niektórzy, a z poczucia elementarnej odpowiedzialności za funkcjonowanie całych dziedzin życia publicznego w kraju. Tego typu rozwiązanie było rozwiązaniem nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-65.5" who="#PosełMarekPol">Dlatego też nie w kategoriach winy, a w kategoriach faktów stawiamy te poważne zarzuty omawianej dziś ustawie.</u>
          <u xml:id="u-65.6" who="#PosełMarekPol">Złożona przez nowy gabinet w czasie zaawansowanych już prac nad ustawą, słuszna w swej treści choć dość ograniczona autopoprawka doprowadziła do nienormalnego i przeczącego chwilami zdrowemu rozsądkowi trybu prac nad budżetem, trybu, w którym możliwość powstawania błędów jest wielce prawdopodobna. Niestety, odpowiedzialność za nie spadnie na Sejm, niezależnie od tego, co błędy te spowodowało.</u>
          <u xml:id="u-65.7" who="#PosełMarekPol">W czasie prac nad ustawą ze strony rządu padały poważne argumenty wskazujące na konieczność dostosowania polityki gospodarczej państwa do oczekiwań naszych wierzycieli i międzynarodowych instytucji finansowych w ich oczach nas uwiarygadniających. Waga tych argumentów w świetle toczących się negocjacji o redukcję polskiego zadłużenia nie może być lekceważona. Trudno oczekiwać pełnej gotowości ze strony posłów do poparcia wszystkich rozstrzygnięć będących konsekwencją tych negocjacji, jest jednak prawdą i to, że kształt przedkładany przez komisję budżetu w znacznym stopniu zdeterminowany jest wolą nierujnowania polityki gospodarczej prowadzonej przez rząd i nieutrudniania mu prowadzonych rozmów.</u>
          <u xml:id="u-65.8" who="#PosełMarekPol">Taka postawa komisji sejmowych nakłada jednak na Radę Ministrów szczególne brzemię odpowiedzialności za potencjalne błędy w kierowaniu państwem i ich skutki.</u>
          <u xml:id="u-65.9" who="#PosełMarekPol">Panie i Panowie Posłowie! Poselski Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej przystąpił do dzisiejszej debaty ze świadomością podstaw i licznych ułomności proponowanych regulacji budżetowych. Dobrze rozumiemy jednak, że odrzucenie ustawy budżetowej oznacza groźbę pogłębienia destabilizacji państwa i tak już gospodarczo mocno niestabilnego.</u>
          <u xml:id="u-65.10" who="#PosełMarekPol">Posłowie PUS wielokrotnie na tej sali, i w pracach komisji, dawali dowody poczucia odpowiedzialności za nadrzędne interesy kraju. Kierując się tym poczuciem głosy członków naszego klubu nie przyczynią się do odrzucenia przedkładanego budżetu państwa. Trudno jednak oczekiwać od nas poparcia dla pakietu dokumentów opartych na tak wątpliwych podstawach. Nie możemy poprzeć budżetu, w którym znaczna część wpływów ze sprzedaży majątku narodowego w ramach prywatyzacji zasila bieżące funkcjonowanie państwa, a nie jego poważną i konieczną rekonstrukcję. Trudno oczekiwać od nas poparcia dla budżetu, w którym środki przeznaczone na dofinansowanie budownictwa mieszkaniowego w odczuciu członków klubu spowodują załamanie się tej sfery życia publicznego w br.</u>
          <u xml:id="u-65.11" who="#PosełMarekPol">Nie możemy poprzeć budżetu, który rozwiewa nadzieje wielu zatrudnionych w sferze produkcji materialnej, że rok 1991 będzie rokiem ożywienia działalności ich przedsiębiorstw, a wielu eksporterom pokazuje realną groźbę utraty z trudem zdobytych rynków zbytu. Nie możemy również poprzeć budżetu, który odbiera część nadziei rolnikom i wielu innym grupom społecznym na rozwiązanie nagromadzonych problemów. Nie możemy wreszcie poprzeć polityki gospodarczej i budżetu, z których wynika jednoznacznie, że w podziale dochodu narodowego ludzie zatrudnieni w produkcji dóbr podstawowych dla kraju, będą uczestniczyli w stopniu zdecydowanie mniejszym niż ci, którzy pomimo posiadanych kapitałów najczęściej niewiele jeszcze tworzą.</u>
          <u xml:id="u-65.12" who="#PosełMarekPol">Panie i Panowie Posłowie! Od pierwszych dni prac nad ustawą o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych posłowie naszego klubu uczestniczą aktywnie w tworzeniu sejmowych regulacji dotyczących przekształceń własnościowych. Zdajemy sobie sprawę z bezprecedensowego charakteru procesów zapoczątkowanych w tej materii w Polsce w roku ubiegłym. Ze świadomością tego podchodzimy do oceny przedłożonych kierunków prywatyzacji na rok 1991. Sposób powstawania tego dokumentu oraz przebieg dyskusji nad nim w komisjach utwierdza nas jednak w przekonaniu, że wizja wielu istotnych rozwiązań dotyczących prywatyzacji dopiero jest tworzona; żadna ekipa rządowa, zarówno była jak i obecna, nie dysponuje gotowymi receptami na dobry i efektywny ekonomicznie przebieg procesów prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-65.13" who="#PosełMarekPol">Z zadowoleniem przyjmując rezygnację z szeregu ideologicznych motywacji dla przekształceń własnościowych na rzecz argumentacji merytorycznej, obserwować. będziemy uważnie i wspierać pozytywne działania rządu w tym obszarze.</u>
          <u xml:id="u-65.14" who="#PosełMarekPol">Oczekujemy pilnego przedłożenia przez rząd ustawowej regulacji skali i zasad reprywatyzacji, której dalsze prowadzenie według dotychczasowych metod budzi poważne zaniepokojenie wielu obywateli.</u>
          <u xml:id="u-65.15" who="#PosełMarekPol">Posłowie mojego klubu szczególnie ostro będą reagowali na próby wykorzystywania regulacji prywatyzacyjnych i hasła komercjalizacji dla prób powrotu nakazowych i centralistycznych tendencji w zarządzaniu przedsiębiorstwami. Nasi posłowie zabierali i będą zabierali głos w każdym przypadku dominacji ideologii nad ekonomią oraz pojawiających się przypadków niegospodarności czy korupcji w procesach przekształceń.</u>
          <u xml:id="u-65.16" who="#PosełMarekPol">Poselski Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej z zadowoleniem przyjmuje fakt opracowania przez rząd założeń polityki rolnej. Domagaliśmy się tego tak samo często i głośno, jak opracowania założeń polityki przemysłowej mieszkaniowej czy społecznej w ogóle. Szczegółowo do treści tych założeń odniosą się w swoich wystąpieniach moi klubowi koledzy. Pragnę jedynie stwierdzić, iż chcemy wierzyć, że przedłożenia rządowe i dyskusja nad nimi umożliwią stworzenie dokumentu godzącego racje ekonomiczne całego państwa z oczekiwaniami ludzi żyjących z rolnictwa i potrzebą stopniowych przekształceń w tej mierze. Jako praktycy wiemy, że obok programu decydującym czynnikiem w procesach restrukturyzacji polskiego rolnictwa są pieniądze jakie państwo może na ten proces przeznaczyć.</u>
          <u xml:id="u-65.17" who="#PosełMarekPol">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Poselski Klub Polskiej Unii Socjaldemokratycznej w swej zdecydowanej większości wstrzyma się od głosu przy podejmowaniu decyzji w sprawie ustawy budżetowej i niektórych towarzyszących jej dokumentów. Nie chcąc przyczyniać się do destabilizacji państwa, pragniemy takim sposobem głosowania podkreślić fakt, że szczególne pełnomocnictwa udzielone rządowi w treści ustawy budżetowej oraz przyjęcie w pracach komisji sejmowych zasady niedokonywania zmian w budżecie dalej aniżeli akceptuje to rząd, nakłada na niego szczególną odpowiedzialność za skutki prowadzonej polityki.</u>
          <u xml:id="u-65.18" who="#PosełMarekPol">W przypadku przyjęcia przez Sejm ustawy budżetowej, klub nasz poprze uchwały w sprawie jego realizacji oraz w sprawie założeń polityki gospodarczo-społecznej proponowanych przez komisję budżetową, uznając, że zawarte w nich treści oddają w znacznym stopniu odczucia i oczekiwania znacznej części naszego społeczeństwa. Dziękuję za poświęconą mi uwagę.</u>
          <u xml:id="u-65.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu posła Jana Kościelniaka z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego; kolejnym mówcą będzie poseł Bonawentura Ziemba.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#PosełJanKościelniak">Panie Marszałku! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Sejm X kadencji po raz drugi podejmuje debatę parlamentarną nad kluczowym zagadnieniem dla państwa i całego społeczeństwa, to jest nad projektem ustawy budżetowej na 1991 rok. W dokumencie tym bowiem ogniskuje się całokształt istniejącego i przyszłego stanu oraz kondycji naszej gospodarki. Tam także znajdują odzwierciedlenie aktualne zamierzenia polityki gospodarczo-społecznej podejmowane niestety tylko na miarę wyjątkowo skromnych możliwości finansowych, a nie rzeczywistych potrzeb społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#PosełJanKościelniak">Dokument ten odzwierciedla również ideową filozofię podjętego w ubiegłym roku pakietowego programu stabilizacyjnego mającego, niezależnie od jego gospodarczych treści, zdecydowany charakter szokowej terapii antyinflacyjnej dla polskiej gospodarki, w myśl maksymy „raz a dobrze”.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#PosełJanKościelniak">Przed groźbą odniesienia się do materii ustawy budżetowej, pozwolę sobie w telegraficznym ujęciu na skonstatowanie osiągniętych podstawowych rezultatów realizacji tego programu w ubiegłym roku. I tak, stopa inflacji miała wynosić 20%, a wyniosła 100%. Produkcja przemysłu uspołecznionego miała spaść o 5%, spadła natomiast o 25%. Dochód narodowy miał ulec zmniejszeniu o 3,1%, uległ natomiast zmniejszeniu o 17%. Poziom bezrobocia miał osiągnąć 2%, a osiągnął 6,3%, przy spadku płac realnych ludności o około 20%.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#PosełJanKościelniak">Jak widać, koszt tej operacji był i jest nadał niezwykle wysoki. Jest to także cena, jaką przychodzi płacić Polsce za zdecydowanie większe niż w innych krajach postkomunistycznych zbliżenie się do początku gospodarki rynkowej, co następuje przy znacznym zliberalizowaniu cen, zapoczątkowaniu procesu prywatyzacji oraz tworzeniu elementów rynku finansowego.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#PosełJanKościelniak">Niesprecyzowane są także do końca, a przeto nie uświadomione w dostatecznej mierze społeczeństwo, końcowe efekty tej operacji, co powoduje szereg napięć i niepokojów. Rząd bowiem powinien zabiegać w tej sytuacji o znacznie szersze informacje o prognozach gospodarczych i skutkach podejmowanych przedsięwzięć.</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#PosełJanKościelniak">Wysoka Izbo! Odnosząc się do projektu budżetu na rok 1991, w oparciu o osiągnięte wyniki w roku minionym, należy stwierdzić, iż stabilizacja gospodarcza podporządkowana jest zdecydowanie transformacji systemowej, w której nadrzędnym celem jest przejście do gospodarki rynkowej, nawet kosztem niepowodzenia polityki stabilizacyjnej, czy. wręcz dalszej jej destabilizacji. Tu przebiega granica, której absolutnie nam, Polakom, nie wolno przekroczyć tak ze względów gospodarczych, społecznych, czy wreszcie politycznych. Jesteśmy pierwszym krajem spośród państw postkomunistycznych walczących o swą suwerenność polityczną i gospodarczą, która zmienia radykalnie cały dotychczasowy system. Nasze niepowodzenia mogą mieć nieobliczalne następstwa także dla pozostałych państw.</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#PosełJanKościelniak">Z drugiej strony trzeba dostrzec i to, że te tak konieczne zmiany dokonują się na żywej tkance narodu. Jego wytrzymałość ma swoje granice. Trzeba zatem szukać dróg i możliwości do jak najszybszego przestrojenia polskiej gospodarki. W tym miejscu rodzi się pytanie o konkretne szanse unormowania naszych rozliczeń międzynarodowych, a także uzyskanie i pełne wykorzystanie wymiernej pomocy państw, zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#PosełJanKościelniak">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego sądzi, że możliwie najpełniejszą informację w tych sprawach rząd przedstawi posłom podczas obecnego posiedzenia Izby.</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#PosełJanKościelniak">Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Budżet bieżącego roku z przyczyn, o których już wspomniałem, jest także budżetem recesyjnym, dramatycznie napiętym. Mimo dokonanych przez komisję korekt i zwiększeń po stronie wydatków na łączną wartość 4,5 bln zł, w tym 3,5 bln zł na rzecz służby zdrowia, której wydatki nie były przez rząd właściwie oszacowane, budżet nie obejmuje w dalszym ciągu wielu niezbędnych, wręcz podstawowych potrzeb szacowanych na około 25 bln zł. Występują one nieomal we wszystkich działach gospodarki, jak i w subwencjach na rzecz budżetów samorządowych. Środki własne samorządów terytorialnych, według aktualnych szacunków, wystarczą na prowadzenie przez nie działalności zaledwie przez trzy kwartały tego roku. Największe niedobory środków występują w finansowaniu zadań gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, drogownictwa oraz ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#PosełJanKościelniak">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wyraża swe zaniepokojenie stanem podważającym wiarygodność samorządów terytorialnych, które miały stać się podstawą zmian polityczno-strukturalnych w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#PosełJanKościelniak">Wracając do omawianego projektu ustawy budżetowej pragnę stwierdzić, że dyskusyjny jest także, założony na poziomie 52%, roczny wskaźnik inflacji, tym bardziej że za styczeń wyniósł on już 12%, przy jednoczesnych dalszych zapowiedziach podwyżek cen.</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#PosełJanKościelniak">Jeszcze większe zastrzeżenia należy zgłosić do niektórych pozycji dochodów państwa. Dotyczy to w szczególności 15 bln zł dochodów z prywatyzacji. Kwota ta stanowi prawie 1/3 przewidywanego całorocznego przyrostu zasobów pieniężnych ludności, nominalnie zresztą znacznie mniejszego niż osiągnięty w 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#PosełJanKościelniak">Istnieje obawa, że rozpoczynający się i przebiegający żywiołowo proces zmian systemowych, często po prostu wyrażony upadłością przedsiębiorstw państwowych, stymulowany dyskryminacyjną wielkością przeszacowania majątku, dywidendą, drenażowym systemem podatkowym, wysoko oprocentowanym kredytem oraz destrukcyjnym popiwkiem, przy masowej, niekontrolowanej skali upadłości może spowodować w konsekwencji nie tylko znaczny deficyt w budżecie państwa, ale także dalszy spadek produkcji tego sektora i związane z tym kolejne zmniejszenie dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#PosełJanKościelniak">Równocześnie znacznemu, bo 35% spadkowi ulegną dotacje. Oznacza to zwiększenie w bieżącym roku nadwyżki podatku obrotowego nad dotacjami aż o 47,1 bln zł, z 10,6 bln zł w roku ubiegłym. Uwzględniając tylko oficjalnie planowaną inflację wskazuje to prawie 3-krotny wzrost obciążeń ludności z tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-67.14" who="#PosełJanKościelniak">Projekt budżetu na 1991 rok, mimo jego, jak już wspomniałem, dramatycznego napięcia, wymaga maksymalnego zrozumienia, poparcia i zaangażowania dla jego realizacji także ze strony społeczeństwa. A o to coraz trudniej. Ta skomplikowana sytuacja wymaga przeto od rządu pana premiera Bieleckiego podjęcia zdecydowanych i skutecznych poczynań zmierzających konsekwentnie do minimalizacji skutków gospodarczych i społecznych kosztów dokonywanej transformacji przechodzenia do systemu rynkowego w gospodarce. Oznacza to zaktywizowanie uczestnictwa państwa w przekształcaniu strukturalnym przedsiębiorstw, zapewnieniu równości występującym formom własności, uruchomieniu i konsekwentnemu powiększaniu warunków i bodźców propodażowych dla gospodarki, a szczególnie na maksymalnym wykorzystaniu kapitału polskiego, jak również zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-67.15" who="#PosełJanKościelniak">W tym miejscu chciałbym postawić pytanie. Jakie warunki stworzy rząd tym obywatelom polskim, którzy będąc w posiadaniu stosownych zagranicznych środków płatniczych chcieliby te środki zainwestować w określone procesy gospodarcze? Rząd powinien również rozwijać przemyślaną politykę zatrudnieniowo-płacową opartą na właściwym opłacaniu rzeczywistych efektów pracy. Oznacza to także konieczność wdrożenia skutecznej polityki socjalnej skierowanej głównie na ograniczenie bezrobocia poprzez tworzenie miejsc pracy zamiast wypłacania bezproduktywnych zasiłków. Oznacza to wreszcie wprowadzenie akceptowanego społecznie systemu emerytalno-rentowego.</u>
          <u xml:id="u-67.16" who="#PosełJanKościelniak">W tej ostatniej sprawie chciałbym zwrócić uwagę rządu na konieczność rozważenia kwestii usamodzielnienia gospodarczego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i pełnego zabezpieczenia środków materialnych przeznaczanych na renty i emerytury.</u>
          <u xml:id="u-67.17" who="#PosełJanKościelniak">W końcu, w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego chciałbym stwierdzić, że udzielając poparcia polityce prywatyzacyjnej, której rozwój w istotny sposób może zaważyć na realizacji budżetu na rok 1991, zwracamy uwagę rządu na potrzebę dokonania możliwie szybko prywatyzacji małych przedsiębiorstw, jak na przykład młyny, kaszarnie, piekarnie, zakłady budowlane, meblarskie, słowem wszystkich tych, które produkują na potrzeby rynku. W wielu wypadkach zakłady te należałoby zwrócić poprzednim właścicielom.</u>
          <u xml:id="u-67.18" who="#PosełJanKościelniak">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego oczekuje także na pełne wykorzystanie potencjału prywatnej wytwórczości i stwarzanie jej stosownych warunków rozwoju. Warunki takie powinny zostać również stworzone tym wszystkim grupom zawodowym w dziedzinie kultury, oświaty, zdrowia i innych, które chciałyby swoje możliwości twórcze i zawodowe wykorzystać w różnych, od państwowych, formach działalności.</u>
          <u xml:id="u-67.19" who="#PosełJanKościelniak">W ustawie budżetowej przewidziano udzielenie rządowi nadzwyczajnych pełnomocnictw pozwalających na dokonywanie zmian w wydatkach budżetowych. Chciałbym wyrazić pogląd, że godząc się na przyjęcie tego rozwiązania, przyjmujemy jednocześnie do wiadomości pełną odpowiedzialność rządu za konsekwencje gospodarcze i społeczne związane z realizacją tegorocznego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-67.20" who="#PosełJanKościelniak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, który mam zaszczyt reprezentować, biorąc pod uwagę fakt, że aktualny rząd został powołany niespełna dwa miesiące temu, w czasie gdy projekt budżetu państwa znajdował się już w Sejmie stwierdza, że mimo niedoskonałości tego dokumentu, udzieli swojego warunkowego poparcia przedłożeniu rządowemu w wersji przedstawionej przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów z zastrzeżeniem, że po zakończeniu pierwszego półrocza zostanie dokonana kompleksowa ocena realizacji budżetu państwa także w odniesieniu do subwencji samorządowych, połączona ze stosowną korektą obejmującą również dezyderaty zgłoszone podczas tej debaty sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-67.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Bonawenturę Ziembę z Klubu Poselskiego „Pax”, kolejnym mówcą będzie poseł Jerzy Hopfer.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#PosełBonawenturaZiemba">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na podstawie doświadczenia wynikającego z mojego udziału w pracach sejmowej Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów nad przedłożonym projektem ustawy budżetowej mogę stwierdzić, że nasza komisja wykonała niezwykle trudną pracę, w wyniku której udało się nam dzięki licznym i często głębokim kompromisom spiąć budżet tak, aby nie przekroczyć rozsądnych granic deficytu budżetowego oraz spełnić w możliwym stopniu zgłaszane oczekiwania.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#PosełBonawenturaZiemba">Występując w imieniu Klubu Poselskiego „Pax” nie mogę wyrazić jednak pełnego zadowolenia moich kolegów z ostatecznego efektu, jakim jest przedłożony dziś projekt budżetu. Nasz krytyczny stosunek do tego projektu wynika przede wszystkim z oceny stopnia jego realności oraz możliwości jego wykonania.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#PosełBonawenturaZiemba">Oceniamy, iż mimo wysiłków wszystkich komisji sejmowych pracujących nad budżetem, realizacja przedstawionego projektu budżetu oraz zadań gospodarczych z niego wynikających będzie niezwykle trudna. Na ten stan rzeczy składa się kilka okoliczności.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#PosełBonawenturaZiemba">Pierwszym powodem są nierealistyczne, w naszej ocenie, założenia rządowego programu polityki gospodarczej na 1991 rok, na których został zbudowany budżet.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#PosełBonawenturaZiemba">Trudno uznać za wiarygodne zawarte w założeniach rządowych wskaźniki wzrostu dochodu narodowego wytworzonego w bieżącym roku o 4%, dochodu do podziału o 12,9%, skoro w roku ubiegłym wystąpił 15% spadek dochodu wytworzonego i o parę punktów wyższy spadek dochodu podzielonego.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#PosełBonawenturaZiemba">Na rok bieżący nie tylko nie zakłada się korzystnych dla przedsiębiorstw zmian w polityce ekonomicznej, a wręcz zaostrzenie fiskalizmu podatkowego. Świadczą o tym zwiększenie udziału dywidendy z zysku — 6,1% w 1990 roku do 8,5% w roku bieżącym, oraz znaczny wzrost obciążeń akumulacji i zysku na rzecz budżetu w porównaniu z rokiem ubiegłym. Wolno jest więc sądzić, że taki kierunek zmian w polityce ekonomicznej nie tylko nie będzie sprzyjał pobudzaniu tendencji wzrostowej w gospodarce, ale będzie co najmniej utrwalał stagnację porecesyjną. W niektórych działach, jak budownictwo mieszkaniowe, o czym już tu była mowa, będzie zdecydowany regres. Trudno jest więc uznać możliwy do osiągnięcia wskaźnik wzrostu dochodu wytworzonego, co czyni równie mało wiarygodny poziom założonych w projekcie wpływów do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#PosełBonawenturaZiemba">W tej sytuacji celowe jest przypomnienie naszej dyskusji nad projektem ustawy Prawo budżetowe. Powstał wówczas problem, czy rząd ma przedkładać Sejmowi projekt budżetu wraz z założeniami polityki gospodarczej, czy też Sejm powinien wcześniej zatwierdzić rządowy projekt założeń polityki gospodarczej, a projekt budżetu winien wynikać z zatwierdzonych przez Sejm założeń.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#PosełBonawenturaZiemba">Ostatecznie, jak pamiętamy, Sejm przyjął wniosek mniejszości, popierany przez mój klub, o wcześniejszym przedkładaniu przez rząd założeń polityki gospodarczej. Uzasadnialiśmy wówczas, że bez spełnienia tego warunku Sejm byłby praktycznie wyłączony z procedury tworzenia programu gospodarczego, musiałby zatwierdzać jego stronę finansową nie mając wpływu na jego stronę rzeczową. Nasze obawy, niestety, potwierdziły się w pracy nad tegorocznym budżetem.</u>
          <u xml:id="u-69.8" who="#PosełBonawenturaZiemba">Dziś wyraźnie widać, jak niedobre skutki dla tegorocznego budżetu wynikają z łącznego przedstawienia założeń razem z projektem ustawy budżetowej, zwłaszcza że założenia te spotkały się z daleko idącą krytyką Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Rady Gospodarczej przy premierze. Można byłoby tego uniknąć, gdyby odpowiednio wcześniej zweryfikowano założenia polityki społeczno-gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-69.9" who="#PosełBonawenturaZiemba">Zdziwienie budzi fakt, że rząd dokonał autopoprawki w projekcie ustawy budżetowej nie zmieniając założeń polityki gospodarczej opracowanej przez rząd Tadeusza Mazowieckiego i nie odniósł się do interesujących wniosków Senatu w przedmiotowej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-69.10" who="#PosełBonawenturaZiemba">Wysoka Izbo! Drugim powodem jest nierealistycznie oszacowana w założeniach rządowych inflacja, którą określono na poziomie 52%. Wzrost cen za miesiąc styczeń br. przekracza, i to znacznie, przyjęte na ten miesiąc założenia. Styczniowy wzrost cen przeliczony w skali roku daje inflację w wysokości 300%. Biorąc pod uwagę dotychczasowe tempo wzrostu cen od początku br. i prawdopodobne tendencje inflacyjne, można sądzić, że wysokość inflacji w bieżącym roku przekroczy znacznie zakładany przez rząd poziom 52%. Są podstawy by sądzić, że będzie to inflacja na poziomie nieco wyższym niż w IV kwartale ub. roku, co daje wzrost cen w granicach od 80% do 100%.</u>
          <u xml:id="u-69.11" who="#PosełBonawenturaZiemba">Znacznie wyższa inflacja od założenia zmienia sytuację całej sfery finansowej z budżetu. Staje się ona znacznie trudniejsza w stosunku do tej, jaka wynika z projektu budżetu na bieżący rok. Jak to się będzie odbijać na funkcjonowaniu tej sfery, kiedy planowane dochody będą zjadane przez wyższą inflację, to wiemy doskonale z doświadczeń ubiegłego roku i 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-69.12" who="#PosełBonawenturaZiemba">Trzecim powodem, który będzie wpływał niekorzystnie na sytuację budżetową i rozwój gospodarczy jest duża niejasność co do perspektywy redukcji naszego zadłużenia, co wiąże się ze zdolnością płatniczą i możliwościami importu głównie na cele produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-69.13" who="#PosełBonawenturaZiemba">Ja osobiście i mój klub wierzymy głęboko, że uda się panu premierowi osiągnąć zakładane cele, które pan nam referował na posiedzeniu trzech komisji.</u>
          <u xml:id="u-69.14" who="#PosełBonawenturaZiemba">Kolejnym powodem jest niejasna perspektywa w zakresie naszego eksportu, szczególnie do krajów byłej RWPG, w tym do ZSRR. Istotny spadek tego eksportu, co jest bardzo prawdopodobne, może postawić pod znakiem zapytania realność nie tylko wskaźników wzrostu produkcji i dochodu narodowego, ale również zatrudnienia, względnie braku tego zatrudnienia czyli bezrobocia, inflacji, spożycia, co może negatywnie wpływać na realność uchwalanego dziś budżetu.</u>
          <u xml:id="u-69.15" who="#PosełBonawenturaZiemba">Niska wiarygodność wskaźników produkcji przyjętych w założeniach sprawia, że równie mało wiarygodne mogą okazać się, nie muszą, ale mogą, zakładane dochody budżetowe. Dotyczy to nie tylko wpływów z podatku obrotowego i dochodowego, który, zdaniem NIK, jest przeszacowany, jak to wynika z dokumentów nam dostarczonych. Wątpliwości budzi też realność dochodów z prywatyzacji, które stanowią ponad 5% całych dochodów.</u>
          <u xml:id="u-69.16" who="#PosełBonawenturaZiemba">Wreszcie kolejnym, piątym powodem, który sprawia, że sytuacja budżetowa będzie bardzo trudna, jest sam fakt założenia deficytu budżetowego pomimo wysokiej niepewności dochodów i ostrego fiskalizmu podatkowego. W razie potrzeby szukania dodatkowych dochodów nie istnieją już praktycznie możliwości dalszego opodatkowania przedsiębiorstw czy też zwiększenia deficytu budżetowego bez negatywnych konsekwencji tego kroku. Pozostanie wyłącznie cięcie wydatków.</u>
          <u xml:id="u-69.17" who="#PosełBonawenturaZiemba">Pragnę ponadto zwrócić uwagę na fakt, że bardzo niska trwałość przedłożonego projektu budżetu wynika nie tylko z powodów stricte ekonomicznych. Zagrożenia dla budżetu mają też inny charakter. Wymienić tu można opodatkowanie wzrostu płac w sektorze uspołecznionym, co oceniane jest jako niesprawiedliwe i rodzi konflikty społeczne. Podobnie założona rewaloryzacja rent i emerytur, sama w sobie słuszna, spowoduje istotne zmiany relacji dochodowych, co także może wymusić dodatkowe wydatki budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-69.18" who="#PosełBonawenturaZiemba">Trzeba wreszcie zgodzić się z zarzutem, że pomimo postępu budżet nadal odzwierciedla tendencję centralistyczną. W tym kontekście uwagi pana prezydenta były merytorycznie słuszne i oby one nie antycypowały wynikających z tego możliwych napięć i niepokojów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-69.19" who="#PosełBonawenturaZiemba">Wysoka Izbo! Wskazane wyżej zagrożenia budżetu mogą zostać wzmocnione przez przygotowywane zmiany w systemie podatkowym. Zmiana podatku obrotowego i ograniczenie dotacji obciążą głównie gospodarstwa konsumenckie, co również może pociągnąć za sobą skutki budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-69.20" who="#PosełBonawenturaZiemba">Reasumując powyższe rozważania można stwierdzić, że sytuacja budżetowa będzie w bieżącym roku bardzo trudna. Konieczne wydatki z pewnością nie znajdą pełnego pokrycia w dochodach. W tej sytuacji zajdzie konieczność dokonywania korekt po stronie wydatków. Charakter tych powodów sprawia, że nie byłoby celowe dalsze poprawianie projektu tego budżetu. Takie jest stanowisko mojego klubu. Nie ma na to zresztą czasu, gospodarka musi być zasilana, budżet musi być uchwalony.</u>
          <u xml:id="u-69.21" who="#PosełBonawenturaZiemba">W tej sytuacji, jedyną rozsądną rzeczą jest uchwalenie go pomimo wielu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-69.22" who="#PosełBonawenturaZiemba">Równocześnie Sejm, naszym zdaniem, powinien określić procedurę wprowadzania koniecznych korekt do budżetu w trakcie jego realizacji. Wydaje nam się, że rozwiązaniem właściwym, zapisanym w art. 4 i art. 10 jest udzielenie rządowi specjalnych uprawnień do wprowadzania takich korekt, jednakże nie bez ograniczeń. Potrzeba ograniczenia tych uprawnień ma swoje uzasadnienie w założonej w projekcie budżetu strukturze podmiotowej wydatków budżetowych. Krytycznie oceniamy podział wydatków na poszczególne działy i resorty. W naszej ocenie niektórym podmiotom sfery budżetowej „kasę” budżetu otwarto zbyt szeroko, a innym zbyt wąsko. W tej sytuacji ewentualne redukcje wydatków budżetowych nie powinny dotyczyć, naszym zdaniem, takich resortów, jak oświata, kultura, szkolnictwo wyższe, ochrona zdrowia. Sądzę, że w tych obszarach uprawnienia rządu do zmniejszania wydatków powinny być wyraźnie ograniczone.</u>
          <u xml:id="u-69.23" who="#PosełBonawenturaZiemba">Forma i zakres pełnomocnictw dla rządu w zakresie wykonania budżetu powinny stać się przedmiotem dzisiejszej debaty. Nie sądzimy, aby można było uchwalić te pełnomocnictwa w formie zawartej w projekcie ustawy bez żadnych ograniczeń.</u>
          <u xml:id="u-69.24" who="#PosełBonawenturaZiemba">Na zakończenie pragnę powiedzieć, że uchwalając budżet, Wysoka Izba nie może się od niego całkowicie zdystansować, jak niektórzy proponują. Czy chcemy tego czy nie, to jako parlament współodpowiadamy za skutki z niego płynące. Nieprzyjęcie budżetu może zrodzić daleko idące skutki negatywne dla całokształtu sytuacji gospodarczej, społecznej, a nawet politycznej, zarówno wewnątrz kraju, jak w układzie międzynarodowym.</u>
          <u xml:id="u-69.25" who="#PosełBonawenturaZiemba">Uwzględniając nadrzędny interes państwa, Klub Poselski „Pax” będzie głosował za przyjęciem przedłożonej ustawy budżetowej na rok bieżący. Mając jednak na uwadze liczne wątpliwości i zastrzeżenia, na jakich oparto projekt budżetu, o niektórych tu mówiłem przed chwilą, uważamy, iż urealnienie założeń polityki gospodarczo-społecznej oraz samego budżetu wymagać będzie poważnego rozważenia przez rząd spostrzeżeń i postulatów zawartych w uchwałach zaproponowanych przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów a odnoszących się do tych dziedzin.</u>
          <u xml:id="u-69.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jerzego Hopfera z Klubu Poselskiego Unii Chrześcijańsko-Społecznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Tadeusz Jemioło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#PosełJerzyHopfer">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Pakiet dokumentów przedstawionych dziś Wysokiej Izbie rodził się w warunkach niezbyt pomyślnych. W zasadniczej swej części przygotowane były przez rząd schodzący ze sceny politycznej, a następnie skorygowane i dostosowane do linii politycznej obecnego rządu. Nieunikniony przy tym pośpiech nie służył dobrze jakości niektórych z nich. Mówił o tym pan poseł sprawozdawca, mówili inni koledzy posłowie.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#PosełJerzyHopfer">W ocenie posłów z Unii Chrześcijańsko-Społecznej niedoróbki te dotyczą przede wszystkim zamierzeń rządu w sferze prywatyzacji. Rozumiemy, że jest to proces, który dopiero się rozpoczyna, który zawiera wiele niewiadomych i którego wszyscy musimy się uczyć.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#PosełJerzyHopfer">Uderzającym jest jednak, po blisko roku funkcjonowania Ministerstwa Przekształceń Własnościowych, brak spójnej, jednolitej i powiedziałbym, naturalnej koncepcji, jak tę prywatyzację w' warunkach polskich przeprowadzić. Przede wszystkim dotyczy to prywatyzacji tzw. małej, tj. dotyczącej małych i średnich przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#PosełJerzyHopfer">Klub Unii Chrześcijańsko-Społecznej już wcześniej postulował, aby te właśnie przedsiębiorstwa sprywatyzowane w pierwszej kolejności, stanowiły bazę dla dużej prywatyzacji. Wydaje się, że powolne tempo tejże małej prywatyzacji jest m.in. źródłem frustracji społecznych również na wsi. Ma to także niewątpliwy związek ze skalą bezrobocia, które jako efekt uboczny zmian systemowych w gospodarce, miało być bodźcem do zwiększenia mobilności ekonomicznej i zawodowej społeczeństwa. Tymczasem obserwując przebieg procesów gospodarczych odnosi się wrażenie, że przy braku właściwej polityki ze strony państwa, aktywność ta zatrzymała się na etapie straganu i bazaru. Jest to, naszym zdaniem, zbyt ważna dziedzina życia społecznego, aby pozostawić ją tylko samorządom terytorialnym, które uwikłane w rozwiązywanie bieżących trudności, nie zawsze mogą a nawet chcą sytuować te problemy na odpowiednim poziomie. Raczej odwrotnie, ustalając wzięte z Księżyca stawki czynszów za lokale użytkowe, doprowadzają często do upadku sieci handlowej i usługowej zaspokajającej dotychczas podstawowe potrzeby społeczne.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#PosełJerzyHopfer">Stąd częste sytuacje, gdy co krok można kupić wysokiej klasy telewizor, magnetowid czy antenę satelitarną, natomiast za artykułami spożywczymi, bądź usługami podstawowymi, trzeba się mocno nabiegać.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#PosełJerzyHopfer">Zachwiały się podstawowe proporcje. Sytuacja staje się alarmująca i wymaga zmiany w krótkim czasie. Rząd powinien opowiedzieć się wyraźnie za małą prywatyzacją, jako podstawową prywatyzacją i stymulować ją za pomocą właściwych mu instrumentów, to jest poprzez politykę kredytową i podatkową.</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#PosełJerzyHopfer">Skupienie się przez rząd na problemach dużej prywatyzacji, w rozumieniu dużych przedsiębiorstw, choć może bardziej spektakularne, powoduje dodatkowe komplikacje społeczne. Chodzi o to, że nadmiar siły roboczej uwolnionej z tychże przedsiębiorstw, powiększa skalę bezrobocia. W normalnych warunkach duża jej część mogłaby być wchłonięta przez sieć małych i średnich przedsiębiorstw dominujących w krajobrazie gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#PosełJerzyHopfer">Wydaje się też nie bez znaczenia fakt, że współpraca gospodarcza z zagranicą ma największe szanse właśnie na poziomie małych i średnich przedsiębiorstw. Była o tym mowa przy okazji prezentacji programu gospodarczego rządu premiera Mazowieckiego. Teraz jakby nieco ciszej o całej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#PosełJerzyHopfer">Postulujemy zatem odwrócenie proporcji. Duża prywatyzacja — tak, ale w pierwszej kolejności tworzenie bazy poprzez małą prywatyzację.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#PosełJerzyHopfer">Wysoka Izbo! Przechodząc do projektu ustawy budżetowej, chciałbym powtórzyć za posłem sprawozdawcą, że jest to budżet bardzo napięty i z uwagi na jego kalkulację w oparciu o wiele niepewnych i szacunkowych danych, jego wykonanie nie jest do końca pewne.</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#PosełJerzyHopfer">Jest rzeczą zrozumiałą, że w tej materii nie wszystko da się przewidzieć. Rozumiemy też, że rząd działa w szczególnych warunkach, w okresie przejściowym od systemu gospodarki planowanej centralnie, do systemu gospodarki rynkowej. Kurczy się i będzie to następowało, baza stosunkowo pewnych dochodów budżetu państwa, pochodzących z sektora państwowego.</u>
          <u xml:id="u-71.11" who="#PosełJerzyHopfer">Z niepokojem jednak obserwujemy manewry, których celem jest maksymalizacja wpływów do budżetu, kosztem kondycji przedsiębiorstw państwowych. Temu, w naszej ocenie, miało na przykład służyć przeszacowanie majątku trwałego przedsiębiorstw, w wyniku czego wartość księgowa poszczególnych składników tego majątku przewyższa ich wartość rynkową. Wszystko po to, aby wpływy z tytułu dywidendy były jak największe. Nie sposób oprzeć się wrażeniu, że takie działania przypominają przysłowiowe zarzynanie kury, która znosi złote jaja. Bowiem do czasu sprywatyzowania gospodarki przedsiębiorstwa państwowe, w których pracuje znaczny odsetek pracobiorców w Polsce, będą jeszcze dość długo głównym dostarczycielem dochodów budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-71.12" who="#PosełJerzyHopfer">Przy okazji niejako wypływa następny ważny problem społeczny, mianowicie problem ponoszenia kosztów wychodzenia z kryzysu i bardziej równomiernego obciążenia poszczególnych sektorów gospodarczych tymi właśnie kosztami.</u>
          <u xml:id="u-71.13" who="#PosełJerzyHopfer">Szybkie powstawanie fortun w niektórych kręgach społecznych, przy postępującej pauperyzacji znacznie większej części społeczeństwa, zdaje się nie spełniać tego postulatu. Przy zachowaniu wynikających z ogólnego i — jak się wydaje — akceptowanego trendu w kierunku preferencji gospodarki rynkowej, rząd winien ukształtować taką politykę podatkową, aby sektor nieuspołeczniony przejmował stopniowo ciężar utrzymania państwa stosownie do udziału tego sektora w gospodarce i jego siły ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-71.14" who="#PosełJerzyHopfer">Realizacja napiętego budżetu wymaga operatywnego działania ze strony rządu. Aby to wykonać, rząd powinien mieć uprawnienia do bieżącej ingerencji zarówno w sferze wydatków, jak i dochodów budżetowych. Powinien mieć możliwość — o ile to konieczne — zmniejszania wydatków w przypadkach, gdy wystąpi zagrożenie wykonania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-71.15" who="#PosełJerzyHopfer">Dlatego Klub Poselski Unii Chrześcijańsko-Społecznej popiera uprawnienia nadzwyczajne Rady Ministrów przewidziane w art. 4 projektu ustawy budżetowej. Jednocześnie opowiadamy się za wnioskiem mniejszości dotyczącym ust. 2 tegoż właśnie artykułu. Pozornie mała różnica w obu zapisach ma jednak swoją wagę merytoryczną i formalną. To Sejm uchwala ustawę budżetową i Sejm sprawuje kontrolę nad jej wykonaniem. Nie może zatem być obojętne dla Sejmu, w którym momencie dowie się o zagrożeniu wykonania budżetu i podjętych przez rząd środkach zaradczych. Przed czy po fakcie? Uważamy, że Sejm winien być informowany przed faktem dokonania przez rząd korekty. Zapis ten jest wyrazem konstytucyjnego prawa Sejmu do kontroli budżetu; w naszym przekonaniu Sejm z tego prawa zrezygnować nie może i nie powinien.</u>
          <u xml:id="u-71.16" who="#PosełJerzyHopfer">Wysoka Izbo! Klub Poselski Unii Chrześcijańsko-Społecznej z zadowoleniem wita inicjatywę dotowania inwestycji infrastrukturalnych w strefach szczególnie zagrożonych bezrobociem, zapisaną w art. 7.</u>
          <u xml:id="u-71.17" who="#PosełJerzyHopfer">Zasiłek dla bezrobotnych nie powinien i nie może być z jednej strony jałmużną, a z drugiej strony wygodnym źródłem dochodów dla osób nie mających zamiaru podjąć pracy. Jego wysokość powinna spełniać tylko i wyłącznie funkcję socjalną, a także mobilizować do aktywności w poszukiwaniu pracy lub działalności na własny rachunek. Jak dotąd obserwuję sytuację odwrotną — relacje wynagrodzeń za pracę, w stosunku do zasiłku z tytułu bezrobocia, kształtują się wyraźnie na niekorzyść tych pierwszych. Pozostaje jeszcze jeden aspekt tego zagadnienia — moralno-psychologiczny. Status bezrobotnego w krajach o większych niż nasze doświadczeniach w tej dziedzinie sytuuje obywatela, który nie pracuje, jako obywatela niższej kategorii w stosunku do osób pracujących. I to nie formalnie, ale w indywidualnym odbiorze tegoż właśnie bezrobotnego. Ta sytuacja sprawia, że ludzie pozbawieni pracy sami szukają z niej wyjścia. U nas natomiast przy ogólnie niskim standardzie życia różnice te zanikają. Są całe grupy społeczne, które wykorzystują wynikające z obecnych uregulowań prawnych możliwości zabezpieczenia socjalnego ze strony państwa i całkiem nieźle sobie żyją, w przeciwieństwie do dużej przecież grupy społecznej emerytów i rencistów, którym kolejne waloryzacje i rewaloryzacje rent i emerytur nie pozwalają dogonić inflacji i którzy na skutek tego relatywnie biednieją.</u>
          <u xml:id="u-71.18" who="#PosełJerzyHopfer">Nasz wniosek sprowadza się do tego, aby rząd dostrzegł problem i tak oddziaływał poprzez swoje służby finansowe i socjalne, aby każdy, kto bez swej winy znalazł się w biedzie, otrzymał wsparcie, natomiast ci, którzy korzystają ze świadczeń socjalnych z naruszeniem zasad sprawiedliwości społecznej, zostali ich pozbawieni.</u>
          <u xml:id="u-71.19" who="#PosełJerzyHopfer">Innym problemem społecznym, który bezpośrednio wiąże się z przedłożonym projektem ustawy budżetowej jest zapisany w art. 6 problem zobowiązań państwa wobec obywateli pozbawionych niegdyś swej własności, inaczej mówiąc, problem reprywatyzacji. Klub nasz postuluje jak najszybsze uregulowanie ustawowe tej materii. Musimy mieć świadomość kosztów społecznych tej operacji, kosztów, które poprzez budżet państwa będzie musiało ponieść całe społeczeństwo, które w swej masie nie zawiniło ani też nie czerpało korzyści z tych substancji majątkowych.</u>
          <u xml:id="u-71.20" who="#PosełJerzyHopfer">Mówiąc o budżecie i jego wykonywaniu nie sposób nie wspomnieć o polityce informacyjnej rządu. Pozornie tylko jest to zagadnienie oderwane od zasadniczego tematu obrad, bowiem sposób informowania społeczeństwa o zamierzeniach rządu, mówienie prawdy o sytuacji gospodarczej kraju ma znaczenie, które trudno przecenić. Brak informacji ze strony rządu co do dalekosiężnych i bliskich celów jego polityki gospodarczej daje pole do spekulacji, manipulacji i demagogii. Mnożą się cudowni uzdrowiciele gospodarki polskiej, mający gotowe recepty na wszystkie jej niedomagania. Dowodne tego przykłady mamy okazję obserwować obecnie. Rozbudzanie oczekiwań, mamienie społeczeństwa mirażem szybkiego dobrobytu do niczego dobrego nie prowadzi. Musi się znaleźć w rządzie ktoś, kto powie społeczeństwu, że zmiana ustroju gospodarczego to nie zmiana przysłowiowych rękawiczek, że oznacza to całe długie lata ciężkiej pracy, że oznacza to zmianę naszych przyzwyczajeń i sposobu myślenia, że wreszcie potrzeba na to pokoleń. Pod jednym wszakże warunkiem, że większość społeczeństwa się na to zgodzi i dotrzymane będą z obydwu stron warunki tej umowy, że w trakcie jej wspólnego wypracowywania nie będzie posłuchu dla graczy politycznych, dla których dobro kraju, jego pomyślność jest tylko frazesem o tyle wygodnym, o ile zgadza się to z ich celami prywatnymi, dla których społeczeństwo to tylko masy, które dają sobą bezwolnie kierować.</u>
          <u xml:id="u-71.21" who="#PosełJerzyHopfer">Myślę, że do innego modelu społeczeństwa zmierzamy, do społeczeństwa świadomego, wykształconego, żyjącego w dobrobycie. Tylko takie bowiem społeczeństwo ma szanse dołączyć do Europy i nie być dla tej Europy pośmiewiskiem.</u>
          <u xml:id="u-71.22" who="#PosełJerzyHopfer">Kończąc, pragnę stwierdzić, że Klub Poselski Unii Chrześcijańsko-Społecznej świadom powagi sytuacji i trudności, jakie nam grożą, będzie głosował za wnioskiem Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o przyjęcie ustawy budżetowej oraz za wnioskiem mniejszości dotyczącym art. 4 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-71.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu posła Tadeusza Jemiołę z Klubu Posłów Wojskowych. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Gajewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#PosełTadeuszJemioło">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozumiejąc złożoność sytuacji społeczno-gospodarczej kraju oraz wynikającą z niej trudność budowy budżetu na rok bieżący, Klub Posłów Wojskowych wyraża poparcie dla przedłożonego projektu ustawy. Niemniej jednak za swą powinność uważamy zwrócenie uwagi Wysokiej Izby na pojawiające się niebezpieczeństwa w konstruowaniu mniejszych, lecz sprawniejszych, adekwatnych do przewidywanych zagrożeń, sił zbrojnych. Mamy świadomość, że doskonalenia wymaga doktryna obronna, odczuwamy również pilną potrzebę odbycia debaty parlamentarnej poświęconej bezpieczeństwu, ale zatroskanie szczególne budzi ciągły spadek wydatków państwa na obronę narodową. Na przestrzeni ostatnich 2 lat wydatki te zmniejszyły się prawie o 1/3. Prowadzi to wprost do pogłębiania się już wielce niekorzystnych zjawisk występujących w armii, takich jak szybko postępujące starzenie się techniki wojskowej, dalsza dekapitalizacja obiektów i infrastruktury technicznej, brak możliwości poprawy warunków socjalno-bytowych kadry i żołnierzy w służbie zasadniczej, spadek zainteresowania zawodową służbą wojskową.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#PosełTadeuszJemioło">Rozumiemy, i uwzględniamy ekonomiczne trudności swego kraju, ale mamy też obowiązek lojalnie ostrzegać społeczeństwo wtedy, gdy pewne nieprzekraczalne granice są przekraczane. Nowoczesna armia mogąca sprostać wymaganiom współczesnego pola walki, musi mieć odpowiednie środki na sprzęt i szkolenie stanu osobowego.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#PosełTadeuszJemioło">Pragnę zasygnalizować, że wydatki wojskowe liczone na jednego mieszkańca w państwach europejskich wynoszą około 600 dolarów, w Czechosłowacji prawie 300 dolarów, w Polsce poniżej 50 dolarów. Jeżeli przypomnieć, że ceny uzbrojenia z importu, uwzględniając przejście na ceny światowe z krajami pierwszego obszaru płatniczego wzrosły ponad 6-krotnie, to trudno przy tym budżecie resortu mówić o przyspieszeniu procesu modernizacji technicznej sił zbrojnych.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#PosełTadeuszJemioło">Armia winna mieć zapewnioną trwałość zasad regulujących jej powinności i miejsce w porządku prawnym państwa. Wszelka niepewność, jak chociażby ta związana z odpłatnością za leki, o czym stanowi projekt ustawy, nie przyczynia się do utrwalania stabilności zawodu wojskowego, którego osobliwością jest stosunek służby a nie pracy.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#PosełTadeuszJemioło">Wysoka Izbo! Komisja Obrony Narodowej, po wnikliwej analizie potrzeb resortu, wyraziła zatroskanie wysokością zaplanowanych wydatków na obronę dając temu wyraz w przedłożonej opinii. Wyrażamy nadzieję, że rząd w kolejnej korekcie budżetu uwzględni złożoność sytuacji w obszarze bezpieczeństwa narodowego.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Ryszarda Gajewskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Związku Katolicko-Społecznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Jasiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#PosełRyszardGajewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata poświęcona budżetowi państwa na 1991 rok jest niezwykle istotna, powiedziałbym fundamentalna dla funkcjonowania państwa. Dotyczy ona bowiem pieniędzy wytworzonych przez te działy gospodarki, które to czynią i tych do podziału, których jest o wiele za mało dla potrzebujących tych pieniędzy sfer życia. Tak z grubsza można określić przedmiot naszych dzisiejszych rozważań.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#PosełRyszardGajewski">Przejdę do meritum, do założeń makroekonomicznych. W kampanii wyborczej, mam tu na myśli wybory prezydenckie, ścierały się dwa nurty — koncepcje nie tylko polityczne, ale również a może przede wszystkim, gospodarcze. Oś sporu politycznego wyznaczała opozycja: kontynuacja — przyspieszenie. Ta opozycja w kwestiach gospodarczych nie była już tak jaskrawa, lecz mimo to na tyle wyraźna, że mogła stanowić cechę różnicującą programy dwóch głównych rywali. Rząd premiera Mazowieckiego deklarował kontynuację reform, a przede wszystkim stabilizacyjnej polityki gospodarczej. Inne partie polityczne, w tym Porozumienie Centrum i liberałowie z obozu Lecha Wałęsy deklarowali ostry sprzeciw wobec programu stabilizacyjnego rządu, żądając daleko idących zmian w tym programie, generalnie nakierowanych na powstrzymanie recesji. Mowa więc była o kontynuacji w sensie kierunku, natomiast istota korekty miała dotyczyć konkretnej drogi, ścieżki dojścia.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#PosełRyszardGajewski">Po wyborze Lecha Wałęsy na prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i ukonstytuowaniu się rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego okazało się, że nadal główną postacią gospodarki pozostaje wicepremier Leszek Balcerowicz, a więc w dialektycznym sformułowaniu w exposé premiera Bieleckiego akcent o kontynuacji z modyfikacjami wyraźnie przesunął się na kontynuację. Dowodem okazał się budżet, którego projekt napisano jeszcze w listopadzie ubiegłego roku, a który razem z autopoprawkami z 29 stycznia br. trafił do Sejmu. Projekt ten przetrwał kampanię wyborów prezydenckich. Jego generalne założenie, struktura i wielkości nie uległy istotnym zmianom. A właściwie budżet razem z założeniami polityczno-społeczno-gospodarczymi oraz założeniami polityki pieniężnej wyznaczają politykę gospodarczą państwa w sferze realnej na najbliższy rok.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#PosełRyszardGajewski">Założenia, również napisane w listopadzie ub. roku, nie uległy zmianom. Ich ogólna wymowa to dalsza kontynuacja polityki stabilizacji i raczej obrony pewnych osiągnięć. Zadziwia optymizm autorów odnośnie do kształtowania się podstawowych wskaźników gospodarczych w roku 1991 na tle uświadomionych przecież niepowodzeń wewnętrznych roku ubiegłego, to znaczy głębsza od zakładanej recesja, inflacja, bezrobocie itd. oraz zagrożeń zewnętrznych. I tak zakłada się wzrost dochodu narodowego wytworzonego o 4%, a dochodu narodowego podzielonego o 12,9%.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#PosełRyszardGajewski">Najśmielsze jest jednak założenie co do stopnia inflacji — 32% w grudniu 1991 r., do grudnia roku 1990, a 52% średniorocznie, gdy inflacja tylko w styczniu br. wyniosła 2,7%, a na styczeń planowało się 8%!</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#PosełRyszardGajewski">Bardziej realna staje się inflacja rzędu 80% do 100%. Spójrzmy na roczne oprocentowanie kredytów jakie stosują obecnie banki! A przecież wszystkie liczby budżetu są oparte na prognozie 32% do 52%.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#PosełRyszardGajewski">Wzrost dochodu narodowego ma być kontynuacją wzrostu zapoczątkowanego w lipcu ub.r., a w styczniu mamy dalszy spadek po stagnacji w grudniu o 2% w stosunku do pamiętnego stycznia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#PosełRyszardGajewski">W zeszłym roku zakładano, mówił o tym jako o porażce premier Leszek Balcerowicz, większą zdolność dostosowawczą przedsiębiorstw państwowych do nowych, twardych reguł i wskaźników ekonomicznych. Przedsiębiorstwa dostosowały się, a i owszem, zmniejszyły produkcję i podniosły horrendalnie ceny. A w nowych założeniach polityki gospodarczo-społecznej w aneksie czytamy: „Doświadczenia kończącego się roku dają podstawę do optymistycznej oceny zdolności adaptacyjnej polskich przedsiębiorstw do wymogów gospodarki otwartej”.</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#PosełRyszardGajewski">W rzeczywistości każdy polski produkt wyżej przetworzony przegrywa jakością, a coraz częściej i ceną, z przeciętnym produktem z zagranicy, a w budżecie wprost mówi się o materiałochłonności produkcji, która nie ulegnie zmianie!</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#PosełRyszardGajewski">Wzrost dochodu narodowego wytworzonego oparty jest na wzroście importu, a to w przypadku importu konsumpcyjnego działa raczej w stronę odwrotną i w związku z tym, w założonym planowym deficycie obrotów towarowych na poziomie 1,1 mld dolarów. Co do tego zresztą można się chyba zgodzić, prawdopodobnie to będzie wykonane.</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#PosełRyszardGajewski">W styczniu deficyt wyniósł circa 280 mld dolarów. Dalej jednak wzrost dochodu narodowego wytworzonego polegać ma na środkach zagranicznych. Zapleczem dla tej wiary w inwestycje zachodnie a tak na marginesie, ile realnie zainwestowano w gospodarkę polską w zeszłym roku, podobno tylko ok. 60 mln dolarów, znów tak jak w ubiegłym roku jest deklaracja pomocy państw zachodnich i międzynarodowych instytucji finansowych, które to deklaracje sięgały 10 mld dolarów, czytamy w aneksie do „Założeń”.</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#PosełRyszardGajewski">Polityka gospodarcza, budowana na deklaracjach, skąd my to znamy?</u>
          <u xml:id="u-75.12" who="#PosełRyszardGajewski">Autorzy „Założeń” zdają się jednak widzieć zagrożenia i wspominają na samym końcu swego dokumentu o scenariuszu znacznie mniej optymistycznym. Jednak w tym wypadku cała strategia sprowadza się do otrzymania przez Radę Ministrów całkowicie wolnej ręki od Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-75.13" who="#PosełRyszardGajewski">Należałoby zobowiązać rząd do przedstawienia alternatywnego do optymistycznych „Założeń społeczno-gospodarczych”, scenariusza opartego na znacznie wyższej inflacji, recesji i niekorzystnym bilansie płatniczym itd., aby ten scenariusz mógł stanowić podstawę do skorygowania budżetu po I kwartale, jeśli w ogóle ten budżet Wysoki Sejm uchwali.</u>
          <u xml:id="u-75.14" who="#PosełRyszardGajewski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Budżet naszego państwa formalnie jest prawie zrównoważony, deficyt ok. 0,5% wydatków, ale w rubryce dochody jest wiele pozycji wątpliwych. Najbardziej chyba — to 15 bln zł z prywatyzacji, które to wpływy, art. 17 projektowanej ustawy budżetowej, są dość chaotycznie rozdysponowane, zamiast służyć całościowo dalszej prywatyzacji, a przede wszystkim finansowaniu kredytu dla sprywatyzowanych jednostek oraz dla chcących inwestować w polski przemysł.</u>
          <u xml:id="u-75.15" who="#PosełRyszardGajewski">W ogóle wyciągnięcie 30% przyrostu zasobów pieniężnych ludności w tym roku w tej formie wydaje się mało realne, chyba że paradoksalnie wyższa inflacja oraz naciski strajkowe zasoby te powiększą.</u>
          <u xml:id="u-75.16" who="#PosełRyszardGajewski">Następna sprawa, bony skarbowe. Wierzę, że Narodowy Bank Polski może je „wcisnąć” jakoś niezależnym bankom, ale niekoniecznie, a poza tym oznaczać to będzie tzw. efekt wyparcia, konieczność redukcji akcji kredytowej 1 wzrost stopy procentowej.</u>
          <u xml:id="u-75.17" who="#PosełRyszardGajewski">Dalej, nadwyżka jako kolejny sposób na sfinansowanie deficytu. Ile ona faktycznie wynosi? Projekt mówi o 1,8 bin zł. Dane GUS o 0,9 bin zł. Jak to właściwie jest?</u>
          <u xml:id="u-75.18" who="#PosełRyszardGajewski">Budżet zakłada dalsze dociśnięcie obręczy fiskalnej na gospodarce i społeczeństwie. Podatek obrotowy rośnie o 1/3, a wielkość wpływów, po poprawce sejmowej — o 98%. Nieco niniejszy jest wzrost wpływów z podatku dochodowego, ale dramatycznie wzrastają wpływy z dywidendy z powodu przeszacowania wzrostu wartości majątku państwowego — 2,9 razy, i to mimo obniżenia jej stawki do 22%. W sumie zysk po opodatkowaniu ma wzrosnąć o 17%, co wobec inflacji oznacza jego realny spadek o 23%.</u>
          <u xml:id="u-75.19" who="#PosełRyszardGajewski">Udział budżetu w dochodzie narodowym podzielonym wzrasta tylko o 0,5%, ale udział wydatków sektora publicznego w dochodzie narodowym wzrasta z 36,9% do 40,8% i jest to miara systematyczna tendencji, która wszak miała być odwrócona, aby zrobić miejsce dla aktywności produkcyjnej. Niestety, zakres tzw. podziału wtórnego redystrybucji dochodu narodowego zwiększa się. Wpadamy w błędne koło: recesja — wzrost wydatków socjalnych — wzrost obciążenia podatkowego — recesja itd. A przekonującego sposobu na przetrwanie tego błędnego koła nie widać.</u>
          <u xml:id="u-75.20" who="#PosełRyszardGajewski">Kilka uwag szczegółowych. Wydatki ogólne bieżące w sferze budżetowej wzrastać mają o ok. 66%. I znów jak zawsze, poniżej znajduje się nauka, tutaj nie ma specjalnego wzrostu, szkolnictwo — 48,5%, kultura, sztuka — 38,6%, kultura fizyczna i sport — 39,5%.</u>
          <u xml:id="u-75.21" who="#PosełRyszardGajewski">Cieszyć się należy jednak z bodaj istotnego wzrostu wydatków w budżetówce w stosunku do projektu: ochrona zdrowia z 33,4% na 38,7%, a więc o 5 bin zł. Tylko czy to wystarczy na podtrzymanie rozpadającej się infrastruktury szpitalnictwa, ZOZ-ów itd.?</u>
          <u xml:id="u-75.22" who="#PosełRyszardGajewski">Tradycyjnie natomiast in plus, w stosunku do przeciętnego, wzrastają wydatki bieżące oraz wydatki w administracji państwowej — o 61,4%, w prokuraturze i wymiarze sprawiedliwości — o 80,3%, w obronie narodowej jakoś najmniej, o czym mówił przedmówca, o 55,6%, a w bezpieczeństwie publicznym, jak zawsze, więcej niż w MON, o 61,6%. A więc nihil novi sub sole!</u>
          <u xml:id="u-75.23" who="#PosełRyszardGajewski">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Na zakończenie chciałbym skierować do rządu kilka pytań.</u>
          <u xml:id="u-75.24" who="#PosełRyszardGajewski">Po pierwsze, czy wymuszone dopłaty do odsetek na kredyty na środki obrotowe dla rolnictwa, mam na myśli głównie nawozy, w wysokości 1,7 bln zł są wystarczające?</u>
          <u xml:id="u-75.25" who="#PosełRyszardGajewski">Po drugie, jakie środki przewiduje się na wykupienie części należności banków z tytułu skapitalizowania odsetek od kredytów mieszkaniowych? Sytuacja sięgnęła tu granic absurdu. Słyszeliśmy już o 6,5 mln miesięcznych czynszach za nowo oddawane mieszkania.</u>
          <u xml:id="u-75.26" who="#PosełRyszardGajewski">Po trzecie, dlaczego takie duże dotacje do samochodów osobowych w ramach przedpłat — 2,5 bln zł, gdy na dofinansowanie zakupu samochodów i wózków inwalidzkich, a inwalidów mamy całą armię i to tych prawdziwych, patrz dane GUS o wypadkowości w przemyśle, przeznacza się tylko 50 mld zł?!</u>
          <u xml:id="u-75.27" who="#PosełRyszardGajewski">I pytanie czwarte. W pkt. 3 uchwały Senatu w sprawie projektu ustawy budżetowej na 1991 r. mowa jest o zwiększeniu pozycji szkolnictwo wyższe o 70 mld zł, z przeznaczeniem jej na dotację dla KUL, o której to dotacji w pierwotnym projekcie nie było nawet mowy. Zrobił się z tego niepotrzebny, a może właśnie potrzebny, skandal. Dość, że w autopoprawce rządowej wniosek ten dalej nie został uwzględniony, a z wielkim trudem znaleziono 40 mld zł w Ministerstwie Edukacji Narodowej. Jednak proponowane zwiększenie globalnej kwoty na szkolnictwo o 70 mld zł nastąpiło w poprawce komisji sejmowej. Dlaczego więc nie przyznano tej znamienitej uczelni wnioskowanych 70 mld? Przyznane 40 mld na ten rok to prawie tyle samo, ile uczelnia wydała w roku ubiegłym — 37 mld zł, nie płacąc wszakże ani wyrównań kwartalnych i mając średnią płacę za grudzień 1990 r. — 950 tys. zł. Jak z tych 40 mld zł zwiększyć płace, aby zbliżyć się chociaż do przeciętnych w innych uczelniach?</u>
          <u xml:id="u-75.28" who="#PosełRyszardGajewski">Wobec powyższego, proszę Wysoką Izbę choćby przez pamięć na wybitnych Polaków, którzy przewinęli się przez mury tej uczelni, jak papież Jan Paweł II i kardynał Stefan Wyszyński, aby nie upokarzać tego jedynego w swoim rodzaju uniwersytetu i przyznać dodatkowo 30 mld zł. Przypominam, jest to jedyna w Europie środkowo-wschodniej uczelnia katolicka kształcąca w 80% młodzież pochodzenia chłopskiego i robotniczego. Uczelnia niezwykle zasłużona dla nauki i kultury polskiej.</u>
          <u xml:id="u-75.29" who="#PosełRyszardGajewski">Pomoc finansowa państwa w postaci 70 mld zł dotacji byłaby aktem sprawiedliwości dziejowej i wyrównaniem krzywd za poprzednie lata dyskryminacji uniwersytetu.</u>
          <u xml:id="u-75.30" who="#PosełRyszardGajewski">Wysoka Izbo! Klub Poselski Polskiego Związku Katolicko-Społecznego, w imieniu którego przemawiam, wnosi o uchwalenie budżetu z zastrzeżeniem przedstawienia Wysokiej Izbie jego wykonania już po I kwartale oraz przedstawienia scenariusza zastępczego.</u>
          <u xml:id="u-75.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Stanisława Jasińskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego; kolejnym mówcą będzie poseł Tadeusz Kijonka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#PosełStanisławJasiński">Panie Marszałku! Po zapoznaniu się z programem działań „Polityka rolna w 1991 roku” jedno jest oczywiste, rolnictwem kieruje finansista.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#PosełStanisławJasiński">Zdecydowana większość proponowanych działań ma charakter finansowy. Boję się, że jest to jeszcze jedno z tych rozwiązań, do których w ostatnim okresie przekonałem tę salę, rozwiązań teoretycznie słusznych, ale w praktyce nie dających oczekiwanych rezultatów. To tak jakby proponować sterowanie poczciwym kieratem za pomocą komputera. Na pewno dla człowieka patrzącego z zewnątrz, nie znającego problemu jest to efektowne ale nie efektywne. Czy ktoś próbował zastanowić się, jak proponowane mechanizmy zadziałają? Załóżmy, że rolnik weźmie kredyt, wykupi nawóz i potrzebne opryski. Jaką ma gwarancję, że po żniwach nie okaże się, że wydatki na te materiały nie przekroczą sumy otrzymanej ze sprzedaży zboża. Co wtedy z możliwością spłaty odsetek od kredytu, a może być jeszcze gorzej. Niejeden rolnik może zostać ze swoim zbożem. Czy banki przyjmą spłatę kredytów w naturze?</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#PosełStanisławJasiński">Są to tylko pozornie śmieszne kwestie, abstrakcyjne z punktu widzenia Warszawy, ale bardzo realne dla rolnika z gminy Kodrąb. Czy ktoś na przykład analizował skierowanie części dotacji przeznaczonych dla refundacji bankom na zakup instrumentów do analizy gleby? Racjonalne nawożenie pozwoliłoby zminimalizować koszty produkcji rolnej, a to chyba dzisiaj jest najważniejsze. Dla osób nie znających problemu, krótkie wyjaśnienie. Roślina pobiera składniki mineralne w ściśle określonej proporcji, załatwianie tej proporcji powoduje stratę składnika będącego w nadmiarze. Określając instrumentalnie zasobność gleby w poszczególne składniki można zmniejszyć o 30–40% zużycie nawozów nie obniżając plonów.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#PosełStanisławJasiński">Nie twierdzę, że takie rozwiązanie na pewno jest lepsze. Chodziło mi tutaj jedynie, aby wykazać, że oprócz finansowych mogą być inne instrumenty rozwiązywania problemu rolnictwa. Być może takie podejście do problemu pozwoliłoby zabezpieczyć bieżące potrzeby wsi, a jednocześnie realizować długofalowe modernizacje rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#PosełStanisławJasiński">Reasumując tę sekwencję pragnę stwierdzić, że zastosowanie w praktyce tylko finansowych instrumentów rozwiązania problemów rolnictwa może spowodować, że za rok będziemy mieli jeszcze gorszą sytuację w rolnictwie niż obecnie.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#PosełStanisławJasiński">Proszę państwa, mamy dzisiaj 21 lutego, omawiamy dokument „Polityka rolna na 1991 rok”. W punkcie 6 opisano proponowane działania przemian strukturalno-własnościowych. Podobałoby mi się to, gdyby nie szara rzeczywistość. Wiąże się to ściśle z procesem prywatyzacji otoczenia rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#PosełStanisławJasiński">Od dłuższego czasu angażuję się osobiście w usamodzielnienie się podmiotu gospodarczego w wyniku podziału wielozakładowego przedsiębiorstwa. Chodzi tu o wytwórnię pasz na bloku Dobroszyckim koło Radomska. Dzisiaj załoga tej wytwórni prowadzi akcję protestacyjną dla poparcia usamodzielnienia się. Wszystkie racje wskazują na to, że usamodzielnienie jest uzasadnione ekonomicznie, tym bardziej że rolnicy z Reymontowskiego Towarzystwa Rolniczego chcą zainwestować swoje pieniądze w prywatyzację tego zakładu, a mimo to niewiele udaje się w tej sprawie zrobić.</u>
          <u xml:id="u-77.7" who="#PosełStanisławJasiński">Na tym tle mała refleksja. Prawie wszystko w tym programie jest w czasie przyszłym, tak jak byśmy zaczynali wszystko od nowa. Rolnictwo nie znosi takiej sytuacji. Tutaj wyraźnie widać ciągłość procesów. Kiedy czytałem w „Założeniach polityki rolnej”, że będą opracowane bardziej szczegółowe programy roczne, miałem nadzieję, że ktoś spróbuje zbilansować w nich potrzeby rynku zagranicznego i krajowego z możliwościami produkcyjnymi rolnictwa. Liczyłem, że zostaną zanalizowane warianty zagospodarowania nadwyżki produkcyjnej, wskazane oczekiwane kierunki produkcji oraz kierunki zagrożenia nadprodukcją.</u>
          <u xml:id="u-77.8" who="#PosełStanisławJasiński">Być może już teraz należałoby podjąć działania dla ograniczenia produkcji trzody chlewnej i to powinno wynikać z programu rocznego. Myślę, że w horyzoncie roku program działania musi mieć dużo większy stopień szczegółowości, szczegółowości technologicznych, organizacyjnych i ekonomicznych. Muszą być wskazane podmioty realizujące dane działania. Wręcz muszą być pokazani ludzie odpowiedzialni za osiągnięcie założonych celów. Potrzebne jest to choćby po to, aby w przyszłym roku wiadomo było, kto jest odpowiedzialny za to co się udało i komu należy się chwała za osiągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-77.9" who="#PosełStanisławJasiński">Szanowni Państwo! Przedstawiony nam program działania dotyczący polityki rolnej w 1991 roku, to kilkanaście istotnych liczb i dużo, dużo wody. Cały ten program można by bez wielkiej szkody dla jego czytelności zmieścić na 3–4 stronach. Jestem przekonany, że autorzy tego programu są dobrymi specjalistami. Z teorii ekonomiki rolnej dobrze znają mechanizmy stosowane w sterowaniu rolnictwem na Zachodzie, nie widzą tylko jednego, że polska wieś, polskie rolnictwo i polski rolnik nie mają odpowiednika na świecie i dlatego przenoszenie wzorców z innych krajów ma niewielki sens.</u>
          <u xml:id="u-77.10" who="#PosełStanisławJasiński">Szanowni Państwo! Kiedy jeszcze w 1989 roku z tej trybuny zgłosiłem votum nieufności dla ówczesnego ministra rolnictwa, spotkałem się z opinią, że jestem nieodpowiedzialny. Po roku okazało się, że wszystkie moje obawy potwierdziły się. Rolnictwo już drugi rok jest w marazmie, niepotrzebnym marazmie.</u>
          <u xml:id="u-77.11" who="#PosełStanisławJasiński">Obecny rząd dostrzega potrzebę pomocy rolnictwu i za to mu chwała. Jest to postęp w stosunku do rządu poprzedniego, ale obecny rząd nadal nie rozumie, nie czuje rolnictwa, traktuje go jak czarną skrzynkę, do której coś wchodzi i coś wychodzi, i to jest dla niego ważne. Co się dzieje wewnątrz, jest już nieistotne i to jest błąd w podejściu do rolnictwa. My agraryści wiemy, że tam w tej obrazowej czarnej skrzynce jest człowiek z uwarunkowaniami przyrodniczymi. Dopóki nie uczyni się tego człowieka podmiotem wszelkiego działania a jego otoczenia najwyższym dobrem, na nic wszystkie działania.</u>
          <u xml:id="u-77.12" who="#PosełStanisławJasiński">Sądzę, że nie pora na odrzucanie tego programu działania, lepszy taki jak żaden, ale myślę, że już niedługo życie wystawi rachunek autorom tego programu i program działania na 1992 rok będą robili specjaliści od wsi i rolnictwa przy pomocy finansistów, a nie odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-77.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Tadeusza Kijonkę, niezrzeszonego w żadnym z klubów poselskich; kolejnym mówcą będzie poseł Józef Zegar.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#PosełTadeuszKijonka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Sytuacja każdego posła i całego Sejmu jest dziś szczególnie trudna i dramatycznie złożona. Oto mamy przed sobą projekt ustawy budżetowej, który jest od wielu tygodni przedmiotem analiz i korekt, ale — jak się okazuje i dowiodła dotychczasowa debata — nie udało się dokonać istotnych zmian.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#PosełTadeuszKijonka">Przede wszystkim ze względu na to, że taki jest, a więc katastrofalny, stan naszej gospodarki, to raz, ale także i dlatego, że przyjęta filozofia formowania budżetu jakby nie pozwala dokonać wewnątrz tego projektu takich czy innych przetasowań.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#PosełTadeuszKijonka">Wyrazem tych dylematów jest także to co już padło dzisiaj z trybuny, w czasie debaty, ale i projekt uchwały, która będzie wymagała od rządu, aby w krótkim czasie dokonał rewizji, a także usiłował przedstawić nowe wnioski w oparciu o ten projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#PosełTadeuszKijonka">Jako poseł ze Śląska chciałbym spojrzeć na ten dokument, na te dokumenty, bo przecież chodzi tutaj o blok dokumentów z punktu widzenia mojego macierzystego regionu.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#PosełTadeuszKijonka">Chciałbym w tym momencie jednak powołać się na pewne określenie, prosząc o dobre zrozumienie, którego użyłem w czasie jednego z wystąpień sejmowych jeszcze w poprzedniej kadencji. Na określenie Śląska użyłem wtedy dramatycznego określenia „kolonia wewnętrzna”. Chodziło mi o obszar, który stał się miejscem bezkarnej eksploatacji surowców i ludzi, przy tym ludzi podporządkowanych społecznie i politycznie w stopniu szczególnym. Dotyczyło to jednak przede wszystkim ludności rodzimej, która poniosła największe koszty tego faktu, z jakimi skutkami, wiemy dziś wszyscy! A przecież był to obszar, który jeszcze w pierwszych latach po wojnie reprezentował standardy europejskie i cywilizacyjnie odpowiadał tym poziomom co podobne rejony w Europie. Śląsk był po prostu europejski.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#PosełTadeuszKijonka">Powodów, które do tego doprowadziły, było wiele, poczynając od centralistycznej polityki, tej, która wymuszała przede wszystkim rozwój bazy surowcowej i energetycznej, która spowodowała, że wysoki poziom technologiczny Śląska w coraz mniejszym stopniu był spożytkowany dla rozwoju cywilizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#PosełTadeuszKijonka">Za tymi procesami szedł napływ, narastający co dziesięciolecia, ludzi reprezentujących najniższe przygotowanie zawodowe. W efekcie dokonywało się stałe upośledzenie tego regionu, następowała degradacja kulturalna i cywilizacyjna, której efektem jest obecny stan Śląska. Regionu, którego procesy rozwojowe są zablokowane w każdym przypadku obszaru patologicznego pod każdym względem, który wymaga generalnej reformy i restrukturyzacji, co nie zawsze chcemy sobie uświadomić.</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#PosełTadeuszKijonka">Stosunek do Śląska odbija oczywiście kształt budżetu. Ten z roku ubiegłego był budżetem dramatycznie zaniżonym, na przykład w 30% pokrywał potrzeby inwestycyjne, toteż trzeba było zaprzestać w dużym stopniu około 90 inwestycji centralnych, niekiedy o zasadniczym znaczeniu dla ludności miejscowej, w tym związanych ze służbą zdrowia, także kilkudziesięciu lokalnych. A musimy pamiętać, że chodzi tutaj o obszar, na który przypada ponad 40% przewozów kolejowych, 1/4 transportu drogowego, obszar, który reprezentuje najwyższe skażenie ekologiczne, gdzie żyje się najkrócej, najtrudniej, a koszty utrzymania są z kolei najwyższe, w tej chwili o 20% wyższe niż średnio w kraju.</u>
          <u xml:id="u-79.8" who="#PosełTadeuszKijonka">Złotówka nierówną ma wartość w zależności od miejsca, gdzie się w Polsce żyje. Na Śląsku jest ta wartość ograniczona przez trudności życia codziennego, uciążliwość komunikacji, ograniczony dostęp do wielu dóbr. Nawet wyższy wydatek energetyczny z tego po prostu tytułu, że się oddycha, że utrzymanie czystości drożej kosztuje. Taki jest to region i nie szybko się zmieni, ale złotówka jest liczona równo i już ten sam fakt musi wpływać na poczucie degradacji ludzi tam zamieszkujących. I to pod każdym względem.</u>
          <u xml:id="u-79.9" who="#PosełTadeuszKijonka">Wspomniałem o tym, jak zablokowane zostały procesy rozwojowe. Chciałbym zwrócić uwagę rządowi, że to nie są sprawy, które odkładać można na później. W tej chwili, na przykład, pod względem demograficznym ten region po raz pierwszy znalazł się w punkcie krytycznym na skutek zaniżonej liczby urodzin, wzrostu umieralności, a także częstych wyjazdów. Co 5-ty Polak opuszczający kraj wyjeżdża ze Śląska. I te kwestie muszą być przedmiotem uwagi. Wyjeżdża dlatego, że żyje się tam coraz trudniej i w narastającym braku poszanowania dla miejscowego trudu.</u>
          <u xml:id="u-79.10" who="#PosełTadeuszKijonka">Budżet na 1991 rok również świadczy o tym, że potrzeby Śląska będą głęboko niezaspokojone, o 2,5 bln zł w stosunku do potrzeb! A to oznacza blisko 1 bln deficytu, jeśli chodzi o służbę zdrowia, pokrycie tylko w 55% potrzeb szkolnictwa, itd., itd. Dotychczasowe straty będą się sumować w nowe i co do tego możemy być pewni. Toteż batalia, którą toczyli posłowie śląscy o utrzymanie pewnych inwestycji centralnych ma znaczenie zasadnicze — dotyczy to na przykład Dziećkowic. Jest to kwestia wody, w tym przypadku sprawa, której nie można odłożyć na później. Kto nie wierzy, niech przyjedzie, choćby do bytomskich Miechowie, dzielnicy, gdzie mieszka 40 tys. ludzi i od wiosny woda jest dowożona beczkowozami. Ze względu na drastycznie ograniczone środki na pewne potrzeby, pieniędzy w budżecie nie będzie, i w tym miejscu „złotówka śląska” może być także aktem oskarżenia. Inny przykład. W stosunku do roku 1988 wyjazdy zimowe dzieci zmalały 4-krotnie. W tym roku wyjechało ze Śląska poza Śląsk — a powinny, w myśl zaleceń lekarzy, z terenu Śląskiego Okręgu wyjechać wszystkie dzieci — niespełna ponad 15 tys. dzieci, z tego z Bytomia i Piekar, obszaru, który tu w Sejmie reprezentuję, zaledwie 1800 dzieci. A jest to rejon, gdzie ołowica jest potwierdzona badaniami. Takie fakty również muszą być brane pod uwagę przy krojeniu budżetu.</u>
          <u xml:id="u-79.11" who="#PosełTadeuszKijonka">Jestem pełen obaw o następstwa innych procesów i faktów: 62 tys. bezrobotnych już w tej chwili w regionie wielkoprzemysłowym! Bardzo ostrzegałbym przed łatwymi diagnozami, opiniami o siłach antydemokratycznych. To tak nie jest i nie wolno tak pewnych rzeczy tłumaczyć. A ten proces będzie narastał. W regionie wielkoprzemysłowym oznacza to co innego niż w miejscowościach, gdzie dysponuje się zapleczem rolniczej rodziny. Tam ludzie są skazani przede wszystkim na pracę własnych rąk.</u>
          <u xml:id="u-79.12" who="#PosełTadeuszKijonka">A konfrontacja cywilizacyjna, chociażby ta, którą narzucają rodziny, które Śląsk opuściły, konfrontacja na dużą skalę, którą należy widzieć także w kategoriach zagrożenia narodowego. A przecież od lat nie może wejść do planu Biblioteka Śląska, która znajduje się w warunkach katastrofalnych. Po prostu rozpada się, a księgozbiór jest zresztą rozłożony na 3 różne adresy, miejsca znacznie od siebie oddalone. To także coś oznacza, a chodzi o region, gdzie na skutek właśnie masowej migracji, przede wszystkim ludzi o najniższych kwalifikacjach, nastąpiło gwałtowne obniżenie poziomu cywilizacyjnego i kulturowego.</u>
          <u xml:id="u-79.13" who="#PosełTadeuszKijonka">A więc stoimy przed dramatycznymi dylematami. Katastrofa jest po prostu w zasięgu wzroku. Tak to brzmi i tak to jest. A nie można tutaj żadnych procesów przeprowadzić w sposób łatwy i w miarę łagodny. Majątek śląski to 400 bln zł, ale jeśli chodzi o sferę technologii, jest to w 70% majątek zdekapitalizowany. Tutaj łatwe procesy rynkowe, potocznie, tak jak je rozumiemy, niewiele rozstrzygną i załatwią, także prywatyzacja napotka na potężne bariery i trudności wszelakiego rodzaju, toteż sądzę, że i z tego względu sytuacja w tym regionie wymaga programu rządowego, państwowego, narodowego, właśnie dlatego że narasta tam jednak poczucie, że ta „kolonia wewnętrzna”, „kolonią wewnętrzną” pozostała, co dobija m. in. budżet.</u>
          <u xml:id="u-79.14" who="#PosełTadeuszKijonka">Jeśli wziąć pod uwagę wskaźniki demograficzne, przypada tam ok. 40% mniej na mieszkańca niż w regionach porównywalnych; około 60% mniej niż w Warszawie. I to są fakty, które statystycznie da się potwierdzić. Badania oparte o dane GUS i PAN wykazały, że jeśli Śląsk, województwo katowickie, należy do 16 województw, które odprowadzają znaczne dochody do skarbu państwa, potem część województw jest na styku, połowa korzysta ze znacznych dotacji, a są wśród tych województw dotowanych, województwa bardzo prestiżowe, to jeśli chodzi o potrzeby w zakresie jakości życia, województwo katowickie znalazło się na 49 miejscu. O tym dziś ludzie na Śląsku wiedzą i o tym mówią. I z tego punktu widzenia także komentują takie czy inne fakty, w tym projekt nowej ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-79.15" who="#PosełTadeuszKijonka">Wysoki Sejmie! Mówię o tym mając świadomość jak skonstruowany jest budżet. I być może niewielkie są możliwe przesunięcia, choć uchwała określa zastrzeżenia i usiłuje znaleźć pewne rezerwy co do nowych możliwości. Gdyby takie były, upominam się z tego wysokiego miejsca o zrozumienie potrzeb Śląska.</u>
          <u xml:id="u-79.16" who="#PosełTadeuszKijonka">Mówię to dlatego, że wciąż nie są jasne kryteria, według jakich budżet jest dzielony. Jaka jest norma budżetowa? Według jakich zasad ten budżet jest krojony? Dokonywany podział, to nie jest wciąż jasne. Wielu ludzi sądzi, i być może nie bezpodstawnie, że decydują stare kalki. Takie, jakie kiedyś przyjęto. Jeśli tak jest, wymaga to generalnej rewizji. Trzeba także zmienić centralistyczne myślenie o budżecie. Skoro wojewoda otrzymuje niewiele ponad 50% tego co mu potrzeba, powinien mieć możliwość dysponowania tymi środkami bardziej swobodnie. Nie może być spętany sztywnymi wskaźnikami, bo to przecież nie o to chodzi na tym etapie rozwoju naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-79.17" who="#PosełTadeuszKijonka">Kiedy o tym mówię, chciałbym na końcu powiedzieć jeszcze jedno — nie dlatego, że Śląsk wyciąga po cokolwiek rękę. Nigdy tego nie robił. I dawał znacznie więcej niż otrzymywał. Natomiast chcę wiedzieć, według jakich miar i zasad dokonuje się podziału. Chodzi po prostu o sprawiedliwość społeczną.</u>
          <u xml:id="u-79.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Józef Zegar z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego; kolejnym mówcą będzie poseł Marek Rutkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#PosełJózefZegar">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Poselski PSL, który upoważnił mnie do przedstawienia stanowiska w odniesieniu do 3 dokumentów programowych rządu, mianowicie założeń polityki społeczno-gospodarczej, czy gospodarczo-społecznej, przepraszam, projektu budżetu państwa oraz założeń polityki pieniężnej, krytycznie ocenił te dokumenty na 46 posiedzeniu Sejmu. W międzyczasie nie zaistniały w istocie żadne fakty, które mogłyby tę ocenę zmienić.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#PosełJózefZegar">Dzisiaj posłowie sprawozdawcy wnieśli wiele uwag, informacji, propozycji zmian, które nasz klub podziela. W związku z tym pominę warstwę empiryczną i dowodową w stanowisku klubu, a ograniczę się do pewnych tylko konstatacji.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#PosełJózefZegar">Jak Wysoka Izba zauważyła, proponowane zmiany w budżecie są w istocie nieznaczne. W naszym przekonaniu odzwierciedlają realne możliwości gospodarki, całą zapaść tej gospodarki. Dodatkowo przy tym realizację budżetu, czy realizacyjne możliwości budżetu, cechuje znaczna niepewność, zwłaszcza w odniesieniu do dochodów, wskaźnika wzrostu cen oraz kursu walutowego.</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#PosełJózefZegar">Znaleźliśmy się w sytuacji, w której skromne dochody budżetu nie pozwalają jednocześnie w sposób zadowalający m. in. zapewnić osłonę socjalną, utrzymać niezbędną infrastrukturę państwa oraz stymulować rozwój przeciwdziałań recesji. Niezwykle skromne rozmiary budżetu, to w znacznej mierze wynik pasywnej polityki gospodarczej, której skutkiem jest m. in. głęboka recesja, spadek stopy życiowej, bezrobocie sięgające 1,3 mln osób, pogorszenie kondycji ekonomicznej przedsiębiorstw, gospodarstw rolnych oraz gospodarstw domowych.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#PosełJózefZegar">W odniesieniu do tegorocznego budżetu, którego projekt rozważamy, oznacza to z jednej strony pomniejszenie o kilkadziesiąt bilionów złotych dochodów, z drugiej zaś konieczne wydatki na zasiłki dla bezrobotnych i walkę z bezrobociem.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#PosełJózefZegar">Dramatyzm sytuacji polega przy tym na tym, że obecnie, w naszej ocenie, nie ma możliwości przedstawienia zasadniczo odmiennego, alternatywnego projektu budżetu. Zmiany w budżecie są jednak niezbędne i trzeba ich dokonać w ciągu roku, stwarzając ku temu przesłanki poprzez uprzednie istotne korekty w polityce gospodarczej. Rzecz idzie m. in. o usunięcie barier i ograniczeń hamujących rozwój oraz eliminowanie innych źródeł powodujących tak głęboką recesję.</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#PosełJózefZegar">Chodzi także o uznanie aspektu społecznego za integralny element kompleksowego ujmowania procesów gospodarczych, o uznanie, iż rozwój gospodarczy w ostatecznym rachunku służy zaspokajaniu potrzeb społecznych. Uważamy, że taka polityka, która w okresie recesji, przy znacznej nadwyżce w handlu zagranicznym, niewykorzystanych zdolnościach produkcyjnych, nie stymuluje rozwoju, jest polityką, która będzie nas stawiać przed coraz trudniejszymi problemami wyboru, także w odniesieniu do budżetu. Zmuszałoby to do postępowania, któremu jesteśmy przeciwni, a mianowicie zwiększania dochodów budżetu poprzez dalszy wzrost obciążeń podmiotów gospodarczych, czy zasilanie go dochodami ze sprzedaży składników majątku państwowego, z tzw. prywatyzacji. Te ostatnie nie powinny, w naszym przekonaniu, służyć łataniu dziur w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#PosełJózefZegar">Główne źródło wzrostu dochodów budżetu winien stanowić rosnący produkt krajowy zwiększający się, czy rosnący m. in. przez efektywne wyzyskanie środków z prywatyzacji skierowanie ich na ekspansję najbardziej rozwojowych branż oraz likwidowanie wąskich gardeł i barier rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#PosełJózefZegar">Klub Poselski PSL opowiada się za odrzuceniem polityki wysokiego oprocentowania kredytów inwestycyjnych w branżach czy w dziedzinach preferowanych. Kredyty te powinny być oprocentowane oczywiście znacznie wyżej niż wkłady a vista, jednak nie powinny prowadzić do nadmiernych zysków banków i wtórnej redystrybucji poprzez budżet, jako że banki odprowadzają znaczną część tych zysków do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-81.9" who="#PosełJózefZegar">Takie oprocentowanie kredytów inwestycyjnych sprzyjałoby aktywizacji inwestycyjnej podmiotów gospodarczych, zgodnie z regułami rynku. Reguły rynku nie wymagają tak zabójczej dla rozwoju stopy oprocentowania kredytów inwestycyjnych. Zwiększony popyt na te kredyty mógłby znaleźć pokrycie:</u>
          <u xml:id="u-81.10" who="#PosełJózefZegar">— po pierwsze, w zmniejszonych zyskach banków,</u>
          <u xml:id="u-81.11" who="#PosełJózefZegar">— po drugie, w rezerwach dewizowych,</u>
          <u xml:id="u-81.12" who="#PosełJózefZegar">— po trzecie, także ewentualnie w emisji pieniądza przez bank centralny pod przewidywaną inflację.</u>
          <u xml:id="u-81.13" who="#PosełJózefZegar">Oczywiście można rozpatrywać inną alternatywę dla niższego oprocentowania kredytów, a mianowicie kapitalizowanie odsetek od tychże kredytów, a mianowicie kapitalizowanie odsetek od tych kredytów. Sądzimy, że antyrecesyjna polityka gospodarcza powinna znaleźć silne wsparcie w celowej, przemyślanej polityce technologicznej. Jest rzecz zdumiewająca, że po kilkunastoletnim okresie dekapitalizacji majątku produkcyjnego, przy znacznej nadwyżce obrotów w handlu zagranicznym, znacznych ofertach pomocy zagranicznej, zarówno zwrotnej jak i bezzwrotnej, nie ma w istocie polityki technologicznej.</u>
          <u xml:id="u-81.14" who="#PosełJózefZegar">Także znaczny spadek realnych wydatków na naukę, na kreowanie postępu, przewidywany w projekcie budżetu, nie rokuje dobrze dla takiej polityki. Odbije się to niewątpliwie w niedługim czasie, ze szkodą dla rozwoju. Sądzimy także, że należy przeorientować politykę celną na tworzenie bodźców dla importu nowoczesnych technologii, a nie na wspieranie importu gotowych wyrobów. Nie możemy zwłaszcza godzić się, aby kraje EWG swoimi subsydiami niszczyły nasze rolnictwo, a także przemysł. Wyroby naszego przemysłu na rynkach zachodnich osiągają bowiem znacznie niższe ceny w stosunku do porównywalnych wyrobów produkowanych na Zachodzie. Nierównoprawne stosunki w tym zakresie, jak sądzimy, jest to w tym wypadku właściwe określenie.</u>
          <u xml:id="u-81.15" who="#PosełJózefZegar">Przeciwdziałanie recesji ma bardzo istotne znaczenie dla rolnictwa. Oznacza ono bowiem odblokowanie bariery popytowej dla rozwoju rolnictwa, a także uruchomienie ciągu zdarzeń o efektach mnożnikowych w produkcji, zatrudnieniu, a i w przyszłych dochodach budżetowych. Nie podzielamy także poglądu jakoby kredyt obrotowy, tani kredyt obrotowy, pod produkcję rolniczą działał inflacjogennie. Przeciwnie, ujmując to dynamicznie działa on antyinflacyjnie, także dlatego, że szybszy wzrost produkcji rolniczej aniżeli popytu będzie umacniał tendencje relatywnego tanienia żywności, a zatem będzie stwarzał obiektywnie czy obiektywne silne bodźce do proefektywnościowych zmian w rolnictwie. Zmiany te będą następować jednak na fali wzrostu, a nie pauperyzacji, a jest to zasadnicza różnica.</u>
          <u xml:id="u-81.16" who="#PosełJózefZegar">Nie rozwijam tu problematyki rolnej, ponieważ była ona przedmiotem odrębnego wystąpienia klubowego. Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego przykłada wielką wagę do społecznych ocen polityki gospodarczej rządu. Z wielką troską odbieramy coraz liczniejsze sygnały, że polityka ta jest odrzucana przez znaczne odłamy społeczeństwa. Uważamy, że w czasach współczesnych nie można bez aprobaty społeczeństwa, bez jego akceptacji wdrożyć nawet najlepszego programu gospodarczego. Nie wystarczy tu w naszym przekonaniu ani elegancja modelu, ani jego logika. Zachowania i postawy społeczne nie zawsze dadzą się wtłoczyć w ramy logiki formalnej.</u>
          <u xml:id="u-81.17" who="#PosełJózefZegar">Byłoby przy tym wielce niepożądane, gdyby właśnie z uwagi na te narastające negatywne postawy społeczne, zablokowało to nam proces reformowania gospodarki. W związku z tym i przy zmianach gospodarczych ten aspekt społeczny, uzyskania aprobaty społecznej trzeba brać pod uwagę. Szczególnie dotyczy to kilku kierunków zmian. Wspomnę tu o prywatyzacji, która jest niezbędnym wymogiem zbudowania gospodarki rynkowej. Trzeba ją oczywiście rozważnie przyspieszać, bacząc pilnie na opinię społeczną. Niewątpliwie opinie te będą korzystniejsze dla procesu, gdy będzie ona przynosić szybkie i namacalne skutki dla ogółu rodaków, gdy odbywać się będzie przy odsłoniętej kurtynie, bez wypaczeń, gdy będzie dokonywać się w różnych formach, także w formie akcjonariatu pracowniczego.</u>
          <u xml:id="u-81.18" who="#PosełJózefZegar">Istotne jest także, aby prywatyzacja szła w parze z demonopolizacją. Monopol prywatny jest znacznie gorszy aniżeli monopol państwowy, jak uczy doświadczenie i naszego kraju, i innych krajów.</u>
          <u xml:id="u-81.19" who="#PosełJózefZegar">Opowiadamy się również przeciwko masowej reprywatyzacji, a za ograniczeniem jej jedynie do wypadków drastycznego naruszenia prawa. Wypowiadamy się także za bardziej równomiernym rozłożeniem pokonywania ciężarów kryzysu. Pewne grupy ludzi niekiedy w majestacie prawa i władzy nadmiernie bogacą się, często kosztem coraz bardziej biedniejącego ogółu ludności.</u>
          <u xml:id="u-81.20" who="#PosełJózefZegar">Pragnę przypomnieć, że powojenne poparcie społeczne dla nowego ustroju, uwzględniające niezależne od nas realia geopolityczne, wynikało także z tego, iż nowa władza w pierwszym okresie wzbogaciła masy kosztem nielicznych. Obecnie władza zmierza w kierunku przeciwnym, do wzbogacenia nielicznych kosztem mas. Rzutuje to oczywiście na postawy społeczeństwa i na akceptację prowadzonych działań.</u>
          <u xml:id="u-81.21" who="#PosełJózefZegar">Klub Poselski PSL podziela pogląd, iż przedłożone dokumenty programowe nie rokują, niestety, iż obecny rząd będzie rządem przełomu, tak jak to ten rząd zapowiadał na początku tego roku w przemówieniu premiera Bieleckiego. Niemniej jednak, mając na uwadze narastające zagrożenia stabilności i rozwoju państwa, w tym między innymi narastające wystąpienia rewindykacyjne, destabilizację władzy, rozpętaną walkę przedwyborczą, klub PSL odrzucając tani populizm, kierując się nadrzędnym interesem państwa, nie będzie torpedować zamierzeń rządu, żywiąc wszakże przekonanie, iż zmiany w polityce gospodarczej, o których mówiliśmy, a także zmiany proponowane w uchwałach Sejmu, w projektach uchwał Sejmu, które generalnie podzielamy, będą przez rząd dokonywane.</u>
          <u xml:id="u-81.22" who="#PosełJózefZegar">Klub PSL deklaruje, iż jak dotychczas będzie wykorzystywać wszystkie swoje możliwości, aby wspierać wszelkie inicjatywy działania rządu, które sprzyjają osiąganiu nadrzędnych celów państwa. Wychodzimy przy tym z przeświadczenia, iż rząd jest obecnie nie tylko w niezwykle trudnej sytuacji, ale jest także elementem stabilizacji państwa, zaś w warunkach braku liczących się i odpowiedzialnych partii politycznych wyjątkowa odpowiedzialność za kraj oraz stworzenie w miarę normalnych warunków pracy dla rządu spoczywają na Sejmie. Mam nadzieję, iż Wysoka Izba te zależności uwzględni.</u>
          <u xml:id="u-81.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu posła Marka Rutkowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego; kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Smolarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#PosełMarekRutkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Prace nad projektem ustawy budżetowej w poszczególnych komisjach sejmowych ujawniły, jak dalece niedostateczne są przewidziane w niej środki na różne dziedziny życia gospodarczego i społecznego w naszym kraju. Komisje; Zdrowia, Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego, Obrony Narodowej, Polityki Społecznej i inne uznały wręcz, że budżet w proponowanym pierwotnym kształcie jest nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#PosełMarekRutkowski">Takie ich stanowisko wynikało oczywiście z rozpoznania najpilniejszych ludzkich potrzeb, a nie z przesadnych oczekiwań w stosunku do borykającego się z ogromnymi trudnościami gospodarczymi państwa. Trudno im było jednak znaleźć takie wydatki w planowanym budżecie, które można by ograniczyć lub zlikwidować na rzecz znacznej poprawy stanu finansowego takich na przykład dziedzin życia, jak służba zdrowia czy oświata.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#PosełMarekRutkowski">Tymczasem zwiększenie wydatków na każdą z tych dziedzin życia wymaga wzrostu wpływów do budżetu państwa, co w naszych konkretnie warunkach oznacza wzrost obciążeń finansowych sfery materialnej, a przede wszystkim uspołecznionych zakładów pracy, które jak wszyscy wiemy, dostarczają blisko 85% dochodów państwa. A przecież już obecne warunki gospodarowania, w tym obciążenia podatkowe polskich przedsiębiorstw, są o wiele mniej korzystne niż w krajach gospodarki rynkowej. Jak wobec tego mają one konkurować na rynkach i to zarówno krajowym jak i zagranicznym ze swoimi towarami? Dzięki nieustępliwej postawie posłów-rolników rząd przyznał w końcu, że w rolnictwie mamy do czynienia z nieuczciwą konkurencją ze strony producentów zachodnich. Właściwie analogiczna sytuacja istnieje w przemyśle, szczególnie włókienniczym. Dopiero w marcu planuje się wprowadzenie podatku obrotowego od przywożonych wyrobów włókienniczych.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#PosełMarekRutkowski">Sądzę, że jeszcze ten Sejm powinien, i takie jest oczekiwanie większości załóg przedsiębiorstw państwowych, przeprowadzić debatę nad polityką przemysłową państwa. Pracownicy państwowych zakładów przemysłowych często na spotkaniach pytają, dlaczego rolnikom, posłom-rolnikom udało się skłonić rząd do sformułowania takiej polityki rolnej państwa, a przemysłowej polityki państwa nadal nie doczekaliśmy się.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#PosełMarekRutkowski">Skoro jestem przy sprawach rolnictwa, chciałbym w tym miejscu odnieść się do proponowanego w ustawie rozdysponowania dotacji budżetowej dla tego sektora gospodarki narodowej. Uważam, że najlepszą formą pomocy polskiemu rolnictwu jest skup interwencyjny produktów rolnych po opłacalnych dla rolników cenach, a nie tańsze kredyty, do których przeciętni rolnicy w zasadzie i tak nie będą mieli dostępu. Na przykład w ubiegłym roku z tzw. kredytów EWG w moim woj. łomżyńskim skorzystało blisko 40 osób, to była ta cała pula 40 osób, ale w zasadzie, w 100% były to osoby powiązane z komunistycznym aparatem władzy, który już odszedł do historii. Tymczasem zwykli, przeciętni rolnicy nawet nie mieli informacji o takiej możliwości kredytowania.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#PosełMarekRutkowski">Chciałbym teraz poczynić parę uwag na temat Funduszu Pracy. Uważam, że wprowadzenie nowelizacji ustawy o zatrudnieniu przyniesie znaczne w nim oszczędności. Wobec tego chciałbym zaproponować w ustawie budżetowej dodatkowy artykuł o następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#PosełMarekRutkowski">„Upoważnia się Radę Ministrów do przekazania środków finansowych zaoszczędzonych w wyniku wejścia w życie nowelizacji ustawy o zatrudnieniu do ZUS”. Przewiduję takie właśnie brzmienie robocze tego artykułu. Propozycja dotyczy głównie właśnie emerytur niepełnych. Propozycję tzw. emerytur mostowych, czyli niepełnych, wysunęła Krajowa Komisja Przemysłu Lekkiego NSZZ „Solidarność” wzorując się na rozwiązaniach belgijskich. Polegają one na tym, że zakłady pracy dotknięte recesją mogłyby kierować swoich pracowników na emerytury niepełne, np. po 30 latach pracy na 95%, po 25 latach pracy na 90% itd. Gdy recesja mija, osoby te zobowiązane są zgłosić (pracodawcy w określonym czasie) swoją gotowość podjęcia pracy pod groźbą utraty tego świadczenia. Trudno dziś bowiem wytłumaczyć tkaczce, czy prządce z 25-letnim stażem, która codziennie przemierza przy krosnach blisko 20 km, w hałasie sięgającym blisko 100 decybeli, w zapylonej hali, że w przypadku likwidacji zakładu, bądź zwolnień grupowych nie zasłużyła sobie na inny status społeczny niż tylko osoby pobierającej zasiłek dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#PosełMarekRutkowski">Ludzie pracy rozumieją, że zmierzając do gospodarki rynkowej należy likwidować nierentowne zakłady. Nie chcą jednak po utracie zatrudnienia być zrównani z tymi, którzy otrzymują zasiłki dla bezrobotnych, ale zbytnio się w życiu nie napracowali. Zwracam się z apelem do ministra pracy i polityki socjalnej, by w przygotowywanej ustawie emerytalnej uwzględnił propozycje emerytur mostowych, czyli niepełnych. Sądzę, że tak dyskutowany obecnie popiwek nie jest najważniejszym problemem w województwach szczególnie dotkniętych bezrobociem. W tych właśnie województwach złe nastroje społeczne wywołuje głównie brak wizji przyszłości przedsiębiorstw. Pracownicy zakładów włókienniczych Białegostoku, Łomży czy Zambrowa chcą wiedzieć, czy zakłady te będą istniały, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#PosełMarekRutkowski">Rząd ciągle nie podejmuje decyzji co do restrukturyzacji poszczególnych branż, obawiając się, że takie decyzje pogłębią społeczną frustrację. Natomiast w odczuciu pracowników zagrożonych zakładów właśnie brak jednoznacznych rozstrzygnięć pogarsza, i to w bardzo szybkim tempie, nastroje społeczne.</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#PosełMarekRutkowski">Sadzę, że po okresie, w którym rząd organizował swoją pracę oraz przygotowywał zmiany do ustawy budżetowej, rząd powinien znaleźć czas na podjęcie szybkich, zdecydowanych decyzji co do restrukturalizacji nierentownych branż przemysłu. W tym procesie należy uwzględnić również propozycje związków zawodowych dotyczące szczególnie problemu emerytur niepełnych.</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Ryszarda Smolarka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej; kolejnym mówcą będzie poseł Marian Żenkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#PosełRyszardSmolarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dyskutując o budżecie na rok 1991 nie sposób nie czynić tego w kontekście założeń polityki rolnej na 1991 r., jak również na bazie parametrów przyjętych do kalkulacji dochodów i wydatków budżetu państwa, a wiele z nich budzi wątpliwości co do ich realności. Dotyczy to chociażby jednego z istniejących parametrów, jak przyjętego do wyliczenia kursu dolara na poziomie 9,5 tys. zł za jednego dolara, bez wiary w możliwość jego utrzymania w dłuższym okresie czasu.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#PosełRyszardSmolarek">Nie moją, ani Wysokiej Izby rolą jest ustalanie metodą plebiscytu wysokości kursu dolara w 1991 r. Chcę jednak zaznaczyć, że jego zdepresjonowanie w dłuższym przedziale czasowym spowoduje, że szybciej dojdziemy do tak deklarowanej Europy, do której podobno dążymy. Będzie się to jednak odbywało tak, że Europa przyjdzie do nas, a nie my dojdziemy do niej, bo okaże się, że wszystko i wszystkim się opłaca produkować za granicami naszego kraju a u nas tylko sprzedawać.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#PosełRyszardSmolarek">Szczególnie dotkliwa jest ekspansja zagranicznych towarów rolno-spożywczych na rynek krajowy przez co kurczy się rynek zbytu dla artykułów rolno-spożywczych produkcji rodzimej rolnictwa. Powoduje to frustrację wśród rolników i głębokie ich niezadowolenie.</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#PosełRyszardSmolarek">Zalew tych towarów na rynek krajowy wynika z faktu wcześniej wspomnianego, niskiego kursu dolara, ale przede wszystkim z faktu różnicy wysokości subwencji stosowanych w krajach ościennych i EWG na poziomie 30 do 50%, i więcej, a subwencjami na rynku krajowym do artykułów rolno-spożywczych, ogólnie rolnictwa, na poziomie 4 do 8%.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#PosełRyszardSmolarek">To, że nie ma konkurencyjności rodzimych produktów na rynku krajowym i za granicą jest wynikiem nie tylko dwóch, wymienionych wyżej czynników, ale również niskiej wydajności naszego rolnictwa, wynikającej przecież nie z winy rolników, a uwarunkowań historycznych ostatniego 45-lecia, w których przez cały czas czyniono próby uspołecznienia naszego rolnictwa i z tego bierze się jego struktura gospodarstw, ich techniczne uposażenie, obsługa rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#PosełRyszardSmolarek">Na ten stan rzeczy, nie bez przyczyny, zostały uchwalone w tej Izbie wysokie, restrykcyjne kredyty dla rolnictwa na początku ubiegłego roku. Wysokie odsetki od kredytów dla rolnictwa powodowały i powodują, że w cenie — koszcie produktu rolniczego najpoważniejszą pozycją są nie wartość nakładów materiałowych, czyli surowców, i koszt pracy rolnika, a sumaryczna wartość odsetek od kredytów. Dla mnie, próba zmiany tego paradoksalnego stanu rzeczy skończyła się klęską przy debacie roku temu nad pakietem 11 ustaw gospodarczych. Dziś sądzę, że po doświadczeniach tego roku również skończyła się klęską dla wszystkich posłów rolników i naszych sympatyków. Była wręcz dowodem na to, że poza hasłami, to skuteczność lobby rolniczego w tej Izbie była dotychczas niewielka, a wręcz żadna.</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#PosełRyszardSmolarek">Pamiętam, jak po przegranych wnioskach o tani kredyt obrotowy, a w konsekwencji o tańszy kredyt na sfinansowanie sezonowych zapasów w przetwórstwie rolno-spożywczym, w tej Izbie poseł Zawadzki złożył oświadczenie, że przyjęte zasady kredytowania rolnictwa spowodują, że będziemy wszyscy ponosić koszty tych restrykcyjnych odsetek. Nikt nie przewidywał i sądzę również, że tego nie przewidział poseł Zawadzki, że te odsetki od kredytów będziemy konsumować do dziś wszyscy, nasze prawie 40-milionowe społeczeństwo w cenie chleba, masła, mleka, w przetworach owocowo-warzywnych, w wyrobach mięsnych itp.</u>
          <u xml:id="u-85.8" who="#PosełRyszardSmolarek">Atrakcyjniejsze i smaczniejsze są wyroby pochodzące z importu, nawet alkohol. Nasze się już przejadły, tracimy na nie apetyt, ochotę i będziemy tracili dalej, o ile ten stan rzeczy będzie utrzymywał się nadal, a rząd temu będzie się przyglądał ze stoickim spokojem.</u>
          <u xml:id="u-85.9" who="#PosełRyszardSmolarek">Nie jest chyba normalnym zjawiskiem, że polski rolnik coraz częściej nie ma gdzie sprzedać zboża, mleka, czy żywca wieprzowego, że 3–4 miesiące musi oczekiwać na zapłatę za dostarczone produkty. Mleczarnie płacą od prawie 103 mld kredytów skupowych gwarantowanych przez Ministerstwo Finansów odsetki w wysokości 120%, po wypowiedzeniu gwarancji kredytowych. Podobnie jest z kredytami skupowymi na skup zboża, z których korzystały jednostki skupowe PZZ i GS-y, obecnie korzystające z kredytów rynkowych, oprocentowanych na poziomie 80%. Jeżeli to są zalecenia Banku Światowego, i one są wykonywane w sposób prawie że ślepy przez poprzedni i obecny rząd, z małymi korektami, bez względu na nasze polskie realia i polskie rolnictwo, to może to się skończyć tak jak stało się to w spółdzielczości rolniczej, gdzie likwidatorzy czuja się dobrze, a spółdzielczość jest w stanie agonii.</u>
          <u xml:id="u-85.10" who="#PosełRyszardSmolarek">Sytuacja, gdzie Bank Światowy spełnia rolę likwidatora gospodarki narodowej, chyba nie jest naszym celem. Sądzę, że chyba cechą polskich rolników, polskiej wsi zawsze był instynkt zachowawczy, który ratował go w ciężkich chwilach i czasach. Wierzę, że ten instynkt nie pozwoli nam przespać żywotnych dla rolnictwa i gospodarki żywnościowej spraw, w tym interesu całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-85.11" who="#PosełRyszardSmolarek">Polski rolnik wie, że nie jest miarą europejskości ilość spożywanych artykułów rolno-spożywczych pochodzenia zagranicznego, a siła polskiego rolnictwa i kondycja pozostałych działów gospodarki narodowej, dla których to rolnictwo może być, a wręcz powinno być kołem zamachowym nakręcającym koniunkturę gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-85.12" who="#PosełRyszardSmolarek">Wysoka Izbo! Z racji braku czasu nie będę wymieniał innych istotnych elementów rzutujących na kondycję polskiego rolnictwa, te wymienili moi koledzy, i sądzę, że wymienią. Ja teraz, w imieniu komisji rolnictwa, pozwolę sobie zgłosić wnioski, które naszym zdaniem zapobiegną recesji w rolnictwie w roku 1991.</u>
          <u xml:id="u-85.13" who="#PosełRyszardSmolarek">Wnioski te, jak słyszeliśmy, próbowaliśmy składać jako wnioski mniejszości na posiedzeniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, jednak z racji odium członków komisji, że może to spowodować uniemożliwienie rządowi w czasie złożenia symulacyjnych przeliczeń i przedłożenia rządowego ustawy budżetowej, i że będzie to pretekst do rozwiązania parlamentu, do czego prą siły, które, sądzę, mają większą legitymację, wycofaliśmy ten wniosek i będziemy go tu stawiali jako wniosek komisji, próbując po prostu walczyć na argumenty, żeby z tych naszych merytorycznych uzasadnień nie stwarzać pretekstu politycznego.</u>
          <u xml:id="u-85.14" who="#PosełRyszardSmolarek">Czego one dotyczą? Najogólniej rzecz biorąc wnioski nasze dotyczą sum wywalczonych przez członków komisji budżetu i finansów oraz członków komisji rolnictwa w ubiegłym tygodniu w piątek, na posiedzeniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, które zostały później skorygowane i sprowadzają się do zwiększenia wydatków na rolnictwo na ogólną kwotę 1.891.523 mln zł. Podajemy również źródła ich pokrycia.</u>
          <u xml:id="u-85.15" who="#PosełRyszardSmolarek">Cała zawiłość ustawy budżetowej powoduje, że jest ona nieczytelna, a sądzę, że dla wielu posłów będzie kłopotliwa w rozszyfrowaniu poszczególnych pozycji. W związku z tym pozwoliłem sobie przygotować to w takim krótkim resume materiale, który doręczyłem szanownym posłom i spróbuję tylko uargumentować poszczególne pozycje, natomiast sądzę, że dalsze tego konsekwencje są tutaj wyłuszczone.</u>
          <u xml:id="u-85.16" who="#PosełRyszardSmolarek">Oczywiście we wnioskach komisji wracamy do art. 13 i proponujemy zmianę w ust. 1 ppkt 1, proponując zwiększenie kwoty z 1 bln 800 mld zł do 2 bln 300 mld zł. Jest to wzrost o 500 mld zł na restrukturyzację i modernizację rolnictwa i jego otoczenia. Pozwoli to na większe, ofensywniejsze unowocześnianie naszych gospodarstw, a przynajmniej na zatrzymanie młodych ludzi na wsi i przez to nakręcanie koniunktury w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-85.17" who="#PosełRyszardSmolarek">W ppkt. 2 proponujemy zwiększenie kwoty z przedłożenia rządowego 1 bln zł, do kwoty 1 bln 450 mld zł. Pociąga to za sobą wzrost o 450 mld. Jest to kwota na kredytowanie nawozów. Obstajemy przy tym, że nie tylko kredyt tani... on nie jest tanim, panie ministrze. 1 ustalenia nasze były trochę inne, niż te, które tutaj dzisiaj pan przedstawił, to nie jest kredyt, który pociągnie wszystkich rolników, którzy z niego skorzystają. Jest to kredyt dla określonej grupy i prosimy bardzo w zarządzeniach wykonawczych, żeby również uruchomić bonifikatę do ceny zakupu nawozów rolniczych, z której mogliby korzystać bezpośrednio wszyscy rolnicy. Oczywiście rozumiemy, że najszybszą formą jest umożliwienie uruchomienia linii kredytowej, ale to jest za mało. Poza tym kwota jest na tyle niewystarczająca, a wręcz absurdalna, że i bln zł to jest na 20 kg NPK. Jeżeli na jesieni w ubiegłym roku wysialiśmy w granicach 30 kg i planujemy jeszcze zwiększenie o 20 czy nawet 30, to niestety, przy sprzyjających warunkach klimatycznych i wszystkich innych siłach, które by sprzyjały już po raz trzeci naszemu rolnictwu, nie będziemy w stanie utrzymać produkcji rolnej na takim poziomie, jaki byśmy chcieli jako kraj, żeby ta produkcja miała.</u>
          <u xml:id="u-85.18" who="#PosełRyszardSmolarek">W ppkt. 3 proponujemy zwiększenie kwoty z 228 mld zł do 500 mld zł — jest to kwota na zaopatrzenie wsi w wodę. Dosłownie rzecz biorąc jest to kwota na wspomaganie inicjatyw praktycznie już rozpoczętych czynów społecznych, które są bez szans na zakończenie. Kwota ta dawałaby jakąś szansę, powiedzmy, zaspokojenia rozbudzonych wśród społeczeństwa wiejskiego aspiracji. Społeczeństwo i tak bardzo dużym sumptem i własnym wysiłkiem te inicjatywy prowadzi, i w stosunku do miasta jest to wysiłek i inicjatywa, którą należałoby uszanować również w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-85.19" who="#PosełRyszardSmolarek">Przedostatnia zmiana w art. 15 dotyczy Agencji Rynku Rolnego. Tutaj przedłożenie rządowe zakładało 2 bln 280 mld zł, my proponujemy wzrost o 320 mld zł, czyli do 2 bln 600 mld zł. Warunkujemy to tym, że chcemy utrzymać subwencje do eksportu artykułów rolno-spożywczych.</u>
          <u xml:id="u-85.20" who="#PosełRyszardSmolarek">Przy subwencjach zachodnich i naszych, i przy deklarowaniu przez ten rząd, że będziemy się stosowali do zaleceń GAT-owskich, czyli takie same cła po jednej i drugiej stronie, takie same podatki, konkurencyjność naszych towarów przy odsetkach kredytowych, przy 30–40% różnicy w subwencji, konkurencyjność naszych towarów jest żadna.</u>
          <u xml:id="u-85.21" who="#PosełRyszardSmolarek">Chcąc jako kraj zaistnieć na rynkach, musimy subwencjonować i musimy stwarzać perspektywę zbytu płodów rolnych dla naszego rolnictwa. Jeżeli będziemy próbowali zniechęcać do produkcji rolnej, co czynimy skutecznie, sądzę, że oprócz efektu produkcyjnego, ale demoralizującego polską wieś, co by było najgorszym, będzie nie do odrobienia przez prawie jedno pokolenie.</u>
          <u xml:id="u-85.22" who="#PosełRyszardSmolarek">W art. 18 proponujemy zwiększenie kwoty z 1 bln 350 mld — ust. 1 ppkt 1. Ten art. 18 mówi o udzieleniu pomocy kredytowej dla jednostek skupujących płody rolne, na postęp biologiczny w rolnictwie, zakup ziemi i nakłady inwestycyjne na zagospodarowanie. Kwota 1 bln 350 mld jest naszym zdaniem stanowczo za niska, proponujemy wzrost o 350 mld zł, chociażby ze względu na skutki zbonifikowania odsetek ubiegłorocznych, które w tym roku musimy ponieść, jest to kwota nie do ustalenia, ale rząd wielkości 300–400 mld zł. Czyli powoduje on automatycznie zmniejszenie kwoty, będzie ona relatywnie mniejsza, pozwalająca na skupienie mniejszego wolumenu produkcji zbóż w kraju, nie tylko zbóż, bo sądzę, że tej pomocy kredytowej trzeba będzie udzielić w szerszym zakresie. To jest bardzo istotne, ponieważ jak wynika z sytuacji, która się w tej chwili klaruje w jednostkach skupowych, chęci i ochoty do prowadzenia skupu jednostki te będą miały praktycznie coraz mniej, a prawie żadnej, gdzie czas magazynowania, czasokres rotacji towarów skupionych, zboża wynosi 6–7 miesięcy; po przeliczeniu odsetek dzieje się tak, że wartość odsetek jest większa od zakupionego surowca i nie ma później rynku zbytu na ten surowiec.</u>
          <u xml:id="u-85.23" who="#PosełRyszardSmolarek">Reasumując, zmiany nasze powodują, że w art. 13, 15 i 18 występujemy o wzrost wydatków na rolnictwo o kwotę 1 bln 891 mld zł i istotne jest, skąd proponujemy wziąć te pieniądze. Nie chcemy być posądzani o chęć burzenia budżetu państwa na rok 1991. Ponieważ nie jest naszą rolą burzenie tego budżetu, uważamy, że mamy moralne prawo wskazać kwoty, z których rząd może i powinien skorzystać. W art. 1 ust. 1 proponujemy wzrost ogólnej sumy dochodów budżetu państwa z kwoty 289 bln 168 mld do kwoty 290 bln, to jest wzrost dochodów o ogólną sumę 891 mld zł. Skąd te pieniądze proponujemy wziąć?</u>
          <u xml:id="u-85.24" who="#PosełRyszardSmolarek">Po pierwsze, z dostępnych nam źródeł Najwyższej Izby Kontroli wynika, że nie jest ściągnięta przez budżet państwa kwota 1 bln 700 mld zł z afery alkoholowej. Mają do tego moralne prawo rolnicy, ponieważ oprócz budżetu państwa to oni ponieśli stratę na ziemniakach a przedsiębiorstwa państwowe na produkcji spirytusu. Mamy więc prawo występować, a wierzymy, że rząd kieruje się dobrymi intencjami i wyegzekwuje tę kwotę, bo z dostępnych mi informacji wynika, że rząd nie uwzględnił tego. Jestem gotów posądzić rząd, jak i większość rolników, o brak dobrej woli, jeśli chodzi o wyegzekwowanie tej kwoty od wszystkich malwersantów, dłużników i innych, którzy po prostu na tej aferze zrobili defraudacje. To jest jedno.</u>
          <u xml:id="u-85.25" who="#PosełRyszardSmolarek">Druga sprawa, sądzę, że powstałaby również nadwyżka, i ona prawdopodobnie powstanie z założenia, jeżeli zmienimy po prostu kurs dolara w przeliczeniach całego budżetu. Takiego rachunku symulacyjnego do końca nie otrzymaliśmy jako posłowie. Uważam, że wgląd w tę kwotę nam się należy, jest istotne, że będą rosły koszty zadłużenia, powiedzmy obsługi naszego długu, ale w perspektywie, że to zadłużenie będzie nam anulowane, to ta pozycja przestaje być na tyle ważąca. Ale to jest temat, powiedzmy, do dyskusji, i tutaj jeszcze jest istotna sprawa, że deklarowane w ostatnim czasie przez rząd cła antydumpingowe i antysubwencyjne pozwolą również na zwiększenie tej kwoty.</u>
          <u xml:id="u-85.26" who="#PosełRyszardSmolarek">Jeżeli chodzi o drugą pozycję, ponieważ brakuje jeszcze 1 bln zł, proponujemy ją pozyskać ze zmniejszenia wydatków. W art. 1 ust. 2 proponujemy zmniejszenie ogólnej sumy wydatków budżetu państwa z kwoty 293 bln 474 mld zł do kwoty 292 bln 474 mld. Zmniejszenie nastąpić powinno w art. 1 ust. 2 w dziale opieka społeczna o 1 bln zł. W jakiej pozycji? W pozycji plan finansowy Funduszu Pracy, to jest liczba porządkowa nr 3, punkt 2, w pozycji — przyuczenie do pracy lub przekwalifikowanie bezrobotnych. Jest tam zaproponowana, Wysoka Izbo, kwota 1 bln 195 mld zł. W ubiegłym roku wykorzystano kwotę 20 mld zł. Z dostępnych mi źródeł wiem, a szeroko to konsultowałem przy okazji opracowywania ustawy emerytalno-rentowej dla rolników, że praktycznie na terenie większości biur pracy nie ma zapotrzebowania — żadne firmy, żadne przedsiębiorstwa nie składały w ub. roku i nie składają do dnia dzisiejszego zapotrzebowania — na przekwalifikowanie bezrobotnych. Wszystkie te firmy zwalniają, natomiast nikt nie przedkłada zapotrzebowań. Jeżeli pozostanie kwota 195 mld, to jest i tak 10-krotnie więcej niż to co było w ubiegłym roku. Sądzę, że jest to kwota realna, którą należy odzyskać, zwłaszcza, że jest wiele jeszcze innych zastrzeżeń ze strony rolników. Mianowicie w ogóle nieszczelny jest system finansowania i wypłat zasiłków dla bezrobotnych i uszczelnienie tego systemu, sądzę, pozwoliłoby na wygospodarowanie kwoty wręcz większej niż 1 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-85.27" who="#PosełRyszardSmolarek">To tyle, jeżeli chodzi o konsekwencje zmian. Chciałbym państwu zwrócić uwagę, że te zmiany podajemy na str. 4 i 5. One są niezbędne. Możemy optymistycznie sądzić, że Wysoka Izba stanie nad podziałami i partykularnymi interesami, że będzie to uczynione w dobrej wierze nas wszystkich, Polaków, że te wnioski będą uwzględniane, te zmiany będą następowały w kolejnych tablicach i paragrafach ustawy budżetowej. W związku z tym podaliśmy je na stronie 4 i 5. Dziękuję bardzo i przepraszam za nadużycie czasu.</u>
          <u xml:id="u-85.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#PosełMarekBoral">Marek Boral. Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z wystąpieniem pana posła Smolarka chciałbym zwrócić się do niego z prośbą o szersze uzasadnienie, dlaczego akurat w swej propozycji przedstawił kwotę 1 bln zł, że o ten 1 bln zł proponuje pomniejszyć Fundusz Pracy. Jednocześnie chciałbym przypomnieć Wysokiej Izbie, że jest to już drugi zamach na fundusz pracy w wysokości 1 bln zł, który ma zamiar się dokonać, a biorąc pod uwagę dzisiejsze wystąpienia klubowe, gdzie koledzy bardzo wyraźnie akcentowali niedostatek pomocy społecznej, takie bardzo enigmatyczne potraktowanie pomocy społecznej, gdzie były podnoszone głosy wręcz nawołujące do nowej umowy społecznej, mając na uwadze cały czas ochronę tych najniższych warstw i powodzenie reform, które w tej chwili dokonują się w kraju, chciałem zasygnalizować, że Komisja Polityki Społecznej zbierze się i przedstawi Wysokiej Izbie swoje uwagi właśnie na temat wielkości funduszu pracy, jeszcze podczas trwania debaty.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#PosełMarekBoral">Jednocześnie chciałem powiedzieć, przepraszam, jeszcze jedno zdanie, że nie neguję w tym momencie potrzeb rolnictwa ani potrzeb, które zgłosił pan poseł Smolarek, jednocześnie nie mogę się zgodzić, jako poseł, żeby Fundusz Pracy był uszczuplany.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Ponieważ pan poseł wnioskuje o szersze uzasadnienie tego co powiedział poseł Smolarek, chciałbym wyjść naprzeciw tej prośbie i proponuję, żeby na posiedzenie Komisji Polityki Społecznej zaprosić posła Smolarka i wtedy uzyskać to szersze uzasadnienie. W tej chwili, gdyby w kilku zdaniach, ale nie dłużej, poseł się zmieścił w regulaminowym czasie 20 minut, to proszę. Sygnalizowałem, że kolejka jest długa, nie chciałbym, żebyśmy nadużywali czasu wystąpień.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#PosełRyszardSmolarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Postaram się nie nadużywać czasu, ale uważam, że stwarzanie w ustawie budżetowej pretekstów do tego, żeby organizować iluzoryczne szkolenia w celu przekwalifikowania się, jest nieodpowiedzialnym pociągnięciem na forum naszej Izby.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#PosełRyszardSmolarek">Jeżeli biura nie sygnalizują tego, proszę bardzo o złożenie informacji z terenu — ile zakładów, na jakiego rodzaju zawody złożyło przekwalifikowanie. Takie informacje są enigmatyczne, wręcz żadne. Praktycznie nie jesteśmy w stanie na dziś udokumentować kwoty 195 mld zł. Przy opracowywaniu ustawy emerytalno-rentowej dla rolników prosiłem panią minister Góralską, żeby przedstawiła te sprawy, żeby przedstawiła również możliwość uszczelnienia systemu emerytalno-rentowego rolników, gdzie można było by wprowadzić skrócony wiek emerytalno-rentowy, jakie będą efekty z korzyści przyspieszenia i wyeliminowania młodych bezrobotnych. Pani minister stwierdziła, że tego nie zrobi. I była konsekwentna, nie zrobiła tego, odeszła. I do dziś takiej informacji nie mamy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Marian Żenkiewicz z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej i następnie poseł Juliusz Braun.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Osiągnięcie rozsądnego kompromisu przy podziale środków na poszczególne sfery działalności budżetowej jest zagadnieniem niezwykle trudnym. Jestem przekonany, że zarówno rząd jak i komisje sejmowe, włożyły maksimum wysiłku, aby podział ten był względnie dobry. Z drugiej zaś strony duże rozbieżności pomiędzy możliwościami a potrzebami budżetu, powodują, iż znacznie więcej będzie niezadowolonych niż usatysfakcjonowanych jego podziałem. I to należy przyjąć jako rzecz normalną, jako pewnego rodzaju prawidłowość. Temu — w moim przekonaniu — nie należy się specjalnie sprzeciwiać. Natomiast nie mogę zgodzić się z tym, że w przedłożonych materiałach, w sposób że w przedłożonych materiałach w sposób dyskryminacyjny potraktowane zostały po- [...]</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Budżet roku bieżącego ma wzrosnąć o około 60%. Proponowany wzrost w poszczególnych jego sferach zawiera się w granicach od 48% do 80%. Tymczasem nauce proponuje się wysokość środków na poziomie wydatków roku ubiegłego. De facto jest to obniżenie nakładów na naukę o ok. 40%.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#PosełMarianŻenkiewicz">W tym momencie, proszę państwa, smutną refleksję budzi fakt, iż środki przeznaczone na zasiłki dla bezrobotnych są o ponad 50% wyższe niż środki przeznaczone na naukę. Taki stan jest nie do przyjęcia. Jeśli nie chcemy zostać tanim dostarczycielem siły roboczej i surowców, jeśli chcemy być równorzędnym partnerem dla naszych sąsiadów, jeśli wreszcie chcemy, aby dobrobyt naszego kraju wzrastał, musimy stwierdzić jasno, że nauka i postęp techniczny mogą być ostatnią dziedziną, którą dotkną tak daleko idące ograniczenia.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Planowany wzrost współpracy z krajami EWG wymaga olbrzymich nakładów na prace w dziedzinie technologii, podniesienia jakości i normalizacji produktów. Jak duże są to środki i jak wielka jest skala tych zadań, uświadamiają sobie tylko nieliczni specjaliści. Eksportowi naszemu nawet do najbliższych sąsiadów, towarzyszyć będzie niezwykle ostra konkurencja firm zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Aby w tej konkurencji wyjść zwycięsko, należy mieć silne zaplecze naukowe, należy mieć twórców, którzy potrafią przedstawić atrakcyjne rozwiązania. Tymczasem zmniejszenie realnej wartości nakładów na naukę o ok. 40% jest działaniem prowadzącym akurat w przeciwnym kierunku. Podział środków w sferze badań stosowanych, a więc tam gdzie rodzą się wszystkie wdrożenia, wykazał, że w 243 jednostkach, które były przedmiotem mojej analizy, uzyskano środki zaledwie na poziomie 48% potrzeb. W ten sposób stworzyliśmy warunki do bankructwa wielu z tych jednostek, do tego, że kadra w nich skupiona ulegnie rozproszeniu. I wreszcie do tego, że zepchnięci zostaniemy do grupy krajów o najwyższym stopniu zacofania naukowego i technicznego.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Tak postępować nie wolno. Jest to działanie, które godzi w podstawowe interesy naszego narodu. Natomiast naiwnością i świadectwem braku realnej oceny rzeczywistości jest stwierdzenie, iż to zakłady przemysłowe, zmuszone poprzez konkurencję będą łożyć wyższe środki na naukę i postęp. Być może, że kiedyś tak będzie. Natomiast na pewno nie będzie to w roku 1991.</u>
          <u xml:id="u-91.6" who="#PosełMarianŻenkiewicz">I dlatego w chwili obecnej, niezbywalnym obowiązkiem państwa jest stworzenie takich warunków, aby trudny ten okres nauka polska mogła przetrwać w sposób w miarę stabilny.</u>
          <u xml:id="u-91.7" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Kto tego nie rozumie, kto czyni inaczej, ten albo nie zdaje sobie sprawy z faktu, do jakich skutków prowadzą te działania, albo też, nie ośmielam się powiedzieć, kierują nim niewłaściwe intencje.</u>
          <u xml:id="u-91.8" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Jednocześnie wątpliwości moje budzi fakt, czy wysokość przychodów budżetu została oszacowana w sposób prawidłowy. Dwa jego podstawowe źródła — to znaczy podatek dochodowy i obrotowy mogą osiągnąć wartość realną znacznie niższą, niż przewiduje się to w projekcie. Jest to przyczyną ograniczenia wzrostu wynagrodzeń w sferze uspołecznionej, utrzymywania zbyt długo sztywnego kursu dolara oraz gwałtowny wzrost cen energii i surowców spowoduje to de facto obniżenie produkcji i eksportu liczonej w jednostkach naturalnych, a tym samym spowoduje obniżenie realnej wartości tych podatków.</u>
          <u xml:id="u-91.9" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Błędem oczywistym jest przyjęcie w przedkładanym materiale, wysokości przeciętnego wynagrodzenia na poziomie 1 mln 500 tys. zł. Poziom ten osiągnęliśmy praktycznie w pierwszym miesiącu bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-91.10" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Wreszcie błędem — w moim przekonaniu — jest zbyt optymistyczne szacowanie wzrostu kosztów, czego dowodem jest kształtowanie się kosztów w dwóch pierwszych miesiącach tego roku.</u>
          <u xml:id="u-91.11" who="#PosełMarianŻenkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Muszę stanowczo zaprotestować przeciwko tak krzywdzącemu dla nauki polskiej podziałowi budżetu. Muszę również zaprotestować przeciwko wskazanym przeze mnie i moich przedmówców uchybieniom oraz błędom merytorycznym towarzyszącym jego ustanowieniu.</u>
          <u xml:id="u-91.12" who="#PosełMarianŻenkiewicz">W związku z tym nie będę mógł w głosowaniu poprzeć projektu ustawy budżetowej na rok 1991.</u>
          <u xml:id="u-91.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę obecnie o zabranie głosu posła Juliusza Brauna z Klubu Parlamentarnego Unii Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#PosełJuliuszBraun">Zabierając głos jako ostatni w dniu dzisiejszym, chciałbym prosić państwa posłów o poświęcenie 5 minut sprawie nieco innej niż ta, o której prawie wszyscy mówią. Choć jednoznacznie jest związana z tym, o czym dyskutujemy.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#PosełJuliuszBraun">Kiedy na posiedzeniu sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu dwukrotnie wracaliśmy do problemu budżetu Komitetu do Spraw Radia i Telewizji, czyniliśmy to z tą myślą, by zagwarantować tej instytucji możliwości właściwego działania, które są tak ważne z punktu widzenia społecznego, które są tak ważne także i dlatego, by polityka gospodarcza, polityka społeczna znajdowała właściwe odbicie w tym, czego społeczeństwo się dowiaduje.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#PosełJuliuszBraun">I dlatego z wielkim niepokojem dziś, wczoraj, przyjmujemy informacje o tym, co dzieje się w Komitecie do Spraw Radia i Telewizji, co dzieje się w radiu i telewizji, o tych wydarzeniach, których echa dochodzą także do posłów.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#PosełJuliuszBraun">W tej sprawie chciałem przeczytać, z tego miejsca, króciutkie oświadczenie mojego klubu, Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#PosełJuliuszBraun">Posłowie i senatorowie, członkowie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, wielokrotnie występowali z inicjatywami zmierzającymi do reformy Polskiego Radia i Telewizji. Działalność informacyjna publicznej radiofonii i telewizji winna odzwierciedlić istniejący w społeczeństwie pluralizm poglądów a jednocześnie w sposób odpowiedzialny wspierać budowę demokratycznych instytucji naszego kraju. Jednym z doraźnych kroków w tym kierunku było powołanie „Obserwatora”, nowego, niezależnego programu informacyjnego. Jednocześnie trwające w Sejmie prace legislacyjne zmierzają do stworzenia warunków organizacyjnych dla zasadniczych zmian w funkcjonowaniu Polskiego Radia i Telewizji.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#PosełJuliuszBraun">Z aprobatą przyjęliśmy deklarację nowego kierownictwa Komitetu do Spraw Radia i Telewizji o dążeniu do zmian w systemie działania tej instytucji. Niestety, jak się okazało, deklaracjom tym towarzyszą decyzje kadrowe i organizacyjne dotyczące niektórych osób i programów zmierzające faktycznie w odwrotnym kierunku. Szczególnie rażącym przykładem jest likwidacja niezależności „Obserwatora” i powrót do scentralizowanego systemu dyrekcji programów informacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#PosełJuliuszBraun">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna uważa, że decyzja ta jest przejawem ograniczenia wolności słowa. Oczekujemy zagwarantowania pluralizmu informacyjnego w systemie organizacyjnym Radia i Telewizji, w tym niezwłocznego powrotu na antenę „Obserwatora”.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#PosełJuliuszBraun">Jednocześnie Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna oczekuje przyspieszenia prac legislacyjnych pozwalających na stworzenie nowego modelu funkcjonowania Radia i Telewizji w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#PosełJuliuszBraun">Tyle oświadczenie klubu. Chciałbym jednocześnie dodać jeszcze kilka zdań od siebie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Panie Pośle! Wiem o zgodzie, którą pan otrzymał od marszałka, nie wiedziałem, czego będzie dotyczyło wystąpienie, więc pozwoliłem panu zabrać głos. Ale z powodzeniem mógłby pan to uczynić za minutę, bez naruszenia porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#komentarz">(Poseł Juliusz Braun: Dziękuję.)</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zatem miejmy do siebie wzajemnie zaufanie i rad byłbym, gdybyśmy się wspomagali w zrozumieniu ustaleń.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dyskusję będziemy kontynuować jutro.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Mam tylko dwa zgłoszenia dotyczące oświadczeń. Prosiłbym posłów Grażynę Sołtyk oraz Stefana Wanota o ich krótkie, zwięzłe przedłożenie.</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#PosełGrażynaSołtyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W związku z imiennym głosowaniem nad odrzuceniem senackiego projektu ustawy o ochronie prawnej dziecka poczętego i moją nieobecnością w tym dniu w Sejmie, spowodowaną bolesnymi wydarzeniami w mojej rodzinie, oświadczam Wysokiej Izbie, moim wyborcom oraz tym wszystkim, którzy czekali na moją decyzję, że jestem zwolenniczką prawnej ochrony dziecka poczętego, a w następnej kolejności ustawowej ochrony moralnej i materialnej matki i dziecka urodzonego.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo o zabranie głosu posła Stefana Wanota z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. I jeszcze mam jedno zgłoszenie, pani poseł Bożenny Kuc.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#PosełStefanWanot">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W styczniu Rada Koordynacyjna Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej Ziemi Piekarsko-Tarnogórsko-Bytomskiej skierowała list otwarty do marszałka Sejmu, marszałka Senatu oraz posłów woj. katowickiego, aby rok 1991 ogłosić rokiem stanu klęski ekologicznej dla Śląska i Zagłębia. W tej właśnie sprawie chciałem wygłosić krótkie oświadczenie. W imieniu znacznej grupy posłów naszego województwa zwracamy się nie tylko do społeczeństwa województwa katowickiego, ale do społeczeństwa całego kraju, wszystkich sił społecznych, politycznych, związków zawodowych, samorządów pracowniczych, ruchów ekologicznych, władz wojewódzkich i posłów Ziemi Śląskiej z deklaracją współdziałania na rzecz ratowania sytuacji ekologicznej i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#PosełStefanWanot">Śląsk i Zagłębie stały się synonimem ciężkiej pracy, której efekty wzbogacały produkt gospodarki narodowej i centralny budżet państwa. Przyroda jest w stanie agonalnym. Służba zdrowia alarmuje o stanie zdrowia dzieci i ludzi tu żyjących. Trzeba podjąć efektywne działania w celu stworzenia — odtworzenia środowiska naturalnego, restrukturyzacji przemysłu, odblokowania i preferencji przerwanych inwestycji mających pierwszoplanowe znaczenie dla poprawy warunków życia mieszkańców woj. katowickiego.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#PosełStefanWanot">W województwie katowickim narasta poczucie krzywdy i niezadowolenia, jak również przeświadczenie, że programy, koncepcje i obietnice, zmiany katastrofalnego stanu środowiska naturalnego województwa katowickiego były jedynie przetargiem w grze politycznej podejmowanych kampanii wyborczych. Pojawiające się i pogłębiające nierówności społeczne, brak perspektyw wyjścia z nich, rodzą poczucie frustracji, grożą powstaniem konfliktów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#PosełStefanWanot">Zwracamy się — nie tylko do posłów reprezentujących tę ziemię — o podjęcie radykalnych działań mających na celu przedłożenie na forum Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej kwestii stanu klęski ekologicznej województwa katowickiego, jak i również zmiany procentowego podziału budżetu centralnego, udzielenie efektywnej pomocy, o zrozumienie przez rząd, Sejm i Senat powagi sytuacji naszego regionu.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#PosełStefanWanot">Nie pozwólmy, aby rok 1991 został stracony dla naszego regionu, stracony dla ochrony bezpieczeństwa naszych rodzin, a zapewnijmy im podmiotową a nie przedmiotową rolę w tworzeniu nowoczesnej Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę panią poseł Bożennę Kuc.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#PosełBożennaKuc">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W natłoku prac ustawodawczych Sejm nie znajduje czasu na należyte wypełnianie funkcji kontrolnych. Praktyką stało się uchwalanie ustaw zawierających często liczne delegacje dla rządu, bez możliwości zapoznania się posłów z przygotowywanymi projektami aktów wykonawczych. Nie jesteśmy więc w stanie stwierdzić, czy zawsze akty wykonawcze pozostają w zgodzie nie tylko z duchem i literą prawa, ale także intencjami ustawodawcy. Zrozumienie intencji ustawodawczej jest przecież podstawą prawidłowej wykładni i interpretacji prawa. Uwaga ta odnosi się także do wewnętrznych zaleceń w instytucjach stosujących prawo.</u>
          <u xml:id="u-99.1" who="#PosełBożennaKuc">Wysoki Sejmie! Moje oświadczenie dotyczy tylko jednej kwestii, a mianowicie zaliczania do wymiaru rent i emerytur okresów przypadających przed dniem 1 lipca 1977 r. a także i 1 stycznia 1983 r., a dotyczących pracy w gospodarstwie indywidualnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia, przy równoczesnym uczęszczaniu do szkoły ponadpodstawowej. Treść oświadczenia odnosi się do ustawy z 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, z późniejszymi zmianami, w tym szczególnie dokonanymi w art. 17 ustawą z dnia 24 lutego 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-99.2" who="#PosełBożennaKuc">Podnoszona sprawa ma jednak, moim zdaniem, o wiele szerszą wymowę. Od ukazania się pisma centrali Zakładów Ubezpieczeń Społecznych z 31 sierpnia 1990 r., skierowanego do oddziałów ZUS zaczęły się prawdziwe wędrówki i kłopoty tych, którzy składają wnioski zawierające udokumentowane okresy pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Wzywa się zainteresowanych do ZUS, wymaga składania dodatkowych oświadczeń, czy od ukończenia 16 roku życia uczęszczali do szkoły średniej. W rozmowie padają określenia, że była to pomoc a nie praca, gdyż wchodziła w grę nauka. Zainteresowani otrzymują decyzję odmowną, ą wraz z nią informacje o możliwości odwołania się do właściwego sądu pracy, który rozpatrzy je na koszt skarbu państwa. Jako podstawę prawną takiego negatywnego stanowiska ZUS podaje się rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 marca 1983 r., a więc z okresu stanu wojennego, w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy z 14 grudnia 1982 r. W podstawie wydania rozporządzenia nie wymienia się tych artykułów, i słusznie, bo nie zawierały żadnych delegacji.</u>
          <u xml:id="u-99.3" who="#PosełBożennaKuc">Służby prawnicze ZUS informują także, że jak dotychczas składane odwołania sądy rozstrzygają na korzyść zakładu. Po licznych u mnie wizytach klientów ZUS dotyczących uznawania i nieuznawania okresu pracy przed dniem 1 lipca 1977 r. prześledziłam raz jeszcze wszystkie wymienione ustawy i stenogramy sejmowe oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 r. Udało mi się także przy pomocy Biura Prawnego Sejmu, za co dziękuję, zdobyć kolejne pisma centrali ZUS skierowane do podległych oddziałów oraz anonimową, bo nie podpisaną ekspertyzę Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej Departamentu Prawa Pracy. Posiadam także przykładowe uzasadnienie odmowy ZUS.</u>
          <u xml:id="u-99.4" who="#PosełBożennaKuc">Na podstawie ustaw i dokumentów sejmowych można z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że ustawodawcy chodziło od początku o zrównanie uprawnień dzieci z indywidualnych gospodarstw rolniczych bez względu na to, do jakiej szkoły ponadpodstawowej uczęszczały po 16 roku życia, z tymi, które posiadają uczniowie zasadniczych szkół zawodowych odbywający praktyki. Chodziło tu głównie o prawne potwierdzenie odmienności warunków życia i pracy na wsi i w mieście. Wiadomo przecież, że dziecko zamieszkujące na stałe z rodzicami na wsi jest w indywidualnym gospodarstwie od bardzo młodych lat pomocniczą siłą roboczą, zarówno w dni, w których uczęszcza do szkoły, jak i w okresie ferii i wakacji, gdy spiętrzają się prace w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-99.5" who="#PosełBożennaKuc">Życie pokazało jednak, że duch i litera ustaw są poddawane różnej wykładni prawniczej i to na niekorzyść obywateli. Dodam, że dotyczy to przeszłości, której odmienność uwzględniona jest także w art. 20 aktualnie obowiązującej ustawy z grudnia 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-99.6" who="#PosełBożennaKuc">Panie i Panowie Posłowie! Powojenne losy, a także specyfika polskiego rolnictwa są niezwykle złożone. Nie wolno ich upraszczać ani też lekceważyć. Dochodzenie do systemu emerytalnego, który wprowadziliśmy ustawą od 1 stycznia 1991 r. nie było ani łatwe, ani proste. Wiodło przez obowiązkowe dostawy, kolektywizację, namiastkę emerytur za oddane gospodarstwo państwu, przez ubezpieczenie hektarów, a następnie ludzi i hektarów, po aktualny system ubezpieczeń tworzący nową sytuację prawną.</u>
          <u xml:id="u-99.7" who="#PosełBożennaKuc">Ta droga trudu i walki rolników zadecydowała, że mamy dziś w Polsce rolnictwo indywidualne i są rolnicy. Chłopskiej ziemi nie musimy za ciężkie państwowe pieniądze prywatyzować. Dlatego też zwracam się do pana marszałka o skierowanie mojego oświadczenia do ministra pracy i polityki socjalnej oraz do sejmowych Komisji Ustawodawczej oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej o zajęcie stanowiska i wyciągnięcie wniosków. Przekazuję na ręce pana marszałka zebrane dokumenty, których ze względu na czas nie omawiałam.</u>
          <u xml:id="u-99.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza Marka Rusakiewicza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#SekretarzposełMarekRusakiewicz">Uprzejmie informuję, że bezpośrednio po zakończeniu obrad odbędzie się posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu w sali nr 102, a nie w sali nr 179, jak podano w pisemnym zawiadomieniu.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#SekretarzposełMarekRusakiewicz">Posiedzenie Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej odbędzie się w sali nr 150, a o godz. 18.30 w sali nr 118 odbędzie się posiedzenie Komisji Konstytucyjnej.</u>
          <u xml:id="u-101.2" who="#SekretarzposełMarekRusakiewicz">W dniu jutrzejszym, o godz. 8.15 w sali kinowej w nowym Domu Poselskim odbędzie się posiedzenie Komisji Przekształceń Własnościowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jutro będziemy kontynuować dyskusję budżetową, ale obrady rozpoczniemy od serii głosowań nad pakietem ustaw, które były przedmiotem naszych prac i dyskusji na poprzednim posiedzeniu, stąd uprzejma prośba o punktualne przybycie.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zarządzam przerwę do jutra, to jest do 22 lutego do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 18 min 10)</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 20)</u>
          <u xml:id="u-102.4" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz i wicemarszałkowie Tadeusz Fiszbach i Teresa Dobielińska-Eliszewska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Na sekretarzy powołuję posłów Radosława Gawlika i Adama Grabowieckiego.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Adam Grabowiecki.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! informuję, że komisje przedstawiły sprawozdanie o projekcie ustawy o rozwiązywaniu stosunku pracy z pracownikami państwowymi mianowanymi w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji państwowej oraz terenowych organów administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-103.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W związku z tym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie porządku dziennego o nowy punkt 13: Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o rozwiązywaniu stosunku pracy z pracownikami państwowymi mianowanymi w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji państwowej oraz terenowych organów administracji rządowej (druki nr 741 i nr 761).</u>
          <u xml:id="u-103.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dotychczasowy punkt 13 otrzyma oznaczenie punktu 14.</u>
          <u xml:id="u-103.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-103.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, zgłasza się poseł Kazimierz Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja tylko proszę, aby można było głosowanie nad tym punktem przeprowadzić wcześniej, bo jeżeli głosowanie będzie po dyskusji budżetowej, to mechanicznie będzie to oznaczało, że głosowane będzie na przyszłym posiedzeniu Sejmu. Tak się domyślam. Dlatego prosiłbym o zarządzenie przegłosowania punktu 13 najpóźniej jutro rano.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę pozwolić nam zastanowić się, abyśmy mogli rozpatrzyć to głosowanie. W tej chwili kontynuowalibyśmy głosowania, które dotyczą nie tylko tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie przechodzimy do punktów porządku dziennego, których rozpatrzenie nie zostało zakończone na 51 posiedzeniu Sejmu. Z uwagi na upływ czasu, w celu przypomnienia przebiegu tej części 51 posiedzenia Sejmu, Kancelaria Sejmu doręczyła posłankom i posłom odpowiedni fragment stenogramu. Sądzę, że obywatele posłowie zapoznali się z treścią materiałów i mam nadzieję, że nie będzie potrzeby zgłaszania dodatkowych pytań. Gdyby były pytania, podyktowane ważnymi względami, będę prosił posłów sprawozdawców o ustosunkowanie się do nich w sposób zwięzły i treściowy.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 4 porządku dziennego. Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druki nr 637 i 712).</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że Sejm na 51 posiedzeniu w dniu 15 lutego br. wysłuchał sprawozdania komisji złożonego przez panią poseł Emilię Pogonowską-Juchę.</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w brzmieniu proponowanym przez Komisję Sprawiedliwości oraz Komisję Ustawodawczą, to jest bez poprawek, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (249) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (10) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-105.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o ochronie prawnej niektórych najemców lokali użytkowych (druki nr 604-A i 707).</u>
          <u xml:id="u-105.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że Sejm na poprzednim posiedzeniu wysłuchał sprawozdania komisji złożonego przez posła Kazimierza Ujazdowskiego oraz odbył debatę w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-105.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-105.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W sprawozdaniu komisje przedstawiają wniosek o odrzucenie projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-105.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej oraz Komisji Ustawodawczej o odrzucenie projektu ustawy o ochronie prawnej niektórych najemców lokali użytkowych, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (212) Kto jest przeciw? (11) Kto się wstrzymał od głosowania? (44) Stwierdzam, że Sejm odrzucił projekt ustawy o ochronie prawnej niektórych najemców lokali użytkowych.</u>
          <u xml:id="u-105.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskich projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-105.13" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">1) o izbach pielęgniarskich,</u>
          <u xml:id="u-105.14" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">2) o izbie pielęgniarek i położonych (druki nr 219, 444 i 662).</u>
          <u xml:id="u-105.15" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Sejm na poprzednim posiedzeniu wysłuchał sprawozdania komisji złożonego przez panią poseł Krystynę Ejsmont oraz odbył debatę, w trakcie której zgłoszono dodatkową poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-105.16" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę obecnie o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej panią Krystynę Sienkiewicz, do tego bowiem punktu doszliśmy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam pełną świadomość powagi tej historycznej chwili dla największej grupy społeczno-zawodowej, jaką stanowią pielęgniarki i położne, i w imieniu tegoż środowiska wyrażam Wysokiej Izbie głęboką wdzięczność.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">Utworzenie samorządu zawodowego, dając autentyczną możliwość pielęgniarkom i położnym samostanowienia w sprawach zawodowych, pozwala także na wywiązanie się rządu ze zobowiązań wynikających z ratyfikacji Konwencji nr 149 Międzynarodowej Organizacji Pracy. Konwencja ta dotyczy zatrudnienia oraz warunków pracy i życia personelu pielęgniarskiego, zwłaszcza art. 2 i 5, zgodnie z którymi każdy członek, który ratyfikuje konwencję, opracuje i będzie stosował określoną politykę w zakresie usług i personelu pielęgniarskiego w ramach ogólnego programu ochrony zdrowia, w porozumieniu z przedstawicielami tego zawodu oraz będą podejmowane środki w celu zachęcenia personelu pielęgniarskiego do uczestnictwa w planowaniu usług pielęgniarskich i konsultowania z tym personelem dotyczących jego decyzji.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieZdrowiaiOpiekiSpołecznejKrystynaSienkiewicz">Nie bez znaczenia są także liczne rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia kierowane do krajów członkowskich w zakresie świadczenia opieki pielęgniarskiej, pozostające — jak dotychczas — bez echa, a zwłaszcza Wiedeńska Deklaracja Pielęgniarstwa w sprawie europejskich zadań na rzecz zdrowia dla wszystkich. Między innymi zobowiązuje się rządy do zapewnienia pielęgniarkom uczestnictwa w podejmowaniu decyzji na temat planowania i kierowania świadczeniami zdrowotnymi na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. Deklaracja ta podkreśla, że pielęgniarstwo jest główną siłą mogącą przyczynić się do wypełnienia zadań przyjętych przez państwa członkowskie, a określonych w europejskiej strategii zdrowia dla wszystkich. Jest to spójne z narodowym programem zdrowi opracowanym przez nasze ministerstwo, jest to spójne z projektem reformy w ochronie zdrowia przyjętym przez Radę Ministrów i Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów. Jest to zgodne z programem promocji zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-106.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani minister za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W sprawozdaniu komisje przedstawiają 9 wniosków mniejszości, które będziemy głosować w pierwszej kolejności. W trakcie debaty posłowie wycofali następujące wnioski mniejszości: zawarty w punkcie 1 sprawozdania oznaczony lit. b, dotyczący art. 1 ust. 4, oraz zawarty w punkcie 2 sprawozdania, oznaczony lit. b, dotyczący art. 4 ust. 2 pkt 4.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pierwszy wniosek zawarty w punkcie 1 sprawozdania oznaczony lit. a dotyczy określenia w art. 1 ust. 3 niezależności samorządu pielęgniarek i położonych.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy pani poseł sprawozdawca chciałaby się wypowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#komentarz">(Poseł Krystyna Ejsmont: Tak, jeśli można tylko, wyjaśnię.)</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo. Proszę do mównicy, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#PosełKrystynaEjsmont">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kiedy omawiałam wnioski, dosyć szczegółowo zdając sprawozdanie, mówiłam, że ten wniosek dotyczy rozszerzenia instytucji, wyliczenia instytucji, którym ma być podległy samorząd w swoim wykonywaniu zadań. Propozycja komisji określa, że samorząd jest podległy tylko ustawie i komisja stanęła na stanowisku, że jest to zapis wystarczający.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 1 ust. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (7) Kto jest przeciw? (185) Kto się wstrzymał od głosowania? (79) Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości do art. 1 ust. 3 oddalił.</u>
          <u xml:id="u-109.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Do art. 4 komisje przedstawiły dwa wnioski mniejszości, z których jeden został wycofany.</u>
          <u xml:id="u-109.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pozostały wniosek mniejszości do art. 4 zawarty w punkcie 2 sprawozdania i oznaczony lit. a zmierza w ust. 1 w pkt. 3 do określenia jako zadania samorządu „ustalanie standardów zawodowych pielęgniarek i położnych” a nie jak proponują komisje: „współdziałanie” samorządów w ustalaniu tych standardów.</u>
          <u xml:id="u-109.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Z tym wnioskiem koresponduje wniosek mniejszości zawarty w punkcie 5 sprawozdania do art. 31 pkt. 2, w którym określa się jako zadanie Krajowego Zjazdu Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych: ustalenie standardów zawodowych i standardów kwalifikacji zawodowych pielęgniarek i położnych, a nie jak proponują komisje, współdziałanie Krajowego Zjazdu w ustalaniu tych standardów.</u>
          <u xml:id="u-109.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Oba wnioski mniejszości będziemy głosować łącznie.</u>
          <u xml:id="u-109.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Bardzo proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#PosełKrystynaEjsmont">Dziękuję bardzo, ale pan marszałek wyjaśnił wystarczająco jasno, sprawa jest chyba zrozumiała. Gdyby były pytania, to wyjaśnię.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosków mniejszości do art. 4 ust. 1 pkt 3 oraz do art. 31 pkt 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (203) Kto jest przeciw? (20) Kto się wstrzymał od głosowania? (62) Stwierdzam że Sejm wnioski mniejszości do art. 4 ust. 1 pkt 3 oraz do art. 31 pkt 2 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wniosek mniejszości zawarty w punkcie 3 sprawozdania dotyczy nowego brzmienia tytułu rozdziału 4. Wnioskodawcy proponują nadać mu brzmienie: „Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych”, zamiast „Organy okręgowej izby”.</u>
          <u xml:id="u-111.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W następnym wniosku mniejszości zawartym w punkcie 4 sprawozdania wnioskodawcy proponują nadać tytułowi rozdziału 5 następujące brzmienie: „Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych” zamiast: „Organy Naczelnej Izby”.</u>
          <u xml:id="u-111.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Oba wnioski będziemy głosować łącznie.</u>
          <u xml:id="u-111.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#PosełKrystynaEjsmont">To też jest chyba jasne. Konstrukcja projektu ustawy jest zgodna z tytułami rozdziałów i zawartych w nich treści w proponowanym przez komisje projekcie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosków mniejszości w sprawie tytułów rozdziałów 4 i 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (30) Kto jest przeciw? (192) Kto się wstrzymał od głosowania? (73) Stwierdzam, że Sejm wnioski mniejszości w sprawie tytułów rozdziałów 4 i 5 oddalił.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wniosek mniejszości zawarty w punkcie 6 sprawozdania do art. 41 ust. 3 przewiduje rezygnację z zasady wypłacania wynagrodzenia pielęgniarce zawieszonej w czynnościach zawodowych w połowie przez zakład pracy i w połowie przez właściwą radę izby okręgowej.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy możemy przystąpić do głosowania?</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#PosełKrystynaEjsmont">Może tylko uzupełnienie, wniosek. Wniosek mniejszości zmierza do tego, aby samorząd nie był obciążony tymi kosztami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 41 ust. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (222) Kto jest przeciw? (13) Kto się wstrzymał od głosowania? (52) Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości do art. 41 ust. 3 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Ostatni wniosek mniejszości zawarty w punkcie 7 sprawozdania do art. 58 przewiduje przekazanie środków finansowych z budżetu państwa również na koszty przeprowadzania konkursów na pielęgniarki oddziałowe.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#PosełKrystynaEjsmont">Jeżeli można — wyjaśnienie. Może nie do końca wyjaśniłam w sprawozdaniu, że w art. 58 zabrakło właśnie tego określenia, które jest zawarte we wniosku, tzn. do art. 58 należy dodać po przecinku słowa: „z wyjątkiem kosztów ponoszonych na konkursy na pielęgniarki oddziałowe”.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#PosełKrystynaEjsmont">Wniosek mniejszości zmierza do tego, żeby skreślić to zdanie ze względu na to, że samorząd jako taki nie prowadzi konkursów na pielęgniarki oddziałowe. Jest to sprawa administracji zakładu pracy. Tak że wpisanie tutaj tego stwierdzenia jest bezprzedmiotowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem mniejszości do art. 58, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (244) Kto jest przeciw? (11) Kto się wstrzymał od głosowania? (36) Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości do art. 58 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę obecnie sprawozdawcę komisji panią poseł Krystynę Ejsmont o przedstawienie poprawki zgłoszonej w trakcie dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Proszę o głos)</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę panią poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#PosełTeresaLiszcz">Ja w związku z głosowaniem. Uważam, że nie przegłosowaliśmy wniosku mniejszości zawartego w punkcie 1 lit. b.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pani poseł sprawozdawca potwierdza, że omówiliśmy tę sprawę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#PosełKrystynaEjsmont">Przepraszam, wniosek był wycofany w trakcie sprawozdania i ja podawałam, że jeszcze w trakcie posiedzenia komisji został wycofany, a tu został po prostu wypisany pomyłkowo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Tak, wyjaśniliśmy sprawę. To jest w stenogramie.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#PosełKrystynaEjsmont">Przepraszam, panie marszałku, jest jeszcze poprawka pana posła Ryszarda Jana Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#PosełKrystynaEjsmont">Poprawka pana posła Zielińskiego zgłoszona w trakcie dyskusji dotyczy art. 4 pkt 11 i zmierza do tego, żeby wpisać izby lekarskie jako ten samorząd, który ściśle współpracuje z samorządem pielęgniarskim. Treść artykułu brzmiałaby w taki sposób: współpraca z izbą lekarską, samorządami innych zawodów medycznych w kraju i za granicą. Wniosek ten nie zmienia istoty zapisu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za jej przyjęciem? (121)</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (75)</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania (100)</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam przyjęcie poprawki zgłoszonej przez posła Ryszarda Jana Zielińskiego.</u>
          <u xml:id="u-125.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-125.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Zdrowia oraz Komisję Ustawodawczą wraz z autopoprawką posła sprawozdawcy oraz przyjętą poprawką, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (285) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (7) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o samorządzie pielęgniarek i położnych.</u>
          <u xml:id="u-125.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-125.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych (druki nr 715 i 740-A).</u>
          <u xml:id="u-125.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że Sejm na poprzednim posiedzeniu wysłuchał sprawozdania komisji złożonego przez posła sprawozdawcę Marka Bartosika.</u>
          <u xml:id="u-125.10" who="#komentarz">(Poseł Ignacy Czeżyk: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-125.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy w związku z głosowaniem?</u>
          <u xml:id="u-125.12" who="#komentarz">(Poseł Ignacy Czeżyk: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-125.13" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#PosełIgnacyCzeżyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Praca nad tą ustawą była dosyć burzliwa i miała swoją historię. W naszym przedłożeniu sejmowym do Senatu projekt był bardzo życzliwie przyjęty przez wszystkie środowiska, zarówno przez środowisko wyższych uczelni, jak i przez środowisko instytutów.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#PosełIgnacyCzeżyk">Senat wprowadził poprawki, które bardzo mocno zbulwersowały jednostki badawczo-rozwojowe, środowisko instytutów. Dlaczego? Dlatego że pracownikom naukowym nie dano równych szans na wyższych uczelniach i w instytutach badawczo-rozwojowych. Pozwolę sobie powiedzieć, dlaczego w tej chwili zgłaszam ten wniosek. Otóż prace w podkomisji i w komisji trwały do ostatnich chwil. Senat również w swoim przedłożeniu do naszej Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego popełnił błędy techniczne. Zatem czytelność tego projektu była bardzo mała. Do ostatnich chwil właściwie instytuty nie orientowały się, jaki będzie ostateczny kształt tej ustawy. A zatem w ostatnich dniach napłynęły zdecydowane protesty w sprawie poprawek Senatu. Poprawka Senatu ma następującą treść: pozbawia się pracowników naukowych ze stopniem doktora habilitowanego możliwości awansu na stanowisko profesora. Taką możliwość awansu ma doktor habilitowany pracujący na uczelni wyższej. A zatem takie potraktowanie pracowników naukowych — ze względu na wybór miejsca pracy — jest zdaniem instytutów, ale nie tylko zdaniem instytutów, bo taka była również intencja Wysokiej Izby — niesprawiedliwe. Należy to potraktować razem.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#PosełIgnacyCzeżyk">Senat próbował wejść w sprawy kadrowe i właściwie zakończył tę próbę bardzo niezręcznie, bardzo niedobrze i budziło to duże niepokoje. Przedstawiłem zatem Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego te protesty, przedstawiłem również te protesty panu marszałkowi. Dzisiaj chcę w imieniu Instytutu Weterynarii, który wypowiedział się pisemnie, w imieniu Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, które także wypowiedziały się pisemnie oraz w imieniu wielu innych instytutów, zgłosić wniosek, by poprawkę Senatu odrzucić. Dokładnie sprawa dotyczyła by części pkt. 5 lit. b. Zatem intencje instytutowe są takie, aby tę jedną poprawkę odrzucić, a wszystkie inne przyjąć, czyli należy powrócić do tekstu, który wyszedł z Wysokiej Izby jako przedłożenie sejmowe do Senatu.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#PosełIgnacyCzeżyk">To jest moja intencja i bardzo proszę Wysoką Izbę o życzliwe ustosunkowanie się do tych wniosków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę, aby zabrał głos w tej sprawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#PosełMarekBartosik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jak rozumiem bez wniosku formalnego, ale debata została w pewnym sensie automatycznie wznowiona, zatem pozwolę sobie wyrazić pogląd komisji.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#PosełMarekBartosik">W wypowiedzi pana posła Czeżyka było kilka informacji niezupełnie ścisłych.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#PosełMarekBartosik">Po pierwsze, komisja wielokrotnie obradowała nad tymi sprawami i ta poprawka Senatu nigdy nie była kwestionowana na posiedzeniach komisji. Od samego początku wnioskowano o przyjęcie poprawki Senatu.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#PosełMarekBartosik">Po drugie, stwierdzam, że na posiedzeniu komisji senackiej były wszystkie możliwe przedstawicielstwa jednostek badawczo-rozwojowych i żadne z nich nie wniosło sprzeciwu w stosunku do dezyderatu senackiego.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#PosełMarekBartosik">Sprawa dotyczy poprawki nr 5 Senatu zawartej w druku nr 715 na str. 2, w tekście jednolitym ustawy, który państwo macie jako materiał pomocniczy, na str. 16–17, dotyczy art. 35 projektu ustawy. W druku nr 740 poprawki nr 5 dotyczy również lit. b. Istota sprawy polega na stwierdzeniu proponowanym przez Senat, iż na stanowisku profesora można zatrudnić osobę posiadającą tytuł naukowy. Jest to dostosowanie wymagań stawianych jednostkom badawczo-rozwojowym do tych, które są stawiane w stosunku do pracowników wyższych uczelni. Rozstrzyga tę sprawę art. 80 ustawy o szkolnictwie wyższym, który mówi: „Art. 80 ust. 1 Na stanowisku profesora zwyczajnego można zatrudnić osobę, która posiada tytuł naukowy. Na stanowisku profesora nadzwyczajnego — jak mówi ust. 2 tego artykułu — można zatrudnić osobę, która posiada tytuł naukowy lub stopień naukowy doktora habilitowanego”.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#PosełMarekBartosik">Senat zrezygnował z pełnego dostosowania nazewnictwa poszczególnych stanowisk w jednostkach badawczo-rozwojowych i w stosunku do tego, które stosowane jest w wyższych uczelniach. Odpowiednikiem profesora w jednostce badawczo-rozwojowej jest stanowisko profesora zwyczajnego, a odpowiednikiem stanowiska docenta jest stanowisko profesora nadzwyczajnego w wyższej uczelni. Zastosowano jednakowe kryteria, żeby być „full-profesorem”, jak to się nazywa w żargonie, trzeba mieć tytuł naukowy, żeby być zatrudnionym na stanowisku profesora nadzwyczajnego lub docenta w jednostce badawczo-rozwojowej, trzeba mieć habilitację. I to jest, proszę państwa, wszystko.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#PosełMarekBartosik">Wnoszę zatem o poparcie stanowiska komisji, aby tę poprawkę Senatu przyjąć. Wnoszę także o przeprowadzenie głosowania zgodnie z procedurą zaproponowaną przez komisję w druk nr 740 na str. 2, co przyspieszy naszą pracę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji, Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Głosować będziemy przedstawione przez komisję wnioski dotyczące poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W pierwszej i dziewiątej poprawkach do art. 5 ust. 6, art. 6 ust. 2 i 4, art. 7 ust. 2, art. 7c ust. 3, art. 14, art. 17 ust. 7, art. 33 ust. 2, art. 37 ust. 5, art. 43 ust. 1 pkt 2 i ust. 4, art. 56 ust. 1 i 3, art. 73 ust. 2, art. 75 ust. 3 i art. 76 ust. 1, oraz w poprawce oznaczonej czwórką rzymską do art. 5 ustawy nowelizującej Senat proponuje zastąpienie użytych w różnych przypadkach wyrazów: „Komitet do Spraw Nauki i Postępu Technicznego przy Radzie Ministrów” wyrazami: „Komitet Badań Naukowych”.</u>
          <u xml:id="u-129.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Z poprawkami tymi łączy się druga poprawka w części pierwszej dotycząca art. 7b i 7c ust. 4 oraz poprawka oznaczona dwójką rzymską do art. 3 ust. 2 ustawy nowelizującej.</u>
          <u xml:id="u-129.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poprawki te głosować będziemy łącznie. Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-129.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy pan poseł sprawozdawca zechce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-129.8" who="#komentarz">(Poseł Marek Bartosik: Dziękuję.)</u>
          <u xml:id="u-129.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-129.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do wymienionych artykułów, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (267) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (17) Stwierdzam, że Sejm poprawki Senatu do art. 5 ust. 6, art. 6 ust. 2 i 4, art. 7 ust. 2, art. 7b ust. 2, art. 7c ust. 3 i 4, art. 14, art. 17 ust 7, art. 33 ust. 2, art. 37 ust. 5, art. 43 ust. 1 pkt 2 i ust. 4, art. 56 ust. 1 i 3, art. 73 ust. 2, art. 75 ust. 3, i art. 76 ust. 1 oraz do art. 3 ust. 2 i art. 5 ustawy nowelizującej przyjął.</u>
          <u xml:id="u-129.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W trzeciej poprawce dotyczącej art. 17 ust. 6 Senat zmierza do uściślenia postanowienia dotyczącego komisji konkursowej wyłaniającej kandydata na dyrektora jednostki badawczo-rozwojowej poprzez stwierdzenie, że 3 osoby desygnowane do komisji przez radę naukową mają być pełnozatrudnionymi pracownikami danej jednostki.</u>
          <u xml:id="u-129.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-129.13" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-129.14" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem poprawki Senatu do art. 17 ust. 6, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (279) Kto jest przeciw? (2) Kto się wstrzymał od głosowania? (14) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 17 ust. 6 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-129.15" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W czwartej poprawce dotyczącej art. 20 i 21 Senat proponuje:</u>
          <u xml:id="u-129.16" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">— skreślić w art. 20 ust. 5 dotyczącego określenia szczegółowych warunków, jakim powinna odpowiadać rada naukowa uprawniona do nadawania stopni naukowych;</u>
          <u xml:id="u-129.17" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">— w art. 21 ust. 4 określenie składu rady naukowej jednostki mającej uprawnienia do nadawania stopni naukowych w taki sposób, aby znalazła się w niej należyta liczba osób z tytułem naukowym lub stopniem doktora habilitowanego, a ponadto by przynajmniej w połowie byli to pracownicy danej jednostki;</u>
          <u xml:id="u-129.18" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">— w art. 21 ust. 5 zastąpienie wyrazu „statutu” wyrazem: „regulaminu”.</u>
          <u xml:id="u-129.19" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poprawki te głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-129.20" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-129.21" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-129.22" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 20 i art. 21 ust. 4 i 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (277) Kto jest przeciw? (5) Kto się wstrzymał od głosowania? (16) Stwierdzam, że Sejm poprawki Senatu do art. 20 i art. 21 ust. 4 i 5 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-129.23" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W poprawce piątej Senat przedstawia 3 propozycje zmian do art. 35. W pierwszej zmianie oznaczonej lit. a Senat proponuje skreślenie w ust. 1 pkt. 4 i 6 oraz ust. 2 dopuszczającego możliwość utworzenia w jednostce badawczo-rozwojowej stanowisk profesorów i docentów kontraktowych. Z poprawką tą łączy się poprawka ósma do art. 38.</u>
          <u xml:id="u-129.24" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poprawki te głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-129.25" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-129.26" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-129.27" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 35 ust. 1 i 2 oraz do art. 38, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (266) Kto jest przeciw? (8) Kto się wstrzymał od głosowania? (21) Stwierdzam, że Sejm poprawki Senatu do art. 35 ust. 1 i 2 oraz art. 38 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-129.28" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W poprawce do art. 35 ust. 5 oznaczonej lit. b Senat proponuje nowe brzmienie tego przepisu. Propozycja Senatu zmierza do określenia, że na stanowisko profesora w jednostce badawczo-rozwojowej można powołać tylko osoby mające tytuł naukowy.</u>
          <u xml:id="u-129.29" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-129.30" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-129.31" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki do art. 35 ust. 5, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (252) Kto jest przeciw? (14) Kto się wstrzymał od głosowania? (24) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 35 ust. 5 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-129.32" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W poprawkach: piątej do art. 35 ust. 6 oznaczonej lit. c, szóstej do art. 37 ust. 2 oraz siódmej do art. 66, a także w poprawce oznaczonej trójką rzymską do art. 4 ustawy nowelizującej Senat zgłasza propozycje zmian dotyczących sytuacji pracowniczych wymagających przepisów przejściowych.</u>
          <u xml:id="u-129.33" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poprawki te głosować będziemy łącznie.</u>
          <u xml:id="u-129.34" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Komisje wnoszą o ich przyjęcie.</u>
          <u xml:id="u-129.35" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-129.36" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 35 ust. 6, art. 37 ust. 2, art. 66 oraz art. 4 ustawy nowelizującej, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (257) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (18) Stwierdzam, że Sejm poprawki Senatu do art. 35 ust. 6, art. 37 ust. 2, art. 66 oraz art. 4 ustawy nowelizującej przyjął.</u>
          <u xml:id="u-129.37" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o zmianie ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-129.38" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 8 porządku dziennego: Wybór składu osobowego Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących spółdzielczości oraz zmiany w składach osobowych komisji sejmowych (druki nr 747 i 748).</u>
          <u xml:id="u-129.39" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że Sejm na 50 posiedzeniu powołał Komisję Nadzwyczajną do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących spółdzielczości postanawiając, że skład komisji zostanie wybrany na następnym posiedzeniu. Konwent Seniorów przedstawił projekt uchwały w sprawie wyboru składu osobowego komisji nadzwyczajnej zawarty w doręczonym posłankom i posłom druku nr 747.</u>
          <u xml:id="u-129.40" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-129.41" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#PosełAndrzejKosmalski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam wątpliwości, jeżeli chodzi o zmianę składu osobowego poszczególnych komisji. Uważam, że minister stanu, który powinien być przez komisje rozliczany nie powinien być członkiem tych komisji. Jest to moja wątpliwość. Chodzi o posła Merkla, który będzie brał udział w pracach dwóch komisji: obrony narodowej i komisji MSW.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Można mieć tę wątpliwość, ale ja jej nie podzielam, nie wiem jak państwo. Każdy bowiem kto jest posłem, ma prawo zgłosić swój udział w pracy komisji. Takie zgłoszenie zostało przyjęte przez Prezydium Sejmu i Konwent Seniorów i prosiłbym, aby pan poseł przyjął to ze zrozumieniem.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy pan poseł podziela mój pogląd? Trudno się ograniczać, bliższy kontakt może sprzyjać wypełnianiu niektórych obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-131.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem projektu uchwały w sprawie wyboru składu osobowego Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących spółdzielczości, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (235) Kto jest przeciw? (8) Kto się wstrzymał od głosowania? (43) Stwierdzam, że Sejm wybrał skład osobowy Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących spółdzielczości.</u>
          <u xml:id="u-131.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że Sejm na 50 posiedzeniu powołał Komisję Nadzwyczajną do rozpatrzenia projektu ustawy o ochronie prawnej dziecka poczętego. Prezydium Sejmu proponuje, aby zgodnie z przyjętą praktyką do projektów ustaw skierowanych do tej komisji nie miał zastosowania art. 37 regulaminu Sejmu przewidujący, że wszystkie projekty ustaw muszą być kierowane do Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-131.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął powyższą propozycję.</u>
          <u xml:id="u-131.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, poseł Marek Bartosik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#PosełMarekBartosik">Panie Marszałku; Proszę o krótkie merytoryczne uzasadnienie pominięcia Komisji Ustawodawczej w tak ważnej sprawie. Przecież Komisja Ustawodawcza odpowiada za ostateczny kształt prawny tego, co wychodzi z Sejmu. Tam są profesjonaliści.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Podejmując takie postanowienie kierowaliśmy się także opinią poszczególnych komisji, w ich liczbie również i Komisji Ustawodawczej. Ponieważ skład komisji pozwala na samodzielne, odpowiedzialne zamykanie powierzonych spraw, stąd dla uproszczenia procedury, bez straty na treściach merytorycznych, tak postanowiliśmy i tak sugerujemy. Jest to zabezpieczenie w układzie wewnętrznym Komisji Nadzwyczajnej. I taką praktykę już stosowano.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy pan poseł przyjmuje to wyjaśnienie?</u>
          <u xml:id="u-133.2" who="#komentarz">(Poseł Marek Bartosik: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-133.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wniosek Konwentu Seniorów w sprawie zmian w składach osobowych komisji sejmowych znajduje się w doręczonym posłankom i posłom druku sejmowym nr 748. Do tego druku proszę o wprowadzenie następujących poprawek:</u>
          <u xml:id="u-133.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W pkt. 8 dotyczącym uzupełnienia składu Komisji Przekształceń Własnościowych proszę dopisać nazwisko pani poseł Anny Dynowskiej, nie zrzeszonej.</u>
          <u xml:id="u-133.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W pkt. 6 dotyczącym Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów proszę dopisać odwołanie ze składu komisji posła Marka Borala z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej oraz posła Bogumiła Szredera z Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-133.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W pkt. 14 dotyczącym Komisji Systemu Gospodarczego i Polityki Przemysłowej proszę skreślić ppkt. b dotyczący posła Jerzego Osiatyńskiego. Dodać nowy pkt. 5A w brzmieniu Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej — odwołuje się ze składu komisji posła Jana Sroczyńskiego z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-133.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy ktoś z posłanek i posłów pragnie zabrać głos w sprawie tego wniosku?</u>
          <u xml:id="u-133.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, pani poseł Teresa Liszcz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#PosełTeresaLiszcz">Chciałabym prosić o wykreślenie mnie ze składu Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz o niepowoływanie do Komisji Spraw Kobiet i Rodziny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przyjmuję pani wniosek.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy są jeszcze zgłoszenia? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#PosełMieczysławCzerniawski">Panie marszałku, proszę aby w pkt. 9 — Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej — wykreślić nazwisko Mieczysław Czerniawski. Wycofuję swoją rezygnację z pracy w tej komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jak to: „wycofuję rezygnację”? Czyli wycofuje pan swój udział w pracach komisji?</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#komentarz">(Poseł Mieczysław Czerniawski: Nie. To znaczy wycofuję swoją rezygnację.)</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Rozumiem. Wycofuje pan swoją rezygnację. Czyli pozostaje pan w pracach komisji.</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#komentarz">(Poseł Mieczysław Czerniawski: Tak jest.)</u>
          <u xml:id="u-137.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Innych zgłoszeń nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-137.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania, uwzględniając oczywiście zgłoszone dodatkowo wnioski.</u>
          <u xml:id="u-137.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku Konwentu Seniorów w sprawie zmian w składach osobowych komisji sejmowych wraz ze zgłoszonymi uzupełnieniami, które odczytałem i które zostały przedstawione, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (248) Kto jest przeciw? (12) Kto się wstrzymał od głosowania? (27) Stwierdzam, że Sejm dokonał zmian w składach osobowych komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-137.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do rozpatrzenia punktów 9 i 10 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-137.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">9. Sprawozdanie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich oraz Komisji Ustawodawczej:</u>
          <u xml:id="u-137.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">1) o poselskim projekcie uchwały o zmianie regulaminu Sejmu;</u>
          <u xml:id="u-137.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">2) o przedstawionym przez Komisję Regulaminową i Spraw Poselskich projekcie uchwały zmieniającej regulamin Sejmu (druki nr 262, 421 i 682).</u>
          <u xml:id="u-137.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">10. Poselski projekt uchwały w sprawie zmiany regulaminu Sejmu (druki nr 681 i 749).</u>
          <u xml:id="u-137.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że Sejm na 50 posiedzeniu postanowił o odbyciu łącznej debaty nad tymi punktami, wysłuchał sprawozdania komisji złożonego przez posła Janusza Szymańskiego o projektach uchwał o zmianie regulaminu Sejmu oraz wysłuchał uzasadnienia projektu uchwały w sprawie zmiany regulaminu Sejmu przedstawionego przez panią poseł Annę Dynowską. Sejm odbył łączną debatę, w trakcie której posłowie zgłosili szereg wniosków i poprawek.</u>
          <u xml:id="u-137.13" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania projektu uchwały w sprawie zmiany regulaminu Sejmu dotyczącej powołania Komisji Spraw Kobiet i Rodziny.</u>
          <u xml:id="u-137.14" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że poseł Maria Dmochowska zgłosiła wniosek o rozpatrzenie tego projektu uchwały na następnym posiedzeniu Sejmu po posiedzeniu, na którym Sejm określi termin zakończenia kadencji.</u>
          <u xml:id="u-137.15" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania wniosku poseł Marii Dmochowskiej.</u>
          <u xml:id="u-137.16" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem tego wniosku, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (133) Kto jest przeciw? (101) Kto się wstrzymał od głosowania? (51) Stwierdzam przyjęcie wniosku zgłoszonego przez panią poseł Marię Dmochowską. Czyli rozpatrzymy ten projekt uchwały na następnym posiedzeniu Sejmu po posiedzeniu, na którym Sejm określi termin zakończenia kadencji.</u>
          <u xml:id="u-137.17" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania projektu uchwały zmieniającej regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-137.18" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że poseł Maciej Bednarkiewicz zgłosił wniosek o powtórne przekazanie sprawozdania zawierającego projekt uchwały zmieniającej regulamin Sejmu do komisji. Czy pan poseł Bednarkiewicz podtrzymuje swój wniosek?</u>
          <u xml:id="u-137.19" who="#komentarz">(Poseł Maciej Bednarkiewicz: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-137.20" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-137.21" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Proszę o głos w tej sprawie.)</u>
          <u xml:id="u-137.22" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#PosełJanuszSzymański">Przepraszam, ale prosiłbym o uściślenie wniosków. Wnioski, które zgłosił pan poseł Bednarkiewicz, mają charakter, powiedziałbym, ogólny, postulatywny, nie są precyzyjne. Chcę przypomnieć, że Sejm może powtórnie przekazać projekt ustawy lub sprawozdania komisjom, które w terminie oznaczonym w uchwale składają dodatkowe sprawozdanie. Pan poseł Bednarkiewicz w dyskusji oczywiście złożył wniosek o powtórne przekazanie projektu uchwały, ale nie wskazał oznaczonego terminu. W związku z tym Sejm podejmując taką uchwałę, musi jednocześnie określić termin.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy pan poseł Bednarkiewicz zechce to uzupełnić?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Zdaję sobie sprawę z tego, że przepis art. 43 ust. 3 wymaga tego rodzaju uściślenia, tylko wychodziłem z założenia, że okoliczność ta powinna mieć charakter następczy po podjęciu przez Izbę decyzji, żeby wrócić. Jeżeli mogę wyrazić sugestię, bo tak ją przedstawiałem w swoim wystąpieniu, to nie powinno to nastąpić wcześniej, aniżeli zostanie podjęta decyzja o zamknięciu pracy Sejmu tej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Chcę powiedzieć, że mogę to uzasadnić, bo rozumiem, że jest to okoliczność nowa, o której nie mówiliśmy, że przynajmniej dwie okoliczności powinny o tym decydować. Przede wszystkim dyskusja, w ogóle wprowadzenie instytucji trzeciego czytania w tej chwili, w momencie, kiedy mamy podejmować decyzje o tym, w jakim trybie, kiedy, na jakich warunkach, ma być uchwalona ordynacja, i po drugie, kiedy mają być wybory, trudno będzie przekonać społeczeństwo, że jest to czynność, która zmierza do przyspieszenia zakończenia pracy Sejmu tej kadencji, nie mówiąc już o tym, że m.in. ta okoliczność i wprowadzone dwie istotne zmiany dotyczące struktury Komisji Ustawodawczej i zasada, że każdy poseł ma możliwość funkcjonowania w jednej komisji, w sposób absolutny będzie czynnikiem tak wysoce destrukcyjnym dla pracy tego Sejmu, że nie wyobrażam sobie, żebyśmy mogli zrealizować życzenia rządu przedstawione nam w ostatnim piśmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Myślę, że już nie będziemy kontynuować wyjaśnień, to jest orientacyjne określenie terminu, zatem przyjmijmy to uzupełnienie.</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-141.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku zgłoszonego przez posła Macieja Bednarkiewicza, który dotyczy powtórnego przekazania sprawozdania zawierającego projekt uchwały zmieniającej regulamin Sejmu do komisji, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (121) Kto jest przeciw? (157) Kto się wstrzymał od głosowania? (28) Stwierdzam, że Sejm wniosek oddalił.</u>
          <u xml:id="u-141.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-141.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W sprawozdaniu komisje przedstawiają cztery wnioski mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-141.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W pierwszym wniosku proponuje się skreślenie art. 45b, 45c oraz 45d. Artykuły te określają sposób postępowania z senackimi propozycjami zmian w ustawach.</u>
          <u xml:id="u-141.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy poseł sprawozdawca chciałby wypowiedzieć się w tej sprawie? Nie.</u>
          <u xml:id="u-141.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-141.9" who="#komentarz">(Poseł Maciej Bednarkiewicz: Chciałbym jeszcze wyjaśnić.)</u>
          <u xml:id="u-141.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#PosełMaciejBednarkiewicz">Wydaje mi się, że nie dość dokładne jest wyjaśnienie mówiące o tym, że art. 45, z tymi literami, dotyczy tylko projektów senackich i w ogóle stanowisk Senatu. Dotyczy to również proponowanych przez to sprawozdanie trybów postępowania ze stanowiskiem prezydenta. Cała część o numerze 45e, stanowiąca wniosek mniejszości, dotyczy tylko postępowania ze stanowiskiem negatywnym prezydenta, który odmawia podpisania ustawy. Ja tutaj zwracałem uwagę na oczywistą sprzeczność tych zapisów z treścią Konstytucji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Sądzę, że ten wniosek będzie jeszcze omawiany potem, tak?</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#PosełJanuszSzymański">Panie Marszałku! Przepraszam, ale myślę, że nie powinniśmy łamać w trakcie rozstrzygania treści uchwały o zmianie regulaminu tegoż regulaminu, który nadal obowiązuje. Otóż ja wyjaśnię. Istota wniosku mniejszości — być może został on bardzo ogólnie przedstawiony — polega na tym, że wnioskodawcy proponują skreślić artykuły 45b—45d, rezygnując całkowicie z określenia w regulaminie procedur dotyczących rozpatrzenia propozycji zmian Senatu do ustaw uchwalonych przez Sejm. I to są artykuły 45b i 45c. Natomiast art. 45d mówi o trybie czy procedura przekazania przez marszałka Sejmu zawiadomienia prezydenta, marszałka Senatu i prezesa Rady Ministrów o powziętych przez Sejm uchwałach, czyli dotyczy zupełnie czego innego, jak również mówi w ust. 2, o tym, że prezes Rady Ministrów zarządza ogłoszenie uchwały Sejmu w dzienniku urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej — Monitor Polski. Czyli, krótko mówiąc, w intencji wnioskodawców mniejszości chodzi o wykreślenie tych procedur, na które zdecydowała się większość dwóch komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości o skreślenie art. 45b, 45c oraz 45d. zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (81) Kto jest przeciw? (177) Kto się wstrzymał od głosowania? (30) Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości o skreślenie art. 45b, 45c oraz 45d oddalił.</u>
          <u xml:id="u-145.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Drugi wniosek mniejszości do art. 45b przewiduje dodanie nowego ust. 4 określającego obowiązek marszałka Sejmu zarządzania drukowania sprawozdań komisji o propozycjach Senatu.</u>
          <u xml:id="u-145.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy poseł sprawozdawca zachce zabrać głos? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#PosełJanuszSzymański">Może wyjaśnię sens. Otóż ten wniosek ma na celu jak gdyby nadanie stylistyki tym przepisom, które były, i on właściwie ma charakter porządkowy, jest o mniejszym znaczeniu, jest tylko uzupełnieniem procedury, i to rozstrzygnijmy. Czyli chodzi tylko o zarządzenie drukowania sprawozdań komisji o propozycjach Senatu, co ma miejsce.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 45b dotyczącego nowego ust. 4, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (154) Kto jest przeciw? (4) Kto się wstrzymał od głosowania? (52) Stwierdzam, że...</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#komentarz">(Poruszenie na sali.)</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Za szybko? otrzymałem informację, że za szybko podążam z tokiem postępowania i wobec tego w głosowaniu nie zdążyła wziąć udziału wystarczająca liczba posłów, będę czynił to wolniej.</u>
          <u xml:id="u-147.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pytam raz jeszcze jako że frekwencja na sali jest teraz większa: kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 45b dotyczącego nowego ust. 4, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (175) Kto jest przeciw temu wnioskowi? (11) Kto wstrzymał się od głosowania? (48)</u>
          <u xml:id="u-147.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-147.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości do art. 45b, dotyczącego nowego ust. 4 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-147.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o uwagę.</u>
          <u xml:id="u-147.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W trzecim wniosku mniejszości proponuje się dodanie nowych art. 45d i 45e. Artykuły te określają sposób postępowania w wypadku odmowy prezydenta podpisania ustawy.</u>
          <u xml:id="u-147.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy poseł sprawozdawca zechce wypowiedzieć się w tej sprawie? Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-147.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#PosełJanuszSzymański">Panie Marszałku! Mam propozycję co do trybu przegłosowania tego typu wniosku mniejszości czy tego wniosku konkretnie. On jest podzielny, dotyczy jak gdyby dwóch różnych elementów, procedur. Mianowicie w art. 45d jest określenie procedury — co dzieje się z ostatecznie ustalonym i potwierdzonym podpisem marszałka tekstem ustawy. Czyli to jest szalenie ważny przepis, ponieważ ciąży na marszałku obowiązek przesłania niezwłocznie tego ostatecznie ustalonego tekstu prezydentowi. I nie ma tego przepisu w regulaminie. W związku z tym proponuję, żeby wniosek mniejszości w pierwszej części przegłosować tylko co do art. 45d i rozstrzygnąć tę sprawę. Natomiast w drodze odrębnego głosowania rozstrzygnąć problem art. 45e. Chcę powiedzieć, że w konsekwencji przyjęcia części wniosku mniejszości oznaczonego cyfrą 3 nastąpi zmiana oznaczenia artykułów 45 i oznaczonych literami — ja nie będę o tym mówił, bo to wprowadzi element zawiłości. Czyli konsekwencją będzie zmiana oznaczenia numeracji tych artykułów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proponuję przyjąć tę propozycję.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania wniosku mniejszości o dodanie nowego artykułu 45d.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tego wniosku, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (187) Kto jest przeciw? (7) Kto się wstrzymał od głosowania? (20) Już tym razem nie mogę powiedzieć...</u>
          <u xml:id="u-149.4" who="#komentarz">(Poruszenie na sali spowodowane rozbieżnością między liczbą posłów obecnych na sali a liczbą posłów wykazaną w głosowaniu przez aparaturę).</u>
          <u xml:id="u-149.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#PosełBolesławTwaróg">Panie marszałku, w tej sytuacji proponuję policzyć głosy przez sekretarzy.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę mi podać nazwiska sekretarzy.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#PosełJanuszDobrosz">Dobrosz. Prosiłbym jednak w tym momencie o głosowanie imienne, bo może być taka sama sytuacja, koledzy posłowie po prawej stronie mogą w ogóle nie podnosić rąk.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę państwa, jest wniosek pierwszy, ażeby głosować przez podniesienie rąk. I wtedy posłowie sekretarze, których nazwiska w tej chwili odczytam, policzyliby głosy.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">I wniosek drugi — głosowanie imienne Każdy z nas może sobie dopowiedzieć, jak to rozciąga procedurę, a mamy jeszcze 80 mówców.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o decyzję — kto jest...</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, jeszcze pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#PosełZdzisławDomański">Panie Marszałku! Mam do pana prośbę, żeby pan zaznaczył, że jednak mamy quorum na sali, tylko część posłów nie głosuje, ponieważ z tego, co pan mówi, wynika, że nie ma quorum.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Oczywiście, to widać, ale poseł ma prawo reagować tak, jak uważa. Zwracam się z uprzejmą prośbą, aby czynnie uczestniczyć w tym, o czym mamy stanowić.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chciałbym poddać pod głosowanie dwa wnioski: jeden o to, aby sekretarze policzyli głosy. A drugi — o imienne głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem propozycji, żeby głosować przez podniesienie ręki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (130) Kto jest przeciw (17) Kto wstrzymał się od głosowania? (31) Stwierdzam przyjęcie tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie ma quorum.)</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę mi podpowiadać, bo ja patrzę na przewagę liczbową, a nie na salę.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#komentarz">(Głosy z sali: Proponujemy przerwę.)</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę państwa, jeszcze jedno, chwileczkę.</u>
          <u xml:id="u-155.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#PosełJanKról">Jan Król, Unia Demokratyczna. Wobec zaistniałej sytuacji, proszę pana marszałka w imieniu klubu o zarządzenie przerwy. Nasz klub chce zebrać się, aby zająć stanowisko wobec zaistniałej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#komentarz">(Do głosu zgłasza się poseł Stefan Myszkiewicz-Niesiołowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wniosek pana posła Stefana Myszkiewicza-Niesiołowskiego jest taki sam. Rozumiem, że poseł Walerian Pańko.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#PosełWalerianPańko">Panie marszałku, nie wiem, czy nie byłoby dobrze, gdyby w tym momencie — ja nawet, że tak powiem, zrobiłem małą konsultację — jeżeli można złożyć taki wniosek, ażeby podobnie jak z wnioskiem, który dotyczył Komisji Spraw Kobiet i Rodziny, uczynić z uchwałą regulaminową. A więc jeżeli na początku marca w czasie debaty politycznej określimy rozwiązanie naszego Sejmu na miesiące jesienne, wówczas będzie oczywiste, że ten nowy wariant uchwały o regulaminie Sejmu powinien być przez nas przyjęty, ewentualnie z tymi poprawkami. Jeżeli natomiast okaże się, że ta debata określi koniec kadencji na maj, to wtedy nie będzie powodu. I, jak widzę, tutaj jest zgoda również ze strony posłów z lewej strony sali.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali).</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#PosełWalerianPańko">Przynajmniej niektórych.</u>
          <u xml:id="u-158.3" who="#PosełWalerianPańko">Czy nie można by było takiego wniosku w tym momencie postawić i skończyć tę, przyznam, dosyć żałosną scenę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Panie pośle, chwileczkę. Rozpoczęliśmy procedurę i wniosek taki był już przedmiotem ustosunkowania się Wysokiej Izby. Myślę, że będzie stosowne, aby zarządzić w tej chwili przerwę, o którą prosi Klub Poselski PSL, i ja mam prawo przychylić się do tej prośby.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#PosełPawełŁączkowski">Panie marszałku, ale to jest typowy wniosek o reasumpcję podjętej uchwały. I myślę, że możną by zawierzyć opinii pana posła Pańki.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Uważam w tej sytuacji za stosowne zarządzenie półgodzinnej przerwy.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zastanowienie się i o zebranie się przewodniczących klubów poselskich na dziesięć minut przed zakończeniem przerwy.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min 20 do godz. 11 min 20)</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-161.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, że poseł Walerian Pańko zgłosił wniosek o odroczenie rozpatrzenia zmiany regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-161.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Konwent Seniorów po rozważeniu tego wniosku zgodnie proponuje odroczenie głosowania nad projektem uchwały zmieniającej regulamin Sejmu. Będę prosił Wysoką Izbę o akceptację tej propozycji.</u>
          <u xml:id="u-161.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-161.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem tego wniosku, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (131) Kto jest przeciw? (110) Kto się wstrzymał od głosowania? (19) Stwierdzam, że Sejm przyjął przedłożony przeze mnie wniosek.</u>
          <u xml:id="u-161.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Panie i panowie posłowie! Przy tej okazji chciałbym przypomnieć o art. 13 ustawy o prawach i obowiązkach posłów, który w swej treści wskazuje na obowiązek aktywnego uczestnictwa w pracach Sejmu, obecności i czynnego udziału w jego posiedzeniach.</u>
          <u xml:id="u-161.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Powracamy do rozpatrzenia punktów 1, 2 i 3 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-161.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">1. Sprawozdanie komisji:</u>
          <u xml:id="u-161.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">— o założeniach polityki gospodarczo-społecznej na 1991 rok; — o projekcie ustawy budżetowej na 1991 rok; — o założeniach polityki pieniężnej na 1991 rok. Projekt uchwały w sprawie realizacji budżetu na rok 1991.</u>
          <u xml:id="u-161.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">2. Sprawozdanie komisji o rządowym programie prywatyzacji polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-161.13" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">3. Polityka rolno na 1991 rok — Program działań oraz założenia polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-161.14" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pan poseł w kwestii formalnej? Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#PosełZdzisławCzarnobilski">Panie Marszałku! Chcę zgłosić wniosek formalny do dyskusji nad budżetem. Wnioskuję, żeby dyskusja była kontynuowana dzisiaj aż do jej wyczerpania, żebyśmy mogli jutro rano głosować.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Są kolejne zgłoszenia. Proszę bardzo, pan poseł Twaróg, a później pan poseł Kern.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#PosełBolesławTwaróg">Uzupełniając jeszcze wniosek kolegi, z którym się absolutnie zgadzam, chciałbym wnioskować o ograniczenie czasu wystąpień do 5 minut.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#PosełBolesławTwaróg">W uzasadnieniu chciałbym powiedzieć, że wobec ponad 80 osób zapisanych do dyskusji, gdybyśmy ją prowadzili w wymiarze czasowym przewidzianym regulaminem, to dyskusja musiałaby trwać — nawet jeśli byłaby prowadzona do późnych godzin nocnych — aż do wtorku.</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#PosełBolesławTwaróg">W związku z tym chciałbym też powiedzieć, że we wczorajszej dyskusji wypowiedziało się wielu posłów w sposób dosyć wyczerpujący i uważam że aczkolwiek sprawa budżetu jest niezwykle ważna, posłowie mogliby ograniczyć swoje dzisiejsze wypowiedzi jedynie do uzupełnień tych kwestii, które nie zostały wczoraj poruszone.</u>
          <u xml:id="u-164.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chwileczkę panie pośle, ponieważ wcześniej zgłosił się poseł Andrzej Kern. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#PosełAndrzejKern">Mam wniosek co do metody naszej debaty. Debata budżetowa rządzi się pewnymi prawami. Są pewne kwoty, które można wydatkować i są takie, które równają się przychodom. I w tych ramach można tylko żądać przesunięcia pewnych kwot. Oczywiście nie mamy prawa ograniczać niczyich wypowiedzi, ale proponuję, aby jeżeli ktoś postuluje przesunięcie jakieś kwoty do określonego działu, żeby wskazał, któremu działowi należy ją odebrać. I wtedy się zorientujemy: jeżeli ktoś taki wniosek składa, to znaczy, że chce poprawić ustawę budżetową, natomiast jeżeli chce tylko, żeby przydzielić jakieś środki bez wskazania skąd one mają się wziąć, to znaczy, że nie tyle chodzi mu o poprawę ustawy budżetowej, ile o przemawianie.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Bardzo proszę, pan poseł Bugaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#PosełRyszardBugaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem zwrócić uwagę, że nasza debata nie dotyczy wyłącznie ustawy budżetowej i że ustawa budżetowa nie może być analizowana jak gdyby poza kontekstem polityki gospodarczej. Chciałem też zwrócić uwagę, że istnieje pewna sytuacja w kraju i jesteśmy w takim momencie, w którym, wydaje mi się, parlament powinien się wypowiedzieć w dość fundamentalnych sprawach. I w końcu — rozumiem propozycję ograniczenia czasu wypowiedzi, ale te ograniczenia czasu wypowiedzi powinny być wprowadzane przed rozpoczęciem debaty, a nie według zasady, że kto pierwszy się zgłosił, ten korzysta z dowolnego czasu, a potem jest to ograniczane. To jest, jak sądzę, sprawa, która powinna dotyczyć wszystkich innych debat. Jeżeli Prezydium Sejmu przedkłada taki wniosek, wówczas podejmujemy go na początku i jest pewna jasność. Inaczej jest to dyskryminujące w znacznym stopniu tych mówców, którzy nie mogli wcześniej zabrać głosu.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do ustosunkowania się do zgłoszonych wniosków formalnych.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pierwszy wniosek, zgłoszony przez posła Czarnobilskiego, abyśmy dzisiaj zamknęli dyskusję nad tymi punktami porządku dziennego, koresponduje z propozycjami zgłoszonymi przez posła Bugaja i Twaroga, jeśli idzie o wagę problemu, a także o sprawne przedkładanie spraw i problemów. Pomniejszać ich wagi nie można i nie sposób.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Ustosunkujemy się zatem do tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za tym, aby dyskusję nad tymi punktami porządku dziennego zakończyć w dniu dzisiejszym,...</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#komentarz">(Głosy z sali: Po wyczerpaniu)</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">... po wyczerpaniu, tak jest — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (191)</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest przeciw tej propozycji (65)</u>
          <u xml:id="u-169.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (37)</u>
          <u xml:id="u-169.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Sejm wniosek przyjął.</u>
          <u xml:id="u-169.9" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Postanowiliśmy zatem, że dyskusję prowadzimy w dniu dzisiejszym aż do jej wyczerpania.</u>
          <u xml:id="u-169.10" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kolejna sprawa dotyczy czasu wystąpień.</u>
          <u xml:id="u-169.11" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przypominam, iż poseł Twaróg zgłosił wniosek formalny, aby ograniczyć czas wystąpień do 5 minut. Poseł Bugaj wskazał na niestosowność takiej decyzji, jako że gdybyśmy ją podjęli, wtedy osoby, które zabrały głos wcześniej, byłyby niejako uprzywilejowane w stosunku do tych, które będą się wypowiadać w dalszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-169.12" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poseł Kern — jak rozumiem — zwraca się z prośbą do posłów, aby z uwagą śledzili wystąpienia. W przypadku gdy dotyczyć one będą zwiększenia jakiejś pozycji budżetu, ze wskazaniem pozycji, które należy odpowiednio zmniejszyć — będzie to do przyjęcia. Natomiast gdyby wystąpienia dotyczyły tylko podwyższenia kwot ujętych w budżecie, proponuje się, by je uznać za niestosowne.</u>
          <u xml:id="u-169.13" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">I teraz postanowimy, czy moglibyśmy pogodzić te kwestie, bo zamiar mój jest taki, ale... proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#PosełBolesławTwaróg">Przepraszam państwa, ja tylko w uzupełnieniu chciałbym powiedzieć, że zgodnie z regulaminem Sejmu marszałek Sejmu może przedłużyć czas wystąpienia mówcy. Chodzi mi o to, aby te 5 minut to była ogólna zasada, a o szczegółach będzie oczywiście jak zwykle decydował pan marszałek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę państwa. Chciałbym zaproponować, żeby państwo zaufali marszałkom prowadzącym obrady Sejmu, będą mieli na uwadze to, o czym mówił poseł Twaróg, poseł Bugaj i poseł Kern. Jeżeli wypowiedź będzie rzeczowa, konkretna, a będzie trwała 7 minut, to proponuję nie stawiać przeszkód.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Tak jest)</u>
          <u xml:id="u-171.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-171.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeśli będzie inna, tak jak mówił pan poseł Kern, to prowadzący obrady marszałek będzie ingerował. Czy panowie posłowie przyjmują moją propozycję?</u>
          <u xml:id="u-171.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-171.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-171.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chcę poinformować, że jeszcze jest 87 zgłoszeń do dyskusji. A więc idźmy po myśli zgłoszonych propozycji i pewnych konieczności.</u>
          <u xml:id="u-171.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-171.8" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Jan Rzymełka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie poseł Ryszard Bugaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#PosełJanRzymełka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem posłem z województwa katowickiego, gdzie mieszka 12% obywateli polskich i gdzie jest wielka koncentracja przemysłu i jego negatywnych skutków ekologicznych, i gdzie również są największe problemy budżetowe. Chciałbym skoncentrować się wyłącznie na pewnych wadliwych mechanizmach budżetowych, które dyskryminują niektóre regiony Polski. Chciałbym mówić o samych konkretach, rezygnując z retoryki prezentowanej tutaj wczoraj w niektórych prawie że godzinnych przemówieniach.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#PosełJanRzymełka">Przechodząc do konkretów. Ustalone w budżecie państwa na rok 1991 wydatki wojewody na inwestycje pokrywają jedynie 31% zgłoszonych potrzeb województwa i spowodują wstrzymanie wielu robót budowlanych, uniemożliwią wznowienie robót i spowodują zakłócenia bieżącej realizacji wcześniej zawartych umów. Konkretnie — 31% realizacji potrzeb wojewody.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#PosełJanRzymełka">Notowane od szeregu lat trudności finansowe w województwie katowickim, będące wynikiem dowolności, uznaniowości oraz braku obiektywizmu w kształtowaniu przez ministerstwa wydatków budżetowych, doprowadziły do znacznych dysproporcji w zaspokajaniu potrzeb społeczno-gospodarczych w porównaniu do innych aglomeracji kraju. Ta uznaniowość uwidacznia się między innymi dzisiaj w fałszywej świadomości niektórych urzędników ministerialnych, od decyzji których zależy wysokość dotacji budżetowych. W trakcie rozmów o konieczności zwiększenia dotacji na jednego mieszkańca, na przykład w zakresie służby zdrowia, w województwie najbardziej zanieczyszczonym, które znajduje się na końcu tabeli, pewien anonimowy urzędnik powiedział: A co wy właściwie w województwie katowickim chcecie? Wy jesteście przecież najbogatsi.</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#PosełJanRzymełka">Proszę Państwa! Chcę tutaj powiedzieć, że to rozumowanie jest błędne w obecnej koncepcji ustroju gospodarczego i tworzenia budżetu. Poza zdegradowanym środowiskiem i pozornie średnimi wyższymi płacami mieszkańcy województwa katowickiego nie mają nic szczególnego z tytułu potencjału przemysłowego. Przecież efektywny dobrobyt, czyli suma pieniędzy na mieszkańca wypracowana przecież w tym województwie, która wraca z powrotem, zależna jest w wielkim stopniu od decyzji urzędnika w danej centrali. Czyli o poziomie dobrobytu mieszkańców nie tylko województwa katowickiego, ale wielu województw, które wypracowują dochód narodowy, decyduje ten anonimowy urzędnik, a nie wysiłek mieszkańców, praca czy potencjał gospodarczy. Taki mechanizm jest niewłaściwy.</u>
          <u xml:id="u-172.4" who="#PosełJanRzymełka">Mimo uznania roszczeń województwa katowickiego, województwo to nie otrzymało dotychczas rekompensaty występujących dysproporcji, a ustalenie budżetu wojewody znacznie poniżej zgłoszonych potrzeb spowoduje dalsze obniżenie poziomu usług socjalnych, kulturowych i bytowych dla ludności naszego regionu.</u>
          <u xml:id="u-172.5" who="#PosełJanRzymełka">Wysoka Izbo! Oto kilka szczegółowych kwestii nie zawartych w ogóle w ustawie budżetowej. Otóż w najbliższym czasie wchodzą w życie ustawy: Prawo górnicze i Prawo geologiczne, które zobowiązuje do utworzenia na szczeblu województw biur koncesji na poszukiwania, rozpoznawanie oraz eksploatację kopalin nie podlegających prawu górniczemu. W województwie katowickim tych kopalin jest bardzo wiele i wojewoda zobowiązany jest do utworzenia takiego ogromnego biura koncesyjnego. Budżet nie przewiduje w dziale 31 „Budownictwo” dotacji na ten cel. Wymaga to uzupełnienia.</u>
          <u xml:id="u-172.6" who="#PosełJanRzymełka">Kolejna sprawa, w pewnym sensie wręcz skandaliczna, to sprawa Centrum Onkologii w Gliwicach. Rok temu z tego miejsca wielu posłów z naszego województwa apelowało o przeznaczenie niezbyt wysokiej kwoty na Centrum Onkologii w Gliwicach, czyli na górnośląską filię warszawskiego centrum. Przecież na zatrutym Śląsku i w wielu innych regionach Polski są ogromne potrzeby onkologicznej służby zdrowia. Prośby te nie zostały dostrzeżone i budowa Centrum Onkologicznego w Gliwicach nie posunęła się do przodu. Teraz okazuje się, że warszawskie Centrum Onkologiczne, które otrzymało dotację z budżetu centralnego, nie potrafiło wydatkować przyznanej mu kwoty, a przecież te pieniądze przeznaczone na Górny Śląsk potencjalnie mogłyby uratować nie jedno życie. Wnoszę zatem, aby uzupełnić ustawę budżetową o kwotę 100 mld zł na Centrum Onkologiczne w Gliwicach, albo też uzupełnić zapis ustawy budżetowej i przy kwocie przeznaczonej na centrum w Warszawie dodać: w tym 100 mld zł na centrum w Gliwicach.</u>
          <u xml:id="u-172.7" who="#komentarz">(Głos z sali: Pan poseł wskazuje źródło pokrycia?)</u>
          <u xml:id="u-172.8" who="#PosełJanRzymełka">Źródło pokrycia mogłoby być w tej kwocie, która jest przeznaczona na centrum warszawskie, z niej przeznaczyć te 100 mld zł na centrum w Gliwicach.</u>
          <u xml:id="u-172.9" who="#PosełJanRzymełka">Wracając do spraw szczegółowych. Ogromnie niesprawiedliwym wydaje się budżet niektórych gmin na wydatki własne. I tak gmina Orzesze w centrum województwa katowickiego ma otrzymać zaledwie kwoty na pokrycie kilkunastu potrzeb własnych, a jest to gmina dość specyficzna, bowiem na terenie jej nie ma wielkiego przemysłu, natomiast w bezpośrednim sąsiedztwie mamy sztandarowych trucicieli: hutę, elektrownię Łaziska i kilka kopalń, które eksploatują tę właśnie gminę. W gminie Orzesze, od lat niedoinwestowanej, kumulują się negatywne skutki sąsiadującego przemysłu, na przykład potworne składowisko popiołów elektrownianych, i ta zapóźniona gmina, zgodnie z tym mechanizmem z tego roku otrzymuje zdecydowanie mniej środków niż gminy sąsiednie.</u>
          <u xml:id="u-172.10" who="#PosełJanRzymełka">Kolejny wadliwy mechanizm budżetowy. Wspomniałem przed chwilą o hucie Łaziska — któż z państwa nie widział tych dymiących kominów, jadąc z Katowic do Cieszyna. Chcę powiedzieć, że ta huta podejmuje od lat intensywne prace inwestycyjne w zakresie ochrony środowiska, których koszt wynosi prawie 300 mld zł i większość jest pokrywana z zysku przedsiębiorstwa. Prace jednak trwają kilka lat i konieczne są w tym roku, panie premierze, stabilne warunki finansowania takiego przedsięwzięcia. Wnoszę więc o wyłączenie z podstaw obliczania podatku dochodowego wydatków na realizację inwestycji z zakresu ochrony środowiska o wysokim stopniu zaawansowania tych realizacji. To znaczy, że jeżeli kontynuacja jest kilkuletnia, to pieniądze wypracowane z własnego zysku powinny być przeznaczone na tę realizację.</u>
          <u xml:id="u-172.11" who="#PosełJanRzymełka">Proszę Państwa! Jestem ponaglany, żebym kończył i sądzę, że wielu przedstawicieli województwa katowickiego poruszy kolejne przykłady pewnej dyskryminacji i koniecznych inwestycji, które w województwie katowickim są do podjęcia. Ja natomiast zwracam się z apelem w imieniu swoim, jak i związku górnośląskiego — to jest Polskiego Stowarzyszenia Regionalnego ratującego Górny Śląsk, walczącego o jego podmiotowość — o podjęcie przez rząd szybkich prac nad systemem norm budżetowych, nad którym poprzedni rząd, znaczy jeszcze wcześniejszy, przed naszymi wyborami, pracował i te prace zostały wstrzymane. Czyli wnoszę o podjęcie prac nad dynamicznym systemem alimentacji podmiotów naszego państwa, opartym o jasne i czytelne kryteria, systemem zmieniającym filozofię finansowania podmiotów, z opcji w której gminy, województwa są petentami, w opcję — filozofię gospodarzy, którzy z góry wiedzą, ile muszą przesłać dalej i wyżej i wiedzą też, ile im zostanie z ich ciężkiej pracy i na ile dodatkowych środków mogą liczyć. Wtedy biedę będziemy mogli dzielić równo. System ten wraz ze zmianą ustrojową w kierunku regionów może przyczynić się do dobrobytu naszej ojczyzny. Jeżeli ten mój wniosek o system norm budżetowych uzyska szerszą aprobatę posłów, bo już wczoraj kilku posłów to sygnalizowało, to sądzę, że Wysoka Izba mogłaby uchwałą sejmową zobowiązać rząd do konkretnych prac i przedstawienia terminu opracowania takiego systemu alimentacji, systemu norm budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-172.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Ryszarda Bugaja z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie posłanka Barbara Blida.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#PosełRyszardBugaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym przede wszystkim usprawiedliwić się, że obstaję przy zabraniu głosu, mimo że lista mówców jest tak obszerna. Obstaję przy tym, ponieważ zabieram głos nie tylko w imieniu własnym, ale także i w imieniu kilku posłów, którzy skupieni są w Kole „Solidarność Pracy” Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#PosełRyszardBugaj">Wysoka Izbo! Dzisiaj debatujemy zarówno nad pewnymi konkretami, jak i debatujemy, jak sądzę, nad fundamentalnymi problemami sytuacji gospodarczej Polski, nad losami reformy gospodarczej. Kwestie te są ze sobą ściśle związane. Myślę jednak, że można spróbować rozdzielić te kwestie. Chciałbym najpierw powiedzieć o kilku rzeczach, które związane są bezpośrednio z ustawą budżetową, a następnie o pewnych sprawach szerszych.</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#PosełRyszardBugaj">Otóż myślę, że ta ustawa budżetowa, którą rząd przedstawił Izbie, po poprawkach komisji jest ustawą, która nie może nikogo satysfakcjonować. Jest to ustawa, która jest wątpliwa ze względu na założenia, które legły u jej podstaw, w szczególności takie założenia jak np. hipoteza dotycząca wzrostu cen. Trudno spotkać eksperta ekonomistę, który podzielałby pogląd, iż hipoteza ta jest realistyczna. Ta ustawa nie może satysfakcjonować, bo wszyscy wiemy doskonale, że w wielu dziedzinach wydatki budżetu państwa będą znacznie poniżej elementarnych potrzeb różnych sfer życia społecznego i gospodarczego. Myślę, że ta ustawa nie może także satysfakcjonować dlatego, że jest pewną manifestacją pasywnej polityki gospodarczej. Znajduje to wyraz w takich jej postanowieniach, jak wysokie wydatki na rosnące bezrobocie i nikłe wydatki na przykład na inwestycje, brak wydatków na restrukturyzację gospodarki etc.</u>
          <u xml:id="u-174.3" who="#PosełRyszardBugaj">Trzeba więc postawić pytanie, czy ustawa mogła być inna? Otóż tylko w pewnych granicach, jak sądzę mogła być inna. Myślę, że powinniśmy powiedzieć wyraźnie sobie i opinii publicznej, że ta ustawa jest w ogromnym stopniu rezultatem recesji roku 1990. Ten fakt określa przede wszystkim ciasność budżetu państwa, który mamy uchwalić w roku 1991. Ta recesja wywołała dwa skutki.</u>
          <u xml:id="u-174.4" who="#PosełRyszardBugaj">Po pierwsze to, że nasze prognozy dotyczące dochodów w roku bieżącym są powściągliwe i muszą być powściągliwe.</u>
          <u xml:id="u-174.5" who="#PosełRyszardBugaj">Po drugie to, że rok 1990 przyniósł odłożenie i skumulowanie pewnych potrzeb, szczególnie potrzeb inwestycyjnych, np. w gospodarce komunalnej, które w roku 1990 nie zostały zaspokojone i w tym roku występują jeszcze bardziej drastycznie. I w końcu — ta ustawa nie mogła być jak gdyby zasadniczo zmieniona, nie mogła być zasadniczo inna, ponieważ jest pewien stan prawny, na przykład regulujący obciążenia różnych podmiotów gospodarczych w taki sposób w jaki je w tej chwili reguluje.</u>
          <u xml:id="u-174.6" who="#PosełRyszardBugaj">W pewnych granicach ta ustawa jednak mogła być zmieniona i mogła wyglądać inaczej. Mogła, gdyby rząd wyraził na to zgodę, albo gdyby komisja sejmowa wbrew stanowisku rządu pewne zmiany do tej ustawy przyjęła, czego nie uczyniła i o czym za chwilę chciałbym powiedzieć. Otóż w toku prac budżetowych byliśmy, przynajmniej ogromna część naszej komisji, zdziwieni uporem rządu na przykład jeżeli chodziło o niektóre wnioski dotyczące zwiększeń dochodów budżetu państwa. Nie mogliśmy na przykład zupełnie zrozumieć, dlaczego dochody instytucji ubezpieczeniowych są w budżecie państwa dochodami śladowymi — a są zupełnie śladowymi. Nie mogliśmy zrozumieć, dlaczego nie przewiduje się jakichkolwiek dochodów z banków prywatnych — a nie przewiduje się żadnego wzrostu dochodów z banków prywatnych. Ustawa, jak sądzę, mogłaby być inna, gdyby rząd miał inną wizję polityki gospodarczej, gdyby na przykład chciał na jakąś skalę, nie mówię na szeroką, udostępnić gospodarce środki dewizowe, które odkładają się w tej chwili w postaci rezerw dewizowych państwa i są lokowane na rachunkach zagranicznych. Rząd odmawiał takich decyzji. Powinniśmy więc powiedzieć, szczególnie ja powinienem powiedzieć, dlaczego komisja zachowała się także w pewnym sensie pasywnie, dlaczego wprowadziliśmy do ustawy budżetowej tylko te zmiany, które nie spotkały się ze zdecydowanym protestem rządu.</u>
          <u xml:id="u-174.7" who="#PosełRyszardBugaj">Wysoka Izbo! Myślę, że są dwa ważne powody, dla których tak postąpić jednak należało. Pierwszy powód jest taki, że oczywiście komisja sejmowa nie dysponuje odpowiednim aparatem, który pewne poprawki pozwalałby wprowadzić w sposób merytorycznie niewątpliwie poprawny. Takim aparatem dysponuje tylko rząd. I po drugie — trzeba przyjąć, jak sądzę, że ustawa budżetowa nie jest taką ustawą, jak inne, że jest to główny instrument polityki rządu i że rząd taką ustawę powinien mieć w ręku ukształtowaną w taki sposób, w jaki uznaje za stosowne, by mógł swoją politykę realizować, jeśli tę politykę akceptujemy. Krótko mówiąc sądzę, że w sprawie ustawy budżetowej suwerenność rządu jak gdyby powinna być większa niż w stosunku do innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-174.8" who="#PosełRyszardBugaj">Wysoka Izbo! W parlamentach o ustabilizowanej i wykrystalizowanej strukturze mamy do czynienia z sytuacją łatwiejszą. Jest wyraźna opozycja, jest większość rządowa i jest jasność. Opozycja ma możliwość zdecydowanego krytykowania, odrzucania, jak trzeba, bo jest zawsze jasna alternatywa — musi przejąć odpowiedzialność za skutki swoich ewentualnych decyzji, które podważają politykę rządu. Wszyscy wiemy, że sytuacja w naszym parlamencie jest odmienna, że nie sposób powiedzieć, gdzie w tych ławach jest większość rządowa, a gdzie są ławy opozycji. Jest także pewna sytuacja polityczna, okres przedwyborczy. Wszystko to są powody, dla których nasze koło będzie głosować za ustawą. Ale z tych powodów, a nie z powodu tego, iż kształt tej ustawy uzna jemy za właściwy i dopuszczalny. Tylko z tych powodów. Gdyby ta sytuacja polityczna była inna, głosowalibyśmy przeciwko ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-174.9" who="#PosełRyszardBugaj">Wysoka Izbo! Chciałbym przejść do pewnych spraw bardziej zasadniczych, które są tłem naszej debaty. Otóż myślę, że debatujemy nad programem gospodarczym rządu w sytuacji, gdy dwie diagnozy powinny mieć znaczenie decydujące.</u>
          <u xml:id="u-174.10" who="#PosełRyszardBugaj">Po pierwsze — wszystko wskazuje na to, że wyczerpało się przyzwolenie społeczne dla prowadzenia tak drastycznej polityki gospodarczej, jaka prowadzona była w roku 1990. Nie warto tu mówić o fali protestów, która narasta. Wszyscy o tym doskonale wiemy. Jest to fakt. Jest to fakt, którego lekceważyć nie wolno w żadnym razie.</u>
          <u xml:id="u-174.11" who="#PosełRyszardBugaj">I jest drugi element. Moim zdaniem tym drugim elementem jest impas rządowego programu stabilizacji gospodarki. Jeszcze wczesną jesienią tego roku z tego miejsca pan premier Balcerowicz mówił o pojawiających się tendencjach wzrostu w naszej gospodarce. Jeszcze wówczas przedstawiał pewne optymistyczne oceny. Dziś, niestety, musimy powiedzieć wyraźnie — bardzo głęboka recesja w polskiej gospodarce ma charakter trwały. Jest to raczej sytuacja pewnej depresji porecesyjnej niż ożywienia gospodarczego i nie widać symptomów przełamywania tej sytuacji. Jest także faktem, że ponownie narasta inflacja. Gdyby inflacja styczniowa, nie ma powodu do przyjmowania takiego założenia, ale gdyby inflacja styczniowa utrzymała się w ciągu całego roku, to ona wyniosłaby ponad 300% w przeliczeniu rocznym. Impas w moim przeświadczeniu jest dlatego, że nie widać zadowalającej odpowiedzi na tę nową sytuację, która się zarysowała. Myślę, że ta zadowalająca odpowiedź ze strony rządu, która jest konieczna, musi wyjść od oceny całej koncepcji. Sądzę, że mamy prawo powiedzieć, iż przyjmowaliśmy dotąd właściwie wszystkie przedłożenia rządowe. Nie było żadnej istotnej inicjatywy rządu, która w tej Izbie byłaby obalona. Nie zdarzały się także żadne zdarzenia zewnętrzne, które pozwoliłyby powiedzieć, że w tym dobrym planie pojawił się czynnik negatywny, który go zburzył. Myślę więc, że mamy prawo oczekiwać uczciwej odpowiedzi. Uczciwej odpowiedzi, iż popełnione zostały także istotne błędy, ponieważ rezultaty programu stabilizacyjnego zasadniczo odbiegają od tego, co było Izbie przedstawiane ponad rok temu jako oczekiwany rezultat tego programu stabilizacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-174.12" who="#PosełRyszardBugaj">W tych warunkach wzrasta niebezpieczeństwo kontestacji wszelkiego wysiłku reformatorskiego w Polsce. Jest to niebezpieczeństwo bardzo groźne. Nie sądzę, by temu niebezpieczeństwu można było zapobiec po prostu przez twarde i jednoznaczne poparcie parlamentu dla rządu i dla tego, co on przedstawi. Byłoby to przecenienie roli parlamentu w naszym życiu publicznym. Myślę, że problem sprowadza się jednak do dyskusji, do debaty, o tym, co dalej. Do debaty, która jest wolna od absurdalnego wyboru — za programem reformy lub przeciw programowi. Mówiąc umownie, ciągle pytają nas dziennikarze, czy pan jest za programem Balcerowicza? Moja odpowiedź jest taka: to zależy, co pan przez to rozumie. Jeżeli przez to rozumiemy radykalny program reformy gospodarczej, odpowiadam zdecydowanie: „tak”. Jeżeli przez to rozumiemy ten cały gmach, który został zbudowany, te liczne cegiełki, o których rząd jest skłonny twierdzić, że ułożone są w logicznym porządku i żadnej z nich usunąć nie można, ani żadnej dobudówki do tego dołożyć nie można, odpowiadam: „nie”. Nie jestem za takim programem, bo ten program — jak sądzę — nie daje już w tej chwili istotnych powodów by oceniać, że przyniesie sukces.</u>
          <u xml:id="u-174.13" who="#PosełRyszardBugaj">Krótko mówiąc, myślę, iż naprawdę musimy poszukiwać łącznie z rządem, przede wszystkim rząd, pełnych możliwości skorygowania tego programu. Obawiam się, że hasło „twardo z obecnym programem” jest równoznaczne z hasłem „twardo donikąd”. Nie dostrzegam w dokumentach rządu przedłożonych na rok 1991 poważnej odpowiedzi na impas programu stabilizacyjnego. Mówiąc może trochę złośliwie, jeśli czyta się te dokumenty, to pada jedna odpowiedź, w różnych miejscach powtarzana: sprywatyzować i wezwać zagranicznych ekspertów. To za mało, obawiam się, że to właściwie nic.</u>
          <u xml:id="u-174.14" who="#PosełRyszardBugaj">Jeżeli państwo pozwolicie, tu chciałbym uczynić małą dygresję właśnie w sprawie prywatyzacji. Jest pewna historia tej sprawy. Uważam, że rząd bardzo trafnie określał program prywatyzacji w swoim wczesnym dokumencie, z późnej jesieni 1989 r. Widział to jako proces przekształceń długookresowych, odbywających się w spokoju i na zasadach komercyjnych. Mniej więcej od połowy roku ubiegłego, kiedy zaczął się ujawniać właśnie impas programu stabilizacyjnego, padła desperacka odpowiedź, nie od wszystkich i niewyraźnie: recesję przezwyciężymy, jak dokonamy wielkich postępów w prywatyzacji. Myślę, że trzeba właśnie odwrócić to, że trzeba powiedzieć, że dokonamy postępu w prywatyzacji, jeżeli wcześniej odwrócimy recesję, jeżeli obywatele będą mogli uzyskiwać wzrost dochodów realnych, jeżeli będą mogli partycypować w procesie prywatyzacji. Inna droga, droga desperackiego przyspieszania prywatyzacji przy utrzymującej się recesji, jest groźna i ślady tych groźnych zamierzeń są widoczne w niektórych dokumentach rządu. Nasza komisja dyskutując łącznie z Komisją Przekształceń Własnościowych natrafiła na rzeczy bardzo niepokojące. Na co takiego? Otóż w odpowiedzi pana ministra Lewandowskiego natrafiliśmy na stwierdzenie następujące: że sprywatyzujemy w tym roku 15% majątku produkcyjnego państwowego, a te 15% to mniej więcej równowartość 15 bln zł. Otóż, proszę państwa, w tym roku nasz dochód narodowy ma wynieść prawie 1000 bln zł. Gdyby przyjąć, że 15% majątku państwowego to jest 15 bln zł, a 100% majątku państwowego to jest 100 bln zł, jeżeli uwzględnić, że ten majątek jest niewykorzystany, bo jest recesja, jeżeli z drugiej strony, wziąć oczywiście pod uwagę, że nie cały dochód narodowy jest wytwarzany przy pomocy majątku państwowego, to jednak dochodzimy do rzeczy absurdalnej, do wyceny tego majątku, która jest sprzeczna z najbardziej elementarnymi szacunkami uczciwej wyceny. I to musi niepokoić. To musi niepokoić, bo obawiam się, jest objawem pewnej aury psychologicznej, owego desperackiego przyspieszenia prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-174.15" who="#PosełRyszardBugaj">Wysoka Izbo! Myślę, że trzeba także powiedzieć uczciwie, że korekta programu gospodarczego nie jest sprawą prostą. Tylko ludzie naiwni lub nie wiedzący nic o gospodarce mogą powiedzieć, że to jest łatwo zrobić. Trzeba tu uwzględnić różne okoliczności. Do tych okoliczności, i trzeba to powiedzieć wyraźnie, należy także to, że rząd Polski jest w sytuacji trudnych negocjacji z wierzycielami, z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Jest pewien program tych instytucji, jest pewien ich sposób patrzenia na gospodarkę, który musimy wziąć pod uwagę, w naszym najlepiej pojętym interesie. Nie możemy sobie pozwolić, jak to nie raz pojawia się w wypowiedziach publicznych, by zerwać kontakty z tymi instytucjami, by rozwiązywać problemy polskiego zadłużenia bez nich. To jest po prostu niemożliwe. Trzeba także wziąć pod uwagę, że to, co może być korektą polskiego programu gospodarczego, wymaga starannego koncepcyjnego przygotowania. Niestety, straciliśmy potwornie dużo czasu. Gdy pracowaliśmy nad ustawą budżetową, z przerażeniem konstatowaliśmy, gdy pojawiały się kolejne ministerstwa, że w różnych sektorach naszej gospodarki zupełnie nie ma jakiegokolwiek wykrystalizowanego programu, żadnej polityki gospodarczej. Ten czas został stracony, a nie jest go łatwo odrobić. I to trzeba wziąć pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-174.16" who="#PosełRyszardBugaj">Wysoka Izbo! Będę kończył. Sądzę, że są cztery zasadnicze kierunki, w których korekty programu gospodarczego powinny zmierzać. Mogę je tylko zasygnalizować. Pierwszy kierunek to tworzenie aktywnej polityki gospodarczej. I tu dostrzegam optymistyczne wypowiedzi przedstawicieli nowego rządu, że chcą to zrobić. I dostrzegam tutaj różnice w stosunku do wypowiedzi poprzednich, gdzie się to negowało, czego wyrazem jest także nie wycofany dokument o założeniach polityki gospodarczej i społecznej. Chciałbym wierzyć, że w łonie rządu ta opcja aktywnej polityki gospodarczej uzyska wyraźną przewagę. Czy tak się stanie, bynajmniej nie wiem, bo myślę, że są także zwolennicy bardzo pasywnej pozycji państwa w gospodarce, nawet w obecnej sytuacji, kiedy mechanizmy rynku są przecież jeszcze niesłychanie wątłe. To jest pierwsza sprawa.</u>
          <u xml:id="u-174.17" who="#PosełRyszardBugaj">Druga sprawa. Myślę, iż powinniśmy powiedzieć wyraźnie, że warunkiem przezwyciężenia recesji jest zrezygnowanie z polityki dyskryminacji przedsiębiorstw państwowych. Niech będzie tak, że te przedsiębiorstwa, które naprawdę możemy sprywatyzować, niech zostaną wydzielone, ale cała reszta, ci wszyscy, o których możemy powiedzieć, że w ciągu roku lub dłużej będą przedsiębiorstwami państwowymi, ci wszyscy muszą być traktowani normalnie. Chodzi tutaj o masę rzeczy, od klimatu psychologicznego poczynając — tego klimatu psychologicznego, w którym traktuje się przedsiębiorstwa państwowe jako dziwną „resztę” tej gospodarki. „Resztę”, która notabene — dziś trzeba to powiedzieć — dostarcza około 80% dochodu budżetu państwa. Ta „reszta” nie może być traktowana jak reszta. Potrzebna jest stabilizacja sytuacji przedsiębiorstw państwowych. Nie można mówić jednym tchem, że w przedsiębiorstwach państwowych nie ma właściciela, że wydadzą wszystko na płace, a jednocześnie stwarzać sytuacji skrajnej niepewności kadr kierowniczych w tym przedsiębiorstwie, sytuacji, kiedy przedsiębiorstwo państwowe nie wie, czy będzie jeszcze przedsiębiorstwem państwowym jutro, pojutrze, za tydzień czy za 2 tygodnie. Oczywiście w tych warunkach nie ma żadnego horyzontu czasu, nie ma tendencji rozwojowych w tym przedsiębiorstwie. To trzeba przełamywać. Sprawa trzecia. Myślę, że ta sprawa to przede wszystkim bardziej sprawiedliwe obciążenie kosztami modernizacji gospodarki różnych grup społeczno-zawodowych. Jest potrzebna preferencja dla sektora prywatnego, w szczególności dla drobnego rzemiosła, dla rzemiosła usługowego. Ale w toku naszych prac budżetowych otrzymaliśmy informację taką: w roku 1990, tak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, produkcja czysta brutto sektora prywatnego wzrosła o 26%, wzrosła niemal wyłącznie w handlu. Jednocześnie wpływy podatkowe z tego sektora w tamtym roku spadły o ponad 20%, licząc realnie. To, niestety, jest cyfra, którą musimy wziąć pod uwagę. I dalej, w założeniach do budżetu państwa przewidujemy, że dochód narodowy do podziału wzrośnie przeszło o 12% o ile sobie przypominam. To dość sporo. Ale zakłada się jednocześnie, że płace realne wzrosną tylko o 2%, a przy istnieniu ustawy popiwkowej oznaczałoby to, że w sektorze państwowym nie wzrosną wcale albo zgoła dalej będą spadały. Myślę, że te dwie informacje wystarczająco pokazują problem nierównomiernego obciążenia różnych grup społeczno-zawodowych. Myślę, że to nierównomierne obciążenie oznacza także złą sytuację dla rolników. Nie mam czasu, by to bliżej wyjaśniać. Komu się poprawia? Trzeba powiedzieć wyraźnie, że w tych założeniach poprawia się nieco grupom emerytów, rencistów. Czy powinno się na taką skalę poprawiać? Wiem, jaką niepopularną rzeczą jest mówić o tej sprawie ze sceptycyzmem, ale trzeba to powiedzieć. Nie wiem, czy powinno się na taką skalę poprawiać, jak to przyjmują te założenia. No, ale poprawia się przede wszystkim na ogromną skalę temu pozarolniczemu sektorowi prywatnemu, o którym już wspominałem.</u>
          <u xml:id="u-174.18" who="#PosełRyszardBugaj">I sprawa czwarta, moim zdaniem o kluczowym znaczeniu w obecnej sytuacji. Mówiłem z tej trybuny o tym już kilka razy i dawno temu. Myślę o kontrakcie społecznym. Z satysfakcją odnotowuję, że tę ideę uznają za słuszną także moi koledzy z klubów, z klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Myślę, że sytuacja, w której rząd prowadzi 150 różnych negocjacji z różnymi grupami, które akurat strajkują w różnych sprawach, jest nie do utrzymania, jest tragiczną sytuacją, która nie może doprowadzić do żadnego sensownego rezultatu. Natomiast nie do utrzymania jest także stan który istniał dotychczas, że żadne szersze porozumienie z reprezentantami różnych grup społeczno-zawodowych nie zostało zawarte. Myślę, że takie szersze porozumienie jest absolutnie niezbędne, że jest to warunek ustabilizowania sytuacji na najbliższe miesiące i kontynuowania reformy.</u>
          <u xml:id="u-174.19" who="#PosełRyszardBugaj">Wysoka Izbo! Myślę, że ciągle jeszcze jest tak, iż stoimy przed szansą kontynuowania reformy, reformy radykalnej i rynkowej — pod warunkiem korekt. Ale jest to tylko szansa. Sądzę, że od rządu zależy, czy zechce wykazać elastyczność, zmodyfikować ten program i ratować reformę rynkową. Myślę, że powinniśmy rządowi taką szansę stworzyć, uchwalając ten budżet. Myślę, że powinniśmy wkrótce do tej sprawy wrócić, z sądami i decyzjami może już bardziej kategorycznymi.</u>
          <u xml:id="u-174.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Barbarę Blidę z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Stefan Bieliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#PosełBarbaraBlida">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wypada mi głęboko pokłonić się panu posłowi Bugajowi, szczególnie za słowa dotyczące przedsiębiorstw państwowych. Dzięki temu będę mogła swoje wystąpienie skrócić właśnie o ten wątek. Serdecznie dziękuję w imieniu załóg przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#PosełBarbaraBlida">Wracając do budżetu. Projekt budżetu na 1991 rok jest próbą rozwiązania swoistej kwadratury koła, próbą pogodzenia sprzeczności: zachować równowagę oraz zaspokoić potrzeby w warunkach tłumionej inflacji i recesji gospodarczej. Obawiać się należy, czy w tej sytuacji którykolwiek z zakładanych celów uda się osiągnąć.</u>
          <u xml:id="u-176.2" who="#PosełBarbaraBlida">Upadające lub nisko rentowne podmioty gospodarcze będą odprowadzały do budżetu mniejszą masę podatkową. Tempo prywatyzacji będzie wolniejsze. Nasuwa się wniosek, że budżet po stronie wpływów jest przeszacowany. Rzeczywiste wpływy będą niższe niż zakłada to projekt. Ostre opodatkowanie i drogi kredyt nie rokują nakręcenia koniunktury, a więc zatrzymania recesji. Stąd szanse na osiągnięcie planowanych przyrostów produkcji i dochodu narodowego oceniam jako bardzo nikłe.</u>
          <u xml:id="u-176.3" who="#PosełBarbaraBlida">Bardzo ciężko żyje się z wysoką inflacją, jeszcze ciężej bez produkcji, z rosnącym bezrobociem. Musimy sobie zadać pytanie: jaka jeszcze jest skala przyzwolenia społeczeństwa na wyrzeczenia. Sądząc po ostatnich manifestacjach, pogotowiach strajkowych i strajkach — chyba nieduża. Tę skalę trzeba trafnie oszacować i do niej dostosować reżim budżetu. Postawy roszczeniowe załóg i związków zawodowych będą miały oczywisty wpływ na jego realizację. Ustępstwa rządu to albo wzrost wypłat, albo co najmniej zmniejszenie wpływu do budżetu z powodu liberalizacji podatków. Z kolei nieugięta postawa rządu to strajki, a więc spadek produkcji, zysków, a w konsekwencji zmniejszenie wpływów z tytułu podatków i dywidend.</u>
          <u xml:id="u-176.4" who="#PosełBarbaraBlida">Szczególnie niepokojąca jest sytuacji w budownictwie mieszkaniowym. W projekcie budżetu nie tylko nie ma potwierdzenia deklaracji premiera o preferencyjnym potraktowaniu gospodarki mieszkaniowej, ale nadal brak jednoznacznego określenie możliwości kredytowych i systemu finansowania budownictwa oraz związanej z nim infrastruktury technicznej i uzbrojenia. Z całą odpowiedzialnością należy stwierdzić, że przechodzi ono największy kryzys w całej swojej powojennej historii. Założenia polityki mieszkaniowej przewidywały oddanie w 1991 roku ok. 130 tys. mieszkań. Tymczasem środki zarezerwowane na bieżące kredytowanie zadań kontynuowanych rokują nadzieję na zaledwie połowę tej liczby. Świadczy to o braku kompleksowej polityki państwa w tej sferze gospodarki narodowej, sferze, która mogłaby — jako konsument produkcji wielu gałęzi przemysłu — nakręcić koniunkturę. W dramatycznej sytuacji finansowej są zarówno przedsiębiorstwa budowlane, jak również aktualni i potencjalni lokatorzy nowych mieszkań. Nagminne są przypadki niepłacenia czynszów z powodu ich wysokości, nieporównywalnej do dochodów rodzin. Szerzy się czynszowa anarchia. Należy liczyć się z dalszymi podwyżkami opłat za mieszkania, a w budżecie brak jest wydzielonej kwoty na dofinansowanie czynszów, jak również szacunku, o jaką wielkość może chodzić.</u>
          <u xml:id="u-176.5" who="#PosełBarbaraBlida">Wysoka Izbo! Jako mieszkanka województwa katowickiego stwierdzam, że zaproponowany budżet jest dla Śląska rażąco krzywdzący. Mit o najbogatszym województwie pryska jak mydlana bańka, jeżeli porównać wskaźnik środków budżetowych przypadających na jednego mieszkańca. Wielkość tego wskaźnika sytuuje nasze województwo na ostatnim miejscu w kraju. Śląsk ma większy udział w tworzeniu dochodu narodowego Polski niż w jego podziale. Pod względem świadczeń społecznych na jednego mieszkańca znajduje się poniżej średniej krajowej. Uzasadnione jest poczucie niesprawiedliwości i rozgoryczenia mieszkańców województwa katowickiego, którego udział w podziale dochodu narodowego jest niewspółmierny do udziału jego w jego tworzeniu, a warunki życia są najgorsze w Europie. Pogłębiające się nierówności społeczne, brak perspektyw wyjścia rodzi poczucie bezsilności i frustracji. Czy można się zatem dziwić coraz donośniejszym głosom domagającym się autonomii, rozumianej jako możliwość samodzielnego gospodarowania wypracowanymi na Śląsku środkami?</u>
          <u xml:id="u-176.6" who="#PosełBarbaraBlida">Śląsk i Zagłębie są synonimami ciężkiej pracy, której efekty wzbogacają gospodarkę narodową. Po raz kolejny — jak zwykle — brakło w wystarczającej ilości środków dla kluczowych inwestycji limitujących funkcjonowanie tego nadal jeszcze przemysłowego centrum kraju, to jest: na realizację drogowej trasy średnicowej, kolejowego ruchu regionalnego i Centrum Onkologii w Gliwicach, którego budowa powinna być zgłoszona do Księgi Guinnessa. Wielkość środków na te inwestycje zamyka się kwotą 950 mld zł. Szczegółowa lista potrzeb na kwotę 3,6 bln zł — na najważniejsze inwestycje — została przekazana panu premierowi Bieleckiemu. Nie ma potrzeby, abym je tu ponownie wymieniała.</u>
          <u xml:id="u-176.7" who="#PosełBarbaraBlida">Ślązacy nie chcą niczego, co im się nie należy. Domagamy się systemowego alimentowania województwa, na przykład na podstawie wskaźników tworzenia dochodu przez jednego mieszkańca i dysponowania według wskaźników zaludnienia. Konieczne, moim zdaniem, jest rozważenie innej doktryny budżetu — nie w kategoriach korekt, ale rozwiązań systemowych. Popieram tu wniosek mojego przedmówcy, pana posła Rzymełki.</u>
          <u xml:id="u-176.8" who="#PosełBarbaraBlida">Jeżeli chodzi o politykę gospodarczą, uważam, że należy określić gałęzie przemysłu, które mają nakręcić koniunkturę. Dla nich zastosować tanie kredyty, co po pewnym czasie zwiększy wpływ do budżetu z podatków wymierzonych od rosnącej masy zysku oraz pobudzi popyt. Ten z kolei zacznie pobudzać produkcję. Pozwoliłoby to na mniej dolegliwe tempo procesu komercjalizacji sfery ochrony zdrowia, oświaty, kultury. W 1991 roku należy stworzyć podstawy koniunktury dla jej realizacji w roku następnym.</u>
          <u xml:id="u-176.9" who="#PosełBarbaraBlida">Przedstawione nam w projekcie budżetu zmiany mają, moim zdaniem, charakter wyłącznie kosmetyczny. Przyjęcie budżetu w tej postaci budzi bardzo wiele wątpliwości. Będę głosowała przeciwko przyjęciu tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-176.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Stefana Bielińskiego, niezrzeszonego. Kolejnym mówcą będzie posłanka Alicja Bieńkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#PosełStefanBieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izbie na sprawy, moim zdaniem najważniejsze, wręcz — chcę oświadczyć — strategiczne dla wprowadzenia polskich reform gospodarczych. To Wysoka Izba zdecyduje, czy przedstawione przez rząd cele polityki gospodarczej oraz mechanizmy realizacyjne są słuszne, czy też niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#PosełStefanBieliński">Analizując przedłożone dokumenty rządowe, a więc projekt ustawy budżetowej i projekt polityki gospodarczo-społecznej w 1991 r., dochodzę do wniosku, że bardzo oddala nam się moment zbudowania prawdziwej gospodarki rynkowej. Doceniam wysiłki rządu, jak również akceptuję proponowane sposoby, czy, jak kto woli, narzędzia realizacji efektów produkcji, mówiąc dokładniej, podziału dochodu narodowego. Generalna akceptacja nie oznacza poparcia bezwarunkowego, dlatego w dalszej części mego wystąpienia odniosę się do konkretnych propozycji.</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#PosełStefanBieliński">Zanim jednak przystąpimy do podziału dochodu narodowego, musimy go najpierw wypracować, a więc osiągnąć. I tu pojawiają się pierwsze rafy: a więc utrzymywanie się recesji w polskiej gospodarce ma niestety charakter trwały. Recesja utrzymywała się w ciągu całego 1990 roku i osiągnęła poziom znacznie przekraczający planowany. Jako logiczna konsekwencja recesji gospodarczej pojawił się cały szereg zjawisk o charakterze wręcz patologicznym. Mam tu na myśli powiększające się podziemie gospodarcze będące skutkiem takiej polityki.</u>
          <u xml:id="u-178.3" who="#PosełStefanBieliński">Czy przedstawione Wysokiej Izbie dokumenty zapewniają optymalny charakter typowy dla gospodarki rynkowej? Po szczegółowej analizie tych dokumentów nasuwają się następujące uwagi. Brak jest przekonywających mechanizmów zwalczania recesji i rozpoczęcia procesu rozwoju nowoczesnej gospodarki rynkowej. Względna, moim zdaniem bardzo płytka równowaga rynkowa nie gwarantuje trwałego charakteru. Brak podstaw, aby przyjąć założenie, że wydolność polskiej gospodarki stwarza możliwości zrównoważenia importu i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-178.4" who="#PosełStefanBieliński">Oddzielną sprawą, moim zdaniem jedną z najważniejszych, jest realizacja usług społecznych w dziedzinie kultury, ochrony zdrowia, edukacji, komunalnego budownictwa itd. Mam poważne wątpliwości, czy cele jakie wynikają z omawianych projektów oraz sposoby ich realizacji będzie można osiągnąć.</u>
          <u xml:id="u-178.5" who="#PosełStefanBieliński">Konstrukcja projektu ustawy budżetowej oparta na niepewnych danych musi budzić zastrzeżenia i wątpliwości, a więc zastosowanie czysto monetarnego systemu walki z inflacją przez cały 1990 rok, jak również wyniki początku roku 1991 upoważniają do stwierdzenia, że polityka ta staje się coraz mniej skuteczna. Mimo to rząd pana premiera Bieleckiego proponuje takie same mechanizmy walki z recesją i inflacją jak poprzedni rząd. Poza drobnymi korektami nie dostrzegam żadnych zmian programu gospodarczego. Monetaryzm ten doprowadzi do dalszego spadku produkcji. Przełamać skutecznie recesję i pobudzić gospodarkę w tych warunkach i za pomocą tych środków będzie niezmiernie trudno. Ośmielam się twierdzić, że będzie to niemożliwe. Gospodarkę polską cechuje swoista zdolność przerzucania kosztów na ceny. Bierze się to oczywiście z braku konkurencji. W konsekwencji może to być i zapewne będzie inflacjogenne.</u>
          <u xml:id="u-178.6" who="#PosełStefanBieliński">Moje wątpliwości budzi fakt nierównomiernego obciążenia kosztami wychodzenia z recesji. Upadek kilkudziesięciu tysięcy zakładów rzemieślniczych w roku 1990 oraz niestety, utrzymująca się tendencja na początku bieżącego roku niech posłuży tu za przykład. Za błędną uważam politykę ulg podatkowych stosowaną dla handlu. Moim zdaniem należy wspierać produkcję. Ożywienie jej jest kluczem do zahamowania recesji. Środki wydawane na import towarów konsumpcyjnych, w tym żywności, powinny być skierowane na uruchomienie własnej produkcji. Potrzebne tu są warunki dla takiej stymulacji.</u>
          <u xml:id="u-178.7" who="#PosełStefanBieliński">Pilnych rozstrzygnięć domaga się system emerytalny. Najwyższy czas, aby emeryci i renciści za swoją pracę i własne pieniądze, które przez lata odkładali, byli godnie traktowani. Najwyższa pora skończyć z poczuciem jałmużny. Przestańmy mówić o starych, nowych, a najczęściej pustych portfelach. Potrzebny jest po prostu nowoczesny, sprawny system emerytalny.</u>
          <u xml:id="u-178.8" who="#PosełStefanBieliński">W sprawie programu prywatyzacji. Moim zdaniem rząd i Sejm powinny określić w pierwszej kolejności skalę i zakres reprywatyzacji: co zwracać, w jakiej formie i kogo obciążyć kosztami lub inaczej — skąd wziąć na to środki, następnie określić skalę prywatyzacji oraz jej tempo. Można i należy uruchomić szeroką skalę prywatyzacji na kredyt. System taki będzie z całą pewnością dostatecznie motywował do pracy.</u>
          <u xml:id="u-178.9" who="#PosełStefanBieliński">Dlaczego prywatyzację rozpoczyna się od najlepszych firm? Jedyny argument, jaki słyszę, to obawa, że wystawienie na sprzedaż słabych firm rozłoży sprawę prywatyzacji, bo nie będzie chętnych do ich nabycia. Skoro tak, to nasuwa się pytanie: co zrobimy z tysiącami firm słabych czy przeciętnych? Zupełnie nie rozumiem, dlaczego chcemy poprawiać dobrze pracujące firmy. Przecież prywatyzacja to recepta na wyższą efektywność i powinna być zastosowana przede wszystkim tam, gdzie brak jest efektów działalności gospodarczej. Moim zdaniem prywatyzacja to fundament, na którym musimy oprzeć budowę gospodarki rynkowej. Przy okazji wyrażam zaniepokojenie rozbudową aparatu w resorcie przekształceń własnościowych. Oby nie stało się tak, że obsługa szczególnie tak zwanej małej prywatyzacji kosztować będzie więcej niż efekty z tego płynące.</u>
          <u xml:id="u-178.10" who="#PosełStefanBieliński">Kończąc swoje uwagi na temat prywatyzacji ośmielam się jeszcze raz z tej trybuny zgłosić wniosek o amnestię podatkową. Upatruję w tym możliwość uruchomienia rezerw kapitałowych, które bezczynnie są przechowywane.</u>
          <u xml:id="u-178.11" who="#PosełStefanBieliński">Pragnę zwrócić uwagę na jeszcze jeden fakt. Zupełnie patowa sytuacja wytworzyła się w budżetach terenowych. Dużym miastom, i nie tylko, bankructwo realnie zagląda w oczy. Taka sytuacja jest w Warszawie. Myślę, że to stosowny moment by już teraz uruchomić systemowe rozstrzygnięcia tych problemów.</u>
          <u xml:id="u-178.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Alicję Bieńkowską z Klubu Niezależnych Posłów. Kolejnym mówcą będzie poseł Marian Kowal.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#PosełAlicjaBieńkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W założeniach polityki społeczno-gospodarczej na rok 1991 ochrona środowiska zajmuje skromną pozycję. Pomimo trudnej sytuacji gospodarczej marginalne traktowanie dziedziny tak istotnej dla zdrowia i życia ludzkiego budzi niepokój. Polska należy do najbardziej zanieczyszczonych krajów Europy, biorąc tylko pod uwagę emisję gazów i pyłów, składanie odpadów przemysłowych itd. Ogromnym niebezpieczeństwem jest też zanieczyszczenie wód czy skażenie gleby i roślin metalami ciężkimi o właściwościach toksycznych, czy też zwiększające się zanieczyszczenia atmosfery spalinami samochodowymi. Oto tylko niektóre z zagrożeń, często wymagające natychmiastowych działań. Natomiast założenia dotyczące ochrony środowiska w 1991 roku zawarte w przedstawionych nam materiałach są bardzo lakoniczne i nie uwzględniają konkretnych zadań. W zasadzie ograniczają się tylko do likwidacji ekstremalnych zagrożeń. Należy pamiętać, że tak ograniczone działania nawet nie zahamują, nie mówiąc już o zmniejszeniu, postępującej z każdym rokiem degradacji środowiska. Przyczynia się ona do ogromnych strat, zwłaszcza zdrowotnych, ponieważ powoduje zmniejszoną odporność człowieka, który ulega stałemu osłabieniu, zwiększa się podatność na różne schorzenia, dochodzi do upośledzenia rozwoju fizycznego i psychicznego dzieci, zwiększa się ilość wad rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#PosełAlicjaBieńkowska">Reasumując należy stwierdzić, że katastrofalny stan środowiska naturalnego to poważny hamulec zagrażający rozwojowi społeczno-gospodarczemu i biologicznemu narodu. Toteż kwestia ta powinna być traktowana jako problem pierwszoplanowy, któremu należałoby poświęcić znacznie więcej uwagi i konkretnych propozycji w przedstawionych założeniach polityki gospodarczo-społecznej na rok bieżący. Zdaję sobie sprawę z ogromnych kosztów inwestycji związanych z ochroną środowiska, ale jest również wiele kwestii nie wymagających dużych nakładów, a jednak nie zostały uwzględnione w założeniach polityki społeczno-gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Mariana Kowala z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie posłanka Zofia Wilczyńska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#PosełMarianKowal">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sejmowa Komisja Zdrowia opiniując pierwotny projekt budżetu w części dotyczącej ochrony zdrowia wniosła o odrzucenie go w całości, domagając się przyznania dodatkowej kwoty 6,5 bln zł na ochronę zdrowia. Podstawową przyczyną odrzucenia projektu tego budżetu było błędne ustalenie przez resort Ministerstwa Finansów przewidywanego wykonania wydatków na ochronę zdrowia za rok 1990. W złożonej autopoprawce rząd biorąc pod uwagę wnioski komisji, zaproponował zwiększenie wydatków na ochronę zdrowia o kwotę 2,2 bln zł. W czasie bardzo burzliwej dwudniowej debaty w Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów z udziałem przedstawicieli resortu zdrowia, Ministerstwo Finansów przyznało się do popełnionego błędu i stąd duża korekta na plus dla ochrony zdrowia. Komisja budżetowa zwiększyła kwotę wydatków o dalsze 3,5 bln zł w stosunku do pierwotnego projektu. Łączne zwiększenie wydatków na ochronę zdrowia wynosi więc 5,7 bln zł. Kwota ta stanowi ponad 65% wszystkich dokonanych zwiększeń. Udział wydatków na ochronę zdrowia w wydatkach budżetu wzrasta z 12,5% do 14,3%. Nie oznacza to jednak, że służba zdrowia będzie miała pod dostatkiem pieniędzy, że będzie pracowało się lekko. Wydatki rzeczowe, to jest te, które ponoszone są na leki, żywność, energię, strzykawki, remonty, środki czystości itp. Wzrastają w budżecie ministerstwa o 34%, a w budżetach wojewodów o 29%, podczas gdy przeciętny wskaźnik wzrostu cen, przy którym konstruowano budżet, wynosi 52%. Wskaźnik ten, jak to wynika z ocen zawartych w zaproponowanej nam do zatwierdzenia uchwale Sejmu, jest zbyt niski. A więc z porównania tych wskaźników wynika, że służbę czeka kolejny już rok zaciskania pasa. Aby nie doszło w IV kwartale do zamykania szpitali, już teraz muszą rozpocząć się pewne działania wdrażające tak długo oczekiwaną przez społeczeństwo i środowisko reformę ochrony zdrowia. W tym miejscu jako ekonomista muszę przyznać rację ministrowi Misiągowi, że niezreformowana służba zdrowia jest w stanie wchłonąć środki dwukrotnie większe od przyznanych, a poprawy w zakresie obsługi pacjentów nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#PosełMarianKowal">Najszybsze i największe oszczędności można osiągnąć:</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#PosełMarianKowal">— po pierwsze — wdrażając nowe zasady odpłatności za leki i likwidując wszystkie przywileje lekowe (wydatki na leki stanowią ponad 50% wydatków rzeczowych);</u>
          <u xml:id="u-182.3" who="#PosełMarianKowal">— po drugie — poprawiając sprawność i efektywność pogotowia ratunkowego;</u>
          <u xml:id="u-182.4" who="#PosełMarianKowal">— po trzecie — racjonalizując działalność sanatoriów, do likwidacji części z nich włącznie.</u>
          <u xml:id="u-182.5" who="#PosełMarianKowal">W tym miejscu muszę powiedzieć, że likwidacja części sanatoriów jest konieczna, ale nie powinno to wpłynąć na pogorszenie się dostępu do tych usług dzieciom czy osobom dorosłym prawdziwie ich potrzebującym. Temu tematowi ma być poświęcone najbliższe posiedzenie Komisji Zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-182.6" who="#PosełMarianKowal">Na te zagadnienia oraz na konieczność przyspieszenia reformy komisja nasza zwracała niejednokrotnie uwagę na swoich posiedzeniach, ale na nasze opinie czy dezyderaty tak resort zdrowia, jak i rząd nie zwracał dotąd należytej uwagi. Przez półtora roku nie zrobiono nic aby poprawić sytuację. Takie są odczucia społeczne — pacjentów naszych placówek służby zdrowia, jak i samego środowiska. Jeżeli reforma wdrażana będzie w dotychczasowym tempie, wiceminister zdrowia odpowiedzialny od półtora roku tylko za reformę przejdzie do historii jako twórca makulatury.</u>
          <u xml:id="u-182.7" who="#PosełMarianKowal">Chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izbie, że Komisja Zdrowia już 13 października 1989 r. w dezyderacie nr 3 skierowanym do premiera Tadeusza Mazowieckiego zwróciła się o likwidację wszystkich przywilejów resortowych. Rząd został również zobowiązany uchwałą Sejmu z lutego 1990 r. do przedstawienia do połowy kwietnia 1990 r. harmonogramu likwidacji wszystkich przywilejów. Tak dezyderat naszej komisji jak i uchwała Sejmu nie doczekała się odpowiedzi, nie mówiąc już o jakiejkolwiek ich realizacji. Sądzę, że wykonywanie w tym miejscu należy powiedzieć — niewykonywanie uchwał Sejmu, będzie przedmiotem wnikliwej oceny przy udzielaniu absolutorium rządowi za działalność w roku 1990.</u>
          <u xml:id="u-182.8" who="#PosełMarianKowal">Wyrażam nadzieję, że obecny rząd będzie poważniej podchodził do uchwał Sejmu, dezyderatów komisji czy wniosków poselskich. Chociaż i tutaj mam smutne doświadczenia. W trakcie debaty nad exposé obecnego premiera poseł Edmund Jagiełło zwrócił uwagę na występujące w Ministerstwie Przekształceń Własnościowych nieprawidłowości związane z kosztami prywatyzacji oraz z wyceną majątku prywatyzowanych przedsiębiorstw prowadzonych przez prywatne, głównie zagraniczne spółki konsultingowe. W swoim wystąpieniu wskazywał na możliwość afery podobnej w skutkach do afery alkoholowej. Praktycznie do tej pory brak jest jakiejkolwiek reakcji ze strony rządu na to wystąpienie. Nieprawidłowości na tym odcinku wywołały również burzliwą dyskusję w Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w czasie rozważania celowości autopoprawki rządowej zwiększającej wydatki na koszty prywatyzacji o kwotę 950 mld zł. Dyskusja zakończyła się uchwałą komisji, skierowaną do marszałka Sejmu, o kontrolę Ministerstwa Przekształceń Własnościowych przez Najwyższą Izbę Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-182.9" who="#PosełMarianKowal">Chciałbym poruszyć jeszcze jeden, nietypowy dla mnie problem. Według odczuć środowisk nauczycielskich panuje dziwna zmowa milczenia na temat oświaty. Środowiska te domagają się debaty na temat stanu oświaty i przygotowania jej reformy. Domagają się gruntownych zmian systemowych. Debata ta, jak i debata nad stanem służby zdrowia, konsekwentnie jest odkładana na czas niewiadomy. Warunki pracy nauczycieli — przeładowane klasy, dwuzmianowy system pracy, przeładowane i ciągle zmieniające się programy, brak podręczników, wadliwy system nadzoru pedagogicznego — powiązane z niskimi płacami jak i złym systemem płacowym powodują ucieczkę od zawodu. Szczególnie tragiczna jest sytuacja w szkolnictwie zawodowym. W zasadzie brakuje wszystkiego. Młodzież uczona jest praktycznej nauki zawodu na przestarzałych, z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, maszynach i urządzeniach. System szkolnictwa zawodowego, gdzie uczy się 40% młodzieży, wzorowany w dużej mierze na systemie radzieckim, nastawiony był na darmową uczniowską siłę roboczą. Obecnie, kiedy wystąpiła recesja a uchwalany przez nas budżet będzie ją podtrzymywał, nastąpiło załamanie. Zakłady pracy odmawiają przyjmowanej młodzieży nie tylko do pracy ale i na zajęcia praktyczne czy praktyki zawodowe. Warsztaty szkolne działające jako przedsiębiorstwa pomocnicze są również na krawędzi bankructwa ze względu na złą sytuację w przemyśle, z którymi kooperują.</u>
          <u xml:id="u-182.10" who="#PosełMarianKowal">I jeszcze dwie uwagi w kwestii formalnej. Jako ten, który zgłosił wniosek mniejszości do art. 4 ust. 2, chciałbym zachęcić Wysoką Izbę do przyjęcia go. Nie zgadzam się z sugestią posła sprawozdawcy, że jest to praktycznie to samo. Uważam, że jest istotna różnica między zgłoszeniem właściwym komisjom Sejmu i Senatu zamiaru dokonania zmniejszenia wydatków, a powiadomieniem o podjętej już wcześniej decyzji. Po prostu dość już mam ślepej wiary w mądrość i nieomylność rządu, obojętnie z jakiego ugrupowania się on wywodzi.</u>
          <u xml:id="u-182.11" who="#PosełMarianKowal">Drugi wniosek dotyczy art. 13 ust. 1 pkt. 2 oraz ust. 3. Artykuł ten ustala podział środków przeznaczonych na finansowanie rozwoju rolnictwa, nakłada na resort rolnictwa obowiązek wydania rozporządzenia regulującego zasady realizacji wydatków na ten cel. Wniosek zmierza tylko do dopisania do ust. 3 zdania: „Określając zasady wykorzystania środków na bezpośrednie kredytowanie zakupu nawozów mineralnych minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej w umowie z Bankiem Gospodarki Żywnościowej zapewni, by uruchamianie kredytów na ten cel odbywało się stosownie do proporcji struktury użytków rolnych różnych sektorów własności”. Po prostu wniosek ten zmierza do pogodzenia postulatów, które pojawiają się obecnie, jakby równego traktowania sektorów. Pojawia się to teraz w protestach PGR, które uważają, że są krzywdzone, jak również w protestach rolników, którzy twierdzą, że do tej pory PGR są uprzywilejowane. Wprowadzenie tego wniosku po prostu godzi te interesy.</u>
          <u xml:id="u-182.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Zofię Wilczyńską z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Edward Horoszkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#PosełZofiaWilczyńska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Premierze! Zwracam się również do radia i telewizji ze szczególną prośbą o przekazanie środowiskom tego co za chwilę powiem.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#PosełZofiaWilczyńska">W dniu 14 stycznia tego roku Wysoka Izba większością głosów wyraziła zgodę na ratyfikację Konwencji o Prawach Dziecka. Tak więc Konwencja odnosi się do prawnej regulacji tego, co jest przynależne dzieciom, młodzieży. Jak się to ma do obowiązującego u nas prawa? Odpowiedź jest prosta: bardzo różnie.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#PosełZofiaWilczyńska">Otóż w ustawie z dnia 26 maja 1990 r., w art. 1 pkt. 18 stwierdza się, że z dniem 1 stycznia 1991 r. żłobki, przedszkola i inne placówki oświatowo-wychowawczo-opiekuńcze przechodzą pod zarząd samorządów terytorialnych. I dobrze by się stało, gdyby samorządy we względny sposób — myślę o finansach — były na to przygotowane. Tak jednak nie jest. Samorządy nie dość, że nie są przygotowane do prowadzenia takiej działalności, to wiele samorządów taką działalność traktuje, niestety, jako zło konieczne. Przedszkola i żłobki najlepiej więc w takim przypadku likwidować. Też nie byłoby to złe, gdyby dzieci z tych placówek, mające rodziców pracujących, podkreślam — pracujących, miały opiekę zapewnioną. Czy jednak tak jest? Odpowiedź jest jednoznaczna. W przypadku matki niepracującej, a lepiej będzie jeśli użyję słowa: bezrobotnej, bo to jest naprawdę lepsze określenie, dziecko ma opiekę domową, ale najczęściej tylko opiekę, bo nie można z kolei mówić tu o jakiejkolwiek edukacji czy przygotowaniu do szkoły. A wszyscy światli ludzie wiedzą, w jaki sposób dziecko powinno być przygotowane do szkoły. I drugie pytanie. Co jest z dzieckiem w wieku przedszkolnym, którego rodzice lub matka samotna pracuje, a których nie stać na opłacenie przedszkola czy żłobka, albo z braku takiegoż, bo już zamykanego. Ponawiam pytanie, zadajmy sobie je wszyscy: gdzie to dziecko jest? Odpowiedź też jest bardzo prosta: najczęściej na ulicy.</u>
          <u xml:id="u-184.3" who="#PosełZofiaWilczyńska">W projekcie ustawy o oświacie — a dla informacji podam, że jest to już chyba szósty projekt — art. 1 tegoż projektu wyraźnie stwierdza, że podstawowym szczeblem edukacji jest przedszkole, a zatem niemal każde dziecko winno uczęszczać do przedszkola, by być odpowiednio przygotowanym do szkoły. Zatem konieczne w tej sytuacji jest częściowe finansowanie przedszkoli, co podkreślał w swym wystąpieniu pan poseł sprawozdawca — i tu jeszcze raz chcę złożyć mu wyrazy szacunku i podziękowania.</u>
          <u xml:id="u-184.4" who="#PosełZofiaWilczyńska">Panie Marszałku! Panie Premierze! Panie i panowie posłowie! Bez komentarza przedstawię pewne liczby przemawiające chyba do nas wszystkich. Od dnia 1 stycznia na terenie całej Polski zlikwidowano około 500 przedszkoli i 221 oddziałów tak zwanych „zerowych”. Proces likwidacji nadal piorunująco postępuje, żadnej ingerencji zainteresowanych ministerstw ani rządu w to nie ma. W 1989 roku działało 26.358 placówek, do których uczęszczało 1.322 tys. dzieci: w miastach 904 tysiące, zaś na wsi tylko 418 tysięcy. Los dzieci wiejskich jest szczególnie okrutny. PGR rozwiązują placówki w sposób niemal niehumanitarny, z dnia na dzień, (a już tutaj nie wspomnę, jak są rozwiązywane umowy z nauczycielami i personelem), sprzęt zaś będący ich własnością jest po prostu sprzedawany za grosze, zamiast być przekazywany — użyję tu takiego niepopularnego słowa — jeszcze „dychającym” placówkom oświatowym.</u>
          <u xml:id="u-184.5" who="#PosełZofiaWilczyńska">Najwięcej placówek zlikwidowano w województwach:</u>
          <u xml:id="u-184.6" who="#PosełZofiaWilczyńska">— katowickim — 112,</u>
          <u xml:id="u-184.7" who="#PosełZofiaWilczyńska">— opolskim — 46,</u>
          <u xml:id="u-184.8" who="#PosełZofiaWilczyńska">— olsztyńskim — 35,</u>
          <u xml:id="u-184.9" who="#PosełZofiaWilczyńska">— wałbrzyskim — 26,</u>
          <u xml:id="u-184.10" who="#PosełZofiaWilczyńska">— kieleckim — 29,</u>
          <u xml:id="u-184.11" who="#PosełZofiaWilczyńska">— zielonogórskim — 17.</u>
          <u xml:id="u-184.12" who="#PosełZofiaWilczyńska">Mogłabym tutaj zresztą dalej przytaczać te niepopularne liczby. Zapytać należy, dlaczego tak się dzieje. Odpowiedź też jest prosta: po prostu nie stać rodziców na opłacanie przedszkola czy żłobka. Dotychczas najmniej placówek — zaledwie po dwie — uległo likwidacji w województwach: poznańskim, krośnieńskim i jeleniogórskim. Takie informacje napłynęły do Ministerstwa Edukacji Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-184.13" who="#PosełZofiaWilczyńska">Jak wspomniałam, ogromny niepokój budzą placówki wiejskie, które ze względów pedagogicznych są naprawdę niezbędne. Szacuje się, że zamknie się około 600 placówek w ośrodkach wiejskich, jeśli, panie premierze, nie będzie odpowiedniego działania czy ingerencji w tę sprawę. W tej sytuacji ogromnie cieszy fakt, a mówię to w imieniu międzykomisyjnego zespołu do spraw dzieci, że powstały 44 placówki prowadzone przez zgromadzenia zakonne i dwa przedszkola, jak na razie tylko prywatne. Obecnie formą wychowania przedszkolnego jest objęte tylko 45% ogółu dzieci, na wsi zaś — znów bardzo mało — 36%. Niektóre samorządy starają się regulować w porozumieniu z placówkami, rodzicami, komitetami rodzicielskimi, czas pobytu dziecka, ilość posiłków, aby w ten sposób obniżyć koszty utrzymania placówek, a tym samym zmniejszyć opłaty pobierane od rodziców. Źle jest, bardzo źle, że w kwestii odpłatności nie ma żadnej regulacji prawnej. Odpłatność jest bardzo wysoka. Rodzice płacą tak zwany popularnie „wsad do kotła” i dodatkowo odpłatność na wydatki bieżące. W niektórych samorządach taka odpłatność wynosi 500 tys. zł. Kieruję bezpośrednie pytanie, czy jest to zgodne z ustawą z dnia 14 grudnia 1990 roku o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania na 1991 rok oraz o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym? I pytanie drugie, na które odpowiedzi dziś naprawdę oczekują dzieci, ich rodzice, samorządy: jakie koszty związane z utrzymaniem przedszkoli ponosi gmina, a jakie rodzice? Zdaniem Ministerstwa Edukacji Narodowej, posłów pracujących w międzykomisyjnym zespole do spraw dzieci, te opłaty powinny być takie, aby nie stanowiły bariery hamującej dostęp dziecka czy to miejskiego, czy to wiejskiego w szczególności, do tych placówek. Uważa się, że powinien to być „wsad do kotła”. Pozostałe koszty powinny być ponoszone przez gminę i samorząd.</u>
          <u xml:id="u-184.14" who="#PosełZofiaWilczyńska">Szanowni Państwo! Bardzo trudna sytuacja gospodarczo-finansowa kraju oraz naprawdę małe doświadczenie społeczne w zakresie samorządności odbiło się w najboleśniejszy sposób na funkcjonowaniu najniższego szczebla oświaty, jakim jest przedszkole, a przez to — na dziecku. Placówki tworzone z wielkim trudem, przez całe lata, giną. Zaniepokojeni rodzice, pedagodzy, niektórzy burmistrzowie rozumiejący potrzeby edukacyjne placówki i nie tylko, bo jednak pobyt w niej jest to prawidłowe wyżywienie dziecka, prawidłowa edukacja, prawidłowa opieka, próbują walczyć, dosłownie walczyć o utrzymanie lub przeżycie przedszkoli. Dzieci wałęsające się po ulicach, głodne, niedożywione, narastające zachorowania — to coraz częstszy widok. Czy dziecko ponosi za to winę? Do nas wszystkich tutaj na tej sali należy odpowiedź. Tak więc wnoszę, aby częściowe subwencje przewidziane w art. 1 pkt 7 projektu ustawy budżetowej były w części przeznaczone na utrzymanie przedszkoli. Moje słowa są chyba nawet zgodne z sugestiami pana posła sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-184.15" who="#PosełZofiaWilczyńska">Pozwolę sobie Wysokiej Izbie przedstawić kilka liczb naprawdę przerażających: upośledzonych umysłowo wszystkich stopni w naszym kraju jest 250 tys. dzieci; w tym w wieku od 0 do 6 lat — 60 tys. szkolnym — 190 tys. Ta liczba z roku na rok niepokojąco wzrasta. Niepełnosprawnych ruchowo jest 50 tys. dzieci, z porażeniem mózgowym — 30 tys., z wadami ruchu — 30 tys., bezglutenowców — 30 tys., z wadą serca — 20 tys., z pozostałymi schorzeniami — 60 tys. Coraz częściej również występuje taka choroba jak niedożywienie.</u>
          <u xml:id="u-184.16" who="#PosełZofiaWilczyńska">Za panem posłem Kowalem powtarzam następujące pytanie. Czym kierowało się Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej likwidując 20% łóżek, czy to w sanatoriach dla dorosłych, czy w sanatoriach dla dzieci? Likwidacja 20% łóżek, a finansowanie 80% łóżek w stosunku do ubiegłego roku, w sanatoriach, które są podporą miasta, jest zabójstwem dla tych miast i dla tych sanatoriów. Nie do pomyślenia jest, panie pośle, żeby zlikwidowano 20% łóżek w sanatoriach dla dzieci. Zapotrzebowanie jest następujące: Polska potrzebuje 9 tys. łóżek sanatoryjnych dla dzieci, a ma tylko 2600. W tym przypadku likwidacja 20% jest rozłożeniem tego lecznictwa dla dzieci i nie wspomnę o tym, że jest to rozłożenie lecznictwa w takich na przykład kurortach jak Połczyn Zdrój, Ustka, gdzie są te małe sanatoria.</u>
          <u xml:id="u-184.17" who="#PosełZofiaWilczyńska">Wysoka Izbo! Panie i Panowie Posłowie! By nadać tym słowom sens, pragnę Wysokiej Izbie przypomnieć, że każde dziecko jest naprawdę nasze i że każde dziecko to przyszłość. Nie mogą one cierpieć i nie mogą przeżywać rozgrywek, które my, posłowie i osoby dorosłe mamy między sobą. Muszą one być sobą, muszą mieć to, co im się należy, a to jest również zależne od nas. I to wreszcie zapewnia Konwencja. Przeto oczekuję odpowiedzi i zgody Wysokiej Izby na dotację z rezerwy na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-184.18" who="#PosełZofiaWilczyńska">Szanowni państwo! Odrębnej regulacji wymagają również państwowe domy dziecka, problem pracujących tam wychowawców, przebywających tam wychowanków. Ten problem przekażę moim komisjom: komisji edukacji narodowej i komisji młodzieży. Pozwolę sobie przekazać jeden egzemplarz swego wystąpienia i zawartych tam liczb na ręce pana premiera, mam nadzieję, że wykorzystany będzie w dalszej pracy rządu. Drugi egzemplarz przekażę pani Teresie Malczewskiej, przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej, a więc tym samym i komisji, celem dalszej pracy nad tematem, który poruszyłam. Do Wysokiej Izby zwracam się z prośbą o przekazanie przewidzianych w art. 1 pkt 7 częściowych dotacji na utrzymanie przedszkoli.</u>
          <u xml:id="u-184.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Edwarda Horoszkiewicza, nie zrzeszonego. Kolejnym mówcą będzie poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#PosełEdwardHoroszkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jaki jest budżet wszyscy widzą. Nie będę polemizował z podziałem na poszczególne resorty, skupię się na ochronie zdrowia i postaram się wyjaśnić Wysokiej Izbie, dlaczego będę głosował przeciw projektowi tej uchwały.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#PosełEdwardHoroszkiewicz">Zacznę od przypomnienia faktu, że wskutek sprzeciwu sejmowej Komisji Zdrowia rząd dokonał poprawki, zwiększając budżet służby zdrowia o 5,7 bln zł. Fakt ten z jednej strony mnie jako lekarza cieszy, z drugiej jednak strony budzi moje wątpliwości co do znajomości potrzeb i rzetelności podziału. Tak zwiększony budżet wynosi obecnie 40 bln zł, jednak w kwocie tej ujęta jest suma 2 bln zł jako przewidywana pożyczka z państw zachodnich, co do której w chwili obecnej nie ma żadnych ustaleń. Znaczy to, że dziś jeszcze nie wiemy, od kogo tę hipotetyczną pożyczkę mamy otrzymać. Jeśli zaproponowaną kwotę 40 bln zł. podzielimy przez 37 mln obywateli Rzeczypospolitej, to wypadnie nam około 1 mln zł na osobę na rok, czyli około 100 dolarów. Dla przykładu powiem, że w Niemczech ubezpieczalnia przekazuje szpitalowi 300 marek za jeden dzień leczenia chorego w szpitalu. U nas z tego miliona na rok trzeba opłacić personel, prowadzić inwestycje i remontować obiekty, kupować sprzęt i aparaturę medyczną, leczyć, żywić i utrzymywać chorych. To jest nierealne, a wręcz tragikomiczne. Nie wszyscy wiedzą, że na szczebel podstawowy trafi tylko około 50% środków, czyli na 1 obywatela w terenie przypadnie około 500 tys. zł na rok. W mojej praktyce w terenie wygląda to tak: całą należną mi kwotę na ZOZ otrzymuję z województwa, z podziałem na paragrafy. Z preliminarza wynika, że płace i pochodne płac stanowią plus, minus 50% budżetu, 20% muszę odprowadzić na ZUS, plus minus 20% to koszty eksploatacji, a więc energia cieplna i elektryczna, woda, gaz itd., czyli około 90% to koszty, które powstają bez udziału chorych. Genialny system, prawda? Jeśli w ten system włączymy chorych, to około 3% wydamy na żywienie i około 7% wydamy na leki.</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#PosełEdwardHoroszkiewicz">Wysoka Izbo! Te dysproporcje między płacą a innymi wydatkami wcale nie wynikają z tego, że płace są wysokie. Wprost przeciwnie, płace są niskie, a dysproporcja wynika z ostrych ograniczeń środków na pozostałe wydatki. Toteż brakuje leków, sprzętu, bielizny, środków czystości, niszczeje baza, brakuje środków na remonty, konserwację sprzętu. Czy kogoś to interesuje? Rozumiem wszystkie argumenty gospodarcze, ale dlaczego ja mam głosować za umieraniem służby zdrowia? Nie mogę godzić się z tym, że lekarz zarabia 2 tys. zł za poradę. Taki jest wynik podziału zarobionych pieniędzy przez ilość przyjętych pacjentów, czyli im porad więcej, tym mniej pieniędzy. Kto to wymyślił? Niestety, taka jest rzeczywistość. Wobec tego powstaje pytanie: jak to funkcjonuje? Odpowiem krótko:</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#PosełEdwardHoroszkiewicz">— po pierwsze, nie jest to funkcjonowanie, a jedynie nędzna wegetacja;</u>
          <u xml:id="u-186.4" who="#PosełEdwardHoroszkiewicz">— po drugie wiele wydatków zarówno w sferze zakupu sprzętu, jak też i inwestycji dokonywane jest ze źródeł pozabudżetowych, m.in. z takich jak NFOZ, dotacje z zakładów pracy oraz dary Episkopatu i Polonii.</u>
          <u xml:id="u-186.5" who="#PosełEdwardHoroszkiewicz">Wiele szpitali w Polsce wybudowano ze środków spoza budżetu, nie są to jednak działania systemowe i wynikające z celowej polityki rządu. Opierają się raczej na ofiarności obywateli i umiejętnościach organizatorskich oraz koneksjach kierowników poszczególnych placówek służby zdrowia. Czy tak powinno być? Czy można konstruować budżet według zasady: jakoś to będzie?</u>
          <u xml:id="u-186.6" who="#PosełEdwardHoroszkiewicz">Te wszystkie argumenty przemawiają za tym, że jako lekarz — praktyk, znający doskonale funkcjonowanie służby zdrowia, zmuszony jestem głosować przeciw projektowi ustawy. Jednak aby wnieść do dzisiejszej debaty elementy konstruktywne proponuję rządowi, aby skoncentrował swoje prace nad przyspieszeniem reformy i pozyskaniem nowych realnych, a nie przypadkowych źródeł finansowania ochrony zdrowia. Osobiście widzę takie obszary, nie będę jednak tutaj przytaczał przypadków, ponieważ wyręczył mnie w tym pan poseł Kowal. Zresztą swoje propozycje niejednokrotnie zgłaszałem podczas obrad Komisji Zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-186.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Józefa Zycha z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Wiesław Kaczmarek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#PosełJózefZych">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W założeniach polityki społeczno-gospodarczej na 1991 r. znalazła się sprawa gazu jako jednego z podstawowych źródeł energii, a w przyszłości — podstawowego źródła energii. Zakłada się, że realizowane będą zadania inwestycyjne i prace geologiczno-poszukiwawcze umożliwiające użytkowanie m.in. wzrostu wydobycia gazu ze źródeł krajowych. W projekcie ustawy budżetowej na 1991 r. przewidziano kwotę 710 mld zł na dopłaty do robót budowlano-montażowych związanych z zagospodarowaniem złóż krajowych.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#PosełJózefZych">Aby odpowiedzieć na pytanie, czy przeznaczona kwota zapewni realizację potrzebnego nam programu wydobycia gazu ze źródeł krajowych, niezbędne jest podanie kilku danych. Przewiduje się, że tegoroczne zapotrzebowanie na gaz wyniesie około 1 mld m3, z tego import ze Związku Radzieckiego, bo jest to nasz główny dostawca, wyniesie około 7 mln m3. Złoża krajowe mają nam dać w tym roku około 5 mld m3 gazu. Prognoza przyszłościowa optymistyczna przewiduje, że w 2010 r. zapotrzebowanie na gaz wyniesie w Polsce około 54 mld m3, a zatem jest to sprawa bardzo ważna. Obecnie przypomnę, że począwszy od 1 stycznia za 1 m3 gazu importowanego ze Związku Radzieckiego płacimy w przeliczeniu na złotówki około 1000 zł. Zmiana rozliczeń w imporcie gazu ze Związku Radzieckiego z dniem 1 stycznia, to jest przejście z rozliczeń rublowych na dolarowe, powoduje bardzo trudną sytuację przy ustalaniu cen na 1991 r. Zmiana powyższa jest gwałtowna i jednorazowo doprowadza ceny zakupu gazu z importu do cen światowych, i to w warunkach wzrostu tych cen ze względu na sytuację w Zatoce Perskiej i okres zimowy. Koszt importu gazu wzrasta sześciokrotnie. Udział gazu z importu w dostawach na rynek krajowy wynosi od 65% do 70%. Koszt tego gazu w decydujący sposób Wpływa na koszty dostawy gazu bezpośrednio dla odbiorców. Gaz z importu na granicy i gaz z kraju loco kopalnia — wytwórnia jest jak gdyby półproduktem, wymaga sprężania, przesyłu, magazynowania i dostawy siecią dystrybucyjną, a zatem powoduje to dodatkowe koszty.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#PosełJózefZych">W sektorze komunalno-bytowym, a więc indywidualnym, gaz sprzedawany jest obecnie po 400 zł za m3. Z tego tytułu deficyt w 1991 r. w przedsiębiorstwie górnictwa gazu i nafty, które zajmuje się sprowadzaniem i rozprowadzaniem gazu, wyniesie od 3 do 4 bln zł. Przypomnę, że do gazu nie ma dotacji i w projekcie ustawy budżetowej takiej kwoty się nie przewiduje. A zatem przedsiębiorstwo zechce dojść do cen opłacalności i będzie zmuszone poczynić pewne działania. Gdyby chciało do tego dojść poprzez podwyżkę cen, to oczywiście zdajemy sobie sprawę co to oznacza: mianowicie wzrost cen z 500 zł za 1 m3 do ponad 1000 zł za m3, nie wliczając w to kosztów eksploatacji. Jeżeli chodzi o przedsiębiorstwo górnictwa gazu i nafty, to jest tu bardzo poważny dylemat, bo albo wkrótce przed budżetem stanie problem dofinansowania, albo też przedsiębiorstwo znajdzie się przed koniecznością, o której wspomniałem, drastycznej podwyżki cen dla odbiorców indywidualnych. Są tacy, którzy zachęcają, aby tak zrobić. W tej sprawie wypowiada się również Bank Światowy. W sytuacji obecnych trudności bardzo przestrzegałbym przed takimi decyzjami.</u>
          <u xml:id="u-188.3" who="#PosełJózefZych">Sytuacja oczywiście jest znana Ministerstwu Finansów. Wobec tego powstaje pytanie — to jak należałoby w obecnej sytuacji postąpić, jeżeli sprawa jest znana i jeżeli problemy energetyczne są także znane, bo na tej sali była na ten temat szeroka debata. Wydaje się, że jedynym wyjściem pozostaje intensyfikacja wydobycia gazu ze złóż krajowych, obecnie i w przyszłości. Dlaczego? Program Banku Światowego pozwoli prawdopodobnie na utrzymanie krajowej produkcji na dotychczasowym poziomie, przy udokumentowanych zasobach w Polsce na ok. 165 mld m3 gazu. Wobec tego mamy do wyboru — albo dalszy import ze Związku Radzieckiego, bardzo drogi, albo próby importu z Morza Północnego, co wymagałoby budowy nowych gazociągów. I to jest w naszej sytuacji gospodarczej nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-188.4" who="#PosełJózefZych">Jeżeli chodzi o złoża krajowe, to pozostaje nam pierwszy problem złóż pozasystemowych. I tych mamy dość dużo. Mogą one być użyte dla potrzeb lokalnych, ale nie zaspokoi to w całości potrzeb. Na przykład podam, że zielonogórski zakład górnictwa gazu i nafty czyni takie starania, wydobywa, a w ostatnim okresie współpracuje także z niektórymi przedsiębiorstwami państwowymi, przy wykorzystaniu tego gazu dla celów przemysłowych. A zatem pozostaje problem poważnego zajęcia się metanem, który towarzyszy pokładom. Według ocen ekspertów światowych, a także specjalistycznych firm amerykańskich, które specjalizują się w tych sprawach, zasoby metanu w węglu w Polsce są szacowane na ok. 600 mld m3. A zatem przede wszystkim metan towarzyszący pokładom węgla. Jeżeli pokłady węgla okażą się produktywne, to oczywiście inwestycje, głównie zagraniczne, mogą osiągnąć tutaj bardzo wysoki pułap, a produkcja może w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych osiągnąć poziom od 3 do 5 mld m3 gazu rocznie. To jest bardzo ważne. Poza wszystkim ma to jeszcze jedną istotną zaletę. I wczoraj i dziś mówiono o ochronie środowiska. A przecież przy tych szybkich działaniach można przechwycić metan, który bezproduktywnie i ze szkodą dla otoczenia jest teraz wypuszczany do atmosfery. Przede wszystkim podjęcie szybkich działań powinno załagodzić grożący nam kryzys energetyczny.</u>
          <u xml:id="u-188.5" who="#PosełJózefZych">A jak jest na świecie? Dzisiaj bardzo chętnie powołujemy się na państwa zachodnie, na Stany Zjednoczone. Otóż chciałbym przypomnieć, że np. w Stanach Zjednoczonych rząd stosuje ulgi podatkowe, chcąc zachęcić firmy do tego typu inwestycji. Oczywiście są to inwestycje długofalowe, bardzo kapitałochłonne. I rząd amerykański wykazuje w tym zakresie dużo rozsądnego podejścia do tego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-188.6" who="#PosełJózefZych">Jak jest w Polsce? Proszę państwa, to o czym chcę w tej chwili mówić dla mnie samego było ogromnym zaskoczeniem. I dopóki dokładnie nie zapoznałem się z tym, to czasami nie wierzyłem, że tak może być. Otóż zgłosiły się firmy zagraniczne, aby podjąć w Polsce produkcję gazu metanowego. Jedna z firm amerykańskich m.in. z kopalnią węgla kamiennego „Jastrzębie”, w obowiązującym trybie, a więc za zgodą Agencji do spraw Inwestycji Zagranicznych, powołała spółkę pod nazwą „Poltex-Metan”. I 15 października ub. roku złożyła formalny wniosek do Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa i Ministerstwa Przemysłu o przyznanie jej koncesji. W listopadzie ub. roku byłem świadkiem spotkania u byłego wicepremiera Janowskiego, który przedstawicieli firmy amerykańskiej przeprosił za to, że jeszcze wniosek nie był załatwiony. I proszę sobie wyobrazić, że ten wniosek do dnia dzisiejszego jest nie załatwiony. Dlaczego jest nie załatwiony? Otóż próbuje się stosować najróżniejsze i — w moim przekonaniu i nie tylko w moim — niedopuszczalne interpretacje prawne. Na przykład departament prawny Ministerstwa Przemysłu na żądanie innych departamentów wydał opinię, że koncesja może być załatwiona w obowiązującym trybie i w świetle obowiązujących przepisów. Mianowicie twierdzono, że skoro my pracujemy w Sejmie nad Prawem górniczym i geologicznym, to wniosek trzeba załatwić po wejściu w życie tych nowych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-188.7" who="#PosełJózefZych">Chciałbym zwrócić się do pana wicepremiera Balcerowicza a także do ministra przemysłu i ministra ochrony środowiska, aby swoim służbom wyjaśnili, że o ile zostanie złożony wniosek to ma on być załatwiony według obowiązujących przepisów, a nie przepisów przyszłych i do tego niepewnych. Proszę państwa, jest to sprawa bardzo poważna. Jeżeli okazuje się, że w tym Sejmie tworzymy prawo, a ministrowie, którzy byli włączeni w to i zajmowali się tym, nie mogą załatwić spraw, bo są one blokowane na pewnych etapach, to ja zadaję sobie pytanie — jak my w tym kraju możemy iść do przodu? Czy my jesteśmy w stanie cokolwiek zrobić w sytuacji, kiedy można zyskać środki, kiedy można podjąć określoną działalność a tego się nie robi, chociaż jest poważne zagrożenie np. chociażby tą półtorarazową podwyżką cen gazu? Przecież jest to jeden z podstawowych produktów, który prawie każda rodzina w Polsce użytkuje. A zatem jeżeli jest przygotowywany jako priorytetowy projekt ustawy o inwestycjach, tzn. o działalności gospodarczej z udziałem kapitału zagranicznego, i jeżeli tak dużo mówimy o potrzebie intensyfikacji tychże inwestycji, to takie przykłady w świecie, w kraju, wobec wszystkich ewentualnych inwestorów zagranicznych stawiają nas w bardzo trudnej i przykrej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-188.8" who="#PosełJózefZych">Chciałbym z tego miejsca zwrócić się do pana wicepremiera Balcerowicza, a także do przewodniczących komisji ochrony środowiska i komisji przemysłu, aby zechcieli wreszcie — przepraszam za to określenie: wreszcie — zająć się poważnie tą sprawą. Bo jeżeli tak pójdzie dalej, to ja nie wiem, Wysoka Izbo, czy nie stanie przed nami problem powołania kolejnej nadzwyczajnej komisji do zbadania tego typu działań, które ewidentnie — w moim przekonaniu — nie służą ani sprawie Polski, ani sprawie jej obywateli.</u>
          <u xml:id="u-188.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-189.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Wiesława Kaczmarka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pani posłanka Wiesława Kiermaszek-Lamla.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#PosełWiesławKaczmarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym mówić o sprawach związanych z materiałem, który został nam przedstawiony jako rządowy program prywatyzacji na rok 1991. Chciałbym zacząć od pewnej dygresji. Otóż ona się wiąże z różnymi ostatnimi wystąpieniami, które określam jako pewną historyczną reakcję — na przykład ostatnio na środowej konferencji prasowej pan przewodniczący OKP powiedział, że następuje konsolidacja sił antydemokratycznych, które na fali populizmu chcą odzyskać utraconą władzę. Otóż kwestia prywatyzacji jest takim obszarem, gdzie bardzo łatwo użyć różnych haseł populistycznych. Pamiętamy kampanię prezydencką, wtedy interpretacja tego typu oświadczenia byłaby zapewne inna. Nie chciałbym, żebyśmy krytykując dzisiaj niektóre rozwiązania, byli później, po tej debacie określani jako demokraci czy antydemokraci. Myślę, że wielu z nas zależy na tym, żeby sprawę załatwić pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#PosełWiesławKaczmarek">Przechodząc do samego materiału i projektu, który został nam przedstawiony — czy jest to dobry program działań prywatyzacyjnych w roku 1991, a jeżeli nie, to co należałoby w nim zmienić? Program powinien rozstrzygać właściwie trzy elementy: tempo, metody i kolejność przekształceń. Jedno muszę stwierdzić: treść tego przedłożenia w stosunku do przedłożenia rządu premiera Mazowieckiego uległa istotnej zmianie. Zlikwidowano wiele rozstrzygnięć, które były sprzeczne z samą ustawą prywatyzacyjną, co staraliśmy się wykazać w pierwszym czytaniu, jak i też z samego materiału usunięto pewne elementy, które budziły wątpliwości interpretacyjne. Natomiast trzeba powiedzieć jednocześnie, że sama konstrukcja programu powinna być nazwana kontynuacją, już rozpoczętego dzieła, z ilomaś istotnymi korektami.</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#PosełWiesławKaczmarek">Jaka jest natomiast zasadnicza słabość programu? Za zasadniczą słabość uznaję brak wsparcia proponowanych kierunków działań i skali przekształceń materiałem który miałby charakter analizy ekonomiczno-finansowej realizowanego projektu przekształceń własnościowych w gospodarce, szczególnie z uwzględnieniem symulacji spodziewanych zjawisk. Czytając ten materiał staje się wręcz niemożliwe ilościowe określenie efektów prywatyzacji, to znaczy — o czym mówił pan poseł Bugaj — jaka wielkość ma zostać poddana prywatyzacji, czy liczona według wielkości majątku narodowego, ilości przedsiębiorstw. Trudno sobie odpowiedzieć na tak postawione pytanie. Brakuje również w tym materiale tego, co określam jako studium wykonalności uzyskania tych spodziewanych 15 bln zł. przychodów ze sprzedaży majątku narodowego. Można więc domagać się odpowiedzi na pytanie, jaka jest efektywność, ile trzeba tak naprawdę sprzedać majątku narodowego, uwzględniając koszty, którymi jest później ta sprzedaż obciążona, aby uzyskać realne 15 bln zł dochodu ze strony j państwa. I chyba rzeczą zasadniczą, dla nas przy tej prywatyzacji i oczekiwaniach, które i się z nią wiążą, jest ocena efektywności przedsiębiorstw, które powstaną w wyniku przekształceń.</u>
          <u xml:id="u-190.3" who="#PosełWiesławKaczmarek">Skąd te braki? Otóż ja domniemam, jeżeli mogę tak powiedzieć, że ta niemożność dokonania takiej analizy ekonomiczno-finansowej wynika z braku dokonania pewnego remanentu w naszej gospodarce, a więc spisania i wyceny tego, co posiadamy. Tego typu dane nie były potrzebne, gdyż rząd uporczywie twierdził i twierdzi nadal, co przyjmuję, muszę powiedzieć, z żalem, że nie będzie prowadził polityki gospodarczej polegającej na sterowaniu z poziomu centrum i promowaniu określonych przeobrażeń strukturalnych i rozwoju branż gospodarczych. Wydaje mi się, że jest to jednak nieodzowna w tej fazie przejścia metoda określenia tej polityki przemysłowej, gospodarczej, ponieważ używa się takiego magicznego języka o absolutnej wszechwładzy rynku, no a życie pokazuje, że tak jeszcze nie jest. Po prostu tutaj jesteśmy zbyt słabi.</u>
          <u xml:id="u-190.4" who="#PosełWiesławKaczmarek">Brak w uchwale rozdziału „Efekty makroekonomiczne” nie pozwala na sformułowanie odpowiedzi na wiele pytań, i stąd niektóre z nich kieruje do koordynatorów i wykonawców prywatyzacji. Otóż zwracam się do strony rządowej aby udowodniła jednak Wysokiej Izbie, że proponowana w ustawie budżetowej lokata środków finansowych pochodzących ze sprzedaży majątku narodowego nie spowoduje rozpoczęcia procesu jak gdyby „zjadania własnego ogona”, bez możliwości odtworzenia czy dalszego rozwoju. Inne pytanie — na czym ma polegać antyrecesyjne i proprodukcyjne, a więc promujące rozwój chociażby inwestycji, działanie prywatyzacji? Jest też pytanie, które może być kontrowersyjne, ponieważ pada z lewej strony, a jest to pytanie o to, jak tak realnie będzie wyglądał system wspierania sektora prywatnego. Odnoszę takie wrażenie, że jednym jak gdyby z atutów sektora prywatnego jest słabość sektora państwowego. Mówimy ciągle o tym wspieraniu sektora prywatnego, myślę więc, że jakaś deklaracja ze strony rządu, pokazanie na czym to ma polegać, byłoby przydatne. I następne pytanie — czy autorzy i wykonawcy programu zechcieliby przedstawić Wysokiej Izbie program działań wobec słabych i złych przedsiębiorstw? To pytanie już wielokrotnie padało. Program prywatyzacji jest jak gdyby ustawiony pod kątem zajmowania się przedsiębiorstwami drobnymi i pokazuje ileś metod, komercjalizacje, różne techniki prywatyzacyjne, kontrakty menadżerskie, natomiast nie można tam znaleźć diagnozy, co z przedsiębiorstwami słabymi i złymi. Być może trzeba ogłosić, że dominującą metodą będzie sanacja poprzez upadłość.</u>
          <u xml:id="u-190.5" who="#PosełWiesławKaczmarek">Skąd wynika ten pakiet pytań? On wynika przede wszystkim chyba z doświadczeń, które już mamy po roku 1990. Jednym z zasadniczych doświadczeń, to muszę stwierdzić, jest duże rozczarowanie wielu firm. Podkreślam to, niestety, jako pewien efekt niewiedzy, że prywatyzacja przysporzy firmie państwowej dodatkowych środków pieniężnych, które mogłyby na przykład zasilić kapitał obrotowy danej firmy. W propozycjach zamieszczonych w budżecie nie ma takiego sprzężenia zwrotnego. Te środki są lokowane w zupełnie inne obszary. Poza tym — tu już to mówiłem — występuje duże zaniepokojenie o los firm państwowych tych złych, czy słabych a grozi nam taka sytuacja, że grupa tych przedsiębiorstw może się powiększać lawinowo. I tu też byłaby potrzebna pewna symulacja skutków dla budżetu, wynikających z upadłości. Oznaki zbulwersowania pojawiły też się po przedstawieniu opinii publicznej kosztów prywatyzacji, dochodzących do 15% wartości emisji akcji. Z tym się wiąże dalszy pakiet pytań o zasady dostępności prowadzenia tych wycen itd. I kolejne z takich dużych, istotnych doświadczeń, to temat: bony prywatyzacyjne, bony kapitałowe, bony reprywatyzacyjne, itd. Wzbudzono w społeczeństwie duże oczekiwanie, zresztą minister Lewandowski sam wyraził się w ten sposób, że obawia się, iż może się stać więźniem własnej idei. Myślę, że dzisiaj nie ma co tak specjalnie rozwodzić się nad tym tematem, to jest temat niebezpieczny. Natomiast trzeba pamiętać, że w ustawie o prywatyzacji jest zapis, który mówi, że Sejm i tak tą koncepcją i uruchomieniem tej instytucji bonów zajmował się będzie w przyszłości. Wszelkie obietnice udzielane dzisiaj są, mówiąc otwarcie, gruszkami na wierzbie.</u>
          <u xml:id="u-190.6" who="#PosełWiesławKaczmarek">I został jeszcze jeden bardzo istotny obszar. Otóż pojawiło się pojęcie przedpola prywatyzacji. A ono się wiąże niestety z dokonaniem wyboru pewnej strategii gospodarczej państwa, bo dzisiaj trudno odpowiedzieć na pytanie, czy przykładowo prywatyzacja to ma być element zachęcenia kapitału zagranicznego do obecności w Polsce, czy odwrotnie — prywatyzację ma wykonać kapitał zagraniczny. Taki wybór strategiczny nie został dokonany wcześniej. To samo trafiliśmy na tę barierę reprywatyzacji, podnoszoną wcześniej. Ona po prostu to przedpole prywatyzacji nam ewidentnie zaśmieca i w tej dziedzinie uważam za uzasadnioną tezę o przyspieszeniu, bo to jest widać konieczne, żebyśmy tutaj takiego przyspieszenia dokonali. Wiąże ono się — nie podzielam opinii posła Bilińskiego — ze zbudowaniem jakiejś infrastruktury organizacyjnej resortu przekształceń, służącej przede wszystkim sprawności przeprowadzania tego procesu, jak i też z szukaniem sojuszników dla tych przemian własnościowych w gospodarce. Myślę, że niezbędne okazują się tutaj szybkie działania legislacyjne, a więc ustawa o papierach wartościowych. Mamy taką sytuację, że 100 tysięcy akcjonariuszy zaufało i wykupiło akcje tych pierwszych pięciu prywatyzowanych przedsiębiorstw i dysponuje jak gdyby namiastką akcji, natomiast tego nie można uruchomić, bo nie ma ustawy o publicznym obrocie. Należy też w związku z prywatyzacją inaczej spojrzeć na ustawę o przedsiębiorstwie państwowym, a przede wszystkim na całe prawodawstwo, które reguluje stosunki pracy, a więc Kodeks pracy. Nie czarujmy się, Kodeks pracy jest dzisiaj regulacją prawną troszeczkę z innej epoki. I myślę, ostatnia rzecz z tych regulacji prawnych, która jest konieczna w tym przedpolu, to jest ustawa o skarbie państwa. Ta ustawa gdzieś krąży pomiędzy resortami, było kilka projektów, natomiast nie udało się tej ustawy jeszcze wprowadzić do Sejmu. Być może będzie tak, że z biegiem i rozwojem wydarzeń prywatyzacji skarb państwa będzie tak nikły, że już nie warto go będzie regulować Zmierzając ku końcowi pragnę podkreślić, że osobiście należę do zwolenników tego programu prywatyzacji, natomiast chciałem pokazać, że istnieją określone zagrożenia. I mam świadomość, że jest to ścieżka dość trudna, a czasami prowadząca w pewnym sensie w ciemność, po nieznanej drodze. Stąd też chciałbym przedstawić Sejmowi dwie propozycje uzupełnienia tego projektu uchwały, specyficznej uchwały Sejmu o kierunkach prywatyzacji. Trudno jest znaleźć miejsce gdzie by to zlokalizować, może trzeba będzie utworzyć jak gdyby trzeci rozdział.</u>
          <u xml:id="u-190.7" who="#PosełWiesławKaczmarek">Chciałbym przedstawić jeden zapis — tekst zapisu, natomiast drugi oddający w pewnym sensie ideę. Otóż jeden mój wniosek o uzupełnienie tekstu uchwały brzmiałby następująco, że Sejm zobowiązuje rząd do przedstawienia do końca sierpnia bieżącego roku to znaczy po I półroczu, sprawozdania z przebiegu programu prywatyzacji, a w szczególności z oceny efektów finansowych. W przypadku wystąpienia nieprawidłowości bądź nieprzewidzianych zjawisk Sejm dokona korekty kierunków prywatyzacji w roku 1991. Bowiem może być taka sytuacja, że wiele zdarzeń w tych kierunkach z braku tej stymulacji jest po prostu nieprzewidzianych. Drugie uzupełnienie dotyczyłoby zobowiązania rządu żeby dopilnował wprowadzenia zmian programów nauczania w systemie edukacji, a więc korekt — zwłaszcza na uczelniach ekonomicznych. Chodzi o to, żeby ten nowy rok szkolny, który nas czeka, rozpoczynał się z nowymi programami nauczania nauk ekonomicznych, ponieważ odnoszę wrażenie, że tutaj zbyt dużego postępu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-190.8" who="#PosełWiesławKaczmarek">Chciałem odnieść się jeszcze do jednej rzeczy, do uchwały w druku nr 754 o założeniach polityki gospodarczo-społecznej na rok 1991. Otóż ja odnoszę takie wrażenie, że projekt tej uchwały nie przedstawia idei, jak tworzyć gospodarkę rynkową, tylko zawiera pewną krytykę. Ja nie podzielam, jak mówiłem, takiej magicznej tezy, że rynek uzdrowi wszystko, natomiast z drugiej strony — to adresuję do pana posła Bugaja — rynek jest taką instytucją, która ze swojej zasady nie jest sprawiedliwa, więc nie wiem, czy uda się wprowadzić taki system, do którego pewnie zmierzamy, to jest system społecznej gospodarki rynkowej. Natomiast pewne zapisy w tym projekcie: o spekulacjach, o znowu dwóch kategoriach własności prywatnej — myślę, że musiałoby to ulec jakiemuś wygładzeniu, ponieważ jak się to tak czyta, to przychodzi człowiekowi na myśl taka instytucja, która się nazywała kiedyś „inspekcją robotniczo-chłopską”, czy coś takiego. Może byśmy z tego zrezygnowali i tę uchwałę spróbowali troszeczkę skorygować.</u>
          <u xml:id="u-190.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, ad vocem, poseł Bugaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#PosełRyszardBugaj">Panie pośle, oczywiście wszelkie poprawki będą mile widziane, ale ja tylko chciałem zapytać: czy pan w ostatnim czasie przekraczał jakąś polską granicę. Jeżeli pan przekraczał, jeżeli pan miał jakieś obserwacje, myślę, że pan w kontekście tego zrozumie lepiej te słowa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#PosełWiesławKaczmarek">Panie Pośle! Panie Marszałku! Jeżeli można? Mało tego, że przekraczałem granicę, to miałem okazję chyba jako jeden z pierwszych w tej Izbie składać interpelacje w sprawie sytuacji w ruchu granicznym, w służbach celnych. Ale to też jest w pana ręku, panie pośle Bugaj, żeby ta ustawa budżetowa spowodowała, aby te służby celne miały możliwości prowadzenia sprawnej działalności.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#PosełWiesławKaczmarek">Podzielam opinię, że dzisiaj w Polsce tworzy się system drugiego obiegu gospodarczego. Natomiast odejdźmy od pojęcia „spekulacji”, bo być może niektórzy uważają to za spekulację, niektórzy twierdzą, że to jest zaradność i zdolność do prowadzenia interesów, przedsiębiorczość, różnie można to rozumieć, jeżeli jest to w ramach prawa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu panią poseł Wiesławę Kiermaszek-Lamlę z Klubu Poselskiego Stronnictwa Ludowego, a jak zdążymy — posła Serafina.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Panie Marszałku! Panie i Panowie posłowie! Debata budżetowa co roku wzbudza wiele emocji, zarówno w komisjach jak i na plenarnym posiedzeniu. Nie należy się tej sytuacji dziwić, ponieważ każdy z posłów jest zatroskany o przyszłość naszego kraju, a w tym szczególnie o byt naszego społeczeństwa. Ja także mam wiele wątpliwości i dlatego chcę się nimi z Wysoką Izbą podzielić.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Wysoka Izbo! Pracując nad przedłożonym projektem ustawy budżetowej w części 82, Komisja Samorządu Terytorialnego miała ograniczone pole manewru w zakresie wnoszenia zmian w konstrukcji tej części budżetu, z uwagi na wcześniej przyjętą przez Wysoką Izbę ustawę o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w roku 1991. Stwierdzić jednak z przykrością należy, że budżet państwa na rok 1991 jest bardzo scentralizowany, przez co istnieje duże niebezpieczeństwo zablokowania działalności władz lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Obawy i spostrzeżenia wyrażane w listach, kierowanych do naszej komisji przez przedstawicieli samorządów lokalnych, rad gmin wynikają z niejasności i niepewności co do egzystencji finansowej samorządów. Niepewność wzbudza, zdaniem respondentów, przyjęte przez Ministerstwo Finansów wyliczenia dochodów gmin, przypuszczalnie zawyżone, a przecież na tej podstawie określono wielkości subwencji. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Po drugie — wyrażamy niepokój dotyczący niezabezpieczenia środków na zadania zlecone przez organ rządowy, co będzie stwarzało kłopoty w zakresie przejmowania zadań z tak zwanej ustawy kompetencyjnej.</u>
          <u xml:id="u-195.4" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">I po trzecie — w projekcie ustawy budżetowej nie zabezpieczono środków na realizację zadań własnych dla gmin, zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w roku 1991.</u>
          <u xml:id="u-195.5" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Ewentualne założenie, iż potrzeby inwestycyjne zostaną pokryte przez samorządy w ramach dochodów własnych, jest w szeregu przypadków nietrafne z uwagi na zróżnicowany charakter gospodarczy gmin, a tym samym — bardzo zróżnicowaną sytuację finansową samorządów. Wielkość niezbędnych wydatków inwestycyjnych, choćby tylko na zadanie kontynuowane, znacznie przekroczy możliwości wielu budżetów gmin. Dlatego Komisja wysunęła wnioski zobowiązujące Ministerstwo Finansów do:</u>
          <u xml:id="u-195.6" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">1. przeprowadzenia analizy dochodów i wydatków gmin w powiązaniu z wysokością przyznanych im subwencji i w wyniku tej analizy dokonania ewentualnych zwiększeń tych subwencji z rezerwy ogólnej;</u>
          <u xml:id="u-195.7" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">2. określenia sposobu wyrównywania przyznanych gminom subwencji do poziomu wynikającego ze wzrostu inflacji w ciągu roku;</u>
          <u xml:id="u-195.8" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">3. wydzielenia środków w budżecie państwa na realizację zadań własnych gmin.</u>
          <u xml:id="u-195.9" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Ponieważ moi przedmówcy z województwa katowickiego: pan poseł Kijonka, pan poseł Rzymełka i pani poseł Blida szeroko przedstawili krytyczną sytuację ekonomiczną Śląska, zagrożenia ekologiczne, nie rozwijam tematu, ale wnoszę wnioski, które chciałabym szczególnie tutaj mocno podkreślić. Precyzuję:</u>
          <u xml:id="u-195.10" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Po pierwsze — ujęcie dodatkowo w wykazie inwestycji centralnych budowy Górnośląskiego Ośrodka Centrum Onkologii w Gliwicach w kwocie 100 mld zł, wydzielając te środki z pozycji inwestycji centralnej — budowy Centrum Onkologii w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-195.11" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Po drugie — dokonanie przeliczenia kryteriów podziału na poszczególne budżety wojewodów w części 85, a także w części 83 obejmującej budżet Ministerstwa Edukacji Narodowej, dokonując przeliczeń przede wszystkim w oparciu o liczbę ludności jako podstawowego kryterium.</u>
          <u xml:id="u-195.12" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Znamy trudną sytuację kraju, a na tym tle zagrożenie nie tylko ekonomiczne, ale przede wszystkim zagrożenie zdrowia i życia społeczeństwa Śląska. Przy tej okazji pragnę się z Wysoką Izbą podzielić negatywnym odczuciem, jakie mam po ostatnich trzech tygodniach, kiedy pilotowałam w imieniu społeczeństwa, w tym rad gmin mojego okręgu wyborczego: Jastrzębia, Wodzisławia i okolicznych gmin, sprawy również poruszone niedawno przez posła Zycha. Chodzi o dopuszczenie sponsora zagranicznego do prowadzenia prac w zakresie odmetanowania kopalń, wykorzystując to w trzech kierunkach:</u>
          <u xml:id="u-195.13" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">1. Spowodowanie obniżenia poważnego niebezpieczeństwa w zakresie eksploatacji górniczej.</u>
          <u xml:id="u-195.14" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">2. Wykorzystanie procesu odmetanowania do gazyfikacji całego Rybnickiego Okręgu Węglowego i nie tylko.</u>
          <u xml:id="u-195.15" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">3. Jako atut za wykorzystaniem środków sponsora zagranicznego, który chce w te prace zainwestować miliony dolarów.</u>
          <u xml:id="u-195.16" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Na tym tle brak ostatecznego stanowiska Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, pomimo wielokrotnych zapewnień jego kierownictwa o celowości tego przedsięwzięcia, budzi moje zdziwienie i zaniepokojenie. Widać z tego, że stawia się różnego rodzaju bariery, hamując dopływ środków z zagranicy tak potrzebnych w trudnej sytuacji kraju, tym bardziej, że mamy gwarancje umowne od firmy amerykańskiej na pozyskanie i kompleksowe zagospodarowanie metanu.</u>
          <u xml:id="u-195.17" who="#PosełWiesławaKiermaszekLamla">Wysoka Izbo! Na zakończenie pragnę poruszyć bardzo krótko, jeszcze jeden problem, dotyczący grupy społecznej najsłabszej ekonomiczne, to jest inwalidów i osób niepełnosprawnych korzystających z zakupu samochodów specjalnych, wózków inwalidzkich i sprzętu ortopedycznego. Chodzi o to, aby tej grupie społecznej umożliwić kredyty o niższej stopie procentowej, ponieważ dotychczasowe oprocentowanie jest za wysokie. Wnioskuję o obniżenie stopy procentowej dla osób kwalifikujących się do tej wyżej wspomnianej grupy.</u>
          <u xml:id="u-195.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">— posiedzenie międzykomisyjnego zespołu do spraw dzieci w sali 217;</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">— posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich w sali nr 102;</u>
          <u xml:id="u-197.3" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">— posiedzenie Komisji Polityki Społecznej w pokoju nr 150 — siedziba Klubu PUS;</u>
          <u xml:id="u-197.4" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">— posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu w sali nr 106;</u>
          <u xml:id="u-197.5" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">— posiedzenie Komisji Zdrowia w sali konferencyjnej w nowym Domu Poselskim;</u>
          <u xml:id="u-197.6" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">— posiedzenie podkomisji do rozpatrzenia projektu ustawy o warunkach wprowadzenia międzynarodowych przewozów drogowych — w pokoju nr 241, sekretariat Komisji Handlu i Usług;</u>
          <u xml:id="u-197.7" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">— posiedzenie konstytucyjne polsko-hiszpańskiej grupy parlamentarnej w sali nr 267 w pobliżu Trybunału Konstytucyjnego;</u>
          <u xml:id="u-197.8" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">— oraz posiedzenie konstytucyjne polsko-węgierskiej grupy parlamentarnej w pokoju nr 105 w starym Domu Poselskim na I piętrze.</u>
          <u xml:id="u-197.9" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Natomiast o godzinie 15 rozpocznie się posiedzenie Komisji Konstytucyjnej w sali nr 118.</u>
          <u xml:id="u-197.10" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">I ostatni komunikat. Wspólne posiedzenie prezydiów Komisji: Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej, Spraw Zagranicznych oraz Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów odbędzie się w saloniku nr 75 przy sali kolumnowej, początek posiedzenia o godzinie 14.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Ogłaszam przerwę do godziny 15.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 25 do godz. 15 min 05)</u>
          <u xml:id="u-198.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-198.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kontynuujemy dyskusję nad sprawozdaniem komisji o projekcie ustawy budżetowej na 1991 r. i dokumentach z nim związanych oraz nad rządowymi założeniami polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-198.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Władysława Serafina z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Herbert Gabryś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#PosełWładysławSerafin">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Adresatów moich uwag do debaty nad polityką rolną i nad budżetem nie ma na sali, nie ma także raczej nikogo ze składu rządu, będę więc adresował swoje uwagi do członków komisji sejmowych i do społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#PosełWładysławSerafin">Wydaje mi się, że przy ocenie zasad omawianej i uchwalanej nowej polityki rolnej na ten rok powinno paść stwierdzenie, szczególnie ode mnie, że tej polityki rolnej dalej nie ma. Mimo tak napiętej sytuacji w roku ubiegłym w grudniu, przy przyjmowaniu całego programu reformy gospodarczej państwa, do dziś rząd nie jest w stanie przedłożyć zasadniczej reformy w rolnictwie, jej założeń, które się nazywają polityką rolną. I kolejny rok jest rokiem straconym i kolejne przedłożone założenia nie są założeniami i nie mają swojego pokrycia ani uzasadnienia w takim kształcie w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#PosełWładysławSerafin">Wydaje mi się, że podstawową sprawą, jaka powinna dzisiaj rozstrzygnąć o tym, czy wieś będzie kolejną ścianą płaczu, czy ten rok będzie rokiem kolejnego niepokoju na wsi, jest sprawa zdecydowania się, o co wreszcie panu premierowi Balcerowiczowi chodzi: bo ceny gwarantowane — nie, budżetowe subwencje na rzecz ochrony rodzimej produkcji rolnej — nie, nie — poddanie gospodarce rynkowej rolnictwa, czyli w zasadzie należałoby domniemywać, że chodzi w dalszym ciągu o zubożanie wsi, a tym kosztem budowanie pozostałych działów gospodarki narodowej. Nie ma tu innego uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#PosełWładysławSerafin">Wydaje mi się, że ceny gwarantowane minimalne, których premier Balcerowicz nie wprowadził w życie, a które były powodem tylu awantur w roku ubiegłym, są podstawowym warunkiem, aby rolnicy nie żądali w budżecie żadnej dotacji, żadnej łaski. Jeżeli rzeczywiście gra rynkowa zafunkcjonuje, ta właściwa, jak to jest w przemyśle, to nie będziemy żądali dotacji budżetowych, bo rolnikowi proponujemy i nie możemy jako związki zawodowe uzyskać zgody rządu na jedno — żebyśmy usiedli i wyliczyli koszty produkcji. I po tych kosztach produkcji mogli sprzedawać.</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#PosełWładysławSerafin">Do tej pory, nie ma rządowych gwarancji, żeby to podjąć, w związku z tym jest tak ostra walka o zapisy w budżecie. Dlatego też popieram w całości propozycje, które przedstawił poseł Smolarek, zmian w niektórych pozycjach budżetowych. Chcę prosić koleżanki i kolegów posłów, aby nie przyjmowali tego z taką jakby nieufnością, jak to robili przy wystąpieniu posła Smolarka, dlatego że są potrzebne subwencje i ochrona tych podstawowych środków produkcji rolnej, o jakich mówimy: nawozów, środków ochrony roślin, kredytów, i tego postępu biologicznego, który praktycznie rzutuje na najbliższe lata i on decyduje o wydajności, o skali, o efektywności w gospodarstwie rolnym.</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#PosełWładysławSerafin">Zubożanie wsi nie jest wynikiem lenistwa chłopów — należy podkreślić to jeszcze raz — a raczej jest niedbalstwem polityki prowadzonej przez rząd w stosunku do wsi i do rolnictwa. Przemysł, oczywiście powtarzam prawie że demagogiczne hasła, każdy producent przemysłowy, produkujący nawet środki produkcji dla rolnictwa, oferuje je rolnikom po kosztach produkcji i te składniki kosztów produkcji przemysłu muszą być wyjściową ceną artykułów rolnych, czyli płodów rolnych. I takiego żądamy rozwiązania, a nie innego. Zubożenie wsi jest zbyt dramatyczne. Jeżeli rzeczywiście nie będzie bardziej radykalnych posunięć ze strony rządu, będziemy mieli, począwszy od wiosny, niepokoje społeczne na wsi i po raz kolejny będziemy coś negocjować poza tą salą sejmową. I znów się skończą nasze poselskie możliwości oddziaływania.</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#PosełWładysławSerafin">W rolnictwie przybywa bezrobotnych, którzy nie są objęci żadną ochroną. Jest to dramatyczna sytuacja, o której dowiadujemy się szczególnie z interwencji, które przyjmujemy jako posłowie. Wszyscy rolnicy posiadający powyżej hektara ziemi i ich rodziny nie są uprawnieni do otrzymywania zasiłków dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-199.7" who="#PosełWładysławSerafin">W związku z tym jest, uważam, inny problem do rozwiązania przez rząd, gdyż utracenie stanowiska pracy nie jest bezpośrednią winą ludzi, którzy musieli być dwuzawodowcami, aby utrzymać podstawowy byt biologiczny swej rodziny. Infrastruktura wsi sypie się. I, proszę państwa, mówimy o budowaniu wsi, w każdej kampanii wieś jest zasypywana obiecankami, a potem sukcesywnie, my jako parlament pomagamy rządowi w odbieraniu wsi wszelkiego rodzaju ochrony. Przykład: zlikwidowaliśmy fundusz socjalny wsi i nikomu to nie przeszkadzało, poza pewną polityczną jakby oceną tego zjawiska, że akurat to nie ci — co potrzeba — wnieśli i utworzyli fundusz. Zabrano pieniądze wsi, nie rolnicy ten fundusz tworzyli. Są to dziesiątki miliardów złotych, za które w ubiegłym roku wybudowano kilkadziesiąt wodociągów. Fundusz ten, uważam, nikomu nie przeszkadzał.</u>
          <u xml:id="u-199.8" who="#PosełWładysławSerafin">Fundacja pani Stolzmanowej również przeszła już z darowizn na kredytowanie, czyli cała infrastruktura wsi, szczególnie wodociągi, czyli woda, która zaliczona jest do środków produkcji, przestanie być w tym roku w sposób właściwy wykorzystywana. Stąd wniosek posła Smolarka o podwyższenie kwoty dotacji budżetowych do 500 mld zł jest zasadny, a nawet uważam, że rząd powinien rozpatrzeć jeszcze inne działy i z nich dołożyć jeszcze tych subwencji.</u>
          <u xml:id="u-199.9" who="#PosełWładysławSerafin">Dlatego też następną rzeczą, najmniej przekonywającą mnie, jest stwierdzenie premiera, że można by przeznaczyć większe subwencje kredytowe na rzecz wsi, ale nie pozwala na to list intencyjny. Więc rolnicy zrozumieli to jednoznacznie, że jesteśmy podporządkowani, że działamy nie w ramach rygorów własnej gospodarki i jej możliwości, tylko w ramach tego, to co nam narzucą kapitaliści, to co nam narzuci kapitał zachodni. Absolutnie nie jest prawdą, że nie można dać. Po prostu są takie rygory podporządkowania się Zachodowi i kapitałowi zachodniemu. I przeciwko temu należy zdecydowanie protestować.</u>
          <u xml:id="u-199.10" who="#PosełWładysławSerafin">Uważam również — i mówiliśmy o tym — że chodzi o to, aby polskie płody rolne były wreszcie sprzedawane na własnym rynku i aby naszego rynku nie zalewała produkcja zachodnia. Wydaje mi się, że dotychczasowa polityka zmierza do tego, aby Polska, a szczególnie wieś, stała się pewnego rodzaju wyrobnikiem społecznym, aby Polska była odbiorcą tego bogatego, bardzo wydajnego przemysłu spożywczego na Zachodzie.</u>
          <u xml:id="u-199.11" who="#PosełWładysławSerafin">I kolejna rzecz, panie premierze. Dlaczego mówimy o tym, że wydawać pieniądze na inwestycje? Przecież jeżeli rząd nie przeznaczy środków na zmianę infrastruktury przetwórstwa rolno-spożywczego, to z własnej inicjatywy nikt tego na wsi czy w środowiskach tych nie podejmie, dlatego że rygory bankowe i stopa procentowa, jaką narzuca minister finansów, nie dają szans na wyzwolenie takich inicjatyw. Dlatego uważam, że aby dać tym drobnym, ekonomicznie słabym gospodarstwom, tym bezrobotnym rolnikom możliwość pracy i utrzymania się z tego drobnego areału, potrzebne są duże zakupy, duże kredyty i duże subwencje, import technologii małych obiektów, które by w najbliższych latach przetwarzały płody rolne i wytwarzały wartościowe dobre, nowoczesne i w związku z tym konkurencyjne produkty, a jednocześnie dawałyby korzyści wielu tysiącom gospodarstw i rolnikom. Dlatego jest tyle elementów dyskusyjnych, które należy wprowadzać, a przeciwko którym jednak rząd wytacza argumenty. Rolnicy tego nie chcą i nie zrozumieją.</u>
          <u xml:id="u-199.12" who="#PosełWładysławSerafin">Kolejna rzecz — szukaliśmy formy subwencji państwa jak najbardziej sprawiedliwej. W ubiegłym roku dano dotacje do przemysłu nawozów, środków ochrony roślin. Okazało się, że de facto nawozy nie staniały, producenci, wytwórcy zjedli dotacje i rolnicy mieli tylko efekt propagandowy a nie finansowy.</u>
          <u xml:id="u-199.13" who="#PosełWładysławSerafin">Dzisiaj mówimy o kredytach. I w kontekście tego co tu jeden z posłów — nie widzę go na sali — powiedział, że w tamtym roku te preferencyjne kredyty tylko komuniści dostali w bankach a nie rolnicy, chcę powiedzieć panu posłowi, że od 20 stycznia cała spółdzielczość jest zreformowana, odnowiona. I każdy komuch, który wchodzi na schodki do banku, jest wyrzucany, a tylko porządny rolnik podobno bierze, panie pośle, te kredyty. Taka informacja jest wykorzystywana i upowszechniana przez niefachowca. Te kredyty wynegocjowaliśmy z rządem, żeby załagodzić strajki chłopskie — po 8 na gminę. A pan poseł robi z tego aferę polityczną i mówi — no jasne, jak będziemy tak dzielić, to z tego tych 8 musi dostać, a 30 lub 300 będzie pokrzywdzonych.</u>
          <u xml:id="u-199.14" who="#PosełWładysławSerafin">Dzisiaj proponując kredyty również wprowadzamy z powrotem to, o czym pan premier mówi, że nie wolno wprowadzać, tzw. szukania pleców, wsparcia. Jeden dostanie, drugi nie dostanie. Znowu dzielimy, znowu dajemy, znowu rozwarstwiamy wieś. W związku z tym jest możliwość, panie premierze, żebyście znaleźli metodę, która byłaby bardziej ekonomiczna. Tylko oczywiście przy okazji zniszczona jest spółdzielczość. Nie ma komu dać subwencji, bo najlepszą formą byłaby subwencja do ceny detalicznej, ale w punkcie sprzedaży. Tak, żeby wiadomo było, że subwencję dostał ten, kto kupił nawóz, kto kupił środek produkcji, kto kupił środki ochrony roślin. Dlatego uważam, że kredyty nie są najlepszym rozwiązaniem. Tym bardziej, że w gruncie rzeczy jeżeli płaci się 3 mln zł za tonę nawozu, a ja wezmę kredyt trzydziestoprocentowy, to ona de facto w listopadzie będzie spłacana wskaźnikiem 30% droższym, czyli prawie 3,5 mln zł za tonę. Tak że to nie jest wcale subwencja. Wręcz to jest jeszcze podrożenie, bo za własną gotówkę nie wszystkich rolników będzie stać, aby kupić te drogie nawozy. W związku z tym jest dramatyczny spadek wykupu nawozów, środków ochrony roślin i podstawowych materiałów siewnych. Przewidujemy, jako rolnicy i związki, że nastąpi dramatyczny spadek produkcji rolnej, co za rok lub w tym jeszcze roku gospodarczym będzie rząd zmuszało do wyasygnowania wielu kwot na uzupełnienie, na import, na zachowanie równowagi. Ewentualnie wielu, wielu przedsiębiorczym cwaniakom pozwoli to zrobić porządną kasę, a nie tym, którzy powinni przy pomocy państwa uzyskiwać te efekty.</u>
          <u xml:id="u-199.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Herberta Gabrysia z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Edmund Krasowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#PosełHerbertGabryś">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zgadzam się w pełni z tym, co powiedział pan poseł Bugaj. Dyskutowanie budżetu bez odniesienia do szerszego tła jest nieporozumieniem. Budżet bowiem to precyzyjny liczbowy zapis stanu gospodarki, a co więcej — stanu realizacji polityki społecznej i gospodarczej państwa.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#PosełHerbertGabryś">Budżet roku 1991 przygotowywany był w ogromnej złożoności, zarówno otoczenia zewnętrznego jak i wewnętrznego. I to są fakty. Nie może to jednak tłumaczyć, moim zdaniem, oczywistych błędów w konstrukcji budżetu i to zarówno po stronie dochodów, jak i wydatków tegoż. Uważam, iż najistotniejszy z nich to, po stronie dochodów, źle skalkulowana i nie po gospodarsku traktowana granica naszego państwa. Brak jest rzeczywistej polityki celnej, brak szczególności granicy i brak troski o to, aby służby celne mogły pilnować interesu gospodarczego państwa. Przy tym jest oczywiste zaniżenie dochodów, jakie z tego tytułu winny zasilić budżet.</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#PosełHerbertGabryś">Dalej, w dochodzie, sądzę, popełniono błąd, który ujawni się w niedługim okresie czasu — zaniżenia dochodów banków, w tym zarówno komercyjnych, jak i prywatnych.</u>
          <u xml:id="u-201.3" who="#PosełHerbertGabryś">Koncepcja przeszacowania majątku trwałego i dywidendy, podnoszona tu wielokrotnie, jest koncepcją, która zmierza do ograniczenia wpływów z budżetu. Nadmierne przeszacowanie powoduje bowiem w rynkowym porównywaniu cen to, iż element zysku staje się coraz niższy. A oczywistym jest, że to podatek od zysku zasila budżet znakomicie silniej niż dywidenda.</u>
          <u xml:id="u-201.4" who="#PosełHerbertGabryś">O niedoszacowaniu wpływów sektora prywatnego mówili koledzy, ten temat zatem pominę.</u>
          <u xml:id="u-201.5" who="#PosełHerbertGabryś">Oczywiste błędy są w szacowaniu wielkości inflacji i jej skutków dla budżetu. Zdecydowanie brak koncepcji kredytowania zdolnego do pobudzenia gospodarczego, do tchnięcia wreszcie w gospodarkę jakiegoś impulsu poprodukcyjnego, który spowodowałby, iżby coś w gospodarce zaczęło się dziać. Stan dzisiejszy jest przecież katastrofalny. Zdecydowany brak koncepcji budownictwa mieszkaniowego i finansowania go oraz owe rzesze ludzi stojących dziś w ogonkach z pretensjami, jak mają wziąć mieszkanie za 2, 3, 5 czy nawet więcej miliona złotych miesięcznie — to przecież nic innego jak karkołomna polityka kredytowa roku ubiegłego, której skutki dzisiaj tak straszliwie dotykają społeczeństwo. Dodam do tego — moim zdaniem — zbyt optymistyczne i nieracjonalne założenia wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-201.6" who="#PosełHerbertGabryś">To niektóre elementy dochodów. A wydatki? Jeśli komisje sejmowe oszacowały rozbieżności na 35 bln zł, to jest to wystarczający i dostateczny argument, iż ten budżet skrojony był w stopniu daleko odbiegającym od oczekiwań, nie mówiąc o potrzebach.</u>
          <u xml:id="u-201.7" who="#PosełHerbertGabryś">Konsumpcja dochodu narodowego z prywatyzacji — która w roku bieżącym ma być wielkim przełomem politycznym i gospodarczym — na 15 bln zł jest kwotą, która przez zdecydowaną większość z nas musi być zakwestionowana.</u>
          <u xml:id="u-201.8" who="#PosełHerbertGabryś">Kwestionowane są dość powszechnie zasady tworzenia dochodów gminy i ich wielkości. Dotyczy to, proszę państwa, podkreślę, przede wszystkim wielkich aglomeracji miejskich, tych regionów kraju, które dotknięte są klęską nadmiernego uprzemysłowienia. To tam jest stagnacja gospodarcza i tam dochody gmin lecą na łeb na szyję. To zjawisko, powszechnie znane, dotyczy np. Łodzi. Dotyczy także województwa katowickiego. Mówili o tym moi poprzednicy, zatem przechodzę dalej.</u>
          <u xml:id="u-201.9" who="#PosełHerbertGabryś">Myślę, że do tego trzeba dodać jeszcze jeden element który był bardzo wyraźnie widoczny przy konstruowaniu budżetu — brak skromności urzędów państwowych, centralnych. Brak skromności w konstruowaniu swoich budżetów, w tym również brak skromności w żądanym podwyższeniu stanów zatrudnienia. Jeden jest, sądzę, wyjątek, z którym należy się zgodzić i w którym Wysoka Izba winna wesprzeć ministra finansów. Chodzi o to, aby poza granicą celną i celnikami minister finansów zdecydowanie wyróżnił i zadbał o środki dla urzędów i izb skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-201.10" who="#PosełHerbertGabryś">Myślę, proszę państwa, że do tego trzeba dodać brak zdecydowanej koncepcji, która zabezpieczałaby gospodarkę państwa, zabezpieczałaby dochody budżetu wobec niewątpliwego upadku eksportu w roku bieżącym. Dogmatyczne utrzymywanie stałego kursu dolara spowoduje, iż ten eksport, który się jeszcze tli, padnie. Przypomnę, że pod koniec roku dolar w realizacji przemysłowej kosztował około 15 tys. zł. Jak to jest dzisiaj, trudno mi określić, ale zdecydowanie wyżej.</u>
          <u xml:id="u-201.11" who="#PosełHerbertGabryś">Dalej, proszę państwa, brak jest rozwiązań finansowych dla budownictwa. Mówiłem o tym. A i w polityce dochodowej budzi poczucie niesprawiedliwości wyróżnianie ludzi tylko dlatego, iż pracują w różnych formach własności. Powoduje to taką sytuację społeczną, jaką dziś obserwujemy. Nie wolno tego dalej tolerować. Nie wolno tego pomijać przy debacie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-201.12" who="#PosełHerbertGabryś">Jeśli miałbym teraz to zebrać i zestawić z projektem uchwały, który obywatele posłowie dziś otrzymali do skrytek, to powstaje proste pytanie — czy nie korzystniej byłoby, aby funkcjonował budżet w oparciu o prowizorium, niżeli o ustawę budżetową z art. 4, który daje rządowi praktycznie bardzo wiele uprawnień, ale odpowiedzialność spadnie na Sejm, bo my tę ustawę dziś przyjmiemy. Ta filozofia mi osobiście nie odpowiada.</u>
          <u xml:id="u-201.13" who="#PosełHerbertGabryś">Zobligowany decyzją grupy posłów województwa katowickiego, muszę dodać dwa słowa na temat sytuacji w naszym województwie. Warunkiem głosowania posłów województwa katowickiego za ustawą budżetową będzie jednoznaczna deklaracja rządu, iż nasze najpilniejsze potrzeby przedstawione w memorandum złożonym na ręce premiera zostaną spełnione, iż podstawowe, najistotniejsze, stanowiące o prawie do życia mieszkańców Śląska inwestycje zostaną wreszcie zrealizowane. Pominę szczegóły, jako że koledzy o tym mówili sporo.</u>
          <u xml:id="u-201.14" who="#PosełHerbertGabryś">Wysoka Izbo! Budżet w powszechnym rozumieniu jawi się jako dwa podstawowe zbiory. Z jednej strony to zbiór potrzeb, z drugiej strony to zbiór dochodów, które te potrzeby winny realizować. Oczywiście mogą być różne filozofie podejścia do tego problemu. Jedna z nich to ta, która czyni starania, aby dla istniejących potrzeb znaleźć możliwość realizacji i pozyskania środków. I tej filozofii niestety rząd nie prezentuje. Druga filozofia to ta, która zakłada, iż tyle jest dochodów i tyle potrzeb, i nie czyni się starań aby dochody zwiększyć, znaleźć mechanizmy, które by wpompowały w budżet środki, a jedynie dzieli się biedę, i w dodatku niesprawiedliwie. Będę zdecydowanie głosował przeciwko takiemu budżetowi i takiej filozofii.</u>
          <u xml:id="u-201.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Edmunda Krasowskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie posłanka Danuta Grabowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#PosełEdmundKrasowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przy rozpatrywaniu projektu ustawy budżetowej niezbędna jest analiza opłacalności handlu zagranicznego. Jednak obawiam się, że ta problematyka nie jest traktowana jako kluczowa. Mam tu na myśli problem zadłużenia Polski i jego wpływ na stan budżetu. Moje poważne zaniepokojenie budzi szczególnie problem współpracy gospodarczej ze Związkiem Radzieckim. Wielokrotnie w przeszłości zwracałem uwagę na obciążenia budżetu państwa z tytułu kredytowania eksportu do ZSRR. Jeszcze w listopadzie ubiegłego roku na posiedzeniu Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą i Gospodarki Morskiej przedstawiciele rządu szacowali, że pod koniec roku w bilansie handlowym ze Związkiem Radzieckim uzyskamy saldo dodatnie, to znaczy nadwyżki eksportu nad importem, w wysokości 4–4,5 mld rubli transferowych. Ale to co stało się w grudniu jest dla mnie niezrozumiałe, wielce niepokojące i nie do zaakceptowania. Otóż praktycznie w ciągu tego miesiąca nasza nadwyżka w rublach transferowych wzrosła aż do 6,8 mld, czyli o około 2,5 mld rubli transferowych. Jak więc należy interpretować tę olbrzymią nadwyżkę? Jest oczywistym, że tak wysokie saldo dodatnie zamiast stać się źródłem wzrostu dochodu narodowego zdecydowanie ciągnie nas w dół, bo są to puste pieniądze, za które nic w Związku Radzieckim nie można kupić. Ale jest bezspornym, że te 6,8 mld rubli transferowych musiało być wymienione na złotówki. Od wielu miesięcy szukamy odpowiedzi na pytanie, ile bilionów złotych kosztuje kredytowanie eksportu do Związku Radzieckiego w 1990 roku. I jeszcze jedno pytanie z tym związane. Skąd to nagłe, rzędu 2,5 mld rubli transferowych, przyspieszenie eksportu do ZSRR w grudniu ubiegłego roku? Kto zgodził się na wymianę tych rubli na złotówki i jakie to stanowi obciążenie dla polskich banków? Ministerstwo Finansów, tak czułe na każdy niekontrolowany wypływ złotówek, tym razem jakby przyzwoliło na ten proceder, który nic nie ma wspólnego z tak trudną gospodarką rynkową, jaką staramy się wprowadzać.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#PosełEdmundKrasowski">Wysoka Izbo! Społeczeństwo polskie zgodziło się na restrykcyjną politykę finansową. Zaciskało pasa w nadziei zwalczenia inflacji. Jednak z drugiej strony w sposób nie do końca przemyślany kredytowaliśmy wielkie mocarstwo, oczekując równocześnie od Zachodu miliardowych kredytów, które jednak nie napłynęły. Przypomnę tylko, że na 1990 rok planowano saldo obrotów na poziomie 300 mln rubli transferowych, a uzyskaliśmy ponad dwudziestokrotny jego wzrost. Do tej pory nie uzyskałem odpowiedzi, ile ta nadwyżka warta jest w złotówkach, jaki wpływ ma ona na inflację, stopę oprocentowania kredytów i ich wielkość. Ciekawe byłyby wyliczenia, ile kosztuje jeden rubel transferowy w produktach eksportowanych do ZSRR, to znaczy biorąc pod uwagę prawdziwe ceny energii, materiałów, różnego rodzaju ulgi, koszt siły roboczej itp. Bo według moskiewskiego banku handlowego kurs rubla w 1990 roku wynosił 1,56 dolara i wtedy nadwyżka 6,8 mld rubli transferowych w handlu z ZSRR nabiera dramatycznego wymiaru.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#PosełEdmundKrasowski">Wysoki Sejmie! Uważam, że w 1990 r., rząd prowadził niewłaściwą politykę w handlu ze Związkiem Radzieckim. Obawiam się, że dopuszczenie na koniec 1990 r. do nadwyżki w wysokości 6,8 mld rubli transferowych może utrudnić, a nawet uniemożliwić między innymi korzystne dla polskiej gospodarki zamortyzowanie trudności okresu przejściowego związanego z przejściem od 1 stycznia 1991 roku na rozliczenia dolarowe. Jestem zdania, że uzyskane wysokie saldo dodatnie utrudni negocjacje z partnerem radzieckim w sprawie wyrównania strat, jakie poniosła gospodarka polska z powodu uczestnictwa w realizacji na terenie ZSRR tak zwanych obiektów integracyjnych. Mam tu na myśli rurociągi, gazociągi, udział w budowie elektrowni atomowych itd. Przypomnę tylko, że były one realizowane w oparciu o nierównoprawne metody cenotwórstwa, jakie zostały przyjęte w 1973 roku przez 61 posiedzenie Komitetu Wykonawczego RWPG. Nierównoprawność rozwiązania polegała na tym, że ceny usług świadczonych przez polskie przedsiębiorstwa były rozliczane według zaniżonych wewnętrznych kosztorysów ZSRR. Straty z tego tytułu szacuje się na ponad 4 mld rubli transferowych. Jest dla mnie oczywiste, że nasza pozycja negocjacyjna byłaby silniejsza, a tym samym prowadzone negocjacje mogłyby być bardziej skuteczne, gdyby saldo obrotów bieżących na koniec 1990 roku było zbliżone do prognozowanego na początku roku.</u>
          <u xml:id="u-203.3" who="#PosełEdmundKrasowski">Wypracowane saldo w obrotach rublowych może wywołać jeszcze dalsze trudności w dwustronnych rozliczeniach. W 1986 r. Polska zawarła z ZSRR umowę finansową, w myśl której zadłużenie wobec ZSRR w wysokości około 4,7 mld rubli transferowych — stan na dziś — miało być spłacone w okresie lat 1991–1995. Aktualnie wobec wysokiego salda na koniec 1990 r. ZSRR może proponować, aby z tego salda pokryć w całości nasze wspomniane wyżej zadłużenie. Byłoby to niekorzystne dla strony polskiej, chyba że polscy negocjatorzy uzyskaliby z jednej strony liczące się dyskonto za przyspieszenie spłaty długów, a z drugiej strony — korzystne przeliczenie pozostałej nadwyżki w rublach transferowych na waluty wymienialne, z możliwością jej natychmiastowego transferu. Niestety nie jestem przekonany, czy strona polska osiągnie w tych kwestiach sukces. Oznaczać to będzie dla nas dodatkowe straty finansowe, a więc dodatkowe obciążenie budżetu państwa w roku 1990.</u>
          <u xml:id="u-203.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pan poseł ad vocem chciałby zabrać głos? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#PosełAndrzejBajołek">Tak, ad vocem. Bajołek, PSL. Panie pośle, chcąc ułatwić panu śledzenie tej nadwyżki eksportowej w handlu ze Związkiem Radzieckim, chciałbym zasygnalizować, żeby panu ułatwić — to są ziemniaki, które nie zgniły w kopcach i ewentualnie kapusta. To tylko tak na marginesie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chciałem również panu posłowi zaznaczyć, że walczyłem między innymi o to, by nadwyżkę naszych płodów rolnych, a więc kapusty i ziemniaków sprzedawać do Związku Radzieckiego, bo jest taka podpisana ze Związkiem Radzieckim umowa clearingowa na sumę około 120 mln dolarów i to jest bardzo dobry kontrakt.</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proponuję, żeby już nie toczyć sporu. Sądzę, że resztę panowie posłowie sobie dopowiedzą, jak się spotkają.</u>
          <u xml:id="u-206.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Danutę Grabowską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Stanisław Suchodolski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#PosełDanutaGrabowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proszę mi wybaczyć, że po tylu wystąpieniach ośmielam się jeszcze zabrać głos, ale nikt do tej pory nie był uprzejmy mówić o jednym dziale tego budżetu, mianowicie o oświacie i wychowaniu. Sądzę, iż tak poważna dziedzina w polityce społecznej naszego państwa, jaką jest oświata i wychowanie, wymaga jednak chwili uwagi również i Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#PosełDanutaGrabowska">Zadawano sobie pytanie: czy polityka gospodarczo-społeczna czy społeczno-gospodarcza. Z materiałów, które uzyskaliśmy i z tego, co powiedział pan poseł sprawozdawca, wynika, iż w sposób zdecydowany gospodarcza, a gdzieś tam dopiero być może społeczna na miarę możliwości, choć też należałoby się mocno zastanowić, jak te skromne możliwości są dzielone. Pan poseł Horoszkiewicz mówiąc o problematyce służby zdrowia, zadał pytanie: dlaczego mamy głosować za umieraniem ochrony zdrowia? Myślę, że podobne pytanie mogą sobie zadać nauczyciele, którzy tutaj dzisiaj siedzą w tej Wysokiej Izbie. Może nie tak dramatyczne, może nie chodzi o umieranie, ale chodzi o znaczący, niebagatelny regres, i z tego musimy sobie zdawać sprawę.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#PosełDanutaGrabowska">Nie będę zanudzała Wysokiej Izby liczbami, ale nasuwa się pytanie, dlaczego w sferze budżetowej, skromnej, mam tę świadomość, w sposób szczególny upośledzone są właśnie oświata i wychowanie i ochrona zdrowia. Dlaczego na przykład tą samą miarą nie jest traktowana choćby administracja państwowa, do której odnoszę się z należnym jej szacunkiem, niemniej jednak należałoby proporcje w pewnych kwestiach po prostu uwzględniać, co w sferze zabezpieczenia polityki społecznej jest ważniejsze. Co jest ważniejszym podmiotem troski i oddziaływania Wysokiej Izby? Czy właśnie ochrona zdrowia, pacjent, człowiek chory, dziecko, które należy wychowywać, czy też po prostu pracownicy państwowi, którym, choć na pewno nie jest za łatwo, ale jest jednak łatwiej. Można by również popatrzeć na budżet innych działów gospodarki. Prosił nawet o to pan poseł Kern. Nieładnie jest mówić: dajcie nam a zabierajcie innym, ale może warto byłoby popatrzeć nieco wnikliwiej choćby na budżet obrony narodowej i na szereg innych działów.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#PosełDanutaGrabowska">Jeśli decydujemy się na znaczne, a nawet rażące oszczędności w pewnym dziale, to należałoby równocześnie temu działowi jak gdyby ująć zadań, a nie dokładać zadań dodatkowych, takich zadań, które wymagają znaczących środków finansowych i oczywiście znaczących obciążeń. Do takich bowiem należą m.in. znacznie wzrastające czynsze za lokale zajmowane przez placówki oświaty i wychowania, które nie są ich własnością. Na terenie całego kraju jest również bardzo dużo takich placówek, które po prostu zajęły cudze obiekty. Teraz bądź trzeba je zwracać bądź płacić za nie takie czynsze, jakich życzą sobie ich właściciele. Do tego dochodzi wysokość opłat związanych z energią elektryczną, całą sferą gospodarki komunalnej. Kolejna sprawa — utrzymanie niezwykle potrzebnych, koniecznych w nowoczesnej dydaktyce i w tym dążeniu do Europy, kolegiów językowych, ba, ich rozwijanie. Jeżeli Polacy mają słabo mówić po polsku albo w ogóle mową migową, no to możemy tego typu działalności nie prowadzić. Niemniej jednak wydaje mi się, iż jest ona konieczna, ale wymaga odpowiednich środków, odpowiedniej bazy, jak również i kadry oraz całego osprzętowienia. Wreszcie przejmowanie i finansowanie przyzakładowych szkół. To bardzo duży problem. Zakłady pracy wyzbywają się w tej chwili całego szeregu szkół, ponieważ to prowadzi do zdrowszej zakładowej polityki finansowej. Ja to rozumiem. Ktoś jednak te szkoły przejmuje. Przejmuje je resort oświaty. Winien więc mieć zapewnione na ten cel określone środki. Wreszcie zatrudnienie licznej — około 27 tys. osób — grupy katechetów, którym trzeba płacić. Skoro się ludzi zatrudnia, podpisuje umowy o pracę, trzeba im płacić, trzeba mieć na to również zapewnione środki.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#PosełDanutaGrabowska">I tak można by tych przykładów mnożyć wiele. Powstają przecież jeszcze szkoły społeczne, które również do 50% są finansowane z budżetu państwa. W związku z tym tak się niefortunnie składa, że ponad 80% budżetu oświaty i wychowania w tej chwili stanowią płace nauczycieli. Co to znaczy? To znaczy, że na te potrzeby, o których wcześniej mówiłam, i na inne oczywiście, tych pieniędzy jest szalenie mało. Nie mówię już o podręcznikach, o zmianie tych podręczników, o zmianie programów. To co powinno się dziać stale, co powinno być modernizowane i usprawniane. Na tym tle pojawia się, muszę o tym powiedzieć z ogromnym żalem, również i szereg enuncjacji, że oto nauczyciele zarabiają tak bardzo wiele, że pochłaniają prawie cały budżet oświaty i wychowania. Chcę z tego miejsca bardzo energicznie i jednoznacznie zaprotestować. Jest to po prostu nieprawda. Nauczyciele ani za wiele nie zarabiają, ani w porę nie mają waloryzowanych swoich poborów. Jest wręcz odwrotnie. Budzi to bardzo duży niepokój wśród nauczycieli. Nauczyciele domagają się w pierwszej kolejności po prostu lepszego uzbrojenia szkół w pomoce naukowe, a dopiero potem, na dalszym planie stawiają swoje sprawy płacowe. Zresztą są tą grupą zawodową, która nawet jeżeli protestuje, to protestuje poza godzinami pracy. Lekcje odbywają się normalnie. Chciałabym więc po prostu jednoznacznie sprawę tę naświetlić.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#PosełDanutaGrabowska">W związku z tym boję się, że oświacie grozi ogromny regres. Bo z jednej strony konieczne są zmiany, również i takie, które kosztują, a z drugiej strony na to wszystko nie ma absolutnie pieniędzy. Dlatego zwracam się z bardzo gorącą i serdeczną prośbą, żeby wtedy, kiedy będzie dyskutowana sprawa uchwały, kiedy będą wprowadzane być może korekty, popatrzeć na problematykę oświaty i wychowania życzliwym okiem.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Stanisława Suchodolskiego z Klubu Polskiego Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie poseł Zdzisław Domański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#PosełStanisławSuchodolski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym po pierwsze podzielić poglądy tych wszystkich posłów, którzy wskazywali na pilną konieczność uruchomienia środków na zasilanie budżetów gminy, budżetów województw. Może do tej argumentacji dołączę i tę, iż pod koniec ubiegłego roku powołana została specjalna komisja rządowa, która badała problemy gmin zadłużonych. Niestety, na tych badaniach to się skończyło. W tym roku gminy konstruowały budżety w oparciu o ustawę, ustawę przejściową, która pewien mechanizm zobiektywizowanych kryteriów przewidziała. I dla mnie oczywistym jest faktem, iż przy tej pierwszej próbie obiektywizacji zarówno resort finansów, jak i resorty branżowe mogły popełnić pewne błędy w szacowaniu dochodów, w kalkulacji wydatków, które mają bezpośredni wpływ na wielkość subwencji. Oczywiście pozostaje tutaj nierozwiązany problem zadłużenia w wielu gminach i tego stanu wynikającego z konieczności zaciągania kredytów wysoko oprocentowanych. Myślę, że ten zapis projektu uchwały Sejmu, który zobowiązuje rząd do przeprowadzenia ponownej analizy w terminie do końca kwietnia, da gminom nadzieję na to, iż ich napięte problemy finansowe zostaną w jakimś stopniu złagodzone. Myślę, że ten termin kwietniowy należałoby traktować jako termin graniczny.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#PosełStanisławSuchodolski">Chciałbym przy tej okazji poruszyć kolejny problem, przed jakim stają gminy i wojewodowie, to jest problem braku środków na inwestycje. Mówili o tym posłowie z województwa katowickiego. Województwo opolskie, może dlatego, że sąsiaduje z Katowicami, również jest w tej samej sytuacji. Przy czym u nas ta kwota 182 mld zł to nie tylko 30% potrzeb, ale przede wszystkim jest to 96–97% nakładów, które zostały w ubiegłym roku wydane na inwestycje. Biorąc pod uwagę chociażby tylko skalę planowanego wzrostu cen, wskazuje to na, prawdę powiedziawszy, regres i powoduje wiele dramatów. Naszemu szpitalowi wojewódzkiemu grozi likwidacja 610 łóżek. Zagrożone są takie inwestycje infrastrukturalne, jak stacje uzdatniania wody, oczyszczalnie ścieków, sieci magistralne, co wiąże się bezpośrednio przecież z zagrożeniem i tak jakże nikłego programu mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#PosełStanisławSuchodolski">Dlatego też koniecznością jest sprecyzowanie w ciągu bieżącego roku czytelnych i obiektywnych kryteriów rozdziału środków budżetu państwa w układach wojewódzkich. Nie wiem, czy jest to telepatia, ale przygotowując się przed tygodniem do tego wystąpienia, zamierzałem z tej Wysokiej Trybuny ten sam wniosek, który zgłosił pan poseł Rzymełko, zgłosić. Zgadzam się więc z potrzebą jak gdyby takiej próby sprecyzowania czytelnych i jasnych kryteriów. Bo powiedzmy sobie wyraźnie: budżet wojewodów w tym roku powstał jako efekt składanki decyzji resortowych podjętych na szczeblu resortu, co do wielkości środków na inwestycje, bez konsultacji z województwami. Ani wojewodowie, ani sejmiki samorządowe nie mogą w tej sytuacji nawet rościć sobie prawa do jakiejkolwiek polityki regionalnej. Myślę, że stworzenie takich obiektywnych kryteriów, czy taka próba nie jest sprawą łatwą. Jest wiele czynników różnicujących, jak chociażby różny poziom rolnictwa, przemysłu, stan zagrożenia środowiska itd. Ale myślę, że wielkości wydatków na inwestycje, jakie są przewidziane dla województw w części 85 budżetu państwa są tylko efektem tej składanki resortowej.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#PosełStanisławSuchodolski">Aby nie być posądzonym o jakiś skrajny partykularyzm pozwolę sobie przytoczyć kilka porównawczych wielkości granicznych dla kilku województw, po prostu wydatków na inwestycje w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Jeżeli dwie najniższe wielkości to 91 tys. zł na mieszkańca w województwie kaliskim i województwie przemyskim, a najwyższe ma województwo stołeczne warszawskie — 544 tys. zł na mieszkańca, czy wałbrzyskie — 488 tys. zł, to jeszcze można te skrajności w jakikolwiek sposób rozumieć. Ale jak można wytłumaczyć takie chociażby porównanie: województwo białostockie — mówię w zaokrągleniu — 124 tys. zł na mieszkańca, a województwo łomżyńskie — 479 tys. zł, czy lubelskie — 121 tys. zł a zamojskie — 307 tys. zł, czy województwo katowickie — 280 tys. zł — aby przyjść tutaj kolegom w sukurs.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#PosełStanisławSuchodolski">Proszę pozwolić mi na parę uwag odnoszących się do dokumentu pod tytułem: „Kierunki prywatyzacji”. Moim zdaniem ten przedstawiony dokument zasługuje na akceptację ze strony Wysokiej Izby. Oczywiście słusznie postulował pan poseł Kaczmarek, aby do tego dokumentu dołączyć pewne rachunki symulacyjne, czy studia wykonalności. Nawiasem mówiąc, tenże dokument przewiduje te studia wykonalności, ale prawdę powiedziawszy, panie i panowie posłowie, każdy projekt ustawy powinien zawierać rachunki symulacyjne skutków finansowych jakie w efekcie zostaną wywołane. Myślę, że takiego stopnia perfekcji jeszcze nie osiągnęliśmy.</u>
          <u xml:id="u-209.5" who="#PosełStanisławSuchodolski">Projekt, o którym mówimy, przewiduje wiele ścieżek prywatyzacji. Moim zdaniem położone w dokumencie akcenty na prywatyzację małych i średnich przedsiębiorstw są słuszne i mają szansę realizacji mimo szczupłych przecież zasobów pieniężnych ludności. Prywatyzacja małych przedsiębiorstw, biur projektów, małych zakładów i wydziałów jest możliwa przy zastosowaniu określonych technik. Przy czym chciałbym od razu tutaj powiedzieć, że ja nie tak pojmuję małą prywatyzację, jak to co się dzieje w tej chwili w prywatyzacji handlu. Jak dotychczas ta prywatyzacja polega:</u>
          <u xml:id="u-209.6" who="#PosełStanisławSuchodolski">— po pierwsze — na zmianie właściciela państwowego, spółdzielczego lub innego na właściciela prywatnego;</u>
          <u xml:id="u-209.7" who="#PosełStanisławSuchodolski">— po drugie — na absurdalnych niekiedy przetargach o wysokość czynszu.</u>
          <u xml:id="u-209.8" who="#PosełStanisławSuchodolski">Tenże użytkownik prywatny nie ma gwarantowanej umową pewności co do okresu używalności tego obiektu, co do wysokości czynszów, a wręcz ma pewność, że czynsz będzie zmieniony i na pewno będzie większy. Nie ma tej pewności, że będzie miał prawo pierwokupu. Myślę, że o prawdziwej prywatyzacji w handlu i w gastronomii będziemy mówić wówczas, kiedy osoby, które zdecydowały się na tego typu działalność, będą mogły nabyć te obiekty.</u>
          <u xml:id="u-209.9" who="#PosełStanisławSuchodolski">Kwestia następna, dotycząca problemów prywatyzacji. Chcę wrócić do wniosku naszego klubu, który miałem zaszczyt przedstawić jeszcze w lipcu ubiegłego roku, który dotyczył całego programu i palety działalności informacyjno-szkoleniowej, doradczej, jaka powinna być podjęta. To nie tylko kwestia wyższej uczelni, ale już szkół średnich i szkół podstawowych i tu zgadzamy się również z panem posłem Kaczmarkiem.</u>
          <u xml:id="u-209.10" who="#PosełStanisławSuchodolski">Chciałbym na koniec — być może już w ramach czasu dodatkowego — odnieść się do poruszonego wczoraj problemu finansowania budownictwa mieszkaniowego. Jest to problem szczególnie ważny, panie marszałku, więc proszę jeszcze dosłownie półtorej minuty.</u>
          <u xml:id="u-209.11" who="#PosełStanisławSuchodolski">Pan minister Glapiński wczoraj powołał się na pismo prezesa Powszechnej Kasy Oszczędności. Oczywiście nie będę tego tutaj prezentować, w każdym razie chcę powiedzieć, że mam kserokopię tego pisma. Wstrzymane są kredyty na nowe inwestycje, i jest możliwość udzielenia promesy. Warunkiem uzyskania jakiejś zapowiedzi kredytu jest złożenie dodatkowego zabezpieczenia w formie obciążenia hipoteki lub weksli gwarancyjnych podpisanych przez przyszłych lokatorów. Rzecz polega na tym, że oddziały banku PKO mimo zgłoszonych wniosków o takie kredyty nie znają procedury, nie umieją z tym postępować. W związku z tym z tej wysokiej trybuny raz jeszcze zwracam się do prezesa Krzaka o być może przeanalizowanie tego problemu, wydanie w tej mierze określonych zaleceń, tak aby odblokować kwestię kredytowania budownictwa mieszkaniowego i pozwolić na jego rozwój w duchu, o którym tak słusznie wczoraj mówił pan minister Glapiński.</u>
          <u xml:id="u-209.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Zdzisława Domańskiego z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Paweł Rogiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#PosełZdzisławDomański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem rolnikiem i posłem ziemi konińskiej. Tym bardziej mi przykro, że debatujemy nad tak ważnymi sprawami dla rolnictwa, a nie widzę nikogo z ministerstwa rolnictwa w ławach rządowych. Jak powiedziałem, jestem bezpośrednim świadkiem i współuczestnikiem tego wszystkiego, co dzieje się w ostatnich latach z polską wsią i rolnictwem. Chciałbym zatem najpierw podzielić się z Wysoką Izbą refleksjami i spostrzeżeniami na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#PosełZdzisławDomański">Moi wyborcy, głównie rolnicy gospodarujący na słabych glebach, upoważnili mnie przede wszystkim do tego, aby w ich imieniu powiedzieć wyraźnie, że arogancja i niekompetencja poprzedniego rządu wyrządziła polskiemu rolnictwu, a przez to całej gospodarce tyle zła, że trzeba będzie to skutecznie odrabiać przez następne 10 lat. Nie było zrozumienia dla rolnictwa i jego roli w rozwoju całej gospodarki również w okresie PRL. Co pewien czas przeżywało ono wstrząsy polityczne, podobnie jak cała gospodarka. Wszystko to jednak przeżyła polska wieś. W końcówce lat osiemdziesiątych ta właśnie wieś wraz z oddanymi jej szczerze działaczami wywalczyła w trudzie decyzje, które dawały jej nadzieję na stabilny i lepszy rozwój. Były to przede wszystkim takie decyzje, jak: ceny minimalne na podstawowe produkty rolne, zapewniające opłacalność dla przeciętnych rolników, utrzymanie tak zwanego parytetu dochodowego wieś — miasto, właściwy system podatkowy stymulujący rozwój gospodarstw, banki miały już zysk kredytowy, trwałość gospodarstw chłopskich gwarantowana konstytucyjnie i wreszcie początek urynkowienia rolnictwa i gospodarki żywnościowej przy dużym interwencjonizmie państwowym. Te decyzje miały istotny wpływ na dobre wyniki produkcyjne w 1989 roku, a zakupione wówczas i zgromadzone nadwyżki środków produkcji zaowocowały jeszcze dobrymi plonami w roku 1990. To są fakty, które trzeba sprawiedliwie ocenić. Również ocenić sprawiedliwie trzeba tych, którzy wówczas odpowiadali za rozwój rolnictwa. Nie mieli oni łatwego życia, ale byli rzeczywistymi fachowcami. Tych fachowców rząd odrzucił, wolał ludzi układnych, niezaangażowanych i łatwo podporządkowujących się działaniom wywołującym tak głęboką recesję w całej gospodarce i w całym rolnictwie. Nic więc dziwnego, że ten rząd musiał upaść. Niepokojące jest jednak to, że główny hamulec działań gospodarczych, w tym także w stosunku do wsi, pozostał bez zmian, a nawet się umocnił. Czas więc najwyższy, aby to wszystko zacząć zmieniać. Czas najwyższy, aby zamiast opasłych tomów strategii polityki rolnej przygotowywanych przez kosztownych ekspertów zagranicznych wypracować nasz rodzimy program ratunku i uzdrowienia polskiego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#PosełZdzisławDomański">Sytuacja na wsi jest również napięta jak w mieście. Cierpliwość rolników jest już na granicy wyczerpania. Sytuacja ekonomiczna jest bardzo zła, bo przecież w ciągu jednego roku ceny produktów rolnych pozostały daleko w tyle za cenami artykułów przemysłowych. Skąd więc wziąć środki na utrzymanie rodziny, a przede wszystkim na rozwój gospodarstwa? Skąd je wziąć w sytuacji, gdy popyt na rodzime produkty żywnościowe jest bardzo ograniczony dużym dopływem wysoko subwencjonowanych produktów importowanych z krajów bogatych, dbających o rolnictwo, ale przede wszystkim — coraz gorszą sytuacją materialną ludzi w mieście? Metody pana Sachsa były stosowane w wielu krajach trzeciego świata, gdzie dostawy artykułów żywnościowych z zewnątrz bardzo skutecznie zniszczyły rodzime rolnictwo i rodzimą produkcję. Czyżby miało to samo nastąpić w naszym kraju?</u>
          <u xml:id="u-211.3" who="#PosełZdzisławDomański">Wysoka Izbo! Przedłożony przez nowy rząd program działań w polityce rolnej w 1991 roku ma, jak rozumiem, skutecznie zahamować proces upadku polskiego rolnictwa i tworzyć stopniowe warunki ekonomiczne do jego przekształcenia i modernizacji. Czy cele te zostaną spełnione, pokaże życie. I nie mnie tu o nich prorokować. Chciałbym natomiast powiedzieć, że sam fakt, iż nowy minister rolnictwa i rząd w stosunkowo krótkim czasie przedstawiają taki program, zasługuje na pozytywną ocenę. Ważne i pozytywne jest również to, że jest tu bardzo mało tzw. ideologii, a całość sprowadza się raczej do wyszczególnienia konkretnych działań ekonomicznych, które mają odwrócić niekorzystny trend rozwoju polskiego rolnictwa. Słuszna moim zdaniem, jest również teza, że pomoc ekonomiczna, głównie w postaci dogodniejszych kredytów, ma być skierowana bezpośrednio dla rolnictwa, a nie dla instytucji pośredniczących. Główne drogi ratowania polskiego rolnictwa to, według programu, utrzymanie dotacji do postępu biologicznego i doradztwa, większe i dogodniejsze kredyty, ochrona rynku krajowego, prywatyzacja, inwestycje obsługujące wieś oraz stopniowy proces modernizacji gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-211.4" who="#PosełZdzisławDomański">Nasuwa się tu jednak kilka pytań. Jak to wszystko pomyślnie realizować przy podobnym jak w ubiegłym roku udziale środków finansowych na ten cel w budżecie państwa? Bowiem mimo wielu dyskusji i argumentów przy omawianiu budżetu, w ostatecznym rachunku niewiele więcej udało się uzyskać na rozwój rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Pozostaje więc wątpliwość, czy znowu nie poprzestaniemy na ładnych hasłach, czy to znowu nie jest próba zastąpienia istoty sprawy, tu — opłacalnej i stabilnej produkcji namiastką dogodniejszych kredytów, nie wiadomo przecież dokładnie, na jakich warunkach i komu udzielanych, hasłem prywatyzacji i modernizacji. Sytuacja w rolnictwie jest bardzo poważna i nie da się jej rozwiązać półśrodkami. Czy się to podoba czy nie, trzeba wrócić do większego interwencjonizmu państwowego, kształtowania wolnego rynku, do cen minimalnych na podstawowe produkty rolne i do liczenia oraz porównywania dochodów ludności rolniczej i nierolniczej. To musi obowiązywać przynajmniej na początku trudnej drogi do gospodarki rynkowej, nie tej XIX-wiecznej, ale aktualnie funkcjonującej w wielu rozwiniętych krajach świata.</u>
          <u xml:id="u-211.5" who="#PosełZdzisławDomański">Dzieląc się tymi wątpliwościami i wnioskami, mam nadzieję, że po fatalnym okresie nastąpią wreszcie dla polskiego rolnictwa lepsze czasy, że zrozumienie dla wsi i rolnictwa będzie rosło i przynosiło coraz lepsze rezultaty dla całego społeczeństwa. Czas już najwyższy, aby tak się stało.</u>
          <u xml:id="u-211.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę obecnie o zabranie głosu posła Pawła Rogińskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Sroczyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#PosełPawełRogiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpoczynając plenarną dyskusję nad budżetem państwa podczas pierwszego czytania wielu posłów wyrażało swój niepokój, iż nie ma do kogo kierować konkretnych wniosków i uwag. Jak pamiętamy, rząd pana Mazowieckiego po dymisji praktycznie nie istniał. Wypadki jednak potoczyły się szybko, został sformułowany nowy rząd i Izba go zatwierdziła. Chcę jednak z pewną przykrością przypomnieć, iż Komisja Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej po zapoznaniu się z proponowaną polityką ekonomiczną w zakresie rolnictwa, przepraszam tu za sportowe porównanie, pokazała filarowi polityki ekonomicznej żółtą kartkę.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#PosełPawełRogiński">Decyzją Wysokiej Izby dalszą debatę plenarną w pierwszym czytaniu przesunięto do komisji sejmowych. Tak się złożyło, że wówczas nie zabrali głosu posłowie rolnicy, w tym reprezentanci sektora państwowego. Zamierzaliśmy już wówczas przy pierwszym czytaniu projektu ostrzec parlament i rząd przed narastającymi zagrożeniami i katastrofalną sytuacją rolnictwa, w tym przedsiębiorstw państwowych. Nasze obawy potwierdziło życie. Przykro jest informować parlament, iż praktycznie 100% załóg PGR protestuje lub strajkuje, produkcja zamiera. Na szczęście jeszcze pracownicy związani uczuciowo ze swym zakładem karmią inwentarz, ale jak to długo potrwa?</u>
          <u xml:id="u-213.2" who="#PosełPawełRogiński">W trakcie debaty nad ustawą o podatkach od ponadnormatywnych wynagrodzeń zgłaszaliśmy powtórnie szereg krytycznych uwag i informacji. Nie mamy chyba jako posłowie żadnej satysfakcji, iż z powodu właśnie tej ustawy o popiwku, przyspieszyliśmy prawdopodobnie wyjście pracowników zakładów na ulicę. Do Warszawy, przed Belweder, Sejm i Urząd Rady Ministrów przybyło tysiące ludzi, w tym kilkadziesiąt grup autokarowych z przedsiębiorstw państwowych. Jakże ci ludzie byli zdeterminowani. I co ciekawe, mało było z ich strony żądań płacowych, żądano natomiast zdrowej, realnej ekonomii gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-213.3" who="#PosełPawełRogiński">Mamy jednak — jako posłowie rolnicy — pewną satysfakcję. W czasie dyskusji nad opodatkowaniem wynagrodzeń i przy przyjęciu ustawy Wysoka Izba wykazała duże zrozumienie dla problematyki rolnej. Ponad 100 posłów głosowało za zniesieniem popiwku w PGR. I mimo że ten wniosek przepadł, Wysoka Izba większością głosów dała upoważnienie ministrowi finansów i ministrowi rolnictwa do podniesienia bazy grudniowej do naliczania podatku od płac. Dowiedzieliśmy się jednak, że istnieje rozbieżność w interpretacji tego zapisu ustawy między resortem finansów i rolnictwa. Chciałbym jednak w imieniu pracowników rolnictwa za tę jaskółkę ustawodawczą w stosunku do przedsiębiorstw rolnych serdecznie podziękować. Dziękuję zwłaszcza tym paniom i panom posłom, którzy głosowali za przyjęciem uchwały sejmowej dotyczącej założeń polityki rolnej i poprawek do ustawy o opodatkowaniu ponadnormatywnych wynagrodzeń. Przypominam, iż uchwała zobowiązuje rząd do podjęcia inicjatywy ustawodawczej w sprawie przekształceń własnościowych w przedsiębiorstwach rolnych i spółdzielniach produkcyjnych oraz ustawy o państwowym gospodarstwie rolnym. Resort rolnictwa pod nowym kierownictwem w szybkim tempie przedłożył opracowanie: Polityka rolna w 1991 r. Program działania. Materiał jest znacznie lepszy od poprzedniego, z tym że obejmuje zbyt krótki okres — 1 rok. Program ten jednak samorzutnie nie zafunkcjonuje, jeśli nie będzie właściwych relacji z innymi działami gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-213.4" who="#PosełPawełRogiński">Wysoka Izbo! Gdyby rząd, najlepiej premier lub minister finansów, potwierdził co rolnictwo może otrzymać, a czego nie może, gdyby poinformował o popiwku, o możliwościach kredytowania rolnictwa, bardzo możliwe, iż nie mielibyśmy obecnej tragicznej sytuacji strajkowej. Ministerstwo Finansów nie tylko nie poinformowało o powyższym, ale nie daje odpowiedzi na pisemne wystąpienia szeregu związków i organizacji rolniczych. Tymczasem w duchu nowych zasad informacji rządu telewizja polska nadała wiadomość, iż tym resztkom komunizmu, jakim są państwowe przedsiębiorstwa rolne, zniesiono popiwek i to w całości, co wywołało rzekomo falę społecznych protestów. Gratuluję rządowi, gratuluję telewizji trafnej, nowoczesnej informacji.</u>
          <u xml:id="u-213.5" who="#PosełPawełRogiński">Wysoka Izbo! Ten, kto myśli, obojętnie na jakim jest aktualnie stołku, że pracownicy rolnictwa postrajkują, poprotestują, posiedzą, bo przecież w zimie nie ma i tak roboty, i na tym to się skończy — mocno się mylą. Spowoduje to dalszy spadek produkcji zwierzęcej, produkcji zbóż, rzepaku i innych nasion może spaść o 30% i więcej. Wykwalifikowana kadra opuszcza swoje stanowiska pracy, następuje rozprężenie i destabilizacja załóg pracowniczych, narastają konflikty, odbywają się nieprzemyślane reorganizacje przedsiębiorstw. Może o to chodzi? Jeśli tak, to właściwa to chyba droga. Niektórzy na tej bazie chcą zbić, sądzę, jakiś kapitał polityczny, na przykład poróżnić związki zawodowe czy rozliczyć kadrę kierowniczą. A przecież, Wysoka Izbo, według oceny pokontrolnej NIK produkcja w kontrolowanych jednostkach rolnych w trudnym 1990 roku wzrosła o ponad 10%. Czy jest w kraju taka druga branża, w której nastąpiłby wzrost, a nie spadek produkcji w tym okresie?</u>
          <u xml:id="u-213.6" who="#PosełPawełRogiński">Szanowni Posłowie! Na zakończenie chcę wyrazić głęboką nadzieję, iż nam, posłom X kadencji, tak długo jak tu będziemy, oraz naszym następcom nie zabraknie odwagi i energii do autentycznego wspierania rolnictwa. Polska znalazła się w takiej sytuacji ekonomiczno-gospodarczej, iż tylko lub przede wszystkim dzięki rolnictwu, szeroko pojętemu, może zebrać siły, by odbić się od dna, które jak na razie ciągle nam ucieka w otchłań. Możemy nasze stanowisko potwierdzić już w tej debacie głosując za poprawkami do projektu budżetu zgłoszonymi przez Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-213.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-214.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jana Sroczyńskiego z Poselskiego Klubu Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie posłanka Bożenna Urbańska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#PosełJanSroczyński">Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Na wstępie chciałbym stwierdzić, że żądanie jakie tutaj na tej sali padło, żądanie, żeby posłowie wskazywali jedynie komu zabrać, aby powiększyć inny dział budżetu, stanowi daleko idące uproszczenie. Rząd ma szersze spojrzenie na możliwości polityki finansowej, czego dowiodły zasadnie wystąpienia pana posła Bugaja i pana posła Gabrysia. Możemy, czy musimy przyjąć projekt budżetu, ale nie wolno nam milcząco go akceptować. Mamy obowiązek wskazywać na jego niedostatki, zwłaszcza te rażące.</u>
          <u xml:id="u-215.1" who="#PosełJanSroczyński">Wysoki Sejmie! Jestem pracownikiem akademii medycznej i na szkolnictwie wyższym administrowanym przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej będę się koncentrował. Skracam maksymalnie swe wystąpienie, proszę mi wybaczyć, projekt ustawy budżetowej na rok 1991 nie zapewnia akademiom utrzymania przez okres roku ich właściwej funkcji. Projekt ten określony został po korektach kwotą 1 bln 110 mld zł to jest 134% przewidywanego wykonania za rok ubiegły, podczas gdy przeciętny wzrost cen wydatków rzeczowych wg prognoz Ministerstwa Finansów wynosi w 1991 roku 144%. Tak znaczne uszczuplenie budżetu oznacza konieczność ograniczenia działalności uczelni medycznych, może nawet zamknięcia niektórych z nich. Dodać należy, że dokładna analiza potrzeb uczelni którą przeprowadziłem, daje kwotę 1 bln 555 mld zł. Na zakupy inwestycyjne uczelnie zgłaszają ponadto potrzeby w kwocie 280 mld zł, a w budżecie przewidziano 31 mld zł. A przecież cena aparatury waha się od kilkudziesięciu do kilkuset milionów złotych. Innym problemem dużej wagi dla budżetu jest zmniejszenie pensum dydaktycznego, zgodnie z nową ustawą o szkolnictwie wyższym. Powoduje ono wzrost wydatków wraz z pochodnymi ok. 30%. Brak pokrycia na nie. Środki inwestycyjne zabezpieczające tylko ok. 9% planu budzą również ogromne zaniepokojenie, gdyż nie zabezpieczają one przed dewastacją wstrzymanych inwestycji, które wymagają ok. 15% nakładów.</u>
          <u xml:id="u-215.2" who="#PosełJanSroczyński">Osobny dział budżetu stanowią środki przeznaczone na szpitale kliniczne, będące potężnym ale kosztownym zapleczem akademii medycznych. Według potrzeb akademii plan wydatków sięga 3 bln 253 mld zł. Tymczasem na ochronę zdrowia, z którego to działu te fundusze należy czerpać, przeznaczono 10 bln 425 mld zł, a więc tylko o 19% więcej niż w roku ubiegłym. Nawet przy obiecanym zwiększeniu środków o 2 bln zł ta kwota nie pokrywa wskaźnika przewidzianej inflacji, gdyż wynosi 140,9% a nie założone 144%. Niepokój pogłębia informacja o ponad 12% inflacji w styczniu br., co zapowiada dużo wyższy wzrost kosztów niż zakładano.</u>
          <u xml:id="u-215.3" who="#PosełJanSroczyński">Podobnie przedstawia się budżet instytutów naukowych Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Według analiz zapotrzebowań poszczególnych instytutów plan wydatków na rok 1991 z działu „Ochrona zdrowia” wynosi 1 bln 524 mld zł, a ministerstwo zdrowia oraz Komitet Badań Naukowych wspólnie przeznaczyły tylko 847 mld zł, więc o wiele za mało zważywszy potrzeby. Na przykład tylko Instytut Kardiologii, rozdzielający rozruszniki serca dla całego zresztą kraju, potrzebuje 682 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-215.4" who="#PosełJanSroczyński">Należy również zwrócić uwagę na szczególnie trudną sytuację finansową ochrony zdrowia w woj. katowickim. Nie będę mówił o szczegółach, bo moi przedmówcy mówili o dramatycznej wręcz sytuacji zdrowotnej, wynikającej z ekologicznych następstw zniszczenia tego regionu. Chcę powiedzieć, że nakłady przewidziane przez wojewodę na ochronę zdrowia zredukowano o 35% planu. Daje to kwotę 1 bln 288 mld zł. Nie wolno tutaj zapominać, że u mieszkańców Górnego Śląska poza złym stanem zdrowia stwierdza się uszkodzenie kodu genetycznego, wskazujące na dalsze nasilenie się przyrostu zachorowań na nowotwory. Znacznej części ludności grożą również następstwa zwiększenia wchłaniania ołowiu, szczególnie groźne u dzieci. Na tym obszarze klęski ekologicznej nie można tak drastycznie zmniejszać nakładów na ochronę zdrowia. Przeciwnie, należy podjąć drogie zresztą badania, które pozwolą chronić osoby wykazujące biologiczne cechy przewlekłych zatruć substancjami toksycznymi. Ponadto chcę zwrócić uwagę, że w województwie katowickim działają ponadregionalne instytuty medyczne kardiologii — jedyny instytut w Polsce wykonujący przeszczepy serca — i onkologii, o którego rozbudowę tak usilnie walczymy, które to instytuty prowadzą leczenie dla mieszkańców innych województw. Wymaga to dodatkowych środków, których brakuje, a które muszą znaleźć się dla ratowania ludzkiego życia.</u>
          <u xml:id="u-215.5" who="#PosełJanSroczyński">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Pragnę włączyć się do debaty konstruktywnie, nie konwencjonalnie. Przed tygodniem w imieniu grupy posłów zgłosiłem Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o dodatkowym podatku od sprzedaży papierosów, który przeznaczony byłby na leczenie zdrowotnych skutków nałogu palenia, to jest choroby wieńcowej i nowotworów oraz o odpłatności leczenia następstw upojenia alkoholowego. Wysoka Izba przychylnie przyjęła ten projekt. Jeżeli ta ustawa zostałaby szybko uchwalona, byłaby to suma ok. 5 bln zł, która w znacznym stopniu wyrównałaby niedobory budżetowe przeznaczone na ochronę zdrowia. Ponadto należałoby rozważyć odpłatność za wyżywienie leczonych w szpitalach — przecież te koszty nie wiążą się bezpośrednio z terapią, a każdy pacjent oszczędza na pobycie w szpitalu na koszt społeczny. Przy uwzględnieniu sanatoriów kwota ta sięgałaby biliona złotych. Natomiast ostrożniejszy byłbym w oszczędzaniu na lekach, a zdecydowanie przeciwny przekazywaniu ich na cele inne niż leczenie chorych.</u>
          <u xml:id="u-215.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-216.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Bożennę Urbańską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Jan Rajtar.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#PosełBożennaUrbańska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Ustawa budżetowa, a właściwie dyskusja nad nią, oczywiście zawsze budzi ogromne emocje. I wydaje mi się, że absolutnie najważniejsze nie są emocje między niskim parterem i wysokim parterem w tej Izbie. Ważniejsze emocje przeżywają przede wszystkim ci, którzy według tejże ustawy budżetowej będą musieli po prostu żyć albo kierować — nie wiem — miastem, województwem, gminą, szkołą, teatrem, biblioteką. I chociaż niepopularne jest widzenie resortowe budżetu, także przez parlament, to przecież warto kilka słów, myślę, poświęcić tematowi o którym dzisiaj jeszcze nikt nie mówił, to znaczy kulturze.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#PosełBożennaUrbańska">Proszę Państwa! Na kulturę w budżecie centralnym przeznaczonych jest niewiele ponad 3 bln zł. Ale ile naprawdę jest pieniędzy przeznaczonych na kulturę, to nie bardzo wiadomo, ponieważ samorządy mogą te pieniądze przeznaczyć na kulturę, albo nie. 1.200 mld zł które zostaną przeznaczone z budżetu centralnego na kulturę, mogą być równie dobrze przeznaczone na te potrzeby, które akurat w gminie są największe. Taką przecież Sejm decyzję podjął. Czyli, prawdę mówiąc, kultura byłaby w ten sposób podwójnie karana — nie otrzyma po prostu tych pieniędzy, chociaż faktycznie powinna je otrzymać, nie ma bowiem takiego paragrafu, który umownie moglibyśmy nazwać kulturą, a ponadto w przyszłym roku, jak wieść niesie, o tę właśnie kwotę dotacje centralne właśnie w zakresie kultury zostaną obniżone.</u>
          <u xml:id="u-217.2" who="#PosełBożennaUrbańska">Tak jak mówił w swoim exposé pan premier, nie możemy ograniczyć się tylko do mecenatu prywatnego. Wydaje mi się, że rząd nie może zrzucić z siebie odpowiedzialności i odwoływać się tylko do tegoż mecenatu. Z kilku przyczyn: po prostu jesteśmy zbyt biedni, a poza tym nie mamy jeszcze wśród bogatych obywateli tej rozbudzonej świadomości, by zaszczytem było stać się nowym Ossolińskim, czy nowym Raczyńskim.</u>
          <u xml:id="u-217.3" who="#PosełBożennaUrbańska">Są z pewnością potrzebne działania legislacyjne i podatkowe, by po prostu opłacało się inwestowanie w kulturę. Jak ważna jest kultura, proszę państwa, niech świadczy fakt, że przecież pierwsze zmiany w rządzie rozpoczął pan premier nie od innych zmian, nie został powołany którykolwiek z ministrów — najpierw został zmieniony skład władz naczelnych Radiokomitetu. To także świadczy o tym, iż kultura istotnie odgrywa rolę niezwykle ważną. I jeżeli zamkniemy biblioteki, jeżeli będzie zamknięty bezpłatny dostęp do książek, proszę państwa, to młodzież nasza nie dostanie się do szkół średnich, oczywiście także do szkół wyższych. Tylko kogo wtedy będziemy oskarżać o to, że nie nauczyli się języka polskiego? A przecież i dzisiaj takie oskarżenia padają z ust wielu znakomitych, nawet dostojnych polityków.</u>
          <u xml:id="u-217.4" who="#PosełBożennaUrbańska">Padają, proszę państwa, stowarzyszenia. Otrzymuję alarmujące listy od towarzystw regionalnych, tych, które kiedyś nie były przecież ani hołubione, ani rozpieszczane, które pieniądze nie przeznaczały na palmy i na dywany, ale właśnie na wydawnictwa regionalne, na szerzenie ogromnej miłości do tej najmniejszej ojczyzny, jaką jest region.</u>
          <u xml:id="u-217.5" who="#PosełBożennaUrbańska">Komisja Kultury i Środków Przekazu w swoim minimalizmie nie występowała już o wielkie kwoty, i tu prosiliśmy o 150 mld zł na szkolnictwo artystyczne pierwszego i drugiego stopnia. Kto z państwa uczestniczy w czwartkowych audycjach Filharmonii Warszawskiej i ma okazję spotkać się z młodzieżą, także młodzieżą niepełnosprawną, wie, iż radość bierze, że młodzież z takich dobrodziejstw kultury może korzystać. Ale przerażenie wywołuje fakt, o którym wczoraj mówił pan Terlecki — proszę nie mylić z szefem Radiokomitetu — który jest organizatorem tychże imprez dla młodzieży. Powiedział on, że chyba ten czas udostępniania koncertów w filharmonii także się kończy. Wczoraj akurat były tam dzieci niepełnosprawne.</u>
          <u xml:id="u-217.6" who="#PosełBożennaUrbańska">Myślę, że skoro mówił o tym także pan premier w swoim exposé, rząd będzie wykazywał jednakową troskę o wszystkich Polaków. A wydaje mi się, że właśnie kultura jest podstawową płaszczyzną zgody narodowej, gdzie w zadumie nad wielkością, pięknem i mądrością Kochanowskiego, mogą spotkać się poglądy — przepraszam za nazwiska, ale z całym szacunkiem dla adwersarzy o tym mówię — pani poseł Sierakowskiej i pana posła Niesiołowskiego.</u>
          <u xml:id="u-217.7" who="#PosełBożennaUrbańska">Wydaje mi się także, że kiedy Japonia rozpoczynała odbudowywanie się zniszczeń wojennych, wcale nie rozpoczynała od przemysłu samochodowego, ani precyzyjnego. Japonia, proszę państwa, warto o tym wiedzieć, weszła i zaistniała w świecie Kurosawą, tak jak myśmy zaistnieli w pewnym momencie Wajdą, Munkiem, Kawalerowiczem. Dzisiaj produkujemy 6 filmów rocznie i jeżeli rozlegają się w tej Izbie alarmujące głosy o tym, że coraz gorzej z produkcją telewizyjną, że zaśmiecają nas buble cudzoziemskie, a nie mamy produkcji własnej, to przecież tutaj należy szukać przyczyn.</u>
          <u xml:id="u-217.8" who="#PosełBożennaUrbańska">Z przykrością i ze smutkiem przyjęłam uwagi pana posła Kerna, który powiada, że każdy kto będzie zabierał głos powinien pokazać, komu zabrać żeby komuś dodać, a z drugiej strony pobrzmiewają tutaj — o czym mówił pan poseł Bugaj — takie zdania, iż właściwie mówiąc o budżecie mówimy przede wszystkim o prywatyzacji i ekspertach cudzoziemskich, cudzoziemcach. W takiej sytuacji właściwie dla kultury zostaje już chyba tylko mogiła.</u>
          <u xml:id="u-217.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-218.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Jana Rajtara z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie poseł Piotr Polmański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#PosełJanRajtar">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Inaczej niż w innych parlamentach i odmiennie niż w Sejmie przedwojennym cała nasza dyskusja zmierza do udowodnienia, że budżet jest za mały, zwłaszcza po stronie wydatków. Można sądzić, że takie właśnie nastawienie przeważa w naszym społeczeństwie. Prawie zupełnie abstrahujemy od tego, skąd się biorą dochody budżetowe i kogo obciążają. I choć żyjemy i działamy w gospodarce prawie rynkowej, nadal wyrażamy interesy nie podatników, ale grup społecznych i instytucji utrzymujących się ze wsparcia finansowego państwa. Wydatki publiczne są traktowane raczej jako źródło dochodów, niż jako wymuszana danina obywatelska.</u>
          <u xml:id="u-219.1" who="#PosełJanRajtar">Łączne przychody całego sektora publicznego, to jest budżetu państwa, budżetów gmin i funduszów celowych, mają wynieść około 416 bln zł, co w przeliczeniu na mieszkańca czyni prawie 11 mln zł, a w przeliczeniu na przeciętną rodzinę — 35 mln zł, to jest odpowiednik 23 pensji miesięcznych. W naszych warunkach ekonomicznych są to duże wielkości. W stosunku do zarobków obciążenia budżetowe są niewątpliwie większe niż w licznych krajach zachodnich, natomiast w ujęciu realnym są niestety wielokrotnie niższe niż w tych krajach, co odzwierciedla dzielącą nas od nich lukę technologiczną i lukę w efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-219.2" who="#PosełJanRajtar">Nasuwa się pytanie, kto ponosi koszty tak wysokich obciążeń budżetowych, a kto na tym korzysta? Powszechnie uważa się, że głównym dostarczycielem środków do budżetu są przedsiębiorstwa uspołecznione. Istotnie, na podstawie dostępnych danych łatwo można ustalić, że ich udział w ogólnych dochodach budżetowych wynosi około 90%. Można też wyliczyć, że w przedsiębiorstwach tych na jedną złotówkę wynagrodzeń przypada aż 2,5 złotego podatków i innych obciążeń. Słuszne więc mogłoby być utyskiwanie pracowników przedsiębiorstw uspołecznionych na nadmierny drenaż finansowy, zwłaszcza w warunkach bardzo niskiego opodatkowania sektora prywatnego. Jednak w ostatecznym rachunku obciążenia na rzecz budżetu są ponoszone przez nabywców dóbr i usług konsumpcyjnych oraz dóbr i usług inwestycyjnych, czyli przez konsumentów i inwestorów. Ponieważ udział świadczeń na rzecz sektora publicznego w dochodzie narodowym brutto ma wynieść blisko 45%, oznacza to, że w takim właśnie stopniu są obciążone świadczeniami publicznymi zrealizowane dochody ogółu konsumentów i inwestorów. Wynika stąd, że koszty finansowania budżetu ponosi każdy obywatel stosownie do skali i struktury zakupów. Jeśli uwzględnić podatki płacone bezpośrednio, nie trudno jest ulec przekonaniu, że żyjemy i działamy po to, by zasilać finansowo sektor publiczny. Oczywiście znaczna — a być może przeważająca — część wydatków budżetowych jest uzasadniona potrzebą wspierania niezbędnych funkcji państwa. Wszakże niemała część obciążeń na rzecz budżetu, co najmniej 1/3, ma charakter typowo redystrybucyjny czy też transferowy, a więc polega na zabieraniu środków jednym grupom społecznym czy jednostkom gospodarczym, a przydzielaniu innym.</u>
          <u xml:id="u-219.3" who="#PosełJanRajtar">Jest niewątpliwie konieczne, by obywatele naszego kraju w pełni uświadomili sobie, że wydatki budżetowe są ich świadczeniami na rzecz wspólnych potrzeb, a także by zaczęli aktywniej wpływać na stopień uszczuplania ich dochodów, czyli poziom obciążeń, i na kierunki wydatkowania środków budżetowych. Jest to warunek wzmożenia społecznej kontroli nad wydatkami budżetowymi i ich zasadnością. Jest to zarazem warunek racjonalizacji polityki budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-219.4" who="#PosełJanRajtar">Nie ulega wątpliwości, że obecny sposób konstruowania budżetu i kontroli jego wykonania nie jest zadowalający. Z różnych względów posłowie nie są w stanie ocenić celowości wydatków. Jedynym właściwie instrumentem, którym mogą się posłużyć, jest indeks zmian dochodów lub indeks zmian wydatków na poszczególne cele z roku na rok. Tylko powierzchownie bada się to, jak sprawne czy niesprawne są poszczególne instytucje i dziedziny zasilane środkami budżetowymi. Niegospodarność, rozrzutne wydatkowanie środków publicznych, czy niesprawność, są to fakty, o których dowiadujemy się zwykle z opóźnieniem ze środków przekazu, z informacji organów kontrolnych, czy ze skarg ludności. Istnienie takich zjawisk dowodzi ex post, że środki budżetowe zostały rozdzielone niewłaściwie. Często złu staramy się zaradzić przeznaczając dodatkowe środki na źle działające instytucje czy dziedziny. A jakie są tego efekty? Mimo że coraz więcej środków przeznaczamy na służby policyjne, to bezpieczeństwo publiczne się pogarsza. Wbrew temu, że podnosimy wydatki na administrację, to liczba skarg na jej działalność szybko rośnie. Jest oczywiste, że bez istotnych reform i ulepszeń funkcjonowanie tych i innych dziedzin nie polepszy się, pomimo wsparcia budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-219.5" who="#PosełJanRajtar">Wydatki budżetowe na ogół nie są oparte na rzetelnych analizach efektywnościowych czy właściwych programach działania. Jeśli nawet są jakieś rachunki czy programy, to zwykle nie odpowiadają one na podstawowe pytanie: co za co? Negatywnym przykładem może być rozpatrywany na tym posiedzeniu program polityki rolnej. Niewiele można dowiedzieć się z tego dokumentu, jakich efektów produkcyjnych, modernizacyjnych, dochodowych można oczekiwać w rolnictwie i jego otoczeniu, przeznaczając na nie skąpe środki budżetowe. Podobnie nie wiadomo, na jakie efekty można liczyć wydatkując środki na fundusz pracy, na inwestycje, na restrukturyzację, na przekształcenia własnościowe itd.</u>
          <u xml:id="u-219.6" who="#PosełJanRajtar">Tak więc istotna część napięć w budżecie ma swoje źródło w nieracjonalności wydatków, w niegospodarności i braku przedsięwzięć usprawniających instytucje i dziedziny zasilane środkami budżetowymi. Można też stwierdzić, że jeśli ostrym niedoborom środków budżetowych towarzyszy jednocześnie rozrzutne nimi dysponowanie, to jest to dowodem zawodności polityki budżetowej. Niemniej jednak trzeba zgodzić się z dominującym na tej sali przekonaniem, że silne napięcia budżetowe są pochodną niedowładu gospodarczego, braku wydatniejszego postępu w usprawnianiu i ożywianiu naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-219.7" who="#PosełJanRajtar">Osobiście uważam, że istnieją duże możliwości przełamania recesji i poprawy ogólnej sytuacji ekonomicznej. Wydaje się, że obecnie największym zagrożeniem dla pomyślnego przebiegu reformy gospodarczej i założonych procesów rozwojowych jest słaba pozycja polityczna rządu. Rząd nie ma poparcia politycznego nawet tych sił, które go wyłoniły. Co więcej, siły te przodują w jego krytyce i osłabianiu. Jak na ironię słyszy się zarazem, że ten Sejm nie może stanowić oparcia dla żadnego demokratycznego rządu, a jedynie dla rządu prokomunistycznego. Doprawdy trzeba mieć dużo złej woli lub niewiedzy, by wmawiać społeczeństwu, że rządy powołane przez ten Sejm i przezeń wspierane miały lub mają orientację prokomunistyczną. Gdyby żył dziś Maciej Rataj, mógłby powiedzieć: „Nieodpowiedzialność za słowa i czyny naszych polityków przybiera takie rozmiary, że prawie cały naród zaczyna się czuć nieodpowiedzialny za państwo i staje się obojętny na sprawy publiczne”. Tak mówił podczas debaty nad budżetem w styczniu 1929 r. Mówił też: „Musimy sobie uprzytomnić, że ciągłe zaostrzanie walki o władzę jest bezcelowe, bo w Polsce rządzić nie można ani przeciwko prawicy, ani przeciwko lewicy. Winni jesteśmy wobec kraju i w Sejmie, i w Senacie zapomnieć o tym, co nas dzieli, a pomyśleć o tym, co nas może jednoczyć”. Nic do tego dodać, nic od tego ująć.</u>
          <u xml:id="u-219.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Piotra Polmańskiego z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Kolejnym mówcą będzie poseł Norbert Lysek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#PosełPiotrPolmański">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Bez wątpienia można powiedzieć, że najważniejszą ustawą uchwalaną corocznie przez Sejm jest ustawa budżetowa. Odnosząc swoje wystąpienie do sprawy górnictwa węgla kamiennego chciałbym zacząć od kilku uwag natury ogólnej. Otóż projekt budżetu państwa został przygotowany jeszcze przez rząd premiera Mazowieckiego. Skład nowego gabinetu, jego program, a przede wszystkim konstrukcja budżetu już po przyjęciu przez Radę Ministrów autopoprawki wskazują jednoznacznie, że mamy do czynienia z kontynuacją polityki finansowej państwa prowadzonej przez poprzednią ekipę. Będzie to więc polityka antyinflacyjna, równowagi budżetowej, stabilizacji złotówki.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#PosełPiotrPolmański">Jakie miejsce w tej trudnej sytuacji gospodarczej państwa będzie zajmowało górnictwo? Jaka będzie polityka nowego rządu wobec tej podstawowej gałęzi przemysłu? Na te i inne pytanie górnicy oczekują dziś jasnych i konkretnych odpowiedzi. Dziś wśród załóg górniczych powszechne jest przekonanie, że rok 1990 nie może się powtórzyć, zwłaszcza w odniesieniu do systemu ekonomiczno-finansowego, którego po prostu w górnictwie nie było. Brak było również jasnego i przejrzystego systemu dotacji, opartego na wskaźnikach efektywności działania i jakości węgla. Jeżeli do tego dołożymy zamrożenie cen węgla w I kwartale 1990 r. przy jednoczesnym ciągłym wzroście kosztów wydobycia, to mamy pełny obraz sytuacji, która doprowadziła do bardzo złej kondycji finansowej całego górnictwa, do wielomiliardowego zadłużenia sięgającego pod koniec 1990 r. ponad 2,5 bln zł. Górnicy wiedzą, że wiele przedsiębiorstw w roku ubiegłym osiągnęło rentowność tylko dzięki niskim cenom energii i węgla, co oznacza ni mniej ni więcej, że to właśnie górnictwo było „hamulcem” inflacji.</u>
          <u xml:id="u-221.2" who="#PosełPiotrPolmański">Jeszcze w październiku 1989 r. zwracałem Wysokiej Izbie uwagę na konieczność wprowadzenia przez resort przemysłu systemu ekonomiczno-finansowego w górnictwie, w ramach którego funkcjonowałby jasny system dotacji do węgla. Stało się inaczej. Jestem w stanie przyjąć rozumowanie, że radykalny program stabilizacyjny i wymóg czasu z jednej strony, z drugiej zaś totalne zabagnienie przez dziesiątki lat i całkowite nieprzygotowanie górnictwa do mechanizmów gospodarki rynkowej, stworzyło sytuację, w której nie mogło być dobrych rozwiązań. Być może w zderzeniu z całością gospodarki nie było żadnego wyboru. Dziś jednak stoimy u progu nowego roku budżetowego, bogatsi o pewne doświadczenia, z których trzeba i musimy wyciągnąć wszyscy właściwe wnioski. Patrząc więc przez pryzmat tych doświadczeń nie uważam roku 1990 za całkowicie stracony, jak to podkreślają dziś ci, którzy zarządzając górnictwem w okresie, który chcielibyśmy jak najszybciej zapomnieć, doprowadzili do katastrofalnej jego sytuacji. Ci sami ludzie wykorzystując dziś nastroje niezadowolenia i frustrację wśród załóg górniczych, posługując się demagogią i populizmem, próbują na gruncie rujnowanej przez lata gospodarki zbijać polityczny kapitał. Apeluję z tego miejsca o pamięć.</u>
          <u xml:id="u-221.3" who="#PosełPiotrPolmański">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W projekcie ustawy budżetowej przewidziana dla górnictwa węgla kamiennego łączna kwota dotacji przedmiotowej i podmiotowej wynosi 8,2 bln zł. Według oceny Państwowej Agencji Węgla Kamiennego jest to kwota zbyt niska. Potrzeby kopalń węgla kamiennego realizowane w ramach dotacji przedmiotowej przyjęte zostały na rok 1991 w oparciu o założenie, że wzrost średniej ceny zbytu w 1991 r. w stosunku do grudnia 1990 r. będzie wynosił 53,5%, a w tym samym czasie wzrost kosztów sprzedanego węgla wyniesie jedynie 28,2%. Wydaje się, że są to założenia zbyt optymistyczne, a także bardzo napięte, gdyż każdorazowa zmiana tych relacji wywoła konieczność odpowiedniego wzrostu dotacji z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-221.4" who="#PosełPiotrPolmański">Rząd zakłada, że obniżka przeciętnych kosztów wydobycia powinna w sumie zbliżyć poziom cen zbytu do kosztów wydobycia, a niektóre kopalnie powinny osiągnąć dodatni wynik finansowy, bez potrzeby korzystania z dotacji przedmiotowych. Uważam, że będzie to ogromnie trudne, jeżeli nie wprowadzi się w 1991 roku pełnej swobody w kształtowaniu poziomu cen zbytu węgla. Ponadto, i trzeba to wyraźnie powiedzieć, że jest to drugi z kolei rok, gdy poziom zysku ze względu na ustalony niski poziom dotacji ogranicza się jedynie do wysokości dywidendy i podatku dochodowego. To musi budzić uzasadnione obawy, pamiętając, jak pod koniec roku górnicy mocno akcentowali niezawinioną przez nich utratę prawa do nagrody z zysku.</u>
          <u xml:id="u-221.5" who="#PosełPiotrPolmański">Zarówno Państwowa Agencja Węgla Kamiennego jak i Krajowa Komisja Górnictwa utrzymują, że faktyczne potrzeby górnictwa są jednak dużo większe. Ponadto w potrzebach tych nie uwzględniono opłat eksploatacyjnych, które Sejm uchwalił nowelizując Prawo Górnicze, a których wprowadzenie ustawa przewiduje od połowy bieżącego roku. Trzeba pamiętać, że w dalszym ciągu funkcjonuje system dotacji, który nie promuje efektywności gospodarowania. Więcej dotacji bowiem dostają dziś kopalnie pogrążone ekonomicznie. Nie należy też pokładać wszystkich nadziei na poprawę kondycji finansowej kopalń w przekształceniach własnościowych. Owszem, należy bardzo szybko dokonać zmian strukturalno-własnościowych i rozstrzygnąć o docelowym modelu organizacyjno-ekonomicznym górnictwa węgla kamiennego. Jest to bowiem bardzo ważna sprawa i załogi górnicze oczekują, iż rząd z należną powagą podejdzie do tych rozwiązań i że poprzedzi ich wprowadzenie rzetelną analizą oraz konsultacją społeczną. Nie bez znaczenia będzie również upływający czas.</u>
          <u xml:id="u-221.6" who="#PosełPiotrPolmański">Na koniec chciałbym odnieść się do tak bardzo bulwersujących opinię publiczną problemów związanych z bezpieczeństwem pracy w kopalniach. Rok ubiegły, w którym wydarzyło się kilka katastrof górniczych, należy zaliczyć do najbardziej tragicznych. Przyczyn tego stanu rzeczy jest wiele. Należy do nich również brak w kopalniach odpowiednich środków na zapewnienie bezpieczeństwa pracy. Jako krok we właściwym kierunku oceniam rozpoczęty proces reorganizacji urzędów górniczych zapoczątkowany decyzją Rady Ministrów z grudnia ubiegłego roku. O konieczności tej reorganizacji nie będę się rozgadywał — sprawa jest oczywista. Niezbędne jest jednak przeznaczenie odpowiednich środków na poprawę bezpieczeństwa w zakładach górniczych. Konieczne wydaje się przeznaczenie większych środków na prace badawcze nad nowymi systemami zabezpieczeń, nowoczesnymi maszynami i urządzeniami, których konstrukcja musi uwzględniać wymogi bezpieczeństwa w warunkach postępujących zagrożeń. Wszelkie oszczędności mające bezpośredni wpływ na poziom bezpieczeństwa są niedopuszczalne. Dlatego też jakakolwiek racjonalizacja gospodarki finansowej kopalni uwzględniać musi konieczność poprawy stanu bezpieczeństwa. Kopalniom trzeba zapewnić środki niezbędne na utrzymanie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska. Tu nie może być rozwiązań połowicznych, tu nie może być kompromisu.</u>
          <u xml:id="u-221.7" who="#PosełPiotrPolmański">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Sytuacja społeczno-gospodarcza, a przede wszystkim finansowa w górnictwie jest bardzo trudna. Złożoność problemów, ostro zarysowana w ostatnich kilku miesiącach, i niejasna perspektywa wyjścia z tej trudnej sytuacji powodują, że niepewność załóg górniczych wzrasta. Rozumiejąc trudną sytuację finansową państwa apeluję jednak z tego miejsca do pana premiera i jego rządu o dołożenie wszelkich starań, aby górnictwo węgla kamiennego nie musiało rozstrzygać swych spraw w akcjach protestacyjnych i demonstracjach. Proszę potraktować to jako element w mechanizmie wczesnego ostrzegania.</u>
          <u xml:id="u-221.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie głos zabierze poseł Norbert Łysek z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie poseł Franciszek Stefaniuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#PosełNorbertLysek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przygotowując się do dzisiejszej debaty spróbowałem popatrzeć na całość problemu z punktu widzenia „makro” i wynik jest następujący (przepraszam za wyliczankę, może ona jednak przekona ministra finansów):</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#PosełNorbertLysek">Po pierwsze — jeśli z wydatków budżetu państwa odjąć 7,5 bln zł przeznaczonych na subwencje ogólne dla gmin, to wydatki tego budżetu wyniosą 286 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#PosełNorbertLysek">Po drugie — jeśli do subwencji ogólnej, która według wyliczeń przedłożonych przez ministra finansów stanowi średnio w kraju 13,3%, dodać brakujące 86,7%, to otrzymujemy łącznie szacunek budżetów gmin w wysokości około 56,2 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-223.3" who="#PosełNorbertLysek">I po trzecie — jeśli dodamy oba te budżety, to suma wynosząca 339 bln zł posiada następującą strukturę: gminy — 16,5%, wojewoda albo województwa — 14,3%, „Warszawa” — 69,2%. Muszę stwierdzić, iż struktura ta jest trochę szokująca i nie chciałbym jej bronić na spotkaniu z wyborcami na przykład w Psinie Dolnej.</u>
          <u xml:id="u-223.4" who="#PosełNorbertLysek">Przytoczyłem tu rozumowanie uwzględniając zasady kalkulacji przyjęte przez ministra finansów i muszę niestety stwierdzić, iż w gminach, gdzie spróbowałem zapoznać się z tematem, nie znalazły one niestety potwierdzenia. Dla przykładu — gmina Leśnica, województwo opolskie. Według ministra finansów jej dochody kalkulacyjne własne wynoszą 4,3 mld zł, a szacunek zrobiony przez radę, w oparciu o faktyczne rozeznanie realiów gospodarczych i kontakty z urzędem skarbowym, wynosi tylko 2,4 mld zł. Różnica w wysokości 1,8 mld zł stanowi w stosunku do kalkulacji ministra finansów aż 42,2%. Analogiczny wskaźnik charakteryzujący przeszacowanie źródeł dochodów w innych gminach w województwie opolskim kształtuje się w granicach 34–31%. Uważam, iż z taką rozbieżnością w kalkulacji dochodów nie można pozostawić ani tych, ani innych gmin w kraju, bo będzie to powodem zaniżenia wydatków tych budżetów poniżej wszelkiego dopuszczalnego poziomu. Sprawa ta obecnie zawisła w powietrzu. Z niektórych gmin są wysyłane petycje z lepszą lub gorszą argumentacją, a z innych jeżdżą nawet do Warszawy lepiej lub gorzej przygotowane delegacje. Obawiam się, iż nie zawsze są to właśnie gminy faktycznie wymagające najpilniejszej pomocy.</u>
          <u xml:id="u-223.5" who="#PosełNorbertLysek">Wnioskuję zatem, aby problemu ewentualnej korekty subwencji ogólnych dla gmin nie pozostawiać na żywioł, w którym zwyciężą jednostki o wyższej sile przebicia, ale — kontynuując wprowadzone zasady parametryczne — zobowiązać resort finansów do sprawdzenia swoich kalkulacji w oparciu o dane o faktycznych dochodach ujęte w uchwalonych budżetach gmin i w oparciu o te przeliczenia dokonać niezbędnych korekt w ciężar rezerw określonych ustawą budżetową.</u>
          <u xml:id="u-223.6" who="#PosełNorbertLysek">Drugi element gospodarki w terenie oparty jest o budżet wojewodów. W oparciu o dane budżetu województwa opolskiego muszę niestety stwierdzić, że szacunek wydatków na tym szczeblu jest głęboko zaniżony.</u>
          <u xml:id="u-223.7" who="#PosełNorbertLysek">Po pierwsze — w wydatkach bieżących aktualna wysokość budżetu oznacza wzrost do wykonania za 1990 rok sprowadzonego do porównywalności o 26,4%, co nawet w połowie nie pokrywa przewidywanej skali inflacji.</u>
          <u xml:id="u-223.8" who="#PosełNorbertLysek">Po drugie — w wydatkach inwestycyjnych w wielkościach bezwzględnych następuje spadek do poziomu 97,6% wykonania za 1990 rok, co wobec przewidywanego wzrostu cen oznacza w praktyce faktyczne zmniejszenie inwestowania więcej niż o połowę.</u>
          <u xml:id="u-223.9" who="#PosełNorbertLysek">Wojewoda opolski odwołał się od otrzymanych w grudniu ubiegłego roku propozycji zawartych w projekcie ustawy budżetowej na łączną kwotę 542 mld zł. Odwołanie to jest nadal aktualne, gdyż obecna autopoprawka rządu, poprawiając nieco relacje w ochronie zdrowia, pogarsza sytuację inwestycyjną. Mówił o tym poseł Stanisław Suchodolski, również z województwa opolskiego. Nie będę tu oczywiście przytaczał argumentacji zawartej w odwołaniu, choć jest ona dla mnie wysoce przekonująca, bo przecież nie o ten jeden konkretny budżet tu chodzi. Jeśli jednak wynik analiz i rachunków jest podobny w innych województwach, to mam poważne obawy iż przyjmując ustawę budżetową w obecnej postaci postawimy budżety wojewodów w sytuacji skrajnie trudnej, co uniemożliwi im wypełnianie funkcji określonej ustawą kompetencyjną. W Opolu — że dam tylko jeden przykład — środki przewidziane w dziale „Rolnictwo” zmuszają do podjęcia działań zmierzających do likwidacji w okresie I półrocza wszystkich wojewódzkich jednostek służby rolnej, takich jak Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego itd. Czy aby o taką politykę rolną i preferencje dla rolnictwa rzeczywiście nam chodzi?</u>
          <u xml:id="u-223.10" who="#PosełNorbertLysek">W tej sytuacji — jeśli Wysoka Izba w ogóle zdecyduje się na uchwalenie budżetu — wnioskuję, aby wszelkie dotychczas nie rozdzielone środki i ewentualna rezerwa, która powstanie, myślę wskutek pozytywnej decyzji dotyczącej częściowego umorzenia długów zagranicznych, zostały w trakcie realizacji budżetu skierowane jeśli nie w całości, to w przeważającej części, na poprawę sytuacji gmin i województw, a nie zostały „pożarte” przez instytucje i urzędy centralne.</u>
          <u xml:id="u-223.11" who="#PosełNorbertLysek">Mówiąc o budżetach gmin kieruję pod adresem ministra finansów pytanie: jakie jest stanowisko reprezentacji gmin w sprawach dotyczących gmin w projekcie ustawy budżetowej? Pytanie jest związane z art. 18 ustawy o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w 1991 r., w powiązaniu z art. 12 ust. 2 i 6 oraz art. 14 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy. Oczekuję odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-223.12" who="#PosełNorbertLysek">Sejmowa Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów 6 lutego 1991 r. zamknęła dyskusję nad projektem budżetu w części dotyczącej Ministerstwa Finansów, to znaczy jego centrali, terenowych urzędów i izb skarbowych. Nie wyrażono sprzeciwu wobec zwiększenia zatrudnienia o 150 osób w centrali i 2100 osób w terenie. Dochody resortu finansów wynoszą około 281 bln zł i jest to około 97% wpływów budżetu państwa, wydatki zaś tego resortu wynoszą około 20,7 bln zł. Pytam przewodniczącego komisji pana dra Bugaja, czy stać nas na aż tak duże wydatki? A może trzeba pomyśleć o lepszej organizacji i wykorzystaniu ludzi już zatrudnionych w aparacie fiskalnym?</u>
          <u xml:id="u-223.13" who="#PosełNorbertLysek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam uwagę do wniosku Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w druku nr 756. Uważam, że pkt 4, gdzie zaleca się likwidację Agencji ds. Rozwoju Przemysłu, jest zbyt radykalny, bo zostawiając środki na restrukturyzację ktoś musi tymi środkami dysponować. Zamiast tworzyć jakieś nowe ciało, proponuję rozważenie jeszcze możliwości zmian organizacyjnych istniejącej już agencji, tak aby służyła ona dobrze restrukturyzacji przemysłu. Stawiam wniosek formalny, aby w pkt 4 po słowach: „Sejm zaleca” użyć sformułowania: „dokonanie zasadniczych zmian w funkcjonowaniu Agencji Rozwoju Przemysłu”.</u>
          <u xml:id="u-223.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Mając na uwadze to, co postanowiliśmy, żeby dzisiaj zakończyć dyskusję, chciałbym poinformować, że jeszcze nie jesteśmy na półmetku. Za chwilę zabierze głos 40 mówca, zgłoszonych jest jeszcze 67 mówców. Posłowie zgodzili się z sugestią, ażeby skrócić czas wystąpień. Do tej pory oczywiście nie przeszkadzałem, bo były wartościowe wystąpienia, ale zaczynają się powtórzenia i średnio biorąc na jednego mówcę wypadało 8 minut. Chciałbym uprzejmie prosić pozostałych posłów, aby respektując nasze uzgodnienia starali się możliwie ograniczyć czas swych wypowiedzi, bowiem zapowiada się, że dyskusja przeciągnie się do jutra, a przyjęliśmy postanowienie, żeby zakończyć ją dzisiaj.</u>
          <u xml:id="u-224.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo o zabranie głosu posła Franciszka Stefaniuka z Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie posłanka Anna Bańkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę się odnieść do przedłożonego przez rząd programu polityki rolnej. Chcę pochwalić rząd za to, że w tak krótkim czasie ten program został przedstawiony. Przedłożony program polityki rolnej zawiera treści pozytywne, z tym że, chcę powiedzieć, są one niezbyt wystarczające.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Otóż podstawowym źródłem finansowego zasilania gospodarki jest kredyt. Stopa procentowa na całym świecie jest czynnikiem napędzającym rozwój gospodarczy. Jeśli stopa podnoszona jest cały czas, to powoduje gwałtowny spadek rozwoju gospodarczego, czego właśnie w Polsce doświadczyliśmy. Sposobem złagodzenia recesji jest wprowadzenie preferencyjnych stóp oprocentowania. Lecz w odniesieniu do rolnictwa, jeśli nawet, jak to wynika z zapowiedzi w tym programie, kredyt preferencyjny ma być obniżony o połowę, to rzeczywiście jest duża preferencja, i chwała za nią. Ale nawet przy 30% stopie w zderzeniu z obecną sytuacją ekonomiczną rolników pytam: kogo będzie stać na korzystanie z tego kredytu? Nie wiem jak gdzie, ale w moim województwie bialsko-podlaskim gospodarstwa chłopskie są w stanie agonalnym. I to nie jest żadną demagogią, tylko musimy na tę sprawę spojrzeć realnie. Zresztą jak może być inaczej, kiedy ceny nawozów i środków przemysłowych w ciągu roku kilkakrotnie są podwyższane, a ceny płodów rolnych stoją w miejscu. Nożyce cenowe coraz bardziej rozwierają się na niekorzyść rolników, a w dodatku rynek płodów rolnych jest zdławiony.</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Ta sytuacja spowoduje gwałtowne ubożenie gospodarstw chłopskich, więc pytam, czy ktoś pomyślał, za co dziś rolnik ma kupić nawozy i środki chemiczne, skąd ma wziąć pieniądze na paliwo, w jaki sposób nabyć materiały budowlane — tę litanię można dalej wyliczać. Jeśli więc w krótkim czasie nie damy na te pytania pozytywnej odpowiedzi, to nasze rolnictwo legnie w gruzach. To już nie jest sprawa samych rolników, bo stagnacja w rolnictwie powoduje niewykupywanie środków przemysłowych i tworzy stagnację w przemyśle, a to jest już problem szerszy.</u>
          <u xml:id="u-225.3" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Dziś naszych rolników nie stać już nawet na kredyt 30%. Podnosząc zresztą problem kredytowania rolnictwa twierdzę, że konieczne jest wprowadzenie dla rolnictwa kredytowania szeroko pojętego, a nie częściowego. Tylko musimy pamiętać o jednym, że rolnik zanim zaciągnie kredyt musi wiedzieć, czy będzie miał go czym spłacić, a dziś jeżeli obiecuje się rolnikowi, powiedzmy, kredyt na nawozy, który ma być spłacony jesienią, to rolnik nie tylko nie wie jaka będzie cena zboża, ale nawet nie wie czy to zboże będzie mógł sprzedać.</u>
          <u xml:id="u-225.4" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Tu powiem wprost — musimy szukać innych rozwiązań. I jeżeli nie wprowadzimy przynajmniej na okres przejściowy cen gwarantowanych na podstawowe płody rolne, to nie łudźmy się, rolnictwo z miejsca nie ruszy. Samymi kredytami, i to kredytami w formie nie wystarczającej, problemu nie rozwiążemy. Rolnik jest jedynym producentem, który nie ma wpływu na kształtowanie cen własnej produkcji. I jeżeli w tym miejscu ktoś powie, że ceny gwarantowane mogą uderzyć w konsumenta, to chciałbym podać taki przykład — jeżeli cena kg żywca wieprzowego dzisiaj wynosi 11 tys. zł, a cena kg szynki już sięga 80 tys. zł, to pytam: dlaczego na tym etapie nie staje się w obronie konsumenta?</u>
          <u xml:id="u-225.5" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Rozumiem pewną obawę tych, którzy twierdzą, że jeżeli produkcja rolnicza stałaby się opłacalna, to rolnicy przyspieszą tempo w produkcji rolnej, której nie będzie gdzie sprzedać. Owszem, taka sytuacja już jest nawet teraz, tylko pytam, co się robi dla pozyskiwania rynków zbytu dla naszych producentów rolnych. Chcę powiedzieć, że pozyskiwanie rynków zbytu za granicą to nie tylko sprawa samych producentów, to również sprawa rządu i jeżeli na przykład Zachód nam dziś serwuje tanie masło, to sprzedajmy im tanie zboże. Według danych styczniowego „Obserwatora” za naszą zachodnią granicą nie ma tańszej pszenicy jak po 200 dolarów za tonę. My możemy sprzedać taniej. Zresztą pytam się — co dotychczas zrobiono dla zahamowania tego importu, który dławi naszą produkcję, nie tylko produkcję rolną, ale w ogóle produkcję przemysłową? Ten napływ z importu dławi naszą gospodarkę, a słyszymy, że bariery celne, cło zaporowe wprowadzi się od półrocza czy jutro. A ja pytam — dlaczego nie dziś? Dlaczego nie wczoraj?</u>
          <u xml:id="u-225.6" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Żebyśmy potem nie narzekali w ten sposób, jak narzekamy i lejemy krokodyle łzy po aferze alkoholowej. A przecież posłowie na tej sali i podczas obrad komisji ostrzegali, że nas zalewa alkohol z zagranicy. Teraz plączemy i bijemy się w piersi. Żeby tak samo nie było z obecnym importem produktów rolniczych. Rolników dziwi zresztą fakt, że władza jest tak aktywna wobec politycznych wydarzeń na Wschodzie, a tak anemicznie działa w celu pozyskiwania rynków zbytu, które tam rzeczywiście są. Sam rolnik-producent tego nie załatwi. Problem handlu ze Wschodem zresztą dotyczy bezpośrednio i mego województwa. Pozwolę sobie przypomnieć, że jest to ściana wschodnia. Kiedyś to była Polska B, dzisiaj jest to Polska C, jutro może być Polska D. Panie ministrze, chciałbym spytać — czyżby pan w tym programie zapomniał o precyzyjnym programie regionalizacji? Co się z nim stało? Stosowanie równych kryteriów w zapóźnionych w rozwoju województwach wschodnich może dać po prostu fatalny efekt. Chcę tylko przypomnieć, że w naszym województwie bialsko-podlaskim w tej chwili około 20% rolników jest w wieku powyżej 60 lat, a w przedziale wieku do 30 lat jest zaledwie 4,5% rolników. To mówi samo za siebie.</u>
          <u xml:id="u-225.7" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Wśród rolników wykształciło się nowe myślenie. Pytają, jak wyrejestrować gospodarstwa, zaniechać produkcji rolnej i przejść na zasiłek dla bezrobotnych. W programie rolnym lekko i świadomie zakłada się trzydziestoprocentowe bezrobocie na wsi i koncepcje zatrudnienia w nowopowstającej sferze przetwórczo-usługowej. Chcę powiedzieć, że taka koncepcja jest utrzymywana już od lat, a szczególnie w ostatnim roku i nie przynosi skutku. W ciągu roku cud nie nastąpił. Stanowisk pracy nie przybywa, a bezrobocie rośnie.</u>
          <u xml:id="u-225.8" who="#PosełFranciszekStefaniuk">Chłopi oceniają, że to co stało się w minionym roku w rolnictwie przez prowadzenie restrykcyjnej polityki rolnej, trzeba będzie odrabiać latami. Ale, na miłość boską, trzeba wreszcie zacząć odrabiać. To co proponuje się w programie nie rokuje nadziei na ruszenie z miejsca. Chyba że nam o co innego chodzi. Bo jeżeli zakładamy, że mamy rzeczywiście wszystko sprowadzać z zagranicy i nie zależy nam na własnej produkcji rolniczej, to powiedzmy to jasno rolnikom i nie spierajmy się tutaj z tej trybuny. Potwierdzi to najwyżej utrzymujące się w społeczeństwie przekonanie, że im więcej zachodnich ekspertów, tym więcej na rynku zachodnich towarów. I jeżeli to ma być ta Europa, do której tak spieszymy, to ja dziękuję. Nie spieszy mi się do takiej Europy.</u>
          <u xml:id="u-225.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi za wypowiedź.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo o zabranie głosu panią poseł Annę Bańkowską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#PosełAnnaBańkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! O tym, że środków w budżecie nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich celów, wie już chyba każdy z nas i każdy w Polsce. Udowodniła to również nasza debata. Jakoś musimy w tym okresie niedostatków budżetowych żyć. Ale uważam, że są takie dziedziny, które w tym przejściowym, trudnym okresie powinny być traktowane w taki sposób, aby podstawowe cele jakie na nich wobec społeczeństwa ciążą, mogły być realizowane i terminowo, i w wysokościach gwarantowanych ustawami.</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#PosełAnnaBańkowska">Przyjmując takie założenie chciałabym wyrazić przed Wysoką Izbą swoją dezaprobatę wobec wysokości środków przeznaczonych w budżecie na opiekę społeczną. Pierwotnie budżet zakładał na ten cel 21,6 bln zł. Autopoprawka rządu przewiduje zmniejszenie wydatków na cele opieki społecznej szeroko rozumianej, tzn. i opieki społecznej jako takiej, regulowanej ustawą o tym tytule, jak i również funduszu pracy, o 1 bln zł. Obecnie w sprawozdaniu komisji widnieje kwota 20 bln 770 mld zł. Oczywiście można tę cyfrę odnieść do całych wydatków budżetowych i powiedzieć, że stanowi to aż 7%. Można i tak. Ale, proszę państwa, jeśli przyjrzymy się dokładnie kierunkowi wydatkowania tych pieniędzy i strukturze oraz założeniom, które przyjęto przy określaniu ich poziomu, można dzisiaj, moim zdaniem, z bardzo dużą dozą prawdopodobieństwa powiedzieć, że tych środków jest za mało.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#PosełAnnaBańkowska">Uważa się, że działania rządu w ubiegłym roku, zmierzające do tworzenia nowych miejsc pracy, były niewystarczające. Ocenia się, i tak jest, że z zasiłków, z tych zapomóg, pożyczek dawanych bezrobotnym mógł powstać co najwyżej pawilon handlowy albo przyczepa kempingowa odkupiona od uspołecznionego zakładu pracy pozbywającego się majątku socjalnego. Tak po prostu było. I, moim zdaniem, budżet wskazuje na to, że niewiele zmieni się w bieżącym roku. Główne wydatki z funduszu pracy przeznaczone są bowiem na zasiłki dla bezrobotnych. I to, moim zdaniem, w nierealnym, bo zbyt niskim wymiarze. Dwie kwestie świadczą o realności względnie nierealności wydatków właśnie na zasiłki dla bezrobotnych. Otóż jeden wyznacznik jest to przeciętne wynagrodzenie, które przyjmuje się do wszelkiego rodzaju założeń, a drugi — to szacowana liczba bezrobotnych. Wydaje mi się, że i jedna i druga cyfra w tegorocznym budżecie jest mylna. Budżet w zakresie funduszu pracy oparto na przewidywanym przeciętnym wynagrodzeniu 1 mln 440 tys. zł. Wiemy, że jest to cyfra na dziś zupełnie zaniżona. A pragnę zwrócić uwagę, że właśnie przeciętne wynagrodzenie stanowi podstawę do ustalania wszelkiego rodzaju zasiłków i zapomóg. Stąd analizując te cyfry można powiedzieć, że stoją w sprzeczności — ilość osób, które mają być obdarowane w ramach funduszu pracy, właśnie z wysokością przyjętego zasiłku. To pierwsza kwestia.</u>
          <u xml:id="u-227.3" who="#PosełAnnaBańkowska">Druga kwestia to szacowana liczba bezrobotnych. Otóż zakłada się, że zasiłki dla bezrobotnych będzie pobierało 1 mln 200 tys. osób. Chciałabym tutaj podkreślić, że w dniu 31 grudnia zarejestrowanych było już 1 mln 125 tys. osób. Szacunki, że bezrobocie może sięgnąć 2 mln osób, uważam również za zbyt optymistyczne. Chciałabym podkreślić, że nic nie pomoże nam tutaj zapowiadana nowelizacja ustawy o zatrudnieniu, gdyż jak z uzasadnienia jej wynika, mimo uszczelnienia kierunków wydatkowania środków z funduszu pracy na zasiłki dla bezrobotnych, będzie to de facto operacja finansowo-bez wynikowa. Nie wdając się w szczegóły chcę powiedzieć, że brakuje mi w tym budżecie działań naprawdę na rzecz zmniejszenia bezrobocia. A wiadomo, że bez interwencjonizmu państwa jego wielkość będzie rosła w bieżącym roku, i to szybciej niż w roku poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-227.4" who="#PosełAnnaBańkowska">Chciałabym tutaj pozwolić sobie na przytoczenie pewnego dramatycznego przykładu. Otóż problem bezrobocia w większych aglomeracjach miejskich jest mniej odczuwany. Ale są takie miejscowości, w których właściwie wszystkie rodziny żyją tym problemem. Mam taki przykład z mojego okręgu wyborczego — miasto liczące ok. 5 tys. mieszkańców, nazywa się Pakość. I w nim główne zakłady — zakłady przemysłu lniarskiego, zatrudniające prawie 1000 osób — w tej chwili są na końcowym etapie likwidacji. Chcę powiedzieć, że za 2–3 miesiące wszystkie rodziny w tej miejscowości będą dotknięte problemem bezrobocia, jeśli nie wkroczymy z jakimiś środkami zapobiegawczymi. A są to w większości osoby, które mają staż ponad trzydziestoletni, a nie spełniają warunków wcześniejszych emerytur ani z ustawy emerytalnej, ani z ustawy o zatrudnieniu. Dlatego też nie mogę zaakceptować wysokości i struktury środków funduszu pracy. I tym bardziej też nie można poprzeć wniosku, który dzisiaj z tej trybuny został zgłoszony przez pana posła Smolarka.</u>
          <u xml:id="u-227.5" who="#PosełAnnaBańkowska">Proszę uprzejmie wybaczyć mi, że przekraczam limit czasu, ale chciałabym w imieniu Komisji Polityki Społecznej przedstawić państwu opinię, którą dzisiaj wobec tego wniosku sprecyzowaliśmy. Szczegółowy materiał na ten temat znajdziecie państwo w skrytkach. Ja chciałabym z upoważnienia komisji zaprezentować tylko niektóre jego fragmenty.</u>
          <u xml:id="u-227.6" who="#PosełAnnaBańkowska">Otóż Komisja Polityki Społecznej wyraża zdecydowany sprzeciw wobec wniosku posła Ryszarda Smolarka w części dotyczącej zmniejszenia wydatków z funduszu pracy. Uważamy, że skoro w 1991 roku ma być w większej niż dotychczas skali realizowany proces restrukturyzacji gospodarki, to wszelkie próby zmniejszenia i tak bardzo skromnych środków przeznaczonych na przekwalifikowania są nieodpowiedzialne i grożą ogromnymi konsekwencjami społecznymi. Przyjęcie tego wniosku ograniczyłoby możliwości adaptacji bezrobotnych do zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej i zdecydowanie pogorszyłoby i tak trudną sytuację tej grupy. Przedstawiamy tu szczegółowe wyliczenia i tym wszystkim, którzy ewentualnie chcieliby w ten sposób zyskać jakiekolwiek środki w budżecie chciałabym powiedzieć, że zabierając bilion złotych z funduszu pracy ponad 600 mld zł trzeba było by wydać równocześnie na zasiłki dla tych bezrobotnych którzy byliby poddani procesowi szkolenia.</u>
          <u xml:id="u-227.7" who="#PosełAnnaBańkowska">Brakuje nam w budżecie również środków na opiekę społeczną. Obecnie szacuje się niedobór prawie pół biliona złotych na pomoc adresowaną, a wiemy że odłożyliśmy rewaloryzację emerytur, wiemy, że zmieniają się stawki czynszowe, energia itd. W związku z tym zapotrzebowanie na te środki będzie rosło. Z powodu braku tych właśnie środków budżetowych grozi nam również likwidacja terenowych służb socjalnych, o czym nas ministerstwo pracy informowało. Dlatego też, aby nie doprowadzić do dramatów, moim zdaniem trzeba się liczyć z tym, że budżet w tych dziedzinach powinien być korygowany w miarę wzrastających potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-227.8" who="#PosełAnnaBańkowska">Wysoka Izbo! Aby funkcjonowało nasze życie gospodarcze niezbędne jest kontynuowanie szeregu inwestycji. Województwo bydgoskie nie będzie mogło sobie w tym roku na takie działania pozwolić. Mianowicie najpierw obiecano w budżecie 70 mld zł na działalność inwestycyjną, lecz w wyniku autopoprawki rządu zmieniono tę kwotę na 48,5 mld zł. Jest to równoznaczne z koniecznością wstrzymania wielu inwestycji komunalnych, w tym głównie mieszkaniowych, i dlatego też uważam tę korektę za działanie niesłuszne i wielce niesprawiedliwe. Daliśmy temu wyraz jako posłowie w piśmie adresowanym do pana premiera Bieleckiego, ufając, że stan ten ulegnie zmianie.</u>
          <u xml:id="u-227.9" who="#PosełAnnaBańkowska">Poruszyłam tutaj tylko dwa nurtujące mnie problemy. Troską napawa mnie oczywiście wiele innych, ale były tu już omawiane, więc nie będę ich rozwijać. Chciałabym, aby życie udowodniło, że się myliłam, że moje obawy były bezpodstawne. Uważam, że trzeba poddać budżet dogłębnej analizie okresowej przez ten Sejm, jak i następny. Mówię świadomie — następny, gdyż jestem przekonana, że swoje obowiązki parlamentarne przekażemy następnemu parlamentowi już w pierwszym półroczu tego roku i że wybory odbędą się po to, aby zmieniła się reprezentacja społeczna na tej sali, oraz aby nastawiono się nie tylko na przebudowywanie ustroju, bo w zasadzie myśmy to zrobili, ale również na to, że będą tworzone mechanizmy osłonowe dla poprawy sytuacji ludzi w obecnej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-227.10" who="#PosełAnnaBańkowska">Dlatego też opowiadając się za jak najszybszymi wyborami, właśnie w pierwszym półroczu, jestem absolutnie przeciwna argumentacji głoszonej przez pana posła Gila, który twierdzi, że wybory muszą się odbyć w maju tylko dlatego, że jest to ostatnia szansa żeby wygrała je „Solidarność”. Wysoka Izbo, stoję na stanowisku, że los społeczeństwa musi się tutaj liczyć. Wybory mają służyć wszystkim ludziom w Polsce, a nie stanowić loterię polityczną.</u>
          <u xml:id="u-227.11" who="#PosełAnnaBańkowska">Inaczej moim zdaniem szkoda na ten cel środków w tym skromnym budżecie.</u>
          <u xml:id="u-227.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Poseł Niesiołowski ad vocem?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#PosełStefanMyszkiewiczNiesiołowski">Ad vocem, tylko jedno zdanie. Chciałem panią posłankę prosić, żeby może jednak była uprzejma przypomnieć, kiedy i gdzie poseł Gil taką wypowiedź złożył, bo o ile pamiętam, nigdy tego rodzaju wypowiedź nie padła z ust przewodniczącego OKP.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Padła, w telewizji)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Ale pan poseł pytał panią poseł Annę Bańkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#PosełAnnaBańkowska">Muszę powiedzieć, że nie pamiętam dokładnie, ponieważ bardzo często są tego typu migawki informacyjne w telewizji. Ale wydaje mi się, że to było w niedzielę, w relacji z posiedzenia Komitetów Obywatelskich przy Lechu Wałęsie. I byłam zaskoczona, że w wypowiedzi pana posła Gila padł jedyny argument za wyborami majowymi, właśnie taki jak, mniej więcej oczywiście, przytoczyłam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zanim ogłoszę przerwę chciałbym poinformować, że po ogłoszeniu przerwy odbędzie się posiedzenie Konwentu Seniorów. Informuję też, że jeszcze jest 66 mówców na liście zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-232.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Uprzejmie proszę wszystkich tych, którzy jeszcze mają zabrać głos, o dokonanie przewartościowania spraw i problemów zgodnie z tym, co postanowiliśmy. Jeszcze jest taka możliwość, gdyby średnio biorąc wystąpienia były w granicach 5 minut, że skończymy prawie o północy. Ale to przed nami. Zwracam się z uprzejmą prośbą, abyśmy wszyscy dotrzymali danego sobie słowa.</u>
          <u xml:id="u-232.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Ogłaszam półgodzinną przerwę, do godziny 17.45.</u>
          <u xml:id="u-232.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min 10 do godz. 17 min 45)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Panie i Panowie Posłowie! Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zajmowanie miejsc na sali plenarnej.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kontynuujemy dyskusję nad sprawozdaniem komisji o projekcie ustawy budżetowej na rok 1991 i dokumentach z nim związanych oraz nad rządowymi założeniami polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-233.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę posłów zgłaszających poprawki do budżetu lub do projektów uchwał o przekazywanie ich treści na piśmie do sekretariatu posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-233.4" who="#komentarz">(Poseł Jacek Szymanderski: Pani marszałek, jedno pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-233.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#PosełJacekSzymanderski">Chciałbym zasygnalizować taką sprawę — bo ja na przykład zrezygnuję z mojego głosu mając możliwość przekazania na piśmie — czy moglibyśmy ustalić do kiedy i komu należy przekazać to na piśmie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Wydaje mi się, że do końca dnia dzisiejszego, do momentu zakończenia obrad Sejmu, dlatego że ja będę miała przyjemność z państwem tu przebywać tak długo, aż wyczerpiemy listę mówców. Czyli będzie to chyba jednak mimo wszystko dużo czasu i do tego czasu oczywiście można zgłosić swoją poprawkę do sekretariatu. Sądzę, że wszystko jest jasne, jeżeli chodzi o tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Gorąco proszę, żeby w miarę możliwości zmieścić się w tym czasie 5 minut, wówczas mamy szansę skończenia w granicach godziny 12.</u>
          <u xml:id="u-235.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Ludomira Goździkiewicza z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Wiesław Woda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wiele słów wypowiedziano w trakcie tej debaty na temat budżetu na 1991 r. Wiele gorzkich słów padło pod adresem autorów tego dokumentu. Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego rząd nie uzyskuje jednolitego wsparcia? Odpowiedzi można szukać jak sądzę w wynikach ekonomicznych roku ubiegłego — spadku produkcji, spadku siły nabywczej ludności, wzrostu bezrobocia, a więc pogarszających się warunków życia. I nawet uzyskanie innych, korzystnych wskaźników w realizacji planu stabilizacji gospodarki nie równoważy frustracji społeczeństwa. Pogłębiają ten stan wyniki gospodarcze stycznia bieżącego roku, w którym inflacja osiągnęła dwukrotną zakładaną wartość i nastąpił dalszy spadek produkcji.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">Jaki jest więc ten projekt budżetu, czy jest adekwatny do założeń gospodarczo-społecznych państwa? Wydaje się, że jest wiele niewiadomych. Przede wszystkim źródła zasilania budżetu są bardzo niepewne. Jeśli bowiem w roku 1990 wpływy z podatków: obrotowego, dochodowego, od płac i od wzrostu wynagrodzeń nie osiągnęły zakładanych wielkości, to jaką mamy pewność, że przewidziane w projekcie budżetu 1991 r. wpływy z tych pozycji są realne, choć stanowią one w założeniu podstawowe źródło jego zasilania. Jeśli te wpływy nie będą wykonane, to łamie się cała konstrukcja tego budżetu, również po stronie wydatków. Chciałbym również uwypuklić fakt, że w zasadzie w budżecie państwa znalazły się inne źródła zasilania gospodarki, jakim były fundusze celowe i wpływy ze sprzedaży narodowego majątku trwałego.</u>
          <u xml:id="u-236.2" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">Jeśli dla zrównoważenia tego budżetu zużywamy nadwyżkę roku ubiegłego w wysokości circa 2 bln 104 mld zł oraz środki przyjęte ze zlikwidowanych funduszy, to znaczy, że budżetu nie równoważy gospodarka, a zapis finansowy wyrażający chęć zrównoważenia gospodarki i osiągnięcia zakładanych wskaźników wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-236.3" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Ewentualny zły stan realizacji budżetu w 1991 r. stwarza zagrożenie dla takich dziedzin jak edukacja narodowa, zdrowie i opieka społeczna, kultura, a także obrona narodowa. Na temat pierwszych trzech grup wypowiedziano wiele uwag. Sądzę, że na podobne potraktowanie zasługuje sytuacja naszego wojska. Budżet zaproponowany przez rząd jest budżetem przetrwania i w dalszym ciągu pogarsza i tak niekorzystną już sytuację gospodarczo-społeczną wojska. W ciągu ostatnich 2–3 lat nakłady na siły zbrojne realnie zmalały o 27%. Polska, której położenie geopolityczne jest określone, jest krajem na tyle dużym, że rząd musi zdawać sobie sprawę z tego, w jaki sposób wojsko ma realizować jego doktrynę obrony wszystkich granic państwa i wszystkich obywateli. Niestety, warunki i wyposażenie sił zbrojnych daleko odbiegają od nowoczesności. Obserwujemy bardzo szybką dekapitalizację infrastruktury wojskowej. Warunki bytu i szkolenia żołnierzy służby zasadniczej stale się pogarszają. Brakuje środków na zakup sprzętu wojskowego i na jego modernizację. Dla przykładu sprzęt kupiony w Związku Radzieckim w roku bieżącym osiąga ceny światowe. Oznacza to wzrost kosztów zakupu nie o 40%, jak przewiduje minister finansów, a o 600%. Oznacza to, że w roku bieżącym ograniczony zostanie do minimum zakup tego sprzętu. Jeśli do tego dodamy, że blisko 12,5 tys. oficerów zawodowych oczekuje wraz z rodzinami na mieszkania służbowe, to należy stwierdzić, że sprawy sił zbrojnych wyszły poza koszary, poza słowa „służba” i „rozkaz”. Siły zbrojne, a ściślej stany osobowe sił zbrojnych, są integralną częścią narodu. W takich warunkach trudno się dziwić, że brakuje dzisiaj chętnych do kontraktowej i zawodowej służby wojskowej.</u>
          <u xml:id="u-236.4" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">Przychylam się do wniosku już tutaj zgłoszonego przez posła Jagiełłę, że problem sił zbrojnych w najbliższym czasie winien znaleźć swoje miejsce i w państwie, i w budżecie, i winien być jeszcze w tym roku poddany wnikliwej ocenie parlamentarnej.</u>
          <u xml:id="u-236.5" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Integralną częścią dzisiejszej debaty są sprawy rolne. Rolnictwo to przemysł narodowy w każdym suwerennym kraju. Zabezpieczenie wyżywienia narodu jest nadrzędnym nakazem dla rządu. Stąd pojęcie subwencji musi się stać zasadą wsparcia i funkcjonowania tej gałęzi gospodarki. Ale na nic się zda wydatkowanie pieniędzy, jeśli rząd nie wyegzekwuje efektów zakładanych w danym przedsięwzięciu. Takie zagrożenie występuje również w efektach sum wydatkowanych na postęp biologiczny, chociażby w produkcji zwierzęcej. Dla dobra tej idei potrzebna jest w trybie pilnym nowelizacja lub przyjęcie nowej ustawy o hodowli zwierząt. Potrzebna jest społeczna samodyscyplina hodowców i producentów, tak jak to jest w krajach o rozwiniętym rolnictwie. W innym razie stoi pod znakiem zapytania sens wydatkowania na ten cel z budżetu państwa blisko 200 mld zł wtedy, kiedy przy niewielkiej zmianie postawy samych producentów rolników może przynieść dodatkowe efekty w poprawie naszego pogłowia zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-236.6" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">Wysoka Izbo! Z konieczności odnoszę się do wybranych zagadnień z przedłożonych nam materiałów. Niemniej uważam, że:</u>
          <u xml:id="u-236.7" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">Po pierwsze, utrzymująca się recesja gospodarcza grozi wtórną inflacją. Zachodzi zatem pilna potrzeba uznania realiów gospodarczych, wywołania czynników proprodukcyjnych, propodażowych, ograniczenia wysoce restrykcyjnej polityki fiskalnej i kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-236.8" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">Druga sprawa — nie odkładanie w czasie lecz podjęcie w najbliższym czasie procesu ustawodawczego i jak najszybsze globalne uregulowanie polityki podatkowej.</u>
          <u xml:id="u-236.9" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">I trzecia — w roku przełomowym oddzielenie budżetów samorządowych od budżetu państwa i działanie w imieniu rządu w województwach budżetu wojewody. Należy jak najszybciej zrewidować ustawę kompetencyjną i określić rzeczywistą funkcją administracyjną i gospodarczą wojewody oraz zasady przyznawania subwencji gminom, uznając, że im bliżej podmiotu będą środki, tym lepsze będą efekty gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-236.10" who="#PosełLudomirGoździkiewicz">I jeszcze jedno, Wysoka Izbo! Przewijał się w dzisiejszej debacie problem szpitala onkologicznego w Gliwicach. Pragnę poinformować, że zespół międzykomisyjny powołany do spraw opiniowania wykazu inwestycji centralnych, w załączniku nr 4 projektu ustawy budżetowej zaopiniował ten temat w ten sposób, aby w pozycji 26 załącznika nr 3 projektu ustawy wnieść zapis: Centrum Onkologii w Warszawie — budowa Centrum i filii w Gliwicach, nie zmieniając środków, które są na ten cel przewidziane zarówno w budżecie centralnym jak i w budżecie Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Jest to mój wniosek formalny, aby umieścić to w załączniku nr 3.</u>
          <u xml:id="u-236.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Wiesław Woda zrezygnował z wystąpienia. Dziękujemy bardzo.</u>
          <u xml:id="u-237.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-237.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie zabierze głos pani poseł Elżbieta Seferowicz z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Edward Nowak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#PosełElżbietaSeferowicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Zdrowia wnoszę o zmianę zapisu art. 11, ust. 5. ustawy budżetowej. Obecnie zapis ten brzmi: „W razie zmniejszenia planowanych wydatków na dopłaty do leków dla uprawnionych, upoważnia się Radę Ministrów do zwiększenia wydatków na pomoc społeczną ze środków pochodzących z tego zmniejszenia”. Proponujemy słowa „na pomoc społeczną” zastąpić słowami: „na ochronę zdrowia oraz na pomoc społeczną, wyłącznie na zasiłki celowe na pokrycie kosztów leczenia, kosztów leków i środków opatrunkowych”.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#PosełElżbietaSeferowicz">Uzasadnienie: Środki na dopłaty do leków, to jest środki refundowane aptekom za leki wydane dla uprawnionych znajdują się w gestii resortu zdrowia. Resort zdrowia poza tym pokrywa i będzie pokrywał stale wzrastające koszty leków i środków opatrunkowych wydawanych bezpłatnie chorym w szpitalach. Aktualnie całe społeczeństwo jest informowane o konieczności zmiany zasad odpłatności za leki, co poprawić może nieco sytuację stale niedofinansowanej ochrony zdrowia. W pełni uzasadnione jest przekazanie środków uzyskanych z oszczędności wydatków na leki na cele ochrony zdrowia społeczeństwa, a nie na inne cele. Jest to oczywiste zwłaszcza w obecnej sytuacji, gdy stan zdrowia społeczeństwa jest tak zły, a ochrona zdrowia tak bardzo niedofinansowana, na pograniczu załamania. Komisja Zdrowia uznaje jednocześnie za uzasadnione przekazanie części tych środków dla pomocy społecznej, ale wyłącznie na zasiłki celowe, na pokrycie kosztów leczenia, to jest zwiększonych wydatków na leki i środki opatrunkowe dla najbiedniejszych. Proponowana zmiana zapisu w żadnym stopniu nie obciąża budżetu państwa. Nie przyjęcie tej zmiany natomiast pogłębiłoby poczucie niedoceniania problemu zdrowia społeczeństwa przez rząd. Komisja Zdrowia prosi Wysoką Izbę o poparcie przedstawionego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-238.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Edwarda Nowaka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jan Czaja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#PosełEdwardNowak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zanim przejdę do swojej właściwej wypowiedzi chcę jeszcze na chwilę odnieść się do wypowiedzi pana posła Serafina. Tym bardziej chcę to zrobić, gdyż obrady są transmitowane przez telewizję i sądzę, że tego typu wypowiedź, jaką słyszałem trzeba skomentować. Otóż pan poseł Serafin postawił taką bardzo populistyczną tezę, iż Zachód stawia Polsce, polskiemu rządowi dyktat. Chciałbym odpowiedzieć na to w ten sposób, że wiele lat temu Polska zaciągała liczne kredyty za granicą i nie wywiązała się z warunków umowy i nie spłaciła zaciągniętych kredytów. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#PosełEdwardNowak">Po drugie — kraje zachodnie i bankierzy zachodni odraczali spłaty tych kredytów i z tego również nie wywiązaliśmy się. Obecnie trwa walka o poważną redukcję polskiego zadłużenia. I ja myślę że ci, którzy chcą zredukować nasz dług, mają prawo stawiać warunki. Trzeba powiedzieć uczciwie, że warunki te są uzgadniane z polskim rządem, nie jest to zatem dyktat, tylko jest to świadoma gra ekonomiczna, dlatego że nie można rozpatrywać spraw zewnętrznych w oderwaniu od polityki wewnętrznej państwa, polityki gospodarczej. To tyle tytułem odpowiedzi panu Serafinowi. Przechodzę do właściwego tematu wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-240.2" who="#PosełEdwardNowak">Szanowni Państwo! Mówimy i przekonani jesteśmy o słuszności twierdzenia, iż wkraczamy w obszar gospodarki rynkowej, że rezygnujemy z rozdzielnictwa, dotowania, centralizowania. Mówimy bardzo wiele o prywatyzacji i komercjalizacji. Jednak twierdzę, że nawet pobieżny ogląd naszego budżetu przeczy takim stwierdzeniom. Twierdzę, że Polska w dalszym ciągu jest krajem socjalistycznym, krajem, w którym funkcje socjalne nie tylko nie są ograniczane, nie są racjonalizowane, lecz wręcz przeciwnie. Już ponad 30% dochodu narodowego przechodzi obecnie przez budżet. Uważam, że w sposób zasadniczy utrwala to zależność obywateli, zależność podmiotów gospodarczych od państwa. Nakłady na sferę socjalną wciąż są powiększane. Z obliczeń wynika, że Polak już co czwartą złotówkę otrzymuje jako świadczenie socjalne, nie zaś za swój wysiłek umysłowy, wysiłek fizyczny, nie za pracę. Najwięcej wydatków w budżecie nie przyznajemy wojsku, policji, nie przyznajemy także na ochronę zdrowia, na naukę, na kulturę. Przyznajemy dla Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej — aż 41,2 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-240.3" who="#PosełEdwardNowak">Szanowni Państwo! Gdyby utworzyć iloraz dochodów z tytułu świadczeń społecznych i porównać je z wynagrodzeniami, to w poprzednim roku wynosiło to 50,8%. W tym roku wyniesie 68,5%. Według mnie porównanie tych dwóch cyfr wyznacza stopień deprecjacji pracy w Polsce. Utwierdza on społeczeństwo w mniemaniu, że bez pracy można nieźle żyć, że państwo da, że się należy, i to staje się, jak sądzę, źródłem licznych patologii. Któż z nas nie zna trzydziestoletnich rencistów, którzy załatwili sobie trzecią lub drugą grupę inwalidzką? Kto nie zna tak zwanych wiecznych studentów?</u>
          <u xml:id="u-240.4" who="#PosełEdwardNowak">Kto nie wie o fikcyjnych zwolnieniach lekarskich? Tajemnicą poliszynela są zyski z aptek, bo budżet dopłaca do leków znaczne kwoty. Na którym z bazarów nie znajdziemy handlujących, którzy pobierają zasiłki dla bezrobotnych? Nakłady na opiekę społeczną, na sferę socjalną wciąż rosną, a obszar faktycznej biedy i ubóstwa ulega rozszerzeniu i wobec tego problemu jesteśmy zupełnie bezradni. Uważam, że źle kierujemy strumienie pieniędzy, złe są rozwiązania systemowe. Jeżeli mówimy o przyspieszeniu, to myślę, że ma to szczególną wartość jako racjonalizacja rozwiązań właśnie w tej sferze.</u>
          <u xml:id="u-240.5" who="#PosełEdwardNowak">Wysoki Sejmie! Problem bezrobocia to arcywrażliwa materia. Mówimy, że jest w Polsce 1.200 tys. bezrobotnych, ale w Krakowie nie mogliśmy znaleźć 200 palaczy do kotłowni na zimę. Pracy mamy aż nadto, brudne są ulice, krzywe chodniki, dziurawe jezdnie, zniszczone lasy i nie ma kto tego robić, a w Polsce jest 1.200 tys. bezrobotnych. Jednym z istotnych powodów takiej sytuacji jest również kreowany dzisiaj budżet. Chciałbym pokrótce zająć się funduszem pracy i uzmysłowić nam wszystkim pewne relacje.</u>
          <u xml:id="u-240.6" who="#PosełEdwardNowak">Otóż w 1991 roku dochody funduszu pracy przewidziane są w kwocie 18,4 bln zł, z czego ponad 14 bln zł pochodzi z dotacji państwa. Oznacza to około pięciokrotny wzrost dotacji. Wydatki tego funduszu mają wynieść 19,4 bln zł, w tym 12,8 bln zł to tylko zasiłki. Dopiero reszta przeznaczona jest na aktywne formy działania, na rynek pracy. Zasiłki stanowią więc 66% wydatków funduszu, natomiast udział dotacji w wydatkach wynosi aż 73%. I zastanawiam się, czy nas po prostu na to stać.</u>
          <u xml:id="u-240.7" who="#PosełEdwardNowak">Średni zasiłek — według materiałów rządowych — ma wynieść 670 tys. zł miesięcznie, co ma stanowić 43,5% przewidywanej płacy w Polsce w bieżącym roku. Natomiast gdy ja robiłem sobie obliczenia, to przez proste podzielenie wyszła mi właściwie kwota 900 tys. zł, a to już jest 58% przeciętnego wynagrodzenia wraz z nagrodą z zysku. Zakładając prawdziwe szacunki liczby bezrobotnych w bieżącym roku, na 1 bezrobotnego przypadnie około 1 mln zł. Proponuję zatem, proszę państwa, zmniejszenie kwoty dotacji na fundusz pracy w pozycji zasiłki dla bezrobotnych z kwoty proponowanej do kwoty 9 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-240.8" who="#PosełEdwardNowak">Warto porównać te wielkości wydatków zasiłków z innymi cyframi w budżecie. Dokonałem takiego porównania i bardzo się zdziwiłem otrzymując następujące wyniki. Okazało się, na przykład, że suma wszystkich podatków i opłat od gospodarki nieuspołecznionej nie wystarczy nawet na same zasiłki dla bezrobotnych. Gdybyśmy zatem zrezygnowali z podatków z sektora prywatnego w zamian za zatrudnienie bezrobotnych, to nikt by nie stracił, a wykonano by jakąś pracę.</u>
          <u xml:id="u-240.9" who="#PosełEdwardNowak">Budżet mojego miasta, Krakowa, oraz woj. krakowskiego, które liczy 1 mln 350 tys. mieszkańców, a więc jest to ilość porównywalna, to, proszę państwa, tylko 20% nakładów na fundusz bezrobotnych. Być może należałoby przekazać kwoty z tego funduszu do dyspozycji wojewodów, aby oni według własnych, lokalnych warunków gospodarowali tymi pieniędzmi. Ich budżety, budżety wojewódzkie, zwiększyłyby się wtedy o 40%. A gdyby przekazać te pieniądze gminom, to budżety gmin zwiększyłyby się aż o 53%. Postuluję rozważenie likwidacji tego funduszu, decentralizację środków i oddanie wpływów z tego tytułu władzom lokalnym, które będąc tam w znanym sobie otoczeniu łatwiej i racjonalniej będą prowadzić gospodarkę, w tym aktywne działania na rynku pracy.</u>
          <u xml:id="u-240.10" who="#PosełEdwardNowak">Postuluję także usamodzielnienie Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i proponuję konkretną zmianę w zapisie ustawy budżetowej. Można się zgodzić na dotacje z budżetu dla grup zwalnianych z opłacania składek wskutek naszych działań legislacyjnych, ale to dotyczy kwoty 11,2 bln zł. Natomiast jak sądzę, nie powinniśmy wyrażać zgody na dodatkową dotację 2,1 bin zł wyrównujących deficyt budżetu FUS. W bieżącym roku i to jak najszybciej, takie jest moje zdanie, trzeba usamodzielnić FUS, a także rozpocząć systemowe działania na rzecz rozstrzygnięć Funduszu Ubezpieczenia Społecznego Rolników.</u>
          <u xml:id="u-240.11" who="#PosełEdwardNowak">Szanowni Państwo! Być może, że teraz niemożliwe jest tak głębokie odchodzenie budżetu, ograniczenie jego obszaru socjalnego. Lecz jeśli chcemy wyjść z głębokiego kryzysu, to wyjść możemy jedynie rzetelną pracą, wysiłkiem, również ograniczeniami, nie zaś stałym rozszerzaniem opiekuńczości, która ludzi czyni, w moim najgłębszym przekonaniu, powolnymi i bezwolnymi. Zwiększanie kwot dotacji i pomocy nic nie da. Potrzeba odchudzenia budżetu, potrzeba zmian systemowych.</u>
          <u xml:id="u-240.12" who="#PosełEdwardNowak">Wczoraj, proszę państwa, oglądałem pana premiera Bieleckiego w telewizji i gdy słuchałem tego co mówi, a robiło to wrażenie, pomyślałem, że to czego nam może najbardziej w tej chwili trzeba, to przedstawienia przez pana premiera, i to wkrótce, a wierzę, że rząd jest do tego przygotowany, planu konkretów na ten rok. Musi bowiem zaistnieć sytuacja przejrzystości relacji społeczeństwo-rząd w tym właśnie roku, właśnie teraz, właśnie w tym okresie. Wydaje się, że jasne stwierdzenie, na co nas stać w tym roku, jasne przedstawienie tego społeczeństwu, wytworzyłoby bardzo zdrową sytuację akceptacji społecznej dla działań rządu i parlamentu.</u>
          <u xml:id="u-240.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie, pan poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#PosełRyszardSmolarek">Ryszard Smolarek. Idąc tokiem myślowym posła Nowaka, chciałbym odnieść się do wypowiedzi posłanki pani Anny Bańkowskiej, która wygłosiła tezę na temat niesłuszności zgłoszonego przeze mnie wczoraj wniosku o likwidacji funduszu na przekwalifikowanie bezrobotnych. Mam 3 konkretne pytania i chciałbym, żeby po prostu Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, jak i również komisja, która przedłożyła nam opinię, przygotowały odpowiedzi, żebyśmy jutro mogli podjąć merytoryczną decyzję. Tutaj jest podane, że ten fundusz jest niezbędny i potrzebny. Chciałbym uzyskać potwierdzenie Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej tych cyfr, czy to jest uzgodnione i czy ministerstwo to podtrzymuje. Chciałbym również usłyszeć, ile realnie w ubiegłym roku było zapotrzebowań z zakładów pracy na zatrudnienie nowo przekwalifikowanych bezrobotnych i jakie są na ten rok szacunkowe wielkości zapotrzebowań na zatrudnienie ze strony zakładów. I jeżeli nawet są, to nasza sugestia jest taka, żeby zakłady pracy, o ile wyrażają chęć zatrudnienia bezrobotnych, partycypowały w kosztach. My nie jesteśmy za tym, żeby ten fundusz w całości zlikwidować, nawet zwiększyć zasiłki, ale naprawdę niech komisja nie obraża się i nie traktuje sprawy ambicjonalnie, ale zastanowi się, jak uszczelnić sposób wypłacania zasiłków, a nie merytorycznie w sposób doktrynalny bronić pozycji, która moim zdaniem jest nie do obrony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Tak za bardzo ad vocem to nie było.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, teraz pani poseł Bańkowska, sądzę że ad vocem do wypowiedzi pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#PosełAnnaBańkowska">Muszę powiedzieć, że przedstawiłam opinię Komisji Polityki Społecznej i nad tą opinią pracowali zarówno posłowie z mojej komisji, jak i pan wiceminister z ministerstwa pracy. Te dane, które są w opinii dostarczonej państwu posłom, są wszystkie danymi uzgodnionymi z Ministerstwem Pracy i Polityki Socjalnej.</u>
          <u xml:id="u-244.1" who="#PosełAnnaBańkowska">Chciałabym zaprotestować zarówno przeciw głosowi pana posła Smolarka i sądzę, że uczynią to również moi koledzy z komisji, jak i poprzedniemu mówcy, bo zabieranie jakichkolwiek kwot z tego właśnie funduszu jest zupełnie nie na czasie. Tutaj na jakiekolwiek rezerwy nie ma co liczyć. Oczywiście przewiduje się, że przeciętny zasiłek będzie wynosić 720 tys. zł i to stanowić ma 50% planowanego przeciętnego wynagrodzenia, które — jak chciałam udowodnić w swoim wystąpieniu — jest zaniżone, bo jest to 1 mln 440 tys. zł i już i dzień dzisiejszy udowadnia, że te wielkości powinny być znacznie wyższe.</u>
          <u xml:id="u-244.2" who="#PosełAnnaBańkowska">Fundusz pracy nie jest przeznaczony tylko i wyłącznie na zasiłki dla bezrobotnych i na przekwalifikowania ale na szereg innych kwestii, a ponadto nie możemy tutaj dążyć do tego, żeby w 100% prognozy w zakresie przekwalifikowywania urzeczywistniły się w procesie pracy. Tu chodzi o to, żeby tych ludzi, którzy zostali pozbawieni dotychczasowego źródła zarobkowania, uczynić — w miarę czynnymi zawodowo. To jest jedna sprawa. Zabranie środków na przekwalifikowanie oznacza również, że trzeba tych ludzi ująć w wykazie osób pobierających zasiłki dla bezrobotnych, czyli zabierając 1 mld zł, i tak nas to będzie kosztowało 620 mld zł. I ostatnia sprawa. Jest w Sejmie nowelizacja ustawy o zatrudnieniu, o czym wspominałam, i w najbliższym czasie zapewne podejmiemy już konkretną pracę, żeby ją przyjąć. Zakłada ona utrudnienia w dostępie do zasiłków dla bezrobotnych, ale również zakłada rozsądniejsze wydatkowanie z szeregu innych tytułów, które właśnie ustawa o zatrudnieniu reguluje.</u>
          <u xml:id="u-244.3" who="#PosełAnnaBańkowska">Tak że uważam, że przed zakusami na ten właśnie fundusz nie mogą się tutaj bezrobotni obronić, bo jest to grupa ludzi w tej chwili poza nawiasem pracy zawodowej, ale ktoś musi w ich imieniu występować. Nie chciejmy, żeby było jeszcze gorzej niż jest.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Ale gorąco proszę, abyście państwo, jeżeli już musicie zabrać głos, że tak powiem, ad vocem do wypowiedzi kolejnego posła, żeby to były bardzo krótkie, konkretne wypowiedzi, nie przeistaczające się niejako w głos w debacie. W przeciwnym razie proszę się zapisać i ja będę kolejno udzielała głosu.</u>
          <u xml:id="u-245.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Jan Czaja zrezygnował z zabrania głosu. Dziękujemy.</u>
          <u xml:id="u-245.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-245.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Irmindo Bochenia z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jan Kowalik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#PosełIrmindoBocheń">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Krótko, żeby się zmieścić w czasie, poruszę jeden temat, trzy pomijam. Przewidywane i w części wykonane zmiany organizacyjne zaplecza naukowo-badawczego i doradztwa rolniczego wymagają głębokiego namysłu i rozwagi. Ta sfera jakoś nie ma szczęścia do kolejnych ekip rządowych. Szczególnie doradztwo rolnicze było już wielokroć reformowane, a ludzie tam zatrudnieni zużywali ogromną część swojej energii intelektualnej na kolejne reorganizacje. Osobiście odnoszę wrażenie, że brak dojrzałej koncepcji merytorycznej i brak środków finansowych na doradztwo, chcę się kolejny raz zastąpić następną reorganizacją. To nie jest najlepszy krok.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#PosełIrmindoBocheń">Od 1 stycznia 1991 r. rozpoczęły działalność ośrodki doradztwa rolniczego. Powstały przez oddzielenie funkcji doradczych, wiadomo — finansowanych z budżetu — od funkcji produkcyjnych dawnych WOPR. Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej składając projekt budżetu do Ministerstwa Finansów uwzględniło w nim wynagrodzenia dla doradców w liczbie ok. 200 osób na każde województwo. Wynagrodzenia tych doradców uwzględniono w globalnej kwocie wynagrodzeń osobowych jednostek budżetowych w dziale 40. Planowane kwoty na ten cel wyniosły 658 mld zł i obejmowały wynagrodzenia dla pracowników — muszę to wymienić, ponieważ jest to obsługa całego rolnictwa — chodzi tu o pracowników weterynarii, doradztwa rolniczego, Wojewódzki Zarząd Inwestycji Rolniczych, Wojewódzkich Biur Geodezji i Terenów Rolnych, Wojewódzkich Stacji Kwarantanny i Ochrony Roślin, a także straży rybackiej. W budżecie przedłożonym przez Radę Ministrów Sejmowi kwoty na wynagrodzenia dla jednostek budżetowych w dziale 40 wynoszą niecałe 400 mld zł. A więc są o całe 43% mniejsze od wielkości zgłoszonych do planu przez poszczególne województwa, których projekty zweryfikowało i podsumowało Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-246.2" who="#PosełIrmindoBocheń">Kwoty zawarte w budżecie przedłożonym Sejmowi zostały rozdzielone na województwa i przekazane wojewodom przez Urząd Rady Ministrów. Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej udzieliło pomocy w rozdziale tych kwot na województwa, kierując się podstawowymi kryteriami rzeczowymi takimi jak: ilość podstawowych urządzeń melioracyjnych wymagających obsługi i zabezpieczenia, ilość lecznic, obiektów, ilość jednostek doradczych, ilość hektarów użytkowanych rolniczo, z preferencją dla rolnictwa indywidualnego. Należy jednak podkreślić, że zgodnie z ustawą z 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej, ani ministerstwo, ani Urząd Rady Ministrów nie ma prawa ingerowania w podział limitów budżetowych na poszczególne jednostki.</u>
          <u xml:id="u-246.3" who="#PosełIrmindoBocheń">Kwoty przyznane wojewodom w globalnych wielkościach na wszystkie służby rolne, przy generalnym ich zmniejszeniu o ponad 40%, nie mogą zabezpieczyć podstawowych zadań niezbędnych dla normalnego funkcjonowania rolnictwa. Trzeba tu z całym naciskiem podkreślić, że tak drastyczne ograniczenie limitów na płace służb budżetowych nie było wcześniej zapowiedziane, za wyjątkiem weterynarii, której redukcję założono już w projekcie planu w sierpniu-wrześniu. Wobec tego w służbach tych następują zwolnienia grupowe, a ich skutki finansowe, mamy tu na myśli wypowiedzenia i odprawy sześciomiesięczne, nie będą zabezpieczone z żadnych środków.</u>
          <u xml:id="u-246.4" who="#PosełIrmindoBocheń">Wobec tak drastycznej sytuacji niezbędne jest:</u>
          <u xml:id="u-246.5" who="#PosełIrmindoBocheń">Po pierwsze — zabezpieczenie środków na koszty zwolnień grupowych, bez których wydatki te pochłoną całość przewidzianą w dziale 40. Oczywiście mam tu na myśli, żeby sprowadzić poziom do poziomu pierwotnie planowanego i, zgodnie z wnioskiem posła Soski i posła Smolarka, ten poziom odtworzyć do wielkości 670 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-246.6" who="#PosełIrmindoBocheń">Po drugie — przekazanie wojewodom w trybie pilnym sugestii ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej w zakresie zabezpieczenia najważniejszych zadań przez posługiwanie się odpowiednimi normatywami określającymi liczebność poszczególnych służb.</u>
          <u xml:id="u-246.7" who="#PosełIrmindoBocheń">Obecnie w wielu ośrodkach doradztwa rolniczego niejasna sytuacja finansowa, a zatem i kadrowa, powoduje niezgodne z prawem zmniejszanie wynagrodzeń. Przykładowo — w jednym z województw ze średnio miliona wynagrodzenia za grudzień, pracownikom za styczeń wypłacono po 750 tys. zł. Odchodzą sami, bez ponagleń, z reguły najlepsi pracownicy, ci którym zaproponowano pracę na trwałych warunkach. Pozostała kadra walczy o przetrwanie. Ostatni dzwonek, aby uratować tę część kadry, która będzie już tylko odtwarzać doradztwo w ramach planowanych izb rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-246.8" who="#PosełIrmindoBocheń">Rolnicy i teren oskarżają Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej za zniszczenie doradztwa rolniczego, za zniszczenie WOPR i nie stworzenie warunków organizacyjno-prawnych dla powstających ośrodków doradztwa rolniczego. Natomiast Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej ma pretensje do ministra finansów za obcięcie budżetu, bez wcześniejszej sygnalizacji, oraz ma pretensje do urzędów wojewódzkich za brak realistycznego planowania.</u>
          <u xml:id="u-246.9" who="#PosełIrmindoBocheń">Ostatnia konkluzja. Wysoka Izbo, winnych nie ma, rolnik nie ma doradztwa, doradztwo nie ma pieniędzy, pieniędzy nie ma, bo nie ma rolnictwa, rolnictwa nie ma, bo jest doradztwo z EWG i Banku Światowego.</u>
          <u xml:id="u-246.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos zabierze pan poseł Jan Kowalik z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Mieczysław Gaweł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#PosełJanKowalik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przygotowując się do dzisiejszej debaty dokładnie przejrzałem sprawozdanie stenograficzne z 16 posiedzenia Sejmu w grudniu 1989 r. Szukałem tam tych elementów, które nie pojawiły się w wypowiedziach posłów, a które mogłyby zmienić niekorzystną sytuację, jaką mamy obecnie na wsi. Znalazłem natomiast co innego. A mianowicie takie głosy, które w sposób emocjonalny, by nie powiedzieć fanatyczny, udzielały poparcia ówczesnemu rządowi, nie bacząc na zagrożenia. Jedni mają więc dzisiaj moralne prawo do gorzkiej, bo gorzkiej, ale satysfakcji, drudzy — przynajmniej do rumieńców wstydu.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#PosełJanKowalik">Pamiętam także, w jakich bólach i kompromisach rodziła się uchwała Sejmu dotycząca założeń polityki rolnej. Oczekiwaliśmy, że rząd przedstawi program rolny. Upływały miesiące, a programu nie było. Nie pojawił się on do końca sprawowania władzy przez poprzedni rząd. Na wsi tymczasem rosło niezadowolenie. Posłowie w czasie spotkań i dyżurów odbierali zarzuty, że Sejm się nie interesuje tymi sprawami, a na wsi jest coraz gorzej. Moi koledzy klubowi wielokrotnie podnosili te sprawy, ale niestety nie znajdowali zrozumienia. Czara wiejskiej goryczy dopełniała się pod Mławą i w ministerstwie rolnictwa, a przepełniła w wyborach prezydenckich. Właśnie dopiero wówczas niektórzy politycy przekonali się, że nie można w naszym kraju sprawować władzy bez uwzględnienia interesów 40% społeczeństwa mieszkającego na wsi. Jest jakimś dziwnym paradoksem naszej sceny politycznej, że wszystkie sprawujące władzę ekipy odchodziły z powodu niedoceniania polityki rolnej, a każda następna powielała ten sam błąd. Tę gorzką refleksję kieruję pod adresem obecnej i przyszłych ekip.</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#PosełJanKowalik">Przeanalizowałem także kolejne pojawiające się, a niekiedy zdobywane przez posłów pokątnie, założenia polityki rolnej. Jak w każdych dokumentach, jedne zagadnienia się pojawiają a drugie znikają. Z zadowoleniem mogę stwierdzić, że rząd, zauważając konieczność restrukturyzacji polskiego rolnictwa, jakby oddalił od wsi ducha farmeryzacji. Jest to jedno z tych zagadnień, które na wsi budzi najwięcej emocji. Konieczność zmiany struktury agrarnej jest niewątpliwa, ale winna być rozłożona w czasie i opierać się na powiększeniu gospodarstw w wyniku procesów naturalnych, a więc na skutek wypadania gospodarstw nie posiadających następców oraz z powodu przejścia na emeryturę. Nie można tego procesu przyspieszać, albowiem bezrobocie na wsi zderzone z bezrobociem w mieście może mieć nieprzewidziane konsekwencje.</u>
          <u xml:id="u-248.3" who="#PosełJanKowalik">Wszystkie przedstawione dokumenty pomijają milczeniem sprawę minimalnych cen gwarantowanych. Dzieje się tak, mimo że za konieczne uznają je zarówno Polskie Stronnictwo Ludowe jak i „Solidarność” Rolników Indywidualnych oraz kółka rolnicze. Fakt ten, jak również stwierdzenie, że subsydiowanie rolnictwa będzie się odbywać w ograniczonym zakresie, nie może być dla rolnictwa akcentem optymistycznym. Przykre jest również to, że niesubsydiowanemu polskiemu rolnikowi każę się konkurować z subsydiowanym farmerem zachodnim. Przypomina to walkę mrówki ze słoniem. Rząd już to zauważył i zapowiada wprowadzenie działań antydumpingowych i antysubwencyjnych. Od blisko roku bezskutecznie zwracałem uwagę na przykład na sprawę importu cukru rozkładającego nasz przemysł cukrowniczy i dopiero dziś mam nadzieję, że te zabiegi odniosą skutek.</u>
          <u xml:id="u-248.4" who="#PosełJanKowalik">Zagadnienie, które w kolejnych dokumentach schodziło na coraz dalszy plan, aż prawie znikło zupełnie, to regionalizacja polityki rolnej. Dla mnie, posła ziemi zamojskiej, jest to co najmniej dziwne. Nie można bowiem traktować wszystkich jednakowo, tym bardziej, że zapóźnienie pewnych województw z czegoś wynika. Nie będę tego omawiał szczegółowo, bo uczyniłem to w poprzednim wystąpieniu w debacie rolnej. Zwrócę tylko uwagę na dwa fakty. Pierwszy to ten, że województwo zamojskie jest samowystarczalne jedynie w zakresie przerobu żywca. Drugi to sytuacja w zamojskich PZZ. Są u nas gminy, które sprzedają więcej zboża niż niektóre województwa. PZZ ulegając naciskom skupiły w okresie żniw blisko 150 tysięcy ton zbóż. Szacuje się, że u rolników jest jeszcze około 100 tysięcy ton. Ta sytuacja powoduje, że od sierpnia sprzedano z PZZ tylko 275 ton pszenicy, a obłożone odsetkami przedsiębiorstwo jest na skraju bankructwa. Rodzi się pytanie, kto w przyszłej kampanii skupi zboże?</u>
          <u xml:id="u-248.5" who="#PosełJanKowalik">Są jeszcze inne zagadnienia, których z powodu braku czasu nie jestem w stanie omówić szczegółowo, a które przynajmniej zasygnalizuję. Chodzi mianowicie o: wąski zasięg kredytów obrotowych preferencyjnych; słaby rozwój infrastruktury wiejskiej; ograniczenie produkcji przemysłowych środków produkcji przy niebotycznym przy tym windowaniu cen na przykład przez Ursus; spółdzielczość wiejską, sytuację w państwowych gospodarstwach rolnych.</u>
          <u xml:id="u-248.6" who="#PosełJanKowalik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pomimo niekorzystnej polityki rolnej najniższy spadek produkcji notuje się w rolnictwie. Czy tak będzie dalej? W moim odczuciu nie. Grozi nam znaczny spadek produkcji. Przemawiają za tym niektóre dane z mojego województwa, jak na przykład: spadek o 50% areału rzepaku, rozprowadzenie tylko 40% nasion kwalifikowanych w stosunku do roku ubiegłego, spadek pogłowia bydła o blisko 10%, spadek unasieniania krów i jałowic o 1/3, pięciokrotny spadek zakupu nawozów sztucznych i ośmiokrotny wapna nawozowego. Dane takie mógłbym przytaczać bardzo długo. Dotyczą one nie tylko mojego województwa. Kończąc swoje wystąpienie w poprzedniej debacie ostrzegałem przed samozachowawczym charakterem produkcji w rolnictwie. Dziś jest to już prawie fakt.</u>
          <u xml:id="u-248.7" who="#PosełJanKowalik">I jeszcze jedna refleksja. W kampanii przedwyborczej wszyscy kochali chłopa. Dziś, sądząc po sali, niektórzy są już po rozwodzie.</u>
          <u xml:id="u-248.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Mieczysław Gaweł z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Romualda Matusiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#PosełMieczysławGaweł">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Jak godzić strategię przemian, modernizacji rolnictwa z zaspokajaniem jego bieżących potrzeb to podstawowe pytanie, którego w dyskusji nad budżetem państwa nie można nie postawić. Tym bardziej bez zbędnych słów trzeba powiedzieć, że przez ostatni rok wytworzył się dalszy wyjątkowo niekorzystny układ cenowy dla tego działu gospodarki narodowej. Ceny zbywanych artykułów wzrosły czterokrotnie, ale środki do produkcji w 1990 roku ośmiokrotnie natomiast ceny artykułów konsumpcyjnych i usług — siedmiokrotnie. Spowodowało to, że pod koniec 1990 r. wielu rolników, wiele zakładów PGR i przetwórstwa rolnego stanęło na skraju upadłości. Dlatego niezadowolenie społeczne, które obecnie istnieje, nie wynika wcale z pobudek politycznych, jak się próbuje imputować, ale z widma strachu, z widma braku rozwiązań systemowych, z widma dawnej, wiejskiej nędzy.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#PosełMieczysławGaweł">W rolnictwie cykl podstawowy trwa rok, bez możliwości podnoszenia cen tego co sprzedało się jesienią ubiegłego roku. Taka jest sytuacja indywidualnych rolników, taka sama w PGR z tym, że te ostatnie dysponują obecnie 1/10 środków finansowych na podtrzymanie produkcji. Grozi im upadek z zapasami zboża i mięsa. Idą w dół zakłady przemysłu spożywczego. Po styczniu 60% tych zakładów posiada ujemne saldo zysku, i to miliardowe. Uważam, że niezbyt jasna jest sytuacja w handlu zagranicznym. Dlaczego nic nie mówi Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą? Ścigamy tutaj z tej trybuny ministra finansów, ministra rolnictwa. Tam jest cały pakiet spraw, tam jest prowadzona polityka przez radców handlowych, tam jest prowadzony cały system wymiany. Myślę, że tej Izbie z ust nowego ministra w najbliższym czasie usłyszymy niezbędne wyjaśnienie polityki tego resortu.</u>
          <u xml:id="u-250.2" who="#PosełMieczysławGaweł">Nie możemy stać się kolonią na zasadzie bezmyślności. Jeśli mamy nią być, to trzeba powiedzieć dlaczego, bo wówczas będę się starał jakoś to rozwiązywać. Dzisiaj nie mam żadnych danych, nie mogę odpowiadać też za opieszałość tych, którzy żyją z pieniędzy podatników, z moich podatków też. Dlatego pytam:</u>
          <u xml:id="u-250.3" who="#PosełMieczysławGaweł">Po pierwsze — minęła czy mija okres epoki, jednak dziś daje się kaganiec starym, a nie daje szans równych szans nowym.</u>
          <u xml:id="u-250.4" who="#PosełMieczysławGaweł">Po drugie — obecnie teoria gospodarki rynkowej jest fikcją. Ci, co mają ulgi, w większości nie inwestują. Jest to do sprawdzenia. Jeśli ktoś ma dzisiaj pieniądze i trochę wyobraźni, to oprocentowanie w banku daje więcej niż w niepewnych firmach bez przezbrojeń.</u>
          <u xml:id="u-250.5" who="#PosełMieczysławGaweł">Po trzecie — nie można dzisiaj sprzedawać na Zachód normalnie, bo jest tam osłona rynku. U nas kupowane obecnie produkty są produktami prostymi, często sprzedawane po 1/3 wartości, tam je przerabiają, paczkują, zamiast sprzedawać nam technologię, i dają z powrotem. Prosty przykład — kilogram koncentratu jabłkowego kosztuje 70 centów. Na jego wyprodukowanie trzeba 10 kg zdrowych jabłek. Natomiast kupujemy do naszego kraju napój siedmiokrotnie rozcieńczony po takiej samej cenie, czyli jest to wartość dziesięciokrotna.</u>
          <u xml:id="u-250.6" who="#PosełMieczysławGaweł">Bezmyślny import konsumpcyjny, do tego często produktów przeterminowanych, zjełczałych, sztucznie barwionych i konserwowanych musi być zatrzymany na korzyść importu maszyn i technologii. My postępujemy dużo gorzej niż w Indiach w 1978 roku. Otóż Zachód chciał wówczas pomóc przysyłając mięso, lecz mądry Hindus powiedział: Nie. Dajcie mi lepiej schładzacze do mleka, małe pakowaczki, a nie będę musiał wyrzynać resztek krów. Wziął te małe maszyny i dzisiaj są znacznie, znacznie do przodu, bo ludzie we własnym domu musieli kombinować głową. Jeśli chcemy mieć pełny budżet, to musimy zagospodarować miejsce, z którego się żyje, przestać uważać je dalej za niczyje. Musimy przestać żyć w nieprawdzie, w złości, przechodzić obok siebie bez wzajemnego uśmiechu, także tutaj w tym Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-250.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-250.8" who="#PosełMieczysławGaweł">Musimy, panie premierze, jasno wiedzieć, czego się chce od rolnictwa i wiedzieć, jakie to rolnictwo ma narzędzia. Przedstawiony ostatnio program rolny wiele spraw wyjaśnia i nakreśla, ale bez natychmiastowego uszczelnienia granicy już na starcie będzie nierealny.</u>
          <u xml:id="u-250.9" who="#PosełMieczysławGaweł">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Panie premierze Balcerowicz! Proszę mi powiedzieć, jak można konkurować i myśleć perspektywicznie, jeżeli od 1 marca odsetki ustawowe mają wzrosnąć do poziomu 140%, podkreślam — 140% w skali roku. Co to oznacza dla dokumentu, który się nazywa budżet państwa? Proszę mi odpowiedzieć. Jeśli tak się to wszystko toczy, to co z tym wszystkim ma zrobić cała grupa, wszyscy związani z rolnictwem i gospodarką żywnościową? Ano, skoro nie potrafimy wygrać politycznie, to trzeba próbować ekonomicznie, chociażby tak, jak robi to przedsiębiorstwo handlowe Agro-Unia Rady Krajowej NSZZ RI. Nie zważając na różnice polityczne handluje gdzie się da, w tym także ze wschodem. Rolnictwo musi odejść od zasady, że rolnik na zagrodzie równy wojewodzie, a przejść do filozofii, że żaden pieniądz nie śmierdzi i zająć się również inną produkcją i usługami, bo bez tego po prostu zginiemy, nikt nam nie pomoże. Trzeba szybko pogonić biurokratycznych likwidatorów ze spółdzielczości wszelkiego rodzaju i od nowa biedni w rolnictwie tworzyć prawdziwe ekonomicznie a nie politycznie spółdzielnie.</u>
          <u xml:id="u-250.10" who="#PosełMieczysławGaweł">Co można jeszcze dodać? We Wrocławiu powstała regionalna grupa rozwoju rolniczego. Od grudnia 1990 r. funkcjonuje w normalnej strukturze pełnomocnik wojewody do spraw wsi. Ma bardzo duży zakres odpowiedzialności i obowiązków, ale także i uprawnień. Na spotkaniach pluralistycznie, ze związkami zawodowymi, ze związkami branżowymi powstała inicjatywa jak pomóc tej dolnośląskiej wsi, tym bardziej, że jest w zasięgu akademia rolnicza i akademia ekonomiczna. W najbliższym czasie przy pomocy Agencji Rynku Rolnego będzie również możliwość utworzenia dolnośląskiej giełdy towarowej z prawdziwego zdarzenia, a na bazie WOPR utworzenia centrum informacji rolniczej. Uważamy, że za dobrą i aktualną informację dzisiaj rolnik zapłaci.</u>
          <u xml:id="u-250.11" who="#PosełMieczysławGaweł">I na koniec, w Dzienniku Ustaw nr 27 z 14 listopada poz. 458, jest zapisana decyzja o czasowym zakazie wywozu niektórych towarów, w tym trzody chlewnej. Organizacje pozawierały kontrakty i muszą rezygnować z eksportu, a na wiosnę w marcu należy spodziewać się dużej podaży żywca wieprzowego. Już teraz nie ma z tym co robić wielu rolników. Trzeba szybko podliczyć i podjąć pilnie decyzję, a musimy uwzględnić fakt, że zaniepokojonych jest 9 tys. rolników z EWG. A cóż to dla nas, można byłoby zapytać. Ano, ich dochody również zmalały w roku 1990, ale w styczniu EWG określiło przeprowadzenie głębokiej reformy w rolniczej Europie. Tam pilnie śledzą co się u nas dzieje. Wstępny projekt przewiduje jednak uprzywilejowanie bezpośrednich form wspomagania dochodów producentów EWG. Myślę, że ich dofinansowanie, jak nie zareagujemy na granicy, odbędzie się również naszym kosztem. Kosztem polskiego rolnictwa. W walce o byt nie ma sentymentów.</u>
          <u xml:id="u-250.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Romualdę Matusiak z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Artur Balazs.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#PosełRomualdaMatusiak">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pozwolę sobie mówić z miejsca, dlatego że to tylko dwa zdania. Osią mojego wystąpienia miały być dwie zasadnicze kwestie. Mianowicie pierwsza to wyrażenie dezaprobaty dla takiej a nie innej filozofii całego budżetu, ale ze znajomością profesjonalisty zrobił to pan poseł Herbert Gabryś i w pełni podzielam jego argumentację i ocenę. Druga kwestia to zasygnalizowanie bardzo niebezpiecznej zasady, jaka w tym budżecie pogłębiła się w stosunku do budżetu ubiegłorocznego, mianowicie zasady polegającej na wyraźnym rozmijaniu się realnych wydatków na sferę budżetową z jej zadaniami. Otóż realne nakłady moim zdaniem maleją, natomiast zadania rzeczowe rosną. A logiczną konsekwencją powinna być raczej weryfikacja tych zadań w dół i to weryfikacja uwzględniająca jakąś świadomą hierarchię tych właśnie zadań. Tego w tej ustawie budżetowej brakuje.</u>
          <u xml:id="u-252.1" who="#PosełRomualdaMatusiak">Ze względu na to, że problemy te poruszyła także m.in. pani poseł Grabowska bezpośrednio, a pośrednio wielu mówców przede mną, rezygnuję ze swojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-252.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękujemy pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Artur Balazs. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Ryszard Bartosz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#PosełArturBalazs">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na temat rolnictwa tutaj dzisiaj powiedziane zostało chyba wszystko. Ja natomiast ustosunkuję się bardzo krótko tylko do kilku spraw.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#PosełArturBalazs">Mam jeden wniosek formalny i najpierw o tym chciałem powiedzieć. W załączniku nr 2 projektu ustawy budżetowej, str. 89, jest prezentowany plan finansowy Funduszu Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Pragnę zwrócić uwagę, że w myśl art. 112 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia o ubezpieczeniu społecznym rolników, fundusz ten ulegnie likwidacji, a jego środki pieniężne podlegają — w trybie wykonawczym — przekazaniu na fundusze tworzone na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ponieważ ustawa budżetowa będzie ustawą późniejszą w stosunku do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, istnieje konieczność wyeliminowania takiej wykładni, że ustawa budżetowa w części dotyczącej funduszu zawiesza wykonanie art. 112 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Aby wyeliminować możliwość takiej wykładni zgłaszam wniosek formalny o dodanie w ustawie budżetowej po art. 38 nowego artykułu 39 w brzmieniu: „Ustawa nie narusza art. 112 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników”. Nieprzyjęcie tej poprawki spowoduje zawieszenie znacznej części ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, zwłaszcza w kwestii samorządowej. Myślę, że byłby to zły sygnał, jeżeliby tak się stało.</u>
          <u xml:id="u-254.2" who="#PosełArturBalazs">Natomiast wracając do konkretnych spraw dotyczących programu rolnego chciałem powiedzieć, że były tu różne głosy dotyczące tego programu. Byli tacy, którzy mówili, że jest to program dobry i byli tacy, którzy mówili, że jest to program zły. Jeżeli oceniać sam program, to wydaje mi się, że ta jego wersja, która jest dzisiaj proponowana, jest wersją dobrą i odpowiada potrzebom wsi. Natomiast trzeba również powiedzieć, że program ten nie ma związku z budżetem. Budżet i program rolny nie tworzą układu komplementarnego. I to jest złe, ponieważ cała sfera wykonawcza tego programu może zostać zawieszona.</u>
          <u xml:id="u-254.3" who="#PosełArturBalazs">Powiem tutaj o kilku rzeczach które były poruszone i które, myślę, są najważniejsze. W programie tym mówi się wyraźnie o preferencyjnych kredytach dla 5 podstawowych działów dotyczących rolnictwa. Natomiast w budżecie takiego odbicia nie można znaleźć. Powiem więcej — gdyby przyjąć, że tylko co czwarty rolnik weźmie kredyt i bariera tego kredytu będzie do 20 mln, a to jest taka bariera dla 15-hektarowego gospodarstwa minimalna, to kredytów na ten cel potrzeba 10 bln zł. Takiej pozycji w budżecie nie ma. Natomiast w rozmowach z ministrem Tańskim wyjaśniłem, że na pomoc kredytową planuje się 2 bln zł. Można przyjąć, że banki będą miały środki własne na kredyty, natomiast te 2 bln zł będą przeznaczone tylko na obniżenie oprocentowania kredytów. Ale trzeba powiedzieć również wyraźnie, że ta suma jest za mała na obniżenie oprocentowania, że oprocentowanie kredytów i tak będzie taką barierą, której rolnicy nie przejdą, której rolnicy nie wytrzymają. Dlatego też konieczne jest skorygowanie tutaj właśnie skali oprocentowania kredytów.</u>
          <u xml:id="u-254.4" who="#PosełArturBalazs">Trzeba również powiedzieć, a takie głosy rolników do mnie docierają, że część rolników ma olbrzymie kłopoty ze spłatą kredytów ubiegłorocznych, zwłaszcza kredytów inwestycyjnych, że stoją oni w tej chwili na pograniczu bankructwa. I ten problem również będzie trzeba rozwiązać. On musi znaleźć jakieś odbicie w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-254.5" who="#PosełArturBalazs">Trzeba także powiedzieć — dotyczy to w tej chwili szeroko przyjętej formuły prywatyzacji PGR — że prywatyzacja PGR bez rozwiązania sprawy oprocentowania kredytów będzie również przede wszystkim fikcją. Niewiele w tej sprawie da się zrobić, jeżeli oprocentowanie kredytów będzie nadal wzrastało. I taką wykładnię tego tematu trzeba wyraźnie podać. I tego rozwiązania w kontekście programu rolnego w budżecie niestety nie ma.</u>
          <u xml:id="u-254.6" who="#PosełArturBalazs">Podobna sytuacja dotyczy ceł. W programie rolnym wyraźnie jest powiedziane, że polityka celna powinna chronić import na warunkach dumpingowych, ograniczających możliwości zbycia własnych towarów. Tak brzmi zapis w tym programie rolnym. Natomiast trzeba stwierdzić również, że w tej sferze niewiele się dzieje i rzeczywiście w ostatnim czasie zalewa nas import artykułów rolnych z Europy Zachodniej. Dwa tygodnie temu zgłaszałem prezesowi Głównego Urzędu Ceł propozycję kontraktu z Holandii na import masła do Polski, mam to przed sobą — masła w cenie 1 dolara za kilogram. Takiej konkurencji po prostu przyjąć i wytrzymać nie możemy. Nie ma szans na to, żebyśmy taką konkurencję wytrzymali. Wracając do tego zapisu w programie, myślę że przy takim zapisie takie propozycje i realizacja takich kontraktów nie powinna mieć szans. Wydaje mi się, że jeżeli dopuścimy do tego totalnego importu na nasz rynek, a takie zagrożenie według mnie w tej chwili rzeczywiście istnieje — zwłaszcza jeśli chodzi o masło, bo masła w Europie Zachodniej są olbrzymie nadwyżki, takich jeszcze nie było nigdy — to części naszych mleczarni grozi absolutnie upadłość. A za rok znowu będziemy tworzyli dla tych mleczarni program restrukturyzacji i będzie trzeba szukać pieniędzy na pomoc. Łatwiej jest w tej chwili ten import artykułów rolnych z Europy Zachodniej po prostu zablokować. I na te rzeczy chciałem dzisiaj zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-254.7" who="#PosełArturBalazs">Zdaję sobie sprawę, że pan minister Tański tych rzeczy do momentu przyjęcia programu przez tę Izbę nie mógł realizować, ale rozumiem, że po dniu dzisiejszym, a więc od poniedziałku, sprawę importu tych artykułów po prostu rozwiąże.</u>
          <u xml:id="u-254.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Ryszard Bartosz z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Janusz Błaszczyk ze Stronnictwa Demokratycznego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#PosełRyszardBartosz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Moim obowiązkiem jako posła chłopskiego jest przedstawienie Sejmowi i rządowi ogromnego rozczarowania i powszechnego wręcz potępienia przez wieś realizowanej od ponad roku rządowej polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#PosełRyszardBartosz">Wielokrotnie z sejmowej trybuny domagaliśmy się zasadniczych zmian w programie reform pana Balcerowicza, gdyż program ten zdaniem społeczności wiejskiej zmierza do likwidacji polskiego rolnictwa i zniszczenia wsi, utraty przez Polskę samowystarczalności żywnościowej oraz stworzenia z naszego kraju kolonialnego rynku zbytu dla farmerów zachodnich. Domagaliśmy się zniesienia lichwiarskiego oprocentowania kredytów, ustalenia przez rząd minimalnych cen gwarantujących opłacalność produkcji, rozsądnych cen na ropę i energię, nawozy, środki ochrony roślin, maszyny i narzędzia, materiały budowlane oraz na inne artykuły i świadczone usługi potrzebne do życia na wsi oraz do prowadzenia gospodarstwa. Domagaliśmy się też uczciwej ustawy emerytalnej oraz ustalenia właściwych parytetów dochodów ludności wiejskiej i miejskiej.</u>
          <u xml:id="u-256.2" who="#PosełRyszardBartosz">Rutynowa odpowiedź przedstawicieli Ministerstwa Finansów i innych ministerstw ograniczała się zawsze do pytania: skąd wziąć pieniądze w budżecie, komu należy pieniądze zabrać, aby można je było przesunąć do rolnictwa. To pytanie przedstawiłem w zamojskich wsiach i miasteczkach, rolnikom, ludziom ciężkiej pracy, na których barki przerzucono największy ciężar wychodzenia kraju z kryzysu. Okazuje się, że można znaleźć pieniądze i to liczone w bilionach i setkach miliardów, bez zabierania ich innym gałęziom gospodarki. Są to straty skarbu państwa powstałe w wyniku szeregu afer, z których najsłynniejsza, alkoholowa, przeszła już do klasyki polskiej demokracji. Odnosi się nawet wrażenie, że władze państwowe nie panują nad sytuacją, a Polską rządzi potężne podziemie gospodarcze. Mieszkańców wsi oburza fakt, że ze skarbu państwa do kieszeni rekinów podziemia gospodarczego uciekają ciężkie miliardy, a rolnikom każę się płacić podatki od powierzchni mieszkań, które sami budowali przy ogromnych, wieloletnich wyrzeczeniach bez jakiejkolwiek pomocy ze strony państwa.</u>
          <u xml:id="u-256.3" who="#PosełRyszardBartosz">W roku ubiegłym duże niezadowolenie na wsi wywołała przyjęta przez Sejm ustawa emerytalna, a zwłaszcza wysokość składek liczonych od osób i hektarów przeliczeniowych. Do dzisiaj w moim województwie ponad 70% rolników tych składek nie opłaciło. Rolnicy żądają, aby umorzyć tę część składki, która pochodzi od hektarów przeliczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-256.4" who="#PosełRyszardBartosz">Z pewną nadzieją czekała wieś na program rolny rządu pana Bieleckiego. Okazuje się jednak, że prawie wszystkie postulaty zgłaszane wcześniej zachowały aktualność. Stąd nie trzeba się dziwić, że rolnicy patrzą na ten program sceptycznie i z dużą rezerwą. W roku bieżącym wydatki budżetu państwa na rolnictwo wraz z dotacją do ubezpieczeń społecznych wzrastają z 8,5% do 8,8%, czyli o 0,3%, czyli o 1/28 część. Wzrost ten można przedstawić w taki oto sposób: do 28 ziaren dorzucono jeszcze jedno ziarno, które nie czyni żadnego widocznego postępu. Jest to zatem zabieg bardziej kosmetyczny, obliczony raczej na propagandę niż na rzeczywistą poprawę kondycji polskiego rolnictwa i gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-256.5" who="#PosełRyszardBartosz">Apeluję do rządu o wycofanie się z idei odbierania ziemi właścicielom małych i średnich gospodarstw metodą ich ekonomicznego wyzysku. Jest to idea utopijna, z góry skazana na niepowodzenie. Żaden chłop dobrowolnie nie pozbędzie się ziemi, gdyż dla kilku milionów rodzin ziemia jest jedynym zabezpieczeniem na czarną godzinę. Żaden chłop nie pozbędzie się ojcowizny w dobie szalejącej inflacji, ciągłych eksperymentów politycznych i ekonomicznych, powszechnej spekulacji i bałaganu. Dla kilku milionów rodzin ziemia jest jeszcze matką, a nie pierwszym lepszym towarem. Kto nie rozumie tej oczywistej prawdy, to znaczy, że nie rozumie własnego narodu.</u>
          <u xml:id="u-256.6" who="#PosełRyszardBartosz">W województwie zamojskim kondycja ekonomiczna wielu tysięcy gospodarstw jest wręcz tragiczna, gdyż załamał się całkowicie rynek rolny. Od kilku miesięcy nie ma zbytu na podstawowe artykuły. Rolnicy nie mają pieniędzy nawet na opłacenie podatku, składek ZUS i PZU, odsetek bankowych, nie mówiąc już o zakupie środków produkcji, gdy tymczasem owoce ich ciężkiej pracy niszczą wołki zbożowe lub szczury i myszy. Rolnicy zapowiadają, że podatki i inne świadczenia będą zmuszeni opłacać towarem. Nic więc dziwnego, że nastroje na wsi bardzo się radykalizują i sytuacja jest napięta. W każdej chwili może dojść do rozruchów chłopskich o nieobliczalnych następstwach.</u>
          <u xml:id="u-256.7" who="#PosełRyszardBartosz">Chłopi mają ogromny żal do tych sił społecznych, które dzięki ich wysiłkom i nadziei przejęły władzę i bardzo szybko zapomniały o głoszonych hasłach i obietnicach. Dzisiaj wieś jest wyczerpana ekonomicznie, oszukana politycznie i zmaltretowana moralnie. W imieniu rolników województwa zamojskiego serdecznie zapraszam na otwarte spotkanie pana premiera Balcerowicza. Rolnicy chcą sami, bez czyjegokolwiek pośrednictwa, wymienić poglądy z panem premierem i wierzę, że to zaproszenie będzie przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-256.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Janusz Błaszczyk ze Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Wiesław Chmielarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy dzisiaj projekt ustawy budżetowej na 1991 rok wraz z założeniami polityki gospodarczej rządu. Przy rozpatrywaniu tego projektu należy dokonać analizy wpływów i wydatków budżetu, a poprzez tę analizę ocenić, jaka jest polityka gospodarcza rządu. Analiza ta wskazuje, że budżet został skonstruowany przy założeniu silnej polityki monetarno-fiskalnej. Jest to więc budżet, który będzie prowadził do utrwalenia recesji, a nawet jej pogłębienia. W założeniach polityki gospodarczej rządu brak widocznie zarysowanego momentu przełamania recesji i przejścia na politykę prorozwojową, propodażową. Druga uwaga wynikająca z oceny — to budżet silnie centralistyczny, to znaczy, że rząd chce zachować bardzo głęboką kontrolę każdej dziedziny życia i gospodarki. Należy dążyć do decentralizacji zarządzania i przeniesienia części odpowiedzialności na szczeble niższe, to jest na samorządy. Należy stworzyć im lepsze warunki i zachęty, by mogły aktywnie włączyć się w proces przebudowy gospodarki. Przedstawiony projekt nie spełnia tych oczekiwań.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Analizując przedstawiony projekt budżetu państwa można stwierdzić, że on jest bardzo napięty. Niemniej jednak można zauważyć, że po stronie wpływów i wydatków istnieją zarówno niedoszacowania, jak i przeszacowania. Moim zdaniem niedoszacowania po stronie wpływów istnieją w dochodach z cła, podatku od wynagrodzeń, gdzie wzrost dochodów jest założony tylko o 11,1% i nie odpowiada tempu wzrostu płac, oraz w podatkach od gospodarki nieuspołecznionej i ludności. Natomiast, moim zdaniem, przeszacowane są dochody z prywatyzacji majątku narodowego. Można je osiągnąć, ale też mogą być z tego tytułu duże straty spowodowane zbyt szybką sprzedażą majątku bez prawidłowej i dokładnej jej wyceny. Zwrócił na to uwagę poseł Bugaj. Moim zdaniem cały proces należy zacząć od szybkiej i szerokiej małej prywatyzacji, to jest sektora usług oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Prywatyzacja nie może być celem samym w sobie, jest to proces ekonomiczno-gospodarczy, który daje zyski dopiero po dłuższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-258.2" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Tak więc dochody w kwocie 15 bln zł z tego tytułu są, moim zdaniem, iluzoryczne.</u>
          <u xml:id="u-258.3" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Przystępując do analizy projektu budżetu trzeba mieć świadomość bilansu wejścia czy realizacji założeń polityki gospodarczej na 1990 r. Ubiegłoroczne założenia, niezależnie od przyczyn, nie zostały wykonane. Recesja osiągnęła taki poziom, że dalsze prowadzenie zapoczątkowanych reform będzie daleko trudniejsze. Silna pauperyzacja społeczeństwa oraz zwiększające się zagrożenie bezrobociem coraz to szerszych warstw społeczeństwa budzi uzasadnione obawy przed wybuchem niepokojów społecznych. One to w znacznym stopniu mogą utrudnić, a nawet zatrzymać konieczny proces reformowania gospodarki. Nakłada się na to nierównomierne obciążenie kosztami stabilizacji — kryzysu różnych grup społeczno-zawodowych. Główne ciężary spadły na sektor państwowy i jego pracowników oraz na rolników, z czym trudno się zgodzić. Jednocześnie nasiliły się działania spekulacyjne i zjawiska patologiczne. Brak jest zwartego i czytelnego systemu podatkowego, od którego winien rozpocząć się proces reformowania gospodarki i o który to wielokrotnie z tej trybuny upominałem się. Brak skutecznej egzekucji doprowadza również do tego, że coraz to więcej osób uzyskuje znaczące, nie rejestrowane dochody dzięki unikaniu opodatkowania. Zmniejszają się lub nie osiągają z tego powodu odpowiednich wymiarów dochody budżetu państwa. Mimo wielokrotnie zwracanych w tej Izbie uwag, nie podjęto skutecznych kroków, aby wyeliminować to zjawisko.</u>
          <u xml:id="u-258.4" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Zwiększające się bezrobocie, jak również pauperyzacja społeczeństwa powoduje zwiększenie wydatków na pomoc społeczną. Wydatki na ten cel stanowią ponad 20% wydatków budżetu państwa i będą miały w tym roku tendencję do zwiększania się. Nieprzełamanie recesji może spowodować, że budżet państwa nie wytrzyma tych obciążeń, a skutki tego mogą być groźne, a nawet tragiczne dla narodu i gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-258.5" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Proponowałbym, aby powiązać wypłaty zasiłków z obowiązkiem świadczenia pracy na rzecz gospodarki komunalnej, a szczególnie budowy infrastruktury technicznej, w której są duże opóźnienia i brak odpowiednich środków. Działania te pozwoliłyby zaktywizować budownictwo mieszkaniowe. Kryzys w tym sektorze w bieżącym roku osiągnie apogeum. W minionym roku wybudowaliśmy 132,5 tys. mieszkań, osiągając stan z 1957 r. Z zapisanych środków w ustawie budżetowej w kwocie 7 bln 914 mld zł będzie można wybudować 60–70 tys. mieszkań, co nie jest notowane w historii powojennej, a i tak będzie to stanowić poważne obciążenie budżetu. Daje to wskaźnik budowy 2 mieszkania na 1000 mieszkańców — najniższy w całej Europie. Przerzucenie tych spraw na barki obywateli jest nierealne, gdyż obciążenia takiego nie może wytrzymać nawet dość zamożny obywatel. Przeciwdziałania temu zjawisku są opóźnione. Dla przykładu podam, że — zgodnie z wyliczeniem, jakie uzyskałem z ministerstwa budownictwa — łączne obciążenie odsetek i raty kapitałowej za mieszkanie 60 m2 może dojść do sumy 8,5 mln miesięcznie. Oczywiście jest przewidziana pomoc państwa, w którym to projekcie mówi się, że maksymalne obciążenie obywatela będzie wynosiło 25% dochodów lub 50% średniej płacy, czyli około 750 tys. zł. Pozostała kwota będzie wykupiona przez budżet z odroczeniem jej spłaty na czas nieokreślony. Niemniej jednak stanowi to bardzo poważne obciążenie budżetu państwa. W tym sektorze nastąpi silna recesja, gdyż będzie się realizować tylko obiekty, które są w trakcie budowy. Brak przepisów o warunkach, na jakich będzie realizowane nowe budownictwo, oraz brak środków uniemożliwia rozpoczynanie nowych budów. Będzie to miało istotne skutki w tym roku, a bardzo istotne dla lat przyszłych. Temu problemowi rząd powinien poświęcić dużo uwagi, gdyż jest to problem zarówno gospodarczy, społeczny, jak i polityczny.</u>
          <u xml:id="u-258.6" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Następną sprawą, która niepokoi, jest duży wzrost zamykanych zakładów rzemieślniczych. Powodem tego jest nadmierny fiskalizm. W pewnym stopniu przyczyniła się do tego nowelizacja prawa lokalowego, dająca prawo ustalania wysokich czynszów. Cała sfera usług poza zakładami, gdzie rzemieślnik pracuje we własnym lokalu, bardzo szybko zanika. Przy spadku płacy realnej obywatel nie jest w stanie zapłacić rzeczywistych kosztów obsługi.</u>
          <u xml:id="u-258.7" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Budżet samorządowy w obecnym stanie jest bardzo silnie uzależniony od budżetu państwa. Środki budżetu centralnego w dochodach budżetu gminnego stanowią przeważającą jego część. Należy przez to rozumieć subwencje, udziały, jak również środki na zadania zlecone, które formalnie nie są zaliczane do dochodów. Ale tylko formalnie, gdyż w istocie za realizację tych zadań odpowiada przed społecznością samorząd i z tego społeczeństwo go rozlicza. Należałoby więc uporządkować sprawy kompetencyjne zgodnie z rzeczywistym zakresem odpowiedzialności, zwiększając jednocześnie dochody własne gmin. W związku z powyższym zmianie winna ulec filozofia budżetu państwa i jego powiązanie z budżetami gmin. Zamiast udziału budżetu gmin w budżecie państwa trzeba doprowadzić do tego, aby udział państwa miał swoje udziały w budżetach terenowych. Przy takim założeniu dochody własne gmin winny stanowić 70–80% dochodu w ogóle. Uniknie się wtedy silnej redystrybucji środków oraz zwiększy zainteresowanie i odpowiedzialność samorządu za rozwój gospodarczy gminy. Doprowadzi to do ożywienia gospodarczego, co jest konieczne i z czego będzie czerpał dochody również budżet państwa.</u>
          <u xml:id="u-258.8" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Mówiąc dużo o negatywnych, nie sposób nie powiedzieć choćby kilku słów o trwałych osiągnięciach tej polityki. Pierwszym z nich jest zdecydowanie i upór rządu w dążeniu do gospodarki rynkowej. Zaowocowało to lepszym zaopatrzeniem rynku, jakkolwiek tylko w części pochodzi ono z produkcji krajowej, a w dużym stopniu z importu. Jeśli te tendencje nie ulegną zmianie, może to mieć negatywne skutki dla bilansu płatniczego państwa. Drugą sprawą jest zahamowanie i częściowe zdławienie inflacji, choć ta utrzymuje się na wysokim poziomie. Brutalne obniżanie płacy realnej należałoby moim zdaniem zastąpić polityką dochodową ludności. Bo to, że należy ograniczać podaż pieniądza w tym okresie, należy uznać za słuszne, ale metody mogą być różne. Mimo, że sam popiwek jest groźny, ale daleko bardziej negatywne skutki są związane z corocznymi zmianami, zasadniczymi zmianami w tym zakresie oraz brakiem elastyczności w jego działaniu. Przejście z indeksacji funduszowej płac na indeksację poprzez średnią płacę postawiło wiele przedsiębiorstw, a szczególnie te, które podjęły politykę restrukturyzacji zatrudnienia, w trudnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-258.9" who="#PosełJanuszBłaszczyk">Kończąc, apeluję do rządu, aby zmienić filozofię budżetu tak, aby pobudzał on rozwój gospodarki i umacniał samorządy lokalne.</u>
          <u xml:id="u-258.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-259.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma obecnie pan poseł Wiesław Chmielarski z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Mirosław Nowakowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#PosełWiesławChmielarski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przed rokiem właśnie z tej trybuny podczas debaty 1 lutego i 23 lutego bardzo krytycznie ustosunkowałem się do tego programu gospodarczego i przestrzegałem, że może prowadzić on naszą gospodarkę już tylko do ruiny. Po roku eksperymentowania z programem Międzynarodowego Funduszu Walutowego, nazywanym u nas potocznie programem Balcerowicza, na to wychodzi.</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#PosełWiesławChmielarski">Wielu mówców przedstawiało różne argumenty, że w takim kierunku — do kompletnej ruiny zmierzają poszczególne działy naszej gospodarki. Przed chwilą poseł Błaszczyk mówił o budownictwie, dziedzinie bardzo mi bliskiej. Nie będę poruszał problemów czynszów, kredytów — to przedstawił kolega. Chcę tylko powiedzieć, że oto likwidowane są, zamykane są fabryki domów. Oprócz tego, o czym mówił poseł Błaszczyk, że nie będzie mieszkań, że ludzie nie będą w stanie za nie płacić, wcześniej już pojawia się niezmiernie drastyczny problem zamykania fabryk domów, bo nie ma pieniędzy na rozpoczynanie nowych obiektów, czyli na stany surowe. Stąd fabryki są zamykane. Szczególnie boli mnie, że głogowska fabryka domów w tej chwili jest na krawędzi bankructwa i rozważa się, czy ten zakład się dalej utrzyma. Nie jestem tam dyrektorem od wielu miesięcy i już tam nie pracuję. Ale 300 ludzi będzie ewentualnie w najbliższym czasie posłanych na bruk, bez żadnej własnej winy, tylko dlatego, że rząd nie miał żadnego programu dla budownictwa mieszkaniowego, że ciągle brakowało a to pieniędzy, a to rozporządzeń. Ewidentnym przykładem było tu wczorajsze wystąpienie pana ministra budownictwa, który tłumaczył, że niby wiadomo jak robić, ale rozporządzenia nie ma. A jak będzie rozporządzenie, to PKO ewentualnie uchwali kredyty. Tego rozporządzenia i tych kredytów prawdopodobnie wiele fabryk się już nie doczeka. Tylko czy ci ludzie mają tu przyjść jak wielu już przychodziło i wrzeszczeć? Czy podstawowe problemy Polski musi znowu załatwić ulica? Czy nie stać nas na to, abyśmy w porę przewidzieli wiele zjawisk i abyśmy potrafili skonstruować sensowny program ratujący jednak tę gospodarkę?</u>
          <u xml:id="u-260.2" who="#PosełWiesławChmielarski">Otóż taki program jest konieczny. I wniosek w tej sprawie zgłoszę na końcu. Chcę powiedzieć, że program Międzynarodowego Funduszu Walutowego to chłodne i obce spojrzenie ekonomiczne, fragmentaryczne, monetarystyczne. Nie liczy się ono w ogóle z realiami naszej gospodarki. Ten program zresztą był praktykowany w wielu krajach, zwłaszcza latynoamerykańskich. Na przykład w Brazylii był praktykowany aż 4 razy z większymi restrykcjami, bo aż do blokady nie tylko płac, ale i kont bankowych, i nic z tego nie wyszło. On jest, generalnie biorąc logicznie spójny, nie można mu zarzucić nielogiczności. Ale sama logika to jest zbyt mało, bo dotyczy to mas ludzkich, ogromnych rzesz społecznych, które znajdując się w konkretnych warunkach wcale tej logice się nie poddadzą. I tu jest podstawowy błąd. Stąd konieczne jest opracowanie całkiem innego programu, który oczywiście niektóre elementy musi uwzględniać. Na przykład państwowa kontrola płac — odrzucić jej nie da się, ale można nadać jej inny miernik, bardziej zgodny z tym, co można od naszej gospodarki oczekiwać, np. powiązać z przyrostem majątku czy z efektywnością. Te sprawy są do rozwiązania. To są sprawy dość techniczne.</u>
          <u xml:id="u-260.3" who="#PosełWiesławChmielarski">Nowy rząd nie może sobie lekceważyć nastrojów społecznych, nie może oferować Sejmowi, a co za tym idzie i społeczeństwu, tego samego, ubiegłorocznego, nieświeżego jajeczka, tylko w nowym opakowaniu. To po prostu budzi już zbyt poważne zastrzeżenia. To jest tak, jak skomputeryzowana medycyna bez lekarza — człowieka. Ona aplikuje leki na wybraną chorobę, w tym wypadku na przykład na inflację, ale nie liczy się w ogóle ze skutkami ubocznymi. Ta końska dawka może pacjenta szybciej wykończyć niż zasadnicza choroba. Założenia tego antyinflacyjnego programu stanowią główne źródło recesji. W tym mieści się również — wspomniano już o tym, nie będę rozwijał tego tematu — utrzymywanie dalej niezmiennego kursu walutowego. To jest w tej chwili awanturnictwo ekonomiczne. Poza tym wysoka stopa procentowa nie zachęca do jakichkolwiek inwestycji, wprowadzając w ruch spiralę inflacyjną. Ponadto stopa ta jest ustalana przez biurokratów bankowych. Czyż nie praktyczniej byłoby dla ochrony depozytów i dla realnej stopy procentowej kredytu stosować zasadę — wskaźnik inflacji dla ochrony depozytów plus 3%, wskaźnik inflacji plus 6% dla kredytu, a nie tak, jak poseł Gaweł się obawia, że być może ustali się na marzec 130%. To wprost przeraża nie tylko rolników, ale każdą przedsiębiorczość. I to rozłoży kompletnie 80% potencjału gospodarki przemysłowej państwowej.</u>
          <u xml:id="u-260.4" who="#PosełWiesławChmielarski">Nie chcę przedłużać swego wystąpienia, bo podstawowe rzeczy były tu powiedziane, a najpiękniej i w sposób najbardziej uzasadniony w przemówieniu posła Bugaja. Wnioskuję zatem, aby w uchwale Sejmu do ustawy budżetowej napisać w ten sposób: „Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zobowiązuje rząd do przedstawienia w terminie do 30 kwietnia nowych założeń polityki gospodarczej i społecznej na rok 1991, uwzględniających konieczność faktycznego przełomu w kierunku wzrostu produkcji, dochodu narodowego i stopniowego wzrostu poziomu życia społeczeństwa”. Taki wniosek chcę poddać pod głosowanie Wysokiej Izby. Podkreślam, że tylko instytucje i agendy rządowe mają szanse na kompleksowe i wielostronne rachunki symulacyjne i na opracowanie takiego programu. Taki program mógłby się zrodzić np. w Centralnym Urzędzie Planowania. Powinien on być alternatywny do planu Balcerowicza.</u>
          <u xml:id="u-260.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Mirosław Nowakowski ze Stronnictwa Demokratycznego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jan Żukowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#PosełMirosławNowakowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W wystąpieniach moich przedmówców oceniono wnikliwie projekty ustawy budżetowej i polityki rolnej na rok bieżący. Syntetyczna ocena zawarta jest również we wnioskach Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1991 i we wnioskach Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Jednak sugestie tam zawarte zmuszają mnie do zabrania głosu.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#PosełMirosławNowakowski">W części ósmej w dziale 99, liczba porządkowa 15 — dochody Ministerstwa Finansów — figurują podatki i opłaty od gospodarki nieuspołecznionej i od ludności. Podatki te, chociaż obejmują rolników, to jednak w głównej mierze pochodzą z obszarów pozarolniczych. Rosną one o 167,5% w stosunku do roku 1990, z 6 bln 646 mld zł do 11 bln 132 mld zł. Tak wielki wzrost podatków może wskazywać bądź to na zaostrzenie polityki fiskalnej względem tego sektora, względnie na jego znaczący rozwój w duchu przemian społeczno-gospodarczych kraju, zmierzających do powiększenia znaczenia sektora prywatnego w stosunku do wszechobecnego państwowego. Wbrew temu co niektórzy posłowie sądzą i dają temu wyraz z tej wysokiej trybuny, że w tym dziale należy szukać rezerw budżetowych, oświadczam, że dziś rzeczywistość jest jednak inna i zapis w projekcie uchwały sejmowej uważam za niesprawiedliwy. Reguły gry zastosowane w dochodzeniu do stworzenia gospodarki rynkowej uderzają również w ekonomikę sektora prywatnego, zarówno w rolnictwie jak i rzemiośle, a negatywne opinie budowane na nielicznych przypadkach nieuczciwości są dla większości tych grup zawodowych krzywdzące.</u>
          <u xml:id="u-262.2" who="#PosełMirosławNowakowski">Chociaż przybywa warsztatów rzemieślniczych, to jednak ich produktywność i dochodowość bardzo zmalała i pogorszył się ich stan finansowy, o czym wspominał przed chwilą pan poseł Błaszczyk. Nasuwa się zatem pytanie, co zrobić żeby zahamować regres i wzbudzić efektywność rzemiosła, a tym samym zapewnić wpływ z podatków od tego sektora, czego panie i panowie posłowie oczekują. Sugeruję żeby:</u>
          <u xml:id="u-262.3" who="#PosełMirosławNowakowski">Po pierwsze — zapewnić dostęp do tanich kredytów, przynajmniej dla tych inwestycji, z których szybko osiągnie się nową produkcję; różnicę w wysokości odsetek płaconych do kredytów ogólnodostępnych pokryć z budżetu państwa, licząc na przyszłe wpływy.</u>
          <u xml:id="u-262.4" who="#PosełMirosławNowakowski">Po drugie — zmienić politykę podatkową preferującą przedsiębiorczych i przywrócić ulgi podatkowe dla rozpoczynających działalność i inwestujących; Zmienić cykl rozliczeń podatku dochodowego z miesięcznego na kwartalny, względnie półroczny celem podniesienia kondycji finansowej firm.</u>
          <u xml:id="u-262.5" who="#PosełMirosławNowakowski">Jako poseł ziemi zagłębiowskiej pragnę dołączyć się do głosów posłów z Górnego Śląska i zwrócić uwagę na nieprawidłowy podział środków budżetowych między poszczególne województwa. W podziale tym, jak wielu posłów stwierdziło, województwo katowickie wypadło niestety bardzo ubogo. Brak jest na wydatki bieżące 1,5 bln zł, a na inwestycje 2,5 bln zł. Uważam, że należy skończyć wreszcie z przekonaniem o bogactwie Górnego Śląska. Ta ziemia, tak eksploatowana, tak głęboko dotknięta ekologicznie, potrzebuje teraz szczególnej pomocy z budżetu państwa, a tym samym — całego kraju. Uważam, że powinna na nią liczyć i zwracam się do rządu, aby ponownie przystąpił do podziału środków ze zbiorczego budżetu wojewodów w części 85, stosując obiektywne kryteria podziału.</u>
          <u xml:id="u-262.6" who="#PosełMirosławNowakowski">Wysoki Sejmie! Warunkiem powodzenia programu rolnego w bieżącym roku jest przede wszystkim zasilenie rolnictwa z budżetu państwa odpowiednimi do potrzeb środkami finansowymi. Jako członek Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów wnoszę w ślad za panem posłem Ryszardem Smolarkiem o podwyższenie w ustawie budżetowej na 1991 rok wydatków na rolnictwo w kwocie 1 bln 891 mld 523 mln zł w częściach i działach oraz z argumentacją podaną we wniosku Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Jako źródło powyższego zwiększenia budżetu wnioskuję podwyższyć w art. 1 ust. 1 pkt 8 dochody ze sprzedaży, najmu i dzierżawy składników majątkowych skarbu państwa z kwoty 15 bln zł na kwotę 16 bln 891 mld 523 mln zł. Kwotę tę można jednak wbrew wielu głosom z tej wysokiej trybuny pozyskać przede wszystkim ze sprzedaży samym rolnikom udziałów i akcji prywatyzowanych państwowych zakładów obsługi rolnictwa i państwowych zakładów zbożowych wraz z zakładami mięsnymi.</u>
          <u xml:id="u-262.7" who="#PosełMirosławNowakowski">Panie i Panowie Posłowie szeroko omówili program działania polityki rolnej w 1991 roku. Ja ograniczę się tylko do kilku uwag i propozycji. Proponuję, aby obok interwencjonizmu Agencji Rynku Rolnego zajęto się organizacją aukcyjnych giełd rynku rolnego na wzór zachodnioeuropejski. Jedną z nich proponuję umiejscowić w największym skupisku ludności — na Górnym Śląsku. Domagam się przeznaczenia znacznych środków przewidzianych na restrukturyzację — na rozwój wiejskiej sieci usług, rzemiosła i handlu, w pierwszym rzędzie do regionów zagrożonych największym bezrobociem. Przed społecznością wiejską, jak nigdy dotąd w powojennej historii naszego państwa, staje groźba bezrobocia. Szybkie i skuteczne przeciwdziałanie mu jest dzisiaj naczelną powinnością państwa, a dla rządu zadaniem o strategicznym znaczeniu. Do dziś niewykorzystanym źródłem miejsc pracy, jak i poprawy warunków życia na wsi jest rozwój na tych terenach rzemiosła, usług bytowych, handlu i drobnego, lokalnego przemysłu. Oczekuję od ministrów edukacji i rolnictwa głębokiej reorientacji organizacyjnej i programowej szkolnictwa zawodowego i rolniczego w kierunku oczekiwanych potrzeb edukacyjnych i zawodowych środowiska wiejskiego. Jako poseł domagam się od rządu nie tylko przedstawienia rozwiązań, ale przede wszystkim konkretnych, skutecznych działań.</u>
          <u xml:id="u-262.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Jan Żukowski z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-263.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jacek Bujak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#PosełJanŻukowski">Pani Marszałek! Panowie Ministrowie! Wysoka Izbo! Polska wieś i rolnictwo z ogromną niecierpliwością oczekiwało na debatę na temat polityki rolnej, której od początku tego parlamentu skutecznie domagali się koledzy posłowie z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Założenia polityki rolnej nie zostały, jak dotąd, jasno sformułowane, a skutek jest taki, że wieś nie rozumie nowej władzy, a rząd nie wie jakie zająć stanowisko względem tego co się dzieje na wsi. Tymczasem polska wieś potrzebuje wydajnej pomocy państwa w zorganizowaniu własnej infrastruktury gospodarczej i społecznej. Rolnicy oczekują nie tylko na program, ale na konkretne efekty widoczne w ministerstwie rolnictwa, w województwie i w zagrodzie rolnika. Nie jest najważniejsze to co władza mówi, lecz to co czyni i czynić będzie.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#PosełJanŻukowski">Podczas różnych kampanii wyborczych i narad mówiono i obiecywano bardzo dużo. Na pewno jest to nasza cecha charakterystyczna, bo stać nas na piękne słowa, postanowienia, gesty, ale nie mamy wytrwałości i dobrej woli żeby to wszystko co jest dobre wprowadzić w życie. Dziś rolnictwo jest u kresu wytrzymałości. Broniło się przez 45 lat i dalej już bronić się nie będzie. Stać nas na samodzielne myślenie w programach przekształcenia naszej gospodarki. Musi nareszcie być należycie oceniana praca na roli. Ludzie wsi muszą mieć większy parasol ochronny, albowiem nigdy dla nich nie było dobrej pogody. Dlatego przedstawiony dzisiaj program potraktujemy jako należyty krok we właściwym kierunku. Koledzy posłowie mówili już bardzo dużo na temat założeń polityki rolnej. Ja pragnę się ustosunkować do kilku bardzo ważnych i istotnych problemów.</u>
          <u xml:id="u-264.2" who="#PosełJanŻukowski">Przede wszystkim założenia polityki rolnej powinno się przyjmować co najmniej na 5 lat, w każdym roku dokonywać korekt dostosowując do budżetu państwa. Nie można zmieniać programu rolnego wraz ze zmianą ministra rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-264.3" who="#PosełJanŻukowski">W programie, który został nam przedstawiony, powinna być uwidoczniona prawda. Ja z jedną prawdą nie mogę się zgodzić. Jest to sprawa hasła „gospodarka rynkowa”. W rolnictwie nie ma gospodarki rynkowej, a jest gospodarka bazarowa. Taka jest rzeczywistość. Pragnę na kilku przykładach przedstawić to, co się dzieje. Jeśli ja jako rolnik wyprodukowałem wołowinę, to sprzedaję ją w mieście za 7 tys. zł, a w sklepie mięsnym, na bazarze i na ulicy jest po 40 tys. zł za kilogram. Jedna ze spółdzielni mleczarskich województwa wrocławskiego, zamiast dbać o interes producentów zakupiła masło na Zachodzie, handluje i dobrze jej się żyje. Państwowe Zakłady Zbożowe za 100 kg pszenicy obecnie płacą 70 tys. zł, a żądają za otręby 45 tys. a za mąkę 350 tys. zł. Zakłady Przemysłu Tłuszczowego kupiły rzepak od rolników po 120 tys. zł, a dziś za śrutę rzepakową żądają 95 tys. Wrocławska Spółdzielnia Mleczarska musiała zlikwidować firmowe sklepy, żeby mogła taniej sprzedać mleko, dlatego że czynsze tak obciążały te sklepy, że do tego interesu trzeba było dołożyć. To wszystko nie zmierza absolutnie do gospodarki rynkowej lecz do bazarowej. Wobec takiej sytuacji do momentu powstania rzeczywistej gospodarki rynkowej należy w trybie natychmiastowym wprowadzić ceny gwarantowane — nie na wszystkie produkty rolne, ale na mleko i zboże, bowiem te ceny stanowią podstawę kształtowania cen na inne płody rolne — do momentu, kiedy wokół wsi zostanie zbudowana cała otoczka małych zakładów przetwórczych i kiedy przejdziemy do gospodarki rzeczywistej i rynkowej. Jeśli tych cen na te dwa artykuły, a szczególnie mi chodzi o mleko, nie wprowadzimy — nie będzie produkcji mleka w Polsce. Rolnicy zlikwidują krowy, a przecież jest to przyszłość naszego rolnictwa. Mamy ogromne rezerwy paszowe, mamy bardzo dużo użytków zielonych i nie stać nas będzie w najbliższym czasie na odbudowę stada krów.</u>
          <u xml:id="u-264.4" who="#PosełJanŻukowski">Następną bardzo ważną sprawą jest uregulowanie idei banków spółdzielczych. Dotychczas rolnicy i wieś nie ma banków spółdzielczych, bo to są banki częściowo państwowe i ta sprawa musi być w trybie natychmiastowym uregulowana.</u>
          <u xml:id="u-264.5" who="#PosełJanŻukowski">Równoprawnie należy traktować wszystkie sektory w rolnictwie. Musi nastąpić w trybie pilnym uregulowanie prawne Państwowych Gospodarstw Rolnych. Tysiące pracowników Państwowych Gospodarstw Rolnych oczekuje na ustawę, która stworzy im nowe warunki pracy i życia na wsi. Ludziom wsi należy polepszyć warunki życia, bo obecnie wszystko idzie w przeciwnym kierunku. Masowo likwiduje się świetlice, domy kultury, ośrodki zdrowia, przedszkola. Samorząd nie może tego rozwiązać, bo nie ma dochodów. Trzeba pilnie albo zmienić ustawę o samorządzie, albo dofinansować samorządy wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-264.6" who="#PosełJanŻukowski">Sprawą następną, bardzo istotną i ważną dla mnie i dla rolników województwa wrocławskiego jest woda na wsi. Jest to życie i zdrowa żywność. Od trzech lat województwo wrocławskie i nie tylko, bo także legnickie, jeleniogórskie i wałbrzyskie, nawiedzała ogromna susza. Poziom wód gruntowych obniżył się o 2 metry. Obecnie sytuacja rolników tych województw jest sytuacją prawie dramatyczną. I zwracam się tu z ogromną prośbą do pana premiera i ministra, żeby rzeczywiście pomóc tym rolnikom i tym województwom, co chodzi o wodę. Wiem, że kołdra jest krótka, budżet zresztą znany jest nam wszystkim. Nie chciałbym nikogo tutaj skrzywdzić pokazując, skąd wziąć pieniądze, ale jeśli nie będzie wyjścia, to mam taki wniosek chłopski, żeby o 30% zmniejszyć administrację państwową, a pieniądze przeznaczyć na wodę dla wsi.</u>
          <u xml:id="u-264.7" who="#PosełJanŻukowski">Następna sprawa, też bardzo istotna, to ochrona środowiska. W południowo-zachodniej Polsce nastąpiła klęska ekologiczna. Wzrost zakwaszenia gleby uprawnej spowodowany opadami kwaśnych deszczów. Przynosi to ogromne straty w rolnictwie i nie tylko w rolnictwie. Uważam, że odkwaszanie tych gleb powinno odbywać się na koszt państwa.</u>
          <u xml:id="u-264.8" who="#PosełJanŻukowski">Kończąc, pragnę powiedzieć, że rząd musi liczyć się z opinią rolników, ich związków, jeśli rzeczywiście pragnie działać zgodnie z interesem społecznym polskiej wsi i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-264.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Jacek Bujak z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Bogumił Szreder.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#PosełJacekBujak">Pani Marszałek! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Zabieram głos w imieniu posłów Koła Porozumienia Centrum wchodzącego w skład Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Posłowie z Porozumienia Centrum uważają, że konstrukcja ustawy budżetowej na rok 1991 nie jest konstrukcją nową, konstrukcją, która by odzwierciedlała zmiany jakie w tym roku muszą w naszym kraju zajść, lecz jest powtórzeniem rozwiązania jakie było zastosowane w roku ubiegłym. Dlatego też na podstawie oceny wyników realizacji programu gospodarczego w 1990 r. można z niewielkim błędem dokonać oceny programu gospodarczego na rok 1991.</u>
          <u xml:id="u-266.1" who="#PosełJacekBujak">Wysoka Izbo! Ocena programu gospodarczego w 1990 r. była różnorodna. Nie negujemy zalet utrzymania stabilnego kursu walut, pewnego wytłumienia inflacji, pewnej odbudowy równowagi na rynku towarów konsumpcyjnych. Jednak już ocena zwiększenia eksportu nie jest tak jednoznaczna, czy było to faktyczne wyjście naszej gospodarki na rynki światowe, czy też przymusowa, wywołana ograniczeniami rynku wewnętrznego ucieczka za każdą cenę, za każde pieniądze — krótko mówiąc wyprzedaż, a nie handel na zasadzie konkurencji. Szczególnie dużo niepokoju wywołuje recesja produkcji i ograniczenie działalności inwestycyjnej. Nasuwa się podstawowe pytanie, czy aż taka skala spadku była konieczną ceną za podjętą przebudowę systemu gospodarczego. A może jest to rezultat wybranej drogi realizacji programu stabilizacyjnego, programu monetarnego, w którym samoistnym celem stało się równoważenie budżetu państwa?</u>
          <u xml:id="u-266.2" who="#PosełJacekBujak">Warto zauważyć, że w ciągu 1990 r. udział kosztów materialnych w sprzedaży wyniósł 54,7%, to jest o 2,7% więcej niż w analogicznym okresie 1989 r., natomiast udział wynagrodzeń obniżył się z 13,6% w 1989 r. do 10,9% w 1990 r., a łączny miernik powiązań przedsiębiorstw uspołecznionych z budżetem, za jaki można uznać relację salda podatków i opłat od akumulacji, zwiększył się z 40,2% w 1989 r. do 53,2% w 1990 r. W tym przypadku trudno się dziwić, że przedsiębiorstwa oddając budżetowi ponad połowę wypracowanego wyniku oraz płacąc gorzej pracownikom ograniczały swoją działalność, nie podejmując restrukturyzacji.</u>
          <u xml:id="u-266.3" who="#PosełJacekBujak">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Przechodząc do krótkiego omówienia ustawy budżetowej na 1991 r. pragnę przypomnieć słowa, które wypowiedziałem na wstępie — konstrukcja tej ustawy jest powtórzeniem rozwiązania jakie było zastosowane w roku ubiegłym. Nadal zasadą rozwiązań dopuszczonych do sterowania gospodarką jest ochrona równowagi budżetowej. Zasada ta wymagała odejścia od ulg inwestycyjnych w podatku dochodowym, podwyższenia podatku obrotowego, przypuszczalnie w ostatecznym rozrachunku także zwiększenia obciążenia przedsiębiorstw państwowych, dywidend. Rząd wie, że w 1991 roku nie sprywatyzuje wszystkich przedsiębiorstw państwowych. Zresztą na tej świadomości jest przecież oparte ponad 80% wpływów do budżetu. A jednocześnie rząd nie stwarza gwarancji, że te wpływy osiągnie. Gospodarkę finansową w przedsiębiorstwach nadal bardzo utrudnia zachowana zasada realnej i zmiennej w czasie stopy oprocentowania kredytów, przy równoległym ograniczeniu kredytów subwencjonowanych, i to w sposób niezadowalający praktycznie do dwóch dziedzin — rolnictwa i budownictwa mieszkaniowego. Zachowane zostało limitowanie wzrostu wynagrodzeń w przedsiębiorstwach uspołecznionych i to w formie utrwalającej różnice, jakie istniały między tymi przedsiębiorstwami we wrześniu w 1989 roku, a więc w okresie zgoła innych reguł systemu gospodarczego. Do czego może prowadzić taka polityka gospodarcza? My, posłowie Porozumienia Centrum obawiamy się, że zachowanie zrównoważonego budżetu jedynie utrwali tendencje recesyjne.</u>
          <u xml:id="u-266.4" who="#PosełJacekBujak">Wysoka Izbo! Dylematem przed którym stajemy obecnie jest decyzja, co jest dla gospodarki naszej lepsze — wyższy poziom inflacji wywołany ewentualnym rozluźnieniem reguł kształtowania płac i polityki podatkowej, czy też niższa inflacja połączona z dalszą recesją — być może aż do progu załamania gospodarki. Grupa posłów należących do Porozumienia Centrum uważa, że rok 1991 powinien być rokiem ożywienia gospodarki, że sprawą pierwszoplanową powinno być działanie rządu zmierzające do pobudzenia w gospodarce tendencji proinwestycyjnych. Wymaga to nie tylko zwolnienia z ceł i opodatkowania obrotu artykułami inwestycyjnymi i zaopatrzeniowymi, ale również wprowadzenia gwarancji niezmiennych reguł podatkowych na okres dłuższy niż jeden rok. Wymaga to wreszcie udostępnienia inwestorom możliwie stabilnie oprocentowanych kredytów inwestycyjnych za cenę zmniejszenia oprocentowania wkładów, na przykład a vista i krótkoterminowych, a nawet zwiększenia wydatków z budżetu. Temu rozluźnieniu warunków inwestowania powinno towarzyszyć pewne osłabienie kontroli dynamiki płac, inwestor powinien mieć bowiem nie tylko możliwość podjęcia realizacji projektu, ale i szansę zbycia swych produktów. Musi się zatem rozwijać rynek wewnętrzny, popyt na tym rynku, krótko mówiąc, ludzie muszą mieć pieniądze aby te produkty móc kupić. Drugim bardzo ważnym zagadnieniem winno być podjęcie przez rząd energicznych działań na rzecz stymulowania eksportu. Sygnalizowana obecnie utrata części rynków należących do byłego pierwszego obszaru może być dla naszej gospodarki ciosem o konsekwencjach wieloletnich. Jest obowiązkiem rządu podjęcie starań o zachowanie tych rynków poprzez działanie promocyjno-organizacyjne, na przykład szukanie dla naszych przedsiębiorstw różnych dróg odzyskania należności za wyeksportowane towary. Ważne przy tym jest bilansowanie się obrotów na tych rynkach. W tym miejscu należy prawdzie spojrzeć w oczy i powiedzieć otwarcie — nasza gospodarka ma szansę konkurować z Zachodem na Wschodzie, a nie na Zachodzie.</u>
          <u xml:id="u-266.5" who="#PosełJacekBujak">Wysoka Izbo! Jesteśmy w wyjątkowo trudnej sytuacji gospodarczej, dlatego też Koło Porozumienia Centrum uważa, że zachowując pryncypia należy odejść od polityki dogmatu, że konieczne są ustępstwa od obranej linii równoważenia budżetu, nadmiernych obciążeń fiskalnych i ograniczenia wydatków na cele prorozwojowe. Wydaje się nam, że można jeszcze dzisiaj szukać możliwości ograniczenia wydatków budżetu. W proponowanym budżecie pomimo już wprowadzonych korekt zamierza się przeznaczyć bardzo dużą kwotę na fundusz pracy. Przyjmując kierunek gospodarki „na ożywienie” a nie „na recesję”, czyli na wzrost ilości miejsc pracy, a nie na wzrost bezrobocia, dużą część tej sumy można wykorzystać na finansowanie działań podtrzymujących rozwój.</u>
          <u xml:id="u-266.6" who="#PosełJacekBujak">I na zakończenie — posłowie Porozumienia Centrum rozumieją, że nie jest to konstrukcja budżetu właściwa temu rządowi, że ten rząd nie miał czasu na skonstruowanie nowej wersji a tylko na autopoprawki, nie zmieniające jednak całości. Dlatego rozumiejąc potrzebę czasu akceptujemy przedstawioną wersję, stawiając równocześnie rządowi i Wysokiej Izbie wyzwanie — należy natychmiast podjąć pracę, aby najpóźniej od połowy roku odstąpić od dogmatu walki z inflacją poprzez cięcie popytu i równoważenie budżetu na rzecz podjęcia działań ożywiających gospodarkę z równoczesnym przyśpieszeniem w zakresie jej restrukturyzacji, komercjalizacji i prywatyzacji. Takie jest nasze stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-266.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję. Właściwie wystąpienie pana posła było takie paraklubowe.</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proponuję, żeby udzielić głosu jeszcze jednemu mówcy, a potem zrobić przerwę, tym razem piętnastominutową, bo jeżeli będziemy robili półgodzinne przerwy, to może nam się to wyjątkowo przedłużyć, aż do późnych godzin nocnych.</u>
          <u xml:id="u-267.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, to będę uważała, że państwo przyjęli moją propozycję.</u>
          <u xml:id="u-267.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-267.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Bogumiła Szredera z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#PosełBogumiłSzreder">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Postaram się mówić zdecydowanie krócej niż mój przedmówca, gdyż moi koledzy w swoich wypowiedziach w dyskusji poruszyli już wiele problemów które pominę, a chciałbym się podzielić przemyśleniami dotyczącymi rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#PosełBogumiłSzreder">Pomimo rekordowych plonów zbóż i innych upraw uzyskanych w roku 1990 sytuacja ekonomiczna w rolnictwie nadal pogarsza się. Generalnie przyczynia się do tego niekorzystna relacja cen skupu produktów rolnych do kosztów poniesionych na produkcję rolną. Wyjątek w tym stanowi produkcja żywca wieprzowego. Obecne ceny skupu żywca wieprzowego w zupełności pokrywają poniesione koszty na tę gałąź produkcji.</u>
          <u xml:id="u-268.2" who="#PosełBogumiłSzreder">W radykalnie odmiennej sytuacji ekonomicznej znajdują się producenci mleka i żywca wołowego. W roku 1990 sytuacja w tym zakresie systematycznie pogarszała się. I w tym miejscu chciałbym przytoczyć kilka przykładów w tym zakresie, dotyczących cen skupu mleka. I tak — w marcu 1990 roku za litr płacono 267 zł to jest 31% poniżej kosztów produkcji; w czerwcu 1990 roku płacono 479 zł to jest 47% poniżej kosztów produkcji; w październiku 1990 roku płacono 646 zł to jest 52% poniżej kosztów produkcji. Pomimo 40-procentowego wzrostu cen mleka w stosunku do roku 1990 sytuacja w gospodarstwach mleczarskich nie uległa poprawie. Świadczy o tym ciągły spadek skupu mleka przy jednoczesnym wzroście około 50% udziału krów w skupie żywca wołowego.</u>
          <u xml:id="u-268.3" who="#PosełBogumiłSzreder">Wzrost cen energii i paliw w styczniu 1990 roku nie gwarantuje dalszej poprawy w produkcji mleka, a jednocześnie wpływa na dalsze pogorszenie warunków opłacalności w całym rolnictwie. Mam przygotowane wyliczenia również dotyczące żywca wołowego, baraniego i innych upraw. Wyliczenia te świadczą jednoznacznie o nieopłacalności produkcji w tych gałęziach.</u>
          <u xml:id="u-268.4" who="#PosełBogumiłSzreder">Wysoka Izbo! Rekordowe plony zbóż w roku 1990 wynoszące 32,8 q z ha, a także zapasy w przepełnionych elewatorach i magazynach zbożowych powodują znaczne trudności ze zbyciem ziarna zbóż. Dzieje się tak pomimo wykorzystania zbóż jako paszy w produkcji zwierzęcej, a nawet przy znacznym wzroście pogłowia trzody chlewnej. Zapowiadany przez Agencję Rynku Rolnego fakt przekazania na wiosnę na rynek krajowy około 270 tys. ton zboża skupionego w III i IV kwartale roku 1990 może spowodować spadek cen skupu zbóż.</u>
          <u xml:id="u-268.5" who="#PosełBogumiłSzreder">Surowe prawa rynku dotknęły w szczególny sposób producentów ziemniaka i myślę, że taka sytuacja ekonomiczna, jaka utrzymuje się obecnie, czego przyczyną jest także wzrost cen środków produkcji oraz wysokie oprocentowanie kredytu, doprowadziła do negatywnych zjawisk i tendencji w rolnictwie, w wyniku czego nastąpił znaczny spadek popytu na nawozy mineralne, środki ochrony roślin, na materiał siewny kwalifikowany oraz spadek zainteresowania zakupem jałówek. Przewiduje się w związku z tym dalszy spadek pogłowia bydła i żywca baraniego, przy jednoczesnym wzroście pogłowia trzody chlewnej. W produkcji roślinnej niskie wykorzystanie w tym roku nawozów mineralnych i środków ochrony roślin może spowodować załamanie się tej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-268.6" who="#PosełBogumiłSzreder">Wysoki Sejmie! Reasumując to, co dotychczas przedstawiłem, chciałbym podkreślić, że program niestety można ocenić jako w dużym stopniu nie odpowiadający i nie rozwiązujący szeregu spraw rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-268.7" who="#PosełBogumiłSzreder">Uważam, że proponowane w roku 1991 środki działania są niedostateczne i nie będą w stanie przeciwdziałać skutecznie narastającym zagrożeniom. Krytycznie oceniam dotychczasową politykę gospodarczą i finansową wobec rolnictwa i całej gospodarki żywnościowej i w dalszym ciągu uważam, że konieczne są zmiany w tej polityce.</u>
          <u xml:id="u-268.8" who="#PosełBogumiłSzreder">Wysoka Izbo! Kończąc swoje wystąpienie, chciałbym zwrócić uwagę, że rolnictwo jest najszerszym i najbardziej pewnym rynkiem zbytu dla polskiego przemysłu. Jego wsparcie, jeżeli jest uwarunkowane inwestowaniem i nakładami, tworzy koniunkturę w przemyśle. Ta funkcja wsi i rolnictwa wymaga szczególnego potraktowania, dlatego zwracam się do Wysokiej Izby o poparcie wniosku Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej dotyczącego zmian w dofinansowaniu rolnictwa i sfery z nią związanej. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-268.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję. Jako pierwszy po przerwie zabierze głos pan poseł Włodzimierz Wiertek.</u>
          <u xml:id="u-269.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Spotykamy się, proszę państwa, o godzinie 20. Pan poseł sekretarz będzie łaskaw odczytać komunikat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#SekretarzposełRadosławGawlik">Jeden komunikat. Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy odbędzie się zebranie OKP w sali kolumnowej.</u>
          <u xml:id="u-270.1" who="#komentarz">(Przerwa od godz. 19 min 50 do godz. 20)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Zachęcam do zajmowania miejsc. I proszę ponownie posłów zgłaszających poprawki do budżetu lub do projektów uchwał o przekazywanie ich treści na piśmie do sekretariatu posiedzenia. Posłów którzy już zabierali głos w dyskusji, bardzo proszę, żeby do godziny 20.30 byli łaskawi złożyć zgłoszone poprawki. Oczywiście pozostali będą sukcesywnie składać po wystąpieniach.</u>
          <u xml:id="u-271.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę również, aby w miarę możliwości skracać swoje wystąpienia dlatego, że jeżeli następne wystąpienia byłyby takie, jak poprzednie, to czeka nas jeszcze cztery godziny dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-271.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kontynuujemy dyskusję budżetową.</u>
          <u xml:id="u-271.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo pana posła Włodzimierza Wiertka z Polskiego Stronnictwa Ludowego o zabranie głosu. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Stanisława Popiela.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Obowiązkiem każdego rządu jest obrona interesów własnych obywateli. Polega to m.in. na interwencjonizmie państwowym, odpowiedniej polityce celno-importowej, kredytowo-finansowej oraz przemyślanej polityce społecznej.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Czy nasz rząd, kontynuując dalej politykę planu Balcerowicza, nie doprowadzi do gospodarki typowej dla państw Ameryki Łacińskiej. To znaczy — będzie się bogacić wąska grupa obywateli, a pozostali będą żyć w ubóstwie. A gdzie ta obiecywana klasa średnia? I gdzie są dowody na to, że zbliżyliśmy się chociaż o krok do poziomu życia Europy Zachodniej.</u>
          <u xml:id="u-272.2" who="#PosełWłodzimierzWiertek">W rzeczywistości sytuacja gospodarcza na progu 1991 r. jest, z winy narzuconego programu, o wiele gorsza niż rok temu. Oprócz niewielkiej liczebnie grupy przedsiębiorczych spekulantów, biorących na przykład udział w zawinionej przez rząd aferze alkoholowej, oraz innych aferach, żadna z grup społecznych nie odniosła korzyści z wprowadzenia programu gospodarczego. Raport NIK wskazał, że głównymi winowajcami strat, jakie poniósł skarb państwa w aferze alkoholowej, byli: Ministerstwo Finansów i Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-272.3" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Jak więc można było pana Balcerowicza ponownie powoływać do rządu, zamiast postawić przed Trybunałem Stanu. Ktoś na polskim eksperymencie gospodarczym odniósł korzyści i to niemałe.</u>
          <u xml:id="u-272.4" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Czy prawdą jest, panie premierze, że umieszczono nasze rezerwy dewizowe w bankach zachodnich na najniższe 4-procentowe wkłady, czy nikt z rządu nie wpadł na pomysł, żeby rezerwę dewizową wykorzystać choćby w części na najbardziej pilne potrzeby restrukturyzacyjne czy dofinansowanie inicjatyw czynów społecznych przy budowie wodociągów i gazociągów na wsi? Kontynuacja obecnej polityki gospodarczej grozi nie tylko całkowitym upadkiem polskiej gospodarki, ale grozi również destabilizacją polityczną.</u>
          <u xml:id="u-272.5" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Nawiązując do polityki rządu wobec rolnictwa, pytam się — czym różni się obecna polityka rządu wobec wsi i całego kompleksu gospodarki żywnościowej w stosunku do antychłopskiej polityki rządu pana premiera Mazowieckiego? Czy tylko autopoprawką wynoszącą 1,7 biliona zł dla rolnictwa, czy programem działań resortu na 1991 rok bez środków finansowych. Czy tylko te dwa elementy przyniosą zmianę i efekty w polityce rolnej? Trzeba wyraźnie powiedzieć, że — nie i przypomnieć, że tylko 3% wydatków całego budżetu na 1991 rok przeznaczone jest na rolnictwo. Ta cyfra nie wymaga komentarza.</u>
          <u xml:id="u-272.6" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Wysoki Sejmie! Nieprawdą jest, że rolnicy myślą tylko o swoich partykularnych interesach. Każda złotówka włożona w rolnictwo wprost proporcjonalnie obniża ceny żywności na miejskim stole.</u>
          <u xml:id="u-272.7" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Rynek zawsze rządzi się swoimi prawami. Ingerować w rynek nie wolno, jeśli tak, to mądrze, ażeby nie niszczyć jednych kosztem drugich. Natomiast Wspólny Rynek — EWG wchodzi bez żadnych przeszkód na nasz polski rynek żywnościowy z tanią, w 50% subwencjonowaną żywnością. Czy te chwilowe i celowe obniżania cen nie niszczyło i nie niszczy polskiego rolnictwa?</u>
          <u xml:id="u-272.8" who="#PosełWłodzimierzWiertek">W imieniu ogromnej większości społeczeństwa wiejskiego, stojącego w obliczu bankructwa, a przede wszystkim bezrobocia, wyrażam kategoryczny sprzeciw wobec kontynuowania takiej polityki. Niestety, nasz rząd bardziej wsłuchuje się w rady pana prof. Sachsa niż — mając na uwadze polskie realia — w propozycje przedstawione w programie Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-272.9" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Dlatego nasza chłopska partia nieprzypadkowo zdecydowała się jako pierwsza przejść do opozycji, co nie jest i nie było na rękę pewnym siłom politycznym, które by chciały, aby wieś polska była politycznie rozbita i nie miała jednej, silnej partii chłopskiej, jaką jest Polskie Stronnictwo Ludowe. Dlatego dążąc do rozbicia wsi, powołuje się nieraz za judaszowskie srebrniki niewiadomego pochodzenia, różne stworki polityczne z nazwą PSL, ale z dodatkiem różnych literek. Wymienione grupki nie mają nic wspólnego ani z PSL, ani z ruchem ludowym, a jedno co ich łączy — to próba skłócenia i podzielenia wsi. Sądzę, że chłopi umieją jeszcze odróżnić i oddzielić ziarno od plewy i zrobią to skutecznie.</u>
          <u xml:id="u-272.10" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Wysoka Izbo! Ostatnio niemal wszyscy politycy, zabiegając o poparcie mieszkańców wsi, ciepło wypowiadają się o rolnictwie, zapowiadają wprowadzenie istotnych korekt politycznych, ale w zasadzie wszystko kończy się na słowach i drobnych gestach, takich jak wprowadzenie niewielkiej sumy na kredyty preferencyjne na zakup nawozów oraz zapowiedź, że od lipca mogą być wprowadzone cła antysubwencyjne. Nawet i to jest wątpliwe — czy będzie zrealizowane, bo na przykład wiceminister rolnictwa pan Sławomir Gburczyk, reprezentujący resort i rząd, widzi te sprawy inaczej. W wywiadzie dla prasy stwierdza: „że nie wolno zamykać krajowego rynku przed importowaną żywnością, uważam np., że import wieprzowiny dobrze by zrobił naszemu rynkowi”. W historii polskiego rolnictwa nie było jeszcze takich relacji cen żywca i opłacalności produkcji, jak dzisiaj. Z drugiej strony — nie widać tego po cenach mięsa i wędlin na rynku. Przed wojną rolnicy stali na gorszej pozycji przetargowej i kontentowali się znacznie mniejszą opłacalnością produkcji. Dzisiejsza sytuacja zmusi ich do myślenia”.</u>
          <u xml:id="u-272.11" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Przypomnę, że przed wojną chłopi dzielili zapałkę na czworo, natomiast dziś odnoszę wrażenie, że u niektórych decydentów rozum jest podzielony na czworo.</u>
          <u xml:id="u-272.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-272.13" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Wysoki Sejmie! Polityka rządu wobec wsi powinna być jasna i przejrzysta. Chłopi z niedowierzaniem przypatrują się umizgom niektórych naszych czołowych decydentów, w tym pana prezydenta wobec tzw. ziemian i arystokracji i wylewaniu krokodylich łez wobec tej klasy, tak rzekomo skrzywdzonej w okresie komunizmu.</u>
          <u xml:id="u-272.14" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Wysoka Izbo! Chciałbym przypomnieć, że era ziemian zakończyła się wraz z dekretem o reformie rolnej i powrotu do tej epoki nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-272.15" who="#PosełWłodzimierzWiertek">My, posłowie Polskiego Stronnictwa Ludowego nie ulegniemy presji, różnym naciskom, jak to ma miejsce m.in. w opublikowanym liście otwartym do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przez ziemian.</u>
          <u xml:id="u-272.16" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Pozwolę sobie zacytować fragment tego listu: „W chwili, gdy suwerenne nareszcie państwo polskie przystępuje do usuwania skutków zbrodni i nieprawości 45 lat komunistycznej dyktatury, my ziemianie polscy i ich potomkowie, zwracamy się z żądaniem naprawienia straszliwej krzywdy, jaką było bezprawne wywłaszczenie nas bez odszkodowania z całego mienia i zniszczenie dorobku przez tzw. reformę rolną w 1944–1945.</u>
          <u xml:id="u-272.17" who="#PosełWłodzimierzWiertek">— po pierwsze — domagamy się uznania dekretu PKWN o tzw. reformie rolnej za bezprawną;</u>
          <u xml:id="u-272.18" who="#PosełWłodzimierzWiertek">— po drugie — rehabilitacji moralnej, publicznego przywrócenia dobrego imienia ziemiaństwa polskiego przez symboliczne choćby przeproszenie za lata szkalowań i oszczerstw władzy komunistycznej;</u>
          <u xml:id="u-272.19" who="#PosełWłodzimierzWiertek">— po trzecie — natychmiastowego ustawowego przywrócenia własności terenów dworsko-parkowych ich prawowitym właścicielom;</u>
          <u xml:id="u-272.20" who="#PosełWłodzimierzWiertek">— po czwarte — odszkodowania za wywłaszczoną ziemię.</u>
          <u xml:id="u-272.21" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Zwracamy się do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej o podjęcie niezwłocznej inicjatywy ustawodawczej w tej sprawie”.</u>
          <u xml:id="u-272.22" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Pytam więc — czy w korekcie budżetu w połowie roku znajdą się środki finansowe dla ziemian za wywłaszczoną ziemię. Jeśli tak — to w jakiej wysokości?</u>
          <u xml:id="u-272.23" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Wysoka Izbo! Na zakończenie mojego przemówienia zacytuję słowa Wincentego Witosa, które są wciąż aktualne: „Lud zadowolony, światły, zamożny, może być potęgą”. Trudno jednak stwierdzić, żeby ze strony tego Sejmu zrobiono wszystko co należało, ażeby lud był zdolny do spełnienia swego obowiązku.</u>
          <u xml:id="u-272.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pani poseł Stanisława Popiela z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jan Beszta-Borowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#PosełStanisławaPopiela">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z uznaniem chcę odnieść się do faktu zauważenia w przedstawionym przez rząd programie działań w polityce rolnej na 1991 rok — problemu regionalizacji, jako jednego z ważnych celów tej polityki. Rząd wychodzi ze słusznego założenia, że jego obowiązkiem jest stworzenie warunków rozwoju wszystkim regionom kraju. Jednym z nich jest obszar Polski południowej, obejmujący tereny górskie i górzyste, a są to województwa: nowosądeckie, krośnieńskie, wałbrzyskie, jeleniogórskie, bielsko-bialskie i inne, w których ludziom żyje się o wiele gorzej w tych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-274.1" who="#PosełStanisławaPopiela">Co to za warunki? Na przykład w województwie nowosądeckim około 90% gruntów położone jest na wysokościach od 350 do 500 metrów nad poziomem morza. Są to trudno dostępne zbocza i stromizny. Skrócony jest do 180 dni w roku okres wegetacji roślin, zwiększona ilość opadów, brak możliwości mechanizacji pracy. To tylko niektóre elementy, wskazujące jak bardzo uciążliwa jest praca w takich gospodarstwach. Jest oczywiste, że w takich warunkach nakłady na produkcję są, bo muszą być, znacznie wyższe niż w pozostałych regionach i z góry wiadomo, że zwiększone o 30–40% nakłady dają o tyle samo mniejsze efekty.</u>
          <u xml:id="u-274.2" who="#PosełStanisławaPopiela">Do czasu wprowadzenia w rolnictwie gospodarki wolnorynkowej na tych terenach funkcjonowała tak zwana uchwała górska, która pozwalała na częściowe wyrównanie dysproporcji w tym regionie. Były to: ulgi podatkowe dla gruntów klasy IV–VI, dopłaty do cen skupu mleka, mięsa wołowego i wełny, jak również niższe stopy procentowe kredytów. Było to wszystko ze wszech miar uzasadnione, jako że grunty w tym regionie to przede wszystkim użytki zielone. Wspomniana uchwała zahamowała proces wypadania ziemi z uprawy, w znacznym stopniu zapobiegła wyludnianiu się tych terenów.</u>
          <u xml:id="u-274.3" who="#PosełStanisławaPopiela">Jeszcze do roku ubiegłego mieliśmy najwyższy w kraju wskaźnik obsady bydła na 1 ha i odpowiednio wysoki skup mleka. Mam na myśli województwo nowosądeckie. Niestety dzisiaj, gdy reguły gry rynkowej dają szanse gospodarstwom wydajniejszym, rolnictwo nasze nie ze swojej winy stało się niekonkurencyjne, mimo zdwojonych wysiłków i ogromnej pracowitości naszych rolników. To, co z trudem udało się osiągnąć dzięki wspomnianej uchwale, bez natychmiastowej pomocy ze strony państwa bezpowrotnie utracimy. Mając na względzie, że 95% gospodarstw w nowosądeckim to rolnictwo indywidualne, przy średniej powierzchni 2,5–3 ha z konieczności dwuzawodowcy, przed rolnikami z dnia na dzień staje, dramatyczne pytanie, jak żyć i z czego czerpać dochody, gdy bezrobocie dotyka przede wszystkim dwuzawodowców. Wystarczy mieć 1 ha gruntu, aby być pozbawionym jakichkolwiek świadczeń po zwolnieniu z pracy. Dla większości tych ludzi zarobki poza gospodarstwem stanowiły istotną pomoc w zaspokajaniu potrzeb ich rodzin jako drugie, niezbędne źródło dochodu. Myślę, że jest dzisiaj najwyższy czas, aby uczciwie powiedzieć tym ludziom, co mają dalej robić. Jeżeli całe rolnictwo przeżywa tak głęboki regres, to co można powiedzieć o sytuacji rolnictwa górskiego? Przecież nie ma żadnych szans na przemieszczenie tych ludzi w inne regiony, czy do miasta, przy braku mieszkań i możliwości pracy. Dlatego wnioskuję o powołanie specjalnego, międzyresortowego zespołu złożonego z ekspertów i rolników, którego zadaniem byłoby dokładne rozpoznanie problemu i opracowanie programu zapewniającego na wiele lat warunki rozwoju rolnictwa na tych terenach. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-274.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-275.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Jan Beszta-Borowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Kazimierz Czerwiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#PosełJanBesztaBorowski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Wszystko właściwie już tu zostało powiedziane, wylano wiele łez, rzeczywistość jest krytyczna, niemal katastrofalna, głosowaliśmy 7 listopada — i wieś również — na zmiany. Tych zmian rzeczywiście nie bardzo widać. Rzeczywistość jest taka, że zlikwidowano praktycznie wszystkie subwencje dla rolnictwa, co w obliczu bezpośredniego sąsiedztwa z EWG, z subwencjonowanym w 40% albo i więcej rolnictwem grozi upadkiem naszego. O tym była tu mowa wielokrotnie, ale też odpowiadano nam, żeby dać propozycje. Jeśli się mówi, jeśli się płacze, że trzeba dać środki dla rolnictwa, żeby ono nie upadło, to trzeba zaproponować skąd je wziąć. Postaram się kilka propozycji tu złożyć.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#PosełJanBesztaBorowski">Pozornie może być korzystna — na krótką metę — dla miasta i konsumenta ta sytuacja, że dostarczana jest tania żywność z Zachodu, ale na dłuższą metę — to samobójstwo. Czytaliśmy poufny raport, właściwie niemal poufny raport, UOP o opłacalności produkcji mleka, o sytuacji w mleczarstwie. Niestety, przykro było słuchać, ale jeden z panów posłów z PSL mówił, że to wina rolników, niestety, tak było. Spadek o 60% zakupu nawozów w ubiegłym roku oznacza spadek plonów już w tym roku. Ich ceny nadal rosną, ostatnio na przełomie roku niemal wzrosły średnio o około 100%, w przeciwieństwie do cen zboża i mleka. W tej sytuacji zmniejszenie nawet o połowę oprocentowania kredytów na zakup nawozów, co projektuje rząd w budżecie, nie rozwiązuje sprawy. Jest konieczność zmniejszenia ich ceny, subwencjonowania wprost.</u>
          <u xml:id="u-276.2" who="#PosełJanBesztaBorowski">I teraz następna sprawa — paliwa. Czy jest sprawiedliwe, aby rolnik płacił za paliwo, olej napędowy ceny opodatkowane, to paliwo jest opodatkowane około 40%, a wytwarza produkty za połowę opłacalnej ceny — średnio biorąc — czyli płaci podatek jakby podwójnie.</u>
          <u xml:id="u-276.3" who="#PosełJanBesztaBorowski">Mój wniosek: olej napędowy zakupywany przez rolników nie powinien być opodatkowany, czyli rolnicy winni otrzymać zwrot różnicy ceny, proporcjonalnie do uprawianych ha.</u>
          <u xml:id="u-276.4" who="#PosełJanBesztaBorowski">Skąd wziąć na to fundusze? Odpowiedź tu, nawet w tej sali, będzie niepopularna. Jeśli na wszystko brak, to podział musi być przynajmniej elementarnie sprawiedliwy. Nikt jakoś o tym tutaj dziś nie wspominał. Otóż w budżecie przyznano wielobilionowe dotacje, choć mniejsze niż kiedyś, do centralnego ogrzewania i ciepłej wody. Wysokość ich wynosi około 11,5 biliona złotych. Dotacje te są wypłacane en bloc, niezależnie od wysokości dochodu rodziny zamieszkującej dotowane mieszkanie. Na przykład o dochodzie 5 milionów złotych i więcej — milion złotych na członka rodziny.</u>
          <u xml:id="u-276.5" who="#PosełJanBesztaBorowski">Przypomnieć tu warto, iż rolnicy i właściciele domków prywatnych nie otrzymują — i słusznie — żadnych dotacji, a ich wydatki na ogrzewanie i ciepłą wodę, która jest często rarytasem i utrzymywanie mieszkania wielokrotnie przekraczają średnie analogiczne wydatki — około 220 tys. zł miesięcznie na 60-metrowe mieszkanie spółdzielcze, nie mówiąc o kwaterunkowym. Oczywiście nie dotyczy to mieszkań otrzymywanych w okresie ostatniego roku, może i wcześniej, których koszt spłaty kredytu sięga miliona, czy nawet więcej.</u>
          <u xml:id="u-276.6" who="#PosełJanBesztaBorowski">Jeszcze jest dalsza sprawa — w końcu 1989 roku pewna grupa użytkowników mieszkań spółdzielczych wykupiła je na własność, za cenę — uwaga: około 10% ich rzeczywistej wartości, a nawet i mniej, może 7%. Stało się, niestety. Ale gwoli sprawiedliwości stawiam wniosek, aby właściciele tych mieszkań pokrywali pełny koszt ogrzewania i ciepłej wody. Argument jest oczywisty — czy można wyobrazić sobie sytuację, aby państwo ponosiło koszt ogrzewania, wody i opalało mieszkanie prywatne. Nie przewidywało się tego nawet w komunizmie.</u>
          <u xml:id="u-276.7" who="#PosełJanBesztaBorowski">Przy okazji pytanie do rządu — ile państwo utraciło bilionów złotych obdarowując właścicieli właściwie mieszkaniami własnościowymi.</u>
          <u xml:id="u-276.8" who="#PosełJanBesztaBorowski">I drugie pytanie — czy wymieniona kwota dotacji 11 bln złotych do ogrzewania i ciepłej wody obejmuje cały koszt energii, węgla, kotłowni, ciepłowni, infrastruktury, konserwacji, obsługi, czy tylko część tych kosztów, bo to zmienia jeszcze sytuację. Prawdopodobnie te dotacje są dwukrotnie wyższe.</u>
          <u xml:id="u-276.9" who="#PosełJanBesztaBorowski">I jeszcze już na koniec, wracając do rolnictwa. Jest konieczne, o czym już była mowa z tej trybuny, przeznaczenie znacznych środków na pomoc w wyrównaniu poziomu szczególnie zaniedbanej ściany wschodniej, tamtejsze rolnictwo jest zdolne do produkcji zdrowej żywności. Wspomina się o tym w programie rolnym, ale nie mówi się o środkach finansowych na te cele.</u>
          <u xml:id="u-276.10" who="#PosełJanBesztaBorowski">Zgadzam się niemal całkowicie z wypowiedzią pana posła Edwarda Nowaka, szczególnie popieram przeniesienie funduszu dla bezrobotnych do gmin.</u>
          <u xml:id="u-276.11" who="#PosełJanBesztaBorowski">I na koniec, już zupełnie, ad vocem wypowiedzi pana posła Wiertka. Bardzo często z tej środkowej części sali wspomina się pana Witosa i cytuje się jego wypowiedzi. Dobrze jest wiedzieć, że tenże pan Witos już niemal na łożu śmierci powiedział, ostrzegał ówczesną władzę nam narzuconą, w rozmowie z ambasadorem USA, że nie dawajcie pieniędzy, nie pomagajcie temu systemowi, gdyż te pieniądze pójdą na zniewolenie narodu. Tak mniej więcej powiedział to Witos. I doszło do tego rzeczywiście.</u>
          <u xml:id="u-276.12" who="#PosełJanBesztaBorowski">I jeszcze jedno. Pan poseł Wiertek ostrzegł nas, że ziemianie chcą odebrać tą ziemię. Jest ich zupełnie mało. Oddajemy im hołd i cześć. Oni przenieśli polskość. Oni utrwalali kulturę. Nie chcą zabrać nam tej ziemi, nie domagają się tego, ale uszanujmy ich godność.</u>
          <u xml:id="u-276.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Włodzimierz Wiertek? Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#PosełWłodzimierzWiertek">Panie pośle Beszta-Borowski! Jeśli chodzi o pieniądze i wypowiedzi Wincentego Witosa, które sądzę, że pan czytał. Sądzę, że należy spojrzeć we własne szeregi. I rozliczcie się z tych pieniędzy, które dostaliście od Kongresu amerykańskiego, a które zostały nie rozliczone jeszcze do tej pory, bo PSL nie dostał ani grosza. Jesteśmy bez grosza. Jeśli się rozliczycie, to z chęcią pana Beszta-Borowskiego po prostu w nasze szeregi PSL wpiszemy.</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Panie pośle, skończymy już tę dyskusję, bo ona do niczego dobrego nie prowadzi. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#PosełAntoniFurtak">Ad vocem wypowiedzi posła Wiertka. Chciałbym tutaj w imieniu „Solidarności” Rolników Indywidualnych oświadczyć, że Związek Zawodowy „Solidarność” Rolników Indywidualnych nie otrzymał w stanie wojennym żadnych pieniędzy z Kongresu Stanów Zjednoczonych. Do Związku Zawodowego Rolników „Solidarność” nie wpłynęły żadne pieniądze, dewizy, z Zachodu. Związek działał i działa nadal całkowicie jako organizacja społeczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo i proszę o zabranie głosu pana posła Kazimierza Czerwińskiego nie zrzeszonego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Marian Starownik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#PosełKazimierzCzerwiński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Decydując się na wystąpienie w tej wyczerpującej debacie, powodowany jestem niepokojem społeczności akademickiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i zatroskaniem władz tej zasłużonej dla Polski uczelni o materialne warunki egzystencji jej studentów. Przymuszony jestem zatem ważną okolicznością mówić o pieniądzach i to w kategoriach potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-282.1" who="#PosełKazimierzCzerwiński">Pan poseł Ryszard Gajewski zwrócił się do Wysokiej Izby w imieniu Klubu PZKS z wnioskiem o przyznanie dotacji dla KUL wyższej o 30 mld zł. Znajduje to pełne uzasadnienie w trosce o utrzymanie pracy uniwersytetu w dotychczasowej skali, włącznie z realizacją materialnej pomocy studentom.</u>
          <u xml:id="u-282.2" who="#PosełKazimierzCzerwiński">Żywię głęboką nadzieję, że wniosek ten znajdzie zrozumienie Wysokiej Izby i rządu Rzeczypospolitej Polskiej. W nadziei tej umacnia spontaniczne wręcz poparcie pań posłanek i panów posłów dla inicjatywy ustawowego uregulowania udziału państwa w finansowaniu działalności bieżącej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.</u>
          <u xml:id="u-282.3" who="#PosełKazimierzCzerwiński">Pozwolę sobie skierować szczególną uwagę na kwestię warunków materialnych studiującej w uniwersytecie młodzieży, naszej młodzieży, która po ukończeniu studiów pracą swoją uczestniczyć będzie w pomnażaniu dóbr, określających jakość życia całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-282.4" who="#PosełKazimierzCzerwiński">Jak wynika z analizy i z informacji finansowej uniwersytetu kwota 20 mld zł pozwala zrealizować pomoc stypendialną studentom na poziomie świadczeń w wyższych uczelniach państwowych. Uczyni to zatem zadość podstawowej potrzebie.</u>
          <u xml:id="u-282.5" who="#PosełKazimierzCzerwiński">Próby kontynuowania społecznego finansowania pomocy materialnej dla studentów KUL nie znajdują uzasadnienia w nowym porządku rzeczy, jaki współtworzymy razem w Rzeczypospolitej Polskiej. Nie dają też rękojmi ciągłości i sprawiedliwego poziomu świadczeń, z jakich korzysta młodzież akademicka innych uczelni. Dlatego udział państwa jest tu niezbędny.</u>
          <u xml:id="u-282.6" who="#PosełKazimierzCzerwiński">Jeśli z jakichkolwiek powodów uwzględnienie wniosku pana posła Ryszarda Gajewskiego o przyznanie dodatkowej kwoty 30 mld dla KUL okaże się niemożliwe, uprzejmie proszę Wysoką Izbę o rozpatrzenie w następnej kolejności wniosku o sfinansowanie przez państwo pomocy materialnej dla studentów tego uniwersytetu. W tym celu wnoszę o zwiększenie kwoty wydatków bieżących w części 33 budżetu państwa, odnoszącej się do resortu edukacji narodowej o 20 mld zł z przeznaczeniem dla KUL. Uprzejmie proszę o wydzielenie tych środków z rezerw ogólnych Rady Ministrów lub innych źródeł.</u>
          <u xml:id="u-282.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-283.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Mariana Starownika z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jerzy Pilarczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#PosełMarianStarownik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Faktem jest, że nasze rolnictwo jest na niskim poziomie cywilizacyjnym i techniczno-organizacyjnym. Stąd też produkcja jest stosunkowo droga. Zmiany tego stanu nie wynikną same z siebie, lecz potrzebna jest ze strony państwa aktywna rola w inicjowaniu, w kreowaniu i wspieraniu pożądanych przemian. Można się spierać o kształt tych przemian i ich tempo w kontekście zasobów i potrzeb całej gospodarki i społeczeństwa. Nie można się jednak godzić, że rolnictwo samo, pod wpływem praw rynku, wyjdzie ze ślepego zaułku biedy i zacofania gospodarczego. Nie można też tego zadania przerzucać na barki samorządu terytorialnego, który dzisiaj boryka się z ogromnymi problemami, wynikającymi z wielkich potrzeb i bardzo skąpych środków finansowych.</u>
          <u xml:id="u-284.1" who="#PosełMarianStarownik">Rolnictwu potrzebny jest program uwzględniający realia gospodarcze oraz jasna i czytelna polityka rolna państwa o wymiarze długo i średniookresowym, by dała podstawy normalnej produkcji i perspektywę na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-284.2" who="#PosełMarianStarownik">Omawiając przedłożony program, nie bardzo wiem, jaka przyświeca nam wizja, na czym opieramy się w procesie przekształceń. Czy chcemy oprzeć się na gospodarstwach rodzinnych, czy też chcemy wprowadzać model rolnictwa farmerskiego, którego generalnie wieś nie akceptuje. Rolnicy muszą to usłyszeć jasno i bez żadnych niedomówień, by nie powtarzać błędów minionej epoki, kiedy przed rolnictwem roztaczano ciągłą wizję kolektywizacji i dobrobytu uspołecznionego. Ta przesłanka doprowadziła, że polska wieś wygląda dzisiaj właśnie w tym kontekście tak a nie inaczej. Należy odnieść się do bodźców ekonomicznych przewidzianych na 1991 rok w przedłożonym programie i budżecie.</u>
          <u xml:id="u-284.3" who="#PosełMarianStarownik">Wydaje mi się, że nie są rozwiązaniem propozycje, które wpłyną istotnie na poprawę sytuacji w rolnictwie, a na pewno nie doprowadzą do przełomu i ożywienia tej gałęzi. Trzeba nazwać rzecz po imieniu, jest to po prostu program przetrwania jeszcze jednego roku, z niewiadomą — czy się uda, gdyż wychodząc z sumy środków budżetowych wydatkowanych na rolnictwo w 1990 roku i przy uwzględnieniu stopy inflacji, to praktycznie rolnictwo otrzymało na 1991 rok prawie taką samą, a nawet niższą kwotę, niż rok temu. Więc co w tej sytuacji można zaproponować?</u>
          <u xml:id="u-284.4" who="#PosełMarianStarownik">Sądzę, że rozsądne byłoby wybranie najważniejszych ogniw produkcji rolniczej, których modernizacja rokuje największe efekty w skali społecznej, a nie trzymać się kurczowo tylko efektów politycznych. Zamiast odcinkowych programów rodzajowych mogą to być programy typu melioracje, poprawa infrastruktury socjalnej wsi, poprawa efektywności nawożenia, żywienia zwierząt, czy ochrony roślin. Na realizację takich programów powinien być ściśle określony okres oraz wydzielone odpowiednie środki i służby państwowe plus ewentualne środki budżetów samorządowych, jak też wydzielone fundusze fundacji zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-284.5" who="#PosełMarianStarownik">Dofinansowywanie przedsięwzięć modernizacyjnych powinno przyjąć postać ulg podatkowych, odpowiedniego obniżenia oprocentowania kredytów inwestycyjnych, których też nie powinno brakować i koniecznie należy dopuścić możliwość częściowego umorzenia tych kredytów, oczywiście po spełnieniu określonych warunków. Jestem przekonany, że taki program przekształceń spotka się z przychylnością i akceptacją środowiska wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-284.6" who="#PosełMarianStarownik">Następny problem, który wnoszę w postaci pytania — kto w środowisku wiejskim będzie prowadził obecnie akcję doradczo-informacyjną, gdyż trzeba uczciwie stwierdzić, że zrozumienie procesów przemian, zachodzących w naszej gospodarce, wśród rolników jest niezrozumiałe. Administracja samorządowa, wskutek reform, ograniczyła do minimum tego typu służby, służby branżowe wprawdzie są, ale praktycznie od roku nie funkcjonują. Natomiast powołane od 1 stycznia 1991 roku ośrodki doradztwa rolniczego zostały zredukowane do minimum, nie mówiąc o uposażeniu pracowników tych ośrodków, co też ma wpływ na pozyskiwanie fachowców. Wprawdzie przedłożony program wspomina o uspołecznieniu doradztwa rolniczego, lecz środki finansowe, które się proponuje, są dalekie od potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-284.7" who="#PosełMarianStarownik">Jeszcze tylko dwa słowa na temat regionalizacji polityki rolnej. Myślę, że jest to bardzo ważna sprawa chociażby z dwóch względów.</u>
          <u xml:id="u-284.8" who="#PosełMarianStarownik">Po pierwsze — około 35% użytków rolnych w Polsce jest w klasie V i VI i przy obecnych realiach ekonomicznych rolnicy, gospodarujący na tych gruntach, znajdą się na pierwszej linii bankructwa i upadłości.</u>
          <u xml:id="u-284.9" who="#PosełMarianStarownik">Po drugie — brak jest koncepcji i jakichkolwiek propozycji w stosunku tak zwanej ściany wschodniej, gdzie te grunty są nawet stosunkowo niezłej jakości. Powstaje więc pytanie — co dalej będzie z tymi gruntami i co będzie z rolnikami tam gospodarującymi.</u>
          <u xml:id="u-284.10" who="#PosełMarianStarownik">Czas nie pozwala, aby szerzej do tego zagadnienia się odnieść, wydaje się jednak konieczne, by rząd podjął wysiłek wypracowania pewnych rozwiązań, by produkcja rolna miała perspektywę rozwoju i na tych terenach. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-284.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-285.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jerzy Pilarczyk z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej; jako następny zabierze głos pan poseł Stefan Kozłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#PosełJerzyPilarczyk">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! W sprawach rolnictwa powiedziano już bardzo dużo, dlatego chciałbym się ustosunkować tylko do trzech szczegółowych bardziej spraw.</u>
          <u xml:id="u-286.1" who="#PosełJerzyPilarczyk">Uważam, że w chwili obecnej sprawą numer jeden dla rolnictwa jest system kredytowy. Generalnie dla rolnictwa przewiduje się, tak jak dla całej gospodarki rynkowej, stopę oprocentowania kredytów obrotowych.</u>
          <u xml:id="u-286.2" who="#PosełJerzyPilarczyk">W ostatnim czasie nagłośniona została mocno wielka dobroduszność rządu i wprowadzenie do ustawy budżetowej autopoprawki, w której przeznacza się 1 bln zł na częściowe pokrycie odsetek od kredytów udzielanych na zakup nawozów i środków ochrony roślin. W mojej ocenie rozwiązanie to jest bardziej propagandowym posunięciem, niż rozwiązaniem podstawowego problemu. Nikt z przedstawicieli rządu nie wyjaśnił, jaki procent zapotrzebowania na tak zwane kredyty nawozowe zostanie pokryty. Z moich wyliczeń wynika, że kwota 1 bln zł nie wystarczy nawet na połowę potrzeb na zakup nawozów azotowych w okresie najbliższej wiosny. Myślę więc, że będzie to kolejna kość niezgody rzucona pomiędzy rolników i podstawowym problemem od 25 lutego — bo taki termin uruchomienia tych kredytów jest zapowiedziany — będzie kto i dlaczego i w jakiej wysokości ten kredyt otrzyma.</u>
          <u xml:id="u-286.3" who="#PosełJerzyPilarczyk">W związku z tym wydaje mi się, że rząd powinien to jeszcze raz rozważyć, czy nie ustalić kwoty takiej, która powinna zapewnić przynajmniej pokrycie kredytów na zakup nawozów azotowych w okresie wiosennym. Wiadomo, że rolnik tego na zapas kupował nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-286.4" who="#PosełJerzyPilarczyk">Proponowałbym rozważyć, czy zamiast rzucać tę kość niezgody, nie zrezygnować z tego 1 bln zł i nie przeznaczyć tej kwoty na inny cel, na przykład na budowę wodociągów na wsi. Chciałem zwrócić uwagę na to, że ten 1 bln zł to nie jest tylko rozwiązanie problemu samego rolnictwa, to również rozwiązanie po części problemu przemysłu nawozowego, bo de facto te środki będą pomagać funkcjonowaniu przemysłu nawozowego.</u>
          <u xml:id="u-286.5" who="#PosełJerzyPilarczyk">Cały czas mówimy o potrzebie znalezienia środków na uruchomienie kredytów preferencyjnych. Chcę zwrócić uwagę, że w projekcie ustawy budżetowej instytucje finansowe zasilają budżet kwotą 15 bln 600 mld zł. Tu mamy do rozstrzygnięcia problem, czy banki mają pełnić funkcję fiskalną w stosunku do swoich klientów, czy za cel główny powinny postawić ich obsługę, uwzględniając indywidualną specyfikę. W moim przekonaniu pieniądze na kredyty preferowane są, wypracowywane w systemie bankowym, ale przejmowane przez budżet i przeznaczane na inne cele.</u>
          <u xml:id="u-286.6" who="#PosełJerzyPilarczyk">Polityka pieniężno-kredytowa jest sterowana ręcznie, w moim przekonaniu, przez ministra finansów i prezesa Narodowego Banku Polskiego. Obecnie ograniczone jest udzielanie kredytów przez banki obsługujące rolnictwo. Jest to podstawowa przyczyna obecnych strajków w Państwowych Gospodarstwach Rolnych.</u>
          <u xml:id="u-286.7" who="#PosełJerzyPilarczyk">Z przykrością muszę stwierdzić, że rząd i Narodowy Bank Polski nie wykazują minimum dobrej woli, aby rozwiązać problemy systemu kredytowego w rolnictwie. Dowodem może być brak chęci ze strony rządu do rozmów ze strajkującymi przedstawicielami państwowych gospodarstw rolnych, między innymi w tej sprawie — w sprawie polityki kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-286.8" who="#PosełJerzyPilarczyk">Ponadto chciałbym złożyć wniosek do zmiany w projekcie uchwały o założeniach polityki pieniężnej na 1991 rok. Wiąże się to również i z tą kwotą 1 bln zł mianowicie — są to pieniądze na pokrycie odsetek od kredytów na nawozy, natomiast nie ma pieniędzy na kredyty. W związku z tym proponuję, ażeby w pkt 6 tego projektu — załącznik nr 1 do uchwały w sprawie założeń polityki pieniężnej, dodać następujące zdanie: „Narodowy Bank Polski w pierwszej kolejności zabezpieczy środki na kredyty o subwencjonowanej przez budżet stopie procentowej oraz na pozostałe kredyty udzielane na produkcję rolniczą w okresie do 15 sierpnia bieżącego roku”.</u>
          <u xml:id="u-286.9" who="#PosełJerzyPilarczyk">W przypadku gdyby Wysoka Izba me przyjęła proponowanego przeze mnie rozwiązania, w następnej kolejności proszę o przegłosowanie wniosku o odrzucenie tego projektu uchwały w sprawie założeń polityki pieniężnej na 1991 rok. Niezabezpieczenie w Narodowym Banku Polskim środków — podstawowych środków na kredyty, może spowodować, że ten bilion zł na pokrycie odsetek może być oszczędnością budżetową. Zresztą w chwili obecnej jest to jeden z podstawowych problemów w polityce kredytowej w stosunku dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-286.10" who="#PosełJerzyPilarczyk">Następną sprawą, o której również i tu dzisiaj się mówiło, jest dywidenda w państwowych gospodarstwach rolnych. Jest ona dodatkowym obciążeniem finansowym tego sektora rolnictwa, w wielu wypadkach przesądza obecnie o dalszym funkcjonowaniu przedsiębiorstw rolniczych, jest bowiem dodatkowym elementem kosztów, który eliminuje ten sektor w konkurencji rynkowej. Dlatego wnoszę o dodanie w art. 33 ustawy budżetowej punktu 2 o brzmieniu: „Zwalnia się państwowe gospodarstwa rolne i państwowe przedsiębiorstwa gospodarki rolnej z odprowadzenia do budżetu w 1991 r. dywidendy naliczonej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r., a o kwotę naliczonej dywidendy zwiększa się fundusz założycielski tych przedsiębiorstw”. Takie rozwiązanie było do ubiegłego roku stosowane wobec państwowych gospodarstw rolnych. W ubiegłym roku to rozwiązanie zmieniono i można śmiało powiedzieć, że, niestety, dywidenda jest przyczyną upadłości wielu przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-286.11" who="#PosełJerzyPilarczyk">Jeszcze jedna uwaga, mianowicie w art. 21 zawarta jest delegacja dla ministra finansów na pokrycie z budżetu części składki na ubezpieczenia społeczne dla pracowników przedsiębiorstw państwowych i spółdzielni bezpośrednio pracujących w produkcji rolniczej. Budżet we wszystkich wersjach środki na ten cel zapewnia, jednakże zapis art. 21 nie precyzuje dokładnie, że chodzi tu również o pracowników państwowych gospodarstw rolnych oraz nie precyzuje o jak wysoką dopłatę chodzi.</u>
          <u xml:id="u-286.12" who="#PosełJerzyPilarczyk">Dlatego wnoszę o dodanie w art. 21 po słowach: „członkowie spółdzielni produkcyjnych” słów: „oraz pracowników państwowych osób prawnych”, a po słowach: „zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolniczej” dodać słowa: „która wynosi w 1991 r. 25%”. Mowa tu o wysokości składki na ubezpieczenia społeczne. Obywatele posłowie na pewno zwrócili uwagę na to, że w uzasadnieniu do ustawy budżetowej mówi się o tych 25%, natomiast w samej ustawie się nie mówi i proponuję, żeby to rozstrzygnąć w ustawie budżetowej, a nie sięgać po dodatkowe akty prawne.</u>
          <u xml:id="u-286.13" who="#PosełJerzyPilarczyk">To są te trzy podstawowe sprawy, o pozostałych koledzy posłowie już mówili.</u>
          <u xml:id="u-286.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję. Proszę uprzejmie o złożenie tych wszystkich poprawek na piśmie.</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Stefan Kozłowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, następnym mówcą będzie pan poseł Antoni Furtak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#PosełStefanKozłowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Myślę, że dzisiejsza nasza nocna debata jest bardzo spóźniona i mało skuteczna. Spóźniona dlatego, że Wysoka Izba nie zechciała przychylić się do wcześniejszej debaty nad założeniami polityki gospodarczo-społecznej na rok 1991 i dzisiaj wszystko razem nam się skumulowało. Mało skuteczna dlatego, że jesteśmy pod ogromną presją czasu — jutro mamy uchwalić budżet i większość z propozycji tu zgłaszanych nie ma żadnych szans na załatwienie.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#PosełStefanKozłowski">Sądzę jednak, że w tej sytuacji powinniśmy może mniej mówić o szczegółowych rozwiązaniach, bo uważam, że na to już jest za późno, natomiast zastanowić się nad pewnymi ogólnymi sprawami, dotyczącymi raczej konstrukcji zarówno założeń polityki gospodarczo-społecznej, jak i filozofii budżetu już w pracach na następny rok. Budżet trzeba zacząć szykować w lipcu tego roku, a więc stosunkowo już niedługo.</u>
          <u xml:id="u-288.2" who="#PosełStefanKozłowski">Chciałbym zgłosić zasadnicze zastrzeżenia do podstawowych sformułowań założeń polityki gospodarczo-społecznej na rok 1991. Mówi się tam, że głównym celem naszego państwa jest wzrost gospodarczy. Chcę już po raz któryś kwestionować to stwierdzenie. Wzrost gospodarczy jest to stare pojęcie XIX-wieczne, które dzisiaj jest ogromnie groźne i niebezpieczne w momencie wprowadzania gospodarki rynkowej. Większość krajów wysoko uprzemysłowionych wprowadziła pojęcie zrównoważonego rozwoju, to co dzisiaj tłumaczymy w Polsce jako ekorozwój. Jeżeli my nie wprowadzimy mechanizmów realizacji zrównoważonego rozwoju, doprowadzimy do pogłębienia katastrofy środowiska życia człowieka w Polsce. I dlatego o zmianę głównych założeń polityki gospodarczo-społecznej tutaj proszę.</u>
          <u xml:id="u-288.3" who="#PosełStefanKozłowski">Druga sprawa dotyczy klasyfikacji budżetu. Myślę, że należałoby się nad tym zastanowić i zmienić tę klasyfikację. W 27 działach podstawowych budżetu nie mamy żadnej opcji związanej z ochroną środowiska. Polska jest w tragicznej sytuacji i jeżeli jest to kraj jeden z najbardziej na świecie zagrożonych, to musi to znaleźć jakiś wyraz w konstrukcji nie tylko budżetu centralnego, ale przede wszystkim budżetów wojewódzkich tym bardziej, że w materiałach kongresu liberalno-demokratycznego w ogóle pomija się tę problematykę.</u>
          <u xml:id="u-288.4" who="#PosełStefanKozłowski">Jeżeli skarb państwa nie przeznacza żadnej dotacji na ochronę środowiska, to widać z tego, że państwo nie identyfikuje się z polityką ekorozwoju. Skarb państwa nie chce być udziałowcem ekobanku. Ekobank, który nie może się urodzić w Polsce, i jest organizowany przez 5 niewielkich organizacji, przy całkowitej niemożności nawet znalezienia lokalu w Warszawie, bez wsparcia skarbu państwa, nie stanie się poważnym instrumentem przyciągania kapitałów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-288.5" who="#PosełStefanKozłowski">Jeżeli Polska chce być partnerem w Europie i chce poważnie sięgać po mechanizmy finansowe, które mogą wspierać ochronę środowiska, to rola i ranga ekobanku jest ogromnie ważna, chociażby dla rozegrania ekokonwersji, która może już w niedługim czasie być bardzo poważnym mechanizmem, który mógłby się w Polsce rozwinąć. Ale na to potrzebne jest zaangażowanie państwa w tę politykę. Tej polityki państwa nie widzimy przede wszystkim w zakresie edukacji ekologicznej. Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa przegrała propozycję dołożenia 20 mld zł w projekcie budżetu, na edukację ekologiczną. Przegraliśmy tę sprawę w Ministerstwie Edukacji Narodowej, które nie dostrzega gwałtownej potrzeby zmiany sposobu nauczania w szkołach podstawowych, średnich, na uczelniach wyższych. Nie dostrzegamy również potrzeby zmiany klasyfikacji specjalizacji naukowych, dyscyplin naukowych, gdyż w ogóle nie ma pojęcia ekologia i ochrona środowiska.</u>
          <u xml:id="u-288.6" who="#PosełStefanKozłowski">W tej sytuacji, kiedy nawet Sejm nie dobrnął jeszcze do debaty nad polityką ekologiczną i nie wiemy kiedy ta polityka będzie tutaj dyskutowana, mamy ciągle realizowane polityki innych resortów, które nie są spójne z założeniami polityki ekologicznej państwa.</u>
          <u xml:id="u-288.7" who="#PosełStefanKozłowski">Chcę powiedzieć, że zostały zaniechane w ostatnim roku podstawowe mechanizmy ekonomiczne, które mogłyby być przydatne i mogłyby wspierać politykę zrównoważonego rozwoju. Uchylono ulgi w podatku obrotowym i dochodowym w zakresie ochrony środowiska, to co było dla nas bardzo ważnym bodźcem dla wywoływania działań na rzecz ochrony środowiska. Poprzedni rząd nie zgodził się na narzut ekologiczny od paliw, który proponowaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-288.8" who="#PosełStefanKozłowski">Nie mamy kredytów preferencyjnych, nie mamy wykorzystania zasiłków dla bezrobotnych na roboty publiczne związane z ochroną środowiska. Brak dotacji w budżetach wojewódzkich na rehabilitację szczególnie zagrożonych terenów, o największych katastrofach ekologicznych w kraju. W związku z tym pozbawieni jesteśmy podstawowych mechanizmów ekonomicznych, które mogły by działać na rzecz ochrony środowiska. Nie mamy również rezerw na nadzwyczajne zagrożenia, których spodziewamy się już w tym roku, chociażby w zakresie zagrożeń podstawowych ujęć wodnych, jak w Kielcach i w Lublinie. Nasze propozycje dofinansowania również nie zostały przyjęte. Stąd też proponuję, żeby przy tworzeniu nowej polityki w tym roku, z myślą o przyszłym roku, inaczej do tych spraw podejść.</u>
          <u xml:id="u-288.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-289.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Antoni Furtak z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Edward Baścik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#PosełAntoniFurtak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Występując jako siedemdziesiąty czwarty poseł w tej debacie, ograniczę swoje wystąpienie wyłącznie do problemów najważniejszych, dotychczas w ogóle, lub mało poruszanych.</u>
          <u xml:id="u-290.1" who="#PosełAntoniFurtak">Omawiamy dzisiaj trzy ważne tematy: ustawę budżetową, politykę gospodarczą i społeczną oraz politykę rolną na 1991 r. Jako rolnik, członek Związku Rolników Indywidualnych „Solidarność” chcę się ustosunkować do przedstawionych założeń polityki gospodarczej i polityki rolnej. Dziwi mnie, że obydwa, przedstawione dokumenty nie są ze sobą spójne. W przedstawionych dokumentach prawie nie wspomina się o powiązaniach rolnictwa z pozostałą częścią gospodarki, a przecież wiele przedsiębiorstw utrzymuje się z pracy dla rolnictwa, czy też z przetwórstwa artykułów rolnych. Dzisiaj więzi te zostały w wielu przypadkach zerwane ze szkodą dla przemysłu i dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-290.2" who="#PosełAntoniFurtak">Wysoki Sejmie! Chciałbym się też odnieść do omawianego już tutaj problemu ochrony rynku przed zalewem wysoko subwencjonowanej żywności z Zachodu. Dzisiaj polityka premiera Balcerowicza każę konkurować na rynku krajowym towarom polskim z towarami z krajów EWG, których rządy subwencjonują produkcję i eksport produktów rolnych w niektórych przypadkach nawet do 90% ich wartości. I tak np. koszt produkcji 1 kilograma mała w RFN wynosi ponad 20 marek, natomiast to samo masło eksportuje się do Polski za 2,5 marki. To samo dotyczy mięsa, jaj, cukru i innych artykułów rolnych. Zliberalizowane polskie przepisy sanitarne pozwalają na przywóz mięsa, którego sprzedaż jest ze względów sanitarnych zakazana w krajach EWG.</u>
          <u xml:id="u-290.3" who="#PosełAntoniFurtak">Problem ochrony rynku wewnętrznego był omawiany w trakcie negocjacji związków rolników z rządem w lipcu ubiegłego roku. 24 lipca ub. r. w podpisanym przez stronę rządową porozumieniu — rząd zobowiązał się wobec NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych do wprowadzenia instrumentów ochrony rynku rolnego przed zalewem subwencjonowanych produktów. Do dzisiaj rząd nie wprowadził w życie podpisanego przez siebie porozumienia. Towary subwencjonowane przez EWG zalewają polski rynek nadal, a rząd zamierza wprowadzić cła antydumpingowe dopiero w drugiej połowie br., czyli po roku od czasu podpisania przez siebie porozumień. I jest to przykład, że rząd zobowiązań, które podpisał ze związkami zawodowymi, nie zamierzał od początku traktować poważnie. A ustępstw na rzecz rolnictwa w ubiegłym roku dokonał tylko pod naciskiem siły strajkujących rolników. Nic dziwnego zatem, że nastroje społeczne na wsi pogarszają się.</u>
          <u xml:id="u-290.4" who="#PosełAntoniFurtak">Mam przed sobą dokument Urzędu Ochrony Państwa z listopada ub. roku dotyczący sytuacji w mleczarstwie polskim. Z dokumentu tego, który jest przeznaczony dla rządu, chciałbym zacytować tylko jedno zdanie: „Powyższa analiza tendencji w produkcji mleczarskiej pozwala z dużą dozą prawdopodobieństwa przewidywać wystąpienie na szeroką skalę konfliktów na wsi”. Tak ocenia sytuację Urząd Ochrony Państwa a nie płaczliwi posłowie rolnicy, jak się nas czasami nazywa. Dzisiaj te konflikty już mamy. Rozszerzają się one coraz bardziej i obawiam się, że jeżeli w krótkim czasie rząd nie zmieni swojej polityki wobec rolnictwa, to protesty te osiągną skalę, jakiej jeszcze nie było.</u>
          <u xml:id="u-290.5" who="#PosełAntoniFurtak">Uważam, że żaden program nie może być zrealizowany, jeżeli nie ma poparcia społecznego. Dotychczasowa polityka rządu wobec rolnictwa takiego poparcia nie ma — dlatego musi być zmieniona.</u>
          <u xml:id="u-290.6" who="#PosełAntoniFurtak">Wysoka Izbo! Dokument „Polityka rolna w 1991 roku” pozostanie fikcją, jeżeli nie zostaną uwzględnione środki na realizację tego programu. Propozycje Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej dotyczące zmian w ustawie budżetowej dają minimalną szansę na realizację tego programu. Powtarzam — minimalną, bo nawet propozycje komisji rolnictwa nie zawierają całości tego, co powinno być uwzględnione.</u>
          <u xml:id="u-290.7" who="#PosełAntoniFurtak">I teraz — dla uzasadnienia celowości przekazania części środków z funduszy na bezrobocie — trochę moich refleksji osobistych.</u>
          <u xml:id="u-290.8" who="#PosełAntoniFurtak">W 1982 roku miałem pół godziny na opuszczenie zakładu pod eskortą, wyprowadzono mnie i zostałem bez pracy. Wtedy nikt mi nie dawał zasiłku dla bezrobotnych. Wróciłem po 18 latach pracy w przemyśle na wieś. Wziąłem ziemię, która leżała odłogiem, zagospodarowałem ją i dzisiaj gospodaruję na niej. Ale dzisiaj w województwie gdańskim mamy 10 tys. hektarów ziemi do zagospodarowania z gospodarstw „Igloopolu”, które upadają. Jak do tej pory nie widzę chętnych wśród bezrobotnych, którzy by chcieli przejąć tą ziemię. Proponuję w związku z tym przekazanie środków na zagospodarowanie tej ziemi, żeby stworzyć nowe miejsca pracy — nie dla rolnictwa, ale na stworzenie nowych miejsc pracy w rolnictwie. To jest wniosek jako poparcie wniosku komisji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-290.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-290.10" who="#PosełAntoniFurtak">Dlatego zwracam się z apelem do posłów o poparcie wniosku komisji rolnictwa dotyczącego poprawek w ustawie budżetowej. Gdyby wniosek komisji rolnictwa nie został przyjęty, to w imieniu Prezydium Rady Krajowej „Solidarności” Rolników Indywidualnych apeluję do posłów, szczególnie rolników, o odrzucenie projektu ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-290.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-291.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Edwarda Baścika z Polskiego Stronnictwa Ludowego, jako następny zabierze głos pan poseł Józef Gutowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#PosełEdwardBaścik">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Jest rzeczą oczywistą, że ludzie muszą mieć środki finansowe na elementarne potrzeby i godne życie.</u>
          <u xml:id="u-292.1" who="#PosełEdwardBaścik">Uwzględniając obecną sytuację ekonomiczną, nie można dopuszczać do wyłącznie żywiołowego procesu rozdawania pieniędzy. Wywołuje to wiele demoralizujących skutków. Ponadto muszą znaleźć się środki na ożywienie produkcji i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-292.2" who="#PosełEdwardBaścik">Chciałbym przede wszystkim zwrócić uwagę, że nie spełnia swego zadania instytucja zasiłku dla bezrobotnych. Na przykład Fabryka Samochodów Osobowych w Tychach potrzebuje 2 tys. pracowników, proponuje płacę od 1,5 do 1,8 mln zł. Zestawmy to z liczbą 5 tys. zarejestrowanych bezrobotnych w tej aglomeracji.</u>
          <u xml:id="u-292.3" who="#PosełEdwardBaścik">Proponuję więc — jak najszybsze wniesienie pod obrady Sejmu projektu ustawy o zatrudnieniu. Jest to konieczne, jeżeli poważnie chce się myśleć o zracjonalizowaniu i ograniczeniu wydatków na te cele jeszcze w drugim kwartale.</u>
          <u xml:id="u-292.4" who="#PosełEdwardBaścik">Jak wynika z projektu budżetu na opiekę społeczną przewiduje się przeznaczyć ok. 20 bilionów zł. Podzielmy tę sumę przez liczbę gmin w kraju. Da nam to kwotę ponad 8 mld zł na jedną gminę. Oto obraz problemu. W tej sytuacji pewnym wyjściem jest to, aby odpowiednie wydziały urzędów miast i gmin przygotowały front robót dla bezrobotnych. Jestem pewien, że w wyniku takich działań wielu pobierających zasiłki zrezygnowałoby z nich. Byliby to przede wszystkim ci, którzy prowadzą z rozmachem działalność gospodarczą, zwłaszcza handlową. A jest ich ok. 600 tys. na ogólną liczbę zatrudnionych — 1 mln 200 tys. Nie zrezygnowaliby z zasiłku i gotowi byliby odrobić zasiłki pracą ci, którzy znajdują się w autentycznie trudnej, wręcz dramatycznej sytuacji bezrobotnego.</u>
          <u xml:id="u-292.5" who="#PosełEdwardBaścik">Stawiam wniosek o zmniejszenie wydatków z funduszu pracy w pozycji „zasiłki dla bezrobotnych” o 2 bln zł, z przeznaczeniem tej sumy na utrzymanie dróg wojewódzkich tj. dróg łączących miasto z wsiami. W projekcie budżetu proponuje się na utrzymanie tych dróg w roku 1991 — 1 bln 300 mld zł, co oznacza 35 proc. nakładów w porównaniu z rokiem 1988. Oczywiście w cenach porównywalnych. Istnieje ścisła zależność między funkcjonowaniem gospodarki narodowej, a sprawnym transportem drogowym. Obecnie przy dynamicznym wzroście ruchu, problem właściwej modernizacji i utrzymania sieci drogowej nabiera szczególnego znaczenia. Brak powyższej kwoty oznaczał będzie skazanie na bezrobocie dalszych około 18 tysięcy pracowników drogownictwa, to jest 20% obecnie zatrudnionych oraz spowoduje upadłość — ze względu na brak zleceń — wielu jednostek wykonawczych i resortowych przedsiębiorstw budowy dróg i mostów oraz produkcji kruszyw.</u>
          <u xml:id="u-292.6" who="#PosełEdwardBaścik">Wysoka Izbo! 5 stycznia br. premier Bielecki przedstawił kilka istotnych, powszechnie oczekiwanych deklaracji, sprzyjających rozwojowi przedsięwzięć produkcyjnych, tymczasem założenia projektu budżetu tego nie potwierdzają. Przeciwnie, odnoszę wrażenie, że przewidywana polityka finansowa nadal będzie blokować politykę gospodarczą. Nadal system podatkowy jest tak skonstruowany, że nie opłaca się produkować, lecz handlować. Pomimo że oprocentowanie kredytów jest wysokie, to z dniem 1.I. br. zlikwidowano ulgi inwestycyjne. Oprocentowanie kredytów inwestycyjnych nie może przekraczać 15% w skali roku, w przeciwnym razie nie nastąpi wyraźne ożywienie produkcji. Należy przygotować politykę technologiczną skierowaną należycie na wykorzystanie środków kredytowych państw zachodnich, oraz środków pochodzących z eksportu — oczywiście, na zakup nowych technologii, a nie, jak do tej pory, na zakupy konsumpcyjne. W 1990 roku wypłynęło na Zachód 5 mld dolarów na zakupy towarów konsumpcyjnych, a około 100 razy mniej na zakupy produkcyjne. Ta sytuacja musi ulec zmianie, które muszą następować szybko. Każdy ma jedno życie i naród nie może czekać wiele lat na poprawę.</u>
          <u xml:id="u-292.7" who="#PosełEdwardBaścik">Panie Premierze! Musi pan przestawić zwrotnicę. Przypomnę jeszcze, że premier deklarował skuteczną obronę rolników przed nieuczciwą konkurencją z zagranicy, przed importem rolnym po sztucznie zaniżonych cenach oraz wsparcie naszego eksportu rolnego. W rzeczywistości wspieramy rolnictwo krajów zachodnich oraz rodzimych handlarzy, w tym wielu tzw. handlarzy bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-292.8" who="#PosełEdwardBaścik">Kończę, aby nie przedłużać wystąpienia. W całości popieram wnioski posłów rolników, a jednocześnie apeluję do rządu, aby zajął się promocją naszych towarów w kraju przy pomocy środków masowego przekazu, a za granicą przez uaktywnienie placówek handlowych. Żądam, aby w marcu — został wprowadzony importowy podatek obrotowy od towarów konsumpcyjnych, a uzyskane dodatkowo środki przeznaczyć na wspieranie przemysłu rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-292.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-293.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos zabierze pan poseł Józef Gutowski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Wilhelm Wolnik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#PosełJózefGutowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W związku z tym, że wiele powtarza się w naszej dyskusji, będę się starał skracać swoje wystąpienie. Chcę zwrócić się do Wysokiej Izby o przyjęcie poprawki Senatu i Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej dotyczącej zmian w budżecie na rok 1991, które by dotyczyły przesunięcia środków z funduszu pracy i skierowanie ich na dotacje do rolnictwa, między innymi na restrukturyzację rolnictwa, rozwój usług i przetwórstwa, co pozwoli na tworzenie nowych miejsc pracy dla chłopo-robotników, którzy są zwalniani z pracy. Jak się przewiduje, będzie na wsi w roku 1991 około 30% bezrobotnych. Wpływać to będzie też na rozwój infrastruktury wsi. Wzbudza też zastrzeżenia system zasiłków dla bezrobotnych, o którym tu już wspominali niektórzy posłowie, że jest on nieszczelny, tak że zasiłki pobierają ci, którzy mają inne ukryte źródła dochodów.</u>
          <u xml:id="u-294.1" who="#PosełJózefGutowski">Wysoka Izbo! Minister rolnictwa przedstawił nam program polityki rolnej rządu na 1991 rok. Polityka kredytowa dotycząca preferencyjnych kredytów na zakup nawozów jest, moim zdaniem, spóźniona. Minister finansów mógł takie działania podjąć w listopadzie ubiegłego roku. Tak się nie stało i tanie nawozy zostały sprzedane przez przemysł nawozowy zagranicy. W tym roku wzrosły ceny gazu, energii i paliw, a tym samym ceny nawozów o około 100%. Tak więc nawet preferencyjny kredyt w tym roku nie wpłynie na zwiększenie zakupów nawozów i wielu rolników nie wysieje nawozów na pola, co będzie miało swój efekt w plonach. I tutaj się potwierdza takie powiedzenie, że kto szybko daje, ten dwa razy daje.</u>
          <u xml:id="u-294.2" who="#PosełJózefGutowski">W założeniach polityki rolnej jest program działań dotyczących regionalizacji. Program ten dotyczy między innymi mojego województwa. W kraju są regiony o przewadze gleb słabych, V i VI klasy bonitacyjnej, na niekorzystnie ukształtowanym terenie. W niektórych województwach takie gleby stanowią większość, na przykład województwo ostrołęckie ma takich gleb 70%, a gleby o lepszej jakości to użytki zielone, które w większości nie są zmeliorowane i te rejony powinny otrzymać większe wsparcie z budżetu. Niestety, w budżecie na rok 1990 nie ma to odniesienia. Gleby te, proszę państwa, V i VI klasy w krajach Europy Zachodniej nie są zaliczane do gleb rolniczych. I proszę porównać sytuację rolników, którzy gospodarują na glebach I, II, III czy nawet IV klasy, jaka może być konkurencyjność tych rolników, którzy gospodarują na słabych glebach.</u>
          <u xml:id="u-294.3" who="#PosełJózefGutowski">A na marginesie — proszę państwa, daje się odczuć w wystąpieniach i w prasie, że polskie rolnictwo jest niewydajne w stosunku do zachodniego, ale proszę wziąć pod uwagę, że warunki polskiego rolnictwa — klimatyczno-glebowe — są jednymi z najgorszych w Europie. Mamy największy odsetek gleb takich, które wymieniłem, jak też i warunki klimatyczne są gorsze. Nasze rolnictwo nie jest niewydajne, bo założę się, że są gospodarstwa w Polsce prowadzone na wysokim poziomie, niewiele niższym niż w Zachodniej Europie i te gospodarstwa też odczuwają skutki recesji gospodarczej, która dotknęła cały nasz kraj.</u>
          <u xml:id="u-294.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-295">
          <u xml:id="u-295.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-295.1" who="#komentarz">(Poseł Jacek Szymanderski: Ad vocem, pani marszałek.)</u>
          <u xml:id="u-295.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-296">
          <u xml:id="u-296.0" who="#PosełJacekSzymanderski">Chciałem tylko uzupełnić, że poseł Gutowski przedstawił stanowisko Koła Poselskiego PSL „Solidarność” działającego w ramach OKP o czym zapomniał powiedzieć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-297">
          <u xml:id="u-297.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wilhelma Wolnika z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. Jako następny zabierze głos pan poseł Bogdan Łukasiewicz. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-298">
          <u xml:id="u-298.0" who="#PosełWilhelmWolnik">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chciałbym jako praktyk również stwierdzić, iż głównym instrumentem w realizacji przedsięwzięć społeczno-gospodarczych jest niewątpliwie budżet. Patrząc na stronę dochodów, należałoby rządowi pogratulować i życzyć powodzenia w wykonaniu tych zamierzeń, które zaplanowano po stronie dochodów. Odczuwam jednak niepewność, jeśli chodzi o wielkość cła, którą chcemy uzyskać po stronie dochodów, gdyż sięga kwoty ponad 9,5 biliona złotych. Trzeba wziąć pod uwagę sytuację na granicy. Mam poważne wątpliwości co do tej pozycji i osiągnięcie tej kwoty dochodów. Doskonale wszyscy zdajemy sobie sprawę, iż niewykonanie dochodów nazywa się inaczej zachwianiem równowagi budżetowej, a tego na pewno już dalej komentować nie trzeba.</u>
          <u xml:id="u-298.1" who="#PosełWilhelmWolnik">Załóżmy jednak, że strona dochodów jest realna w stosunku do naszych obecnych możliwości, to należałoby się zapytać, czym kierował się rząd przy ustalaniu wydatków. Jeżeli według zasady, iż punkt widzenia zależy od miejsca siedzenia, to nie mamy co dalej dyskutować. Natomiast, jeżeli kierowano się hierarchią potrzeb i wzięto pod uwagę strategiczne cele kraju, to należy się zastanowić, czy w tej biedzie mamy robić wszystko i w każdym resorcie. Odpowiedź może być jedna: jeżeli będziemy robić wszystko, to nie zrobimy wiele, albo nic. Uważam, iż szanujący się gospodarz, a takim powinien być rząd nasz, musi umieć sobie odpowiedzieć, co mam zrobić dziś, a co mam zrobić jutro. Wnioskuję, chociaż wiele już o tym mówiono, by skoncentrować się szczególnie na daleko zaawansowanych pracach, na zadaniach w resorcie zdrowia i oświaty. Jestem posłem województwa katowickiego i uważam, iż w wypadku wniesienia korekt do projektu budżetu, należy uwzględnić, mając na względzie zdrowie człowieka, naukę młodzieży, problem inwestycji w służbie zdrowia i w oświacie. Uważam, iż powinniśmy otaczać troską wszystkie dzieci. Mamy rozeznanie, jak wygląda obecnie sytuacja w zakresie zadań inwestycyjnych w służbie zdrowia i w oświacie.</u>
          <u xml:id="u-298.2" who="#PosełWilhelmWolnik">Sugeruję dokonanie inwentaryzacji inwestycji, aby umieć sobie odpowiedzieć, czy budowy, które są dziś zaawansowane w granicach 70–80% należy wstrzymywać, czy kontynuować? Uważam, iż te zadania, na pewno kosztem innych zadań — chociaż ktoś może zapytać, jakich, za chwilę może powiem — należałoby kontynuować. Natomiast, jeśli chodzi o inwestycje rozpoczęte, należy niewielką ilość środków przeznaczyć na zabezpieczenie i to będzie świadczyło o gospodarności naszego państwa i o nas wszystkich, bo inaczej dopuścimy do wielkiego marnotrawstwa tego majątku. Uważam jednak, iż wszystkie zadania, których realizacja sięga powyżej 50%, należałoby w najbliższych latach kontynuować a tym bardziej te, które dają gwarancję jak najwcześniejszego zakończenia.</u>
          <u xml:id="u-298.3" who="#PosełWilhelmWolnik">Na pewno rejon Śląska, o którym dziś tyle mówiono, ekologicznie zagrożony, winien posiadać pewne preferencje. A jak to jest w rzeczywistości? Nie chciałbym być źle zrozumiany, bo przed chwilą powiedziałem, iż oświatę i zdrowie winniśmy generalnie widzieć w całym kraju, bo troszczymy się o człowieka, troszczymy się o dziecko. Ale jeśli popatrzę na sytuację 100-tysięcznego miasta Jastrzębia, w którym buduje się szpital dziecięcy, jak również szpital położniczo-ginekologiczny, zaawansowany w 80% i nie przeznacza się jednej złotówki na to zadanie, to brak mi słów. Podobna sytuacja jest, jeśli chodzi o zagrożenie budowy szpitala w Raciborzu, w Rybniku i innych, gdzie inwestycje są naprawdę poważnie zaawansowane.</u>
          <u xml:id="u-298.4" who="#PosełWilhelmWolnik">Dużo mówimy o tym, skąd wziąć pieniądze, bo ich nie ma. To, co za chwilę chcę powiedzieć, naprawdę mówię już po raz ostatni. Od 1958 r. kolejne rządy w naszym kraju nie umiały się uporać ze sprawą ekologii, a w zasadzie tylko starały się ukarać tych, którzy zatruwają nasze środowisko, ale nie naszych południowych sąsiadów. Myślę, że mówię to już po raz ostatni, gdyż na poprzednim posiedzeniu zwróciłem się do ministra spraw zagranicznych, otrzymałem lakoniczną odpowiedź. Może sami — posłowie tę sprawę załatwimy. Mam dokument, z 13 grudnia, w którym minister spraw zagranicznych został poinformowany, iż strona czechosłowacka przeznacza wprawdzie niewielką kwotę, ale 3,3 mln rubli. Kwota ta mogłaby być na pewno przeznaczona na sprawy związane z ekologią. Uważam, że jest czas, by doszło do spisania nowej umowy w sprawie zagrożenia wód i powietrza na tym terenie.</u>
          <u xml:id="u-298.5" who="#PosełWilhelmWolnik">Na temat rolnictwa mówiono wiele, dlatego nie będę pewnych uwag powtarzał, jedynie chciałbym powiedzieć — już kończę — by upoważnić ministra rolnictwa do rozdziału środków na restrukturyzację i na inne zadania. Uważam, iż mamy chyba dobry klimat i minister rolnictwa będzie wiedział, ile pieniędzy przeznaczyć na wodę, na gazyfikację i na inne cele.</u>
          <u xml:id="u-298.6" who="#PosełWilhelmWolnik">Kończąc już, chciałbym, ażeby materiały budżetowe zarówno z zakresu możliwości jak i niemożliwości, szeroko były podane do publicznej wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-298.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-299">
          <u xml:id="u-299.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-299.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bogdana Łukasiewicza z Polskiego Stronnictwa Ludowego i jako kolejnego — pana posła Andrzeja Wybrańskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-300">
          <u xml:id="u-300.0" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dla odprężenia chciałbym powiedzieć, że podczas pracy nad budżetem która trwała — pod presją przewodniczącego — często do 1–2 w nocy, miało miejsce takie bardzo przyjemne zdarzenie, ponieważ jednemu z kolegów urodzi się syn. W związku z tym uznaliśmy, że w tej sytuacji kryzysowej jest to dobry omen na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-300.1" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">Wysoka Izbo! Dziś trzeba zadać sobie pytanie i próbować szukać odpowiedzi — czy jesteśmy dalej, czy bliżej na drodze reform i przekształceń gospodarczych. W moim przekonaniu, jesteśmy w gorszej sytuacji niż rok temu i będzie jeszcze gorzej, a wręcz tragicznie, jeżeli nie zmienione zostaną sposoby realizacji reformy gospodarczej, czyli drogi dojścia do gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-300.2" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">Wyczerpują się rezerwy w gospodarce, które dały się uruchomić w 1990 r. przy pomocy drenażu finansowego. Dziś zjadamy zasoby majątku narodowego odłożone w latach poprzednich, czyli „zjadamy własny ogon”. Gospodarka, na skutek sztucznego tłamszenia, nie jest w stanie wytworzyć środków na utrzymanie struktur państwa nawet na poprzednim poziomie i często nie zapewnia elementarnych potrzeb. Deficyt budżetowy 8.781 mld zł z trudem pokrywamy z niby nadwyżki roku 1990, likwidowanych funduszy celowych i wątpliwych, co do efektywności, bonów skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-300.3" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">Na posiedzeniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów stawiałem wniosek, aby pokryć całość minimalnych przecież potrzeb budżetowych, przyjętych wstępnie przez komisję, w wysokości 4 bln 200 mld zł z dodatkowego deficytu, który byłby pokryty w latach następnych ze sprzedaży majątku ogólnonarodowego. Wniosek ten nie uzyskał większości tylko dlatego, że koledzy nie chcieli doprowadzić do przeniesienia odpowiedzialności za gospodarkę z rządu na Sejm.</u>
          <u xml:id="u-300.4" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">Także, wcześniej ustalone, niezbędne wydatki, głównie w rolnictwie, zdrowiu i szkolnictwie, nie zostały pokryte. Strona dochodowa budżetu, pomimo zbilansowania, jest w kilku pozycjach wysoce wątpliwa. I tak — w budżecie mamy dochód z prywatyzacji (pkt 8) na poziomie 15 bln zł. Aby to uzyskać, moim zdaniem, trzeba zadysponować majątkiem wartości co najmniej 36 bln zł. Efektywność pozyskania środków do budżetu jest na poziomie 40%. I tak:</u>
          <u xml:id="u-300.5" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">— 13% stanowią koszty prywatyzacji bezpośrednie, to jest wycena, propaganda, druk akcji;</u>
          <u xml:id="u-300.6" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">— 10 do 15% to są preferencje załogi i inne zapisy w statucie. Ewentualnie może jeszcze rolnicy i inne preferencje, także z Kodeksu handlowego — art. 361;</u>
          <u xml:id="u-300.7" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">— w przypadku operowania bonami skarbowymi efektywność jest następująca: za 1000 zł trzeba pokryć realną stopę inflacji plus 20% upustu przy zakupie akcji. Za bony skarbowe z ubiegłego roku, za każdy tysiąc złotych trzeba dziś zapłacić co najmniej 4800 zł. Za bony skarbowe z roku bieżącego przy 100% inflacji plus 20%, to za tysiąc złotych trzeba będzie pokryć 2400 zł wartości akcji;</u>
          <u xml:id="u-300.8" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">— trzeba brać pod uwagę także prywatyzację powszechną, która może zniwelować dochód budżetu do zera.</u>
          <u xml:id="u-300.9" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">I prosty rachunek. Do dyspozycji stawiamy 36 bln zł. 47 bln zł to są koszty bezpośredniej prywatyzacji; 5,4 bln zł — uprawnienia załogi; 10 bln zł to są bony skarbowe — po stronie dochodów zapisaliśmy ponad 4 bln zł ze sprzedaży bonów skarbowych. To łącznie daje 20 bln zł kosztów, a efektywność — 16 bln zł. Jeżeli dojdą jeszcze bony z poprzedniego roku, przy stosunku 1 do 5, to po prostu nie ma możliwości nawet uzyskać tej sumy.</u>
          <u xml:id="u-300.10" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">I wniosek mój jest taki, zresztą poparty w uchwale, że prywatyzacja przy pomocy bonów skarbowych jest mało efektywna dla budżetu i należy jej zaniechać, co zostało zauważone i zapisane w pkt 3, str. 2 projektu uchwały Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-300.11" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">Po głębszym zastanowieniu się nad modelem prywatyzacji i tworzeniem infrastruktury rynku kapitałowego i obrotu papierami wartościowymi, nasuwa się szereg wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-300.12" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">Po pierwsze — brak jest wyraźnej koncepcji do czego właściwie dążymy i co to nam da, i czy da. Jak na razie rysuje się perspektywa straszliwych kosztów budżetu, rozproszenia majątku ogólnonarodowego i braku podstaw, aby sądzić, że ten mechanizm przyniesie efekty gospodarcze, poza wzrostem biurokracji i rozwojem systemu bankowego, który zje cały majątek w ciągu kilku lat.</u>
          <u xml:id="u-300.13" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">Uważam, że powinniśmy trochę wolniej przeprowadzać prywatyzację, to jest puścić w machinę prywatyzacyjną około 200 przedsiębiorstw, wykształcić rynek kapitałowy, zbadać cały mechanizm i jego efektywność. Natomiast powinniśmy zwrócić uwagę na komercjalizację przedsiębiorstwa państwowego i doprowadzić do kondycji potencjał, który w razie decyzji o prywatyzacji będzie sprawny i w lepszej kondycji finansowej. Postępowanie z przedsiębiorstwem państwowym, jak z krową, którą się doi bez pielęgnacji i żywienia, skończy się, według z góry znanego scenariusza — któregoś dnia mleka nie będzie, a krowa wyzionie ducha.</u>
          <u xml:id="u-300.14" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">W budżecie zapisane są w różnych pozycjach olbrzymie kwoty na rozliczenia z bankami i gwarancje kredytowe, które faktycznie będą długiem skarbu państwa w następnych okresach.</u>
          <u xml:id="u-300.15" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">W moim przekonaniu wytworzył się niezdrowy mechanizm „dojenia” budżetu przez system bankowy. Skoro nie potrafimy utrzymać całego potencjału produkcyjnego, to utrzymajmy tyle, ile potrafimy, a resztę sprzedajmy. Mój pogląd jest następujący: część środków uzyskanych z prywatyzacji należy przeznaczyć na wyposażenie przedsiębiorstwa państwowego w środki obrotowe. Idea dodatniej stopy procentowej jest w naszej sytuacji gospodarczej nadużywana. Doszło do tego, że wysoka stopa procentowa jest samoistnym źródłem inflacji. Przedsiębiorstwo pozbawione własnych środków obrotowych jest zmuszone korzystać z kredytu o każdej stopie procentowej i przenosi jego koszty na cenę towaru. Jeszcze gorzej wygląda to w rolnictwie, które operuje w długich cyklach produkcyjnych. Bank ciągle występuje w roli adwokata — posiadacza lokat, że to niby działa w ich interesie, stosując wysoką stopę procentową, a prawda jest taka, że bank działa w interesie własnym, a nie klienta. W którymś miejscu trzeba to przeciąć. To posiadacz lokat decyduje czy swoje pieniądze zainwestuje, czy przehula, czy też będzie trzymać w banku na 20%.</u>
          <u xml:id="u-300.16" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">Uważam, że przez budżet musimy rozpocząć planową walkę z systemem bankowym, pozbawiając bank klientów gotowych zapłacić każdą cenę za kredyt.</u>
          <u xml:id="u-300.17" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">I w związku z tym, że mam tutaj sygnały, że muszę kończyć, chciałbym postawić wniosek następujący: że musimy rozstrzygnąć, czy rozpoczynamy kampanię polityczną, jaką są wybory do Sejmu, czy odłożyć wybory na kilka miesięcy, a załatwić problem bytu państwa. Myślę, że społeczeństwo nie wybaczy politykom prowadzenia państwa w nieznanym kierunku i nawet najlepsza wygrana polityczna może okazać się klęską, bez załatwienia spraw związanych z przyszłością gospodarczą państwa. Kieruję to szczególnie do tych polityków, którzy podjudzają i dążą do przyspieszenia kalendarza politycznego, nie licząc się z potrzebami państwa i społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-300.18" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">W związku z tym, że było wiele głosów dotyczących zmian w budżecie, apeluję do kolegów i koleżanek o przyjęcie budżetu, pod warunkiem stworzenia nowego, 3-letniego kompleksowego programu stabilizacyjnego, w którym wszyscy znajdziemy swoje miejsce i rolę do wypełnienia.</u>
          <u xml:id="u-300.19" who="#PosełBogdanŁukasiewicz">I taki kwiatek — jest druk nr 752, dotyczący opodatkowania sprzedaży wyrobów tytoniowych i alkoholu. Dopiero co wyzbyliśmy się funduszów celowych i w tej chwili wpływa do Sejmu nowy projekt, który pośrednio ma to opodatkować. Już w tej chwili opodatkowanie tych artykułów wynosi 90%. Myślę, że trzeba szukać tych środków w budżecie, a nie rozpraszać je na wszystkie kierunki.</u>
          <u xml:id="u-300.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-301">
          <u xml:id="u-301.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-301.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos zabierze pan poseł Andrzej Wybrański z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego; jako kolejna, pani poseł Grażyna Sołtyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-302">
          <u xml:id="u-302.0" who="#PosełAndrzejWybrański">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wiele spraw, które zamierzałem poruszyć już omówiono, wobec tego ograniczę się do jednej tylko kwestii, która również dzisiaj była poruszana, ale w nieco innym wymiarze.</u>
          <u xml:id="u-302.1" who="#PosełAndrzejWybrański">Obok kardiologii, onkologia jest dziedziną służby zdrowia, na której, ze względu na istniejące zagrożenie zdrowia i życia ludzkiego powinniśmy się skoncentrować.</u>
          <u xml:id="u-302.2" who="#PosełAndrzejWybrański">W Polsce w budowie są cztery ponad wojewódzkie szpitale onkologiczne; w Bydgoszczy, w Gliwicach, w Kielcach i w Warszawie. Jedna z nich — Centrum Onkologiczne w Warszawie — jest inwestycją centralną. Absolutnie nie neguję konieczności budowy centrum onkologii warszawskiej z budżetu państwa. Upominam się jednak z całą stanowczością o centralne finansowanie pozostałych trzech inwestycji. Jesteśmy przedstawicielami całej Polski i o inwestycje onkologiczne w całej Polsce powinniśmy zabiegać.</u>
          <u xml:id="u-302.3" who="#PosełAndrzejWybrański">Występuję w imieniu znacznej grupy posłów Śląska, grupy posłów z Bydgoszczy, a także Kielc. Uzyskałem również poparcie dla swego wystąpienia w Komisji Zdrowia. Mój wniosek został przyjęty przez międzykomisyjny zespół do spraw inwestycji centralnych. Nie znalazł jednak swojego wyraźnego odzwierciedlenia w załączniku nr 3, który mówi o inwestycjach centralnych.</u>
          <u xml:id="u-302.4" who="#PosełAndrzejWybrański">Kierując się słowami mojego kolegi klubowego posła Kerna, przygotowałem taki wniosek, który mówiłby skąd te pieniądze zabrać, by tu je przeznaczyć. Po długich rozmowach z posłami, o których wspomniałem, a także po rozmowach z przedstawicielami rządu, rezygnuję z tego wniosku, który na pewno byłby kontrowersyjny. Proponuję inne rozwiązanie. Przypominam państwu, że moją propozycję przyjął międzykomisyjny zespół posłów, także Komisja Polityki Gospodarczej i Finansów, uznała celowość zwrócenia bacznej, pilnej, priorytetowej uwagi na budowę onkologii w całej Polsce, co ma wyraz w proponowanej uchwale Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1991 — druk nr 756.</u>
          <u xml:id="u-302.5" who="#PosełAndrzejWybrański">Chciałbym tylko, żebyście państwo poparli mnie, aby zaakcentować sprawę budowy tychże szpitali onkologicznych, a mianowicie proponuję konkretnie, aby w pkt 2 po słowach: „na rozwój infrastruktury technicznej i społecznej” wprowadzić: „w tym jako najwyższy priorytet na budowę szpitali onkologicznych w Bydgoszczy, Gliwicach i Kielcach”.</u>
          <u xml:id="u-302.6" who="#PosełAndrzejWybrański">Był zapis w nawiasie, który proponuję zastąpić innym, myślę, że bardziej ostry, „szczególne znaczenie ma zwiększenie środków na budowę szpitali onkologicznych”. Proponuję wymienić które to są szpitale i powiedzieć, że jest to najwyższy priorytet.</u>
          <u xml:id="u-302.7" who="#PosełAndrzejWybrański">Proszę państwa, jeśli ta poprawka jest zbyt mało ostra, to rozumiejąc moje intencje, myślę, że koledzy z komisji a także przedstawiciele Biura Prawnego Kancelarii Sejmu pomogą w sprecyzowaniu tak, aby intencja moja okazała się jasna. Ograniczam się tylko do tego stwierdzenia. Uważam, że sprawa jest niezwykłej wagi. Moim drogim posłom ze Śląska, którzy stawiali sprawę onkologii śląskiej, chciałbym powiedzieć, że rak nie wybiera. Wystarczy przejrzeć materiały ministerstwa zdrowia, by zobaczyć, że nie tylko Śląsk, ale także inne rejony kraju są bardzo poważnie zagrożone tą chorobą. Będę wspierał ich projekty i proszę o wsparcie z ich strony dla wszystkich pozostałych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-302.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-303">
          <u xml:id="u-303.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Uzupełniając wypowiedź pana posła, chcę powiedzieć, że statystycznie co 5 obywatel jest potencjalnie zagrożony chorobą nowotworową, w tej liczbie także posłowie. Mówię, statystycznie biorąc, w ogóle o ludności. Tak wygląda zachorowalność w chwili obecnej. I stale rośnie, proszę państwa — zatrważająco.</u>
          <u xml:id="u-303.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Grażynę Sołtyk, nie zrzeszoną, kolejnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Kowalczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-304">
          <u xml:id="u-304.0" who="#PosełGrażynaSołtyk">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Z powodu zbyt późnej pory i naszych przedłużonych obrad, chciałabym tylko całym sercem poprzeć wnioski koleżanek i kolegów posłów z Komisji Polityki Społecznej, z Komisji Zdrowia, pokrótce powiedzieć o tragicznej sytuacji oświaty na wsi, prosząc zarazem wicepremiera Balcerowicza, aby życzliwszym okiem spojrzał na nasze dzieci, które całymi kilometrami dochodzą do szkół. Szkoły czekają już od wielu lat na wsparcie finansowe, żeby nareszcie na wsi dziecko mogło zasiąść godnie w ławie szkolnej i uczyć się w takich samych warunkach, jak dzieci w mieście.</u>
          <u xml:id="u-304.1" who="#PosełGrażynaSołtyk">Chciałabym także zasygnalizować problemy rzemiosła i przetwórczości rolno-spożywczej.</u>
          <u xml:id="u-304.2" who="#PosełGrażynaSołtyk">Wysoka Izbo! I w dwóch słowach chciałabym przedstawić sytuację rolnictwa w woj. tarnobrzeskim, sytuację bardzo złożoną, sytuację gospodarstw mających urodzajną ziemię bardzo dobrej klasy, pozostawionych dzisiaj w dobie przemian bez jakiegokolwiek wsparcia. Panie premierze Balcerowicz, nie myślę teraz o pieniądzach, wiem, jak wygląda kasa państwowa, czy jak wygląda budżet państwa, ale pozostawienie rolnictwa, tego borykającego się z wyprodukowanymi przez siebie towarami, bez jakiegokolwiek wsparcia i pomocy w tworzeniu rynków zbytu, było hańbą i dla tego Sejmu i było hańbą i dla tego rządu. Nie wszyscy rolnicy wyciągali ręce o wsparcie finansowe, oni po prostu żebrali o pomoc od nas i od służb doradczych, jak budować te nowe rynki zbytu, gdzie ich szukać.</u>
          <u xml:id="u-304.3" who="#komentarz">(Głos z sali: W Związku Radzieckim.)</u>
          <u xml:id="u-304.4" who="#PosełGrażynaSołtyk">Wiem, panie pośle, ktoś mi bardzo głośno podpowiada, wiem, że w Związku Radzieckim, i wiem też, dlaczego utraciliśmy tamte rynki, co wcale nie szkodzi, żeby przynajmniej teraz ten Sejm na zakończenie kadencji, a już nowo wybrany, demokratyczny Sejm podjął opiekę i doradztwo — doradztwo z prawdziwego zdarzenia dla czekających na to doradztwo rolników.</u>
          <u xml:id="u-304.5" who="#PosełGrażynaSołtyk">Ceny minimalne tak bardzo źle widziane przez obecny rząd. Porównuję rolnictwo zachodnie z naszym rolnictwem. Tam — wysokie dotacje i subwencje dla wszystkich rolników z EWG. I w związku z tym jakby zderzenie z naszym rolnictwem, o czym mówili w tej kadencji koledzy posłowie, prosząc o ceny minimalne.</u>
          <u xml:id="u-304.6" who="#PosełGrażynaSołtyk">I drugi problem rolników produkujących na bardzo maleńkich areałach, to są przeważnie dwuzawodowcy, mający gospodarstwo na III, IV, V i VI klasie ziemi, maleńkie obszarowo. Tutaj pani poseł Popiela powiedziała o problemach rolnictwa na terenach górskich i podgórskich.</u>
          <u xml:id="u-304.7" who="#PosełGrażynaSołtyk">Wysoka Izbo! Takie same problemy nurtują rolników woj. tarnobrzeskiego, z tego też powodu stawiam wniosek — zanim nowy Sejm uchwali ustawę, w sprawie gospodarstw użytkujących ziemię V i VI klasy — o wyłączenie tych wszystkich gospodarstw od płacenia podatków.</u>
          <u xml:id="u-304.8" who="#PosełGrażynaSołtyk">Panie ministrze finansów, panie ministrze rolnictwa i panie ministrze przemysłu! Bezrobocie, a zakłady pracy. Na terenie mojego województwa są wielkie zakłady „Siarkopol”, produkujące nawozy fosforowe. W zakładzie tym pracuje ponad 1000 ludzi — dwuzawodowców, którym w każdej chwili grozi zwolnienie z pracy. Na komisji rolnictwa, kiedy debatowaliśmy nad budżetem, zgłaszałam wniosek o dofinansowywanie, czy o wsparcie finansowe tych zakładów w trudnym, przejściowym okresie. Nie wiem, panie premierze, czy nie byłoby korzystniej pieniądze przeznaczone na zasiłki dla bezrobotnych skierować na przejściową dopłatę, czy dotację dla takiego zakładu pracy. Z jednej strony — nie zawali się przemysł, z drugiej strony — ponosimy moralną odpowiedzialność za tych ludzi, rozgoryczonych brakiem pewności jutra.</u>
          <u xml:id="u-304.9" who="#PosełGrażynaSołtyk">I ostatnia już sprawa, Wysoka Izbo, o której chciałabym powiedzieć. Kiedy pan premier Mazowiecki powoływał urząd ministra Balazsa wieś z wielką radością i z wielką nadzieją czekała na rozwiązanie problemów opieki społecznej i spraw socjalnych wsi. Ten Sejm własnymi dłońmi naszą pracę, działaczek kółek gospodyń wiejskich, które przez 10 lat mówiły o funduszu socjalnym wsi i które wywalczyły go zaledwie na 1 rok, ten Sejm świadomie i z premedytacją rozwalił fundusz socjalny wsi. Rozumiem, że w tych układach wolnorynkowych nie było możliwe żeby ten fundusz na takich zasadach mógł istnieć, bo i skąd i jakim sposobem pieniądze odpisywać. Ale rząd nie wywiązał się ze swojego zobowiązania — miał przecież przedstawić Wysokiej Izbie nowe założenia polityki społecznej wobec wsi.</u>
          <u xml:id="u-304.10" who="#PosełGrażynaSołtyk">Panie Premierze Bielecki! Wieś cały czas i nadal bardzo czeka, w jaki sposób pan...</u>
          <u xml:id="u-304.11" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-304.12" who="#PosełGrażynaSołtyk">... — wiem, że premiera nie ma, nie śmiejcie się, panowie, ale przecież wiem, że ktoś o tym powie, że ktoś to przedstawi — ten nowy rząd rozwiąże politykę społeczną na wsi. Nie będę mówić, jaki to jest olbrzymi bagaż, nie czas dzisiaj o tym mówić, ale czekamy, że ten rząd i te problemy rozwiąże. Dziękuję Wysokiej Izbie za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-304.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-305">
          <u xml:id="u-305.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-305.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos zabierze teraz pan poseł Tadeusz Kowalczyk z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, jako kolejny pan poseł Stanisław Cieśla.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-306">
          <u xml:id="u-306.0" who="#PosełTadeuszKowalczyk">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Powiedziano z tej trybuny gorzkie słowa o braku reakcji rządu na to, co się dzieje na granicy państwa. Mam nadzieję, że ten rząd podejdzie do tej sprawy energicznie i rzetelnie. Trzeba natychmiast uszczelnić granicę państwa i zatrzymać napływ taniej, bo dotowanej żywności zagranicznej. Obserwujemy nienormalne zjawisko — sklepy, targowiska, stoiska uliczne są zapełnione artykułami rolno-spożywczymi pochodzącymi z Zachodu. 200 m od gmachu Sejmu, w Al. Ujazdowskich jest sklep, gdzie na kilkadziesiąt artykułów spożywczych doliczyłem się tylko kilku produkcji krajowej, reszta pochodzi z Zachodu. A nie jest to sklep Pewexu. Takich sklepów w Polsce są tysiące.</u>
          <u xml:id="u-306.1" who="#PosełTadeuszKowalczyk">Zjawisko zalewu kraju przez towary z Zachodu musi być rozwiązane natychmiast.</u>
          <u xml:id="u-306.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-306.3" who="#PosełTadeuszKowalczyk">Potrzebna jest mądra i wyważona polityka celna, chroniąca rodzimą produkcję i będąca źródłem dochodów dla skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-306.4" who="#PosełTadeuszKowalczyk">Nie chcę powtarzać wielu poglądów wygłoszonych w Wysokiej Izbie na temat tragicznej sytuacji gospodarczej wsi. Przedstawiony nam budżet niewiele poprawi tę sytuację. Podam jeden przykład. Dotacje na inwestycje centralne związane z rolnictwem stanowią 1/140, powtarzam: 1/140 ogólnej sumy na inwestycje centralne. Wielu przedmówców omawiało sprawę nadmiernie wysokich cen przetworów rolno-spożywczych w stosunku do cen surowca. Dotyczy to przetworów mlecznych, wędlin, mięsa, przetworów owocowych i warzywnych. Na ten stan rzeczy ma wpływ wiele czynników. Jednym z nich jest brak skutecznego wsparcia tych, którzy decydują się przetwarzać surowce rolne.</u>
          <u xml:id="u-306.5" who="#PosełTadeuszKowalczyk">Zgłaszam wniosek formalny, aby w ramach pobudzenia aktywności inwestycyjnej sektora prywatnego w przetwórstwie rolno-spożywczym utworzyć przy Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej bank danych i doradztwa, udzielający informacji: o możliwości kredytowania, o cenach i o możliwości nabycia maszyn i urządzeń do przetwórstwa rolno-spożywczego, krajowych i zagranicznych, o możliwościach zbytu w kraju i za granicą.</u>
          <u xml:id="u-306.6" who="#PosełTadeuszKowalczyk">Osobny problem to zasiłki dla bezrobotnych i problem pracy „na czarno” osób, pobierających zasiłki dla bezrobotnych. Należy rozważyć potrzebę powołania instytucji zwalczającej nielegalne zatrudnienie, aby zasiłki pobierali ci, którzy rzeczywiście nie mogą znaleźć pracy, a środki zaoszczędzone na zasiłkach przeznaczyć na przekwalifikowanie bezrobotnych i wspieranie tych zakładów, które zwiększają zatrudnienie.</u>
          <u xml:id="u-306.7" who="#PosełTadeuszKowalczyk">Sprawą pilną jest ustalenie kryteriów przyznawania zasiłków z pomocy społecznej. Jest bardzo dużo sygnałów, że z pomocy tej korzystają także obiboki i nieroby. Budzi to protesty tych, którzy całe życie ciężko pracują, a obecnie widzą, jak wydaje się miliardy złotych nie zawsze słuszne. Tu także można znaleźć oszczędności. Potrzebny jest lepszy nadzór nad tymi funduszami.</u>
          <u xml:id="u-306.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-307">
          <u xml:id="u-307.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-307.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos zabierze pan poseł Stanisław Cieśla z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, jako kolejny poseł Mieczysław Brudniak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-308">
          <u xml:id="u-308.0" who="#PosełStanisławCieśla">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zagadnienia związane ze wsią polską powinny obchodzić nie tylko samych rolników, bowiem od tego, jaka jest nasza wieś, zależą również sprawy dotyczące mieszkańców miast i całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-308.1" who="#PosełStanisławCieśla">Niezwykle ważnym problemem dla każdego państwa jest tzw. suwerenność żywnościowa. Polskie rolnictwo musi wyżywić całe społeczeństwo. Dobrze będzie, jeżeli część płodów rolnych będziemy mogli przeznaczyć na wywóz za granicę. Władze państwowe nie mogą doprowadzać do tego, żeby nasz rynek wewnętrzny zasypywany był produktami żywnościowymi pochodzenia zagranicznego. Nie można tłumaczyć się tym, że lepiej opłaci się pewne artykuły spożywcze sprowadzać z zagranicy, gdyż są one tańsze. Na razie tak. Ale trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że taka nieodpowiedzialna polityka może rychło doprowadzić do upadku rodzimej produkcji rolnej. Wtedy to dopiero dostawcy zagraniczni, od których już będziemy zmuszeni kupować żywność, narzucą nam zupełnie inne ceny. Czy zagranica poprzestanie wtedy na ekonomicznym i gospodarczym uzależnieniu nas od siebie? Trzeba w tych sprawach wykazywać wiele przezorności.</u>
          <u xml:id="u-308.2" who="#PosełStanisławCieśla">Wysoka Izbo! W ostatnim czasie była, a nawet jeszcze jest, lansowana przez niektóre kręgi błędna koncepcja farmeryzacji wsi polskiej. Twierdzi się, że sytuacja wsi uległaby poprawie, jeżeli powstałyby wielkie gospodarstwa rolne. Mówiono, że upadek małych gospodarstw należy przyspieszyć, że są one zawadą na drodze do nowoczesności na wsi.</u>
          <u xml:id="u-308.3" who="#PosełStanisławCieśla">Pamiętamy, że już w latach pięćdziesiątych byli tacy, którzy przyszłość polskiego rolnictwa widzieli w wielkich gospodarstwach, co prawda o innej formie własności. Pamiętamy również, jaki był tego skutek. Przemian na wsi nie można robić ze sztucznym przyśpieszeniem. One dokonują się same, stopniowo. Każdego roku, w sposób naturalny liczba gospodarstw rolnych ulega zmniejszeniu, a przez to wielkość pozostałych powiększa się. Stworzenie takich warunków ekonomicznych, które doprowadziłyby do likwidacji sporej części gospodarstw, spowodowałoby szereg ujemnych następstw społecznych, byłoby jakimś antyhumanitarnym, barbarzyńskim posunięciem. A dokąd to ludzie ze wsi mieliby pójść? Do miast, w których brak jest mieszkań i pracy, czy na emigrację? Wieś jest dla jej mieszkańców nie tylko miejscem pracy, lecz także środowiskiem kulturotwórczym. Kształtuje się tam swoista obyczajowość, styl życia, kultura, moralność, stosunek do pracy, do własności, do religii. Jest to najwłaściwsze miejsce do tworzenia się pewnych wielkich wartości.</u>
          <u xml:id="u-308.4" who="#PosełStanisławCieśla">Nie można pozbawiać człowieka jego własności, ani też dążyć za pomocą różnych nacisków ekonomicznych do tego, aby człowiek sam jej się wyzbywał. Własność, posiadanie kształtują wiele cech pozytywnych u ludzi. Nie ma może większego znaczenia, jak duża to jest własność, może nawet mała własność przyczynia się do większego doskonalenia człowieka niż wielka. „Daj człowiekowi skałę na własność, a zamieni ją w ogród” — mówi stare, rosyjskie przysłowie.</u>
          <u xml:id="u-308.5" who="#PosełStanisławCieśla">Człowiek posiadający na własność ziemię, czy jakiś inny warsztat pracy, jest we właściwym klimacie ładu i myślenia społecznego. Dlatego stanowczo przestrzegamy przed zamiarami likwidacji małych gospodarstw rolnych. Ludziom, którym jest trudno się z nich utrzymać, trzeba stwarzać dodatkowe miejsca pracy na wsi. To jest, w moim przekonaniu, właściwe rozwiązanie. Nie jest nim natomiast farmeryzacja.</u>
          <u xml:id="u-308.6" who="#PosełStanisławCieśla">Rolnictwo, dostarczające społeczeństwu dóbr koniecznych dla codziennego utrzymania, ma dla bytu państwa i jego obywateli zasadnicze, podstawowe znaczenie. Praca rolnika niesie ze sobą niemałe trudności, jak ciągły i wyczerpujący wysiłek fizyczny i nie tylko. To między innymi już skłania mieszkańców wsi do opuszczania swoich miejsc zamieszkania i przenoszenia się do miasta, a więc do warunków, które mogą przyczyniać się do odcięcia człowieka od jego korzeni. Ma to cały szereg ujemnych następstw. Proces nadmiernego przemieszczania się ludności wiejskiej do miast należy zatrzymać, a nie przyspieszać.</u>
          <u xml:id="u-308.7" who="#PosełStanisławCieśla">Na zakończenie chcę stwierdzić, iż gospodarka rolna musi być otoczona pewnym, stosownym do potrzeb protekcjonizmem państwa. Nie można jej całkiem pozostawić samej sobie. Chodzi tu nie tylko o dobro samych rolników, ale również o dobro całego kraju. Gospodarstwa rolne, przynajmniej jeszcze przez kilkanaście albo kilkadziesiąt lat, powinny być nie farmerskie, ale rodzinne.</u>
          <u xml:id="u-308.8" who="#PosełStanisławCieśla">Nasuwa się pytanie — skąd brać dodatkowe pieniądze na protekcjonizm państwa w stosunku do rolnictwa? W projekcie budżetu zaskakuje mnie szczególnie wzrost przewidywanych wydatków na administrację państwową. W swoim exposé pan premier Bielecki zapowiedział ograniczenie biurokracji. Tymczasem w zgłoszonych wkrótce autopoprawkach do projektu ustawy budżetowej podwyższa się sumę wydatków na administrację o ponad 300 mld zł. A na oświatę proponuje się obniżenie aż o 1 bilion złotych.</u>
          <u xml:id="u-308.9" who="#PosełStanisławCieśla">Jestem zdania, że środki z budżetu zamiast iść na rozwój administracji — powinny być kierowane na przykład na wsparcie rolnictwa, oświaty, zdrowia, czy spółdzielczości mieszkaniowej. Zresztą nie tylko w administracji można dopatrzeć się marnotrawstwa grosza publicznego.</u>
          <u xml:id="u-308.10" who="#PosełStanisławCieśla">Na sprawę podziału środków budżetowych trzeba patrzeć nie tylko przez pryzmat interesów, czy ambicji profesjonalnych, lecz w równej mierze mieć także na względzie dobro innych grup zawodowych, bądź społecznych, a przede wszystkim harmonijne funkcjonowanie całego państwa.</u>
          <u xml:id="u-308.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-309">
          <u xml:id="u-309.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-309.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos zabierze pan poseł Mieczysław Brudniak z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej i jako kolejny — pan poseł Wiesław Kondracki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-310">
          <u xml:id="u-310.0" who="#PosełMieczysławBrudniak">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Chcąc poznać praktycznie poziom wiedzy, zamiarów i czynów w sprawie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, przeprowadziłem w swoim regionie ankietę. Objąłem nią kilkanaście zakładów z Nowego Sącza i Gorlic. Odpowiadali: dyrektorzy, rady pracownicze, związki zawodowe. Zakłady były różne — od 200 do 6200 pracowników, od 55 mld do 1 bln 300 mld zł majątku. W 1990 roku wszystkie były rentowne, stopa zysku wynosiła od 8% do 50%. Jeden z tych zakładów ma udziały w spółce joint venture i sprywatyzowany transport, drugi przekształca się na mocy przepisów ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-310.1" who="#PosełMieczysławBrudniak">Region, jak państwo wiecie, jest specyficzny. Małopolska, a właściwie Galicja. Ludzie wychowani w trudnych warunkach są pracowici i ambitni, ale inaczej niż w Poznańskiem. W większości pracownikami przedsiębiorstw są chłopo-robotnicy, ludzie praktyczni i zaradni. Ale lata, w których decyzje o losach przedsiębiorstwa zapadały gdzieś poza nimi i ostatnie lata gwałtownych zmian reguł gry, spowodowały, że pracownicy stracili wiarę w możliwość indywidualnego wpływu na losy zakładów. W efekcie dominuje bierność, ostrożność, nie widać ochoty „do brania swoich spraw w swoje ręce”, natomiast jest skłonność do poprawiającego samopoczucie optymizmu. Tę opinię potwierdzają wyniki ankiety. Na pytanie — jak daleka jest perspektywa zbytu posiadanych wyrobów, w 60% badanych przedsiębiorstw odpowiadano — 5 i więcej lat.</u>
          <u xml:id="u-310.2" who="#PosełMieczysławBrudniak">Na pytanie — jaki jest konieczny poziom odnawiania produkcji, szukania nowych, atrakcyjnych wyrobów, tylko w 2 przypadkach określono ten poziom na 20% — w pozostałych przypadkach nie widziano takiej potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-310.3" who="#PosełMieczysławBrudniak">Na pytanie — jaka produkcja załogi spowodowałaby pełne sprywatyzowanie — odpowiadano, że 10 do 15%, co jest przecież ilością kosmetyczną, a tylko w 2 przypadkach mówiono o 30%.</u>
          <u xml:id="u-310.4" who="#PosełMieczysławBrudniak">W większości wypadków nie zwracano uwagi na kwestie konkurencyjności i rozszerzania asortymentu. W sumie — uderzają pozytywne oceny dzisiejszego stanu przedsiębiorstw, zgodne w wypowiedziach i dyrektorów i rad i związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-310.5" who="#PosełMieczysławBrudniak">W 60% ankietowanych przedsiębiorstw utworzono komisje lub komórki, które badają możliwości przekształceń, poszukują jakiejś drogi. Ich praca jest obserwowana przez załogi z rezerwą. Istnieje duża obawa przed inwestowaniem swoich, żywych pieniędzy, brak też entuzjazmu do ewentualnej zamiany wypłat z zysku na bony. Istnieją obawy przed aktywnym inwestorem zagranicznym. Natomiast duże jest zainteresowanie bonami z masowej prywatyzacji. Równocześnie w tym samym regionie istnieje duża aktywność w tworzeniu nowych prywatnych podmiotów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-310.6" who="#PosełMieczysławBrudniak">Prężnie działa Sądecko-Podhalańska Izba Gospodarcza, tworzony jest college dla menadżerów. Co więc jest przyczyną takiej pasywności wielu przedsiębiorstw? Sądzę, że fakt gwałtownego ich osierocenia.</u>
          <u xml:id="u-310.7" who="#PosełMieczysławBrudniak">Pierwszy rząd nowego ładu gospodarczego popełnił błąd. Skupiając się aktywnie na prywatyzacji, zapomniał, że przedsiębiorstwa państwowe istnieją, że przez najbliższe lata, mimo ubytków, będą istnieć, a sporo z nich na i zawsze pozostanie państwowymi.</u>
          <u xml:id="u-310.8" who="#PosełMieczysławBrudniak">Poprzedni minister przemysłu za politykę przemysłową uznawał brak tejże polityki. Dopiero kilka tygodni temu rozpoczęto prace nad nią. Owocem musi być nie tylko określenie rodzaju przedsiębiorstw, które muszą lub mogą pozostać państwowe. Musi być, co jest jeszcze ważniejsze, określenie zasad działania przedsiębiorstw państwowych w nowym otoczeniu na razie tak zwanego wolnego rynku. Musi być też określenie — do kiedy sektor państwowy będzie dyskryminowany, nie w latach, ale w stopniu zmian struktury gospodarki. Przerwałoby to, moim zdaniem, omawiany stan stagnacji. Sądzę, że już dzisiejszy dokument, precyzujący zamiary Sejmu i rządu w sprawach przekształceń, ułatwi podjęcie decyzji małym i średnim przedsiębiorstwom.</u>
          <u xml:id="u-310.9" who="#PosełMieczysławBrudniak">Wysoka Izbo! Pozwolę sobie jeszcze złożyć kilka uwag do samego projektu uchwały. Przyznaję, że pilna jest potrzeba budowy sprawnego aparatu prywatyzacyjnego, a szczególnie delegatur terenowych. Prywatyzacja małych przedsiębiorstw to lawina konsultacji, analiz, uzgodnień. Już w chwili obecnej istnieje zagrożenie zablokowania urzędu na Mysiej. 12 delegatur powinno odpowiadać zamierzonemu podziałowi kraju na regiony — konsolidowałyby one drobną gospodarkę w pożądane sieci, szanując regionalną specyfikę.</u>
          <u xml:id="u-310.10" who="#PosełMieczysławBrudniak">Druga sprawa — 15 bilionów złotych dochodów z prywatyzacji nie powinno być zużywane na łatanie dziur. Ministerstwo Finansów przedstawiło Komisji Przekształceń Własnościowych projekt rozdziału tych pieniędzy. Nie był to oficjalny dokument, a więc nie wiem, czy dzisiaj jest on aktualny, ale wzbudza mój sprzeciw.</u>
          <u xml:id="u-310.11" who="#PosełMieczysławBrudniak">Nie można zgodzić się z tym, że pieniądze będą kierowane na cele nie związane bezpośrednio z zapobieganiem recesji, z restrukturyzacją gospodarki, a były w tym dokumencie ogromne kwoty przeznaczone na przykład na dotacje do budownictwa — 3,5 biliona złotych, uzupełnienia funduszy statutowych banków — 1,5 biliona złotych, udział skarbu państwa w spółkach holdingowych — prawie bilion złotych.</u>
          <u xml:id="u-310.12" who="#PosełMieczysławBrudniak">Sprawą następną, bardzo delikatną jest reprywatyzacja. Cieszę się, że rząd premiera Bieleckiego podjął męską decyzję zajęcia stanowiska w tej sprawie do końca lutego. Cieszę się jako jeden z niewielu posłów, którzy uparcie poruszali ten problem. Będzie wreszcie możliwa otwarta dyskusja i wtedy stawiając po jednej stronie — roszczenia a po drugiej stronie — możliwości ich zaspokojenia, bez zaburzenia procesu przekształceń i naruszenia praw ludu pracującego miast i wsi, nie bez powodu używam tego terminu, będzie można podjąć decyzję, ile i jak daleko, ile ustaw i dekretów PRL odrzucić, a ile uznać za prawne, od reformy rolnej i wielkiej nacjonalizacji przemysłu poczynając. Tym samym zatrzymane zostaną fragmentaryczne próby odzyskiwania a to aptek, a to młynów, przecież ich oddanie stanie się krzywdą dla następnych w kolejce, dla których może zabraknąć majątku państwowego.</u>
          <u xml:id="u-310.13" who="#PosełMieczysławBrudniak">I sprawa ostatnia — prywatyzacja masowa. O emisji bonów Sejm będzie decydował odrębną uchwałą. Nie wiem, który to będzie Sejm, ale będzie on musiał zdecydować, czy bony imienne, z ograniczoną zbywalnością, czy na okaziciela. Zwolennicy liberalnego rynku twierdzą, że trzeba je jak najszybciej włączyć w obrót papierów własnościowych. Jednak przy bardzo płytkim rynku kapitałowym oznacza to, że ich wartość gwałtownie spadnie. Pustawe portfele zmuszą miliony obywateli do szybkiej ich sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-310.14" who="#PosełMieczysławBrudniak">Nie jest tajemnicą, że na Zachodzie powstają fundusze zbiorowego inwestowania wysokiego ryzyka, nastawione na wykup pewnych aktywów w Polsce, że w kraju zakłada się spółki cywilne, zgodnie z polskim prawem — w oparciu o karty stałego pobytu — które mogą ominąć Agencje Inwestycji Zagranicznych. Kto wykupi tanie bony i akcje? To jest zasadnicze pytanie, a może w ten sposób wróci do kraju polski kapitał, również ten czarny, przetrzymywany między innymi we Frankfurcie, w Zurychu a w ten sposób wyprany.</u>
          <u xml:id="u-310.15" who="#PosełMieczysławBrudniak">Liczę na to, że zapowiedziane na czerwiec „studium wykonalności” emisji bonów odpowie na te wątpliwości. Ważne będzie również tempo organizowania instytucji powierniczych, zapowiedzianych w projekcie uchwały.</u>
          <u xml:id="u-310.16" who="#PosełMieczysławBrudniak">Popieram przygotowany przez komisję projekt uchwały w sprawie podstawowych kierunków prywatyzacji w 1991 roku. Równocześnie jestem pewien, że ta rozpoczęta w ostatnich latach XX wieku pierwotna akumulacja kapitału odbywać się będzie z udziałem patologii i ekonomicznej brutalności. Czy my, proszę państwa, wiemy, gdzie jest granica społecznego przyzwolenia na taki proces? Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-310.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-311">
          <u xml:id="u-311.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-311.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos obecnie zabierze pan poseł Wiesław Kondracki z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej i jako kolejny pan poseł Marian Zawadzki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-312">
          <u xml:id="u-312.0" who="#PosełWiesławKondracki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Budżet państwa stanowi finansowy instrument realizacji podstawowych zadań społecznych i gospodarczych, a ustawa budżetowa jest swego rodzaju konstytucją finansową systemu gospodarczego. Mimo długich prac nad jej kształtem i różnych poprawek, uważam ustawę budżetową za niedoskonałą i będę głosował przeciwko jej przyjęciu w przedstawionej wersji. Nie mogę jej poprzeć głównie z następujących powodów:</u>
          <u xml:id="u-312.1" who="#PosełWiesławKondracki">Po pierwsze — wydatki budżetowe są zbyt skromne, by zaspokoić najistotniejsze potrzeby niezbędne dla funkcjonowania gospodarki i infrastruktury społecznej, która praktycznie jest w stanie agonalnym. Nie chcę też brać odpowiedzialności za budżet, według mnie kaleki już od chwili swoich narodzin.</u>
          <u xml:id="u-312.2" who="#PosełWiesławKondracki">Po drugie — wiadomo, że w konstrukcji budżetu wydatki są funkcją dochodów i tylko w nich mogą mieć swoje pokrycie. Stawiam sprawę otwarcie: odpowiedzialne organy administracji przez błędne działanie lub zaniechanie nie zadbały o zwiększenie dochodów budżetowych, mimo istnienia wielu źródeł i możliwości zasilania budżetu. Ponieważ znam przynajmniej część tych okoliczności tym bardziej nie mogę głosować za ustawą.</u>
          <u xml:id="u-312.3" who="#PosełWiesławKondracki">Główne błędy to:</u>
          <u xml:id="u-312.4" who="#PosełWiesławKondracki">— nadmierne zwolnienia podatkowe, a one ciągle w różnym zakresie funkcjonują. Jednakowe reguły gry ekonomicznej zaprzeczają stosowaniu ciągle zasady podziału na podmioty gospodarcze, które są faworyzowane i na te, którym dokręcana jest śruba. Słowem nie zostały w sposób jednakowy rozłożone koszty wychodzenia z kryzysu na różne grupy społeczne. Nie będę tu wymieniał całego pakietu spraw, które w sposób bardzo obrazowy przedstawił pan poseł Bugaj i wielu innych kolegów posłów i posłanek;</u>
          <u xml:id="u-312.5" who="#PosełWiesławKondracki">— budżet dramatycznie potrzebuje pieniędzy i trzeba je skutecznie ściągać. Wszelkie działania odwrotne są szkodliwe. Nadal istnieją luki prawne w przepisach dotyczących podatków i ceł, które pozwalają na oszukiwanie państwa i zbijanie prywatnych fortun. Pomijam funkcjonujące obiegowo stwierdzenia, że są to działania celowe, ale zdecydowanie stoję na stanowisku, że interwencja właściwych organów państwowych winna być skuteczna i szybka, by eliminować istniejące praktyki;</u>
          <u xml:id="u-312.6" who="#PosełWiesławKondracki">— normy prawne winny być stabilne, gdy są doskonałe, jeśli nie są dostosowane do życia, trzeba je zmieniać;</u>
          <u xml:id="u-312.7" who="#PosełWiesławKondracki">— po raz trzeci czy czwarty powtarzam z tej trybuny, że brak jest skutecznej kontroli nad działalnością gospodarczą. Chodzi oczywiście wyłącznie o kontrolę finansową. Prowadzona jest bowiem ta działalność niekiedy bez zezwoleń, bez opłacania podatków itp. obciążeń. Przeciwstawiam się poglądowi, że taka praktyka ma być „szkołą” dla przedsiębiorczości i „kursami” dla przyszłych biznesmenów. Są bowiem głosy, że dzisiejsi handlarze uliczni dorobią się kiedyś pieniędzy i będą budować zakłady. Takie rozumowanie uważam za nierozsądne i przynoszące szkody gospodarcze. Cwaniactwo nigdzie i nigdy nie może popłacać, a żadne państwo nie może go wspierać. Pan premier Bielecki po spotkaniu prezydiów Sejmu i rządu w dniu 18 lutego br. stwierdził, że niespójny system fiskalny i luki w prawie bankowym stworzyły szanse dla oszustw typu Grobelnego, a myślę, że i dla innych. Przecież na naszych oczach afera goni aferę i to są pieniądze, które nigdy nie wpłynęły do budżetu, a ich brak ciągle odczuwamy;</u>
          <u xml:id="u-312.8" who="#PosełWiesławKondracki">— nie możemy uporać się z prostymi sprawami. Stać nas na płacenie zasiłków dla bezrobotnych — wielokroć wyłudzanych przez pseudoprzedsiębiorców z Marszałkowskiej, a z drugiej strony — brak jest nam środków na przykład na zwiększenie liczby celników. Po ostatnim zwiększeniu tej kadry będzie ich łącznie około 6 tysięcy, dla przykładu podam, że Czechosłowacja zatrudnia około 9 tysięcy. Uczciwy celnik zarobi na siebie i dostarczy środków finansowych budżetowi państwa. Są oni przepracowani, ale zdarzają się praktyki, które też nie powinny mieć miejsca. Do kontroli dostaw towarów z importu i wysyłek na eksport celnik jest dowożony i odwożony w celu dokonania odprawy. Nie jest to prawidłowe, gdyż niekiedy transport jest przetrzymywany dwa dni. Kto z nami, przy takiej obsłudze celnej, zechce handlować.</u>
          <u xml:id="u-312.9" who="#PosełWiesławKondracki">Mówimy o jednym systemie fiskalnym. To są tylko słowa, a praktyka im przeczy. Chociażby przy różnicy kursów walut. Osoby indywidualne od różnic kursowych nie płacą podatku, a osoby prawne są nim obciążone. Jakże więc mówić o jednym spójnym systemie? Są i inne przykłady, które były wielokrotnie poruszane przez wielu moich przedmówców. Nie chcę ich powtarzać.</u>
          <u xml:id="u-312.10" who="#PosełWiesławKondracki">W informacji NIK stwierdza się wręcz: „Za niezasadne należy uznać zwolnienie od podatku dochodowego na okres trzech lat spółek, przejmujących rentowne przedsiębiorstwa. Zyski przypadające wspólnikom zagranicznym za pierwszy rok bywały zbliżone do ich udziału wniesionego kapitału założycielskiego spółki”. To tylko niektóre z praktyk wymagające pilnej eliminacji.</u>
          <u xml:id="u-312.11" who="#PosełWiesławKondracki">Cenny czas nie pozwala na długie wywody. Pragnę z całą mocą podkreślić jeszcze raz, że budżet państwa utracił wiele należnych mu środków finansowych — w pozycji przychody — z przyczyn, których tylko część starałem się przedstawić. Problem uważam za niezmiernie ważny i wymagający szybkiego uregulowania.</u>
          <u xml:id="u-312.12" who="#PosełWiesławKondracki">W obliczu faktów, które przedstawiłem będę głosował przeciwko przyjęciu ustawy budżetowej w brzmieniu przedstawionym w drukach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-312.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-313">
          <u xml:id="u-313.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-313.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Marian Zawadzki z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, kolejna na liście mówców pani poseł Anna Knysok zrezygnowała z wypowiedzi,...</u>
          <u xml:id="u-313.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-313.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">... czyli jako kolejny zabierze głos pan poseł Andrzej Aumiller.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-314">
          <u xml:id="u-314.0" who="#PosełMarianZawadzki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Korzystając z dzisiejszej debaty budżetowej, muszę w niej zabrać głos na temat rolnictwa uspołecznionego i opłat z tytułu ubezpieczeń ludzi w nim zatrudnionych. Nie chcę powtarzać ciągle tego samego o sytuacji w rolnictwie, ale należy stwierdzić jeszcze raz, że jest w nim źle, a nawet krytycznie.</u>
          <u xml:id="u-314.1" who="#PosełMarianZawadzki">W poniedziałek 18 lutego br. polskie radio podało, że przez półtora roku mieliśmy bilans handlowy dodatni, natomiast styczeń 1991 r. zamyka się saldem ujemnym ponad 200 mln dolarów. W związku z niskim kursem dolara aż do przesady maleje eksport, w tym i płodów rolnych, a rośnie import wszelkiego typu żywności — Polsce absolutnie niepotrzebny. Importowany towar spożywczy — po niższych cenach niż ceny krajowe — zalewa półki sklepowe. W kraju strasznie maleje spożycie i do tego dochodzi olbrzymi eksport. Jak w takiej sytuacji ma być zbyt na naszą żywność?</u>
          <u xml:id="u-314.2" who="#PosełMarianZawadzki">Winą za wysokie ceny żywności obciąża się własne rolnictwo, udowadniając systematycznie, że produkuje drogo, że jest niewydajne i nie potrafi walczyć z konkurencją. Nie jest to całkowita prawda, chociaż tej prawdy jest w tym twierdzeniu dużo.</u>
          <u xml:id="u-314.3" who="#PosełMarianZawadzki">Stwierdzam z całą odpowiedzialnością, że gros krajów na świecie swoje rolnictwo dotuje i stąd niższe ceny żywności produkowanej w tych krajach i możliwość jej sprzedaży po dumpingowych cenach. I tak: Europejska Wspólnota Gospodarcza dotuje produkcję rolną w wysokości 38%, Szwajcaria — 75%, Norwegia — 74%, Japonia i Finlandia — po 72%, Szwecja — 47%, Austria — 44%, Kanada — 38% itd. Polskie rolnictwo nie otrzymuje praktycznie żadnej dotacji.</u>
          <u xml:id="u-314.4" who="#PosełMarianZawadzki">Jest prawdą, że rolnictwo mogą dotować tylko kraje bogate, a takim, niestety, Polska nie jest, ale to już nie temat w dzisiejszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-314.5" who="#PosełMarianZawadzki">Przy takim stanie rzeczy jest łatwo zrozumieć dlaczego mamy tańszą żywność importowaną niż własną. W całym polskim rolnictwie brakuje środków pieniężnych. Rolnicy i gospodarstwa uspołecznione, mimo zbliżającej się szybko wiosny, nie mają za co zakupić środków chemicznych, nawozów, ziarna siewnego, nie mówiąc już o maszynach.</u>
          <u xml:id="u-314.6" who="#PosełMarianZawadzki">Słyszymy od dłuższego czasu o ulgowych kredytach dla rolnictwa, jednak słyszymy to tylko w Sejmie lub z ust czynników rządzących. W gminach i województwach tego nie widać. Banki o żadnych ulgach kredytowych nie słyszały i nie wiedzą, jak do tego podejść.</u>
          <u xml:id="u-314.7" who="#PosełMarianZawadzki">Ciągle mówimy o braku środków pieniężnych na pomoc rolnictwu, ale jak długo jeszcze będziemy tolerować niski kurs dolara, zwalniać od cła i podatków różne spółki prywatne, które bez cła i podatku importują różne towary, zarabiając krocie, jak np. na zwykłym pudełku papierosów 5 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-314.8" who="#PosełMarianZawadzki">Gdy dobrze się rozpatrzymy w możliwościach finansowych Polski, to znajdą się i środki na tak oczekiwaną przez rolnictwo pomoc. Skoro styczniowy bilans handlowy zamyka się saldem ujemnym, to nasuwa się pytanie: jak długo jeszcze chcemy zbędnie wyrzucać dolary na import żywności, przy totalnym niszczeniu własnego rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-314.9" who="#PosełMarianZawadzki">W tej Izbie zapadały w roku u biegłym decyzje odnośnie do ubezpieczeń społecznych rolników indywidualnych. Rolnictwo indywidualne będzie opłacało składkę ubezpieczeniową na rzecz ZUS w granicach 10% swoich dochodów. Była to decyzja ze wszech miar słuszna i sprawiedliwa. Mamy w Polsce różne sektory rolnictwa, które mają być równo traktowane i zgłaszam formalny wniosek do ustawy budżetowej na rok 1991, by inne sektory rolnictwa płaciły podobną lub przybliżoną składkę na ubezpieczenia społeczne. Rolna gospodarka uspołeczniona płaciła w latach poprzednich 14% składki na ubezpieczenia. W roku 1990 już dość różnie — od 14 do 43%, z tym że dokładnie tej sprawy za co kto ile płaci nikt nie potrafił wyjaśnić, a pisma kierowane w tej sprawie do Ministerstwa Finansów lub ustne interpelacje nie doczekały się żadnych odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-314.10" who="#PosełMarianZawadzki">W tym stanie rzeczy, traktując rolnictwo jako jedną całość, wnoszę o dokonanie zapisu w ustawie budżetowej na rok 1991, że składka na ZUS dla rolnictwa uspołecznionego będzie wynosiła nie więcej niż 14%. Jeśli Wysoka Izba zapis taki przyjmie, to gwarantuję, że rolnictwo chwyci trochę oddechu finansowego i spłaci swój dług wobec Polski zwiększoną produkcją żywności.</u>
          <u xml:id="u-314.11" who="#PosełMarianZawadzki">Składka 43% lub 24% na ubezpieczenia dla rolnictwa uspołecznionego to praktycznie jego natychmiastowy pogrzeb, a tego chyba, jak anulowania dekretu o reformie rolnej, w żadnym wypadku nie chcemy. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-314.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-315">
          <u xml:id="u-315.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-315.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Andrzeja Aumillera z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, jako kolejny zabierze głos pan poseł Stanisław Węgłowski.</u>
          <u xml:id="u-315.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa — przepraszam, jeszcze chwilę panie pośle — czy życzycie sobie, abym ogłosiła przerwę, czy będziemy obradować już bez przerwy?</u>
          <u xml:id="u-315.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Bez przerwy.)</u>
          <u xml:id="u-315.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dobrze, wobec tego uważam, że bez przerwy. Jest jeszcze zapisanych 20 mówców do głosu.</u>
          <u xml:id="u-315.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-316">
          <u xml:id="u-316.0" who="#PosełAndrzejAumiller">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przedstawiony Sejmowi, poprawiony dokument dotyczący polityki rolnej w 1991 r., nieznacznie odchodzi od skrajnie neoliberalnego poglądu, że rynek sam doprowadzi do nowych struktur w rolnictwie. A prawda jest jedna: procesowi dochodzenia rolnictwa do gospodarki rynkowej należy pomóc i rolę tę musi na siebie wziąć rząd.</u>
          <u xml:id="u-316.1" who="#PosełAndrzejAumiller">Środki zaproponowane w budżecie państwa na rok 1991 są zbyt szczupłe, by zaspokoić chociażby najważniejsze potrzeby rolnictwa. W rezultacie rolnicy odbierają ten dokument jako potwierdzenie braku polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-316.2" who="#PosełAndrzejAumiller">W pogoni za Europą rolnictwo nie może być hamulcem, skansenem gospodarki ręcznie sterowanej. Konieczne jest wmontowanie w politykę rolną trwałych mechanizmów ochronnych. Wyrażać się one powinny w polityce cen, w rozwoju przedsiębiorczości na wsi — również w sferze pozarolniczej — w przeciwdziałaniu dumpingowi w imporcie, w promocji eksportu, w polityce podatkowej i — co uważam za najważniejsze — w preferencjach kredytowych. Dlaczego? Dlatego, że rolnictwo charakteryzuje się:</u>
          <u xml:id="u-316.3" who="#PosełAndrzejAumiller">— długimi cyklami produkcyjnymi, średnio sześciokrotnie wolniejszy obrót kapitału,</u>
          <u xml:id="u-316.4" who="#PosełAndrzejAumiller">— uzależnieniem produkcji od warunków klimatyczno-glebowych,</u>
          <u xml:id="u-316.5" who="#PosełAndrzejAumiller">— oddziaływaniem czynnika przestrzeni na infrastrukturę produkcyjną,</u>
          <u xml:id="u-316.6" who="#PosełAndrzejAumiller">— strukturalnym usytuowaniem rolnictwa w przeszłości, a to jest dyskryminacja w alokacji zasobów występująca w gospodarce nakazowo-rozdzielczej,</u>
          <u xml:id="u-316.7" who="#PosełAndrzejAumiller">— dzisiaj morderczym działaniem inflacji na rolnictwo i jego otoczenie.</u>
          <u xml:id="u-316.8" who="#PosełAndrzejAumiller">Interwencyjna działalność państwa zabezpieczyć musi prodochodową politykę rolną przez środki z budżetu centralnego i terenowego. Osobiście nie widzę ożywienia gospodarczego w rolnictwie w warunkach spadku produktu narodowego brutto, spadku poziomu dochodów ludności oraz powszechnych barier popytu.</u>
          <u xml:id="u-316.9" who="#PosełAndrzejAumiller">Uważam, że rząd może liczyć na efekty mnożnikowe, w antyrecesyjnej polityce rolnej. Polegają one na wzroście podaży tańszej żywności i uruchamianiu dodatkowego popytu w skali całej gospodarki. Wzrost dochodów rolniczych oznacza przecież jednocześnie wzrost popytu na przemysłowe środki produkcji, ciągniki, maszyny rolnicze, nawozy oraz spadek udziału wydatków na żywność w dochodach ludności. Tworzy to rezerwę popytu o działaniu antyrecesyjnym.</u>
          <u xml:id="u-316.10" who="#PosełAndrzejAumiller">Niewydolność dochodowa rolnictwa oznacza sytuację dokładnie odwrotną, co jest zjawiskiem szkodliwym dla całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-316.11" who="#PosełAndrzejAumiller">Panie i Panowie Posłowie! Na wiele spraw związanych z polityką rolną, budżetem zwrócili uwagę moi przedmówcy. Chciałbym jednak zaakcentować ważniejsze problemy zbyt słabo zarysowane w założeniach polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-316.12" who="#PosełAndrzejAumiller">Po pierwsze — to polityka interwencyjnych cen skupu, które powinny dotyczyć podstawowych surowców podlegających dalszemu przerobowi, to jest zbóż, buraków cukrowych, rzepaku, roślin białkowych i mleka. Ceny interwencyjne muszą gwarantować minimalną opłacalność w okresie cyklu produkcyjnego i powinny być znane rolnikom z wyprzedzeniem, przed podjęciem produkcji. Takie ceny będą działać stymulująco na przemiany strukturalne w rolnictwie w zakresie: obszaru gospodarstwa, zatrudnienia i struktury produkcji.</u>
          <u xml:id="u-316.13" who="#PosełAndrzejAumiller">Po drugie — to eksport — import i polityka antydumpingowa. Rozwój eksportu artykułów rolnych, surowców rolno-spożywczych, szczególnie na rynek wschodni, pobudzająco wpłynie na popyt na produkty rolne na rynku krajowym. Nie obejdzie się jednak bez subsydiów do eksportu, bowiem specyfika światowego rynku polega na tym, że jest to rynek nadwyżek, na którym tanio się sprzedaje i tanio kupuje.</u>
          <u xml:id="u-316.14" who="#PosełAndrzejAumiller">Do europeizacji polskiego rolnictwa trzeba się przygotować, podnosząc najpierw jego konkurencyjność. Strategia stymulowanego eksportu wzmocniona selektywnym importem, lepiej będzie służyła polskiemu rolnictwu niż stagnacyjna i restrykcyjna polityka neoliberalna, której stosowanie w Polsce jest ewenementem w skali światowej.</u>
          <u xml:id="u-316.15" who="#PosełAndrzejAumiller">W przyjętych przez rząd warunkach liberalnej gospodarki rynkowej rolnictwo musi przegrać, szczególnie w zetknięciu z rynkiem światowym. Niekontrolowany import tanich, bo subwencjonalnych produktów rolnych z Europy Zachodniej, naraził na straty rodzimą produkcję rolną i doprowadził do prawie całkowitego zniszczenia produkcji ogrodniczej.</u>
          <u xml:id="u-316.16" who="#PosełAndrzejAumiller">Nasza rodzima produkcja ogrodnicza w opinii holenderskich specjalistów, to był „drzemiący lew” Europy Wschodniej, bano się go, a dziś został zamknięty w klatce, dzięki stabilnej złotówce.</u>
          <u xml:id="u-316.17" who="#PosełAndrzejAumiller">Po trzecie — w rządowym dokumencie „Polityka rolna w 1991 roku” nie znajduję takich rozwiązań organizacyjno-finansowych, które będą sprzyjać rozwojowi PGR, zwłaszcza najlepszych, tych z inicjatywą. Najwięcej straciły i tracą PGR o największym rozmachu inwestycyjnym i technologicznym. To gospodarstwa, mogące się równać z gospodarstwami w krajach zachodnich, a które dobija wysokie oprocentowanie kredytów, dywidenda, popiwek i zapasy zbóż, na które nie ma nabywców. Wszystko to powoduje pozorną niewydolność ekonomiczną tego sektora rolnictwa, a przecież to gospodarstwa rolne, a nie przemysłowe.</u>
          <u xml:id="u-316.18" who="#PosełAndrzejAumiller">Nasilające się akcję protestacyjne załóg pracowniczych PGR to walka nie tylko o płace, ale wyraz skrajnej determinacji tysięcy ludzi o własną przyszłość i własnych — w ich rozumieniu — zakładów, gdyż zakład rolny to jedyne miejsce pracy w życiu, to jedna pieczątka w dowodzie osobistym.</u>
          <u xml:id="u-316.19" who="#PosełAndrzejAumiller">Pracownicy PGR na ziemiach zachodnich i północnych to przesiedleńcy, to potomkowie przesiedleńców i możemy im być wdzięczni, że uprawiają jeszcze tę ziemię. Ludzie ci nie żądają podwyżek niskich płac, lecz gwarancji pracy i bytu ich rodzin. Niepokój nasila brak ustawy o przekształceniach własnościowych w PGR i problem własności ziemi.</u>
          <u xml:id="u-316.20" who="#PosełAndrzejAumiller">Wysoka Izbo! Moim zdaniem, obecnie mamy do czynienia z sytuacją, w której — obrazowo mówiąc — bat gospodarki rynkowej smaga równo, z tym że jednych odzianych w kożuchy, a rolników nagich. Tak po prostu dalej być nie może.</u>
          <u xml:id="u-316.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-317">
          <u xml:id="u-317.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-317.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Stanisław Węgłowski zrezygnował ze swojej wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-317.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Brawo! Oklaski).</u>
          <u xml:id="u-317.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękujemy.</u>
          <u xml:id="u-317.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Czyli jako kolejny zabierze głos pan poseł Wojciech Mojzesowicz z Polskiego Stronnictwa Ludowego i jako następny pan poseł Marcin Święcicki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-318">
          <u xml:id="u-318.0" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Wiem, że wszyscy jesteśmy zmęczeni, ale jeżeli powtarza się coś wiele razy, to na pewno coś zostaje. Jeżeli często mówimy o sprawach i problemach rolnictwa, to mam nadzieję, że pan premier z powtarzanych słów — na psychologii to się nie znam — zapamięta wiele rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-318.1" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Chciałbym zwrócić uwagę na jedną rzecz. Jesteśmy w tej Izbie świadomi, że dzisiejsza sytuacja gospodarcza nie ukształtowała się, powiedzmy, w ciągu dwóch lat. Jeżeli mówimy o braku szkół i innych rzeczy, to wiemy, że jest to wynikiem błędnej polityki prowadzonej przez ileś tam lat. Ale to mimo wszystko nie usprawiedliwia pewnych błędów, które dzisiaj popełniamy.</u>
          <u xml:id="u-318.2" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Uważam, panie premierze, że jeżeli przyjąć, że głównym mechanizmem rozwoju gospodarki, to nie może być konsumpcja, ale mądre inwestowanie, to przeznaczają bardzo duże środki na fundusz dla bezrobotnych, powodujemy, że rolnik będzie mniej zarabiał niż bezrobotny i też usiądzie w końcu w rowie i wypiją wspólnie piwo. Uważam, że o to chyba nam nie chodzi. Dlatego proponuję przeniesienie części środków z zasiłków dla bezrobotnych na rozwój nie tylko rolnictwa, ale sfer produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-318.3" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Uważam też panie premierze, że rząd w stosunku do społeczeństwa winien spełniać jedną z podstawowych ról, to znaczy, że ludzie powinni się bogacić — to się zgadza — ale powinni bogacić się uczciwie. Rząd jest od tego, żeby pewnych rzeczy pilnować.</u>
          <u xml:id="u-318.4" who="#PosełWojciechMojzesowicz">I muszę powiedzieć, że straty materialne czasami nie są zrównoważone ze stratami — jeżeli tak można powiedzieć — w psychice społeczeństwa, w związku z tym co się w ostatnim czasie działo. Jeżeli wynikają afery i ludzie niesłusznie się bogacą, a inni uczciwie pracują przez pokolenia i trudno im związać koniec z końcem, panie premierze, to nie można się dziwić, że jest taki odbiór społeczny.</u>
          <u xml:id="u-318.5" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Jeżeli chodzi o obecne koszty produkcji rolnej, panie premierze, to muszę powiedzieć, bo pan premier często lansuje przyszłość rolnictwa indywidualnego, a jestem przedstawicielem tego rolnictwa, o którym — mam nadzieję — pan premier też pamięta, to znaczy duże gospodarstwo, dobra ziemia, wysoka towarowość i te gospodarstwa dzisiaj raczej nie będzie stać ani na inwestycje, ani na rozwój, to znaczy stagnacja i cofanie się. Panie premierze, naprawdę sytuacja w rolnictwie jest bardzo kiepska.</u>
          <u xml:id="u-318.6" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Nasz budżet, panie premierze, jest bardzo mizerny. Często na komisjach sejmowych, zabierając głos, uderzamy pięścią w stół, panowie z administracji rządowej, nie tylko szczebla najwyższego, podnoszą się i osiadają, bo liczą na to, że ten Sejm się skończy — ta psychoza już istnieje — i są świadomi tego, że może za dwa miesiące nas już tu nie będzie i prawdopodobnie spokojnie następny Sejm przeżyją. I muszę powiedzieć, analizując to, co się w tym rolnictwie dzieje, że nawet nie wykorzystuje się środków przeznaczonych dla rolnictwa. Urzędnicy środki konsumują, spokojnie sobie siedzą. Uważam, że mimo wszystko to jednak jest sprawa rządu. Miałem okazję niedawno dyskutować z niektórymi przedstawicielami rządu i jeden z panów mówi do mnie tak: No, Wojciechu, wymyśl coś, żeby było inaczej. Mam w związku z tym pytanie, czy my jako posłowie mamy opracowywać rządowy program rozwoju rolnictwa, czy są ludzie, którzy biorą za to pieniądze. To są dwie ważne rzeczy, na które trzeba zwrócić uwagę. Uważam, że my powinniśmy pewne sprawy kontrolować, co nie znaczy, że tylko kontrolować, bo należałoby i coś mądrego zaproponować. Ale uważam, że jest zbyt dużo ludzi o zachowawczym systemie myślenia.</u>
          <u xml:id="u-318.7" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Panie Premierze! Już wielu moich przedmówców powiedziało o otwarciu granic na import towarów, nie tylko rolnych. Moim zdaniem — wspólnie należałoby tę naszą gospodarkę rozwijać. Jeżeli pan premier, a dzisiaj rząd jest takim ojcem na pewien czas, bo ci ojcowie narodu często zmieniają się, to uważam, że winien dbać o to kalekie dziecko, jakim dzisiaj, powiedzmy, jest nasza gospodarka. Nie można dzisiaj kaleki puścić na bieżnię z wysportowaną — powiedzmy — gospodarką Zachodu. Praktycznie skazany jest na zagładę. Ale uważam, że to ma krótkie nogi dlatego, że potem zdominują tą bieżnię właśnie zachodni dostawcy, a my nie będziemy mieli nawet możliwości złapania oddechu.</u>
          <u xml:id="u-318.8" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Uważam, panie premierze, a to nie tylko pana tyczy, ale całego rządu, że w związku z aferami, o których tyle razy mówimy, że w końcu ludzie, którzy z tych afer uzyskali korzyści — mam nadzieję — będą pociągnięci do odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-318.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-319">
          <u xml:id="u-319.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-319.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Informuję panie i panów posłów, że w związku z naszymi obradami restauracje są dzisiaj dłużej czynne.</u>
          <u xml:id="u-319.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-319.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie pana posła Marcina Święcickiego, a jako następnego zapraszam do zabrania głosu pana posła Adama Michnika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-320">
          <u xml:id="u-320.0" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem powiedzieć najpierw parę słów o budżecie. Otóż uważam, że powinniśmy ten budżet jednak uchwalić. Mimo jego wszystkich wad i słabości, o których tak wiele tutaj mówiono, wydaje mi się, że jesteśmy w takim momencie, w którym nie uchwalenie tego budżetu, może stanowić wielką przeszkodę dla toczących się negocjacji w sprawie znacznej redukcji naszego zadłużenia. Znajdujemy się w dość historycznej chwili. Jeszcze rok temu o umorzeniu polskiego długu właściwie nie było w ogóle mowy, odrzucano całkowicie nasz postulat; dzisiaj toczą się negocjacje o zdjęcie tego garbu odziedziczonego z przeszłości, po latach siedemdziesiątych, garbu, który ciąży na naszej gospodarce dziś i ciążyć będzie na przyszłych pokoleniach. Znajdujemy się w obliczu historycznej szansy, której nie można zmarnować i dlatego nie możemy utrudniać rządowi negocjacji. A uchwalenie budżetu jest jedną z kluczowych rzeczy w tych negocjacjach, jest to bowiem gwarancja, że polityka gospodarcza jest prowadzona w sposób zdyscyplinowany i zrównoważony. Dlatego wiele, być może i słusznych, żądań musi jednak jakiś czas jeszcze poczekać.</u>
          <u xml:id="u-320.1" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Chciałem się także wypowiedzieć o uchwale w sprawie podstawowych kierunków prywatyzacji w 1991 r. Otóż w tej uchwale razi mnie jedna rzecz, mianowicie założenie rozdawnictwa majątku państwowego. Argumentuje się często tak, że nasze społeczeństwo nie ma dostatecznej ilości środków, nie ma oszczędności, w związku z tym, jeśli prywatyzacja ma być szybka, to trzeba wspomóc społeczeństwo i rozdać jakąś część majątku w postaci udostępnienia społeczeństwu bezpłatnych bonów prywatyzacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-320.2" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Otóż, po pierwsze, uważam, że jest możliwa szybka prywatyzacja bez takiego rozdawnictwa. Istnieją możliwości przewidziane przez nasz Kodeks handlowy, siłę głosu wybranych akcji można zwiększyć nawet 5-krotnie. Oznacza to, że po sprywatyzowaniu niewielkiej zaledwie części majątku, sprzedaniu na przykład 17% akcji, można siłę głosu tej części akcji zwiększać 5-krotnie, czyli do 85%, w związku z czym te akcje, które zostają w rękach państwa — pozostałe 83% — będą miały mniejszą siłę głosu niż akcje sprywatyzowane.</u>
          <u xml:id="u-320.3" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Można w statucie prywatyzowanych przedsiębiorstw nie uwzględnić prawa głosu państwa w rozmaitych sprawach dotyczących nawet wyboru zarządu i innych decyzjach kluczowych, z wyjątkiem kilku decyzji, np. o dalszej sprzedaży akcji. Niemal wszystkie podstawowe decyzje można więc zostawić tylko tej niewielkiej grupie akcjonariuszy, którzy wykupią kilkanaście procent akcji, którzy w praktyce będą w stanie całkowicie przejąć zarządzanie przedsiębiorstwem. Prywatyzacja zarządzania, prywatyzacja kontroli nad przedsiębiorstwem może się odbywać znacznie szybciej niż formalne przekazywanie majątku w ręce prywatne, tutaj nie ma żadnej przeszkody.</u>
          <u xml:id="u-320.4" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Można wreszcie przedstawić taką propozycję, że pewna część akcji, znajdujących się jeszcze w rękach państwa, będzie powierzona do zarządzania tym inwestorom, którzy zainwestują najwięcej, jako pewna zachęta, żeby oni chcieli się podjąć kontroli nad przedsiębiorstwem i aktywnego kierowania przedsiębiorstwem.</u>
          <u xml:id="u-320.5" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Istnieją w sumie rozmaite możliwości, które nie przeszkadzają w uzyskaniu korzyści z szybkiej prywatyzacji, natomiast nie zakładają jednocześnie rozdawnictwa bonów prywatyzacyjnych i majątku państwowego.</u>
          <u xml:id="u-320.6" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Mówiąc o tym rozdawnictwie, daje się pewne uzasadnienie ideologiczne, że to jest jakaś historyczna sprawiedliwość, że to w imię poczucia własności. Otóż uważam, że ideologicznie są to argumenty bardzo wątpliwe. Myśmy już w historii mieli rozmaite ideologiczne argumenty, mnie rozdawnictwo raczej przypomina te stare argumenty o równości, że wszyscy mają dostać jednakowo, że bezpłatnie, że za nic, za darmo, przypomina mi to raczej jakieś kartki na kaszę, czy na coś innego, wszystkim po równo, natomiast nie bardzo mi się to kojarzy z filozofią rynkową i jej podstawową zasadą: „coś za coś”. Jeśli już mają być bony prywatyzacyjne, to niech one będą za coś, za większą produkcję, lepszą pracę, której nie można opłacić z powodu popiwku, za jakieś roszczenia majątkowe i rezygnację z tych roszczeń, za jakieś inne rzeczy, ale nie rozdawnictwo, po prostu za darmo. Uważam, że to nie rozwinie u nas filozofii rynkowej, poczucia własności.</u>
          <u xml:id="u-320.7" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Wreszcie ostatnia sprawa i wcale nie najmniej ważna, mianowicie problem budżetowy. Otóż zakłada się w budżecie państwa wpływy z prywatyzacji w wysokości 15 bln zł w tym roku. Z jednej strony — jest to kwota dość poważna, bo to jest prawie 5% dochodów budżetu w bieżącym roku, z drugiej strony — jest to kwota dosyć mała, bo jeśli prawdą jest, że te 15 bln zł ma odpowiadać 15% wartości całego majątku objętego w tym roku prywatyzacją, to z tego wynika, że wartość tego majątku wynosi około 100 bln zł. Otóż proszę państwa, jeśli tak, to składam rządowi ofertę, że za te 100 bln zł kupuję cały ten majątek, biorę odpowiedni kredyt z banku, spłacam ten kredyt z należnymi odsetkami, w ogóle cały problem prywatyzacji ma rząd z głowy.</u>
          <u xml:id="u-320.8" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Dlaczego taką ofertę natychmiast przedstawiam? Dlatego, że zyski przedsiębiorstw w tym roku wyniosą ponad 200 bln zł, a więc w jednym roku spłacę rządowi te 100 bln zł, jeszcze odsetki bankowi spłacę i w ogóle, nic nie robiąc, mam od razu korzyści z tego, w ogóle nie restrukturyzując tych przedsiębiorstw, nie zmieniając. Nie wiem, czy ta kalkulacja jest prawdziwa, bowiem nie mam dostatecznych danych, ale jeśli nawet daleka jest ona od ścisłości, to naprawdę te 15 bln zł to jest jeszcze bardzo mało w stosunku do tego, co można by z prywatyzacji majątku państwowego uzyskać.</u>
          <u xml:id="u-320.9" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Co natomiast można zrobić, żeby rzeczywiście ludzie chcieli kupować te przedsiębiorstwa, chcieli inwestować? Też na pewno nie rozdawać. Rozdawnictwo z miejsca osłabia bodźce wykupowania — jak ludzie mają coś dostać za darmo, to się wstrzymują z inwestowaniem, z kupowaniem. Sama zapowiedź rozdawnictwa daje już takie negatywne efekty. Rozdawnictwo jest sprzeczne z założonymi wpływami nawet tylko 15 bin zł.</u>
          <u xml:id="u-320.10" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Natomiast można na przykład stosować to, co stosuje się w innych krajach czy to w ramach prywatyzacji czy w ogóle przy nadzorze właścicieli nad kierownictwem przedsiębiorstw, mianowicie zastosować rozmaitego rodzaju systemy opcji, polegające na tym, że ktoś, kto kupuje pewną część akcji, na przykład 2%, czy więcej, czy jakąkolwiek część, uzyskuje prawo zakupu w następnych latach po dzisiejszej cenie, kolejnych porcji tych akcji — kupuje 5% akcji, a następnie przez 5 lat może kupować po 1% akcji, ale po dzisiejszej cenie. To jest dla niego zachęta:</u>
          <u xml:id="u-320.11" who="#PosełMarcinŚwięcicki">— po pierwsze — żeby teraz kupić jak najwięcej,</u>
          <u xml:id="u-320.12" who="#PosełMarcinŚwięcicki">— po drugie — żeby również kupować te akcje w przyszłości,</u>
          <u xml:id="u-320.13" who="#PosełMarcinŚwięcicki">— po trzecie — żeby to przedsiębiorstwo wykazywało się jak najlepszymi wynikami ekonomicznymi, żeby wartość tych akcji była jak największa, bo jak będzie wysoka wartość akcji na rynku, a on zapłaci tylko dzisiejszą cenę, to oczywiście na tym natychmiast zyska.</u>
          <u xml:id="u-320.14" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Można stosować opcje dla kierownictwa przedsiębiorstw, które również podobnego typu będzie mógł kupić część akcji i następnie akcje kupować po dzisiejszej cenie przez ileś lat i w związku z tym dokładać wysiłków nad przywróceniem efektywności przedsiębiorstwa. Rozdawnictwo bonów wszystkie te plany opcyjne albo uniemożliwia, albo w poważnym stopniu utrudnia. Dlatego zdecydowanie wypowiadając się przeciwko temu, chciałem zaproponować do uchwały kilka poprawek z tym związanych.</u>
          <u xml:id="u-320.15" who="#PosełMarcinŚwięcicki">Po pierwsze — wykreślenie pierwszego całego akapitu, który mówi o bezpłatnej dystrybucji akcji jako o podstawowej metodzie; po drugie — na stronie 4, w części 6, gdzie się mówi o nieodpłatnym przydzielaniu bonów, proponuję dodać — przynajmniej złagodzić — że rozważy się „ewentualne nieodpłatne przydzielanie”, natomiast dodać wieloletnią sprzedaż ratalną jako metodę prywatyzacji największych przedsiębiorstw; wykreślić zdanie, które mówi o emisji bonów na poziomie 30% wartości dużych przedsiębiorstw; wreszcie tam, gdzie się mówi o studium wykonalności masowej prywatyzacji proponuję nie pisać w trybie przesądzającym, że to studium określi zakres dystrybucji, zbywalność bonów itd., ale — po pierwsze — że określi celowość dystrybucji bonów, jako pierwsze zdanie w tym akapicie. I takie poprawki pozwolę sobie zgłosić również i na piśmie do panów sekretarzy.</u>
          <u xml:id="u-320.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-321">
          <u xml:id="u-321.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-321.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo, głos ma pan poseł Adam Michnik z Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, jako kolejny zabierze głos pan poseł Tadeusz Marchlik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-322">
          <u xml:id="u-322.0" who="#PosełAdamMichnik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem przede wszystkim bardzo przeprosić, że ośmielam się o tak późnej porze zabierać Wysokiej Izbie czas, ale obliguje mnie do tego zarówno wiele głosów, nie tylko moich wyborców, z mojego okręgu, ale i wiele listów, jakie otrzymuję. A w tych listach takim motywem, który powraca jest motyw kontekstu politycznego tej debaty budżetowej. Otóż prościej mówiąc — w tych listach odczuwam niepokój. Odczuwam niepokój z powodu nowej sytuacji międzynarodowej, konfliktu w Zatoce Perskiej, rozpadu gospodarczego i politycznego Związku Radzieckiego i innych państw krajów realnego komunizmu i całej tej dynamiki, która wskazuje, że jutro jest nie pewne. I na to wszystko nakłada się wzrost napięć społecznych tu, w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-322.1" who="#PosełAdamMichnik">Na ten wzrost napięć społecznych składa się niepokój wywołany inflacją, ale także tym wszystkim, co obserwowaliśmy w trakcie kampanii prezydenckiej, tą niekończącą się lawiną obietnic, kiedy wszyscy obiecywali złote góry, przyspieszenie na drodze do dobrobytu, drogę na skróty. I wszystko to podważało zaufanie do programu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-322.2" who="#PosełAdamMichnik">I wreszcie dzisiaj jesteśmy świadkami ostrej konkurencji pomiędzy poszczególnymi związkami zawodowymi, które licytują się w eskalowaniu i postulatów rewindykacyjnych i protestacyjnych akcji.</u>
          <u xml:id="u-322.3" who="#PosełAdamMichnik">I to wszystko wskazuje, że program gospodarczy, jakikolwiek program stać się może po prostu negatywnym układem odniesienia w kampanii wyborczej. To po prostu jest — jak myślę — niebezpieczne dla Polski. Na to wszystko nakłada się jeszcze trudna, właściwa okresowi przejściowemu, logika obrony tradycji kadry kierowniczej, która nie chce, czy nie potrafi się przystosować do nowych reguł gry w gospodarce. I wreszcie na to wszystko nakłada się kontekst rozmów z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i rozmów z bankami na temat redukcji zadłużenia. To tak samo są znane warunki.</u>
          <u xml:id="u-322.4" who="#PosełAdamMichnik">Innymi słowy, wszystkie te okoliczności zespolone razem, wskazują, że ta debata budżetowa jest czymś na kształt tańca na linie. Bo ja oczywiście zgadzam się z tymi wszystkimi głosami, które tu padły, że granice przyzwolenia społecznego na trudny program gospodarczy istnieją. Tylko każdy z nas, który to mówi — jak myślę — powinien postawić sobie pytanie — gdzie są granice nieodpowiedzialności, w takiej grze politycznej i w takiej agitacji przedwyborczej, która po prostu służyć może do destrukcji instytucji państwa. Mówię to wszystko z pozycji obozu, który wybory prezydenckie przegrał. Miałbym więc wszystkie dane i wszystkie powody, żeby sięgać po ten typ argumentu, którym mój obóz i mój kandydat na prezydenta był atakowany.</u>
          <u xml:id="u-322.5" who="#PosełAdamMichnik">Ale myślę, że istnieje sfera wspólnego dobra, która powinna być respektowana przez wszystkich. I myślę, że jakim miernikiem tej odpowiedzialności będzie głosowanie nad budżetem. Nie jestem ekonomistą i nie umiem powiedzieć, czy polityka gospodarcza pana premiera Balcerowicza jest do końca zasadna. Nie podejmuję się oceniać rozwiązań technicznych i szczegółowych. Ale jako człowiek zaangażowany w politykę mam jedno przekonanie — żadnej lepszej polityki, żadnych lepszych korektur nie wytworzy się bezpardonowymi atakami politycznymi na tę właśnie politykę gospodarczą. I skutki tego typu ataków na rząd pana premiera Mazowieckiego, ponosimy dziś wszyscy. I ponosić będzie także rząd pana premiera Bieleckiego. Bo nie można bezkarnie niszczyć autorytetu rządu. Nie możną bezkarnie destruować wszystkich autorytetów w państwie, które ma kruche instytucje demokratyczne, bo to się później mści nie tylko na tych, co przegrywają, ale i na zwycięzcach.</u>
          <u xml:id="u-322.6" who="#PosełAdamMichnik">Ja, Wysoka Izbo, jestem posłem wybranym przez jeden ze śląskich okręgów, przez Bytom-Tarnowskie Góry. Przez jeden z tych okręgów, z tego regionu, który właściwie stosunkowo najmniej odczuł pozytywne skutki zmian ubiegłego roku. Choć były one niewątpliwe. Na Śląsku do dzisiaj jest samopoczucie, że Śląsk jest wewnętrzną kolonią w Rzeczypospolitej; obszarem eksploatowanym. I jest na Śląsku dążenie, chęć, by dobra tam wypracowane, tam — właśnie na Śląsku — były przeznaczane na inwestycje, ochronę środowiska.</u>
          <u xml:id="u-322.7" who="#PosełAdamMichnik">I taki konkretny postulat, który wielokrotnie słyszę na spotkaniach — czy możliwe jest, żeby wszystkie kary, które zakłady śląskie płacą za zatrucie środowiska, żeby te pieniądze wracały na Śląsk na ratowanie środowiska na Śląsku.</u>
          <u xml:id="u-322.8" who="#PosełAdamMichnik">Mam nadzieję, że te idee wsparcia dla regionalizmu, które sformułował niedawno pan premier Bielecki, są sygnałem właściwych zmian, że to dotyczy zarówno zmian w ekologii, jak i na przykład taksy klimatycznej — żeby nie było tak, że ludzie ze Śląska, którzy są permanentnie zatruwani płacić musieli taksę klimatyczną w okręgach uzdrowiskowych. Inaczej bowiem obawiam się, że Śląsk będzie tym miejscem, gdzie pojawią się, Wysoka Izbo, fałszywi prorocy. Myślę, że my to oglądamy już, że są już specjaliści od naprawiania gospodarki polskiej w 5 minut, ci, którzy autobusami zwozić będą tu, pod Sejm, pod Urząd Rady Ministrów i pod Belweder górników, żeby ci protestowali, choć ci specjaliści nie mieli pomysłów organizowania takich protestów wtedy, kiedy strzelano do górników z kopalni „Wujek”.</u>
          <u xml:id="u-322.9" who="#PosełAdamMichnik">Wracając jeszcze do skutków kampanii prezydenckiej. To nie przypadek, że właśnie na Śląsku tak dużą liczbę głosów otrzymał pan Stanisław Tymiński. To jest przestroga Wysoka Izbo dla nas wszystkich. Myślę, że głosując nad tą ustawą budżetową, trzeba pamiętać również o pewnej specyficznej kondycji tego rządu. Zwycięski obóz, który wyłonił ten rząd, w swojej przytłaczającej większości natychmiast się od niego zdystansował. To bardzo źle zapowiada. Za ten rząd nikt nie chce brać odpowiedzialności, a przecież powiedzmy to jasno, jeżeli ten rząd się zawali, to będzie to kolejna porażka całej Polski. To pamiętać trzeba i mówię to raz jeszcze, podkreślam z pozycji kogoś, kto w stosunku do zwycięskiego obozu jest w pryncypialnej opozycji i ta opozycja nie jest wyssana z palca.</u>
          <u xml:id="u-322.10" who="#PosełAdamMichnik">Sygnały, panie premierze, które obserwujemy w tej sferze, która wymaga z kolei szczególnej odpowiedzialności od rządu, są niepokojące, bo o ile od opinii publicznej, od nas parlamentarzystów rząd może oczekiwać szczególnej odpowiedzialności, gdy dyskutujemy o budżecie i o polityce gospodarczej, to Wysoka Izba i cała opinia publiczna ma prawo i obowiązek oczekiwać od rządu szczególnej wrażliwości, jeśli chodzi o komunikowanie się ze społeczeństwem i o instytucje komunikowania się ze społeczeństwem i to, panie premierze, co dzieje się w Radiokomitecie, wróży jak najgorzej.</u>
          <u xml:id="u-322.11" who="#PosełAdamMichnik">Przypominam, że punktem zwrotnym w historii rządu premiera Mazowieckiego była sprawa mleczarni w Mławie i chcę wyrazić swoją opinię, że zlikwidowanie audycji „Obserwator” to są cztery mleczarnie w Mławie,...</u>
          <u xml:id="u-322.12" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-322.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-322.14" who="#PosełAdamMichnik">... i oczekuję panie premierze, że te szkodliwe, nieprzemyślane decyzje zostaną wycofane. Zważmy bowiem, telewizja jest tym miejscem, w którym nawzajem się obserwujemy i jeżeli telewizja daje przykład łamania niezależności dziennikarskiej, jeżeli telewizja daje przykład ograniczania pluralizmu, no, to nie umacnia państwa i to wiemy z całej historii ustroju komunistycznego. Przeciwnie, telewizja, która traci swoją wiarygodność, panie premierze, dla tego rządu będzie również pożyteczna jak dla generała Jaruzelskiego była pożyteczna tamta telewizja po 13 grudnia. I to, czego dziś trzeba się obawiać i o czym trzeba myśleć, głosując nad ustawą budżetową, to groźba, że Polska może się stać państwem rozproszkowanym, że polskiej scenie politycznej grozi bałkanizacja, rozpad i z tej perspektywy, lękając się tego wszystkiego, co nam przyniósł casus wyborczy Stanisława Tymińskiego — będę głosował za ustawą budżetową, ale chcę powiedzieć panie premierze, że ludzie muszą wiedzieć, co ich czeka, ludzie w Polsce, jak myślę, gotowi będą na wyrzeczenia, jeżeli będą znali scenariusz, co wedle pańskiego planu ma się zdarzyć za rok, za półtora roku, w imię czego raz jeszcze mają zaciskać pasa.</u>
          <u xml:id="u-322.15" who="#PosełAdamMichnik">Pan poseł Osiatyński użył sformułowania „pakt dla Polski”. Chcę powtórzyć to sformułowanie — ten pakt dla Polski jest szansą i być może dla tego procesu reformowania Polski szansą już ostatnią, bowiem nie ma ludzi niezastąpionych. Ale są sytuacje niezastąpione, są sytuacje, w których niewykorzystanie mści się później przez dziesięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-322.16" who="#PosełAdamMichnik">Nie chciałbym i przekonany jestem, że nikt z Wysokiej Izby by nie chciał, by nas wspominano jako tych, którzy tę wielką historyczną szansę dla Polski zmarnowali, bo Polska jest w niebezpieczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-322.17" who="#PosełAdamMichnik">Będę głosował za ustawą budżetową.</u>
          <u xml:id="u-322.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-323">
          <u xml:id="u-323.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-323.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Marchlika z „Pax”, jako kolejny zabierze głos pan poseł Wojciech Zarzycki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-324">
          <u xml:id="u-324.0" who="#PosełTadeuszMarchlik">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Zanim przejdę do meritum, chciałbym zwrócić uwagę na to, co pan poseł Michnik przed chwileczką mówił, że ludzie chcą wiedzieć, co ich czeka za rok, za dwa, za pół roku. To się dobrze wiąże z tym, co chciałbym mówić o rolnictwie, bo rolnicy też chcieliby wiedzieć, co ich będzie czekało za rok, za pół, czy za 5 lat.</u>
          <u xml:id="u-324.1" who="#PosełTadeuszMarchlik">Zanim przejdę do przedstawienia problemu, od razu na początku chciałbym zauważyć, że zblokowanie w łącznej debacie trzech punktów porządku dziennego zepchnęło tematykę punktu trzeciego — program rolny — na dalszy plan, mimo wielu głosów w dyskusji dotyczących rolnictwa. Sprawy budżetu, co jest zrozumiałe, przytłoczyły pozostałą problematykę.</u>
          <u xml:id="u-324.2" who="#PosełTadeuszMarchlik">Ze swej strony myślałem, że dyskusja nad programem rolnym w 1991 roku będzie dobrym punktem do otwarcia dyskusji nad zagadnieniami perspektywicznymi naszego rolnictwa, a nie ulega wątpliwości, że z coraz większą ostrością narasta potrzeba podjęcia decyzji, co do przyszłości polskiego rolnictwa — w ujęciu strategicznym. Tej wizji nie ma, o czym wspomniałem na wstępie, że ludzie chcieliby wiedzieć i rolnicy też, jaka jest wizja naszego rolnictwa w ujęciu strategicznym, czy to ma być rolnictwo przykładowo typu amerykańskiego bez dotacji, czy zachodnioeuropejskiego z dotacjami, z pomocą państwa.</u>
          <u xml:id="u-324.3" who="#PosełTadeuszMarchlik">Wysoka Izbo! Dyskutowany dzisiaj przez nas dokument „Polityka rolna w 1991 roku. Program działań” w zakresie tematycznym jest zbieżny z podobnym, sporządzonym w listopadzie ubiegłego roku. Różnice polegają na bardziej syntetycznym ujęciu poszczególnych zagadnień w obecnym opracowaniu, przez co stało się ono bardziej klarowne. Natomiast mankamentem tego dokumentu jest brak sprecyzowania podstawowych kierunków polityki rolnej w ujęciu wieloletnim. W związku z tym:</u>
          <u xml:id="u-324.4" who="#PosełTadeuszMarchlik">— nie wiadomym jest, czy i o ile zamierzenia tego roku odpowiadają docelowej polityce rolnej, o ile takowa jest sprecyzowana — a należy wątpić,</u>
          <u xml:id="u-324.5" who="#PosełTadeuszMarchlik">— brak jest też jasnej informacji, które z podejmowanych zadań w bieżącym roku będą musiały przejść na lata następne.</u>
          <u xml:id="u-324.6" who="#PosełTadeuszMarchlik">Wysoki Sejmie! Z kontaktów z rolnikami wynika w sposób jednoznaczny, że niezadowolenie na wsi zbliża się być może do stanu wybuchowego. Sytuacja gospodarcza, w jakiej znalazł się rolnik jest w wielu przypadkach krytyczna. Q tym mówili moi koledzy, nie muszę tego omawiać. Powszechne niezadowolenie powoduje głównie rozwarcie nożyc między wysokimi i stale wzrastającymi cenami środków produkcji, a proporcjonalnie niską i niewiele wzrastającą ceną zbytu produktów rolniczych. Co gorsza, nie widać końca tendencji rozwierania się nożyc cenowych na niekorzyść rolników.</u>
          <u xml:id="u-324.7" who="#PosełTadeuszMarchlik">W tej sytuacji wskazane byłoby, aby Agencja Rynku Rolnego rozszerzyła zakres swoich zainteresowań z ograniczonych jak dotąd tylko do skupu interwencyjnego produktów rolniczych, na rzecz analizy i kontroli innych rynków, jak rynek środków produkcji, rynek produktów rolnych i inne, a stanowiących, jak wiadomo, składowe części ogólnie rozumianego rynku rolnego. Potrzebne jest to m.in. po to, aby przeciwdziałać monopolistycznym praktykom przemysłu w sferze środków produkcji oraz przetwórstwa a tym samym bronić interesów ekonomicznych rolnictwa. Ten niezwykle istotny i ważny element produkcyjny, a także ekonomiczno-społeczny powinien być w tym dokumencie szerzej, jak też bardziej wyczerpująco potraktowany.</u>
          <u xml:id="u-324.8" who="#PosełTadeuszMarchlik">W pkt. 16 dyskutowanego dzisiaj opracowania traktuje się o pomocy zagranicznej. Pomoc zagraniczna, jaka ma wpłynąć do Polski w różnych formach, ma być wykorzystana na rozwój infrastruktury wiejskiej. I tu trzeba uznać w pełni celowość proponowanych kierunków zadań, m.in. rozwój prawdziwej spółdzielczości, odbudowę małych zakładów prywatnych przetwórstwa rolnego. To jest oczywiście w hasłach bardzo słuszne. Przy tak postawionych słusznych zamierzeniach, widoczny jest brak zabezpieczenia organizacyjnego realizacji tych zadań. Nie wiadomo, kto i za co odpowiada, jakie służby będą w tym zakresie pomagać, instruować i doradzać w pełnym zakresie potrzeb prawnych czy organizacyjnych. Wieś oczekuje na odpowiednie ukierunkowanie i praktyczne pokazanie, na początek choćby w formie pilotowych działań. Zawieszenie w próżni wykonawczej zamierzeń prowadzi do dalszej frustracji mieszkańców wsi.</u>
          <u xml:id="u-324.9" who="#PosełTadeuszMarchlik">W związku z bezrobociem na wsi i jego tendencją wzrostową, potrzebne jest tworzenie w szybkim tempie rynku pracy na wsi. Stąd też niezbędne są inicjatywy rozbudowy infrastruktury na wsi, przy wykorzystaniu m.in. tej wspomnianej w pkt. 16 — pomocy zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-324.10" who="#PosełTadeuszMarchlik">Chciałbym teraz powiedzieć parę słów o polityce w zakresie inwestycji melioracyjnych. To, co prezentuje omawiany dokument utrzymuje stary tryb postępowania i formy, polegające w dużej mierze na darowiźnie, czy uszczęśliwieniu odgórnymi melioracjami.</u>
          <u xml:id="u-324.11" who="#PosełTadeuszMarchlik">Chciałbym przypomnieć inne możliwości melioracji, zaproponować wprowadzenie zasad, które kiedyś stosowano i w naszym kraju i w innych krajach. O inwestycje melioracyjne musi się starać sam rolnik, zakładając spółkę wodną, brać kredyt, pilnować wykonania, a potem utrzymania urządzeń melioracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-324.12" who="#PosełTadeuszMarchlik">Pomoc państwa powinna się ograniczyć — a może być przede wszystkim skierowana — do poważnej bonifikaty zaciągniętych kredytów, instruktażu oraz nadzoru technicznego. Takie urządzenia melioracyjne bardziej się szanuje i bardziej się o nie dba.</u>
          <u xml:id="u-324.13" who="#PosełTadeuszMarchlik">Wysoka Izbo! Nie będę omawiał wszystkich punktów tego dokumentu, ale krótko zwrócę jeszcze uwagę na dwa zagadnienia: koszty produkcji rolniczej oraz problemy samorządu rolniczego. Wiadome jest, że produkcja rolnicza jest z różnych względów bardzo droga i w związku z tym niezbędne jest podjęcie różnego rodzaju działań w celu obniżki kosztów produkcji, w tym również działań w zakresie możliwości rolnika. Jest to także problem doradztwa i w związku z tym chciałbym jeszcze powiedzieć, że nie cierpiąca zwłoki jest potrzeba utworzenia samorządu rolniczego, izb rolniczych. W następnym punkcie będziemy o tym dyskutować.</u>
          <u xml:id="u-324.14" who="#PosełTadeuszMarchlik">Na zakończenie chciałbym zwrócić uwagę ministerstwa rolnictwa, aby w pracach związanych z opracowaniem nowych aktów normatywnych, których bogaty zestaw zawiera dyskutowany tu dziś dokument, uwzględniono już korzystanie z pracy tej organizacji, przewidując dla izb określone funkcje w zarządzaniu rolnictwem i w usługach organizacyjno-merytorycznych, sprawowanych jak dotąd przez specjalistyczne jednostki budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-324.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-325">
          <u xml:id="u-325.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-325.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wojciecha Zarzyckiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego, jako kolejny zabierze głos pan poseł Ignacy Czeżyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-326">
          <u xml:id="u-326.0" who="#PosełWojciechZarzycki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ośmielam się zabierać czas państwu, a śmiałość tę czerpię z nadziei, że kolejny mój głos spowoduje w końcu zrozumienie problemów wsi i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-326.1" who="#PosełWojciechZarzycki">Po pierwsze — pragnę zaznaczyć, że w całej rozciągłości popieram ocenę i wnioski Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej przedstawione przez przewodniczącego posła Jacka Soskę i wiceprzewodniczącego posła Ryszarda Smolarka — o potrzebie dokonania korekt, powiększenia budżetu w dziale rolnictwo, mając świadomość, że realizacja polityki rolnej zależna jest od możliwości finansowych zawartych w budżecie państwa, a w projektowanym budżecie państwa jest to 3,8% udziału rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-326.2" who="#PosełWojciechZarzycki">W projekcie budżetu zawarta jest kwota 1 bln zł na preferencyjne kredyty na zakupy nawozów mineralnych. Rzecz w tym, że wspomniana kwota jest wielkością znikomą, bowiem stwarza możliwość zakupu zaledwie 12 kg NPK na jeden hektar. Nie jest to wielkość, która wymaga specjalnego komentarza, jeśli zestawić ją ze 190 kg NPK na jeden hektar w ubiegłych latach.</u>
          <u xml:id="u-326.3" who="#PosełWojciechZarzycki">Oprócz tego przydatność dla rolników niżej oprocentowanych kredytów — w tak niskiej kwocie — na zakup nawozów, jest co najmniej wątpliwa w zestawieniu z faktem, że wcześniej drastycznie podwyższono ceny tego środka produkcji, a więc tą preferencja została wcześniej wyciągnięta od chłopa z jego kieszeni. Pewne jest jednak to, że w świetle powyższego propozycje budżetowe w zakresie rolnictwa nabierają dramatycznego wydźwięku.</u>
          <u xml:id="u-326.4" who="#PosełWojciechZarzycki">Chodzi mi jeszcze o jedną, pozornie drobną, a w istocie mogącą mieć wielki wpływ na stan naszego rolnictwa sprawę, chciałbym przy tym szczególnie podkreślić, że jej załatwienie nie wymaga tak niepopularnych dziś dodatkowych nakładów finansowych, a cały wkład inwestycyjny w tym przypadku to jedynie szybkie działanie.</u>
          <u xml:id="u-326.5" who="#PosełWojciechZarzycki">W dokumencie Rady Ministrów dotyczącym polityki rolnej w 1991 r. stwierdza się, że w połowie roku wejdzie w życie nowa taryfa celna, której zadaniem będzie ochrona rodzimej produkcji rolnej przed nieuczciwą konkurencją z zewnątrz, a także ochrona interesów konsumentów. Myślę, że ze wspomnianą ochroną antydumpingową i antysubwencyjną, nie wolno nam czekać.</u>
          <u xml:id="u-326.6" who="#PosełWojciechZarzycki">Znając, udowodnioną już przy innych okazjach, jak np. afery alkoholowej, operatywność różnego autoramentu firm, handlarzy i pośredników, mogę z całą pewnością przewidzieć, że w ciągu najbliższych czterech miesięcy kraj nasz zalany będzie masłem, mięsem, cukrem, mąką pszenną, warzywami szklarniowymi — wysoko subwencjonowanymi z EWG. Sprzyjać temu będzie dodatkowo sezonowa obniżka cen tych artykułów żywnościowych na Zachodzie, tak jak np. wieprzowiny, masła itp.</u>
          <u xml:id="u-326.7" who="#PosełWojciechZarzycki">Warto przy tym z całą mocą podkreślić, że ceny tych produktów w sprzedaży detalicznej na naszym rynku w wielu wypadkach nie są niższe od krajowych, a jeśli już, to w stopniu bardzo niewielkim. Są to ponadto artykuły bliskie przeterminowania i nie zawsze lepsze. Jedno, czym niewątpliwie przewyższają one rodzimą produkcję, to kolorowe opakowania.</u>
          <u xml:id="u-326.8" who="#PosełWojciechZarzycki">Jest zastanawiający fakt, że kraje zachodnie, które chętnie sprzedają polskim importerom wysoko subwencjonowaną żywność, poszukują zdrowej żywności. Czy tak należy pojmować ochronę interesu polskiego konsumenta, bo przecież ochrony interesów polskiego rolnika — trudno się dopatrzeć.</u>
          <u xml:id="u-326.9" who="#PosełWojciechZarzycki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Stawiam wniosek formalny, zobowiązujący rząd do natychmiastowego wprowadzenia barier celnych, a więc ceł antydumpingowych i antysubwencyjnych na importowane produkty żywnościowe, których mamy dostatek rodzimej produkcji, aby zapobiec katastrofie polskiego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-326.10" who="#PosełWojciechZarzycki">Składam wniosek uzupełniający wnioski Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej dotyczące pozyskania środków na rolnictwo, a mianowicie z podwyżki cen alkoholu. Po stronie przychodów w ustawie budżetowej w art. 1 ust. 1 zwiększyć sumę o 500 mld zł i w pkt. 1 — podatki nienaliczone do dochodów gmin — o tą samą sumę, czyli plus 500 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-326.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-327">
          <u xml:id="u-327.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-327.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos obecnie zabierze pan poseł Ignacy Czeżyk z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, jako kolejny pan poseł Tadeusz Sytek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-328">
          <u xml:id="u-328.0" who="#PosełIgnacyCzeżyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Moje wystąpienie będzie krótkie, tematów rolniczych już poruszał nie będę. Jedynie powiem tyle, Wysoka Izbo, że promocja dla kierunku socjalnego i pomocy społecznej w budżecie jest w sprzeczności z jakimkolwiek programem antyrecesyjnym. Ratowanie przedsiębiorstw państwowych i odchodzenie od popiwku stawia rolników w sytuacji nie do pozazdroszczenia, bo oni pierwsi padną ofiarą inflacji.</u>
          <u xml:id="u-328.1" who="#PosełIgnacyCzeżyk">Wysokie bariery celne, nałożone na import produktów rolnych i spożywczych, uderzą w konsumenta, który konserwę mięsną czy masło chce kupić jak najtaniej.</u>
          <u xml:id="u-328.2" who="#PosełIgnacyCzeżyk">Kultura i oświata — na szczęście jeszcze głosem słyszalnym — apelują do sumień posłów, że nie samym chlebem człowiek żyje i szukają niezbędnych środków na przetrwanie. A ochrona naturalnego środowiska człowieka? Pada retoryczne pytanie posłanki Blidy — „żyć z wysoką inflacją, czy bez produkcji”. Nie da się w dzisiejszych warunkach zbudować bezkonfliktowego budżetu państwa, choć teoretycznie istnieje taka złota proporcja, najmniej bolesna, tylko jak ją osiągnąć. Jeśli na tym zapalnym pokryciu zaczną harcować rozparzeni lub zwapnieni politycy, to nie tylko los reformy będzie zagrożony, ale zagrożony będzie byt całego społeczeństwa i to chciałbym bardzo silnie tutaj podkreślić. Ta kwestia pojawia się co rusz w wystąpieniach.</u>
          <u xml:id="u-328.3" who="#PosełIgnacyCzeżyk">W dużej powściągliwości rewindykacyjnej i politycznej leży klucz naszego oddłużenia. Redukcja naszych długów zagranicznych jest sprawą najważniejszą dziś i jutro i atmosferę ku temu należy za wszelką cenę stwarzać na forum tej Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-328.4" who="#PosełIgnacyCzeżyk">A teraz dwie sprawy już bardzo drobne na koniec, bo sumy małe. Mianowicie chciałbym poprzeć głos tych wszystkich posłów, którzy zaproponowali dotację — uzupełnienie sumy do 70 mld zł na rzecz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wskażę również drugą sumę 20 mld zł, która nie została uwzględniona w wykazie inwestycji centralnych, na dokończenie trzeciego stopnia budowy oczyszczalni ścieków w Dęblinie. Po zainwestowaniu 70 mld zł, brakuje już tylko 20 mld zł, na zakończenie inwestycji. Myślę, że niektóre sprawy bardzo proste naprawdę można skończyć i rozwiązać. Są małe sprawy, które można od zaraz rozwiązać i zgłaszam to jako wniosek formalny, by znalazło się 20 mld zł w inwestycjach centralnych.</u>
          <u xml:id="u-328.5" who="#PosełIgnacyCzeżyk">Na zakończenie chciałbym tylko powiedzieć, że ze zdumieniem stwierdzam, że niektóre pozycje w ogóle wchodzą tak jakby bez jakiegoś uzasadnienia, a niektóre zupełnie dziwnym trafem, w jakichś okolicznościach zupełnie zostają odsunięte na bok, i to właśnie najjaśniejsze, najbardziej czytelne. Dziękuję, Wysoka Izbo.</u>
          <u xml:id="u-328.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-329">
          <u xml:id="u-329.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-329.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Sytka z PSL, kolejnym mówcą będzie pani poseł Janina Kuś.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-330">
          <u xml:id="u-330.0" who="#PosełTadeuszSytek">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Trzeba szanować tych posłów, którzy są wytrwali, choć uważam, że na ogół na sali siedzą ci, którzy jeszcze będą przemawiać.</u>
          <u xml:id="u-330.1" who="#PosełTadeuszSytek">Pozwolę sobie przytoczyć tylko kilka przykładów gospodarczych, aby pokazać niespójność i nielogiczność założeń, które w matematyce niczym nieskażone, bo cyfrom nie da się nic narzucić, obnażają pewne sprawy.</u>
          <u xml:id="u-330.2" who="#PosełTadeuszSytek">Całe życie pracowałem za swoje, nie bacząc na systemy od nikogo nigdy nic nie musiałem dostawać. To jest moja przewaga. Dlatego z innego punktu widzenia patrzę na różne sprawy w Polsce, bo to wszystko co się dzisiaj dzieje, sam kiedyś robiłem w czasach, kiedy to było nazywane jako zło przyniesione z Zachodu. Dzisiaj jednak już nie wstydzimy się tego, a wprost mamy możliwość matrycowania pewnych wzorców i przenoszenia ich do polskiej gospodarki. Jeśli jednak w sferze materialnej, nawet kapitalizmu, wszystko możemy do naszego słowiańskiego narodu przenieść, to mając świadomość jakim jesteśmy narodem, jakie symbole odgrywają u nas rolę wręcz wieczystych znaków, należy też poruszyć problem sfery niematerialnej.</u>
          <u xml:id="u-330.3" who="#PosełTadeuszSytek">Szanowny panie ministrze Tański, ministrze rolnictwa, szanuję pana za to, że jest pan ministrem, który zna się na pieniądzach. Wielką sprawą jest jeśli minister rolnictwa zna się na pieniądzach, szczególnie w czasach przemian dokonujących się dzisiaj w Polsce. Jednak mam do pana żal o jedną rzecz. Mimo że pan korzysta z pomocy zespołów doradczych, to nie zgadzam się z założeniem polityki rolnej, które z gruntu jest tym założeniem — jako syn chłopa polskiego, nie parcelanta, mogę to udowodnić — posługuje się narodowymi przesłankami, do którego chce się dojść, a historia także pokazała jako negatywne, że mamy zamiar w ciągu kilku lat, 5-ciu czy 10-ciu, poprawić średnią gospodarstwa indywidualnego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-330.4" who="#PosełTadeuszSytek">Czy każdy z nas już zapomniał o czasach, które na tej sali wspólnie nazwaliśmy czasami niesprzyjającymi prywatnej inicjatywie, i kiedy doktrynalny system narzucił taką politykę rolną, która miała zniszczyć prywatną własność? To w latach 1971–1978 podniesiono średnią gospodarstwa z 5,40 ha do 5,66 ha. To znaczy ten system walcząc z chłopem 8 lat podniósł jego średnią o 26 ziaren.</u>
          <u xml:id="u-330.5" who="#PosełTadeuszSytek">Szanowny Panie Ministrze! Pan zakłada, że mechanizmy, które uwzględnia program pana premiera Balcerowicza, którego także szanuję za odwagę i za upór w tym, że jednak podjął się dzieła przebudowy, doprowadzą do wyniku pozytywnego. Nie mogę się zgodzić z tym. Z doświadczenia wiem, że padną nie te małe — jedno-, dwu- czy trzyhektarowe gospodarstwa, o które chodziłoby pozornie, że powiększą średnią areału gospodarstw 7–8-hektarowych, żeby szybko dojść do gospodarstw 10–15-hektarowych. Bo trzeba mieć świadomość, że jeśli na łożu śmierci chłop polski zapisał synowi ziemię, to na ogół odda ją jako ostatnią rzecz, którą posiada. Najpierw zbiednieje, będzie chodził obdarty, a potem odda ziemię. Ale proszę Wysokiej Izby, to jeszcze nie jest tragedia. Tylko w tym czasie średnie gospodarstwa, które — w założeniu — miały się powiększać i doskonalić, „załatwimy” takimi mechanizmami, które, co tu kłamać... Przecież dzisiaj polski rolnik, gdyby pieniądze zainwestowane w hektar siewu, nawozu, herbicydów włożył w depozyt do banku, miałby większy zysk niż średnio zysk z hektara. To też trzeba chłopu polskiemu powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-330.6" who="#PosełTadeuszSytek">W związku z tym, jeśli w tych czasach państwo, my jako posłowie, bierzemy w obronę jedynych żywicieli rodzin, to także proszę wziąć pod uwagę wieś polską, gdzie średnio majętny chłop, mający prawie cały sprzęt, o który walczył, żeby być niezależnym od podmiotów, które miały mu świadczyć usługi, ma traktorzystę, którym jest jego syn i jeśli tego młodego syna, który prowadzi ciągnik zabierzemy, to ojciec nie skorzysta ze środków produkcji, bo na ogół jest on już w wieku, że nie dostanie prawa jazdy. Jest już tak sterany życiem, że np. z powodu reumatyzmu i innych rzeczy nie może jeździć ciągnikiem. Chyba że chcemy, żeby obsługiwały sprzęt 7–9-letnie dzieci, co zwiększy procent wypadkowości na wsi, który i tak jest najwyższy w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-330.7" who="#PosełTadeuszSytek">Jeżeli chodzi o zamknięcie tematu logicznej spójności założeń, to nie zgadzam się z panem ministrem pod jednym jeszcze względem. Jeżeli równolegle doprowadzamy do bezrobocia i mamy świadomość, że ta uszczelka pompy, która ciągnęła młodzież wiejską do miasta — jako aglomeracji dającej pracę — pękła, to duża aglomeracja wypchnie do małych środowisk, a małe środowiska do wsi tych, którzy dzisiaj w mieście stanowią nadmiar siły roboczej. Nigdy nie odważyłbym się, żeby wypychać młodego chłopa na ulicę, nie stwarzając mu żadnej wizji zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-330.8" who="#PosełTadeuszSytek">To nieprawda, że te założenia polityki rolnej są do osiągnięcia w pierwszych siedmiu latach. Na wsi będziemy mieli obraz biedy i tam on będzie najbardziej widoczny. Nie w mieście, bo w mieście, w dość dużym procencie, każdy dyrektor zmieniającego się systemu pracy najpierw patrzy na koszty; pozwalnia z pracy tych, których koszt dowozu jest także w pozycji — koszty.</u>
          <u xml:id="u-330.9" who="#PosełTadeuszSytek">W związku z tym, mimo tak doskonałego doradczego zespołu ekonomicznego w osobach, które, co tu ukrywać, są autorytetem ekonomicznym, panie premierze Balcerowicz, coś tu jest niespójnego. Z jednej strony wszystko gra, z drugiej nie da się tego przełożyć na praktykę. Czyli szanując pana uważam, że należy zweryfikować pewne sprawy, żeby doprowadzone były do końca. W przeciwnym razie, czy się to komuś podoba czy nie, moje sumienie byłoby nie w porządku, gdybym uważał, że tak będzie. Po prostu tak nie będzie. Jako obywatel z doświadczeniem — sam to robiłem — mam podstawy tak twierdzić.</u>
          <u xml:id="u-330.10" who="#PosełTadeuszSytek">Poza tym oświadczam, że mam także pierwszą w Polsce agrarną spółkę z kapitałem zagranicznym i też przeszedłem przez procesy, które dzisiaj narzucamy przy prywatyzacji i udoskonalaniu nowych technologii, które mają zaprocentować na polskim rynku. To także nie jest takie łatwe. Jako naród mamy dużo zalet, ale także mamy dużo wad. Załogi nie zawsze godzą się, żeby ich szef zakładał jeszcze spółkę z kapitałem zagranicznym, bo ta niewiara, ile on zarobi, czy ile będzie miał, jest już czynnikiem negatywnym, który także się ujawni.</u>
          <u xml:id="u-330.11" who="#PosełTadeuszSytek">I druga sprawa — kredyty. Dzisiaj o nich tyle już było mowy. Jeżeli chłopa polskiego chcemy uszczęśliwić kredytami za 30%, to nie róbmy mu tego dobrodziejstwa. Wykupmy od niego 1 mln 200 tys. ton zboża — on go tyle dzisiaj posiada w swoich magazynach — i będzie miał pieniądze. On wie, co z nimi zrobić. PZZ — jako monopolistyczna jednostka obsługi rolnictwa — zboża nie wykupi. I nie dziwię się. Z punktu widzenia ekonomii, dziwny byłby to dyrektor, gdyby kupił na zapas. Kupuje tyle, ile potrzebuje na przemiał i na zbycie, a nie będzie sobie tworzył bazy zabezpieczeniowej na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-330.12" who="#PosełTadeuszSytek">Dlatego interwencjonizm państwa musi być szybko widoczny. Nasz mały kraj dzieli się na kilka regionów, których w rolniczym pojęciu nie możemy oceniać niesprawiedliwie, bo nieprawdą jest, że Wielkopolska, do której inny region ma „dogonić”, ma stać w miejscu, ale jeżeli infrastruktura tego regionu nie jest przygotowana, to rolnik z tamtych stron nie jest w stanie dorównać konkurencji rolnikowi Wielkopolski.</u>
          <u xml:id="u-330.13" who="#PosełTadeuszSytek">Przechodzę do następnej sprawy. Jeżeli kilka miesięcy temu, bodajże dwa miesiące temu, pan prezes Bartoszewicz prosił na tej sali pana ministra pracy o ileś etatów, dla poprawy efektywności polskiego eksportu i importu, to na miłość boską, o co chodzi w tym kraju? Jeżeli pan premier dostaje z Agencji Rynków Zagranicznych miesięczne zestawienie, ile decyzji wydano na tę działalność, od Zrzeszenia Transportu Międzynarodowego — ile pozwoleń przekroczenia granicy miesięcznie, od wojewody — ile i o jakim charakterze powstało nowych spółek, to przecież nie może być sprawy błagania w parlamencie o etaty ministra pracy, bo straty wynikłe z postoju samochodów na granicy z 5 do 70 godzin dały mały wpływ środków do budżetu, bo i podatek od masy towarowej i ilość kursów, to także są pieniądze, tylko z innego źródła. Jako podmiot gospodarczy mający potężną bazę transportową, na swojej skórze odczułem to najbardziej, i mówię to z własnego doświadczenia, a nie, że ktoś mi podpowiada.</u>
          <u xml:id="u-330.14" who="#PosełTadeuszSytek">I kończąc, jeśli ten kraj i ten rząd, który podjął się iść tak bardzo odważnie w kierunku prywatyzacji, chce dzisiaj lub nie chce bardzo jednoznacznie pomóc sektorowi, który już jest prywatny a jest nim prywatne rolnictwo, to przecież określmy o co chodzi. Byłem świadkiem rozmów — przy udziale przedstawicieli, którzy odpowiadają za prywatyzację państwa — na temat propozycji prywatyzacji niektórych zakładów. Np. pewnej załodze proponuje się z pozoru bardzo intratny interes — załóżmy spółkę pracowniczą, zapłaćmy w przetargu 1% wartości majątku. W określonym dniu było to 60 mld zł, to znaczy załoga zapłaci 600 mln i wartość stanu zapasów magazynowych — 4,5 mld zł. A więc w dniu przetargu załoga ma wyłożyć 5,1 mld zł. Pytam głównego księgowego, jaki miał fundusz płac za ubiegły rok, on mówi — 8 mld 700 mln zł. Proszę państwa, przecież żaden polski zakład, nawet przy tego typu prewencyjnych warunkach, żadna załoga nie jest w stanie się sprywatyzować. W związku z tym nie mówmy rzeczy, których nie potwierdza życie. To po prostu jest na papierze. Jeśli ta załoga liczy 600 osób nikt z domu nie przyniesie 5 mld zł do wspólnej kasy, żeby to przejąć.</u>
          <u xml:id="u-330.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-330.16" who="#PosełTadeuszSytek">I ostatnie zdanie...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-331">
          <u xml:id="u-331.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Czas dawno minął.</u>
          <u xml:id="u-331.1" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Sytek: Ostatnie zdanie, przepraszam najmocniej.)</u>
          <u xml:id="u-331.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-331.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Ale niech to będzie ostatnie zdanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-332">
          <u xml:id="u-332.0" who="#PosełTadeuszSytek">Najbardziej jest mi przykro z jednego powodu. W ogóle nie miałem zabierać głosu, ale jeżeli rok temu, półtora roku temu umieliśmy na tej sali gremialnie — nie bacząc na sektory — mówić, że polskie rolnictwo było tępione przez 45 lat przez odeszły system, tak go nazwijmy, to na miłość boską, do tej strony sali się zwracam, nie mówcie, że rząd Mazowieckiego, czy rząd pana Bieleckiego tępi rolnictwo czy tępi kogokolwiek. Jest taka sytuacja, w której każdy z nas jeszcze musi swoje zapłacić, ale są rzeczy, których nie można, ot tak, do jednego worka włożyć. Dziękuję za uwagę, przepraszam za czas.</u>
          <u xml:id="u-332.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-333">
          <u xml:id="u-333.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękujemy bardzo.</u>
          <u xml:id="u-333.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos zabierze teraz pani poseł Janina Kuś z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej i jako następny pan poseł Stanisław Bożek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-334">
          <u xml:id="u-334.0" who="#PosełJaninaKuś">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pozwólcie, że nie z trybuny, a z tego miejsca zabiorę głos, dlatego, że chcę zwrócić uwagę tylko na pewne ważne i ogólnokrajowe sprawy — wymienię je w kolejności.</u>
          <u xml:id="u-334.1" who="#PosełJaninaKuś">Budowa wodociągów na wsi. Czy wodociągi wiejskie będą dofinansowywane z budżetu państwa, czy tylko w ramach subwencji ogólnej dla gmin? Cena wodociągu obecnie jest miliardowa i na pewno nie będzie stać poszczególnych rolników na zapłacenie. Mam taką propozycję, aby podzielić koszty na części, w ten sposób, żeby materiały były zakupione z budżetu państwa, a w ramach wykonawstwa rolnicy zrobią we własnym zakresie to, co będą mogli zrobić sami. Bez pomocy budżetu państwa nie jesteśmy w stanie zrealizować budowy wodociągów.</u>
          <u xml:id="u-334.2" who="#PosełJaninaKuś">To samo jest z telefonizacją wsi. Są pieniądze, w tej chwili przeznaczone na fundacje, planowane jest kredytowanie — kto to będzie spłacał, ile będą wynosiły odsetki, jak to będzie wyglądało za kilka lat?</u>
          <u xml:id="u-334.3" who="#PosełJaninaKuś">I następna sprawa — skoncentrowane budownictwo na wsi. O budownictwie mieszkaniowym pan minister budownictwa mówił wczoraj, kiedy chciałam się włączyć — bardzo proszę o przekazanie — jeżeli jest ktoś z ministerstwa budownictwa, a jeżeli nie, to z protokołu — aby pomógł rozwiązać sprawy budownictwa skoncentrowanego na wsi dlatego, że od 1 stycznia nowe przepisy odnośnie do gospodarki gruntami spowodowały, że prace rozpoczęte kilka lat wcześniej, muszą być rozpoczynane na nowo. Mam na myśli przetargi. Ludzie czekali ileś lat, a w tej chwili cała procedura z przetargami rozpoczynana jest na nowo. Bardzo proszę ministerstwo budownictwa o pomoc w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-334.4" who="#PosełJaninaKuś">I jeszcze ostatnia sprawa — wychowania przedszkolnego. Mam taką propozycję, aby Komisja Edukacji Narodowej, jak i Komisja Samorządu Terytorialnego spotkały się i problemy oświaty wspólnie uzgodniły, dlatego że wagą likwidacja przedszkoli równa się z budową dróg i wodociągów, a chyba wydaje mi się, że na jednej szali tych problemów stawiać nie można.</u>
          <u xml:id="u-334.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-335">
          <u xml:id="u-335.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-335.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Bożka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, jako kolejny głos zabierze pan poseł Stanisław Strózik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-336">
          <u xml:id="u-336.0" who="#PosełStanisławBożek">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Moja wypowiedź dotyczyła będzie polityki rolnej. Program tej polityki, który przedstawił Wysokiej Izbie minister rolnictwa jest nijaki, jest powtarzaniem starych haseł i sloganów. W programie tym nie ma żadnych konkretów, nie ma żadnej strategii. Program ten ogranicza się tylko do podziału i rozdysponowania dotacji budżetowych. Nie wnosi nic, co by umożliwiało spojrzeć na rolnictwo z nadzieją na jego rozwój, na jego efektywność, tak by rolnictwo produkowało dużo i stosunkowo taniej żywności, a rolnik mógł godziwie żyć ze swej pracy w gospodarstwie rolnym. W naszej polityce rolnej brakuje myślenia strategicznego i dalekowzrocznego w przyszłość, na dziesiątki, a może i więcej lat. Od tego my tutaj przecież jesteśmy.</u>
          <u xml:id="u-336.1" who="#PosełStanisławBożek">Wysoki Sejmie! Najważniejszym elementem gospodarstwa rolnego jest ziemia, jej wielkość, położenie, struktura. Obecnie mamy bardzo złą strukturę agrarną naszego rolnictwa, a więc podstawowego elementu prawidłowej gospodarki. I bardzo dziwię się, że ministerstwo rolnictwa już drugi rok milczy i nie wypracowało żadnej strategicznej koncepcji, aby ten problem rozwiązywać. Pragnę podkreślić, że prawidłowe rozwiązanie problemu gospodarki gruntami jest podstawowym warunkiem nowoczesnego rolnictwa, bez rozwiązania którego wszelkie inne działania będą działaniami pozornymi, oraz marnowaniem pieniędzy i czasu.</u>
          <u xml:id="u-336.2" who="#PosełStanisławBożek">Właściwe rozwiązanie problemu, o którym mówię, w naszych warunkach jest dwojakie — przez stworzenie zachęt do pozbycia się ziemi na rzecz innych rolników przez rolników mających gospodarstwa niesprawne i o złej strukturze obszarowej oraz przez właściwą prywatyzację PGR, w wyniku której powstawać będą nowoczesne i sprawne gospodarstwa prywatne, rodzinne.</u>
          <u xml:id="u-336.3" who="#PosełStanisławBożek">Zatrzymam się chwilę nad problemem prywatyzacji PGR, gdyż tutaj państwo posiada wyjątkowe możliwości rozwiązania tego problemu, bardzo dobrze i stosunkowo szybko, ponieważ ziemia ta jest własnością skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-336.4" who="#PosełStanisławBożek">Proces usprawniania gospodarki ziemią i prywatyzacji można bardzo łatwo i szybko również zepsuć, a skutki tego będziemy odczuwać przez wiele, wiele lat. Posłużę się tutaj przykładem. Kilka miesięcy temu na gruntach rolnych będących dotychczas w użytkowaniu PGR, konkretnie w Murzynowie, w woj. gorzowskim, położonych w atrakcyjnym rejonie pod Skwierzyną, na obszarze 100 ha powstało 38 nowych, 2–3 hektarowych gospodarstw rolnych. Obecnie są budowane tam altanki. Ciekawy jest skład właścicieli tych gospodarstw. Jest to, moim zdaniem, skandal i przykład sabotażu. Takiego rolnictwa na dużą skalę nie wytrzyma żaden budżet.</u>
          <u xml:id="u-336.5" who="#PosełStanisławBożek">Dodam tu jeszcze, że rolnicy, którzy poważnie myślą o gospodarowaniu, o obniżeniu kosztów produkcji i chcą poprawić położenie swych rozdrobnionych działek, graniczących z PGR przez wymianę gruntów wzajemnie korzystną, spotykają się z kategoryczną odmową tak ze strony PGR, jak i wojewody.</u>
          <u xml:id="u-336.6" who="#PosełStanisławBożek">Pragnę tu podkreślić i uwrażliwić Wysoką Izbę na fakty, iż wielu ludzi zajmujących odpowiednią pozycję, tylko czeka na lukę prawną, na błąd, na możliwości i dla własnej sprawy, własnych korzyści gotowi są uczynić wiele zła dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-336.7" who="#PosełStanisławBożek">Musimy stworzyć jasne i konkretne zasady prawne prywatyzacji w rolnictwie i gospodarki ziemią tak, aby niekompetentny wojewoda, jego urzędnik, czy ktokolwiek nie mógł narobić zła, tak jak w przytoczonym przed chwilą przykładzie. Muszą to być zasady prawne, dzięki którym powstawać będą mogły nowoczesne, sprawne i efektywne gospodarstwa rodzinne.</u>
          <u xml:id="u-336.8" who="#PosełStanisławBożek">Wysoki Sejmie! Wiele razy na ten temat rozmawiałem z ministrami, z wiceministrami rolnictwa, dyrektorami departamentów polityki rolnej i gospodarki ziemią. I informowano mnie, że projekty aktów prawnych są opracowywane i miały być już gotowe kilka miesięcy temu. Wczoraj posłowie otrzymali wykaz projektów ustaw, które Rada Ministrów rozpatrzy i przekaże do Sejmu do końca kwietnia br. W wykazie tym nie ma żadnego śladu projektów, które dotyczyłyby rozwiązania problemu poruszanego przeze mnie.</u>
          <u xml:id="u-336.9" who="#PosełStanisławBożek">Wysoki Sejmie! Stwierdzam, że Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej nie robi nic, co by służyło rozwojowi i unowocześnieniu naszego rolnictwa. Resort czeka tylko na dotacje budżetowe, które lepiej lub gorzej rozdysponuje.</u>
          <u xml:id="u-336.10" who="#PosełStanisławBożek">Wysoki Sejmie! Zwracam się do Wysokiej Izby, aby uchwałą sejmową zobowiązać rząd do przedstawienia Sejmowi w ciągu — na przykład jednego miesiąca, projektu ustawy prywatyzacyjnej rolnictwo oraz obrotu gruntami rolnymi, dzięki której powstawać będą mogły nowoczesne i sprawne gospodarstwa rolne prywatne, rodzinne. Jednocześnie do czasu zakończenie prac legislacyjnych nad tą ustawą, należy nie dopuścić do jakiegokolwiek obrotu gruntami rolnymi, których właścicielem jest skarb państwa.</u>
          <u xml:id="u-336.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-337">
          <u xml:id="u-337.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-337.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-338">
          <u xml:id="u-338.0" who="#PosełBolesławSuchodolski">Bolesław Suchodolski PKLD. Panie pośle, mam do pana prośbę, żeby pan nie robił szumu informacyjnego wobec prywatyzacji PGR. Jeżeli pan nie zna materii państwowych gospodarstw rolnych, to bardzo proszę w eter nie puszczać bzdurnych rzeczy. Przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-338.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-339">
          <u xml:id="u-339.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-339.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Strózika z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, jako kolejny zabierze głos pan poseł Zbigniew Mierzwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-340">
          <u xml:id="u-340.0" who="#PosełStanisławStrózik">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Prawie wszystko już zostało powiedziane o rolnictwie, szczególnie o niekorzystnych relacjach cen i rozwieraniu nożyc cen. Wszyscy moi przedmówcy mają rację. Wiadomo, w rolnictwie sytuacja jest prawie katastrofalna.</u>
          <u xml:id="u-340.1" who="#PosełStanisławStrózik">W załączniku do uchwały Sejmu o podstawowych kierunkach prywatyzacji w 1991 roku, widnieje zapis, że po zbudowaniu w terenie odpowiedniego aparatu prywatyzacyjnego i powołaniu międzyresortowych zespołów roboczych, nastąpi opracowanie koncepcji sektorowych, określających politykę prywatyzacji takich dziedzin, jak państwowe gospodarstwa rolne. Śmiem twierdzić, że to w tym roku jeszcze nie nastąpi, a sytuacja w PGR zmusza do radykalnych rozstrzygnięć i usunięcia niepewności jutra. Strajki w PGR, żądanie preferencyjnych 12-procentowych kredytów, zmniejszenia popiwku, likwidacji dywidendy i wprowadzenia cen minimalnych oraz zrównania sektorów, wyraźnie dowodzą, że następuje powolny krach ekonomiczny, załamywanie się gospodarki państwowej w rolnictwie jako wysoce niewydolnej i nie umiejącej się dostosować do trudnych kryteriów zbyt liberalnej gry rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-340.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-340.3" who="#PosełStanisławStrózik">To dziś PGR wołają właśnie i zaledwie po roku trwania planu pana premiera Balcerowicza o zrównanie sektorów, jako że rolnik indywidualny nie płaci ani popiwku, ani dywidendy. Chłop polski blisko 40 lat wołał również o zrównanie sektorów i nie został przez tamte władze nigdy wysłuchany. Tamte władze parły na pegeeryzację i kolektywizację całego rolnictwa i sektorowi państwowemu, tudzież spółdzielczemu nadawały szczególne immunitety. Chłop całymi latami płacił progresywne podatki i oddawał progresywne kontyngenty. Nie godzi mi się tutaj stosować wyliczanki i całej litanii chłopskich żali i wołań.</u>
          <u xml:id="u-340.4" who="#PosełStanisławStrózik">Łączny areał sektora państwowego w rolnictwie wynosi ok. 3,5 mln hektarów, co stanowi niespełna 19% użytków rolnych w Polsce. Jest to bardzo znaczna powierzchnia, porównywalna z obszarem Holandii. Około piątej części wszystkich użytków rolnych stanowią grunty państwowe. Jest to struktura gorsza niż w 1918 roku przed ustawą parcelacyjną.</u>
          <u xml:id="u-340.5" who="#PosełStanisławStrózik">W dekrecie o przeprowadzeniu reformy rolnej z 6 września 1944 r. w art. 1 ust. 1 istnieje klarowny i jednoznaczny zapis: „Ustrój rolny w Polsce oparty będzie na silnych, zdrowych i zdolnych do wydatnej produkcji gospodarstwach, stanowiących prywatną własność ich posiadaczy”. A więc nie ma tu mowy o PGR. Na mocy tego, nie uchylonego po dziś dzień, dokumentu miało być rozparcelowanych 10 mln hektarów. Zostało de facto rozdzielonych 6 mln ha. Zatem dekret został wykonany zaledwie w 60%. Chłop został oszukany, bo to jemu ta ziemia była przynależna, bo on o nią walczył i przelewał krew. Gdyby ta ziemia była rozparcelowana zgodnie z dekretem, dziś nie byłoby problemu PGR, dywidend, popiwków, strajków, kryzysów etc.</u>
          <u xml:id="u-340.6" who="#PosełStanisławStrózik">Śmiem domniemywać, że istnienie PGR, gdy reforma rolna została zrealizowana w 60%, jest nieprawne. Ziemia została im przekazana mocą rozporządzeń w zarząd. O prawnym istnieniu tych gospodarstw powinien rozstrzygnąć Trybunał Konstytucyjny.</u>
          <u xml:id="u-340.7" who="#PosełStanisławStrózik">Jeśli mówić o sanacji polskiego rolnictwa jako całości, to wydaje mi się, że trzeba jako punkt wyjścia przyjąć strukturę własności i od niej wszystko zaczynać. Potrzebnych tu jest parę ustaw, a może nawet pakiet ustaw.</u>
          <u xml:id="u-340.8" who="#PosełStanisławStrózik">Jestem za głęboką i szybką prywatyzacją otoczenia rolnictwa, za prywatyzacją i demonopolizacją instytucji skupujących, takich jak PZZ, przedsiębiorstwa mięsne, cukrownie itd. I tu polityka rolna jest jak najbardziej klarowna i zgodna z oczekiwaniami rolników. Ale jestem również za rychłą prywatyzacją państwowych przedsiębiorstw rolnych, szczególnie zakładów o charakterze przemysłowym. Jestem również za nową reformą rolną, tam oczywiście, gdzie będzie takie zainteresowanie wśród załóg i wśród okolicznych chłopów.</u>
          <u xml:id="u-340.9" who="#PosełStanisławStrózik">Na marginesie chciałbym dodać, że w mojej gminie, gdzie istnieje enklawa 270 ha, składająca się z kilkunastu działek, rolnicy złożyli wnioski na ponad 700 ha.</u>
          <u xml:id="u-340.10" who="#PosełStanisławStrózik">Niepokoi wypowiedź ministra rolnictwa, że nie będzie parcelacji PGR.</u>
          <u xml:id="u-340.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-340.12" who="#PosełStanisławStrózik">Istnienie obecnego status quo, być może na następne dekady lat, spowoduje, że blisko półmilionowa załoga tych gospodarstw nie będzie miała żadnych widoków ani żadnych szans przez wiele, wiele lat na polepszenie swojej doli. Wydaje mi się zatem, że w tych trudnych dla rolnictwa czasach dalsze trwanie własności państwowej w tak znaczącym procencie jest bezsensowne i szkodliwe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-341">
          <u xml:id="u-341.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Panie pośle, czas wystąpienia już się skończył.</u>
          <u xml:id="u-341.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-341.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Tak że proszę łaskawie kończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-342">
          <u xml:id="u-342.0" who="#PosełStanisławStrózik">Nie można bowiem utrzymywać na siłę tego, co jest w obecnych warunkach niewydolne. Trąci ortodoksją. Nie można w nieskończoność odraczać wszelkich zobowiązań finansowych, kilkakrotnie obniżać dywidendę, albo ją umarzać. Nie można też obniżać popiwku. Wszystkie inne zakłady płacą pełne wysokości podatku od wzrostu wynagrodzeń. Nie można też zabierać lwiej części kredytów, uszczuplając pulę kredytów dla rolnictwa indywidualnego. Jak długo istnieć będą gospodarstwa państwowe, tak długo stwarzać będą dla rządu problemy trudne do pokonania. Będą zawsze istnieć konflikty i nienawiści międzysektorowe.</u>
          <u xml:id="u-342.1" who="#PosełStanisławStrózik">Wydaje mi się również, że i załogi tych gospodarstw zrozumieją, że mają nikłą nadzieję polepszenia swego losu, tkwiąc w dotychczasowych strukturach. Mniemam, że załogi te przebudzą się z letargu i uświadomią sobie, że szybka prywatyzacja z ich udziałem i reforma rolna tam, gdzie będzie istnieć taka potrzeba, dają im szanse polepszenia bytu. Historia rolnictwa zachodniego wyraźnie dowodzi że rodzinne, pełnorolne gospodarstwa w pełni się sprawdzają, są najekonomiczniejsze, skutecznie opierają się niekorzystnym trendom ekonomicznym.</u>
          <u xml:id="u-342.2" who="#PosełStanisławStrózik">Polityka rolna w przyszłości musi ulec zmianie, musi być bardziej korzystna dla rolnictwa, ale dziś ważne są kredyty preferencyjne, a szczególnie uruchomienie ceł antydumpingowych i antysubwencyjnych, chroniących przed zalewem żywności z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-342.3" who="#PosełStanisławStrózik">Prywatyzacja i nowa reforma rolna majątków państwowych, tak licznie położonych w archipelagu na ziemiach odzyskanych, mają również wielką wymowę i znaczenie polityczne. Gospodarstwa te stanowią znaczny procent użytków rolnych województw zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-342.4" who="#PosełStanisławStrózik">Suponuję, że dopóki istnieje w rolnictwie własność państwowa w tak znacznym procencie i to na ziemiach odzyskanych, dopóty istnieje pewne poczucie niepewności tych ziem, brak całkowitej integracji tych ziem z macierzą. Rolnicy na swoich gospodarstwach rodzinnych, pokoleniami wrosną w tę ziemię, będą jej bronić i dokonają jej petryfikacji z macierzą. Swego czasu o tych sprawach dużo mówił, świętej pamięci, kardynał Stefan Wyszyński.</u>
          <u xml:id="u-342.5" who="#PosełStanisławStrózik">Chciejmy tylko chcieć. Uważam, że prywatyzacja własności państwowej w gospodarce, jak również w rolnictwie jest falą od której nie ma odwrotu.</u>
          <u xml:id="u-342.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-343">
          <u xml:id="u-343.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-343.1" who="#komentarz">(Poseł Paweł Rogiński: Ad vocem proszę.)</u>
          <u xml:id="u-343.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Bardzo gorąco proszę...</u>
          <u xml:id="u-343.3" who="#komentarz">(Poseł Paweł Rogiński: Ad vocem proszę.)</u>
          <u xml:id="u-343.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">... — chwileczkę, jeszcze nie skończyłam, zaraz udzielę głosu — o przestrzeganie limitu czasu.</u>
          <u xml:id="u-343.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, pan poseł Rogiński ad vocem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-344">
          <u xml:id="u-344.0" who="#PosełPawełRogiński">My jesteśmy z panem posłem w tej samej komisji. Niejednokrotnie już rozmawialiśmy na tematy rolnicze. Ja do pana posła mam jedno pytanie. Ile ma hektarów, ile uzyskuje z tych hektarów? Bo ja pracuję w takiej firmie, w której z 4 tys. ha uzyskano 65 q z ha i tam pracuje 700 ludzi. Jeśli panu posłowi mało ziemi, możemy sprzedać nawet ze 100 czy 200 ha, jeśli potrafi pan lepiej na niej gospodarować.</u>
          <u xml:id="u-344.1" who="#PosełPawełRogiński">A poza tym, panie pośle, w dniu dzisiejszym rozpoczyna się strajk głodowy załóg. Pańskie dzisiejsze wystąpienie dolało oliwy do ognia. Gratuluję wspaniałego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-344.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-344.3" who="#komentarz">(Poseł Stanisław Strózik: Panie pośle, mam 24 ha.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-345">
          <u xml:id="u-345.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę odpowiedzieć panie pośle, ale proszę pozwolić mnie prowadzić sesję.</u>
          <u xml:id="u-345.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-346">
          <u xml:id="u-346.0" who="#PosełStanisławStrózik">Mam 24 ha i uzyskuję plony godne, przy skąpym nawożeniu, a więc między innymi 70 q pszenicy jarej.</u>
          <u xml:id="u-346.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-347">
          <u xml:id="u-347.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Chwileczkę, chwileczkę, proszę posłuchać, co pan poseł mówi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-348">
          <u xml:id="u-348.0" who="#PosełStanisławStrózik">Odpowiadam na pytanie. Stosuję o 100 kg nawozów NPK mniej na ha niż PGR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-349">
          <u xml:id="u-349.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję za wyjaśnienie. Uważam sprawę za zamkniętą.</u>
          <u xml:id="u-349.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Mierzwę z Polskiego Stronnictwa Ludowego, jako kolejny zabierze głos pan poseł Jan Wnuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-350">
          <u xml:id="u-350.0" who="#PosełZbigniewMierzwa">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Myślę, że zbliża się północek i wedle północka należałoby zakończyć tę debatę. Chciałbym przedstawić krótkie uwagi do pakietu ustaw.</u>
          <u xml:id="u-350.1" who="#PosełZbigniewMierzwa">Po pierwsze — w art. 17 projektu budżetu należy zmniejszyć wydatki w kosztach prywatyzacji o 1 200 mld zł i przenieść je w budżecie na rolnictwo, ochronę zdrowia i szkolnictwo równo po 400 mld zł. Zmiany te absolutnie nie burzą konstrukcji budżetu, a jedynie wzmacniają budżety poszczególnych działów, które nie zostały dofinansowane.</u>
          <u xml:id="u-350.2" who="#PosełZbigniewMierzwa">Popieram pana posła Ryszarda Smolarka z Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej o zwiększenie budżetu dla rolnictwa. Ochrona zdrowia i szkolnictwo były już poruszane przez moich przedmówców, szeroko uzasadniane i popieram ich potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-350.3" who="#PosełZbigniewMierzwa">Po drugie — proponuję zdjęcie z budżetu Kancelarii Senatu kwotę 70 mld zł i zasilenie budżetu Ministra Obrony Narodowej,...</u>
          <u xml:id="u-350.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-350.5" who="#PosełZbigniewMierzwa">... bo tam zostaną one lepiej wykorzystane. Propozycje te składam,...</u>
          <u xml:id="u-350.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-350.7" who="#PosełZbigniewMierzwa">... gdyż po przeliczeniu budżetu Kancelarii Sejmu i Kancelarii Senatu okazuje się, że senator jest dwa razy droższy od posła.</u>
          <u xml:id="u-350.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-350.9" who="#PosełZbigniewMierzwa">Trzeba dodać jeszcze, że Kancelaria Sejmu ponosi znacznie wyższe koszty utrzymania obiektów Sejmu, a Senat ma tylko wycinek tych kosztów. Zatem zdjęcie tej kwoty jest zasadne.</u>
          <u xml:id="u-350.10" who="#PosełZbigniewMierzwa">Nie będę mówił o kredytowaniu rolnictwa, o polityce rolnej, bo kilkudziesięciu mówców przede mną już ten temat poruszyło. Mam nadzieję, że zbędne jest dalsze przekonywanie o słuszności, że każdy chce jeść, bo jest tak oczywiste, że jeśli ktoś tego dziś nie rozumie, to po prostu nie jest w stanie niczego pojąć.</u>
          <u xml:id="u-350.11" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-350.12" who="#PosełZbigniewMierzwa">Wysoki Sejmie! Budżet jest napięty, po prostu trzeszczy w szwach, jak stwierdza rząd, a naród ledwie zipie i też trzeszczy, tylko od ciężaru podatków, zobowiązań i od drożyzny. Myślę, że stopa życiowa gdyby się obniżyła w tym roku, byłoby wstydem dla prezydenta III Rzeczypospolitej, znaczyłoby to, iż jego elektorat żyłby gorzej, znacznie gorzej, o wiele gorzej, niż on sam.</u>
          <u xml:id="u-350.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-351">
          <u xml:id="u-351.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję. Bardzo się cieszę, że o tak późnej porze dopisują nam humory, ale proszę łaskawie jeszcze dotrwać do końca.</u>
          <u xml:id="u-351.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Jana Wnuka z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej o zabranie głosu i kolejnym mówcą będzie pan poseł Janusz Szymborski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-352">
          <u xml:id="u-352.0" who="#PosełJanWnuk">Pani Marszałek! Chyba powinien się o tej porze tak zwrócić: wielce szanowni i niezwykle cierpliwi panie i panowie posłowie. Ponieważ niezręcznie byłoby i nie mam aż takiej determinacji, żeby przygotowane wcześniej wystąpienie prezentować, ograniczę się tylko do jednej tezy. Mianowicie zachęcałbym rząd do aktywnego reżyserowania polityki gospodarczej. Do tej pory głównie mówiliśmy o sferze podziału. Chciałbym jednym przykładem zilustrować, iż w sferze kreowania budżetu, w sferze pomnażania tego, co chcemy dzielić, jest pewna szansa. I gdzie widzę tę szansę.</u>
          <u xml:id="u-352.1" who="#PosełJanWnuk">Otóż ograniczę się do takiego przykładu. Obecnie wiele sygnałów dowodzi, że polski przemysł lekki, polski przemysł włókienniczy znajduje się na skraju bankructwa. O tym świadczy szereg sygnałów płynących dziesiątków, jeżeli nie setek zakładów. Przedstawiciele tych zakładów spodziewają się ich rychłego bankructwa. Skutki tego mają dwie złe strony. Pierwsza — to przede wszystkim przybędzie nam do tej już licznej armii bezrobotnych, znacząca nowa liczba. I druga — do budżetu nie wpłynie odpowiednia kwota, liczona bilionami złotych; gdyby te zakłady normalnie funkcjonowały, to kwota ta liczona w bilionach złotych zapewne do budżetu by trafiła. Ta sytuacja stwarza niebezpieczne napięcia, o czym tu mówił mój poprzednik, że budżet trzeszczy, a my mu wtórujemy.</u>
          <u xml:id="u-352.2" who="#PosełJanWnuk">Twierdzę, że jest możliwość odwrócenia tego procesu. Rzecz w tym, aby rząd z tej szansy zechciał wreszcie skorzystać. I przykład. Polskie wełniane tkaniny z firm bielskich a także łódzkich dają się sprzedawać jako nieliczne polskie artykuły nawet na rynkach w Nowym Jorku, w Stanach Zjednoczonych. Są konkurencyjne na tym bardzo trudnym rynku, mimo że muszą pokonać 38% barierę cła wwozowego.</u>
          <u xml:id="u-352.3" who="#PosełJanWnuk">Do podtrzymania tej tezy zachęca i to, że w ubiegłym roku ogólna wartość polskiego eksportu przemysłu lekkiego wyniosła 820 min dolarów. Czyli jest to zachęta do aktywnej kreacji naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-352.4" who="#PosełJanWnuk">Jednak tu jedno zastrzeżenie. Od dawna, to znaczy konkretnie od 2,5 roku konkurencyjność naszych wyrobów jest systematycznie niweczona przez dotychczasową politykę pieniężno-kredytową. W jej wyniku koszt obsługi kredytu zaciągniętego na podstawowe surowce włókiennicze stanowi już dzisiaj ponad 50% kosztów produkcji, mimo że płaca polskich robotników, stanowiąca zaledwie 10 centów, jest najniższa w świecie. Zgodnie z opinią, wynajętej przez Ministerstwo Przemysłu, zachodniej firmy konsultingowej, polskie wyroby włókiennicze są konkurencyjne, mimo takiej niekorzystnej sytuacji kosztowej. I jeżeli w tej chwili mówimy o wzroście stopy kredytowej, to zachodzi wielka obawa, że konkurencyjność ta nie będzie mogła być dalej utrzymana.</u>
          <u xml:id="u-352.5" who="#PosełJanWnuk">Zachęcałbym zatem, aby zrezygnować z dyskryminującej polityki rządu wobec sektora państwowego. Jest to bowiem fakt. Dyskryminując zakłady państwowe, dyskryminujemy także wiele milionów państwowych pracowników. Czy to ich wina, że ich zakłady nie mogą być sprywatyzowane w jeden dzień, czy w jeden miesiąc. Czy musimy może być rzecznikami takiej zasady, która przez analogię z tytułem znanej sztuki Gogola „Mądremu biada”, może być przetransponowana na nasze państwowe zakłady i brzmiałaby ona wówczas: „państwowemu sektorowi biada”. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-352.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-353">
          <u xml:id="u-353.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-353.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Janusza Szymborskiego, nie zrzeszonego, jako kolejny głos zabierze pan poseł Aleksy Siemieniuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-354">
          <u xml:id="u-354.0" who="#PosełJanuszSzymborski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Debata budżetowa obok zwykłych znaczeń ma i to, że może być punktem wyjścia do szerszych rozważań na temat sytuacji w Polsce i jest to też w istocie debata o dalszych losach parlamentu X kadencji. Zapatrzeni w dobrobyt krajów zachodnich, akceptujemy rynkową reformę gospodarki, ale na ogół nie dostrzegamy zasadniczych przeszkód na tej drodze. Niezbyt prawdziwe wydaje się na przykład założenie, że ludzie pozostawieni sami sobie, w wyniku wolnej konkurencji prędzej czy później zyskają wiarę w przyszłość, przekonanie o użyteczności w dalszej perspektywie dzisiejszych wysiłków, że każdy dostrzeże szansę na życie lepsze, jeśli tylko podejmie ryzyko walki o nie.</u>
          <u xml:id="u-354.1" who="#PosełJanuszSzymborski">Zapomina się jednak, że nie każdy jest zdolny do poradzenia sobie sam. Przeoczą się inny fakt, że gospodarka rynkowa dopiero wówczas zaczęła przynosić owoce, gdy doceniono rolę i zbudowano instytucje łagodzące, dające poczucie bezpieczeństwa jednostkom i grupom społecznym. Te zabezpieczenia tworzyło państwo i elity rządzące. Dlatego z nadzieją powitaliśmy zapowiedź dążenia do takiego podziału dochodu narodowego, by odsetki budżetu przeznaczane na opiekę społeczną, ochronę zdrowia, oświatę, naukę, kulturę były porównywalne z sytuacją w krajach wysoko uprzemysłowionych. Odsetki, nie kwoty. Ta zapowiedź nie zaowocowała jeszcze żadnymi rezultatami, a to pogłębia niepokoje i lęki społeczne. Pewne postawy i zjawiska w społeczeństwie są, według mnie, kolejną, liczącą się przeszkodą na drodze przemian gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-354.2" who="#PosełJanuszSzymborski">Przy okazji warto zasygnalizować najważniejsze warunki cywilizacyjnej odbudowy kraju. Nie można zapominać, że za zewnętrznymi znamionami zamożności demokracji zachodnich stoi ogromna, rzetelna praca, docenianie roli wiedzy i wykształcenia, których zdobycie było i jest tam traktowane jako poważna inwestycja, przynosząca zyski, a nie frustracje. Kraje te w dziedzinie zachowań gospodarczych i politycznych wypracowały trwałe i opłacalne sposoby postępowania, z których najważniejsze to konieczność przestrzegania uzgodnionych zasad i i wymóg dotrzymywania zobowiązań. Kto tych i zasad nie stosuje na dłuższą metę, nie ma szans na sukces.</u>
          <u xml:id="u-354.3" who="#PosełJanuszSzymborski">My nie mamy takich utrwalonych norm i gotowości do wypełniania choć jednego z tych warunków na drodze do przebudowy społeczno-gospodarczej. Co więcej, szczytne, rzeczowe cele z początku przełomu na naszych oczach tracą na wartości i przesuwają się na drugi plan. Na czoło wysuwają się zaś inne tendencje, wyrastające prawdopodobnie z poczucia nieufności i podejrzliwości.</u>
          <u xml:id="u-354.4" who="#PosełJanuszSzymborski">Pierwotne, merytoryczne cele ustępują bieżącej walce o zajmowanie stanowisk nadrzędnych, kontrolujących i podporządkowujących sobie innych, choćby nawet był to postronny zwykły obserwator. Ten ton pobrzmiewa, gdy słucha się licznych wystąpień i apeli o natychmiastowe przerwanie działalności parlamentu X kadencji. Apeli, którym nie towarzyszy prezentowanie rzeczowych sposobów poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej i usuwania przeszkód na drodze integracji z Europą. Co więcej, tworzy się nowe bariery. Taka jest, wynikająca z pogardliwej wyższości, totalną krytyka pod adresem społeczeństwa, całych jego odłamów, czy całych branż zawodowych i społecznych, przywodząca na pamięć praktykę lat pięćdziesiątych. Ale barierą jest też wmawianie narodowi wyjątkowości pod słońcem, traktowania go jako zbioru wszelkich zalet i wzorców dla świata. W takiej sytuacji odpowiedzialnością za niepowodzenia obarcza się innych, obcych, generując zabarwioną nacjonalistycznie ksenofobię, lęki przed jakoby wrogim światem zewnętrznym i ochraniającą bierność. To nie są przesłanki integrujące nas z demokracjami typu rynkowego, typu zachodniego.</u>
          <u xml:id="u-354.5" who="#PosełJanuszSzymborski">Podsumowując, wnoszę, by ustawę budżetową jak najrychlej przyjąć, by została ona maksymalnie poprawiona przez komisje sejmowe. Jej brak stanowi już zagrożenie dla życia gospodarczego i społecznego. Nie widzę ponadto rzeczowych przyczyn, by właśnie temu rządowi utrudniać działalność, choć z pewnością założenia polityki gospodarczo-społecznej muszą być równolegle całkowicie przepracowane i uzupełnione.</u>
          <u xml:id="u-354.6" who="#PosełJanuszSzymborski">Sądzę także, iż ten parlament nie powinien się rozwiązywać, a trwać dopóki, dopóty przez partie i innych uczestników życia politycznego nie zostaną przedstawione konkretne cele społeczno-polityczne i inne niż dotychczas, rzeczowe sposoby ich osiągania, sposoby na wyrwanie społeczeństwa z poczucia lęku i niepewności, obezwładniającej bierności, sposoby na stymulowanie rzetelnej pracy docenienie wiedzy, wykształcenia i kultury, sposoby na usunięcie negatywizmu i ksenofobii, na skuteczną integrację cywilizacyjną z Europą. Bez tego cała walka wyborcza może być postrzegana tylko jako walka o opanowanie nie w pełni jeszcze zdobytych pozycji, bądź przewrotna kalkulacja na kompletną dekompozycję społeczno-gospodarczą kraju.</u>
          <u xml:id="u-354.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-355">
          <u xml:id="u-355.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-355.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Aleksego Siemieniuka z Polskiego Stronnictwa Ludowego; jako kolejny zabierze głos pan poseł Andrzej Bajołek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-356">
          <u xml:id="u-356.0" who="#PosełAleksySiemieniuk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rozpatrując politykę rolną w 1991 roku w aspekcie eksportu towarów rolno-spożywczych, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na zagadnienia, które, moim zdaniem, dotychczas nie zostały w sposób dostateczny wyjaśnione. Chodzi przede wszystkim o nowe uwarunkowania związane z eksportem do państw dotychczasowego pierwszego obszaru płatniczego, a zwłaszcza do Związku Radzieckiego, mając na względzie zmiany w gospodarce zachodzące w tych państwach i przejście z nimi na rozliczenia wolnodewizowe; problemy, jakie wystąpią w eksporcie do pozostałych państw, głównie EWG, w przeddzień ich integracji, coraz mniejszą opłacalność eksportu z powodu stabilnego kursu złotego do dolara oraz wysokie koszty produkcji w polskim rolnictwie — znacznie wyższe od zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-356.1" who="#PosełAleksySiemieniuk">Integracja EWG stworzy dla Polski wiele nadziei, ale również poważne zagrożenia. Proces ten w nieunikniony sposób spowoduje przesunięcie strumieni handlu, polegające na zamianie części obrotów handlowych z krajami spoza ugrupowania, wymianą realizowaną między państwami członkowskimi. Import z innych państw członkowskich staje się tańszy od przywozu z państw trzecich, dzięki zniesieniu barier handlowych.</u>
          <u xml:id="u-356.2" who="#PosełAleksySiemieniuk">Dostosowania w polskim rolnictwie muszą też w pierwszej kolejności uwzględniać fakt, że w EWG, a zapewne jeszcze długo w ramach jednolitego rynku europejskiego, rolnictwo jest i będzie dotowane przez państwa i władze Wspólnoty, a także szczelnie chronione przed konkurencją zewnętrzną.</u>
          <u xml:id="u-356.3" who="#PosełAleksySiemieniuk">Jednocześnie trzeba zwrócić uwagę na fakt, że rynek żywnościowy Wspólnoty będzie coraz bardziej wrażliwy na wysoką jakość. Oznacza to niewątpliwie utrudnienie dla eksporterów. Na rynku EWG szczególnie chętnie widziane są wszelkie produkty o cechach specjalnych, wyróżniających je od produkcji masowej, specjalności regionalne, a także zdrowa, ekologiczna żywność. Popyt na te produkty jest bardziej dynamiczny.</u>
          <u xml:id="u-356.4" who="#PosełAleksySiemieniuk">Podstawowym elementem wspólnej organizacji rynków rolnych są ceny. Służą one regulacji wielkości i struktury produkcji oraz dochodów rolników. Wszystkie inne instrumenty mają charakter uzupełniający i wzmacniający politykę cen. Chodzi tu na przykład o różne rodzaje subwencji, o czym była mowa, oraz zakupy interwencyjne.</u>
          <u xml:id="u-356.5" who="#PosełAleksySiemieniuk">W ramach wspólnej polityki rolnej wprowadzony został jednolity system wymiany produktów rolnych z krajami trzecimi. Podstawowymi instrumentami tego systemu są opłaty celne i opłaty wyrównawcze w imporcie oraz subsydia w eksporcie do krajów spoza Wspólnoty.</u>
          <u xml:id="u-356.6" who="#PosełAleksySiemieniuk">Subsydia eksportowe zmierzają do pokrycia różnicy pomiędzy wyższymi cenami wewnętrznymi Wspólnoty, a niższymi cenami na rynku światowym, ażeby zwiększyć konkurencyjność produktów rolnych, eksportowanych z EWG. O tym, jak skuteczne jest to działanie, przekonaliśmy się wielokrotnie, a ostatnio na przykład z uwagi na duże zainteresowanie artykułami mleczarskimi ze strony ZSRR, próbowaliśmy ulokować na tym rynku spore ilości masła. Niestety, nasze bardzo wysokie ceny krajowe uniemożliwiły dokonanie tego eksportu. Natomiast, w EWG podniesiono nawet zwyczajowe subsydia na eksport masła do ZSRR, co pozwoliło na sprzedaż po bardzo konkurencyjnych cenach.</u>
          <u xml:id="u-356.7" who="#PosełAleksySiemieniuk">Ochrona produkcji własnej EWG przez wprowadzanie co roku cen minimalnych na polskie owoce mrożone i pulpy owocowe, to kolejny przykład trudności z ulokowaniem naszych produktów. W bieżącym roku EWG te kryteria dla Polski jeszcze bardzie zaostrzyła, ustalając ceny minimalne z podziałem na klasy.</u>
          <u xml:id="u-356.8" who="#PosełAleksySiemieniuk">Zastosowanie przez EWG wysokich stawek celnych oraz podatku cukrowego w zasadzie całkowicie zahamowały eksport polskich dżemów na te rynki. Rosnące ceny krajowe produktu, jak i opakowań spowodowały całkowitą nieopłacalność tego eksportu.</u>
          <u xml:id="u-356.9" who="#PosełAleksySiemieniuk">Polska jest jednym z głównych eksporterów rzepaku, ale jakie kłopoty są z eksportem tego towaru niech świadczy fakt, że od kilku sezonów ceny światowe są zbliżone i wynoszą ca 220 dolarów USA za tonę, podczas gdy dynamika wzrostu ceny krajowej w 1990 roku w stosunku do 1989 roku wynosi 195%, to jest z 950 do 1 850 tys. zł. Podobnie jest z. eksportem wielu innych produktów. Wspomniano o braku możliwości sprzedaży masła do ZSRR, ale takie trudności występują ze sprzedażą artykułów mleczarskich na wszystkich rynkach. Dla zobrazowania tego problemu niech posłużą następujące przykłady. Cena minimalna GATT masła wynosi 1350 dolarów USA, w EWG można kupić masło w kostkach po 1550 dolarów USA, zaś cena eksportowa naszego masła przeznaczonego na eksport wynosi ca 2 tys. dolarów USA za tonę. Cena minimalna GATT mleka pełnego w proszku wynosi 1250 dolarów USA, zaś cena netto, jaką trzeba u nas zapłacić producentowi wynosi 1500 dolarów USA, nie licząc kosztów transportu.</u>
          <u xml:id="u-356.10" who="#PosełAleksySiemieniuk">Obniżenie cen na rynkach zbytu jest wynikiem nie tylko subsydiowania, ale jest również wynikiem polsko-polskiej konkurencji. Wprawdzie próbuje się nieco tę sytuację opanować, ustalając pozwolenia wywozu na eksport mleka, masła, sera, mąki pszennej, zboża konsumpcyjnego, rzepaku, trzody, mięsa wieprzowego oraz cieląt; ubiegając się o to pozwolenie eksporter musi określać za jaką cenę chce dany towar sprzedać, ale w praktyce nie przynosi to oczekiwanych rezultatów, gdyż nie ma dotychczas możliwości sprawdzenia faktycznej realizacji kontraktu.</u>
          <u xml:id="u-356.11" who="#PosełAleksySiemieniuk">O tym, jak negatywne skutki odnotowuje się w wyniku tej konkurencji, świadczą choćby przykłady eksportu runa leśnego, chociaż spotyka się je na każdym kroku i już w 1989 roku pojawiły się pierwsze symptomy niezdrowej konkurencji w handlu runem leśnym, ale to co nastąpiło w 1990 roku przeszło wszelkie oczekiwania. I tak — skup kurek świeżych rozpoczęto w tym sezonie od 35 tys. zł za kg, w ciągu tygodnia, w wyniku podbijania cen przez małych odbiorców, ceny wzrosły do 110 tys. za kg. Z tego samego powodu, to jest nagłej i bardzo dużej podaży, ceny u naszych kontrahentów zagranicznych spadły z 20 marek za kg, a trzeba dodać, że w poprzednich sezonach cena kurki wynosiła 35 marek — do 12 marek za kg.</u>
          <u xml:id="u-356.12" who="#PosełAleksySiemieniuk">W związku z powyższym pozwolę sobie zgłosić do wykorzystania następujące wnioski.</u>
          <u xml:id="u-356.13" who="#PosełAleksySiemieniuk">Wniosek pierwszy. Objęcie subsydiami eksportu towarów rolno-spożywczych w zakresie odpowiadającym naszym możliwościom, jeżeli nie chcemy ruszyć kursu dolara, co zresztą miałoby skutek krótkotrwały.</u>
          <u xml:id="u-356.14" who="#PosełAleksySiemieniuk">Wniosek drugi. Stworzenie ochrony rynku wewnętrznego przed napływem tanich towarów z importu, a więc prowadzenie takiej polityki, jaką w stosunku do nas prowadzi EWG.</u>
          <u xml:id="u-356.15" who="#PosełAleksySiemieniuk">I wniosek trzeci. Wdrożyć mechanizmy eliminujące szkodliwą praktykę na obcych rynkach konkurencji polsko-polskiej, prowadzącej do zaniżania cen i zmniejszania wpływów z eksportu.</u>
          <u xml:id="u-356.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-357">
          <u xml:id="u-357.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-357.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Bajołka z Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie pan poseł Stanisław Bibrzycki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-358">
          <u xml:id="u-358.0" who="#PosełAndrzejBajołek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Północ, powinienem mieć jakieś życzenie — panie z prawa, bym nie ględził, może się to przyda. Trwa debata nad projektami ustaw budżetowych, nad założeniami polityki pieniężnej państwa i nad rządowym projektem prywatyzacji — trudno w tej chwili połapać się w tych wszystkich przedstawianych Wysokiej Izbie cyfrach, paragrafach, działach. A pytanie jest proste: a co z tego ma wyborca? A co ma z tego przeciętny obywatel Polski? Jak odpowiedzieć w moim okręgu ludziom, którzy nie mają wody, a do zakończenia budowy wodociągu brak jeszcze do wykonania 80% prac? Co mam im odpowiedzieć, konkretnym mieszkańcom wsi? Zaraz z tej trybuny powiem o tym, o północy z piątku na sobotę. I co z tego? Już ględzę.</u>
          <u xml:id="u-358.1" who="#PosełAndrzejBajołek">Proszę państwa, słuchałem bardzo uważnie wystąpienia pana posła Bugaja i zgadzam się z nim całkowicie, z jednym tylko nie zgadzam się, że w programie pana Balcerowicza można cokolwiek dobudować lub poprzestawiać cegły. W tym precyzyjnie skonstruowanym programie. Otóż nie można. I dam prosty przykład.</u>
          <u xml:id="u-358.2" who="#PosełAndrzejBajołek">Sejmowe komisje, walcząc o swoje resorty i swoje partykularne jakoby interesy, przyspieszają w zasadzie realizację programu pana Balcerowicza. Przyspieszają. Jaki manewr zastosowało ministerstwo finansów po pierwszym czytaniu w Wysokiej Izbie projektu budżetu? Ano, poszły przede wszystkim w górę ceny w przedsiębiorstwach państwowych, szczególnie w tych przedsiębiorstwach, o których interesy upominały się komisje. Mam na myśli na przykład fabryki nawozów sztucznych, jeżeli chodzi o rolnictwo. Mam tu na myśli także kredyty bankowe, które pan minister Balcerowicz skutecznie podniósł z wyprzedzeniem, oczekując naporu na kredyty z naszej strony. I może się okazać, że mimo uzyskanych od rządu preferencji wszyscy ci, którzy będą korzystali z kredytu, w konsekwencji stracą na tym całym interesie.</u>
          <u xml:id="u-358.3" who="#PosełAndrzejBajołek">Program jest bardzo precyzyjnie skonstruowany i można to udowodnić, choćby tym, że przewidziane są wpływy z banków, jeżeli przyjąć wpływy ogólnie, są największe, czyli z uzyskiwanych odsetek od tych m.in. preferencyjnych kredytów.</u>
          <u xml:id="u-358.4" who="#PosełAndrzejBajołek">Napór komisji, rewindykacyjny napór komisji na budżet powoduje także przyspieszoną prywatyzację i to zarówno przedsiębiorstw państwowych, jak przedsiębiorstw spółdzielczych,...</u>
          <u xml:id="u-358.5" who="#komentarz">(Głosy z sali: prywatnych.)</u>
          <u xml:id="u-358.6" who="#PosełAndrzejBajołek">... nie prywatnych, proszę mi tam nie podpowiadać.</u>
          <u xml:id="u-358.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-358.8" who="#PosełAndrzejBajołek">Przedsiębiorstw spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-358.9" who="#PosełAndrzejBajołek">Proszę państwa, majątek spółdzielczy jest w zasadzie majątkiem niczyim, autentycznie, w odróżnieniu od majątku państwowego. Prywatyzacja odbywa się przez wysokie kredyty, a w zasadzie przez nacjonalizację przez banki. Korzystając z kredytów, spółdzielnie są w zasadzie nacjonalizowane, ponieważ są zmuszone już obecnie do podpisywania weksli zastawnych. Konsekwencją niemożności wykupu weksli jest sprzedaż majątku spółdzielni przez bank. Czy nie jest to nacjonalizacja z jednoczesną prywatyzacją?</u>
          <u xml:id="u-358.10" who="#PosełAndrzejBajołek">Panie Ministrze! Za ten pomysł akurat się Nobel na pewno należy.</u>
          <u xml:id="u-358.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-358.12" who="#PosełAndrzejBajołek">Dziękuję za oklaski, proszę państwa, ale spółdzielczości w tej chwili nie uratuje nic, nawet szybko opracowane przez Wysoką Izbę prawo spółdzielcze. Zasady spółdzielcze w obecnych przekształceniach gospodarki się przeżyły. Tak długo, jak każdy podmiot nie będzie miał właściciela, a podmiot typu spółdzielnia akurat właściciela miał, w najbliższym okresie nie będzie miał, bo musimy się na coś zdecydować, albo na uwłaszczenie spółdzielców, autentyczne uwłaszczenie spółdzielców i przez to stworzenie właściciela, albo nacjonalizacja i jednoczesna prywatyzacja przez banki, tak jak to już w tej chwili się dzieje.</u>
          <u xml:id="u-358.13" who="#PosełAndrzejBajołek">Chciałbym się jeszcze zająć pewną kwestią, którą nazwałbym reinkarnacją budżetu. Budżety wojewódzkie są konstruowane na podstawie dotacji z budżetu centralnego. Tak, jest to reinkarnacja, bo odprowadzanie 80% dochodów województw do budżetu centralnego i potem po przetworzeniu i przekształceniu wraca w to samo miejsce tylko 20%. Mówię na przykładzie woj. krakowskiego. To samo się dzieje z gminami. I daję bardzo prosty przykład budżetów samorządowych. Proszę państwa, budżety samorządowe składają się w 3/4 z budżetów oświaty, 20% z budżetów zdrowia i reszta to jest administracja i ewentualnie inwestycje komunalne. Taka jest konstrukcja procentowa budżetów samorządowych, w większości budżetów samorządowych — mówię o budżetach gmin, w miastach większych, czy mniejszych te proporcje mogą wyglądać inaczej. W tej chwili jak można się utrzymać przy takiej konstrukcji budżetu. Większość gmin woj. krakowskiego spełnia rolę sypialni w stosunku do macierzystego miasta. Podatki uzyskiwane z tytułu wykonywania pracy najemnej przez mieszkańców tych gmin, zostają w Krakowie, a potem są odprowadzane do centrali. Jaka jest logika tego postępowania? Co prawda, był przewidziany projekt zmiany opodatkowania, szczególnie opodatkowanie dochodów osobistych, ale nie ma żadnej gwarancji, że podatki z tytułu opodatkowania dochodów osobistych zostaną ulokowane tam, gdzie mieszkańcy spędzają większość swojego życia, czyli w miejscu zamieszkania, a na poziom życia nie rzutuje miejsce pracy, ale miejsce zamieszkania, nie infrastruktura miejsca pracy, ale infrastruktura miejsca zamieszkania. Te wszystkie składniki składają się na odbiór rzeczywistości, w jakiej się znajdujemy.</u>
          <u xml:id="u-358.14" who="#PosełAndrzejBajołek">Tak długo, dopóki miejsce zamieszkania nie będzie miejscem akceptowanym przez mieszkańców, tak długo jakiekolwiek zmiany w systemie finansowania budżetów zarówno samorządowych, tych najniższych, potem budżetów wojewódzkich, a w końcu budżetu centralnego, będą napotykały opory.</u>
          <u xml:id="u-358.15" who="#PosełAndrzejBajołek">Nie wiem, czy to wszystko, co w tej chwili powiedziałem było ględzeniem, ale sądzę, że państwo wybaczycie, jest w tej chwili godzina 0,10. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-358.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-359">
          <u xml:id="u-359.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-359.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Bibrzyckiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, jako kolejny zabierze głos pan poseł Czesław Sobierajski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-360">
          <u xml:id="u-360.0" who="#PosełStanisławBibrzycki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Późna pora niejednokrotnie skłania do refleksji, pozwólcie więc państwo, że podzielę się z nimi kilkoma uwagami.</u>
          <u xml:id="u-360.1" who="#PosełStanisławBibrzycki">Po pierwsze — chciałbym współczuć panu posłowi Michnikowi w kwestii wyprowadzenia „Obserwatora” z telewizji, ale mam pytanie, jaką skalę protestu mają zastosować inne ugrupowania społeczno-polityczne, które de facto nie zostały wpuszczone do tej telewizji.</u>
          <u xml:id="u-360.2" who="#PosełStanisławBibrzycki">I druga sprawa, mianowicie, wydaje mi się, że jesteśmy winni przeprosiny panu Stanisławowi Tymińskiemu, który oszacował wartość majątku narodowego praktycznie tak samo, jak dokonało Ministerstwo Przekształceń Własnościowych, a co się później stało, to nie muszę państwu przypominać.</u>
          <u xml:id="u-360.3" who="#PosełStanisławBibrzycki">Rządowy program gospodarczy reprezentuje wiarę w możliwości unormalnienia Polski przy pomocy instrumentów ekonomicznych. Pod tym względem nie różni się on od planów I i II etapu reformy gospodarczej z lat 1987–1989. Tam także zabrakło spojrzenia na istniejącą sytuację społeczną i na możliwości sprostania jej wyzwaniom, na problemy człowieka i rodziny, oświaty, wychowania, wzorca osobowości obywatela Rzeczypospolitej. Plan pozbawiony elementów społecznych jest motorem bez zapasu paliwa na dalszą drogę.</u>
          <u xml:id="u-360.4" who="#PosełStanisławBibrzycki">W tym miejscu pragnę zacytować słowa Encykliki Jana Pawła II: „Należy koniecznie napiętnować istnienie mechanizmów ekonomicznych i społecznych, które chociaż są ukierunkowane wolą ludzi, działają jakby w sposób automatyczny, umacniając stan bogacenia jednych i ubóstwa drugich”.</u>
          <u xml:id="u-360.5" who="#PosełStanisławBibrzycki">Neoliberałowie, którzy znajdują się obecnie u władzy, dążą do pełnej prywatyzacji państwowych przedsiębiorstw jako warunku sine qua non zwiększenia efektywności gospodarowania oraz wprowadzenia samoregulujących mechanizmów rynkowych, przy bardzo ograniczonej interwencji państwa w życie gospodarcze. Założenia te prowadzą do niedostatku na niespotykaną od czasu wojny skalę. Oby nie doprowadziło to do powtórzenia się roku 1929 w Polsce. Złagodzenie tych problemów przez bezpłatne obiady, subwencje na fundusz SOS, zasiłki dla bezrobotnych, czy też skromne do skali problemu kwoty z budżetu na tworzenie nowych miejsc pracy, jest dramatycznym w skutkach nieporozumieniem. Założenia, że polskie społeczeństwo będzie „pluć krwią, ale płacić za koszty wyjścia z kryzysu” pod hasłami „Solidarności”, jest li tylko demagogią i brakiem realizmu. Plan stabilizacyjny pana Balcerowicza koncentrujący się na uzdrowieniu pieniądza, zahamowaniu i hiperinflacji i wymianie złotówki, coraz częściej odbierany jest przez społeczeństwo jako pauperyzacja szerokich mas. Jego podstawowa zaleta, jaką miał być krótki horyzont czasowy, została obalona przez rządowy projekt budżetu na 1991 r. Szczególnym grzechem ekipy pana Balcerowicza jest zła propaganda zamierzeń polityki społeczno-gospodarczej, w dodatku wysuwane argumenty są często chybione, a nawet całkowicie nieuczciwe. Bo przecież nie jest prawdą, że przedsiębiorstwa, stanowiące własność państwa, nie mogą efektywnie pracować. Nie od charakteru własności zależy, tylko od tego, kto i jakie cele temu przedsiębiorstwu wyznaczy. Dlatego uważam, że przerzucenie głównego ciężaru wyjścia z kryzysu na barki przedsiębiorstw państwowych, a szczególnie wielkoprzemysłowej klasy robotniczej, o ironio — tych, którzy wykreowali „Solidarność”, jest igraniem z ogniem.</u>
          <u xml:id="u-360.6" who="#PosełStanisławBibrzycki">Broniąc się przed obniżeniem stopy życiowej, silniejsze grupy pracownicze, w bardziej uprzywilejowanych i strategicznych dziedzinach, wywarły nacisk na władzę, która, przyznając podwyżki kosztem grup o mniejszej sile przebicia, zaprzeczyła strategii, którą reprezentuje. Jest to polityka na bardzo krótką metę i dlatego zgadzam się z prezentowaną tutaj tezą, że Polsce jest potrzebny społeczny pakt antykryzysowy. Pakt oparty na szczerym dialogu ze społeczeństwem. Absurdem jest rozładowywanie krytycznych nastrojów społecznych majowymi wyborami parlamentarnymi, przyjazdem papieża do Polski, czy też innymi historycznymi niejako wydarzeniami, które jednak nie rozwiązują naszych podstawowych problemów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-360.7" who="#PosełStanisławBibrzycki">Odnoszę wrażenie, że elity polityczne naszego kraju mylą definicję demokracji, która ma być drogą do celu, a nie celem samym w sobie. Dowodem na to niech będzie dzisiejsza debata, która — jeśli zadecydujemy, iż wybory parlamentarne odbędą się 26 maja, to praktycznie nasza dzisiejsza debata może okazać się bezprzedmiotowa.</u>
          <u xml:id="u-360.8" who="#PosełStanisławBibrzycki">Korzystając z tego, że jestem przy głosie, pragnę zaapelować do państwa, koleżanki i koledzy posłowie, abyśmy w debatach sejmowych zajęli się głównie projektami ustaw stymulujących rozwój gospodarki, by narzucane nam przez politykierów politykowanie nie zdominowało problemów gospodarczych. A czasu mamy jakże tragicznie mało.</u>
          <u xml:id="u-360.9" who="#PosełStanisławBibrzycki">Kończąc, z przykrością muszę stwierdzić, że mimo szacunku do ogromu pracy pana premiera Balcerowicza, będę głosował przeciwko przyjęciu projektu ustawy budżetowej na 1991 rok.</u>
          <u xml:id="u-360.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-361">
          <u xml:id="u-361.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-361.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Czesława Sobierajskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Jest to ostatni mówca zapisany do głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-362">
          <u xml:id="u-362.0" who="#PosełCzesławSobierajski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie zawiodę państwa, szczególnie tej strony, przyrzekam.</u>
          <u xml:id="u-362.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-362.2" who="#PosełCzesławSobierajski">A więc filozofia budżetu, którą rozpatrujemy, nadal, niestety, z przykrością stwierdzić należy, jest filozofią centralistyczną, ale też inna być nie mogła, jako że przytłaczająca większość własności jest jeszcze w rękach państwa i siłą rzeczy też i budżet musi tę filozofię odzwierciedlać. Stwierdzam to z przykrością, jako że zapowiedziana była jednak ponad rok temu zmiana filozofii, a więc zmiany instytucjonalne, systemowe, które, niestety, jeszcze w połowie ubiegłego roku zostały jakby wyhamowane i nie widać tego przełożenia właśnie w tymże budżecie, który rozpatrujemy i który będziemy uchwalać.</u>
          <u xml:id="u-362.3" who="#PosełCzesławSobierajski">Chciałbym — szkoda, że nie ma posła Osiatyńskiego na sali — jako że zapytałbym o takie zdanie w przemówieniu posła Osiatyńskiego, który był przecież szefem CUP do niedawna, spod którego pióra również wyszła ta ustawa: „ustawa budżetowa na rok 1991 opiera się na wielu małorealistycznych założeniach i ryzykownych hipotezach, co do przyszłego wzrostu cen, szacunków dochodów i wydatków budżetowych”. Trudno się oprzeć pytaniu — skoro na takich założeniach, to dlaczego w ogóle tak została opracowana. A jeżeli tak — to dlaczego i z jakiej przyczyny. Brakuje tego w tym przemówieniu byłego szefa CUP, a należałoby rzeczywiście przedstawić bardziej pogłębioną analizę i konkretnie co z tego wynika i w jaki sposób.</u>
          <u xml:id="u-362.4" who="#PosełCzesławSobierajski">Natomiast w innym miejscu tego przemówienia jest, że opowiadamy się za jednakowym opodatkowaniem wszystkich sektorów własności. Chodzi tutaj również o popiwek.</u>
          <u xml:id="u-362.5" who="#PosełCzesławSobierajski">Proszę państwa, jeszcze parę miesięcy temu było jasne, że w 1991 roku musimy coś zrobić z popiwkiem, jako że popiwek był podatkiem tylko na rok 1990. Oczekiwaliśmy ustawy ó podatkach od dochodów osobistych, która by rozwiązywała sprawę. Nie doczekaliśmy się i mamy teraz problem z ustawą o popiwku. I dlatego propozycja, którą składałem parę miesięcy temu o bonach kapitałowych, czy obligacjach, nabiera obecnie realnego sensu. I do tego należałoby się przymierzyć. I na pewno to jest kierunek prywatyzacyjny. I tylko ubolewać należy, że przez cały 1990 rok nie można było tego zastosować. Wiele załóg przedsiębiorstw stawałoby się, jakby z miesiąca na miesiąc, przyszłą klasą średnią, bo można by było odkładać w bonach kapitałowych — ponad gorący pieniądz — i rzeczywiście po 12 czy kilkunastu miesiącach, można byłoby mieć już znacznie więcej odłożonych pieniędzy i ta 20-procentowa bariera przy likwidacji przedsiębiorstwa byłaby znacznie łatwiejsza do pokonania.</u>
          <u xml:id="u-362.6" who="#PosełCzesławSobierajski">Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na sprawę rozdawnictwa bonów. Poseł Święcicki mówił, że właściwie nie popiera tej opcji, natomiast ja bym się za tym opowiadał, jako że musiałyby powstać, i z ubolewaniem stwierdzam, że jeszcze nie powstały, towarzystwa wspólnego inwestowania. To nie jest tak, że każdy człowiek musi się znać na operacjach na giełdach. Natomiast te towarzystwa, które by powstały — mam nadzieję, że powstaną bardzo szybko i tam bony, akcje, będą deponowane — a towarzystwo, w imieniu moim i wielu obywateli, może obracać akcjami, kapitałem. I rzeczywiście na rynku jest to sensowne.</u>
          <u xml:id="u-362.7" who="#PosełCzesławSobierajski">Nie mówię o sprawiedliwości — oczywiście tak. Chcę stwierdzić jednoznacznie, że pakt dla Polski, który jest lansowany przez Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna jest dziś oczywiście jedynym rozwiązaniem prawdopodobnym. Tylko należy z ubolewaniem stwierdzić, że ponad rok temu, kiedy rozpoczynaliśmy realizację twardego programu gospodarczego rządu Tadeusza Mazowieckiego, to nie było tak, że społeczeństwo nie było przygotowane na przyjęcie tego programu — było. Ale również oczekiwało, że ten program zostanie obudowany, a przede wszystkim oczekiwało na rozliczenie nomenklatury. Jasno stwierdzam — tak.</u>
          <u xml:id="u-362.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-362.9" who="#komentarz">(Protesty na sali)</u>
          <u xml:id="u-362.10" who="#PosełCzesławSobierajski">Tak proszę państwa, tak.</u>
          <u xml:id="u-362.11" who="#PosełCzesławSobierajski">Każdy z posłów dostał raport NIK na temat spółek nomenklaturowych. Po przeczytaniu tego rzeczywiście można stwierdzić, że to jest horror. Jeżeli się zbywa przedsiębiorstwo — zgodnie z art. 25 o przedsiębiorstwach państwowych — na takiej zasadzie, że tworzy się różnego rodzaju spółki, a praktycznie uwłaszcza się swoich kumpli a potem po zbyciu 50% przedsiębiorstwa, stawia się ją w stan likwidacji, a jeszcze dyrektora robi się likwidatorem tegoż przedsiębiorstwa — to już zakrawa wszystko na kpinę. I to, niestety, działo się również w 1990 roku. I za to już ponosi odpowiedzialność nie tylko rząd, rząd Tadeusza Mazowieckiego, ale niestety i my wszyscy, że nie dopilnowaliśmy i nie przecięliśmy radykalnie. Prokuratorzy również powinni sobie zdawać sprawę z sytuacji. Sam wniosłem kilka spraw ale ich rozpatrywanie jest przeciągane. Prokurator również musi mieć świadomość, że przeciągać w czasie nie można. Nawet i prokurator również musi się zapoznać z funduszem dla bezrobotnych. To musi być jasno, dobitnie postawione, że tak dalej być po prostu nie może.</u>
          <u xml:id="u-362.12" who="#PosełCzesławSobierajski">Bardzo wiele mówiono tutaj o funduszu pracy. Fundusz pracy ustalony jest w taki sposób, że może rzeczywiście opłacić się nie pracować, a brać zasiłki. Tak być nie może.</u>
          <u xml:id="u-362.13" who="#PosełCzesławSobierajski">Proszę Państwa! Co się stało w 1990 roku? Nawet może wielu z państwa nie zdaje sobie sprawy z tego. Jak działał fundusz pracy na zasadzie i tu właściwie do posła Kuronia. Otóż roboty interwencyjne. Dostarczyłem ministerstwu informacji. Byłem szefem biura pracy, do mnie zgłasza się ktoś i mówi: potrzebuję 20 pracowników z robót interwencyjnych. Ja mu posyłam, on ich przyjmuje do pracy. Oczywiście płaci 100% wynagrodzenia wg podpisanej umowy za pracę, wszystko jedno ile, choćby to było 2 mln zł, płaci również całą składkę ubezpieczeniową i tylko ja płacę 2% na fundusz pracy, a jeszcze, gdy firma podejmie produkcję zwolnioną z podatku, a takie są przecież, czyli całe 100% praktycznie fundusz pracy a więc budżet pokrywa i proszę państwa jest to skandal. Filozofia nowej ustawy — m.in. uwzględniając moje wnioski o zatrudnieniu jest trochę inna, a więc tylko fundusz pracy będzie pokrywał w wysokości najniższego zasiłku plus składka ubezpieczeniowa. Również bym się z tym chyba nie zgodził. Trzeba by jeszcze nad tym tematem popracować. Ale to, co się stało w ostatnim roku również, to jest skandal. Mówiło się o zaciskaniu pasa przez społeczeństwo, a dawało się praktycznie potężne pieniądze i można było zbijać kapitał praktycznie na 100%, nie płacić ludziom ani podatków, ani składki ubezpieczeniowej, a jeszcze do tego mieć zwolnienie z podatku i całe 100% praktycznie do kieszeni. Nie można było takich rzeczy robić. Niestety, takie rzeczy istniały. Działy zatrudnienia w rejonach właściwie nie spełniały tych zadań, do których były powołane.</u>
          <u xml:id="u-362.14" who="#PosełCzesławSobierajski">Prywatyzacja. Rzeczywiście mam wielką nadzieję, ale przede wszystkim chcę się zwrócić tutaj do ministra Balcerowicza i w ogóle do rządu. Nie ma ustawy o skarbie państwa. Rzeczywiście jest to skandal, tak szczerze mówiąc, jeżeli mówimy o zmianach systemowych, o prywatyzacji a nie ma ustawy o skarbie państwa. Przecież skarb państwa rządzi się innymi prawami, jako właściciel bierze dywidendę, a minister finansów bierze podatek, a więc to są dwie różne filozofie. I dlatego słusznie załogi przedsiębiorstw mówią tak: rzeczywiście jest to przedsiębiorstwo dane urzędnikowi państwowemu, jest to 100% spółka skarbu państwa. I teraz, gdyby takich przedsiębiorstw przekazać 100%, a ta strona potem wygrałaby w wyborach, to i lepszej sytuacji nie mieliby od 1945 roku.</u>
          <u xml:id="u-362.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-362.16" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-362.17" who="#PosełCzesławSobierajski">Mam nadzieję — jestem przekonany — że tak się nie stanie. Zwracam się jeszcze z prośbą, żeby ustawa o skarbie państwa była jak najszybciej wniesiona i, uchwalona, bo wtedy jest inne przyzwolenie, inna zupełnie filozofia rządzenia krajem, a przede wszystkim ustaw o podatku od wartości dodanej dochodów osobistych. To są właściwie instrumenty, bez których nie można prowadzić działalności gospodarczej w ogóle. I tym akcentem chciałbym zakończyć.</u>
          <u xml:id="u-362.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-363">
          <u xml:id="u-363.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-363.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Soska, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-364">
          <u xml:id="u-364.0" who="#PosełJacekSoska">Wysoka Izbo! Mam pytanie do pana posła — jak będą się nazywały spółki z udziałem członków rządu, na które zezwolił pan premier Krzysztof Bielecki.</u>
          <u xml:id="u-364.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali. Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-364.2" who="#PosełJacekSoska">Widzę rozżalenie pana posła, że pan poseł się nie załapał do żadnej spółki, ale jako wojewoda — może się pan załapać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-365">
          <u xml:id="u-365.0" who="#PosełCzesławSobierajski">Jeżeli będą tworzone zgodnie z prawem, nie ma żadnych przeszkód.</u>
          <u xml:id="u-365.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-366">
          <u xml:id="u-366.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-367">
          <u xml:id="u-367.0" who="#PosełJanuszMaćkowiak">Pani Marszałek! Uważam, że wystąpienie pana posła Sobierajskiego jest skrajnie nienawistne i nie służy stabilizacji polityki w naszym kraju. Przepraszam bardzo.</u>
          <u xml:id="u-367.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-368">
          <u xml:id="u-368.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-369">
          <u xml:id="u-369.0" who="#PosełRyszardBrzuzy">Ryszard Brzuzy, poseł niezależny. Panie Pośle Sobierajski! Pan wspominał o prokuratorach, o egzekwowaniu prawa w stosunku do spółek nomenklaturowych. Jak pan sobie wyobraża, że prokuratorzy będą egzekwowali to prawo, kiedy ja mam dokumenty, że jeden z obecnych, wojewódzkich prokuratorów nabył w roku 1990 domek w zabudowie szeregowej za kwotę 2 mln zł, reszta w rozłożonej spłacie na 100 rat po 59 tys. zł miesięcznie. Dysponuję dokumentami, niech pan się zgłosi, pokażę panu.</u>
          <u xml:id="u-369.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-370">
          <u xml:id="u-370.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-370.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-370.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Wysoka Izbo! W dniu dzisiejszym wysłuchamy ustosunkowania się przedstawicieli rządu do spraw przedstawionych przez posłów. Proszę posłów sprawozdawców oraz posłów, którzy zgłosili poprawki do projektów uchwał, o zebranie się dzisiaj o godzinie 8.30 w sali nr 102 w celu przygotowania zgłoszonych poprawek do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-370.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o złożenie oświadczenia pana posła Józefa Bąka z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-370.4" who="#komentarz">(Poseł Jacek Kuroń: O tej porze puszczać Bąka!)</u>
          <u xml:id="u-370.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-370.6" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę Państwa! Proszę o spokój.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-371">
          <u xml:id="u-371.0" who="#PosełJózefBąk">Ja tego nie chciałem, proszę państwa, tylko...</u>
          <u xml:id="u-371.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali. Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-371.2" who="#PosełJózefBąk">Chciałem oddać do protokołu, ale okazuje się że nie można. W związku z tym muszę odczytać szybciuteńko, żeby czasu nie zabierać, bo to już prawie rano.</u>
          <u xml:id="u-371.3" who="#PosełJózefBąk">Otóż dwa lata temu zgłosiłem interpelację w sprawie ekwiwalentu za mienie pozostawione na terenach Związku Radzieckiego przez osoby, które opuściły ten kraj i ziemie polskie w wyniku działań wojennych po 17 września 1939 r. Pilnowałem, żeby ludzie ci uzyskali należne odszkodowanie, a w najgorszym przypadku, żeby im wyraźnie powiedzieć, czy, kiedykolwiek i w jakiej wysokości otrzymają gratyfikację.</u>
          <u xml:id="u-371.4" who="#PosełJózefBąk">Napływają do mnie pytania w listach, telefonach, z prośbą o interwencję — ja nie wiem, czy mogę dalej czytać...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-372">
          <u xml:id="u-372.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę czytać, panie pośle, głośniej i wyraźniej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-373">
          <u xml:id="u-373.0" who="#PosełJózefBąk">... z prośbą o interwencje od poszkodowanych tak w kraju jak z zagranicy. Pytania są proste na przykład:</u>
          <u xml:id="u-373.1" who="#PosełJózefBąk">1. Kiedy wreszcie rząd przedstawi Sejmowi projekt ustawy opracowany przez zespół senatora Paszyńskiego?</u>
          <u xml:id="u-373.2" who="#PosełJózefBąk">2. Jakie będą wysokości, w jakim czasie rozłożone, w jakiej formie nastąpi wypłata odszkodowań?</u>
          <u xml:id="u-373.3" who="#PosełJózefBąk">3. Kiedy minister spraw zagranicznych zacznie dopominać się od Związku Radzieckiego należnych Polsce odszkodowań?</u>
          <u xml:id="u-373.4" who="#PosełJózefBąk">4. Czy odszkodowaniami będą objęci spadkobiercy poszkodowanych?</u>
          <u xml:id="u-373.5" who="#PosełJózefBąk">5. Dlaczego oficjalne wypowiedzi przedstawicieli rządu są enigmatyczne i mało konkretne?</u>
          <u xml:id="u-373.6" who="#PosełJózefBąk">Są jeszcze i inne pytania, których wstydzę się w tej sali powtarzać.</u>
          <u xml:id="u-373.7" who="#PosełJózefBąk">Wiem, że z powodu podporządkowania się polskich władz i naszego państwa władzy radzieckiej...</u>
          <u xml:id="u-373.8" who="#komentarz">(Głosy z sali: Krótko...)</u>
          <u xml:id="u-373.9" who="#PosełJózefBąk">— ale to jest krótkie — po wojnie, przez ponad 50 lat, nie wolno było nawet o to pytać, a skąd dopiero dopominać się o wyrównanie krzywd ludziom, którzy z różnych powodów musieli opuścić swoje mienie, głównie gospodarstwa rolne i budynki mieszkalne na terenach zajętych przez Związek Radziecki. Ale dzisiaj, gdy ten Sejm powołał pierwszy po wojnie rząd postkomunistyczny, już nawet drugi rząd,...</u>
          <u xml:id="u-373.10" who="#komentarz">(Głos z sali: Trzeci:)</u>
          <u xml:id="u-373.11" who="#PosełJózefBąk">... tak jest — trzeci nawet, zwłoka jest zupełnie niezrozumiała. Mam wrażenie, że wszystkie zamiary są ku temu, by tego problemu w Polsce nie załatwić. Rozumiem, że ważniejsza jest kampania wyborcza samorządowa, prezydencka, parlamentarna — a nawet obrażanie Polaków, prawda, natomiast uważam, że problem tych ludzi, którzy zostawili swoje dobra na terenach wschodnich, trzeba do końca załatwić.</u>
          <u xml:id="u-373.12" who="#PosełJózefBąk">Skróciłem oświadczenie, tekst oddaję pani marszałek.</u>
          <u xml:id="u-373.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-374">
          <u xml:id="u-374.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję bardzo za oddanie mi głosu.</u>
          <u xml:id="u-374.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę Państwa! Bardzo serdecznie dziękuję wszystkim państwu, którzy dotrwali ze mną do godziny zero trzydzieści.</u>
          <u xml:id="u-374.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Słucham, panie pośle?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-375">
          <u xml:id="u-375.0" who="#PosełJacekSoska">Pani Marszałek! Ze względu na to, że posiedzenie zostało tak przedłużone, prosiłbym o wyłożenie dzisiejszej listy do podpisu.</u>
          <u xml:id="u-375.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-376">
          <u xml:id="u-376.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Sądzę, że jest to — nie zakończę.</u>
          <u xml:id="u-376.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Nie ma żadnych komunikatów.</u>
          <u xml:id="u-376.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Zarządzam przerwę do godziny 9.</u>
          <u xml:id="u-376.3" who="#komentarz">(Oklaski. Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-376.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 24 min 30)</u>
          <u xml:id="u-376.5" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min 05)</u>
          <u xml:id="u-376.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Mikołaj Kozakiewicz oraz wicemarszałkowie Teresa Dobielińska-Eliszewska i Tadeusz Fiszbach)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-377">
          <u xml:id="u-377.0" who="#Marszałek">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-377.1" who="#Marszałek">Na sekretarzy powołuję posłów Annę Dynowską i Romualdę Matusiak.</u>
          <u xml:id="u-377.2" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Romualda Matusiak.</u>
          <u xml:id="u-377.3" who="#Marszałek">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-377.4" who="#Marszałek">Wysoka Izbo Prezydium Sejmu proponuje następujący przebieg dzisiejszego posiedzenia. Ponieważ, jak posłanki i posłowie wiedzą; przeciągnęła się wczoraj debata — rząd przygotowuje w tej chwili ustosunkowanie się do wniosków poselskich — proponujemy w tej chwili dla oszczędności czasu rozpocząć od rozpatrzenia tych punktów porządku dziennego, które wymagają decyzji wyrażonej w głosowaniu. Spodziewamy się, że ok; godz. 11 rząd będzie gotowy do wystąpień w sprawie budżetu.</u>
          <u xml:id="u-377.5" who="#Marszałek">Do punktów 1, 2 i 3 powrócimy po zakończeniu pracy zespołu, który uściśla treść zgłoszonych poprawek. Wysłuchamy również ustosunkowania się przedstawicieli rządu do spraw podniesionych przez posłów w czasie dwudniowej debaty oraz przystąpimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-377.6" who="#Marszałek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm powyższe propozycje przyjął.</u>
          <u xml:id="u-377.7" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-377.8" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 12 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o senackim projekcie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego oraz z powodu naruszania praw człowieka (druki nr 611 i 746).</u>
          <u xml:id="u-377.9" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę, posła Lecha Paprzyckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-378">
          <u xml:id="u-378.0" who="#PosełLechPaprzycki">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Komisja Sprawiedliwości i Komisja Ustawodawcza, a także podkomisja powołana przez te komisje, przygotowały przedstawiony dziś projekt, który zawiera obszerne wnioski mniejszości. Sprawozdanie pragnę rozpocząć może w sposób nietypowy, przewidując co najmniej jedno ostre wystąpienie w niniejszej debacie, a także licząc się z ożywioną dyskusją w Senacie, gdyby wnioski mniejszości, zwłaszcza co do art. 1 projektu, nie zyskały aprobaty Wysokiej Izby. Jestem zdania — tu mogę się mylić — iż ta ustawa powinna być przyjęta w kształcie zaproponowanym przez komisje w druku sejmowym nr 746. Byłoby nieprawdą, gdybym stwierdził, że nie jestem osobiście zainteresowany uchwaleniem tej właśnie ustawy. Jest bowiem tak, że w chwili obecnej w Sądzie Najwyższym w izbie karnej pozostaje do rozpatrzenia przeszło 300 rewizji nadzwyczajnych, z których zdecydowana większość to sprawy rehabilitacyjne. Ponadto do ministra sprawiedliwości wpłynęło ponad 1200 wniosków w takich sprawach. W tej sytuacji, jeżeli ustawa ta nie zostanie uchwalona, to osoby najdotkliwiej represjonowane będą bardzo długo oczekiwały na sprawiedliwość. Stąd intensywne prace obu komisji i moja prośba o uwagę i sprawne procedowanie w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-378.1" who="#PosełLechPaprzycki">Pobieżna lektura druku sejmowego nr 746 może prowadzić do wniosku, że oto. mamy do czynienia z koniecznością podjęcia od nowa dyskusji nad zasadami tego aktu normatywnego i ze skomplikowaną sytuacją proceduralną. Byłby to wniosek mylny, co jest oczywiste po starannej lekturze sprawozdania komisji, co stało się udziałem, o czym jestem głęboko przekonany, wszystkich obecnych dziś posłów.</u>
          <u xml:id="u-378.2" who="#PosełLechPaprzycki">Pragnę zaznaczyć, że dyskusja w komisjach, a zwłaszcza w toku prac podkomisji, miała charakter wyjątkowo konstruktywny, a udział W tych pracach senatora prof. Tadeusza Zielińskiego oraz zaproszonego eksperta prof. Mariana Cieślaka okazał się szczególnie cenny.</u>
          <u xml:id="u-378.3" who="#PosełLechPaprzycki">Zacznę od błędów, w tym również stylistycznych, dostrzeżonych w druku sejmowym nr 746, których poprawienie nie zmienia treści zapisów. Te niedoskonałości są następstwem pośpiechu w przygotowywaniu tego dokumentu. Proszę więc o wzięcie do ręki dokumentu i zwrócenie uwagi na to, co w tej chwili, w takim wielkim skrócie, przedstawię. Uzasadnienie jest tutaj zbędne, bo są to omyłki oczywiste.</u>
          <u xml:id="u-378.4" who="#PosełLechPaprzycki">Na str. 3 sprawozdania w zapisie art. 11 ust. 1 zamiast słowa: „mają” powinno być: „mogą”. W samym tekście projektu, nie sprawozdania ale projektu, tym zaproponowanym przez komisje, w art. 3 ust. 1 w wierszu 4, po słowach: „choroby psychicznej” należy dodać słowa: „osoby represjonowanej”. Tak samo w ust. 4. Wynika to z tego, że istnieje konieczność precyzyjnego zapisu, tak żeby nie ulegało wątpliwości o chorobę psychiczną jakiej osoby tu chodzi. Ponadto w ust. 1 art. 3 należy pominąć średnik, który w poprzedniej, wstępnej wersji był konieczny, a także w ust, 4 art. 3 trzeba pominąć dwukropek, który jest tam zbędny.</u>
          <u xml:id="u-378.5" who="#PosełLechPaprzycki">W art. 8 ust. 4 w wierszu drugim na końcu należy pominąć przecinek i dodać słowa: „i zadośćuczynienie”, dlatego że to jest odszkodowanie i zadośćuczynienie, żeby nie było wątpliwości. Może by i nie było, wątpliwości, ale ten zapis musi być bardziej precyzyjny, zgodny z tym, co jest decydujące dla tego zapisu, a mianowicie artykułów poprzednich.</u>
          <u xml:id="u-378.6" who="#PosełLechPaprzycki">W art. 11 należy zmienić szyk zdania i w wierszu trzecim po przecinku i słowie „jeżeli” dalszy tekst należy zacząć od słów: „oskarżonego uniewinniono” i dalej bez zmian, z przeniesieniem, co oczywiste, słowa „lub”, bo zmienia się szyk zdania.</u>
          <u xml:id="u-378.7" who="#PosełLechPaprzycki">W art. 12 i 14 słowa: „czyny określone...” i „czyny o których mowa w art. 1” należy zastąpić słowami: „czyny lub z powodu działalności określonych w art. 1”, gdyż w art. 1 mówi się nie tylko o czynach, ale także o działalności. A ponadto projekt w innych przepisach posługuje się sformułowaniem „określonych”, a nie określeniem: „o których mowa”.</u>
          <u xml:id="u-378.8" who="#PosełLechPaprzycki">Tyle poprawek oczywistych, nie budzących chyba żadnych wątpliwości i zastrzeżeń, które na pewno nie zmieniają treści poszczególnych zapisów.</u>
          <u xml:id="u-378.9" who="#PosełLechPaprzycki">Przechodząc do uwag merytorycznych należy zauważyć, że różnica poglądów, jaka zarysowała się zresztą w toku debaty i w toku dyskusji, dotyczy dwóch niewątpliwie zasadniczych instytucji, zasadniczych regulacji, a mianowicie zakresu uznawania orzeczeń za nieważne oraz zakresu uprawnień odszkodowawczych. Komisje — chociaż nie przytłaczającą większością głosów — przyjęły, że uznane powinny być za nieważne orzeczenia polskich organów wydane na ziemiach polskich po 1 stycznia 1944 roku w okresie do 31 grudnia 1956 r., z jednym rozszerzeniem w 'ust. 4 art. 1, który to zapis jest oczywisty, jeżeli czyn, którego dotyczyło postępowanie, był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego albo jeżeli orzeczenie wydano z powodu takiej działalności.</u>
          <u xml:id="u-378.10" who="#PosełLechPaprzycki">Wniosek mniejszości inaczej oznacza tę samą datę początkową — wskazuje się tam nie: 1 stycznia 1944 r., ale: „począwszy ód 1944 r.”, co zawiera na pewno tę samą treść, i przewiduje uznanie za nieważne orzeczeń wydanych również przez organy niepolskie, a więc obcego państwa. Jako datę końcową określa się dzień 31 grudnia 1989 r., proponując dodatkową przesłankę uznania orzeczenia za nieważne, a mianowicie jeżeli czyn lub działalność były wyrazem korzystania z praw i wolności człowieka.</u>
          <u xml:id="u-378.11" who="#PosełLechPaprzycki">Różnica co do określenia daty końcowej nie jest wyrazem poglądu komisji, że po 1956 r. nie było wypadków represji tego samego rodzaju, a wyrządzone krzywdy nie wymagają naprawienia. Jest to tylko wyrazem stanowiska, że te dwie grupy represjonowanych przed i po 1956 r. są tak zasadniczo różne, że nie mogą ich dotyczyć te same zasady postępowania. Ci sprzed 1956 r. podejmując działalność, o której mowa w art. 1, w zasadzie w każdym wypadku ryzykowali życiem, podczas gdy ci ostatni, czyli po 1956 r. takiego ryzyka w toczących się postępowaniach karnych nie ponosili. To ostatnie spostrzeżenie nie jest wyrazem poglądu, iż po 1956 r. nie miały miejsca wypadki skrytobójstwa na tle politycznym, tyle tylko że tego rodzaju wypadkami w ramach tej ustawy w ogóle nie zajmujemy się. Nie wdając się w bardziej szczegółowe rozważania możemy odwołać się do dyskusji w toku pierwszego czytania i powołanych wówczas argumentów.</u>
          <u xml:id="u-378.12" who="#PosełLechPaprzycki">Wysoka Izba w drodze głosowania zdecyduje, która granica: 1956 r. czy grudzień 1989 r. jest rozstrzygnięciem właściwym, pamiętając również, choć nie przede wszystkim, o skutkach finansowych naszych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-378.13" who="#PosełLechPaprzycki">Wniosek mniejszości proponuje, aby samodzielną przesłanką uznawania orzeczeń za nieważne były czyny lub działalność stanowiące wyraz korzystania z praw i wolności człowieka. Dotyczyć to może, jak się wydaje, prawie wyłącznie okresu po 1956 r., w szczególności końca lat 70-tych i po 1981 r., choć nie tylko.</u>
          <u xml:id="u-378.14" who="#PosełLechPaprzycki">Pragnę zwrócić uwagę państwa na to, że pozostawienie szerszego zapisu powoduje na przykład we wszystkich prawie wypadkach konieczność uznania za nieważne orzeczeń wydanych w latach czterdziestych w stosunku do osób narodowości niemieckiej, które w okresie ostatniej wojny przyjęły obywatelstwo Rzeszy. Nie wspomnę już o problemie polsko-ukraińskim, i za nim są odszkodowania. To wszystko trzeba rozważyć bez emocji i dać wyraz w głosowaniu w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-378.15" who="#PosełLechPaprzycki">Przepisy ust. 2 i 3 art. 1 projektu w obu wariantach komisji i wniosku mniejszości są identyczne. Przewidują one stan wyższej konieczności i jego wyłączenie na zasadach ogólnych przewidywanych w Kodeksie. karnym.</u>
          <u xml:id="u-378.16" who="#PosełLechPaprzycki">Z kolei art. 1 wniosku mniejszości przewiduje — w cudzysłowie — wyłączenie tych wyłączeń, o których mowa w ust. 3, w sytuacji gdy orzeczenie dotyczy przekroczenia stanu wyższej konieczności, a postępowanie w sprawie toczyło się z naruszeniem podstawowych zasad praworządnego postępowania karnego.</u>
          <u xml:id="u-378.17" who="#PosełLechPaprzycki">Komisje podzielając ocenę niepraworządności postępowania w wypadkach określonych w ust. 4 art. 1 według wniosku mniejszości, były zdania, że nawet tak rażące uchybienia procesowe nie mogą uchylać bezprawności czynu popełnionego w wypadku przekroczenia granic stanu wyższej konieczności. Należy zauważyć, że proponowany ust. 4 nawiązuje do klasycznej instytucji procedury karnej, nieważności orzeczenia, która powodowała uchylenie orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, a nie uniewinnienia.</u>
          <u xml:id="u-378.18" who="#PosełLechPaprzycki">Porównując projekt senacki i ten obecnie przedstawiony zauważamy, iż w tym pierwszym procesowe przesłanki uznawania orzeczeń za nieważne zamieszczone były w oddzielnym art. 2. Komisje proponują w ogóle rezygnację z tego rodzaju przesłanek, natomiast wniosek mniejszości przepisy te udoskonalone w legislacyjnym zapisie umieszcza w art. 1. Nie jest to tylko kwestia techniki legislacyjnej. Poprzedni zapis powodował, że należałoby uznać za nieważne wszystkie orzeczenia, o których tam mowa, również gdyby były to pospolite przestępstwa kryminalne, co musiałoby budzić zasadnicze wątpliwości. Zamieszczenie tych przepisów w art. 1 powoduje, że nieważność dotyczyć będzie wyłącznie zachowań, o których mowa w art. 1 ust. 1, co wyłączy pospolite przestępstwa kryminalne. Nie umniejsza to krytycznej oceny postępowań określonych w art. 1 ust. 4 według wniosku mniejszości, również co do tych ostatnich orzeczeń.</u>
          <u xml:id="u-378.19" who="#PosełLechPaprzycki">Obecny art. 2 to dawny art. 3 projektu senackiego. Jego istota nie została zmieniona, nastąpiło jedynie tylko uściślenie zapisu, tak aby właściwość miejscowa określona była według siedziby sądu, który wydał orzeczenie, które ma być uznane za nieważne, jako sąd pierwszej instancji.</u>
          <u xml:id="u-378.20" who="#PosełLechPaprzycki">Obecny art. 3 to dawny art. 4 projektu senackiego. Do grona uprawnionych podmiotów został dołączony rzecznik praw obywatelskich, co chyba nie wymaga uzasadnienia, a ponadto Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce została zastąpiona osobą ministra sprawiedliwości. Pamiętać bowiem należy, że komisją tą kieruje właśnie ten minister. Ponadto w przepisach tego artykułu dokonane zostały poprawki legislacyjne, które nie zmieniają treści zapisów.</u>
          <u xml:id="u-378.21" who="#PosełLechPaprzycki">Art. 5 projektu senackiego to art. 4 obecnie rozpatrywanego dokumentu i pozostał on bez zmian.</u>
          <u xml:id="u-378.22" who="#PosełLechPaprzycki">Obecny art. 5 zawiera treść art. 6 projektu senackiego. Został on podzielony na dwa ustępy. Senat proponował wprowadzenie obowiązku ogłaszania w szczególny sposób wszystkich orzeczeń wydanych z trybu tej ustawy, uwzględniających wniosek, chyba że uprawniony podmiot temu się sprzeciwi. Pomijając koszty z tym związane komisje uznały, że nie sposób znaleźć uzasadnienie dla ogłaszania w taki sposób wszystkich orzeczeń. Wydaje się wystarczające sformułowanie takiej możliwości. powierzenie decyzji sądowi, z uprawnieniem osób zainteresowanych do złożenia zażalenia. I to właśnie proponujemy w ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-378.23" who="#PosełLechPaprzycki">W art. 7 przedstawionego przez komisję dokumentu, który jest identyczny jak art. 7 projektu senackiego, dokonane zostały jedynie poprawki legislacyjne.</u>
          <u xml:id="u-378.24" who="#PosełLechPaprzycki">Art. 6 i art. 8–11 przedstawionego dzisiaj projektu dotyczą instytucji odszkodowania i zadośćuczynienia w wypadku uznania orzeczenia za nieważne, a także symbolicznego upamiętnienia osoby represjonowanej.</u>
          <u xml:id="u-378.25" who="#PosełLechPaprzycki">W tym zakresie został zgłoszony wniosek mniejszości, którego uzasadnienie w tej chwili przedstawię w sposób niedoskonały, gdyż miałem otrzymać jego uzasadnienie, żeby nie uronić żadnego słowa i nie wypaczyć myśli autorów wniosku, a w tej chwili zrobię to w sposób na pewno mniej doskonały.</u>
          <u xml:id="u-378.26" who="#PosełLechPaprzycki">Jeżeli spojrzy się na zapis wniosku mniejszości, to art. 6, który proponuje się skreślić, jest tylko następstwem regulacji przyjętych w projekcie w art. 8–11. Autorom wniosku mniejszości chodzi o ograniczenie — jeżeli postępowanie dotyczące kwestionowanego orzeczenia toczy się w tym szczególnym postępowaniu — ograniczenie do zwrotu skonfiskowanych lub zabranych w innym trybie przedmiotów w związku z toczącym się postępowaniem.</u>
          <u xml:id="u-378.27" who="#PosełLechPaprzycki">Autorzy tego wniosku mniejszości nie kwestionują zapisu dotyczącego art. 9, a więc symbolicznego upamiętnienia osób represjonowanych a ponadto przewiduje możliwość korzystania przez osoby zainteresowane z dotychczasowej instytucji rewizji nadzwyczajnej i wznowienia postępowania, które otwiera możliwość korzystania zamiast z odszkodowania w trybie przewidzianym obecnym rozdziałem 50 Kodeksu postępowania karnego. Tyle w największym skrócie, jeżeli chodzi o wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-378.28" who="#PosełLechPaprzycki">Niewątpliwie najistotniejsze są przepisy art. 8, gdzie w ust. 1 przewiduje się odszkodowanie i zadośćuczynienie, które w razie śmierci osoby represjonowanej przysługuje w takim samym zakresie małżonkowi, dzieciom lub rodzicom. Zakres uprawnień jest więc szerszy, niż to przewiduje prawo cywilne i szerszy niż odpowiednie regulacje Kodeksu postępowania karnego z 1969 r. obowiązującego obecnie. Uznaliśmy, że ze względu na szczególny rodzaj pokrzywdzenia jest to rozwiązanie konieczne. Treść przepisów ust. 2 i 3 nie może budzić żadnych wątpliwości, natomiast w ust. 4 regulowana jest sytuacja, gdy w następstwie procesu rehabilitacyjnego, na przykład mającego miejsce w latach pięćdziesiątych, osoba represjonowana uzyskała odszkodowanie w trybie art. 510 Kodeksu postępowania karnego z 1928 r. lub w trybie art. 487 § 1 obowiązującego Kodeksu postępowania karnego i roszczenia tego rodzaju po prostu wygasły. W takiej sytuacji nie może ta osoba uzyskać ponownie odszkodowania lub zadośćuczynienia, chyba że przemawiają za tym względy słuszności, chociażby wobec uzyskania w owym czasie bardzo niskiego odszkodowania.</u>
          <u xml:id="u-378.29" who="#PosełLechPaprzycki">Zgodnie z wnioskiem mniejszości, punkt 4 sprawozdania komisji zamieszczony na samym końcu sprawozdania — chodzi tutaj o zapis w art. 8 — a więc zgodnie z wnioskiem mniejszości ograniczeń, o których w tej chwili mówiłem, tych zawartych w art. 8 ust. 4, nie byłoby. Jest oczywiste, jaka intencja przyświecała autorom wniosku — zniesienie tych ograniczeń.</u>
          <u xml:id="u-378.30" who="#PosełLechPaprzycki">Art. 10 został przyjęty w brzmieniu proponowanym przez Senat i nie jest on przedmiotem wniosków mniejszości i jak się wydaje, nie budzi wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-378.31" who="#PosełLechPaprzycki">Art. 11 przedstawionego projektu dość znacznie różni się od propozycji senackiej. Pamiętamy wszyscy, jakie wątpliwości budziło samo odczytanie treści poszczególnych zapisów. Dotyczyło to w szczególności ust. 4, którego merytorycznej słuszności nie sposób kwestionować, natomiast sytuacja mająca być przedmiotem regulacji z całą pewnością nie mieści się w ustawie, która określa tryb uznawania za nieważne orzeczenie organów sądowych, pozasądowych i organów ścigania. Ta problematyka, jakże doniosła społecznie, musi stać się przedmiotem innego rodzaju ustawy. Wychodząc z takich założeń, proponujemy w ust. 1 art. 11 przyznanie uprawnień odszkodowawczych tym osobom, w stosunku do których umorzono postępowanie karne na podstawie art. 11 pkt 1 Kpk, a więc nie ustalono popełnienia przestępstwa, lub takiego samego przepisu poprzednio obowiązujących procedur, a jednocześnie w stosunku do tych osób, co do których zachodzą przesłanki do uznania orzeczenia za nieważne, gdyż ono zapadło. Chodzi o czyn zarzucany, który odpowiada warunkom art. 1 ust. 1, to znaczy można uzyskać odszkodowanie w sytuacji, gdy w toku tego postępowania osoba taka była zatrzymana lub tymczasowo aresztowana.</u>
          <u xml:id="u-378.32" who="#PosełLechPaprzycki">Natomiast w ust. 2 reguluje się sytuację, gdy w związku z toczącym się postępowaniem w sprawach określonych w art. 1 ust. 1 projektu ktoś był pozbawiony wolności lub nawet utracił życie. Chodzi o sytuacje bezprawne, również w myśl obowiązujących wtedy przepisów prawa, gdy toczyły się postępowania karne w latach czterdziestych i pięćdziesiątych.</u>
          <u xml:id="u-378.33" who="#PosełLechPaprzycki">Przepisy art. 12, 13 i 15 są jasne.</u>
          <u xml:id="u-378.34" who="#PosełLechPaprzycki">Regulacja proponowana w art. 14 przedstawionego projektu zapewne nie będzie miała w ogóle zastosowania, a jeżeli będzie miała, to w niewielkim zakresie. Chodziło jednak o to, by orzeczenia będące wyrazem represji, wydane przed 1944 r. nie na terenie ziem polskich nie zostały pominięte w tej ustawie. Praktycznie regulacja ta może dotyczyć wyroków i orzeczeń innych organów I Dywizji i I Korpusu Sił Zbrojnych w Związku Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-378.35" who="#PosełLechPaprzycki">Przedstawiając to sprawozdanie komisji, proponuję przyjęcie — tak jak w sprawozdaniu zostało to państwu przedstawione.</u>
          <u xml:id="u-378.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-379">
          <u xml:id="u-379.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-379.1" who="#Marszałek">Pan poseł się zgłasza? Ale zaraz będzie dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-379.2" who="#komentarz">(Poseł Zdzisław Domański: W kwestii formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-379.3" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-380">
          <u xml:id="u-380.0" who="#PosełZdzisławDomański">Zdzisław Domański, PSL. Panie Marszałku! Jeśli chodzi o projekt przedstawiony przez posła Paprzyckiego, to wniósł pan poseł tyle poprawek, że bez ich wydrukowania i przedłożenia posłom nie jest możliwe rozważenie i odpowiedzialne decydowanie w tak ważnej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-380.1" who="#PosełZdzisławDomański">Wnoszę o pisemne przedstawienie tych poprawek i to jest mój wniosek formalny.</u>
          <u xml:id="u-380.2" who="#PosełZdzisławDomański">Następnie, zgodnie z tym co powiedział pan marszałek, że 3 pierwsze punkty będą kontynuowane około godz. 11, następnym punktem porządku dziennego jest pierwsze czytanie projektu ustawy o izbach rolniczych. Nic nie usłyszałem, dlaczego ten punkt został przełożony, a w środę, jak wiemy, głosowaliśmy nad tym, że nie jest ten punkt zdjęty z obrad, tylko zgodnie z porządkiem będzie kontynuowany. Proszę o wyjaśnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-381">
          <u xml:id="u-381.0" who="#Marszałek">Muszę o to zapytać, dlaczego projekt ustawy o izbach rolniczych został przesunięty w porządku obrad. Tutaj podano tylko jeden argument, że chodzi o to, żeby w pierwszej kolejności rozpatrzyć sprawy, które wymagają głosowań. Po prostu.</u>
          <u xml:id="u-381.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-382">
          <u xml:id="u-382.0" who="#PosełWojciechSolarewicz">Panie Marszałku! Nie zgadzam się z tym, ponieważ jak wiemy, w środę ten punkt chciano zdjąć z obrad obecnej sesji sejmowej. I nadal się tak robi, że braknie czasu, bo jak wiadomo, dzisiaj sesja kończy się o 15.30, a sprawy budżetowe będą wymagały wyjaśnienia — wiele spraw ministerialnych — i będą na ten temat jeszcze na pewno pytania i odpowiedzi. W związku z tym proszę, aby postępować zgodnie z tym, co Sejm uchwalił, bo w przeciwnym razie jest to lekceważenie tego, co Sejm na sesji podejmuje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-383">
          <u xml:id="u-383.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-383.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-384">
          <u xml:id="u-384.0" who="#PosełZdzisławDomański">Panie Marszałku! Jeszcze, jeśli można, jedna uwaga. Pan marszałek pytał, czy ktoś ma jakieś wątpliwości, a pan poseł dopiero w tej chwili sobie to uświadomił, w trakcie debaty nad ustawą o uznaniu za nieważne orzeczeń. Trzeba było... Chwileczkę, chwileczkę kolego, pan marszałek pytał, czy mamy coś przeciwko temu, że trzy pierwsze punkty będą o 11-ej i powiedział, że następne punkty będą — a nie poszedł następny, tylko ten następny został pominięty. Jeżeli państwo dobrze słyszeliście, tak było.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-385">
          <u xml:id="u-385.0" who="#Marszałek">Jedną chwileczkę. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-386">
          <u xml:id="u-386.0" who="#PosełLechPaprzycki">Proszę państwa, zrobić można wszystko, można również i podjąć debatę nad tą ustawą w przyszłej kadencji. Wszystko można zrobić. Ja, oczywiście, rozumiem wątpliwości, które pan poseł w tej chwili podniósł, ale chyba można mieć do mnie zaufanie, że to co w tej pierwszej części przedstawiłem, to są wyłącznie poprawki natury technicznej, nie mające żadnego znaczenia dla możliwości podejmowania przez państwa decyzji.</u>
          <u xml:id="u-386.1" who="#PosełLechPaprzycki">Natomiast jeśli chodzi o kwestie merytoryczne, to pomijając konieczność odpowiedniego zapisu, decyzja jest, wydaje mi się, stosunkowo prosta, bo ona jest nie tyle prawnicza, ile raczej polityczna.</u>
          <u xml:id="u-386.2" who="#PosełLechPaprzycki">Jeszcze raz apeluję do państwa o zrezygnowanie z tej dodatkowej komplikacji, która nie służy chyba niczemu. Na pewno gdybyśmy mieli bardzo dużo czasu i gdyby można było dalej i długo procedować, to można by było to zrobić, ale w moim przekonaniu takiej potrzeby nie ma.</u>
          <u xml:id="u-386.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-387">
          <u xml:id="u-387.0" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-388">
          <u xml:id="u-388.0" who="#PosełZdzisławDomański">Panie pośle, ja mam do pana zaufanie i na pewno to jest jasne dla prawników, ale chcę zauważyć, że na tej sali nie siedzą sami prawnicy. I nadal podtrzymuję wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-389">
          <u xml:id="u-389.0" who="#Marszałek">Pan poseł Kazimierz Ujazdowski, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-390">
          <u xml:id="u-390.0" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym prosić pana posła sprawozdawcę, żeby lojalnie przedstawił wynik głosowania w komisji dotyczący daty końcowej dlatego że sam fakt, że jest to wniosek mniejszości znaczy, że nie jest to wymysł jednego posła, tylko jest to wynik głosowania. I prosiłbym, aby pan poseł sprawozdawca przedstawił, ilu posłów było za 1956 r., a ilu za 1989 r.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-391">
          <u xml:id="u-391.0" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-392">
          <u xml:id="u-392.0" who="#PosełLechPaprzycki">Pytanie pana posła Ujazdowskiego jest wynikiem tego, że spóźnił się na dzisiejsze posiedzenie i nie słyszał pierwszej części mojego wystąpienia, może i nie warto było go słuchać. Dlatego że z niczego nie wynika obowiązek, ba, prawo do przedstawienia wyników głosowania. Ja nie wiem, tutaj zwróciłbym się do pana posła Szymańskiego, naszego specjalisty od procedury parlamentarnej. Zresztą pan poseł Ujazdowski doskonale wie, że ja w tej chwili takiej informacji nie udzielę, bo tego nie pamiętam. Natomiast na użytek pana posła Ujazdowskiego po raz drugi przeczytam tę część, jeżeli pan marszałek pozwoli. Tylko muszę ją odnaleźć.</u>
          <u xml:id="u-392.1" who="#PosełLechPaprzycki">„Komisje, chociaż nie przytłaczającą większością głosów, przyjęły...” itd.</u>
          <u xml:id="u-392.2" who="#PosełLechPaprzycki">Natomiast wydaje mi się co najmniej niestosowne mówienie, ile osób głosowało za jedną, ile za drugą koncepcją. Bo nie liczba osób i to kto za tym opowiedział się, decyduje o tym, co państwo sami zdecydują, tylko słuszność tej koncepcji.</u>
          <u xml:id="u-392.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-393">
          <u xml:id="u-393.0" who="#Marszałek">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-393.1" who="#Marszałek">Pan poseł Kazimierz Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-394">
          <u xml:id="u-394.0" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Przepraszam bardzo, kiedyś w jakieś gazecie wyczytałem, że drużyna X zwyciężyła drużynę Y przytłaczająco, wynikiem 1 : 0. I chodziło mi o to właśnie, żeby to „przytłaczająco” sprostować. Taka jest prawda. Bo różnica była minimalna, a nie przytłaczająca. I o tym mówię, ale jak pan sprawozdawca nie pamięta, to trudno.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-395">
          <u xml:id="u-395.0" who="#Marszałek">Chcę stwierdzić, że pan poseł Kazimierz Ujazdowski jest zapisany do dyskusji, tak że będzie miał za chwilę możliwość powiedzenia wszystkiego, co myśli.</u>
          <u xml:id="u-395.1" who="#Marszałek">Mieliśmy wniosek formalny zgłoszony przez pana posła o odsunięcie całej dyskusji do czasu złożenia poprawek na piśmie. I ten wniosek muszę poddać pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-395.2" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-396">
          <u xml:id="u-396.0" who="#PosełLechPaprzycki">Jeżeli można jeszcze raz. Nie dlatego... zresztą nie kryję tego, że na tej ustawie szczególnie mi zależy. Natomiast proszę zwrócić uwagę na to, że ten wniosek dotyczy po prostu naniesienia poprawek technicznych, tylko i wyłącznie. Niczego innego. Jeżeli dobrze zrozumiałem wypowiedź pana posła. Ponieważ reszta jest przedstawiona w sprawozdaniu pisemnym i w dzisiejszym moim wystąpieniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-397">
          <u xml:id="u-397.0" who="#Marszałek">Poddaję pod głosowanie wniosek, żeby przesunąć dyskusję do czasu dostarczenia pisemnych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-397.1" who="#Marszałek">Kto jest za tym wnioskiem, proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (36) Kto jest przeciw? (168) Kto się wstrzymał od głosowania? (41) Wniosek nie został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-397.2" who="#Marszałek">Co do sprawy porządku dziennego, to przedstawiając proponowany porządek dzienny użyłem formuły: jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta. Motywację podałem. Nie ma żadnej intencji ze strony biura, ani ze strony Prezydium Sejmu dyskryminowania tematu o izbach rolniczych. I wtedy trzeba było zgłaszać do porządku dziennego zastrzeżenia. Pan poseł tego nie zrobił. W tej chwili nie możemy ponownie omawiać porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-397.3" who="#Marszałek">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-397.4" who="#Marszałek">Do dyskusji jest zapisanych 2 posłów. Jako pierwsza głos zabierze pani poseł Maria Stępniak z OKP. Przygotuje się pan poseł Kazimierz Ujazdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-398">
          <u xml:id="u-398.0" who="#PosełMariaStępniak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ustawa o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego ma być zadośćuczynieniem za wyrządzone krzywdy. Ofiarami terroru niewątpliwie byli rolnicy, skazywani za obowiązkowe dostawy, podatki, czy tzw. kułacy, którzy stawiali opór kolektywizacji. A ogólnie mówiąc, broniąc własnego zagonu, bronili niepodległego państwa polskiego. Byli niewątpliwymi przeciwnikami politycznymi. Dlatego bardzo często funkcjonowało w środowisku wiejskim pojęcie niebezpiecznego człowieka dla ustroju. Sformułowanie art. 1 budzi moje wątpliwości, czy wymienioną ustawą zostaną objęci represjonowani rolnicy.</u>
          <u xml:id="u-398.1" who="#PosełMariaStępniak">Zwracam się do pana posła sprawozdawcy o wyjaśnienie, czy wykładnia prawna pozwoli objąć tą ustawą represjonowanych rolników, czy należy wprowadzić uzupełniający zapis w art. 1.</u>
          <u xml:id="u-398.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-399">
          <u xml:id="u-399.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-399.1" who="#Marszałek">Głos zabierze poseł Kazimierz Ujazdowski, SD. Przygotuje się pan poseł Andrzej Kern.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-400">
          <u xml:id="u-400.0" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mnie przede wszystkim zależy na poprawce mniejszości dotyczącej końcowej daty obowiązywania tejże ustawy. Pragnę przypomnieć, że projekt Senatu mówił, że będą to wszystkie wyroki objęte datą do 31 grudnia 1989 r. Komisje, minimalną większością głosów, skróciły ten termin do 31 grudnia 1956 r., z tym że chodzi o czyny popełnione, a nie o wyroki.</u>
          <u xml:id="u-400.1" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Uważam, że w ten sposób komisje chciały zrobić ćwierć ustawy. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby ustawa była pełna i obejmowała wszystkie niecne czyny tzw. sądownictwa. Proszę zwrócić uwagę, że w koncepcji, która jest przedstawiona jako koncepcja połączonych komisji, np. wypadki radomskie i wyroki z wypadków radomskich nie byłyby objęte tą ustawą. Dlatego uważam, że powinniśmy zrobić wszystko porządnie, do końca. To znaczy — objąć wszystkich. I będę prosił, aby państwo łaskawie ten wniosek mniejszości popierali. Mogę zaraz usłyszeć, że to będzie za drogie dla skarbu państwa. Chcę wyjaśnić, że w trybie rewizji nadzwyczajnych ci wszyscy ludzie skazani po 1956 r. za czyny, po 1956 r. mogą uzyskać te same odszkodowania, na podstawie tego samego 50 rozdziału Kodeksu postępowania karnego. A więc nie jest to żadna oszczędność nieobjęcie tym, dlatego że na piechotę, w trybie rewizji nadzwyczajnych te same pieniądze skarb państwa będzie musiał wypłacić.</u>
          <u xml:id="u-400.2" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Mogę się spotkać z zarzutem, że ta ustawa nie jest przygotowana pod względem kosztów, tzn. ile to będzie kosztowało skarb państwa, dlatego że tego w ogóle nie można policzyć, ponieważ nie wiemy, ilu ludzi, czy w trybie tej ustawy, czy w trybie rewizji nadzwyczajnych, wniosłoby do sądów sprawy o uznanie wyroków za nieważne, a w związku z tym ewentualnie o jakieś pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-400.3" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Pragnę podkreślić, że jest to kwestia odszkodowań, jest to kwestia każdego z tych skazanych. Jestem głęboko przekonany, że większość w ogóle nie wystąpi o odszkodowanie. Ci, którzy zdołali się jakoś wzmocnić po skazaniu, ci których sytuacja życiowa jest dobra, jestem absolutnie przekonany, że w większości nie wystąpią o odszkodowanie. Pamiętajmy, że to są przede wszystkim ludzie honoru. I nie chciałbym usłyszeć tego straszaka, że coś jest nie policzone, ponieważ nie może być policzone, skoro nie wiemy, ilu się zgłosi. Ale jestem absolutnie przekonany, że większość po prostu się nie zgłosi, jeżeli w tej chwili czują się średnio, już nie mówię, że znakomicie. Dlatego też serdecznie państwa proszę, aby poprawka mniejszości co do końcowej daty obowiązywania tej ustawy — co do końcowej daty wyroków niesprawiedliwych, hańbiących, hańbiących przede wszystkim tych, którzy te wyroki wydali, a nie skazanych — żeby ta końcowa data została przez państwa ustalona na 31 grudnia 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-400.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-401">
          <u xml:id="u-401.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-401.1" who="#Marszałek">Głos ma pan poseł Andrzej Kern z OKP. Przygotuje się pan poseł Juliusz Braun.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-402">
          <u xml:id="u-402.0" who="#PosełAndrzejKern">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Należę do tej nie przygniatającej, jak mówił przed chwilą pan Ujazdowski, większości, która uznała, że prawidłową cenzurą zakończenia czasu obowiązywania w stosunku do osób objętych tą ustawą jest grudzień 1956 r. Dlaczego akurat wybraliśmy takie rozwiązanie? Mówił o tym pan poseł sprawozdawca i zabierając dzisiaj głos chciałbym przede wszystkim powiedzieć, że głęboko niesłuszne jest to, co wyczytałem na łamach jednej z gazet prawniczych, jakoby komisja kierowała się wyłącznie względami merkantylnymi, to znaczy by obawiała się wydatków. Jest to nieprawda. Istotnie w trakcie naszych prac padł wniosek jednego z posłów, aby rozważyć ten problem, ale on właśnie został przygniatającą większością głosów odrzucony. Uważamy, że cierpienia, których ci ludzie doznali, nie mają ceny. Tutaj po prostu nie wypada mówić o pieniądzach i ten problem naprawdę nie miał najmniejszego znaczenia. Chodzi głównie o to, że rok 1956 stanowi cezurę dwóch zupełnie różnych okresów, okresu absolutnego bezprawia, a po 1956 roku okresu pozornej praworządności. Przykładów na to można dać bardzo wiele. Znamy z opisów i coraz częściej wydawanych podręczników historii atmosferę politycznych procesów bezpośrednio po wojnie, kiedy oskarżony był pozbawiony wszelkich praw, kiedy sąd był karykaturą sądu, kiedy obrona była rzeczą zupełnie niemożliwą. Natomiast szereg wyroków, które dzisiaj krytykujemy, które są wyrokami niesłusznymi, były wyrokami już po 1956 r. zgodnymi z prawem. Mój kolega z ławy poselskiej, pan poseł Niesiołowski, był w latach siedemdziesiątych skazany na wieloletnią karę więzienia, spędził w więzieniu 4 lata i 3 miesiące, jeśli się nie mylę, za próbę obalenia ustroju i za próbę podpalenia Muzeum Lenina w Poroninie. Kiedy rozmawiałem na ten temat z panem ministrem Bentkowskim i z kolegą posłem Niesiołowskim, czy wnieśli w jego sprawie rewizję nadzwyczajną, Niesiołowski powiedział: po co, to był wyrok słuszny, ja faktycznie chciałem ustrój obalić, istotnie chciałem to Muzeum Lenina podpalić.</u>
          <u xml:id="u-402.1" who="#komentarz">(Oklaski, wesołość na sali.)</u>
          <u xml:id="u-402.2" who="#PosełAndrzejKern">I takich przykładów możemy znaleźć więcej. Charakterystycznym jeszcze przykładem zupełnych różnic atmosfery tych lat jest historia, która przydarzyła się jednemu z najwybitniejszych polskich adwokatów, panu mecenasowi Władysławowi Sile-Nowickiemu. W latach pięćdziesiątych stanął przed pewnym sędzią i to spotkanie zakończyło się dla niego fatalnie, 5-krotnym wyrokiem śmierci. I w latach sześćdziesiątych pan mecenas Siła-Nowicki, który pobił wszelkie rekordy w postępowaniach dyscyplinarnych wszczynanych na zlecenie ówczesnego ministra sprawiedliwości, znalazł się również przed Sądem Najwyższym za przekroczenie granic wolności słowa. Najpierw był uniewinniony przez dyscyplinarne sądy adwokackie, ale pan minister sprawiedliwości wniósł rewizję nadzwyczajną do Sądu Najwyższego, domagając się ukarania. Rozpoczęła się rozprawa przed Sądem Najwyższym. Przewodniczący zapytał obwinionego, czy ma jakieś wnioski w tej sprawie, a on powiedział: Proszę Sądu Najwyższego, nie mam specjalnych wniosków. Prosiłbym tylko o rozważenie, czy pan przewodniczący, który już raz mnie sądził w moim życiu, skazał na karę śmierci i pomylił się, czy powinien mnie po raz drugi sądzić, nawet w sprawie dyscyplinarnej. Sprawa nie ujrzała już więcej światła dziennego.</u>
          <u xml:id="u-402.3" who="#PosełAndrzejKern">Chciałbym zwrócić uwagę również na jeszcze jedną rzecz. Spojrzenie na ten cały okres od roku 1944 aż do roku 1989 nie wytrzymuje krytyki, jeżeli spojrzy się na ten okres, próbując znaleźć tę klamrę łączącą, przez pryzmat praw człowieka. Przecież jednym z niekwestionowanych praw człowieka jest prawo do wyboru przynależności państwowej, do wyboru obywatelstwa. Nikt dzisiaj nie może mieć pretensji, że ktokolwiek z nas ubiega się o obywatelstwo innego państwa, a przecież bezpośrednio po wojnie skazywaliśmy ludzi za odstępstwo od narodowości polskiej, przyjmowanie volkslist, i były to wtedy słuszne wyroki. Ale dzisiaj bardzo trudno byłoby je ocenić przez pryzmat praw człowieka. Dlatego też wszystkie te względy zadecydowały o tym, że przyjęliśmy jako końcową datę grudzień 1956 roku. Ale to nie uszczupla w niczym tych krzywd, które zostały wyrządzone po 1956 roku. Istnieje instytucja rewizji nadzwyczajnej, zresztą stosowana w ostatnim okresie w sposób bardzo szeroki, i przez poprzedniego ministra sprawiedliwości, i przez aktualnego, i każda osoba, która uzyska wyrok uniewinniający ma prawo do odszkodowania według przepisów Kodeksu postępowania karnego, czyli niczego złego w tej sprawie, żadnej krzywdy, żadnej niesprawiedliwości nikomu nie wyrządzamy. Próbujemy natomiast przez pryzmat obowiązującego prawa spojrzeć na smutną historię ostatnich naszych 40 lat i znaleźć rozstrzygnięcie, które jest po prostu rozstrzygnięciem zgodnym ze standardami, które nas obowiązują.</u>
          <u xml:id="u-402.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-403">
          <u xml:id="u-403.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-403.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-404">
          <u xml:id="u-404.0" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Muszę z największą przykrością stwierdzić, że mój szanowny kolega, dziekan okręgowej rady adwokackiej w Łodzi i mój przyjaciel, nie wiadomo po co mówił o przestępstwie, o odstępstwie od narodowości, bo wniosek mniejszości tego zagadnienia nie porusza, ponieważ wszystkie wyroki skazujące w tej części zapadły do 1956 roku. Po 1956 roku już volksdeutschów nie karaliśmy. Dlatego ten argument jest kompletnie niezrozumiały.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-405">
          <u xml:id="u-405.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-405.1" who="#Marszałek">Głos ma pan poseł Juliusz Braun.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-406">
          <u xml:id="u-406.0" who="#PosełJuliuszBraun">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Tak jak mówił sprawozdawca, ta ustawa, o której dziś mówimy po raz drugi w krótkim odstępie czasu, mimo języka prawniczego, kodeksowego, jest ustawą polityczną. Reguluje pewien historyczny, polityczny rachunek. I taka była właśnie intencja Senatu w czasie długich przygotowań tej ustawy, żeby załatwić pewien historyczny rachunek, tak zresztą potocznie się mówiło o tej ustawie, że ma ona unieważnić wyroki sądów stalinowskich. I dlatego nie powtarzając już tego, co powiedział pan poseł Kern, chciałbym zgodzić się z jego argumentacją w sprawie cezury kalendarzowej, cezury historycznej, która określa datą, jakich wyroków ta ustawa dotyczy. Bardzo się cieszę, że efekt prac komisji, który został przedstawiony, jest tak dalece zgodny z tymi myślami, które przedstawiałem tutaj w imieniu Parlamentarnego Klubu Unia Demokratyczna w czasie pierwszego czytania. Chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jedno słuszne rozwiązanie zaproponowane przez komisję i prosić Wysoki Sejm o poparcie tego właśnie rozwiązania. Chodzi mianowicie o to, by ustawa obejmowała wyroki rzeczywiście polityczne, natomiast wyroki, które wydane zostały z naruszeniem procedury, li tylko mogły być w innym trybie unieważnione. To Właśnie pozwoli nadać tej ustawie ten charakter, który miała ona nosić od początku, charakter ustawy zamykającej pewien etap historii, regulującej pewne historyczne rachunki. Oczywiście ta ustawa nie przywraca czci skazanym, bo oni tej czci nigdy nie utracili, tylko właśnie formalnie zamyka historyczny rachunek.</u>
          <u xml:id="u-406.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-407">
          <u xml:id="u-407.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-407.1" who="#Marszałek">Panie pośle...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-408">
          <u xml:id="u-408.0" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Przepraszam, ale chciałem się dowiedzieć...</u>
          <u xml:id="u-408.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali.)</u>
          <u xml:id="u-408.2" who="#PosełKazimierzUjazdowski">Chcę się dowiedzieć, czy pan poseł Braun mówił w imieniu PKUD, czy w swoim imieniu? Ponieważ powoływał się na to, co mówił w imieniu PKUD, a ja przeczytałem dokładnie stenogram i wtedy nie powiedział żadnego zdania o końcowej dacie. Proszę sobie przypomnieć, co pan mówił. Przeczytałem to dokładnie, wtedy mówił pan w imieniu PKUD i nie mówił pan o końcowej dacie. Natomiast chciałbym wiedzieć, czy teraz pan poseł mówi to w imieniu Parlamentarnego Klubu Unia Demokratyczna, czy w imieniu własnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-409">
          <u xml:id="u-409.0" who="#Marszałek">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-410">
          <u xml:id="u-410.0" who="#PosełJuliuszBraun">Klub nie głosował w tej sprawie, trudno więc powiedzieć formalnie, jakie jest stanowisko. Natomiast moja poprzednia wypowiedź w imieniu klubu zmierzała dokładnie do tego, co przedstawiłem w tej chwili.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-411">
          <u xml:id="u-411.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-411.1" who="#Marszałek">Pani poseł Grażyna Staniszewska, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-412">
          <u xml:id="u-412.0" who="#PosełGrażynaStaniszewska">Chcę zadać pytanie do przedstawicieli rządu o konsekwencje finansowe, mimo że pan poseł Kern powiedział, że o pieniądzach w tym wypadku nie wypada rozmawiać. Ja bym mimo wszystko — bo jesteśmy w trakcie debaty budżetowej, poobcinaliśmy wydatki na cały szereg społecznie niezbędnych spraw — chciałabym zapytać o konsekwencje finansowe obu tych wariantów. Tą ustawą, podobnie jak następnymi... za chwileczkę będziemy się zastanawiali nad zakresem reprywatyzacji, w uchwale do dzisiejszej ustawy budżetowej mamy również żądanie wyrównania krzywd za pracę przymusową, za utratę wartości książeczek mieszkaniowych, za utratę wartości oszczędności. Tak że wszystkie te nasze postanowienia, niestety, dotyczą finansów, niestety, dotyczą obciążenia wszystkich obywateli pewnymi wypłatami. Dlatego bardzo bym prosiła o informacje, bo chciałabym świadomie głosować, jakie konsekwencje finansowe wiążą się z jednym i z drugim wariantem?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-413">
          <u xml:id="u-413.0" who="#Marszałek">Proszę, pan poseł sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-413.1" who="#Marszałek">Pan ma jeszcze pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-414">
          <u xml:id="u-414.0" who="#PosełLeonardSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z wielkim niepokojem wysłuchałem tego ostatniego głosu, dlatego że uważam, że w tym wypadku nie chodzi o pieniądze, chodzi o rekompensatę dla ludzi, którzy zostali niesłusznie skazani. I bardzo proszę o uchylenie pytania, ile to kosztuje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-415">
          <u xml:id="u-415.0" who="#Marszałek">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-416">
          <u xml:id="u-416.0" who="#PosełLechPaprzycki">Proszę państwa, jeżeli można, prosiłbym o chwilę uwagi. Domyślam się, że pan marszałek upoważnia mnie do odpowiedzi na wszystkie wątpliwości, jakie były podniesione.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-417">
          <u xml:id="u-417.0" who="#Marszałek">Jeszcze będzie wypowiedź pana senatora Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-418">
          <u xml:id="u-418.0" who="#PosełLechPaprzycki">Aha. Proszę państwa, oczywiście w tym miejscu nie możemy nie mówić o pieniądzach, cokolwiek by się nie mówiło. W pełni zgadzam się oczywiście z panem posłem Leonardem Szymańskim, nie tylko zresztą w tej kwestii, że to nie może decydować. Natomiast, proszę państwa, gdybyśmy w tej chwili zaczęli mówić o interesujących problemach związanych z odszkodowaniem, z tą instytucją w Kodeksie postępowania karnego, to niewykluczone, że nawet by mogło to wzbudzić zainteresowanie. Tylko, że wymagało. by to dłuższego wywodu. O tym była w zasadzie mowa. Dlatego że wszystkie te osoby, które będą występowały w postępowaniach, nazwę je w skrócie — na pewno nieprawidłowo — rehabilitacyjnych, ale wiemy o co chodzi, jeżeli one zostały uniewinnione w toku procesu rehabilitacyjnego, tego, jaki jest przewidziany w procedurze, to miałyby prawo do odszkodowania, w nieco innym zakresie. Mówiłem o tym w swoim sprawozdaniu. Dlatego że rozdział 50 Kodeksu postępowania karnego przewiduje pewne ograniczenia w zakresie dochodzenia odszkodowań z tego właśnie tytułu dla następców prawnych osób poszkodowanych.</u>
          <u xml:id="u-418.1" who="#PosełLechPaprzycki">W toku prac komisji została przedstawioną informacja pochodząca z Ministerstwa Sprawiedliwości, która nikogo nie może zadowolić, ponieważ jest nieprecyzyjna. Koszty będą. W moim odczuciu mogą one być nieco większe niż w zwykłym trybie postępowania, w tym przewidzianym przez Kpk, dlatego że jest to procedura, która szybciej będzie doprowadzała do uzyskania podstawy do dochodzenia odszkodowania. W obecnej chwili tymi sprawami zajmuje się 12 sędziów Sądu Najwyższego w izbie karnej. W tej chwili ustalanie podstawy do uzyskania odszkodowania będzie następowało w wyniku orzeczeń chyba 44 sądów wojewódzkich i na pewno koszty będą. Ale nikt dzisiaj nie jest w stanie określić, jakie to będą koszty. Wydaje mi się — może tego nie powinienem mówić — że jest rzeczą prawie oczywistą, że wówczas, kiedy będzie świadomość tego, że osób uprawnionych jest sporo lub będzie sporo, będzie więcej, mamy świadomość, czy będziemy mieli świadomość, czy koledzy w sądach wojewódzkich będą mieli świadomość również i sytuacji ekonomicznej kraju — że tutaj będzie to miarkowane. Ale jak to będzie funkcjonowało w części — w cudzysłowie — finansowej, tego nikt nie jest w stanie dzisiaj określić. Ale jak słusznie powiedział pan poseł Leonard Szymański, to nie może być podstawą do podejmowania w tej chwili decyzji, bo decyzja musi być również, albo może przede wszystkim, sprawiedliwą, ponieważ taki jest sens tej ustawy. Takie odnoszę wrażenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-419">
          <u xml:id="u-419.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-419.1" who="#Marszałek">Głos ma pani poseł Anna Dynowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-420">
          <u xml:id="u-420.0" who="#PosełAnnaDynowska">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Uważam, że pytanie, które zadała przed chwilą pani poseł Staniszewska, jest pytaniem, które nikogo nie obraża. Jest bardzo rzeczowym pytaniem, zwłaszcza przed uchwaleniem budżetu państwa na 1991 r. Budżetu, o którym wszyscy wiemy, jaki jest, w sytuacji szczególnych kłopotów finansowych naszego państwa. To pytanie jest o tyle stosowne, że do chwili obecnej zarówno projektodawcy jak i resort sprawiedliwości nie przedstawili skutków finansowych uchwalenia przez nas tej ustawy. Jest to, proszę państwa, sytuacja wyjątkowa. Skutki finansowe tej ustawy, jak można szacować, będą bardzo wysokie. Chciałam powiedzieć, że w jednej tylko sprawie na skutek rewizji nadzwyczajnej w jednym procesie, w procesie dotyczącym dwojga ludzi uniewinnionych w procesie rehabilitacyjnym, sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego zasądził na rzecz dwóch poszkodowanych odszkodowanie w kwocie 1 mld 600 mln zł. Są to kwoty, które niewątpliwie tym poszkodowanym należały się słusznie. Chciałam powiedzieć, że projekt, który tutaj dzisiaj został przedłożony, sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i stanowisko komisji w zasadzie — przyjmując datę 1945 r. — nie były powodowane żadnymi względami merkantylnymi. Chociaż uważam, że Wysoka Izba uchwalając ustawy powinna kierować się, i w tej sytuacji budżetu państwa także, względami, których nie nazwałabym merkantylnymi, bo to jest znaczenie pejoratywne, ale względami finansowymi. I w każdym wypadku uchwalając ustawę powinna mieć na uwadze jej skutki dla budżetu państwa. To świadczy o odpowiedzialności Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-420.1" who="#PosełAnnaDynowska">Chciałam powiedzieć, że jestem autorką wniosku mniejszości określonego w pkt. 3, który pan poseł sprawozdawca omówił. Wniosek ten idzie jeszcze w dalszym kierunku, aniżeli propozycja określenia daty końcowej spraw, mianowicie proponowałabym, aby ustawą ta nie przewidywała, eliminowała możliwość dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia za doznane krzywdy. Przy czym uważam, że powinna być zachowana absolutnie propozycja Senatu pozwalająca na zwrot skonfiskowanego mienia i przepadku rzeczy. Jestem za tym w zupełności.</u>
          <u xml:id="u-420.2" who="#PosełAnnaDynowska">Proszę państwa, jest bardzo duża różnica między dochodzeniem uniewinnienia w trybie rewizji nadzwyczajnej czy wznowienia postępowania. a uznawaniem swoich w skutkach nieważności wydanych orzeczeń, na bazie tej ustawy. Rewizje nadzwyczajne prowadzone są przez Sąd Najwyższy, gdzie dopuszczony jest tylko dowód z dokumentów. Ustawa niniejsza przewiduje także inne dowody. Jest to z punktu widzenia procesowego o wiele bardziej proste i o wiele mniej skomplikowane.</u>
          <u xml:id="u-420.3" who="#PosełAnnaDynowska">Ja absolutnie nie kwestionuję potrzeby zadośćuczynienia ludziom, którzy ponieśli niewyobrażalne krzywdy i straty, ale budżet jest budżetem. Sytuacja finansowa państwa jest taka, a nie inna. My jesteśmy, proszę państwa, przed polityczną debatą nad zakresem rewindykacji zgłaszanych z różnych stron, i wydaje mi się, że nie powinniśmy obrażać się tutaj wzajemnie, nie denerwować o pytanie o skutki budżetowe uchwalenia tej ustawy, tylko powinniśmy się nad tymi skutkami bardzo głęboko zastanowić.</u>
          <u xml:id="u-420.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-421">
          <u xml:id="u-421.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-421.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-422">
          <u xml:id="u-422.0" who="#PosełCzesławSobierajski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym poprzeć wniosek mniejszości i umotywować to. Chodzi o przedłużenie daty do grudnia 1989 r. Otóż dla mnie jest niepojęte, dlaczego stawiamy barierę roku 1956. Czyżby w tym momencie przerwana została ciągłość systemu komunistycznego? Nie! Systemu stalinowskiego? Nie, bo umarł 3 lata temu. Czy powrót Gomułki? Jaka to data i o co chodzi?</u>
          <u xml:id="u-422.1" who="#PosełCzesławSobierajski">Jeżeli poseł mówi, teraz z przykrością słuchałem: pozorne prawo czy bezprawie. Nie mogę rozróżnić tego pojęcia „pozorne prawo i bezprawie” i „bezprawie”. I dlatego jeżeli mówi się o pieniądzach, skąd wziąć pieniądze na odszkodowania, ja już nie chcę ponownie mówić o tym, że część tych ludzi może o to nie wystąpić, ale przyjęliśmy ustawę w tamtym roku o niesłusznych korzyściach ze skarbu państwa. Trochę się do tego i od nas, i prokuratorzy wdrożą postępowanie i na pewno wiele milionów prawdopodobnie na mocy tejże ustawy można odzyskać. I nie mówmy tu o pieniądzach, ale rzeczywiście zróbmy wszystko uchwalając tę ustawę, żeby rok 1989 był rokiem końcowym tejże ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-423">
          <u xml:id="u-423.0" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-424">
          <u xml:id="u-424.0" who="#PosełAndrzejKern">Proszę państwa, mówiłem o tym, że moim zdaniem w tej sprawie nie powinno mówić się o pieniądzach. Ale jeżeli mamy już mówić o pieniądzach, to trzeba wyjaśnić zupełnie prostą rzecz. Wszystkie osoby, w stosunku do których wydano niesłuszne, sprzeczne z prawem wyroki, mają prawo do odszkodowania. I niezależnie od tego, czy wydamy tę ustawę, czy jej nie wydamy, wszystkie te osoby mają prawo wystąpić do ministra sprawiedliwości z podaniem o wniesienie rewizji nadzwyczajnej i w razie podzielenia argumentacji tego podania i uchylenia wyroku, uznania, że oskarżony był niewinny, przysługuje każdemu prawo do odszkodowania. Czyli niezależnie od tego, czy my tę ustawę wydamy, każda z osób represjonowanych ma prawo do odszkodowania. I nie patrzmy na budżet, bo to nie ma nic wspólnego. Jest to po prostu podmiotowe prawo każdego człowieka, który doznał krzywdy od organów, za które skarb państwa poniesie odpowiedzialność, i problem ustawy budżetowej z tą sprawą nie ma absolutnie nic wspólnego.</u>
          <u xml:id="u-424.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-425">
          <u xml:id="u-425.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-425.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-426">
          <u xml:id="u-426.0" who="#PosełAndrzejGabryszewski">Andrzej Gabryszewski, OKP. Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ze zdziwieniem wysłuchałem tutaj kilku wypowiedzi szanownych osób, szczególnie pań posłanek, i pan poseł Kern przed chwilą wyjaśnił pewien problem. Ja tylko państwu przeczytam projekt tej ustawy i dopiero wtedy wypowiem swój sąd. Bardzo proszę o chwilę uwagi.</u>
          <u xml:id="u-426.1" who="#PosełAndrzejGabryszewski">Rozważany projekt ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego oraz z powodu naruszenia praw człowieka mówi o tych, którzy ponieśli szkodę z tego tytułu, że również od 1956 r. zabiegali o prawa człowieka w tym kraju. Od 1989 r. dzięki ich właśnie powiedzmy krzywdom, których doznali i czynom, które podjęli, dzięki odwadze jaką wtedy mieli, dokonujemy zmian nie tylko gospodarczych, ale i politycznych.</u>
          <u xml:id="u-426.2" who="#PosełAndrzejGabryszewski">Jeżeli wszyscy tłumaczą, że i tak te osoby mają prawo do odszkodowania i ewentualnie w jednym czy w drugim wypadku różnica może być niewielka, szczególnie wtedy, kiedy ten projekt uchwalimy, to dajmy satysfakcję tym ludziom, że oni o słuszną sprawę walczyli. I wstyd mi trochę, że słucham tutaj rozmów na temat pieniędzy, bo jeżeli tak im się one należą, to pierwszym właściwie istotnym elementem tego projektu, który mamy uchwalić, jest oddanie im czci i należnego szacunku, a dopiero wtórną sprawą jest, ile za to należy zapłacić.</u>
          <u xml:id="u-426.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-427">
          <u xml:id="u-427.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-427.1" who="#Marszałek">Proszę jeszcze o zabranie głosu pana senatora Tadeusza Zielińskiego w imieniu Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-428">
          <u xml:id="u-428.0" who="#SenatorTadeuszZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Senacka koncepcja omawianej dzisiaj ustawy różni się w trzech zasadniczych punktach podstawowych, i to bardzo istotnie, od rozwiązania zaproponowanego przez Sejmową Komisję Sprawiedliwości i Komisję Ustawodawczą.</u>
          <u xml:id="u-428.1" who="#SenatorTadeuszZieliński">Pierwsza różnica dotyczy zakresu czasowego, o którym była tutaj mowa, szeroko na ten temat wypowiadali się państwo dyskutanci.</u>
          <u xml:id="u-428.2" who="#SenatorTadeuszZieliński">Druga sprawa nie znalazła odzwierciedlenia w dzisiejszej debacie, mianowicie sprawa dotycząca kręgu osób represjonowanych. Zdaniem Senatu, ustawa powinna objąć nie tylko osoby represjonowane za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego, ale także osoby, które były represjonowane za korzystanie z praw i wolności człowieka. To jest druga bardzo istotna różnica.</u>
          <u xml:id="u-428.3" who="#SenatorTadeuszZieliński">I wreszcie trzecia różnica, dotyczy podstaw uznania za nieważne tych orzeczeń. Senat opowiedział się za wyraźnym zdyskwalifikowaniem w ustawie orzeczeń naruszających fundamentalne zasady obowiązujące w cywilizowanej procedurze karnej, a więc wyroków wydanych w więzieniu, w sekcji tajnej, przez organ nie upoważniony do orzekania oraz przez osoby, przez składy nieprawidłowo obsadzone. Jest to wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-428.4" who="#SenatorTadeuszZieliński">W sprawie zakresu czasowego ustawy powiedziano niemal wszystko, ja nie chciałbym się tutaj rozwodzić nad tym tematem, wypowiadałem się na pierwszym posiedzeniu Senatu poświęconym tej sprawie. Chciałbym tylko zauważyć, że można wyodrębnić trzy fazy tych represji.</u>
          <u xml:id="u-428.5" who="#SenatorTadeuszZieliński">Pierwsza faza najokrutniejszych represji to lata 1944–1956. To był okres walki na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-428.6" who="#SenatorTadeuszZieliński">Faza druga zaczęła się, można powiedzieć, już w 1957 r. kiedy to stłumiono bezwzględnie w tymże właśnie roku 1957 strajk tramwajarzy w Łodzi i utworzono organizację powołaną specjalnie do represjonowania obywateli, mianowicie ZOMO, to były lata 1957–1968. Ten okres obejmuje także wypadki marcowe.</u>
          <u xml:id="u-428.7" who="#SenatorTadeuszZieliński">No i wreszcie ostatnia faza, która obejmuje okres od 1980 r. do 1989 r. — okres bezwzględnej represji wobec osób walczących na rzecz praw człowieka.</u>
          <u xml:id="u-428.8" who="#SenatorTadeuszZieliński">Senat uważał, że wszystkie te trzy okresy stanowią jedną logiczną całość. Ja tu podzielam pogląd pana posła Sobierajskiego, że te wszystkie trzy fazy składały się na jeden okres represji komunistycznych. Można jednak, i to muszę powiedzieć, dokonać rozliczeń kolejnych, częściowych. I wniosek połączonych komisji byłby do uwzględnienia w moim przekonaniu, gdyby przyjęto i rozpoczęto nawet prace nad uregulowaniem skutków represji tych dalszych faz. To jest możliwe i muszę powiedzieć, że Senat planował dokonanie rozliczeń całego okresu odrębnie w stosunku do poszczególnych faz. Jesteśmy w kontakcie z Ministerstwem Sprawiedliwości, które przygotowało nawet założenia wstępne do projektu ustawy rozliczającej dalsze okresy, po roku 1956. Mam przed sobą tę notatkę. Punkt pierwszy przewiduje, że powinno się uznać za nieważne orzeczenia wydane wobec osób represjonowanych również w obronie praw człowieka w okresie od 1 stycznia 1957 r. do 4 czerwca 1989 r. Jest tylko kwestia, czy można to odkładać, czy nie powinno się tego objąć jedną ustawą już w tej chwili, skoro ta ustawa w tej chwili może być przez Sejm uchwalona.</u>
          <u xml:id="u-428.9" who="#SenatorTadeuszZieliński">Chciałbym, Wysoki Sejmie, zwrócić jeszcze uwagę na jedną istotną sprawę, która nie była wzięta pod uwagę w trakcie dotychczasowej debaty, a w moim przekonaniu jest bardzo istotna. Otóż Komisja proponuje w art. 1 następujące sformułowanie: „Uznaje się za nieważne orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości. To jest dodatek, którego nie było w projekcie senackim, a rzecz jest bardzo istotna. My w Senacie nie chcieliśmy przesądzać charakteru organów ścigania, ale problem ten jest bardzo skomplikowany. Nie można, proszę państwa, przejść do porządku nad faktem, że represji śledczych i sądowych dopuszczały się także organy radzieckie, szczególnie w latach 1944 i 1945, zwłaszcza w 1944 r., kiedy armia radziecka wkroczyła na ziemie Rzeczypospolitej i trwały represje wobec żołnierzy i oficerów Armii Krajowej.</u>
          <u xml:id="u-428.10" who="#SenatorTadeuszZieliński">Ale z drugiej strony należy liczyć się z tym niewątpliwym założeniem projektowanej ustawy, że państwo polskie nie odpowiada zasadniczo za zbrodnie popełnione przez inne państwa, czy to przez władze okupacyjne czy też organy sprzymierzone wobec państwa polskiego. Formalnie armia sowiecka w 1944 r. wchodziła w skład wielkiej antyhitlerowskiej koalicji, a tym samym była formalnie armią sprzymierzoną.</u>
          <u xml:id="u-428.11" who="#SenatorTadeuszZieliński">Do zawarcia traktatu pokojowego ze Związkiem Radzieckim, jak się wydaje, nie ma podstaw, jak bowiem stwierdził minister Skubiszewski na jednym z posiedzeń Senatu, Polska formalnie nie znajdowała się w stanie wojny ze Związkiem Radzieckim. Mówię o tym dlatego, że sprawy odszkodowań na rzecz represjonowanych obywateli, także deportowanych do Związku Radzieckiego, powinny być załatwione w drodze traktatów międzynarodowych, jeżeli nie traktatu pokojowego, bo do zawarcia tego traktatu, jak się okazuje, nie ma podstaw, w każdym razie na podstawie jakiegoś odrębnego porozumienia.</u>
          <u xml:id="u-428.12" who="#SenatorTadeuszZieliński">Sejm nie może dzisiaj stworzyć odpowiedzialności skarbu państwa polskiego za cierpienia i krzywdy wyrządzone obywatelom polskim. Czym innym jest jednak odpowiedzialność odszkodowawcza skarbu państwa, a zgoła odmienną sprawą jest kwestia ważności czy nieważności orzeczeń wydanych przez wspomniane organy na ziemiach wyzwolonych spod okupacji niemieckiej. Te orzeczenia powinny być uznane mocą tej właśnie ustawy za nieważne. Wypadało by natomiast zastanowić się nad koniecznością wyłączenia w stosunku do tych orzeczeń przepisów o odszkodowanie. To są dwie odrębne sprawy. Za nieważnością, którą trzeba stwierdzić w tej ustawie, nie tylko orzeczeń wydanych przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości, ale przez organy radzieckie przemawia przede wszystkim to, że te sądy radzieckie nie miały prawa jurysdykcji wobec żołnierzy i oficerów Armii Krajowej. Według porozumienia, które zostało zawarte 22 lipca 1944 r. przez samozwańczy zresztą rząd Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, ze Związkiem Radzieckim wojskowej jurysdykcji radzieckiej miały podlegać z mocy art. 7 przestępstwa popełnione przez ludność cywilną w strefie operacji wojennych. A przecież członkowie polskich sił zbrojnych, którzy także wchodzili w skład wielkiej koalicji antyhitlerowskiej, podlegali wyłącznie polskim ustawom i polskiej jurysdykcji, a nawet według tego porozumienia niedopuszczalne było sprawowanie wobec nich jurysdykcji przez wojenne trybunały ZSRR, które skazywały polskich żołnierzy na podstawie — po pierwsze — prawa radzieckiego w imieniu ZSRR, znane są takie wyroki, i na ziemiach wchodzących w skład terytorium II Rzeczypospolitej. Dam tu przykład, wyrok śmierci na 4 AK-owców w dniu 17 października 1944 r. wydany przez wojenny trybunał I Ukraińskiego Frontu, radziecki. Jeżeli takie wyroki nie zostaną uznane za nieważne, to będzie to oznaczało uznanie władztwa ZSRR na ziemiach polskich na zasadzie, można powiedzieć, paktu Ribbentrop — Mołotow.</u>
          <u xml:id="u-428.13" who="#SenatorTadeuszZieliński">Dodam jeszcze, że dopisek „polskie” w art. 1 projektowanej ustawy jest ryzykowny także dlatego, że przy stwierdzeniu nieważności sądy będą miały wielokrotnie wątpliwości, czy w konkretnych sprawach sądy orzekające były sądami polskimi, czy były sądami radzieckimi, czy wreszcie były jakimiś sądami mieszanymi, jako że w skład tych sądów wchodzili przecież oficerowie radzieccy.</u>
          <u xml:id="u-428.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-429">
          <u xml:id="u-429.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-429.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo, pani poseł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-430">
          <u xml:id="u-430.0" who="#PosełJózefaHennelowa">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Stwierdzam po wyjaśnieniu pana senatora, że różnice w zaproponowanych nam wersjach nie tylko tytułu, ale właśnie art. 1 ustawy idą o wiele dalej, niż wynikałoby to z dotychczasowej dyskusji. Właściwie proponuje nam się dwie różne ustawy, bo ustawa o represjonowaniu za działalność na rzecz niepodległego bytu, a także za działalność z powodu obrony praw człowieka — to są dwie różne ustawy i jesteśmy tego świadomi. To z tego wynika logika dat. To jest również zrozumiałe. Natomiast w tej chwili pan senator zwrócił uwagę na ten drobny brak, że w ustawie mówi się o nieważności orzeczeń wydanych przez polskie organy ścigania, natomiast w tym samym art. 1 w wersji, którą proponuje nam wniosek mniejszości, mówi się o unieważnieniu orzeczeń wydanych przez organy ścigania. To jest, wydaje mi się, najważniejsza rzecz i przyjmuję tę interpretację, którą podał pan senator, ale chcę zapytać, jakie skutki będzie miało, i to nie tylko dla ofiar, przyjęcie wersji, gdyby tak było, przyjęcie wersji art. 1 pkt 1 w brzmieniu proponowanym przez mniejszość, a zatem nieważność orzeczeń wydanych przez organy ścigania na ziemiach polskich i przyjęcie art. 8 w wersji komisji, w której się mówi, że osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia przysługuje od skarbu państwa, rozumiem polskiego, odszkodowanie i zadośćuczynienie. Czy nie będzie to — i to jest moje pytanie, bo ja w tym momencie nie wiem — przejęcie przez Polskę tych powinności, które absolutnie należą się ofiarom ze strony władz radzieckich? Bo naprawdę, jeżeli tak zacznie działać praktyka, wyjdzie na to, że wszystkiemu jednak w sumie winne jest państwo polskie, skoro płaci. Widzę w tym bardzo duże niebezpieczeństwo i proszę o wyjaśnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-431">
          <u xml:id="u-431.0" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-432">
          <u xml:id="u-432.0" who="#SenatorTadeuszZieliński">W odpowiedzi na pytanie pani poseł chcę wyjaśnić, że w wypadku przyjęcia wniosku mniejszości, w którym nie ma sformułowania „polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości”, będzie oznaczało, że w wypadku uznania orzeczenia sądu radzieckiego za nieważne konsekwencje majątkowe poniesie skarb państwa, dlatego że w dalszych przepisach jest mowa o tym, że w stosunku do osób, wobec których orzeczenia zostały uznane za nieważne, mają zastosowanie normy o odpowiedzialności odszkodowawczej. Tak wygląda sprawa. Ja uważam, że jest rzeczą konieczną, aby uznać te orzeczenia za nieważne. Dodam jeszcze, że w 1945 r. ukazał się dekret o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych w okresie okupacji niemieckiej na terenie Rzeczypospolitej. Nie mamy analogicznego aktu, nie mamy analogicznych przepisów uznających za nieważne orzeczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-433">
          <u xml:id="u-433.0" who="#Marszałek">Czy pan poseł sprawozdawca ma jeszcze jakiś komentarz przed przejściem do głosowania, bowiem przed głosowaniem Obywatelski Klub Parlamentarny zażądał przerwy. Tak że proszę ewentualnie o komentarz i potem zrobimy przerwę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-434">
          <u xml:id="u-434.0" who="#PosełLechPaprzycki">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Pozostając z największym szacunkiem dla pana senatora i profesora Tadeusza Zielińskiego, muszę w tym momencie powiedzieć, że odczuwam niepokój. Bo to o czym pan profesor mówił, jest niezwykle trudnym zagadnieniem prawnym.</u>
          <u xml:id="u-434.1" who="#PosełLechPaprzycki">I te wątpliwości zresztą pan senator podniósł.</u>
          <u xml:id="u-434.2" who="#PosełLechPaprzycki">Pani poseł Hennelowa, nie będąca prawnikiem, zwróciła uwagę na to, co jest w tym wszystkim najistotniejsze — również i ten podtekst, który tutaj się rysuje, że rozstrzygając o charakterze polskim czy niepolskim, zobowiązującym nas do czegoś, nas — jako państwo polskie, przesądzamy o czymś, co do czego do końca nie możemy nawet jako prawnicy mieć przekonania.</u>
          <u xml:id="u-434.3" who="#PosełLechPaprzycki">Można by powiedzieć, że przede wszystkim jest tutaj pewna wada proceduralna. Pan senator zwrócił na to uwagę. Natomiast mamy na razie wniosek komisji i wniosek mniejszości. Musiałby ktoś z posłów zaproponować, żeby dokonać w zapisie komisji tej poprawki. Dopóki takiego wniosku nie będzie, to nie będzie podstawy do jego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-434.4" who="#PosełLechPaprzycki">Ja bym przestrzegał — może nieodpowiednie słowo — przed tą propozycją, aczkolwiek ona wynika już wprost z wniosku mniejszości. Ale muszę powiedzieć, że jako prawnik mam co do tego wątpliwości. I co do tego, jakie będą skutki. Natomiast jeżeli chodzi o skutki czysto finansowe, to oczywiście jeżeli sąd wojewódzki stwierdzi, jeżeli przejdzie wniosek mniejszości, iż organ niepolski wydał orzeczenie, w wyniku którego... itd., to będzie to odszkodowanie, w takim samym zakresie, jak w wypadku sądów polskich.</u>
          <u xml:id="u-434.5" who="#PosełLechPaprzycki">Proszę państwa, jeżeli chodzi o inne kwestie, które tutaj zostały podniesione, przede wszystkim to na co zwróciła uwagę pani poseł Stępniak. Tu jestem w nieco kłopotliwej sytuacji, ponieważ jest tekst ustawy i niewykluczone, że ten tekst ustawy znajdzie się w Sądzie Najwyższym i mogę z nim mieć do czynienia jako czyniący wykładnię w Sądzie Najwyższym. Natomiast odpowiadając pani poseł nie wprost, bo wydaje mi się, że nie bardzo mogę wprost odpowiedzieć. Jeżeli czytamy art. 1 ust. 1 zarówno w jednej, jak i w drugiej wersji, w jednym jak i w drugim wariancie, jeżeli mówimy o czynach, które były związane z działalnością na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego, to w chwili obecnej wydaje mi się, że to będzie to obejmowało, jeżeli takie były intencje. Bo przecież liczy się motyw, bo będziemy ustalali w postępowaniu sądowym motyw czynu, który został zarzucony lub przypisany. Natomiast żeby odpowiedzieć do końca, trzeba by te sprawy znać. Ja nigdy z nimi, z oczywistych względów, nie mogłem się jako sędzia zetknąć, ponieważ w 1956 roku miałem raptem 9 lat. Trudno więc żeby z tymi sprawami mieć cokolwiek do czynienia, ponieważ po 1956 r. takich spraw, o ile wiem, nie było.</u>
          <u xml:id="u-434.6" who="#PosełLechPaprzycki">Spór adwokacki między panem mecenasem Ujazdowskim a panem mecenasem Kernem — oczywiście moja sympatia jest po stronie obu panów, których znam i których wielce cenię...</u>
          <u xml:id="u-434.7" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-434.8" who="#PosełLechPaprzycki">... — natomiast moja ustawodawcza sympatia jest oczywiście po stronie pana mecenasa Kerna, ponieważ byłem współtwórcą tej wersji, którą przyjęła komisja. Ale nie ma potrzeby zgłaszania dalszych argumentów za i przeciw. To nie jest, śmiem twierdzić w tej części decyzja prawnicza. Jest to decyzja polityczna. A ponieważ ja jestem tylko prawnikiem, natomiast państwo jesteście przede wszystkim politykami, będziecie musieli tę decyzję podjąć. Tutaj oczywiście można byłoby przedstawić szereg interesujących argumentów prawnych, które przemawiają za jednym i za drugim stanowiskiem, jak ktoś z państwa podniósł, przede wszystkim na tej sali są nie prawnicy, zresztą to ich szczęście. Dlatego też tej argumentacji przedstawiać nie będę, bo jest to chyba zupełnie niepotrzebne.</u>
          <u xml:id="u-434.9" who="#PosełLechPaprzycki">Pani poseł Dynowska nawiązała do tej delikatnej kwestii związanych z tym kosztów finansowych. Ktokolwiek na ten temat będzie mówił, każdy będzie miał rację, ponieważ nie można przewidzieć do końca kosztów. Większe wydatki, śmiem w tej chwili szacować, na pewno będą, ale jednak nie może być to decydujące.</u>
          <u xml:id="u-434.10" who="#PosełLechPaprzycki">Wracając jeszcze do kwestii: polskie — niepolskie organy. Zagadnienie na pewno jest bardzo trudne, ale wydaje mi się, że jest bardziej interesujące teoretycznie i chyba tylko o skutkach teoretycznych tych orzeczeń możemy mówić, nawet jeżeli były to orzeczenia sądów radzieckich czy innych organów radzieckich, bo przecież należy przypuszczać, że większości tych skazanych od 1944 czy 1945 roku nie ma. Przecież sądy wojenne postępowały w sposób taki, jak to bywa z sądami wojennymi. A jeżeli chodzi o dokumentację, to wątpię, żeby ona w ogóle była dostępna.</u>
          <u xml:id="u-434.11" who="#PosełLechPaprzycki">Jeżeli wniosek mniejszości przejdzie, to później będą tym zajmowały się sądy w drodze wykładni. Jeżeli nie zostanie w tej chwili zgłoszony wniosek co do uzupełnienia artykułu, raczej nie uzupełnienia, ale skreślenia w art. 1 tej wersji komisyjnej słowa „polskie”, wówczas to pozostanie. Ponieważ przypuszczam, że ci, którzy będą za wnioskiem mniejszości, to będą przede wszystkim ci, którzy by również chcieli jak najszerzej zabezpieczyć możliwość dochodzenia odszkodowań. Wydaje mi się, że wystarczy, jeżeli to będzie w wersji mniejszości. I państwo zdecydują w głosowaniu jak to ma być.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-435">
          <u xml:id="u-435.0" who="#Marszałek">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-435.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-436">
          <u xml:id="u-436.0" who="#PosełMariaStępniak">Wobec wyjaśnienia pana posła sprawozdawcy, zwracam się z serdeczną prośbą, z wnioskiem formalnym, aby uzupełnić art. 1 ust. 1 zapisu. Dotyczy to również rolników skazanych za opór przeciw kolektywizacji i obowiązkowym dostawom.</u>
          <u xml:id="u-436.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-437">
          <u xml:id="u-437.0" who="#Marszałek">Czy pan ma coś na ten temat do powiedzenia?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-438">
          <u xml:id="u-438.0" who="#PosełLechPaprzycki">Proszę państwa, ja oczywiście w pełni podzielam intencje pani poseł. Tyle tylko, że odczuwam niepokój wobec treści tego zapisu. Bo on dobrze brzmi, natomiast jego sformułowanie... No, dobrze w każdym razie spróbujmy, bo nie ma innego wyjścia proceduralnego. Natomiast pani poseł będzie uprzejma przekazać mi to zdanie tak, żeby można było z niego taką normę stworzyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-439">
          <u xml:id="u-439.0" who="#Marszałek">Jest jeszcze jeden głos. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-440">
          <u xml:id="u-440.0" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Jerzy Pietkiewicz OKP. Proszę państwa, w moim przekonaniu projekt ustawy senackiej jest ułomny ponieważ nie wskazuje właściwego winowajcy i tego, który winien ostatecznie te odszkodowania płacić.</u>
          <u xml:id="u-440.1" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Jest pewnym błędem logicznym jeśli w tej ustawie mówi się: osoby represjonowane i prześladowane za działalność na rzecz niepodległego państwa. To jest jedno. A drugie, to państwo płaci odszkodowania ludziom, którzy niejako w jego obronie występowali. Jest to pewna sprzeczność logiczna, ale tylko dlatego, że przyjmuje się ciągłość faktyczną między tworem politycznym, który powstał w wyniku dominacji sowieckiej, a tym co nazywa się państwem polskim, Trzecią Rzeczypospolitą.</u>
          <u xml:id="u-440.2" who="#PosełJerzyPietkiewicz">Jeśli byśmy tę ustawę uzupełnili, wskazali, w niej, otwarli możliwość dochodzenia roszczeń od Związku Sowieckiego, sądzę, że wówczas sytuacja stałaby się jasna, ponieważ władze komunistyczne, które rządziły w Polsce od 1944 r. do 1989 r., de facto — powtarzam de facto — rządziły w imieniu obcego imperium. A szczególnie do 1956 r., co jest oczywiste. W związku z tym trudno przyjąć założenie, aby głównym dłużnikiem było państwo polskie — żeby ono musiało tym wszystkim ludziom, którzy ponosili ofiary na rzecz walki o niepodległość, wypłacać odszkodowania. To mogłoby być połączone tylko w takim wypadku, jeśli roszczeń tych dokonano by ostatecznie od władz Związku Sowieckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-441">
          <u xml:id="u-441.0" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-441.1" who="#komentarz">(Poseł Lech Paprzycki: Proszę Państwa! Można powiedzieć, że...)</u>
          <u xml:id="u-441.2" who="#Marszałek">Przepraszam, panie pośle sprawozdawco, jeszcze pan poseł Adam Michnik chciałby zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-442">
          <u xml:id="u-442.0" who="#PosełAdamMichnik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę jednak wrócić do pytania, które mnie dotyczy. Dlaczego przygotowując tę ustawę, nie sporządzono żadnych symulacyjnych obliczeń,...</u>
          <u xml:id="u-442.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Oczywiście)</u>
          <u xml:id="u-442.2" who="#PosełAdamMichnik">... jakie to będzie miało konsekwencje dla skarbu państwa, bo jeżeli to są symboliczne sumy, to wtedy nie ma o czym mówić. Natomiast jako poseł na Sejm mam obowiązek rozumować tak, że jeżeli jest ustawa, to na to pieniądze muszą być, a skoro tak, to uchwalmy wtedy, Wysoka Izbo, podatek, z którego do budżetu wpłyną na to pieniądze. I uwaga ostatnia. Ja z tej dyskusji, której się przysłuchiwałem z uwagą, wynoszę pewien dyskomfort. Jest tutaj coś, co przeszkadza. Polska gospodarka jest w tak dramatycznej sytuacji. Mnie się wydaje, że to może wytworzyć złe wrażenie, że obóz politycznie zwycięski w tym właśnie momencie sobie... Jeżeli przedłużymy tę datę od 1956 r. do 1989 r., to ja będę głosował za przywilejami dla siebie. Otóż w tej sytuacji chcę oświadczyć, że wstrzymam się od głosu i jeżeli będzie głosowanie, chcę zaapelować do wszystkich moich kolegów, którzy byli represjonowani, żeby tak samo wstrzymali się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-442.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-443">
          <u xml:id="u-443.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-443.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-444">
          <u xml:id="u-444.0" who="#PosełJanuszSzymański">Proszę Państwa! Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Podczas pierwszego czytania zabierałem głos i prosiłem o to samo, o co prosił teraz pan poseł Michnik. Mam prośbę i składam w związku z tym wniosek formalny — to nie jest sprawa taka, żeby dzisiaj w pośpiechu ją rozstrzygać. Jesteśmy jak gdyby w nastroju budżetowym bardzo poważnej debaty, i jest nagle przeskok na inną wyspę, aby właśnie na podstawie art. 43 ust. 3, zwrócić się do komisji o dodatkowe sprawozdanie. Niech komisja rozpatrzy te wszystkie wątpliwości, które zostały na tej sali zgłoszone.</u>
          <u xml:id="u-444.1" who="#PosełJanuszSzymański">Chcę powiedzieć, że jestem za unieważnieniem orzeczeń, i to jest poza sporem. Jest tylko problem, w jakiej formie dać zadośćuczynienie tym ludziom. Być może medal, być może inna forma. Odpowiedzmy sobie, na co stać dzisiaj państwo polskie?</u>
          <u xml:id="u-444.2" who="#PosełJanuszSzymański">Dlatego formułuję wniosek o odesłanie do komisji.</u>
          <u xml:id="u-444.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-445">
          <u xml:id="u-445.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-445.1" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-446">
          <u xml:id="u-446.0" who="#PosełEdwardRzepka">Edward Rzepka, OKP. Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Mogę bez żadnej gry symulacyjnej odpowiedzieć panu posłowi Michnikowi, że kwota o którą państwo pytają, nie będzie ani o złotówkę wyższa od ewentualnej sumy indywidualnych odszkodowań, które sądy Rzeczypospolitej mogą zasądzać na podstawie obecnie istniejącego stanu prawnego w każdej takiej pojedynczej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-446.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali.)</u>
          <u xml:id="u-446.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: To po co ustawa?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-447">
          <u xml:id="u-447.0" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-448">
          <u xml:id="u-448.0" who="#PosełAndrzejKern">Proszę Państwa! Mam do państwa bardzo serdeczny i gorący apel. W krótkiej historii naszego Sejmu mamy bardzo wiele pięknych chwil, które są zasługą nas wszystkich. Nie psujmy nastroju i atmosfery sprawami, które są naprawdę niepotrzebne. Przez 30 lat broniłem w procesach politycznych, byłem z tymi ludźmi przez cały czas i pragnę państwa zapewnić, że pieniądze są ostatnią sprawą, która ich interesuje. Pragnę państwa zapewnić, że naprawdę niewielu z nich wystąpi o te pieniądze. Oni chcą mieć tylko prawo, nic więcej.</u>
          <u xml:id="u-448.1" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-449">
          <u xml:id="u-449.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-449.1" who="#Marszałek">Padł wniosek formalny.</u>
          <u xml:id="u-449.2" who="#Marszałek">Tak, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-450">
          <u xml:id="u-450.0" who="#PosełStefanMyszkiewiczNiesiołowski">Ja w tej sprawie. Po tym, co mówił tutaj poseł Kern, nie bardzo rozumiem. Wypada mi się odezwać, ale już pomijając cały polityczny kontekst tej sprawy, chcę tylko postawić formalny wniosek, przeciwny wnioskowi pana posła Szymańskiego z uzasadnieniem, sądzę, takim jakie było już tutaj przedstawione. Uważam, że w tej akurat sprawie nie ma żadnej potrzeby, żeby głosowanie odsuwać. Należy to głosowanie przeprowadzić po przerwie. Z tego względu stawiam wniosek przeciwny wnioskowi posła Szymańskiego.</u>
          <u xml:id="u-450.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Przepraszam, czy można w sprawie formalnej?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-451">
          <u xml:id="u-451.0" who="#Marszałek">Proszę panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-452">
          <u xml:id="u-452.0" who="#PosełJacekKuroń">Oczywiście, jest jasne, że wydatki przyznane z tytułu tej ustawy nie będą ani o złotówkę większe niż wydatki, które by poniesiono w wypadku, gdyby rozsądzać każdą sprawę z osobna. Jeśli więc sięgamy ustawą do 1956 r., to — tak jak jest wniosek komisji — sprawa jest oczywista i nie mamy o czym tutaj dyskutować. Natomiast kiedy wykraczamy poza 1956 rok, kiedy dochodzimy do dnia dzisiejszego, to wkraczamy wtedy w zupełnie inną materię i prawną, i moralną. I wtedy dopiero zacznie się robić aktualne to, o czym mówił poseł Michnik, że mianowicie my sobie, obóz zwycięski, w sytuacji, w której socjalne wydatki w budżecie są za wielkie, sami sobie przyznamy odszkodowania. Ale powiadam: od 1956 roku do dziś. Natomiast do 1956 roku, moim zdaniem, sprawa nie podlega dyskusji. Taki jest wniosek komisji i proponuję, żeby po przerwie do niego wrócić.</u>
          <u xml:id="u-452.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-453">
          <u xml:id="u-453.0" who="#Marszałek">Proszę pana posła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-454">
          <u xml:id="u-454.0" who="#PosełMarekJurek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie chciałem zabierać głosu w tej sprawie,...</u>
          <u xml:id="u-454.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-454.2" who="#PosełMarekJurek">... ale protestuję — przepraszam pana — tylko przeciwko jednemu sformułowaniu. Jeżeli w Wysokiej Izbie dyrektorzy zakładów państwowych mówią o interesach państwowych przedsiębiorstw, to nie mówimy, że państwo bronicie samych siebie, że obóz zwycięski czy przegrany broni samego siebie. Jeżeli reprezentanci rolnictwa — posłowie rolnicy mówią o interesach rolników, to nie mówimy, że bronią sami siebie. Jeżeli reprezentanci samorządów i związków zawodowych mówią o interesach pracowniczych, to nie mówimy, że bronią sami siebie.</u>
          <u xml:id="u-454.3" who="#PosełMarekJurek">W tej sprawie niezależnie od tego jak ją rozstrzygniemy — bo mówię, że ze względu na złożoność sprawy nie chciałem w ten problem wchodzić — nie chodzi o ludzi, którzy siedzą na tej sali, ale o ludzi, którzy w wyniku wieloletniej działalności politycznej między innymi są zmęczeni, zrażeni do polityki i nie mają nic prócz uczciwego życiorysu. I na to tylko chciałem zwrócić uwagę.</u>
          <u xml:id="u-454.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-455">
          <u xml:id="u-455.0" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-455.1" who="#Marszałek">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-456">
          <u xml:id="u-456.0" who="#PosełLechPaprzycki">Proszę Państwa! Zgadzam się oczywiście w pełni ze stanowiskiem pana posła Michnika i pana posła Kuronia, ale tutaj jednego słowa nie dodam, bo jest to kwestia polityczna, a nie prawna.</u>
          <u xml:id="u-456.1" who="#PosełLechPaprzycki">Jedno tylko powiem, jeżeli intencją państwa jest to, żeby w tej kadencji ta ustawa nie została uchwalona, to proszę popierać wniosek o zwrócenie jej do komisji. Komisja nic nie może zrobić, ponieważ to, o czym pan poseł Szymański słusznie zresztą mówił, przecież świadomość tego miał Senat podejmując tę inicjatywę, wielokrotnie komisja konsultowała z Ministerstwem Sprawiedliwości. A przede wszystkim każdy z nas wie, na czym rzecz polega. Przecież tego nie sposób jest oszacować. Przecież my nie wiemy, o jakie szkody chodzi, o jaką liczbę osób. Przecież to jest odszkodowanie i zadośćuczynienie. Nie ma żadnej możliwości ustalenia. Trzeba się zdecydować, innej rady nie ma.</u>
          <u xml:id="u-456.2" who="#PosełLechPaprzycki">Dlatego też właśnie komisja proponowała, żeby zatrzymać się w chwili obecnej na 1956 r. co powoduje, że z całą pewnością rozstrzygnięcie to będzie i racjonalne, w moim przekonaniu zgodne z prawem, i nie stanowi ono żadnego niebezpieczeństwa dla sytuacji finansowej państwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-457">
          <u xml:id="u-457.0" who="#Marszałek">Proszę państwa, proponuję i proszę o zgodę, zwłaszcza pana posła Szymańskiego, żeby wszystkie głosowania włącznie z głosowaniem jego wniosku formalnego odbyły się po przerwie, w czasie której mają się spotkać kluby poselskie. Sądzę, że wymiana myśli w klubach poselskich może pomóc w podjęciu właściwej decyzji. Ponadto w czasie przerwy odbędzie się posiedzenie Konwentu Seniorów, na który proszę przybyć.</u>
          <u xml:id="u-457.1" who="#Marszałek">Proszę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-458">
          <u xml:id="u-458.0" who="#SekretarzposełAnnaDynowska">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy odbędą się:</u>
          <u xml:id="u-458.1" who="#SekretarzposełAnnaDynowska">— posiedzenie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna w górnej palarni;</u>
          <u xml:id="u-458.2" who="#SekretarzposełAnnaDynowska">— zebranie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej w sali nr 118;</u>
          <u xml:id="u-458.3" who="#SekretarzposełAnnaDynowska">— zebranie polsko-hiszpańskiej grupy parlamentarnej w sali nr 105, pierwsze piętro starego Domu Poselskiego;</u>
          <u xml:id="u-458.4" who="#SekretarzposełAnnaDynowska">— zebranie Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego w sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-458.5" who="#SekretarzposełAnnaDynowska">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej — ale proszono, żeby dwukrotnie ten komunikat odczytać — odbędzie się posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących spółdzielczości, w sali nr 179.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-459">
          <u xml:id="u-459.0" who="#Marszałek">Ogłaszam przerwę do godz. 11.20.</u>
          <u xml:id="u-459.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min 45 do godz. 11 min 30)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-460">
          <u xml:id="u-460.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-460.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Prószę o zajmowanie miejsc na sali plenarnej, ponieważ chciałabym przystąpić do głosowania nad przedstawionym przed przerwą projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-460.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Wysoka Izbo! Obywatelski Klub Parlamentarny zwraca się z prośbą, aby w sprawie projektu tejże ustawy wypowiedział się pierwszy prezes Sądu Najwyższego pan prof. Adam Strzembosz.</u>
          <u xml:id="u-460.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Wysoką Izba moją propozycję przyjęła.</u>
          <u xml:id="u-460.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-460.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Czy pan profesor zechciałby udzielić informacji?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-461">
          <u xml:id="u-461.0" who="#PierwszyPrezesSąduNajwyższegoAdamStrzembosz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Będę mówił bardzo krótko.</u>
          <u xml:id="u-461.1" who="#PierwszyPrezesSąduNajwyższegoAdamStrzembosz">Reprezentuję tutaj interesy, w cudzysłowie oczywiście, Sądu Najwyższego, a przede wszystkim pewną czystość konstrukcji z punktu widzenia prawa, opowiadam się za przedłużeniem daty, która tu jest projektowana, do 1989 r.</u>
          <u xml:id="u-461.2" who="#PierwszyPrezesSąduNajwyższegoAdamStrzembosz">O cóż chodzi? Wprawdzie po 1956 r. działania dla walki niepodległości państwa polskiego były podejmowane nie bezpośrednio, chociaż oczywiście podtekst tych działań był też taki, ale działania te naruszały obowiązujące wówczas przepisy prawa totalitarnego. I w tej chwili, jeżeli Sąd Najwyższy w trybie rewizji nadzwyczajnych miałby nadal uniewinniać na podstawie prawa, które jest prawem państwa totalitarnego, znajdzie się w bardzo trudnej sytuacji od strony i prawnej, i moralnej.</u>
          <u xml:id="u-461.3" who="#PierwszyPrezesSąduNajwyższegoAdamStrzembosz">Wprawdzie z punktu widzenia zasad słuszności, te wszystkie wyroki naruszają te zasady, niemniej u nas głęboko zakorzenił się pogląd, zresztą podzielany również w krajach Europy Zachodniej, że sędzia nie stanowi prawa, tylko stosuje prawo i dlatego jeżeli miałby stosując prawo naruszać to złe prawo, które ciągle byłoby podstawą jego orzeczenia, będzie w sytuacji moralnej trudnej i tego rodzaju podstawa — co tu mówić — nieraz działa nawet demoralizująco, ponieważ daje sędziemu znacznie większą swobodę, niż to jest przyjęte i dla sądownictwa właściwe. Wydaje mi się zatem, że zarówno ta data powinna być przesunięta do 1989 roku, jak i podstawy uniewinnienia, czy w wypadku gdyby został zachowany ten tryb przewidziany w ustawie, w którym działałyby sądy wojewódzkie, okręgowe, sądy wojskowe, podstawa do uznania wyroku za nieważny powinna polegać nie tylko na tym, że ktoś działał na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego, ale również na rzecz praw człowieka i wolności obywatelskiej.</u>
          <u xml:id="u-461.4" who="#PierwszyPrezesSąduNajwyższegoAdamStrzembosz">Nie chcę cytować wielu przykładów, w których niewątpliwie trzeba było się uciekać do sztucznej argumentacji, która może podlegać krytyce, by zyskać wyrok uniewinniający. Ale w praktyce państwo niewątpliwie z takimi wyrokami się spotykaliście i te, pewnie niestosowne żarty w „Gazecie Wyborczej”, w których wskazywano na to, że w takim razie w Polsce nie było ludzi, którzy walczyli o niepodległość tego kraju czy o prawa człowieka, mają jednak pewien element racjonalny, ponieważ w tych orzeczeniach nie można było powiedzieć w sposób jasny i klarowny, że samo to prawo było naruszeniem podstawowych zasad praworządności, praw człowieka i wolności obywatelskiej i stosowane być nie może.</u>
          <u xml:id="u-461.5" who="#PierwszyPrezesSąduNajwyższegoAdamStrzembosz">Zatem wypowiadam się jednoznacznie za rozszerzeniem okresu, w którym by można było uznawać wyroki za nieważne i rozszerzeniem podstawy do uznawania tych wyroków za nieważne poprzez wprowadzenie tej podstawy, jaką mają być prawa człowieka i wolności obywatelskiej, czy chociażby prawa człowieka bo prawdopodobnie to określenie konsumuje również i drugie.</u>
          <u xml:id="u-461.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-462">
          <u xml:id="u-462.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-462.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-463">
          <u xml:id="u-463.0" who="#PosełWładysławŻabiński">Władysław Żabiński. W sprawie formalnej, pani marszałek.</u>
          <u xml:id="u-463.1" who="#PosełWładysławŻabiński">O ile mi wiadomo, i szanownym posłom, głównym celem naszego spotkania dzisiaj jest uchwalenie budżetu. Boję się, że może dojść do takiej sytuacji, że będzie godzina 16, większość posłów będzie musiała wyjechać, bo tak sobie ustalono wyjazdy, i znów z tych czy innych względów będzie nie uchwalony budżet.</u>
          <u xml:id="u-463.2" who="#PosełWładysławŻabiński">A później telewizja poda, że nie było quorum.</u>
          <u xml:id="u-463.3" who="#PosełWładysławŻabiński">Dlatego stawiam wniosek formalny — uchwalmy to co najistotniejsze, uchwalmy budżet, z szacunkiem dla tych spraw, które zostały tu przedstawione, a później będziemy te sprawy dalej oczywiście prowadzić.</u>
          <u xml:id="u-463.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-464">
          <u xml:id="u-464.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi za wniesioną uwagę, ale niestety w tej chwili nie możemy jeszcze przystąpić do omawiania budżetu, dlatego że jeszcze nie są przygotowane wszystkie poprawki. Jak tylko otrzymamy wiadomość, że poseł sprawozdawca jest gotowy, wówczas przerwę tę dyskusję, oczywiście nie w trakcie głosowania. Jeżeli rozpoczniemy głosowanie, to wypadałoby je zakończyć i wówczas przejdziemy oczywiście do budżetu, zgodnie z życzeniem pana posła i większości posłów obecnych na sali.</u>
          <u xml:id="u-464.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kontynuujemy rozpatrzenie sprawozdania komisji o projekcie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego oraz z powodu naruszania praw człowieka.</u>
          <u xml:id="u-464.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Pan poseł Lech Paprzycki prosił jeszcze — zanim przystąpimy do głosowania wniosku pana posła Szymańskiego — aby mógł zabrać głos. Wobec tego udzielam panu posłowi głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-465">
          <u xml:id="u-465.0" who="#PosełLechPaprzycki">Co do wniosku formalnego, ja nie zmieniam stanowiska po wystąpieniu pana prof. Strzembosza i nadal jestem zdania, że to co komisja zaproponowała, jest rozwiązaniem i zgodnym z prawem, i z poczuciem sprawiedliwości, ale przecież państwo to w głosowaniu ocenią.</u>
          <u xml:id="u-465.1" who="#PosełLechPaprzycki">Chciałbym natomiast już przed samym głosowaniem, zwłaszcza wniosku formalnego, powiedzieć, że w tej chwili Ministerstwo Sprawiedliwości, które prezentuje taki pogląd jak komisja, przygotowało założenia dotyczące odszkodowań i uznawania orzeczeń za nieważne za lata 1956–1989 i wyraziło gotowość współpracy w zakresie rozważenia stanu prawnego i koniecznych czynności, jak i rozwiązań prawnych, które muszą być podjęte celem unieważnienia i określenia świadczeń odszkodowawczych dla osób, które zostały represjonowane na skutek orzeczeń i innych czynności organów radzieckich, przy czym nie w okresie od 1944 r., jak tutaj ewentualnie proponujemy, ale od 17 września 1939 r., nie tylko orzeczeń karnych, ale cywilnych, administracyjnych. Zagadnienie to jest bardzo skomplikowane.</u>
          <u xml:id="u-465.2" who="#PosełLechPaprzycki">Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na jedną sprawę, że w ustawie kombatanckiej przyjęliśmy — przyjęliśmy, bo jest to już ustawa — że działalnością kombatancką jest działalność do 1956 roku. Wiem, że jest to trochę co innego, ale jest to pewna ocena, którą ustawodawca już zdecydował.</u>
          <u xml:id="u-465.3" who="#PosełLechPaprzycki">Jeżeli natomiast chodzi o wniosek pani poseł Stępniak, to został on sformułowany, pani poseł wyraziła aprobatę dla tego zapisu, tak że nie ma żadnych przeszkód, by przeprowadzić głosowanie, zwłaszcza że nie zajmie ono więcej czasu niż 10–15 minut.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-466">
          <u xml:id="u-466.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-466.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przypominam, że poseł Janusz Szymański zgłosił, zgodnie z art. 43 ust. 3 regulaminu Sejmu wniosek o powtórne przekazanie sprawozdania do komisji.</u>
          <u xml:id="u-466.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania wniosku posła Janusza Szymańskiego.</u>
          <u xml:id="u-466.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem tego wniosku, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk? (36) Kto jest przeciw temu wnioskowi? (200) Kto wstrzymał się od głosowania? (37) Stwierdzam, że Sejm odrzucił wniosek pana posła Janusza Szymańskiego.</u>
          <u xml:id="u-466.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-466.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przypominam, że komisje przedstawiają cztery wnioski mniejszości, które będziemy głosować w pierwszej kolejności. Zaczniemy od drugiego wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-466.6" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Drugi wniosek mniejszości dotyczy art. 1 i zmierza do:</u>
          <u xml:id="u-466.7" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">— objęcia przepisami ustawy orzeczeń wydanych w okresie od 1944 r. do 31 grudnia 1989 r.;</u>
          <u xml:id="u-466.8" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">— dodania zapisu uznającego za nieważne orzeczeń wydanych za czyn, który stanowił wyraz korzystania z praw i wolności człowieka;</u>
          <u xml:id="u-466.9" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">— dodania nowego ust. 4, w którym za nieważne uznaje się orzeczenia, jeżeli sprawy zostały rozpoznane w określonym miejscu lub przez określone instytucje.</u>
          <u xml:id="u-466.10" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Sądzę, że wniosek jest jasny, nie wymaga chyba jakichkolwiek uwag ze strony pana posła sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-466.11" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-466.12" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem drugiego wniosku mniejszości do art. 1, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (85) Kto jest przeciw? (161) Kto wstrzymał się od głosowania? (37) Stwierdzam, że Sejm drugi wniosek mniejszości do art. 1 odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-466.13" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Pierwszy wniosek mniejszości dotyczy tytułu ustawy i zmierza do dodania obrony praw człowieka jako jednej z przyczyn orzeczeń uznawanych za nieważne. Sądzę, że wniosek również jest jasny i nie wymaga wyjaśnień.</u>
          <u xml:id="u-466.14" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-466.15" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem pierwszego wniosku mniejszości, dotyczącego tytułu, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (9) Wobec tego uważam, że Wysoka Izba akceptuje to jako konsekwencję, tak?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-467">
          <u xml:id="u-467.0" who="#PosełLechPaprzycki">Konsekwencję przyjętej treści art. 1.</u>
          <u xml:id="u-467.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-468">
          <u xml:id="u-468.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, ja już przegłosowałam, kto jest za.</u>
          <u xml:id="u-468.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest przeciw? (199)</u>
          <u xml:id="u-468.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto wstrzymał się od głosowania? (57)</u>
          <u xml:id="u-468.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Stwierdzam, że wniosek mniejszości dotyczący tytułu ustawy został odrzucony.</u>
          <u xml:id="u-468.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Trzeci wniosek mniejszości zmierza do skreślenia art. 6 oraz nadania nowego brzmienia art. 8–11 dotyczącym odszkodowań.</u>
          <u xml:id="u-468.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Tutaj ewentualnie może pan poseł zechce wyjaśnić. Czy wszystko jest jasne?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-469">
          <u xml:id="u-469.0" who="#PosełLechPaprzycki">Tu chyba wszystko jest jasne, bo na ten temat mówiliśmy, jest to ta instytucja, która proponuje ograniczenie, którego zakres wskazywano.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-470">
          <u xml:id="u-470.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-470.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z pań i panów posłów jest za wnioskiem mniejszości do art. 6 oraz do art. 8–11, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (5) Kto jest przeciw? (210) Kto wstrzymał się od głosowania? (58) Stwierdzam, że Sejm trzeci wniosek mniejszości do art. 6 oraz do art. 8–11 odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-470.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Ponieważ trzeci wniosek mniejszości został odrzucony, rozpatrujemy czwarty wniosek mniejszości dotyczący art. 8. Zmierza on do skreślenia ust. 4, stanowiącego, że przepis ust. 1 nie ma zastosowania, jeżeli w wyniku rewizji nadzwyczajnej lub wznowienia postępowania prawomocnie zasądzono odszkodowanie. Jest to chyba jasne, proszę państwa.</u>
          <u xml:id="u-470.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-470.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 8 ust. 4, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (5) Kto jest przeciw? (221) Kto wstrzymał się od głosowania? (45) Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości do art. 8 ust. 4 odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-470.5" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale to jeszcze nie wszystko.)</u>
          <u xml:id="u-470.6" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Tak, ja jeszcze nie skończyłam, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-470.7" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">W dyskusji poseł Maria Stępniak zgłosiła poprawkę. Proszę uprzejmie pana posła Lecha Paprzyckiego o jej zreferowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-471">
          <u xml:id="u-471.0" who="#PosełLechPaprzycki">Wniosek pani poseł Stępniak zmierzał do uzupełnienia tego, co w tej chwili treść całego ust. 1 zamieszcza. Dotychczasowe brzmienie jest następujące: „Uznaje się za nieważne orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe w okresie od rozpoczęcia ich działalności na ziemiach polskich, począwszy od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1956 r., jeżeli czyn zarzucony lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego, albo orzeczenie wydano z powodu takiej działalności”, i dodajemy słowa: „jak również orzeczeń wydanych za opór przeciwko kolektywizacji wsi i obowiązkowym dostawom”. Taka jest propozycja pani poseł Stępniak. W inny sposób zapisać jej nie można.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-472">
          <u xml:id="u-472.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-472.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania poprawki, bo sądzę, że została ona jasno przedstawiona przez pana posła sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-472.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto jest za przyjęciem poprawki pani poseł Marii Stępniak, przedstawionej przez pana posła sprawozdawcę, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (119) Kto jest przeciw tej poprawce? (109) Kto wstrzymał się od głosowania? (68) Stwierdzam, że Wysoka Izba przyjęła poprawkę pani poseł Marii Stępniak.</u>
          <u xml:id="u-472.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-472.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania całości projektu ustawy, ponieważ były to chyba wszystkie poprawki zgłoszone w czasie dyskusji?</u>
          <u xml:id="u-472.5" who="#komentarz">(Gwar na sali.)</u>
          <u xml:id="u-472.6" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Bardzo proszę o spokój na sali ponieważ jest to ważna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-472.7" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego oraz z powodu naruszania praw człowieka w brzmieniu proponowanym przez Komisję Sprawiedliwości oraz Komisję Ustawodawczą, wraz z wcześniej przyjętymi poprawkami oraz poprawkami zgłoszonymi przez posła sprawozdawcę, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (204) Kto jest przeciw? (9) Kto wstrzymał się od głosowania? (72) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-472.8" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-473">
          <u xml:id="u-473.0" who="#PosełAndrzejKern">W imieniu Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego pragnę oświadczyć, że klub mój rozpocznie inicjatywę ustawodawczą w celu opracowania kolejnej ustawy zmierzającej do uznania za nieważne wyroki z przyczyn politycznych i godzących w prawa człowieka, wydane w latach 1957–1989.</u>
          <u xml:id="u-473.1" who="#komentarz">(Gwar na sali.)</u>
          <u xml:id="u-473.2" who="#PosełAndrzejKern">Przygotujemy ją tak, żeby...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-474">
          <u xml:id="u-474.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pozwolić skończyć panu posłowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-475">
          <u xml:id="u-475.0" who="#PosełAndrzejKern">Przygotujemy ją tak, żeby nie było prawnych wątpliwości, które mogłyby wystąpić, o których mówiliśmy w debacie poselskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-476">
          <u xml:id="u-476.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępu jemy do punktu 13 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o rozwiązywaniu stosunku pracy z pracownikami państwowymi mianowanymi w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji państwowej oraz terenowych organów administracji rządowej (druki nr 741 i 761).</u>
          <u xml:id="u-476.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji posła Andrzeja Sikorę.</u>
          <u xml:id="u-476.2" who="#komentarz">(Gwar na sali.)</u>
          <u xml:id="u-476.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, proszę o nieopuszczanie sali, ponieważ będziemy zaraz ten projekt głosowali.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-477">
          <u xml:id="u-477.0" who="#PosełAndrzejSikora">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przypadł mi w udziale zaszczyt zreferowania sprawozdania Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o rozwiązywaniu stosunku pracy z pracownikami państwowymi mianowanymi w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji państwowej oraz terenowych organów administracji rządowej, druk nr 761.</u>
          <u xml:id="u-477.1" who="#PosełAndrzejSikora">Treść projektu rządowego nie różni się, poza jednym uzupełnieniem, o którym wspomnę później, od ustawy z 13 lipca 1990 r., której treść tytułu brzmi identycznie, Dziennik Ustaw nr 51 poz. 300, który jak pamiętamy, wprowadzał możliwość rozwiązania stosunku pracy, za 3-miesięcznym wypowiedzeniem, z pracownikami państwowymi mianowanymi również z innych ważnych przyczyn niż wymienione w art. 13 ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-477.2" who="#PosełAndrzejSikora">Była to ustawa epizodyczna, która obowiązywała przez okres 6 miesięcy, tj. do końca stycznia br. Potrzeba uchwalenia kolejnej ustawy epizodycznej wynikła, jak czytamy w uzasadnieniu projektu rządowego (druk nr 741) z tego, że okres 6 miesięcy okazał się nie wystarczający do przeprowadzenia pełnej merytorycznej oceny rzeczywistej przydatności urzędników mianowanych na zajmowanych stanowiskach.</u>
          <u xml:id="u-477.3" who="#PosełAndrzejSikora">Chciałbym szczególnie podkreślić, że tryb zwolnienia przewidywany w referowanym przeze mnie projekcie ustawy zabezpiecza w sposób należyty interes zwalnianych na mocy tej ustawy urzędników państwowych, wypowiedzenie bowiem może nastąpić z innych ważnych przyczyn. W kwestii wykładni owych przyczyn wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w orzeczeniu z 12 listopada 1990 roku. Nie referując szerzej wątków tego uzasadnienia, tego wyroku, chciałbym tu zwrócić uwagę pań i panów posłów, że ważna przyczyna musi pozostawać w zgodzie z gwarancjami praw i swobód obywatelskich wynikających z Konstytucji oraz z ratyfikowanym przez Polskę międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych.</u>
          <u xml:id="u-477.4" who="#PosełAndrzejSikora">Przypomnę również, że zwalnianemu pracownikowi mianowanemu, urzędnikowi państwowemu, służy prawo wniesienia odwołania do organu zwierzchniego, a także w razie nieuwzględnienia tegoż, do Naczelnego Sądu Administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-477.5" who="#PosełAndrzejSikora">Jak świadczą liczby przytoczone przez pana ministra Żabińskiego na posiedzeniu komisji, poprzednia ustawa nie była bynajmniej okazją do czystek, ale jedynie — co podkreślam — miała stworzyć możliwość do wypowiedzenia stosunku pracy pracownikom mianowanym. Ustawa o urzędnikach państwowych w obecnym kształcie nie zapewnia bowiem możliwości sprawnego rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem, który na przykład posiada niskie kwalifikacje. Konieczność uchwalenia kolejnej ustawy epizodycznej wynika, poza przyczynami, o których już wspomniałem, z tego, że rząd do tej pory nie opracował nowej pragmatyki urzędniczej, o co postulowali na posiedzeniu połączonych komisji niektórzy posłowie. Prace na ten temat, jak nam wiadomo, trwają.</u>
          <u xml:id="u-477.6" who="#PosełAndrzejSikora">Referowana przeze mnie ustawa zawiera poszerzenie zakresu przedmiotowej ustawy w stosunku do poprzedniej. Przewiduje ona bowiem możliwość wypowiedzenia stosunku pracy także wobec pracowników państwowych mianowanych, zatrudnionych w Kancelarii prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-477.7" who="#PosełAndrzejSikora">Na zakończenie chciałbym wnieść do projektu ustawy (druk nr 741) jedną poprawkę. Otóż w art. 3 tego projektu przyjęto, że ustawa wchodzi w życie z dniem 1 marca 1991 r. Mając na uwadze proces legislacji możemy mieć uzasadnione wątpliwości, czy istotnie ustawa do tego czasu w tym trybie przejdzie. W związku z tym w porozumieniu z Urzędem Rady Ministrów chcę złożyć wniosek, aby skreślić wyrazy: „1 marca 1991 r.” i zastąpić je słowem: „ogłoszenia”. A zatem ustawa, o której wspominam, weszłaby w życie z dniem ogłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-477.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-478">
          <u xml:id="u-478.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-478.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-478.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Babińskiego z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-479">
          <u xml:id="u-479.0" who="#PosełStanisławBabiński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W dniu 13 lipca 1990 r. Wysoka Izba uchwaliła ustawę o rozwiązywaniu stosunku pracy z pracownikami państwowymi mianowanymi w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji państwowej oraz terenowych organów administracji rządowej, która na okres 6 miesięcy, począwszy od 1 sierpnia, tj. od dnia ogłoszenia, zawieszała działanie przepisów art. 13 ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, który to przepis gwarantował stabilizację zatrudniania urzędników. Uzasadnienie do uchwalonej ustawy rząd upatrywał w konieczności dokonania na przestrzeni określonej ustawą 6-miesięcznego terminu rozwiązania stosunków pracy z niektórymi urzędnikami organów administracji centralnej oraz terenowych organów administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-479.1" who="#PosełStanisławBabiński">Przedstawiany dzisiaj Wysokiej Izbie projekt wraz ze sprawozdaniem Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Sprawiedliwości (druki nr 741 i 761) jest taki sam jak poprzedni, z tą tylko różnicą, że wprowadza dalszy, 6-miesięczny okres zawieszenia stabilizacji urzędnika mianowanego. Jest to kolejny, drugi już projekt ustawy epizodycznej dotyczący tej samej sprawy. Ż uzasadnienia dowiadujemy się, że konieczność jej uchwalenia wynika z tego, że poprzedni określony ustawą termin, okazał się niewystarczający do przeprowadzenia pełnej merytorycznej oceny rzeczywistej przydatności urzędników mianowanych na zajmowanych stanowiskach.</u>
          <u xml:id="u-479.2" who="#PosełStanisławBabiński">Przedkładany projekt ustawy, zdaniem posłów z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, nie zasługuje na uchwalenie z następujących powodów.</u>
          <u xml:id="u-479.3" who="#PosełStanisławBabiński">Po pierwsze — nie można dokonywać ułatwień w wymianie kadr urzędników — procesu naszym zdaniem niezbędnego — za pomocą zawieszania działania jednej ustawy mocą drugiej, doraźnej. Jak stwierdza rzecznik praw obywatelskich w swoim wystąpieniu do komisji sejmowej, zawieszanie ustaw, cytuję, „jest czymś nienormalnym i hipokryzyjnym, psującym system prawa”, Parlamentarny Klub Lewicy Demokratycznej, podobnie jak rzecznik praw obywatelskich, stoi na stanowisku, iż racjonalniej jest dokonać niezbędnych zmian w ustawie o urzędnikach państwowych poprzez jasne określenie, jakie inne ważne przyczyny oprócz wymienionych w art. 13 mogą stanowić podstawę do rozwiązania stosunku pracy z mianowanym urzędnikiem, oczywiście za 3-miesięcznym wypowiedzeniem. Proponowane w projekcie rozwiązanie postawi urzędników mianowanych na różnych pozycjach wobec prawa. Jedna z nich to pozycja z zawieszeniem stabilizacji od 1 sierpnia 1990 r. Dalej — ze stabilizacją po 31 sierpnia 1991 r., gdy Wysoka Izba ustawę uchwaliła i gdyby ustawa weszła w życie od 1 marca, jak się proponuje. Stawia to obywateli Polski na różnych pozycjach w obliczu prawa.</u>
          <u xml:id="u-479.4" who="#PosełStanisławBabiński">Po drugie — poprawki zaproponowane w sprawozdaniu komisji rozszerzyły zakres podmiotowy ustawy na pracowników Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Trzeba tu powiedzieć, że ustawa i tak nie wyczerpuje pełnego zakresu podmiotowego, ponieważ nie obejmuje Państwowej Inspekcji Pracy, straży pożarnych. Poza tym zawarty jest tu pewien ewenement, a mianowicie — powierzenie prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej rozstrzygania w indywidualnych sprawach w stosunku do obywateli, zgodnie bowiem z propozycją komisji, odwołania od decyzji o rozwiązaniu takiego stosunku pracy należą do prezydenta, a od decyzji prezydenta służy odwołanie do sądu administracyjnego. Projekt i tak nie obejmuje niezbędnego zakresu podmiotowego, o czym już wspomniałem. Nie odnosi się również do niektórych pracowników mianowanych, którzy korzystają z szerszej stabilizacji, jak na przykład oddelegowani nauczyciele, nauczyciele akademiccy, w stosunku do których stosuje się przepisy na czas oddelegowania zgodnie z Kartą Nauczyciela.</u>
          <u xml:id="u-479.5" who="#PosełStanisławBabiński">Po trzecie — należy podnieść i ten zarzut, że rządowy projekt nie został skierowany do pierwszego czytania na posiedzeniu plenarnym, zgodnie z art. 35 regulaminu Sejmu, jako ustawa o szczególnym znaczeniu, bowiem odnosi się do szerokiego grona urzędników zatrudnionych w naczelnych i centralnych organach administracji państwowej oraz w terenowych organach administracji rządowej.</u>
          <u xml:id="u-479.6" who="#PosełStanisławBabiński">Z przytoczonych względów posłowie Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej opowiadają się przeciwko projektowi, wnosząc jednocześnie za uregulowaniem problemu wymiany kadr w organach administracji prawem pozytywnym, czyli odpowiednią zmianą ustawy o urzędnikach państwowych z jasnym określeniem, jakie to ważne przyczyny stanowią podstawę do rozwiązania z pracownikiem mianowanym stosunku pracy.</u>
          <u xml:id="u-479.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-480">
          <u xml:id="u-480.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-480.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z państwa chciałby jeszcze zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-480.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-481">
          <u xml:id="u-481.0" who="#PosełAndrzejSikora">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem krótko ustosunkować się do zarzutów pana posła Babińskiego. Otóż jak podkreśliłem na początku, wszyscy chcielibyśmy, by nasze państwo miało porządną pragmatykę urzędniczą, która jest podstawą w każdym państwie prawa do regulacji stosunków pracy urzędników państwowych. Tej ustawy do tej pory nie dopracowaliśmy się i dlatego, jak już powiedziałem, zaszła potrzeba wydania kolejnej ustawy epizodycznej. Jeśli chodzi o drugą sprawę, dotyczącą kwestii ważnych przyczyn, o których wspomniał pan poseł Babiński, to podkreślam, że zarówno Konstytucja jak i Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych chronią tutaj przed dyskryminacją kogokolwiek z uwagi na jego poglądy polityczne, a jedynie, podkreślam, projektowana ustawa ma za zadanie chronić, że tak się wyrażę, nasze urzędy przed tym, by urzędnicy o niepełnych kwalifikacjach nadal mogli sprawować swoje funkcje w sytuacji, kiedy rzeczywiście ochrona ich stosunku pracy jest tak daleka, przypomnę, że wymaga ona dwukrotnych ujemnych ocen kwalifikacyjnych, przy czym przerwa między dwoma ocenami musi być nie mniejsza niż 3 miesiące, co w sposób skuteczny uniemożliwia wypowiedzenie stosunku pracy w miarę szybkim tempie. Wszystko to razem sprawia, że jest to okres co najmniej półroczny.</u>
          <u xml:id="u-481.1" who="#PosełAndrzejSikora">Chciałem także zwrócić uwagę, że nie widzę nic niestosownego w tym, żeby prezydent występując jako pracodawca, podkreślam, swoich pracowników był organem odwoławczym od decyzji, którą wydaje szef Kancelarii Prezydenta w przedmiotach indywidualnych, w sprawach z zakresu administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-481.2" who="#PosełAndrzejSikora">Na koniec jeszcze, Wysoka Izbo, jeden argument. Wiemy, że szereg pracowników jest zagrożonych bezrobociem i ich stabilizacja pracowników kontraktowych, pracowników umownych jest o wiele niższa niż stabilizacja, że tak powiem, urzędniczego stosunku pracy. Uważam, że utrzymanie sztucznej, że tak się wyrażę, bariery, zwłaszcza dla pracowników o niższych kwalifikacjach, zwłaszcza w tej sytuacji, jest po prostu niemożliwe do utrzymania. Dlatego wnoszę o przyjęcie projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-481.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-482">
          <u xml:id="u-482.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-482.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-482.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o rozwiązywaniu stosunku pracy z pracownikami państwowymi mianowanymi w urzędach naczelnych...</u>
          <u xml:id="u-482.3" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Sikora: Chcę zgłosić do przegłosowania moją poprawkę.)</u>
          <u xml:id="u-482.4" who="#komentarz">(Głos z sali: W czasie głosowania nie ma poprawek.)</u>
          <u xml:id="u-482.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Ale poseł sprawozdawca ma prawo.</u>
          <u xml:id="u-482.6" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Sikora: Przepraszam najmocniej panią marszałek, ale zgłosiłem jedną poprawkę.)</u>
          <u xml:id="u-482.7" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Ale ja sądziłam, że to jest poprawka złożona przez komisję.</u>
          <u xml:id="u-482.8" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Sikora: Nie, była to moja osobista poprawka i dlatego powinna być głosowana. Chodzi o to, że ustawa wchodzi z dniem ogłoszenia.)</u>
          <u xml:id="u-482.9" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Oczywiście. Proszę uprzejmie jeszcze raz przedstawić posłom tę poprawkę i zaraz ją przegłosujemy. Sądziłam, że to jest poprawka, która wchodzi w skład poprawek zgłoszonych przez komisję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-483">
          <u xml:id="u-483.0" who="#PosełAndrzejSikora">Wysoka Izbo! Chodzi o art. 3. Otóż słowa: „z dniem 1 marca 1991 r.” należy zastąpić słowem: „ogłoszenia”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-484">
          <u xml:id="u-484.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez pana posła sprawozdawcę, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (139) Kto jest przeciw? (52) Kto wstrzymał się ód głosowania? (63) Stwierdzam, że Sejm poprawkę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-484.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Więcej poprawek nie było.</u>
          <u xml:id="u-484.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-484.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o rozwiązywaniu stosunku pracy z pracownikami państwowymi mianowanymi w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji państwowej oraz terenowych organów administracji rządowej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisję Ustawodawczą oraz z przyjętą poprawką, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (128) Kto jest przeciw? (135) Kto wstrzymał się od głosowania? (23) Stwierdzam, że Sejm ustawy nie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-484.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 14 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o fundacjach (druki nr 716 i 733).</u>
          <u xml:id="u-484.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Lecha Paprzyckiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-485">
          <u xml:id="u-485.0" who="#PosełLechPaprzycki">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Na tej sali niejednokrotnie padały krytyczne uwagi co do propozycji Senatu...</u>
          <u xml:id="u-485.1" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-486">
          <u xml:id="u-486.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Bardzo proszę o spokój. Pan poseł ma zapewne trudności z przedstawieniem tego. Proszę uprzejmie o ciszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-487">
          <u xml:id="u-487.0" who="#PosełLechPaprzycki">W tym wypadku mamy akurat taką sytuację że komisje proponują przyjąć wszystkie poprawki zgłoszone przez Senat. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że propozycje Senatu nie dotyczą zasadniczych instytucji przyjętych w tej ustawie przez Sejm. Jeżeli bowiem państwo zwrócą uwagę na treść ustawy, tego materiału pomocniczego i oznaczonych tam propozycji poprawek, to w wypadku art. 6, jeżeli zapoznamy się z jego treścią, okaże się, że jego treść według tego co przyjęliśmy w ustawie i według propozycji senackich, w moim przekonaniu i przekonaniu komisji, jest taka sama.</u>
          <u xml:id="u-487.1" who="#PosełLechPaprzycki">Senat natomiast wskazuje na to, że kiedy czyta się treść naszej ustawowej propozycji art. 6, nie dość wyraźnie wyeksponowane są cele fundacji. Jest oczywiste, że cele fundacji wskazane w statucie są fundamentalną sprawą. My odnosiliśmy wrażenie, głosując zresztą za tą wersją, że jest to zapis wystarczający. Jeżeli jednak ktoś, kto tego nie uchwalał, czyta i tych celów wyraźnie nie spostrzega, to tym bardziej należy przypuszczać, że inni czytelnicy takiego sformułowania wyraźnie nie dostrzegają.</u>
          <u xml:id="u-487.2" who="#PosełLechPaprzycki">Ponieważ jeden jak i drugi zapis są identyczne co do swej istoty, natomiast tutaj te cele rzeczywiście są już zdecydowanie sformułowane, proponujemy przyjąć poprawkę Senatu dotyczącą art. 6 ustawy uchwalonej 6 kwietnia 1984 r.</u>
          <u xml:id="u-487.3" who="#PosełLechPaprzycki">Jeżeli chodzi o poprawkę drugą, dotyczy ona art. 15 tejże ustawy. Tutaj intencją Senatu, którą komisje podzielają, jest wskazanie...</u>
          <u xml:id="u-487.4" who="#PosełLechPaprzycki">Przepraszam, jeszcze jest art. 12. W art. 12 mamy poprawkę z zakresu techniki legislacyjnej. Dopisuje się tam bowiem słowo „także” Chodzi o to, żeby nie było wątpliwości co do tego, że w sytuacji, która przewidziana jest w ust. 2, następuje zawiadomienie nie tylko właściwego wojewody, czyli przede wszystkim ministra, ale także obydwie te instytucje — i wojewodę i ministra.</u>
          <u xml:id="u-487.5" who="#PosełLechPaprzycki">Jeżeli chodzi o art. 15, to zawarta jest tam propozycja dokonania poprawek w ust. 2 przez stwierdzenie, że fundacja składa corocznie nie sądowi, lecz „właściwemu ministrowi” sprawozdanie ze swojej działalności, której ramowy — tu jest dopisane słowo „ramowy” — zakres określi minister sprawiedliwości. Co prawda określenie „ramowy” może nie jest najszczęśliwsze właśnie z punktu widzenia techniki legislacyjnej, ale jeżeli byśmy uznali, że samo rozwiązanie Senatu jest prawidłowe, to musimy już i z tym „ramowym” pogodzić się, dlatego że żadnej poprawki do poprawki Senatu zrobić nie możemy.</u>
          <u xml:id="u-487.6" who="#PosełLechPaprzycki">Tę sytuację, którą tutaj proponuje się odmiennie uregulować, chyba szczególnie trafnie określił pan poseł Oleksy w czasie dyskusji w komisji, że jest to w sumie rozstrzygnięcie tego, gdzie to sprawozdanie będzie leżało. Ponieważ nie należy przypuszczać, żeby w sądzie rejestrowym, w tym sądzie warszawskim, który będzie wszystkie te fundacje rejestrował, owe sprawozdania wzbudzały szczególne zainteresowanie.</u>
          <u xml:id="u-487.7" who="#PosełLechPaprzycki">Jeżeli natomiast — i tu propozycja Senatu wydaje się być trafna — sprawozdania te będą trafiały do ministra, w zakresie którego przedmiot działania fundacji będzie się znajdował, on będzie zainteresowany tym, jak te fundacje, te cele, które i temuż ministrowi przyświecają, są realizowane. Wydaje się więc, że to rozwiązanie proponowane przez Senat jest trafne. W związku z tym istniała konieczność zaproponowania ust. 3. Wiąże to się z tym, że jeżeli chodzi o dokumenty w najogólniejszym tego słowa znaczeniu sądowe, to jest cały zespół przepisów mówiących o tym, jak udostępnia się tego rodzaju dokumenty do wiadomości publicznej. Natomiast jeżeli to sprawozdanie ma trafić do ministra, a chcemy żeby ono było również „publicznie dostępne”, to musimy to w ustawie zapisać, żeby nie było wątpliwości. Można mieć wątpliwości, co znaczy: „udostępnia do publicznej wiadomości?” Intencja chyba nie może z kolei budzić wątpliwości, że chodzi c to, żeby każdy kto jest tym zainteresowany miał dostęp i mógł publikować informacje zawarte w tych sprawozdaniach. Na pewno można byłoby tu uczynić zapis doskonalszy, ale znowu nie możemy robić poprawek do poprawek Senatu. Dlatego też również proponujemy przyjąć poprawkę przez uzupełnienie art. 15 ustępem trzecim. I to są wszystkie poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-488">
          <u xml:id="u-488.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-488.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Nikt z posłów nie zapisał się do głosu. Czy ktoś z posłanek i posłów chciałby zabrać głos? Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-488.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Bardzo proszę posłów, którzy znajdują się w kuluarach, o przejście na salę posiedzeń, ponieważ będziemy głosować poprawki Senatu.</u>
          <u xml:id="u-488.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-488.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przypominam, że zgodnie z art. 27 Konstytucji Sejm uchwala proponowane przez Senat zmiany zwykłą większością głosów, natomiast nie przyjmuje zmian większością dwóch trzecich głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Głosować będziemy przedstawione przez komisje wnioski dotyczące poprawek Senatu.</u>
          <u xml:id="u-488.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">W pierwszej poprawce dotyczącej art. 6 Senat zmierza w ust. 1 do uwzględnienia w obligatoryjnych treściach statutu konieczności określenia celów fundacji, a także proponuje przepis w ust. 2, mający na celu ułatwienie wskazania sądowi ministra właściwego ze względu na cele fundacji.</u>
          <u xml:id="u-488.6" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-488.7" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-488.8" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem poprawki Senatu do art. 6, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (214) Kto jest przeciw? (6) Kto wstrzymał się od głosowania? (21) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 6 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-488.9" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">W drugiej poprawce dotyczącej art. 12 ust. 2 Senatu proponuje poprawkę porządkową.</u>
          <u xml:id="u-488.10" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki. Pan poseł sprawozdawca wyjaśnił już sens tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-488.11" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-488.12" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art. 12 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (222) Kto jest przeciw? (4) Kto wstrzymał się od głosowania? (18) Stwierdzam, że Sejm przyjął poprawkę Senatu do art. 12 ust. 2.</u>
          <u xml:id="u-488.13" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">W trzeciej poprawce oznaczonej lit. a do art. 15 ust. 2 Senat proponuje, aby fundacja składała coroczne sprawozdania właściwemu ministrowi, a nie w sądzie, jak proponuje ustawa.</u>
          <u xml:id="u-488.14" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-488.15" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-488.16" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawek Senatu do art. 15 ust. 2, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (220) Kto jest przeciw? (8) Kto wstrzymał się od głosowania? (19) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 15 ust. 2 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-488.17" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">W poprawce trzeciej zawartej w lit. b do art. 15 Senat proponuje dodanie ust. 3, w którym przewiduje się udostępnienie do publicznej wiadomości sprawozdań z działalności fundacji.</u>
          <u xml:id="u-488.18" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Komisje wnoszą o przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-488.19" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-488.20" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Kto z posłanek i posłów jest za wnioskiem komisji o przyjęcie poprawki Senatu do art; 15 dotyczącego dodania ust. 3, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (225) Kto jest przeciw? (4) Kto wstrzymał się od głosowania? (16) Stwierdzam, że Sejm poprawkę Senatu do art. 15 przyjął.</u>
          <u xml:id="u-488.21" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek Senatu do ustawy o zmianie ustawy o fundacjach.</u>
          <u xml:id="u-488.22" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 11 porządku dziennego, z tym że przedtem jestem winna państwu wyjaśnienie. Wprawdzie zakończono już prace rządu i komisji nad budżetem, ale trzeba wydrukować poprawki. Rząd będzie udzielał wyjaśnień, kiedy otrzymacie państwo te poprawki, żeby nie. było wątpliwości co do odpowiedzi i udzielanych informacji.</u>
          <u xml:id="u-488.23" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 11 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o izbach rolniczych (druk nr 683).</u>
          <u xml:id="u-488.24" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu w imieniu wnioskodawców pana posła Irminda Bochenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-489">
          <u xml:id="u-489.0" who="#PosełIrmindoBocheń">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Wraz ze zmieniającą się sytuacją społeczną, gospodarczą i produkcyjną wsi polskiej zmieniają się także potrzeby doradcze i organizacyjno-ekonomiczne rolników i rodzin wiejskich. Zmieniające się jednostki i służby w obecnych. strukturach organizacyjnych pracują nieefektywnie, a ich rozproszona i nieskoordynowana działalność często nie odpowiada lokalnym warunkom oraz potrzebom i oczekiwaniom producentów. Jest to między innymi wynikiem słabego współdziałania tych jednostek z samorządem terytorialnym i samorządem rolniczym.</u>
          <u xml:id="u-489.1" who="#PosełIrmindoBocheń">Podstawowym celem ustawy jest stwor żenię wsi i rolnictwu warunków do poprawy efektywności gospodarowania i podnoszenia poziomu życia rodziny poprzez dostosowanie struktur organizacyjnych oraz form i metod pracy jednostek działających na rzecz rolnictwa i wsi do aktualnych Warunków, potrzeb i możliwości. I jak obywatele posłowie zauważyli, o tym mówimy w art. 8 przedkładanego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-489.2" who="#PosełIrmindoBocheń">Przygotowanie projektu ustawy zostało poprzedzone szeroką dyskusją merytoryczną z udziałem przedstawicieli nauki i praktyki rolniczej oraz specjalistów zagranicznych. Temat ten był między innymi przedmiotem posiedzenia Sejmowej Komisji Rolnictwa i Gospodarki i Żywnościowej w dniu 16 stycznia 1990 r., po raz pierwszy, następnie w maju, w czerwcu i w lipcu br. Projekt ustawy jest realizacją zaleceń uchwalonych na tych wszystkich posiedzeniach.</u>
          <u xml:id="u-489.3" who="#PosełIrmindoBocheń">Na wniosek podkomisji do spraw doradztwa rolniczego powołanej przez Komisję Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej zasięgnęliśmy opinii także z terenu kraju, wysyłając do wojewodów, wydziałów rolnictwa i poszczególnych ośrodków rolniczych prośbę o rozpropagowanie w terenie naszego działania i przesłanie opinii i wniosków do proponowanego projektu ustawy. Otrzymaliśmy 54 opinie i około 160 wniosków szczegółowych do poszczególnych artykułów. Są to wnioski przesłane także przez związki rolników, NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”, przez koła PSL „Solidarność” oraz ogniwa kółek rolniczych. Są to opinie i pozytywne, i negatywne, które pomogą w efekcie rolnikom i rolnictwu wypracowaniu dobrej ustawy, na którą czeka nowoczesna wieś. Dlatego też proszę Izbę o przyjęcie do wiadomości akceptację i skierowanie tych wniosków do komisji i podkomisji do pracy nad końcowym kształtem ustawy, zaś posłanki i posłów proszę o szczerą i krytyczną dyskusję nad przedłożonym projektem.</u>
          <u xml:id="u-489.4" who="#PosełIrmindoBocheń">Wracając do uzasadnienia. Koncepcja tworzenia izb rolniczych nawiązuje do okresu międzywojennego. Funkcjonujące w tym czasie izby rolnicze dobrze i na trwałe zapisały się w historii polskiego rolnictwa i życia wsi. Dorobek ten zostanie wykorzystany przy organizowaniu pracy tworzących się obecnie izb rolniczych na podstawie przedłożonego projektu. Spożytkowane zostaną doświadczenia przodujących pod względem rolniczym krajów Europy Zachodniej, w których od dawna działają i w pełni zdają egzamin izby rolnicze. Mam tu na myśli Niemcy, Francję, Austrię.</u>
          <u xml:id="u-489.5" who="#PosełIrmindoBocheń">Izby rolnicze będą jednostkami samorządowymi, organizowanymi na bazie dzisiaj nadwątlonych Ośrodków Postępu Rolniczego, dawnych WOPR-ów, oraz innych jednostek i zakładów budżetowych działających na rzecz rolnictwa. Jednostki te będą obligatoryjnymi członkami izb. O włączeniu do izb innych jednostek finansowych z budżetu będzie decydował wojewoda w myśl art. 4. Skupienie wielu jednostek w jednej komórce organizacyjnej umożliwi kompleksowe i skoordynowane oddziaływanie doradcze i organizatorskie na rolnictwo i rodzinę wiejską, przy bezpośrednim udziale samorządu terytorialnego i rolniczego. Możliwość dobrowolnej przynależności do izby rolniczej innych jednostek, a także osób fizycznych, stworzy warunki do znacznego rozszerzenia zakresu oddziaływania izb na różne podmioty gospodarcze, w tym także państwowe i spółdzielcze, co może w istotny sposób wpłynąć pozytywnie na obecną sytuację społeczno-gospodarczą. Będzie to także jedno ze źródeł dopływu środków finansowych na działalność statutową izby z tytułu opłat członkowskich.</u>
          <u xml:id="u-489.6" who="#PosełIrmindoBocheń">Merytoryczny zakres działania izb rolniczych będzie obejmował szereg nowych zagadnień dotyczących nie zagospodarowanych, a bardzo ważnych dla rolnictwa i środowiska wiejskiego spraw, jak na przykład doradztwo prawne, socjalne, marketingowe, popularyzacja efektywnych metod produkcji, ochrona środowiska, reprezentowanie potrzeb i obrona interesów rolników i ich rodzin. Przewiduje się w ustawie możliwość zlecenia izbom innych zadań przez administrację rządową i samorząd terytorialny przy zabezpieczeniu środków na ich realizację. Istotną sprawą jest także możliwość prowadzenia przez izbę własnej działalności gospodarczej, chociaż jest to temat bardzo kontrowersyjny. Będzie to ważne źródło uzyskiwania środków na realizację zadań statutowych, a tym samym zmniejszenia udziału budżetu państwa w finansowaniu tych jednostek, mówimy o tym w art. 10.</u>
          <u xml:id="u-489.7" who="#PosełIrmindoBocheń">Projekt ustawy zakłada pełne usamorządowienie działalności izb rolniczych, co wpłynie na efektywne powiązanie struktur organizacyjnych, treści i form działania z potrzebami wsi i rolnictwa oraz realizacją zatrudnienia i wykorzystania kadry specjalistycznej. Udział przedstawicieli administracji rządowej i samorządu terytorialnego w organach samorządu izby uściśli współdziałanie oraz wzajemną wymianę informacji między tymi jednostkami.</u>
          <u xml:id="u-489.8" who="#PosełIrmindoBocheń">Ustawa przewiduje także możliwość przekazywania niektórych kompetencji i zadań, zwłaszcza z zakresu doradztwa i pozaszkolnej oświaty rolniczej samorządowi terytorialnemu. Będzie to sprzyjać dalszemu dostosowaniu planów i programów oraz form pracy izby do miejscowych warunków. Zakłada się, że w perspektywie 2–3 lat po organizacyjnym i merytorycznym umocnieniu się, samorząd terytorialny przejmie całość spraw z zakresu doradztwa rolniczego i organizacji produkcji z finansowaniem włącznie.</u>
          <u xml:id="u-489.9" who="#PosełIrmindoBocheń">Strukturę organizacyjną, zakres działania i inne sprawy związane z funkcjonowaniem izby będą określały statuty wewnętrzne uchwalone przez radę izby, ponieważ są zarzuty — niektórzy posłowie twierdzą — że ustawa jest za szczupła, że jest to jakby rama, i oczywiście aby tę ramę wypełnić, należy w określonym czasie uchwalić statuty wewnętrzne izby. Celowe wydaje się jednak zunifikowanie niektórych elementów organizacyjnych i merytorycznych, co nastąpi najprawdopodobniej poprzez opracowanie wzorcowego statutu izby rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-489.10" who="#PosełIrmindoBocheń">Utworzenie izb rolniczych nie wywoła dodatkowych skutków finansowych, jest to bardzo istotna sprawa. Umożliwi to nawet uzyskanie pewnych oszczędności budżetowych z tytułu likwidacji lub ograniczenia części administracji i obsługi technicznej, niezbędnej w samodzielnie funkcjonujących jednostkach wyłączonych w skład izby oraz efektywniejsze wykorzystanie kadry, Wolny rynek rolny będzie stwarzał przymus ekonomiczny zwiększania rozmiarów produkcji i obniżania jej kosztów, warunkujących uzyskiwanie odpowiedniego poziomu dochodu rolniczego. Będzie to zwiększać zainteresowanie rolników doradztwem i wprowadzaniem innowacji technologiczno-organizacyjnych, co umożliwi stopniowe wprowadzanie odpłatnego doradztwa fachowego, zmniejszającego wydatki budżetu na ten cel. Uwzględniając aktualne uwarunkowania zakłada się, że w okresie najbliższych 2–4 lat głównym źródłem finansowania działalności izb rolniczych będą dotacje z budżetu państwa, dlatego też — jako odgórne oddziaływanie administracyjne — zarzuca się to projektowi ustawy. Ten bowiem, kto daje pieniądze, ma w pewnych sytuacjach większą swobodę decyzyjności. Dotyczy to zwłaszcza działalności doradczej, upowszechnieniowej i szkoleniowej. Taki system jest stosowany w zasadzie w większości krajów, w tym także krajów o wysoko rozwiniętym rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-489.11" who="#PosełIrmindoBocheń">Wysokość i zasady przyznawania oraz wykorzystywania dotacji określi minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej w porozumieniu z ministrem finansów. Ogólny nadzór nad izbami o zasięgu wojewódzkim sprawować będą właściwi wojewodowie, a nad izbami międzywojewódzkimi, bo dopuszcza się w ustawie tworzenie większych organizmów, będzie nadzorował minister rolnictwa. Będzie to nadzór o bardzo ograniczonym wymiarze i będzie dotyczył głównie początkowych okresów tworzenia i organizowania pracy izby. Ustawa dopuszcza możliwość stosowania w okresie przejściowym innych rozwiązań organizacyjnych w doradztwie rolniczym. Duże zróżnicowania regionalne w warunkach życia i pracy rolników powodują, że różne są ich potrzeby, poziom fachowy i możliwości, a zatem pełne ujednolicenie struktur organizacyjnych i form działania służb i jednostek doradczych jest niepożądane, a może wręcz szkodliwe. Zaproponowane w ustawie rozwiązanie stworzy warunki i możliwości wyzwalania lokalnych inicjatyw w tym zakresie, co ma istotne znaczenie w doskonaleniu systemu doradztwa rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-489.12" who="#PosełIrmindoBocheń">Dlatego też jeszcze raz proszę panie i panów posłów o rzetelną, szczerą, uczciwą dyskusję, o odniesienie się do poszczególnych paragrafów, aby komisja, podkomisja miała jak najbogatszy materiał do pracy nad projektem ustawy. Pragnę jeszcze dodatkowo poinformować, że rozumiem Urząd Rady Ministrów, rozumiem rząd, że dzisiaj tworzenie izby rolniczej jest jakby budowaniem potężnego samorządowego ciała, które będzie miało decyzyjny wpływ na politykę rolną, że jest to skupienie wszystkich sił rolniczych wobec potrzeb wsi, w związku z tym to ciało staje się w pewnej sytuacji niebezpieczne. I dlatego jakby opóźnianie tych prac ze strony rządu. Myślę, że tu pani minister Potokowa rozwieje moje wątpliwości zajmując stanowisko w imieniu ministerstwa.</u>
          <u xml:id="u-489.13" who="#PosełIrmindoBocheń">Na koniec chcę jeszcze dodać, że celem, jaki przyświecał grupie posłów przy opracowaniu projektu — zresztą może nie tyle bezpośrednio grupa posłów opracowywała ten projekt poselski, ile grupa fachowców — celem, źródłem, tezami do opracowania tego projektu, jest program rolny PSL „Solidarność”. Nie chcę go przedstawiać w tej części, w której mówi się o izbach rolniczych, ale wszystkie koleżanki i kolegów posłów mogę zapoznać z tym programem. Jest to wypisz wymaluj synteza programu rolnego PSL „Solidarność”, który w jakimś stopniu zarzuca nam polityczne działania, a ja daleki jestem od tego.</u>
          <u xml:id="u-489.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-490">
          <u xml:id="u-490.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-490.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-490.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Jako pierwszy zabierze głos pan poseł Ryszard Kołodziej z PSL. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Zenon Złakowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-491">
          <u xml:id="u-491.0" who="#PosełRyszardKołodziej">Pani Marszałek! Szanowne Panie i Panowie Posłowie! Zmiany zachodzące w kraju i na polskiej wsi zmuszają także do dokonania zmian w doradztwie rolniczym. Aktualnie doradztwo jest zbyt rozproszone, nieskoordynowane, co obniża jego efektywność. Przedłożony poselski projekt ustawy o izbach rolniczych może na trwałe rozwiązać problemy doradztwa w naszym rolnictwie za kilka lat. Powołanie izb rolniczych jako powszechnej samorządowej organizacji rolników jest od wielu lat podnoszone w środowiskach związanych ze wsią i rolnictwem, w tym również przez posłów obecnej kadencji. Ustawowego uregulowania tworzenia izb rolniczych domagano się także z uwagi na stale żywe tradycje tych organizacji samorządowych istniejących w Polsce przed II wojną światową i przez kilka lat po jej zakończeniu. Funkcjonowanie izb rolniczych sprawdziło się w wielu krajach o wysokim poziomie produkcji rolnej. Fakt ten został również potwierdzony na międzynarodowej konferencji na temat izb rolniczych, zorganizowanej przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w listopadzie ub. r. w Poznaniu. Uczestniczący w konferencji posłowie rolnicy, naukowcy, przedstawiciele związków zawodowych rolników potwierdzili celowość powołania izb rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-491.1" who="#PosełRyszardKołodziej">Przedłożony poselski projekt ustawy jest kontrowersyjny i zawiera zbyt dużo radykalnych rozwiązań. Po dyskusjach, jakie prowadziłem z rolnikami, doradcami i przedstawicielami Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej nasuwa się wiele uwag. Jednocześnie pojawił się nowy projekt o izbach rolniczych opracowany przez ekspertów z Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Projekt ten różni się od poselskiego wieloma rozwiązaniami. Uważam, że w poselskim projekcie o izbach rolniczych należy wprowadzić szereg zmian, których z uwagi na cenny czas Wysokiej Izby nie będę przedstawiał, przekażę je do komisji pracującej nad ustawą. Ponadto projekt powinien być skoordynowany z projektem rządowym.</u>
          <u xml:id="u-491.2" who="#PosełRyszardKołodziej">Przy tej okazji chciałbym podziękować rolnikom, doradcom z OBR-ów, przedstawicielom Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej za uwagi dotyczące poselskiego projektu o izbach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-491.3" who="#PosełRyszardKołodziej">Wnoszę w imieniu Klubu Poselskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego o skierowanie omawianego projektu do komisji celem uzupełnienia projektu o izbach rolniczych i dokonania w nim zmian.</u>
          <u xml:id="u-491.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-492">
          <u xml:id="u-492.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-492.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Bardzo przepraszam pana posła Złakowskiego, ale wzięłam złą listę mówców. W związku z tym jako pierwszy wystąpi pan poseł Jan Zając z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej, a pan poseł Złakowski wystąpi jako następny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-493">
          <u xml:id="u-493.0" who="#PosełJanZając">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia posłów pracowników państwowych gospodarstw rolnych: Irminda Bochenia, Jerzego Józefiaka, Andrzeja Aumillera, Pawła Rogińskiego, Józefa Pilarczyka, Tomasza Romańczuka, Mariana Kędzierskiego, Józefa Bogusza, Stanisława Suchodolskiego, Stanisława Dudy i w moim imieniu składam następujące oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-493.1" who="#PosełJanZając">Od kilku tygodni w państwowych gospodarstwach rolnych nasilają się akcje protestacyjne, które ostatnio przerodziły się w strajki obejmujące prawie cały kraj. Przyczyną protestu pracowników państwowych gospodarstw rolnych jest ich aktualna sytuacja ekonomiczna spowodowana polityką rządu wobec tego sektora gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-493.2" who="#PosełJanZając">Mimo wysokiej produkcji zarówno roślinnej, jak i zwierzęcej oraz bardzo wysokiego wyniku finansowego za rok 1990 przedsiębiorstwa te nie mają aktualnie środków na bieżącą działalność gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-493.3" who="#PosełJanZając">Tę paradoksalną sytuację spowodowały wysokie zapasy magazynowe, zwłaszcza zbóż, na które nie ma nabywców, z jednoczesnym wyznaczeniem przez banki niskiego poziomu kredytów, które ustalone zostały w wysokości wykorzystania środków w miesiącu wrześniu 1990 r. Stały wzrost cen na środki do produkcji rolnej, wysoka stopa oprocentowania kredytów oraz wzrost innych obciążeń finansowych w postaci rosnącej dywidendy i innych opłat powodują pozorną niewydolność ekonomiczną tego sektora. Ten stan rzeczy w konsekwencji prowadzi do obniżenia produkcji i zagrożenia bytu zatrudnionych w nim pracowników. Nierozwiązanie tych problemów przez rząd może w konsekwencji doprowadzić do lawinowej upadłości państwowych gospodarstw rolnych, wzrostu bezrobocia na wsi oraz do tego, że 3 min ha ziemi będzie leżało odłogiem.</u>
          <u xml:id="u-493.4" who="#PosełJanZając">Załogi państwowych gospodarstw rolnych nigdy dotychczas nie sięgały po broń strajkową. Również obecnie mimo wyraźnego wyrażania czynnego protestu, nadal realizują swoje zadania produkcyjne, zabezpieczając inwentarz i mienie swoich gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-493.5" who="#PosełJanZając">W celu szybkiej likwidacji nikomu niepotrzebnego konfliktu oczekujemy od rządu podjęcia natychmiastowych działań i likwidacji przyczyn. Wzywamy przedstawiciela rządu do poinformowania Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w trakcie obecnego posiedzenia Sejmu o harmonogramie działań w tej sprawie na najbliższe dni i godziny. Środki masowego przekazu przekazały, że w dniu dzisiejszym rozpoczyna się strajk głodowy w ośrodku w poznańskim, w komitecie ogólnokrajowym. Jestem zaniepokojony tą sytuacją. Tym bardziej wymusza to pilne podjęcie działań ze strony rządu, aby nie dopuścić do rozszerzenia się tej fali strajków.</u>
          <u xml:id="u-493.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-494">
          <u xml:id="u-494.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-494.1" who="#komentarz">(Poseł Stanisław Suchodolski: Ja w kwestii formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-494.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Ad vocem, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-495">
          <u xml:id="u-495.0" who="#PosełStanisławSuchodolski">Stanisław Suchodolski. Ja nie ad vocem, tylko w kwestii formalnej. Myślę, że pan poseł Bolesław Suchodolski czułby się bardzo nieswojo, gdyby jego imię i nazwisko nie zostało umieszczone przy tym oświadczeniu. Podejrzewam, że to pan poseł Bolesław Suchodolski był współautorem tego oświadczenia. To w kwestii formalnej po prostu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-496">
          <u xml:id="u-496.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-496.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę pana posła Zenona Złakowskiego. Jako kolejny zabierze głos pan poseł Ryszard Jastrzębski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-497">
          <u xml:id="u-497.0" who="#PosełZenonZłakowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Poseł sprawozdawca Bocheń powołał się na program PSL „Solidarność” dotyczący izb rolniczych. Tak, PSL „Solidarność”, które to stronnictwo reprezentuję, popiera ideę izb rolniczych. Ale nie opowiada się za rozwiązaniami zawartymi w projekcie tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-497.1" who="#PosełZenonZłakowski">Skierowanie poselskiego projektu ustawy o izbach rolniczych pod obrady Sejmu jest, według mnie, dużym błędem, jeśli zważymy, że projekt ten został już mocno skrytykowany w wielu środowiskach rolniczych. A nawet niektórzy posłowie, którzy początkowo podpisywali się pod tym projektem, obecnie wycofali swoje poparcie. Pierwsze czytanie tej ustawy tym bardziej było niewskazane, jeśli zważymy, iż są przygotowywane inne projekty ustawy o izbach rolniczych, m.in. przez Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, a także projekty społeczne. One wszystkie mogłyby i powinny stać się przedmiotem oceny i prac odpowiednich komisji. Tym bardziej że zawierają one rozwiązania znacznie lepsze niż obecnie dyskutowany projekt. Nie powinno nam bowiem zależeć na skompromitowaniu idei izb rolniczych w chwili ich narodzin. Ostrzeżeniem dla nas bowiem powinny być trudne narodziny samorządów terytorialnych. Są one podstawowym elementem demokracji, w założeniu mają wyzwalać inicjatywy lokalne, sprzyjać wszechstronnemu rozwojowi społeczności gminnej. Póki co jednak, przeżywają trudny okres. Wiąże się to z kompetencjami oraz środkami, jakimi dysponują.</u>
          <u xml:id="u-497.2" who="#PosełZenonZłakowski">Izby rolnicze to również samorząd, tylko że samorząd gospodarczy, a ściślej — rolniczy, działający w interesie rolników. I właśnie ta idea samorządności jest tutaj podstawowa. Pod tym kątem odczytywany projekt ustawy w swych wielu rozwiązaniach budzi zasadniczy sprzeciw. Bo cóż to za samorządność rolnicza, jeżeli już samą decyzję o utworzeniu izby (art. 2) podejmuje wojewoda i to w porozumieniu z ministrem rolnictwa. A przecież wydaje się, że taka inicjatywa powinna wyjść przede wszystkim od rolników. A co najwyżej od samorządu terytorialnego, np. sejmiku wojewódzkiego, ale nie od wojewody. Izby rolnicze powinny być niezależne od administracji państwowej. Uważam, że na samym początku ten zasadniczy problem powinien być rozstrzygnięty. Powołujemy się często na tradycje przedwojenne funkcjonowania izb rolniczych. Jest to jak najbardziej wskazane, mamy bowiem świadomość, iż nie jest to czymś nowym na gruncie polskim. Uważam jednak, że obecna koncepcja izb rolniczych powinna różnić się nieco od przedwojennej. W okresie 20-lecia bowiem regulacje prawne dopuszczały dość dużą możliwość ingerencji administracji państwowej w funkcjonowaniu izb. Uważam, że w obecnej postaci izby powinny mieć jak największą niezależność od władzy państwowej. Oczywiście mogą one realizować również niektóre zadania określone przez państwo, ale w formie zadań zleconych, przy zapewnieniu odpowiednich środków.</u>
          <u xml:id="u-497.3" who="#PosełZenonZłakowski">Wracając do projektu ustawy. Artykuły 3 i 4 stwierdzają, że izby rolnicze są organizacją samorządową, określają jednocześnie, że zrzeszają one wojewódzkie centra kultury rolnej, rolnicze jednostki i zakłady budżetowe, podmioty prowadzące działalność gospodarczą oraz osoby fizyczne. A gdzie są rolnicy? Z trudem w tych „osobach fizycznych” można dopatrzyć się rolników. I zauważmy, że zostali oni wymienieni na ostatnim miejscu. Czy można się dziwić, że rolnicy, również ci zrzeszeni w PSL „Solidarność”, tak mocno krytykują właśnie ten projekt. Przecież w izbach utworzonych w ten sposób będą oni zdominowani przez biurokrację i administrację. Ich interes w ogóle nie będzie się liczył. A jeśli tak, to w minimalnym stopniu. Tym bardziej że to wojewoda będzie decydował, które jednostki i zakłady budżetowe mają wejść w skład izby. A lista tych jednostek i zakładów może być bardzo długa. Projekt nie określa bowiem tutaj żadnych proporcji. W skład izby mogą wchodzić podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Określenie to jest bardzo pojemne. Tu mogą się zmieścić nawet PGR. Czy to będzie jeszcze izba rolnicza? Co więcej — aby jeszcze bardziej ubezwłasnowolnić izby — projekt przewiduje w art. 12, iż w skład rady izby wchodzą przedstawiciele samorządu terytorialnego i administracji rządowej. W projekcie prawie nic nie mówi się o zasadach wyborów do organów izby rolniczej. To wszystko ma określać statut, którego wzorzec ustali minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
          <u xml:id="u-497.4" who="#PosełZenonZłakowski">Podobnych elementów, które są sprzeczne z ideą samorządności izb rolniczych, jest bardzo wiele. Można tu jeszcze wymienić zbyt duże uprawnienia tzw. biur izby, co oznacza w dużym stopniu oddanie władzy w ręce biurokracji. Tym bardziej że w myśl art. 16 biuro to realizuje zadania merytoryczne izby z zakresu organizacji produkcji, doradztwa, wdrażania i upowszechniania postępu oraz szkolenia rolniczego. Czy urzędnicy sobie z tym poradzą?</u>
          <u xml:id="u-497.5" who="#PosełZenonZłakowski">Reasumując, w miejsce izb rolniczych nie może powstać jakaś bliżej nieokreślona struktura zrzeszenia administracyjno-gospodarczego, nie wiadomo komu służąca. Może powołana do utrzymania WOPR w ich dotychczasowym kształcie zamiast prób udoskonalenia systemu doradztwa służącego bezpośrednio rolnikowi. Może zadaniem tej struktury jest ratowanie PGR, bo teoretycznie i taka możliwość istnieje. Myślę jednak, że izby rolnicze nie są od ratowania takich czy innych jednostek, zakładów czy też podmiotów gospodarczych. Mają one przede wszystkim służyć rolnikom. Mają być ich samorządem gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-497.6" who="#PosełZenonZłakowski">Jak już powiedziałem na wstępie, źle się stało, iż ten projekt trafił pod obrady Sejmu. Argument, iż rząd spóźnia się z opracowaniem swojego projektu, nie jest żadnym argumentem. Nic bowiem nie usprawiedliwia z gruntu złych rozwiązań. Jeżeli czekaliśmy tak długo na odrodzenie samorządu gospodarczego, poczekajmy jeszcze trochę. Nie możemy skompromitować idei izb rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-497.7" who="#PosełZenonZłakowski">Stawiam wniosek formalny o odrzucenie tego projektu ustawy. Oczywiście do sprawy tej należy powrócić z chwilą opracowania dobrego projektu.</u>
          <u xml:id="u-497.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-498">
          <u xml:id="u-498.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-498.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Jastrzębskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Tadeusz Marchlik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-499">
          <u xml:id="u-499.0" who="#PosełRyszardJastrzębski">Pani Marszałek, Wysoki Sejmie! Należy podkreślić z zadowoleniem, że Sejmowi został przedstawiony projekt ustawy o izbach rolniczych. Środowiska rolnicze domagały się już od dawna zastąpienia obecnego administrowania i zarządzania rolnictwem przez izby rolnicze, wychodząc z założenia, że obecnie ukształtowany system wywodzi się z poprzedniego modelu państwa. Ważniejsze jest jednak to, że system zarządzania i kierowania rolnictwem jest nieefektywny. Poszukiwanie odpowiedniego modelu zarządzania i kierowania rolnictwem przez izby rolnicze, łączy się z tym, że w warunkach gospodarki rynkowej musi maleć rola administracji na rzecz rozwiązań samorządowych przy dużym wpływie rolników. Jak podkreśliłem, stało się dobrze, że w ogóle taki projekt powstał, ale ma on wiele wad i wymaga gruntownych przemian.</u>
          <u xml:id="u-499.1" who="#PosełRyszardJastrzębski">Po pierwsze, według mnie, izby rolnicze powinny być swego rodzaju parlamentem rolniczym na terenie swojego działania. Tymczasem w projekcie ustawy (art. 3 i 4) izba jest pomyślana jako zrzeszenie instytucji wojewódzkich, podobnie jak byłe wojewódzkie wydziały rolnictwa, tworząc nad nimi wspólną czapę. Wprawdzie art. 5 rozszerza liczbę członków izby, ale nie zmienia to stanu rzeczy, gdyż czynnik rolniczy, czyli chłopski będzie miał znaczenie kwiatka do kożucha. Twórcy ustawy powinni uważnie przyjrzeć się przynajmniej schematowi Wielkopolskiej izby rolniczej, który znajduje się w holu Ministerstwa Rolnictwa. Widać w nim wielki udział czynnika społecznego, nie tyle reprezentantów desygnowanych do udziału w izbach, co osób wybieranych.</u>
          <u xml:id="u-499.2" who="#PosełRyszardJastrzębski">Jest to istotna różnica w podejściu do sprawy.</u>
          <u xml:id="u-499.3" who="#PosełRyszardJastrzębski">Po drugie, przed wojną zasadą było, że statut każdej izby rolniczej zatwierdzał prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Pomijając już sprawę prestiżu usytuowanie izby rolniczej przy wojewodzie jest niskie. W skład izby rolniczej, według projektu, wchodzą tylko niektóre jednostki. Poza nią pozostają takie dziedziny rolnictwa jak organizacje zawodowe, ogrodnicy, pszczelarze, leśnicy, dziedzina usług rolniczych. Inaczej ujmując izba rolnicza według tego projektu nie ma wpływu i nie obejmuje całości problematyki rolniczej a tylko margines.</u>
          <u xml:id="u-499.4" who="#PosełRyszardJastrzębski">W art. 12 określa się kto wchodzi w skład rady izby, ale nie określa się proporcji przedstawicieli. Jak wskazuje praktyka rada izby będzie natychmiast zdominowana przez przedstawicieli instytucji. Jeśli już musi być rada to powinno być określone, że w jej składzie jest co najmniej 10% producentów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-499.5" who="#PosełRyszardJastrzębski">I dalej: w art. 17 mówi się, że dyrektor biura izby określa merytoryczny i terytorialny zakres działania. Ta kompetencja winna należeć do rady izby, a nie do jej dyrektora. Nie jest jasny również art. 20, pkt 2, czy modelowy statut jest obowiązkowy, czy stanowi przykład. Jeśli przykład, to jest potrzebna ustawa o izbach rolniczych i na tej podstawie każde województwo ustali statut, który winien być nadawany przez prezydenta. Ten dokument sugeruje, że dano nam do dyskusji projekt statutu, a nie tekst ustawy o izbach rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-499.6" who="#PosełRyszardJastrzębski">Zastanawia mnie również wyrażenie: „organ nadzorujący” (art. 24). We wcześniejszych artykułach proponowanej ustawy nigdzie on nie występuje. Co to jest i na jakiej zasadzie będzie działał? Projekt izby rolniczej nie zabezpiecza też tego, że izba będzie samorządna i samodzielna. Według projektu jest ona transmisją administracji i działa w jej imieniu. Uważam, że tak być nie powinno. Ustawa o izbach rolniczych winna precyzować ideologię izby, natomiast statuty wojewódzkie powinny być opracowane przez wojewodów na podstawie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-499.7" who="#PosełRyszardJastrzębski">Należy także zastanowić się, czy wobec planowanej zmiany w podziale administracyjnym kraju nie założyć istnienia mniejszej liczby izb rolniczych np, na bazie dawnych 17 województw oraz filii w obecnych województwach.</u>
          <u xml:id="u-499.8" who="#PosełRyszardJastrzębski">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Zgłaszam wniosek formalny o skierowanie projektu ustawy o izbach rolniczych do Komisji Rolnictwa i Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-499.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-500">
          <u xml:id="u-500.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Marchlika z Klubu Poselskiego „Pax”. Jako kolejny będzie pan poseł Bogumił Szreder.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-501">
          <u xml:id="u-501.0" who="#PosełTadeuszMarchlik">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W przełomowym momencie najnowszej historii naszego kraju tworzą się na nowo wzajemnie uzupełniające się struktury zarządzania administracji państwowej, samorządu terytorialnego i samorządu gospodarczego. Dwie pierwsze struktury, lepiej czy gorzej, ale już działają. Natomiast trzecia struktura samorządu gospodarczego jest dopiero w fazie kształtowania i składową właśnie częścią szeroko rozumianego samorządu gospodarczego winien być samorząd rolniczy.</u>
          <u xml:id="u-501.1" who="#PosełTadeuszMarchlik">Powołanie i organizacja tego samorządu jak też ustalenie zasad i form jego funkcjonowania jest nakazem chwili. Jest to konieczność gospodarczo-społeczna, która leży w interesie nie tylko państwa i rolnictwa jako działu gospodarki narodowej, ale również w takim samym stopniu jest w interesie rolników, producentów ze wszystkich trzech sektorów. Podejmowane w tym kierunku wysiłki i starania nie są więc działaniem hobbistów usiłujących realizować powrót do form zarządzania rolnictwem według zasad II Rzeczypospolitej, bądź zachodnich, ale są niezbędnym elementem i częścią składową kreowania polityki rolnej w nowym systemie zarządzania krajem.</u>
          <u xml:id="u-501.2" who="#PosełTadeuszMarchlik">Toteż z pełnym uznaniem należy potraktować inicjatywę poselską prezentującą projekt ustawy o izbach rolniczych jako organu samorządu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-501.3" who="#PosełTadeuszMarchlik">Wysoki Sejmie! Ten niewątpliwie słuszny jako idea, projekt ustawy nie jest jednak wolny od merytorycznych uchybień i chciałbym teraz parę zdań na ten temat powiedzieć. Już na samym początku brakuje informacji i sprecyzowania wiodącego celu działania izby, czemu ma służyć ta nowo powoływana struktura samorządu rolniczego. Jasność poglądów w tej sprawie jest niezbędna dla konsekwentnego utrzymania całej linii postanowień ustalających wszystkie elementy szczegółowych celów i zadań oraz struktury organizacyjnej i działalność izby.</u>
          <u xml:id="u-501.4" who="#PosełTadeuszMarchlik">W związku z tym zastrzeżenia budzi bardzo lakoniczny zapis art. 8 zawężający cele działania izb do poprawy efektywności gospodarowania. Chodzić natomiast winno, moim zdaniem, o cele znacznie szersze, systemowe i kompleksowe, o widzenie rozwoju i organizacji rolnictwa, o podniesienie jego rangi. Efektywność będzie tylko wynikiem tych działań. Przyjmując właśnie taki tok rozumowania, jako cel przewodni izb widzę rozwój, organizację i konsolidację rolnictwa oraz podnoszenie poziomu życia ludności rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-501.5" who="#PosełTadeuszMarchlik">Projekt ustawy przewiduje organizację izb na bazie istniejących jednostek budżetowych działających na rzecz rolnictwa w sferze produkcji, usług oraz doradztwa. Mówi o tym art. 4. Jednostki te z mocy ustawy mają być członkami izb, natomiast zgodnie z art. 5 wszystkie inne podmioty gospodarcze i fizyczne, a więc chcę tu podkreślić, wszyscy właściciele i użytkownicy warsztatów rolnych mogą być członkami izb na zasadzie zupełnej dobrowolności.</u>
          <u xml:id="u-501.6" who="#PosełTadeuszMarchlik">Takie stawianie sprawy jest co najmniej nieporozumieniem. Stoi w jaskrawej sprzeczności z pojęciem samorządu, którego podstawową cechą jest powszechność zawiadywania własnymi sprawami a jak będziemy realizowali projekt tej ustawy to tej powszechności nie będzie. Problem członkostwa wymaga całkowitego odwrócenia. Głównymi członkami izb winni być właściciele i użytkownicy warsztatów rolnych, płacący podatek rolny i gruntowy. W takim zrozumieniu członkami izb będą wszystkie osoby fizyczne, jak też jednostki prawne danego terenu. Natomiast zasada dobrowolności członkostwa w izbach może mieć ewentualnie miejsce, za odpowiednią składką, w odniesieniu do członków rodzin i pracowników poszczególnych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-501.7" who="#PosełTadeuszMarchlik">Natomiast jednostki budżetowe wymienione w art. 4 projektu ustawy, moim zdaniem, nie powinny być członkami izby. Są to bowiem instytucje spełniające określone funkcje usługowe i urzędnicze w ramach działań administracji gospodarczej. Mogą być one natomiast przejęte przez izby jako odrębne agendy w przypadku przekazania przez państwo, izbom określonych funkcji wykonawczych i organizacyjnych a które z mocy innych normatywnych aktów prawnych zastrzeżone były dla państwa, np. sprawy hodowli roślin i zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-501.8" who="#PosełTadeuszMarchlik">W podobnym układzie należy widzieć cały pion doradztwa. Organizowane obecnie ośrodki doradztwa rolniczego winny z chwilą powołania izb stać się nie członkami izb, a wejść w skład biura izby. Biuro to, jako organ wykonawczy samorządu rolniczego, podzielone mogłoby być np. na kilka wydziałów i między innymi tam mieściłby się wydział doradztwa.</u>
          <u xml:id="u-501.9" who="#PosełTadeuszMarchlik">Za bardzo istotną sprawę uważa się dokonanie stosownych uzgodnień oraz zasięganie opinii o celowości powołania izby w sejmiku wojewódzkim oraz w terenowych organizacjach społecznych. Organizacja izb, w obecnej dobie napięć na wsi a także stale wzrastającego poziomu wykształcenia rolników, musi znaleźć akceptację społeczności wiejskiej i samorządów terytorialnych. Winno to wynikać z postanowień ustawy. Stąd istniejący zapis w art. 7 ust. 2 w tej sprawie jest zbyt lakoniczny i wymaga poszerzenia.</u>
          <u xml:id="u-501.10" who="#PosełTadeuszMarchlik">Wysoka Izbo! W grupie spraw organizacyjnych ważnym elementem jest zapewnienie możliwości, a nawet potrzeby, ustawowego zapewnienia powstania w przyszłości struktury centralnej izby, w formie np. naczelnej, czy krajowej rady izb rolniczych. Utworzenie takiego organu uważam za niezbędne w świetle tego co mówiłem o celach i zadaniach izb, a także potrzeb rozwoju całego rolnictwa oraz z potrzeby obrony jego interesów w rozumieniu ustalenia i realizowania polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-501.11" who="#PosełTadeuszMarchlik">Działalność finansowa izb rolniczych w dyskutowanym dziś projekcie ustawy — mówi o tym art. 21 — oparta jest o dość płynne i mało stabilne źródła dochodu, tzn. składki członkowskie, dotacje budżetowe, dochody z własnej działalności gospodarczej i darowizny. W sumie stwarza to niepewność zabezpieczenia finansowego. Uważam, że sprawa ta wymaga całkowicie odmiennego rozwiązania. Wzorem okresu międzywojennego, jak też praktyk stosowanych współcześnie w innych krajach, podstawą działalności finansowej izb winny być odpisy podatku rolnego (gruntowego), a nie dodatkowe, finansowe obciążenia wsi. Przyjęcie takiego rozwiązania jest w pełni uzasadnione także merytorycznie z uwagi na to, że znaczną część funkcji i zadań państwowej służby rolnej przejmą izby. Przy takim ujęciu wymienione wyżej źródła finansowania stanowiłyby niejako uzupełnienie uzyskiwanych środków z odpisów podatkowych. Wysokość tych odpisów winna stanowić przedmiot uzgodnień, a wynikać z funkcji, jakie izby w poszczególnych regionach kraju będą w zastępstwie państwa realizować.</u>
          <u xml:id="u-501.12" who="#PosełTadeuszMarchlik">Wysoki Sejmie! Występując w imieniu Klubu Polskiego „Pax” widząc potrzebę powołania ustawowego samorządu rolniczego, chcę stwierdzić, że wnioskujemy o skierowanie projektu dyskutowanej ustawy o izbach rolniczych do odpowiedniej komisji sejmowej. Jednocześnie projekt ustawy wymaga, naszym zdaniem, przepracowania uwzględniającego dzisiejszą dyskusję jak też inne opracowania, m.in. już tu wspomniany projekt ustawy o izbach rolniczych, który znajduje się w Ministerstwie Rolnictwa i który, moim zdaniem, jest opracowaniem bardziej dojrzałym. Natomiast sama idea powołania izb rolniczych jest dla nas poza wszelką dyskusją.</u>
          <u xml:id="u-501.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-502">
          <u xml:id="u-502.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bogumiła Szredera z Polskiego Stronnictwa Ludowego, jako kolejny zabierze głos pan poseł Bohdan Pilarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-503">
          <u xml:id="u-503.0" who="#PosełBogumiłSzreder">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie pośle Złakowski, całkowicie nie zgadzam się z pańską opinią, że źle się stało, że projekt tej ustawy trafił do Izby. Myślę, że źle się stało, że on tak późno trafił do tej Izby, bo twierdzę, że naprawdę wiele złego wyrządzono całej oświacie rolniczej w ostatnim czasie. Jako przedstawiciel Związku Młodzieży Wiejskiej od wielu lat występuję z wnioskiem o podjęcie prac nad powołaniem izb rolniczych i myślę, że nareszcie zostało to sfinalizowane.</u>
          <u xml:id="u-503.1" who="#PosełBogumiłSzreder">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Oświata i doradztwo w rolnictwie jest najtańszym i najszybszym czynnikiem powodującym wzrost produkcji, jak również powoduje przyspieszenie zmiany struktury agrarnej. Dlatego uważam, że dobrze się stało, że ustawa o izbach rolnych doczekała się wreszcie swojej kolejki, chociaż szkoda, że tak późno, bo twierdzę, że na skutek braku założeń polityki rolnej, a w szczególności polityki dotyczącej oświaty, zrobiono wiele złego reorganizując obecne doradztwo na zasadzie terapii wstrząsowej.</u>
          <u xml:id="u-503.2" who="#PosełBogumiłSzreder">Wysoka Izbo! Co do projektu ustawy to mam następujące propozycje zmian. Uważam, że decyzję o utworzeniu izby powinien podejmować minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej po zasięgnięciu opinii związków zawodowych rolników. Tylko minister powinien sprawować bezpośredni nadzór nad izbami. Nie może być dwóch nadzorów, dlatego też ustawa powinna w sposób jasny i jednoznaczny określać zakres tego nadzoru.</u>
          <u xml:id="u-503.3" who="#PosełBogumiłSzreder">Uważam także, że wysokość dotacji na działalność izby nie powinna być ustalana corocznie przez ministra, lecz winna być jasno określona w ustawie, np. 25% podatku rolnego. Kwota ta winna być przez ministra zabezpieczona i bezpośrednio przekazywana do izb. Proponuję także rozwiązanie również dlatego, aby nie było takiej sytuacji jak obecnie, że środki finansowe na doradztwo rolnicze zostały obniżone o około 40%.</u>
          <u xml:id="u-503.4" who="#PosełBogumiłSzreder">Uważam również, że w art. 4 nie określa się jasno, czy jednostki budżetowe pracujące na rzecz rolnictwa wchodzą obligatoryjnie w skład izb i stają się ich częściami składowymi, czy to na zasadzie dobrowolności. Optuję za obligatoryjnym włączeniem tych jednostek. Trudno mówić o skutecznym i wiarygodnym doradztwie bez posiadania laboratoriów, które są obecnie w gestii stacji chemiczno-rolniczych. W praktyce nie mówi się również nic o szkołach rolniczych. Uważam, że izba powinna mieć wpływ na ich program nauczania. Moim zdaniem, na ich bazie można by było utworzyć gminne lub rejonowe biura rolne, dzięki którym istniałaby możliwość wykorzystania nauczycieli jednocześnie jako doradców, a ich bazy do działalności szkoleniowej. W takim układzie zarówno nauczyciele jak i młodzież szkolna miałaby bezpośredni i szybki kontakt z osiągnięciami nauki i przodującej praktyki rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-503.5" who="#PosełBogumiłSzreder">Projekt również nie uwzględnia problemu nasiennictwa. Czy izba rolnicza nie będzie miała wpływu na to? A jest to przecież jeden z istotniejszych elementów postępu.</u>
          <u xml:id="u-503.6" who="#PosełBogumiłSzreder">Uważam, także, że w skład izby rolnej powinno wchodzić jedno, lub dwa gospodarstwa rolne wielkości od 200 do 300 hektarów każde, będące na własnym rozrachunku. Służyłyby one izbie do przeprowadzania doświadczeń wdrożeniowych oraz szkoleń praktycznych dla rolników, studentów a także doradztwu. Byłyby one jednocześnie przykładem, że wykorzystując postępowe techniki, technologie można efektywnie gospodarować. Dzisiaj ośrodki doradztwa rolniczego takiej bazy zostały pozbawione. Ponadto gospodarstwa te byłyby źródłem dochodów za prace zlecone, na przykład z placówek naukowo-badawczych.</u>
          <u xml:id="u-503.7" who="#PosełBogumiłSzreder">Twierdzę również, że izba rolna powinna mieć ośrodek, który dysponowałby najnowocześniejszymi urządzeniami i maszynami do produkcji roślinnej i zwierzęcej, gdzie rolnicy, młodzież i doradcy mogliby się z nimi zapoznać przez szkolenia w zakresie ich obsługi. Spostrzeżenia te wynikają z faktu, że młodzież opuszczająca szkoły rolnicze jest słabo przygotowana od strony praktycznej.</u>
          <u xml:id="u-503.8" who="#PosełBogumiłSzreder">Nie wiem jednakże, jaka będzie również rola związków branżowych, które również trudnią się doradztwem. Czy nie byłoby dobrze wykorzystać tych jednostek i ludzi w ramach izby rolnej?</u>
          <u xml:id="u-503.9" who="#PosełBogumiłSzreder">Problemy ludzkie nie są jasno rozwiązane, bowiem w przypadku włączenia wymienionych jednostek do izby, wielu pracowników utraciłoby po prostu pracę.</u>
          <u xml:id="u-503.10" who="#PosełBogumiłSzreder">Wysoka Izbo! Kończąc swoje wystąpienie mam nadzieję, że zostaną unormowane wszystkie przepisy prawne dotyczące całej sfery rolnictwa, a ustawa o izbie rolnej jest jednym z jej ważniejszych ogniw. Dlatego wnioskuję o przekazanie tego projektu do komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-503.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-504">
          <u xml:id="u-504.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie głos zabierze pan poseł Bohdan Pilarski z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Zdzisław Domański.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-505">
          <u xml:id="u-505.0" who="#PosełBohdanPilarski">Zalążki izb rolniczych mamy już od bardzo dawna w historii polskiego rolnictwa, bo od XIX wieku stanowiły one osiągnięcie polskiej myśli rolniczej tamtej epoki i były nawet wzorem dla innych państw europejskich.</u>
          <u xml:id="u-505.1" who="#PosełBohdanPilarski">Proszę państwa, to zagadnienie odżywa jakby w każdej nowej konfiguracji polityczno-gospodarczej naszego kraju. W ostatnich tygodniach problem izb rolniczych odżył na nowo na naszym Kongresie PSL „Solidarność”, który się odbył pod Rzeszowem. W zgłoszonym programie postawiliśmy sprawę izb rolniczych bardzo wyraźnie i szeroko. Nie będę tu oczywiście tego państwu powtarzał, bo te teksty są ogólnie dostępne.</u>
          <u xml:id="u-505.2" who="#PosełBohdanPilarski">Izby rolnicze istniały przecież przed wojną i, proszę państwa, nieraz nasuwa mi się taka refleksja, czy czasami chcemy tworzyć pewne rzeczy na nowo, odkrywać czy otwierać drzwi otwarte, a wystarczy sięgnąć do tych lat dobrych, do wzorów już istniejących aby je przywrócić, zmodernizować i dostosować do potrzeb. Przedwojenne izby organizowały rolników w celu rozwiązywania spraw przekraczających możliwości pojedynczych osób, pojedynczych gospodarstw i były równocześnie scalone w sposób niezwykle interesujący z inicjatywami państwa. To jest uważam ich fundamentalna reguła.</u>
          <u xml:id="u-505.3" who="#PosełBohdanPilarski">Izby te spełniały wtedy dwie funkcje podstawowe. Były z jednej strony samorządem gospodarczym, który artykułował potrzeby gospodarcze, ekonomiczne i społeczne rolników.</u>
          <u xml:id="u-505.4" who="#PosełBohdanPilarski">Z drugiej strony były one przedstawicielstwem władzy działającej w obszarze rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-505.5" who="#PosełBohdanPilarski">Niestety proszę państwa, projekt proponowany i projekt, który my rozważamy w tej chwili zaledwie w nikłym stopniu odnosi się i łączy te podstawowe cechy.</u>
          <u xml:id="u-505.6" who="#PosełBohdanPilarski">Bezpośrednio po wojnie izby rolne zaczęły się odradzać, ale je zlikwidowano w roku 1947 i funkcje ich przejęły różne instytucje, tak zwane spółdzielnie, aparat partyjno-administracyjny, związki branżowe.</u>
          <u xml:id="u-505.7" who="#PosełBohdanPilarski">Prószę państwa, nieraz na spotkaniach z rolnikami, a reprezentuję właśnie okręg typowo rolniczy, wskazywałem, że te napisy nad bramami gminnych spółdzielni: Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” to trzy wielkie kłamstwa, albo jedno kłamstwo potrójne, bo nie są to przecież ani spółdzielnie, ani żadna samopomoc tam się nie odbywa i nie są to również spółdzielnie chłopskie. Myślę, że to do czego dążymy, te izby rolnicze będą rzeczywiście izbami chłopskimi.</u>
          <u xml:id="u-505.8" who="#PosełBohdanPilarski">Opowiadam się za pewnym rozwiązaniem, którego jakby naczelnymi cechami będą rzeczy następujące:</u>
          <u xml:id="u-505.9" who="#PosełBohdanPilarski">— po pierwsze — obrona interesów producentów rolnych, czyli konsultacje, negocjacje;</u>
          <u xml:id="u-505.10" who="#PosełBohdanPilarski">— po drugie — zbieranie, przetwarzanie i przekazywanie informacji ułatwiających producentom rolnym podejmowanie decyzji, szkolenia, oświaty rolniczej, również doradztwo i szkolenie;</u>
          <u xml:id="u-505.11" who="#PosełBohdanPilarski">— po trzecie — wykonywanie zadań zlecanych między innymi przez ustawy i rozporządzenia państwowe i parlamentarne;</u>
          <u xml:id="u-505.12" who="#PosełBohdanPilarski">— po czwarte — uczestniczenie w podziale środków na popieranie rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-505.13" who="#PosełBohdanPilarski">W tych czterech punktach mam wrażenie zawiera się program tych przyszłych izb rolniczych, do których mam nadzieję dojdziemy. Natomiast przedłożony projekt nie spełnia lub spełnia zaledwie w minimalnym zakresie ten program.</u>
          <u xml:id="u-505.14" who="#PosełBohdanPilarski">Proszę państwa, pomijam drobiazgową krytykę. Uważam, że ona w części została wyrażona w wystąpieniu pana posła Złakowskiego i to mnie niejako zwalnia od powtarzania.</u>
          <u xml:id="u-505.15" who="#PosełBohdanPilarski">Jeden z moich przedmówców był łaskaw powiedzieć, że ma być to parlament rolniczy. Proszę państwa, za dużo już mamy w Polsce parlamentów. Myślę, że właśnie powinna to być instytucja pracy rolniczej — taki tytuł bym raczej zaproponował.</u>
          <u xml:id="u-505.16" who="#PosełBohdanPilarski">Jak się dowiaduję w Ministerstwie Rolnictwa jest już ukończony następny projekt. Ponieważ na naszym posiedzeniu jest obecna pani minister Anna Potok myślę, że w swoim wystąpieniu uchyli rąbka tajemnicy i powie o założeniach tego projektu. Ja miałem już możność zapoznania się z tym projektem, ale właśnie obecność tu pani minister zwalnia mnie od jakiegokolwiek streszczania i ustosunkowywania się.</u>
          <u xml:id="u-505.17" who="#PosełBohdanPilarski">Kończąc swoją wypowiedź, chciałbym się odwołać do mojego wniosku formalnego, jaki zgłosiłem przedwczoraj na samym początku. Zaproponowałem Wysokiej Izbie, aby zdjąć z programu obrad ten wniosek, poczekać aż wpłynie wniosek rządowy, skierować oba projekty do komisji i rozpatrzeć je łącznie, aby w ten sposób uzyskać możliwość szerszego porównania.</u>
          <u xml:id="u-505.18" who="#PosełBohdanPilarski">Tak się nie stało. Wysoka Izba mój wniosek odrzuciła. Zatem dzisiaj zgłaszam wniosek aby dla przyspieszenia prac legislacyjnych, bo czasu, jak państwo wiedzą, mamy bardzo niewiele, projekt rządowy skierować bezpośrednio do drugiego czytania.</u>
          <u xml:id="u-505.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-506">
          <u xml:id="u-506.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Zdzisława Domańskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego: jako kolejny zabierze głos pan poseł Walerian Pańko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-507">
          <u xml:id="u-507.0" who="#PosełZdzisławDomański">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Naszą uwagę skupić pragniemy dzisiaj na pierwszym czytaniu poselskiego projektu ustawy o izbach rolniczych. Chciałbym poprzedzić to dwoma ogólnymi stwierdzeniami.</u>
          <u xml:id="u-507.1" who="#PosełZdzisławDomański">Izby rolnicze w każdej strukturze administracyjno-samorządowej powinny łączyć dwie funkcje o jasno sformułowanych granicach, progach — co jest, a co nie jest przedmiotem ich działania. Wyznacznikiem zewnętrznym przedmiotowego zakresu ich działania są:</u>
          <u xml:id="u-507.2" who="#PosełZdzisławDomański">— po pierwsze — stały, trwały, ukształtowany od lat, niepodważalny podział administracyjny kraju, to jest zakres i przedmiot odwoływania administracji rządowej;</u>
          <u xml:id="u-507.3" who="#PosełZdzisławDomański">— po drugie — również stały, niezmienny podział państwa w układzie samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-507.4" who="#PosełZdzisławDomański">Obydwa te podziały, musimy stwierdzić, są w naszym kraju niedostateczne, żeby nie powiedzieć złe.</u>
          <u xml:id="u-507.5" who="#PosełZdzisławDomański">Udoskonalony ubiegłoroczną reformą samorządu terytorialnego rządowy podział terytorialny kraju na dobrowolno-przymusowe rejony inaczej mówiąc prowizoryczne powiaty, dopełnia ten układ w kształtowaniu naszej państwowości. Ten, za naszą zgodą, Wysoki Sejmie, wprowadzony samorząd terytorialny wykazuje dziś w całości swoją nieudolność gospodarczą. Rodzi się więc pytanie, kiedy to permanentne reformowanie administracji naszego kraju doprowadzi nas do normalności. Czy sformułowana przez pana prezydenta w piśmie skierowanym do Sejmu i Senatu słuszna opinia o ubezwłasnowolnieniu samorządu terytorialnego i potrzebie odmiennego spojrzenia na podział terytorialny jest tą racjonalną przesłanką, którą mam nadzieję podejmie i rozstrzygnie demokratycznie już wybrany parlament.</u>
          <u xml:id="u-507.6" who="#PosełZdzisławDomański">Druga ogólna uwaga, te nieczytelne i niejasne podziały jeszcze bardziej zaciemniają system finansowania państwa. Wszystko zależy od tego, czy zabrane przez system podatkowy do budżetu państwa pieniądze wrócą i w jakiej wysokości, w formie dotacji, czy też nie. Chcemy być państwem samorządnym, z pełną demokracją terytorialną, a w dziedzinie finansów w sposób niewłaściwy centralizujemy decyzje.</u>
          <u xml:id="u-507.7" who="#PosełZdzisławDomański">Mając na co dzień w praktyce tę bardzo skrótowo omówioną rzeczywistość, odpowiadamy, Wysoka Izbo, na pytanie, czym ma być izba rolnicza. W moim rozumieniu izba rolnicza jest samorządną organizacją, dobrowolnie zrzeszającą podmioty gospodarcze w układzie regionalnym. Wdraża ona, albo współuczestniczy we wdrażaniu w kompleksie gospodarki żywnościowej postępów: biologicznego, technicznego, technologicznego i organizacyjnego realizujących społeczno-gospodarczy rozwój państwa.</u>
          <u xml:id="u-507.8" who="#PosełZdzisławDomański">Rząd, w porozumieniu z daną izbą w całości, albo w części, finansuje określone kierunki działania.</u>
          <u xml:id="u-507.9" who="#PosełZdzisławDomański">Szanowne Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Przygotowany przez grupę posłów projekt ustawy w zasadzie określa normy prawne powstania i działania izb rolniczych. W art. 6 projektu jako teren działania izby, przyjęto wojewódzki podział terytorialny, chociaż w art. 7 także dopuszcza się możliwość powoływania izb o zakresie działania przekraczającym obszar województwa.</u>
          <u xml:id="u-507.10" who="#PosełZdzisławDomański">Z mojego pojmowania funkcji izby rolniczej, co starałem się zobrazować, wynika jasno, że opowiadam się za rozwiązaniem ponadwojewódzkim, czyli regionalnym. Określając zakres przedmiotowego działania w art. 9 opowiadam się za tym co wymaga regulacji prawnej, aby izba rolnicza współdecydowała o kierunkach wydawania środków na rzecz wsi i rolnictwa pozostających w dyspozycji administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-507.11" who="#PosełZdzisławDomański">Finansowanie jednostek budżetowych wchodzących w skład izby, o których mówi art. 4 projektowanej ustawy, jak również inne zadania zlecone przez rząd winny odbywać się bezpośrednio z budżetu Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Takie rozwiązanie gwarantuje prawidłową realizację zadań. Słusznie w art. 10 przewiduje się możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, opowiadam się jednak, aby dochody przeznaczone na działalność statutową nie podlegały opodatkowaniu. Jestem zwolennikiem jasnego, ustawowego określania źródeł finansowania działalności izb rolniczych. Propozycje rozwiązań zawarte W art. 21 nie są wyczerpujące. Chciałbym, aby w tym przepisie prawnym było jasno napisane, iż dotacje budżetowe przydziela wyłącznie minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Udział ministra finansów jest tu zbędny, zwłaszcza że praktyka gospodarcza z reguły potwierdza nieznajomość potrzeb rolnictwa przez organy finansowe.</u>
          <u xml:id="u-507.12" who="#PosełZdzisławDomański">Wysoki Sejmie! Podjęcie na forum Sejmu dyskusji o konieczności przywracania do życia gospodarczego izb rolniczych należy, moim zdaniem, odbierać jako proces naszego powolnego powrotu do normalności. W zderzeniu z powstającymi i działającymi już izbami przemysłowo-handlowymi, izby rolnicze w tej grze ekonomicznych interesów muszą przyjąć także na siebie rolę reprezentanta wsi i chłopów.</u>
          <u xml:id="u-507.13" who="#PosełZdzisławDomański">Jako rolnik jestem przekonany, że cel ten osiągniemy.</u>
          <u xml:id="u-507.14" who="#PosełZdzisławDomański">Stawiam wniosek o skierowanie projektu do Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz do Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-507.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-508">
          <u xml:id="u-508.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Głos ma pan poseł Walerian Pańko z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, kolejnym mówcą będzie pan poseł Wojciech Mojzesowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-509">
          <u xml:id="u-509.0" who="#PosełWalerianPańko">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Gdyby w innych okolicznościach politycznych omawiana była sprawa izb rolniczych, to prawdopodobnie byłby to rzeczywiście wielki dzień, historyczny dzień dla rolników, tak jak niedawno powiedziano to w odniesieniu do pielęgniarek. Ale w atmosferze dzisiejszej jest to fakt jakby o wiele mniejszej skali i znaczeniu.</u>
          <u xml:id="u-509.1" who="#PosełWalerianPańko">Chciałbym na początku powiedzieć, że nie zabierałbym głosu, gdyby nie to, że jest wiele nieporozumień w uzasadnieniu do projektu przedłożonego Wysokiej Izbie. Powiedziane jest, że projekt ten i sama koncepcja nawiązują do okresu międzywojennego.</u>
          <u xml:id="u-509.2" who="#PosełWalerianPańko">Otóż chciałbym oświadczyć z całą odpowiedzialnością, że projekt prawie w żadnym stopniu nie nawiązuje do okresu międzywojennego Polskie izby rolnicze okresu międzywojennego zarówno pomorska, wcześniej wielkopolska czy śląska, czy później na podstawie przepisów z 1928 r. w całej Polsce były one izbami rolniczymi, które były oparte na koncepcji pruskiej ustawy z 1904 r. i po prostu jest nieprawdą, że ta koncepcja przedłożona dzisiaj nawiązuje w jakimkolwiek stopniu, oprócz nazwy oczywiście, do koncepcji okresu międzywojennego. To jest pierwsza rzecz.</u>
          <u xml:id="u-509.3" who="#PosełWalerianPańko">Drugie to jest to nieporozumienie, którego ofiarą niestety, w moim przekonaniu, padł również pan poseł Złakowski. Otóż izby rolnicze nie mają być organem samorządnym, jeżeli mają być izbami rolniczymi w rozumieniu właśnie okresu międzywojennego, tak jak chcą tego projektanci, to nie może to być organizacja samorządowa w takim znaczeniu, że administracja rządowa czy samorządowa nie mają wpływu na jej działalność.</u>
          <u xml:id="u-509.4" who="#PosełWalerianPańko">Koncepcja izb rolniczych jest następująca i taka ona powinna być: izby są platformą współpracy administracji rządowej z rolnikami i wszystkimi innymi jednostkami organizacyjnej obsługi rolnictwa. I taką koncepcję miały izby rolnicze na podstawie rozporządzenia prezydenta z roku 1928 w okresie międzywojennym. I trzeba sobie to jasno powiedzieć, że nie można żądać... ja nie wiem czy można chwalić okres międzywojenny z tego punktu widzenia samorządowego, jeżeli przed wojną Rada Ministrów ustalała statuty, a dla Śląska wojewoda Grażyński... Oczywistą jest rzeczą, że nadzór administracji był o wiele ściślejszy, że w wielu elementach organizacji izb rolniczych funkcjonowali przedstawiciele mianowani przez ministra rolnictwa i reform rolnych, a więc w radzie izby rolniczej 1/5 byli to mianowani przedstawiciele ministra i cały sens izby rolniczej polegał na tym, żeby to była platforma współpracy pomiędzy producentami rolnymi, którzy mieli zdecydowaną przewagę, bo w 3/5 byli reprezentowani w radzie, a innymi jednostkami organizacyjnymi, służącymi rolnictwu i tymi fachowcami, których mianował minister.</u>
          <u xml:id="u-509.5" who="#PosełWalerianPańko">Otóż, w moim przekonaniu, taka powinna być idea izb rolniczych, bo jeżeli chodzi o to, żeby tworzyć jeszcze jedną formę samorządową, to po co? Są do tego normalnie podstawy prawne i nie trzeba angażować Sejmu, żeby tworzyć jeszcze jedną fasadową, co najgorzej, obligatoryjnie wiążącą jednostki, niektóre tylko obsługujące rolnictwo i w ten sposób sankcjonujące ich funkcjonowanie w dotychczasowym kształcie.</u>
          <u xml:id="u-509.6" who="#PosełWalerianPańko">W takim przypadku uważam, że nie należy angażować Sejmu do tego i można by to zrobić, to co proponuje tutaj projekt ustawy, w innej formie. Podchodząc do tej inicjatywy z pełną życzliwością, uważam, że z ogromnym opóźnieniem się to dokonuje. Jeżeli by ode mnie to zależało, to bym był za tym, żeby w przypadku kiedy Wysoka Izba przyjmie ten projekt i przekaże komisji, to komisja rozpocznie prace nad tym projektem. Wtedy, kiedy mam nadzieję, projekt rządowy realizujący te idee, która jest mi bliższa i której bliższe były właśnie koncepcje okresu międzywojennego, wejdzie do Komisji Rolnictwa, to wówczas prace powinny być podjęte. Natomiast sam ten projekt spełnił swoją rolę, jak mówiliśmy z panem posłem Bocheniem, rolę projektu prowokatora.</u>
          <u xml:id="u-509.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-510">
          <u xml:id="u-510.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wojciecha Mojzesowicza z Polskiego Stronnictwa Ludowego, kolejnym mówcą będzie pan poseł Ireneusz Pięta.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-511">
          <u xml:id="u-511.0" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Uważam, że powołanie, idea izb rolniczych jest ideą bardzo dobrą i należy się tym zająć. Jednakże chciałbym spojrzeć na to jako rolnik. Chciałbym zwrócić uwagę, że nowo powstającą instytucją, jaką ma być izba, przede wszystkim ma służyć postępowi na wsi. Uważam, że powoływanie wielu nawet innych instytucji bez bezpośredniego zaangażowania producentów, bez analizy i praktycznych efektów działania da nam bardzo marne efekty.</u>
          <u xml:id="u-511.1" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Mimo wszystko uważam, że w izbach powinni być skupieni właśnie rolnicy, to znaczy producenci i oni o tych izbach winni decydować. Mimo wszystko izby winny spełniać... powinno to być powiązane z ministerstwem rolnictwa i z rządem, ale izby powinny jednak mimo wszystko trzymać stronę producenta, to znaczy izby powinny jemu doradzać, prowadzić nowoczesną formę marketingu i innych spraw, skupiać ludzi i potrafić poprawiać sytuację ekonomiczną wsi.</u>
          <u xml:id="u-511.2" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Uważam mimo wszystko, że izby powinny skupiać fachowców i jeśli nawet powoływanych przez pana ministra, to mimo wszystko akceptowanych przez członków izby, którzy w sytuacjach powiedzmy konfliktowych, np. jeżeli chodzi o opłacalności czy inne sprawy, winni jednak mimo wszystko trzymać stronę producenta.</u>
          <u xml:id="u-511.3" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Na jeszcze jedną bardzo ważną rzecz chciałbym zwrócić uwagę szanownych państwa, że mimo wszystko zgadzam się, że finansowanie powinno być rządowe, ale jednak mimo wszystko część udziału finansowana winna być przez członków izby po czasie, dlatego że jeżeli np. ja jako rolnik uznam, że ta izba działa na korzyść, to automatycznie będę zainteresowany w inwestowaniu, w finansowaniu tej izby. I co by tutaj nie mówić, jeżeli dzisiaj uznamy, że tylko i wyłącznie Ministerstwo Rolnictwa i rząd będzie automatycznie, finansował izbę, to w pewnych momentach, izby staną się instytucją zniewoloną. Tak ja uważam.</u>
          <u xml:id="u-511.4" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Jeszcze jedną rzecz — izba i fachowcy tej izby powinni podjąć współpracę z prawidłowo działającą nauką, bo u nas część nauki działa na rzecz postępu, a część nauki działa tak, że idzie wszystko do szuflady i powiedzmy idą bardzo duże środki na to.</u>
          <u xml:id="u-511.5" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Bardzo ważną rzeczą jest też, żeby rzeczywiście przekonać do prowadzenia izby, żeby tam zatrudniać fachowców, żeby doradztwo nie było tylko przy kawie, bo mimo wszystko śmiem twierdzić, że poprzednio działające instytucje, jak WOPR i inne też nie były złe, tylko dlatego, że działały byli różni ludzie. Byli ludzie dobrzy, którzy działali, ale byli ludzie kiepscy i dlatego tak wyglądało to doradztwo.</u>
          <u xml:id="u-511.6" who="#PosełWojciechMojzesowicz">Chciałbym jeszcze zwrócić na jedną rzecz uwagę, w tej izbie, muszą być mechanizmy ekonomiczne. Muszą być powiązania finansowe. Muszą być ekonomiczne zależności. Jeśli takich zależności nie będzie i nie będzie bezpośredniego wpływu na to producentów tak i ta instytucja będzie skazana na zagładę.</u>
          <u xml:id="u-511.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-512">
          <u xml:id="u-512.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-512.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę o zabranie głosu pana posła Ireneusza Piętę z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Jako kolejny zabierze głos pan poseł Czesław Skowroński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-513">
          <u xml:id="u-513.0" who="#PosełIreneuszPięta">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Na wstępie chciałem wyrazić ubolewanie, że koledzy poprosili o podpis pod projektem ustawy, a nie zaprosili do współpracy. Naprawdę prosiłbym bardzo żeby takie praktyki więcej nie miały miejsca.</u>
          <u xml:id="u-513.1" who="#PosełIreneuszPięta">A teraz do rzeczy. Proszę państwa, uważam, że cała ustawa od samego początku mija się w ogóle z celem. Głównym trzonem izby rolnej powinni być rolnicy, autentyczni rolnicy. W punkcie 4, jeśli dobrze zrozumiałem, tworzy się jakby związek związków. To jest naprawdę nie do przyjęcia. To jest czapa, nad tymi instytucjami, które do tej pory były. Dlatego naprawdę jestem bardzo zdziwiony, że niestety nie skonsultowano tego. Bo to jest nie do przyjęcia taka forma.</u>
          <u xml:id="u-513.2" who="#PosełIreneuszPięta">Druga sprawa — bardzo często mówi się, żeby rolnicy po prostu utrzymywali tę izbę, żeby ona była utrzymywana przez rolników samodzielnie. Ja bym tych panów, który mówią, że izba ma być utrzymywana przez samych rolników, prosił, żeby powiedzieli rolnikowi jakie to są koszty. To by było około 10% sprzedanej produkcji rolnej, czyli od średniego gospodarstwa byłoby może ok. 5–10 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-513.3" who="#PosełIreneuszPięta">Uważam, że bogate kraje zachodnie i rolnicy, którzy lepiej finansowo stoją od nas, też korzystają z pomocy budżetu państwa. Ta pomoc jest gdzieś w granicach 40%. Nie obawiałbym się tutaj, że budżet państwa będzie nas wspierał, dofinansowywał. Oczywiście jeżeli będzie dofinansowywał doradztwo, to będzie kontrolował czy to doradztwo rzeczywiście prawidłowo działa. I nie mogę się zgodzić, jeszcze raz wracam, że te pięć instytucji wymienione kolejno będą niejako stanowiły trzon tej izby. To by było odwrócenie, nadal mielibyśmy służyć tym instytucjom. A tutaj uważam, że te instytucje powinny służyć nam, rolnikom Dlatego bardzo krótko, bardzo żałuję naprawdę ale ja bym się pod tym projektem nie podpisał, jeżeli miałbym go przedstawiony do przejrzenia.</u>
          <u xml:id="u-513.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-514">
          <u xml:id="u-514.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę bardzo panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-515">
          <u xml:id="u-515.0" who="#PosełAndrzejBajołek">Andrzej Bajołek PSL. Jestem jeden z tych, który też podpisał.</u>
          <u xml:id="u-515.1" who="#PosełAndrzejBajołek">Panie pośle, procedura podpisywania jest taka, że podpisuje się pod projektem, a nie wcześniej, in blanco. Po raz pierwszy ze zdumieniem słyszę, że ktoś podpisuje ustawę in blanco. Proszę mi wybaczyć, że na ten temat, zresztą sam pan powiedział, co pan zrobił.</u>
          <u xml:id="u-515.2" who="#PosełAndrzejBajołek">Chciałbym powiedzieć, że jeżeli chodzi o finansowanie izb, to przecież te izby już w tej chwili funkcjonują. Sponsorowane są niejako społecznie. Rolnicy m.in. Wielkopolską izbę czy izbę funkcjonującą w Krakowie założyli sami. Te izby przecież bez żadnej dotacji już zaczęły funkcjonować, mimo że jeszcze ustawy na ten temat nie ma.</u>
          <u xml:id="u-515.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-516">
          <u xml:id="u-516.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-516.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-517">
          <u xml:id="u-517.0" who="#PosełIreneuszPięta">Przepraszam bardzo, czy jest tutaj na sali pan poseł Irmindo Bochen. Nie miałem przedstawionej ustawy, uczciwie tutaj mówię. Mieliśmy nad tym projektem pracować, niczego tutaj nie naciągam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-518">
          <u xml:id="u-518.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękujemy.</u>
          <u xml:id="u-518.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Wysoka Izbo, chciałam państwa poinformować odnośnie dalszego dzisiejszego porządku obrad.</u>
          <u xml:id="u-518.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Otóż zgodnie z ostatnimi wiadomościami, wznowienie prac Sejmu nad budżetem na plenarnym posiedzeniu może nastąpić około godziny 15.</u>
          <u xml:id="u-518.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">W związku z tym, proszę państwa, że mamy przewidzianych 6 wystąpień rządowych i głosowanie a to, sądzę, zajmie nam ok. 2,5 godziny. To oznacza, że przekraczamy planowany poprzednio czas zakończenia posiedzenia Sejmu. Chcę o tym państwa poinformować. Uważam jednak, że sprawa budżetu jest tak ważna, było tyle poprawek, że rząd musiał się do tego rzetelnie przygotować.</u>
          <u xml:id="u-518.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Obecnie będziemy kontynuować dyskusję nad izbami rolniczymi, po czym ogłoszę przerwę i podam państwu do której godziny. Proszę jednak łaskawie o niewyjeżdżanie i o to aby o godzinie, o której ogłoszę wznowienia obrad państwo byli w pełnym komplecie na sali.</u>
          <u xml:id="u-518.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Teraz proszę o zabranie głosu pana posła Czesława Skowrońskiego z Polskiej Unii Socjaldemokratycznej, kolejnym i ostatnim zapisanym do głosu mówcą jest pan poseł Andrzej Arendarski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-519">
          <u xml:id="u-519.0" who="#PosełCzesławSkowroński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jesteśmy zmęczeni debatą budżetową, a informacje przekazane przed chwilą przez panią marszałek także nie są zbyt pocieszające. Dlatego chciałbym krótko przekazać moje wątpliwości nasuwające się po przeczytaniu projektu.</u>
          <u xml:id="u-519.1" who="#PosełCzesławSkowroński">Chciałbym stwierdzić, że według mnie, projekt ustawy jest do przyjęcia jako materiał do dyskusji na komisji. Wyjaśniano tutaj już w jaki sposób ten projekt powstał i w jakich okolicznościach. Jednak w związku z tym, że zajęliśmy się izbami rolniczymi, oczekuję, że z ministerstwa rolnictwa otrzymamy wnioski od zespołu opracowującego projekt o izbach rolniczych, jeśli nie projekt rządowy.</u>
          <u xml:id="u-519.2" who="#PosełCzesławSkowroński">Chciałbym zaproponować, aby decyzja o utworzeniu izb rolniczych została podjęta przez rolników a nie przez administrację, przez referendum lub sejmik wojewódzki, wspólnie ze związkami społeczno-zawodowymi np. partiami. Aby decyzja o utworzeniu izb rolniczych nie była decyzją administracyjną, żeby właśnie rolnicy zdecydowali o tym — czy już są za tym aby na danym terenie izba rolnicza zaczęła funkcjonować, czy jeszcze należy z tą sprawą odczekać.</u>
          <u xml:id="u-519.3" who="#PosełCzesławSkowroński">Wydaje mi się, że ustawa da możliwość pracy, że będzie można w województwie pracować nad utworzeniem tej izby. Ale nie może obligować do obowiązkowego tworzenia tejże izby.</u>
          <u xml:id="u-519.4" who="#PosełCzesławSkowroński">Chciałbym także prosić Prezydium Sejmu, aby do czasu drugiego czytania zobowiązać ministerstwo do opracowania wzorcowego statutu i ordynacji wyborczej, aby izba mogła się zapoznać z tymi dokumentami przed głosowaniem nad tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-519.5" who="#PosełCzesławSkowroński">Dyskusyjną sprawą jest sprawa członkostwa w izbach rolniczych. Co do rolników indywidualnych, nie mam wątpliwości. Sprawą do rozstrzygnięcia natomiast jest sprawa Państwowych Gospodarstw Rolnych, Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych i instytucji obsługujących rolnictwo. Jeśli zdecydujemy, że jednostki te mogą być członkami, czy powinny, a moim zdaniem powinny, to dalej musimy rozstrzygnąć z jaką ilością głosów — czy z głosem jednym, czy z większą ilością głosów.</u>
          <u xml:id="u-519.6" who="#PosełCzesławSkowroński">W projekcie poselskim nie ma także uregulowań rozdziału zadań między samorząd terytorialny a samorząd rolniczy. Nie ma także powiązań między samorządem rolniczym a instytucjami, instytutami naukowymi, uczelniami, szkołami itd.</u>
          <u xml:id="u-519.7" who="#PosełCzesławSkowroński">Wydaje mi się, że to także powinno być w tej ustawie rozstrzygnięte.</u>
          <u xml:id="u-519.8" who="#PosełCzesławSkowroński">Cieszę się, że w końcu Sejm zajął się samorządem rolniczym, gdyż środowiska wiejskie na taką ustawę czekają, a w wielu rejonach kraju z powodu braku uregulowania prawnego zaczęły powstawać izby rolniczo-przemysłowe na podstawie Kodeksu handlowego.</u>
          <u xml:id="u-519.9" who="#PosełCzesławSkowroński">Chciałbym za to inicjatorom tych jednostek podziękować, gdyż one właśnie dopingowały i dopingują nas do pracy nad tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-519.10" who="#PosełCzesławSkowroński">To tyle uwag ogólnych z mojej strony. Szczegółowe rozwiązania chciałbym zaproponować już na posiedzeniach komisji.</u>
          <u xml:id="u-519.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-520">
          <u xml:id="u-520.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę uprzejmie o zabranie głosu pana posła Andrzeja Arendarskiego z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-521">
          <u xml:id="u-521.0" who="#PosełAndrzejArendarski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Będę mówił bardzo krótko. Chciałbym podjąć trzy sprawy. Jeśli porównamy ustawy, czy w ogóle podstawy prawne działania samorządu terytorialnego i ustawy o izbach gospodarczych z odpowiednikami przedwojennymi, to możemy zauważyć proces właśnie odpaństwowiania tych struktur, czyli zarówno w jednej jak i w drugiej ustawie przyjętej po wojnie nastąpił właśnie proces powiedziałbym prawdziwego usamorządowienia tych struktur, co wcale nie przeszkadza dobrze współpracować z władzami państwowymi. To ma miejsce przynajmniej jeśli chodzi o krajową izbę gospodarczą, którą kieruję, i jeśli chodzi o izby regionalne. Dlatego też, muszę powiedzieć, bardzo mnie zdziwił w projekcie pomysł tak ścisłego podporządkowania władzom państwowym organizacji samorządowej i muszę również powiedzieć, że nie bardzo rozumiem to co pan poseł przedstawiający tutaj powiedział, mianowicie że rząd jakoby zwlekał z zaakceptowaniem tej ustawy, ponieważ boi się silnego partnera na wsi. Gdyby tak było to na miejscu rządu jak najszybciej przyjąłbym właśnie tę ustawę a nie inną, bo ona stworzyłaby jakąś kadłubową, zbiurokratyzowaną organizację, którą po prostu rząd by kierował tak jakby chciał, gdyby przyjąć tutaj te propozycje, które były przedstawione.</u>
          <u xml:id="u-521.1" who="#PosełAndrzejArendarski">Druga sprawa, z którą chciałem się z państwem podzielić to są pewne doświadczenia z działalności izb gospodarczych. One działają na podstawie ustawy z 30 maja 1989 roku, ustawy dalece niedoskonałej a i tak sto razy lepszej od projektu tutaj zgłoszonego. I cóż się dzieje? Ponieważ w tej ustawie nie są rozwiązane pewne podstawowe sprawy potrzebne do funkcjonowania organizacji, takie jak zasady finansowania, jak zasady stosunku z władzami państwowymi na różnym szczeblu, powoduje to naprawdę daleko idące utrudnienia w naszym funkcjonowaniu. To jest organizacja, która nie ma wystarczającej ilości środków, nie ma jakiejś właśnie obligatoryjnej płaszczyzny konsultowania z samorządem gospodarczym projektów rządowych na przykład. Dlatego też bardzo bym przestrzegał przed pochopnym przyjmowaniem jakiegoś projektu, który takie same, a może nawet większe trudności stworzy samorządowi rolniczemu Uważam, że jest rzeczą niezwykle ważną i sam bym chciał, aby w Polsce jak najszybciej powstały izby rolnicze, ale izby z prawdziwego zdarzenia, silne, zasobne finansowo, które będą tym gospodarzem gospodarki na wsi.</u>
          <u xml:id="u-521.2" who="#PosełAndrzejArendarski">Chciałbym tutaj również powiedzieć, być może to był lapsus w wystąpieniu jednego z posłów, który stwierdził, że izby rolnicze w zderzeniu z izbami przemysłowo-handlowymi coś tam będą robiły, że gospodarka jest jedna i żadnego zderzenia nie będzie. W tym projekcie również nie ma żadnej propozycji współpracy regionalnej, np. izby przemysłowo-handlowe z izbami rolniczymi. Przecież to jest zupełnie niezbędne. Myślę, że to są takie generalne uwagi i bardzo bym do państwa apelował, aby ustawa, która wyjdzie z tej Izby, z konfirmacją Izby, była ustawą naprawdę dobrze przygotowaną, przewidującą pewne konsekwencje swoich artykułów, aby stanowiła ułatwienie, a nie utrudnienie dla samorządu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-521.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-522">
          <u xml:id="u-522.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Czy ktoś z pań i panów posłów jeszcze zechciałby zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-522.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Nie widzę.</u>
          <u xml:id="u-522.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Wobec tego proszę panią wiceminister w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej o zajęcie stanowiska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-523">
          <u xml:id="u-523.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rzeczywiście jak już wspomniano tu wcześniej idea samorządu rolniczego pojawiła się w krajach Europy Zachodniej jeszcze w XIX wieku i również w Polsce izby rolnicze zaczęły działać na przełomie wieku XIX i XX. Pierwsze to Izba Pomorska, Śląska, Wielkopolska, które działały na mocy ustawy pruskiej. W tym czasie w zaborze rosyjskim i austriackim funkcje samorządu rolniczego pełniły w ograniczonym zakresie towarzystwa rolnicze. W II Rzeczypospolitej izby rolnicze były w świetle obowiązujących wówczas regulacji prawnych dosłownie cytuję: „jednostkami samorządu gospodarczego i osobą publiczno-prawną”. Prawo to obowiązywało w Polsce do 26 sierpnia 1946 r. kiedy to izby zostały rozwiązane.</u>
          <u xml:id="u-523.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">W związku z obecnie dokonującymi się przemianami w Polsce odżyła idea reaktywowania izb rolniczych i w różnych środowiskach powstało kilka projektów ustawowego uregulowania bytu izb rolniczych, przy czym opierano się głównie na doświadczeniach, na rozwiązaniach przedwojennych i ha prawnych regulacjach zachodnioeuropejskich.</u>
          <u xml:id="u-523.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Przeprowadzona przez ministerstwo pogłębiona analiza wszystkich tych regulacji ustawowych wskazuje, że w obecnych warunkach wsi polskiej nie mogą one być przeniesione do nas bez istotnych zmian dostosowujących je do naszej sytuacji. Oczekiwanie na ustawowe uregulowanie kwestii izb rolniczych znalazło swój wyraz w zgłoszonym do laski marszałkowskiej poselskim projekcie ustawy. Rozesłany do konsultacji projekt spotkał się ze zróżnicowaną opinią, co jest rzeczą naturalną.</u>
          <u xml:id="u-523.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej wychodząc naprzeciw rodzącym się już znacznie wcześniej inicjatywom utworzenia izb rolniczych, podjęło w ubiegłym roku inicjatywę opracowania projektu ustawy o izbach rolniczych. Od początku uważaliśmy, że projekt taki winien się rodzić w szerokiej konsultacji z rolnikami, ponieważ izba rolnicza jest ich instytucją, jest samorządną reprezentacją wszystkich rolników, którzy współpracować mają między innymi z administracją państwową. Już pierwsze sporządzane projekty i uzyskane opinie dowodziły, że rolnicy mają bardzo różne wyobrażenie na temat izb rolniczych i bardzo różne były wobec tych izb oczekiwania. Począwszy — zresztą znalazło to też swój wyraz w dzisiejszych wypowiedziach — od utożsamiania izb z instytucjami doradztwa rolniczego przez postrzeganie izb rolniczych jako podobnych do tych izb, które funkcjonują na podstawie ustawy o izbach gospodarczych, aż do obrazu izby jako samorządu rolniczego, przejmującego między innymi większość zadań jednostek budżetowych związanych z rolnictwem.</u>
          <u xml:id="u-523.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Różne propozycje ustawowe, przekazane między innymi także nam i Komisji Rolnictwa, były niedoskonałe, często krytycznie oceniane. W tej sytuacji uznaliśmy że należy dokonać szerokiej wymiany doświadczeń odnośnie ustawowej regulacji funkcjonowania izb rolniczych w krajach Europy Zachodniej, a także wszechstronnego przekonsultowania z rolnikami jaką izbę uznają za swoją.</u>
          <u xml:id="u-523.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Dokonano tego w miarę posiadanych możliwości, między innymi organizując na ten temat międzynarodową konferencję z udziałem posłów przedstawicieli rolniczych organizacji związkowych, społecznych, politycznych a także przedstawicieli resortów rolnictwa, izb rolniczych Niemiec, Francji i Austrii. W wyniku tych działań powołano roboczy zespół do opracowania projektu ustawy o izbach rolniczych. W pracach zespołu uczestniczą przedstawiciele rolniczych organizacji zawodowych, społecznych i politycznych, przedstawiciele nauki, a także ci, którzy w różnej formie podejmowali dotychczas inicjatywy tworzenia izb rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-523.6" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Można więc opracowany przez ten zespół projekt ustawy nazwać projektem społecznym. Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej mając na uwadze wniesienie do laski marszałkowskiej poselskiego projektu ustawy o izbach rolniczych stanęło na stanowisku, że niecelowe byłoby przygotowywanie projektu rządowego. Wymaga to długiego czasu, licznych uzgodnień. Zasadnym wydaje się w tej sytuacji przyjąć, że koncepcje wypracowane w tym zainspirowanym przez ministerstwo społecznym zespole mogą być traktowane jako materiał, który wraz z wynikami konsultacji i dyskusji nad projektem poselskim służyć będą dopracowaniu ostatecznego kształtu projektu ustawy. Projekt społeczny, o którym mówiłam, jest już opracowany. Jego ostateczna redakcja dokonana będzie w poniedziałek i może zostać przekazany do komisji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-523.7" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Przyznam się jednak, że projekt ten w wielu istotnych punktach różni się od projektu poselskiego. W miejscu tym chciałam szczególnie mocno podkreślić, że te krytyczne uwagi wobec opieszałości rządu w przygotowaniu projektu ustawy o izbach rolniczych, w pełni zrozumiałe, mają liczne przyczyny, ale wymienić tu chciałam szczególnie jedną. Izbę rolniczą tworzą wszyscy rolnicy, a działa ona przez swoich przedstawicieli, którzy są wybierani do organów izby przez wszystkich rolników. Wobec złożonej sytuacji strukturalnej, ekonomicznej i społecznej wsi polskiej opracowanie zadowalającego projektu ustawy jest zadaniem bardzo trudnym. Obawiam się bardzo, że uzyskanie ostatecznego consensusu w tych kilku bardzo istotnych sprawach wcale nie będzie łatwe.</u>
          <u xml:id="u-523.8" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">W kilku dosłownie zdaniach pozwolę sobie przedstawić podstawowe idee tego projektu społecznego, który przekażemy. Celem izby jest stworzenie warunków do rozwoju rolnictwa, obrona interesów rolników oraz podnoszenia poziomu życia ludności wiejskiej. Izba rolnicza jest samorządem rolników, posiadającym osobowość prawną. Myślę, że nie będzie to samorząd na wzór innych samorządów, pewnie nie dokładnie taki jaki był samorząd tej przedwojennej izby rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-523.9" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Izbę rolniczą tworzą rolnicy: właściciele, dzierżawcy i inni użytkownicy gospodarstw rolnych, leśnych, rybackich, ogrodniczych, sadowniczych itd. oraz członkowie ich rodzin zatrudnieni w rolnictwie, a także pracobiorcy tych gospodarstw zamieszkujących na terenie działania izby. Terenem działania izby może być województwo, można tworzyć też struktury mniejsze lub większe.</u>
          <u xml:id="u-523.10" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Do podstawowych zadań izby należy: reprezentowanie i obrona interesów rolnictwa, rodzin wiejskich; inicjowanie, podejmowanie działań na rzecz organizowania produkcji rolniczej oraz poprawy jej efektywności, jest to bardzo szerokie ujęcie; organizowanie i prowadzenie doradztwa; wdrażanie postępu, podejmowanie działań w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych rolników, młodzieży, kobiet wiejskich, wspomaganie rolników w zdobywaniu nowych kwalifikacji; podejmowanie działań na rzecz ochrony środowiska; współpraca ze szkołami; podejmowanie działań na rzecz wszechstronnego popierania rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-523.11" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Izba rolnicza, co może jest ważne, może wykonywać zadania zlecone przez administrację rządową, samorząd terytorialny, placówki badawczo-rozwojowe i inne podmioty oraz osoby fizyczne i prawne. Przyjęto założenie, że po prostu izbie rolniczej mogą być zlecane określone zadania jednostek budżetowych wtedy wraz z ich finansowaniem.</u>
          <u xml:id="u-523.12" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Izba rolnicza działa przez swoich przedstawicieli, którzy tworzą walne zgromadzenie izby. Przynależność do izby wynika z mocy ustawy i nie przewiduje się instytucji formalnego członkostwa. W skład walnego zgromadzenia wchodzą co najmniej w 3/4 wybierani przedstawiciele rolników, w 1/4 dokoptowani przez walne zgromadzenie przedstawiciele organizacji związkowych i społecznych rolników oraz ewentualnie podmiotów funkcjonujących w sferze rolnictwa. Przewodniczący izb rolniczych tworzą krajową radę izb rolniczych. Organ ten nie posiada osobowości prawnej. Majątek izby — czytam tylko rzeczy najbardziej istotne — stanowią: nieruchomości, ruchomości, fundusze. Funduszami izby są: odpisy z kwoty podatku rolnego, pobieranego w okręgu izby.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-524">
          <u xml:id="u-524.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Może tak dokładnie proszę tego nie omawiać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-525">
          <u xml:id="u-525.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Nie będę czytała dalej, bo wydaje mi się, że streszczanie tego nie jest potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-525.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-525.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Chcę tylko na końcu powiedzieć, że już z tego co przeczytałam wynika, że te projekty są różne. I myślę, że w komisji będą jeszcze bardzo ożywione dyskusje na temat ostatecznego kształtu izby rolniczej, który wcale w tym momencie nie jest jeszcze ostatecznie przesądzony.</u>
          <u xml:id="u-525.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAnnaPotok">Mam nadzieję, panie pośle, że ten dzień, kiedy będzie uchwalona ustawa o izbach rolniczych, to będzie wielki dzień rolnictwa, i że do tego dnia dotrwamy. Natomiast chciałabym zdecydowanie zaprotestować przeciwko przypuszczeniom. że w interesie rządu leżało przesuwanie uchwalenia ustawy o izbach rolniczych. Jeżeli takie było wrażenie, wyniknęło ono z faktu, że nie zdążyliśmy tego zrobić. Natomiast w interesie rządu, w interesie Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej leży, żeby mieć silnego partnera w formie samorządu rolników. Jest przed nami tak wiele, tak bardzo trudnych zadań, czego obrazem była wczorajsza dyskusja, że taki partner jest wręcz niezbędny do lepszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-525.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-526">
          <u xml:id="u-526.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani minister.</u>
          <u xml:id="u-526.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Widzę, że pan poseł Jacek Soska chciałby jeszcze zabrać głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-527">
          <u xml:id="u-527.0" who="#PosełJacekSoska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ponieważ oficjalnie nie wpłynął wniosek rządowy do komisji, ani do Prezydium Sejmu, chcę zapytać panią minister, czy innych posłów, jak pani minister sobie wyobrażała hamowanie projektu poselskiego tej ustawy? Myśmy dłużej nie mogli hamować wpłynięcia tego projektu ustawy pod obrady Sejmu. To jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-527.1" who="#PosełJacekSoska">Jeżeli już pani minister przedstawiła swoje uwagi, to myślę, że te uwagi będą komisji bardzo pomocne przy opracowaniu tego projektu poselskiego. Ta zwłoka, pani minister — pół roku to jest dosyć długi okres — pani wybaczy, że też wyrażę ubolewanie, że tak ministerstwo nie mogło sobie z tym poradzić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-528">
          <u xml:id="u-528.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Czy pani minister jeszcze zechciałaby odpowiedzieć?</u>
          <u xml:id="u-528.1" who="#komentarz">(Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Anna Potok: Wyobrażam sobie, że my to po prostu przekażemy do komisji.)</u>
          <u xml:id="u-528.2" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Pani minister będzie łaskawa przekazać do laski marszałkowskiej projekt ustawy, a potem Prezydium Sejmu zadecyduje, jaka będzie dalsza procedura.</u>
          <u xml:id="u-528.3" who="#komentarz">(Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Anna Potok: Przepraszam, wyobrażałam to sobie inaczej, po prostu ten projekt jako jedna z wersji projektów społecznych, opracowany przez tę bardzo szeroką komisję, zostanie przekazany bezpośrednio do komisji...)</u>
          <u xml:id="u-528.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Nie. Musi być przekazany do laski marszałkowskiej.</u>
          <u xml:id="u-528.5" who="#komentarz">(Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Anna Potok: Ale on nie będzie traktowany jako oficjalny projekt, tylko po prostu jako materiał do opracowania ostatecznego kształtu projektu.)</u>
          <u xml:id="u-528.6" who="#komentarz">(Poruszenie na sali.)</u>
          <u xml:id="u-528.7" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dobrze. To już my podejmiemy decyzję.</u>
          <u xml:id="u-528.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-528.9" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję pani minister.</u>
          <u xml:id="u-528.10" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Uważam, że chyba dyskusja... jeszcze pan poseł sprawozdawca — proszę uprzejmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-529">
          <u xml:id="u-529.0" who="#PosełIrmindoBocheń">Serdecznie dziękuję pani minister za takie postawienie sprawy. Serdecznie dziękuję za tę gotowość. Dziękujemy bardzo. Natomiast bardzo bym prosił pana posła Złakowskiego o wycofanie wniosku o zdjęcie z obrad projektu ustawy, ponieważ przeważająca część dyskutantów zrozumiała ideę, zasadę. Jest to projekt prowokujący i myślę, że powinien on tę rolę spełnić i będziemy chcieli wspólnie wypracować... Nie wiem, czy pan poseł Złakowski mnie słucha? Panie pośle, proszę pana, żeby pan wycofał ten swój wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-530">
          <u xml:id="u-530.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Dziękuję uprzejmie.</u>
          <u xml:id="u-530.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Ponieważ jest prośba do pana posła Zenona Złakowskiego, wobec tego powtarzam ją, czy pan poseł będzie łaskaw wycofać ten wniosek o odrzucenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-531">
          <u xml:id="u-531.0" who="#PosełZenonZłakowski">Podtrzymuję swój wniosek. Główną sprawą jest sprawa członkostwa. Wydaje mi się, że to dyskredytuje ten projekt.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-532">
          <u xml:id="u-532.0" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę państwa, wobec powyższego, ponieważ Wysoka Izba musi zadecydować o tym, musiałabym poddać wniosek pana posła Zenona Złakowskiego pod głosowanie, co zrobimy po przerwie i po budżecie — z wiadomych względów.</u>
          <u xml:id="u-532.1" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">W chwili obecnej zarządzam przerwę do godzi. 15. Dziękuję państwu.</u>
          <u xml:id="u-532.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 55 do godz. 15 min 10)</u>
          <u xml:id="u-532.3" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Chciałbym prosić posłów, którzy są poza salą, aby byli uprzejmi zająć miejsca na sali obrad.</u>
          <u xml:id="u-532.4" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Pozwolę sobie poinformować Wysoką Izbę, że poseł Zenon Złakowski wycofał wniosek w sprawie odrzucenia poselskiego projektu ustawy o izbach rolniczych, którego pierwsze czytanie Sejm odbył przed przerwą.</u>
          <u xml:id="u-532.5" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował poselski projekt ustawy o izbach rolniczych do Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-532.6" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu będę uważał, że propozycja ta została przez Wysoką Izbę przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-532.7" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-532.8" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Powracamy do rozpatrzenia punktów 1, 2, 3 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-532.9" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">1. Sprawozdanie komisji: o założeniach polityki gospodarczo-społecznej na 1991 rok; o projekcie ustawy budżetowej na 1991 rok; o założeniach polityki pieniężnej na 1991 r. Projekt uchwały w sprawie realizacji budżetu na 1991 rok.</u>
          <u xml:id="u-532.10" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">2. Sprawozdanie komisji o rządowym programie prywatyzacji polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-532.11" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">3. Polityka rolna na rok 1991 — Program działań oraz założenia polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-532.12" who="#WicemarszałekTeresaDobielińskaEliszewska">Proszę obecnie o zabranie głosu ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej Adama Tańskiego. Bardzo proszę panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-533">
          <u xml:id="u-533.0" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z wielką uwagą wysłuchałem wszystkich uwag dotyczących polityki rolnej. Jednak każda polityka, również i ta, jest konsekwencją jakiejś strategii. I w związku z tym przyjęcie niektórych z tych uwag oznaczałoby, że ta strategia byłaby inną, oznaczałaby, że program staje się programem elektrycznym i niespójnym.</u>
          <u xml:id="u-533.1" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Żeby wyjaśnić dlaczego ta polityka jest konsekwencją pewnej strategii, najpierw możliwie krótko uzasadnię jak zbudowano tę strategię i na jakich stawkach ją oparto.</u>
          <u xml:id="u-533.2" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Otóż po pierwsze — całkowite zapotrzebowanie na żywność w Polsce w najbliższych latach będzie rosło w tempie nie wyższym niż 1–2% rocznie. Wskazują na to zarówno badania demograficzne jak i elastyczność dochodowa popytu na żywność.</u>
          <u xml:id="u-533.3" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Po drugie — udział wydatków na żywność w budżetach rodzinnych stanowi już obecnie około 60%. Jest to niezwykle wysoki udział i będzie on ulegał zmniejszeniu w najbliższych latach do poziomu typowego dla krajów średniorozwiniętych.</u>
          <u xml:id="u-533.4" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Po trzecie — ludność wiejska stanowi ok. 38% całej ludności, a więc na 100 ha użytków rolnych zatrudnionych jest około 21 osób, to jest 3–4 razy więcej niż w innych krajach Już obecnie tak znaczne obciążenie sektora rolnego liczbą zatrudnionych wywołało zjawisko szukania zatrudnienia poza rolnictwem. Zjawisko to w najbliższych czasach będzie się pogłębiać, między innymi dlatego, że będzie następował napływ ludzi, którzy do tej pory mieszkając na wsi, zatrudnieni byli w mieście.</u>
          <u xml:id="u-533.5" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Po czwarte — przy budowie tej strategii brana była pod uwagę struktura rolnictwa, która jest unikalna, bo 75% stanowi własność prywatną. Jednak, i to musimy sobie uświadomić, pomimo tej korzystnej struktury doświadczenia 45 lat wytworzyły strategię przetrwania a nie ekspansji. Towarzyszy temu raczej nieufność wobec otoczenia i wobec instytucji państwowych.</u>
          <u xml:id="u-533.6" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Po piąte — rolnictwo polskie w eksporcie napotykać będzie na trudności wynikające przede wszystkim z tego, że eksport rolno-spożywczy w innych krajach jest głęboko subsydiowany. A więc to będzie powodowało, że w perspektywie tylko niektóre produkty będą miały szansę konkurencji, te produkty, w których udział siły roboczej ma szczególne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-533.7" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Po szóste — rolnictwo na wejściu, a więc przemysł środków produkcji, jak i na wyjściu, a więc przetwórstwo rolno-spożywcze jest niezwykle silnie zmonopolizowane. Jest to otoczenie państwowe lub pseudospółdzielcze. I to otoczenie przejmuje znaczną część dochodów rolniczych, czyniąc starania o obniżkę kosztów i osiąganie dochodów dodatkowych w dużym stopniu bezskutecznie.</u>
          <u xml:id="u-533.8" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Po siódme — strategię wyznaczył fakt społeczny, socjologiczny, który musiał być wzięty pod uwagę. Otóż rok 1990 był pierwszym rokiem, w którym ceny skupu gwałtownie wahając się były tak wysoce zmiennymi, że stworzyły poczucie chaosu na rynku, przynajmniej tak to odbierali rolnicy. Na to nakładał się problem ze zbytem produktów rolnych. To spowodowało, że rolnictwo odebrało to jako chaos właśnie, to było podstawą lęku i to było podstawą protestów rolniczych w roku 1990. To jest siedem faktów, które mam wrażenie nie budzą na ogół wątpliwości, wyznaczyło strategię, która jest następująca.</u>
          <u xml:id="u-533.9" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Rolnictwo będzie napotykało zarówno na barierę popytu krajowego jak i barierę w eksporcie, bo jeśli nawet tempo wzrostu dochodów ruszy, to jednak tempo wzrostu wydatków na żywność będzie wolniejsze i w konsekwencji ceny skupu będą wolniej rosły, a więc relacje cen środków produkcji i cen skupu w dalszej perspektywie będą dla rolnictwa niekorzystne. To powoduje, że rząd będzie musiał wesprzeć wszystkie te działania, które doprowadzą do obniżki kosztów w samym rolnictwie i w otoczeniu rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-533.10" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Samo to zjawisko oczywiście wywołało naturalną tendencję do obniżki kosztów. Jednak musimy to wesprzeć, próbując przekazać część otoczenia rolnictwa samym rolnikom i przez to zapewnić ich uczestnictwo w dochodach osiąganych przez przetwórstwo rolno-spożywcze. Dlatego tak ogromną wagę przywiązujemy do szybkiej i masowej prywatyzacji otoczenia rolnictwa, bo to możemy rolnikom zaoferować.</u>
          <u xml:id="u-533.11" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Proponujemy interwencję, która jest próbą stworzenia stabilizacji na rynku rolnym. Instytucjonalnie jest to Agencja Rynku Rolnego, w nowej ustawie budżetowej, mam nadzieję, dodatkowo wyposażona. Będzie skuteczniejszą instytucją niż w roku 1990. Jest nadzieja, że właśnie agencja będzie stabilizatorem rynku rolnego i to poczucie chaosu wytworzone w roku 1990 będzie w dużym stopniu zneutralizowane.</u>
          <u xml:id="u-533.12" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Szczególnym rodzajem interwencji są subwencje budżetowe. W tym projekcie ustawy budżetowej, w naszej polityce, szczególny nacisk kładziemy na subwencje tam, gdzie działają one skuteczniej, lepiej niż ceny. Subwencje jako instrument finansowy dają gwarancję, że np. postęp biologiczny może być wtłoczony tam, gdzie uważamy, że powinien być wtłoczony. Chodzi tu o postęp biologiczny i tam subwencje w dalszym ciągu pełnią szczególną rolę.</u>
          <u xml:id="u-533.13" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Skutkiem wprowadzenia mechanizmu rynkowego będzie to, że część gospodarstw w dalszym ciągu będzie traciła źródła utrzymania w rolnictwie. Odpowiedzią naszą na to jest alternatywa, którą chcemy stworzyć dzięki środkom na restrukturyzację. Środki te będą skierowane do tych gospodarstw, które chcą się modernizować i efektem tej modernizacji będzie trwała nadwyżka finansowa. Tym gospodarstwom pomożemy w ramach środków, które są ujęte w projekcie ustawy budżetowej. Część środków kierowana będzie dla tych, którzy podejmują działalność poza rolnictwem lub też będą godzić działalność w rolnictwie z działalnością pozarolniczą. Do tych też skierujemy środki głównie w postaci kredytu drobnego.</u>
          <u xml:id="u-533.14" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">I trzeci kierunek zakłada, że środki będą skierowane i będą odpowiedzią na mechanizm rynkowy, będzie odtworzenie i tworzenie infrastruktury na wsi. To da z jednej strony zatrudnienie dla tych, którzy będą tracić źródła utrzymania, z drugiej strony stworzą upragnioną infrastrukturę, bo ta w wielu miejscach wymaga wsparcia.</u>
          <u xml:id="u-533.15" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Dużą wagę przywiązujemy również do badań naukowych w dziedzinie rolnictwa i w związku z tym w naszym programie kładziemy nacisk na transfer technologii przez poprawę połączeń między działalnością naukowo-badawczą i wdrożeniową.</u>
          <u xml:id="u-533.16" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">W związku z tym przywiązujemy też ogromną wagę do służb doradztwa rolniczego. Ten wczoraj zgłoszony dramatyczny sygnał, że doradztwo pada, jest w dużym stopniu przesadą. W wielu miejscach są problemy, ale są dodatkowe środki w wysokości 300 mld zł, które będą skierowane właśnie na doradztwo. W projekcie ustawy budżetowej na ten cel są zarezerwowane środki. Doradztwo w tych warunkach traktujemy jako służbę, jedną z podstawowych w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-533.17" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Nie zaniedbujemy również tych dziedzin, na które mamy wpływ, chociaż nie taki jak kiedyś. Właśnie przez doradztwo zamierzamy tak działać, aby intensyfikować produkcję żyta, pszenicy, pszenżyta, rzepaku podwójnie zerowego, a więc te działania produkcyjne, które dają postęp w rolnictwie, postęp ekonomiczny również.</u>
          <u xml:id="u-533.18" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Taka właśnie strategia wyznaczyła projekt polityki rolnej, który został przedłożony Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-533.19" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Nie odnosi się do innych propozycji, bo to oznaczałoby, że ta polityka staje się eklektyczną i nie wynika z tej strategii.</u>
          <u xml:id="u-533.20" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Chciałem się jeszcze ustosunkować do jednej sprawy podnoszonej wczoraj bardzo często przez wielu mówców, mianowicie ochrona rynku krajowego. Wielokrotnie to mówiliśmy, jesteśmy zdeterminowani ochraniać rolnictwo przed nieuczciwą konkurencją. Cła antydumpingowe są instrumentem, który nie naruszając spraw międzynarodowych, nie dając podstawy do retorsji kraju, z którego eksportujemy, mogą stać się skuteczną obroną rynku krajowego.</u>
          <u xml:id="u-533.21" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Nasza determinacja doprowadzi do kilku pokazowych procesów i wprowadzenia ceł, które będą ostrzeżeniem dla tych, którzy importując głęboko subsydiowaną żywność z innych krajów podejmują się nieuczciwej konkurencji.</u>
          <u xml:id="u-533.22" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Kredyty na nawozy — jest to działanie doraźne, które nie „siedzi” za bardzo w logice tego programu, ale dramatyzm sytuacji i spadek, głęboki spadek zakupów spowodował, że działając doraźnie uruchamiamy specjalny kredyt nawozowy. Około 2 bln zł kierujemy dla tych rolników, którzy kupią nawozy. Byłaby to stopa na poziomie połowy stopy kredytu refinansowego, nie niżej niż 20% w skali roku.</u>
          <u xml:id="u-533.23" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">W tych warunkach, w warunkach wolnych cen, jest to najskuteczniejsza forma pomocy. Dawny sposób, sugerowany przez niektórych posłów, wprowadzenia dotacji do przemysłu nawozowego czy do handlu jest nieskutecznym sposobem w sytuacji wolnych cen. Owszem, dotacje mogą być ulokowane, ale wcale nie gwarantują obniżenia ceny nawozów dla rolników. Dlatego kredyt, preferencyjny kredyt, może być skutecznym instrumentem ożywiającym popyt na nawozy. Ta szacunkowa kwota kredytu w przeliczeniu na czysty azot daje gwarancję zakupu około 40 kg azotu na hektar. Nie są to małe środki, w przeliczeniu na gospodarkę nie wygląda to imponująco, ale w przeliczeniu na nawozy jest to licząca się pomoc.</u>
          <u xml:id="u-533.24" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałem podziękować za wszystkie uwagi, nawet jeśli niektóre z nich nie były dla nas do przyjęcia, są one cenne dlatego, że pozwalają weryfikować nasz sposób patrzenia na sprawę. Chciałem szczególnie podziękować posłom z Komisji Rolnictwa, którzy wnieśli sporo cennych uwag do tego programu.</u>
          <u xml:id="u-533.25" who="#MinisterRolnictwaiGospodarkiŻywnościowejAdamTański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Proszę o przyjęcie założeń polityki rolnej, jak i polityki rolnej na rok 1991.</u>
          <u xml:id="u-533.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-534">
          <u xml:id="u-534.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-534.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu ministra przekształceń własnościowych pana Janusza Lewandowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-535">
          <u xml:id="u-535.0" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Parlament po raz pierwszy wypełnia ustawowy zapis przewidujący, iż corocznie na wniosek Rady Ministrów Sejm uchwala podstawowe kierunki prywatyzacji polskiej gospodarki. Nieodwołalnie wkraczamy w epokę faktów, czynów, przedsięwziąć i wdrożeń, co jednak nie zamyka dyskusji, gdyż przedsięwzięcie jest tej skali, iż każda faza zmian własnościowych musi być poprzedzona uważnym namysłem i musi być krytycznie recenzjonowana.</u>
          <u xml:id="u-535.1" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Zmiany własnościowe w Polsce, zakreślone w dokumencie przedłożonym przez rząd, zawierają dawkę niepewności i niewiadomych, co zostało nam wytknięte w dyskusji, a rzeczywiście odzwierciedla się to w dokumencie rządowym. Niepewność ta jednak nie bierze się z nieznajomości celu, punktu dojścia tej reformy własnościowej. Dokument rządowy odzwierciedla determinację, by w ciągu kilku lat, w ciągu 5 lat zbliżyć się do struktury własności typowej dla gospodarki wysoko rozwiniętej Europy Zachodniej. Stosownie do tego założenia dobierane są narzędzia prywatyzacyjne dla roku 1991.</u>
          <u xml:id="u-535.2" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Niepewność, jaka nieuchronnie towarzyszyć będzie przekształceniom własnościowym bierze się z zagęszczenia tych przekształceń w czasie, z nieciągłości i z pewnej dawki sztuczności, która jest również nieuchronna zarówno w zawartych procedurach, jak i w sposobie budowania najistotniejszych instytucji polskiego rynku kapitałowego, w tym również giełdy i towarzystw inwestycji wspólnych. Ta sztuczność jest jednak z kolei również niezbędna, żeby dzieło zamknąć w XX wieku, gdyż odtwarzamy w ciągu kilku lat prawa własności i instytucje, które gdzie indziej budowały się przez całe pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-535.3" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Istnieją dwie metody zmniejszania stopnia niepewności zmian własnościowych w Polsce. Z jednej dotąd nie skorzystaliśmy i to słusznie nam wytknięto. Poseł Kaczmarek np. powiedział, że za mało się liczy, za mało się szacuje poszczególne scenariusze i warianty prywatyzacji. Jest to istotny mankament i istotna rzecz do nadrobienia. Jedno z najpilniejszych zadań rządu — oprzyrządowanie liczbowe programu prywatyzacji co do jej następstw dla budżetu, dla bezrobocia. Natomiast w pełni chcemy sięgnąć do drugiego sposobu redukowania niepewności i ryzyka, jakim jest wielotorowość tego procesu. Będzie on wielopiętrowy i bardzo pragmatyczny, co umożliwi dopasowanie poszczególnych ścieżek prywatyzacyjnych do różnych dziedzin gospodarki. W niektórych przypadkach, tak jak w przypadku państwowych gospodarstw rolnych, będzie jednak potrzebna odrębna regulacja ustawowa.</u>
          <u xml:id="u-535.4" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Wśród tych zamierzeń, które przedłożył rząd, istnieje pierwiastek kontynuacji i pierwiastek zmiany. Uważam, że nic lepiej nie odzwierciedla filozofii gospodarczej rządu niż akcent na małą i średnią prywatyzację, która ma się stać wizytówką strategii gospodarczej tego rządu. Jest to strategia ożywienia gospodarki przez odbudowanie węzła przedsiębiorczości na poziomie zakładu pracy, a nie pompowanie pustego pieniądz do gospodarki. To jest możliwe przede wszystkim w zakresie małej i średniej prywatyzacji. Tego typu zachęty słyszeliśmy w toku debaty i czujemy się do tego dostatecznie zachęceni. To jest filozofia gospodarcza tego rządu.</u>
          <u xml:id="u-535.5" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Wreszcie od 2 lat najbardziej kontrowersyjny wątek zamierzeń prywatyzacyjnych jakim jest masowa prywatyzacja i kwestia bonów majątkowych. Została ta sprawa poruszona i znowu zakwestionowana przez posła Święcickiego. Twierdzę, że strategia uruchomienia bonów majątkowych wyrasta z głębokiego namysłu nad kluczem prywatyzacyjnym dla wielkiego polskiego przemysłu. Argumentacja o sprawiedliwości społecznej tzn. iż bon może być środkiem dającym szansę majątkową wszystkim, nie tylko aktualnie pracującym, ale również rencistom, emerytom i pracownikom sfery budżetowej nie wyczerpuje całej naszej argumentacji, jakkolwiek jest bardzo istotny.</u>
          <u xml:id="u-535.6" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Nie tylko jednak to i nie tylko kwestia tempa skłania nas do wypróbowania takiego medium prywatyzacji, jakim są bony prywatyzacyjne. Uważam, że w odniesieniu do wielkiego przemysłu dopiero dawka 20% przywileju pracowniczego i 30% akcjonariatu obywatelskiego otwiera szansę do wkroczenia aktywnego, zewnętrznego inwestora na obszarze pozostałych 50%.</u>
          <u xml:id="u-535.7" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">W istocie jest to rozumowanie ekonomiczne, które co do swojej przesłanki jest zgodne z przesłanką posła Święcickiego, natomiast konkluzje są odmienne. Uważam, że właśnie tędy można zmierzać aby odzyskać aktywnych inwestorów w obszarze wielkiego przemysłu, również aby pozyskać towarzystwa i aktywnych inwestorów zagranicznych, którzy przychodzą dlatego chętniej, bo chcą wziąć udział w tym epokowym przedsięwzięciu prywatyzacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-535.8" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Czas zobowiązuje mnie do skracania wypowiedzi, więc odniosę się jeszcze tylko do jednej kwestii, kwestii strumieni pieniężnych z prywatyzacji, które zostały wielokrotnie podnoszone w toku dyskusji. Otóż mam w tej kwestii tzw. mieszane uczucia, ale nie mogę patrzeć na sposób zagospodarowania dochodów z prywatyzacji okiem resortu. Trzeba na to spojrzeć z punktu widzenia rządu i budżetu. Taka jest logika sprzedawania przez skarb państwa, iż nie ma sprzężenia zwrotnego pomiędzy przychodem z prywatyzacji a wypracowaniem tych środków pieniężnych na poziomie prywatyzowanego zakładu pracy. Nie jest to tylko nasz wynalazek. Również taki motyw uzupełnienia pewnych niedoborów budżetowych przyświecał prywatyzacji w Wielkiej Brytanii, we Francji, w krajach Ameryki Środkowej i Południowej, a więc nie jest to tylko motyw obecny w polskiej prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-535.9" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Wysoka Izbo! Moi współpracownicy i ja z wielką uwagą wysłuchaliśmy głosów posłów i posłanek w toku tej wielogodzinnej debaty. Skala przedsięwzięcia, chciałbym to jeszcze raz powtórzyć, jest tego typu, iż bardzo istotne jest krytyczne recenzowanie każdej fazy polskiego procesu przekształceń własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-535.10" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Z naszego punktu widzenia była to głęboka i konstruktywna debata nad kierunkami polskiej prywatyzacji, za którą dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-535.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-536">
          <u xml:id="u-536.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-536.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu ministra pracy i polityki socjalnej pana Michała Boniego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-537">
          <u xml:id="u-537.0" who="#MinisterPracyiPolitykiSocjalnejMichałBoni">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozumiem niezadowolenie posłów. Sam wołałbym kontynuować swoją chorobę w łóżku. Tym niemniej chciałem się ustosunkować do kilku wypowiedzi, które dzisiaj podczas tej debaty sejmowej zostały przedstawione. Chciałem również wyrazić swój kategoryczny sprzeciw a zarazem niepokój wobec wszelkich działań, których celem jest pomniejszenie funduszu pracy na rok 1991. Myślę o wystąpieniach pana posła Baścika i pana posła Smolarka.</u>
          <u xml:id="u-537.1" who="#MinisterPracyiPolitykiSocjalnejMichałBoni">Zdaję sobie sprawę z tego, że bezrobocie jest w Polsce zjawiskiem nowym i mamy mieszane uczucia wobec niego. Jedni uważają, że ta ustawa jest nieszczelna. Zgadzam się z tym, że zasiłki dla bezrobotnych otrzymuje wiele osób, które mają inne dochody. Ale trzeba również pamiętać o tym, że bezrobocie jest właśnie zjawiskiem nowym i że powinniśmy być na jego rozszerzanie się również przygotowani tzn. na zapewnienie przynajmniej minimum egzystencji tym, którzy pracę utracą.</u>
          <u xml:id="u-537.2" who="#MinisterPracyiPolitykiSocjalnejMichałBoni">Chciałbym powiedzieć, że pomysł, którego istotą jest to, aby z funduszu pracy, z tej jego części obligatoryjnej, która polega na gwarancji państwa, iż bezrobotny otrzyma zasiłek odebranie biliona złotych czy inną sumę, jest rozwiązaniem dosyć prostym, banalnym, ale w gruncie rzeczy pozornym, do niczego nie prowadzącym, ponieważ istnieje zobowiązanie ustawowe, aby bezrobotny otrzymywał taki zasiłek. Wprowadzając taki zapis, doprowadzilibyśmy państwo w którymś momencie roku do deficytu budżetu, ponieważ i tak zasiłki jesteśmy zobowiązani wypłacać.</u>
          <u xml:id="u-537.3" who="#MinisterPracyiPolitykiSocjalnejMichałBoni">Drugi pomysł, który tutaj się zrodził i został przedstawiony, wiąże się z odebraniem biliona złotych z części aktywnej. Otóż chcę państwu uświadomić, że jeśli chcemy promować aktywne zachowania pracowników, którzy przejściowo znajdują się w trudnej sytuacji, np. utracą pracę, to naszym zadaniem jest stosować wobec nich właśnie aktywne środki, aktywne instrumenty tzn. zachęcać do przeszkalania, zachęcać do przekwalifikowań, wspomagać powstawanie nowych miejsc pracy. Eliminacja odpowiednich kwot z tej części aktywnej funduszu pracy musi w konsekwencji spowodować, że będziemy się jako państwo zachowywali biernie, tzn. stosowali taką tradycyjną politykę społeczną, która polega na tym, że wypłaca się pieniądze, a nie myśli o ludzkich zachowaniach.</u>
          <u xml:id="u-537.4" who="#MinisterPracyiPolitykiSocjalnejMichałBoni">Chciałbym również powiedzieć, że wobec bezrobocia, a także wobec innych dziedzin związanych z polityką społeczną nie można stosować tylko i wyłącznie kryteriów statystycznych i finansowych. Nie można stosować wyścigu pomiędzy różnymi grupami społecznymi. Trzeba zastosować współczynnik humanistyczny. To są konkretni ludzie w konkretnych życiowych sytuacjach. Jeśli my odbierzemy im pomoc w formie zasiłków dla bezrobotnych, czy w innych formach aktywizujących ich poczynania zawodowe, to oni i tak znajdą się w zasięgu państwa, zmuszeni korzystać z pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-537.5" who="#MinisterPracyiPolitykiSocjalnejMichałBoni">W związku z tym chciałem zaapelować o nieprzyjmowanie w całości poprawek pana posła Baścika i pana posła Smolarka, gdyż w sposób zasadniczy zachwiałoby to koncepcje związane z polityką walki z bezrobociem.</u>
          <u xml:id="u-537.6" who="#MinisterPracyiPolitykiSocjalnejMichałBoni">Równocześnie chcę wyjaśnić, że jeśli chodzi o składki ubezpieczeniowe pracowników spółdzielni rolniczych, to nadal dopłata budżetu państwa będzie tam funkcjonowała, ale jest ona pomniejszana. I jest to zgodne z regułą i z filozofią jaką przyjmujemy, że ubezpieczenia coraz bardziej stają się ubezpieczeniami prawdziwymi, a nie są pewną fikcją, do której państwo dopłaca.</u>
          <u xml:id="u-537.7" who="#MinisterPracyiPolitykiSocjalnejMichałBoni">Apeluję zatem i o to aby i tej poprawki związanej z punktem 7 w zgłoszonej liście poprawek nie przyjmować.</u>
          <u xml:id="u-537.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-538">
          <u xml:id="u-538.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-538.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chciałbym potwierdzić, to co pan minister bardzo skromnie i w skrócie podał jako przyczynę swego stanu. Jest chory na zapalnie płuc i ma wysoką gorączkę. Przybył, aby służyć nam pomocą w sprawach tak ważnych. Doceniamy to i życzymy zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-538.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-538.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów pana Wojciecha Misiąga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-539">
          <u xml:id="u-539.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Cały przebieg debaty najpierw w komisji, a potem przez ostatnie trzy dni tu na forum Sejmu, wskazywał jak trudno było zestawić budżet na 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-539.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Po tej debacie, która właśnie trzeci dzień się toczy, postaram się przedłużać ją jak najmniej, ale pewne rzeczy wymagają jeszcze wyjaśnienia przed ostatecznym podjęciem decyzji.</u>
          <u xml:id="u-539.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Przez cały czas, od złożenia przedłożenia rządowego aż do końca prac komisji, poszukiwano najlepszego sposobu by te rzeczywiście skromne środki, które są do dyspozycji budżetu, rozdzielić między wszystkie działy, sfery i zadania, które z budżetu mają być finansowane.</u>
          <u xml:id="u-539.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Efektem tych prac były w niektórych punktach dosyć istotne przesunięcia struktury wydatków, zwiększenie wydatków pa te działy, które ten trudny budżetowo rok mogłyby odczuwać najbardziej.</u>
          <u xml:id="u-539.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Chcę przypomnieć, że w stosunku do pierwszego przedłożenia rządowego ta wersja, którą obecnie Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów przedstawiła Wysokiej Izbie do zatwierdzenia, różni się m.in. tym, że zwiększone są wydatki na ochronę zdrowia o ponad 3 bln zł, rolnictwo o ponad 2 bln zł, zwiększono środki na oświatę o ok. 400 mld zł, przesunięto środki na aktywną formę walki z bezrobociem i tworzenie nowych miejsc pracy o ok. 1 bln zł.</u>
          <u xml:id="u-539.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Mimo to budżet jest nadal skromny i żeby użyć sformułowania przewodniczącego Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, tragicznie napięty. Z tego względu, że taki on rzeczywiście jest, próby napinania go dalej nie będą już oznaczały realnego zwiększenia środków, a jedynie powodowały to, że realizacja takiego budżetu będzie trudna, jeżeli nie wręcz niemożliwa.</u>
          <u xml:id="u-539.6" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Chciałbym, mimo że sprawa wydaje się oczywista, powtórzyć: po stronie dochodów budżetu mamy zapisane pewne przewidywania dotyczące tego, ile pieniędzy możemy dostać z poszczególnych podatków, z opłat należnych budżetowi. Wobec tego propozycja zwiększenia kwot dochodów zapisanych w budżecie, za którymi nie stoją przedsięwzięcia, które te dochody mogą zwiększyć, jest zabiegiem czysto rachunkowym i umożliwia w fikcyjny sposób zwiększenie strony wydatków budżetu. Jest to tworzenie pieniędzy, których nie ma. Zwiększenie w ten sposób dochodów powoduje, że co prawda formalnie, bez zwiększenia deficytu możemy zwiększyć wydatki budżetu, ale tworzymy to pod pieniądze, których najprawdopodobniej nie będzie. Nie będzie wobec tego i tych wydatków.</u>
          <u xml:id="u-539.7" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Po drugie chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że choć większość pozycji po stronie wydatki budżetu państwa oznacza limity, kwoty, których przekroczyć nie wolno, to są w budżecie i takie pozycje i takie kwoty wydatków, które zależą nie od tego co zapisano w budżecie, a od pewnych zobowiązań państwa wynikających z innych ustaw. Jeśli państwo na przykład jest gwarantem wypłat emerytur, rent czy zasiłków dla bezrobotnych, to niezależnie od tego, jakie kwoty zostaną tu zapisane, wydatki trzeba będzie ponieść, bo wynikają one z innych ustaw, które te sprawy regulują. Jeśli wobec tego mając świadomość, że zobowiązania wynikające na przykład z ustawy o zatrudnieniu, czy z ustaw emerytalnych obligują nas do pewnych wypłat, zmniejszymy kwoty przewidywane na ten cel w budżecie, to nie osiągniemy naprawdę nic. Pieniądze te i tak wypłyną. Tyle tylko, że nie będzie już znowu miejsca na to, by te sztucznie zwiększone wydatki, powstałe na skutek takich pozornych przesunięć, zostały tak zwiększone, by je rzeczywiście wydatkować.</u>
          <u xml:id="u-539.8" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">W efekcie chciałbym apelować do Wysokiej Izby o nieprzyjmowanie tych poprawek zgłoszonych w czasie debaty plenarnej, które powodują albo napięcie strony dochodowej przez proste powiększenie kwot dochodów bez proponowania dodatkowych przedsięwzięć, które to miałyby zapewnić, ani do nieakceptowania tych przesunięć wydatków, które są, jak powiedziałem, przesunięciami pozornymi.</u>
          <u xml:id="u-539.9" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Dotyczy to 4 istotnych wniosków, które zostały dostarczone w materiałach przygotowywanych przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Chciałbym te wnioski pokrótce omówić i uzasadnić dlaczego proponujemy, by Wysoka Izba przyjęła ustawę w wersji przygotowanej przez komisję bez uwzględnienia poprawek zgłoszonych podczas dyskusji plenarnej. Największą kwotową sprawą, największą poprawką, jest poprawka zgłoszona przez pana posła Smolarka. Jest ona dosyć skomplikowana w tym układzie list budżetowych i sprowadza się najprościej mówiąc do operacji następującej: kosztem zmniejszenia o bilion złotych aktywnych wydatków funduszu pracy i dzięki zwiększeniu zapisanych w budżecie państwa kwot dochodów o 900 miliardów złotych zwiększyć środki na szeroko rozumiane rolnictwo o 1.900 miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-539.10" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Jest to właśnie poprawka, w której zwiększenie wydatków ma pozorne tylko pokrycie w dochodach. Zwiększenie o 900 miliardów strony dochodowej jest napinaniem i tak już napiętego rachunku. Zmniejszenie o bilion złotych aktywnych wydatków funduszu pracy pogarsza i tak mocno już krytykowaną strukturę wydatków tego funduszu, zmniejsza możliwości aktywnego przeciwdziałania bezrobociu i w istocie rzeczy powoduje konieczność zwiększenia wydatków na zasiłki dla bezrobotnych, a więc dalsze pogorszenie struktury wydatków funduszu. Jeśli bowiem 6-krotnie zmniejszona zostanie kwota przewidziana na przyuczenie bezrobotnych do pracy i na przygotowywanie takich miejsc, to automatycznie musimy się liczyć z tym, że część z tych osób, która nie zostanie przeszkolona ze względu na tak poważne cięcia, stanie się bezrobotnymi pobierającymi zasiłki dla bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-539.11" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Podobny charakter ma poprawka zaproponowana przez pana posła Baścika. 2 biliony dodatkowych wydatków na drogi ma znaleźć pokrycie w 2 bilionach zdjętych z rachunku zasiłków dla bezrobotnych. Oznacza to, że pan poseł Baścik mniej więcej o 200 tysięcy osób obniża szacunek liczby bezrobotnych, którym zasiłki będą wypłacane. Znowu nie stoją za tym żadne przedsięwzięcia, które by realnie takie zmniejszenie były w stanie zapewnić. Jeśli zatem nie zapewniają, to stajemy w sytuacji, w której najprawdopodobniej mielibyśmy zapłacić o 2 biliony złotych więcej na drogi i tyle samo co poprzednio na zasiłki dla bezrobotnych. W efekcie przy pozornych przesunięciach w budżecie otrzymujemy w istocie zwiększenie o 2 biliony złotych deficytu budżetowego i tak już sporego.</u>
          <u xml:id="u-539.12" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Nieco inny charakter ale prowadzący do podobnych skutków w budżecie ma wniosek zgłoszony przez pana posła Pilarczyka, a dotyczący zaniechania poboru dywidendy od państwowych gospodarstw rolnych. Wniosek ten według pana posła to tylko zmiana tekstowego zapisu w ustawie. Ale znowu konsekwencją musi być zmniejszenie wpływów z dywidendy, a zatem zmniejszenie łącznej kwoty dochodów i albo powiększenie deficytu, dla którego trzeba by było znaleźć źródło sfinansowania, albo zmniejszenie innych wydatków budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-539.13" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Chcę przy tym powiedzieć jeszcze, że deficytu budżetu państwa nie możemy traktować jako swobodnie przyjętej kwoty o jaką wydatki przewyższają dochody. Deficyt budżetu to są wydatki, które są finansowane inaczej niż dochodami budżetu. Ale to są wydatki. To są wydatki i trzeba na nie też znaleźć pieniądze. Praktycznie jedynym źródłem pogłębiania deficytu byłoby zwiększanie emisji bonów skarbowych. Rodzi się jednak wątpliwość:</u>
          <u xml:id="u-539.14" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">— po pierwsze — czy jeszcze większą ilość bonów skarbowych jesteśmy w stanie ulokować w przedsiębiorstwach,</u>
          <u xml:id="u-539.15" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">— po drugie — czy korzystne dla gospodarki i dla całego programu jest dalsze ograniczenie puli kredytów dla przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-539.16" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Taki bowiem musiałoby to mieć efekt.</u>
          <u xml:id="u-539.17" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Pieniądze zapłacone budżetowi państwa za bony skarbowe to pieniądze, których bank nie udzieli w formie kredytu. To jeszcze dalsze zaostrzenie reżimu kredytowego. Szacujemy, że w 1991 roku dywidenda od przedsiębiorstw rolniczych wyniesie między 1,2 a 1,4 biliona złotych. Taką wobec tego lukę wywołałoby przyjęcie poprawki pana posła Pilarczyka. Chcę przy tym zwrócić uwagę na fakt, że jest to poprawka, z którą zapoznajemy się w ostatniej chwili, bez możliwości szczegółowego przedstawienia szacunków i argumentacji, bez możliwości pokazania wszechstronnych konsekwencji jakie dla budżetu państwa taka zmiana by wywołała.</u>
          <u xml:id="u-539.18" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Czwarta poprawka o nieco innym charakterze jest również niebezpieczną dla równowagi budżetowej. Jest ona zgłoszona w formie pewnej sugestii pod adresem rządu przez pana posła Aumillera, a dotyczy utrzymania ubiegłorocznych warunków opłacania składki na ubezpieczenie społeczne od pracowników zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolniczej. Pracownicy ci korzystają z pewnej ulgi w składce na ubezpieczenie społeczne. W ubiegłym roku przedsiębiorstwa zatrudniające takich pracowników pokrywały 14% składki, dokładnie 14 punktów, resztę to znaczy 29 punktów dopłacał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych budżet. Dopłacać musiał dlatego, że renty i emerytury tych pracowników wypłacane są na analogicznych zasadach jak innym pracownikom zatrudnionym w pozostałych sektorach gospodarki narodowej. Przyjęcie założenia, że składka ta utrzymałaby się na tym samym poziomie, podział tej składki zamiast proponowanego przez nas zwiększenia udziału pracodawcy w opłacaniu składki z 14 do 25 punktów oznacza zmniejszenie dochodów funduszu ubezpieczeń społecznych o kwotę równą w przybliżeniu bilionowi złotych. O tę samą kwotę biliona złotych musiałaby się zatem zwiększyć dotacja budżetowa dla funduszu ubezpieczeń społecznych. Jest to przy tym zgodnie z przepisami „dotacja systemowa” a zatem wypłacana niezależnie od stanu finansowego zakładu. Oznacza to znowu konieczność pokrycia dodatkowych bilionowych wydatków z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-539.19" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Nie zgłaszamy natomiast zastrzeżeń i uważamy, że poprawki zgłoszone przez panią posłankę Seferowicz dotyczące podziału ewentualnych oszczędności wynikających z wprowadzenia innych zasad odpłatności za leki uściślają zapisy ustawowe. Również uwaga zgłoszona przez pana posła Pilarczyka lepiej redagująca tekst artykułu mówiącego o składce od osób zatrudnionych przy produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-539.20" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieFinansówWojciechMisiąg">Kończąc moją wypowiedź jeszcze raz chciałem Wysoką Izbę prosić o przyjęcie projektu budżetu państwa w wersji przedstawionej Wysokiej Izbie przez sejmową Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów z poprawkami wniesionymi przez posłankę Seferowicz i posła Pilarczyka.</u>
          <u xml:id="u-539.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-540">
          <u xml:id="u-540.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu ministrowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-540.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Obecnie proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, ministra finansów, pana Leszka Balcerowicza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-541">
          <u xml:id="u-541.0" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Panie Marszałku! Panie i Panowie! Od kilkunastu miesięcy przeżywamy szczególny okres w naszej historii, okres trudny, niezwykły okres przechodzenia od jednego ustroju gospodarczego, politycznego i społecznego do drugiego. Chciałem powiedzieć, że tego rodzaju procesy zdarzają się w historii niezwykle rzadko i zwykle towarzyszą im wielkie trudności i często duże wstrząsy. Chciałbym, aby tej dyskusji, która jest na pozór techniczna i ekonomiczna, towarzyszyła świadomość niezwykłości tego okresu.</u>
          <u xml:id="u-541.1" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Podjęliśmy, jak wiadomo, w niezwykle trudnych początkowych warunkach realizację radykalnego, i jak sądzę, niezbędnego programu gospodarczego. Program ten zatrzymał hiperinflację, usunął z naszego życia — o czym może łatwo zapominamy — masowe kolejki, spowodował, że pieniądz jest wymienialny i odzyskał swoją wartość, choć ciągle inflacja jest zbyt wysoka. Spowodował poważne zmiany w instytucjach życia gospodarczego, tych motorach wzrostu gospodarczego. Wprowadził trudną prawdę do systemu cen, bez której nie ma poprawnej decyzji.</u>
          <u xml:id="u-541.2" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Te zmiany pozytywne, jak wiemy, zostały okupione poważnymi społecznymi kosztami.</u>
          <u xml:id="u-541.3" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Chciałem powiedzieć, że od kilku miesięcy, akurat od kiedy program gospodarczy zaczął dawać pozytywne wyniki, warunki jego realizacji zaczęły się poważnie komplikować. Zaczęły się one komplikować z dwóch zasadniczych powodów.</u>
          <u xml:id="u-541.4" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Po pierwsze — ze względu na to, że okoliczności zewnętrzne, sytuacja w gospodarce zewnętrznej, zaczęła być zdecydowanie trudniejsza niż ta, którą można było przewidywać w momencie przyjmowania założeń programu. Któż z nas przewidywał tempo, w jakim załamie się cały system postkomunistyczny? Któż z nas przewidywał tempo, w jakim zapanuje rosnące zamieszanie w gospodarce Związku Radzieckiego? Któż przewidywał w listopadzie, że nastąpi zjednoczenie Niemiec i że w rezultacie eksport Polski do byłej NRD spadnie o 80%? Któż przewidywał, że wybuchnie wojna na Bliskim Wschodzie i że w rezultacie w wyniku tego samego faktu będziemy zmuszeni podwoić wewnętrzne ceny paliw? Te rzeczy były nieprzewidywalne, proszę państwa, w każdym razie nie znam osoby, która w listopadzie 1989 roku mogła była je przewidzieć.</u>
          <u xml:id="u-541.5" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Proszę państwa, do tych okoliczności zewnętrznych, które stanowią niewątpliwie komplikację programu gospodarczego, dołączyły się rosnące komplikacje wewnętrzne. Atmosfera wewnętrzna w kraju znacznie się pogorszyła. Myślę, że stoimy w trudnym punkcie zwrotnym. W takim punkcie, z którego możemy być zepchnięci, zepchnięci z drogi trudnych, niezbędnych reform pod wpływem narastającej fali roszczeń i pod wpływem także krótkookresowych kalkulacji politycznych. I chciałbym, aby świadomość tego dylematu, że możemy być zepchnięci z drogi reform na drogę roszczeń, która w gruncie rzeczy, jak wiemy, oznacza wystawianie nie rządowi a sobie nawzajem przez różne grupy społeczne rachunków bez pokrycia. Takie niebezpieczeństwo rzeczywiście istnieje. Chciałbym podkreślić, że ta sytuacja wewnętrzna istnieje i może się potęgować w warunkach, kiedy po wielomiesięcznych wysiłkach, trudnych wysiłkach negocjacyjnych pojawia się realna szansa na wynegocjowanie korzystnego porozumienia zagranicznego, jeżeli chodzi o nasze zobowiązania. Po wysiłkach, gdzie ważnym, podstawowym argumentem było to, że Polska znajduje się na drodze fundamentalnych i bezprecedensowych reform gospodarczych i że tu pomoc zewnętrzna w formie radykalnej m.in. redukcji zadłużenia jest potrzebna po to, abyśmy mogli te reformy kontynuować. I to jest też okoliczność, która — jak sądzę — powinna przyświecać państwu przy podejmowaniu decyzji.</u>
          <u xml:id="u-541.6" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Jest ważne, jak sądzę, jaki sygnał wyjdzie z tej sali do odłamów społeczeństwa i do świata zewnętrznego. Jest ważne, aby podejmując decyzje kierować się również tym, jak oceni tę decyzję historia.</u>
          <u xml:id="u-541.7" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Proszę państwa, padło tutaj wiele mocnych sformułowań i wiele negatywnych ocen dotychczasowego programu, proponowanego programu i związanego z tym proponowanym programem budżetu. Część państwa deklarowała wprost — i to jest oczywiście wasze dobre prawo — że będzie głosowała przeciw. Ze swej strony chciałem tylko sformułować takie uwagi.</u>
          <u xml:id="u-541.8" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Po pierwsze — w życiu jest tak, że odrzucając coś, jednocześnie opowiadamy się za czymś innym. Chciałbym zapytać, czy temu ewentualnemu odrzuceniu towarzyszy państwu pełna świadomość tego, za czym się będziecie opowiadać? Opowiadać się za krajem, a nie tylko za własną partią, własną grupą społeczną i nie tylko z krótkookresowej perspektywy. Mam nadzieję,...</u>
          <u xml:id="u-541.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-541.10" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">... że świadomość tej niezwykłości i trudności tego okresu, w którym znajdujemy się jako kraj, będzie państwu towarzyszyć przy podejmowaniu decyzji.</u>
          <u xml:id="u-541.11" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Proszę państwa, każda ocena tego, co było i tego co się proponuje jako program działania ma u swego podłoża, czy chce się, czy też się nie chce, jakiś punkt odniesienia. Ocena to jest zawsze porównywanie czegoś z czymś. Jeśli tak sformujemy istotę każdej oceny, że jest to porównywanie wariantów, a nie tylko wąskie ekonomiczne myślenie, że jest to reguła każdego racjonalnego rozumowania a w tym oceniania, to na tym tle rodzi się pytanie, jakie punkty odniesienia towarzyszyły formułowanym tu ocenom? I proszę pozwolić i wybaczyć, że oto sformułuję następującą uwagę, że w bardzo wielu wypowiedziach tego punktu odniesienia po prostu wyraźnie nie było. Ograniczono się do konstatowania negatywnych zjawisk, z którymi w większości się zgadzam bo program niesie za sobą ciężary. Ale proszę państwa, trzeba uświadamiać sobie związek między ciężarami a jego pozytywnymi skutkami. I jeżeli ktoś za wystarczający powód dla negatywnej oceny uznaje samo występowanie ciężarów, to tym samym czy chce, czy nie chce przyjmuje założenia, że ma do zaproponowania inny program, który da mniejsze ciężary i szybkie efekty. To jest implikacja logiczna. Z tej jego decyzji negatywnej wynika taki wniosek.</u>
          <u xml:id="u-541.12" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Po drugie — punktem odniesienia, który tutaj pojawiał się w ocenach było takie bardzo łatwe i wygodne porównywanie założeń, jakie rząd przedłożył Wysokiej Izbie w końcu 1989 r. z realizacją. To jest taka dość typowa metoda oceny, troszeczkę z epoki centralnego planowania, kiedy porównywano wykonanie z planem. No i część, wiele osób tutaj na tej sali wskazywało, że realizacja w ważnych punktach odchyla się in minus od programu, od założeń przedłożonych Wysokiej Izbie. I ja się z tym zgadzam, proszę państwa, że odchyla się w ważnych punktach in minus. Ale proszę państwa, na tym nie można poprzestać. Z samego stwierdzenia, że realizacja odchyla się in minus od programu, to znaczy że popełniono błędy w prognozach, nie musi jeszcze wynikać ocena negatywna. Dlaczego? Dlatego, że tu trzeba do tego dodać jeszcze następujące okoliczności. Trzeba wiedzieć, że znajdujemy się właśnie w okresie, przez który nikt nie przechodził, w okresie przechodzenia z jednego ustroju do drugiego, i czy tu można mieć dokładne i trafne prognozy? Jest oczywiste, że nie. Prognozy gospodarcze czynione w krajach o ustabilizowanym systemie gospodarczym, tzn. takim, w którym ustrój się nie zmienia, są bardzo często mylne.</u>
          <u xml:id="u-541.13" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Jako inny punkt odniesienia trzeba brać pod uwagę to, jak wyglądają programy w porównaniu z realizacją w innych krajach, które przechodzą podobne do naszego transformacje. Weźcie przykład NRD, proszę państwa, Czechosłowacji czy Węgier. We wszystkich tych krajach stwierdzamy zasadnicze różnice między realizacją a założeniami początkowymi. Czy to jest typowa cecha prognoz na etapie przechodzenia z jednego systemu do drugiego?</u>
          <u xml:id="u-541.14" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">I wreszcie chciałbym zwrócić uwagę na to, że poza odchyleniami negatywnymi, których nie neguję, były, i prosiłbym także je uwzględnić, i rezultaty pozytywne programu, którym towarzyszyły też odchylenia ale in plus. Do takich odchyleń in plus, trzeba zaliczyć to, że udało nam się zgromadzić poważne rezerwy dewizowe, bez których — w tej chwili bylibyśmy w o wiele trudniejszej sytuacji. To jest rezerwa dla kraju, to jest coś, co zapewnia ciągłość zaopatrzenia, to jest coś, co odróżnia korzystnie Polskę od każdego niemal kraju postkomunistycznego.</u>
          <u xml:id="u-541.15" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Proszę państwa, z żalem stwierdzam, że w tej dyskusji zabrakło jeszcze jednego punktu odniesienia do oceny. I proszę wybaczyć mi tę uwagę, zabrakło jako punktu odniesienia przedstawienia wyrazistego programu, żeby można było przeprowadzać porównania. Rozumiem, że trudno taki program formułować na tej sali, ale formułuję tę uwagę biorąc pod uwagę również inne propozycje poza tą salą.</u>
          <u xml:id="u-541.16" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Otóż żeby móc przeprowadzać oceny, to trzeba móc porównywać. Otóż chciałbym z żalem stwierdzić, że nie jest prawdą, jak się często twierdzi, że nie sposób bez wielkiego aparatu analitycznego opracować alternatywny program. Nie. Opracowanie pewnych strategicznych założeń, bo przecież one były przedmiotem krytyki, i to miażdżącej krytyki, nie wymaga wielkiego aparatu. Wymaga po prostu tego, żeby przysiąść fałdów, zebrać się z grupą ludzi i przedstawić. Jestem przekonany, żeby jeśli ktoś to zrobił i mam nadzieję, że będzie robił, to wyjdzie z tego z programem bardzo podobnym do tego, który się realizuje. I być może dlatego nie wykluczam, że pojawił się inny program, ale rad bym był mieć program, z którym można przeprowadzać rzeczowe porównania. Programy, czyli zarysy programów, które tutaj zostały zaprezentowane, w swojej wersji najbardziej wyrazistej, w wersji zaproponowanej przez posła z prawej strony sali, który zyskał taki poklask z lewej strony sali, sprowadzały się:</u>
          <u xml:id="u-541.17" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">— po pierwsze do tego, żeby państwo działało aktywniej, z tym zawsze się można zgodzić;</u>
          <u xml:id="u-541.18" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">— po drugie żeby mniej dyskryminować sektor państwowy;</u>
          <u xml:id="u-541.19" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">— po trzecie, żeby bardziej obciążyć sektor prywatny;</u>
          <u xml:id="u-541.20" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">— i po czwarte, aby się porozumieć.</u>
          <u xml:id="u-541.21" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Z tym ostatnim zgadzam się zdecydowanie. Bez autentycznego porozumienia...</u>
          <u xml:id="u-541.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-541.23" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">... trudno będzie nam wytrwać na niezbędnej drodze reform.</u>
          <u xml:id="u-541.24" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Natomiast inne programy, które się często pojawiają, są po prostu receptą na destrukcję. Receptą na destrukcję tego co w naszej gospodarce osiągnięto z takim trudem. Do takich propozycji, i nie waham się tego powiedzieć, należą łatwe obietnice, które padają z różnych stron, natychmiastowego rozmontowania rygorów płacowych tam, gdzie nie ma naturalnych sił przeciwważnych. Jest to recepta na nawrót inflacji, na pogłębienie się bezrobocia i właśnie recesji.</u>
          <u xml:id="u-541.25" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Proszę państwa, na tym tle chciałem z tym większą wdzięcznością odnotować głosy tych posłów, którzy zwracali uwagę na to, że końcowy sukces, który ciągle jest możliwy, nie zależy od akceptacji, biernej akceptacji obecnych trudności, ale zależy od tego czy będziemy społeczeństwu mówić prawdę.</u>
          <u xml:id="u-541.26" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Doprawdy i tu słowa prawdy też padły. Powiedziano, że nie osiąga się sukcesów w gospodarce bez wysiłku, bez inicjatywy, bez pomysłowości, bez determinacji. Tych cech działania i to tylko w deklaracjach nie zastąpi po prostu uleganie roszczeniom płacowym i innego typu naciskom płacowym. Przecież w ten sposób w ten ostatni sposób nie poprawi się możliwość, siła i zdolność rozwojowa gospodarki. Może się tylko i wyłącznie pogorszyć.</u>
          <u xml:id="u-541.27" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Proszę państwa, na koniec chciałbym wrócić do punktu początkowego. Rzeczywiście znajdujemy się, jak sądzę, w trudnym i przełomowym punkcie. Mam wrażenie, że po latach uprawiania propagandy sukcesu nagle pojawił się okres uprawiania propagandy klęski i to w warunkach, kiedy po dziesięcioleciach nareszcie mamy szansę na prawdziwy sukces. Jest to ponury być może paradoks historii.</u>
          <u xml:id="u-541.28" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">I chciałem państwu zwrócić uwagę na to, że w życiu społecznym istnieje coś takiego co nazywa się samospełniającym się proroctwem.</u>
          <u xml:id="u-541.29" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Otóż potęgowanie takich nastrojów wbrew tym realnym szansom, które nadal mamy, może spowodować, że ta propaganda klęski się sprawdzi, to znaczy, że szansa zaniknie.</u>
          <u xml:id="u-541.30" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Chciałbym państwa prosić w związku z tym o to, aby dzisiejsza decyzja była decyzją, która utrzyma Polskę na trudnej, niezbędnej drodze reform, która jej nie zepchnie na inny tor w warunkach kiedy wiemy, jak wysoką cenę płacą inne kraje. Wystarczy się rozejrzeć dookoła za zaniechaniem trudnych reform. I w warunkach kiedy niektóre inne kraje wchodzą na tę trudną drogę reform, byłoby wobec tego ponurym żartem historii gdyby Polska zboczyła z tej drogi wtedy, kiedy pojawia się autentyczna szansa zewnętrzna i wtedy, kiedy za naszym przykładem idą inni.</u>
          <u xml:id="u-541.31" who="#MinisterFinansówLeszekBalcerowicz">Na koniec chciałbym wyrazić nadzieję, że świadomość tych faktów będzie towarzyszyć państwu przy głosowaniu i że zechcecie przyjąć budżet w pierwotnym przedłożeniu komisji.</u>
          <u xml:id="u-541.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-542">
          <u xml:id="u-542.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu premierowi za wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-542.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wysoka Izbo! Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-542.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W pierwszej kolejności głosować będziemy projekt uchwały w sprawie założeń polityki gospodarczo-społecznej na 1991 rok (druki nr 731 i 754).</u>
          <u xml:id="u-542.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W debacie poseł Mirosław Nowakowski zgłosił poprawkę do tego projektu uchwały. Proszę posła Michała Chałońskiego, posła sprawozdawcę, o jej przedstawienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-543">
          <u xml:id="u-543.0" who="#PosełMichałChałoński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Do uchwały została wniesiona tylko ta jedna poprawka, o której wspomniał pan marszałek. Dotyczy ona tekstu na stronie 2 projektu uchwały, pierwsze tiret od góry i sprowadza się do skreślenia słów: „Jednocześnie na skutek niedostosowania systemu podatkowego uprzywilejowane są niektóre grupy działające w ramach pozarolniczego sektora prywatnego, szczególnie w handlu”. Pozostała treść bez zmian.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-544">
          <u xml:id="u-544.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przegłosujemy tę poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-544.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Bardzo proszę, kto jest za przyjęciem tej poprawki zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (103) Kto jest przeciw? (129) Kto się wstrzymał od głosowania? (67) Stwierdzam, że Sejm tę poprawkę odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-544.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu.</u>
          <u xml:id="u-544.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie założeń polityki gospodarczo-społecznej na 1991 rok w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (260) Kto jest przeciw? (20) Kto się wstrzymał od głosowania? (31) Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie założeń polityki gospodarczo-społecznej na 1991 rok.</u>
          <u xml:id="u-544.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przechodzimy do głosowania projektu ustawy budżetowej na rok 1991 (druk nr 745).</u>
          <u xml:id="u-544.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">W sprawozdaniu komisje przedstawiają wniosek mniejszości, który będziemy głosować w pierwszej kolejności.</u>
          <u xml:id="u-544.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Wniosek mniejszości dotyczy art. 4 ust. 2 i zmierza do zobowiązania Rady Ministrów do informowania właściwej komisji sejmowej i senackiej o zamiarze zmniejszenia wydatków budżetowych a nie o fakcie zmniejszenia tych wydatków, jak proponują komisje.</u>
          <u xml:id="u-544.7" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Czy pan poseł sprawozdawca?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-545">
          <u xml:id="u-545.0" who="#PosełMichałChałoński">Myślę, że chyba to jest dosyć jasne i nie wymaga komentarzy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-546">
          <u xml:id="u-546.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-546.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem wniosku mniejszości do art. 4 ust. 2 — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (81) Kto jest przeciw? (133) Kto się wstrzymał od głosowania? (98) Stwierdzam, że Sejm wniosek mniejszości do art, 4 ust. odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-546.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Do projektu ustawy budżetowej posłowie zgłosili szereg poprawek, których tekst posłowie otrzymali.</u>
          <u xml:id="u-546.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przechodzimy do ich głosowania. Proszę posła sprawozdawcę Michała Chałońskiego o kolejne ich referowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-547">
          <u xml:id="u-547.0" who="#PosełMichałChałoński">Panie marszałku, myślę, że zanim przejdziemy do tego głosowania, dwa słowa winien jestem tym wszystkim kolegom posłom, którzy w trakcie przygotowywania tych poprawek wycofali się ze swoich poprzednich poprawek, w ten sposób ułatwili nam przebieg dzisiejszego głosowania. Część poprawek została wycofana, bo posłowie zrozumieli trudną sytuację, część z tego powodu, że treść ich poprawek została wchłonięta przez poprawki, które tutaj dzisiaj do głosowania proponujemy.</u>
          <u xml:id="u-547.1" who="#PosełMichałChałoński">Nie chcę się rozwodzić na ten temat, żeby nie zabierać państwu czasu. W takim razie pierwszy wniosek pana posła Smolarka.</u>
          <u xml:id="u-547.2" who="#PosełMichałChałoński">Poprawka pana posła Smolarka zajmuje w treści druku dużo miejsca, ale w zasadzie sprowadza się do tego — wspominał już pan minister Misiąg — żeby zwiększyć dochód i zmniejszyć fundusz pracy o kwotę 1 bln 900 zł, by ją skierować na wydatki rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-547.3" who="#komentarz">(Poruszenie na sali.)</u>
          <u xml:id="u-547.4" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Smolarek: Proszę o głos.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-548">
          <u xml:id="u-548.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Panie pośle, chciałbym jednak prosić o zrozumienie...</u>
          <u xml:id="u-548.1" who="#komentarz">(Poseł Ryszard Smolarek: Chodzi mi o sprostowanie merytoryczne...)</u>
          <u xml:id="u-548.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Panie pośle, jeśli sprostowanie to proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-549">
          <u xml:id="u-549.0" who="#PosełRyszardSmolarek">Pan poseł sprawozdawca przejęzyczył się. Zmniejszenie funduszu pracy nie jest o 1 bln 900 zł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-550">
          <u xml:id="u-550.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dobrze, proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-551">
          <u xml:id="u-551.0" who="#PosełMichałChałoński">O bilion, powiedziałem o bilion, a zwiększenie do... Przepraszam, jeżeli to źle zostało zrozumiane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-552">
          <u xml:id="u-552.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Może nie na tym przykładzie, ale chciałbym zwrócić uwagę, że głosujemy nad efektem naszej pracy, możliwość wymiany poglądów, sugestii, propozycji poprawek była wcześniej. Chciałbym prosić o zrozumienie powagi sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-552.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pytam posła sprawozdawcę czy głosujemy tę poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-553">
          <u xml:id="u-553.0" who="#PosełMichałChałoński">Tak, bardzo proszę pana marszałka o przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-554">
          <u xml:id="u-554.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-554.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za poprawką zgłoszoną przez posła Smolarka, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (76) Kto jest przeciw tej poprawce? (184) Kto się wstrzymał od głosowania? (60) Stwierdzam, że Sejm tę poprawkę odrzucił. Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-555">
          <u xml:id="u-555.0" who="#PosełMichałChałoński">Druga poprawka została zgłoszona przez posła Edwarda Baścika. Tę poprawkę również musimy głosować łącznie. Sprowadza się ona w sumie do zmniejszenia funduszu pracy o ok. 2 bln zł i przekazanie ich na drogi. Bardzo proszę pana marszałka o poddanie tej poprawki pod głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-556">
          <u xml:id="u-556.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-556.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (53) Kto jest przeciw tej poprawce? (219) Kto się wstrzymał od głosowania? (46) Stwierdzam, że Wysoka Izba tę poprawkę odrzuciła. Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-557">
          <u xml:id="u-557.0" who="#PosełMichałChałoński">Trzecią poprawkę zgłosiła pani posłanka Elżbieta Seferowicz, w imieniu Komisji Zdrowia. Zmierza ona do tego aby w art. 11 w ust. 5 wyrazy: „na pomoc społeczną” zastąpić wyrazami „na ochronę zdrowia oraz na zasiłki celowe na pokrycie kosztów leczenia”. Chodzi tu o pieniądze uzyskane z leków... państwo znacie to dokładnie, nie będę w takim razie przedłużał. Proszę bardzo, panie marszałku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-558">
          <u xml:id="u-558.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-558.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (222) Kto jest przeciw? (29) Kto się wstrzymał od głosowania? (61) Stwierdzam przyjęcie przez Wysoką Izbę poprawki wniesionej przez posłankę Seferowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-559">
          <u xml:id="u-559.0" who="#PosełMichałChałoński">Poprawka czwarta, pana posła Pilarczyka, sprowadza się do tego, żeby w art. 21 wyrazy: „pracowników i członków spółdzielni zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolniczej zastąpić wyrazami: „społeczne osób zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolniczej w charakterze członków spółdzielni i pracowników”. Chodzi po prostu o jaśniejszą, bardziej czytelną treść tego zapisu pierwotnego. Bardzo proszę, panie marszałku o przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-560">
          <u xml:id="u-560.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-560.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i przycisnąć przycisk. (260) Kto jest przeciw? (10) Kto się wstrzymał od głosowania? (49) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki. Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-561">
          <u xml:id="u-561.0" who="#PosełMichałChałoński">Poprawka piąta została również zgłoszona przez pana posła Pilarczyka. Pragnie on w art. 33 dotychczasową treść oznaczyć jako ust. 1 i dodać ust. 2 w następującym brzmieniu: „zwalnia się państwowe gospodarstwa rolne i państwowe przedsiębiorstwa gospodarki rolnej z odprowadzenia do budżetu w 1991 r. dywidendy naliczonej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r., a o kwotę naliczonej dywidendy zwiększa się fundusz założycielski tych przedsiębiorstw”. Tutaj krótka uwaga, jest rozbieżność między kwotą tej dywidendy wyliczoną przez ministerstwa (1 bln 400), a podany przez posła Pilarczyka (600 mld zł). Są to dwie różne kwoty. Gwoli uczciwości muszę państwa o tym fakcie powiadomić. Bardzo proszę, panie marszałku, o przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-562">
          <u xml:id="u-562.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujmy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-562.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez posła Pilarczyka, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (88) Kto jest przeciw tej poprawce? (167) Kto się wstrzymał od głosowania? (63) Stwierdzam odrzucenie tej poprawki. Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-563">
          <u xml:id="u-563.0" who="#PosełMichałChałoński">Poprawka szósta zgłoszona przez pana posła Artura Balazsa, proponuje, aby po art. 38 dodać nowy artykuł w następującym brzmieniu: „ustawa nie narusza art. 112 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, zapisanej w Dzienniku Ustaw z 1991 r. nr 7 poz. 24”.</u>
          <u xml:id="u-563.1" who="#PosełMichałChałoński">Krótkie może wyjaśnienie tego tekstu. Intencją wnioskodawcy jest wyeliminowanie takiej możliwości, takiej wykładni tej ustawy, która blokowałaby wykonanie art. 112 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Wnioskodawca określa, że tego typu wątpliwości interpretacyjne pojawiają się w praktyce, co wskazuje na konieczność jednoznacznego rozstrzygnięcia w tekście ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-563.2" who="#PosełMichałChałoński">Dla jednoznacznego rozstrzygnięcia wnioskodawca proponuje wprowadzenie tego dodatkowego zapisu o charakterze w zasadzie porządkowym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-564">
          <u xml:id="u-564.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-564.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (248) Kto jest przeciw? (23) Kto się wstrzymał od głosowania? (37) Stwierdzam, przyjęcie poprawki zgłoszonej przez posła Artura Balazsa.</u>
          <u xml:id="u-564.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Możemy przystąpić do głosowania całości projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-564.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na rok 1991 w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Ustawodawczą wraz z przyjętymi poprawkami, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (240) Kto jest przeciw? (40) Kto się wstrzymał od głosowania? (56) Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę budżetową na rok 1991 wraz z załącznikami nr 1–5.</u>
          <u xml:id="u-564.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-564.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Do projektu uchwały w sprawie założeń polityki pieniężnej na rok 1991 posłowie zgłosili poprawki (druk nr 737).</u>
          <u xml:id="u-564.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę pana Ryszarda Pidka o ich zreferowanie. Do referowania poprawek do uchwały o realizacji budżetu przez pana posła sprawozdawcę Michała Chałońskiego wrócimy za chwilę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-565">
          <u xml:id="u-565.0" who="#PosełRyszardPidek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! To będzie w zasadzie jedna poprawka która wniesiona została przez pana posła Pilarczyka. Pragnie on, aby Narodowy Bank Polski w pierwszej kolejności zabezpieczył środki na kredyty o subwencjonowanej przez budżet stopie procentowej.</u>
          <u xml:id="u-565.1" who="#PosełRyszardPidek">Otóż w dyskusji z panem posłem wyjaśniliśmy i ustaliliśmy, iż ten wniosek zostanie wycofany ponieważ zapis ten już został ujęty w poprawkach komisji prezentowanych państwu, a mówił iż rząd, przy udziale Narodowego Banku Polskiego zapewni warunki do sprawnego funkcjonowania specjalnych linii kredytowych, w formie których te kredyty subwencjonowane będą funkcjonowały.</u>
          <u xml:id="u-565.2" who="#PosełRyszardPidek">Następna poprawka pana posła Pilarczyka dotyczy tego, by Narodowy Bank Polski zapewnił kredyty udzielane na produkcję rolniczą o stopie komercyjnej, by one były jakby preferowane.</u>
          <u xml:id="u-565.3" who="#PosełRyszardPidek">W wyniku prac komisji, uzgodnień z Narodowym Bankiem Polskim i z wnioskującym posłem proponujemy aby w punkcie 19 projektu ustawy (w sprawozdaniu komisji jest to poprawka 15) po zdaniu: „Narodowy Bank Polski inicjować będzie nowe formy przepływu środków między bankami” dodać „ze szczególnym uwzględnieniem zapotrzebowania na komercyjny kredyt sezonowy w rolnictwie”.</u>
          <u xml:id="u-565.4" who="#PosełRyszardPidek">I to byłaby jedyna poprawka do uchwały o polityce pieniężnej uzgodniona w wyniku dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-565.5" who="#PosełRyszardPidek">Proponujemy jej przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-566">
          <u xml:id="u-566.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do przegłosowania tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-566.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za jej przyjęciem. Proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (73) Kto jest przeciw? (18) Kto się wstrzymał od głosowania? (78) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-566.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujmy do głosowania całości projektu uchwały w sprawie założeń polityki pieniężnej na rok 1991.</u>
          <u xml:id="u-566.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem całości projektu uchwały w sprawie założeń polityki pieniężnej na 1991 rok wraz z załącznikiem nr 1 i poprawkami proponowanymi przez Komisję Polityki Gospodarczej Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (238) Kto jest przeciw? (8) Kto się wstrzymał od głosowania? (32) Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie założeń polityki pieniężnej na rok 1991 wraz z załącznikiem nr 1.</u>
          <u xml:id="u-566.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Do projektu uchwały w sprawie realizacji budżetu na rok 1991 zgłoszono dodatkowe poprawki (druk nr 756).</u>
          <u xml:id="u-566.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę posła sprawozdawcę Michała Chałońskiego o kolejne ich referowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-567">
          <u xml:id="u-567.0" who="#PosełMichałChałoński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Do projektu uchwały o realizacji ustawy budżetowej na rok bieżący zgłoszono kilkanaście poprawek. Z części tych poprawek, jak już wspomniałem, posłowie wycofali się. Pani poseł Kiermaszek-Lamla w związku z inflacją zrezygnowała ze swoich dwóch propozycji: z korekty subwencji dla gmin, ponieważ doszliśmy do wniosku, że to się mieści w zasadzie w treści uchwały, i ze zmiany kryteriów ustanawiania budżetów wojewodów, ponieważ w pkt. 2 uchwały też treść tę można wyczytać. Poseł Zarzycki zrezygnował ze swojego wniosku, ponieważ mieścił się on w treści wniosku pana posła Smolarka.</u>
          <u xml:id="u-567.1" who="#PosełMichałChałoński">Przechodzimy do propozycji poprawek, których zestawienie macie państwo przed sobą.</u>
          <u xml:id="u-567.2" who="#PosełMichałChałoński">Poprawka pierwsza — w pkt. 2, w tiret 1, w czwartym zdaniu skreślić wyrazy: „oraz od prywatnego sektora pozarolniczego”. Jest to poprawka pana posła Nowakowskiego.</u>
          <u xml:id="u-567.3" who="#PosełMichałChałoński">Bardzo proszę panie marszałku o przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-568">
          <u xml:id="u-568.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-568.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (66) Kto jest przeciw? (83) Kto się wstrzymał od głosowania? (85) Stwierdzam, że poprawka ta nie została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-568.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-569">
          <u xml:id="u-569.0" who="#PosełMichałChałoński">Poprawka druga wniesiona przez panią poseł Zofię Wilczyńską — w pkt. 2 w tiret 1 w piątym zdaniu skreślić wyrazy podane w nawiasie: „w tym dotacje dla przedszkoli” i zastąpić je następującym zdaniem: „Szczególnej ochrony ze strony państwa wymaga oświata przedszkolna. Istnieje bezwzględna konieczność zwiększenia dofinansowania na utrzymanie przedszkoli w ramach subwencji ogólnej dla gmin”.</u>
          <u xml:id="u-569.1" who="#PosełMichałChałoński">Panie marszałku, bardzo proszę o głosowanie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-570">
          <u xml:id="u-570.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujmy do głosowania nad drugą poprawką.</u>
          <u xml:id="u-570.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za jej przyjęciem — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (153) Kto jest przeciw? (63) Kto się wstrzymał od głosowania? (63) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-570.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-571">
          <u xml:id="u-571.0" who="#PosełMichałChałoński">Trzecia poprawka, którą przedstawił pan poseł Wybrański, a która została poparta przez pana posła Steinhoffa, Goździkiewicza, panią poseł Kiermaszek-Lamlę i pana posła Rzymełkę brzmi następująco: W pkt. 2, w tiret drugim wyrazy, które są w nawiasach: „szczególne znaczenie ma zwiększenie środków na budowę szpitali onkologicznych”, zastąpić wyrazami: „w tym jako najwyższy priorytet na budowę szpitali onkologicznych w Bydgoszczy, Gliwicach i Kielcach”.</u>
          <u xml:id="u-571.1" who="#PosełMichałChałoński">Bardzo proszę panie marszałku o przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-572">
          <u xml:id="u-572.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-572.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk? (193) Kto jest przeciw? (22) Kto się wstrzymał od głosowania? (49) Stwierdzam przyjęcie poprawki.</u>
          <u xml:id="u-572.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-573">
          <u xml:id="u-573.0" who="#PosełMichałChałoński">Poprawka czwarta — w pkt. 2 w tiret 3 po wyrazie: „określenia”, dodaje się wyrazy: „wydatków poszczególnych województw oraz”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-574">
          <u xml:id="u-574.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-574.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (38) Kto jest przeciw? (75) Kto się wstrzymał od głosowania? (142) Stwierdzam, że Wysoka Izba odrzuciła tę poprawkę.</u>
          <u xml:id="u-574.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-575">
          <u xml:id="u-575.0" who="#PosełMichałChałoński">Piąta poprawka, którą przedstawił pan poseł Jan Żukowski, jest następującej treści: W punkcie 2 na końcu dodać nowe tiret: „ponowne przeanalizowanie możliwości i warunków wprowadzenia minimalnych cen skupu na dwa podstawowe produkty rolne: mleko i zboże chlebowe”.</u>
          <u xml:id="u-575.1" who="#PosełMichałChałoński">Bardzo proszę panie marszałku o poddanie pod głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-576">
          <u xml:id="u-576.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-576.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (119) Kto jest przeciw? (75) Kto się wstrzymał od głosowania? (43) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-576.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-577">
          <u xml:id="u-577.0" who="#PosełMichałChałoński">W szóstej poprawce, którą przedstawił pan poseł Norbert Lysek w punkcie 4 sformułowanie „likwidację agencji oraz przekazanie jej środków na restrukturyzację przemysłu” zastąpić sformułowaniem „dokonanie zasadniczych zmian w funkcjonowaniu agencji”.</u>
          <u xml:id="u-577.1" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa, dla wyjaśnienia chciałem podać, że w treści poprzedniej chodziło nie tyle o likwidację samej instytucji, co o jej formę mianowicie spółkę akcyjną.</u>
          <u xml:id="u-577.2" who="#PosełMichałChałoński">Bardzo proszę panie marszałku o przegłosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-578">
          <u xml:id="u-578.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-578.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem poprawki zgłoszonej przez posła Łyska — proszę podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (134) Kto jest przeciw? (73) Kto się wstrzymał od głosowania? (58) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-578.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-579">
          <u xml:id="u-579.0" who="#PosełMichałChałoński">Siódma poprawka — po pkt. 4 dodać nowy pkt w brzmieniu: „Sejm zaleca rządowi by wysokość składki na ubezpieczenie społeczne osób zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolnej w charakterze członków spółdzielni i pracowników kształtowała się na poziomie 1990 r. Jest to wniosek pana posła Andrzeja Aumillera.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-580">
          <u xml:id="u-580.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-580.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (102) Kto jest przeciw? (137) Kto się wstrzymał ód głosowania? (44) Stwierdzam odrzucenie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-580.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-581">
          <u xml:id="u-581.0" who="#PosełMichałChałoński">Ósma poprawka — po pkt. 4 dodać kolejny pkt. Muszę od razu państwu powiedzieć, że w treści jaką państwo macie Sejm zwraca się do rządu o „pilne” wprowadzenie barier celnych, natomiast pan poseł Zarzycki, wnioskodawca powiedział mi, że jego intencją było to, by to było „natychmiastowe” wprowadzenie. Zgodnie z tą intencją bardzo proszę poprawić „pilne” na „natychmiastowe” i w takim razie brzmienie tego punktu będzie następujące: „Sejm zwraca się do rządu o natychmiastowe wprowadzenie barier celnych na importowane produkty żywnościowe, których mamy dostatek rodzimej produkcji”.</u>
          <u xml:id="u-581.1" who="#PosełMichałChałoński">Bardzo proszę pana marszałka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-582">
          <u xml:id="u-582.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-582.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-582.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (118) Kto jest przeciw? (110) Kto się wstrzymał od głosowania? (39)</u>
          <u xml:id="u-582.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-582.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-582.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-583">
          <u xml:id="u-583.0" who="#PosełMichałChałoński">Dziewiąta poprawka. Po pkt. 4 dodać następny punkt w brzmieniu: „Sejm zaleca Ministrowi Edukacji Narodowej wydzielenie odpowiednich kwot na stypendia dla studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, ekwiwalentnych do uczelni państwowych. Jest to wniosek pana posła Kazimierza Czerwińskiego, w imieniu posłów Ziemi Lubelskiej i pana posła Ryszarda Gajewskiego w imieniu PZKS.</u>
          <u xml:id="u-583.1" who="#PosełMichałChałoński">Proszę państwa, MEN przyznał 40 miliardów na działalność merytoryczną dla KUL. Chodzi o uzupełnienie na te stypendia.</u>
          <u xml:id="u-583.2" who="#PosełMichałChałoński">Bardzo proszę panie marszałku o głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-584">
          <u xml:id="u-584.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-584.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (155) Kto jest przeciw? (52) Kto się wstrzymał od głosowania? (57) Stwierdzam, przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-584.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-585">
          <u xml:id="u-585.0" who="#PosełMichałChałoński">Pan poseł Zbigniew Mierzwa proponuje by po pkt. 6 dodać nowy pkt w brzmieniu: „Sejm apeluje do Kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta o ponowne przeanalizowanie wydatków na bieżący rok i przekazanie ewentualnych oszczędności na cele społecznie użyteczne”.</u>
          <u xml:id="u-585.1" who="#PosełMichałChałoński">Bardzo proszę panie marszałku o głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-586">
          <u xml:id="u-586.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-586.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (161) Kto jest przeciw? (50) Kto się wstrzymał od głosowania? (58) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-586.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu uchwały w sprawie realizacji budżetu na rok 1991.</u>
          <u xml:id="u-586.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie realizacji ustawy budżetowej na rok 1991 — w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów wraz z przyjętymi poprawkami — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (194) Kto jest przeciw? (33) Kto się wstrzymał od głosowania? (50) Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie realizacji ustawy budżetowej na 1991 rok.</u>
          <u xml:id="u-586.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Do projektu uchwały w sprawie programu prywatyzacji polskiej gospodarki w 1991 r. zgłoszono dodatkowe poprawki. Proszę obecnie posła sprawozdawcę, pana Jerzego Bartnickiego o kolejne ich referowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-587">
          <u xml:id="u-587.0" who="#PosełJerzyBartnicki">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zgłoszono w zasadzie dwie grupy poprawek. W pierwszej — trzy punkty dotyczą samej treści uchwały. Przedstawię je w pierwszej kolejności. Następnie wniesiono szereg poprawek dotyczących załącznika. Otóż są propozycje rozszerzenia uchwały o trzy punkty. Pozwolę sobie je przeczytać i króciutko omówić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-588">
          <u xml:id="u-588.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę po kolei i będziemy głosować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-589">
          <u xml:id="u-589.0" who="#PosełJerzyBartnicki">Dobrze. W nowym pkt. 2 jest błąd. Chciałbym go sprostować. Mianowicie: po słowach „ocena efektów finansowych prywatyzacji” trzeba dodać „w pierwszym półroczu 1991 r.”. Wówczas terminem przedłożenia sprawozdania będzie sierpień, i jest to sensowne.</u>
          <u xml:id="u-589.1" who="#PosełJerzyBartnicki">Proszę o głosowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-590">
          <u xml:id="u-590.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-590.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (144) Kto jest przeciw? (10) Kto się wstrzymał od głosowania? (86) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-590.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zwracam się z uprzejmą prośbą do posłów, aby nie opuszczali sali obrad, istnieje obawa o brak quorum.</u>
          <u xml:id="u-590.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo, kolejna poprawka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-591">
          <u xml:id="u-591.0" who="#PosełJerzyBartnicki">W nowym pkt. 3 należy zmienić termin z marca na kwiecień. Termin uległ pewnej zmianie już po napisaniu dokumentu. Jest to uzgodnione z wnioskodawcą, posłem Brożkiem i ministrem rolnictwa, który będzie ten dokument przygotowywał. Jest to termin uzgodniony przez obie strony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-592">
          <u xml:id="u-592.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (203) Kto jest przeciw tej poprawce? (12) Kto się wstrzymał od głosowania? (42) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-593">
          <u xml:id="u-593.0" who="#PosełJerzyBartnicki">Nowy pkt 4 nie zawiera żadnych błędów. Proszę przegłosować poprawkę w tej postaci, jaka jest.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-594">
          <u xml:id="u-594.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Głosujemy zatem.</u>
          <u xml:id="u-594.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (202) Kto jest przeciw? (13) Kto się wstrzymał od głosowania? (40) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-595">
          <u xml:id="u-595.0" who="#PosełJerzyBartnicki">Teraz druga grupa poprawek dotyczących załącznika do uchwały. Poseł Marcin Święcicki proponuje (poprawka a) by w pkt. 1 skreślić akapit pierwszy. Czy mam czytać skreślone akapity?</u>
          <u xml:id="u-595.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: nie.)</u>
          <u xml:id="u-595.2" who="#PosełJerzyBartnicki">Akapit jest ogólny, wstępny, skreślenie go nie powoduje zmiany treści załącznika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-596">
          <u xml:id="u-596.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przepraszam, jest jasność sprawy?</u>
          <u xml:id="u-596.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Bartnicki: Tak.)</u>
          <u xml:id="u-596.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-596.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-596.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (153) Kto jest przeciw? (43) Kto się wstrzymał od głosowania? (70) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki. Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-597">
          <u xml:id="u-597.0" who="#PosełJerzyBartnicki">Poprawka b — w pkt. 6 w zdaniu pierwszym po wyrazach „w granicach ustawowych” dodać wyrazy „wieloletnia sprzedaż ratalna i wykorzystanie opcji, ewentualnie” i dalej tekst bez zmian. Jest to pewne lekkie rozszerzenie treści, nie wpływające w sposób zasadniczy na całość.</u>
          <u xml:id="u-597.1" who="#PosełJerzyBartnicki">Proszę, można głosować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-598">
          <u xml:id="u-598.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-598.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (180) Kto jest przeciw? (25) Kto się wstrzymał od głosowania? (47) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
          <u xml:id="u-598.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-599">
          <u xml:id="u-599.0" who="#PosełJerzyBartnicki">Poprawka c — pan poseł Święcicki proponuje, by wykreślić zobowiązanie zawarte w tym akapicie, dotyczące określenia poziomu emisji na 30% wartości akcji dużych przedsiębiorstw prywatyzowanych metodą masową w 1991 r. Chciałbym zwrócić uwagę, że treść rozdziału poprawianego i tak, gdy będzie miała być realizowana, trafi do Sejmu i będzie przez nas głosowana, tak że pozostawienie lub wykreślenie ma niewielki wpływ na przyszłość tej sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-600">
          <u xml:id="u-600.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku. (89) Kto jest przeciw tej poprawce? (88) Kto się wstrzymał od głosowania? (79) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-601">
          <u xml:id="u-601.0" who="#PosełJerzyBartnicki">Poprawka d — jest to niemalże kosmetyczny zabieg. Jest propozycja, by w pkt. 6 słowa „przewiduje się” zastąpić słowami „rozważa się”. Nie ma to istotnego wpływu na założenia prywatyzacyjne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-602">
          <u xml:id="u-602.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jest dokument, kolejność ustalona.</u>
          <u xml:id="u-602.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-602.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki? (113)</u>
          <u xml:id="u-602.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest przeciw? (73)</u>
          <u xml:id="u-602.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto się wstrzymał od głosowania? (67)</u>
          <u xml:id="u-602.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Stwierdzam przyjęcie poprawki.</u>
          <u xml:id="u-602.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o kolejną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-603">
          <u xml:id="u-603.0" who="#PosełJerzyBartnicki">I poprawka ostatnia oznaczona literą e również zmieniająca tylko odcień treści, brzmi: w pkt. 6 ostatnie zdanie na str. 4 wyrazy „zakres dystrybucji bonów” zastąpić wyrazami: „celowość dystrybucji bonów i ewentualny jej zakres”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-604">
          <u xml:id="u-604.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem tej poprawki — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (123) Kto jest przeciw? (89) Kto się wstrzymał od głosowania? (42) Stwierdzam przyjęcie tej poprawki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-605">
          <u xml:id="u-605.0" who="#PosełJerzyBartnicki">Na tym wyczerpane są wszelkie poprawki załączone do uchwały.</u>
          <u xml:id="u-605.1" who="#PosełJerzyBartnicki">Proponuję przegłosowanie całej uchwały, łącznie z poprawkami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-606">
          <u xml:id="u-606.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-606.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Przystępujemy do głosowania całości projektu uchwały w sprawie programu prywatyzacji polskiej gospodarki w 1991 r. wraz z załącznikiem.</u>
          <u xml:id="u-606.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto z posłanek i posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały w sprawie programu prywatyzacji polskiej gospodarki w 1991 r. wraz z załącznikiem i przyjętymi poprawkami w brzmieniu proponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz Komisję Przekształceń Własnościowych — zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (205) Kto jest przeciw? (17) Kto się wstrzymał od głosowania? (45) Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie programu prywatyzacji polskiej gospodarki w 1991 r.</u>
          <u xml:id="u-606.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu proponuje — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — przyjęcie założeń polityki rolnej na 1991 r. do wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-606.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-606.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-606.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">To wszystko, co mieliśmy w porządku dziennym obrad. Na tym kończymy dzisiejsze... Przepraszam bardzo, teraz właśnie się zorientowałem, że poseł Mieczysław Gil zgłosił wcześniej, że pod koniec tej części chciałby prosić o uwagę Wysokiej Izby.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-607">
          <u xml:id="u-607.0" who="#PosełMieczysławGil">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie chciałem tej propozycji zgłaszać wcześniej, gdyż nasza uwaga była skupiona na budżecie, ale teraz pragnę przedstawić propozycję, której zgłoszenie jest obowiązkiem nie tylko ze względu na uchwałę Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, ale także ze względu na sytuację w kraju.</u>
          <u xml:id="u-607.1" who="#PosełMieczysławGil">Od dłuższego czasu wiele sił i środowisk politycznych, w tym także posiadających swą reprezentację w parlamencie, zgłaszało propozycję zorganizowania pierwszych wolnych wyborów do Sejmu jeszcze na wiosnę tego roku.</u>
          <u xml:id="u-607.2" who="#PosełMieczysławGil">W tej sprawie wypowiadał się także Prezydent Rzeczypospolitej. Dziś stanowisko pana prezydenta jest faktem prawno-politycznym, wpłynął bowiem do pana marszałka Sejmu stosowny list, a wraz z nim projekt Ordynacji wyborczej.</u>
          <u xml:id="u-607.3" who="#PosełMieczysławGil">Komisja Konstytucyjna zakończyła też pracę nad projektem Ordynacji wyborczej. Sejm powinien się do tego odnieść jak najszybciej. Dlatego też proponuję, by posiedzenie Sejmu poświęcone tej sprawie odbyło się 28 lutego lub ostatecznie 1 marca. Pozwoli to na szybkie rozpoczęcie prac legislacyjnych, a nas posłów utwierdzi w przekonaniu, że zrobiliśmy wszystko, by wolne wybory odbyły się wiosną tego roku. Traktuję to jako wniosek formalny, proszę pana marszałka takie jego potraktowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-608">
          <u xml:id="u-608.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chciałbym dodać, że poseł Mieczysław Gil w imieniu swojego klubu poinformował o tym Prezydium Sejmu i Konwent Seniorów. Wyraziliśmy zgodę, aby ten wniosek formalnie został przedłożony Wysokiej Izbie do akceptacji.</u>
          <u xml:id="u-608.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">A zatem przegłosujemy ten wniosek, kolejne posiedzenie będzie w takim terminie, jaki ustalimy po głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-608.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Kto jest za przyjęciem wniosku formalnego zgłoszonego przez posła Mieczysława Gila, dotyczącego odbycia posiedzenia Sejmu w przyszłym tygodniu tj. 28 lutego bądź 1 marca 1991 r. zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk. (67) Kto jest przeciw? (118) Kto się wstrzymał od głosowania? (49) Stwierdzam, że wniosek ten został oddalony.</u>
          <u xml:id="u-608.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">O terminie następnego posiedzenia poinformuję panie i panów posłów po oświadczeniach.</u>
          <u xml:id="u-608.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
          <u xml:id="u-608.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Chciałbym serdecznie wszystkim podziękować, ale prosiłbym o pozostanie na sali obrad, aby wysłuchać oświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-608.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Romana Niegosza z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego; w kolejności poseł Janusz Dobrosz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-609">
          <u xml:id="u-609.0" who="#PosełRomanNiegosz">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Koło Solidarności Pracy w OKP ocenia, że argumentacja rządu za popiwkiem, która akceptuje konieczność jego stosowania ze względu na brak właściciela, a w konsekwencji zwiększanie płac ponad możliwości przedsiębiorstwa jest mało przekonująca.</u>
          <u xml:id="u-609.1" who="#PosełRomanNiegosz">Gdyby chodziło tylko o to, wystarczyłoby skłaniać przedsiębiorstwa do zachowania odpowiedniej proporcji, podziału produkcji czystej między płace i środki na rozwój przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-609.2" who="#PosełRomanNiegosz">Natomiast racjonalnym powodem stosowania rozwiązań ograniczających możliwości płacowe jest przeciwdziałanie wzrostowi płac w tych przedsiębiorstwach, które mogą ten wzrost sfinansować dzięki podwyżkom cen uzyskanym ze względu na pozycję monopolistyczną.</u>
          <u xml:id="u-609.3" who="#PosełRomanNiegosz">Niebezpieczeństwo związane z tym jest poważne, bo podwyżki płac w przedsiębiorstwach zmonopolizowanych wywołują rewindykację w całej gospodarce. Temu niebezpieczeństwu można jednak przeciwdziałać nie przez popiwek, ale przez kontrolę cen w monopolizowanych strukturach gospodarki. Trzeba podkreślić, że dotyczy to w równej mierze przedsiębiorstw prywatnych, spółdzielczych i państwowych.</u>
          <u xml:id="u-609.4" who="#PosełRomanNiegosz">Należy zgodzić się, że stosowanie pewnego ograniczenia wzrostu wynagrodzeń jest obecnie niezbędne. Także w stosunku do przedsiębiorstw prywatnych.</u>
          <u xml:id="u-609.5" who="#PosełRomanNiegosz">Jednak cele, o których wspominaliśmy wyżej, można osiągnąć stosując system w formach zasadniczo złagodzonych. Stopień liberalizacji, wysokość współczynników indeksacyjnych oraz stopa sankcyjnego opodatkowania itp. zależy od wielu okoliczności, statusu przedsiębiorstwa, zakresu kontroli cen w sektorach zmonopolizowanych, zakresu importu konkurencyjnego.</u>
          <u xml:id="u-609.6" who="#PosełRomanNiegosz">Obecnie kluczową sprawą jest sytuacja przedsiębiorstw państwowych. Negatywna aura psychologiczna i niepewność co do przyszłości, m.in. w związku z prywatyzacją, brak jakiejkolwiek polityki przemysłowej, stabilna sytuacja kadr kierowniczych — to czynniki, które decydują, że obecnie w przedsiębiorstwach państwowych orientacja rozwojowa jest bardzo słaba i mogą one preferować krótkookresowy wzrost płac. Trzeba bezwzględnie zmieniać a nie zaostrzać ograniczania wzrostu płac.</u>
          <u xml:id="u-609.7" who="#PosełRomanNiegosz">Istotne przyczyny stosowania popiwku przez rząd są, naszym zdaniem, inne niż te, które oficjalnie się akcentuje. Chodzi o niezwiększanie płac realnych w sektorze państwowym.</u>
          <u xml:id="u-609.8" who="#PosełRomanNiegosz">Analiza projektu budżetu w pełni ten wniosek potwierdza. Z tego też powodu popiwek stosowany jest w formach tak drastycznych.</u>
          <u xml:id="u-609.9" who="#PosełRomanNiegosz">Z tych samych przyczyn próby jego stosowania budzą tak ostry sprzeciw załóg. Jeżeli założyć, że w roku 1991, a trzeba to założyć, recesja musi być przełamywana i dochód narodowy wyraźnie wzrośnie, to nie ma argumentów przeciw umiarkowanemu wzrostowi płac realnych w sektorze państwowym. Oczywiście nie można wtedy zakładać tak wielkiego wzrostu dochodów realnych w poza rolniczym sektorze prywatnym, jak przyjmuje się w programie rządowym.</u>
          <u xml:id="u-609.10" who="#PosełRomanNiegosz">Uważamy więc, że ustalenia dotyczące zakresu ograniczeń wzrostu wynagrodzeń powinny być określone. Doraźnie, szybko, bez nowelizacji ustaw, przy relatywnie niewielkim ryzyku zmienić można rzeczy następujące:</u>
          <u xml:id="u-609.11" who="#PosełRomanNiegosz">1. Podnieść umiarkowanie bazę minimalną.</u>
          <u xml:id="u-609.12" who="#PosełRomanNiegosz">2. Zwiększyć współczynnik indeksacyjny tak, aby odpowiadał on założeniom dotyczącym wzrostu płacy realnej.</u>
          <u xml:id="u-609.13" who="#PosełRomanNiegosz">3. Złagodzić progi podatkowe.</u>
          <u xml:id="u-609.14" who="#PosełRomanNiegosz">4. Objąć popiwkiem wszystkie osoby prawne, także całkowicie prywatne, gdyż wiele przedsiębiorstw prywatnych kryje wysokie wskaźniki płac. Dotyczy to przede wszystkim niektórych zawodów, które są przyczyną wzmożonych rewindykacji. Jest to ekonomicznie w pełni uzasadnione. Zmiana ta oznaczać będzie przywrócenie elementarnej sprawiedliwości, powinna zmniejszyć społeczne frustracje.</u>
          <u xml:id="u-609.15" who="#PosełRomanNiegosz">Jednocześnie trzeba podjąć kroki zmierzające do ustabilizowania sytuacji tych przedsiębiorstw państwowych, które państwowymi mają być w perspektywie roku lub pozostać nimi dłużej.</u>
          <u xml:id="u-609.16" who="#PosełRomanNiegosz">Niezbędne jest również podjęcie kroków w kierunku przebudowy systemu podatkowego i egzekwowania tych należności budżetu, które mają za zadanie wyrównanie obciążeń sektorów własnościowych na rzecz budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-609.17" who="#PosełRomanNiegosz">W perspektywie dalsze odejście od restrykcyjnych podatków nakładanych na wzrost wynagrodzeń musi się wiązać z procesem wprowadzenia umów zbiorowych, regulujących wysokość wynagrodzeń w stosunku do całych branż.</u>
          <u xml:id="u-609.18" who="#PosełRomanNiegosz">W ciągu roku wprowadzić można zmiany, które znaczenie popiwku zredukują do funkcji regulacji tylko na niewielkie części wynagrodzeń.</u>
          <u xml:id="u-609.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-610">
          <u xml:id="u-610.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Janusza Dobrosza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-611">
          <u xml:id="u-611.0" who="#PosełJanuszDobrosz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Starożytni władcy chcąc dobrze zapisać się w pamięci swego ludu starali się realizować polityczny program minimum w myśl hasła „chleba i igrzysk”.</u>
          <u xml:id="u-611.1" who="#PosełJanuszDobrosz">Trudno dziś wracać do historii, ale przecież jej główne przesłanki to nauka dla potomnych. Spiętrzające się ostatnio w kraju niepokoje, w przytłaczającej większości przypadków na tle płacowym i socjalnym, dowodnie świadczą, że zaczyna brakować symbolicznego chleba.</u>
          <u xml:id="u-611.2" who="#PosełJanuszDobrosz">Jakby na ironię losu igrzysk mamy aż nadmiar. W trudnym momencie pionierskiego procesu zmiany systemu gospodarczego, w czasie gdy miliony ludzi głównie są zainteresowane kompleksowym rozwiązywaniem przez parlament i rząd problemów emerytalnych, podatkowych, prywatyzacji, polityki kredytowej i mieszkaniowej, polityczni szamani podgrzewają i tak gorącą atmosferę. Jedyne lekarstwo na pozytywne zmiany widzą oni w przeprowadzeniu wyborów parlamentarnych w trybie i tempie, które nie dadzą wyborcom w minimalnym stopniu szans poznania swych wybrańców. Miast skupiać się spokojnie nad rozwiązaniem palących dla gospodarki i społeczeństwa problemów, administracja rządowa i samorządy znów skupiają się nad czwartymi w ciągu niespełna dwóch lat wyborami. Z małymi wyjątkami ugrupowania polityczne wszystkie swe siły angażują w bezwzględną walkę personalną, często z dużą dozą nienawiści, żądzą odwetu i filozofią, że kto nie był z nami, jest przeciwko nam. Przypomina to do złudzenia miniony już okres, gdzie kolor legitymacji był najważniejszy.</u>
          <u xml:id="u-611.3" who="#PosełJanuszDobrosz">Przeciętny obywatel gubi się w tym wszystkim, tym bardziej że fałszywą nutą brzmią wypowiedzi wzajemnie oskarżających się o dworski charakter środków masowej informacji w zasadzie dwóch politycznych, wywodzących się z ugrupowania Solidarności, partii. Większość Polaków urodzona po śmierci Józefa Stalina ze zdumieniem przeciera oczy, widząc na szklanym ekranie duchy dzieciństwa. Jaskrawym tego przykładem była ostatnio wypowiedź pana Zdzisława Najdera, atakująca cały Sejm i Komisję Konstytucyjną za opieszałość w uchwalaniu Ordynacji wyborczej do Sejmu, dająca najwyższym organom władzy państwowej dyrektywy i polecenia w stylu byłego Biura Politycznego KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-611.4" who="#PosełJanuszDobrosz">Jak szybko zapomina się, że niedawno uchwalona w pośpiechu i pod symboliczne zapotrzebowanie ustawa o wyborze prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zrodziła Blake'a Carringtona, co przewidziała jedynie Olga Lipińska w kabareciku, a nie znani politycy.</u>
          <u xml:id="u-611.5" who="#PosełJanuszDobrosz">Zdecydowana większość tej Izby ma wolę skrócenia kadencji, ale nie chcemy i nie możemy fundować narodowi gwałtownej destabilizacji i gorzkich niespodzianek. Jak długo w Polsce bardziej się będzie liczył nastrój, symbole niż racjonalne przesłanki, przynależność i dyletantyzm niż fachowość! tak długo możemy sobie powiedzieć: żegnaj Europo i demokracjo!</u>
          <u xml:id="u-611.6" who="#PosełJanuszDobrosz">W parlamencie mamy udział w instrumentalnym i doraźnym traktowaniu instytucji demokracji. Swoista destrukcja zaprezentowana przy decyzjach o senackim projekcie ustawy o ochronie dziecka poczętego przez lewicę parlamentarną, a wczoraj przez posłów z OKP przy projekcie regulaminu Sejmu rodzi niebezpieczne precedensy, podobne do niechlubnego liberum veto.</u>
          <u xml:id="u-611.7" who="#PosełJanuszDobrosz">Nie dziwię się przeto, że młodzież nie jest aktywna i nie garnie się do polityki, która kojarzy się jej z walką o stołki i z wojnami podjazdowymi.</u>
          <u xml:id="u-611.8" who="#PosełJanuszDobrosz">Nie zgadzam się z opiniami, że mamy w Polsce 4 mln homo sovieticus oraz z tymi, którzy twierdzili, że społeczeństwo jest niedouczone i prezentuje polityczny analfabetyzm. Wręcz odwrotnie, uważam, że niedouczonych mamy polityków, mianujących się przywódcami elit, a po prostu, parafrazując ks. Tischnera, mamy najwięcej homo aparatus.</u>
          <u xml:id="u-611.9" who="#PosełJanuszDobrosz">Społeczeństwo jest po prostu rozgoryczone, sfrustrowane i zniechęcone. Jest jeszcze czas na zdrowy rozsądek i odpowiedzialność, politycy muszą to wreszcie zrozumieć.</u>
          <u xml:id="u-611.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-612">
          <u xml:id="u-612.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu panią poseł Izabellę Sierakowską z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej,</u>
        </div>
        <div xml:id="div-613">
          <u xml:id="u-613.0" who="#PosełIzabellaSierakowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jak zwykle z tej trybuny, będę mówiła rzeczy bardzo niepopularne, liczę jednak, że koledzy o innych niż moje przekonaniach, w duchu głoszonej przez siebie tolerancji pozwolą mi wygłosić to oświadczenie bez przeszkód. Na ad vocem pana Czyżyka byłam przygotowana, ale wyszedł wczoraj, dostarczyłabym mu więc tekst swojego oświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-613.1" who="#PosełIzabellaSierakowska">Od dłuższego czasu jesteśmy w naszym kraju świadkami rosnącego znaczenia Kościoła katolickiego. To jest zupełnie normalne i historycznie uwarunkowane.</u>
          <u xml:id="u-613.2" who="#PosełIzabellaSierakowska">W naszych dziejach Kościół zawsze odgrywał rolę doniosłą. Nie sposób przecenić roli duchowieństwa w latach zaborów, II wojny światowej czy przygotowań do historycznych już spotkań w Magdalence, a potem w Pałacu Namiestnikowskim. Nie sposób przecenić wkładu księży w tworzenie i rozwijanie oraz promowanie polskiej kultury w Ojczyźnie i na emigracji. Dla każdego z nas, niezależnie od tego, po której stronie tej sali zasiada i jakie ma poglądy, jest jasne, że bez Kościoła nie byłoby niepodległej Polski.</u>
          <u xml:id="u-613.3" who="#PosełIzabellaSierakowska">Medal ma jednak dwie strony. Już w czasach królowej Bony Kościół katolicki pozycję swą wykorzystywał do celów nie mających nic wspólnego z nauką społeczną.</u>
          <u xml:id="u-613.4" who="#PosełIzabellaSierakowska">Wielokrotnie na tej sali posłowie podkreślali, że proklamowana przez pana prezydenta III Rzeczypospolita jest państwem prawa. Pozostaje więc tylko spytać, dlaczego nie dla wszystkich?</u>
          <u xml:id="u-613.5" who="#PosełIzabellaSierakowska">Ustawa o stosunku państwa do kościoła wyraźnie mówi, że nie jest on instytucją aterytorialną, że podlega wszystkim obowiązującym w Polsce przepisom.</u>
          <u xml:id="u-613.6" who="#PosełIzabellaSierakowska">Tymczasem prawie na każdym kroku spotykamy się z wypadkami łamania przez duchowieństwo, i to wszystkich szczebli, obowiązujących w naszym kraju norm.</u>
          <u xml:id="u-613.7" who="#PosełIzabellaSierakowska">1. Od chwili wpłynięcia do Sejmu X kadencji projektu ustawy o ochronie prawnej dziecka poczętego jesteśmy świadkami prowadzonej z niezwykłą energią, a nie zawahałabym się nawet powiedzieć natarczywością, kampanii. Agituje się z ambon w czasie nabożeństw i w czasie wizyt w domach parafialnych, indoktrynuje się na lekcjach religii i w czasie spowiedzi. Kościołowi wolno prowadzić akcję szerzenia wiary i poglądów katolickich — powie ktoś. Owszem. Ale nie wolno uciekać się przy tym do oszczerstw, pomówień i szantażu. Dysponuję dziesiątkami listów od młodzieży, która zmuszana była do podpisania oświadczeń popierających senacką ustawę, albo była zmuszana do zbierania podpisów albo w różny sposób nakłaniana do wycofania swego poparcia dla posłów dążących do jej odrzucenia. Istnieją również przypadki podpisywania list przez dzieci ze szkół podstawowych. Metody były różne: od straszenia ekskomuniką do podawania z ambony nazwisk osób, które nie podpisały jeszcze poparcia dla ustawy. Ale Wysoki Sejmie, przecież na to jest paragraf.</u>
          <u xml:id="u-613.8" who="#PosełIzabellaSierakowska">2. Cofnijmy się do niedawnych wyborów prezydenckich, a jeśli ktoś woli do samorządowych. Wszyscy ściśle przestrzegali zasady prowadzenia kampanii w dniu wyborów. Krajowa Komisja Wyborcza kontrolowała program telewizyjny i gazety, policjanci sprawdzali pod lokalami wyborczymi, tymczasem w kościołach agitacja kwitła, w czasie każdej mszy można było się dowiedzieć kto jest cacy, na kogo prawdziwy katolik powinien głosować, a na to, Wysoki Sejmie, też jest paragraf.</u>
          <u xml:id="u-613.9" who="#PosełIzabellaSierakowska">3. Wprowadzono religię do szkół, pozwalając na prowadzenie lekcji osobom bez wykształcenia pedagogicznego, odbierając dyrektorom prawo kontrolowania katechetów. Już dziś mogę podać Wysokiej Izbie kilkanaście przykładów bicia dzieci w czasie lekcji, bo się ksiądz zdenerwował. A na to, Wysoki Sejmie, też jest paragraf.</u>
          <u xml:id="u-613.10" who="#PosełIzabellaSierakowska">Kilka miesięcy temu zwróciłam się do krajowego duszpasterza rodzin z prośbą o podanie mi liczby kościelnych placówek dla samotnych matek i liczby znajdujących się w nich pensjonariuszek. Odpowiedziano mi, że ta informacja może być podana tylko posłom katolickim. Słowem, odmówiono posłowi udzielenia informacji. I na to, Wysoki Sejmie, też jest paragraf.</u>
          <u xml:id="u-613.11" who="#PosełIzabellaSierakowska">Przykłady mogę mnożyć, może zresztą podać je każdy z nas. Nie o to jednak chodzi. Sądzę, że właśnie dziś, w przeddzień przyjazdu do Polski Ojca św., należy zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie prawa przez wszystkich. Niech i mnie raz będzie wolno skończyć patetycznie i powtórzyć za poetą: „Prawo niech zawsze prawo znaczy” — szczególnie w państwie prawa.</u>
          <u xml:id="u-613.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-614">
          <u xml:id="u-614.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Ryszarda Smolarka z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-615">
          <u xml:id="u-615.0" who="#PosełRyszardSmolarek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szkoda że zostało już nas tak mało na sali i ci wszyscy, którzy fetowali dzisiejsze przyjęcie ustawy budżetowej taką zdecydowaną większością głosów, bo w zasadzie do nich adresuję to swoje dzisiejsze oświadczenie są nieobecni i nie będą mogli tego słyszeć. Niemniej w związku z głosowaniem nad dzisiejszą ustawą budżetową na 1991 r. zdeterminowany jestem do wygłoszenia tego oświadczenia.</u>
          <u xml:id="u-615.1" who="#PosełRyszardSmolarek">Chce przypomnieć, że pan premier Balcerowicz stwierdził, że nie ma alternatywy do przedłożenia rządowego ustawy budżetowej i to jest istotny powód do jej przyjęcia. Sądzę, że wczorajsza i dzisiejsza debata przypomina raczej sytuację: wy sobie mówcie, a rząd zrobi swoje.</u>
          <u xml:id="u-615.2" who="#PosełRyszardSmolarek">Sądzę, że arogancja rządu wyrażona w stosunku do polskiej wsi, a tym samym również do polskiego społeczeństwa, jest nie do przyjęcia i akceptacji. Jeżeli rząd, jeżeli pan premier Balcerowicz nie próbuje zaktywizować swych ministrów do merytorycznych działań, a tylko wykorzystuje ich do demagogicznej argumentacji swojego wyimaginowanego programu, teoretycznie programu gospodarczego, jeżeli po stronie dochodów budżetu rząd nie przejmuje, i nie wierzy w wyegzekwowanie kwoty z afery alkoholowej, bez względu na to ile ona będzie wynosić, a minister Boni zamiast określić, zgodnie z moją wczorajszą prośbą, zapotrzebowanie zakładów pracy na przekwalifikowanych bezrobotnych w 1990 r. i podać prognozę na 1991 r., roztacza wizję nakręcenia koniunktury i prosperity gospodarki narodowej w sytuacji recesji, przekwalifikowania bezrobotnych. To jest, niestety, demagogia. Innym określeniem tego nie można ująć.</u>
          <u xml:id="u-615.3" who="#PosełRyszardSmolarek">Rząd nie ma zamiaru i nie myśli jak znaleźć nowe miejsca pracy lub uszczelnić system pomocy bezrobotnym, aby zasiłki były godne. Faktem jest, że był to istotny powód, aby odrzucić zgłoszone przeze mnie w imieniu Komisji Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej wnioski.</u>
          <u xml:id="u-615.4" who="#PosełRyszardSmolarek">Uważam, że znajomość problematyki rolnej premiera Balcerowicza już została zweryfikowana w komisji rolnictwa, gdzie nie został zaakceptowany. Sądzę, że w kategoriach szkolnych można to określić jako notę niedostateczną. Intencją poprawki rządowej było przekazanie rolnictwu kwoty 1 bln 700 mld zł, ale nie można tego ocenić na dostatecznie.</u>
          <u xml:id="u-615.5" who="#PosełRyszardSmolarek">Dzisiejsze zachowanie dowodzi, że stało się tak, że karawana jedzie dalej, życie pokaże, kto miał rację.</u>
          <u xml:id="u-615.6" who="#PosełRyszardSmolarek">Wybory prezydenckie były również taką weryfikacją. Jednak wieś zademonstrowała swoje zdanie, a premier z tego wniosków nie wyciągnął. Sytuacja stworzyła się taka, jak w przysłowiu: kowal zawinił, a Cygana powiesili. Sądzę, że to w szybkim czasie się wyjaśni i będziemy mieli po prostu klarowniejszy obraz życia i skorygowaną przez życie ustawę budżetową.</u>
          <u xml:id="u-615.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-616">
          <u xml:id="u-616.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Jerzego Suska z Parlamentarnego Klubu Lewicy Demokratycznej. W kolejności poseł Marek Jurek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-617">
          <u xml:id="u-617.0" who="#PosełJerzySusek">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W dniu 21 lutego br. o godzinie 10.30 w Pile rozpoczęła się akcja protestacyjna pracowników PGR. Wzięło w niej udział ok. 500 pracowników. Pracownicy przemaszerowali ulicami Piły, a następnie przebywali ok. 1,5 godziny przed gmachem urzędu wojewódzkiego, gdzie spotkali się z wojewodą pilskim. Protestowano przeciwko niewłaściwej polityce rolnej rządu w stosunku do PGR.</u>
          <u xml:id="u-617.1" who="#PosełJerzySusek">Przedstawiciele załóg domagali się poprawy warunków życia. Zarobki pracowników PGR są niejednokrotnie niższe od zasiłków bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-617.2" who="#PosełJerzySusek">Nadmieniam, że pilskie PGR gospodarują na 45% obszaru użytków rolnych województwa. Obecnie kilka załóg PGR gospodarujących na glebach V i VI klasy zagrożonych jest bankructwem. Kto zagospodaruje tak znaczny majątek, jakim są budynki inwentarskie, a szczególnie ziemia.</u>
          <u xml:id="u-617.3" who="#PosełJerzySusek">Rząd Rzeczypospolitej Polskiej sytuację i rozwiązanie problemów PGR traktuje mało konkretnie. Należy doprowadzić do wiążących rozmów pomiędzy rządem Rzeczypospolitej Polskiej a przedstawicielami załóg PGR w celu poprawy aktualnej sytuacji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-617.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-618">
          <u xml:id="u-618.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-618.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę o zabranie głosu posła Marka Jurka z Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-619">
          <u xml:id="u-619.0" who="#PosełMarekJurek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja też poniekąd będę mówił na temat tolerancji, ale powstrzymam się od komentarza na temat innych wypowiedzi, które były tu wcześniej. Dlatego, że natura oświadczeń jest taka, że nie są one poddawane dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-619.1" who="#PosełMarekJurek">Wczoraj Komisja do Spraw Likwidacji RSW podjęła decyzję o sprzedaży kilku gazet, w tym „Gazety Poznańskiej”. Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że „Gazeta Poznańska” jest jedynym tytułem prasowym, o który w ramach likwidacji RSW starało się Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe, które mam honor reprezentować.</u>
          <u xml:id="u-619.2" who="#PosełMarekJurek">Powtarzam raz jeszcze — zabiegaliśmy o udział w jednej tylko gazecie, do tego lokalnej a nie centralnej. W planach środowisk starających się o „Gazetę Poznańską” ZChN nie miało być wydawcą, miało być jednym z udziałowców. „Gazeta Poznańska” nie miała być gazetą partyjną, i nie miała być organem stronnictwa.</u>
          <u xml:id="u-619.3" who="#PosełMarekJurek">Komisja do Spraw Likwidacji RSW „rozstrzygając przetarg zdecydowała się sprzedać „Gazetę Poznańską” panu Wojciechowi Fi bakowi. Nie zadecydowały o tym względy ekonomiczne, gdyż oferta pana Fibaka i ta, w której udział miało Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe były finansowo dokładnie równe. Zdecydowały względy polityczne.</u>
          <u xml:id="u-619.4" who="#PosełMarekJurek">O takim niekorzystnym dla mojego stronnictwa wyniku rozstrzygnęły opinie takich ciał, bynajmniej nie apolitycznych, jak: Rada Miejska Poznania, sejmowa Komisja Kultury, Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich.</u>
          <u xml:id="u-619.5" who="#PosełMarekJurek">ZChN — powtórzę to raz jeszcze — starało się tylko o jedną gazetę. Pan Wojciech Fibak, zaznaczyć to trzeba, jest już właścicielem kilku gazet.</u>
          <u xml:id="u-619.6" who="#PosełMarekJurek">Komisja Likwidacyjna rozstrzygając między właścicielem na polską skalę małego koncernu, a stronnictwem, które chciało przedstawić opinii publicznej swoje wartości i poglądy, pierwszeństwo dała właścicielowi koncernu.</u>
          <u xml:id="u-619.7" who="#PosełMarekJurek">Likwidacja RSW w zamierzeniu miała być procesem wspomagającym kształtowanie się w Polsce pluralistycznej demokracji. Pan Wojciech Fibak bardzo był popularny jako sportowiec, ale niezbyt jest znany na rynku idei. W oczach komisji Likwidacyjnej jego zaletą jest chyba to, że nie bardzo wiadomo jakie ma poglądy. Tylko problem — czy na tym właśnie polegać ma pluralizm?</u>
          <u xml:id="u-619.8" who="#PosełMarekJurek">Jedyna jego wypowiedź jaką znamy, dotyczy sprzeciwu wobec projektu ustawy o ochronie prawnej dziecka poczętego, który podpisał z większym gronem intelektualistów boiska i estrady. Niestety, ta jedyna wypowiedź pozwala już na sformułowanie opinii, że decyzja komisji nie ma służyć jakiemukolwiek pluralizmowi, ale monopolowi zmierzającemu do społecznego izolowania i dyskryminacji ludzi i ugrupowań o przekonaniach chrześcijańskich i prawicowych.</u>
          <u xml:id="u-619.9" who="#PosełMarekJurek">Niedawno przez parlament i prasę przeszła fala ataków na prof. Wiesława Chrzanowskiego, ministra sprawiedliwości Rzeczypospolitej, z tego tylko powodu, że jest prezesem Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, że ma przekonania chrześcijańsko-narodowe, że w odróżnieniu od tylu innych polityków nie szukał wpływowego stronnictwa o stosownej sile i popularności, ale wspólnie z gronem przyjaciół z opozycji założył własne, po to żeby przedstawić opinii publicznej swoje poglądy i dać opinii publicznej do rozstrzygnięcia to jacy politycy, o jakich poglądach, powinni ją reprezentować.</u>
          <u xml:id="u-619.10" who="#PosełMarekJurek">Wiemy nie od dziś, że są w naszym kraju ludzie, których drażni sam fakt istnienia w Polsce nurtu katolicko-narodowego. Tylko tak bowiem można interpretować ataki na jedynego ministra naszego stronnictwa, i nawet nie na jedyne pismo, ale na jedyną ofertę prasową, która miała ewentualnie doprowadzić do tego, że mielibyśmy gazetę codzienną.</u>
          <u xml:id="u-619.11" who="#PosełMarekJurek">Na szczęście nieco inną orientację reprezentuje pierwszy autorytet w państwie, pan prezydent Rzeczypospolitej, który w liście do prezesa Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego pisał kilka dni przed przetargiem, iż popierając rozwój pluralizmu w Polsce uważa, że ZChN i siły z nim związane powinno uzyskać postulowany tytuł, gdyż jednym z warunków pluralizmu politycznego jest dysponowanie przez różne siły polityczne własnymi tytułami prasowymi o zróżnicowanych orientacjach ideowych.</u>
          <u xml:id="u-619.12" who="#PosełMarekJurek">Oświadczyć zatem pragnę Wysokiej Izbie, a przez Izbę opinii publicznej, że wynik przetargu budzi nasze oburzenie, tym większe, że przeciw jednemu z nowych ugrupowań politycznych zaangażowała się sejmowa Komisja Kultury. Ta sama sejmowa Komisja Kultury, która kilka dni temu w imię obrony pluralizmu tak dzielnie walczyła o audycję telewizyjną redakcji, jednego z tytułów prasowych, która nie tylko ma pismo, ale jeszcze chce mieć w telewizji swoje okienko, po to, żeby przedstawiać dziennik „Obserwator”.</u>
          <u xml:id="u-619.13" who="#PosełMarekJurek">Jest to tym bardziej przykre, że o tym czy za pieniądze reprezentujące rzeczywistą wartość rynkową, ludzie dawnej opozycji, ludzie którzy walczyli w obronie tożsamości narodowej, swobód obywatelskich, którzy głosili postulat niepodległości Polski mogą kupić pismo, czy nie, mają decydować osoby z naszego życia publicznego np. redaktor naczelny tygodnika „Polityka” pan Bijak.</u>
          <u xml:id="u-619.14" who="#PosełMarekJurek">„Politykę” bardzo lubię czytać, tylko nie wiem czy redaktor naczelny „Polityki” jest najwłaściwszą osobą, która w Komisji Likwidacyjnej, w bardzo wąskim gronie decyduje o tym komu będzie wolno kupić gazetę, a komu nie będzie wolno.</u>
          <u xml:id="u-619.15" who="#PosełMarekJurek">Na tle tego faktu zadaję sobie pytanie jaką demokrację mamy w Polsce budować, demokrację totalitarną, czy demokrację wolnościową?</u>
          <u xml:id="u-619.16" who="#PosełMarekJurek">Pojęcia demokracji totalitarnej używam w dwojakim znaczeniu:</u>
          <u xml:id="u-619.17" who="#PosełMarekJurek">— po pierwsze — z faktu, że pewne siły polityczne wygrały ze Zjednoczeniem Chrześcijańsko-Narodowym wybory do Rady Miejskiej w Poznaniu, bynajmniej nie wynika, że większość powinna odbierać głos mniejszości. Większość może realizować swoją politykę, ale mniejszość ma prawo mówić. To, że jesteśmy drugą siłą polityczną w Poznaniu, to że jesteśmy opozycją, raczej powinno być argumentem za przydzieleniem tytułu prasowego a nie za odrzuceniem oferty. Mój bardzo poważny niepokój budzi to, że demokracja jest rozumiana jako prawo większości do odbierania głosu mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-619.18" who="#PosełMarekJurek">— Po drugie — o tym kto będzie w Polsce mógł kupić gazetę a kto nie, decydują redaktorzy gazet, których system totalitarny w ten czy w inny sposób modyfikował, ale jednak go popierali, np. biorący udział w tej komisji redaktor naczelny organu jednego z Komitetów Wojewódzkich PZPR, czy redaktor naczelny tygodnika „Polityka”, którą, jak mówię, czytam i cenię. Ale jeżeli obecny redaktor naczelny tygodnika „Polityka” jest kompetentny do zasiadania w tej komisji, to chciałbym postawić pytanie, czy nie lepiej, żeby zasiadł inny bardzo dobry publicysta, właściwy twórca publicystycznej rangi „Polityki” pan Mieczysław Rakowski? Może on lepiej pokierowałby pracami komisji likwidacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-619.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-620">
          <u xml:id="u-620.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Proszę posła sekretarza Annę Dynowską o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-621">
          <u xml:id="u-621.0" who="#SekretarzposełAnnaDynowska">Panie Marszałku! Chciałabym złożyć w tym miejscu krótkie, jednozdaniowe oświadczenie, jeżeli pan marszałek pozwoli, bo nie zapisałam się do głosu.</u>
          <u xml:id="u-621.1" who="#SekretarzposełAnnaDynowska">Chciałabym mieć gazetę, w której niczyje racje polityczne nie są prezentowane. Jest to marzenie moje i większości moich wyborców.</u>
          <u xml:id="u-621.2" who="#SekretarzposełAnnaDynowska">Komunikat. Bezpośrednio po zakończeniu obrad w saloniku nr 75 przy Sali Kolumnowej odbędzie się wspólne posiedzenie Prezydiów: Komisji Spraw Zagranicznych Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, Współpracy Gospodarczej z Zagranicą i Gospodarki Morskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-622">
          <u xml:id="u-622.0" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-622.1" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Informacja o treści złożonych interpelacji oraz o treści nadesłanych odpowiedzi na interpelacje zawarta jest w doręczonym posłom druku sejmowym nr 762.</u>
          <u xml:id="u-622.2" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Na tym kończymy 52 posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-622.3" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w sekretariacie posiedzeń Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-622.4" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — ustaliło termin 53 posiedzenia Sejmu na dni 7, 8 i 9 marca bieżącego roku. Na porządku dziennym znajdą się między innymi projekty ordynacji wyborczych do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przedstawione przez Komisję Konstytucyjną i Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także projekty uchwały w sprawie określenia terminu zakończenia X kadencji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-622.5" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Pełny projekt porządku dziennego zostanie posłankom i posłom przesłany.</u>
          <u xml:id="u-622.6" who="#WicemarszałekTadeuszFiszbach">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-622.7" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-622.8" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min 25)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>