text_structure.xml 53 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 30 stycznia 1979 r. Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, obradująca pod kolejnym przewodnictwem posłów Franciszka Sadurskiego (ZSL) oraz Pawła Dąbka (PZPR) rozpatrzyła zagadnienie wpływu orzecznictwa sądowego na kształtowanie postaw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">W posiedzeniu udział wzięli przedstawiciele: Ministerstwa Sprawiedliwości z wiceministrem Tadeuszem Skórą, Sądu Najwyższego z I Prezesem Włodzimierzem Berutowiczem, FJN z wiceprzewodniczącym OK FJN Witem Drapichem, Prokuratury Generalnej z zastępcą Prokuratora Generalnego PRL Józefem Żytą, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, NIK i Ligi Kobiet.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Posłowie otrzymali materiały przygotowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości, FJN, ZSMP, ZPP oraz Ligę kobiet.</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">W materiale Ministerstwa Sprawiedliwości stwierdzono m.in., że na kształtowanie się postaw obywatelskich wpływa bardzo wiele różnorodnych, wzajemnie się warunkujących czynników natury obiektywnej i subiektywnej. Wśród tych czynników istotną rolę odgrywają panujące w danym społeczeństwie stosunki produkcji i poziom sił wytwórczych, obowiązujący system gwarancji praworządności i realizacji zasad demokratyzmu, tradycje kulturowe itp. Układ tych czynników w społeczeństwie socjalistycznym, dzięki uspołecznieniu środków produkcji i wykształceniu realnych materialnych gwarancji realizacji praw i swobód obywatelskich, stwarza korzystne warunki dla upowszechniania wartościowych postaw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Na kształtowanie postaw obywatelskich wpływa funkcjonowanie całej administracji państwowej, poczynając od placówek oświatowo-wychowawczych a na organach wymiaru sprawiedliwości kończąc. Ocena jaką rolę w kształtowaniu takich postaw obywatelskich odgrywa orzecznictwo sądowe jest niezwykle trudna. Na podstawie wyników dotychczasowych badań naukowych można natomiast postawić tezę, że znaczenie prawa, a więc i orzecznictwa sądowego w zakresie kształtowania postaw wzrasta w miarę wzrostu wykształcenia, pogłębiania demokracji socjalistycznej, doskonalenia stosunków międzyludzkich i zasad odpowiedzialności, przełamywania złych tradycji kulturowych i podnoszenia poziomu kulturalnego.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Jeśli przez postawę obywatelską rozumieć pozytywny i wyrażony w praktyce aktywny stosunek do wszystkich wartości społeczeństwa socjalistycznego, to należy zaznaczyć, iż prawo a w węższym jeszcze rozmiarze orzecznictwo sądowe wpływać może przede wszystkim na tę część postawy obywatelskiej, którą nazywamy postawą poszanowania prawa i porządku prawnego.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Z badań wynika, że tylko niewielka część społeczeństwa zna prawo w zakresie podstawowych zasad i przepisów, zaś tylko kilka procent obywateli odczuwa potrzebę wzbogacania swej wiedzy prawnej.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Sądy posiadając relatywnie wysoki autorytet przyczyniają się w sposób znaczny do kształtowania postaw poszanowania prawa, a zatem i postaw obywatelskich. Oddziaływanie sądów w tym zakresie będzie tym większe im szerszy będzie ich zakres właściwości rzeczowej. Gdyby uruchomić sądową kontrolę decyzji administracyjnych osiągnięto by znacznie szerszą i skuteczniejszą platformę oddziaływania na postawy obywatelskie.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Orzecznictwo sądowe wpływa na kształtowanie postaw obywatelskich wieloma kanałami. Podstawowym czynnikiem kształtującym postawy obywatelskie w działalności sądownictwa jest rozstrzyganie konkretnych spraw, które wpływają do sądów, rozwiązywanie nabrzmiałych konfliktów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">W badaniach PAN nad świadomością prawną społeczeństwa polskiego szczególną uwagę poświęcono ogólnym ocenom decyzji wydawanych przez nasze sądy. Zdecydowana większość społeczeństwa ocenia te decyzje bardzo pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Ocena decyzji sądu zależy w znacznej mierze od pozycji społeczno-zawodowej badanych (procent odpowiedzi pozytywnie oceniających decyzje sądu zwiększa się ze wzrostem wykształcenia) oraz od roli w jakiej badane osoby brały udział w postępowaniu sądowym.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Badania potwierdzają słuszność działań zmierzających do rozszerzenia społecznej bazy wymiaru sprawiedliwości jako czynnika kształtującego pozytywne postawy obywatelskie.</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Jednym z mierników skuteczności orzecznictwa sądowego w sprawach karnych może być stałe obniżanie się wskaźnika przestępczości.</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Rozpatrując mechanizm wpływu orzecznictwa sądowego na postawy obywatelskie, nie sposób pominąć licznych pozaprocesowych form działalności wychowawczej sądów. W szczególności należy tu wymienić: działalność sygnalizacyjną sądownictwa, spotkania środowiskowe sędziów i ławników, popularyzację prawa w szkołach, zakładach pracy i w środowiskach mieszkańców, inspirowanie i współdziałanie ze środkami masowego przekazu w zakresie popularyzacji zagadnień społeczno-prawnych. Te formy działalności sądownictwa podlegają w ostatnich latach szybkiemu rozwojowi.</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">W zakończeniu materiał Ministerstwa Sprawiedliwości formułuje postulaty zmierzające do podniesienia wpływu orzecznictwa sądowego na postawy obywatelskie. Sprowadzają się one do:</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">- bardziej systematycznego i wnikliwego badania stopnia i mechanizmów wpływania tego orzecznictwa na postawy obywateli wobec prawa i panującego porządku społecznego,</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">- doskonalenia stosowania prawa przez sądy poprzez większą jednolitość orzecznictwa oraz prawidłowe realizowanie wytycznych polityki stosowania prawa,</u>
          <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">- doskonalenia form przekazu szerokiemu ogółowi społeczeństwa wychowawczych treści postępowania i samego orzeczenia sądowego.</u>
          <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">W przedstawionych przez Zrzeszenie Prawników Polskich „Uwagach” stwierdza się m.in., że orzeczenia sądowe w odczuciu społecznym i ocenie zawodowej prawników mają znacznie wyższą rangę niż informacje czy publikacje względnie komentarze omawiające ogólnie problematykę praw i obowiązków oraz zachowań obywatelskich. Do niezbędnych warunków kształtowania i doskonalenia praworządności a zatem i oddziaływania orzecznictwa sądowego na postawy obywatelskie, należy zaliczyć jakość prawa i sposób jego stosowania. Wyznacznikiem oddziaływania wydawanych orzeczeń są z reguły ich pozytywne społeczne i jednostkowe oceny. Aby mogły czynić zadość potrzebom społecznym, orzeczenia sądowe nie mogą być oderwane od poglądów powszechnie obowiązujących. Podobnie jak orzeczenia sądowe charakter kulturotwórczy mają również wszystkie decyzje merytoryczne wydawane poza salą rozpraw przez sądy i prokuratury.</u>
          <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">W znacznie szerszym zakresie niż na sali sądowej można wykorzystywać orzecznictwo przez rozpoznawanie spraw karnych, cywilnych i ze stosunku pracy w zakładach pracy lub miejscach zamieszkania stron lub uczestników procesów.</u>
          <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Oceniając aktualny stan oddziaływania orzecznictwa, należy stwierdzić, że istnieją w tej dziedzinie w dalszym ciągu znaczne rezerwy, a jednocześnie i potrzeby społeczne. Występuje bowiem dość znaczna dysproporcja pomiędzy rzeczywistym stanem prawa i praktyką orzeczniczą, a wiedzą jaką w tym zakresie posiadają poszczególni obywatele.</u>
          <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">W zasadzie w szerszym zakresie podejmuje tę problematykę tygodnik „Prawo i Życie”, niestety pozostałe pisma, radio i telewizja nie prezentują jej w ogóle lub w bardzo ograniczonym, niedostatecznym lub niepełnym zakresie. Popularyzację prawa, w tym i orzecznictwa sądowego, prowadzi Zrzeszenie Prawników Polskich.</u>
          <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Najlepszą formą oddziaływania na zachowania i postawy antyprawne i aspołeczne jest odpowiednio ustanowiona praktyka ujawniania naruszeń prawa i określania prawidłowych zasad postępowania. Najpełniej wyrażają je wytyczne Sądu Najwyższego dot. praktyki sądów w poszczególnych kategoriach spraw oraz indywidualne, problemowe orzeczenia.</u>
          <u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">Doceniając znaczenie społeczne orzecznictwa sądowego w kształtowaniu postaw obywatelskich należy je w szerszym niż dotychczas zakresie wykorzystywać i doskonalić w sposobie prezentacji. W odczuciu społecznym sprawiedliwość kojarzy się przede wszystkim z sądem jako organem niezawisłym, obiektywnym, dociekliwym, który wyrokuje z najwyższą rozwagą i odpowiedzialnością. Orzecznictwo sądowe może służyć wydatnemu podnoszeniu świadomości i kultury prawnej. W tej dziedzinie istnieją jeszcze dalsze możliwości w działalności zawodowej i społecznej prawników, a potrzeby społeczne uzasadniają programowe upowszechnianie dobrych wzorców postaw obywatelskich przez środki masowego przekazu.</u>
          <u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">W materiale przygotowanym przez Zarząd Główny Ligi Kobiet stwierdzono m.in., że powiązania zachodzące pomiędzy działalnością sądów a przemianami w poglądach i zachowaniach obywateli, stanowią fragment szerokiego procesu kształtowania świadomości i kultury prawnej społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-1.25" who="#komentarz">Istniejące obecnie i stosowane środki oddziaływania sądów są różnorodne i dostateczne. Pozwalają na zapoznanie społeczeństwa nie tylko z treścią obowiązujących w państwie przepisów prawnych, ale i na przypomnienie norm moralnych, a na ich tle kształtowanie pożądanych i akceptowanych postaw obywateli.</u>
          <u xml:id="u-1.26" who="#komentarz">Spostrzeżenia jakimi w tym zakresie dysponuje obecnie Liga Kobiet wynikają z informacji uzyskanych od osób zgłaszających się po radę i pomoc oraz z obserwacji pewnych zjawisk społecznych.</u>
          <u xml:id="u-1.27" who="#komentarz">W kontaktach z obywatelami, obok niedostatecznej jeszcze znajomości prawa, zwraca uwagę niedostrzeganie czasami przez sądy znaczenia, jakie dla edukacji obywateli przedstawia kultura pracy i stosunek do osób uczestniczących w postępowaniu. Niekorzystne wrażenie z konkretnej sali sądowej przenoszone są następnie w ogóle na sądy i prawo. Bardzo silny jest wpływ środków masowego przekazu na kształtowanie się ocen o pracy sądów, zwłaszcza krytycznych.</u>
          <u xml:id="u-1.28" who="#komentarz">Podobny wpływ wywiera bezskuteczność, tj. niewykonywanie orzeczeń sądowych, które łączone jest z bezskutecznością prawa. Zarzuty w tym przedmiocie wysuwane są zwłaszcza w stosunku do egzekucji orzeczeń eksmisyjnych i nakazujących przymusowe leczenie alkoholików w zakładach lecznictwa zamkniętego. Nie są one zresztą pozbawione pewnych podstaw, gdyż np. około 40% orzeczeń nakazujących przymusowe leczenie alkoholików wyczekuje na wykonanie 2 lub więcej lat, a na koniec sierpnia 1977 r. na realizację w organach administracyjnych oczekiwało 13.949 orzeczeń, z czego 45,6% z lat 1975 i wcześniejszych.</u>
          <u xml:id="u-1.29" who="#komentarz">W świetle powyższych spostrzeżeń zwraca przede wszystkim uwagę bardzo ścisła zależność skuteczności pracy sądów od pracy innych organów i urzędów, niekiedy, aż rzutującej negatywnie na ocenę działalności sądów, pomimo ich prawidłowej pracy. Uzasadnia to wniosek, że wychowawcze oddziaływanie sądów nie jest możliwe bez powszechnego poparcia i pomocy.</u>
          <u xml:id="u-1.30" who="#komentarz">Koreferat podkomisji przedstawiła poseł Jadwiga Giżycka-Koprowska (SD).</u>
          <u xml:id="u-1.31" who="#komentarz">W porządkowaniu i organizowaniu postępowania ludzi szczególnie ważną rolę odgrywa regulacja prawna. Ustanawianie praw i obowiązków, zakazów i przyzwoleń oraz sankcji za naruszenie obowiązków prawnych oddziałuje motywacyjnie na świadomość ludzi. Na kształtowanie się postaw obywatelskich wpływa działalność całej administracji państwowej. Jednakże orzecznictwo sądowe może wpływać na poszanowanie przez obywateli prawa i porządku prawnego w sposób szczególnie istotny. Jak wynika z badań przeprowadzonych w latach 1971-1975 przez Instytut Państwa i Prawa PAN tylko niewielka część obywateli zna prawo tak w zakresie jego podstawowych zasad jak i przepisów szczegółowych. Znajomość prawa wzrasta wraz z wykształceniem ogólnym i stopniem zaangażowania w działalności społecznej. Osoby, które brały bezpośrednio udział w rozprawach znają prawo lepiej od pozostałych badanych. Wskazuje na to fakt, że sądy są istotnym źródłem informacji prawnej. Najbardziej istotnym środkiem umożliwiającym kształtowanie postaw obywatelskich jest rozstrzyganie konkretnych spraw, wpływających do sądów. Ponieważ chodzi o celowe oddziaływanie na obywateli dla zaszczepienia im zrozumienia znaczenia porządku prawnego, szacunku dla norm prawnych, moralnych i zasad socjalistycznego współżycia społecznego, sąd, rozpatrując określoną sprawę, nie może ograniczyć się do badania i ustalania tylko jej stanu faktycznego, ale powinien ujawnić społeczne przyczyny naruszania prawa oraz przedsięwziąć środki do ich usunięcia i stworzenia warunków, w których rozwój stosunków społecznych następowałby bez przeszkód. Oddziaływanie wychowawcze sądu polega na przekonywaniu obywateli o tym, że ich zachowanie jest sprawą społeczną, a interesy społeczne ich interesami, w związku z czym powinni dobrowolnie i świadomie kształtować swoje stosunki z innymi podmiotami, zgodnie z obowiązującym prawem i zasadami współżycia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-1.32" who="#komentarz">W postępowaniu sądowym uczestniczy ponad 50.000 ławników ludowych, którzy wspólnie z sędziami zawodowymi rozstrzygają w większości spraw.</u>
          <u xml:id="u-1.33" who="#komentarz">Orzecznictwo sądowe w sprawach karnych wpływa na postawy obywatelskie przez stosowanie przewidzianych w przepisach sankcji. Opiera się ono na zasadach indywidualizacji orzekania i wykonania kary. Każde orzeczenie poprzedzone jest wnikliwym rozpoznaniem osobowości oskarżonego, jego warunków osobistych, sposobu życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowania się po dokonaniu czynu przestępczego. Kara wymierzona przez sąd spełnia rolę wychowawczą i zapobiegawczą nie tylko względem skazanego, ale oddziałuje również na szerokie rzesze społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-1.34" who="#komentarz">Przepisy Kodeksu karnego przewidują szereg środków karnych o charakterze wychowawczym, które wpływają na kształtowanie postaw obywatelskich. Należą do nich zwłaszcza kary o charakterze nieizolacyjnym (warunkowe zawieszenie wykonania kary, kara ograniczenia wolności, warunkowe umorzenie postępowania, nadzór ochronny wobec przestępców powrotnych oraz ośrodek przystosowania społecznego). Orzekając te kary i środki sądy nakładają na skazanych szereg obowiązków o charakterze wychowawczym (np. naprawienie w całości lub części szkody wyrządzonej przestępstwem, przeproszenie pokrzywdzonego, wykonanie określonych prac lub świadczeń na cele społeczne, powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu, podjęcie pracy zarobkowej lub nauki). Dzięki stosowaniu przez sądy właściwej polityki karnej, wpływającej na kształtowanie postaw obywatelskich, obserwuje się stałe obniżanie wskaźnika przestępczości.</u>
          <u xml:id="u-1.35" who="#komentarz">Również w wykonywaniu kary pozbawienia wolności na pierwszym miejscu postawiony jest cel resocjalizacji skazanego. Cel ten osiąga się przez stosowanie odpowiednich środków wychowawczych - działanie poprzez pracę, naukę i zajęcia oświatowo-wychowawcze.</u>
          <u xml:id="u-1.36" who="#komentarz">Orzecznictwo cywilne nie ogranicza się tylko do rozstrzygania sporów majątkowych lub niemajątkowych między podmiotami stosunków prawnych, lecz także pokazuje ono, jakie wartości i w jakim zakresie podlegają ochronie w postępowaniu sądowym. Pewne rodzaje spraw, w których interes indywidualny splata się ściślej z interesami społecznymi, ustawodawca otacza szczególną troską, nakładając na sąd dodatkowe obowiązki i stwarzając ułatwienia dla osób dochodzących swych roszczeń. Należy tu wymienić sprawy o roszczenia pracownicze, alimentacyjne, o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, sprawy małżeńskie i ze stosunków między rodzicami a dziećmi.</u>
          <u xml:id="u-1.37" who="#komentarz">Rodzina stanowi podstawową komórkę społeczną, w której kształtują się zasady moralne i normy współżycia społecznego, uczucia patriotyzmu, etyka i kultura młodego pokolenia. W celu polepszenia ochrony rodziny, małoletnich i nieletnich od dnia 1 stycznia 1978 r. powołane zostały sądy rodzinne. Umożliwia to bardziej kompleksowe spojrzenie na całokształt problematyki rodzinnej. Sądy rodzinne obok spraw dotyczących rodziny i opieki (np. rozwodowych, alimentacyjnych, o podział majątku dorobkowego, opiekuńczych i spraw nieletnich) przejęły część spraw karnych, dotyczących przestępstw popełnianych przeciwko rodzinie, opiece i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-1.38" who="#komentarz">Sądy rodzinne powołane są zwłaszcza do podejmowania działań profilaktycznych, mających na celu zapobieganie rozwijaniu się negatywnych procesów w rodzinie. Żyje wśród nas niemało rodzin wymagających szczególnego rodzaju opieki - ingerencji sądu w trybie postępowania opiekuńczego. Najczęściej są to rodziny, w których z różnych powodów dzieci są zaniedbane, demoralizowane, krzywdzone. W takich przypadkach mogą ingerować i ingerują z urzędu specjalistyczne organy sądu, wykorzystując wszystkie pozostające do dyspozycji środki, od udzielania pomocy, aż do ograniczenia, zawieszenia, czy pozbawienia władzy rodzicielskiej kończąc.</u>
          <u xml:id="u-1.39" who="#komentarz">Jednym z warunków zwiększania oddziaływania sądów na świadomość społeczną jest stałe podnoszenie kultury prowadzenia rozpraw. W 1976 r. Instytut Badania Prawa Sądowego przeprowadził badania związane z szeroko pojętą kulturą rozpraw oraz siłą i zakresem ich społecznego oddziaływania. Wykazały one, że niepunktualność sędziów jest w dalszym ciągu dokuczliwą przywarą praktyki sądowej. Największe zdyscyplinowanie wykazują sędziowie starsi bez różnicy płci. W badanych sądach obciążenie sprawami jest niezbyt duże i nie usprawiedliwia tak znacznych opóźnień. Zdarza się również, że na tę samą godzinę wyznaczane są dwie sprawy. Wyjątkowo tylko wzywa się świadków w sprawie na różne terminy, tak aby nie musieli czekać.</u>
          <u xml:id="u-1.40" who="#komentarz">Jeśli chodzi o zagadnienie równości traktowania stron i świadków, to badania wykazały, że wypadki nierówności zdarzają się tylko wyjątkowo. Niewłaściwe zachowanie się sędziów na rozprawie jest zjawiskiem rzadkim. Charakterystyczne jest, że sędziowie kobiety znacznie częściej niż ich koledzy demonstrują brak zainteresowania prowadzonymi sprawami, ale z drugiej strony nieco rzadziej używają na sali niewłaściwego słownictwa. Jeżeli chodzi o przepisowy strój i schludną prezencję sądu, to najmniej dbają o przepisowość stroju i schludny wygląd sędziowie młodzi. Zaskakujące jest, że mniej o to dbają kobiety niż mężczyźni.</u>
          <u xml:id="u-1.41" who="#komentarz">Kilka lat temu Instytut Państwa i Prawa PAN przeprowadził badania udziału ławników w postępowaniu karnym. Wynikało z nich, że sami zainteresowani udział ten oceniają wysoko. Jednakże dla należytego „odbioru” orzeczeń sądowych przez społeczeństwo ważne jest, aby rzeczywisty udział ławników w orzekaniu znajdował swój zewnętrzny wyraz, tymczasem stopień aktywizacji zależy przede wszystkim od atmosfery, jaką w tej mierze stwarzają sędziowie.</u>
          <u xml:id="u-1.42" who="#komentarz">Zakres oddziaływania rozpraw sądowych na świadomość prawną społeczeństwa zależy od tego, ile osób przysłuchuje się rozprawie, zwłaszcza ilu wśród publiczności jest obserwatorów obiektywnych niezainteresowanych wynikiem sprawy. Badania jednakże wykazały, że ilość takich obserwatorów jest znikoma. Ogranicza to możliwości oddziaływania rozpraw na kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa. Ponieważ krewni zainteresowanych stron ponad trzykrotnie częściej są obserwatorami przebiegu rozpraw niż osoby niezainteresowane, przeto i przekaz wyniku obserwacji rozprawy do środowiska jest najczęściej mało obiektywny.</u>
          <u xml:id="u-1.43" who="#komentarz">Jedną z pozaprocesowych form działalności wychowawczej sądu jest działalność sygnalizacyjna. Sądy zarówno w postępowaniu cywilnym, jak i karnym sygnalizują poważniejsze uchybienia w działalności instytucji państwowych lub społecznych organom powołanym do sprawowania nadzoru nad nimi, a w razie potrzeby zawiadamiają o tych uchybieniach organy kontroli.</u>
          <u xml:id="u-1.44" who="#komentarz">Utworzenie komitetów kontroli społecznej zwiększa możliwości organów wymiaru sprawiedliwości w zakresie wywierania wpływu na kształtowanie właściwych struktur w instytucjach i na likwidację nieprawidłowości. Przekazanie odpisu notatki sygnalizacyjnej do komitetu kontroli społecznej oraz podejmowanie szeroko rozumianych interwencji w przypadku uzyskania informacji o wadliwym działaniu organów i instytucji państwowych, gospodarczych i in. tworzy realną szansę uruchomienia właściwych kanałów wielokierunkowego oddziaływania zmierzającego do poprawy sytuacji negatywnie ocenianej przez sąd.</u>
          <u xml:id="u-1.45" who="#komentarz">Na podstawie odpowiedzi otrzymanych przez sądy od organów i instytucji, których wadliwa działalność stanowiła przedmiot sygnalizacji można wyciągnąć pewne wnioski o roli spełnianej przez notatki sygnalizacyjne. W stosunkowo znacznej liczbie odpowiedzi jako sposób reakcji podawano wydanie zarządzenia zaostrzającego dyscyplinę i przewidującego środki zaradcze. Z reguły zarządzenia w tej mierze istniały i obowiązywały już wcześniej, tyle tylko, że nie były przestrzegane w dostatecznym stopniu. Bardziej istotną rolę można przypisać tym sygnalizacjom, które doprowadziły do zmian w strukturze, organizacji bądź w systemie ewidencjonowania w jednostkach, których dotyczyły. Ogółem w około 27% odpowiedzi zwracano uwagę na taki właśnie rezultat wystąpienia sądu. Podnoszono jednocześnie, że poprawę osiągnięto dzięki precyzyjnemu sporządzeniu notatki, szczegółowo wyliczającej niedostatki dotychczasowego rozwiązania lub nawet wskazującej, jakich zmian należało dokonać. Innym efektem sygnalizacji było zaktywizowanie kontroli wewnętrznej. Niepokój musi budzić jednak fakt, że w ponad 25% nadesłanych wyjaśnień organów nadzoru przewijała się informacja o podjętych czynnościach kontrolnych, jako reakcji na sygnalizację. Wynika bowiem z nich, że to nawet nie fakt popełnienia przestępstwa, ale dopiero okoliczność, że aparat wymiaru sprawiedliwości przypominał o istniejących nieprawidłowościach, domagając się ich likwidacji - spowodował przeprowadzenie wewnętrznej kontroli.</u>
          <u xml:id="u-1.46" who="#komentarz">Należy więc stwierdzić, że instytucja sygnalizowania organom nadzoru, a także organom kontroli i ścigania stwierdzonych przez sądy w toku procesów uchybień występujących w działalności instytucji państwowych i społecznych stanowi ważny instrument, kształtujący właściwe postawy obywatelskie.</u>
          <u xml:id="u-1.47" who="#komentarz">W podsumowaniu referentka stwierdziła, że do niezbędnych warunków kształtujących i oddziaływujących na postawy obywatelskie należy zaliczyć jakość prawa i sposób jego stosowania. Dotyczy to nie tylko znajomości i umiejętności posługiwania się prawem, ale również przestrzegania przyjętych powszechnie reguł postępowania. Bardzo ważną społecznie rolę w orzecznictwie sądowym odgrywa umiejętne przeprowadzenie rozprawy i uzasadnienie racji wynikających z rzeczywistych ustaleń, faktycznych i prawnych (szeroko pojęta „kultura rozpraw”). Szczególnymi możliwościami w zakresie kształtowania postaw obywatelskich dysponują sądy rodzinne i nieletnich. Powierzenie całości konfliktowych w rodzinie spraw wyspecjalizowanym sędziom oraz specjalnie przygotowanym ławnikom i kuratorom, stwarza wyjątkowo korzystne warunki zarówno dla podniesienia jakości orzecznictwa w tych sprawach, jak i nawiązania stałego kontaktu ze społeczeństwem i rozwinięcia w ten sposób szerokiej działalności profilaktycznej. Świadomość prawna społeczeństwa pozostaje w znacznej dysproporcji do stanu prawa oraz orzecznictwa. Przyczyną tego jest brak informacji prawnej lub jej niekompletność. Powoduje to negatywne oceny orzeczeń sądowych i często ujemne skutki w zakresie kształtowania postaw obywatelskich. W kształtowaniu postaw obywatelskich ważną rolę odgrywa Sąd Najwyższy przez korygowanie wadliwych orzeczeń, ujednolicanie orzecznictwa wszystkich sądów i wyjaśnianie wątpliwości nasuwających się przy stosowaniu przepisów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-1.48" who="#komentarz">(Dyskusja.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#PosełJerzyZygmanowski">Z przedstawionych materiałów i referatu wynika istotny wpływ należytego stosowania prawa na świadomość i postawy obywateli. W bardzo poważnym stopniu wpływ ten zależy od sposobu realizacji orzeczeń sądowych. Generalnie wyroki sądowe są w pełni realizowane, a więc są skuteczne. Nie jest tak jednak we wszystkich rodzajach spraw, zwłaszcza gdy chodzi o zwalczanie pijaństwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełJadwigaSkóra">Pijaństwo staje się największą plagą społeczną. W ostatnich latach wzrosło spożycie alkoholu. Dotyczy to zwłaszcza młodzieży, w tym także młodych kobiet. Wyborcy na spotkaniach domagają się wprowadzenia zakazu sprzedaży alkoholu w dni wypłat. W walce z alkoholizmem należy w większym stopniu wykorzystać najniższe ogniwa organizacji społecznych, komitety osiedlowe, zakłady pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#PosełAntoniPołowniak">Wpływ orzeczeń sądowych na postawy obywatelskie zależy m.in. od świadomości prawnej społeczeństwa. Świadomość tę możemy kształtować przy pomocy wielu metod. Temat ten poruszany był wielokrotnie przez naszą Komisję. Szczególna rola przypada tu pracownikom wymiaru sprawiedliwości. Ich aktywność w tym zakresie jest bardzo duża, ale możliwości często ograniczone. Stąd potrzeba ścisłego współdziałania sądów i prokuratur z radami narodowymi, samorządem mieszkańców, FJN oraz innymi organizacjami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#PosełAntoniPołowniak">Orzecznictwo sądowe potyka przede wszystkim ludzi, którzy naruszyli porządek społeczny. Równocześnie jednak procesami interesuje się całe społeczeństwo i to właśnie wyznacza rangę wymiaru sprawiedliwości w kształtowaniu postaw społecznych. Trzeba w szerszym zakresie interpretować orzeczenia sądowe za pośrednictwem prasy (nie tylko specjalistycznej prawniczej), radia i telewizji.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#PosełAntoniPołowniak">Niezwykle istotne zagadnienie stanowi zabezpieczenie właściwej kultury przewodu sądowego. Chodzi tu zwłaszcza o postawę zespołu sędziowskiego, stosunek do świadków (są tu różne doświadczenia, a przecież udział obywatela jako świadka w pojedynczej sprawie ma ogromny wpływ na jego przyszły stosunek do wymiaru sprawiedliwości) oraz punktualne rozpoczynanie rozpraw - szacunek dla czasu ludzi w ogóle. Konieczne jest też poważniejsze rozważenie trybu udziału świadków w procesie, bo według licznych obserwacji niekiedy świadek musi przejść bardzo uciążliwą drogę, zanim zostanie wysłuchany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełPawełDąbek">Postawę obywateli określą bardzo wiele elementów: tradycja, zasady ustrojowe, zasady współżycia społecznego, przepisy prawa, moralność, rodzina, życia organizacyjne a nawet towarzyskie. Orzecznictwo sądowe także do nich należy. Mieliśmy okres wypaczeń, kiedy wiele spraw zostało rozstrzygniętych przez sądy w sposób ewidentnie sprzeczny ze sprawiedliwością. Jesteśmy od tego okresu bardzo dalecy, niemniej i obecnie mogą zdarzać się pomyłki sądowe w poszczególnych sprawach. Należy czynić wszystko, aby do nich nie dopuszczać.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#PosełPawełDąbek">Społeczeństwo interesuje się głównie wyrokami w sprawach karnych, ale istnieją przecież także inne rodzaje postępowań, np. arbitrażowe czy też sądownictwo polubowne organizowane przez FJN. Zwłaszcza to ostatnie wywiera istotny wpływ na postawy obywateli, gdy setki tysięcy ludzi dobrowolnie poddają się pod orzecznictwo komisji pojednawczych. Nie można tego nie doceniać.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#PosełPawełDąbek">Poseł Antoni Korzycki (ZSL) na przykładzie zabójstwa w Połańcu, poruszył zagadnienie sprawności postępowania sądowego i jej znaczenia dla nastrojów i świadomości społeczeństwa, zwłaszcza gdy chodzi o sprawy poważniejsze, poruszające opinię publiczną. Niedobrze jest, że sprawa ta ciągnie się tak długo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#PosełStanisławAntoszewski">Z przedstawionych materiałów wynika zmniejszanie się liczby spraw karnych wpływających do sądów rejonowych, a także liczby wykrytych przestępstw. Z wyjazdu terenowego podkomisji wiadomo też, że wzrasta porządek w zakładach karnych i aresztach, co związane jest m.in. ze stałym wzrostem kwalifikacji personelu tych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#PosełStanisławAntoszewski">Poseł podkreślił znaczenie działalności profilaktycznej i wychowawczej w stosunku do dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#PosełStanisławAntoszewski">Poseł Ewa Kwiatkowska (PZPR) komentując badania naukowe w zakresie wiedzy społeczeństwa o funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości podkreśliła potrzebę rozróżniania pojęć: rozstrzygnięcie „sprawiedliwe”, a „praworządne”. W zasadzie winny to być synonimy, ale nie zawsze tak jest. Istnieje przecież pewna polityka, która wyznacza treść norm prawnych. W poszczególnych okresach akcentuje się potrzebę zwalczania różnych rodzajów przestępstw. Może to prowadzić do sytuacji, w której rozstrzygnięcie praworządne nie zostanie zaakceptowane przez obecnych na rozprawie obywateli, jako życiowo trafne i sprawiedliwe. Przykładem tego mogą być normy prawne chroniące posiadacza, co bardzo często godzi w interes właściciela.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#PosełStanisławAntoszewski">Słyszy się niekiedy tezę o niepokojącym wzroście spraw cywilnych. Pogląd ten jest o tyle niesłuszny, że w sytuacji wzrostu zamożności naszego społeczeństwa zwiększanie się liczby spraw służących ochronie praw majątkowych obywateli - wydaje się zrozumiałe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełJaninaBanasik">W centrum uwagi społeczeństwa pozostaje przejmowanie gruntów rolnych na cele inwestycyjne. Brak jest należytej konsekwencji w ochronie tych gruntów. Czy tego rodzaju sprawy trafiają do sądów i czy problematyka ta znajduje odzwierciedlenie w orzecznictwie?</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełJaninaBanasik">Trudno jest oddzielić wpływ orzecznictwa od wpływu innych czynników na postawę obywateli. Zagadnienie skuteczności oddziaływania orzecznictwa szczególnie wyraziście rysuje się w odniesieniu do zwalczania alkoholizmu. Jednym ze skutków tej plagi są rozwody. Na tym właśnie przykładzie prześledzić można wpływ działalności orzeczniczej na kształtowanie postaw. Nie zawsze polityka ochrony rodziny interpretowana była jednoznacznie w orzekaniu w tej dziedzinie. Mimo wzrostu rozwodów poczynając od lat 60-tych do roku 1975, z naszym wskaźnikiem 5-ciu rozwodów na 1000 małżeństw znajdujemy się u dołu międzynarodowych tabel statystycznych. Problemu tego nie należy jednakże bagatelizować. W 1977 r. 60% rozwodzących się małżonków miało dzieci, w 1976 r. ponad 22 tys. dzieci utraciło rodziny wskutek rozwodu. W omawianej dziedzinie wiele zmieniła nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dokonana w 1975 r. i oznaczająca odejście od możliwości łatwego orzekania rozwodów. W praktyce chodzi obecnie o dokładne zbadanie istniejących w danej rodzinie warunków i określenie w toku postępowania jak będzie kształtować się sytuacja dzieci w zależności od orzeczenia lub nieorzeczenia rozwodu. W związku z zauważalną tendencją zwyżkową rozwodów (załamała się ona w latach 1975–1976) należy - zwłaszcza w obecnym Roku Dziecka - troszczyć się o zabezpieczenie całości rodziny. Niezbędne jest zatem wzmocnienie ochrony rodziny w orzecznictwie poprzez rygorystyczne podejście do zagadnienia udzielania rozwodów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PosełWitoldJarosiński">Materiały przygotowane na dzisiejsze posiedzenie zasługują na wysoką ocenę. Warto podkreślić, że materiał Ministerstwa Sprawiedliwości, podejmując problem oddziaływania wymiaru sprawiedliwości na kształtowanie postaw społecznych, nie ogranicza tego zagadnienia wyłącznie do roli orzecznictwa sądowego. W materiałach, jak też i w koreferacie wskazano, że możliwości oddziaływania poprzez samą rozprawę sądową, jak i orzecznictwo, nie są w pełni wykorzystane. Brak też pełnego odbicia działalności orzeczniczej w środkach masowego przekazu. Jednakże wpływ orzecznictwa sądowego na postawy obywateli jest szerszy, aniżeli można by sądzić na podstawie analizy materiałów prasowych czy też przebiegu rozpraw, zwłaszcza z punktu widzenia liczby osób uczestniczących w postępowaniu. Orzecznictwem sądowym zainteresowane są określone środowiska społeczne, jest ono przedmiotem licznych komentarzy, opinii i ocen. Można więc stwierdzić, że orzecznictwo istnieje w opinii społecznej w sposób niesformalizowany. Sprawy dotyczące stosunków własności są z reguły szeroko komentowane w zainteresowanym tą problematyką środowisku wiejskim. Wiele mówi się o sprawach z dziedziny prawa rodzinnego i opiekuńczego po prostu prywatnie. Problematyką rozstrzygnięć z dziedziny prawa pracy interesują się środowiska pracownicze.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#PosełWitoldJarosiński">Na szczególne podkreślenie zasługuje sprawiedliwe i jednakowe traktowanie świadków w postępowaniu sądowym, a także dostateczna i jasna motywacja wyroków. Skąpe i nieprecyzyjne uzasadnienie powoduje rozmaite komentarze i nie może należycie spełniać wychowawczej roli. Potrzebne jest dalsze doskonalenie pracy sądów, zwłaszcza w dziedzinie pełnego i pogłębionego motywowania orzeczeń.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#PosełWitoldJarosiński">Wzmocnienie oddziaływania orzecznictwa sądowego na społeczeństwo w dużym stopniu zależy obecnie od środowisk prawniczych. Stworzone zostały szerokie ramy instytucjonalnego dotarcia do społeczeństwa ogniw FJN, samorząd mieszkańców, organizacje społeczne. Obecnie chodzi o to, aby zostało wzmocnione oddziaływanie samych środowisk prawniczych, co nie oznacza, aby zasługiwały one na negatywną ocenę. Szczególne uznanie należy wyrazić Zrzeszeniu Prawników Polskich. Ogromna większość środowiska prawniczego to ludzie, którzy chcą być aktywni społecznie. Dążenia te należałoby stymulować ujmując je w niezbędne formy organizacyjne i system poczynań. Inicjatywa w tym zakresie mogłaby wyjść ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości, które jest w stanie ocenić stan świadomości prawnej społeczeństwa i spełnić rolę inspirującą. Pełniej niż dotychczas należy wykorzystać środki masowego przekazu. W toku posiedzenia była mowa o notach sygnalizacyjnych do instytucji państwowych. Formę tę można wykorzystać także adresując noty sygnalizacyjne bezpośrednio do społeczeństwa, w przypadku stwierdzenia zjawisk doniosłych społecznie, a zasługujących na zwrócenie uwagi zarówno w skali państwa, jak i poszczególnych regionów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełAlojzyCzarnecki">Wiele kontrowersji wywołuje problem skuteczności orzecznictwa sądowego w sprawach mieszkaniowych, zwłaszcza zaś gdy chodzi o eksmisje. Niejednokrotnie sędzia wydając orzeczenie, zdaje sobie sprawę z jego niewykonalności. Byłoby lepiej nie podejmować tego rodzaju spraw, gdyż niewykonywanie orzeczeń prowadzi do podrywania autorytetu wymiaru sprawiedliwości. Dotyczy to także kierowania nałogowych alkoholików do zamkniętych zakładów odwykowych w przypadku braku miejsc w tych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełAlojzyCzarnecki">Nastąpił znaczny postęp w zakresie kultury rozpraw sądowych. W dalszym ciągu obserwuje się jednak nieprawidłowości w wyznaczaniu rozpraw i w rozplanowaniu wzywania świadków, co powoduje wiele narzekań. Sędziowie powinni dokonywać odpowiednich korekt przy ustalaniu wokandy. Wymaga uwagi problem postawy publiczności na sali rozpraw. Zdarza się, że solidaryzuje się ona z oskarżonym.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełAlojzyCzarnecki">Z wyjątkiem „Prawa i Życia” nie ma właściwie czasopism, które by poświęcały uwagę zagadnieniom wymiaru sprawiedliwości. Nie jest właściwe ograniczanie tej problematyki do krótkich wzmianek zawierających informację o przestępstwie i karze. Należy wyjaśniać motywy orzeczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Problem kształtowania świadomości prawnej rozpatrywała także Komisja Prac Ustawodawczych, która opracowała w tej sprawie opinię. W odpowiedzi na tę opinię minister sprawiedliwości wskazał, że w celu pogłębienia świadomości prawnej w społeczeństwie, będą powołane specjalne organy.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Niewykonywanie wyroków nie podnosi prestiżu sądów. Jednakże nie można odmawiać rozpoznawania spraw w oparciu o wątpliwości co do ewentualnej wykonalności orzeczenia, która wszakże zależy od warunków miejscowych. Urzędy miejskie starają się wykonywać wyroki w sprawach mieszkaniowych. Oceniając wykonanie ustawy antyalkoholowej stwierdziliśmy, że niewiele się robi w dziedzinie leczenia alkoholików. Trudno na tej podstawie nie wydawać postanowień o kierowaniu na leczenie przymusowe.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Na kulturę rozpraw składa się zarówno fachowość składu sądzącego, jak i forma załatwienia sprawy. Problematyce tej poświęcono wiele uwagi w materiałach Ministerstwa Sprawiedliwości. Na marginesie warto przypomnieć, że w dziedzinie kształtowania kultury wymiaru sprawiedliwości nie mamy bogatych tradycji historycznych. Należy także pamiętać, że nawet w przypadku właściwego ustalenia wokandy - co należy do sędziego - oraz rozplanowania rozprawy może zdarzyć się odstępstwo od tego planu, spowodowane zasadnym przedłużeniem w czasie danego fragmentu postępowania - na przykład przesłuchania świadka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełFranciszekSielańczuk">Jaka jest skuteczność leczenia alkoholików w zakładach odwykowych?</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełFranciszekSielańczuk">Zastępca Prokuratora Generalnego PRL Józef Żyta podkreślił w swej wypowiedzi znaczenie jakie prokuratora przywiązuje do zagadnienia kształtowania postaw obywateli. Problematyka ta znajduje szczególny wyraz w toku postępowania karnego na wszystkich jego etapach i dotyczy zwłaszcza udziału prokuratora w procesie. Udział ten był przedmiotem oceny dokonanej w ubiegłym roku na podstawie analizy przebiegu rozpraw. Szczególną wagę przywiązuje się także do działalności zapobiegawczej po i przed przestępstwem. Efekty tych działań są jednakże nieadekwatne do ilości realizowanych form. W ubiegłym roku prokuratorzy w ciągu trzech kwartałów odbyli 18.660 spotkań, w tym 6.163 z młodzieżą, opublikowano 2.500 wystąpień w ośrodkach masowego przekazu, skierowano 12.000 wystąpień poprzestępczych. Prokuratura współdziała z ogniwami FJN, z radami narodowymi i organami administracji, z komitetami kontroli społecznej. Działalność ta będzie nadal rozwijana.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełFranciszekSielańczuk">W zakresie kultury rozpraw należy zwrócić uwagę na ochronę pokrzywdzonego i świadków. Wymaga także wyjaśnienia dlaczego pozostaje martwą instytucja udziału przedstawiciela społecznego w procesie karnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#WiceministersprawiedliwościTadeuszSkóra">Ułatwieniem w podejmowaniu skomplikowanego tematu oddziaływania orzecznictwa sądowego na postawy obywateli jest zgodność poglądów kierownictwa resortu i posłów w tych kwestiach. Problemy dotąd nie uwzględnione, zostaną ujęte w działalności ministerstwa.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#WiceministersprawiedliwościTadeuszSkóra">Szczególne znaczenie w omawianej dziedzinie ma prawidłowość orzeczeń sądowych. Orzeczenie prawidłowe to takie, które zgodne jest z prawem. Nie zawsze jednak tylko o to chodzi. Ważne są również efekty oddziaływania orzeczenia na sali sądowej i poza nią.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#WiceministersprawiedliwościTadeuszSkóra">W tym kontekście zasługuje na uwagę przykład tzw. „sprawy kartoflanej”. W końcu października 1977 r. rolnicy z rejonu Łukowa chcieli zdać na stacji kolejowej zakontraktowane ziemniaki. Nie mogli jednakże doczekać się na zawiadomienie o podstawieniu wagonów. Oświadczono im, że wagonów nie ma i nie będzie, nie pomogły przy tym interwencje w centrali kontraktującej.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#WiceministersprawiedliwościTadeuszSkóra">W tej sytuacji połowa rolników przeprowadziła składkę pieniężną, a zebraną kwotę 7 tys. zł wręczono kolejarzom. Potrzebne wagony zostały podstawione i ziemniaki załadowane. Jednakże rolnik, który dokonał wręczenia pieniędzy został pociągnięty do odpowiedzialności karnej i skazany przez sąd rejonowy na karę pozbawienia wolności z zawieszeniem. Sąd wojewódzki wymierzył owemu rolnikowi 15 tys. zł grzywny, a ponadto zasądził także opłacenie kosztów postępowania. Biorący łapówkę nie został wykryty. Wyrok jest prawomocny. Oddziaływanie tego orzeczenia wydaje się wątpliwe. Czy wpływa ono na kolejarzy, czy na chłopów, którzy chcieli wykonać zawartą z państwem umowę?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#ZastępcaProkuratoraGeneralnegoPRLJózefŻyta">Należało umorzyć postępowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#PosełWitoldJarosiński">Dlaczego ta sprawa trafiła do sądu? Wiceminister sprawiedliwości Tadeusz Skóra: Sprawa ta jest skomplikowana z punktu widzenia mierzenia wpływu orzecznictwa na postępowanie ludzi.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#PosełWitoldJarosiński">Problematyka kształtowania kultury prawnej zostanie podjęta zarówno przez departament kultury prawnej i świadomości, jak też przez radę ds. kultury prawnej. Pracuje już rada zajmująca się udziałem czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#PosełWitoldJarosiński">Centralnym zagadnieniem pozostaje nadal kultura pracy sądowej, na którą składa się sprawność, racjonalność orzeczeń, ochrona świadka, a także język samego postępowania. Ukazany w filmie A. Wajdy „Bez znieczulenia” sędzia nie jest akceptowany przez nasz resort. Minister sprawiedliwości wychodzi z założenia, że zdarzają się takie postawy i trzeba je przezwyciężać, nie zaś polemizować z twórcami filmu.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#PosełWitoldJarosiński">Problem wykonalności orzeczeń sądowych dotyczy wąskiej grupy spraw: eksmisji z lokalu, przymusowego leczenia alkoholików, windykacji niektórych należności sądowych, właściwego wykonywania środków probacji w sprawach karnych. Zagadnienia te pozostają w centrum naszego zainteresowania. Mają miejsce inwestycje ze szczebla resortu do poszczególnych wojewodów w koniecznych przypadkach.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#PosełWitoldJarosiński">Efektywność leczenia odwykowego jest niewielka. Jednakże sytuacja ta dotyczy nie tylko naszego kraju. Uważamy, że ten system leczenia powinien zostać utrzymany.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#PosełWitoldJarosiński">Długotrwałość postępowania w sprawie zabójstw, jakie miały miejsce w Połańcu wynika z nietypowego charakteru i złożoności postępowania przygotowawczego. Obecnie trwa rozprawa sądowa.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#PosełWitoldJarosiński">Nie wpływają do sądu sprawy dotyczące zajmowania gruntów rolnych na cele inwestycyjne. Przejmowanie takich gruntów następuje w drodze wywłaszczania, a więc sprawy te nie mogą być rozpatrywane przez sądy.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#PosełWitoldJarosiński">Rozwody orzekane są obecnie w sądach rodzinnych. Oznacza to, że sprawy te rozpoznają sędziowie zajmujący się wyłącznie problematyką rodziny, co ułatwia stosowanie właściwej polityki w tym zakresie. Sądy przy orzeczeniu rozwodu prawie wyłącznie kierują się interesem dzieci. W wielu jednak przypadkach interes dzieci wymaga właśnie orzeczenia rozwodu. Przy orzekaniu sędziowie korzystają z opinii rzeczoznawców z ośrodków konsultacyjnych zatrudniających psychologów, pedagogów, socjologów i psychiatrów. Ośrodków takich jest w kraju kilkadziesiąt. Ich opinie mają na celu ustalenie szans utrzymania małżeństwa i określenie skutków rozwodu z punktu widzenia potrzeb dzieci.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#PosełWitoldJarosiński">Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Włodzimierz Berutowicz nawiązując do słów I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka, wskazujących na związek miłości do Ojczyzny z rozumieniem jej racji i gotowością kierowania się na co dzień jej sprawami wskazał, że budowa rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego nie jest możliwa bez prawa. Nie obserwujemy obecnie braku praw czy też istnienia złych praw, ale mamy do czynienia z powszechnym brakiem szacunku do prawa.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#PosełWitoldJarosiński">W dalszym ciągu swego wystąpienia mówca przypomniał badania prof. M. Boruckiej-Arctowej, z których wynika, iż 55,4% badanej populacji stykała się z sądem, który wywarł wpływ na świadomość tej grupy osób, co jest argumentem na rzecz opinii posła W. Jarosińskiego o szerokiej skali oddziaływania orzecznictwa. Jakość orzecznictwa spełnia szczególną rolę w kształtowaniu postaw. Dotyczy to zwłaszcza znaczenia perswazji na sali rozpraw.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#PosełWitoldJarosiński">Zdaniem mówcy odróżniać trzeba dwa rodzaje świadomości prawnej: 1) ideologię prawną (poglądy uczonych), 2) potoczną świadomość prawną „szarego obywatela”, który musi wiedzieć co jest dozwolone, co przyzwolone, a co zakazane. Sądy oddziałują przede wszystkim w dziedzinie potocznej świadomości prawnej, przy czym bardziej bezpośrednio na świadomość i wolę oddziałują sądy rejonowe i wojewódzkie. Szczególne znaczenie - w tym również dla ukierunkowania poglądów doktryny - ma działalność Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#PosełWitoldJarosiński">Mówca podkreślił, że sądy nie są nakierowane na ułatwienie rozwodów. Zdarza się jednak, że rozwód jest konieczny dla dobra dzieci.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#PosełWitoldJarosiński">Nawiązując do wystąpienia posła A. Połowniaka mówca stwierdził, że orzecznictwo umacnia przekonanie o praworządności tam, gdzie trafia na odpowiedni grunt. Okazywanie, że można nie przestrzegać przepisów prowadzi do szczególnie niekorzystnych następstw.</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#PosełWitoldJarosiński">Mówiąc o oddziaływaniu orzecznictwa na postawy obywateli mamy przede wszystkim na myśli orzeczenia w sprawach karnych. Nie można jednakże nie doceniać kształtowania świadomości prawnej poprzez stosunki prawne prawa cywilnego, rodzinnego czy prawa pracy.</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#PosełWitoldJarosiński">Jeśli chodzi o problematykę prawną przejmowania gruntów rolnych na cele inwestycyjne, to może ona znaleźć się w orbicie zainteresowania sądów w przypadku poddania decyzji administracyjnych w sprawach rolnych kontroli sądowej.</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#PosełWitoldJarosiński">Należy uczynić wszystko, aby obywatel, który stał się świadkiem w postępowaniu sądowym, nie unikał ponownego występowania w tej roli.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#PosełWitoldJarosiński">Prasa codzienna oraz inne środki masowego przekazu powinny spełnić większą rolę w kształtowaniu świadomości prawnej. Obok przykładów wartościowych materiałów publicystycznych są też przejawy gonienia za sensacją i preparowania stanów faktycznych z tego punktu widzenia. Kształtowanie szacunku dla prawa ma szczególne znaczenie. Gdyby prawo było bardziej powszechnie szanowane, nie mielibyśmy tylu negatywnych zjawisk.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#PosełWitoldJarosiński">Przewodniczący obradom poseł Paweł Dąbek (PZPR) wskazał na znaczenie problematyki omawianej na posiedzeniu oraz właściwe przygotowanie dostarczonych Komisji materiałów.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#PosełWitoldJarosiński">Nawiązując do poruszonego przez wiceministra sprawiedliwości T. Skórę przykładu rolników z rejonu Łukowa mówca stwierdził, że sprawa ta nasuwa wiele wątpliwości. Być może skakany rolnik przywłaszczył zebrane pieniądze, ale jeśli dał je komuś, to musieli być świadkowie tego wydarzenia. Ponadto obywatele ci uporczywie dążyli do wywiązania się ze swoich zobowiązań wobec państwa, nawet za cenę dopłaty i znaleźli rozsądny sposób. Droga ta była z punktu widzenia działacza społecznego najbardziej moralna. Co mieli robić ci ludzie? Komisja powinna zwrócić się do odpowiednich organów o podjęcie sprawy i wyjaśnienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełJaninaBanasik">Wystąpienie wiceministra T. Skóry nie miało na celu spowodowania interwencji Komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#PosełPawełDąbek">Sprawa ta powinna jednak znaleźć wyjaśnienie, którym jesteśmy zainteresowani jako Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#PosełFranciszekSadurski">Występując o zbadanie tej sprawy, nie formułujemy żadnych sugestii co do kierunku ewentualnych rozwiązań.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#PosełPawełDąbek">Nie można mówić o powszechnym braku szacunku dla prawa. Prace Komisji wskazują raczej na poszukiwanie oparcia w prawie, a także na istnienie niepokojącego zjawiska nieprzestrzegania prawa.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#PosełPawełDąbek">W dalszym ciągu swego wystąpienia poseł P. Dąbek zaapelował do obecnych przedstawicieli prasy, do Klubu Sprawozdawców Parlamentarnych, by podjęli w swej działalności problematykę, którą zajmowała się Komisja.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#PosełPawełDąbek">Komisja postanowiła opracować opinię w oparciu o przebieg posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#PosełPawełDąbek">W kolejnym punkcie porządku dziennego Komisja rozpatrzyła i przyjęła odpowiedzi na dezyderat w sprawie zapewnienia resortowi komunikacji rozjazdów i innych urządzeń kolejowych.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>