text_structure.xml 83.5 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 6 czerwca 1979 r. Komisje Nauki i Postępu Technicznego oraz Oświaty i Wychowania, obradujące pod przewodnictwem posła Jaremy Maciszewskiego (PZPR), rozpatrzyły: realizację ustawy z dnia 27 kwietnia 1972 r. Karta praw i obowiązków nauczyciela ze szczególnym uwzględnieniem problemów socjalno-bytowych nauczycieli oraz zagadnienia związane z kształceniem i doskonaleniem nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">W posiedzeniu udział wzięli przedstawiciele: Ministerstwa Oświaty i Wychowania z ministrem Józefem Tejchmą, Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z wiceministrem Bogusławem Czajką, Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z wiceministrem Henrykiem Białczyńskim, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Ministerstwa Finansów, Najwyższej Izby Kontroli, Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz Stołecznej Rady Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Posłowie otrzymali materiały pisemne przygotowane przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Najwyższą Izbę Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Z materiałów Ministerstwa Oświaty i Wychowania wynika, że w latach 1976-78 uregulowano szereg dalszych spraw z zakresu stosunków pracy m.in. w związku z wprowadzeniem w życie Kodeksu pracy i reformy administracji państwowej oraz wynikających z obowiązującej interpretacji przepisów Karty, jak również dalsze sprawy z zakresu uposażeń nauczycielskich i urlopów. 1 września 1976 r. wprowadzono ostatni etap podwyżki płac nauczycieli zapoczątkowany w 1972 r. Z inicjatywy I sekretarza KC PZPR Rada Ministrów podjęła decyzję o wprowadzeniu z mocą obowiązującą od dnia 1 września 1978 r. kolejnej podwyżki płac nauczycieli i pracowników szkół nie będących nauczycielami. Podwyżki płac pracowników pedagogicznych są zróżnicowane w zależności od wykształcenia, przy czym preferowane jest wykształcenie wyższe.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Wstępnie szacuje się, że w wyniku podwyżki przeciętna płaca wzrosła w dziale: oświata i wychowanie o 604 zł, pracownicy admin. -ekonom. i obsługi o 363 zł, nauczyciele o 760 zł.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Karta praw i obowiązków nauczyciela zawiera przepisy dotyczące przyznawania orderów i odznaczeń. W latach 1968-78 łącznie przyznanych zostało 14. 250 medali Komisji Edukacji Narodowej, Tytuł honorowy „Zasłużony Nauczyciel PRL” otrzymało dotychczas ok. 700 osób.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Zgodnie z postanowieniami Karty nauczyciel zatrudniony po raz pierwszy bezpośrednio po studiach otrzymuje jednorazowy zasiłek na zagospodarowanie się w wysokości dwumiesięcznego należnego mu uposażenia, jeśli podejmuje pracę poza miejscem stałego zamieszkania.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Karta reguluje też zasady przyznawania nagród nauczycielom. W latach 1972-1975 minister oświaty i wychowania przyznał 65 tys. nagród na łączną kwotę 402 mln zł. Wysokość nagród indywidualnych wynosi: 5 tys. zł, 7 tys. zł i 10 tys. zł. W tym samym okresie kuratorzy oświaty i wychowania przyznali nagrody na kwotę 169 mln zł. Nagrody te były realizowane w formie jedno- lub dwumiesięcznych poborów.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Zgodnie z postanowieniami Karty fundusz socjalny został utworzony w pionie resortu oświaty i wychowania od połowy 1972 r. w wysokości 0,5% osobowego funduszu płac. Wzrastając w każdym roku o 0,5% osiągnął w 1975 r. 2% osobowego funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Około 65% wydatków z funduszu socjalnego przeznacza się na organizację wczasów, wypoczynku sobotnio-niedzielnego i turystykę. Na wypoczynek dla dzieci i młodzieży wydatkowuje się ok. 20% funduszu. Pozostałą jego część przeznacza się na finansowanie innych kierunków działalności socjalno-bytowej. Taki rozdział funduszu wynika m.in. stąd, że jednostki planu centralnego podległe Ministerstwu są małe, nie mają własnych ośrodków ani urządzeń o charakterze socjalnym i zmuszone są opierać swą działalność o zakup świadczeń u innych organizatorów.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Działania resortu podejmowane w ostatnich latach powodowały stały wzrost ilości nauczycieli korzystających z wczasów pracowniczych, przy jednoczesnym zmniejszeniu środków z funduszu socjalnego przeznaczonych na dopłatę do tych skierowań. Było to możliwe przy pełniejszym wykorzystaniu obiektów oświatowo-wychowawczych w okresie ferii na organizację wypoczynku dla nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Organizacja kolonii i obozów dla dzieci pracowników resortu oświaty i wychowania, przebiega na ogół poprawnie. Coraz częściej organizowane są wczasy specjalistyczne tj. zdrowotne, językowe oraz wymienne z zagranicą. W zasadzie wszystkie dzieci nauczycieli zgłoszone na kolonie i obozy mogą korzystać z tej formy wypoczynku. Szczególnej troski wymagają rodziny wielodzietne oraz samotne matki wychowujące małe dzieci oraz nauczyciele podejmujący studia.</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Działalność kulturalno-oświatową i turystyczno-sportową wśród nauczycieli cechuje wielokierunkowość oraz duże bogactwo form i treści pracy. Organizuje się zbiorowe wyjazdy do ośrodków wielkomiejskich na wybrane seanse filmowe i spektakle teatralne oraz do muzeów i galerii sztuki; organizuje spotkania z działaczami, publicystami, twórcami. Tworzone są warunki rozwoju różnorodnych zainteresowań artystycznych i twórczych w amatorskich zespołach artystycznych. Obecnie w kraju pracuje już 157 zespołów zrzeszających nauczycieli, przedstawicieli administracji oświatowej, a także członków ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Szczególnie ważną rolę w rozwijaniu działalności kulturalnej spełniają placówki kulturalno-oświatowe i kluby ZNP, Istnieje ich obecnie ponad 180. Mają one na ogół charakter międzyzakładowy.</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Jedną z form pomocy nauczycielom jest zapewnienie im bezpłatnego mieszkania. Z nadesłanych przez kuratoria materiałów wynika, że w okresie od 1 stycznia 1976 r. naczelnicy miast lub gmin wydali bezpodstawnie 623 decyzje przydzielające mieszkania funkcyjne osobom nie związanym ze szkolnictwem. Ogniwa administracji oświatowej i związkowej powinny bardziej skutecznie przeciwdziałać tego rodzaju praktykom.</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Niepokój budzi liczba 3030 mieszkań funkcyjnych zajmowanych na dzień 30. VI. 1978 r. przez osoby nie związane z pracą oświatową. Z tego na wieś przypada 1809, a na miasto 1221. Podejmowane przez terenowe ogniwa administracji oświatowej próby wykwaterowania tych osób, jak dotąd nie przynoszą większych skutków.</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Postanowienia Karty praw i obowiązków nauczyciela zapewniają nauczycielom zatrudni onym na terenie wsi oraz miast liczących do 2000 mieszkańców prawo do zwrotu kosztów dojazdu do lekarza lub do szpitala, gdy zachodzi potrzeba udzielenia nauczycielowi pomocy związanej z chorobą zawodową. Uprawnienie to jest realizowane i nie wywołuje zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Przepisy Karty pozwalają przeznaczyć określone środki na pomoc dla nauczycieli korzystających z opieki zdrowotnej poza miejscem zamieszkania. Środki finansowe przeznaczone na zasiłki zdrowotne dla nauczycieli zabezpieczone są w budżecie w wysokości 0,3% osobowego funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Postanowienia przyznają nauczycielom i ich małżonkom prawo do korzystania z ulg taryfowych przy przejazdach kolejami w okresie służby czynnej oraz po przejściu na emeryturę lub rentę inwalidzką.</u>
          <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">W r. 1977 w resorcie oświaty i wychowania było prowadzonych 26 placówek żywienia przyzakładowego, w tym 21 stołówek i 5 bufetów. Liczba posiłków wydanych w 1977 r. średnio dziennie w tych placówkach wynosiła 7588 z tego w wyżywieniu całodziennym - 325 posiłków obiadowych - 6816 1 posiłków regeneracyjnych i profilaktycznych - 477.</u>
          <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">W organizowaniu stołówek przyzakładowych występują określone trudności. W tej sytuacji konieczne stało się korzystanie przez nauczycieli z posiłków sporządzanych dla dzieci i młodzieży w świetlicach szkolnych. Kuratoria oświaty i wychowania, wydziały oświaty i wychowania oraz dyrekcje szkół wiele czynią, aby poprzez remonty i modernizację stołówek w placówkach sobie podległych stworzyć coraz większej liczbie nauczycieli możliwość korzystania z usług tych stołówek.</u>
          <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">Z uwagi na duży stopień feminizacji zawodu nauczycielskiego podejmowane są różnorakie działania na rzecz pomocy kobiecie pracującej i jej rodzinie. Np. nauczycielki mające dzieci mogą być zatrudniane w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych w wymiarze 1/2 lub 3/4 etatu, z wynagrodzeniem proporcjonalnym do wymiaru czasu pracy, przy zachowaniu wszystkich uprawnień wynikających z przepisów Karty praw i obowiązków nauczyciela. Z prawa tego korzysta ok. 1300 nauczycielek. Ponadto całkowicie wdrożone są przepisy Karty, które stanowią, że kobiety w okresie od czwartego miesiąca ciąży lub mającej na utrzymaniu dziecko do lat 3 nie wolno zatrudniać w godzinach ponadwymiarowych! bez jej zgody.</u>
          <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Z materiału Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki wynika, że istotną rolę w statusie nauczycieli akademickich odgrywa sposób zawiązywania stosunku służbowego, który z reguły następuje poprzez akt nominacji, a w nielicznych przypadkach poprzez zawarcie umowy o pracę. Z aktem nominacji związanych jest szereg konsekwencji prawnych wyróżniających grupę mianowanych pracowników z ogółu zatrudnionych. Przede wszystkim stosunek pracy trwa aż do osiągnięcia ustawowego limitu wieku (70 lat), o ile w tym czasie nie zajdą okoliczności, z którymi ustawa wiąże przedterminowe rozwiązanie stosunku służbowego. Przejście w stan spoczynku z powodu osiągnięcia limitu wieku wg panujących zwyczajów nie zamyka pracownikowi możliwości dalszej pracy naukowej.</u>
          <u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">Nie przeczy trwałości stosunku służbowego zasada „dyspozycyjności” pracowników naukowych wynikająca z mianowania ich na określone stanowisko. Zasada ta pozwala na dysponowanie pracownikiem w ramach szkoły wyższej i szeroko pojętego szkolnictwa wyższego. Chodzi tu o powierzenie pełnienia funkcji nie tylko badawczych i dydaktycznych, lecz także funkcji organizacyjnych w szkole wyższej. Ponadto w myśl przepisów można mianowanego nauczyciela akademickiego zobowiązać do pełnienia zajęć (pracy) w innej instytucji naukowej w ramach obowiązującego wymiaru zajęć. Problem przeniesień służbowych pracowników nauki nie jest bez znaczenia dla tzw. mobilności kadr, tj. przechodzenia i wymiany kadr pomiędzy „pionami” nauki (szkolnictwem wyższym, placówkami PAN i instytutami naukowo-badawczymi). Nie istnieją jednak wystarczające zachęty ekonomiczne, które sprzyjałyby mobilności kadr. Stąd też ich wymiar - choć zwiększający się - nie może zadowalać.</u>
          <u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">W zakresie płac nauczycieli akademickich ustawa wprowadziła podwyżkę ich uposażeń oraz nowy system płacowy. Zmiany w systemie płac, zakładały przede wszystkim jego uproszczenia i nadanie mu charakteru instrumentu sprzyjającego permanentnie podnoszeniu przez nauczycieli akademickich ich kwalifikacji zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-1.25" who="#komentarz">Ponadto w celu przybliżenia poziomu płac nauczycieli akademickich do przeciętnej płacy pracowników innych działów gospodarki o zbliżonych kwalifikacjach z dniem 1 maja 1977 r. dodatki specjalne w wysokości 400 zł miesięcznie dla adiunktów, starszych asystentów i asystentów oraz w wysokości 300 zł miesięcznie dla starszych wykładowców, wykładowców, asystentów stażystów, lektorów, nauczycieli przedmiotów i zawodów, a z dniem 1 stycznia 1978 r. dodatki specjalne dla profesorów w wysokości 500 zł miesięcznie i dla docentów w wysokości 400 zł miesięcznie.</u>
          <u xml:id="u-1.26" who="#komentarz">W uznaniu rangi zawodu nauczyciela akademickiego Karta zawiera postanowienia o przyznaniu z tytułu 20-letniej nienagannej pracy pedagogicznej Orderu Odrodzenia Polski profesorom szkół wyższych oraz Złotego Krzyża Zasługi pozostałym nauczycielom akademickim. W latach 1975-1978 przyznano ż tego tytułu 587 orderów i 2.189 Złotych Krzyży Zasługi. Ponadto tytuł honorowy „Zasłużony Nauczyciel PRL” uzyskało 328 nauczycieli akademickich, a 796 osoby odznaczono Medalem Komisji Edukacji Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-1.27" who="#komentarz">Do uprawnień nauczycieli akademickich, nadanych im Kartą praw i obowiązków nauczyciela, należy zasiłek na zagospodarowanie się oraz zasiłek osiedleniowy.</u>
          <u xml:id="u-1.28" who="#komentarz">W wyniku troski i otaczania szczególną opieką zawodu nauczycielskiego podjęto kroki zmierzające do poprawy warunków bytowych emerytowanych nauczycieli akademickich, m.in. nie zawiesza się emerytur i rent profesorom i docentom na czas wykonywania przez nich prac naukowo-badawczych i dydaktycznych w szkołach wyższych i Polskiej Akademii Nauk.</u>
          <u xml:id="u-1.29" who="#komentarz">Karta tworzy specjalny fundusz nagród będący w dyspozycji ministra nauki, szkolnictwa wyższego i techniki. Nauczyciele akademiccy otrzymują nagrody ministra nadzorującego szkoły wyższe lub rektorów szkół wyższych za ważne i twórcze osiągnięcia.</u>
          <u xml:id="u-1.30" who="#komentarz">Nauczyciele akademiccy szkół wyższych rekrutowani są spośród wybitnie uzdolnionych absolwentów szkół wyższych. Przygotowanie ich do zawodu nauczyciela akademickiego jest realizowane m.in. poprzez uzyskiwanie stopni naukowych drogą tzw. asystentury lub studiów doktoranckich. W latach 1976-77 nadano 7.412 stopni naukowych doktora, z tego 3. 890 nauczycielom akademickim, W tym samym okresie nadano ogółem 1. 202 stopnie naukowe doktora habilitowanego, z tego 800 nauczycielom akademickim.</u>
          <u xml:id="u-1.31" who="#komentarz">Jedną z ważnych form doskonalenia kadr naukowych są krajowe staże naukowe i zawodowe, których podstawowym celem jest umożliwienie pracownikom nauki odbywania praktyk w zakładach produkcyjnych, bądź umożliwienie rozwiązania konkretnych zagadnień związanych z zakończeniem określonej pracy naukowej. I tak w roku 1977 odbywało krajowe staże naukowe i zawodowe ca 220 osób.</u>
          <u xml:id="u-1.32" who="#komentarz">Najbardziej popularną formą działalności socjalnej są wczasy pracownicze. W 1976 r. szkoły wyższe przeznaczyły na organizację wypoczynku pracowników i ich rodzin 46,3% ogólnej kwoty funduszu socjalnego.</u>
          <u xml:id="u-1.33" who="#komentarz">Na działalność rozrywkowo-turystyczną dla pracowników i ich rodzin, szkoły przeznaczają z reguły nie więcej niż 5% funduszu socjalnego, a na kolonie i obozy dla dzieci - 18%.</u>
          <u xml:id="u-1.34" who="#komentarz">Karta praw i obowiązków nauczyciela zobowiązała administrację szkół wyższych do zapewnienia odpowiednich warunków mieszkaniowych, jako jednej z podstawowych form działalności socjalno-bytowej. Przyznano nauczycielom akademickim prawo do dodatkowej powierzchni mieszkalnej, uznając mieszkanie nauczyciela jako jedno z głównych miejsc pracy. Narastający od lat problem mieszkaniowy w resorcie nauki, szkolnictwa wyższego i techniki był wielokrotnie omawiany na różnych szczeblach władzy i administracji państwowej. Nadzieję na poprawę sytuacji mieszkaniowej młodej kadry naukowej wiązano z uchwałą Rady Ministrów w sprawie studenckich książeczek mieszkaniowych. Uchwała ta stworzyła możliwość przyjścia z pomocą młodej kadrze naukowej. Jednakże ani szkoły ani ministerstwo nie dysponowały rezerwą mieszkaniową na ten cel. W 1977 r. uchwała ta zastąpiona została inną, w myśl której spółdzielnie budownictwa mieszkaniowego, w ramach re zerwy utworzonej przez wojewodów i prezydentów miast, zapewnią absolwentom szkół wyższych, którzy otrzymali dyplom ukończenia studiów wyższych -z wyróżnieniem oraz podjęli pracę w uspołecznionych zakładach pracy przydziały mieszkań w ciągu roku, a w wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych niedoborem mieszkań - w ciągu dwóch lat od podjęcia bezpośrednio po studiach pracy zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-1.35" who="#komentarz">Ze względu na brak dotychczasowych możliwości przydzielania mieszkań spółdzielczych młodej kadrze naukowej podejmującej pracę zaraz po studiach, zabezpieczenie mieszkań odbywało się drogą lokowania rodzin w hotelach asystenckich, gdzie aktualnie mieszka 7.366 osób, w tym 5.754 osoby to adiunkci, asystenci i doktoranci, w większości przypadków mieszkający z rodzinami i małymi dziećmi.</u>
          <u xml:id="u-1.36" who="#komentarz">Nastąpiła częściowa poprawa w zabezpieczeniu mieszkań z budownictwa spółdzielczego. W wyniku porozumienia z resortem nauki przewodniczący Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego zobowiązał się do budowy i eksploatacji spółdzielczych rotacyjnych domów młodego nauczyciela akademickiego. W pierwszym etapie domy rotacyjne mają powstać w Gdańsku, Poznaniu, Wrocławiu, Lublinie, Krakowie, Katowicach, Rzeszowie i Warszawie. Dom rotacyjny w Rzeszowie został już wybudowany i zagospodarowany przez Politechnikę Rzeszowską.</u>
          <u xml:id="u-1.37" who="#komentarz">Opiekę zdrowotną nad studentami i pracownikami szkół wyższych Sprawują w dużych ośrodkach akademickich zespoły opieki zdrowotnej, a w mniejszych przychodnie i poradnie akademickie wchodzące w skład miejskich zespołów opieki zdrowotnej i wojewódzkich szpitali zespolonych.</u>
          <u xml:id="u-1.38" who="#komentarz">Bazę akademickiej służby zdrowia generalnie ocenić należy jako niewystarczającą w stosunku do aktualnych potrzeb, jakkolwiek kilka ośrodków dysponuje nowymi obiektami.</u>
          <u xml:id="u-1.39" who="#komentarz">Problem żywienia pracowników szkół wyższych rozwiązywany jest częściowo poprzez sieć stołówek studenckich. Niektóre szkoły wyższe wyodrębniły stołówki pracownicze, których jest obecnie 21. Niektóre uczelnie kierują pracowników na żywienie do restauracji lub jadłodajni miejskich położonych w pobliżu uczelni.</u>
          <u xml:id="u-1.40" who="#komentarz">Z posiadanych danych wynika, że dla zabezpieczenia możliwości żywienia pracowników szkół wyższych należałoby zbudować stołówki posiadające przynajmniej 20 tys. miejsc konsumpcyjnych, lokalizując je w tych ośrodkach akademickich, w których potrzeby w tym zakresie są w minimalnym stopniu zaspokojone.</u>
          <u xml:id="u-1.41" who="#komentarz">Przedstawione materiały pisemne uzupełnił w swym wystąpieniu wiceminister nauki, szkolnictwa wyższego i techniki Bogusław Czajka. Podkreślił on, że problemy socjalno-bytowe nauczycieli akademickich były kilkakrotnie przedmiotem posiedzeń Kolegium Ministerstwa. Podkreślano na nich prawidłowe współdziałanie ze ZNP. Podane w przygotowanym w listopadzie materiale dane nie uległy dotychczas większym zmianom. Nastąpiła jedynie niewielka podwyżka płac bibliotekarzy i pracowników wydawnictw.</u>
          <u xml:id="u-1.42" who="#komentarz">Z nowszych danych warto wspomnieć, że w 1978 r. przekazano nauczycielom akademickim 1210 mieszkań. Liczba oczekujących jest w dalszym ciągu bardzo duża.</u>
          <u xml:id="u-1.43" who="#komentarz">W imieniu podkomisji koreferat przedstawił poseł Marian Michniewicz (bezp.): Karta praw i obowiązków nauczyciela jest dokumentem o dużym znaczeniu. Określa ona wysoką rangę zawodu nauczyciela. Komisje dokonują oceny jej realizacji już po raz drugi. Pierwsza taka ocena została dokonana w r. 1975.</u>
          <u xml:id="u-1.44" who="#komentarz">Należy wyrazić duże uznanie ZNP, który realizacji Karty poświęca stale wiele uwagi. Przykładem jest przeprowadzenie przez władze Związku dwukrotnych sondaży na temat zaspokajania potrzeb socjalnych pracowników oświaty i nauki.</u>
          <u xml:id="u-1.45" who="#komentarz">W ciągu 8 lat Karta była nowelizowana tylko jeden raz, jej tekst więc jest łatwo czytelny i dostępny. W międzyczasie wszedł w życie Kodeks pracy, nie narusza on jednak przepisów Karty praw i obowiązków nauczyciela. W latach 1976-78 na podstawie Karty wydano szereg aktów normatywnych. Dotychczas jednak nie został zrealizowany artykuł 78 Karty zobowiązujący Radę Ministrów do wydania rozporządzenia o składzie i właściwości Komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i nauczycieli akademickich. Sprawy te są regulowane rozporządzeniem z r. 1933. Utrzymywanie takiego stanu prawnego nie jest usprawiedliwione.</u>
          <u xml:id="u-1.46" who="#komentarz">Realizacją postanowień dotyczących stosunków służbowych przebiega w zasadzie zgodnie z duchem Karty. Nie mniej jednak istnieją sprawy, w stosunku do których nasuwają się uwagi krytyczne. We wszystkich typach szkół stwierdza się nadmierne obciążenie pracowników zajęciami dydaktycznymi. W niektórych szkołach obciążenie tygodniowe wynosi nawet ponad 60 godzin, zamiast 26 przewidzianych ustawą. Nauczyciele akademiccy niejednokrotnie z konieczności mają wymiar godzin odpowiadający dwóm etatom, co w znacznym stopniu utrudnia ich rozwój naukowy. Obowiązujący wymiar godzin pracy nauczycieli jest przy tym najwyższy ze wszystkich krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-1.47" who="#komentarz">Zastrzeżenia budzi także wysokość stawki za godziny ponadwymiarowe. W szkole podstawowej wynosi ona 30 zł, a w szkole ponad podstawowej 40 zł, gdy tymczasem uposażenie nauczyciela po 24 latach pracy wynosi odpowiednio 54 zł i 63, 50 zł w przeliczeniu na godzinę pracy. Taki sposób opłacania godzin ponadwymiarowych jest więc krzywdzący. W innych dziedzinach gospodarki wynagrodzenie zą godzinę ponadwymiarową jest znacznie wyższe od zasadniczego. Jeszcze gorzej przedstawia się sprawa na uczelniach. Obowiązuje tu zarządzenie, że zapłata za nadgodziny może nastąpić dopiero po wykonaniu pensum. Krzywdzi to tych nauczycieli, którzy mają pensum równomiernie rozłożone na okres całego roku. Jest to niezgodne z artykułem 33 Karty określającym tygodniowy wymiar godzin i sprzeczne z duchem ustawy. Nie uregulowana jest też kwestia wynagrodzeń za egzaminy i prace końcowe na studiach podyplomowych oraz za wykłady prowadzone przez adiunktów.</u>
          <u xml:id="u-1.48" who="#komentarz">Artykuł 50 Karty zapewnia nauczycielom akademickim zatrudnionym po raz pierwszy poza miejscem stałego zamieszkania zasiłek jednorazowy. Tymczasem Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki pismem z dnia 15 lutego 1977 wypłatę tego zasiłku uzależniało od uzyskania stałego zameldowania. Ponieważ duża część młodych pracowników zamieszkuje w hotelach asystenckich zostają oni pozbawieni tego zasiłku. Zamieszkanie w hotelu asystenckim, najczęściej przymusowe, nie zmienia faktu, że potrzebne są środki na zagospodarowanie się. Artykuł 97 Karty upoważniający władze do przeniesień służbowych pracowników nauki nie został powiązany z odpowiednimi bodźcami ekonomicznymi. Mobilność kadr jest więc bardzo niska i nadal istnieje bardzo duże zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi szkołami wyższymi i placówkami naukowymi.</u>
          <u xml:id="u-1.49" who="#komentarz">W r. 1978 nastąpiła druga z kolei regulacja płac wszystkich nauczycieli wyrównująca w dużym stopniu krzywdzące w stosunku do innych grup zawodowych rozbieżności. Zmiany wymagają jednak zasady awansowania, które powinny uwzględniać nie tylko staż pracy, lecz także podnoszenie kwalifikacji. Brak bodźców finansowych zniechęca bowiem nauczycieli do samokształcenia. Obecny system zamyka też drogę awansu tym, którzy przepracowali 24 lata w zawodzie, a przecież nauczyciele mogą jeszcze pracować przez dalsze kilkanaście lat. Należałoby też wprowadzić dodatek wiejski dla tych, którzy decydują się pracować na wsi.</u>
          <u xml:id="u-1.50" who="#komentarz">W związku z podwyższeniem uposażenia należałoby też podnieść wysokość nagrody ministra. W obecnej sytuacji nagroda kuratora równa wysokości 2-miesięcznych poborów była wyższa od nagrody ministra (10 tys. zł). Należałoby też wprowadzić nagrodę jubileuszową i za wysługę lat.</u>
          <u xml:id="u-1.51" who="#komentarz">Podwyższenie uposażeń spowodowało niekorzystne proporcje między wysokością uposażenia asystentów a stypendium doktoranckim. Wpłynęło to ujemnie na dopływ uzdolnionych kandydatów ze szkół wyższych na takie studia. Należałoby też uzyskać dla doktorantów prawo zaliczenia tych studiów jako okresu pracy zawodowej, co jest związane z uprawnieniami urlopowymi i wysługą lat.</u>
          <u xml:id="u-1.52" who="#komentarz">Bardzo korzystnie przedstawia się sprawa rent i emerytur dla nauczycieli i nauczycieli akademickich. Na podkreślenie zasługuje zwłaszcza fakt, że podwyżka rent i emerytur z dnia 28 maja 1978 r. objęła nauczycieli otrzymujących wypłatę z tzw. starego portfela.</u>
          <u xml:id="u-1.53" who="#komentarz">Unormowania wymaga sprawa wieku emerytalnego adiunktów, którzy nie uzyskali stopnia doktora habilitowanego oraz wykładowców. Powinni oni podlegać tym samym przepisom co nauczyciele. Skrócenie okresu ich zatrudnienia spowodowałoby zwolnienie tak niezbędnych etatów dla młodej kadry. Panujące w szkołach wyższych zwyczaje umożliwiają pracownikom naukowym, którzy przeszli w stan spoczynku kontynuowanie działalności naukowej. Minister nauki wydał nawet pismo okólne do rektorów w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-1.54" who="#komentarz">Ilość nauczycieli ukaranych dyscyplinarnie nie jest wielka. Zachodzi jednak nadużywanie artykułu 96 Karty, który mówi o rozwiązywaniu stosunku służbowego w wypadkach wyjątkowych. Artykuł ten bywa stosowany zamiast przekazania sprawy na drogę normalnego postępowania dyscyplinarnego.</u>
          <u xml:id="u-1.55" who="#komentarz">Fundusz socjalny stanowi 2% funduszu płac i jest wykorzystywany na finansowanie wczasów pracowniczych, sportu i turystyki, obozów i kolonii, ogródków działkowych oraz działalności kulturalno-oświatowej. Należy stwierdzić, że szkoły posiadają zazwyczaj programy działalności socjalnej i realizują je właściwie. Największe kwoty przeznaczone są na organizację wczasów i turystykę. Zapotrzebowanie na wczasy pokrywane jest na ogół w dosyć wysokim stopniu. Istnieją jednak wyjątki: w AGH w Krakowie oferta wczasowa uczelni zaspokajała jedynie 25% zapotrzebowania. Trudności w uzyskaniu wczasów występują przede wszystkim w jednostkach nie dysponujących własnymi środkami wczasowymi. W 1978 r. z dopłat do wczasów w Ministerstwie Oświaty i Wychowania korzystało ok. 150 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-1.56" who="#komentarz">Ośrodki wypoczynkowe obu resortów mają często niski standard i mieszczą się w budynkach szkolnych nie przystosowanych do tego celu. Nastąpiła ostatnio zwyżka cen skierowań zakupionych u innych organizatorów. Przyczyni się to niewątpliwie do zmniejszenia ilości pracowników korzystających z wczasów, przy wzroście wydatków na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-1.57" who="#komentarz">Istotne uprawnienia daje Karta praw i obowiązków nauczyciela w zakresie ochrony zdrowia. Realizacja ich napotyka jednak w wielu wypadkach na trudności. W mniejszych ośrodkach nie ma dostatecznej ilości lekarzy, w większych nie zawsze możliwe jest utworzenie szkolnych przychodni lekarskich, gdyż nie zgadzają się na to władze wojewódzkie (np. w Toruniu). Wyposażenie w sprzęt i aparaturę w placówkach akademickiej służby zdrowia jest zbyt małe w stosunku do potrzeb. Konsekwencją braku kadry lekarskiej jest niezadowalający stan nadzoru sanitarnego nad domami studenckimi i internatami szkolnymi. Ze względu na to, że na wielu kierunkach studiów zarówno studenci jak i pracownicy pracują w warunkach szkodliwych dla zdrowia, konieczne byłoby powołanie przemysłowej służby zdrowia. Postulaty Ministerstwa Nauki pozostają jak dotąd bez rezultatu.</u>
          <u xml:id="u-1.58" who="#komentarz">Wyczekiwanie na leczenie sanatoryjne trwa nieraz długo. Na leczenie nadczynności tarczycy czeka się do półtora roku. W pierwszym rzędzie daje się skierowania na leczenie uzdrowiskowe nauczycielom szkół wiejskich. Należy zaznaczyć, że wczasy lecznicze prowadzone są niejednokrotnie w lokalach do tego nie przystosowanych np. w internatach szkolnych.</u>
          <u xml:id="u-1.59" who="#komentarz">Istotną pomoc dla nauczycieli leczących się stanowi fundusz zdrowotny ustanowiony w art. 47 Karty. W ubiegłych latach nie był on w pełni wykorzystywany, ostatnio jednak sytuacja znacznie poprawiła się. W pełni realizowane są też postanowienia zapewniające nauczycielom zatrudnionym na wsi i w małych miasteczkach prawo do zwrotu kosztów dojazdu do lekarza.</u>
          <u xml:id="u-1.60" who="#komentarz">Mimo ogromnego wysiłku sprawa warunków mieszkaniowych nauczycieli nie jest dotąd rozwiązana. Jest to zjawisko niepokojące, ponieważ od rozwiązania tego problemu zależy realizacja reformy szkolnej. Z ogólnej liczby ankietowanych 312 tys. rodzin nauczycielskich, 31 tys., nie ma mieszkania, z czego na wieś przypada 8 tys. Spośród pozostałych rodzin ponad 95 tys. ma mieszkania mniejsze od obowiązujących norm. W 1976 r. 504 rodziny liczące 5 i więcej osób zajmowały mieszkania jednoizbowe. Potrzeby w latach 1976-80 będą zaspokojone jedynie w 58% . Na wsi aż 23% nauczycieli mieszka w mieszkaniach wynajętych od prywatnych właścicieli. Czynsze za takie mieszkania są nieraz bardzo wysokie, co stanowi poważne obciążenie budżetu terenowego. Mieszkania wynajmowane na wsi mają na ogół bardzo niski standard. W woj. toruńskim z tej przyczyny 50 absolwentów rocznie rezygnuje z podjęcia pracy.</u>
          <u xml:id="u-1.61" who="#komentarz">Mieszkania w budynkach szkolnych powinny być zajmowane tylko przez czynnych nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-1.62" who="#komentarz">Duże potrzeby mieszkaniowe ma też szkolnictwo wyższe. Sięgają one 13.200 mieszkań. Własnego mieszkania nie posiada 60% młodych pracowników nauki. Możliwość zamieszkania w hotelach asystenckich ma tylko 40% potrzebujących. Nastąpiła ostatnio pewna poprawa, w związku z uchwałą Rady Ministrów, na mocy której spółdzielnie budownictwa mieszkaniowego przydzielają absolwentom szkół wyższych, którzy otrzymali dyplom z wyróżnieniem mieszkania w ciągu najwyżej 2-ch lat. Nie jest w pełni respektowany art. 43 Karty przyznający nauczycielom akademickim prawo do dodatkowej powierzchni mieszkalnej.</u>
          <u xml:id="u-1.63" who="#komentarz">W rozwiązywaniu spraw mieszkaniowych nauczycieli poważną pomoc przynosi fundusz pomocy kredytowej ZNP. Wysokość jego w roku 1978 wynosiła 280 mln zł. W pełni realizowane jest też postanowienie uchwały nr 72 Rady Ministrów z 1968 r. Nauczyciele, którzy podejmują budowę domku jednorodzinnego, uzyskują ekwiwalent pieniężny z tytułu zrzeczenia się prawa do bezpłatnego mieszkania.</u>
          <u xml:id="u-1.64" who="#komentarz">Dla zaspokojenia potrzeb nauczycieli akademickich konieczna jest budowa stołówek przynajmniej na 25 tys. konsumentów. W szkołach ze stołówek korzysta tylko niewielki procent nauczycieli.</u>
          <u xml:id="u-1.65" who="#komentarz">Podwyżka płac bibliotekarzy nie uregulowała problemów tego zawodu. Karta praw uważa ich za nauczycieli akademickich. Tymczasem ich średnia płaca po podwyżce jest rzędu 3250 zł. Dla porównania pracownicy administracji szkół wyższych otrzymują średnio 3900 zł, a nauczyciele akademiccy 6300 zł.</u>
          <u xml:id="u-1.66" who="#komentarz">Zgodnie z postanowieniami Karty znaczny odsetek nauczycieli studiuje lub w innej formie podnosi swoje kwalifikacje. Nauczyciele ci korzystają z różnych krótszych lub dłuższych urlopów. Dezorganizuje to tok zajęć szkolnych i odbija się niekorzystnie na realizacji programu. Te same skutki powodują liczne zwolnienia lekarskie. Niepokoi również zwyżkowa tendencja do korzystania z urlopów dla poratowania zdrowia. Przyznaje się je na okres 3-ch miesięcy, a przedłużenie ich do roku wymaga parokrotnego stawania przed komisję lekarską. Mimo to uzyskanie urlopu nie napotyka na ogół na trudności i zdarzają się wypadki nadużywania tego prawa.</u>
          <u xml:id="u-1.67" who="#komentarz">Niepokojąca jest tendencja do odchodzenia z zawodów nauczycieli, zwłaszcza specjalistów z zakresu rolnictwa czy nauk technicznych. Krytycznie trzeba ocenić zbyt duże obciążenie nauczycieli, zwłaszcza wiejskich, pracą społeczną. Angażuje się ich do wszelkiego rodzaju akcji, co jeszcze bardziej pogłębia i tak trudną sytuację kadrową na wsi. Część tych obowiązków należałoby przenieść na pracowników z innych zawodów inteligenckich.</u>
          <u xml:id="u-1.68" who="#komentarz">Nauczyciele negatywnie oceniają likwidację ośrodków metodycznych. Instytut Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych nastawiony jest głównie na prace teoretyczne i nie spełnia pokładanych w nich nadziei w zakresie pomocy w realizacji programów szkolnych.</u>
          <u xml:id="u-1.69" who="#komentarz">(Dyskusja.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#PosełJanJanowski">W pierwszym rzędzie powinny być rozwiązywane problemy bytowe nauczycieli szkół podstawowych. Niski stan zatrudnienia w tych szkołach odbija się ujemnie na realizacji praw i obowiązków wynikających z Karty Nauczyciela. Zwiększenie ilości godzin w szkołach podstawowych spowodowało, poprzez dociążenie nauczycieli, mniejsze możliwości podnoszenia ich kwalifikacji, a przez to - poziomu szkół.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#PosełJanJanowski">Wśród nauczycieli akademickich zasadniczą grupę stanowią pracownicy naukowo-badawczy. Czas zastanowić się czy nie przywrócić grupy pracowników wyłącznie dydaktyczno-wychowawczych. Istnieją znaczne potrzeby w tym zakresie i są ludzie, którzy dobrze wywiązują się z obowiązków dydaktycznych a nie radzą sobie z nauką. Zwolniłoby to pewną grupę nauczycieli od przymusowej działalności pseudonaukowej. Sam fakt pracy w środowisku uczelni wyższej jest dostateczną gwarancją utrzymania wystarczającego poziomu wiedzy.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#PosełJanJanowski">W przyszłym roku zwolni się 12 tys. miejsc dla nauczycieli oświaty. Oznacza to konieczność zapewnienia im 12 tys. mieszkań. Dlaczego środowisko nauczycielskie Pozostaje poza normalnym obecnie trybem przydziału mieszkań przez zakłady pracy?</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#PosełJanJanowski">W porównaniu z wysiłkiem podjętym w ostatnich latach w celu poprawy bazy socjalnej dla studentów, baza ta dla nauczycieli akademickich jest niezwykle skromna.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#PosełJanJanowski">Wysokie nakłady na wykształcenie nauczycieli idą na marne ponieważ niewielka liczba absolwentów trafia do zawodu. Trzeba im zaoferować warunki mieszkaniowe i socjalne nie gorsze niż te, jakie otrzymują w innych zakładach pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Jednym z najważniejszych problemów socjalnych środowiska nauczycielskiego są mieszkania. W najbliższym czasie konieczne będzie przeprowadzenie pogłębionej analizy (w układzie międzywojewódzkim) stopnia zaspokojenia potrzeb w tym zakresie. Należy zbadać jak kształtuje się wskaźnik mierzony ilością osób przypadających na 1 izbę.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Poseł Krystyna Żaczek (ZSL) : Szczególnie trudne warunki mieszkaniowe mają nauczyciele wiejscy. W okręgu mojego miejsca zamieszkania sytuacja kształtuje się wręcz drastycznie. Nauczyciele zajmują 1-izbowe pomieszczenia bez centralnego ogrzewania, a często i bez wody. Nie lepsze są warunki pracy. Zbiorcza szkoła gminna mieści się w kilku podnajmowanych pomieszczeniach. Pomimo tych trudnych warunków bytu i pracy, nauczyciele wykazują ogromne zaangażowanie i dokładają maksimum wysiłku w pełnieniu swoich obowiązków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#PosełFerdynandŁukaszek">Nauczyciel wiejski jest z racji swojego wykształcenia i statusu społecznego szczególnie predysponowany do aktywnego angażowania się w różnorodne przedsięwzięcia kulturalne środowiska. Wprowadzenie formalnej możliwości dodatkowego zatrudnienia nauczycieli w kulturze sprzyjałoby dalszej integracji nauczyciela ze środowiskiem, a jednocześnie zapewniłoby nauczycielom dodatkowe źródło dochodów.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#PosełFerdynandŁukaszek">Istnieje potrzeba poprawienia warunków zbiorowego żywienia nauczycieli. Stołówki mogą być organizowane drogą pozainwestycyjną, ewentualnie należy rozważyć możliwość budowania większych stołówek, służących nie tylko nauczycielom, lecz całemu środowisku wiejskiemu.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#PosełFerdynandŁukaszek">Nauczyciele krytycznie oceniają likwidację ośrodków metodycznych. Nowe formy dokształcania i doskonalenia zawodowego nie są w stanie tych ośrodków zastąpić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełJadwigaCichocka">Najważniejszy problem socjalno-bytowy pracowników oświaty to sytuacja mieszkaniowa. Z materiałów pokontrolnych NIK wynika, że dla zaspokojenia najbardziej drastycznych potrzeb trzeba by oddawać rocznie 214 mieszkań dla nauczycieli na wsi. Tymczasem od kilku już lat liczba oddawanych mieszkań nie przekracza 100. W niektórych województwach w ogóle nie wprowadza się do planu inwestycji mieszkaniowych dla nauczycieli. Zwraca uwagę nadmierne wydłużanie się cykli inwestycyjnych, nieraz dwukrotne w stosunku do okresu przewidzianego w planie. Przyczyną tego stanu rzeczy jest brak materiałów budowlanych i mocy przerobowych.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#PosełJadwigaCichocka">Pomimo wysokich opłat jakie urząd gminy uiszcza właścicielom mieszkań o mniej więcej przyzwoitym poziomie, rodziny nauczycielskie chcąc zatrzymać takie mieszkanie muszą dodatkowo opłacać je z własnych dochodów.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#PosełJadwigaCichocka">Przy ogólnie trudnej sytuacji mieszkaniowej szczególnie niepokoją wypadki przeznaczania mieszkań w domach nauczyciela i szkołach, dla osób nie mających żadnego związku z oświatą. Praktyka taka występuje zwłaszcza w małych miastach.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#PosełJadwigaCichocka">Nauczyciele zwracają uwagę, na pewną niewspółmierność obciążeń dydaktycznych. W klasach łączonych nauczyciel jest zobowiązany do przepracowania 36 godzin w tygodniu. Dla pozostałych nauczycieli obowiązek ten obejmuje 24 godziny. Do zajęć prowadzonych w klasach łączonych nauczyciel musi się podwójnie przygotowywać, a ponadto wkłada znacznie większy wysiłek w samą organizację zajęć lekcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#PosełJadwigaCichocka">Komisja Oświaty i Wychowania zajmowała się niedawno efektywnością wykorzystania cesasu pracy nauczyciela. Okazało się wówczas, iż pomimo pewnych korzystnych zmian nauczyciele są w dalszym ciągu odrywani do prac nie związanych z dydaktyką i wychowaniem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#PosełKazimieraPlezia">Trudna sytuacja mieszkaniowa nauczycieli stwarza konieczność utrzymania przynajmniej istniejącej bazy mieszkaniowej w oświacie. Dlatego też należy wprowadzić zasadę przyznawania mieszkania opuszczonego przez nauczyciela innemu pracownikowi oświaty.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#PosełKazimieraPlezia">Z materiałów resortu wynika, że począwszy od 1976 r. maleje corocznie ilość przyznawanych nauczycielom odznaczeń. Trudno zrozumieć tę sytuację, tym bardziej, że liczba osób uprawnionych ze względu na długi staż pracy do otrzymania odznaczenia stale rośnie.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#PosełKazimieraPlezia">Nauczyciele postulują zwiększenie funduszu nagród oraz podwyższenie nagród indywidualnych, a także objęcie nauczycieli prawem do nagród jubileuszowych i dodatków za staż pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełStefaniaOryl">Badając wskaźnik absencji nauczycieli można stwierdzić, że stan zdrowia w tej grupie zawodowej z roku na rok pogarsza się. Absencja rzutuje bezpośrednio na możliwość zrealizowania programu szkolnego. Występują sytuacje nieprawidłowe, takie jak przekazywanie zajęć nauczycielom innych specjalności, wzrost ilości lekcji polegających na tak zwanej pracy ucznia z książką oraz przeciążenie nauczycieli. Przeciwdziałając tym zjawiskom należałoby stworzyć interwencyjną rezerwę nauczycieli emerytów. Nauczyciele ci mogliby podejmować się zastępstw w przypadkach przedłużających się zwolnień lekarskich.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#PosełStefaniaOryl">Karta praw i obowiązków nauczyciela przewiduje możliwość zmniejszenia ilości godzin pracy ze względu na zły stan zdrowia. Decyzje w tym przedmiocie zapadają z reguły w okresie wakacyjnym. Praktyka taka dezorganizuje pracę szkoły zważywszy, że plan zajęć na następny rok szkolny należy opracować już w czerwcu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PosełHalinaKiliś">Na posiedzeniach Komisji Oświaty i Wychowania podkreślano, wielokrotnie, że Karta praw i obowiązków nauczyciela gwarantuje pracownikom oświaty dwa najistotniejsze dobra, to znaczy wiedzę i zdrowie. Sygnały napływające z terenu o stanie zdrowia nauczycieli są jednak wysoce niepokojące. W niektórych województwach wskaźnik absencji kształtuje się na poziomie od 25–40%. Sondaż dokonany w jednej ze szkół wykazał, że w okresie od stycznia do grudnia 1978 roku, niektóre nauczycielki opuściły od 64 do 220 dni pracy. Rzecz znamienna, że nauczycielki te kontynuowały lub kończyły studia wyższe. W tej sytuacji powstają uzasadnione obawy o realizację programu szkolnego. Z drugiej zaś strony należy sobie uświadomić, że stan zdrowia nauczyciela jest nie tylko jego prywatną sprawą. Dlatego też nieprawidłową Wydaje się sytuacja, w której nauczyciel otrzymawszy urlop zdrowotny Pozostaje w domu i zajmuje się swoimi osobistymi sprawami. Tylko częściowo winę można tu przypisać nauczycielom. Bowiem ani pracodawca, ani związki zawodowe nie dokładają żadnego wysiłku, ażeby zapewnić nauczycielowi możliwość podjęcia leczenia sanatoryjnego. Regułą tymczasem powinno być, aby urlop zdrowotny był równoznaczny z pobytem w sanatorium. Należałoby również zobowiązać służbę zdrowia do bardziej przemyślanych decyzji w kwestii zwolnień lekarskich dla nauczycieli. Wydaje się bowiem, że dotychczasowa w tym zakresie praktyka nie zawsze jest prawidłowa.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#PosełHalinaKiliś">Środowisko nauczycielskie krytycznie ocenia zmianę profilu sanatorium przeciwgruźliczego dla nauczycieli w Zakopanem. Sanatorium to zostało wybudowane ze składek nauczycielskich. Dlatego powinno w dalszym ciągu służyć temu środowisku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Na spotkaniach poselskich nauczyciele postulują utworzenie w wojewódzkich poradniach chorób zawodowych specjalistycznych poradni laryngologicznych, z określonymi godzinami przyjęć dla nauczycieli. Schorzenia laryngologiczne są jednym z podstawowych powodów absencji chorobowej. Stworzenie profilaktyki w tym zakresie oraz ułatwienia kontaktu z lekarzem może się przyczynić do ograniczenia absencji.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Należy się zgodzić z poglądem wypowiedzianym w dyskusji, iż urlopy udzielane nauczycielom dla poratowania zdrowia są często nadużywane. Nie wydaje się jednak, ażeby zmianę praktyki w tym zakresie można było osiągnąć w drodze porozumień międzyresortowych. Wystarczy chyba, gdy prawidłowo układa się współpraca pomiędzy lekarzem, a dyrektorem szkoły. Decyzje w sprawie urlopów nie zapadają zwykle z dnia na dzień. Możliwe jest wzajemne uzgodnienie i zaplanowanie terminu urlopów z odpowiednim wyprzedzeniem.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Dodatkowych wyjaśnień udzielił minister oświaty i wychowania Józef Tejchma: Należy się zgodzić z większością uwag i wniosków, dotyczących sytuacji socjalno-bytowej środowiska nauczycielskiego. Z całą pewnością najważniejszym problemem są mieszkania dla nauczycieli. Szczególnie trudna sytuacja występuje w środowisku wiejskim. Brak mieszkań nie tylko degraduje nauczyciela w środowisku i stwarza mu poważne kłopoty życiowe, lecz utrudnia również jakiekolwiek działania mające na celu podniesienie poziomu kwalifikacji nauczycieli wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Wnikliwie badając wszystkie możliwości zmiany istniejącego stanu rzeczy resort doszedł do wniosku, że jedyną drogą jest rozwój budownictwa spółdzielczego na wsi. Obojętne jest przy tym, czy będzie to budownictwo wielkopłytowe, czy też jednorodzinne. Już obecnie rozpoczęto starania o wprowadzenie dodatkowych środków do planów budownictwa spółdzielczego na wsi. Ponadto resort podejmuje różnorodne działania mające na celu pełne wykorzystanie przyznanych na budownictwo mieszkaniowe limitów inwestycyjnych. Duży nacisk kładzie się na rozwój własnych brygad budowlano-remontowych. Wykorzystuje się możliwości szkół budowlanych, ponadto resort będzie się zwracał o pomoc do przedsiębiorstw budownictwa rolnego. Jednocześnie podejmowane są prace nad doskonaleniem systemu kredytowo-finansowego na cele budownictwa mieszkaniowego dla nauczycieli, którzy są skłonni podejmować inwestycje w oparciu o własne środki. Resort jest jednak przeciwny budowaniu domów jednorodzinnych w oparciu o osobisty nakład pracy nauczycieli. Duże komplikacje wiążące się z takim przedsięwzięciem zbytnio angażowałyby nauczycieli i odrywały od pracy dydaktyczno-wychowawczej.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Resort przyjął uwagę krytyczną o osłabieniu pomocy zaplecza metodycznego na rzecz podnoszenia kwalifikacji zawodowych nauczycieli. W najbliższym czasie podjęte będą działania przeciwdziałające temu stanowi rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Przywrócenie sanatorium przeciwgruźliczego w Zakopanem resortowi oświaty jest zadaniem bardzo trudnym, choć nie niemożliwym.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Resort wystąpił z propozycją zmiany kwestionowanej formuły odznaczeń dla nauczycieli. Zamiast określenia „odznaczenia za nienaganną pracę” wprowadzi się odznaczenia za pracę sumienną.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Wiceminister pracy, płac i spraw socjalnych Henryk Białczyński:</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Po kodyfikacji prawa pracy wystąpiły pewne odmienności formalne w uregulowaniu sytuacji prawnej nauczycieli i innych grup zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">M.in. dotyczy to zasady wypłacania - zamiast zasiłków ZUS-owskich - wynagrodzeń z funduszu płac za okresy absencji chorobowej oraz systemu wynagradzania nauczycieli z góry, podczas gdy inni pracownicy są wynagradzani z dołu. Ma to pewne znaczenie w momencie przejścia pracownika na emeryturę. Odmienności te jednak nie są istotne i dlatego też nie ma potrzeby przeprowadzania natychmiastowej nowelizacji przepisów. W dalszej jednak perspektywie będą z całą pewnością wyeliminowane.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Nie ma w tej chwili możliwości wybudowania w trybie inwestycyjnym nowych obiektów wypoczynkowo-rekreacyjnych dla pracowników oświaty. Bardziej realne wydają się działania na rzecz modernizacji i rozbudowy istniejącej: sieci. Resort przywiązuje duże znaczenie do zapewnienia pracownikom oświaty właściwych warunków wypoczynku. Należy pamiętać, że w tej grupie zawodowej następuje skumulowanie okresów urlopów w miesiącach letnich, co przysparza dodatkowych trudności organizatorom wypoczynku.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Wiceminister nauki, szkolnictwa wyższego i techniki Bogusław Czajka: W koreferacie wnikliwie oceniono, sytuację socjalno-bytową nauczycieli akademickich. Resort zdaje sobie sprawę z konieczności podjęcia szeregu działań mających na celu poprawę warunków pracy i bytu tego środowiska.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">W 1978 r. środowisko akademickie przepracowało ok. 2.680 tys. godzin ponad pensa dydaktyczne. Oznacza to niedobór etatów rzędu 8 tys. Problemu tego jednak nie uda się rozwiązać w najbliższym czasie. Na przeszkodzie stoją tu limity etatowe. Resort podjął próbę zmodyfikowania zasad dysponowania funduszem za godziny ponad wymiarowe.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Od kilku już lat trwa dyskusja dotycząca mobilności nauczycieli akademickich. Chwilowo nie ma warunków sprzyjających radykalnym w tym zakresie rozwiązaniom. Uzgodniono natomiast prawa i obowiązki osób przenoszących się do nowych ośrodków akademickich. Ponadto zapewni się nauczycielom akademickim zakwaterowanym w domach asystenckich poza miejscem stałego zamieszkania dodatki do płac na zagospodarowanie.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Resort zdaje sobie sprawę z konieczności podwyższania stypendiów doktoranckich. Za zadanie priorytetowe uznano jednak podwyżkę wynagrodzeń pracowników naukowo-dydaktycznych i bibliotekarzy. Tak więc podwyższenie stypendiów doktoranckich będzie możliwie w dalszej perspektywie. Podwyżka płac bibliotekarzy jest istotnie zbyt mała. W obecnych warunkach nie udało się jednak wygospodarować większych środków.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Generalnie nie ma większych problemów z organizacją żywienia zbiorowego nauczycieli akademickich. Pewne trudności mogą występować sporadycznie w ośrodkach akademickich o trudnej sytuacji lokalowej. Istnieje natomiast problem z lokalizacją stołówek. Obecnie są one organizowane najczęściej w domach studenckich. Nie wydaje się możliwe powszechne korzystanie z takich stołówek przez nauczycieli akademickich.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Bardzo dyskusyjnym wydaje się postulat wskazujący na konieczność rozszerzania grupy pracowników zajmujących się wyłącznie dydaktyką na uczelniach wyższych. Należy przypomnieć, że dopiero niedawno i nie do końca udało się rozwiązać problem tzw. wykładowców. Dlatego też należy wnikliwie zastanowić się nad celowością dokonywania nowych reform w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#PosełMariaMałgorzataWrzyszcz">Resort dysponuje dokładnymi informacjami o sytuacji mieszkaniowej nauczycieli akademickich. Wiadomo, że sytuacja ta jest ogólnie trudna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#PosełJerzyNawrocki">Szereg zagadnień podnoszonych w dzisiejszej dyskusji powtarza się już któryś raz na obradach obu Komisji. Nadszedł więc już czas, aby z fazy dyskusji wkroczyć w fazę realizacji wielu słusznych postulatów. Dotyczy to m.in. spraw mieszkań dla nauczycieli. Cóż z tego, że wydaje się szereg zarządzeń i instrukcji, skoro władze wojewódzkie nie przywiązują do tego problemu należytej uwagi.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#PosełJerzyNawrocki">Dyskusję podsumował poseł Jarema Maciszewski (PZPR): Oceniając realizację Karty praw i obowiązków nauczyciela należy zwrócić uwagę na dwie strony tego zagadnienia. Po pierwsze chodzi o zapewnienie jak najlepszych warunków pracy i codziennego bytu pracownikom oświaty. Po drugie jednak należy również zastanawiać się nad jakością pracy i poziomem dyscypliny zawodowej w środowisku nauczycielskim. W dotychczasowej dyskusji proporcje pomiędzy tymi dwoma grupami zagadnień zostały wyraźnie zachwiane. Mówiło się przede wszystkim o przywilejach nauczycieli a nie o ich obowiązkach. Tymczasem należałoby przyjrzeć się wnikliwiej dyscyplinie pracy i jej jakości w wielu środowiskach nauczycielskich, w tym w środowisku nauczycieli akademickich. Być może nawet należałoby wprowadzić w sposób ostrożny i wyważony pewne mechanizmy kontrolne, umożliwiające weryfikację poszczególnych pracowników. Należy również zwrócić uwagę na klimat pracy panujący na wyższych uczelniach. Nie jest bowiem właściwe uzależnianie podejmowania prac badawczych od funduszu honorariów w każdym bądź razie wynagrodzenie nie powinno być tu jedynym bodźcem.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#PosełJerzyNawrocki">W dyskusji zgłoszono szereg słusznych postulatów dotyczących poprawy warunków bytowo-socjalnych środowiska nauczycielskiego. Postulaty te zostaną ujęte w formie opinii i skierowane do zainteresowanych resortów.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#PosełJerzyNawrocki">Komisja Oświaty i Wychowania powinna natomiast w najbliższym czasie ponownie podjąć temat związany z Kartą praw i obowiązków nauczyciela i sformułować następnie wniosek, czy ustawa ta będzie wymagała nowelizacji, jaki ewentualny zakres powinna mieć taka nowelizacja i kiedy ma nastąpić.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#PosełJerzyNawrocki">W drugim punkcie porządku obrad Komisje rozpatrzyły system kształcenia i doskonalenia nauczycieli. Wspólny materiał informacyjny przygotowały Ministerstwa: Oświaty i Wychowania oraz Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Jak wynika z informacji rozmiary kształcenia nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących w uniwersytetach i wyższych szkołach pedagogicznych, nauczycieli wychowania fizycznego w wyższych szkołach i akademiach wychowania fizycznego oraz nauczycieli wychowania muzycznego w wyższych szkołach muzycznych w latach 1976–1978 zastały dostosowane do przewidywanego przez resort oświaty i wychowania zapotrzebowania na nauczycieli poszczególnych specjalności prze dni otwartych w latach 1980–1982.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#PosełJerzyNawrocki">Biorąc pod uwagę eksperymentalny charakter pierwszego cyklu kształcenia i doskonalenia nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących w latach 1973–1977 na 4-letnich studiach magisterskich w uniwersytetach i wyższych szkołach pedagogicznych według jednolitych, zreformowanych planów studiów i programów nauczania. Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oceniło w kwietniu 1976 r. osiągnięte przeciętne wskaźniki kształcenia w całym cyklu jako zadowalające. Przy ocenie tej wzięto pod uwagę szereg obiektywnych trudności występujących w okresie pierwszego cyklu kształcenia. Analizując te wyniki Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki zwróciło rektorom uniwersytetów i wyższych szkół pedagogicznych uwagę, że rozpiętość wskaźników sprawności osiągniętych poprzez poszczególne uczelnie jest dość znaczna i zobowiązało rektorów szkół o niższym od przeciętnego wskaźniku sprawności do zbadania sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#PosełJerzyNawrocki">W nadesłanych z uniwersytetów i wyższych szkół pedagogicznych wyjaśnieniach na temat dotychczasowych wyników kształcenia i dokształcania nauczycieli rektorzy i zespoły nauczycieli akademickich najczęściej wyrażają opinię, że znaczniejszego polepszenia tych wyników na niektórych kierunkach studiów (zwłaszcza na matematyce, fizyce, chemii, biologii i na filologiach obcych) nie da się osiągnąć bez przedłużenia studiów nauczycielskich do lat pięciu i bez podniesienia poziomu przygotowania kandydatów decydujących się na studia dzienne o kierunkach i specjalnościach nauczycielskich, a na studiach dla pracujących bez wyeliminowania przy kierowaniu nauczycieli na te studia przez kuratoria oświaty i wychowania dotychczasowych błędów.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#PosełJerzyNawrocki">Ministerstwo Oświaty i Wychowania wypowiada się za utrzymaniem nadal czteroletniego okresu studiów na wszystkich kierunkach studiów zaocznych dla pracujących nauczycieli. Resort ten stara się zapewnić studiującym nauczycielom możliwości jak najlepszego wykorzystania urlopów szkoleniowych i korzystania z innych ulg i świadczeń. W sytuacjach szczególnych i wyjątkowych kuratorzy oświaty i wychowania są uprawnieni do podejmowania decyzji o udzieleniu dodatkowego urlopu płatnego dla nauczycieli, kończących studia w rozmiarach 1–3 miesięcy.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#PosełJerzyNawrocki">Ministerstwo Oświaty i Wychowania postuluje dokonanie przez zespoły dydaktyczno-wychowawcze, działające przy ministrze nauki, szkolnictwa wyższego i techniki - po pełnych dwóch cyklach kształcenia i dokształcania nauczycieli według zreformowanych programów nauczania - weryfikacji dotychczasowych programów obowiązujących na studiach nauczycielskich, ze szczególnym uwzględnieniem na studiach dziennych bloku przedmiotów pedagogiczno-psychologicznych oraz praktycznego przygotowania kandydatów na nauczycieli do prawidłowej realizacji programów nauczania w 10-letniej szkole średniej.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#PosełJerzyNawrocki">W opinii obu resortów przygotowanie kierunkowe na studiach nauczycielskich dziennych i dla pracujących jest wystarczające.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#PosełJerzyNawrocki">W roku szkolnym 1977/78 spośród 15.503 absolwentów i abiturientów nauczycielskich studiów magisterskich dziennych z uniwersytetów i wyższych szkół pedagogicznych (4-letnich studiów jednolitych, 2-letnich studiów uzupełniających i 5-letnich studiów dawnego typu), którzy zaliczyli ostatni rok studiów z końcem roku akademickiego 1976/77, pracę na stanowiskach nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących w szkolnictwie podjęło 53,7%; spośród 981 absolwentów i abiturientów magisterskich studiów dziennych wyższych szkół i akademii wychowania fizycznego, którzy zaliczyli ostatni rok studiów z końcem roku akademickiego 1976/77,- pracę w szkolnictwie podjęło 60,9%.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#PosełJerzyNawrocki">W roku szkolnym 1978/79 spośród 11.145 absolwentów i abiturientów nauczycielskich studiów magisterskich dziennych (już tylko 4-letnich jednolitych) z uniwersytetów i wyższych szkół pedagogicznych, którzy z końcem roku akademickiego 1977/78 uzyskali uprawnienia do nauczania, pracę nauczycielską w szkolnictwie podjęło 59,0%. Ponadto zatrudnionych zostało w szkolnictwie 203 absolwentów i abiturientów kierunków nienauczycielskich (psychologii oraz bibliotekoznawstwa i informacji naukowej).</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#PosełJerzyNawrocki">W stosunkowo w największym procencie pracę nauczycielską w roku 1978 podjęli absolwenci i abiturienci takich nauczycielskich kierunków studiów dziennych objętych ustawą o planowym zatrudnieniu jak: matematyka (76,6%) i fizyka (74,9%) oraz absolwenci i abiturienci kierunków pedagogicznych: pedagogika, pedagogika specjalna, wychowanie przedszkolne (łącznie 78,6%), które objęte są ustawą o planowym zatrudnieniu tylko w wyższych szkołach pedagogicznych. Trzeba przy tym stwierdzić, że spośród abiturientów wyższych szkół pedagogicznych w r. 1977 pracę w szkolnictwie podjęło 85%. Wśród pozostałych poza zatrudnieniem 15% absolwentów i abiturientów największą grupę stanowiły kobiety, którym odroczono obowiązek podjęcia pracy nauczycielskiej ze względu na stan zdrowia lub macierzyństwo oraz mężczyźni powołani do odbycia rocznej służby wojskowej.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#PosełJerzyNawrocki">Najpoważniejsze trudności w zatrudnieniu absolwentów i abiturientów szkół wyższych występują w województwach o największym, deficycie kadr nauczycielskich i znacznej liczbie wolnych miejsc pracy przede wszystkim na terenie wsi i małych miast.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#PosełJerzyNawrocki">Z rozeznania kuratoriów oświaty i wychowania wynika, że główną przyczyną słabego zainteresowania pracą w szkolnictwie na tych terenach jest brak dostatecznej ilości mieszkań o odpowiednim standardzie, trudne warunki pracy tych szkół, oddalonych często od większych ośrodków miejskich oraz bardzo skromne warunki egzystencji, szczególnie dla młodych małżeństw.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#PosełJerzyNawrocki">Zdaniem resortów pozytywny wpływ na podejmowanie pracy w zawodzie nauczycielskim przez absolwentów szkół wyższych będzie miał od roku szkolnego 1979/80 niewątpliwie fakt wprowadzonej od 1 września 1978 r. podwyżki uposażeń nauczycielskich.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#PosełJerzyNawrocki">Dla pełnego zapewnienia dopływu tych absolwentów do szkół, wiejskich i małomiasteczkowych trzeba będzie preferować w ramach przyjęć na I rok studiów dziennych o kierunkach i specjalnościach nauczycielskich młodzież ze środowisk wiejskich i małomiasteczkowych, stale pogłębiać - w uczelniach prowadzących kierunki i specjalności nauczycielskie - pracę wychowawczą, pełniej zabezpieczyć przez władze terenowe odpowiednie mieszkania dla nowozatrudnionych nauczycieli, usprawnić przebieg zatrudnienia kandydatów na nauczycieli, rozciągnąć na wszystkie kierunki nauczycielskich studiów dziennych w uniwersytetach, wyższych szkołach i akademiach wychowania fizycznego oraz wyższych szkołach muzycznych ustawy o planowym zatrudnieniu absolwentów szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#PosełJerzyNawrocki">Minister nauki, szkolnictwa wyższego i techniki zamierza podtrzymać swoje stanowisko w sprawie przyznania nauczycielom wiejskim specjalnego dodatku do uposażenia, analogicznego jak w przypadku lekarzy wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#PosełJerzyNawrocki">Dla dalszego usprawnienia systemu kształcenia i dokształcania nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących oraz osiągnięcia optymalnych wyników - szkoły wyższe prowadzące kierunki i specjalności nauczycielskie oraz Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki będą nadal koncentrowały swoją działalność na następujących problemach:</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#PosełJerzyNawrocki">- zapewnieniu jak najtrafniejszego doboru nauczycieli akademickich na kierunkach i specjalnościach nauczycielskich oraz doskonaleniu ideologicznym i pedagogicznym tej kadry, - doskonaleniu treści, form i metod nauczania i wychowania na kierunkach i specjalnościach nauczycielskich, - zapewnieniu studentom odpowiedniej liczby nowoczesnych pomocy dydaktycznych (podręczników, skryptów i innych materiałów), - poszerzeniu i ulepszeniu bazy dydaktycznej i socjalnej (m, in. poprzez budowę domów studenckich dla studiujących nauczycieli), - systematycznym badaniu efektywności studiów nauczycielskich z punktu widzenia wyników dydaktyczno-wychowawczych pracy absolwentów tych studiów.</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#PosełJerzyNawrocki">Koreferat podkomisji wygłosiła poseł Danuta Maszczyk (bezp.): Realizacja programu kształcenia i dokształcania nauczycieli rozpoczęła się w roku akademickim 1973/74, 3-letni okres funkcjonowania tego systemu kształcenia został oceniony w styczniu 1977 r. na wspólnym posiedzeniu Komisji Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego. W debacie poselskiej stwierdzono wówczas duże osiągnięcia resortu, jak również sformułowano szereg postulatów. Dziś dysponujemy danymi dotyczącymi następnych 2 lat realizacji systemu kształcenia nauczycieli. Są to materiały o wynikach osiągniętych w dwóch pierwszych pełnych cyklach studiów 4-letnich i pierwszym pełnym cyklu studiów zaocznych. Przyjęcie 40 tys. studentów studiów dziennych jak również 34 tys. czynnych nauczycieli w okresie ostatnich 3 lat wymagało ogromnej mobilizacji szkół wyższych.</u>
          <u xml:id="u-10.21" who="#PosełJerzyNawrocki">Występujący w ostatnim okresie wzrost zainteresowania problematyką orientacji i doboru kandydatów wpłynął na zdecydowaną zmniejszenie liczby studentów przypadkowych, bez właściwej orientacji i odpowiedniej predyspozycji. Coraz więcej jest liceów, w których istnieją pedagogiczne grupy fakultatywne i koła zainteresowań.</u>
          <u xml:id="u-10.22" who="#PosełJerzyNawrocki">Mimo widocznej poprawy sytuacji, odnotowujemy jeszcze w systemie edukacji pewne braki. Egzamin wstępny ciągłe jeszcze jest tylko sprawdzianem wiedzy merytorycznej, nie dającym możliwości poznania predyspozycji psychicznych kandydatów. W WSP w Bydgoszczy organizowany jest po egzaminach wstępnych obóz dla kandydatów, którzy zdali i zostali przyjęci na studia. Mogą oni m.in. sprawdzić, czy nie popełnili błędu w wyborze kierunku.</u>
          <u xml:id="u-10.23" who="#PosełJerzyNawrocki">Wdrożenie systemu kształcenia nauczycieli wymagało opracowania nowych planów i programów nauczania. Pomimo że walory są bezsporne, to jednak i one wymagają ciągłej weryfikacji. Istnieje potrzeba dostosowania kształcenia nauczycieli do potrzeb zreformowania szkoły średniej.</u>
          <u xml:id="u-10.24" who="#PosełJerzyNawrocki">Analiza prący młodych nauczycieli ujawnia w ich wykształceniu brak umiejętności spełniania funkcji wychowawczych. Trzeba więc zmodyfikować system praktyk i uregulować status szkół ćwiczeń. Słusznym byłoby wprowadzenie zasady, aby każdy przyszły nauczyciel w okresie studiów obowiązany był do odbycia semestralnej praktyki w szkole. Jeszcze bardziej owocną formą mogłyby być studia przemienne. Zadaniem na dziś jest wprowadzenie zasady, aby praktyki organizowane były nie tylko w miastach, ale przede wszystkim na wsi.</u>
          <u xml:id="u-10.25" who="#PosełJerzyNawrocki">Jest też potrzeba położenia większego nacisku na kształtowanie u studentów umiejętności korzystania z nowoczesnego sprzętu i środków dydaktycznych. W uniwersytetach małą rolę przywiązuje się do metodyki nauczania na nauczycielskich kierunkach studiów. Przyczyn tego zjawiska należałoby upatrywać w postawach kadry. Nauczyciele akademiccy chcący pisać prace doktorskie lub habilitacyjne z tego zakresu napotykają na trudności w znalezieniu promotora i w otwieraniu przewodów. Nie wiadomo bowiem, czy powinny być one prowadzone przez wydziały kierunkowe, czy pedagogiczne.</u>
          <u xml:id="u-10.26" who="#PosełJerzyNawrocki">Występują trudności z przygotowaniem prac magisterskich i doktorskich, których podstawę stanowić mają badania empiryczne w szkołach. W każdym przypadku na badania takie konieczna jest zgoda Ministerstwa. Rozumiemy ideę, jaka przyświeca takim decyzjom nie mniej jednak w praktyce nie jest możliwe ich przestrzeganie i w związku z tym występuje świadome łamanie przepisów. Postulujemy, aby zgodę na wejście do szkoły studentom mogli wydawać kuratorzy. Nauczyciele akademiccy wykładający na kierunkach nauczycielskich powinni mieć za sobą obowiązkowy staż pracy w szkole. Jest to trudne w realizacji, jednak - biorąc pod uwagę walory tego rozwiązania - bardzo pożądane wydaje się podjęcie prac w tym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-10.27" who="#PosełJerzyNawrocki">W r. 1977 zakończony został pierwszy pełny cykl kształcenia nauczycieli na jednolitych studiach magisterskich. Z końcem roku akademickiego 1976/77 ostatni rok tych studiów zaliczyły 9.082 osoby. Przeciętna sprawność kształcenia wyniosła 66%, Z końcem roku 1977/78 zaliczenie ostatniego roku uzyskało 11 tys. 145 osób, osiągnięta sprawność wyniosła 72%.</u>
          <u xml:id="u-10.28" who="#PosełJerzyNawrocki">Pozytywnie została oceniona decyzja o utworzeniu pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej w miejsce dotychczasowych dwóch specjalności. Zgłaszane są uwagi co do potrzeby istnienia kierunku pedagogiki obronnej. Na absolwentów tego kierunku nie będzie zapotrzebowania w zreformowanym szkolnictwie. Słusznym wydaje się postulat o tworzeniu podwójnej specjalizacji - wychowania obronnego i obywatelskiego. Wiele głosów krytycznych usłyszeliśmy na temat podziału kierunków kształcenia na nauczycielskie i nienauczycielskie. Największe zapotrzebowanie występuje na nauczycieli nauczania początkowego i przedszkolnego.</u>
          <u xml:id="u-10.29" who="#PosełJerzyNawrocki">Do czasu uzyskania zwiększonej liczby nauczycieli nauczania początkowego wprowadzić powinno się elementy nauczania początkowego na innych specjalnościach pedagogicznych.</u>
          <u xml:id="u-10.30" who="#PosełJerzyNawrocki">Ogólna liczba studiujących nauczycieli na wszystkich latach i rodzajach studiów dla pracujących wynosiła w roku akademickim 1977/78 - 47 tys. osób. Dotychczasowe wyniki wskazują, że na większości kierunków studiów proces dokształcania nauczycieli zakończony zostanie w zakładanym czasie a więc przed 1987 r. Spotkaliśmy się ze zjawiskiem, że kuratoria nie otrzymują skierowań do miejscowej wyższej szkoły pedagogicznej, mimo że dany kierunek jest tam prowadzony, a przyznane im limity dotyczą uczelni położonych w odległych województwach. Mówiliśmy ó tym już 2 lata temu, sytuacja nie uległa jednak poprawie. Trudne do zrozumienia jest również podejmowanie decyzji o wstrzymaniu naboru na pewne kierunki studiów w uczelniach, które mają bardzo dobrą kadrę specjalistów z danego zakresu i bazę, a kierowanie nauczycieli do uczelni znacznie bardziej odległych, w których tworzy się te kierunki; mimo braku kadry.</u>
          <u xml:id="u-10.31" who="#PosełJerzyNawrocki">Bardzo duże znaczenie w procesie dokształcania nauczycieli odgrywają prace magisterskie. Coraz rzadziej zdarzają, się prace o nikomu niepotrzebnej tematyce. Często jednak jeszcze występują sytuacje, kiedy jeden promotor opiekuje się kilkunastoma lub nawet kilkudziesięcioma pracami jednocześnie. Dyplomant jest zdany wówczas tylko na siebie. Na rozwiązanie czeka także problem niedostatków w bazie socjalnej i bytowej dla studentów pracujących. Dotyczy to przede wszystkim miejsc noclegowych oraz możliwości korzystania ze stołówek studenckich.</u>
          <u xml:id="u-10.32" who="#PosełJerzyNawrocki">Znaczną rolę w procesie dokształcania kadr nauczycieli spełniają egzaminy kwalifikacyjne równoważne studiom zawodowym. Do dnia 1 lutego egzamin kwalifikacyjny złożyło 25.800 nauczycieli. Zgłoszonych do egzaminu jest jeszcze 15.400 osób, które aktualnie uczęszczają na kursy przygotowawcze. Należałoby jednak przesunąć termin egzaminów na jesień, kiedy to pracownicy naukowi nie są tak obciążeni.</u>
          <u xml:id="u-10.33" who="#PosełJerzyNawrocki">Samokształcenie kierowane trwa 6 lat, nie dając w zasadzie żadnych uprawnień. Podkomisja proponuje więc, by połączyć je z przyznawaniem stopni kwalifikacyjnych, swego rodzaju szczebli specjalizacji i przyznać nauczycielom, którzy ukończyli pomyślnie cykl samokształcenia, możliwość przyjęcia na II rok studiów zaocznych. Przestrzegania wymagają przepisy dotyczące kierowania nauczycieli na kursy doskonalenia. Nie jest zachowywany 5-letni okres przerwy między poszczególnymi ich formami. Najbardziej masową formą samokształcenia jest NURT. Jest to bardzo cenna inicjatywa. Powszechna dostępność i łatwość odbioru bez większych kosztów i nakładów czasowych czyni tę formę doskonalenia bardziej atrakcyjną. Korzystający z NURT-u nauczyciele oceniają jego działalność pozytywnie, chociaż są zdania, że brak w nim jest problematyki współczesnej kultury w Polsce i na świecie.</u>
          <u xml:id="u-10.34" who="#PosełJerzyNawrocki">Realizacja programu doskonalenia nauczycieli uwarunkowana jest sytuacją kadrową i bazową IKNiBO. Kadra większości instytutów składa się jedynie z magistrów i doktorów. Nie wszystkie też placówki mają odpowiednią bazę lokalową i wyposażenie. Konieczne jest nastawienie działalności wydawniczej instytutów w większym stopniu na publikacje metodyczne. Od IKNiBO oczekuje się, że będą one bliżej praktyki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełJerzyBukowski">Ostatnio czytałem kilka prac poświęconych perspektywom oświatowym w dalszej przyszłości. Z prac tych wynika, że najbardziej odpowiedzialną pracą nauczycielską jest praca nauczyciela najniższych klas szkoły podstawowej. Dlatego też czuję się zaniepokojony istniejącymi trudnościami w zakresie kształcenia tych nauczycieli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#PosełMariaŁopatkowa">To, że coraz więcej nauczycieli uzyskuje stopień magistra, ocenić trzeba pozytywnie, lecz nasuwają się wątpliwości, czy zawsze wiąże się to z rzeczywistym pogłębieniem umiejętności dydaktycznych. Występuje tu zjawisko, które określić można jako niewydolność krążenia wiedzy w oświacie. Przez lata uczestnicząc w konferencjach kształcących nauczycieli przyzwyczaiłam się, że są one nudne i jałowe, nie odwołują się do doświadczeń praktycznych. W tym stylu kształceni nauczyciele nie zdobywają umiejętności pracy z młodzieżą. Wzrasta liczba magistrów, a wciąż brak wychowawców. W kierowanym przeze mnie domu dziecka kilku młodych ludzi z wyższym wykształceniem musiałam odsunąć od pracy wychowawczej. Ich niewątpliwej wiedzy nie towarzyszyły niezbędne cechy osobowościowe.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#PosełMariaŁopatkowa">Nie zawsze łatwo jest zapewnić studentom możliwość odbycia praktyki. Ja np. niechętnie wpuszczam do domu dziecka studentów. Dzieci mają swoje problemy, są bardzo wrażliwe. Student zaprzyjaźnia się z dzieckiem, które po miesiącu bardzo przeżywa koniec jego praktyki. Stawiam więc kandydatom do praktyk sprawę jasno. Czy jest pan lub pani gotowa zaprzyjaźnić się z dzieckiem na dłużej, a nie tylko na czas praktyk? Wielu studentów po takiej rozmowie wycofuje się, nie chcąc podjąć obowiązków przekraczających wymagania uczelni.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#PosełMariaŁopatkowa">Fetyszyzujemy nieraz znacznie specjalistycznego wykształcenia pedagogicznego lub psychologicznego. Z moich doświadczeń wynika, że nieraz ludzie z wykształceniem technicznym, którzy zapragnęli pracować z dziećmi, zamiast z maszynami, okazują się znakomitymi wychowawcami, wykonującymi swoją pracę z przekonaniem.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#PosełMariaŁopatkowa">Dodatkowych wyjaśnień udzielił wiceminister oświaty i wychowania Romuald Jezierski: W koreferacie zaprezentowano w sposób niezwykle wszechstronny i wnikliwy cały szereg zagadnień związanych z problemem kształcenia i dokształcania nauczycieli. Na szczególną uwagę zasługują te fragmenty koreferatu, w których zwraca się uwagę na konieczność doskonalenia praktycznego przygotowania do zawodu nauczyciela. W kwestii tej panuje zresztą pewna różnica poglądów pomiędzy resortem oświaty a resortem nauki i szkolnictwa wyższego. Resort oświaty stoi na stanowisku, że przedmioty pedagogiczno-psychologiczne i metodologiczne powinny być na studiach nauczycielskich traktowane równorzędnie z przedmiotem kierunkowym. Nauczycielstwo jest przecież zawodem i wymaga umiejętności kształtowania osobowości oraz znajomości metodyki przekazywania wiedzy.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#PosełMariaŁopatkowa">W okresie najbliższych dwóch lat nastąpią zmiany programowe w kierunkach nauczycielskich szkół wyższych, nawiązując do potrzeb zreformowanej szkoły średniej. Wydaje się jednak, że zmiany te nastąpią zbyt późno, ażeby zabezpieczyć potrzeby zreformowanej szkoły.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#PosełMariaŁopatkowa">Resort rozważał celowość przyznania dodatków do wynagrodzeń dla nauczycieli wiejskich. Należałoby jednak przyznać taki dodatek wszystkim nauczycielom pracującym na wsi i to w wysokości, która stanowiłaby rzeczywistą zachętę, a więc co najmniej 500 zł, a najlepiej ok. 1000. Oznaczałoby to jednak wzrost wydatków budżetowych w resorcie oświaty ok. 1,5 mld zł. W chwili obecnej jest to niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#PosełMariaŁopatkowa">W dyskusji przebijał się postulat zastępowania nauczycieli niewykwalifikowanych, nauczycielami z pełnymi kwalifikacjami. Należy sobie jednak odpowiedzieć na pytanie kogo i w jakiej sytuacji uznajemy za nauczyciela niewykwalifikowanego. Najogólniej można by powiedzieć, że chodzi tu o tych nauczycieli, którzy nie ukończyli studiów wyższych. Z drugiej jednak strony trudno byłoby oczekiwać od wszystkich absolwentów studiów nauczycielskich realizujących w szkole np. zajęcia plastyczne uzupełnienia kwalifikacji. W ten sposób należałoby ograniczyć kategorię nauczycieli niewykwalifikowanych do podejmujących pracę w oświacie absolwentów liceów ogólnokształcących. Zatrudniano ich dotychczas i w dalszym ciągu się zatrudnia ze względu na to, że alternatywą jest często brak nauczyciela w ogóle. Powstaje jednak problem co w dalszym ciągu z tymi nauczycielami robić. Najlepszym wyjściem jest chyba okazanie im pomocy i stworzenie możliwości do podwyższenia kwalifikacji.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#PosełMariaŁopatkowa">Całkowicie nieuzasadniony zdaje się postulat zmierzający do zlikwidowania studiów przedmiotów metodologicznych. Resort będzie rozwijał te studia, a co więcej będą one traktowane jako równorzędna droga do podwyższania kwalifikacji ze studiami podyplomowymi.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#PosełMariaŁopatkowa">Trwają prace nad wprowadzeniem stopni kwalifikacyjnych w zawodzie nauczyciela. Stopnie kwalifikacyjne nie mogą być jednak równoznaczne ze świadectwem ukończenia kursów doskonalenia zawodowego. Mogą być one przyznawane jedynie tym nauczycielom, którzy wykażą się konkretnymi osiągnięciami w pracy zawodowej a ponadto ukończą wymagane kursy.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#PosełMariaŁopatkowa">W chwili obecnej kuratoria, inspektorzy oświaty i dyrektorzy szkół podjęli ogromną pracę, w wyniku której powstanie prognoza zapotrzebowania na nauczycieli do 10-letniej szkoły powszechnej do r. 1990. Z wstępnych, szacunkowych wyliczeń wynika, że szkoła 10-letnia będzie wymagała zatrudnienia podwójnej liczby nauczycieli w porównaniu do obecnego stanu w szkołach podstawowych (ze 180 tys. do 360 tys.). Tę wielkość trzeba będzie prawdopodobnie ograniczyć ze względu na stan zatrudnienia w szkołach ponadpodstawowych i zawodowych. W dalszym jednak ciągu pozostanie ogromny niedobór kadr nauczycielskich. Te dodatkowe potrzeby wynikają z przedłużenia nauki o 2 lata w stosunku do obecnej szkoły podstawowej, wkroczenia w wiek szkolny roczników wyżu demograficznego oraz zwiększenia ilości godzin na 1 ucznia przewidzianego w programie nauczania w zreformowanej szkole średniej. Już obecnie można przewidzieć poważne niedobory kadr w zakresie niektórych kierunków nauczania. Dotyczy to m.in. języków obcych.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#PosełMariaŁopatkowa">Wiceminister, nauki, szkolnictwa wyższego i techniki Stanisław Czajka: Resort podziela większość wniosków i uwag wynikających z koreferatu oraz dyskusji. Oceniając poziom przygotowania nauczycieli na studiach wyższych należy stwierdzić, że przygotowanie do przedmiotu kierunkowego nie budzi większych zastrzeżeń. Wątpliwości powstają natomiast w odniesieniu do przygotowania pedagogiczno-psychologicznego i praktycznego. Należy jednak przypomnieć, że w zespołach opracowujących programy nauczania nauczycielskich kierunków studiów wyższych brali udział oprócz wysokiej klasy specjalistów również nauczyciele wykonujący swój zawód. Ustalono wówczas, że ilość zajęć z zakresu pedagogiki i psychologii na kierunkach nauczycielskich będzie wynosiła 500 godzin. Aby powiększyć wymiar zajęć praktycznych na kierunkach nauczycielskich należałoby wydłużyć okres studiów. Dlatego też wszelkie zmiany programu powinny być szczególnie wnikliwie rozpatrzone.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#PosełMariaŁopatkowa">Polemizując w dalszym ciągu ze stanowiskiem przedstawicieli resortu oświaty należałoby stwierdzić, że żadna szkoła wyższa nie może swoich absolwentów w pełni przygotować do pracy zawodowej. Dotyczyło to nie tylko nauczycieli, lecz w ogóle wszystkich zawodów. Można zastanowić się, czy pierwszy okres zatrudnienia absolwentów nie powinien być traktowany jako przedłużenie kształcenia.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#PosełMariaŁopatkowa">Kształcenie studentów w kierunkach wychowania przedszkolnego i nauczania początkowego rozpoczęło się w 1977 r. Poprzednio kierunki te były ograniczone. Efektów - w postaci w pełni przygotowanych absolwentów z zakresu wychowania przedszkolnego i nauczania początkowego można więc będzie oczekiwać dopiero za kilka lat.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PrzewodniczącyKomisjiOświatyiWychowaniaposełJaremaMaciszewski">Warunkiem powodzenia planów jest harmonijna współpraca Ministerstwa Oświaty i Wychowania z Ministerstwem Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Praktyka dowodzi, że współpraca taka faktycznie istnieje, a akcenty polemiczne zawarte w wypowiedziach przedstawicieli resortów trzeba uznać jako sposób wzajemnego wyjaśnienia sobie pewnych wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#PrzewodniczącyKomisjiOświatyiWychowaniaposełJaremaMaciszewski">Z zadowoleniem trzeba przyjąć informację, że Ministerstwo Oświaty i Wychowania będzie dysponowało prawidłową oceną potrzeb kadrowych. Pewien nadmiar absolwentów w ostatnich latach był przecież wynikiem błędnej prognozy opracowanej w latach 1973–74.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#PrzewodniczącyKomisjiOświatyiWychowaniaposełJaremaMaciszewski">Do sprawy instytutów badawczych Ministerstwa Oświaty i Wychowania powinniśmy w najbliższym czasie wrócić. Spotykaliśmy się dotychczas z przedstawicielami tych instytutów jedynie w celu wysłuchania ich opinii na temat zamierzonej działalności. Nadszedł czas, by porównać te wypowiedzi z rzeczywistymi osiągnięciami.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#PrzewodniczącyKomisjiOświatyiWychowaniaposełJaremaMaciszewski">Na zakończenie Komisje uchwaliły opinię w sprawie warunków realizacji reformy systemu edukacji narodowej i realizacji inwestycji oraz kapitalnych remontów w dziedzinie oświaty i wychowania.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>