text_structure.xml 666 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min 10)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Wiesław Chrzanowski oraz wicemarszałkowie Henryk Bąk, Jacek Kurczewski, Józef Zych i Andrzej Kern)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram 43 posiedzenie Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Na sekretarzy powołuję panią poseł Irenę Nowacką i pana posła Gwidona Wójcika.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie pan poseł Gwidon Wójcik.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Proszę posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Protokół 41 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Porządek dzienny został paniom posłankom i panom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Informuję, że na podstawie art. 99 ust. 2 regulaminu Sejmu zgłoszono następujące propozycje dotyczące zmian w porządku dziennym.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Klub Parlamentarny PSL proponuje dodanie punktów porządku dziennego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">— Poselski projekt uchwały zobowiązującej rząd do wprowadzenia scentralizowanego systemu komputerowego informacji i poboru podatków (druk nr 870).</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Informuję, że 20 kwietnia br. Prezydium Sejmu skierowało projekt tej uchwały do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Z tego względu propozycja wprowadzenia tego punktu nie będzie dzisiaj poddana pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">— Poselski projekt uchwały w sprawie zobowiązania rządu do wprowadzenia jednolitego systemu kontroli i sprawozdawczości celnej (druk nr 869).</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">Ten projekt, wniesiony równocześnie z poprzednim, także został skierowany do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">— Informacja rządu na temat aktualnej sytuacji finansowej w rolnictwie i przeciwdziałania dalszemu spadkowi krajowej produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Propozycja uzupełnienia porządku obrad o ten punkt będzie poddana pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej proponuje dodanie punktów porządku dziennego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">— Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (druk nr 840).</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">To krótki projekt ustawy. Prezydium Sejmu zamierzało umieścić ten punkt w porządku dziennym jednego z najbliższych posiedzeń. Ta propozycja uzupełnienia porządku będzie poddana pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">— Poselski projekt rezolucji w sprawie zobowiązania rządu do podjęcia zdecydowanych kroków w celu ratowania Huty „Stalowa Wola” SA (druk nr 848).</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu skierowało projekt rezolucji do Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu. Jeśli wpłynie sprawozdanie komisji, projekt będzie mógł być rozpatrywany przez Sejm. W tej chwili ta propozycja nie może być poddana pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Marszałek">— Apel Sejmu RP do rządu zobowiązujący do przygotowania i przedstawienia Sejmowi zasad rekompensaty skutków wynikających z zaniechania waloryzacji wkładów oszczędnościowych zgromadzonych na tzw. książeczkach mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Marszałek">Ta propozycja będzie poddana pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Marszałek">— Informacja rządu o sytuacji społeczno-politycznej państwa i sposobach zażegnania zjawiska zaostrzenia się kryzysu naczelnych organów władzy i administracji RP.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Ta propozycja będzie poddana pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Marszałek">— Informacja rządu o działaniach, jakie zamierza podjąć w związku ze stale pogarszającą się sytuacją w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Marszałek">Klub Parlamentarny Porozumienia Centrum proponuje dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja ministra sprawiedliwości o polityce stosowania środków zapobiegawczych, a w szczególności o kryteriach określania stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu podejrzanego jako przyczyny tymczasowego aresztowania.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#Marszałek">Propozycja będzie poddana pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#Marszałek">Klub Parlamentarny „Ruch dla Rzeczypospolitej” proponuje skreślenie punktu 2 porządku dziennego, dotyczącego sprawozdania komisji o rządowym projekcie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#Marszałek">W świetle regulaminu Sejmu ta propozycja nie może być poddana pod głosowanie. Chodzi tu o projekt ustawy przedstawiony w trybie pilnym - w tym wypadku istnieje obowiązek rozpatrzenia projektu na najbliższym (po zakończeniu prac komisji) posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#Marszałek">Pan poseł Maciej Manicki proponuje dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Projekt uchwały Sejmu w sprawie powołania komisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw w sprawach objętych „Paktem o przedsiębiorstwie państwowym”.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu skierowało ten projekt do Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich - przede wszystkim z tej przyczyny, że projekt uchwały dotyczy nie tylko sprawy przygotowania, opracowania projektów tych ustaw, ale również nadania komisji nadzwyczajnej funkcji państwowego organu kontroli, czuwającego nad wykonywaniem tych ustaw. Jest to już więc kwestia komisji stałej.</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#Marszałek">Pan poseł Maciej Srebro proponuje dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Poselski projekt uchwały w sprawie rzecznika praw obywatelskich.</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#Marszałek">Jeśli chodzi o rozstrzygnięcie losów projektu, Komisja Ustawodawcza orzekła na podstawie art. 31 ust. 6 regulaminu Sejmu, że jest on niedopuszczalny z prawnego punktu widzenia. Komisja zajęła określone stanowisko; ze względów regulaminowych ten projekt nie będzie więc poddany pod głosowanie. Co do dodania punktu porządku dziennego, komisja uznała, że jest to kwestia dyskrecjonalnej władzy marszałka. W tej chwili do marszałka są kierowane wnioski dotyczące tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#Marszałek">Pani poseł Anna Knysok proponuje dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym (druk nr 696). Ta krótka ustawa czeka na pierwsze czytanie. Prezydium Sejmu nie wprowadziło tego punktu do porządku obrad ze względu na ramy czasowe dzisiejszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#Marszałek">Wymienione wnioski, o których ewentualnym przyjęciu - w świetle stanowiska Prezydium Sejmu - zdecyduje Sejm, będę kolejno poddawał pod głosowanie po przedstawieniu ich uzasadnień.</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#komentarz">(Poseł Piotr Wójcik: W sprawie formalnej, panie marszałku.)</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełPiotrWójcik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wniosek w sprawie formalnej, związany z wnioskiem klubu RdR o skreślenie z porządku obrad sprawozdania komisji o rządowym projekcie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych. Termin 30-dniowy dotyczy tylko przedstawienia sprawozdania, poza tym został złożony dużo szerszy projekt dotyczący prywatyzacji - o akcjonariacie narodowym - przez klub RdR. To całkowicie zmienia sytuację, dlatego wnosilibyśmy jednak o poddanie tego wniosku pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Chcę oświadczyć, że, po pierwsze, do chwili kiedy wpłynął wniosek klubu Ruchu dla Rzeczypospolitej - nastąpiło to wczoraj wieczorem - wspomniany w tym wniosku projekt ustawy nie został złożony. Po drugie, chodzi tu o art. 56e regulaminu Sejmu, wydany na podstawie wyraźnej delegacji konstytucyjnej, który przewiduje, że: „Pilny projekt ustawy Prezydium Sejmu wprowadza do porządku dziennego posiedzenia Sejmu, najbliższego po zakończeniu prac komisji”. Taki jest sens słów „pilny projekt”, takiej interpretacji dokonało Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Przechodzimy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#komentarz">(Poseł Jacek Turczyński: Panie marszałku, w sprawie formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełJacekTurczyński">Panie marszałku, w sprawie formalnej. Chciałbym prosić o poddanie pod głosowanie wniosku, który w trybie przewidzianym przez regulamin Sejmu został zgłoszony przez posła Macieja Srebro - w sprawie rozpatrzenia na tym posiedzeniu projektu uchwały dotyczącej rzecznika praw obywatelskich. Co prawda Komisja Ustawodawcza uznała, że ten wniosek jest niedopuszczalny, jednak takie stanowisko komisji nie może wstrzymać procedury legislacyjnej. Prosiłbym, żeby ta sprawa została rozpatrzona przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">W tym zakresie obowiązuje art. 31 ust. 6 regulaminu Sejmu. Komisja Ustawodawcza większością 3/5 głosów opiniuje projekt, Komisja Regulaminowa też zajęła w tej sprawie stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Poseł Jacek Turczyński: Komisja tylko opiniuje.)</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#Marszałek">Nie dopuszczam do głosu w tej sprawie. W tej chwili wykładnia należy do Prezydium Sejmu i dyskusji na temat wykładni nie prowadzimy.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#Marszałek">Do chwili obecnej wpłynęło kilkadziesiąt, a właściwie sto kilkadziesiąt - licząc kluby - wniosków czy apeli do marszałka o podjęcie tej sprawy, które oczywiście w stosownym czasie rozważę.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#Marszałek">W tej chwili przystępujemy do głosowania nad wnioskami.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#Marszałek">Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu na temat aktualnej sytuacji finansowej w rolnictwie i przeciwdziałania dalszemu spadkowi krajowej produkcji żywności.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#Marszałek">W uzasadnieniu czytamy: W budżecie na rok 1993 wydatki przewidywane na rolnictwo nie zaspokajają minimalnych potrzeb tego podstawowego działu naszej gospodarki. Powstała realna groźba utraty samowystarczalności żywnościowej ze wszystkimi ekonomicznymi i społecznymi skutkami tego zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#Marszałek">Na domiar złego nawet te minimalne wydatki przewidziane na rolnictwo nie są realizowane, o czym świadczy m. in. zablokowanie wypłat z Funduszu Restrukturyzacji i Oddłużenia Rolnictwa, brak realizacji uchwały Sejmu z września 1992 r. o środkach na poprawę zaopatrzenia wsi w wodę, budowę kanalizacji i oczyszczalni ścieków.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#Marszałek">Ujemny bilans zbożowy za rok 1992 zmusza do importu od 5 do 7 mln ton zbóż, co pociąga za sobą wydatki rzędu 10–14 bln zł, czyli dwukrotnie więcej, niż wynoszą globalne kwoty przewidziane na rolnictwo. Ponieważ prognozy ekonomiczne i meteorologiczne nie zapowiadają w bieżącym roku poprawy bilansu żywnościowego, oczekujemy od rządu odpowiedzi na pytanie: co zamierza uczynić, by przeciwdziałać kryzysowi w sektorze gospodarki o tak ważnym znaczeniu dla całego społeczeństwa? Dotyczy to szczególnie finansowego wsparcia polskiego rolnictwa, którego potencjał produkcyjny i kadrowy jest w coraz mniejszym stopniu wykorzystywany i wręcz marnowany.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#Marszałek">Zwracając się o przedstawienie stanowiska rządu i jego zamiarów, czynimy to pod wpływem świadomości, że dalsze obniżanie krajowej produkcji żywności, przy braku dewiz na import, doprowadzi do nieobliczalnych w skutkach społecznych protestów w kraju zagrożonym klęską głodu.</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#Marszałek">Proszę państwa, jest kolejna awaria, tzn. znowu mamy kłopoty z przekazywaniem wyników na tablice. Natomiast wyniki te mamy na monitorze, może więc będę prosił panią poseł sekretarz o ich ogłaszanie.</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#Marszałek">Oczywiście, może być tak, że jeśli państwo darzycie zaufaniem przedstawiciela Kancelarii Sejmu, to on będzie odczytywał. Ja chciałem, żeby to był przedstawiciel posłów.</u>
          <u xml:id="u-6.12" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-6.13" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.14" who="#Marszałek">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego o dodanie do porządku dziennego punktu w brzmieniu: Informacja rządu na temat aktualnej sytuacji finansowej w rolnictwie i przeciwdziałania dalszemu spadkowi krajowej produkcji żywności, proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku.</u>
          <u xml:id="u-6.15" who="#Marszałek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-6.16" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-6.17" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm przyjął wniosek 167 głosami przeciwko 145, przy 30 posłach wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-6.18" who="#Marszałek">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o działaniach, jakie zamierza podjąć w związku ze stale pogarszającą się sytuacją w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-6.19" who="#Marszałek">W uzasadnieniu wniosku czytamy: W związku z drastycznie pogarszającą się sytuacją w polskim rolnictwie i w przemyśle rolno-spożywczym w wielu województwach powstały Międzyzwiązkowe Komitety Negocjacyjno-Strajkowe. Zdeterminowani rolnicy na terenach południowo-wschodniej Polski wysunęli szereg postulatów dotyczących działań rządu, jakie winien podjąć w celu ratowania polskiego rolnictwa. Oczekujemy więc informacji rządu dotyczącej następujących zagadnień:</u>
          <u xml:id="u-6.20" who="#Marszałek">— Jakie kroki zamierza podjąć rząd w zakresie nasiennictwa i produkcji nasiennej?</u>
          <u xml:id="u-6.21" who="#Marszałek">— Jakie działania zamierza podjąć ministerstwo rolnictwa w zakresie produkcji mleczarskiej?</u>
          <u xml:id="u-6.22" who="#Marszałek">— Jakie kroki zamierza podjąć rząd w celu ochrony przemysłu cukrowniczego?</u>
          <u xml:id="u-6.23" who="#Marszałek">— Na jakim poziomie zostaną ustalone ceny minimalne w 1993 r. na pszenicę, żyto, mleko oraz żywiec wieprzowy i wołowy?</u>
          <u xml:id="u-6.24" who="#Marszałek">— Czy oprócz rządowego programu „Szanse dla wsi i rolnictwa” rząd przedstawi szczegółowy program uzdrowienia rolnictwa nie będący zbiorem ogólnych haseł.</u>
          <u xml:id="u-6.25" who="#Marszałek">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PosełKrzysztofKról">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Występując w imieniu wnioskodawców uważam, że skoro przyjęliśmy poprzedni wniosek w sprawie rolnictwa, to powinniśmy wycofać ten wniosek, pozostawiając sobie prawo zgłoszenia podobnego wniosku, jeśliby wypowiedzi przedstawiciela ministerstwa rolnictwa były niewystarczające. Tak więc wycofujemy wniosek.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Dziękuję. Wobec wycofania tego wniosku nie poddaję go pod głosowanie. Przechodzimy do kolejnego wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej, a mianowicie wniosku o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (druk nr 840).</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#Marszałek">W uzasadnieniu wniosku czytamy: 31 marca wpłynął do laski marszałkowskiej poselski projekt wymienionej wyżej ustawy. Od tego dnia mija właśnie miesiąc. Materia projektu dotyczy nowelizacji uchwalonej przez Sejm 8 stycznia ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym w części dotyczącej zachowania preferencji podatkowych dla zakładów pracy chronionej. Jeśli proponowana nowelizacja nie zostanie uchwalona oraz nie wejdzie w życie z dniem 5 lipca 1993 r., zakłady te, zatrudniające ponad 100 tys. osób, w tym około 65 tys. osób niepełnosprawnych, staną w obliczu nieuchronnego bankructwa. Głosowanie nad dzisiejszym wnioskiem oraz prace nad przedmiotową nowelizacją będą wnikliwie i z nadzieją obserwowane przez osoby niepełnosprawne.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#Marszałek">Proszę państwa, urządzenia są już sprawne, tak że pani poseł może już głosować.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#Marszałek">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm wniosek odrzucił 158 głosami przeciwko 118, przy 66 posłach wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#Marszałek">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Apel Sejmu RP do rządu zobowiązujący do przygotowania i przedstawienia Sejmowi zasad rekompensaty skutków wynikających z zaniechania waloryzacji wkładów oszczędnościowych zgromadzonych na tzw. książeczkach mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#Marszałek">W uzasadnieniu czytamy: Pilnym problemem społecznym jest konieczność zrekompensowania skutków wynikających z zaniechania waloryzacji wkładów na tzw. książeczkach mieszkaniowych. Waloryzacja tzw. przedpłat samochodowych jest uznawana powszechnie za problem społecznie mniej ważny i palący w porównaniu z sytuacją setek tysięcy oczekujących na mieszkania, których oszczędności na ww. książeczkach utraciły realną wartość. Rząd winien przygotować system aktów prawnych umożliwiających realizację zobowiązań zaciągniętych przez państwo wobec obywateli.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#Marszałek">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Apel Sejmu RP do rządu zobowiązujący do przygotowania i przedstawienia Sejmowi zasad rekompensaty skutków wynikających z zaniechania waloryzacji wkładów oszczędnościowych zgromadzonych na tzw. książeczkach mieszkaniowych, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#Marszałek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#Marszałek">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm wniosek odrzucił 157 głosami przeciwko 150, przy 34 posłach wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#Marszałek">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o sytuacji społeczno-politycznej państwa i sposobach zażegnania zjawiska zaostrzenia się kryzysu naczelnych organów władzy i administracji RP.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#Marszałek">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Narasta kryzys polityczny i społeczny w państwie. Obecna chwila wymaga sformułowania przez obóz rządzący i opozycję stanowiska co do sposobu wyjścia z tej sytuacji, której negatywne skutki obciążają bezpośrednio społeczeństwo i narażają podstawowe struktury państwa na dezorganizację. Parlament, prezydent i rząd Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą uchylać się od debaty zmierzającej do sformułowania sposobów i dróg wyjścia z zaistniałej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#Marszałek">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja rządu o sytuacji społeczno-politycznej państwa i sposobach zażegnania zjawiska zaostrzenia się kryzysu naczelnych organów władzy i administracji RP, proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#Marszałek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#Marszałek">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm wniosek odrzucił 188 głosami przeciwko 81, przy 65 posłach wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#Marszałek">Klub Parlamentarny Porozumienia Centrum wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja ministra sprawiedliwości o polityce stosowania środków zapobiegawczych, a w szczególności o kryteriach określania stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu podejrzanego jako przyczyny tymczasowego aresztowania.</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#Marszałek">W uzasadnieniu wniosku czytamy: W ostatnim okresie obserwujemy bardzo niejednolitą praktykę w zakresie stosowania środków zapobiegających uchylaniu się od postępowania karnego, w szczególności aresztu tymczasowego w sprawach karnych będących przedmiotem zainteresowania publicznego. I tak np. w postępowaniu przeciwko Wojciechowi Dobrzyńskiemu, dyrektorowi biura Klubu Parlamentarnego Porozumienia Centrum, gdzie w grę wchodzi zarzut płatnej protekcji i kwota 1,5 mld zł zastosowano areszt tymczasowy mimo zgłoszonej gotowości poręczenia za niego ze strony całego klubu Porozumienia Centrum, grupy posłów z innych klubów, w tym jednego z wicemarszałków Sejmu, i nie uchylono tego aresztu także po zakończeniu postępowania przygotowawczego. Natomiast w sprawach o podobnym charakterze, w których do tego wchodzą w grę proporcjonalnie większe kwoty, np. w sprawie przeciwko wielu uczestnikom afery FOZZ, afery alkoholowej, w sprawie Huty „Bumar-Łabędy” lub w sprawie Aleksandra Gawronika, stosowano od razu łagodniejsze środki zapobiegawcze lub w krótkim czasie uchylano areszt i stosowano łagodniejsze środki. Niejasne są powody tak różnego traktowania podejrzanych w tych sprawach. Szczególny sprzeciw budzi utrzymywanie aresztu tymczasowego wobec Wojciecha Dobrzyńskiego, znajdującego się w krytycznym stanie zdrowia w następstwie 60-dniowej głodówki, w sytuacji gdy zostało już zakończone postępowanie przygotowawcze w sprawie przeciwko niemu. Jedyną podstawą utrzymywania wobec niego aresztu ma być, jak można sądzić, wysoki stopień społecznego niebezpieczeństwa zarzucanego mu czynu. Wiadomo, że zarzut dotyczy tzw. płatnej protekcji i że w grę wchodzi kwota 1,5 mld zł. W innych sprawach, o których była mowa, mamy do czynienia ze znacznie wyższymi kwotami, a mimo to od tymczasowego aresztowania odstąpiono. Nasuwa się zasadnicze pytanie: Jakie kryteria obowiązują przy ocenie stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu jako przesłanki tymczasowego aresztowania? Bez precyzyjnego określenia tych kryteriów wymiar sprawiedliwości staje się narażony na podejrzenia, że o tymczasowym aresztowaniu lub odstąpieniu od niego decydują względy polityczne albo sytuacja materialna podejrzanego.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#Marszałek">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Porozumienia Centrum o dodanie do porządku dziennego punktu w brzmieniu: Informacja ministra sprawiedliwości o polityce stosowania środków zapobiegawczych, a w szczególności o kryteriach określania stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu podejrzanego jako przyczyny tymczasowego aresztowania, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#Marszałek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-8.27" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-8.28" who="#Marszałek">Stwierdzam, że wniosek został odrzucony 144 głosami przeciwko 119, przy 78 posłach wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-8.29" who="#Marszałek">Pani poseł Anna Knysok wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym (druk nr 696).</u>
          <u xml:id="u-8.30" who="#Marszałek">Pani poseł nie przedstawia uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-8.31" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-8.32" who="#Marszałek">Kto z pań posłanek i panów posłów jest za przyjęciem wniosku pani poseł Anny Knysok o dodanie do porządku dziennego punktu w brzmieniu: Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-8.33" who="#Marszałek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-8.34" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosu?</u>
          <u xml:id="u-8.35" who="#Marszałek">Stwierdzam, że wniosek został odrzucony 182 głosami przeciwko 51, przy 104 posłach wstrzymujących się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-8.36" who="#Marszałek">Wszystkie wnioski dotyczące uzupełnienia porządku dziennego zostały rozpatrzone i poddane pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-8.37" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził porządek dzienny posiedzenia ustalony przez Prezydium Sejmu wraz z uchwalonymi zmianami.</u>
          <u xml:id="u-8.38" who="#Marszałek">Przechodzimy do rozpatrzenia wniosków dotyczących trybu rozpatrywania punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-8.39" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu, po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów, proponuje: przeprowadzenie debaty średniej nad informacją rządu o polityce zagranicznej Polski, a także przeprowadzenie debat krótkich nad sprawozdaniami komisji o:</u>
          <u xml:id="u-8.40" who="#Marszałek">— projekcie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji;</u>
          <u xml:id="u-8.41" who="#Marszałek">— projekcie ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a także o projekcie ustawy — Prawo geologiczne i górnicze.</u>
          <u xml:id="u-8.42" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu proponuje także, aby w dniu dzisiejszym wysłuchać informacji rządu o polityce zagranicznej Polski, natomiast dyskusję przeprowadzić w dniu jutrzejszym rano, po zakończeniu głosowań. Ta sprawa uzyskała w pełni consensus Konwentu Seniorów, zresztą wniosek z tej strony padł.</u>
          <u xml:id="u-8.43" who="#Marszałek">Jeżeli nie usłyszą sprzeciwu, będę uważał, że Sejm tę propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-8.44" who="#komentarz">(Poseł Piotr Wójcik: Zgłaszam sprzeciw.)</u>
          <u xml:id="u-8.45" who="#Marszałek">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełPiotrWójcik">Panie marszałku, mój sprzeciw polega tylko na tym, że proponujemy debatę średnią na temat prywatyzacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Ponieważ zgłoszono wniosek, by na temat prywatyzacji przeprowadzić debatę średnią, poddaję pod głosowanie propozycję Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#Marszałek">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem propozycji Prezydium Sejmu, uzgodnionej z Konwentem Seniorów, mianowicie żeby na temat prywatyzacji odbyła się debata krótka, proszę o podniesienie ręki i naciśnięcie przycisku.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#Marszałek">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#Marszałek">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#Marszałek">Stwierdzam, że za wnioskiem Prezydium Sejmu padło 190 głosów, przeciw - 117, 34 osoby wstrzymały się od głosu.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#Marszałek">Utrzymana została zatem propozycja debaty krótkiej.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#Marszałek">Informuję, że Senat nie wniósł poprawek do ustaw: o zmianie ustawy o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości, a także o włączeniu Akademii Medycznej im. Mikołaja Kopernika w Krakowie do Uniwersytetu Jagiellońskiego.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#Marszałek">Informuję również, że w sali nr 67 w starym Domu Poselskim działa rządowy punkt konsultacyjny do spraw projektów ustaw: o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji, o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a także projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#Marszałek">Obecnie przystępujemy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego: Informacja rządu o polityce zagranicznej Polski.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu pana ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#Marszałek">Proszę o zajęcie miejsc i zachowanie ciszy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zacznę moje exposé od wskazania na priorytety naszej polityki zagranicznej. Te priorytety i cele polityki zagranicznej w 1993 r. wynikają z imperatywu ochrony i popierania naszych podstawowych interesów narodowych i państwowych. Wokół tych interesów istnieje, jak sądzę, consensus głównych sił politycznych i społecznych w naszym kraju. Jest to bowiem polityka dyktowana polską racją stanu. Kontynuacja głównych kierunków oznacza działania na rzecz osiągania celów strategicznych. Dynamizm naszej polityki wyraża się w stałym dostosowywaniu konkretnych działań, metod i środków do szans, możliwości i zagrożeń.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Musimy liczyć się z faktem, że nasze zadanie nie będzie łatwiejsze ani mniej złożone niż w ubiegłych latach. Na nasze własne przemiany nakładają się bowiem zarówno ewolucja jak rewolucja dokonujące się w środowisku międzynarodowym. Warunkiem skuteczności naszej polityki w zmieniającym się świecie będzie lepsze niż dotychczas wsparcie wewnątrzpaństwowe - chodzi o stan i funkcjonowanie gospodarki oraz demokratycznych instytucji państwowych. Najważniejsza jest determinacja w przeprowadzaniu reform, czyniąca z Polski pewien model transformacji demokratycznej, a tym samym poważnego i liczącego się partnera. Każde niepowodzenie, każdy przejaw braku konsekwencji na tej drodze przemian wywołuje negatywne reperkusje za granicą i osłabia naszą pozycję. Rola Polski jako czynnika stabilizującego w tej części Europy jest dla nas wysoce korzystna, daje nam bowiem pozycję pozwalającą uczestniczyć w kształtowaniu stosunków międzynarodowych w Europie Środkowo-Wschodniej i realizować nasze żywotne interesy.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Priorytetowe kierunki polskiej polityki zagranicznej są następujące:</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">— po pierwsze, utrzymanie i intensyfikacja integrowania się Polski z instytucjami europejskimi i euroatlantyckimi;</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">— po drugie, umacnianie bezpieczeństwa Polski;</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">— po trzecie, zacieśnienie dwustronnej politycznej i gospodarczej współpracy z państwami zachodnimi;</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">— po czwarte, rozwój stosunków z państwami sąsiedzkimi, w tym aktywna polityka wschodnia;</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">— po piąte, budowanie pozycji Polski w Europie Środkowej, również w ugrupowaniach regionalnych.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Zacznę od integracji europejskiej. Celem strategicznym pozostaje wiązanie się Polski ze Wspólnotą Europejską. Polska ratyfikowała Układ o Stowarzyszeniu ze Wspólnotą. Planowany na 1 stycznia tego roku termin wejścia w życie układu nie został dotrzymany przez większość naszych partnerów ze Wspólnoty. Państwa „dwunastki” skoncentrowały swoją uwagę na traktacie o Unii Europejskiej podpisanym w Maastricht. Przesunęło to termin wejścia w życie Układu Stowarzyszeniowego, mimo jego ratyfikacji przez Parlament Europejski i kilku członków Wspólnoty. Z drugiej strony - Umowa Przejściowa sprawiła, że wykonywane są postanowienia handlowe układu. Realizowane są także inne jego normy, zwłaszcza dotyczące współpracy politycznej. Prowadziliśmy i prowadzimy aktywną działalność dyplomatyczną i liczymy na rychłą ratyfikację układu.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W licznych kontaktach z Komisją Wspólnoty w Brukseli i państwami „dwunastki” dążyliśmy do stworzenia bardziej zaawansowanej współpracy, ułatwiającej i przygotowującej przyszłe członkostwo Polski we Wspólnocie. Nasze postulaty przedstawiliśmy wspólnie z Czechosłowacją (która jeszcze wtenczas istniała) i Węgrami w memorandum trzech rządów z 11 września ub.r. w sprawie przyspieszenia integracji i perspektyw przystąpienia. Stanowisko Komisji Wspólnoty wypracowane przed spotkaniem w Edynburgu 11 grudnia minionego roku pod wieloma względami spełnia nasze oczekiwania.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Odnosi się to zwłaszcza do potwierdzenia przez Wspólnoty - jako nie tylko naszego, lecz także ich celu - przyszłego członkostwa państw Europy Środkowo-Wschodniej w Unii Europejskiej. Potrzebne tu są dalsze starania, zwłaszcza w obliczu pewnej rezerwy niektórych państw „dwunastki” wobec perspektyw rozszerzenia Wspólnoty. Dążymy aktualnie do tego, aby korzystny dla nas raport Komisji Wspólnoty z 1992 r. na temat stosunków między Wspólnotą a Europą Środkowo-Wschodnią został w maksymalnym stopniu zaakceptowany przez Radę Europejską (szczyt „dwunastki”) na jej posiedzeniu w Kopenhadze w czerwcu tego roku.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Obecnie koncentrujemy się na możliwie najlepszym wykorzystywaniu postanowień Umowy Przejściowej, a następnie Układu Europejskiego. Mam na myśli rozszerzenie stosunków handlowych i pogłębienie powiązań gospodarczych ze Wspólnotą, wprowadzenie postulowanych przez Polskę zmian w ukierunkowaniu bezzwrotnej pomocy Wspólnot (głównie na wsparcie inwestycji w ramach programu PHARE) oraz uzyskanie nowych kredytów w ramach programu ekonomicznego przygotowania Polski do członkostwa we Wspólnocie.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Potrzebny jest postęp w liberalizacji handlu, zmniejszanie ograniczeń towarowych i polepszenie dostępu do rynków zachodnich dla polskich produktów rolnych i innych tzw. wrażliwych towarów.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Broniąc naszych racji mamy świadomość, że kraje zachodnie przeżywają recesję i zabiegają o swoje interesy, niekiedy wąsko pojęte. Faktem jest, że ich konkretne interesy niekiedy różnią się od naszych, a bywa, że są z nimi sprzeczne. My bronimy polskiego przemysłu i polskiego rolnictwa. Równocześnie dążymy do tego, aby państwa „dwunastki” nie ograniczały się do wąskich ekonomicznych kryteriów i w swym podejściu do współpracy z Polską i innymi państwami Grupy Wyszehradzkiej uwzględniały istotne przesłanki polityczne, tak jak to w przeszłości uczyniły wobec Hiszpanii, Portugalii i Grecji. Przypominamy więc Wspólnocie jej powołanie ogólnoeuropejskie. Winna ona pozostać wierna ideałom swych inicjatorów i założycieli, wielkich chrześcijańskich mężów stanu, nie zaś przekształcać się w fortecę, która zamyka się przed resztą Europy i przyczynia się do nowego podziału.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W adaptacji naszej gospodarki i prawodawstwa do wymogów stowarzyszenia i rozwijania szerokiej współpracy ze Wspólnotami doniosłą rolę do odegrania ma Sejm.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Jednym z istotnych czynników przybliżających Polskę do Wspólnoty Europejskiej powinno stać się utworzenie strefy wolnego handlu między Polską a państwami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Liczymy na liberalizację dostępu do rynków tego ugrupowania i w rezultacie na równe z członkami EFTA traktowanie polskich eksporterów przez Wspólnotę. Liczymy, że wzrost handlu z państwami EFTA przyczyni się do większego zainteresowania przedsiębiorców tych państw inwestycjami w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Przechodzę teraz do omówienia dalszych zagadnień bezpieczeństwa. Mówię „dalszych”, ponieważ wiązanie się ze Wspólnotą Europejską jest bardzo istotnym składnikiem naszej polityki bezpieczeństwa. Obok więc zbliżenia ze Wspólnotą, powiązania z Sojuszem Północnoatlantyckim nadal wyznaczają główny nurt działań polskiej dyplomacji w budowaniu zewnętrznych przesłanek naszego bezpieczeństwa. Z tą myślą rozszerzyliśmy kontakty i współpracę polityczną i wojskową z Organizacją Traktatu Północnoatlantyckiego i państwami członkowskimi NATO.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W kontaktach z NATO nadal będziemy dążyć do pełnego wykorzystania możliwości, jakie stwarza Północnoatlantycka Rada Współpracy. Wymienię tu zwłaszcza proces konsultacji politycznych. Aktywny udział w Radzie wzmacnia rolę Polski we współpracy Sojuszu z państwami Europy Środkowej i Wschodniej. Należy oczekiwać dalszego materialnego rozszerzenia współpracy wojskowej, zwłaszcza w zakresie szkolenia polskich oficerów oraz kontroli przestrzeni powietrznej. W tych wszystkich sprawach istnieje bliska współpraca, kontakt i koordynacja pomiędzy Ministerstwem Spraw Zagranicznych a Ministerstwem Obrony Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Dotychczasowy kierunek reform w Sojuszu Północnoatlantyckim pozwala sądzić, że organizacja ta nie rezygnując ze zbiorowej obrony nabiera coraz więcej cech systemu wspólnego bezpieczeństwa. Zakładamy, że NATO będzie się bardziej otwierać na współpracę z Europą Środkowo-Wschodnią w miarę tego, jak podejmować będzie akcje utrzymywania i zaprowadzania pokoju na mocy mandatu ONZ lub KBWE.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W ostatnim czasie pojawiły się oznaki zwiększonej gotowości niektórych państw Sojuszu rozważenia kwestii jego rozszerzenia na Europę Środkową. Są one wyrazem realizmu w ocenie zmian zachodzących w naszym regionie. Będziemy utwierdzać ten kierunek myślenia w kontaktach z naszymi partnerami z Zachodu i z sąsiadami ze Wschodu, bowiem naszym celem strategicznym pozostaje wejście do Sojuszu.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Polska uczestniczy w pracach Północnoatlantyckiej Rady Współpracy poświęconych udziałowi NATO w operacjach pokojowych (lub podobnych) zarządzonych przez ONZ lub KBWE. Jest to dziedzina współpracy międzynarodowej zyskująca nowe i szczególne znaczenie przy organizacji bezpieczeństwa międzynarodowego po zakończeniu zimnej wojny.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Korzystne procesy zachodzą również w relacjach między NATO a Unią Zachodnioeuropejską. W miejsce potencjalnej i - dodam - zupełnie zbędnej rywalizacji pojawia się perspektywa wzajemnego uzupełniania się. Unia Zachodnioeuropejska w roli europejskiego filaru NATO, jako instytucja europejska, powinna być szczególnie zainteresowana rozwojem stosunków z Europą Środkową i Wschodnią. Zakładamy, że znajdzie to wyraz w umocnieniu dotychczasowego, raczej słabego forum konsultacji Unii z państwami Europy Środkowej i znajdzie też wyraz w pewnej instytucjonalizacji stosunków Polski z tą organizacją. Stając się ośrodkiem koordynacji polityki obronnej Europy Zachodniej, Unia poprzez nowe związki z naszym regionem - może stać się wartościowym czynnikiem bezpieczeństwa Polski.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Układy dwustronne i - generalnie - polityka stopniowego wiązania się z zachodnioeuropejskimi i północnoatlantyckimi organizacjami gospodarczymi, politycznymi i wojskowymi, przyczyniają się do zwiększenia zewnętrznego wsparcia naszego bezpieczeństwa. W szerszym zakresie cel ten staramy się przybliżyć poprzez współudział w tworzeniu bezpieczeństwa europejskiego i globalnego, co zakłada aktywne uczestnictwo w KBWE i ONZ. To, że w wielu krajach członkowskich obu tych organizacji toczą się wojny, staje się źródłem rozpowszechnionego sceptycyzmu, lecz sceptycyzm i zwątpienie nie mogą dominować. Należy ulepszać międzynarodowe mechanizmy rozwiązywania konfliktów. Pamiętajmy jednak, że często mamy do czynienia z przesunięciem zagrożeń ze sfery stosunków czysto międzypaństwowych do stosunków raczej wewnętrznych, co wymaga nowego spojrzenia na rolę instytucji i prawa międzynarodowego w regulowaniu konfliktów.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Opowiadamy się za utworzeniem systemu składającego się z wielu instytucji i za zacieśnieniem więzów pomiędzy ONZ a regionalnymi strukturami (w szczególności KBWE, Wspólnota Europejska, NATO i Unia Zachodnioeuropejska). To podejście powinno prowadzić do powstania kooperatywnego systemu bezpieczeństwa międzynarodowego. Na razie kooperatywnego, jeszcze nie zbiorowego. Polska wspiera przekształcanie KBWE w operatywną i skuteczną organizację regionalną. Na obszarze swego działania, a jest on wielki geograficznie, KBWE ma zapobiegać konfliktom, a gdy takie konflikty już powstaną, powinna je rozwiązywać. Dla Polski będą miały znaczenie zwłaszcza te mechanizmy, które przyczyniać się będą do zapobiegania potencjalnym konfliktom i do umacniania stabilizacji w naszym sąsiedztwie. Działamy i działać będziemy na rzecz dyplomacji prewencyjnej oraz tzw. monitoringu, czyli obserwacji i kontroli sytuacji militarnej, szczególnie w pobliżu Polski. W Europie uznaje się nasze pewne zasługi w sferze dyplomacji prewencyjnej.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Umacniamy rolę Warszawy jako centrum działalności KBWE w dziedzinie praw człowieka. Wysunięta przez nas idea fundacji międzynarodowej promującej prawa człowieka spotkała się z zainteresowaniem. Fundacja mogłaby także pomóc w pokrywaniu wydatków Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka KBWE w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W ramach KBWE dążymy do pełnej realizacji zawartych porozumień dotyczących rozbrojenia oraz budowy zaufania i bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Na wiedeńskim Forum Bezpieczeństwa podejmujemy lub wspieramy inicjatywy, które będą wzmacniać ogólnoeuropejskie bezpieczeństwo oraz współpracę KBWE z NATO i z Unią Zachodnioeuropejską. Polska dyplomacja poświęca szczególną uwagę działaniom KBWE sprzyjającym stabilizowaniu sytuacji w naszym najbliższym otoczeniu, m.in. poprzez przyjęcie kodeksu postępowania państw w dziedzinie bezpieczeństwa i wojskowości. W tej sprawie Polska zgłosiła przed kilkoma miesiącami własną inicjatywę.</u>
          <u xml:id="u-11.27" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W sferze rozbrojenia ważne jest doprowadzenie do możliwie szybkiego wejścia w życie podpisanej na początku tego roku Konwencji o zakazie broni chemicznej. Jej historyczne znaczenie polega na tym, że po raz pierwszy stworzone zostały prawne podstawy dla całkowitej eliminacji całej, jednej kategorii broni masowej zagłady. Ma to również bezpośrednie znaczenie dla bezpieczeństwa Polski.</u>
          <u xml:id="u-11.28" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Z punktu widzenia interesów naszego państwa bardzo istotne jest umocnienie reżimu nierozprzestrzeniania broni jądrowej, zwłaszcza wobec dążenia niektórych państw do posiadania tej broni.</u>
          <u xml:id="u-11.29" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Parę słów o bezpieczeństwie i problemach humanitarnych. Nowoczesne pojmowanie bezpieczeństwa, poza komponentem wojskowym, obejmuje aspekty ekonomiczne, socjalne, ekologiczne i prawne, ma też swój istotny wymiar humanitarny. Jedną bowiem z kardynalnych przesłanek zachowania pokoju i sprawiedliwości w życiu międzynarodowym jest poszanowanie praw człowieka, w tym praw mniejszości narodowych, przy czym mniejszości winny być lojalne wobec państwa, w którym żyją. Standardy postępowania zostały określone w różnej rangi dokumentach międzynarodowych. Obowiązkiem każdego państwa jest przestrzeganie praw człowieka oraz sprzyjanie atmosferze wzajemnego poszanowania i współpracy wszystkich ludzi, którzy żyją na terytorium tego państwa, bez względu na pochodzenie etniczne lub narodowe, także bez względu na religię. Wobec mnożących się konfliktów narodowych, etnicznych i religijnych niezbędne zdaje się rozszerzenie kompetencji organów międzynarodowych, tak aby były one zdolne do skutecznego reagowania na naruszenia praw człowieka, zwłaszcza gdy ma to miejsce na szeroką skalę. Istnieje też konieczność zintensyfikowania międzynarodowej współpracy w zakresie migracji ludności oraz napływu uchodźców. Należy założyć, że problemy te będą narastać, a poszczególne państwa i instytucje międzynarodowe będą musiały angażować się w sprawę migracji znacznych grup ludności, między innymi powodowanych konfliktami lokalnymi. Pomoc humanitarna i ochrona praw imigrantów - to jedna strona tego problemu. Drugą tworzą wielorakie następstwa społeczne i ekonomiczne, z którymi muszą się uporać kraje przyjmujące imigrantów.</u>
          <u xml:id="u-11.30" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Polepszenie skuteczności działania w sferze humanitarnej zależeć będzie w znacznej mierze od koordynacji wysiłków państw i organizacji międzynarodowych, zwłaszcza ONZ, KBWE i Rady Europy. Rada Europy przechodzi przez okres reform, o których kształcie zadecydują ostatecznie szefowie państw i rządów Rady Europy na spotkaniu we wrześniu bieżącego roku w Wiedniu. W naszym przekonaniu należy dążyć do politycznego wzmocnienia Rady oraz przeciwdziałać próbom ograniczenia jej aktywności do wąskich zagadnień. Potrzebne jest wzmocnienie Rady, właśnie w sferze praw człowieka, praw mniejszości narodowych i w dziedzinie społecznej. Będziemy też sprzyjać włączeniu Rady w procesy regionalizacji oraz współpracy transgranicznej w powiązaniu z zagadnieniami samorządu terytorialnego, demokracji lokalnej, komunikacji i ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-11.31" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! W całokształcie naszej polityki zagranicznej istotne miejsce zajmuje rozwój stosunków dwustronnych z państwami zachodnimi. Obok spraw czysto bilateralnych skupiamy się na uzyskiwaniu ich wsparcia dla naszych dążeń integracyjnych w Europie. Systematycznie rozbudowujemy wzajemne powiązania prawno-traktatowe.</u>
          <u xml:id="u-11.32" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Stosunki z Niemcami układają się zdecydowanie dobrze. Obok płaszczyzn tradycyjnych powstają nowe formy, zwłaszcza współpraca regionalna i przygraniczna. Przywiązujemy dużą wagę do polsko-niemieckiego współdziałania we wszystkich dziedzinach, a w pierwszej kolejności w sferze gospodarczej, technologicznej i finansowej. Pożądane jest większe zaangażowanie kapitału niemieckiego w Polsce, zwłaszcza inwestycji dużych koncernów. Dla współpracy regionalnej i transgranicznej istotne znaczenie będzie miała działalność Polsko-Niemieckiego Towarzystwa Wspierania Gospodarki. Nowych impulsów wymaga współpraca młodzieżowa, zwłaszcza z tzw. nowymi krajami. W związku z nową polityką Niemiec w sprawie azylantów i migracji konieczne jest zabezpieczenie naszych interesów przy pomocy nowych porozumień. Te porozumienia są obecnie przedmiotem negocjacji z Niemcami - negocjacje się już kończą - i z innymi zainteresowanymi krajami. Sprawa ta jest pierwszoplanowa dla naszych żywotnych interesów. Ma także istotne implikacje dla naszych stosunków dwustronnych z Niemcami i innymi krajami oraz dla naszych stosunków ze Wspólnotą Europejską. Wskazane przeze mnie żywotne, narodowe interesy Polski są w tej materii czynnikiem dla nas decydującym.</u>
          <u xml:id="u-11.33" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W stosunkach z Francją konieczne będą dalsze wysiłki w celu poprawy współpracy gospodarczej. Jej rozmiary wciąż nie odpowiadają ani możliwościom ekonomicznym, ani poziomowi współdziałania politycznego. Należy brać pod uwagę istotną okoliczność, iż Francja odgrywa podstawową rolę we Wspólnocie Europejskiej. Liczymy na wszechstronne współdziałanie z nowym rządem francuskim, w tym w dla nas tak ważnej sprawie przybliżenia Polski do Wspólnoty Europejskiej i Sojuszu Atlantyckiego.</u>
          <u xml:id="u-11.34" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Zapoczątkowana w 1991 r. współpraca na linii Paryż-Bonn-Warszawa wymaga stałego zainteresowania, stałego rozwijania i stałego precyzowania. Istotne znaczenie ma przygotowanie spotkania u nas, w tym roku, prezydentów i ministrów spraw zagranicznych Francji, Niemiec i Polski. Będą to osobne spotkania. Formuła trójstronna już stworzyła szansę na długofalową, pogłębioną współpracę trzech państw i umocnienie pozycji Polski w polityce europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-11.35" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Dobrze rozwijają się stosunki Polski z Wielką Brytanią. Nasze kontakty uległy intensyfikacji w związku z brytyjskim przewodnictwem we Wspólnocie Europejskiej w II połowie minionego roku. Duże znaczenie miała brytyjska inicjatywa spotkania ministrów spraw zagranicznych państw „dwunastki” i Grupy Wyszehradzkiej, też w ubiegłym roku. Dynamicznie rozwija się nasza współpraca gospodarcza.</u>
          <u xml:id="u-11.36" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Wyraźne ożywienie nastąpiło w stosunkach z Włochami. Zawarliśmy nową umowę z „Fiatem”, wzrosły wzajemne obroty handlowe. Podpisaliśmy traktat o przyjaźni i umowę w sprawie zniesienia wiz z Hiszpanią. Zintensyfikowaliśmy kontakty z Belgią, Danią, Holandią i Luksemburgiem. Osiągnęliśmy wysoki poziom współpracy z Finlandią i Szwecją. Wszystkie te kraje popierają proces przemian w Polsce i dostrzegają jej rolę w stabilizowaniu sytuacji w Europie Środkowo-Wschodniej. Ten dorobek utrzymamy i powiększymy.</u>
          <u xml:id="u-11.37" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Częścią naszych związków z Zachodem są stosunki z Kanadą, Australią i Nową Zelandią. Istotnym elementem stosunków z Kanadą jest zaangażowanie Kanady w bezpieczeństwo Europy, pomimo wycofania kanadyjskich oddziałów wojskowych z Niemiec. Konieczne będzie przezwyciężenie pewnych trudności w rozwoju polsko-kanadyjskich i polsko-australijskich stosunków gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-11.38" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Nadal będziemy podejmować wysiłki na rzecz zaangażowania dużego kapitału zachodniego w Polsce. Wiąże się z tym konieczność adaptacji polskiego systemu prawnego i tworzenia odpowiedniej infrastruktury gospodarczej, zgodnej ze standardami Wspólnoty Europejskiej. Szanse dla zdynamizowania rozwoju ekonomicznego i zbliżenia nas do zachodniego systemu gospodarczego daje również współpraca transgraniczna rozwijana wzdłuż naszych granic, zwłaszcza zachodniej i południowej.</u>
          <u xml:id="u-11.39" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Wysoka Izbo! Jeśli chodzi o nasze stosunki ze Stanami Zjednoczonymi, to właśnie zakończyły się dwie bardzo ważne wizyty. Prezydent Lech Wałęsa przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie rozmawiał z prezydentem Billem Clintonem i innymi czołowymi amerykańskimi politykami, a w Polsce gościliśmy wiceprezydenta Alberta Gore'a. Te pierwsze bezpośrednie kontakty na najwyższym szczeblu z nową administracją amerykańską potwierdziły, iż dwustronne stosunki Polski z USA będą nadal oparte na zasadach bliskiej, przyjacielskiej współpracy. Stany Zjednoczone w pełni rozumieją aktualną sytuację Polski, a szczególnie znaczenie, jakie powodzenie naszych reform może mieć dla losów Europy Środkowo-Wschodniej i krajów dawnego ZSRR. Otrzymaliśmy zapewnienia, że będzie kontynuowany intensywny dialog polsko-amerykański, a wszelkie inicjatywy mogące ułatwić naszemu krajowi przejście przez okres reform otrzymają wsparcie administracji prezydenta Clintona.</u>
          <u xml:id="u-11.40" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Stosunki polsko-amerykańskie są przedmiotem naszej stałej uwagi. Liczne kontakty przyczyniły się do zwiększenia zainteresowania USA kwestiami bezpieczeństwa naszego kraju i pomyślnym przebiegiem reform. Rozwinęła się współpraca we wszystkich dziedzinach - w tym wojskowej. Poprawiły się warunki dostępu do kredytów i rządowych gwarancji kredytowych. Stanowisko amerykańskie odegrało znaczną rolę w sprawie przeznaczenia funduszu stabilizacyjnego na potrzeby reformy polskich instytucji finansowych. Została zawarta nowa umowa o współpracy naukowej i technicznej.</u>
          <u xml:id="u-11.41" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Konsekwentna realizacja reform i stabilizująca rola w regionie będą naszymi atutami w budowie trwałej podstawy dla partnerskich stosunków z USA. We współpracy ze Stanami Zjednoczonymi będziemy dążyć do wzmocnienia naszego bezpieczeństwa i rozwijać współdziałanie w sprawach bezpieczeństwa europejskiego, w tym nowych mechanizmów antykryzysowych w ramach KBWE i ONZ, zwłaszcza z udziałem NATO. Dialog z Waszyngtonem będzie miał istotne znaczenie dla rozwoju naszych powiązań z Sojuszem Atlantyckim. Polska niezmiennie popiera wojskową obecność USA w Europie, bowiem sprzyja ona wydatnie bezpieczeństwu naszego kontynentu.</u>
          <u xml:id="u-11.42" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W sferze gospodarczo-finansowej na pierwszym miejscu stawiamy zwiększenie napływu amerykańskiego kapitału do Polski oraz ułatwień w dostępie polskich towarów i usług do rynku USA. Chodzi nam przy tym nie tylko o usuwanie doraźnych trudności, lecz jeszcze bardziej o rozwiązania przynoszące długofalowe, wzajemne korzyści. W tym celu niezbędne jest wejście w życie polsko-amerykańskiego traktatu handlowo-gospodarczego podpisanego jeszcze w roku 1990, a wciąż nie obowiązującego. To z kolei - wejście w życie tego traktatu - zależy od ustanowienia w Polsce międzynarodowych standardów ochrony praw na dobrach niematerialnych, w szczególności własności intelektualnej i przemysłowej. Wolny postęp prac legislacyjnych nad nowym Prawem autorskim jest źródłem troski rządu. Pisał o tym ostatnio do Sejmu prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Brak norm, tak zwanych antypirackich, pogarsza sytuację własności amerykańskiej w Polsce. Rząd apeluje do Wysokiej Izby o możliwie szybkie zakończenie prac bardzo starannie prowadzonych przez trzy komisje sejmowe. Są to: Komisja Kultury i Środków Przekazu, Komisja Ustawodawcza oraz Komisja Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego. Dodam, iż cała ta sprawa nie jest jedyną, która grozi nam konfliktem gospodarczym z USA. Wskażę tu między innymi na kwestię ceł oraz wszczęcie przeciwko nam procedury antydumpingowej w zakresie produktów stalowych.</u>
          <u xml:id="u-11.43" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Przechodzę do przedstawienia naszej polityki wobec sąsiadów wschodnich i rozgałęzień tej polityki.</u>
          <u xml:id="u-11.44" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Rozpad ZSRR i wyłonienie się szeregu niezależnych państw, stawiających sobie za cel demokratyczną transformację polityczną i ekonomiczną, zmieniły korzystnie sytuację geopolityczną Polski i stworzyły swego rodzaju szansę historyczną. W żywotnym interesie Polski leży umocnienie i pogłębienie demokratycznych przemian oraz ugruntowanie niezawisłości państwowej naszych wschodnich sąsiadów. Dzięki temu państwa te stawałyby się integralną i funkcjonalną częścią systemu europejskiego w jego różnych wymiarach. Urzeczywistnienie tego procesu dopełni dzieła budowania przyjaznego i współpracującego z Polską otoczenia międzynarodowego na Wschodzie. Niepodległe, demokratyczne i bezpieczne państwa u naszych wschodnich granic - to również współczynnik niepodległości, demokracji i bezpieczeństwa Polski.</u>
          <u xml:id="u-11.45" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Mówiąc o ewolucji politycznej i ekonomicznej na wschód od naszych granic musimy uwzględniać różne możliwe scenariusze tej ewolucji. Taki jest wymóg strategicznego myślenia w polityce.</u>
          <u xml:id="u-11.46" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Głęboki kryzys systemowy na tym obszarze powoduje znaczną nieprzewidywalność rozwoju sytuacji. W stosunkach z krajami wschodnimi, w tym z Rosją, nie możemy ignorować istnienia sił dążących do rekonstrukcji dawnego porządku imperialnego. W żywotnym interesie Polski leży, z jednej strony, wspieranie sił demokratycznych i niepodległościowych w tych krajach, z drugiej zaś strony w zgodzie z naszą racją stanu i strategiczną orientacją na cywilizację zachodnią, wobec możliwej niebezpiecznej ewolucji, musimy zacieśniać instytucjonalne więzi ze strukturami Zachodu przy priorytetowym traktowaniu powiązań z euroatlantyckim systemem bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-11.47" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Polska prowadzi politykę wobec wschodnich sąsiadów w oparciu o poszanowanie suwerenności, nienaruszalności terytorialnej, sprawiedliwości oraz podstawowych praw człowieka i mniejszości narodowych. Polska unika sytuacji, które czyniłyby z niej stronę w konfliktach tych państw.</u>
          <u xml:id="u-11.48" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Polityka wschodnia przynosi praktyczne efekty poprzez ustanowienie stosunków dyplomatycznych i innych, zwłaszcza traktatowych, z członkami Wspólnoty Niepodległych Państw i z Gruzją. Przynosi efekty poprzez stworzenie podstaw dla systematycznego dialogu i współpracy na różnych płaszczyznach. Podjęliśmy szereg spraw: pełne wyjaśnienie odpowiedzialności za zbrodnie na polskich oficerach oraz deportacje ludności polskiej w głąb byłego ZSRR, ochrona miejsc martyrologii Polaków, opieka nad zabytkami kultury polskiej, ujawnienie archiwaliów, zwłaszcza dotyczących porozumienia Ribbentrop-Mołotow oraz zbrodni katyńskiej. Dążymy do roztoczenia szczególnej opieki nad skupiskami Polaków w krajach wschodnich.</u>
          <u xml:id="u-11.49" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Będziemy intensyfikować stosunki dwustronne ze wszystkimi wschodnimi sąsiadami oraz, w miarę możności, pozaeuropejskimi członkami WNP oraz Gruzją. Naszym celem jest odbudowa tam, gdzie to jest uzasadnione, zerwanych lub osłabionych potrzebnych, rozsądnych, właściwych więzi gospodarczych oraz tworzenie powiązań w nowych dziedzinach. Realizacji tych celów powinno sprzyjać utworzenie w Polsce Światowego Centrum Finansowania Handlu ze Wschodem. Powinniśmy ustalić, jakie konkretne środki w odniesieniu do państw postsowieckich pozwolą zwiększyć naszą aktywność i przyniosą obopólne korzyści gospodarcze i polityczne.</u>
          <u xml:id="u-11.50" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Istotne znaczenie miałoby wypracowanie takich form ścisłej współpracy, które nie wymagałyby angażowania przekraczających nasze możliwości środków materialnych. Dotyczy to m.in. współpracy w zakresie szkolenia kadr, wymiany myśli naukowo-technicznej i doświadczeń gospodarczo-administracyjnych, informacji o wykorzystywaniu zachodniej pomocy. W tym zakresie Ministerstwu Spraw Zagranicznych zależy na inicjatywach i współdziałaniach Sejmu oraz instytucji pozarządowych.</u>
          <u xml:id="u-11.51" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">A teraz kilka słów o poszczególnych państwach; o Rosji do pewnego stopnia już mówiłem. Będziemy kontynuować i rozwijać dotychczasową współpracę z Rosją. W dziedzinie gospodarczej istotnym zadaniem jest uregulowanie kwestii wzajemnego zadłużenia i zawarcia długoletniej umowy gospodarczej sprzyjającej intensyfikacji współpracy ekonomicznej, w tym współpracy gwarantującej dostawę ropy i gazu z Rosji w zamian za polskie towary. Dla przyszłości polsko-rosyjskich stosunków gospodarczych istotny byłby udział Polski, jak i pozostałych krajów środkowoeuropejskich w realizacji zachodniej pomocy dla Rosji. Będziemy utrzymywać kontakty na wysokim szczeblu, a także rozbudowywać współpracę między różnymi środowiskami społecznymi, zawodowymi i naukowymi.</u>
          <u xml:id="u-11.52" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Polska aktywnie włączyła się w międzynarodowe inicjatywy dotyczące Obwodu Kaliningradzkiego, a także Sankt Petersburga. Nasze porozumienie z Rosją, dotyczące współpracy z Obwodem Kaliningradzkim, daje dobre wyniki.</u>
          <u xml:id="u-11.53" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Zakładamy intensyfikację współpracy politycznej, wojskowej, ekonomicznej i społeczno-kulturalnej z Ukrainą. Z państwem tym łączą nas szczególne więzi historyczne i kulturowe. Chcemy, aby współpraca między Polską a Ukrainą służyła umacnianiu niepodległego oraz demokratycznego państwa ukraińskiego. Szczególne znaczenie ma tutaj wypracowanie odpowiednich form tej współpracy. Powinna ona stać się modelem dobrego sąsiedztwa i bliskiego współdziałania. Oparte na poszanowaniu suwerenności i wzajemnych interesach stosunki między niepodległą Polską i niepodległą Ukrainą stają się ważnym czynnikiem stabilności i bezpieczeństwa w naszym regionie i całej Europie.</u>
          <u xml:id="u-11.54" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Przywiązujemy szczególnie dużą wagę do współpracy z innym wschodnim sąsiadem - Białorusią. Jesteśmy żywotnie zainteresowani ugruntowaniem i rozwojem niepodległego państwa białoruskiego. Wyrażaliśmy i wyrażamy gotowość do pogłębienia obopólnie korzystnej współpracy z Białorusią.</u>
          <u xml:id="u-11.55" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Nie muszę osobno mówić o specjalnych związkach Polski z Litwą i o tradycyjnie bliskich stosunkach z Łotwą i Estonią. Polska będzie dalej rozwijać współpracę polityczną i ekonomiczną z tymi ponownie niepodległymi i bliskimi nam państwami. Będziemy dążyć do tego, aby doszło do podpisania traktatu podstawowego z Litwą - projekt tego traktatu, jak Wysokiej Izbie wiadomo, przesłaliśmy już dość dawno do Wilna - i do poprawy sytuacji zamieszkałych tam Polaków, już w tej chwili lepszej, niż przed rokiem. Traktaty podstawowe zawarliśmy już z Łotwą i Estonią. Stworzyły one dobrą podstawę dla rozwoju stosunków z tymi państwami, zarówno bilateralnych, jak i w ramach inicjatyw regionalnych.</u>
          <u xml:id="u-11.56" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Pozostając w dobrych stosunkach i rozwijając współpracę ze wszystkimi państwami byłego ZSRR, a w szczególności z naszymi bezpośrednimi wschodnimi sąsiadami, Polska staje się istotnym czynnikiem stabilizującym sytuację w tej części Europy. Jest to bardzo ważna nasza rola w perspektywie ogólnoeuropejskiej, w pełni doceniana przez Zachód. Sprzyjamy wprowadzeniu standardów zachodnich na Wschodzie. Jednocześnie będziemy podejmować wszystkie działania zapobiegające przekształcaniu się Europy Środkowej w strefę buforową, w strefę „rozrzedzonego bezpieczeństwa” i ewentualnych hegemonistycznych wpływów.</u>
          <u xml:id="u-11.57" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Wysoka Izbo! W ramach swej europejskiej orientacji polska polityka zagraniczna systematycznie utrwalała i utrwala nowe powiązania regionalne. Jest to Grupa Wyszehradzka, współpraca bałtycka oraz Inicjatywa Środkowoeuropejska, dawniej zwana Hexagonale.</u>
          <u xml:id="u-11.58" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Rozpad Czechosłowacji skomplikował sytuację, nie zatrzymał jednak współpracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej. Silnego i konsekwentnego poparcia tej współpracy udziela Wspólnota Europejska, oceniając pozytywnie jej wkład w proces integracji europejskiej. Oznacza to, że Grupa Wyszehradzka nie tylko nie opóźnia zbliżenia tworzących ją państw do Wspólnoty, ale zbliżenie to czyni realnym. Wspólnoty przyjęły do rozpatrzenia postulaty Grupy Wyszehradzkiej w sprawie przejścia od dialogu do współpracy politycznej oraz rozszerzenia współpracy o nowe formy. Współpraca w Grupie Wyszehradzkiej rozciąga się także na kwestie bezpieczeństwa, włączając w to rozwój powiązań z Sojuszem Atlantyckim.</u>
          <u xml:id="u-11.59" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Dążymy do tego, aby stosunki między naszymi państwami miały konkretny, praktyczny wymiar. Wyrazem takiego podejścia jest doprowadzenie do zawarcia porozumienia z 21 grudnia ub. r. w Krakowie o utworzeniu strefy wolnego handlu, stopniowo wprowadzanej w życie od 1 marca br. Przykładem naszego współdziałania była ostatnio koordynacja stanowiska w związku z decyzją Wspólnot o zakazie importu mięsa i żywca z naszych krajów.</u>
          <u xml:id="u-11.60" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Pożytki płynące z dobrej współpracy w łonie Grupy Wyszehradzkiej są wynikiem politycznych realiów w tej części Europy i nie ma tu żadnego dyktatu zewnętrznego ani doktrynerstwa. To jest współpraca bardzo praktyczna.</u>
          <u xml:id="u-11.61" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">W regionie bałtyckim zwracamy szczególną uwagę na kwestie gospodarcze, ochronę środowiska, zwiększenie bezpieczeństwa elektrowni atomowych, których tam jest wiele, planowanie regionalne, a także wspomaganie instytucji demokratycznych w całym regionie. Niedawna sesja Rady Państw Morza Bałtyckiego potwierdziła wolę wszystkich uczestników do przekształcenia regionu bałtyckiego w dynamiczny ośrodek rozwoju w Europie.</u>
          <u xml:id="u-11.62" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Inicjatywa Środkowoeuropejska, dawna Hexagonale. Mimo trudności spowodowanych konfliktem zbrojnym w byłej Jugosławii dostrzegamy możliwości kontynuowania i rozwoju współpracy w ramach tej inicjatywy. Wynika to m.in. z większej możliwości realizacji projektów w oparciu o współpracę z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju oraz atrakcyjności Inicjatywy Środkowoeuropejskiej dla nowych demokracji wschodniej i południowo-wschodniej Europy. Może się ona stać owocną płaszczyzną kontaktów z Białorusią, Bułgarią, Rumunią i Ukrainą. Wyrazem uznania dla aktywności i roli Polski w ramach tego ugrupowania było powierzenie nam - z inicjatywy Włoch - przewodnictwa konsultacji politycznych na temat negatywnych zjawisk towarzyszących procesom przemian związanych z migracją ludności, nie kontrolowanym ruchem osób oraz przejawami nacjonalizmu i ksenofobii. Dodam, że chodzi tu o stworzenie forum wymiany informacji i ocen, a nie o harmonizację operatywnych działań, co należy do kompetencji właściwych władz. Ale taki rozwój może jeszcze nastąpić.</u>
          <u xml:id="u-11.63" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Polska zamierza nadal angażować się na rzecz stabilizacji na Bałkanach i rozwiązywania kryzysu jugosłowiańskiego. Będziemy wspierać międzynarodowe inicjatywy na rzecz zakończenia konfliktu i uczestniczyć w tych inicjatywach. Przypomnę w tym miejscu nasz udział w misji obserwatorów (tzw. monitorów), w siłach pokojowych ONZ, a także mój udział w misji ministrów spraw zagranicznych państw Inicjatywy Środkowoeuropejskiej do Stanów Zjednoczonych i ONZ w grudniu ub. roku. W pełni popieramy międzynarodową misję b. premiera Tadeusza Mazowieckiego jako specjalnego sprawozdawcy Komisji Praw Człowieka ONZ. Z tego miejsca rząd Polski raz jeszcze z całą stanowczością potępia akty ludobójstwa i innych ciężkich i masowych naruszeń praw człowieka, zwłaszcza w Bośni i Hercegowinie. Osoby winne tych czynów muszą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej. Rząd Polski uważa, iż powinny być podjęte wszelkie starania dla podtrzymania wysoce zagrożonej państwowości Bośni i Hercegowiny. Polska uważa, iż sankcje uchwalone w stosunku do Serbii i Czarnogóry winny być dokładnie stosowane. Opowiadamy się za ograniczonym użyciem siły zbrojnej w ściśle określonych przypadkach. Nasz udział w pracach KBWE i Rady Północnoatlantyckiej nad wypracowaniem efektywnej formuły szerzej niż dotychczas pojmowanych operacji pokojowych ma także swe odniesienie do konfliktu jugosłowiańskiego.</u>
          <u xml:id="u-11.64" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Wysoka Izbo! Przedstawione przeze mnie priorytety, pewne ich rozwinięcie, nie wyczerpują szerokiego spektrum założeń i działań wchodzących w zakres prowadzonej przez nas polityki zagranicznej. Parę więc słów o innych kontynentach.</u>
          <u xml:id="u-11.65" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Polska utrzymuje stosunki polityczne i gospodarcze z liczną i wysoce zróżnicowaną grupą państw Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Do najważniejszych zadań należy pogłębienie współpracy politycznej i gospodarczej z Japonią. Zawarcie nowej umowy z Międzynarodowym Funduszem Walutowym stwarza pewną szansę na wznowienie kredytów i na znaczniejsze inwestycje Japonii u nas.</u>
          <u xml:id="u-11.66" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Oprócz Japonii szczególne znaczenie będzie miało rozszerzenie kontaktów i poszukiwanie nowych form współpracy z dynamicznie rozwijającymi się państwami Stowarzyszenia Państw Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN). Wyraźnemu ożywieniu uległy kontakty gospodarcze, a także dialog polityczny Polski z Chinami. Do ich kontynuowania przywiązujemy dużą wagę. Będziemy dążyć do wykorzystania istniejących możliwości rozszerzenia współpracy z Iranem, Nigerią i państwami Maghrebu.</u>
          <u xml:id="u-11.67" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Nowa, korzystna dla rozwoju współpracy sytuacja powstała przed dwoma laty w Republice Południowej Afryki. Mam na myśli proces demokratycznych przemian w tym kraju. Opinią publiczną wstrząsnęło niedawno zabójstwo jednego z przywódców Afrykańskiego Kongresu Narodowego Chrisa Haniego, obliczone, wg powszechnego przekonania, na wstrzymanie demokratycznych przeobrażeń w Afryce Południowej. Polska potępia zbrodnicze metody walki politycznej i wyraża nadzieję na utrzymanie dialogu i ciągłości reform w tym kraju, tak bardzo ważnym dla całego tamtego regionu.</u>
          <u xml:id="u-11.68" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Postępuje odbudowa i rozszerzenie naszej współpracy z państwami Bliskiego Wschodu. Polska dyplomacja wspiera wysiłki na rzecz pomyślnego przeprowadzenia bliskowschodniej konferencji pokojowej.</u>
          <u xml:id="u-11.69" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Dobrze rozwijają się nasze stosunki z krajami Ameryki Łacińskiej. Między innymi zostało osiągnięte porozumienie z Brazylią o redukcji i restrukturyzacji polskiego zadłużenia wobec tego państwa. Potrzebne jednak będą dalsze porozumienia z państwami Ameryki Łacińskiej, które usunęłyby niebezpieczeństwo wynikające dla naszych interesów z wprowadzenia - wraz z postępem integracji regionalnej - preferencji w wymianie towarowej między państwami Ameryki Łacińskiej, co utrudnia nasz dostęp do tamtych rynków.</u>
          <u xml:id="u-11.70" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Parę słów o Organizacji Narodów Zjednoczonych. Weszliśmy w fazę tworzenia nowego porządku międzynarodowego, mającego oparcie w Karcie Narodów Zjednoczonych. Polska będzie nadal uczestniczyć w ulepszaniu funkcjonowania i w stopniowym reformowaniu ONZ oraz dążyć do pełnej realizacji przewidzianego w Karcie Narodów Zjednoczonych systemu bezpieczeństwa. Sprzyjać temu będzie umacnianie naszej pozycji w operacjach pokojowych oraz włączenie się w nowe mechanizmy utrzymania pokoju, takie jak dyplomacja prewencyjna, przywracanie pokoju i utrwalanie pokoju po zakończeniu konfliktów.</u>
          <u xml:id="u-11.71" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Dziś pewnej aktualności nabrała rewizja Karty Narodów Zjednoczonych. Jest to zadanie trudne i moim zdaniem niekiedy jałowe. Nie trzeba zmieniać statutu, aby zwiększyć rolę ONZ, a najlepiej przyczyni się do wykorzystania potencjału już istniejącego w Karcie Narodów Zjednoczonych; próby rewizji mogą okazać się nieskuteczne. Uczestnicząc w dyskusji nad reformą ONZ, w tym Rady Bezpieczeństwa, mamy na uwadze zabezpieczenie interesów państw średnich, łącznie z Polską.</u>
          <u xml:id="u-11.72" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Wysoka Izbo! Ważną dziedziną w naszej polityce jest i musi pozostać ochrona środowiska. Wygaśnięcie dawnych konfrontacji pozwoliło osiągnąć globalny konsensus w dziedzinie ochrony środowiska i rozwoju - tej zresztą trudnej dychotomii. Znalazło to wyraz w dokumentach przyjętych na konferencji w Rio de Janeiro w minionym roku. Należy zwrócić uwagę na realizację podjętych tam zobowiązań i skuteczną działalność utworzonej w tym celu Komisji Trwałego Rozwoju. W jej skład weszła Polska.</u>
          <u xml:id="u-11.73" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Ochrona środowiska ma dla nas pierwszorzędne znaczenie. Dotyczy to także pozyskiwania środków finansowych z tytułu ekokonwersji - to zresztą idzie ciężko. Istotna będzie współpraca z sąsiadami: Niemcami, Czechami, Słowacją, Ukrainą, Białorusią, Litwą i Rosją w realizacji ważnych dla Polski projektów. Wymienię „Czarny Trójkąt”, „Zielone Płuca Europy” i projekt śląsko-ostrawski. Przewidujemy rozpoczęcie realizacji programu ochrony środowiska Bałtyku.</u>
          <u xml:id="u-11.74" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Przywiązujemy dużą wagę do naszego uczestnictwa w pracach nad konwencją o bezpieczeństwie jądrowym oraz konwencją o odpowiedzialności państw za szkody nuklearne. Angażować się będziemy, co jest zrozumiałe, w inicjatywy zmierzające do powiększenia bezpieczeństwa elektrowni jądrowych.</u>
          <u xml:id="u-11.75" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Przechodzę do krótkiego, z natury rzeczy, wywodu poświęconego zagadnieniom gospodarczym. Mimo rozmaitych trudności powiązania Polski z gospodarką światową ulegają wzmocnieniu. Nastąpiło zacieśnienie naszych kontaktów ze Wspólnotami Europejskimi oraz innymi organizacjami gospodarczymi i finansowymi świata zachodniego. Szczególnie istotne jest uzgodnienie nowego porozumienia Polski z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, stanowiącego podstawę do redukcji zadłużenia i świadczenia pomocy kredytowej ze strony funduszu i jego państw członkowskich. Umowa z funduszem będzie pomocna w naszych staraniach o przeniesienie Polski do grupy państw o mniejszym ryzyku inwestycyjnym. Innym pilnym zadaniem jest uchwalenie odpowiedniej ustawy i stworzenie skutecznej kontroli eksportu, co umożliwi nam dostęp do nowoczesnej technologii po praktycznym zniesieniu ograniczeń przez COCOM. Nasze zabiegi o członkostwo w Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - w angielskim skrócie: OECD - jeśli zostaną uwieńczone sukcesem, będą miały duże znaczenie jako świadectwo naszych przemian. To będzie także znaczenie polityczne.</u>
          <u xml:id="u-11.76" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Coraz większego znaczenia nabiera koordynacja w zakresie regulacji traktatowej naszych stosunków ekonomicznych ze Wspólnotami Europejskimi, z krajami EFTA, z USA i państwami Grupy Wyszehradzkiej oraz ściślejsza współpraca między MSZ a resortami gospodarczymi w celu efektywnej realizacji tych umów. Kwestie te wymagają pilnego uregulowania.</u>
          <u xml:id="u-11.77" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Nie trzeba na tej sali osobno wykazywać, że polityka zagraniczna musi wspierać długofalowe cele gospodarcze. Czy jednak jest odwrotnie? Czy polityka gospodarcza państwa wspiera politykę zagraniczną? Na kierunku wschodnim, czyli kierunku, który już dawno temu określiłem jako rozwojowy, wciąż brak jest czynnika podstawowego, czyli gospodarczego w większym i bardziej znaczącym wymiarze. Należy uczyć się umiejętności operowania za granicą instrumentem gospodarczym, konkretnie - nauczyć się udzielać pomocy. Mam na myśli to, że dając, trzeba jednocześnie brać. Wzory są liczne. Bez działania gospodarczego z trudem możemy prowadzić politykę wobec wschodnich sąsiadów. Wciąż powtarzamy, i słusznie, że nie jesteśmy w stanie kredytować handlu ze Wschodem. Czy jednak nie należy pomyśleć o działaniu poza budżetem państwa, o innych środkach? Czy nie powinno tu być więcej inwencji? Konkretnie: Czy nie należy pomyśleć o tworzeniu, poza budżetem, pewnego systemu gwarancji dla handlu, opierając się na źródłach pochodzenia zagranicznego? Te źródła przecież istnieją, również w naszym zasięgu.</u>
          <u xml:id="u-11.78" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Przechodzę do paru słów o współpracy naukowej i kulturalnej, a także o naszej polityce wobec Polonii.</u>
          <u xml:id="u-11.79" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Najważniejszym obecnie zadaniem we współpracy kulturalnej i naukowej jest przeciwdziałanie zagrożeniom wynikającym z braku pieniędzy. Niezbędne jest poparcie pozapaństwowe, a więc działanie poprzez fundacje, poprzez firmy, dalej, wdrażanie mechanizmów rynkowych i lepsze wykorzystanie rezerw na szczeblach lokalnych. Istotne będzie też uzyskanie pomocy Wspólnoty Europejskiej i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-11.80" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Obok bieżącej promocji kulturalnej i wymiany naukowej będziemy realizować długofalowe zadania dotyczące ochrony polskiego dziedzictwa kulturalnego za granicą. Będziemy dążyć do zaspokojenia potrzeb kulturalnych i oświatowych mniejszości polskich (szczególnie na Wschodzie), upowszechnienia języka i literatury polskiej, weryfikacji podręczników. Są to zadania ściśle związane z naszą - szerzej pojętą - polityką wobec Polaków za granicą. Jej istota polega na wsparciu wszystkich polskich środowisk na obczyźnie. Skuteczność tej polityki zależy jednak w zasadniczym stopniu od znalezienia środków na prowadzenie odpowiedniej działalności i na rozbudowę placówek konsularnych, zwłaszcza na Wschodzie. A te środki wyglądają bardzo źle.</u>
          <u xml:id="u-11.81" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Wymagają też wznowienia prace nad nową ustawą o obywatelstwie polskim. Jej treść powinna być dostosowana do europejskich standardów.</u>
          <u xml:id="u-11.82" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Kontynuowane będą działania zmierzające do zwiększenia skuteczności ochrony interesów obywateli polskich przebywających za granicą. W miarę potrzeby będziemy negocjować dalsze konwencje konsularne. Nadal dążyć będziemy do międzynarodowej regulacji zatrudnienia polskich obywateli za granicą i utrzymania pozycji osiągniętej w tej mierze na podstawie już zawartych umów.</u>
          <u xml:id="u-11.83" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Wysoka Izbo! Istotne znaczenie dla Polski ma utrzymanie na dotychczasowym wysokim poziomie stosunków ze Stolicą Apostolską jako najwyższym międzynarodowym autorytetem moralnym. Współdziałamy ze Stolicą Apostolską na rzecz pokoju i porozumienia, szczególnie na naszym kontynencie. Doniosłym zadaniem na najbliższy czas pozostaje podpisanie i ratyfikacja konkordatu. Konkordat będzie niebawem przedłożony Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-11.84" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Panie Marszałku! Kończę moje exposé. Rząd ma świadomość różnic w poglądach reprezentowanych w tej Izbie. Te różnice w systemie demokratycznym są oczywiście sprawą naturalną, a nierzadko pożyteczną. Wzbogacają bowiem zasoby analityczne i koncepcyjne rządu i ministerstwa. Sprawą o fundamentalnym znaczeniu jest to, iżby stale formował się consensus głównych sił politycznych i społeczeństwa wokół węzłowych kierunków polityki zagranicznej wynikających z polskiej racji stanu. Taki consensus, jak rozumiem, istnieje. Podejmowane są także z udziałem Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu działania na rzecz lepszej koordynacji polskiej polityki zagranicznej. Spójność i ciągłość naszej polityki, fachowość w realizacji - to wszystko jest jej atutem docenianym zwłaszcza przez naszych partnerów. Konieczne jest obecnie wyposażenie polityki zagranicznej w środki i instrumenty umożliwiające większą skuteczność naszych działań na priorytetowych kierunkach. Konieczna jest rozbudowa infrastruktury tej polityki. Wymaga to większego, koordynowanego przez MSZ (i to podkreślam) zaangażowania w sferę stosunków zagranicznych ze strony centralnych instytucji państwowych, a także instytucji pozarządowych, zwłaszcza gospodarczych, naukowych i kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-11.85" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Dziś, zwłaszcza na Zachodzie, dochodzi do głosu nowe pokolenie polityków, które łatwo uznać może nasze zmagania z totalitaryzmem za zamkniętą kartę historii. Tymczasem zagrożenia istnieją. Są więc z naszej strony potrzebne działania wielokierunkowe. Jest z naszej strony potrzebne optymalne wykorzystanie sprzyjających nam mechanizmów i struktur.</u>
          <u xml:id="u-11.86" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Losy społeczeństw u progu XXI wieku w coraz większym stopniu uzależnione są od procesów globalnych. Trwa ostra, pozbawiona ulg rywalizacja o miejsce we współczesnym świecie. Nie mają w niej szans państwa słabe gospodarczo, nie ustabilizowane politycznie i wewnętrznie skłócone.</u>
          <u xml:id="u-11.87" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Spotykać się będziemy z coraz większym pragmatyzmem naszych partnerów. Dziś traktują nas oni jako normalne państwo, mimo naszych wielkich problemów i trudności, jako państwo, któremu coraz mniej się daje. Każdy uwzględnia swoje konieczności, coraz mniej uwagi zwracając na nasze. Skończył się czas ulg, sentymentów i podziwu.</u>
          <u xml:id="u-11.88" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Nam samym potrzebne jest trzeźwe i racjonalne podejście. Musimy mieć świadomość zarówno zagrożeń, jak i szans. Sukces naszych przeobrażeń zadecyduje o tym, czym Polska będzie w Europie i na świecie.</u>
          <u xml:id="u-11.89" who="#MinisterSprawZagranicznychKrzysztofSkubiszewski">Dziękuję, panie marszałku.</u>
          <u xml:id="u-11.90" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#Marszałek">Przypominam, że zgodnie z postanowieniem Izby debatę nad przedstawioną informacją rozpoczniemy w dniu jutrzejszym rano, po zakończeniu głosowań.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#Marszałek">Obecnie przystępujemy do rozpatrzenia punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Przekształceń Własnościowych oraz Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji (druki nr 831, 860 i 860-A).</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Wojciecha Arkuszewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełWojciechArkuszewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Będę mówił krótko, nie należy się więc denerwować, proszę państwa. W sprawie tej ustawy zostało już powiedziane bardzo dużo, może nawet za dużo. Jest to w istocie trochę zmieniony projekt, nad którym już w tej Wysokiej Izbie dyskutowano, i ograniczę się do przypomnienia najważniejszych elementów, podstawowych zmian, które zawiera ten projekt w porównaniu z poprzednim, do głównych punktów spornych we wnioskach mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#PosełWojciechArkuszewski">Ustawa o narodowych funduszach inwestycyjnych w istocie dotyczy czterech różnych problemów:</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#PosełWojciechArkuszewski">— restrukturyzacji przedsiębiorstw,</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#PosełWojciechArkuszewski">— prywatyzacji,</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#PosełWojciechArkuszewski">— rozdawnictwa majątku państwowego,</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#PosełWojciechArkuszewski">— rekompensat dla sfery budżetowej i emerytów.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#PosełWojciechArkuszewski">Łączy się to wszystko za pośrednictwem funduszy inwestycyjnych, które równocześnie tworzą pewien system umożliwiający powszechne rozdawnictwo majątku państwowego, stwarzają możliwość rekompensat dla sfery budżetowej i emerytów w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, przyspieszają prywatyzację i umożliwiają restrukturyzację przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#PosełWojciechArkuszewski">Ustawę krytykowano z różnych stron być może właśnie dlatego, że łączy w sobie tak różne wątki. Krytykowano ją za to, że proste możliwości restrukturyzacji, proste i tanie, zostały już wyczerpane i potrzebny jest kapitał. Część osób jest przeciw rozdawnictwu, a część krytykowała pasywną formę udziału w prywatyzacji, którą zapewniały świadectwa udziałowe; poszukują oni form umożliwiających bardziej aktywny udział w prywatyzacji majątku narodowego, ale jest oczywiste, że jeżeli to będzie udział bardziej aktywny, to będzie on bardziej elitarny. Masowe uczestnictwo musi być pasywne. Rozumiem, że bardziej aktywnych form nadal poszukujemy i różne grupy przygotowują się do przesłania Sejmowi kolejnych projektów. Projekt łączy w sobie te różne problemy i w związku z tym jest podatny na zmiany. Nowa wersja tego projektu, którą otrzymaliśmy kilka tygodni temu, zakłada pewną liczbę zmian formalnoprawnych, tzn. są przetasowania między artykułami. Jest to po prostu próba lepszego zredagowania tego samego projektu. Uwzględniono też dużą liczbę postulatów poselskich, które zgłoszono jako wnioski mniejszości lub w czasie debaty nad pierwotną wersją projektu. Moim zdaniem są dwie zasadnicze zmiany. Nastąpiło pewne odwrócenie hierarchii. W poprzednim projekcie najważniejsza była kwestia dotycząca rozdawnictwa świadectw udziałowych, a sprawa rekompensat dla sfery budżetowej i emerytów była czymś wtórnym. Obecny projekt, w pierwszej kolejności przewiduje rekompensaty dla sfery budżetowej i emerytów; rozdawnictwo ma objąć to, co pozostanie, czyli nastąpiła pewna zasadnicza zmiana akcentów, jeżeli chodzi o wagę poszczególnych spraw. Szczegóły dotyczące rekompensat, czyli rekompensacyjnych świadectw udziałowych, jakie się wprowadza w tej ustawie, są zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów, które dostarczono łącznie z projektem ustawy. Zakłada się w nim, że sfera budżetowa za każdy miesiąc w II połowie 1991 r., kiedy zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego jej płace powinny być waloryzowane, otrzyma taką jednostkę udziałową. Jeśli chodzi natomiast o emerytów, to w rozporządzeniu, które przesłano do Sejmu przed wczorajszym przyjęciem ustaw zmieniających ustawy emerytalne, zakłada się rekompensatę do przodu za utratę dodatków branżowych przez całe dalsze życie emeryta, czyli na podstawie wyliczonej średniej długości życia mieli oni otrzymać tyle świadectw udziałowych, żeby ich w pewien sposób przeliczona wartość pokrywała się z kwotą należnego dodatku branżowego, jaki wypłacano by im w przyszłości przez kilkanaście lat. Oczywiście po wczorajszym głosowaniu ta część rozporządzenia Rady Ministrów nie jest aktualna, ale w związku z tym nie musimy w tej chwili odraczać debaty nad tym punktem, ponieważ to rozporządzenie można inaczej sformułować. Ja tylko informuję, że istnieje inna możliwość - bardziej ograniczonej ilości rekompensacyjnych świadectw udziałowych. Nie dyskwalifikuje to projektu tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#PosełWojciechArkuszewski">Druga sprawa dotyczy komisji selekcyjnej, która miała wpływać na wybór firm zarządzających, na wybór składu rad nadzorczych funduszy, na tryb tego wyboru. Proponuje się, żeby do tej komisji 4 osoby były wybierane przez Sejm, 1 przez Senat, w praktyce 2 przez związki zawodowe - bo tak jest sformułowany tekst, że w obecnej wersji to dotyczy dwóch największych central związkowych - i 12 osób powoływałby prezes Rady Ministrów. Dzięki takiej strukturze komisji selekcyjnej rząd miałby większość i mógłby skutecznie rządzić, a przedstawiciele parlamentu i związków zawodowych mieliby dostęp do „kuchni” władzy wykonawczej i mogliby „od tyłu” zobaczyć, jak to funkcjonuje.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#PosełWojciechArkuszewski">Proszę państwa, powiedziałem krótko o sprawach zasadniczych, teraz chcę zwrócić uwagę na sprawy kontrowersyjne. Wszyscy pamiętamy, że kwestia włączenia dzieci do programu stanowiła problem. Obie obradujące komisje uznały, że w związku z preferencjami dla emerytów, rencistów i sfery budżetowej pozostanie tak mało udziałów, że odrzuciły wniosek o włączenie dzieci. Jest to wniosek mniejszości nr 23, którego przyjęcie zakłada włączenie dzieci do programu powszechnej prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#PosełWojciechArkuszewski">Jeśli chodzi o problem cudzoziemców, ten projekt jest kompromisowy. Zakłada się, że w radach nadzorczych przewodniczący i 2/3 składu rad nadzorczych funduszu to będą obywatele polscy - co komisje uznały za wystarczające - ale istnieje wniosek mniejszości nr 11, w którym się proponuje, żeby wszyscy członkowie rad byli obywatelami polskimi. Zdaniem komisji 2/3 zagwarantowane dla obywateli polskich jest wystarczające; daje to im pakiet kontrolny przy podejmowaniu decyzji.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#PosełWojciechArkuszewski">Wniosek mniejszości nr 13a znajduje się w dodatkowym sprawozdaniu. Tak się spieszyliśmy, że w podstawowym sprawozdaniu pominięto jeden wniosek i zostawiono pewne usterki w tekście. Zostało więc przygotowane dodatkowe sprawozdanie zawierające pominięty, dość zasadniczy wniosek mniejszości o skreślenie całego rozdz. 4. Ta sprawa - tj. ten rozdział, w którym mówi się o firmach zarządzających i zawieraniu umów z nimi - była przedmiotem długiej i dość skomplikowanej debaty. Ograniczę się do trzech chyba uwag. Ostatecznie komisje zdecydowały się zachować rozdz. 4 i dlatego wniosek o jego skreślenie jest wnioskiem mniejszości. Otóż zdaniem rządu - myślę, że mogę obiektywnie powiedzieć, iż zostało ono przyjęte przez komisje - ten rozdział zawiera jeden punkt, którego brak spowodowałby pewne kłopoty, ponieważ obecne regulacje prawne - jak się wydaje - nie przesądzają jednoznacznie, czy osoba prawna może być prokurentem i dopiero zapis w tym rozdziale jednoznacznie dopuszcza taką możliwość. W pozostałych wypadkach natomiast rozdział jest dopisaniem pewnych reguł. Jeśli nie sformułowalibyśmy ich - myślę, że jest to zdanie większości członków komisji, to był ich argument - i tak te regulacje można by wprowadzić, ale osłabiłyby one pozycję negocjacyjną przedstawicieli rządu w trakcie przygotowywania umów. Skreślenie tego rozdziału oznaczałoby znacznie większą dowolność niż jego utrzymanie, spowodowałoby także ograniczenie odpowiedzialności. Natomiast krytycy uważali, że w niektórych fragmentach tego rozdziału ogranicza się zakres odpowiedzialności w sposób niewłaściwy. W tej sprawie nie nastąpiło żadne merytoryczne porozumienie obu stron, toczyła się bardzo ostra dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#PosełWojciechArkuszewski">Proszę państwa, następna ważna sprawa to jest wniosek mniejszości nr 16, w którym zakłada się, że umowa o zarządzanie zostaje zawarta pod warunkiem wpłacenia przez firmę zarządzającą kaucji w wysokości 2% wartości księgowej aktywów funduszu. W praktyce to jest bardzo dużo. Utrudni to zawieranie umów i oczywiście zostanie przez tę firmę wliczone w koszty. To jej się zwróci, tylko po prostu ona zażąda wyższej ceny za swoje usługi.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#PosełWojciechArkuszewski">Na zakończenie chcę powiedzieć, że są dwie kwestie, w których - wydaje mi się - mogą być poważne kontrowersje na tej sali, tj. dobrowolność udziału w funduszu i oprocentowanie kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#PosełWojciechArkuszewski">Zaczynając od końca - oprocentowanie kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa, czyli wniosek mniejszości nr 29. Chodzi o jeden artykuł, w którym zwalnia się przedsiębiorstwa biorące udział w programie z odpowiednika dywidendy. Oprocentowanie kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa to jest odpowiednik dywidendy w przedsiębiorstwach państwowych, który w wyniku pewnych zmian w wysokości dywidendy w wielu wypadkach stał się w minionych miesiącach wyższy niż jego odpowiednik w przedsiębiorstwach państwowych. Budziło to rozliczne kontrowersje. Proponuje się, żeby te przedsiębiorstwa w całości zwolnić z tego oprocentowania kapitału. To było zawarte w pierwotnej wersji projektu rządowego. Komisje uznały, że należy skreślić ten zapis. We wniosku mniejszości proponuje się jego przywrócenie. Za skreśleniem podawano argumenty dwojakiego typu: przede wszystkim, że jest to niesprawiedliwe, by uprzywilejowywać tylko jedną grupę spółek skarbu państwa, a drugie, natury formalnoprawnej, że i tak wkrótce, być może za parę tygodni czy nawet szybciej, będziemy to rozpatrywali w ramach paktu o przedsiębiorstwie. Będzie prawdopodobnie nowelizowana ta sama ustawa i w związku z tym nie należy dwa razy nowelizować tej samej ustawy, skutki bowiem równoległych nowelizacji przez Wysoką Izbę tej samej ustawy właśnie mieliśmy okazję widzieć w postaci galimatiasu z ustawami emerytalnymi. Zwolennicy przywrócenia uważali, że nie można odkładać tego na później, że przedsiębiorstwa wchodzące do programu muszą wiedzieć co je czeka i nie zadowalała ich deklaracja, że w krótkim czasie ta ustawa przestanie obowiązywać także pozostałe firmy.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#PosełWojciechArkuszewski">Jeżeli chodzi o dobrowolność udziału, istnieją dwa wnioski mniejszości: dalej idący wniosek nr 4 i powiedzmy bardziej umiarkowany czy wyważony wniosek nr 5.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#PosełWojciechArkuszewski">We wniosku mniejszości nr 4 zakłada się, że przedsiębiorstwo może wejść do programu po uzyskaniu na ten temat pozytywnej opinii załogi, co ma nastąpić w drodze referendum. To budziło dość zdecydowane opory, które, myślę, sprowadzały się do tego, że o tak skomplikowanej decyzji ekonomicznej trudno rozstrzygać w drodze referendum.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#PosełWojciechArkuszewski">We wniosku mniejszości nr 5 proponuje się dodać do obecnego tekstu zdanie: „Rada pracownicza zajmuje stanowisko po zasięgnięciu opinii ogólnego zebrania pracowników (delegatów)”. W stosunku do wcześniejszego tekstu, w którym mówi się, że dyrektor i rada pracownicza mają zaopiniować wejście do programu, to że rada pracownicza zgłasza sprzeciw po zasięgnięciu opinii ogólnego zebrania pracowników, wydaje się postulatem dość umiarkowanym.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#PosełWojciechArkuszewski">Proszę państwa, myślę, że w tym krótkim streszczeniu nie pominąłem żadnego punktu, który będzie przedmiotem kontrowersji. W sprawozdaniu są jeszcze inne wnioski mniejszości. Jeżeli będą one budziły jakieś wątpliwości, to, myślę, że wyjaśnimy je na bieżąco w trakcie głosowania. Jedna sprawa, proszę państwa, może jest drobna i została odrzucona przez komisję, ale zachowajmy się elegancko wobec kobiet. Chodziło o to, że zgodnie z obecnymi przepisami rekompensaty będą jednakowe zarówno dla emerytów kobiet, jak i dla emerytów mężczyzn. Ponieważ jednak, jak wynika z prognoz, kobiety żyją znacznie dłużej niż mężczyźni, został zgłoszony wniosek mniejszości, by rekompensacyjne świadectwa udziałowe dla kobiet miały dłuższy termin ważności. W związku z przyjęciem wczorajszej ustawy akurat ten fragment przestaje być aktualny, ponieważ rekompensaty za utracone dodatki branżowe nie będą dotyczyły całego życia, tylko okresu między ich skasowaniem jesienią 1991 r. a przywróceniem ich wczoraj przez Sejm. Czyli w istocie ten wniosek przestał być wnioskiem merytorycznym, natomiast męska większość komisji odrzucając go zachowała się nieelegancko. Niewątpliwie to problem kobiet, które żyją dłużej, a miałyby dostać tyle samo, co mężczyźni.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#Marszałek">Obecnie proszę panią poseł sekretarz o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzposełIrenaNowacka">Zebranie Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sali nr 101.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#SekretarzposełIrenaNowacka">Zebranie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna odbędzie się bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w sali kinowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Ogłaszam przerwę w obradach do godz. 11.35.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min 05 do godz. 11 min 36)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Kontynuujemy rozpatrzenie punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Przekształceń Własnościowych oraz Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przypominam, że Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła poselskie, przyjęty dla debaty krótkiej w zależności od ich wielkości, to jest w granicach od 3 do 21 minut, oraz określił czas wystąpień posłów nie zrzeszonych na 2 minuty.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Aleksandra Kwaśniewskiego o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Następnym mówcą, w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna, będzie pan poseł Jan Wyrowiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Obserwując tę salę trudno mieć wrażenie, iż dyskutujemy sprawę bardzo ważną, kontrowersyjną, taką, która zajmuje nam czas od wielu miesięcy. Sądzę, że można by uznać liczebność w czasie tej debaty za dowód rozmijania się tego, co posłowie głoszą, z tym, co rzeczywiście na ten temat sądzą.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Po raz kolejny spotykamy się w tej sali dla omówienia rządowego projektu ustawy zwanego niegdyś programem powszechnej prywatyzacji, a obecnie, zdecydowanie bardziej trafnie, ustawą o utworzeniu narodowych funduszy inwestycyjnych i ich prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Wiadomo już, że po 2 latach przygotowań, zaciętych sporów i prac legislacyjnych, musi być wreszcie podjęta ostateczna decyzja. Albo ustawa wejdzie w fazę realizacji, albo bezpowrotnie powędruje na archiwalną półkę.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Sojusz Lewicy Demokratycznej, i pragnę to z całą mocą i w imieniu wszystkich posłów naszego klubu podkreślić, nigdy nie był i nie jest przeciwnikiem prywatyzacji. Uważamy, że może być ona, i musi być, metodą na rozwój gospodarczy, na zaspokajanie potrzeb i realizację celów społecznych. Prywatyzacja nie może być jednak realizacją ideologicznych założeń tego czy innego ugrupowania.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Przypominam także, że posłowie lewicy w poprzedniej kadencji, na początku 1990 r., poparli pakiet ustaw otwierających drogę do rozwiązań rynkowych w polskiej gospodarce, w tym także prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Jako posłowie, zdecydowanie przeciwstawiamy się jednak lekceważeniu opinii załóg, brakowi kontroli społecznej nad tym procesem, nierzadkim wypadkom rozgrabiania, marnotrawienia majątku narodowego oraz chaosowi decyzyjnemu w tej dziedzinie. W projekcie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych wielu z nas dostrzegło pozytywne elementy, to, co może prowadzić do wyeliminowania tych szkodliwych zjawisk, a co polega na stworzeniu nowej rynkowej formuły zarządzania liczną grupą przedsiębiorstw państwowych - z szansami na poprawę jakości tego zarządzania i dopływ tak potrzebnego polskiej gospodarce kapitału. Jednocześnie koncepcja ta stwarzała możliwość ograniczenia „dzikiej”, chaotycznej prywatyzacji. W perspektywie powinno to zaowocować zwiększeniem efektywności przedsiębiorstw, unowocześnieniem produkcji, a w konsekwencji także wzrostem wpływów do budżetu. Nie bez znaczenia był także dla wielu z nas fakt, że rzesza przedsiębiorstw wiąże z tym programem swoją przyszłość i nadzieje.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Powiedziałem, że projekt tworzył tylko „szanse i możliwości”, a użyłem takich słów dlatego, iż pierwotna wersja projektu rządowego nie dawała żadnych gwarancji, że wszystkie te pozytywne cele zostaną osiągnięte.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">W wyniku rozmów z rządem wprowadzono do ustawy szereg postulowanych przez Sojusz Lewicy zmian. Przedstawiciele rządu wypowiadali się o nich zazwyczaj bardzo enigmatycznie; z ust niejednego wypowiadającego się publicznie członka rządu słyszeliśmy, że zmiany są właściwie kosmetyczne, a już to, na czyj wniosek je wprowadzono, docierało do opinii publicznej w sposób bardzo niepełny. Dlatego dzisiaj chciałbym wyraźnie powiedzieć, co znalazło się w ustawie w wyniku uwzględnienia postulatów Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Po pierwsze, wprowadzono zasadę, że udział w programie ze strony przedsiębiorstwa jest dobrowolny i w razie wyrażenia sprzeciwu przez radę pracowniczą przedsiębiorstwo nie będzie obejmowane programem. Jest to zapis ważny, niestety niepełny, dlatego zdecydowanie opowiadamy się za wnioskiem mniejszości nr 5, który zobowiązuje radę pracowniczą, by przed zajęciem stanowiska zasięgnęła opinii ogólnego zebrania delegatów. Decyzja o przystąpieniu do programu będzie bowiem oznaczać likwidację przedsiębiorstwa państwowego typu samorządowego i zniesienie organów samorządu pracowniczego, a w takich wypadkach opinię powinna wyrazić szersza reprezentacja pracowników. Taki zresztą tryb postępowania przy podejmowaniu wszystkich innych decyzji przekształceniowych przewiduje „Pakt o przedsiębiorstwie państwowym”.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Po drugie, proces wdrażania ustawy w życie zostanie poddany kontroli przez rządowo-parlamentarno-związkową tzw. komisję selekcyjną, która będzie dokonywać wyboru firm zarządzających i członków rad nadzorczych funduszy. Poprzedni projekt nie przewidywał w gruncie rzeczy żadnej skutecznej formy kontroli tego procesu.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Po trzecie, w ustawie wyraźnie stwierdzono (w poprzedniej wersji tego nie było), że narodowe fundusze inwestycyjne, a więc tym samym firmy zarządzające, są zobowiązane do podejmowania aktywnych działań restrukturyzacyjnych na rzecz przekazanych im przedsiębiorstw oraz do powstrzymania się od różnego rodzaju działań spekulacyjnych. Ten ustawowy obowiązek powinien zostać umieszczony w umowach z firmami zarządzającymi i starannie egzekwowany pod rygorem rozwiązania umowy.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Po czwarte, część akcji funduszy zostanie przyznana bezpłatnie tym emerytom i pracownikom sfery budżetowej, którzy utracili dochody na skutek przyjęcia przez Sejm poprzedniej kadencji, na wniosek ówczesnego rządu, dwóch ustaw sprzecznych z konstytucją. Stosowne orzeczenia w tej sprawie wydał Trybunał Konstytucyjny.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Po piąte, część akcji przedsiębiorstw biorących udział w programie zostanie zarezerwowana i w drodze odrębnej ustawy przeznaczona na wzmocnienie systemu ubezpieczeń społecznych, czyli pośrednio również dla emerytów i rencistów. Ten postulat Sojuszu Lewicy Demokratycznej wynikał z przeświadczenia, że w prywatyzowanym obecnie majątku państwowym kryje się praca i zdrowie ludzi, którzy dziś są lub jutro będą na emeryturze. Przeznaczenie dla nich części tego majątku nie jest więc aktem łaski, ale zwykłej sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Po szóste, zablokowano możliwość utworzenia bez zgody parlamentu nowego urzędu, jakim miałaby być agencja do spraw prywatyzacji. Zgodnie z projektem, jej ewentualne powołanie przez Radę Ministrów wymagałoby ustawowej zgody Sejmu. Obecny zapis w projekcie ustawy uważamy za kompromisowy, dlatego zdecydowanie przeciwstawiamy się wnioskowi mniejszości zmierzającemu praktycznie do utworzenia drugiego ministerstwa przekształceń własnościowych obok już istniejącego.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Po siódme, zostały stworzone warunki, by parlamentarzyści - zarówno obecnie, jak i w przyszłości - mogli głosować nad ustawą oraz dokonywać oceny funkcjonowania programu w sposób możliwie bezstronny. Służy temu przepis, zgodnie z którym w ciągu najbliższych 3 lat posłowie i senatorowie nie będą mogli zasiadać w radach nadzorczych funduszy i wchodzących w ich skład spółek.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Wszystkie te zmiany, które znacznie ograniczają ryzyko gospodarcze, społeczne i polityczne związane z wdrożeniem omawianej ustawy i które trudno nazwać marginesowymi, zostały wprowadzone do projektu na wniosek Sojuszu Lewicy Demokratycznej w porozumieniu ze stroną rządową. Nie wyczerpuje to jednak w pełni problemu.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Przede wszystkim, jeśli chodzi o podstawową dla nas kwestię dobrowolności przystępowania przedsiębiorstw do programu, oczekujemy, że poparty zostanie wspomniany już przeze mnie wniosek mniejszości nr 5, zobowiązujący radę pracowniczą do zasięgnięcia opinii ogólnego zebrania delegatów.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Nie możemy także zlekceważyć wyjątkowo licznych głosów naszych wyborców zwracających nam uwagę na niepełną wiarygodność rządu, który nie realizuje polityki prywatyzacyjnej określonej w przyjętych przez Sejm w lutym tego roku „Podstawowych kierunkach prywatyzacji”. W związku z tym uważamy za konieczne szybkie zrealizowanie niektórych szczególnie istotnych zadań, jakie Sejm nałożył na rząd w tym dokumencie. Chodzi tu o następujące kwestie:</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">1) przedstawienie Sejmowi w maksymalnie krótkim czasie dwóch tygodni listy zamierzeń dotyczących prywatyzacji kapitałowej w pierwszym półroczu bieżącego roku (chodzi tu o sprzedaż przedsiębiorstw pojedynczym nabywcom, w tym kapitałowi zagranicznemu) - celem zaopiniowania przez Komisję Przekształceń Własnościowych;</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">2) przedstawienie Sejmowi w ciągu najbliższego miesiąca listy branż i przedsiębiorstw o charakterze strategicznym, nie podlegających prywatyzacji;</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">3) opracowanie i przedstawienie Sejmowi w ciągu miesiąca koncepcji tworzenia spółek pracowniczych z udziałem skarbu państwa;</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">4) wniesienie do laski marszałkowskiej, nie później niż do końca III kwartału, projektu ustawy (na wzór niemieckiego Mitbestimmung) o partycypacji pracowników w zarządzaniu spółkami, które powstały z przekształcenia przedsiębiorstw państwowych.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Podkreślam raz jeszcze: Wszystkie te zadania są zawarte w uchwalonym przez Wysoką Izbę dokumencie „Podstawowe kierunki prywatyzacji na 1993 rok”. Niestety, nie są one realizowane. Oczekujemy, że jeszcze podczas tej debaty rząd przedstawi swoje stanowisko w poruszonych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Ale są także dalej idące wątpliwości wyrażane przez część członków naszego klubu, a przede wszystkim przez niemałe grupy społeczne. Chodzi o to, że projekt ten, nawet po uwzględnieniu już wprowadzonych zmian, nadal nie gwarantuje wyjścia z recesji, nie gwarantuje wzrostu gospodarczego, obciąża budżet, niebezpiecznie rozszerza - odchodząc od Kodeksu handlowego - swobodę działania firm zarządzających, a także prowadzi do pogłębienia nierówności społecznych wskutek szybkiej wyprzedaży akcji przez ubożejącą ludność i przejmowanie ich przez nieliczne grupy, które dzięki temu mogą w krótkim czasie uzyskać kontrolę nad gospodarką. Wątpliwości tych nie można lekceważyć. Powinny one uczulić twórców i przyszłych realizatorów programu na wymienione niebezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Długa i wnikliwa dyskusja nad omawianym projektem ma dla nas przede wszystkim charakter merytoryczny. Dlatego za niefortunne uważamy wiązanie tej dyskusji i ostatecznego głosowania nad wotum zaufania dla rządu lub ministra przekształceń własnościowych - a wiele takich wypowiedzi ostatnio słyszeliśmy. My, podejmując swoje decyzje, kierować się będziemy jedynie oceną skutków ekonomicznych i konsekwencji społecznych dyskutowanej ustawy. Nie chodzi bowiem o to, aby słaby rząd przebrnął kolejną rafę, ale o to, aby pragmatycznie rozwiązać konkretny i bardzo ważny problem gospodarczy. Dlatego też posłowie Sojuszu Lewicy Demokratycznej po wielu dyskusjach i po wielu konsultacjach z wyborcami będą głosowali zgodnie ze swoją najlepszą wolą i przekonaniem.</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-18.25" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale jak?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Jana Wyrowińskiego o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna. Następnym mówcą będzie pan poseł Andrzej Bajołek, który zabierze głos w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#PosełJanWyrowiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Od początku marca, kiedy to odrzucony został w drugim czytaniu projekt ustawy o powszechnej prywatyzacji i narodowych funduszach inwestycyjnych, trwa licytacja pomysłów na udostępnienie obywatelom Rzeczypospolitej majątku narodowego. Pomysły te mają wiele wad. Niektóre to po prostu oferta kilkusetmilionów gruszek na wierzbie. W niektórych można się też doszukać pewnych zalet. Łączy je tylko to, iż są wyłącznie pomysłami. Ich autorzy nie potrafią nadać im dojrzałej postaci legislacyjno-organizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#PosełJanWyrowiński">Wysoka Izbo! W trakcie tego posiedzenia mamy zdecydować o losie zawartego w sprawozdaniu połączonych komisji - Komisji Przekształceń Własnościowych oraz Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów - projektu ustawy, nie będącej żadnym księżycowym pomysłem, lecz bardzo konkretnym, istniejącym w takiej czy innej formie już ponad dwa lata projektem ustawy, która zdaniem mojego klubu, pomimo ogólnie znanych perturbacji, wciąż jeszcze stanowi szansę na istotne przyspieszenie procesu przemian własnościowych w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#PosełJanWyrowiński">Tydzień temu, podczas II Kongresu Unii Demokratycznej, delegaci na ten kongres zdecydowanie poparli formę prywatyzacji polegającą na tworzeniu polskiej odmiany zamkniętych funduszy inwestycyjnych, zwanych narodowymi funduszami inwestycyjnymi, zarządzających profesjonalnie majątkiem, który zostanie wykorzystany do uwłaszczenia sporej - mamy nadzieję - grupy obywateli zdecydowanych na uczestnictwo w tym projekcie, na wykupienie świadectw udziałowych. W ustawie tej nadal widzimy z jednej strony szansę na lepsze zarządzanie setkami dotychczas państwowych przedsiębiorstw. Uważamy bowiem, iż zamiana nawet najlepszego urzędnika państwowego na fachowca od zarządzania, wynajętego przez fundusz i motywowanego do pracy mechanizmem zapewniającym wzrost wynagrodzenia stosownie do poprawy kondycji finansowej zarządzanej firmy, może wyjść tej firmie wyłącznie na dobre. Z drugiej zaś strony ustawa ta, naszym zdaniem, przyczyni się do zwiększenia się liczby właścicieli-akcjonariuszy majątku narodowego, do upowszechnienia własności. Ta propozycja ma wciąż masowy charakter, bowiem próg, który wyznacza cena wykupu świadectwa udziałowego (w wysokości do 10% średniego wynagrodzenia miesięcznego), nie będzie zbyt trudny do sforsowania dla zdecydowanej większości zainteresowanych.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#PosełJanWyrowiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zdaniem mojego klubu skutkiem odrzucenia ustawy będzie następujący skrótowy bilans strat:</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#PosełJanWyrowiński">1) zmarnowanie szansy na szybką i tanią prywatyzację przynajmniej 600 przedsiębiorstw państwowych - chciałbym przypomnieć, iż jednym z istotnych elementów tego projektu jest mechanizm umożliwiający ominięcie czaso- i kapitałochłonnej procedury wyceny przedsiębiorstw;</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#PosełJanWyrowiński">2) trudne do określenia przesunięcie w czasie szansy i możliwości efektywnej restrukturyzacji przynajmniej części sprywatyzowanych w ten sposób przedsiębiorstw;</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#PosełJanWyrowiński">3) poważne opóźnienie rozwoju rynku kapitałowego;</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#PosełJanWyrowiński">4) zniechęcenie i frustracja załóg i zarządów tych jednoosobowych spółek skarbu państwa, które wciąż widzą w mechanizmach tej ustawy szanse swojego rozwoju;</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#PosełJanWyrowiński">5) rozwianie nadziei tych, którzy zdecydowali się już na uczestnictwo w programie, uczestnictwo poprzez zakup świadectw udziałowych.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#PosełJanWyrowiński">Lista tych możliwych strat jest oczywiście znacznie dłuższa.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#PosełJanWyrowiński">Wysoka Izbo! Myślę, że nie zaskoczę nikogo stwierdzeniem, że mój klub popiera zaproponowany Izbie w sprawozdaniu komisyjny projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#PosełJanWyrowiński">Będziemy jednocześnie głosować tylko za dwoma wnioskami mniejszości. Uważamy za zasadny piąty wniosek, włączający w procedurę zgłaszania ewentualnego umotywowanego sprzeciwu wobec wniosku Ministerstwa Przekształceń Własnościowych dotyczącego przekształcenia przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę skarbu państwa wszystkie organy przedsiębiorstwa państwowego określone w art. 30 ustawy o przedsiębiorstwie państwowym, a więc dyrektora, radę pracowniczą oraz ogólne zebranie pracowników bądź delegatów. Poprzemy również ostatni wniosek mniejszości gwarantujący jednoosobowym spółkom skarbu państwa, oczekującym już grubo ponad rok na powstanie narodowych funduszy inwestycyjnych, oraz tym, które powstaną w wyniku przekształcenia przedsiębiorstw państwowych i zostaną objęte programem NFI, zwolnienie z oprocentowania kapitału. Rozwiązanie to traktujemy z jednej strony jako formę zadośćuczynienia bądź rekompensaty za pogorszenie stanu finansowego tychże spółek z racji wspomnianych tutaj przez pana posła sprawozdawcę i ogólnie wiadomych różnic w obciążeniu podatkowym pomiędzy jednoosobowymi spółkami skarbu państwa a przedsiębiorstwami państwowymi płacącymi dywidendę. Z drugiej zaś strony rozwiązanie to uważamy za niezwykle potrzebną zachętę do uczestnictwa w tymże programie prywatyzacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#PosełJanWyrowiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym się wypowiedzieć w sprawie jeszcze jednego wniosku mniejszości, jednego z tych, których nie popieramy. Otóż grupa Polaków, znakomitych fachowców w dziedzinie bankowości oraz finansów, którzy z różnych, niekiedy bardzo dramatycznych powodów, bądź zostali zmuszeni do zrzeczenia się obywatelstwa polskiego, bądź zostali go pozbawieni, bądź posiadają podwójne obywatelstwo, w razie przyjęcia jedenastego wniosku mniejszości zostanie pozbawiona możliwości uczestniczenia na przykład w radach nadzorczych NFI. Mój klub podziela w całej rozciągłości racje przedstawione przez wielu spośród nich w apelu do Sejmu RP, który ukazał się na łamach prasy, i z tego właśnie powodu będzie głosował przeciwko wnioskowi uniemożliwiającemu tym właśnie ludziom współuczestnictwo w jakże ważnym procesie prywatyzowania polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#PosełJanWyrowiński">Wysoka Izbo! Zbyt wolne tempo przemian własnościowych, oprócz wzrostu deficytu budżetowego, stanowi najpoważniejsze zagrożenie dla polskich reform gospodarczych. W trakcie tego posiedzenia stajemy wobec szansy na rozsądne przyspieszenie procesów prywatyzacyjnych, wszak państwo doskonale wiecie, że publiczna, parlamentarna, komisyjna dyskusja nad tym projektem trwa już ponad 2 lata. Jest to szansa trudna, wymagająca ogromnego wysiłku organizacyjnego, propagandowego i finansowego. Musimy mieć na uwadze to, iż każde spowolnienie procesu przemian własnościowych, procesu prywatyzacji, oznacza opóźnienie w procesie powstawania wydajnych i samodzielnych przedsiębiorstw, aktywnych podmiotów życia gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#PosełJanWyrowiński">Panie i Panowie Posłowie! W połowie 1990 r. mający jakże inny charakter polityczny Sejm, mająca jakże inny charakter polityczny Izba w zdecydowanej większości potrafiła wznieść się ponad partyjne podziały i przyjąć, wiemy, że dzisiaj już ułomną, ale jednak wtedy rewolucyjną w swej treści, ustawę o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych; ustawę fundamentalną dla polskich reform. Dzisiaj w zmienionej sytuacji politycznej stajemy przed równie ważną decyzją. Wierzę, iż potrafimy - może nie w tak ogromnej większości, jak w 1990 r., ale jednak w większości - dać szanse tej ustawie i podejmiemy tę tak ważną decyzję, stając ponad podziałami politycznymi.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#komentarz">(Poseł Janusz Korwin-Mikke: Widać, że pan, panie pośle, jednak wierzy.)</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#PosełJanWyrowiński">Wierzę, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#PosełJanWyrowiński">Bardzo serdecznie dziękuję, panie marszałku.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Bajołka w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Pamuła, który wystąpi w imieniu Klubu Parlamentarnego Polski Program Liberalny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#PosełAndrzejBajołek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przy okazji omawiania ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji poruszę kilka zasadniczych kwestii, integralnie związanych z programem Polskiego Stronnictwa Ludowego, a kompleksowo dotyczących prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#PosełAndrzejBajołek">Zacznę jednak od uwag związanych z projektem ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji (druki nr 860 i 860-A), czyli o owocach pośpiesznej pracy Sejmu nad omawianymi ustawami. Towarzyszy temu pośpiech i nerwowość pomysłodawców, czyli rządu, przedstawiono prośbę o skierowanie projektu ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji na szybką ścieżkę legislacyjną, prace Wysokiej Izby toczą się pod przemożną presją rządu, pojawiają się nawet elementy szantażu, za jaki uznać można deklaracje ministra Lewandowskiego o podaniu się do dymisji, jeżeli projekt narodowych funduszy inwestycyjnych i ich prywatyzacji nie uzyska akceptacji Wysokiej Izby. Minister chyba w tym wypadku przesadził. Nie przewidział, że takie postawienie sprawy być może przysporzy projektowi ustawy przeciwników, powodując tym samym odejście pana ministra. Ostatnio dwukrotnie nie udało się Wysokiej Izbie przegłosować tegoż odejścia.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#PosełAndrzejBajołek">Rząd zdaje się robi wiele, aby dać satysfakcję tym, którzy twierdzą, że pośpiech jest wskazany przy tępieniu insektów, czyli łapaniu pcheł, a nie przy prywatyzacji. Na poprawę jakości projektu ustawy nie wpłynęły także zabiegi kosmetyczne, jakich usiłowali dokonać w czasie pracy w komisjach posłowie, w czym przodowali niektórzy opozycyjni posłowie Sojuszu Lewicy Demokratycznej, aby ulepszyć ustawę o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji. Być może, za kosmetyczne zabiegi i pudrowanie projektu ustawy dostąpią zaszczytu zatrudnienia w zarządach narodowych funduszy inwestycyjnych czy też w objętych nimi przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#PosełAndrzejBajołek">Za pomocą warstwy legislacyjnego pudru nie udało się jednak usunąć takich wad, jak:</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po pierwsze, brak dobrowolności przystępowania do narodowych funduszy inwestycyjnych, zgody przedsiębiorstw na przystąpienie do nich.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po drugie, brak zgody rencistów i emerytów, obdarowanych, a raczej „dotkniętych” świadectwami udziałowymi narodowych funduszy inwestycyjnych, na taki sposób rekompensowania...</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#PosełAndrzejBajołek">...braku ustawowej waloryzacji rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po trzecie, podobnie jak poprzednio, brak zgody pracowników sfery budżetowej — no, chyba poza członkami rządu, to też budżetówka — na zastąpienie ustawowej waloryzacji płac świadectwami udziałowymi narodowych funduszy inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#PosełAndrzejBajołek">Kreśląc nawet najczarniejsze scenariusze Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego nie przewidywał, zgłaszając w wystąpieniu klubowym w debacie nad programem powszechnej prywatyzacji za pośrednictwem posła Sienkiewicza propozycję przetestowania ustawy na szczurach i myszach, że będziemy świadkami testowania przez rząd ustawy na rencistach, emerytach i pracownikach sfery budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#PosełAndrzejBajołek">Narodowe fundusze inwestycyjne w obecnej wersji mają skonsumować należności budżetu względem rencistów, emerytów i pracowników sfery budżetowej, wynikłe z zaniechania przez rząd, co zostało poparte przez koalicyjną część Wysokiej Izby, waloryzacji rent, emerytur i płac w sferze budżetowej. Zobowiązania budżetu są wyliczalne. Zatem pojawia się pytanie: Czy obecna kondycja ekonomiczna i przyszła wartość rynkowa około 200 przedsiębiorstw państwowych, przewidzianych do prywatyzacji w programie narodowych funduszy inwestycyjnych, dają gwarancję pokrycia zobowiązań rządu wobec rencistów, emerytów i sfery budżetowej?</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#PosełAndrzejBajołek">Pytanie następne: Czy ktokolwiek pytał rencistów, emerytów i pracowników sfery budżetowej o gotowość przyjęcia w tej formie należności, z jakimi wobec nich zalega budżet? Przyjęcia ich w postaci akcji narodowych funduszy inwestycyjnych? Po to, aby z nich skorzystać, trzeba najpierw dożyć do momentu, aż będą przynosić rozliczne korzyści. Na spotkaniach poselskich objęci, a raczej dotknięci, przyszłym programem narodowych funduszy inwestycyjnych pytają, czy i kiedy świadectwa udziałowe będzie można wymienić na czynsz, żywność, odzież, opał itp. Czekają zatem na poprawę bieżącej sytuacji materialnej, a nie na worek bez kota, jak stwierdził w poprzednim wystąpieniu klubowym zabierając w tej kwestii głos w imieniu Polskiego Stronnictwa Ludowego prezes Waldemar Pawlak.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#PosełAndrzejBajołek">Wnoszę zatem o przeprowadzenie krajowego referendum wśród rencistów, emerytów i pracowników sfery budżetowej, czyli osób dotkniętych, powtarzam: dotkniętych, a nie objętych, narodowymi funduszami inwestycyjnymi lub stworzenie możliwości wyboru: waloryzacja świadczeń albo udział w narodowych funduszach inwestycyjnych. Do kwestii referendum jeszcze powrócę.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po czwarte, prawie fundamentalny mankament tego projektu ustawy polega na pozostawieniu czwartego stopnia zarządzania w postaci firm zarządzających. W ocenie Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego cały ten program jest być może skonstruowany właśnie w celu powołania tychże firm i znalezienia dla nich zatrudnienia w narodowych funduszach inwestycyjnych. W związku z uporem, z jakim rząd obstaje przy tym rozwiązaniu, muszę zadać pytanie: Dla kogo zatem jest ten program? Być może bowiem nie jest to program dla objętych nim rencistów, emerytów czy pracowników sfery budżetowej, ani dla wchodzących do narodowych funduszy inwestycyjnych przedsiębiorstw, a jedynie dla firm zarządzających i zatrudnionych w nich osób, co ze względu na narastające bezrobocie, spowodowane m.in. prywatyzacją, jest zrozumiałe. Bezrobocie jest zjawiskiem światowym. Zrozumiały jest zatem upór liberałów, aby i bezrobotni liberałowie z innych krajów mogli w narodowych funduszach inwestycyjnych znaleźć zatrudnienie. Taki sobie liberalny internacjonalizm.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#PosełAndrzejBajołek">‍Przy czym prawie oczywiste jest, że za granicą bezrobocie dotyczy najnieudolniejszych menedżerów. Wybitni i zdolni raczej do nas nie przyjadą.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po piąte, zarzut umiędzynarodowienia zarządzania polskim majątkiem narodowym, zarządzania nim przez firmy zagraniczne, jest nadal aktualny.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po szóste, brak w ustawie jasnych kryteriów wynagradzania i skali zarobków w zarządzających firmach. Może to, naszym zdaniem, spowodować przechwytywanie przez firmy zarządzające zysku narodowych funduszy inwestycyjnych i zysku objętych tym programem przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po siódme, możliwość destrukcyjnego działania przez firmy zarządzające, działania na rzecz konkurencyjnych firm zagranicznych. (Dodajmy - bezkarnego.) Tak więc popieramy wniosek o wykreślenie rozdziału powołującego firmy zarządzające.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po ósme, uniemożliwienie obywatelom jedynie biernego uczestnictwa kapitałowego w narodowych funduszach inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po dziewiąte, brak możliwości uwłaszczenia kapitałowego aktywnych obywateli chcących uczestniczyć w budowaniu gospodarki rynkowej. Polskie Stronnictwo Ludowe widzi konieczność wprowadzenia takiego właśnie sposobu uwłaszczenia, i to na znaczną skalę, o czym niejednokrotnie mówiliśmy, także z tej trybuny. Być może prezydencki projekt - 300 mln - będzie właśnie taką propozycją.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po dziesiąte, brak możliwości podporządkowania narodowych funduszy inwestycyjnych strategicznym celom gospodarczym. Co prawda, na razie nie ma takiego programu, ale musi być możliwość podporządkowania narodowych funduszy inwestycyjnych takiemu programowi z chwilą, gdy on powstanie.</u>
          <u xml:id="u-22.24" who="#PosełAndrzejBajołek">— Po jedenaste, iluzoryczność korzyści, jakie osiągną przedsiębiorstwa uczestniczące w programie narodowych funduszy inwestycyjnych, gdyż takimi samymi rozwiązaniami będą objęte przedsiębiorstwa po wprowadzeniu paktu o przedsiębiorstwie. Skąd zatem ten nerwowy pośpiech? Czy narodowe fundusze inwestycyjne jako forma grupowej własności dają jakąkolwiek gwarancję spełnienia oczekiwań, jeśli chodzi o poprawę kondycji ekonomicznej przedsiębiorstw i ich załóg? Oczekiwania te są rozbudzane propagandowym szumem o świetlanej przyszłości prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych, roztoczonym przez ministra Lewandowskiego, i uznaniem rządowego projektu o narodowych funduszach inwestycyjnych jako jedynego, po raz kolejny jedynie słusznego sposobu osiągnięcia sukcesów ekonomicznych. Podobną ocenę wystawia programowi znaczna część kierowników przedsiębiorstw objętych lub przewidzianych w programie narodowych funduszy inwestycyjnych, postępując zgodnie z zasadą: Chwalą nas. A kto? Ano, wy mnie, a ja was.</u>
          <u xml:id="u-22.25" who="#PosełAndrzejBajołek">Istotnym elementem obciążającym program narodowych funduszów inwestycyjnych jest konieczność drukowania i dystrybucji świadectw udziałowych i związana z tym konieczność powołania kosztownej machiny biurokratycznej. Operację druku i dystrybucji świadectw udziałowych uznajemy za zbędną, gdyby przystosować narodowe fundusze inwestycyjne do kapitałowego wsparcia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Propozycję taką Polskie Stronnictwo Ludowe złożyło w trakcie omawiania podstawowych kierunków prywatyzacji na 1993 r. i konsekwentnie ją podtrzymuje, byłaby to bowiem szansa na powołanie i prawidłowe funkcjonowanie nowoczesnych instytucji świadczeń społecznych i narodowych funduszy inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-22.26" who="#PosełAndrzejBajołek">Uwzględniając powyższe, Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego będzie głosował przeciw projektowi ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji zawartemu w drukach nr 860 i 860-A.</u>
          <u xml:id="u-22.27" who="#PosełAndrzejBajołek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Powracam do kwestii, które, oprócz wyżej wymienionych, nie pozwalają nam zaakceptować projektu ustawy. Pierwsza zasadnicza sprawa to brak informacji dotyczących zgody społecznej co do skali, tempa i sposobów prywatyzacji. Ideę przeprowadzenia referendum w kwestiach prywatyzacyjnych Polskie Stronnictwo Ludowe zgłaszało Wysokiej Izbie trzykrotnie. Z upoważnienia Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego ponawiam zatem wniosek o referendum, zgłaszając go tym samym do Prezydium Sejmu. Druk wraz z uzasadnieniem, propozycjami pytań i koniecznymi podpisami, niezbędnymi do opracowania projektu uchwały, wręczę panu marszałkowi.</u>
          <u xml:id="u-22.28" who="#PosełAndrzejBajołek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bezpośrednim powodem ponownego zgłoszenia wniosku jest nie tylko omawiany projekt ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych, konieczność uzyskania dla niego społecznej akceptacji, ale także fakt, że idea referendum w kwestiach prywatyzacji znalazła zwolenników poza Wysoką Izbą. Chodzi tu o Komisję Krajową NSZZ „Solidarność” oraz poparcie, jakiego dla idei referendum w sprawie prywatyzacji udzielił ostatnio pan prezydent. Nie będziemy kruszyć kopii o pierwszeństwo zgłoszenia idei referendum, podobnie jak nie będziemy się procesować o przejęcie znacznych fragmentów programu Polskiego Stronnictwa Ludowego przez inne ugrupowania polityczne i uznanie za swoje, mając nadzieję na szybką i skuteczną ich realizację dla wspólnego dobra.</u>
          <u xml:id="u-22.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Pamułę w imieniu Klubu Parlamentarnego Polski Program Liberalny. Następnym mówcą będzie pan poseł Zbigniew Frost, który wystąpi w imieniu Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#PosełJanPamuła">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Oto po raz trzeci w imieniu Klubu Parlamentarnego Polski Program Liberalny zabieram głos w debacie na temat programu powszechnej prywatyzacji. Wydawać by się mogło, że już wszystko na ten temat zostało powiedziane. Wydawać by się mogło, że już wszystkie argumenty za i przeciw były rozważone, że nikomu odpowiedzialnemu nie trzeba kolejny raz tłumaczyć, dlaczego ten program jest potrzebny polskiej gospodarce i polskiemu społeczeństwu. Dlaczego potrzebny jest polskim reformom, ba, stanowi ich niezbędne dopełnienie.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#PosełJanPamuła">Okazuje się, że jednak istnieje taka potrzeba. To, co jest jasne dla większości opinii publicznej, to, co jest jasne dla załóg przedsiębiorstw czekających na rozstrzygnięcia dotyczące ich przyszłości, nie jest, jak widać, jasne dla przedstawicieli niektórych obecnych na tej sali ugrupowań. Powiem zatem jeszcze raz o kilku sprawach oczywistych. Kieruję to do tych spośród państwa - moich koleżanek i kolegów parlamentarzystów, którym wydaje się, że los robotników poprawi się pod wpływem marszów organizowanych w rytm „Pierwszej Brygady”. Warto może wiedzieć, że w ciągu dziejów nikomu nic od śpiewania nie poprawiło się poza nastrojem. Prawda jest taka, że położenie ludzi pracy w Polsce poprawi się po wprowadzeniu przemyślanych i odważnych programów reformatorskich, ale tego widocznie państwo nie chcą wiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#komentarz">(Poseł Janusz Krowin-Mikke: Ale może się pogorszyć.)</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#PosełJanPamuła">Kieruję to także do tych spośród państwa, którzy uważają, że szybciej oddalimy się od komunizmu wznosząc gromkie okrzyki o dekomunizacji. Warto może wiedzieć, a ktoś, kto się określa mianem prawicy powinien to wiedzieć na pewno, że oddalić się od komunizmu można tylko w kierunku, który wskazuje drogowskaz z napisem „własność prywatna”. Ale tego niektórzy z państwa też nie chcą wiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#PosełJanPamuła">Dodam tu jeszcze, że ugrupowanie, które zmienia zdanie o merytorycznej treści ważnego programu gospodarczego w momencie, gdy opuszcza ławy rządowe i przechodzi do opozycji (mimo że zasadnicza część programu nie zmieniła się), wystawia nie najlepsze świadectwo zarówno swej myśli programowej, jak i moralnym kwalifikacjom do brania odpowiedzialności za państwo.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#PosełJanPamuła">Mówię tu rzeczy przykre dla przedstawicieli niektórych ugrupowań. Nie robię tego po to, aby kogokolwiek obrazić. Nie mogę jednak oprzeć się wrażeniu, że tak naprawdę to nie przystępujemy dziś do głosowania nad programem powszechnej prywatyzacji wyrażonym w projekcie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji. Teraz już chodzi o coś innego, teraz chodzi już o odpowiedzialność za gospodarkę, odpowiedzialność za polskie reformy, odpowiedzialność polityków wobec społeczeństwa, które ich wybrało. A społeczeństwo nas ocenia. Program powszechnej prywatyzacji to już nie jest kwestia dyskusji kilku ekspertów, których zwykły człowiek nie rozumie. To jest zasadniczy element polskich reform i tak jest on oceniany przez większość opinii publicznej. Ludzie patrzą, jak głosujemy. Nikt nie będzie mógł uchylić się od odpowiedzialności za wyniki tego głosowania. Społeczeństwo oceni, kto głosował mając na względzie interes wyborców, kto głosował mając na względzie powodzenie reform, które kosztowały tyle wysiłku i wyrzeczeń. Oceni też, kto umie tylko kierować się tą osobliwą logiką nakazującą niektórym ugrupowaniom głosować zawsze przeciw rządowi, nie dbając o interes wyborców. Chcę powiedzieć we własnym imieniu, że z szacunkiem myślę - mimo różnicy poglądów - o tych posłach z ugrupowań opozycyjnych, którzy potrafią wznieść się ponad taką niszczącą logikę. Kto chce, żeby wszystkie sąsiednie kraje wyprzedziły Polskę na drodze reform, niech głosuje przeciw. Kogo nie obchodzi los tysięcy pracowników, którzy czekają na wprowadzenie tego programu, niech głosuje przeciw. Kto uważa, że zyska szacunek wyborców, odrzucając popierany wcześniej program (bo teraz jest w opozycji), niech głosuje przeciw.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#PosełJanPamuła">My, liberałowie, jesteśmy za gospodarką rynkową, jesteśmy za powszechną własnością, jesteśmy za sukcesem Polski. Dlatego Klub Parlamentarny Polski Program Liberalny będzie głosował za przyjęciem przedstawionego przez rząd projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Zbigniewa Frosta o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej. Następnym mówcą będzie pan poseł Tomasz Szyszko, który wystąpi w imieniu Klubu Parlamentarnego Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#PosełZbigniewFrost">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kolejny raz rozpatrujemy program powszechnej prywatyzacji, program raz już przez Sejm odrzucony. Mimo wielogodzinnych prac w komisjach sejmowych projekt nie uległ istotnym zmianom. Mimo wielu zastrzeżeń i konkretnych wniosków poselskich koalicja rządowa uparcie tkwi przy pierwotnej, tak kwestionowanej formule programu prywatyzacji powszechnej.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#PosełZbigniewFrost">Konfederacja Polski Niepodległej przeciwna jest takiej koncepcji reformowania gospodarki, koncepcji, zgodnie z którą oddaje się majątek objęty programem do dyspozycji nie obywatelom, którzy uiszczą opłaty rejestracyjne, lecz realizatorom programu. Obywatele, gdy wykupią świadectwa udziałowe, nie staną się akcjonariuszami narodowych funduszy inwestycyjnych, gdyż papier, który otrzymają, będzie mógł być wymieniony na rozproszone we wszystkich funduszach akcje dopiero w dalekiej przyszłości. Taka konstrukcja, przy jednoczesnym dopuszczeniu świadectw do obrotu, spowoduje masową ich wyprzedaż i prawdopodobnie spadek ceny do kilkuset tysięcy złotych. Znajdą się oczywiście nabywcy, którzy świadectwa udziałowe będą skupować. Będą to posiadacze kapitału, który w Polsce powstaje szybko, jednak, niestety, nie w wyniku konstruktywnej działalności gospodarczej, lecz na skutek manipulacji finansowych, afer gospodarczych. Rodzi się obawa, aby program powszechnej prywatyzacji nie stał się powszechnym programem prania pieniędzy. Nie zapewnia zatem ten program realizacji jednego z podstawowych założeń, czyli masowego uwłaszczenia obywateli. W jaki sposób można na rynku papierów wartościowych „wymanipulować” drobnych inwestorów, pokazuje przykład prywatyzacji Wielkopolskiego Banku Kredytowego. Tak zwane masowe uwłaszczenie obywateli jest w programie powszechnej prywatyzacji tylko zabiegiem technicznym, nie jest to uwłaszczenie, lecz wywłaszczenie obywateli. Prywatyzacja masowa powinna służyć uruchomieniu rynku kapitałowego. Program jest tak pomyślany, że konstrukcja narodowych funduszy inwestycyjnych podobna jest do konstrukcji funduszy funkcjonujących w krajach zachodnich, natomiast mechanizmy są w tym wypadku zupełnie odwrotne. Istotą działania funduszy inwestycyjnych w krajach rynkowych jest to, że drobni akcjonariusze powierzają im swój kapitał w celu pomnożenia jego wartości. W programie powszechnej prywatyzacji najpierw tworzy się narodowe fundusze inwestycyjne, uruchamia elitarny rynek kapitałowy, do którego dostęp mają tylko one, a w następnym etapie dopasowuje do funduszy właścicieli. Tworzy się dwie odrębne płaszczyzny rynku: dla obywateli - tylko na poziomie świadectw udziałowych; dla funduszy, a konkretnie dla firm zarządzających - rynek akcji spółek objętych programem. Należy postawić pytanie: Jak powinien wyglądać polski rynek kapitałowy? Bezwzględnie konieczne jest zaangażowanie w to dużej liczby obywateli i stworzenie różnych form własności. Ten program nie wyposaży obywateli w potrzebny kapitał, gdyż wartość świadectw udziałowych będzie spadać, uruchomi natomiast skumulowany już kapitał pochodzący z nadużyć, z tzw. dziury budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#PosełZbigniewFrost">Program powszechnej prywatyzacji nadaje narodowym funduszom inwestycyjnym formy organizacyjne zbliżone do form konsorcjum - rozwiązań stosowanych w krajach anglosaskich - gdzie zarządy, a nie faktyczni właściciele, uzyskują dominującą pozycję. Na polskim, słabym rynku zarządy funduszy uzyskają więc dominującą pozycję, co spowodować może podporządkowanie części polskiej gospodarki zagranicznym instytucjom finansowym. Zarządzanie przez renomowane firmy zarządzające jest bardzo kosztowne. Odczuwają to obecnie nawet silne finansowo spółki krajów zachodnich. W ciągu ostatnich kilku lat koszty wynagradzania zarządów wzrastają niewspółmiernie do efektów produkcji. Znane jest zamiłowanie do luksusu zagranicznych zarządów czy instytucji finansowych. Znana jest też ostatnia afera związana z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#PosełZbigniewFrost"> W związku z wysokimi płacami zagranicznych zarządów oraz członków rad nadzorczych roczny koszt utrzymania jednego narodowego funduszu inwestycyjnego będzie wynosił prawdopodobnie kilka milionów dolarów. Autorzy projektu, czyli rząd Rzeczypospolitej, zamierzają w sposób szczególny dofinansować firmy zarządzające. 15% akcji narodowych funduszy inwestycyjnych, będących własnością skarbu państwa, przeznaczone zostało na wynagrodzenia dla firm zarządzających. Stanowi to według wartości księgowej około 20 bln zł w skali całego programu. Oprócz tego, że jest to niezgodne z dotychczasowym stanem prawnym, w świetle którego są to należności skarbu państwa, tworzy się też bardzo niekorzystny układ maksymalizujący koszty utrzymania zarządu. Narodowy fundusz inwestycyjny podpisuje umowę o zarządzanie z firmą, a koszty utrzymania zarządu ponosi skarb państwa. Skarb państwa zgodnie z przedłożoną ustawą ponosi te koszty również po sprywatyzowaniu funduszu. We wnioskach mniejszości nr 8 i 25 do art. 38 proponuje się zmianę tego sposobu finansowania firm zarządzających.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#PosełZbigniewFrost">Wysoki Sejmie! Z prywatyzacją związana jest rywalizacja o uzyskanie wpływów w gospodarce kraju przez różne grupy interesów, również grupy polityczne. Przedłożony program prywatyzacji powszechnej popierany jest przez ugrupowania tworzące koalicję rządową, zdominowaną przez Kongres Liberalno-Demokratyczny, znany z kolei z zamiłowania do biznesu. Ostatnio program ten uzyskał też poparcie Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Rodzi się pytanie: Czy tylko z powodu uzyskania miejsca w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji?</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#PosełZbigniewFrost">Przedłożona ustawa o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji zawiera szereg niebezpiecznych zapisów powodujących wyłączenie ich spod bezpośredniej kontroli parlamentu i rządu. Rząd zamierza na mocy art. 40 powołać agencję, aby program powszechnej prywatyzacji realizować poza ministerstwem, w zupełnym zaciszu i dostatku - agencja miałaby bowiem dysponować wszelkimi środkami należącymi do programu: środkami z opłat rejestracyjnych oraz środkami pozyskanymi ze sprzedaży 15% akcji wszystkich funduszy. Ustawa przewiduje też zwolnienie z pełnej odpowiedzialności ministra przekształceń własnościowych, pełniącego rolę walnego zgromadzenia, czyli właściciela przedsiębiorstw objętych programem. Art. 18 przekazuje część kompetencji właścicielskich radzie nadzorczej, w ten sposób rząd pozbywa się części odpowiedzialności za decyzje rady nadzorczej, utrzymując jednocześnie wpływ na nią przez zachowanie prawa mianowania tejże rady.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#PosełZbigniewFrost">W przedłożonej ustawie jest bardzo wiele odstępstw od Kodeksu handlowego, zwłaszcza w zakresie odpowiedzialności zarządu za podejmowane decyzje. Ust. 3 w art. 23 zwalnia członków zarządu z odpowiedzialności za decyzje podejmowane przez firmy zarządzające. Zapis ten powoduje, że ustawowe ciało prawa handlowego, jakim jest zarząd spółki, będzie figurantem, a władzę uzyska firma zarządzająca. Szereg wyłączeń spod działania obowiązującego prawa stawia narodowe fundusze inwestycyjne w uprzywilejowanej pozycji w stosunku do wszystkich innych podmiotów gospodarczych. Fundusze uzyskają zwolnienia podatkowe, co obniży wpływy budżetowe, zniekształci słaby rynek kapitałowy i naruszy zasady konkurencyjności. Narodowe fundusze inwestycyjne uzyskują dzięki art. 11 prawo do umarzania akcji skarbu państwa bez obowiązku zwrotu należnego wkładu właścicielowi, czyli skarbowi państwa, również po sprywatyzowaniu funduszu; czyli prywatny fundusz może w każdym momencie przejąć akcje należące do skarbu państwa. We wniosku mniejszości do art. 11 proponuje się ograniczenie tych uprawnień w czasie, kiedy właścicielem jest jedynie skarb państwa.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#PosełZbigniewFrost">Art. 6 umożliwia wnoszenie do funduszy wkładów pieniężnych. Jest to kolejna możliwość dofinansowania tego przedsięwzięcia. Przedsięwzięcie może być również dofinansowane 15% akcji, o czym wcześniej mówiłem (stanowi to 20 bln zł). Autorzy stosują też przynęty dla przedsiębiorstw przystępujących do programu - zwalniają je z dywidendy i popiwku. Zwolnienia z uciążliwych podatków powinny obejmować wszystkie komercjalizowane spółki, a nie tylko wybrane przez ministerstwo przekształceń. Należy zwrócić uwagę, że art. 20, który precyzuje terminy dotyczące sprawozdawczości finansowej narodowych funduszy inwestycyjnych, określa termin przedłożenia bilansu na 8 miesięcy, termin zaś zwołania walnego zgromadzenia - na 10 miesięcy po upływie roku obrotowego. W obecnej zmiennej sytuacji gospodarczej kraju propozycja organizowania walnego zgromadzenia po 10 miesiącach jest śmieszna i bezsensowna. Na mocy art. 20 akcjonariusze tracą możliwość oddziaływania i reagowania na działania narodowego funduszu inwestycyjnego. Powoduje to też odejście od zasady jawności spółek akcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#PosełZbigniewFrost">Oddzielnego potraktowania wymaga realizacja zobowiązań państwa wobec sfery budżetowej. Zobowiązania te mają konkretny wymiar pieniężny. Realizacja rekompensat, zwłaszcza emerytom i rencistom, przez wydanie świadectw udziałowych jest działaniem pozornym. Rynkowa, czyli rzeczywista wartość świadectw udziałowych nie jest znana, a na pewno będzie bardzo niska. Nie spełni zatem oczekiwań sfery budżetowej. Emeryci i renciści jako najsłabsza ekonomicznie grupa społeczna w pierwszej kolejności sprzedadzą świadectwa udziałowe. Oczywiste jest zatem, które świadectwa w pierwszej kolejności zostaną sprzedane. Będą to świadectwa rekompensacyjne. Zobowiązania państwa wobec emerytów, rencistów i sfery budżetowej nie zostaną zrealizowane zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#PosełZbigniewFrost">Prywatyzacja powinna być dokonywana z pełnym respektowaniem interesów skarbu państwa, czyli oparta na instytucji skarbu państwa jako jedynym reprezentancie. Zasadne są zatem wnioski zmierzające do skoordynowania projektów ustaw o skarbie państwa i jego reprezentacji z projektem o powszechnej prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#PosełZbigniewFrost">Wysoki Sejmie! Konfederacja Polski Niepodległej nie zgadza się na prywatyzację, która nie spełni rozbudzonych oczekiwań społecznych, powszechnego uwłaszczenia i zaangażowania w reformę gospodarczą obywateli. Dotychczas realizowana prywatyzacja wzbudza powszechną dezaprobatę. Z tego też powodu Konfederacja Polski Niepodległej na ostatniej naradzie zaproponowała przeprowadzenie ogólnokrajowego referendum, które rozstrzygnęłoby o kierunkach reform i które powinno odbyć się łącznie z wyborami do parlamentu. Nie może być kontynuowana prywatyzacja, która służy jedynie nielicznym.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#PosełZbigniewFrost">Koalicja rządowa nie stanowi wyraźnej większości w Sejmie. W tej sytuacji każde z ugrupowań jest w stanie poprzez zmianę stanowiska w głosowaniu przeważyć o losie ustawy, jak to uczynił Sojusz Lewicy Demokratycznej w pierwszym czytaniu. Z wypowiedzi przedstawiciela Sojuszu Lewicy Demokratycznej wynika, że zamierza on ufundować społeczeństwu prezent 1-majowy, czyli prywatyzację według programu ministra Lewandowskiego.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#PosełZbigniewFrost">Klub Parlamentarny Konfederacji Polski Niepodległej jest przeciwny takiej prywatyzacji i w imieniu klubu składam wniosek o odrzucenie tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#PosełZbigniewFrost">Podczas prac komisji zgłosiliśmy kilkanaście wniosków mniejszości zmierzających do minimalizacji negatywnych cech tego programu, które wcześniej omówiłem, w wypadku gdyby koalicji udało się ten program przeforsować.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Kwaśniewski: Czy mogę zabrać głos w trybie sprostowania?)</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym jednakże sprostować słowa, które przed chwilą padły z tej trybuny w wypowiedzi przedstawiciela Konfederacji Polski Niepodległej. Sądziłem, że do tej pory kolega poseł miał kłopoty jedynie z kojarzeniem dosyć oczywistych faktów, ale okazuje się, że również ma kłopoty ze słuchem. Otóż informuję, że powiedziałem...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Panie kolego, panie pośle, nie tak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#PosełAleksanderKwaśniewski">... iż posłowie SLD po wielu dyskusjach i konsultacjach z wyborcami będą głosowali zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą i przekonaniem. Wcześniej zaś mówiłem o różnych opiniach na temat prywatyzacji, jakie w klubie Sojuszu Lewicy Demokratycznej były wypowiadane i starałem się je obiektywnie zrelacjonować. Natomiast pan poseł Frost wkłada mi w usta stwierdzenia, które nie miały miejsca, i w związku z tym oczekuję od niego przeprosin.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Tomasza Szyszko o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PosełTomaszSzyszko">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dotychczasowe doświadczenia prywatyzacyjne, jak wiemy, wzbudzały wiele kontrowersji. Nie chciałbym do tych wszystkich spraw powracać, nie chciałbym również przeprowadzać tu jakiejś szczegółowej analizy merytorycznej obecnego projektu. Jesteśmy oczywiście świadomi, że projekt ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych nie ma dzisiaj alternatywy. Bierzemy to wszystko bardzo poważnie pod rozwagę. Dostrzegamy szereg pozytywów, wynikających z wprowadzenia tego projektu w życie. Jest to według naszej oceny przede wszystkim wielka szansa dla dużej części przedsiębiorstw na to, aby zostały one zrestrukturyzowane. Jest to również szansa na to, aby napłynął jakimś szerszym strumieniem kapitał, który jest tak potrzebny dla zrestrukturyzowania gospodarki, szczególnie wobec braku własnych aktywnych inwestorów na rynku. Sądzę również, że program ten może ożywić znaczną część gospodarki, poprawić koniunkturę i w pewnym stopniu być czynnikiem antyrecesyjnym. Ważna jest również pewna powszechność tego programu oraz wyrównanie wszystkich szans sfery budżetowej, a także rozwiązanie kwestii związanych z ZUS.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#PosełTomaszSzyszko">W naszym klubie panuje jednakże przekonanie, że program ten zawiera wiele negatywnych czynników. Wielu członków klubu podkreśla, że program ten może mieć w jakimś stopniu wymiar etatyzacyjny i prowadzić do zbiurokratyzowania gospodarki. Jest on również jakby mało przejrzysty i klarowny. Kontrowersje te spowodowały, że przedstawiliśmy w poprzednich debatach szereg postulatów. Część z nich chcemy nadal podtrzymać. Z zadowoleniem przyjmujemy zmiany dotyczące udziału obywateli polskich w radach nadzorczych i w zarządach. Natomiast nadal są duże kontrowersje, jeśli chodzi o kwestię udziału zachodnich firm, zachodniego managementu w zarządzaniu narodowymi funduszami inwestycyjnymi. To jest jedna z kwestii, którą jakoś chcemy rozstrzygnąć w głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#PosełTomaszSzyszko">Za sprawę zasadniczą, zważywszy na jej wymiar, dla nas bardzo ważny, dotyczący polityki prorodzinnej, uważamy uwzględnienie dzieci w projekcie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych. Uwzględnienie tego postulatu jest warunkiem sine qua non poparcia w całości tego programu.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#PosełTomaszSzyszko">Konkludując, chcę powiedzieć, że jesteśmy zainteresowani poważnym rozważeniem tego projektu, natomiast nasze ostateczne stanowisko będzie zależne od wyników głosowania.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Andrzeja Raja o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Konwencji Polskiej. Następnym mówcą będzie pan poseł Czesław Sobierajski w imieniu Parlamentarnego Klubu Porozumienia Centrum.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PosełAndrzejRaj">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przemawiać w imieniu klubu Konwencji Polskiej, która swoje stanowisko odnośnie do programu narodowych funduszy inwestycyjnych wyrażała z tej mównicy już kilkakrotnie, podkreślając zawsze, że według oceny ugrupowań politycznych, które ten klub tworzą, nie jest to program, który satysfakcjonowałby te ugrupowania. Stoimy na stanowisku, że również ten program nie otwiera drogi do prywatyzacji masowej, tak niezbędnej do przekroczenia tej masy krytycznej, własnościowej, która pozwoliłaby stwierdzić, że przynajmniej z tego punktu widzenia proces reform jest nieodwracalny. Otóż program, nad którym dziś debatujemy, jest programem nakierowanym na realizację trzech podstawowych celów. Po pierwsze, chodzi o wsparcie procesów restrukturyzacyjnych tych przedsiębiorstw, które w ten program zostaną włączone; po drugie, jest to propozycja uregulowania zobowiązań budżetu wobec pewnych grup społecznych; po trzecie, jest to propozycja uwłaszczenia dorosłej części społeczeństwa, ale niewielką częścią majątku państwa, szczególnie w sytuacji, w której muszą być zrealizowane i tak zaprojektowane zobowiązania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#PosełAndrzejRaj">Naszym zdaniem pozytywną cechą tego programu może być - mówię może, bo mamy tutaj również pewne obawy - to, iż jest on szansą dla przedsiębiorstw, które zostały nim objęte, przyspieszenia i wspomożenia ich wewnętrznych procesów restrukturyzacyjnych. Powodzenie tych procesów może uczynić z dużych przedsiębiorstw lokomotywy stymulujące wzrost gospodarczy. Jednakże wzrost ten będzie można wykorzystać tylko wówczas, gdy pozostałe otoczenie gospodarcze znajdzie się już w rękach prywatnych. Dlatego niezbędne są, naszym zdaniem, natychmiastowe prace nad programem masowej, aktywnej prywatyzacji, program narodowych funduszy inwestycyjnych na pewno ich nie zastąpi.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#PosełAndrzejRaj">Mówiąc o celach tego programu, mamy pewne wątpliwości - i chcemy się nimi podzielić - że w trakcie realizacji mogą wystąpić pewne trudności. Będę prosił, aby pan minister Lewandowski w ewentualnym wystąpieniu końcowym rozwiał te wątpliwości. Mianowicie w normalnych warunkach gospodarki rynkowej fundusze powiernicze służą do zarządzania kapitałowego biernych inwestorów, natomiast głównym zadaniem naszego programu jest wywoływanie i wspieranie procesów restrukturyzacyjnych przedsiębiorstw, zresztą bardzo różnorodnych, znajdujących się w każdym funduszu. Nasuwa się pytanie, czy zarządy funduszy to podźwigną, bo przecież nie o same pieniądze tylko tu chodzi. Dzisiaj już przecież mamy do dyspozycji różne środki finansowe, pomocowe, których nie potrafimy wykorzystać, bo profesjonalnie nie umiemy tego zrobić. I nasuwa się pytanie, czy właśnie zarządy funduszy potrafią tę kwestię rozstrzygnąć. Od tego zależy powodzenie procesów restrukuryzacyjnych przedsiębiorstw wchodzących w skład funduszy.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#PosełAndrzejRaj">I jeszcze uwaga dodatkowa; mianowicie prace nad tym programem sprawiły - i to też są nasze obawy - że ze względu na konstrukcję ustawy jest on daleki od wywoływania naturalnych procesów przekształceniowych, sprowadzając je do działań etatystycznych z udziałem w fazie realizacyjnej już nie tylko aparatu administracyjnego, ale i przedstawicieli ciała ustawodawczego, jakim jest Sejm czy Senat. Poza tym żywimy obawę, że program zamiast uwolnić, i to szybko, państwo od bezpośredniego udziału w procesie gospodarczym, zachowuje jeszcze ten udział na pewien czas. I pytanie: czy to dobrze, czy źle? Wydaje się, że nie najlepiej, udział państwa byłby dużo skuteczniejszy przy realizacji pewnej strategii polityki gospodarczej; ale zobaczymy. Realizacja tego programu pewnie to rozstrzygnie. Na pewno ten program nie jest nakierowany na wywołanie pozytywnego fermentu, włączającego znaczną część społeczeństwa w sposób aktywny do procesów przemian własnościowych czy nawet szerzej - systemowych.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#PosełAndrzejRaj">Teraz uwagi co do wniosków mniejszości, które mój klub będzie popierał.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#PosełAndrzejRaj">Po pierwsze, wniosek mniejszości nr 2 do art. 6 ust. 2. Otóż wydaje nam się, że przy tej konstrukcji narodowych funduszy inwestycyjnych niezbędne pieniądze powinny być tylko przeznaczone na założenie tych funduszy, natomiast nie powinno się przewidywać pieniężnego zasilania tych funduszy.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#PosełAndrzejRaj">Po drugie, wniosek mniejszości nr 7 do art. 11. Wydaje się, że wersja, która była w poprzednim projekcie rozważanym przez Wysoką Izbę, jest właściwsza. Dopóki skarb państwa jest jedynym udziałowcem w funduszach, dopóty mogą być umarzane akcje skarbu państwa. Natomiast kiedy pojawią się już inni udziałowcy, wydaje się, nie powinno to mieć miejsca, a projekt komisyjny dopuszcza taką sytuację.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#PosełAndrzejRaj">Po trzecie, wniosek mniejszości nr 19 do art. 23 ust. 3. Uważamy bezwzględnie, że właśnie w celu zachowania sprawności działania, jeśli chodzi o zarządzanie funduszami, nie powinno być dwóch kategorii członków zarządu; również ci, którzy nie są delegowani przez firmę zarządzającą, powinni tak samo odpowiadać za działalność tych zarządów, będą wówczas zwracali uwagę na to, jak działają firmy zarządzające, bo będzie to również leżało w ich interesie. A zatem jesteśmy za wnioskiem mniejszości, który mówi o skreśleniu ust. 3 w art. 23.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#PosełAndrzejRaj">Będziemy popierać wniosek mniejszości nr 21 dotyczący redakcji art. 30. Wydaje mi się, że jest konieczna elastyczność w zakresie realizacji zobowiązań budżetowych i art. 30 „konsumuje” nasz wniosek zgłoszony przy poprzednim projekcie, dlatego będziemy go popierać.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#PosełAndrzejRaj">Wnioski mniejszości nr 23 i 24 dotyczące udziału tylko dorosłych obywateli. Otóż uważamy, że skoro jest to program związany z bierną postawą społeczeństwa, nic nie stoi na przeszkodzie, by wszyscy członkowie społeczeństwa zostali nim objęci; skoro jest to wyraz pewnego zadośćuczynienia, to powinno ono dotyczyć wszystkich członków tego społeczeństwa - zarówno dorosłych, jak też jeszcze niepełnoletnich.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#PosełAndrzejRaj">Mamy wątpliwości - nie rozstrzygnęliśmy tej decyzji w klubie - co do art. 43, chodzi o zwolnienia narodowych funduszy inwestycyjnych z opodatkowania. Rozumiem, że chcemy preferować tę formę, ale nie widzę potrzeby, by preferować ją zanadto. W związku z tym wydaje się, że zwolnienie z podatków jest niewłaściwe, niecelowe; w ten sposób można, oczywiście, wywierać pewną presję na tworzenie takich czy innych struktur gospodarczych, ale za chwilę ruszy lawina podobnych wniosków, z których będzie wynikało, że każda inna forma działalności gospodarczej powinna być preferowana, za chwilę będziemy mieli spółdzielczość, i tak po kolei możemy to wyliczać.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#PosełAndrzejRaj">Przedstawiłem tu uwagi mojego klubu, Konwencji Polskiej, do proponowanego projektu ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Czesława Sobierajskiego o zabranie głosu w imieniu Parlamentarnego Klubu Porozumienia Centrum. Następnym mówcą będzie pan poseł Marek Zieliński w imieniu Klubu Parlamentarnego NSZZ „Solidarność”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#PosełCzesławSobierajski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kolejny raz przyszło mi przedstawić stanowisko klubu Porozumienia Centrum w sprawie ustawy, która, i słusznie, nie nazywa się już ustawą o powszechnej prywatyzacji. Kilka razy pojawia się ten temat w ciągu miesiąca, półtora i należy podziwiać wielki upór strony, szczególnie klubu liberalnego, jeśli chodzi o przedstawienie tego projektu, a w konsekwencji jego uchwalenie.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#PosełCzesławSobierajski">Otóż należy zadać pytanie: Dlaczego? Dlaczego uprzedza się rozwiązania fundamentalne, systemowe? 17 marca klub Porozumienia Centrum wniósł projekt uchwały zobowiązującej rząd, aby do 30 kwietnia wniósł projekt ustawy o skarbie państwa. Do dzisiaj Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów nie zajęła się tym problemem; mamy powód sądzić, że być może pod naciskiem rządu. Dopiero wniesienie projektu przez klub RdR (popartego przez klub Porozumienia Centrum) zmusiło do postawienia sprawy na forum Wysokiej Izby i rząd w konsekwencji - w nie najlepszym stylu - wczoraj się do tego ustosunkował. A więc odwracamy kolej rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#PosełCzesławSobierajski">Druga sprawa - narodowe fundusze inwestycyjne. Są one znane w świecie (kapitalistycznym również), ale zaproponowany sposób ich działania nie jest jedyny. U nas postawiono sprawę niemal administracyjnie - prowadzenie ludzi za rękę. W normalnym świecie takie fundusze faktycznie pomagają, ale dopiero wtedy, kiedy ktoś się do nich zwróci. Obywatel może, jeśli tylko zechce, skorzystać z przysługującego mu prawa właściciela i rozporządzić majątkiem na własne ryzyko, zgodnie z własną wiedzą, bez względu na to czy ją posiada, czy tylko tak mu się wydaje. Czechy i Słowacja uszanowały tę zasadę - tam obywatel za uzyskane kupony prywatyzacyjne mógł kupić udziały w konkretnym przedsiębiorstwie państwowym, a jeśli nie ufał żadnemu z nich i nie chciał ryzykować, mógł powierzyć swój kapitał funduszowi inwestycyjnemu, zdając się na zatrudnionych tam ekspertów. Wielu Czechów i Słowaków wybrało właśnie tę drogę. Natomiast polski program powszechnej prywatyzacji - zresztą, jak powiedziałem, już taki on nie jest, jest to znikoma część majątku - nie zapewnia obywatelowi możliwości wyboru, z wyjątkiem tego, że może on po prostu nie wykupić swojego świadectwa udziałowego. Jeśli natomiast wykupi, wówczas staje się biernym uczestnikiem gigantycznej operacji, o której nie ma pojęcia i której sensu tak dokładnie nie zna. Finał bowiem jest iluzoryczny - nie wiadomo, czy w konsekwencji operacja ta przyniesie zysk.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#PosełCzesławSobierajski">Pan poseł Pamuła, występując w imieniu klubu PPL, liberałów, użył wielkich słów: aby oddalić się od komunizmu konsekwentnie i skutecznie, musimy uchwalić tę ustawę. Zgadzamy się z tym, że poprzez własność prywatną oddalamy się od komunizmu, ale nie zgadzamy się z tym, że tak naprawdę szansę mają tylko wąskie grupy. Minimum przyzwoitości obowiązuje również i ten klub, jako że ponosi on dużą część winy za to, że po trzech latach prób odejścia od tego systemu większość narodu na słowa: „kapitalizm”, „prywatyzacja” doznaje uczucia, którego nie powinna doznawać po trzech latach budowy nowego. Skoro zaś ludzie mają takie odczucia, to należy postawić pytanie: Dlaczego? Otóż doświadczenia prywatyzacyjne do dnia dzisiejszego wiążą się, niestety, z wielką operacją patologii prywatyzacyjnej; ten projekt również. Kompetencje ekspertów zachodnich, których lansuje się za wszelką cenę - o czym już powiedziano przed chwilą - są przynajmniej wątpliwe. Dowodem tego jest to, że od trzech lat doradzają oni rządowi polskiemu, a stan gospodarki jest taki, jaki jest. Jeden z ekspertów, noblista amerykański, stwierdził nawet: gdyby ci trzeciorzędni, czwartorzędni doradcy doradzali naszym rządom, prawdopodobnie i nasze kraje, i nasze gospodarki zaczęłyby się staczać. To jest fragment wypowiedzi noblisty amerykańskiego. Tu gra toczy się o władzę gospodarczą i o środki materialne, zaś z powszechnym uwłaszczeniem niewiele ma to wspólnego.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#PosełCzesławSobierajski">Klub Porozumienia Centrum opowiada się za taką prywatyzacją, w której weźmie udział cały naród. Nie dość, że to jest prywatyzacja znikomej części majątku narodowego (kilka procent), to nie daje ona, jak powiedziałem wcześniej, wymiernej korzyści. Opowiadamy się między innymi za uwłaszczeniem, jeśli chodzi o mieszkania; i to jest konkret. Jest to ok. 5 mln mieszkań zakładowych i komunalnych, nie licząc mieszkań lokatorskich w spółdzielniach mieszkaniowych. Wszystkich namawiam do poparcia tej idei; to jest konkretna sprawa. Przełamujemy raz na zawsze system i stwarzamy potencjalne możliwości wielu milionom ludzi, którzy nigdy by ich nie mieli. Można dyskutować na temat propozycji uwłaszczeniowej, która daje konkretne, wymierne korzyści wielu milionom.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#PosełCzesławSobierajski">Kończąc - jako że nie będę omawiał szczegółowo ustawy - chcę powiedzieć, że Porozumienie Centrum opowiada się za tym, aby wcześniej (przed uchwaleniem tej ustawy) została uchwalona ustawa o skarbie państwa. Chodzi o to, aby konkretny właściciel, który zarządza i który odpowiada za majątek narodowy, mógł zdecydować, i w konsekwencji Wysoka Izba, czy wybieramy taki wariant czy inny. Również niezmiernie istotna jest ustawa o reprywatyzacji, o której nie mówiło się dzisiaj zbyt wiele. Może się okazać, że będziemy prywatyzować coś, co nie jest własnością skarbu państwa. Ta ustawa pozwoli zinwentaryzować majątek narodowy, majątek państwowy, i dopiero na tej bazie można będzie rozpocząć dalszy etap. Tak więc, reasumując, opowiadamy się za fundamentalnym rozwiązaniem systemowym, na bazie którego dokonamy wyboru kierunku rozwoju naszej gospodarki, łącznie z prywatyzacją, ale taką prywatyzacją, z której przeprowadzenia przeciętny Polak będzie miał wymierne korzyści.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Marka Zielińskiego o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego NSZZ „Solidarność”. Następnym mówcą będzie pan poseł Kazimierz Barczyk w imieniu Klubu Parlamentarnego Ruch dla Rzeczypospolitej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#PosełMarekZieliński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożony projekt ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych jest bardzo ważnym elementem procesów przekształceniowych w gospodarce narodowej. Jest to propozycja, która znacznie rozszerza możliwości prywatyzacyjne. Dlatego może dziwić stanowisko wielu ugrupowań opozycyjnych, które zdecydowanie występują przeciw, nie przedkładając własnych projektów, a zarazem opowiadają się za przyspieszeniem procesów dotyczących zmian własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#PosełMarekZieliński">Obecny projekt ustawy uwzględnia wiele wniosków zgłoszonych podczas wcześniejszych debat i prac w komisji. Wnioski mniejszości w większości są propozycjami szczegółowych zapisów, nie burzących jednak założeń koncepcyjnych projektu.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#PosełMarekZieliński">Zdaniem Klubu Parlamentarnego NSZZ „Solidarność” na uwagę zasługuje wniosek mniejszości nr 5, zmierzający do rozszerzenia podmiotowości załóg pracowniczych; jest to zgodne z zapisami zawartymi w „Pakcie o przedsiębiorstwie państwowym”. Konsekwentnie, zgodnie z naszymi wcześniejszymi postulatami, uważamy, że program powszechnej prywatyzacji powinien objąć również dzieci i młodzież (wniosek mniejszości nr 23). Opowiadamy się także za obniżeniem opłaty za wydawanie powszechnego świadectwa udziałowego do 5% wysokości przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej. Jest to tym bardziej konieczne, że w związku z wydzieleniem części przedsiębiorstw ze względu na realizację świadectw rekompensacyjnych ulegnie zmniejszeniu liczba przedsiębiorstwa biorących udział w prywatyzacji, co spowoduje spadek wartości powszechnego świadectwa udziałowego.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#PosełMarekZieliński">Zdecydowanie opowiadamy się przeciw wnioskowi mniejszości nr 10, zgodnie z którym zwiększa się co prawda liczbę osób wchodzących w skład komisji selekcyjnej wybieranej przez Sejm, ale też eliminuje przedstawicieli central związków zawodowych. Przeciwni jesteśmy również skreśleniu zapisu w art. 21 ust. 3, który uściśla warunki przetargu na wybór firm zarządzających.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#PosełMarekZieliński">Klub Parlamentarny NSZZ „Solidarność” przypomina, że choć zaproponowane przez Komisję Krajową NSZZ „Solidarność” referendum nie jest konkurencyjne wobec ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych, to projekt masowego uwłaszczenia społeczeństwa jest bardzo aktualny i wymaga narodowej debaty na ten temat. Takie są oczekiwania społeczne, z którymi rząd - nawet ten obecny - musi się liczyć.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Kazimierza Barczyka o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Ruch dla Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Nie ma pana posła, wobec tego proszę pana posła Helmuta Paździora o zabranie głosu w imieniu Parlamentarnego Koła Mniejszości Niemieckiej. Następnym mówcą będzie pan poseł Stefan Pastuszewski, Chrześcijańska Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#PosełHelmutPaździor">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wielomiesięczne dyskusje w naszym Sejmie, ale nie tylko, bo i w prasie, radiu, telewizji, jak i wśród społeczeństwa na temat wybrania najlepszych rozwiązań, które należałoby uwzględnić w ustawie dotyczącej prywatyzacji (ustawie o doniosłym znaczeniu dla kraju), powinny zdaniem Parlamentarnego Koła Mniejszości Niemieckiej nareszcie się zakończyć przyjęciem tego projektu przez Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#PosełHelmutPaździor">W różnych ośrodkach polityczno-społecznych można usłyszeć opinie, że proces ten musi być klarownie prosty, a więc i łatwo zrozumiały dla zainteresowanych, przynoszący szybko konkretne, wymierne korzyści materialne poprzez podniesienie efektywności sprywatyzowanych przedsiębiorstw. Jednocześnie muszą być bezwzględnie zachowane prawa wszystkich uczestników tego procesu, począwszy od skarbu państwa, a skończywszy na obywatelach naszego kraju, którzy dopiero wchodzić będą w dorosłe życie, ale już z plecakiem załadowanym szansami na lepszą przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#PosełHelmutPaździor">Tymi i innymi różnymi sloganami szermuje się wzdłuż i wszerz, jakby nie zdając sobie sprawy, iż dla rozwiązania tej sytuacji nie znajdziemy wzorca w żadnym innym kraju, bo choć wiele państw przymierza się lub już realizuje podobne programy, to jednak nigdy nie jest to samo.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#PosełHelmutPaździor">Wysoka Izbo! Dlatego można i należy z pełną otwartością powiedzieć społeczeństwu, że proces ten nie będzie ani szybko przeprowadzony, ani prosty do przeprowadzenia, że i efekty nie będą tak szybko w sposób znaczący widoczne, że będzie to twarda, nieraz bezwzględna walka o osiągnięcie celu. I odważę się powiedzieć, że nie ma takich mocnych, którzy mogliby zaręczyć, że ich metoda jest najlepsza.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#PosełHelmutPaździor">Posłużę się tu przykładem Republiki Federalnej Niemiec, której rząd, znając potęgę gospodarczą landów zachodnich, też przecenił swoje możliwości w szybkiej, efektywnej restrukturyzacji przemysłu w nowych landach wschodnich. To dobitnie świadczy o tym, że w tak trudnej dziedzinie niedociągnięcia i niedoskonałości są praktycznie nieuniknione i muszą być przyjęte jako naturalny skutek uboczny tego skomplikowanego procesu. Dlatego uważamy, że przedstawiony przez rząd projekt ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji, uwzględniający liczne poprawki zgłoszone przez różne strony, chociaż z całą pewnością nie zawiera wszystkich życzeń i wniosków, powinien jednakże być praktycznie realizowany.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#PosełHelmutPaździor">Zdaniem mojego koła parlamentarnego odsuwanie tego problemu na dalsze miesiące jest dużym błędem politycznym, gdyż przyniosłoby to nam straty, które są nie do ocenienia nie tylko pod względem wartości materialnych, ale również i moralnych (wielokrotnie groźniejszych, gdyż taki stan powoduje frustrację i apatię społeczną).</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#PosełHelmutPaździor">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Znaczna część naszego społeczeństwa jest świadoma konieczności przeprowadzenia tych przemian i z dużą niecierpliwością oczekuje na „start”, który jest dla wielu osobistą, bezpośrednią szansą lub szansą pośrednią na znalezienie się w przedsiębiorstwach, którym prywatyzacja powinna otworzyć drogę ku nowym technologiom, nowym metodom zarządzania, rynkom zbytu i rynkom kapitałowym.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#PosełHelmutPaździor">Nie oceniamy bezkrytycznie omawianego projektu ustawy, którą można nadal korygować przez dokonywanie niezbędnych zmian w rozporządzeniach wykonawczych towarzyszących ustawie. Proponujemy powołać zespół specjalistów, niezależnych politycznie, którzy obserwowaliby wszystkie zjawiska, towarzyszące temu procesowi, na bieżąco informując rząd o konieczności dokonania korekt. Korekty należałoby jednak wprowadzać z wielką rozwagą i poczuciem odpowiedzialności, nie niszcząc „kręgosłupa” ustawy.</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#PosełHelmutPaździor">Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na jeden z bardzo ważnych czynników powodzenia tej batalii, a mianowicie na konieczność przestrzegania przez realizatorów tego programu - głównie przez Ministerstwo Przekształceń Własnościowych, rady nadzorcze i firmy zarządzające - zasady wiarygodności, co wyzwoli akceptację społeczną odnośnie do stosowanych metod.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#PosełHelmutPaździor">Na zakończenie zostałem upoważniony do złożenia oświadczenia, że Parlamentarne Koło Mniejszości Niemieckiej będzie głosowało za przyjęciem omawianego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Stefana Pastuszewskiego o zabranie głosu w imieniu Koła Poselskiego „Chrześcijańska Demokracja”. Następnym mówcą będzie pan poseł Kazimierz Barczyk w imieniu Klubu Parlamentarnego Ruch dla Rzeczypospolitej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#PosełStefanPastuszewski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! To niedobrze, że z programu powszechnej prywatyzacji uczyniono narzędzie socjotechniczne. Przy braku osiągnięć gospodarczych, a nade wszystko wobec obniżenia poziomu bytu większości obywateli (a poziom ten jest fundamentalną miarą oceny pracy rządu), potraktowano ten program jako czynnik rozbudzania nadziei. Metody, jakie zastosowano przy propagowaniu programu, jako żywo przypominają metody propagowania walki ze zbędnymi, nadmiernymi zapasami czy atestację stanowisk.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#PosełStefanPastuszewski">Warunkiem wstępnym wyjścia z obecnej tragicznej sytuacji jest odrzucenie dogmatyzmu, który do niedawna zakładał powszechne upaństwowienie, a obecnie z jeszcze większym fanatyzmem broni powszechnej prywatyzacji, dowodząc, że poza kapitalizmem nie ma zbawienia. Fanatyzm ten razi w szczególności w wypadku rządów odwołujących się do nauki społecznej Kościoła, niepomnych wskazań Jana Pawła II, który stwierdził: „Przekonaliśmy się, że nie do przyjęcia jest stwierdzenie, jakoby po klęsce socjalizmu realnego kapitalizm pozostał jedynym modelem organizacji gospodarczej”.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#PosełStefanPastuszewski">Poszukiwanie rozwiązania należy więc zacząć z poszanowaniem dla wszystkich form własności, należących przecież do określonych odłamów polskiego społeczeństwa, a więc również dla własności społecznej, spółdzielczej i własności państwowej, z którą są związane znaczne rzesze ludzi pracy, robotników.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#PosełStefanPastuszewski">Powszechna prywatyzacja to ukoronowanie przemiany ustrojowej, wywłaszczenie społeczeństwa z 600 kluczowych przedsiębiorstw polskiego przemysłu, bez konieczności - to bardzo znamienne - poddawania się tak kłopotliwym procedurom, jak uzyskanie zgody załogi czy wycena majątku. W ub. r., w okresie recesji i dławienia sektora państwowego, sektor prywatny wytworzył według danych GUS 45% produktu krajowego brutto. Jego udział w handlu detalicznym wyniósł prawie 100%, w budownictwie - 70%, w przemyśle - 39%.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#PosełStefanPastuszewski">Powszechna prywatyzacja ma być krokiem decydującym, nieodwracalnym w budowie systemu kapitalistycznego w Polsce. W warunkach recesji dokonać się ma drastyczne obniżenie wartości części polskiego przemysłu, jego faktyczne rozdanie za najwyżej 1,5% wartości księgowej, bez wystarczającej kontroli społecznej. I to właśnie niepokoi. Niepokoi nie tylko polityków, ale również rzesze społeczne, głównie pracowników zakładów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#PosełStefanPastuszewski">Chrześcijańska Demokracja nie jest przeciwko tzw. powszechnej prywatyzacji, lecz stawia jej określone demokratyzujące i propaństwowe warunki.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#PosełStefanPastuszewski">Uważamy, że trzeba wyznaczyć w tym celu znacznie więcej, dwukrotnie więcej zakładów, niż proponuje to rząd. Jako warunek sine qua non stawiamy, podobnie jak ZChN i „Solidarność”, udział dzieci w tym programie, to bowiem przyczyni się do rzeczywistej pomyślności gospodarczej. Wiadomo, że pomyślność gospodarczą buduje wiele pokoleń, nie powstaje ona od razu. Powszechna prywatyzacja wiązać się musi z przekształceniem całego sektora gospodarczego, a więc należy przekształcić spółki skarbu państwa, prawie wszystkie firmy państwowe, a ich akcje przekazać Agencji Mienia Państwowego. Mówiłem o tym w debacie na temat skarbu państwa, trzeba raz na zawsze bowiem zerwać z modelem społeczeństwa samorządowego, który jest modelem niefunkcjonalnym. 60% z tych akcji agencja rozdzieliłaby po połowie między pracownicze fundusze inwestycyjne i narodowe fundusze inwestycyjne. Właścicielami pierwszych byliby tylko pracownicy prywatyzowanych przedsiębiorstw, drugich - prawie wszyscy pełnoletni obywatele. Pozostałe 40% akcji agencja pozostawiłaby dla siebie. Jest to fragment jeszcze nie ogłoszonego projektu Ruchu dla Rzeczypospolitej, który popieramy.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#PosełStefanPastuszewski">Zgadzamy się również z wcześniejszymi wypowiedziami, że należy włączyć do powszechnej prywatyzacji zakłady przeznaczone do reprywatyzacji. Dawni właściciele powinni mieć czas na dochodzenie swoich praw. Tak więc, jak mówił poseł Sobierajski z PC, najpierw inwentaryzacja majątku za sprawą instytucji skarbu państwa, a dopiero potem powszechna prywatyzacja.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#PosełStefanPastuszewski">Chrześcijańska Demokracja głosować będzie w zależności od wyników głosowań cząstkowych.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę pana posła Kazimierza Barczyka o zabranie głosu w imieniu Klubu Parlamentarnego Ruch dla Rzeczypospolitej. Następnym mówcą będzie pani poseł Wiesława Ziółkowska w imieniu Koła Parlamentarnego Unia Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#PosełKazimierzBarczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Polska powinna podjąć ambitny program przekształceń gospodarczych i politycznych, jako cele wyznaczając zmianę stosunków własnościowych, szybkość przemian i ich powszechność. Te trzy cele realizowane wspólnie powinny doprowadzić do restrukturyzacji przedsiębiorstw, zmobilizować zagraniczne kredyty, a także umożliwić transfer technologii. (Dodatkowo wysuwanym celem jest próba ochrony przed przechwytywaniem majątku przez niewielkie grupy z kręgów politycznych lub biznesu.) Te cele były powszechnie akceptowane. Rzecz w tym, aby podporządkować im właściwe metody realizacji w taki sposób, aby rzeczywiście społeczeństwo polskie stało się powtórnie gospodarzem w swoim kraju. Powszechność oznacza więc, że jak najwięcej obywateli otrzyma jak najwięcej majątku państwa. Powszechność jest zgodna z dążeniem do jak najszybszych przemian, wreszcie za powszechnością rozwiązań prywatyzacyjnych przemawia odczuwalny brak kapitału w kraju, który umożliwiałby wykup przedsiębiorstw przez obywateli.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#PosełKazimierzBarczyk">Dodatkowym elementem przemawiającym za programem pełnej prywatyzacji, którą proponuje Ruch dla Rzeczypospolitej, jest stosunkowo wolne, nikogo nie satysfakcjonujące tempo prywatyzacji przeprowadzanej obecnymi metodami. Powszechna prywatyzacja ma więc w założeniu to tempo przyspieszyć i doprowadzić do uwłaszczenia obywateli Rzeczypospolitej w ramach akcjonariatu narodowego. Klub Parlamentarny Ruch dla Rzeczypospolitej złożył do laski marszałkowskiej projekt takiej ustawy, dlatego też jesteśmy za odrzuceniem rządowego projektu ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#PosełKazimierzBarczyk">Niestety, już na wstępie te warunki, które powinny służyć za podstawę dalszych prac transformacyjnych, nie zostały spełnione. Po pierwsze, rząd bardzo wyraźnie pogubił się w kolejności projektów ustaw - zamiast rozpoczynać od fundamentalnej zasady zwrotu zabranego majątku, czyli od reprywatyzacji, próbuje się klecić wewnętrznie sprzeczne projekty o prywatyzacji. Po drugie, można się spodziewać, że pracowników przedsiębiorstw objętych programem prywatyzacji rząd zamierza po raz kolejny pozostawić w znacznie gorszej sytuacji niż pozostałych. Ta gorsza część będzie musiała stawiać czoła grożącym nam bezrobociu i nędzy. Po trzecie wreszcie, najpierw domagamy się uporządkowania spraw własności, w tym własności państwowej, dzięki ustawie o skarbie państwa, a dopiero potem chcielibyśmy podejmować działania zmierzające do gwałtownych zmian własnościowych. Klub Ruchu dla Rzeczypospolitej kilka tygodni temu zgłosił do laski marszałkowskiej projekt dwóch ustaw zmierzających do instytucjonalizacji skarbu państwa i jest to sprawa fundamentalna. Domagamy się też określenia przez rząd polityki przemysłowej, ustalenia listy tych sektorów gospodarki i przedsiębiorstw, które ze względu na bezpieczeństwo państwa muszą pozostać w rękach państwa, których prywatyzować nie można. A rząd pani premier Suchockiej takiej listy i takiego programu względem tych przedsiębiorstw nie ma.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#PosełKazimierzBarczyk">Projekt ministra Lewandowskiego stwarza największe zagrożenia: stymuluje proces gwałtownej, masowej wyprzedaży świadectw udziałowych przez zbiedniałych obywateli, które mogą być w spekulacyjny sposób koncentrowane przez wąskie grupy polityczno-finansowe zainteresowane przejęciem pełnej kontroli nad najlepszą częścią polskiej gospodarki. Czy o to głównie chodzi w programie o narodowych funduszach inwestycyjnych? Ruch dla Rzeczypospolitej nie zgadza się na blokowanie procesu uwłaszczenia obywateli, a także na tworzenie oligarchicznej struktury społecznej i gospodarczej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#PosełKazimierzBarczyk">Podstawowym celem proponowanego przez Ruch dla Rzeczypospolitej alternatywnego programu projektu ustawy o akcjonariacie narodowym jest szybkie sprywatyzowanie majątku państwowego poprzez powszechny udział w tym procesie wszystkich dorosłych obywateli. Powszechność jest tu rozumiana zarówno podmiotowo, jak i przedmiotowo. Przedmiotowo, gdyż obejmuje cały nie sprywatyzowany majątek przedsiębiorstw państwowych, z wyłączeniem określonych przez Radę Ministrów przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Drugim celem programu jest wprowadzenie prywatyzacji zgodnie ze społecznym poczuciem sprawiedliwości. Istotą przedstawionego projektu jest powiązanie procesu prywatyzacji z aktywną polityką przemysłową, mającą na celu przełamanie recesji i rozwój gospodarczy. Objęcie programem wszystkich przedsiębiorstw ujednolici warunki i mechanizmy funkcjonowania przedsiębiorstw. Każdy obywatel staje się udziałowcem prywatyzowanego majątku pośrednio poprzez udział w funduszach inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#PosełKazimierzBarczyk">Uzyskane ze spłat środki, według naszego projektu, są podstawą prowadzenia przez Agencję Mienia Państwowego polityki kredytowej wobec funduszy i przedsiębiorstw objętych programem. Wymaga podkreślenia, że minimum 50% przychodów uzyskiwanych przez tę agencję z powszechnej prywatyzacji jest ustawowo przekazane na finansowanie funduszy inwestycyjnych oraz spółek pracowniczych powstałych z przekształcenia przedsiębiorstw państwowych, ze szczególnym uwzględnieniem pożyczek preferencyjnie oprocentowanych, przewidujemy również 10% na zasilenie systemu ubezpieczeń społecznych. Celem tego rozwiązania jest stworzenie również mechanizmu finansowania działalności i rozwoju przedsiębiorstw. Projekt RdR o akcjonariacie narodowym ogranicza możliwości spekulacji szkodliwej dla obywatela przez ograniczenie w okresie spłaty prawa do zbywania udziału w funduszach. To ograniczenie nie dotyczy spraw spadkowych, a więc dziedziczenia. Po zakończeniu procesu spłaty obywatel staje się pełnoprawnym dysponentem akcji funduszów, a ich wartość w tym momencie jest dobrze określona na rynku kapitałowym.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#PosełKazimierzBarczyk">Projekt zakłada, że w prywatyzowanym majątku mają swój udział odpowiednio: 40% - Agencja Mienia Państwowego, 30% - narodowe fundusze inwestycyjne i 30% - pracownicze fundusze inwestycyjne. Celem włączenia do systemu funduszy pracowniczych jest danie pracownikom bezpośrednich udziałów w przedsiębiorstwach, w których pracują. W rezultacie stworzony zostanie mechanizm motywacyjno-kontrolny. Pracownicze fundusze inwestycyjne organizowane są w formie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, utworzonych przez pracowników jednoosobowej spółki skarbu państwa w terminie 6 miesięcy od jej powstania. Warunkiem utworzenia funduszu jest wyrażenie woli jego zawiązania przez co najmniej 50% pracowników zatrudnionych w jednoosobowej spółce skarbu państwa. Po utworzeniu funduszu Agencja Mienia Państwowego przekaże na jego rzecz własność do 30% akcji należących do agencji w jednoosobowej spółce skarbu państwa, w której pracownicy utworzyli fundusz.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#PosełKazimierzBarczyk">Narodowe fundusze inwestycyjne są tworzone przez Agencję Mienia Państwowego w formie spółek akcyjnych. Kapitał akcyjny tych funduszy składa się z wkładów niepieniężnych w postaci 30% akcji spółek powstałych z przekształcenia przedsiębiorstw państwowych. Za kupony prywatyzacyjne, wchodzące w skład świadectw tymczasowych, obywatele nabywają akcje poszczególnych funduszy. Imienne świadectwa tymczasowe będą bezpłatnie rozdawane wszystkim obywatelom, którzy w chwili wejścia w życie ustawy są zameldowani na pobyt stały w kraju. Jeśli chodzi o liczbę wydawanych świadectw, to przewiduje się następujący podział:</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#PosełKazimierzBarczyk">— trzy — dla emerytów i rencistów nie pozostających w stosunku pracy w dniu wejścia w życie ustawy,</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#PosełKazimierzBarczyk">— trzy — dla osób będących w dniu wejścia ustawy pracownikami sfery budżetowej,</u>
          <u xml:id="u-44.10" who="#PosełKazimierzBarczyk">— dwa — dla wszystkich pozostałych uprawnionych obywateli Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-44.11" who="#PosełKazimierzBarczyk">Projekt przewiduje, że przed zgrupowaniem przedsiębiorstw w fundusze uporządkowane zostaną roszczenia reprywatyzacyjne i ewentualne wnioski przedsiębiorstw w zakresie indywidualnych procedur prywatyzacyjnych, których nie znosimy.</u>
          <u xml:id="u-44.12" who="#PosełKazimierzBarczyk">W odróżnieniu od projektu ministra Lewandowskiego projekt ustawy o akcjonariacie narodowym Ruchu dla Rzeczypospolitej, w celu zapewnienia należytej kontroli interesów majątkowych skarbu państwa w procesie prywatyzacji, przewiduje realizację programu przez wyspecjalizowany państwowy podmiot gospodarczy powołany do powierniczego zarządzania gospodarczym mieniem państwowym - Agencję Mienia Państwowego. Projekt jest zatem integralnie związany ze złożonymi wcześniej inicjatywami ustawodawczymi instytucjonalizującymi skarb państwa, projektami dwóch ustaw: o Zarządzie Skarbu Państwa oraz o gospodarowaniu składnikami mienia państwowego.</u>
          <u xml:id="u-44.13" who="#PosełKazimierzBarczyk">Projekt rządowy obejmuje od 200 do 600 przedsiębiorstw państwowych. Projekt Ruchu dla Rzeczypospolitej i Akcji Polskiej o akcjonariacie narodowym obejmuje 8600 przedsiębiorstw, a więc wszystkie przedsiębiorstwa państwowe w Polsce. Jesteśmy przekonani, że projekt o akcjonariacie narodowym, obejmujący wszystkie przedsiębiorstwa państwowe i wszystkich obywateli Rzeczypospolitej, jest projektem pełniejszym i dojrzalszym od wycinkowego, niespójnego projektu ministra Lewandowskiego. Projekty trzech ustaw RdR o skarbie państwa, o akcjonariacie narodowym stanowią zasadniczą alternatywę dla niespójnych propozycji gospodarczych rządu.</u>
          <u xml:id="u-44.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę panią poseł Wiesławę Ziółkowską o zabranie głosu w imieniu Koła Parlamentarnego Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dla posłów Unii Pracy problemem gospodarczym numer jeden jest brak zdolności rozwojowych przedsiębiorstw. Ranga tego problemu wynika z faktu, że po pierwsze 73% maszyn i urządzeń polskiego przemysłu to urządzenia zużyte, a po drugie, że dążymy do integracji ze Wspólnotami Europejskimi. Jeżeli zatem chcemy na tamtych rynkach konkurować swoimi wyrobami i na naszym rynku z importem, musimy szybko modernizować nasz aparat i unowocześniać technologie. Czy więc program powszechnej prywatyzacji daje chociaż jakieś gwarancje na rozwój tych przedsiębiorstw? Otóż, naszym zdaniem, jest więcej przesłanek, by, niestety, udzielić odpowiedzi negatywnej. Cały program oparty jest na błędnym założeniu, że istnieją proste rezerwy restrukturyzacyjne, to znaczy że przyjdzie zagraniczna firma zarządzająca i zrobi to, czego nie zrobił polski zarząd. Tylko trzeba pamiętać o tym, że ta zagraniczna firma zarządzająca weźmie za to, jak np. w wypadku „Wedla”, prawie 30 mld zł kwartalnie. Jeśli to miałoby tyle kosztować, to w sumie zarządzanie firmami w ramach programu powszechnej prywatyzacji kosztowałoby około kilkunastu bilionów złotych, kosztowałoby więc nas wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Proszę państwa, jeżeli mówimy, że prywatyzujemy dobre przedsiębiorstwa i jeżeli takie dobre przedsiębiorstwa jeszcze są po trzech latach w gruncie rzeczy niszczenia przedsiębiorstw państwowych, bo jak inaczej można nazwać fakt, że za 1992 r. w sumie obciążenia podatkowe tych przedsiębiorstw wynoszą 67 bln zł, a zysk brutto 37 bln, to znaczy, że istniejące tam zarządy też muszą być dobre i że wykorzystały już proste rezerwy restrukturyzacyjne. Jest, proszę państwa, jedna tego typu rezerwa restrukturyzacyjna, ale ona tylko pozornie jest prosta - są to koszty pracy, a więc utajone bezrobocie.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Prawie w każdym z przedsiębiorstw można by było zwolnić mniejszą czy nawet dużą grupę ludzi, ale jeżeli ktoś myśli, że jest to proste w naszej sytuacji, kiedy mamy - już w tej chwili - jeden z najwyższych w Europie wskaźników bezrobocia i kiedy działania rządu w sprawie tworzenia nowych miejsc pracy są mało skuteczne, to się myli. Myli się każdy, kto myśli, że jeżeli decyzję o zwolnieniach podejmie zarządzająca firma zagraniczna, to ta decyzja nie obciąży rządu polskiego. Obciąży polski rząd i polski parlament.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Jest jeden podstawowy warunek, który będzie decydował o możliwościach rozwojowych przedsiębiorstw. Tym warunkiem, w sytuacji kiedy średnia rentowność naszego przemysłu wynosi 1,5%, a środki własne są znikome, jest jedynie - ni mniej, ni więcej - dostęp do tanich kredytów krajowych i zagranicznych. A cóż dzieje się u nas w tym zakresie? Otóż w roku ubiegłym wysokość kredytów dla podmiotów gospodarczych bardzo mocno spadła. W roku bieżącym, jak donosi najnowsze „Życie Gospodarcze”, wysokość kredytów dla podmiotów gospodarczych, biorąc realnie, także mocno spada. Jeszcze bardziej kontrowersyjna jest kwestia kredytów zagranicznych. Niewykluczona jest taka sytuacja, że może któraś z zagranicznych firm zarządzających ułatwi jednej czy drugiej firmie dostęp do tańszego kredytu, ale istnieje więcej przesłanek, by sądzić, że tak nie będzie - jeśli nawet będzie, to jedynie sporadycznie. Jeśli miałoby to być takie proste, to mam pytanie: Dlaczego Polska wykorzystuje tylko niewiele ponad 30% z postawionych do jej dyspozycji przez Bank Światowy kredytów? (Za to postawienie do dyspozycji płacimy, i to już obciąża budżet.) Dlaczego?</u>
          <u xml:id="u-46.4" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Reasumując, Wysoka Izbo, jest więcej przesłanek, by sądzić, że program powszechnej prywatyzacji nie daje niestety przedsiębiorstwom gwarancji rozwoju. Z uwagi na te argumenty i pozostałe przesłanki, które były podawane z tej trybuny przez posłów Unii Pracy, Unia Pracy nie może popierać takiego projektu. Zadajemy cały czas pytanie: Co stoi na przeszkodzie, żeby te dobre przedsiębiorstwa, które czekają na program powszechnej prywatyzacji, które są już przekształcone w spółki, zwolnić z tej pseudodywidendy i z popiwku po to, żeby ułatwić dostęp do kredytów, dać im szansę rozwoju i prywatyzować? Przecież są różne ścieżki prywatyzacyjne, w tym również nowe, uruchomione przez sławetną ustawę oddłużeniową. Co stoi tutaj na przeszkodzie? W tym czasie można przecież popatrzeć na to, co się dzieje u sąsiadów, jakie są skutki wdrażania programu powszechnej prywatyzacji w Czechach, na Słowacji i na Wschodzie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przepraszam bardzo panią poseł, czas minął.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Uczmy się na błędach cudzych, a nie na własnych.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Panie marszałku, jeszcze trzy zdania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę bardzo, trzy zdania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#PosełWiesławaZiółkowska">Jeśli ustawa miałaby zostać przyjęta, to zachęcałabym bardzo Wysoką Izbę, aby była uprzejma pozytywnie rozpatrzyć wniosek zmierzający do tego, aby do kryteriów, które określają zasady wydawania świadectw udziałowych dla emerytów i rencistów, włączyć również kryterium płci. Skoro przyjęto kryterium zarobku, podstawy emerytury i renty, a wiadomo, że kobiety mniej zarabiają, to w takim razie trzeba również uwzględnić kryterium płci, które jest dla nich korzystne, bo dłużej żyją.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Wysłuchaliśmy przemówień przedstawicieli klubów i kół poselskich.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przystępujemy do wysłuchania indywidualnych wystąpień posłów.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Głos zabierze pan poseł Marcin Libicki, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Następnym mówcą będzie pan poseł Józef Kaleta, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#PosełMarcinLibicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mamy przed sobą projekt ustawy, który pod inną nazwą był już tu rozpatrywany. Wiele argumentów - za i przeciw - padało wiele razy. Siłą rzeczy wraca się do tych samych argumentów, chciałbym tego uniknąć, ale w kilku wypadkach przypomnę już poprzednio przytaczane.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#PosełMarcinLibicki">Gospodarka polska oczekuje właściciela, polskie przedsiębiorstwa oczekują właściciela. Ten projekt nie sprosta tym oczekiwaniom. Nieprawdopodobne rozproszenie akcji poszczególnych przedsiębiorstw pomiędzy poszczególne fundusze spowoduje, że nie będzie mowy o tym, żeby jakieś przedsiębiorstwo miało konkretnego właściciela lub nawet grupę właścicieli. W wielu wypadkach sytuacja będzie taka, że dany fundusz będzie miał niewiele ponad 1% udziałów w danym przedsiębiorstwie, a poszczególny uczestnik procesu prywatyzacyjnego stanie się współwłaścicielem, udziałowcem funduszu, więc przypadnie mu zupełnie symboliczna cząstka tego przedsiębiorstwa - na dodatek nie będzie miał żadnego wpływu na jego zarządzanie. Przecież nie będzie właścicielem określonej wytwórni czy części określonej wytwórni rowerów lub fabryki wody mineralnej, tylko współwłaścicielem tej „czapy”, którą będzie stanowił narodowy fundusz inwestycyjny. Tak że nie ma mowy o tym, by dzięki temu programowi poszczególne przedsiębiorstwa uzyskały właścicieli, choćby licznych właścicieli. Wiemy też, że Polacy oczekują dostępu do własności, oczekują uwłaszczenia. Była na tej sali mowa o tym, że chodzi o to, by ludzie poczuli się również właścicielami. Ten program także tego nie zapewnia. Ludzie będą, jak powiedzieliśmy, właścicielami drobnego udziału w tejże „czapie”, którą będą tworzyły nad przedsiębiorstwami narodowe fundusze. Nie ma więc mowy o tym, by mieli podstawowe dla naturalnego poczucia własności przekonanie, że to jest moje lub też że cząstka tego przedsiębiorstwa jest moja. Tego nie będzie.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#PosełMarcinLibicki">Następna sprawa, która tu wielokrotnie wracała, to sprawa zarządu, obecności cudzoziemców w różnych ciałach zarządzających. Nie możemy się zgodzić na to, żeby spółki zarządzające - a to jest przewidziane - były spółkami zagranicznymi. Oczywiście nie uważamy, że spółki polskie będą idealne, ale jest oczywiste, że zaproponowane rozwiązanie to najprostsza droga do zlikwidowania przez firmy zagraniczne polskiej konkurencji. Cóż może być prostszego dla cudzoziemskiego konkurenta polskiego przemysłu, niż znaleźć spółkę zarządzającą, oddelegować ją do Polski i poprzez nią zarządzać de facto polskimi fabrykami. Spółki zarządzające nie będą wówczas zarządzać w imieniu właścicieli krajowych, tylko w imieniu swoich mocodawców zagranicznych. Nie można stwarzać sytuacji kryminogennych. Rozumiem, że często tego się nie uniknie - życie o tym poucza - nie zlikwiduje się niebezpieczeństwa przestępstwa, ale winę ponosi również ten, kto stwarza warunki do popełnienia przestępstwa. Nasuwa się pytanie, dlaczego wiele osób - jestem przekonany, że w wielu wypadkach w dobrej wierze, mając dobre intencje, chociaż zapewne nie we wszystkim - uważa, że ten program coś pomoże polskiej gospodarce. Proszę państwa, ciągle funkcjonuje socjalistyczna wiara w słowa-zaklęcia, ciągle padają słowa: restrukturyzacja, management, menedżer, i to samo ma już działać. Dobrze pamiętamy, jak za Gierka, za Gomułki forsowano zwroty: manewr gospodarczy, nowa strategia gospodarcza, i propaganda wokół tych słów powodowała, że rzeczywiście wielu ludzi myślało: no tak, teraz następuje jakaś wielka przebudowa gospodarcza i to da efekt. Nie dawało efektu wtedy, nie da i teraz. Wiara w słowa-zaklęcia nie zastąpi właściciela. Musi być właściciel w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#PosełMarcinLibicki">Słyszeliśmy, że nie ma żadnej alternatywnej kontrpropozycji dla tego projektu. Muszę to już nazwać, delikatnie mówiąc, mijaniem się z prawdą. Powtarzałem to już z tego miejsca: 7 maja ub. r. przesłaliśmy - ZChN przesłał - projekt Ministerstwu Przekształceń Własnościowych. Właściwie nie doczekaliśmy się odpowiedzi: po upływie prawie roku (6 tygodni temu) dostaliśmy krótkie pismo kwestionujące projekt, przy czym nie zajęto merytorycznego stanowiska w tej sprawie. Znamy dobrze - przypomniał to pan poseł Sobierajski - sytuację w Czechach i na Słowacji, gdzie konkretne przedsiębiorstwa sprywatyzowano na rzecz konkretnych właścicieli, konkretni ludzie nabywali na podstawie świadectw, bonów czy talonów - obojętne, jak kto chce to nazwać - udziały w konkretnych przedsiębiorstwach i potem korzystali z pomocy funduszy inwestycyjnych, które im doradzały, ale to nie było przymusowe przypisanie do określonych funduszy. Właśnie to przypisanie wyzuwa właściciela z jego podstawowych praw.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#PosełMarcinLibicki">Proszę państwa, czy jest alternatywne rozwiązanie dla polskiej gospodarki? Przecież jest takie rozwiązanie, udało się je wprowadzić w Polsce, przecież sprywatyzowano 18 przedsiębiorstw - przekształcono je w spółki akcyjne i rozsprzedano akcje, także drobnym udziałowcom. Przyniosło to pełny sukces, akcje tych przedsiębiorstw stoją dziś wysoko, do samych przedsiębiorstw nikt nie dopłaca, to wszystko funkcjonuje, ale ministerstwo przekształceń nie chce z tej drogi korzystać. Jeżeli przez blisko 3 lata sprywatyzowano 18 przedsiębiorstw w sposób, który przyniósł sukces, bo sukces jest oczywisty, to należy z tego korzystać. Ludzie tego oczekują, chcą, byśmy podążali tą drogą. Dowodem jest tu także - niestety, nie odbyło się to w sposób, jaki zapowiadano - sprywatyzowanie Wielkopolskiego Banku Kredytowego. Przecież dziesiątki tysięcy ludzi w całej Polsce stały w kolejkach, drobni ciułacze, którzy chcieli kupić akcje za milion, za 2 miliony, stali w kolejkach. Wprawdzie wystawiono ich do wiatru - okazało się, że tak poprowadzono tę sprzedaż, że oni nie kupili akcji - ale popularność tego pomysłu dowodzi, że to jest właściwa droga. Mówi się, że ludzie nie będą wiedzieli, jak zainwestować. Trzeba było przyjrzeć się tym kolejkom emerytów, studentów - najczęściej tego typu klientów się widziało w tych kolejkach - którzy stali właśnie po to, żeby kupić akcje za grosze. Sposób reklamowania prywatyzacji, gdy cały czas mówiono: Zostaniesz właścicielem banku, zostaniesz udziałowcem fabryki (tak było na przykład ze Swarzędzem), dowodzi, że specjaliści od reklamy dobrze wiedzą, czego ludzie oczekują. Nie było reklamy: Zostaniesz właścicielem czegoś abstrakcyjnego. Przeciwnie, zachęta brzmiała: To ty będziesz współwłaścicielem tej fabryki czy tego banku. Ludzie tego oczekują i to im trzeba dać, bo to jest najzdrowsza forma własności, oczywiście rozproszonej.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#PosełMarcinLibicki">Proszę państwa, oczywiście muszą być do projektu wprowadzone poprawki. Jeżeli mówię o poprawkach, mam na myśli, że powinien to być po prostu inny projekt: autentycznej prywatyzacji autentycznych przedsiębiorstw przekazywanych w ręce autentycznych właścicieli. Projekt taki może nie jest potrzebny, bo jest przecież ustawa o prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#PosełMarcinLibicki">Poważne wątpliwości budzi pominięcie tutaj dzieci, angażowanie cudzoziemców, wprowadzenie spółek zarządzających, które w ogóle są niepotrzebne, bo Kodeks handlowy przewiduje przecież odpowiednią konstrukcję przedsiębiorstw i spółek akcyjnych. Jeśli chodzi o te kwestie, będziemy się domagać ich wprowadzenia niezależnie od ostatecznego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#PosełMarcinLibicki">Chciałem też powiedzieć, że prywatyzacja powinna być poprzedzona reprywatyzacją. Poważnym błędem jest fakt, że nie ma dzisiaj katalogu, co jest czyje. Trzeba było najpierw wprowadzić ustawę o reprywatyzacji. W związku z tym że tej ustawy nie wprowadzono, zgłaszam poprawkę — po art. 51 dodać nowy art. 52 o następującej treści: „Przepisy ustawy nie naruszają praw osób trzecich”. Wówczas dotychczasowy art. 52 otrzyma nr 53. To jest konieczne. Wprowadzanie tego typu zastrzeżeń jest praktykowane w wielu wypadkach przy uchwalaniu ustaw. Tę poprawkę wnoszę na piśmie na ręce pana marszałka.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przepraszam, panie pośle, ale nie możemy już przyjąć poprawek, dlatego że zgodnie z regulaminem Sejmu należało to zgłosić komisji.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale do Senatu można ją skierować.)</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przepraszam, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Przepraszam pana posła Kaletę za to, że nie będzie mógł zabrać głosu przed przerwą. Zaraz po przerwie będzie miał taką możliwość.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Proszę panią poseł sekretarz o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#SekretarzposełIrenaNowacka">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu w sali nr 301a w starym Domu Poselskim odbędzie się posiedzenie Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#SekretarzposełIrenaNowacka">Wspólne posiedzenie Komisji: Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Systemu Gospodarczego i Przemysłu oraz Ustawodawczej odbędzie się w dniu dzisiejszym bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej w obradach plenarnych, budynek nr 3, sala nr 24.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#SekretarzposełIrenaNowacka">Uprzejmie informujemy o posiedzeniu Klubu Parlamentarnego Ruch dla Rzeczypospolitej, które odbędzie się w siedzibie klubu o godz. 15.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#SekretarzposełIrenaNowacka">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy obiadowej odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Ustawodawczej - zespół pani poseł Teresy Liszcz, sala nr 22, budynek nr 3.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Dziękuję pani poseł sekretarz.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#WicemarszałekHenrykBąk">Zarządzam przerwę do godz. 15.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min 30 do godz. 15)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Kontynuujemy dyskusję nad sprawozdaniem komisji o rządowym projekcie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Głos ma pan poseł Józef Kaleta, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#PosełJózefKaleta">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożony projekt ustawy ma charakter w dużej mierze ideologiczny i nie spełnia właściwie ani jednego celu ekonomicznego. Nie przysporzy środków na restrukturyzację i modernizację prywatyzowanych przedsiębiorstw, gdyż majątek ma być rozdawany za darmo. Planowane opłaty za świadectwa udziałowe prawdopodobnie nie pokryją w pełni kosztów realizacji ustawy, gdyż przewiduje ona ogromnie zbiurokratyzowany tryb prywatyzacji i funkcjonowania narodowych funduszy inwestycyjnych. Niestety autorzy projektu ustawy zamierzają kontynuować dotychczasową praktykę, która powoduje, że przychody z prywatyzacji są symboliczne. Tymczasem na całym świecie prywatyzacja mienia państwowego przynosi ogromne dochody. Na przykład w Wielkiej Brytanii w latach 1980–1992 dochody z prywatyzacji przyniosły 65 mld dolarów, w latach 1993–1994 mają przynieść dodatkowo 16 mld dolarów. We Włoszech dzięki prywatyzacji uzyskano 20 mld dolarów, a w byłej NRD do roku ubiegłego - 49 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#PosełJózefKaleta">Nie przekonywające są, moim zdaniem, zapewnienia ministra Lewandowskiego, że uchwalenie ustawy zwiększy zakres pomocy finansowej Zachodu dla Polski. Można będzie co najwyżej liczyć na dodatkowe, wysoko oprocentowane kredyty zagraniczne, ale przecież nie potrafiliśmy dotychczas w pełni wykorzystać przyznanych nam już kredytów. Według informacji CUP łączna wartość przyznanych nam w roku ubiegłym kredytów zagranicznych wynosiła 5 mld dolarów, a wykorzystaliśmy w owym roku zaledwie 500 mln. Od nie wykorzystanej kwoty 4,5 mld płaciliśmy odsetki.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#PosełJózefKaleta">Uchwalenie projektu ustawy nie zwiększy także dochodów budżetowych. Istnieje nawet duże prawdopodobieństwo, że dochody te w wyniku powszechnej prywatyzacji ulegną znacznemu zmniejszeniu. Według ustaleń NIK 75% sprywatyzowanych przedsiębiorstw dokonuje obecnie znacznie niższych wpłat do budżetu niż przed prywatyzacją. Naprawdę trudno zrozumieć, dlaczego państwo chce się pozbyć najefektywniejszych i najbardziej dochodowych przedsiębiorstw, zwłaszcza w tak dramatycznej sytuacji finansowej państwa.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#PosełJózefKaleta">Projekt powszechnej prywatyzacji nie przyczyni się także, moim zdaniem, do poprawy efektywności gospodarowania. 30-milionowa armia akcjonariuszy, którzy w dodatku otrzymają akcje za darmo, nie będzie miała praktycznie żadnego wpływu na działalność kilkuset przedsiębiorstw, których akcje będzie posiadała. W krajach zachodnich zdarzały się wprawdzie wypadki przekazywania deficytowych firm państwowym osobom prywatnym za symbolicznego dolara, ale zawsze nabywcami stawali się konkretni właściciele, którzy rzeczywiście mogli mieć i mieli wpływ na działalność przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#PosełJózefKaleta">Małe jest także prawdopodobieństwo, aby narodowe fundusze inwestycyjne, przypominające zjednoczenia, zagraniczne firmy zarządzające czy też Centralna Agencja do Spraw Powszechnej Prywatyzacji, mogły efektywnie zarządzać kilkuset przedsiębiorstwami, zwłaszcza że menedżerowie firm zarządzających mają być opłacani ze skarbu państwa, a zatem wcale nie będą zainteresowani efektami ekonomicznymi swoich firm.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#PosełJózefKaleta">Nie w pełni także uzasadniony jest, moim zdaniem, projekt przekazania świadectw udziałowych emerytom, rencistom i pracownikom sfery budżetowej w celu zaspokojenia roszczeń, wynikających z orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. Nie wiadomo przecież, w jakim procencie roszczenia te będą mogły być w ten sposób zaspokojone - w 5, 10, a może w 150%. O wiele sensowniejsze byłoby zaspokojenie tych roszczeń za pomocą obligacji skarbowych, opiewających na pełne, należne kwoty, których termin wykupu mógłby być oczywiście odroczony.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#PosełJózefKaleta">Nasuwa się pytanie, dlaczego właśnie liberałowie z takim uporem forsują ten populistyczny program powszechnej prywatyzacji pod hasłami powszechnego uwłaszczenia, powszechnej szczęśliwości, totalnego egalitaryzmu i sprawiedliwości społecznej, wszystkim obywatelom za darmo i po równo. Nie wiadomo, dlaczego liberałowie i ich sojusznicy chcą nam zafundować utopijne społeczeństwo kapitalistycznej szczęśliwości, w którym każdy obywatel będzie właścicielem małej, lecz koniecznie idealnie równej, części majątku narodowego. Przecież ten program kłóci się w rażący sposób z podstawowymi ideami liberalizmu i elementarnymi zasadami gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#PosełJózefKaleta"> Sądzę, że z dwóch powodów. Po pierwsze, liberałowie liczą na to, że bogaci biznesmeni, których oni reprezentują, będą mogli w bardzo krótkim czasie przejąć na własność, legalnie, majątek kilkuset najefektywniejszych przedsiębiorstw państwowych - i to w dodatku za bezcen. Jest to oczekiwanie zupełnie realne, gdyż prawdopodobnie 90% akcjonariuszy sprzeda właśnie za bezcen swoje akcje krajowym i zagranicznym kapitalistom. W efekcie pogłębią się dysproporcje majątkowe obywateli i może wybuchnąć groźna inflacja, gdyż znaczna część akcjonariuszy przeznaczy środki za sprzedane akcje na bieżące potrzeby. Po drugie, liberałowie i ich zagraniczni doradcy tak zdecydowanie walczą o przyspieszenie powszechnej prywatyzacji, gdyż istnieje zamiar przekazania kilkuset najefektywniejszych przedsiębiorstw państwowych, o znaczeniu być może strategicznym, w zarząd firmom zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#PosełJózefKaleta">Wypowiadając się przeciw zaproponowanej powszechnej prywatyzacji, nie jestem przeciw prywatyzacji. Opowiadam się za prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych na mocy ustawy o prywatyzacji z 1990 r. Ustawa ta dopuszcza możliwość prywatyzacji mienia państwowego różnymi sposobami - na podstawie inicjatyw oddolnych, bez nadmiernego ich biurokratyzowania. Na mocy tej ustawy liberałowie mogą kupować na kredyt przedsiębiorstwa państwowe, dzierżawić je, mogą się tworzyć spółki pracownicze, mogą powstawać spółki z udziałem kapitału zagranicznego, prywatyzacja może być całkowita, częściowa. Prywatni inwestorzy krajowi i zagraniczni mogą budować nowe przedsiębiorstwa. Na mocy tej ustawy można przyspieszyć prywatyzację mieszkań, małych zakładów, hoteli, restauracji. Jeśli ustawa o prywatyzacji wymaga zmian, to oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by ją znowelizować.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#PosełJózefKaleta">Zupełnym nieporozumieniem jest także traktowanie powszechnej prywatyzacji jako panaceum na wszelkie dolegliwości gospodarki i sprowadzania transformacji systemowej głównie do powszechnej prywatyzacji. W warunkach obecnej, nadmiernie restrykcyjnej polityki finansowej, monetarnej i dochodowej, przy braku polityki przemysłowej, wszystkie przedsiębiorstwa - zarówno prywatne, jak i państwowe - skazane są na upadek. Obecnie zresztą przedsiębiorstwa prywatne bankrutują w Polsce znacznie częściej niż państwowe.</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Głos ma pan poseł Janusz Korwin-Mikke, który wystąpi w imieniu Koła Poselskiego Unii Polityki Realnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#PosełJanuszKorwinMikke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Już po raz trzeci mówię z tej trybuny na temat projektu, zwanego powszechnym projektem prywatyzacji, i - szczerze mówiąc - niewiele można do tego dodać. Nasze stanowisko oczywiście się nie zmieniło, a jeśli w projekcie się coś zmieniło, to niekoniecznie na lepsze. Poprawki zgłoszone przez Wielce Czcigodnych Posłów z Sojuszu Lewicy Demokratycznej niekoniecznie muszą poprawić ten projekt. Chciałem zwrócić uwagę na jedną z nich, mianowicie tę, która bardzo ładnie brzmi, że przedsiębiorstwa będą mogły przystępować do PPP dobrowolnie. Otóż chciałem zadać pytanie: co to jest przedsiębiorstwo? W normalnym kraju za przedsiębiorstwem stoi przedsiębiorca, czyli człowiek, który poświęca swój czas, wysiłek i pieniądze po to, by to przedsiębiorstwo kwitło. W Polsce, co jest zabawne, takich przedsiębiorstw nie ma. Rozmawiałem 3 dni temu z wojewodą poznańskim, który mówił, że ma takie przedsiębiorstwo, w którym reprezentuje on właściciela. Kierownictwo tego przedsiębiorstwa działa źle; on wie, że działa źle, ale nie może go zmienić. Mówię: Jak to, a kto jest właścicielem? No, skarb państwa. Kto go reprezentuje? Ja. I nie można zmienić? Nie mogę zmienić.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#PosełJanuszKorwinMikke">Otóż powstał potworny twór, który działa sobie sam, nie ma właściciela i jest oczywiste, że kierownictwo tego tworu nie będzie zainteresowane, by być pod czyimkolwiek kierownictwem, skoro w tej chwili może działać egoistycznie w interesie właściwie samego tego tworu, który bardzo lubią, jak już tu mówiłem, trockiści. I próba powołania narodowych funduszy inwestycyjnych, to jest zgrupowanie tych wszystkich dziwacznych tworów w jeszcze jeden bardziej dziwaczny twór, jakim są narodowe fundusz inwestycyjne... Szczerze mówiąc, albo można tu podejrzewać jakieś doktrynalne stanowisko, jak już mówiłem - trockistowskie, albo można podejrzewać, że ktoś przy okazji chce się tutaj obłowić. Obie możliwości nie budzą, najdelikatniej mówiąc, entuzjazmu ludzi, którzy chcieliby, żeby własność była prywatna, czyli żeby przedsiębiorstwo miało swojego właściciela, no - dwóch właścicieli, no - czterech właścicieli, siedmiu - to już jest za dużo.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#PosełJanuszKorwinMikke">Tymczasem, jak już mówiłem, w tej sprawie nic się nie zmieniło. Przeciwnie, rozproszenie akcji ma być nawet jeszcze większe, niż planowano to w projekcie pierwotnym. Próby przekupienia ludzi, dawanie im tych papierków, skończą się źle. Wiemy doskonale, co się stało w Moskwie, gdzie rozdawano akcje przedsiębiorstw, których wartość natychmiast spadła na rynku i sprzedawano te akcje, nie pamiętam dokładnie, ale chyba za 1/4 wartości nominalnej.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#PosełJanuszKorwinMikke">Czy rząd sobie wyobraża, co będzie, jeżeli ludzie się zorientują, że dano im w zamian za, załóżmy, rewaloryzację bon wartości miliona złotych, a za rok nie będzie go można sprzedać za 200 tys zł? Oczywiście rząd sobie myśli, że za rok będzie już inny rząd i on będzie zbierał cięgi, natomiast ten rząd zainkasuje być może jakieś tam należności i syt chwały i triumfu, zejdzie ze sceny dziejowej. Tylko, powtarzam: Trybunał Stanu będzie działał nadal.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Proszę o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Mierzwę, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#PosełZbigniewMierzwa">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Polskie Stronnictwo Ludowe przywiązuje dużą wagę do prywatyzacji jako elementu procesu reform. Reform, a nie kombinacji; reform, a nie kantowania i oszukiwania całego narodu; reform, a nie malwersacji, niszczenia majątku narodowego. Prywatyzacja musi spowodować rewolucję decyzyjną, doprowadzając do realnej odpowiedzialności właściciela. Natomiast jeśli nie będzie odpowiedzialnego za to właściciela, cały proces prywatyzacji będzie sferą fikcji, iluzji i złudzeń, będą się tworzyć w umysłach wielu możnowładców, realizujących od trzech lat jedynie słuszną, nieomylną linię, wielkie marzenia o potędze, o osobistej potędze. Ogromnym rzeszom ludzi wciska się zaś po prostu ciemnotę i nieuczciwie obiecuje wielkie pieniądze, wielkie akcje. Z projektu przecież wynika, że chodzi o zastąpienie jednej fikcji własnościowej drugą, podobną fikcją, noszącą tak przecież kuszącą, ładną nazwę: „o narodowych funduszach inwestycyjnych”.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#PosełZbigniewMierzwa">Jeśli Sejm uchwali obecną ustawę, będzie to oznaczać przekazanie zagranicznym firmom zarządzającym 600 najlepszych przedsiębiorstw. Prawo własności nadal pozostanie fikcją, aż do momentu poddania go operacjom giełdowym. Ideolodzy funduszy inwestycyjnych znaleźli już nazwę dla tej fikcyjnej własności - jest to „pasywna własność”, „pasywna akcja”. W bliżej nieokreślonym czasie zmiele te akcje młyn giełdowy i staną się one dzięki temu aktywne. Zapytuję: kto tę własność wykupi na giełdzie?</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#PosełZbigniewMierzwa">Polskie Stronnictwo Ludowe stoi twardo na stanowisku, że Polska musi ubiegać się o pomoc typu planu Marshalla. Uważam, że błędem było stwierdzenie pani premier Suchockiej w Londynie, że Polsce nie jest potrzebny taki plan. Przy odrobinie wysiłku ze strony polskiej dyplomacji kraj nasz taki plan może uzyskać, dowodem na to z ostatniej chwili jest przykład Rosji.</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#PosełZbigniewMierzwa">Przypomnieć się godzi, że przez całe lata, od czasu rozbiorów, Zachód łupił z Rzeczypospolitej, ile się tylko dawało. Czas już najwyższy na zwrot zagrabionego mienia, wyrównanie krzywd, chodzi chociażby o odszkodowania wojenne dla Polski, jest to ponad 300 mld dolarów. Polska jest otwarta na kapitał z zewnątrz, tylko niech ten kapitał tworzy nowe przedsiębiorstwa, nowe miejsca pracy, a nie czeka jak hiena na upadek kolejnych przedsiębiorstw, by kupić je po prostu za grosze. Można dopuścić obcy kapitał do istniejących przedsiębiorstw, ale kontrolny pakiet akcji musi mieć bezwarunkowo kapitał polski. Przecież wiadomo wszystkim, że ustawa promuje tylko zagraniczne firmy zarządzające, a zatem kapitał zagraniczny będzie doskonale orientował się, jak silne są nasze firmy, niejednokrotnie będzie je osłabiał bezkarnie po to, aby móc wykupić na giełdzie za bezcen najpierw niewielką, a później większą liczbę akcji i przejąć pakiet kontrolny.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#PosełZbigniewMierzwa">Polskie Stronnictwo Ludowe jest zdecydowanie przeciwne, aby w skład firm zarządzających wchodzili cudzoziemcy i firmy zagraniczne, bo będą to kiepscy ludzie, kiepscy fachowcy. Dobrzy fachowcy bowiem zostają na Zachodzie i tam robią prawdziwy biznes. Taka prywatyzacja to nic innego, jak tylko jednostronne otwarcie polskiego rynku kapitałowego, tak jak to miało miejsce w 1990 r., kiedy to jednostronnie otwarto rynek towarowy, co przyniosło Polsce głównie bezrobocie, a zagranicy około 1 mln dodatkowych miejsc pracy. Ta droga prowadzi do wyniszczenia już i tak osłabionego polskiego przemysłu. Trwa nadal wykup za bezcen dobrych i bardzo dobrych przedsiębiorstw, trwa wyrzucanie ludzi z zakładów pracy, a także przeogromne niszczenie polskiego rolnictwa. Temu wszystkiemu Polskie Stronnictwo Ludowe mówi głośno i wyraźnie - nie. Dość sabotażu gospodarczego. Czy prawdziwy, uczciwy patriota, Polak, tym bardziej Polak związany z etosem „Solidarności”, może pozwolić na dalsze niszczenie polskiego domu, polskiej gospodarki? Mam nadzieję, że sumienie nie pozwoli prawdziwemu Polakowi głosować za tą ustawą.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#PosełZbigniewMierzwa">Rząd III Rzeczypospolitej stwarza atmosferę, że kto nie popiera rządowego projektu, ten jest przeciwko reformie. To tylko chwyt propagandowy bez jakichkolwiek uzasadnień. Każde państwo gospodarki rynkowej chroni swoje rynki - kapitałowe, towarowe, rynki pracy, rynki myśli technicznej, rynki postępu technicznego - u nas wszystko jest odwrotnie. W świetle koncepcji przedstawionej w tej ustawie obojętne jest, co stanie się z polskim przemysłem, jakie są i powinny być kierunki rozwoju, jaka powinna być koncepcja gospodarcza, natomiast ważne jest tylko, i tylko to się liczy, aby umiędzynarodowić zarządzanie przemysłem polskim; ważne jest, aby nadal nie dopuszczać w Polsce ludzi mądrych, wykształconych do sprawowania władzy i zarządzania polskim majątkiem; ważne jest, aby sprzedać szybko i za bezcen; ważne jest, aby zniszczyć źródło dopływu pieniędzy do budżetu, sprzedając bardzo dobre zakłady przynoszące zyski, dając nowym właścicielom ulgi. Mówienie zaś, że emeryci i renciści oraz pracownicy sfery budżetowej będą mieli zrekompensowany brak waloryzacji przez rozdanie akcji, jest przecież okłamywaniem tych ludzi. Zresztą, okaże się to już niedługo. Każdy z tych ludzi pozna siłę swoich akcji, tylko uważajmy, aby ich to nie osłabiło.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#PosełZbigniewMierzwa">Polskie Stronnictwo Ludowe jest zdecydowanie przeciwne rządowemu projektowi niszczenia narodowego przemysłu budowanego przez pokolenia Polaków. Polskie Stronnictwo Ludowe zatem głosować będzie przeciwko tej niszczącej państwo polskie ustawie.</u>
          <u xml:id="u-61.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Głos ma pan poseł Mirosław Lewandowski, Konfederacja Polski Niepodległej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#PosełMirosławLewandowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Te 150 sekund, jakie pozostało mojemu klubowi, pragnę poświęcić tylko jednemu aspektowi tej sprawy, bezpośrednio związanemu z omawianym tutaj projektem ustawy. Najpierw jednak autentyczna anegdota sprzed tygodnia. Gdy wracałem z ostatniego posiedzenia Sejmu do domu, na dworcu kolejowym spotkałem jednego z posłów koalicji. Zapytałem go, czy nie obawia się, iż kontynuowanie dotychczasowej polityki koalicji rządowej wobec sprawy emerytów i rencistów, polityki, która znalazła swój wyraz również w trakcie ostatniego posiedzenia Sejmu, kiedy to opuszczono salę i zabrakło kworum, może doprowadzić do tego, iż te grupy społeczne po prostu wywiozą tych posłów na taczkach. Odpowiedział, że nie, że koalicja nie ma takich obaw. Zapytałem w związku z tym, że zbliżają się wybory, to jest dosyć liczny elektorat: czy koalicja się nie obawia utraty głosów tego elektoratu? Na co odpowiedział, że również tego się nie obawiają, bo liczą, że do tego czasu ci ludzie już wymrą.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#PosełMirosławLewandowski">Myślę, że ten wisielczy humor zawarty w wypowiedzi owego posła jest wyrazem, być może nieumyślnie zaprezentowanej, rzeczywistej postawy jego i wielu jego kolegów wobec dramatu ludzkiego, jakim jest obniżający się poziom życia emerytów i rencistów, pracowników sfery budżetowej. I oto kiedy poseł Wojciech Arkuszewski w imieniu koalicji przedstawiał i rekomendował Wysokiej Izbie omawiany tutaj projekt ustawy, padły słowa, iż ten projekt w porównaniu z projektem poprzednio przedstawionym zawiera dwie zasadnicze zmiany, a jedną z nich jest odwrócenie hierarchii. W poprzednim projekcie ustawy najważniejsze było rozdawnictwo świadectw udziałowych, a rekompensaty dla pracowników sfery budżetowej i emerytów były czymś wtórnym. W obecnym, jak mówił pan poseł Arkuszewski, w pierwszej kolejności przewiduje się realizację rekompensat dla pracowników sfery budżetowej i emerytów. Tak więc wydaje się, że posłowie koalicji jakby zmienili swój stosunek, swój cyniczny stosunek do emerytów i rencistów. Ale czy to jest szczere? Otóż chodzą mi po głowie myśli, że nie, że być może posłużenie się w ostatniej chwili hasłem dążenia do ulżenia doli emerytów i rencistów jest nadal związane z traktowaniem losu tych ludzi z cynizmem, że traktuje się ich jako swoiste mięso armatnie, że ma to pomóc przepchnąć ten program przez ucho igielne Sejmu. Przepchnąć - gdyż służy on zupełnie innym interesom i zupełnie innym ludziom. Oczywiście pytanie wprost o to, czy tak jest, nie ma sensu, bo trudno spodziewać się szczerej odpowiedzi. Można jednak zapytać o to nie wprost. Takie pytanie więc stawiam i oczekuję na nie odpowiedzi od pana posła Arkuszewskiego i od pana ministra Janusza Lewandowskiego, który, zdaje się, wyszedł. Otóż chciałem zapytać: W jaki sposób konkretne należności budżetu państwa wobec sfery budżetowej, emerytów, rencistów - konkretne, wyrażone w pieniądzu - mają zostać...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">120 sekund już minęło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#PosełMirosławLewandowski">Już kończę, panie marszałku.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#PosełMirosławLewandowski">... uregulowane za pomocą papierów, których wartości nikt dzisiaj nie zna? W jakiej logice to się mieści?</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#PosełMirosławLewandowski">Drugie pytanie. Czy pan poseł Arkuszewski albo pan minister Janusz Lewandowski mogą dzisiaj stanąć przed Wysoką Izbą i zapewnić emerytów, rencistów i sferę budżetową, że rekompensaty, które otrzymają w ramach programu powszechnej prywatyzacji, nie będą niższe od konkretnej sumy, którą budżet państwa jest im winien?</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Głos ma pan poseł Władysław Adamski, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#PosełWładysławAdamski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Po niedługim odstępie czasu wracamy do programu powszechnej prywatyzacji - programu, którego cele, idea i ogólna konstrukcja są powszechnie znane. Jak wiemy, nie zyskały one też poparcia przy przedłożeniu rządowego projektu w wersji poprzedniej. Wbrew nerwowym wypowiedziom przedstawicieli rządu, parlament uznał wówczas, że braki ustawy biorą górę nad lansowanymi w oficjalnej propagandzie walorami i obietnicami. I słusznie. Trudno było bowiem mówić w świetle tamtego projektu o korzyściach i uwłaszczeniu społeczeństwa, gdyż wszystko to bardziej przypominało wywłaszczenie i fikcję. Jeżeli obecny projekt o narodowych funduszach inwestycyjnych pójdzie w tym samym kierunku, zapewne spotka go ten sam los. A wszystko na to wskazuje. Nie wybiegając zbytnio w przyszłość, chciałbym jednak wyrazić nadzieję, że strona rządowa, wnosząc nowy projekt, tym razem będzie przy głosowaniu o wiele bardziej otwarta, tak na racje społeczne jak i na zwykłe, racjonalne argumenty. Nie sposób jednak nie zauważyć, iż upór i tempo, w jakim rząd zdecydował się wnieść do Sejmu nowy projekt, a także narzucony parlamentowi ekspresowy tryb pracy, niezbyt temu sprzyjają. Mamy bowiem decydować o ustawie, której przyjęcie wiąże się z ogromnymi konsekwencjami dla kraju i społeczeństwa. Ranga tematyki nie idzie więc tu w parze z metodyką. Tempa bowiem z reguły nie przekłada się na jakość, a uporu na możliwość znalezienia kompromisu. I to polecam rozwadze najbardziej zapalonych prywatyzatorów.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#PosełWładysławAdamski">Wysoki Sejmie! Celem mojej krótkiej wypowiedzi nie będzie wszakże krytyka bądź ocena projektu ustawy w kategoriach poparcia lub negacji. Mam do niego niemało zastrzeżeń. Niezależnie jednak od faktu, iż traktuję ten projekt jako kolejną pustą obietnicę składaną naszemu społeczeństwu - a pogląd ten podziela też wielu posłów z SLD - chciałbym się zwrócić do Wysokiej Izby, do tych wszystkich, dla których wola wyborców, wola ludzi ma określone znaczenie i którzy społeczeństwo traktują odpowiedzialnie, o poparcie wniosku mniejszości nr 4. Chodzi tu o kwestie dobrowolności w przystępowaniu przedsiębiorstw do programu, wyrażaną przez pracowników w drodze referendum. Jest to naszym zdaniem element podstawowy, daje szanse złagodzenia błędnej konstrukcji całej ustawy. Niezależnie bowiem od tego, jak będą sformułowane pozostałe zapisy, niezależnie od tego, w jakim stopniu będą one korzystne dla konkretnego przedsiębiorstwa, o swym losie, o swej przyszłości zdecyduje ono samo, kierując się własnymi ocenami i własną korzyścią. I ważne jest to, by taką możliwość wszystkim przedsiębiorstwom w kraju zagwarantować. W celu zaś uniknięcia ewentualnych nacisków na dyrekcje i pseudodobrowolności, nie bez racji byłoby właśnie odwołanie się w tej sprawie do opinii załóg pracowniczych. Jeżeli bowiem szczerze mówimy o uspołecznieniu procesu prywatyzacji, nie bójmy się też mówić o uspołecznieniu decyzji w tym zakresie, nie bójmy się przeprowadzenia referendum wśród pracowników. Nie będzie również problemu uszczęśliwiania nikogo na siłę, gdy stworzy się ludziom szansę współdecydowania. Niestety, wydźwięk ustawy, nadużywający - moim zdaniem - zaufania społecznego, nie uwzględnia wielu racji, a na konstrukcji projektu odciśnięty jest charakter rządu. W tym kształcie projekt rządowy nadaje się jedynie do odrzucenia.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Głos ma pan poseł Jacek Turczyński, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#PosełJacekTurczyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Obecna debata uświadamia nam to, iż gospodarka komunistyczna, socjalistyczna, w której państwo było monopolistą, zbankrutowała i że z tą masą upadłościową, którą ta gospodarka nam zostawiła, trzeba coś zrobić. Doświadczenie historyczne dowodzi, że tylko tam, gdzie gospodarka jest zarządzana w większości przez prywatnego właściciela, jest sukces gospodarczy, gospodarcza pomyślność. I właśnie pod tym kątem należy, moim zdaniem, oceniać projekt ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych, a mianowicie czy daje on gospodarce właściciela, czy nie. Otóż uważam, że na to pytanie trzeba, niestety, odpowiedzieć przecząco. Ten projekt nie daje polskiej gospodarce prywatnego właściciela, a wręcz przeciwnie, de facto konserwuje stan, w którym państwo i urzędnicy mają monopol na zarządzanie gospodarką; tworzy sytuację, w której w zasadzie mamy do czynienia z trwaniem i wegetowaniem socjalizmu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#PosełJacekTurczyński">Chciałem powiedzieć, że głosowałem przeciw programowi powszechnej prywatyzacji i że krytycznie oceniam również tę wersję tego programu, przede wszystkim dlatego, że jest to program obarczony myśleniem socjalistycznym, że wbrew temu, co się mówi, nie prowadzi on do przywrócenia w Polsce zdrowego, właściwego kapitalizmu. Ten program proponuje polskiej gospodarce kapitalizm bez właścicieli. Kapitalizm bez właścicieli to kapitalizm państwowy, a kapitalizm państwowy to po prostu socjalizm. I dlatego nie dziwi mnie fakt, iż przynajmniej część klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej jest gotowa zaangażować się w poparcie tego programu. Jest on po prostu bliski ideowo temu ugrupowaniu.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#PosełJacekTurczyński">Program ten nie daje gospodarce właściciela dlatego, że proponuje on kolosalne rozproszenie własności i w rezultacie własność okaże się fikcją; nie będzie mechanizmu odpowiedzialności i kontroli nad zarządzanymi przedsiębiorstwami. Projekt ten powiela myślenie, z którym mieliśmy do czynienia w tzw. epoce gierkowskiej, kiedy bardzo modne było hasło, że gospodarka będzie się rozwijała pomyślnie wtedy, kiedy będą dobrzy, wykształceni, fachowi dyrektorzy. Powielając to myślenie, projekt zakłada, że w zasadzie nie jest ważne, kto jest właścicielem, ważne jest to, jak i w jaki sposób wykształcony i przygotowany jest do prowadzenia przedsiębiorstwa dyrektor. Myślę, iż również historia udowodniła nam, że jednak nie wystarczą dobrzy dyrektorzy, nie wystarczą dobrzy menedżerowie. Aby gospodarka przynosiła sukces, potrzebni są dobrzy i konkretni właściciele.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#PosełJacekTurczyński">Chciałem jeszcze na koniec powiedzieć jedno. Według mnie ten program jest po prostu utopią socjalistyczną, ale jeśliby już doszło do zrealizowania tej utopii, to może wystąpić w Polsce bardzo niebezpieczne zjawisko administracyjnej kartelizacji gospodarki, może powstać bardzo silne lobby, które będzie przez politykę rządową...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Proszę kończyć, już minął czas.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#PosełJacekTurczyński">... kreowane na pupila rządowego, bo rząd będzie chciał za wszelką cenę wykazać się, że...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Już koniec, panie pośle, przepraszam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#PosełJacekTurczyński">Już kończę, ostatnie zdanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Przepraszam, panie pośle, czas został już znacznie przekroczony. Bardzo przepraszam pana posła, ale muszę przestrzegać przyjętych limitów.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Głos ma pan poseł Maciej Manicki, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#PosełMaciejManicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ze względu na krótki czas poruszę tylko najważniejsze kwestie.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#PosełMaciejManicki">Po pierwsze, problem wielokrotnie poruszany w dyskusji — problem alternatywy dla tego programu. Zgoda, że program nie satysfakcjonuje wszystkich, jak zresztą każdy kompromis. Ale czy stać nas na lepszy program, realny, zarówno jeśli chodzi o jego akceptację, jak i realizację? Są alternatywy dla tego programu. Wiele z tych alternatywnych programów przedstawiano, ale też wiele z nich można — ze względu na czas — określić jednym słowem: „paranoja”. Sprawa nowej wersji ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji była wczoraj przedmiotem obrad naczelnego organu OPZZ, Rady OPZZ. Organ ten wyznaczył trzy podstawowe przesłanki, jakimi winni kierować się nasi przedstawiciele w parlamencie. Otóż po wczorajszej decyzji, bardzo mocno wiążącej się z tematem, który jest przedmiotem naszych obrad, czyli decyzji rozstrzygającej kwestie dodatków branżowych do emerytur i rent, przywracającej te dodatki, i stanowiącej, że w tym momencie rekompensata będzie dotyczyła zwartego, zamkniętego okresu, a także po rozstrzygnięciach, jakie są możliwe do przyjęcia w tej Izbie w czasie głosowań nad wnioskami mniejszości — zwłaszcza jeśli zostałby przyjęty wniosek w sprawie dobrowolności — z całą odpowiedzialnością mogę stwierdzić, że posłowie OPZZ mogą ten program poprzeć. Zaliczam się do tych posłów — a nie jestem tu odosobniony, jeśli chodzi o nasz klub, Klub Parlamentarny Sojusz Lewicy Demokratycznej — którzy ten program poprą.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Głos ma pan poseł Jacek Soska, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#PosełJacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Niewiele mogę powiedzieć, ponieważ została mi tylko minuta, ale chcę zwrócić uwagę na jedno, a mianowicie, że pan minister Lewandowski nie jest już uczniem, bo już po raz wtóry zasiada w rządzie, był bowiem ministrem w 1991 r. w rządzie premiera Bieleckiego.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#PosełJacekSoska">Na 6 tysięcy przedsiębiorstw państwowych, bo tyle w Polsce ich było, sprywatyzowano efektywnie tych najlepszych kilkanaście - i te akcje są na rynku. Teraz, gdy się próbuje sprywatyzować 200 przedsiębiorstw i rzucić jak ten ochłap, że tak powiem, sferze budżetowej i rencistom, jest to kropla w morzu.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#PosełJacekSoska">Jedno stwierdzenie i pytanie do „Solidarności”: Minęły bezpowrotnie trzy lata, te przedsiębiorstwa zostały zniszczone. Jak wygląda wersja uwłaszczenia społeczeństwa? Nie chodzi o 10% akcji, które by dano za darmo. Społeczeństwo polskie ma prawo żądać 30% czy 1/3 z puli akcji - za darmo. Byłaby to ta ilość akcji, która stworzyłaby możliwość współrządzenia danym przedsiębiorstwem, taka ilość mogłaby cokolwiek znaczyć. Za 45 lat takiego czy innego systemu, który był...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Czas, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#PosełJacekSoska">Przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#PosełJacekSoska">... pracownicy i robotnicy mieli prawo i mają prawo się o to upominać. Dziwię się, że „Solidarność” nie wniosła tego na początku lat dziewięćdziesiątych...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Proszę kończyć, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#PosełJacekSoska">... kiedy te przedsiębiorstwa były jeszcze w takim stanie, że można było je prywatyzować, nie były upadłe.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Pan poseł Władysław Reichelt, Polski Program Liberalny.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#PosełWładysławReichelt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Padają zarzuty, że realizacja programu oznacza przekazanie w obce ręce części majątku narodowego lub kontrolę tego majątku przez obcy kapitał. Twierdzenie takie jest błędne. Doświadczone firmy zarządzające są konieczne dla zapewnienia konkurencyjności przemysłu i pozyskania nowych kapitałów. Pomoc znanych i doświadczonych firm zarządzających jest konieczna, aby nasz przemysł, pozostając w rękach polskich, mógł równocześnie konkurować z przemysłem zagranicznym. Mercedesa i hondy jeszcze nie wytwarzamy i długo nie będziemy wytwarzać.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#PosełWładysławReichelt">W przeciwnym wypadku przedsiębiorstwa polskie będą miały nikłą szansę na pozyskanie kapitału na modernizację, bez której ich rozwój jest niemożliwy. Firmy zarządzające będą pełnić rolę zarządów, a nie właścicieli (jak mówili niektórzy moi przedmówcy). Właścicielami narodowych funduszy inwestycyjnych zostaną jedynie ci, którzy wykupią świadectwa udziałowe w programie, oraz ci, którzy dostaną je jako rekompensatę. Jedynie niezrozumienie podstawowych zasad programu może powodować obawy, że to firma zarządzająca stanie się faktycznym właścicielem funduszy. Taka możliwość została w ustawie wykluczona. Firma zarządzająca narodowym funduszem inwestycyjnym jest doradcą, zatrudnionym na podstawie wieloletniej umowy-zlecenia, lub pełnomocnikiem. Umowa z firmą może zostać natychmiast rozwiązana - w ustawie są na to przewidziane odpowiednie przepisy.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#PosełWładysławReichelt">Wysoka Izbo! Mówienie, że program doprowadzi do koncentracji znacznej części majątku narodowego w rękach niewielkiej części społeczeństwa, jest argumentem czysto ideologicznym. Słowa te fałszywie brzmią w ustach posła prawicy, posła Barczyka. Oczywiście, ludzie będą mogli sprzedawać swoje świadectwa udziałowe - jest to kolejna zaleta programu. Wolny obrót świadectwami na pewno jednak nie doprowadzi do większej koncentracji majątku, niż dzieje się to w wypadku prywatyzacji kapitałowej; przeciwnie, pozwoli on każdemu Polakowi aktywnie i intensywnie włączyć się do działań na tworzącym się rynku kapitałowym. Powstanie licznej grupy drobnych, prywatnych inwestorów, u nas określanych mianem ciułaczy, jest w pełni zgodne z zachodnimi wzorami. W Stanach Zjednoczonych, w Wielkiej Brytanii około 20% społeczeństwa ulokowało swoje oszczędności w papierach wartościowych.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#PosełWładysławReichelt">Wysoka Izbo! Polskie przedsiębiorstwa potrzebują gospodarza, który zapewni im rozwój, potrzebują kapitału i nowych technologii. Prywatyzacja daje im taką szansę. Jednocześnie musimy pamiętać, że każdy Polak powinien mieć możliwość stania się właścicielem cząstki majątku narodowego. Oferta zawarta w programie rządowym, wbrew obawom niektórych ludzi, jest ofertą rzetelną i uczciwą, a także, co nie bez znaczenia, w odróżnieniu od wielu innych - jest ofertą poważną i możliwą do zrealizowania. Program powszechnej prywatyzacji, dając każdemu szansę czynnego uczestnictwa w przemianach własnościowych, gwarantuje przedsiębiorstwom zyskanie fachowego gospodarza bezpośrednio związanego z ich interesem. Jeśli zaniechamy realizacji tego programu, nikt nie zdejmie z nas odpowiedzialności za zmarnowanie szansy rozwoju dla kilkuset przedsiębiorstw, szansy lepszego życia dla kilkuset tysięcy pracowników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#PosełWładysławReichelt">Na tej sali podejmujemy wiele decyzji, musimy jednak pamiętać, że niektóre z nich przesądzają o losie całego kraju i dlatego nie mogą być elementem gry politycznej. Program powszechnej prywatyzacji - jako zasadniczy dla reformy kraju - musi zostać z tej gry wyłączony.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Głos ma pan poseł Ryszard Bartosz, nie zrzeszony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#PosełRyszardBartosz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W czasie pierwszego czytania omawianej ustawy zwróciłem się w imieniu społeczeństwa województwa zamojskiego do pani premier z prośbą o udzielenie z sejmowej trybuny odpowiedzi na osiem pytań. Ponieważ do chwili obecnej nie otrzymałem odpowiedzi na żadne, więc pozwoli Wysoka Izba, że te pytania przedstawię ponownie:</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#PosełRyszardBartosz">1. Ile przedsiębiorstw zostało sprywatyzowanych od 1989 r.?</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#PosełRyszardBartosz">2. Kto jest ich nowym właścicielem? Udział własności polskiej i obcej.</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#PosełRyszardBartosz">3. Kto przeprowadził wycenę tych przedsiębiorstw i na jakich zasadach? Czy były to firmy polskie czy obce?</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#PosełRyszardBartosz">4. Jaka była wartość przedsiębiorstw przed prywatyzacją? Jakie były koszty ich wyceny? Za ile zostały one sprzedane?</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#PosełRyszardBartosz">5. Jaka była produkcja przed prywatyzacją, a jaka jest obecnie?</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#PosełRyszardBartosz">6. Jakie były wpływy do budżetu przed prywatyzacją i obecnie?</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#PosełRyszardBartosz">7. Jaki był stan zatrudnienia przed prywatyzacją i obecnie?</u>
          <u xml:id="u-85.8" who="#PosełRyszardBartosz">8. Jakie zastosowano zwolnienia podatkowe w stosunku do zagranicznych właścicieli sprywatyzowanych zakładów i o ile zmniejszyły się w związku z tym wpływy do budżetu państwa?</u>
          <u xml:id="u-85.9" who="#PosełRyszardBartosz">Zadając pani premier powyższe pytania, liczyłem na rzetelną odpowiedź, która wyjaśniłaby szerokim kręgom społeczeństwa wszystkie wątpliwości związane z prywatyzacją i wpłynęłaby na podjęcie przez posłów decyzji zgodnych z polskim interesem narodowym. Ponieważ nie widzę dobrej woli ze strony rządu, jeśli chodzi o wyjaśnienie powyższych spraw, oświadczam, że będę głosować przeciw prywatyzacji w przedstawionym kształcie.</u>
          <u xml:id="u-85.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Udzielam głosu panu posłowi Tadeuszowi Bieniowi, nie zrzeszonemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#PosełTadeuszBień">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! W dniu dzisiejszym otrzymaliśmy kompletny stenogram z poprzedniej debaty poświęconej powszechnej prywatyzacji, a właściwie powołaniu i utworzeniu narodowych funduszy inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#PosełTadeuszBień">Muszę nawiązać do wystąpienia pana ministra, zamykającego tamtą debatę. Pierwszy fragment: „Odpowiedź na wielokrotnie ponawiany postulat powołania instytucji skarbu państwa w odniesieniu do tego programu musi być właśnie taka: co ma piernik do wiatraka”?</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#PosełTadeuszBień">Drugi fragment: „Ten sposób dyskutowania o powszechnej prywatyzacji w kategoriach skarbu państwa do pewnego absurdu doprowadził poseł Bień, który w dodatku wmieszał w to cały system ewidencji ludności, PESEL - nie wiadomo dlaczego, bo jedno z drugim w ogóle się nie wiąże”.</u>
          <u xml:id="u-87.3" who="#PosełTadeuszBień">Panie ministrze - zwrócę się w tej chwili do pana - jest przerażające, że minister, od którego zależą dzisiaj decyzje dotyczące majątku państwa, nie widzi potrzeby ewidencjonowania tego, co ze skarbu państwa zostaje przekazane w różne ręce. Księgowość majątkowa jest niezbędna przy prywatyzacji i do tego PESEL trzeba wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-87.4" who="#PosełTadeuszBień">Dzisiaj podczas uzasadniania tego projektu ustawy posłowie reprezentujący koalicję rządową użyli kilku argumentów. Ostatni argument wygłosił kolega poseł Reichelt, mówiąc, że ten projekt umożliwia społeczeństwu aktywne i intensywne włączenie się do gry rynkowej. Ja twierdzę, że właśnie tej szansy projekt nie daje. Wcześniejszy argument: Autorzy sygnalizujący możliwość innych rozwiązań nie potrafią jakoby nadać im kształtu prawnego i w związku z tym nie należy poważnie ich traktować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Czas, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#PosełTadeuszBień">Panie marszałku, proszę o niewielkie przedłużenie przydzielonego mi czasu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Proszę kończyć, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#PosełTadeuszBień">Musiałem nawiązać do wystąpienia pana ministra i cytowanie zabrało mi dużo czasu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Panie pośle, proszę dokończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#PosełTadeuszBień">Nie będę nadużywał możliwości wypowiedzi, ale proszę jeszcze o moment.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#PosełTadeuszBień">Proszę państwa, twierdzenie, że inne projekty nie zostały przedstawione, jest po prostu nieuczciwe. Minister przekształceń własnościowych miał możliwość uruchomienia całego aparatu państwowego, by swój, jedyny i tzw. słuszny, program wylansować oraz przygotować kosztem ogromnych nakładów i pracy licznego zespołu przez ponad dwa lata. Nie umożliwiono skorzystania z takich instrumentów, jeśli chodzi o inne przedstawione projekty, dotyczy to m.in. projektu zaproponowanego swego czasu przez ZChN.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#PosełTadeuszBień">Kończąc wystąpienie, chcę jeszcze wrócić do kwestii...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Proszę skończyć, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#PosełTadeuszBień">Panie marszałku, mam prośbę. Czy pan zechce mnie wysłuchać? Chcę powiedzieć jedno zdanie. Jeżeli w Izbie...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Jak pan słyszał, staram się do wszystkich stosować równą miarę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#PosełTadeuszBień">Pan ma możliwość przedłużenia, jeżeli pan uzna to za uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#PosełTadeuszBień">Jeżeli w Izbie ze strony ministra padają stwierdzenia dezawuujące wystąpienia posłów, określające ich wypowiedzi jako absurdalne, to w Sejmie muszą oni mieć zapewnione prawo ustosunkowania się do tej wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#PosełTadeuszBień">Tylko jeszcze jedno zdanie. Pan powiedział, że propozycja wykorzystania PESEL-u jest absurdalna. Mam stanowisko w tej sprawie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Panie pośle, przepraszam bardzo, proszę już skończyć. Panie pośle, pan przedłuża swoją wypowiedź. Już pan poseł o 1,5 minuty przekroczył limit, jaki przysługuje posłom nie zrzeszonym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#PosełTadeuszBień">Czy mogę zacytować jedno zdanie z oświadczenia rządu?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Proszę zacytować to zdanie i potem odbiorę panu głos. Może pan woli wypowiedzieć własne zdanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#PosełTadeuszBień">Nie - zacytuję odpowiedź przekazaną przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych: Natomiast gdyby zostało skierowane do departamentu PESEL polecenie, aby w drodze zmian w programie możliwe było wprowadzenie danych o wartości mienia przejmowanego od skarbu państwa w ramach prywatyzacji, to takie zmiany w programie w sensie technicznym są możliwe do zrealizowania.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#PosełTadeuszBień">Oczekuję, żeby takie wystąpienie ze strony ministerstwa nastąpiło, żeby proces prywatyzacji zaczął się odbywać z księgowaniem tego co rzeczywiście trafia z majątku państwowego w ręce prywatne. Oczekuję uczciwej, powszechnej prywatyzacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Koniec już, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Bardzo przepraszam innych posłów nie zrzeszonych, którym również nie dałem możliwości dłuższego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-102.2" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Stwierdzam, że lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-102.3" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Proszę o zabranie głosu ministra przekształceń własnościowych pana Janusza Lewandowskiego, a następnie pana posła sprawozdawcę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ciężar godzin spędzonych w toku dyskutowania nad programem powszechnej prywatyzacji zobowiązuje do krótkich wystąpień. W piątek nastąpi rozstrzygnięcie tego problemu - jedno z najważniejszych rozstrzygnięć od czasu „uruchomienia” polskiej reformy, dlatego że mówimy o programie, który nie jest ukryty za jakąś kurtyną. To się dzieje właśnie przy otwartej kurtynie. Mamy do czynienia z autentycznymi, bardzo rozbudzonymi, ponad miarę rozbudzonymi oczekiwaniami ludzi. Mamy również do czynienia z programem, który jest wyjątkowo dobrze notowany przez społeczeństwo i wychodzi naprzeciw autentycznym, a nie wydumanym oczekiwaniom przedsiębiorstw. Jednak dlatego jest to rozstrzygnięcie, ponieważ każdy nowy pomysł, który jest podsuwany w momencie blokowania programu narodowych funduszy, umacnia mnie w tym, że rozstrzygając o narodowych funduszach inwestycyjnych w istocie rozstrzygamy o losach powszechności prywatyzacji w Polsce. Każdy następny improwizowany pomysł bardzo mnie w tym przekonaniu umacnia.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">W projekcie, który skierowaliśmy ponownie do Sejmu, uwzględnia się uwagi zgłoszone w dyskusji podczas poprzedniej rundy parlamentarnej, która była niepomyślna dla Sejmu - dla Sejmu również, ale przede wszystkim dla programu - oraz w komisjach sejmowych. O tym, jakie poprawki zostały uwzględnione, mówił m.in. poseł Kwaśniewski. Pozwolę sobie przytoczyć jeszcze raz własną hierarchię - SLD było jednym z klubów, z którymi konsultowaliśmy te kwestie - a więc dalej „idzie” kontrola parlamentarna nad tym programem. Zupełnie inne jest pasmo rekompensat dla sfery budżetowej, rencistów i emerytów, jest zasada dobrowolności w pozyskiwaniu przedsiębiorstw do tego programu, wreszcie inny jest poziom tzw. unarodowienia organów funduszy inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Z uwagą wysłuchałem wypowiedzi w czasie tej debaty, by przekonać się, czy ci krytycy, których wnioski wprowadzono do tekstu projektu tej ustawy, zmienią pogląd i stosunek do projektu i czy centroprawica, która kiedyś ten program uważała za własny, mając w dodatku wprowadzony projekt ustawy o zarządzie i o skarbie państwa do Sejmu, również to stanowisko zmieni. Jutrzejsze głosowanie o wszystkim rozstrzygnie.</u>
          <u xml:id="u-103.3" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Jeśli chodzi o wypowiedzi państwa. Poseł Bajołek mówił w dziwny dla mnie sposób o pośpiechu, z jakim to wszystko robimy. Otóż realizujemy to od dwóch lat i jeżeli teraz się spieszymy, to po to, by nadrobić mnóstwo zmarnowanego czasu. Mówił pan również, że brakuje dobrowolności. Dobrowolność jest w tym programie. Wreszcie mówił pan, a także wielu innych posłów, o próbie rekompensowania zobowiązań wobec sfery budżetowej, rencistów i emerytów, jakie nad państwem ciążą.</u>
          <u xml:id="u-103.4" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Otóż, zgodnie z uchwałą Sejmu, nie może to być rekompensata w pieniądzu. Jedynym dostępnym sposobem rekompensowania przy obecnym stanie kasy państwowej są właśnie papiery wartościowe. Jeżeli tak, to wyciągajmy z tego konsekwencje. To nie może być kompensowanie każdemu wedle idącej w dziesiąte miejsca po przecinku wartości tego, co rości wobec państwa. To muszą być wielokrotności pewnego nominału i będziemy mieli do czynienia z ustalaniem się wartości rynkowej. Naszym zadaniem natomiast jest uzbieranie takiej wartości księgowej, która właśnie owych roszczących nie rozczaruje.</u>
          <u xml:id="u-103.5" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Jeżeli jest jakiś lepszy pomysł na zapewnienie rekompensat za pomocą papierów wartościowych, które nie muszą być „zamknięte” w toku realizacji ustawy o powszechnej prywatyzacji, gdyż projekt tej ustawy został tak pomyślany, że może być rozszerzana dalej, dotyczy to również rekompensat, to proszę bardzo. Jeżeli pojawi się jakiś lepszy pomysł, natychmiast zabierzemy się do jego realizacji. Nie wystarczy bowiem, żeby renciści, emeryci czy cała sfera budżetowa chcieli „odzyskiwać” pieniądze. Trzeba pokazać jak zgodnie z uchwałą Sejmu odpowiadamy na to, proponując papiery wartościowe. Staramy się, by to nie były puste papiery wartościowe i to jest przedmiotem naszych zmartwień.</u>
          <u xml:id="u-103.6" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Pan Frost, jeden z aktywniejszych członków komisji - autor 17 z 29 zgłoszonych wniosków, które, moim zdaniem, niezbyt ulepszają ten program - powrócił do tego, co się stanie na rynku kapitałowym w momencie, gdy miliony ludzi dostaną papiery wartościowe.</u>
          <u xml:id="u-103.7" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Otóż chcę uprzytomnić wszystkim, którzy trudnią się poszukiwaniem pomysłów na powszechną prywatyzację i właśnie w tym momencie, gdy takie pomysły „produkują” albo się do nich przymierzają, krytykują nasz program, że nie ma żadnego programu upowszechnienia własności i nikt takiego nie wymyśli, jeśli to nie będzie poparte dobrą wolą właścicieli akcji. Jeżeli to nie ma być fikcja, jeżeli to ma być rzeczywiste prawo własności, czyli adresowane konkretnie, zbywalne - bo to właśnie są dwie cechy rzeczywistego prawa własności - to w pewnym momencie właściciel musi zdecydować o jego dalszych losach. Inaczej jest to fikcja. Każdy program upowszechnienia własności - czy to wręczenie akcji pracownikom „Polamu” w Pile w momencie prywatyzacji ich zakładu, czy „Wedla”, czy jakiejkolwiek innej fabryki, gdzie kilkaset lub kilka tysięcy osób otrzymuje akcje, czy każda forma wyjścia ze strumieniem akcji poza fabrykę - musi w pewnym momencie być oparty na dobrowolnej decyzji właściciela tych akcji. Nie ma żadnego innego programu upowszechnienia własności - i nie można go sobie wyobrazić. To pewne ryzyko, które należy uwzględniać, dotyczy wszystkich pomysłów na powszechną prywatyzację. Beztrosko przechodzą nad tym do porządku dziennego wszyscy „wymyślacze”, którzy „produkują” własne pomysły, a jednocześnie krytykują ten program za to, że ten nieodłączny element, taki sam, jaki istnieje w każdym demokratycznym systemie, w postaci możliwości oddania głosu na wybranego przez siebie kandydata, istnieje również w tym programie.</u>
          <u xml:id="u-103.8" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">To był przedmiot zmartwienia wielu posłów, którzy proponowali własne programy. Na przykład poseł Barczyk wyraził właśnie takie zmartwienie, nie wiedząc o tym, że jego program dokładnie, tylko w zwielokrotnionej postaci, i to tak absurdalnie, bo użyję znowu tego słowa - i proszę zapamiętać kontekst w jakim tego słowa użyłem - mianowicie jeżeli pan poseł Barczyk wraz z RdR tworzy program masowej prywatyzacji obejmujący 8600 przedsiębiorstw, to nie tylko „buduje” na więcej niż w Polsce istnieje - nawet gdybyśmy poszerzyli obszar o jakieś zdobycze terytorialne na wschód czy zachód - ale uwzględnia w tym kopalnie, hutnictwo, porty, czyli to wszystko, co w najbliższym czasie nie będzie prywatyzowane. Ale jeżeli właśnie ten poseł krytykuje ową możliwość jakiegoś wysprzedawania na rynku kapitałowym, to powinien być świadom, że każdy następny pomysł będzie musiał być oparty na suwerennym wyborze właściciela akcji - masowego akcjonariatu pracowniczego. Inaczej sobie tego po prostu nie można wyobrazić, bo to będzie zupełna fikcja.</u>
          <u xml:id="u-103.9" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Pan poseł Frost tak jakoś przemawiał, jakby nie uczestniczył w dotychczasowej dyskusji parlamentarnej, a przecież wiem, że był obecny, a więc jest to raczej problem woli niż nierozumienia tych argumentów, które były wielekroć przytaczane na posiedzeniach komisji i w toku obrad parlamentarnych. I znowu powtórzył ten slogan, że prywatyzacja w Polsce jest dla wybranych, jakby nie widział tej panoramy technik prywatyzacyjnych, które są adresowane np. do załóg pracowniczych. Jest to jak dotychczas dosyć masowe zjawisko, tylko że o limitowanej odnośnie do aktualnego zatrudnienia liczbie adresatów.</u>
          <u xml:id="u-103.10" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Powracano w tej dyskusji również do problemu udziału dzieci. Jeśli chodzi o tę sprawę, to wielokrotnie przedstawiałem swoje stanowisko. Ten program jest w pewnym sensie zadośćuczynieniem dziejowym. To zadośćuczynienie jest niewątpliwie jednym z motywów tworzenia programu powszechnej prywatyzacji, bo „odkręca” się operacje komunizmu. Mam nadzieję, że drugi raz nie powtórzy się tego głupstwa, jakim była całkowita nacjonalizacja przemysłu. W tworzeniu tego majątku, który będzie obecnie dzielony, dzieci nie brały udziału. Mówiliśmy o wielu problemach technicznych związanych z włączeniem dzieci jako uczestników rynku kapitałowego. Chciałbym jeszcze raz powtórzyć te argumenty z całą mocą, bo nie wystarczą życzenia, jeżeli tworzy się tego typu programy. Bardzo ważna w każdym programie, adresowanym do milionów, jest jego wykonalność techniczna. I to jest nasz argument, aby dorośli ludzie, odpowiadający za swoje czyny, byli uczestnikami rynku kapitałowego i aby było ich jednak 27 a nie 38 mln, biorąc pod uwagę, że nie jest to program obejmujący 8600 przedsiębiorstw, bo tylu w Polsce nie ma.</u>
          <u xml:id="u-103.11" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">W wypowiedzi pana posła Raja można było zauważyć próbę szukania czegoś lepszego niż to co proponuje program. Według mnie jest to pewien błąd w myśleniu o upowszechnieniu praw własności w Polsce, bo w imię takiej zasady można blokować wszystko to, co jest gotowe do wdrożenia, gotowe do zwodowania. Ja zaproponowałbym inny styl myślenia o prywatyzacji. Próbujmy uruchamiać te programy, które już są opracowane, a następnie poszukujmy innych rozwiązań, bo sprawa jest otwarta, i nie w 8600, ale w około 6000 przedsiębiorstwach. Tylko pamiętajmy (tworząc każdy program), że w Polsce już technokratycznej prywatyzacji nie będzie (i nigdy takiej nie było), a pod rządami „Paktu o przedsiębiorstwie państwowym” to przedsiębiorstwa będą wybierały własne ścieżki prywatyzacyjne. I o tym proszę pamiętać kombinując i...</u>
          <u xml:id="u-103.12" who="#komentarz">(Poseł Janusz Korwin-Mikke: Przedsiębiorstwa, czyli kto?)</u>
          <u xml:id="u-103.13" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">... organy przedsiębiorstwa, w tym również związki zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-103.14" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">I tak już będzie wyglądała prywatyzacja w Polsce. Każdy, kto projektuje jakąkolwiek zmianę własnościową w naszym kraju, powinien to uwzględnić.</u>
          <u xml:id="u-103.15" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Poseł Raj zapytywał również, czy to będą fundusze powiernicze, czy restrukturyzacyjne. Otóż od początku nie ukrywamy, że mają one spełniać dwie funkcje - z jednej strony asekurować ludzi w związku z ich zdolnością rozumienia rynku kapitałowego, zmniejszać ryzyko, z drugiej strony wykonywać aktywne zadania restrukturyzacyjne, które są zawarte w zasadach wynagradzania i w statutach funduszy. Tak więc mają dwoistą naturę. I w tym jest pewien kłopot. Ale wedle tych określonych reguł odnośnie do tego, co chcemy mieć w Polsce, będziemy zapraszali krajowe i zagraniczne firmy zarządzające.</u>
          <u xml:id="u-103.16" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Odpowiadając posłowi Sobierajskiemu chciałbym zaznaczyć, że ten upór w forsowaniu projektu powszechnej prywatyzacji dotyczy nie tylko mnie, ale i posła Sobierajskiego, ponieważ datuje się od roku 1991, kiedy PC było w rządzie. Robiliśmy to też w roku 1992, kiedy PC było w rządzie, więc ten upór w forsowaniu powszechnej prywatyzacji jako pewnej zasady zmian ustrojowych w Polsce dotyczy nas pospołu, a nie tylko liberałów z KLD. I nie ma uzasadnienia, zwłaszcza w tej chwili, fascynacja czeską prywatyzacją kuponową, która nie może być punktem odniesienia, ponieważ przyświecały tam inne motywy, motywy przede wszystkim polityczne. Nie myślano o przedsiębiorstwach. Zafundowano ludziom niezbywalne książeczki kuponowe. Po wielu aukcjach, które musiały być oprzyrządowane (samo kupno gigantycznego oprzyrządowania komputerowego kosztowało kilkadziesiąt milionów dolarów), te kupony zostały ostatecznie zdeponowane w funduszach inwestycyjnych, których Czesi na początku w ogóle w swoim programie nie przewidywali. Stąd namysł nad polskim programem, żeby przez zastosowanie zasady bonów prywatyzacyjnych od początku uwzględnić możliwości i zdolność percepcji ludzi, rozłożyć ich ryzyko i zbudować pośrodku fundusze inwestycyjne.</u>
          <u xml:id="u-103.17" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Program czeski w pełni to potwierdził. Ale potwierdził również jedno, mianowicie że jest to operacja jałowa wobec dużych przedsiębiorstw. Taki na razie jest program w Czechach i Słowacji, z tą dodatkową komplikacją wynikającą z podziału państwa. W Polsce od początku wzięliśmy pod uwagę zmniejszenie rentowności sektora publicznego. Ten program jest adresowany i do przedsiębiorstw, i do ludzi. I w tym przejawia się, moim zdaniem, jego elementarna wyższość nad sposobem prywatyzacji w Czechosłowacji, przeprowadzanym z dużo większą odwagą i bez uregulowań.</u>
          <u xml:id="u-103.18" who="#komentarz">(Poseł Janusz Korwin-Mikke: Sprawa polega na skupieniu ryzyka, a nie rozproszeniu.)</u>
          <u xml:id="u-103.19" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Pan poseł Pastuszewski mówił o rzeczach, o których ja nigdy nie mówiłem. Cytuję jego słowa: iż ten ustrój, który się wykluwa w Polsce (na szczęście nie trzeba go zakładać), tym różni się od socjalizmu, że gospodarka rynkowa tworzy się sama, że wystarczy dać wolne pole przedsiębiorczości, ona sama to pole zagospodaruje. Oczywiście to, co zamierzamy osiągnąć proponując wprowadzenie tego programu, to nie jest królestwo Boże na ziemi, tak jak i cała cywilizacja kapitalistyczna nie jest wyłącznie cywilizacją dobrobytu - jest to cywilizacja pracy i obowiązku. I o tej stronie, mniej miłej - dużej dyscypliny pracy, dużej wydajności pracy - na ogół się w naszych sporach ustrojowych zapomina.</u>
          <u xml:id="u-103.20" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Wreszcie wypowiedź pani poseł Ziółkowskiej, która oświadczyła, że będzie przeciw, ponieważ widzi alternatywę. I właśnie to myślenie o alternatywie jest dla mnie najciekawsze, najbardziej zdumiewające w krytykowaniu powszechnej prywatyzacji. Pani poseł zapytała, dlaczego nie można inaczej. Otóż dlatego proponujemy powszechną prywatyzację, że nie można inaczej, że nawet te 6 firm (ze stu osiemdziesięciu kilku), które znalazły własną ścieżkę prywatyzacyjną, rozpatruje możliwość powiązania z partnerami zagranicznymi wykorzystując formułę joint venture. I ten komunikat powinien dotrzeć również do naszych partnerów z ZChN, którzy nie uwzględniają myślenia alternatywnego, którzy przejmują się tym, że w funduszu inwestycyjnym będzie doradca zagraniczny, natomiast jakoś zupełnie nie dostrzegają możliwości kapitałowego przejęcia przedsiębiorstwa przez firmę zagraniczną. (W sporadycznych tylko przypadkach w dużej firmie, wymagającej modernizacji, inaczej można sobie wyobrazić ścieżkę prywatyzacyjną.) I dlatego właśnie tworzymy taki program powszechnej prywatyzacji, który zakłada, że doradcy są doradcami, a własność jest adresowana do ludzi i jest duża szansa, żeby była skupiona w rękach polskich.</u>
          <u xml:id="u-103.21" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Pan poseł Libicki też nie dostrzega tej alternatywy, bo go przeraża obecność doradcy zagranicznego, nie wie, że pozbawiając nas tego doradcy oddaje własność w ręce zagraniczne. I to jest prawdopodobnie przy jego systemie wartości rzecz gorsza...</u>
          <u xml:id="u-103.22" who="#komentarz">(Poseł Marcin Libicki: Nie. Wcale nie. Właśnie o to chodzi, żeby był autentyczny właściciel zagraniczny, a nie agent.)</u>
          <u xml:id="u-103.23" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Aha, to dziękujemy za oświadczenie. Będę pana zawsze prosił o wsparcie, jak będę dokonywał transakcji zagranicznej. Tylko proszę też pamiętać...</u>
          <u xml:id="u-103.24" who="#komentarz">(Poseł Marcin Libicki: Nie chcę, żeby to byli agenci zagraniczni, chcę, żeby to byli właściciele.)</u>
          <u xml:id="u-103.25" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">... że oni też nie mają wielkiej ochoty do takiego nagminnego kupowania w Polsce. Ale pan (i poseł Turczyński, i poseł Korwin-Mikke) cały czas się dziwi, że ten kapitalizm jest taki, a nie inny. Panowie właściwie w swoich wystąpieniach określili nową definicję kapitalizmu, że skoro tam firma liczy więcej niż 3 czy 4 właścicieli, to jest lipa, a nie kapitalizm. Trudno, tak się ten system rozwinął. Przez paręset lat było tak, że firma miała 2–3 właścicieli, a teraz liczy kilkaset tysięcy, a nawet kilka milionów właścicieli. I podobno jednak ten system się rozwinął, bo na tym polega cud tej cywilizacji, że jest ona ciągle płynna i wytwarza tylko takie problemy, które sama może pokonać. Wolałbym myśleć o polskiej prywatyzacji, o polskim kapitalizmie w kategoriach XX-wiecznego, a nie XVIII-wiecznego kapitalizmu. I to nas dzieli, chociaż przyjmuję do wiadomości definicję, że prawdziwy kapitalizm to jest ten, gdzie właścicielami firmy są 2 czy 4 osoby. A państwo (wraz z posłem Mierzwą) notorycznie dziwią się, że akcjonariat może liczyć setki czy tysiące ludzi. Może tak być. Taka jest współczesna struktura własnościowa kapitalizmu.</u>
          <u xml:id="u-103.26" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">I chcę również odpowiedzieć panu posłowi Libickiemu, który ma tę cudowną umiejętność, że krytykuje, tylko nie widzi, co jest zamiast krytyki (otóż pan poseł Libicki, oprócz pani poseł Ziółkowskiej, zaproponował alternatywę) i jest zdziwiony, dlaczego nie robimy tego inaczej. Jest na to dosyć prosta odpowiedź: bo inaczej się nie da. Pan poseł Libicki natomiast jest zafascynowany publicznymi ofertami. Otóż ich można zrobić tyle, ile się w Polsce zrobiło. Gdyby się wytężyć i nie zmarnować 1992 r., toby było dwadzieścia parę firm na giełdzie. Trzeba wybierać firmy znane, o dużej rentowności, patrzeć, czy nie jest sprzedawanych kilka firm w tym samym czasie (ponieważ to już się nie udaje). To natomiast, czy sprzedaż Wielkopolskiego Banku może być pewnym drogowskazem, jeśli chodzi o następne prywatyzacje, to się okaże, jako że to jest inny styl prywatyzowania - w drodze publicznej oferty.</u>
          <u xml:id="u-103.27" who="#komentarz">(Poseł Marcin Libicki: Właśnie, że nie.)</u>
          <u xml:id="u-103.28" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Słowem, to też nie jest droga, to jest pewna kroplówka, dobra do tego, by założyć rynek kapitałowy i giełdę w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-103.29" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Nie odpowiem tutaj na pytania pana posła Bartosza. Rozumiem rozgoryczenie pana posła Bienia w związku z tą moją skrótową wypowiedzią, iż wiązanie skarbu państwa z powszechną prywatyzacją jest wiązaniem dosyć mało sensownym; to podtrzymuję. Mówię o prywatyzacji, skarb państwa jest do rządzenia dominium państwowym. Najistotniejszą cechą wszystkich rozwiązań organizacyjnych jest założenie, by lepiej upilnować to, co jest państwowe. Mnie chodzi o prywatyzację, zatem jedno z drugim za bardzo się nie wiąże, chyba że jest to dla kogoś alibi, by nie głosować za programem powszechnej prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-103.30" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Wydaje mi się, że ujawniła tu się szczególna grupa „przyjaciół” prywatyzacji, którzy są w sumie jej zmorą. To są tacy ludzie, którzy generalnie opowiadają się za prywatyzacją, co każdy z nich deklaruje na początku swojego wystąpienia, ale potem krytykują każdy przejaw prywatyzacji. Czyli w gruncie rzeczy - gdyby podsumować ich argumenty - są przeciw, ponieważ jeśli ktoś krytykuje każdy przejaw prywatyzacji i nie znajduje w całej palecie możliwości nic ciekawego, to opowiada się przeciw prywatyzacji jako takiej. Są to „przyjaciele”, którzy chcieliby tę prywatyzację poprawić. Jeżeli ktoś chciałby - tak jak poseł Barczyk - dokonać tego za pomocą programu RdR, to proszę bardzo. Mnie ten program jest potrzebny - tak jak państwo go zaprezentowaliście - by pokazać przepaść dzielącą pewne amatorskie pomysły od tego, co jest przemyślane. Pomijając propozycję - która nazywa się narodowe fundusze inwestycyjne i skądś mi jest znana - sądzę, że gdybyście państwo zastanowili się nad programem RdR od strony reprywatyzacyjnej, od strony powiązania go z „Paktem o przedsiębiorstwie państwowym”, od strony wyjścia poza iluzję funduszy pracowniczych wbudowanych jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (bo to jest jeden z najciekawszych pomysłów, jakie dotąd słyszałem), gdybyście wzięli pod uwagę, że istnieje coś takiego jak zadłużenie międzynarodowe, jak potrzeby kapitałowe przedsiębiorstw i że jest ich znacznie mniej niż 8 600 oraz że będą one wybierały własne ścieżki prywatyzacyjne, to sądzę, że doszlibyście państwo - pozostawiając nazwę: narodowe fundusze inwestycyjne (skądś mi znaną) do tego, co chcecie dzisiaj czy jutro odrzucić w Sejmie. Tyle miałbym do powiedzenia o alternatywie, która zarysowała się dzisiaj w tej Izbie. Słowem, proszę państwa, ten pilny tryb jest próbą nadrobienia straconego czasu. Jest to jeszcze jedno usiłowanie, by zrobić program przemyślany zamiast rozwijania spirali pomysłów, które powstają w Polsce na naszych oczach (dzisiaj mieliśmy jedną z takich demonstracji). Jest to groźne, dlatego że tworzy się pewne mity, wobec których praktyka prywatyzacyjna, czy też praktyka dotycząca reform, zawsze musi być rozczarowaniem. Coraz częściej mamy z tym do czynienia i przerwanie tej spirali jest jednym z powodów pośpiechu rządu w drugiej rundzie. Uruchomienie tej spirali było skutkiem zablokowania powszechnej prywatyzacji (skutkiem bardzo mocno odczuwalnym), było przedłużeniem niepewności kilkuset przedsiębiorstw, które na ten program czekają. Nie chcielibyśmy, aby to oczekiwanie przedłużało się.</u>
          <u xml:id="u-103.31" who="#MinisterPrzekształceńWłasnościowychJanuszLewandowski">Innym skutkiem było nie tyle „zawalenie się”, ile naruszenie dobrego wizerunku Polski w świecie, co jest połączone - trzeba się z tym pogodzić - z realizacją lub z odłożeniem, ze zniszczeniem tego programu. Mam nadzieję, że wynik jutrzejszego głosowania oddali te zagrożenia, które ujawniły się po pierwszej rundzie. Pozwoli to nam - poprzez wdrożenie tego programu - zabrać się za myślenie o innych sektorach gospodarki, o innych programach, ponieważ na tym nie kończy się ani prywatyzacja, ani upowszechnianie praw własności. O tym także chciałbym zapewnić posłów lewicy; chyba oczekują oni na oświadczenie, że prywatyzacja w Polsce musi uwzględniać uchwałę sejmową na 1993 r. Nie zgadzam się z jednym postanowieniem, dotyczącym monopolu tytoniowego, i wolałbym jego interpretację. Trzeba skonsultować zamierzenia kapitałowe, zaprezentować listy branż wyłączonych z prywatyzacji (sprawy te wyłaniają się w toku procesu prywatyzacyjnego), podjąć kwestię partycypacji pracowniczej, która została ujęta w „Pakcie o przedsiębiorstwie państwowym” i ustawach okołopaktowych - te sprawy należy podjąć w Sejmie. Nie jest to wielki problem z punktu widzenia przeprowadzenia prywatyzacji w Polsce; problemy są innej natury. Problemy związane z wdrażaniem prywatyzacji w Polsce tkwią nie w oporze materii, ponieważ materia się nie opiera. To zdumiewające, ale odchodząc od „gorączki” naszego życia politycznego spotykamy zakłady, które chcą się prywatyzować; zakłady te widzą w powszechnej prywatyzacji szansę dla siebie. Zachęcam, by myśleć w kategoriach współodpowiedzialności za los tych przedsiębiorstw oraz w kategoriach stworzenia szansy prywatyzacyjnej zwykłym ludziom.</u>
          <u xml:id="u-103.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#komentarz">(Poseł Marcin Libicki: W sprawie złego zrozumienia wypowiedzi.)</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Proszę bardzo, panie pośle. Dopuszczam tylko sprostowanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#PosełMarcinLibicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan minister Lewandowski wielokrotnie słyszał moje wypowiedzi z tej trybuny i na posiedzeniach komisji. Mógł o tym zapomnieć, przeoczyć, ale nie sądzę. Nie mam nic przeciwko kapitałowi zagranicznemu działającemu na określonych zasadach i przeciwko zagranicznym kapitalistom. Jestem natomiast przeciwko agentom zagranicznym działającym w Polsce na koszt Polski. Pani poseł Ziółkowska przytoczyła, zdaje się, kwotę 10 mld miesięcznie.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#komentarz">(Poseł Wiesława Ziółkowska: 30 mld dolarów kwartalnie.)</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#PosełMarcinLibicki">Czyli jest to 10 mld miesięcznie. Agentom działającym - co bardzo prawdopodobne - na zlecenie mocodawców zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Czy jeszcze ktoś chciałby sprostować?</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">W takim razie proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji, pana posła Wojciecha Arkuszewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#PosełWojciechArkuszewski">Nie będę, oczywiście, sprawdzał, kto jest, a kto nie jest agentem zagranicznym bądź krajowym.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#komentarz">(Głos z sali: A szkoda.)</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#PosełWojciechArkuszewski">Natomiast podsumowując tę dyskusję, chcę stwierdzić, że była ona jednak dość ideologiczna. Trudno mi dodać coś do tego, co zostało tu powiedziane. Nasuwają się trzy, a może cztery uwagi, proszę państwa.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#PosełWojciechArkuszewski">Po pierwsze, przedstawiłem sprawozdanie jako poseł sprawozdawca połączonych komisji, a nie jako przedstawiciel koalicji. Co prawda jedno i drugie słowo jest na „k”, ale jest jeszcze wiele słów na „k”, tak że proszę nie mylić.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#PosełWojciechArkuszewski">Po drugie, jeżeli chodzi o pytanie posła Lewandowskiego: Jak to jest z tymi rekompensatami dla emerytów i rencistów? Dotychczasowa wersja w tym momencie przestaje być aktualna. Idea była prosta. W tej chwili wartość akcji na giełdzie średnio jest mniej więcej o połowę mniejsza niż wartość księgowa i można było założyć, że jak się wprowadzi więcej akcji - pan poseł Lewandowski może się nie zgadzać, ale pozwoli mi dokończyć - to po jakimś czasie osiągniemy podobny poziom. Ponieważ jednak nie wszystkie udziały rekompensacyjne zostaną rozdane na początku, to można mieć nadzieję, że jeżeli się okaże, że to co otrzymali emeryci, to za mało, to będzie można w drugiej turze (taka była przynajmniej propozycja niektórych kolegów) uzupełniając, dołożyć im ekwiwalent, tak by osiągnąć w przybliżeniu średnią rekompensatę za utracone pieniądze. To jest możliwe, być może nie za jednym ruchem, ale za kilkoma.</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#PosełWojciechArkuszewski">Uwagi do kolegów z PSL (ponieważ wiele osób przemawiało, prawdę powiedziawszy, mało merytorycznie i trudno z tym polemizować). Dwie uwagi do posła Bajołka. W odniesieniu do każdego głosowania można powiedzieć, że posłowie głosują, ponieważ chcą odnieść z tego tytułu korzyści osobiste. W tym wypadku jednak szczególnie trudno jest o tym mówić z tego powodu, że akurat ta ustawa zakłada, iż do władz funduszy nie mogą wchodzić posłowie i senatorzy aż przez 3 lata po zakończeniu kadencji. Jest to chyba jedyna, znana mi w tej chwili ustawa, która zakłada coś takiego. W związku z tym mówienie o tym, że...</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#komentarz">(Głos z sali: O kim pan mówi?)</u>
          <u xml:id="u-107.7" who="#PosełWojciechArkuszewski">Wydawało mi się, że o posłach, którzy mają głosować za ustawą, panie pośle, to możemy sprawdzić.</u>
          <u xml:id="u-107.8" who="#PosełWojciechArkuszewski">Natomiast jeśli chodzi o wypowiedź pana posła Soski, tu jest pewna delikatna sprawa (pan poseł pytał o „Solidarność”). Otóż chcę powiedzieć ogólnie, że „Solidarność” była koalicją różnych ludzi - działających głównie na rzecz wolności, na rzecz reform demokratycznych i gospodarczych - których łączyła walka o wspólne wartości. Byli tam zarówno Ryszard Bugaj, jak i Janusz Lewandowski i trudno wymagać, aby mieli oni jednakowe poglądy gospodarcze. Dlatego tego typu postulat w odniesieniu do takiej koalicji, jaką była kilka lat temu „Solidarność” jest, w moim przekonaniu, niewłaściwy. Dzisiaj „Solidarność” jest czymś innym, jest związkiem zawodowym, który ma w pewnym sensie trochę szersze aspiracje. I w tym momencie nie mogę się do tego ustosunkować - pan poseł wiedział o tym - ponieważ to byłby głos w imieniu jednego z ugrupowań, a mówię tylko jako poseł sprawozdawca.</u>
          <u xml:id="u-107.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-108.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-108.2" who="#komentarz">(Poseł Marek Borowski: W trybie sprostowania.)</u>
          <u xml:id="u-108.3" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">W trybie sprostowania?</u>
          <u xml:id="u-108.4" who="#komentarz">(Poseł Marek Borowski: Ponieważ zaszła tutaj pewna kontrowersja...)</u>
          <u xml:id="u-108.5" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Przecież pan poseł nie zabierał głosu.</u>
          <u xml:id="u-108.6" who="#komentarz">(Poseł Marek Borowski: Nie, nie. W trybie sprostowania problemu.)</u>
          <u xml:id="u-108.7" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Jeśli tak, dobrze pan poseł wie, że trybu sprostowania...</u>
          <u xml:id="u-108.8" who="#komentarz">(Poseł Marek Borowski: W trybie sprostowania tego problemu.)</u>
          <u xml:id="u-108.9" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Nie, przepraszam bardzo. Nie udzielam głosu panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-108.10" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Przypominam, że do podjęcia decyzji w sprawie projektu ustawy przystąpimy w dniu jutrzejszym rano.</u>
          <u xml:id="u-108.11" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druki nr 137, 832 i 832-A).</u>
          <u xml:id="u-108.12" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Aleksandra Bentkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#PosełAleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiam dzisiaj sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zdaję sobie sprawę z tego, że prezentuję państwu ustawy bardzo specjalistyczne, ale właśnie dlatego chciałbym je przedstawić w miarę przystępny sposób, zwłaszcza że proponowane zmiany w procedurze cywilnej są bardzo ważne, dotyczą - każdego roku - kilku milionów ludzi, którzy występują w sądach w sprawach cywilnych, a debata o tej problematyce nie powinna ograniczać się jedynie do prawników.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#PosełAleksanderBentkowski">Zmiana 1 dotyczy ograniczenia właściwości sądów wojewódzkich o sprawy alimentacyjne, które z racji na wartość były niekiedy rozpoznawane w sądach wojewódzkich jako sądach pierwszoinstancyjnych. Proponowana zmiana jednoznacznie lokuje te sprawy w sądach rejonowych.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#PosełAleksanderBentkowski">Znacznie istotniejsza jest zmiana 2, dotycząca składów sądów. W tym miejscu należy zaznaczyć, że jednym z celów proponowanych zmian w Kodeksie postępowania cywilnego jest próba usprawnienia postępowania sądowego. Omawiana zmiana ogranicza udział ławników w postępowaniu sądowym. W wielu wypadkach są oni jedynie „ozdobnikiem” składu sędziowskiego, kłopoty z naborem ławników i częsta ich absencja w pełni uzasadniają zaś powierzenie orzekania wyłącznie sędziom zawodowym. Dodać należy, że pozostawia się udział ławników w sprawach z zakresu stosunków rodzinnych i z zakresu prawa pracy.</u>
          <u xml:id="u-109.3" who="#PosełAleksanderBentkowski">Szereg następnych zmian to zmiany porządkowe wynikające z przyjęcia w Kodeksie postępowania cywilnego nowej systematyki. I tak dotychczasowe postępowanie rewizyjne zastąpione zostaje postępowaniem apelacyjnym, a wprowadzenie kasacji powoduje zniesienie instytucji rewizji nadzwyczajnej. Wspomniane postępowanie apelacyjne stwarza stronom oraz sądowi większe możliwości procesowe, na przykład daje - w szerszym zakresie - możliwość prowadzenia dowodów równocześnie w postępowaniu apelacyjnym. Nowością, którą warto dostrzec, jest zupełnie nowa treść art. 368. Dotychczas przepis ten określał podstawę rewizji, obecnie apelacja może sprowadzić się do przytoczenia zarzutów i do ich uzasadnienia. Nowe są także rozwiązania zawarte w art. 388. Wprawdzie w zdaniu pierwszym stwierdza się, że wyrok sądu drugiej instancji jest natychmiast wykonalny, ale wprowadzenie instytucji kasacji powoduje, że artykuł ten zawiera szereg możliwości wstrzymania wykonania wyroku. Komisje dostrzegły ten mankament, który będzie wpływał na wydłużenie postępowania, ale pewien kompromis jest konieczny. Skoro się zważy, że w wyniku postępowania kasacyjnego może nastąpić zmiana wyroku, to nie można dopuścić do nieodwracalnych rozstrzygnięć.</u>
          <u xml:id="u-109.4" who="#PosełAleksanderBentkowski">Zmiana 18 to nowy rozdział w Kodeksie postępowania cywilnego, noszący tytuł „Kasacja”. Od dawna instytucja rewizji nadzwyczajnej była mocno krytykowana. W głównej mierze zarzucano dużą arbitralność autorom rewizji, którzy z powodzi wniosków wybierali jedynie niewielką liczbę spraw, w których zdecydowali się wnosić wspomnianą rewizję nadzwyczajną. Wracamy więc do kasacji, która była znana w polskiej procedurze cywilnej i karnej w okresie międzywojennym oraz w pierwszych latach po II wojnie światowej. Problem polega na tym, że rząd, kierując projekt ustawy do Sejmu, nie przedstawił symulacyjnych obliczeń, które pozwalałyby przewidzieć - z dużą ostrożnością - liczbę wniosków kasacyjnych kierowanych do Sądu Najwyższego. Rodziło się pytanie, czy sąd kasacyjny będzie w stanie udźwignąć napływ bardzo dużej liczby spraw bez uszczerbku dla jakości orzecznictwa. Odpowiedź Ministerstwa Sprawiedliwości na to pytanie sprowadzała się do stwierdzenia, że jeśli chodzi o kasację w sprawach cywilnych, zdaniem resortu można się jej spodziewać w ok. 1400 sprawach rocznie, natomiast w odniesieniu do spraw karnych w ok. 2,5–3,5 tys. spraw. Komisja nie podzieliła w całości poglądów ministerstwa, podnosząc, że w roku 1937 przy podobnej liczbie spraw karnych i cywilnych wniesionych do sądu - i przy poważniejszych ograniczeniach - wniesiono ok. 9 tys. kasacji karnych i ok. 10 tys. kasacji cywilnych. Sąd Najwyższy w owym czasie nie był w stanie opanować ich wpływu i to powodowało, że czas oczekiwania na rozpoznanie danej sprawy wydłużał się do roku i więcej, a sędziowie mieli niewielkie możliwości dokładnego badania danej sprawy. Problem był tym większy, że prezes Izby Karnej Sądu Najwyższego w czasie posiedzenia komisji oświadczył, że przy obecnym stanie kadrowym Izby Karnej może ona odpowiedzialnie rozstrzygnąć nie więcej niż 1200–1300 spraw kasacyjnych rocznie. Wypowiedź tę uzupełnił I prezes Sądu Najwyższego Adam Strzembosz stwierdzeniem, że Sąd Najwyższy nie ma zbyt wielkich możliwości naboru nowych sędziów.</u>
          <u xml:id="u-109.5" who="#PosełAleksanderBentkowski">W tej sytuacji komisje stanęły przed dylematem: czy przygotowując nowe rozwiązanie proceduralne wychodzimy z założenia, że nie dostrzegamy konsekwencji, czy też podejmujemy próbę znalezienia nowych, mniej konwencjonalnych rozwiązań. Zgłoszono takie rozwiązanie - polegało ono na tym, że w sprawach, dla których właściwy jest sąd rejonowy, apelacje są kierowane do sądu wojewódzkiego, a kasacje do sądu apelacyjnego, natomiast w sprawach, dla których właściwy jest sąd wojewódzki, apelacje są kierowane do sądu apelacyjnego, a kasacje do Sądu Najwyższego. Wiele przemawia za tym rozwiązaniem, ale są i mankamenty. Nie będę o nich mówił, ponieważ prawdopodobnie będą o tym mówić członkowie komisji, a także dlatego, że ostatecznie, po wielu sporach, komisje przyjęły rozwiązanie pośrednie.</u>
          <u xml:id="u-109.6" who="#PosełAleksanderBentkowski">Kolegom, którzy nie spotykają się na co dzień z problematyką prawniczą, należy tutaj zwrócić uwagę, że kasacja polega na zaskarżeniu prawomocnego wyroku do Sądu Najwyższego, ale może być wniesiona nie we wszystkich sprawach, nie we wszystkich wypadkach i - oczywiście - w określonym terminie. Tak więc kasacja może być wniesiona tylko w wypadku naruszenia prawa materialnego i naruszenia przepisów postępowania, jeżeli miało to decydujący wpływ na wynik postępowania. Zwracam uwagę na ten ostatni warunek, który orzekającemu sądowi stwarza bardzo szerokie możliwości interpretacyjne. Kolejne ograniczenie to wyłączenie możliwości wniesienia kasacji w sprawach, gdzie wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 mln zł, w sprawach o wysokość alimentów, o czynsz i naruszenie posiadania, o jednorazowe świadczenia z zakresu ubezpieczenia społecznego i o roszczenia związane z wydaniem świadectwa pracy. Wyłączenia, o których wspomniałem, powodują, że w ok. 30% spraw kasacja nie będzie mogła być wniesiona. Nie jest to rozwiązanie poprawne, ale niezbędne, by ustrzec sąd kasacyjny przed zalewem drobnych spraw, w dużej części o świadczenia powtarzające, takie jak alimenty i czynsz, a więc spraw, w których powództwo może być powtórnie wniesione.</u>
          <u xml:id="u-109.7" who="#PosełAleksanderBentkowski">Przystępując do rozstrzygnięć końcowych, komisje, jak powiedziałem, zaproponowały rozwiązanie pośrednie. Proponują, aby zasadą było wnoszenie kasacji do Sądu Najwyższego. Jednak gdyby Sąd Najwyższy nie był w stanie opanować wpływu, gdyby rozpoznanie kasacji nadmiernie się wydłużało, minister sprawiedliwości na wniosek I prezesa Sądu Najwyższego określi w drodze rozporządzenia rodzaje spraw należących do właściwości rzeczowej sądów rejonowych, które w oznaczonym czasie będą rozpoznawane w trybie kasacji przez sądy apelacyjne. Takie rozwiązanie nie powinno budzić kontrowersji wśród zwolenników klasycznego modelu kasacji, a jednocześnie stwarza możliwość przyjścia z pomocą - w określonym czasie - Sądowi Najwyższemu (udzielałyby jej sądy apelacyjne). Do tego rozwiązania zgłoszono wniosek mniejszości, w którym proponuje się, aby do rozpoznania kasacji minister sprawiedliwości mógł wyznaczać tylko niektóre sądy apelacyjne.</u>
          <u xml:id="u-109.8" who="#PosełAleksanderBentkowski">Kolejne zmiany przewidziane w ustawie - zmiany 22–28 - dotyczą wznowienia postępowania i zmierzają do przystosowania tej instytucji do nowego modelu Kodeksu postępowania cywilnego, stwarzają szersze możliwości dla sądu, który orzeka o wznowieniu. Zmiany te zmierzają także do przyspieszenia postępowania.</u>
          <u xml:id="u-109.9" who="#PosełAleksanderBentkowski">Podobną intencją kierują się projektodawcy w zmianach nr 30–51, które dotyczą postępowań odrębnych i stwarzają m.in. większe możliwości sądom odwoławczym, jakimi są sądy apelacyjne, co powinno prowadzić do tego, że będzie mniej uchylonych orzeczeń, więcej zaś merytorycznych zmian dokonywanych przez te sądy.</u>
          <u xml:id="u-109.10" who="#PosełAleksanderBentkowski">Zmiany nr 52–63 dotyczą postępowania nakazowego i upominawczego. Dostrzegalna na pierwszy rzut oka zmiana dotyczy stwierdzenia, że postępowanie nakazowe może się toczyć zarówno w sądzie rejonowym, jak i wojewódzkim. Sądy uzyskują uprawnienie wydawania nakazu zapłaty bez wniosku, oczywiście w sytuacji, kiedy roszczenie jest wystarczająco udowodnione dołączonymi do pozwu dokumentami. Można sądzić, że zmiana ta w istotny sposób przyspieszy postępowanie w wielu sprawach, w których zasadność roszczenia jest dla sądu oczywista. Natomiast w postępowaniu upominawczym podniesiono z 1 mln do 20 mln zł kwotę, kiedy można domagać się wydania nakazu zapłaty. Zarówno w postępowaniu nakazowym, jak i upominawczym przyjęto jako zasadę rozwiązanie, że w razie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty sąd nie wydaje postanowienia odmownego, a jedynie postępowanie toczy się w trybie zwykłym. To zmierza również do skrócenia postępowania sądowego.</u>
          <u xml:id="u-109.11" who="#PosełAleksanderBentkowski">Podobnie jak w postępowaniu procesowym również w postępowaniu nieprocesowym ogranicza się udział ławników i obecnie np. w takich sprawach, jak dział spadku, stwierdzenie zasiedzenia, zniesienie współwłasności, ustanowienie drogi koniecznej będzie orzekał wyłącznie sędzia bez udziału ławników.</u>
          <u xml:id="u-109.12" who="#PosełAleksanderBentkowski">Art. 2 przedłożonej ustawy dotyczy zmian w Kodeksie postępowania administracyjnego i w zmianach nr 1 i 2 podnosi się do 100 tys. zł kary grzywny za nie usprawiedliwione niestawiennictwo przez stronę, świadka lub biegłego, zaś do 200 tys. zł karę za niewłaściwe zachowanie się strony w czasie rozprawy. Natomiast zmiana nr 3 daje wymienionym w art. 210 podmiotom (ministrowi sprawiedliwości, I prezesowi Sądu Najwyższego, prezesowi Najwyższego Sądu Administracyjnego i rzecznikowi praw obywatelskich) prawo wnoszenia bez żadnych ograniczeń kasacji od orzeczeń sądów administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-109.13" who="#PosełAleksanderBentkowski">Art. 5 i 6 zawierają przepisy przejściowe, natomiast art. 7 w ust. 1 jest szczególnym zabezpieczeniem, daje bowiem ministrowi sprawiedliwości oraz rzecznikowi praw obywatelskich prawo zaskarżenia każdego prawomocnego orzeczenia wydanego przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, w tym także orzeczeń Sądu Najwyższego wydanych w następstwie rewizji nadzwyczajnej. Prawo takie będzie przysługiwało ww. podmiotom przez okres dwóch lat. Jest to bardzo ryzykowny zapis, ale wydaje mi się konieczny.</u>
          <u xml:id="u-109.14" who="#PosełAleksanderBentkowski">Komisje proponują, aby ustawa weszła w życie z dniem 1 września 1993 r. Jest to okres wystarczająco długi, by przygotować się do stworzenia nowych rozwiązań i zaznajomić się z nimi.</u>
          <u xml:id="u-109.15" who="#PosełAleksanderBentkowski">Reasumując, można mieć nadzieję, że proponowane zmiany przyczynią się do usprawnienia pracy sądów i stworzą dalsze gwarancje procesowe stronom. Niemniej należy zauważyć, że ustawicznie dokonywane zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego czynią go nieczytelnym, niekiedy niespójnym i że coraz wyraźniej rysuje się konieczność zakończenia pracy nad nowym Kodeksem postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-109.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Przypominam, że Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła poselskie przyjęty dla debaty krótkiej, to jest w granicach od 3 do 21 minut w zależności od wielkości klubu lub koła, oraz określił czas wystąpień posłów nie zrzeszonych na 2 minuty.</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-110.3" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Jako pierwszy głos zabierze pan poseł Jacek Taylor, który wystąpi w imieniu Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#PosełJacekTaylor">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, jest, proszę mi wierzyć, niesłychanie ważny. Po niespełna półwieczu mamy wrócić do trójinstancyjnego postępowania sądowego. Właśnie ta trzecia instancja to kasacja, o której mówił poseł sprawozdawca, a której istota polega na zaskarżeniu orzeczenia sądowego drugiej instancji, polega na zaskarżeniu naruszenia prawa. Jednocześnie zrywamy z instytucją rewizji nadzwyczajnej, właśnie dzisiaj jest jej pogrzeb. Była to całkowicie niedemokratyczna namiastka trzeciej instancji, przyznawana stronom jakby w prezencie przez nieliczne, uprawnione do tego podmioty, co umożliwiało manipulowanie prawomocnymi wyrokami sądowymi, a przede wszystkim podważało zasadę stabilności prawomocnych wyroków sądowych. Chciałbym także byśmy wszyscy mieli świadomość doniosłości uchwalanych zmian, co zresztą sprawiło, że komisje istotnie długo pracowały nad tym projektem, ale mam nadzieję, że to, co uchwalimy, będzie wpływało na kształt polskiego wymiaru sprawiedliwości przez długie lata.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#PosełJacekTaylor">Moja partia generalnie akceptuje przedłożony Wysokiej Izbie projekt. Wypada się tylko odnieść do pewnej kontrowersji, która znalazła wyraz w ostatnim wniosku mniejszości. Wyjaśnienie tej kontrowersji i tego wniosku mniejszości to jest w ogóle cała ideologia. Przede wszystkim podzielamy przyjętą w projekcie zasadę, że sprawy kasacyjne należą do właściwości Sądu Najwyższego, to powinna być i jest żelazna zasada. Sąd Najwyższy musi mieć szczególny autorytet, musi być ostatnią instancją mającą decydujący i pełny wpływ na jednolitość całego orzecznictwa sądowego w Polsce. On poprzez swoje wyroki kształtuje orzecznictwo sądowe, bo narzuca jakby jednolite poglądy na kwestie prawne.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#PosełJacekTaylor">Przeciwny biegun, że sprawy kasacyjne można by oddać sądom apelacyjnym, jest wyrazem stanowiska, że to, o czym przed chwilą mówiłem, jest nieważne. Jeżeliby wszystkie sądy apelacyjne zajmowały się kasacją, to znaczy orzekaniem jako sąd trzeciej instancji, to praktycznie idea kasacyjnego orzecznictwa przestałaby istnieć. Tak że pozostaje reguła - Sąd Najwyższy. Jest jednak obawa, że w pierwszym okresie istnienia tej trzeciej instancji, Sąd Najwyższy mógłby zostać sparaliżowany zbyt wielką liczbą skarg kasacyjnych. Myśmy na etapie prac w komisji to zauważyli i dlatego został wprowadzony do projektu art. 39319. Jest to odstępstwo od żelaznej reguły polegające na tym, że niektóre rodzaje spraw przez określony czas mogą rozstrzygać sądy apelacyjne. Ale teraz powstaje pytanie, czy wszystkie czy też nie wszystkie? W projekcie powiada się, że wszystkie (a jest ich 11) przez czas oznaczony rozporządzeniem ministra sprawiedliwości, wydanym na wniosek I prezesa Sądu Najwyższego i że dotyczyć to będzie niektórych rodzajów spraw należących do właściwości rzeczowej sądów rejonowych.</u>
          <u xml:id="u-111.3" who="#PosełJacekTaylor">Wniosek mniejszości, za którym opowiada się Unia Demokratyczna, mówi, że ten wentyl bezpieczeństwa jest zbyt duży, że taki duży wentyl nie jest potrzebny. My twierdzimy, że uprawnione w tym wypadku na określony czas powinny być tylko wskazane przez ministra sprawiedliwości sądy apelacyjne. Nie będzie prawdopodobnie takiej potrzeby, aby zajmowały się tym wszystkie sądy apelacyjne. Takiego zalewu spraw nie będzie. Poseł sprawozdawca mówił, że należy przewidywać wielki napływ spraw, albowiem na podstawie doświadczeń w Polsce przedwrześniowej, kiedy to istniała instytucja kasacji - dodaję tu, że i w Polsce powojennej istniała ona przez krótki czas - należy przypuszczać, że będzie wiele tysięcy tego typu spraw. Moim zdaniem to porównanie jest absolutnie nieuprawnione, porównuje się to do sytuacji, kiedy to nie tylko nasz kraj zajmował inny obszar, ale i zupełnie inne były stosunki gospodarcze i społeczne. Prawidłowe są przewidywania Ministerstwa Sprawiedliwości, które opiera się na liczbie wniosków o rewizje nadzwyczajne, które wpływały w ostatnich latach do uprawnionych do tego organów. Tak że myślę, że ten ostatni z wniosków mniejszości, za którym się opowiadam, wymaga pewnego sprecyzowania, mianowicie brak tam chyba zapisu, który mógłby stanowić materialno-prawną przesłankę do podjęcia takiej decyzji przez ministra sprawiedliwości, o jakiej tam mowa, chodzi o uprawnienia niektórych sądów apelacyjnych do orzekania w sprawach kasacyjnych. Musi być ta materialno-prawna przesłanka dotycząca choćby dobra wymiaru sprawiedliwości, musi być zapis, że można tak czynić, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości. Jest chyba on dodatkowo niezbędny, bo jak na razie go nie ma.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Głos ma pan poseł Marek Mazurkiewicz z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Po nim zabierze głos pan poseł Andrzej Hardy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#PosełMarekMazurkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Już w czasie pierwszego czytania projektu ustawy klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej podkreślał, iż analizowane projekty zmian podstaw prawnych postępowania sądowego w sprawach cywilnych i administracyjnych dotyczyły węzłowych instytucji prawnych procedury sądowej. Uważaliśmy i uważamy, że powinny one wpłynąć w sposób zasadniczy na zakres i formę ochrony osobistych i majątkowych praw obywateli oraz na gwarancję tej ochrony ze strony organów wymiaru sprawiedliwości. I tu bez przesady podpisujemy się pod wypowiedzią pana posła Taylora, który wiąże z tym stabilność systemu i długotrwałość tych regulacji.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#PosełMarekMazurkiewicz">Intencją nowych regulacji było bowiem:</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#PosełMarekMazurkiewicz">— Wyeliminowanie, z nielicznymi wyjątkami, z systemu polskiego prawa procesowego instytucji rewizji nadzwyczajnej, instytucji, jak wiemy, niedemokratycznej, opartej w znacznym stopniu na uznaniowości organów uprawnionych do jej wnoszenia.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#PosełMarekMazurkiewicz">— Zasadnicza zmiana systemu środków odwoławczych w postępowaniu w sprawach cywilnych i administracyjnych przez wprowadzenie, oprócz podstawowego środka apelacji, zastępującego dotychczasową rewizję, kasacji wnoszonej do Sądu Najwyższego od orzeczeń merytorycznych i kończących postępowanie w drugiej instancji, wydawanych przez sądy powszechne i NSA.</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#PosełMarekMazurkiewicz">— Rozszerzenie zakresu przesłanek uprawniających do wniesienia przez uprawnionego skargi o wznowienie postępowania oraz przedłużenie terminu wniesienia takiej skargi.</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#PosełMarekMazurkiewicz">Dodatkowym impulsem do tworzenia nowych regulacji była również chęć usprawnienia postępowania sądowego i jego częściowego uproszczenia. Nowe regulacje sprzyjać powinny demokratyzacji polskiej procedury sądowej w sprawach cywilnych, administracyjnych, wzmacniając, jak wspomniałem, ochronę praw obywatelskich w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-113.6" who="#PosełMarekMazurkiewicz">W toku intensywnych prac w podkomisji i na forum połączonych Komisji Sprawiedliwości i Komisji Ustawodawczej, o czym mówił pan poseł sprawozdawca, uzyskano bardzo daleko idący consensus. Wyrazem jego jest załączony do sprawozdania komisji projekt ustawy modyfikujący w istotnych elementach rządowy projekt ustawy. Niektóre kwestie pozostały jednak nadal przedmiotem sporu, znalazło to wyraz w ujętych w sprawozdaniu wnioskach mniejszości. Nad tymi też kwestiami chciałbym zatrzymać się w dalszej części swego wystąpienia klubowego.</u>
          <u xml:id="u-113.7" who="#PosełMarekMazurkiewicz">Dla zapewnienia realnego przestrzegania prawa i efektywnej ochrony praw obywatelskich w postępowaniu cywilnym i administracyjnym istotne znaczenie ma, przy przestrzeganiu fundamentalnych w procesie zasad kontradyktoryjności i swobody stron w dysponowaniu swymi prawami, danie również sądowi prawa działania z urzędu w interesie wymiaru sprawiedliwości i w uzasadnionym interesie stron wszędzie tam, gdzie swoboda dysponowania przez strony swymi prawami lub zaniechanie korzystania z tych praw prowadziłyby do czynności niezgodnych z prawem albo z zasadami współżycia społecznego albo też rażąco naruszały usprawiedliwiony interes osób uprawnionych. Nie chodzi przy tym o prowadzenie ludzi za rączkę, jak określali to niektórzy krytycy tego rozwiązania, ale o zapewnienie możliwości ochrony przed organami wymiaru sprawiedliwości na równych prawach prawnie chronionego interesu wszystkich obywateli - zarówno tych zamożnych, mogących korzystać z pomocy zaangażowanych, dobrych adwokatów, jak i tej ogromnej masy obywateli o nikłej znajomości przepisów prawa, która z powodu braku środków finansowych występuje, jak nam dobrze wiadomo, zazwyczaj samodzielnie przed sądami, mając pełne zaufanie do sędziowskiego obiektywizmu i rzetelności organów publicznych rozstrzygających ich sprawy.</u>
          <u xml:id="u-113.8" who="#PosełMarekMazurkiewicz">W rozpatrywanym projekcie przyjęto ten humanistyczny punkt widzenia, czego wyrazem są odpowiednie regulacje dotyczące na przykład problematyki cofnięcia pozwu i zrzeczenia się roszczenia - jest to nowy art. 203 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego - uznania powództwa, dopuszczenia dowodów, rozpoznania apelacji oraz kasacji, a także normy poddającej szczególnej pieczy sądu roszczenia o prawa niemajątkowe, roszczenia alimentacyjne i roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, przykładowo art. 378 § 2 K.p.c. Z tą materią łączą się niektóre wnioski mniejszości, w szczególności wnioski mniejszości nr 1, 2 i 3.</u>
          <u xml:id="u-113.9" who="#PosełMarekMazurkiewicz">Klub Parlamentarny Sojusz Lewicy Demokratycznej popiera wniosek mniejszości oznaczony nr 1, zmierzający do utrzymania obowiązującej zasady, że możliwy jest sprzeciw sądu, jeśli cofnięcie przez stronę powództwa, najczęściej na skutek nieświadomości skutków tego czynu, rażąco narusza nie tylko prawo i zasady współżycia, ale także „usprawiedliwiony interes osób uprawnionych”, chodzi o stronę podmiotową, subiektywną tego czynu.</u>
          <u xml:id="u-113.10" who="#PosełMarekMazurkiewicz">Klub wnosi równocześnie o odrzucenie wniosków oznaczonych nr 2 i 3 jako wymierzonych przeciw ludziom biednym, słabym i nie mogącym zapewnić sobie kosztownego zastępstwa prawnego, uwzględnienie tych wniosków osłabiłoby bowiem ich pozycję w procesie cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-113.11" who="#PosełMarekMazurkiewicz">Z problematyką gwarancji procesowych w obronie słusznych, prawnie chronionych interesów stron łączą się również wnioski mniejszości oznaczone nr 4 lit. a, dotyczące przewidzianej projektem nowelizacji art. 393 K.p.c. Oprócz słusznej skądinąd ze względu na usprawnienie postępowania propozycji wykluczenia skargi kasacyjnej w tzw. drobnych sprawach, o których mówił pan poseł sprawozdawca - przypomnę, że te drobne kwestie dotyczą 50 mln i 100 mln w sprawach gospodarczych - komisja wnosi, by kasacja nie przysługiwała w sprawach o alimenty, gdy dotyczy to wysokości świadczenia (art. 393 pkt 2), w sprawach o określenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (pkt 5) i w sprawach dotyczących świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych - pkt 6. Sprawy te istotnie z punktu widzenia wymiaru sprawiedliwości są drobne i być może mało znaczące. Mają jednak z punktu widzenia uprawnionych znaczenie ogromne, decydujące często o podstawach bytu rodziny. Klub Parlamentarny Sojusz Lewicy Demokratycznej popiera w związku z tym wnioski mniejszości: nr 4 lit. a, wariant pierwszy, do pkt. 2, nr 4 lit. a do pkt. 5 i 6, wnosząc o odpowiednie skreślenie eliminujących skargę kasacyjną zapisów w art. 393.</u>
          <u xml:id="u-113.12" who="#PosełMarekMazurkiewicz">W trakcie czytania projektu, już wówczas skierowaliśmy pytania pod adresem rządu, czy rozważono należycie w pierwotnym brzmieniu projektu warunki, jeśli chodzi o organizacyjną stronę, funkcjonowania projektowanego systemu kasacyjnego. Czy nie należy się obawiać - zwrócił na to dzisiaj uwagę także pan poseł sprawozdawca - że wobec spodziewanego zalewu skarg kasacyjnych Sąd Najwyższy w swej obecnej strukturze organizacyjnej może nie zdołać opanować ich napływu i zaczną narastać - podobnie jak to miało miejsce w okresie międzywojennym i bezpośrednio po wojnie - uciążliwe zaległości, blokujące na kilka lat bieg spraw. Czy nie należałoby wobec tego, proponowaliśmy, rozważyć w tym kontekście sprawy powołania ośrodków zamiejscowych Sądu Najwyższego (na wzór ośrodków zamiejscowych NSA), przy częściowym wykorzystaniu bazy i potencjału osobowego obecnych sądów apelacyjnych. W rozpatrywanym projekcie komisje uwzględniły po części te zastrzeżenia i nie powołując, chyba słusznie, ośrodków zamiejscowych Sądu Najwyższego, przewidziały możliwość rozpoznawania niektórych rodzajów spraw w trybie kasacji przez sądy apelacyjne. Dotyczy to przepisu art. 39319.</u>
          <u xml:id="u-113.13" who="#PosełMarekMazurkiewicz">Wniosek mniejszości nr 4 lit. b, o którym mówił pan poseł Taylor, zmierza do ograniczenia uprawnień sądów apelacyjnych w tej mierze. Proponujemy - z uwagi na przewidywany jednak, zwłaszcza w pierwszych dwóch latach, ogrom spraw, które zwalą się na sądy - nie uwzględniać tego wniosku, zachowując art. 39319 w brzmieniu zaproponowanym przez komisje.</u>
          <u xml:id="u-113.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-114.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Głos zabierze pan poseł Andrzej Hardy z Klubu Parlamentarnego Polski Program Liberalny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#PosełAndrzejHardy">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt zabrać głos w imieniu Polskiego Programu Liberalnego w sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Nie będę omawiał szczegółowo proponowanych zmian. Ograniczę się jedynie do kilku kwestii.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#PosełAndrzejHardy">Jedna dotyczy koncepcji ogólnej i wiąże się z przedłożoną przez rząd nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego; druga zaś dotyczy bardziej szczegółowej materii.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#PosełAndrzejHardy">Koncepcja ogólna zmierza do stworzenia pełnej kompetencji stron, a mianowicie do uchylenia zasady narzucania swej woli przez sędziego i doprowadzenia do tego, by każda ze stron była suwerenem swego interesu. Strony ponoszą odpowiedzialność za przebieg procesu. Nasuwa się pytanie, czy przyjęcie tej koncepcji jest zasadne. Polski Program Liberalny opowiada się za tą koncepcją, gdyż należy przyjąć, że każda ze stron powinna być panem i obrońcą swego interesu.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#PosełAndrzejHardy">Sprawa następna, którą chcę poruszyć, dotyczy - jak wspomniałem na wstępie - bardziej szczegółowej kwestii, a mianowicie instytucji kasacji. Instytucja ta, znana w przedwojennym prawodawstwie polskim, została zastąpiona powszechnie krytykowaną instytucją rewizji nadzwyczajnej. Samo wprowadzenie instytucji kasacji nie budziło żadnych zastrzeżeń. Natomiast wiele kontrowersji i emocji budziło i budzi rozwiązanie szczegółowe dotyczące tej instytucji: Czy kasację może rozpatrywać tylko Sąd Najwyższy, czy też należy wprowadzić zasadę, że sprawy drobniejsze podlegałyby kontroli kasacyjnej sądów apelacyjnych? A więc wprowadzić kasację dwupoziomową. Każda z tych koncepcji ma wady i zalety. Ministerstwo Sprawiedliwości wypowiadając się w imieniu rządu, stało na stanowisku, że kasację powinien rozpatrywać tylko Sąd Najwyższy. Rozwiązanie proponowane przez ten resort znajduje uzasadnienie w jednolitości orzecznictwa w sprawach kasacyjnych. Autorytet Sądu Najwyższego, który w myśl konstytucji sprawuje nadzór nad wszystkimi sądami, gwarantuje tę jednolitość. Po dyskusjach, jakie miały miejsce podczas wspólnych posiedzeń połączonych komisji, Ministerstwo Sprawiedliwości zmodyfikowało swoje stanowisko, jeśli chodzi o to, który sąd ma rozstrzygać w sprawach kasacji. Zaproponowało rozwiązanie, zgodnie z którym Ministerstwo Sprawiedliwości miałoby możliwość wskazywania sądów apelacyjnych, które mogłyby orzekać w sprawach kasacyjnych. Takie rozwiązanie wywołało protest większości członków połączonych komisji, gdyż uważali oni, że w ten sposób dzieli się sądy na dwie nierówne kategorie - na sądy lepsze i gorsze.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#PosełAndrzejHardy">Rozwiązanie odmienne od zaproponowanego przez rząd, tzn. aby sąd apelacyjny miał prawo orzekania w sprawach kasacji, ma również swoje uzasadnienie, a mianowicie unika się w tym wypadku zaległości, a tym samym doprowadza do rozpatrywania spraw kasacyjnych w krótkim czasie. Trudno przypuszczać, aby liczba spraw objętych kasacją była taka sama, jak liczba zaskarżonych orzeczeń wydanych w pierwszej instancji. Należy przyjąć, że jeżeli ktoś decyduje się na postępowanie odwoławcze, to konsekwentnie do samego końca. Należałoby raczej przyjąć, że we wszystkich sprawach, w których sąd drugiej instancji zmienia orzeczenie, kasację wniesie strona, która uzyskała korzystne orzeczenie w pierwszej instancji. Wprawdzie projekt ustawy w art. 1, dotyczącym zmian w Kodeksie postępowania cywilnego, mówi w art. 3931, kiedy można wnieść kasację, opierając się na jakich podstawach, to jednak trudno wytłumaczyć stronie, która się procesowała przez obie instancje, przekonana o swoich racjach, że sprawa jest przegrana, nie ma tu przesłanki naruszenia prawa czy też błędnej jego wykładni.</u>
          <u xml:id="u-115.5" who="#PosełAndrzejHardy">Polski Program Liberalny chciałby również zwrócić uwagę na fakt, może nie tak istotny jak przytoczony przed chwilą argument, lecz również ważny, że rozwiązanie proponowane przez rząd pociąga za sobą pewne skutki finansowe, nie mówiąc już o tak prozaicznej sprawie, jak szalone trudności związane z ulokowaniem ewentualnie zwiększonej liczby sędziów w Sądzie Najwyższym. Chciałbym jeszcze raz z całą mocą podkreślić, że za dwupoziomową kasacją przemawiają jedynie względy praktyczne. Rozwiązanie takie znalazło poparcie praktyków, a mianowicie sędziów Sądu Najwyższego. Prawo powinno być efektywne. Efektywność, naszym zdaniem, polega nie tylko na merytorycznych rozstrzygnięciach, ale również na rozstrzyganiu spraw w krótkich przedziałach czasowych, licząc od daty wniesienia sprawy do sądu.</u>
          <u xml:id="u-115.6" who="#PosełAndrzejHardy">Mając powyższe na uwadze, prof. Strzembosz zaproponował rozwiązanie kompromisowe, zgodnie z którym minister sprawiedliwości na wniosek I prezesa Sądu Najwyższego określa w drodze rozporządzenia rodzaje spraw należących do właściwości rzeczowej sądów rejonowych, które w oznaczonym czasie byłyby rozpatrywane w trybie kasacji przez sądy apelacyjne. Chciałbym zaznaczyć, że nie wszyscy członkowie połączonych komisji zgodzili się na takie rozwiązanie. Wyrazem ich stanowiska w tej sprawie jest zgłoszony wniosek mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-115.7" who="#PosełAndrzejHardy">Przedstawiając Wysokiej Izbie proponowane zmiany, pragnę stwierdzić, że członkowie klubu, który reprezentuję, jeśli chodzi o umiejscowienie kasacji, głosować będą zgodnie ze swym przekonaniem co do zasadności takiego, a nie innego rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-115.8" who="#PosełAndrzejHardy">Na koniec chciałbym ustosunkować się do zmiany zawartej w art. 2 ustawy, dotyczącym zmian w Kodeksie postępowania administracyjnego. Proponowane zmiany są ze wszech miar zasadne, gdyż podnoszą wysokość grzywny za niestawienie się na wezwanie organu administracyjnego oraz za niewłaściwe zachowanie się podczas rozprawy odbywającej się przed organem administracyjnym. Utrzymanie w mocy grzywny w dotychczasowych wysokościach, a mianowicie 1000 i 1500 zł spowodowałoby utratę, co jest oczywiste, jej dyscyplinującego charakteru.</u>
          <u xml:id="u-115.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Jako ostatniego przed przerwą proszę o zabranie głosu pana posła Jana Szczepaniaka, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#PosełJanSzczepaniak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony przez posła sprawozdawcę, kolegę Bentkowskiego, projekt ustawy nowelizującej postępowanie cywilne i administracyjne oraz ustawę o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zdaniem mojego klubu - klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego - zasługuje na poparcie. Chciałbym tu odnieść się do kilku tylko elementów tego projektu ustawy. Uważam, że szczególną jego wartością jest swego rodzaju „powrót do źródeł”, polegający na przywróceniu w procedurze cywilnej takiego modelu postępowania odwoławczego, który dobrze się sprawdził w sądach II Rzeczypospolitej i którego instytucje głęboko wrosły w polską tradycję prawniczą. Te instytucje to właśnie apelacja i kasacja. Na kilkadziesiąt lat wykreślono je z systemu prawa i wprowadzono dwuinstancyjną procedurę o modelu rewizyjnym. Ten model procesu nie zdał egzaminu. Sąd drugiej instancji, pozbawiony możliwości prowadzenia samodzielnego postępowania dowodowego, sprowadzony został do roli biurokratycznego kontrolera sądu pierwszej instancji. Postępowanie rewizyjne ma obecnie niewiele wspólnego z tradycyjnie pojętym sądzeniem. Przebieg procesu odwoławczego jest sformalizowany, nie ma w nim miejsca na postępowanie dowodowe, wskutek czego sąd drugiej instancji stał się czymś w rodzaju „sądu nad papierami”. Ten model procesu jest ułomny, możliwości kontroli orzeczeń niższej instancji są niepełne. Jeden z sędziów kiedyś trafnie stwierdził, że model rewizyjny - ten nasz obecny - to nie jest sąd dwuinstancyjny, ale sąd na „jedną i ćwierć instancji”. Na domiar złego na drugiej instancji wszystko się kończy. Wyrok sądu odwoławczego jest prawomocny i ostateczny. Jest wprawdzie instytucja rewizji nadzwyczajnej, ale nie jest to instytucja dla ludzi, lecz właściwie dla władzy. Do jej wniesienia jest upoważnionych kilka wysokich urzędów państwowych i wniesienie rewizji zależy od ich dobrej woli. Człowiek będący stroną procesu nie ma tu nic do powiedzenia, może tylko prosić o rewizję nadzwyczajną i zdać się na łaskę władzy. Dobrze więc, że rozstajemy się z tym systemem - czy grzebiemy go dzisiaj, jak to określił jeden z moich przedmówców, pan poseł Taylor - i wracamy do trójinstancyjnego sądownictwa cywilnego. Apelacja jako druga instancja w procesie daje niepomiernie większe możliwości wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, sąd odwoławczy będzie opierał się bowiem nie tylko na materiale z akt pierwszej instancji, ale i sam będzie mógł przeprowadzić stosowne postępowanie dowodowe.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#PosełJanSzczepaniak">Szczególną rolę odgrywać będzie jednak trzecia instancja - kasacja, którą strony będą mogły wnosić od orzeczeń kończących postępowanie. Kasacja jest środkiem odwoławczym ograniczonym, ale dotyczącym najważniejszych kwestii: naruszeń prawa materialnego i zasad procedury. Już nie wybrany funkcjonariusz państwowy, ale każdy człowiek toczący spór przed sądem będzie mógł przedstawić swoją sprawę Sądowi Najwyższemu lub apelacyjnemu w celu skontrolowania, czy wydane rozstrzygnięcie sądowe jest zgodne z prawem i czy nie zostały naruszone zasady proceduralne. Jest to bardzo istotne uprawnienie, którego znaczenie wybiega znacznie poza sferę wymiaru sprawiedliwości. Jest to umocnienie gwarancji praw obywatelskich i postęp w demokratyzowaniu państwa.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#PosełJanSzczepaniak">W projekcie jest właściwie jedna kontrowersyjna kwestia, o której moi przedmówcy także już mówili, a która była przedmiotem długotrwałych sporów w toku prac ustawodawczych. Chodzi o model samej kasacji - czy ma być ona jednolita i rozpoznawana wyłącznie przez Sąd Najwyższy, czy też podzielona między Sąd Najwyższy i sądy apelacyjne. Dalszym elementem tego sporu jest kwestia, czy w razie podjęcia decyzji o powierzeniu kasacji sądom apelacyjnym ma to odnosić się do wszystkich sądów tego szczebla czy tylko niektórych. Niewątpliwie byłoby lepiej, żeby kasacja była jednolita i podlegała rozpatrywaniu przez Sąd Najwyższy, tak jak w okresie przedwojennym. Jest to ważne zarówno dla jednolitości orzecznictwa, jak i dla jego poziomu.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#PosełJanSzczepaniak">Z drugiej strony trzeba liczyć się z realiami, a konkretnie z niemożliwością rychłego powiększenia kadry Sądu Najwyższego co najmniej - jak niektórzy oceniają - dwukrotnie. Takie bowiem wymogi stwarza przekazanie wszystkich kasacji tylko temu sądowi. Jest to przeszkoda trudna do pokonania ze względów kadrowych, finansowych, ale także i lokalowych. Poza tym, a może nawet przede wszystkim, istotny jest tu interes obywateli. Łatwiej im bowiem będzie dotrzeć do jednego z 11 sądów apelacyjnych niż do mieszczącego się w stolicy Sądu Najwyższego. I to jest argument przeważający za wyrażeniem zgody na koncepcję kasacji podzielonej, z powierzeniem części spraw sądom apelacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#PosełJanSzczepaniak">Należy się jednak opowiedzieć za konsekwencją w tym przekazaniu kasacji sądom apelacyjnym. Jeśli sądy apelacyjne mają zajmować się kasacjami, to wszystkie, a nie wybrane. Nie może być sądów apelacyjnych lepszych i gorszych. Poza tym kasacja jest zbyt ważną instytucją prawną, aby dotyczące jej kwestie właściwości sądu rozstrzygane były rozporządzeniem ministra sprawiedliwości. Właściwość rzeczowa sądów to kwestia rangi ustawowej i wyłącznie ustawa powinna to rozstrzygać. Dlatego naszym zdaniem nie do przyjęcia jest czwarty wniosek mniejszości dotyczący zmiany art. 39319 Kodeksu postępowania cywilnego. Niweczy on sens koncepcji przekazania kasacji sądom apelacyjnym i wytrąca podstawowy argument, jakim jest bliska odległość do sądu kasacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#PosełJanSzczepaniak">Reasumując, projekt zasługuje na przyjęcie i uchwalenie go w wersji zaaprobowanej przez połączone komisje - Komisję Sprawiedliwości i Komisję Ustawodawczą, przy równoczesnym odrzuceniu wszystkich wniosków mniejszości. I tak właśnie mój klub będzie głosował.</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#PosełJanSzczepaniak">Trzy zdania odnośnie do samych wniosków mniejszości. Wnioski nr 1 i 2, dotyczące art. 203 § 4 i art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego, proponują sformułowania nazbyt rozwlekłe i kazuistyczne w miejsce jasnych, jak mi się wydaje, i czytelnych sformułowań projektu. Nie ma więc powodów, by je uwzględniać.</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#PosełJanSzczepaniak">Wniosek nr 3 zmierza nie wiadomo czemu do skreślenia przepisu pozwalającego na wyjście poza granice apelacji w niektórych sprawach, m.in. w sprawach o alimenty i w sprawach o roszczenia osób pokrzywdzonych przestępstwami. Nie ma, jak sądzę, powodu, by nie utrzymać dotychczasowego wyjątku w tej grupie spraw. Przemawiają za tym dość oczywiste racje społeczne.</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#PosełJanSzczepaniak">Wniosek, a właściwie wnioski oznaczone nr 4 dotyczą spraw raczej drugorzędnych. Można się, oczywiście, spierać, czy kasacja powinna czy nie powinna przysługiwać od orzeczeń sądowych dotyczących wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, czy też w orzeczeniach o wysokości alimentów. Wydaje się, że dla zachowania spójności projektu lepiej przyjąć ten zapis w uzgodnionej wersji.</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#PosełJanSzczepaniak">Przy okazji chcę zwrócić uwagę na to, że w zmianie 18 dotyczącej art. 393 pkt 2 K.p.c. jest oczywisty błąd językowy. Jest tam napisane: „kasacja nie przysługuje w sprawach o alimenty, gdy dotyczą wysokości świadczenia”. To kasacja dotyczy wysokości świadczenia, a nie alimenty, które same przecież są świadczeniem. Dlatego wyraz „dotyczą” należy zastąpić wyrazem „dotyczy”. Drobiazg, ale, jak sądzę, istotny, bo przepis w obecnym brzmieniu byłby niejasny.</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#PosełJanSzczepaniak">O wnioskach dotyczących sądów apelacyjnych już mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-117.11" who="#PosełJanSzczepaniak">I końcowe zdanie. Proszę państwa, niezależnie od generalnego poparcia dla projektu, jakie mój klub wyrazi, należy jednak zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię, mianowicie przygotowanie sądownictwa do przyjęcia nowych spraw. Z sądów nierzadko nadchodzą do posłów niepokojące sygnały. Sądy bowiem nie są w stanie podołać wielkiej liczbie wpływających spraw, borykają się z potężnymi trudnościami materialnymi, a także trudnościami kadrowymi (wielu sędziów odchodzi z zawodu). Czy sądy polskie podołają ciężarowi nowych zadań? Myślę, że jeśli nie zostaną wzmocnione materialnie i kadrowo, to zamiast oczekiwanej za sprawą nowych przepisów poprawy może nastąpić zapaść wymiaru sprawiedliwości. I o tym należy, jak sądzę, zawczasu pomyśleć, zanim jeszcze ta ustawa wejdzie w życie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Przed ogłoszeniem przerwy proszę pana posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#SekretarzposełGwidonWójcik">Spotkanie Katowickiej Regionalnej Grupy Parlamentarnej odbędzie się podczas przerwy w sali nr 106.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#SekretarzposełGwidonWójcik">Zebranie Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna odbędzie się po ogłoszeniu przerwy w sali kinowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-120.1" who="#WicemarszałekJacekKurczewski">Ogłaszam półgodzinną przerwę do godz. 17.30.</u>
          <u xml:id="u-120.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min 02 do godz. 17 min 39)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Kontynuujemy debatę nad punktem 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Nadal słuchamy wystąpień w imieniu klubów i kół poselskich.</u>
          <u xml:id="u-121.3" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Artur Then, Konfederacja Polski Niepodległej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Adam Łukomski, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#PosełArturThen">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Omawiana dziś przez nas ustawa o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jest kolejną ważną, dużą nowelizacją, która przybliża nas do momentu, kiedy to zmienimy prawo i będziemy wprowadzać zarówno nowoczesny system prawny, jak i nowoczesne struktury wymiaru sprawiedliwości. Zasadnicze treści omawianej nowelizacji to przede wszystkim zmiana modelu odwoławczego w sprawach cywilnych, a także - o czym mówili moi przedmówcy i pan poseł sprawozdawca - usprawnienie postępowania przed sądem. Mają temu służyć między innymi zapisy regulujące sprawę właściwości orzekania rozwodów przez odpowiednie sądy oraz zrezygnowanie - w większości wypadków - z uczestnictwa ławników w procesach.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#PosełArturThen">Główna treść nowelizacji to wspomniany model odwoławczy, wprowadzenie dwóch nowych instytucji, czyli apelacji i kasacji. Zamiast obowiązującej dotychczas rewizji wprowadza się apelację. Jest to apelacja w modelu pełnym, ponieważ nie ma tych obwarowań, jakie występują w wypadku rewizji, a postanowienie może być wydane w każdej sprawie bez ograniczeń - w stosunku do wszystkich wyroków sądów pierwszej instancji.</u>
          <u xml:id="u-122.2" who="#PosełArturThen">Następna zmiana - w związku z likwidacją rewizji nadzwyczajnej, która była krytykowana przez wiele osób (również na tej sali) ze względu na fakt, iż strona nie miała decydującego wpływu na uruchomienie tego procesu, wprowadza się kasację. W dotychczas obowiązującym systemie rewizji nadzwyczajnej dotyczyły ogólne zapisy, tryb wnoszenia rewizji nadzwyczajnej był bardzo uznaniowy, dlatego kasacja w formie proponowanej w nowelizacji ustawy, w sprawozdaniu komisji, jest bardzo szczegółowo obwarowana - może ona opierać się wyłącznie na podstawie naruszenia prawa materialnego, niewłaściwości zastosowania lub pogwałcenia istniejącego przepisu postępowania, o ile mogły w istotny sposób wpłynąć na wynik sprawy. Wydaje nam się, że wprowadzenie takiego zapisu znacznie zmniejszy liczbę postępowań o kasację oraz stworzy klarowny system korzystania z tej instytucji.</u>
          <u xml:id="u-122.3" who="#PosełArturThen">Zdaniem Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej omawiana nowelizacja wprowadza, a przynajmniej, jeśli chodzi o rząd, który zgłosił projekt ustawy, była próbą wprowadzenia nowego modelu procesu sądowego, w którym sąd nie miałby stać na straży prawdy materialnej, ale byłby jedynie arbitrem w sporze pomiędzy stronami w procesie sądowym. W tym momencie na strony - niezależnie od ich możliwości, niezależnie jak gdyby od przyczyn obiektywnych - zostałby przerzucony ciężar udowadniania swoich racji. Rola sądu byłaby tutaj wyłącznie rolą stojącego z boku arbitra.</u>
          <u xml:id="u-122.4" who="#PosełArturThen">Jakkolwiek w omawianym projekcie nie ma zapisu dotyczącego skreślenia art. 3 ust. 2 Kodeksu postępowania cywilnego - istniał on w projekcie rządowym wniesionym pod obrady Wysokiej Izby - jednak utrzymanie zapisów zmiany 11, zmiany 12 dotyczącej art. 232 oraz zmiany 13 dotyczącej art. 316 wprowadza faktycznie właśnie taki stan i dlatego zapis art. 3 ust. 2 pozostaje w sprzeczności z tymi zmianami. Sąd bowiem nie będzie mógł realizować ustawowego zapisu, jeśli nie będzie miał prawa do zarządzenia odpowiedniego dochodzenia w celu wyjaśnienia twierdzeń stron lub jego uzupełnienia i zażądania niezbędnych wyjaśnień. Takie jest zdanie naszego klubu - wyrażamy tutaj naszą wątpliwość co do trafności tego rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-122.5" who="#PosełArturThen">Co do bardziej szczegółowych przepisów, czuję się zobowiązany wymienić parę wątpliwości i przedstawić kilka poprawek, które pozwolę sobie również na piśmie przekazać panu marszałkowi.</u>
          <u xml:id="u-122.6" who="#PosełArturThen">W art. 377 pragniemy uzupełnić przedstawiony zapis o słowa: „oraz uchybień, które należy brać pod uwagę z urzędu”. Umożliwiłoby to zsynchronizowanie tego artykułu z art. 378 § 1, gdzie stwierdza się, iż sąd „bierze jednak z urzędu pod rozwagę naruszenie prawa materialnego i nieważność postępowania”.</u>
          <u xml:id="u-122.7" who="#PosełArturThen">Wydaje nam się, że w zmianie 17, w części dotyczącej art. 368, powinno się uściślić znaczenie słowa „zarzutów”, ponieważ może być ono wykorzystywane w ten sposób, że każda nieprawidłowość będzie mogła służyć za uzasadnienie do wniesienia apelacji.</u>
          <u xml:id="u-122.8" who="#PosełArturThen">Jeśli chodzi o art. 388 § 1, wprowadzając kasację nie można wymagać - przynajmniej w sprawach, gdzie może nastąpić niepowetowana strata - nawet możliwości natychmiastowego wykonania. Naszym zdaniem, tutaj powinna być wprowadzona nie fakultatywność, ale obligatoryjność wstrzymania postępowania.</u>
          <u xml:id="u-122.9" who="#PosełArturThen">Art. 392 § 1 - uważamy, że jednak powinna być możliwość wniesienia kasacji od wyroku częściowego czy wstępnego, ale oczywiście jest to sprawa do dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-122.10" who="#PosełArturThen">Art. 393 - kasacja powinna przysługiwać również w sprawach o naruszenie posiadania oraz dotyczących zaświadczeń pracy, czyli ust. 4 i ust. 6 omawianego artykułu.</u>
          <u xml:id="u-122.11" who="#PosełArturThen">Art. 3931 - jest to poprawka typowo redakcyjna, ale naszym zdaniem ważna, by zapis był bardziej jasny - wyraz: „decydujący” chcemy zastąpić wyrazem: „istotny”. Ponieważ jest to stosowane w innych artykułach, a więc będzie bardziej przejrzyste.</u>
          <u xml:id="u-122.12" who="#PosełArturThen">Jeśli chodzi o art. 3932, nie rozumiemy tego, ponieważ jeśli to miałaby być zasada obligatoryjna - co nie wynika z zapisu - to powinno to być inaczej sformułowane i wtedy absolutnie nie zgadzalibyśmy się z tym. Jeżeli natomiast to nie byłby obligatoryjny wymóg, należy ten artykuł skreślić.</u>
          <u xml:id="u-122.13" who="#PosełArturThen">Art. 480 - wydaje nam się, że treść tego artykułu jest myląca, gdyż sąd wojewódzki nie będzie rozstrzygał spraw w postępowaniu upominawczym, skoro w sprawach majątkowych rozpatruje sprawy od wielkości i przedmiotu sporu powyżej 100 mln zł, a uregulowania dotyczące wartości spraw w postępowaniu upominawczym zawarto w innym paragrafie.</u>
          <u xml:id="u-122.14" who="#PosełArturThen">Dlatego - pozwalając sobie przedstawić panu marszałkowi poprawki - uznając większość proponowanych w projekcie zmian za niezwykle doniosłe i ważne, w związku z licznymi wątpliwościami mój klub wnosi, jak już mówiłem, o ponowne skierowanie tego projektu do komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos zabierze obecnie pan poseł Adam Łukomski, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Edward Rzepka, Konwencja Polska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#PosełAdamŁukomski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nasz klub, klub Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, swój stosunek do proponowanej nowelizacji chyba dość jednoznacznie określił przy okazji pierwszego czytania. Wówczas, także i dzisiaj, ze szczególnym zadowoleniem przyjęliśmy propozycję zniesienia rewizji nadzwyczajnej, z jednoczesnym przywróceniem polskiemu prawu procesowemu historycznej instytucji kasacji. Rewizja nadzwyczajna stanowiła, naszym zdaniem, jaskrawy przykład ingerencji socjalistycznej administracji w rzekomo niezawisły wymiar sprawiedliwości. Obecnie, gdy instytucje ustroju demokratycznego odzyskują swoje rzeczywiste znaczenie, jest najwyższa pora, by te zmiany zaistniały także w polskim cywilnym prawie procesowym.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#PosełAdamŁukomski">Aprobujemy zaproponowane przez komisje w projekcie usytuowanie kasacji, ale z jednym wyjątkiem. Poprzemy mianowicie wniosek mniejszości, oznaczony nr 4 lit. b, dotyczący art. 39319. W naszym klubie - nie ukrywamy tego - miała miejsce gorąca dyskusja nad tym, które z tych rozwiązań, zawarte w projekcie czy we wniosku mniejszości, jest lepsze. Dostrzegaliśmy realną możliwość wystąpienia swego rodzaju zatoru w pracach Sądu Najwyższego w wypadku - a z tym chyba trzeba się liczyć - dużej liczby kasacji, które niewątpliwie wpłyną po wejściu w życie tej ustawy. Przeprowadziliśmy wiele rozmów z przedstawicielami Ministerstwa Sprawiedliwości, także i przed tą dyskusją, i uzyskaliśmy zapewnienie ze strony przedstawicieli ministerstwa, że rozwiązanie zawarte we wniosku mniejszości zdecydowanie pozwoli uniknąć tych trudności. Decydującym, naszym zdaniem, argumentem za przyjęciem tego wniosku mniejszości jest dążenie do ujednolicenia rozumienia prawa, czyli do ujednolicenia jego wykładni i jego stosowania. Nie poprzemy natomiast wniosków mniejszości oznaczonych nr 1, 2 i 3.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#PosełAdamŁukomski">We wniosku mniejszości nr 1 w istocie przeciwstawia się pojęcie: „naruszenia zasad współżycia społecznego” pojęciu: „naruszenia usprawiedliwionego interesu osób uprawnionych”. Naszym zdaniem jest to fałszywe w aspekcie logicznym, gdyż to drugie pojęcie niewątpliwie mieści się w pierwszym, a umieszczenie tego zapisu będzie rodzić dodatkowe i zbędne możliwości interpretacyjne.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#PosełAdamŁukomski">We wniosku mniejszości nr 2, w którym proponuje się ograniczyć możliwości dopuszczania dowodów z urzędu jedynie w przypadku, gdy wiadomość o nim sąd powziął z oświadczenia stron lub z akt sądowych, godzi się na pewno w jedną z obecnych naczelnych zasad procesowych, mianowicie w zasadę dążenia do wykrycia prawdy obiektywnej. Jednak doceniamy argumentację, również i przeciwną, iż chodzi o to, aby proces cywilny stał się procesem prawdziwie kontradyktoryjnym, również i z formalną równością stron. Dlatego, jeśli chodzi o ten wniosek, mimo że bez przekonania, pozostawiamy swobodę członkom naszego klubu; w głosowaniu po prostu nie będzie dyscypliny.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#PosełAdamŁukomski">Uważamy, że wniosek mniejszości nr 3 razi swego rodzaju niekonsekwencją. Z jednej strony bowiem zdaje się wynikać z tendencji przypisującej większe znaczenie właśnie wspomnianej już zasadzie kontradyktoryjności, z jednoczesnym zmniejszeniem znaczenia zasady działania z urzędu, ale z drugiej strony zapomina się o istnieniu innego przepisu, mianowicie art. 321 § 2 K.p.c., którego zmiana byłaby ze wszech miar wskazana w wypadku, jeśli zostałby zmieniony art. 378 § 2 K.p.c. Przypominam, że chodzi o niezwiązywanie sądu wojewódzkiego zakresem apelacji w wypadku spraw z roszczeniami alimentacyjnymi, o prawa niemajątkowe oraz roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#PosełAdamŁukomski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z przyjętego przez komisję zapisu art. 412 § 3 K.p.c. wynika, że w wypadku istnienia kilku wyroków dotyczących tego samego stosunku prawnego - chodzi o instytucje wznowienia postępowania - sąd rozpoznający sprawę o wznowienie postępowania może m.in. uchylając jeden z wyroków utrzymać w mocy inny prawomocny wyrok. I tutaj się rodzą następujące wątpliwości:</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#PosełAdamŁukomski">Skoro się mówi o kilku wyrokach (a więc może być i więcej niż dwa), dlaczego dopuszcza się możliwość uchylenia tylko jednego z nich? Chyba jest to swego rodzaju niezręczność, mimo że przypuszczam, iż intencją autorów i komisji było stwierdzenie, że oczywiście można w takim wypadku uchylić więcej niż jeden wyrok. Niemniej jest to niezręczność redakcyjna, której można i należy uniknąć.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#PosełAdamŁukomski">Druga sprawa - określenie: „utrzymuje w mocy”, w którym sugeruje się, że prawomocny wyrok, tylko z tego powodu, że znalazł się w orbicie zainteresowania sądu, który będzie rozpoznawał sprawę o wznowienie postępowania, jakby tracił ten przymiot. A jest to nieprawda. Wyrok ten jest w dalszym ciągu prawomocny i utrzymywanie go w mocy sugeruje, że mamy bądź do czynienia z instytucją podwójnej prawomocności, co byłoby jakimś ewenementem w naszym prawie, bądź też - tak jak wspomniałem - że wyrok stracił ten przymiot. I w tym wypadku proponujemy stosowną poprawkę, która, naszym zdaniem, pozwoli uniknąć tej niezręczności. Z zapisu tego wynika także, że jeden z wyroków może być uchylony - i należy rozumieć, że każdy z tych wyroków może być uchylony, a inny utrzymany w mocy. Niemniej jednak nasuwa się poważne zastrzeżenie, mianowicie nie może to dotyczyć możliwości utrzymania wyroku, który został wydany w drugiej kolejności. Wyrok wydany w drugiej kolejności jest wyrokiem bezwzględnie nieważnym w świetle art. 379 pkt 3 według projektu, a art. 369 pkt 3 według obecnie obowiązującego kodeksu. A więc oznaczałoby to, iż w wyniku orzeczenia sądowego wyrok nieważny staje się wyrokiem ważnym. Tego rodzaju przekształcenie wyroku nie było chyba zamierzone i myślę, że jest to przeoczenie, którego dzięki wspomnianej poprawce, zaproponowanej przez nas, można uniknąć.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#PosełAdamŁukomski">Pan poseł Then proponował zmianę dotyczącą art. 3931 pkt 2. Uważamy, że rzeczywiście jest to propozycja godna zaakceptowania. Określenie „decydujące znaczenie” rzeczywiście może budzić wątpliwości interpretacyjne, co jest, a co nie jest decydujące. Natomiast określenie „istotne”, bardziej przystaje zarówno do dotychczasowej praktyki, jak i do celu, jaki przed sobą stawia ten zapis.</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#PosełAdamŁukomski">Wysoki Sejmie! Klub nasz, tak jak powiedziałem, poprze proponowany projekt. Prawdopodobnie zajdzie potrzeba, by komisje zapoznały się ze zgłoszonymi poprawkami, po ich rozpatrzeniu będziemy jednak głosowali za przyjęciem projektu wraz ze zmianami, o których wcześniej wspomniałem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Edward Rzepka, Konwencja Polska. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Maria Żółtowska, NSZZ „Solidarność”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#PosełEdwardRzepka">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Muszę przyznać, że sposób w jaki są przeprowadzane, a właściwie w jaki są inicjowane przez resort sprawiedliwości reformy polskiego sądownictwa, polskiego prawa sądowego budzi uznanie. Bez fanfar, bez sporów politycznych, spokojnie aczkolwiek uporczywie, choć może niezbyt szybko, od trzech lat konsekwentnie, gruntownie przebudowuje się prawo. I wszystko wskazuje na to, że niebawem ten proces dobiegnie końca. To jest ukłon zarówno w stronę inicjatora tych przemian, jak i kolejnych ministrów, którzy dokładali swoje cegiełki, przeprowadzali kolejne etapy tej wielkiej reformy. Jest to ogromnie ważne, ponieważ ważne jest wszystko, co może przyczynić się do zmiany obrazu wymiaru sprawiedliwości na bardziej korzystny w oczach społeczeństwa, wszystko, co może przywrócić zaufanie społeczeństwa do wymiaru sprawiedliwości. Omawiany dzisiaj projekt, zmieniający dość znacznie trzy ważne ustawy, jest kolejnym, potrzebnym etapem tych właśnie działań. Usuwa rozmaite, zbędne naleciałości narosłe w ciągu prawie 30 lat obowiązywania tego aktu prawnego. Najważniejsza jednak, podstawowa sprawa, której uregulowaniu służy niniejszy projekt to konsekwentne zastąpienie rewizji apelacją oraz wprowadzenie kasacji, co jest kolejnym oczekiwanym krokiem reformatorskim, wiąże się z tym dawno zapowiadana i oczekiwana likwidacja instytucji rewizji nadzwyczajnej. W wypadku apelacji chciałbym podkreślić, że szczególnie ważne jest to, iż odpada dotychczasowy katalog podstaw rewizyjnych, z jednej strony jakby wiążący ręce stronom postępowania, a z drugiej chyba niepotrzebny, ponieważ na tyle szeroki, że umożliwiał praktycznie wpisanie weń właściwie każdej sytuacji prawnej. Jeśli chodzi o kasację, to wchodzi ona w jakiś sposób na miejsce rewizji nadzwyczajnej, tyle że w przeciwieństwie do tamtej jest dostępna dla każdego - przy pewnym tylko ograniczonym katalogu spraw - a nade wszystko nie jest już uzależniona, jak było to w wypadku rewizji nadzwyczajnej, od uprzedniej, przychylnej decyzji urzędniczej.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#PosełEdwardRzepka">Klub Parlamentarny Konwencja Polska, popierając opracowany przez komisje projekt, pragnie przyłączyć się do niektórych wniosków mniejszości. Konwencja Polska poprze wniosek mniejszości nr 1. Nie jest to może coś najważniejszego, ale wniosek ten, naszym zdaniem, warto poprzeć, ponieważ uściśla on uprawnienia sądu do kontroli czynności procesowych stron. Nie jestem co prawda nadmiernie przywiązany do pojęcia zasad współżycia społecznego, ale jest to jakby uwaga odnosząca się do przyszłych regulacji prawnych. Na marginesie tego, co mówię, mam uwagę stylistyczną, choć może nie powinienem jej wygłaszać z tej trybuny i kierować pod adresem pana posła sprawozdawcy. Nie „rażąco narusza”, ale „rażąco naruszają”, gdyż rzecz dotyczy tych czynności, a nie tej czynności. Tyle tylko na marginesie.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#PosełEdwardRzepka">Wniosek mniejszości nr 2 precyzuje źródła wiedzy sądu o dowodach przeprowadzanych bez wniosku stron. Ten wniosek również, naszym zdaniem, zasługuje na poparcie. Ogranicza się tu swobodę sądu do inicjowania akcji dowodowej, wiążąc ją praktycznie z wypowiedziami stron albo z zawartością akt. I tak jest dobrze. Jak powiedział przed chwilą pan poseł Łukomski, realizuje się tu w szczególny sposób zasada kontradyktoryjności. W wypadku tej i kilku innych propozycji ogranicza się dotychczasowy, może to niewłaściwe słowo, prymat sądu nad stronami, pozostawiając mu rolę właściwą, a więc rozstrzygającą, a nie inicjującą.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#PosełEdwardRzepka">Konwencja Polska popiera także wniosek mniejszości nr 3, wprowadzający związanie sądu apelacyjnego granicami apelacji także w sprawach, w których zarówno dotychczas, to znaczy jako sąd rewizyjny, jak i w projekcie nie był związany tymi granicami. Chodzi oczywiście o granice apelacji w sprawach o prawa niemajątkowe, o alimenty i o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Skoro sąd apelacyjny i tak bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania i naruszenie prawa materialnego, to nie widzimy powodu, by w niektórych kategoriach spraw wychodzić poza wolę stron.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#PosełEdwardRzepka">Konwencja poprze również wniosek mniejszości zmierzający do nadania innego brzmienia art. 39319. Naszym zdaniem wyłącznie Sąd Najwyższy powinien być upoważniony do rozpoznawania kasacji. Chodzi o zapewnienie, o czym była tu już dzisiaj mowa, najwyższego, maksymalnego poziomu orzecznictwa, a ponadto jego konsekwentne ujednolicenie. Rozumiemy oczywiście konieczność dopuszczenia w tym zakresie wyjątku uzasadnionego nadmiernym, przynajmniej w początkowym okresie działania tej ustawy, obciążeniem Sądu Najwyższego, co łatwo przewidzieć, ale przy zapewnieniu Sądowi Najwyższemu wglądu do każdego rodzaju spraw. A zatem rozporządzenie regulujące ów okres przejściowy powinno dotyczyć nie tylko rodzajów spraw, ale także wykazu sądów apelacyjnych uprawnionych na czas określony do rozpoznawania kasacji. Wydaje się oczywiste, że w tym okresie przejściowym może się okazać wystarczające wyposażenie w takie nadzwyczajne uprawnienia tylko niektórych sądów apelacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#PosełEdwardRzepka">Dwie uwagi na zakończenie. Pierwsza dotyczy zmiany w zakresie funkcjonowania instytucji ławników. Zdaniem klubu Konwencja Polska proponowane zmiany są słuszne. Ograniczenie udziału ławników w postępowaniu cywilnym praktycznie do spraw, w których czynnikiem decydującym jest znajomość stosunków społecznych czy też znajomość tzw. życia, a nie wyłącznie litery prawa, jest propozycją słuszną. Udział ławników w sprawach rodzinnych i w sprawach wynikających ze stosunku pracy wydaje się celowy, a w pozostałych wypadkach można bez większego żalu z ich udziału, jak sądzę, zrezygnować. I nie naruszy to zasady konstytucyjnej, ponieważ rozszerza to jedynie, chociaż dość znacznie, sferę wyjątków.</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#PosełEdwardRzepka">Na zakończenie refleksja natury techniczno-estetycznej. Porównując ten projekt z tekstem podstawowym Kodeksu postępowania cywilnego wyciągam wniosek, że po definitywnym zakończeniu reformy Kodeksu postępowania cywilnego przyjdzie chyba czas najwyższy na uporządkowanie numeracji artykułów. Wnioski pana posła sprawozdawcy były jakby dalej idące, że należałoby w ogóle bardziej gruntownie zreformować cały Kodeks postępowania cywilnego. Moja refleksja dotyczy numeracji artykułów. Jak widzimy, kilka poważnych zmian kodeksu doprowadziło do tego, że mamy co najmniej kilka artykułów oznaczonych tymi znaczkami - 15, 25, a nawet chyba 35. Rozumiem, nawet odczuwam przywiązanie do dotychczasowej numeracji artykułów Kodeksu postępowania cywilnego, ale myślę, że to przywiązanie można łatwo pokonać, posługiwanie się natomiast kodeksem z takimi oznaczeniami - tak jak w tej propozycji, tak jak dotychczas to już wyglądało - chyba zaciera jego przejrzystość.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pani poseł Maria Żółtowska, NSZZ „Solidarność”. Kolejnym mówcą będzie pani poseł Teresa Liszcz, Porozumienie Centrum.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#PosełMariaŻółtowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny NSZZ „Solidarność” pozytywnie ocenia zgłoszone przez rząd propozycje zmian, zawarte w dyskutowanym dziś projekcie ustawy. Traktujemy je jako etap trwającego procesu dostosowywania polskiego systemu prawa do standardów od dawna obowiązujących w państwach o utrwalonej demokracji. Ze szczególną aprobatą przyjmujemy propozycje zmian dotyczących systemu środków odwoławczych, w tym szczególnie: likwidację rewizji nadzwyczajnej, wprowadzenie apelacji i kasacji oraz zmiany dotyczące wznowienia postępowania.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#PosełMariaŻółtowska">Wady i zalety proponowanych rozwiązań zostały tu już dość szeroko omówione, z tego względu nie będę do nich powracać. Chcę się skoncentrować jedynie na zagadnieniu, które podczas obrad połączonych komisji wywołało najwięcej kontrowersji. Chodzi mianowicie o fragment dotyczący kasacji, a związany z możliwością przekazania części skarg kasacyjnych do rozpatrzenia przez sądy apelacyjne.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#PosełMariaŻółtowska">Klub Parlamentarny NSZZ „Solidarność” opowiada się zdecydowanie za przyjęciem rozwiązania zawartego we wniosku mniejszości nr 4. Popieramy argumenty, które tutaj już padły. Chcę tylko dodać, iż uważamy, że to jest rozwiązanie elastyczne, przekazujące decyzje na temat funkcjonowania kasacji dwóm najbardziej kompetentnym najwyższym organom, czyli prezesowi Sądu Najwyższego i ministrowi sprawiedliwości, od których zależeć będzie zarówno zasięg, jak i zakres, a nawet w ogóle decyzja o tym, czy Sąd Najwyższy będzie chciał skorzystać z tego sposobu postępowania. Jesteśmy przekonani, że musi być zagwarantowana kodeksowa zasada, iż tylko Sąd Najwyższy jest jedynym sądem kasacyjnym i że ten sąd - jako organ kasacyjny - nie może być wyłączony od wpływu na treść, na orzecznictwo w określonej kategorii spraw. Uważamy również, że Sąd Najwyższy, mając możliwość orzekania w sprawach tego samego rodzaju, jakie przekazane zostały niektórym sądom apelacyjnym, swoim autorytetem i sposobami rozstrzygnięć będzie mógł wpływać na orzecznictwo tych sądów, a tym samym wyeliminuje niebezpieczeństwo podjęcia różnych rozstrzygnięć w tych samych sprawach. Z tych powodów Klub Parlamentarny NSZZ „Solidarność” będzie głosować za przyjęciem tego wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#PosełMariaŻółtowska">Niezależnie od tego będziemy głosować za przyjęciem tych wniosków mniejszości, w których precyzuje się, czy bierze się w obronę, te strony w postępowaniu, które z różnych przyczyn w postępowaniu procesowym mają pozycję słabszą, to znaczy chodzi nam o strony, które z różnych względów występują bez adwokata czy profesjonalnego obrońcy w procesie. W związku z tym również będziemy głosować za przyjęciem wniosku mniejszości nr 1 oraz wniosków zawartych we wniosku mniejszości nr 4 lit. a, dotyczących zmiany 18 pkt 5 i 6.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#PosełMariaŻółtowska">W przedłożeniu rządowym zawarto propozycję wyłączenia kasacji w stosunku do niektórych kategorii spraw, w tym szczególnie ważnych dla naszego klubu, to jest dotyczących dochodzenia roszczeń związanych ze świadectwami pracy oraz z wymiarem składek na ubezpieczenie społeczne. Nie podzielamy w tych wypadkach argumentacji, że te sprawy są najczęściej mało skomplikowane, a kasacja znacznie wydłużyłaby czas ich rozstrzygnięcia. Klub nasz uważa, że są to kwestie, których prawidłowe rozstrzygnięcie wywiera poważny wpływ nie tylko na sytuację zawodową pracowników, ale również i na ich sytuację życiową. Często od treści świadectwa pracy zależy możliwość jej uzyskania. Jest to w tej chwili problem tym bardziej ważny, że są sygnalizowane liczne wypadki łamania prawa pracy i biernej reakcji pracowników na działania pracodawców, zmierzające nieraz do ograniczenia ich praw i uderzające w ich interes.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#PosełMariaŻółtowska">Uważamy - ponieważ występowanie bez obrońcy stało się regułą w procesach pracowniczych - że w tych wypadkach pracownicy są stroną słabszą i dlatego możliwość wniesienia skargi kasacyjnej może mieć znaczenie nawet psychologiczne, oddziaływać na skład sądzący poprzez świadomość potencjalnej możliwości zaskarżenia tego rodzaju spraw. Sądzimy również, że powinna istnieć możliwość wnoszenia skargi kasacyjnej w tych sprawach jeszcze z tego powodu, że preferujemy w tych nowych rozwiązaniach zasadę kontradyktoryjności i większą samodzielność stron, które będąc rozwiązaniami obiektywnie pozytywnymi w wypadku akurat tych postępowań pozycję pracowników czynią jeszcze gorszą. Dlatego klub nasz będzie głosował również za przyjęciem tych wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#PosełMariaŻółtowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Środowiska pracownicze od dawna oczekiwały rozwiązań eliminujących niedemokratyczne relikty poprzedniego systemu prawa i dostosowujących ten system do nowych realiów gospodarczych i politycznych. Wydaje się, że przedłożony dziś projekt jest elementem rozpoczętego procesu zmian realizujących ten postulat.</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#PosełMariaŻółtowska">Z tych powodów Klub Parlamentarny NSZZ „Solidarność” będzie głosował za przyjęciem przedłożonego projektu wraz z tymi wnioskami mniejszości, o których powiedziałam.</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę panią poseł Teresę Liszcz, Porozumienie Centrum. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Jan Mizikowski, Ruch dla Rzeczypospolitej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#PosełTeresaLiszcz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrywana dzisiaj nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw oznacza poważną reformę procedury cywilnej. Od razu należy dodać, że chodzi o reformę idącą w dobrym kierunku i dlatego mój klub - Parlamentarny Klub Porozumienia Centrum - generalnie popiera przyjęcie tej nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#PosełTeresaLiszcz">Głównym celem tej reformy jest ukształtowanie nowego modelu środków odwoławczych od orzeczeń w sprawach cywilnych. Podstawowym, zwykłym środkiem odwoławczym w tym modelu jest apelacja, która ma zastąpić dotychczasową rewizję. Apelacja jest w stosunku do rewizji odformalizowana, pozwala na kontrolę w szerszym zakresie zaskarżonego orzeczenia i zmierza w zasadzie do ostatecznego zakończenia sprawy przez sąd apelacyjny. Jest więc jednoznacznie korzystna dla strony, korzystniejsza od rewizji, chociaż należy obiektywnie dodać, że jednocześnie oznacza więcej pracy dla sądów drugiej instancji.</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#PosełTeresaLiszcz">Jednoznacznie pozytywnie oceniamy również wprowadzenie kasacji zamiast obecnej rewizji nadzwyczajnej. Skarga kasacyjna przysługuje stronie, podczas gdy rewizja nadzwyczajna pozostaje w dyspozycji organów państwowych i od ich decyzji zależy w jakich wypadkach z niej skorzystają dla wzruszenia prawomocnego orzeczenia.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#PosełTeresaLiszcz">Wprowadzenie kasacji oznacza wprowadzenie w tych kategoriach spraw, w których ona występuje, trójinstacyjności orzekania, która na pewno służy lepszej ochronie praw strony.</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#PosełTeresaLiszcz">Należy jednak podkreślić, że w dość licznej kategorii spraw kasacja jest ustawowo wyłączona. Wyłączenia te, uregulowane w art. 393, dotyczą spraw majątkowych, w których wartość przedmiotu sporu jest niższa od 100 mln zł w sprawach gospodarczych lub od 50 mln zł w pozostałych sprawach. Poza tym wyłączone są sprawy posesoryjne i - co najbardziej nas interesuje - liczne sprawy wynikające ze stosunku pracy, w tym dotyczące świadectw pracy, oraz z zakresu ubezpieczenia społecznego. Te wyłączenia, naszym zdaniem, są zbyt daleko idące i w związku z tym popieramy przyjęcie wszystkich zmian zawartych we wniosku mniejszości nr 4, oznaczonych lit. a, w których zmierza się do rozszerzenia zakresu kontroli kasacyjnej w sprawach wynikających ze stosunków prawnych, które wymieniłam.</u>
          <u xml:id="u-130.5" who="#PosełTeresaLiszcz">Skarga kasacyjna może być oparta tylko na zarzucie naruszenia prawa. Orzekanie w trybie kasacyjnym bardzo ściśle wiąże się z problematyką wykładni prawa oraz trudnym problemem dotyczącym oddzielenia prawa od faktu. Poza ochroną praw strony celem kasacji jest również ochrona legalności, jednolitości prawa w interesie publicznym. Z tego powodu orzekanie w trybie kasacyjnym powinno należeć do wyłącznej właściwości jednego, najwyższego organu władzy sądowniczej, którym w naszym państwie jest Sąd Najwyższy. Naszym zdaniem, tylko ten sąd, dzięki wysokim kompetencjom i autorytetowi, jest w stanie zapewnić jednolitość i prawidłowość wykładni prawa.</u>
          <u xml:id="u-130.6" who="#PosełTeresaLiszcz">Rozpatrywany projekt ustawy w zasadzie przewiduje taką jednolitą kasację zlokalizowaną w Sądzie Najwyższym. Jednak z uwagi na przewidywany przez niektórych praktyków duży napływ skarg kasacyjnych projekt wprowadza swoistą furtkę w postaci art. 39319. Przepis ten upoważnia ministra sprawiedliwości do tego, aby przekazał, na wniosek I prezesa Sądu Najwyższego, w drodze rozporządzenia, na czas oznaczony, rozpatrywanie kasacji w określonych kategoriach spraw należących do właściwości rzeczowej sądów rejonowych sądom apelacyjnym. Skorzystanie z tego przepisu i przekazanie orzecznictwa kasacyjnego w niektórych kategoriach spraw 10 sądom apelacyjnym grozi załamaniem się jednolitości orzecznictwa i wykładni w tej kategorii spraw, które zostaną przekazane. Jest to niezbyt fortunny kompromis między czystą, jednolitą kasacją, jaką zaproponował w swoim przedłożeniu rząd, a proponowaną w toku pracy w komisjach kasacją podzieloną między Sąd Najwyższy a sądy apelacyjne. Naszym zdaniem, lepszym rozwiązaniem tej, jak się przewiduje, trudnej sytuacji związanej z dużym napływem spraw byłoby wprowadzenie instytucji sędziów zastępczych, która z powodzeniem funkcjonuje w niektórych krajach. Spośród sędziów zastępczych można byłoby w razie potrzeby formować doraźne składy kasacyjne. Zdajemy sobie jednak sprawę, że jest to rozwiązanie na naszym gruncie nowe, które zapewne byłoby przyjmowane z dużymi oporami. Dlatego uważamy, że w sytuacji, jaka zaistniała, potrzebna jest swoista klapa bezpieczeństwa w postaci możliwości przekazania w określonych sytuacjach i na określony czas pewnych kategorii spraw sądom apelacyjnym do orzekania kasacyjnego. Chodzi jednak o to, by tak uregulować to przekazanie, aby w możliwie najmniejszym stopniu ucierpiały funkcje kasacji, a w tym zapewnienie jednolitości orzekania.</u>
          <u xml:id="u-130.7" who="#PosełTeresaLiszcz">Z tego punktu widzenia, naszym zdaniem, zdecydowanie lepsze rozwiązanie zawarte jest we wniosku mniejszości nr 4 lit. b. Różnica między wnioskiem mniejszości a wariantem art. 39319 zawartym w przedłożeniu komisji polega na tym, że wariant komisyjny oznacza niejako automatyczne przekazanie pewnej kategorii spraw wszystkim sądom apelacyjnym, a tym samym odsunięcie Sądu Najwyższego od orzekania w tych sprawach, natomiast wariant mniejszościowy nie ma tej wady, pozostawia cały czas dostęp wszystkich kategorii spraw objętych kasacją do Sądu Najwyższego, który może oddziaływać swoim orzecznictwem ujednolicająco, pozytywnie, także na orzecznictwo sądów apelacyjnych. Dlatego też ten wniosek mniejszości mój klub zdecydowanie poprze.</u>
          <u xml:id="u-130.8" who="#PosełTeresaLiszcz">W związku z eliminacją instytucji rewizji nadzwyczajnej, przy równoczesnym wyłączeniu kasacji w niektórych rodzajach spraw - niestety, dosyć licznych - nowela przewiduje rozszerzenie podstaw wznowienia postępowania. Oceniamy to, oczywiście, pozytywnie. Zachodzą jednak obawy, że to rozszerzenie nie jest jeszcze dostateczne, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę to, iż przepisy o wznowieniu, jako wyjątkowe, bo dotyczące wzruszenia prawomocnego orzeczenia, nie mogą być interpretowane rozszerzająco. Mam na myśli przede wszystkim sprawy rodzinne, w tym sprawy o pochodzenie dziecka, w których występuje np. problem nowych odkryć naukowych i w związku z tym nowych dowodów pozwalających pewnie pozytywnie ustalić pochodzenie dziecka. Do takich należy np. analiza segregacji fragmentów restrykcyjnych DNA. Z myślą o tych kategoriach spraw proponujemy przywrócenie art. 4031 proponowanego w przedłożeniu rządowym, który zniknął w wersji komisyjnej. Ten przepis brzmi następująco: „Można żądać wznowienia na tej podstawie, że prawomocny wyrok w sprawie o pochodzenie dziecka rażąco narusza przepisy prawa rodzinnego”.</u>
          <u xml:id="u-130.9" who="#PosełTeresaLiszcz">Innym rozwiązaniem znajdującym się w omawianej noweli, pozytywnie ocenianym przez pragmatyków - do której to oceny nasz klub się przyłącza - jest ograniczenie udziału ławników w postępowaniu cywilnym, z wyjątkiem spraw rodzinnych i spraw ze stosunku pracy. W świetle tej tendencji niezrozumiałe jest, naszym zdaniem, wyeliminowanie z art. 4795 dotychczasowego § 2, który pozwalał prezesowi sądu pierwszej instancji zarządzić rozpoznanie każdej sprawy gospodarczej w składzie jednego sędziego bez udziału ławników. Wnosimy o pozostawienie tego przepisu w art. 4795 w § 3. Jest to tym bardziej uzasadnione, że projekt w przedłożeniu komisyjnym nie przewiduje wprowadzenia instytucji specjalnych ławników sądów gospodarczych, nawiązującej do przedwojennej instytucji sędziów handlowych. Chodziło o ludzi aktywnych gospodarczo, będących profesjonalistami w sprawach gospodarczych. W tych sprawach orzekać będą ławnicy ogólni, a więc niekoniecznie fachowcy; powinna być możliwa rezygnacja z ich udziału, zwłaszcza w sprawach nieskomplikowanych.</u>
          <u xml:id="u-130.10" who="#PosełTeresaLiszcz">Ze względu na brak czasu zasygnalizuję tylko kwestię, która powinna być omówiona szerzej. Mianowicie w noweli, w wyniku wielu zmian w poszczególnych artykułach Kodeksu postępowania cywilnego, odchodzi się od dotychczasowego modelu procesu cywilnego, modelu inkwizycyjnego, w kierunku modelu kontradyktoryjnego. Jest to tendencja w zasadzie słuszna - w kraju demokratycznym, o gospodarce rynkowej - w każdym razie jeśli chodzi o sprawy gospodarcze. Wydaje się nam jednak, że w wypadku naszego społeczeństwa, przyzwyczajonego do działania sądu z urzędu, do opiekuńczości ze strony państwa, a jednocześnie społeczeństwa ubogiego, którego w dużej części nie stać na fachowego pełnomocnika, radykalne odchodzenie od tej zasady już dzisiaj nie jest pożądane. Dlatego też opowiadamy się za tymi wnioskami mniejszości - w szczególności za wnioskiem mniejszości nr 1 - które przewidują umożliwienie sądowi działania w szerszym zakresie z urzędu. Z tego samego powodu opowiadamy się przeciwko wnioskowi mniejszości nr 2 dotyczącemu art. 232, który ogranicza sąd w możliwości dopuszczania dowodu nie wskazanego przez stronę. Ograniczenie to jest tym bardziej nieuzasadnione, że pozostawia się w nie zmienionej postaci art. 3 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, który zobowiązuje sąd do ustalenia tzw. prawdy obiektywnej, czyli materialnej. Z tą zasadą - którą uważamy za ważną - pozostają w sprzeczności zmiany projektowane do art. 213 § 1, a także do art. 203 § 4 i art. 316 § 1. Dlatego popieramy wnioski mniejszości dotyczące tych artykułów, które przewidują pozostawienie w szerszym zakresie działania sądu z urzędu w tych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-130.11" who="#PosełTeresaLiszcz">Na koniec jeszcze jedna sprawa, dotycząca daty wejścia ustawy w życie. W projekcie przewiduje się dzień 1 września. Ministerstwo Sprawiedliwości deklaruje gotowość przeprowadzenia tej bardzo poważnej reformy do tego czasu. Ja jednak otrzymuję od wielu sądów sygnały, że nie są one gotowe do przeprowadzenia tej wielkiej reformy w tak krótkim czasie. Dlatego też proponujemy zmianę w art. 8, mianowicie: Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1994 r.</u>
          <u xml:id="u-130.12" who="#PosełTeresaLiszcz">Biorąc pod uwagę wszystkie argumenty, Wysoka Izba rozstrzygnie ostatecznie tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-130.13" who="#PosełTeresaLiszcz">Konkretne propozycje zmian składam na piśmie.</u>
          <u xml:id="u-130.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Jan Mizikowski, Ruch dla Rzeczypospolitej. Kolejnym mówcą będzie pan poseł Władysław Staniuk, Chrześcijańska Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#PosełJanMizikowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Ruch dla Rzeczypospolitej będzie popierał projekt ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Projekt ustawy wprowadza wiele zmian do procedury sądowej cywilnej. Dotychczas mieliśmy do czynienia z dwuinstancyjnym postępowaniem sądowym, wprowadzonym w 1950 r. Trójinstancyjność istniała w okresie międzywojennym i po wojnie do 1950 r. Następnie wprowadzono dwuinstancyjność. Kasację miała zastępować rewizja nadzwyczajna. Wiemy z praktyki, do czego to się sprowadzało. W okresie minionym ktoś, kto był w dobrych stosunkach z określonymi czynnikami politycznymi, kierując podanie do ministra sprawiedliwości czy prokuratora generalnego mógł uzyskać zgodę na wniesienie rewizji nadzwyczajnej.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#PosełJanMizikowski">Było to jakby dwustopniowe postępowanie. Polegało ono na tym, że najpierw składało się podanie o rewizję nadzwyczajną, a następnie, jeśli zostało ono uwzględnione, wnoszona była rewizja nadzwyczajna. Obecnie rzecz wygląda inaczej. Jeżeli przepisy prawa materialnego i procesowego zostały naruszone, jeżeli wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 mln zł (nie dotyczy to roszczeń alimentacyjnych czy powtarzających się roszczeń związanych z czynszem najmu), to we wszystkich tych przypadkach każdej ze stron, niezadowolonej z zapadłego prawomocnego wyroku, przysługuje prawo do złożenia skargi kasacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#PosełJanMizikowski">Pojawia się tu problem, czy sądem kasacyjnym ma być wyłącznie Sąd Najwyższy. Niewątpliwie tak. Dla utrzymania autorytetu orzecznictwa sądowego należałoby przyjąć zasadę niepodzielności kasacji, tzn. że kasacja ma być rozstrzygana tylko przez Sąd Najwyższy. Wiemy jednakże - sprawozdawca pan poseł Bentkowski powołuje się tu na dane statystyczne pochodzące z 1937 r. - ile to spraw zalegało w Sądzie Najwyższym jako sądzie kasacyjnym. Powodowało to opóźnienie toku postępowania. Projekt przewiduje, że jeśli wyrok jest prawomocny, ale złożono od niego skargę kasacyjną, to wykonalność wyroku może być wstrzymana. Jeśli ta sprawa będzie zalegała w Sądzie Najwyższym przez półtora roku czy 2 lata, bo taka możliwość istnieje, to co się wtedy stanie z wykonalnością wyroku? A jeśli nawet dojdzie do wykonania tego wyroku, to może się okazać, że to już będzie się mijało z celem. Dlatego właśnie projekt przewiduje taką możliwość, że w sprawach należących do właściwości rzeczowej sądów rejonowych skargi kasacyjne powinno się kierować do sądu apelacyjnego, który na określony czas otrzyma uprawnienia sądu kasacyjnego - oczywiście, uprawnienia nadane na wniosek I prezesa Sądu Najwyższego na podstawie rozporządzenia wydanego przez ministra sprawiedliwości. Ale to jest tylko rozstrzygnięcie czasowe. To nie jest stałe rozstrzygnięcie. Uważam, że jeśli tego rodzaju rozstrzygnięcie miałoby być przyjęte, to powinno dotyczyć wszystkich sądów apelacyjnych, bo inaczej nastąpi podział na sądy lepsze i gorsze. Czy sędzia jest lepszy czy gorszy, to można stwierdzić na podstawie opinii sędziego wizytatora, który przyjeżdża i dokonuje wizytacji. Ale ta opinia znajduje się w aktach personalnych sędziego. W ocenie społecznej określone sądy - 3, 4 czy 5 w kraju - będą miały prawo do rozpatrywania skargi kasacyjnej, natomiast inne nie i w konsekwencji sędziowie sądów apelacyjnych, które nie mają tych uprawnień, będą się czuli może nie upośledzeni, ale jakby niżej oceniani. Tak więc wydaje mi się, że dla dobra sprawiedliwości i dla dobra stosunków wśród kadry sędziowskiej należałoby wprowadzić jednolitą zasadę: albo tylko Sąd Najwyższy jest sądem kasacyjnym, albo wszystkie sądy apelacyjne w kraju w określonym czasie, tzn. kiedy Sąd Najwyższy nie jest w stanie rozpoznać wszystkich skarg kasacyjnych, otrzymują uprawnienia sądu kasacyjnego. Sądzę, że tego rodzaju rozstrzygnięcie byłoby jak najbardziej prawidłowe.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#PosełJanMizikowski">Jeśli chodzi o inne zmiany, to za słuszne rozstrzygnięcie uważam ograniczenie liczby ławników w procesie cywilnym. W sprawach rodzinnych i w sprawach wynikających ze stosunku pracy mający doświadczenie życiowe ławnicy mogą wiele pomóc sędziemu, zwłaszcza sędziemu młodemu wiekiem. Natomiast w innych sprawach ławnicy, moim zdaniem, niewiele mogą pomóc, a niejednokrotnie nawet stwarzają kłopotliwą sytuację swoją nieobecnością, swoim opóźnianiem się - a zdarza się to często - i w rezultacie sprawy zdejmowane są z wokandy. Wiemy przecież, że w okresie krytycznym, kiedy były trudności z pokryciem kosztów przejazdu ławników, trzeba było po prostu zdejmować sprawy z wokandy - ale okres ten już minął i oby już nie wrócił.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#PosełJanMizikowski">W każdym razie uważam, że wszystkie te zmiany, jakie są przewidziane w projekcie Kodeksu postępowania cywilnego, mogą usprawnić funkcjonowanie polskiego sądownictwa. Kasacja zapewnia prawomocność wyroku, a zarazem daje możliwość odwołania się, czego nie było w minionym okresie, bo rewizja nadzwyczajna absolutnie nie spełniała, nawet w minimalnym stopniu, tych wymogów, jakie spełnia kasacja.</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#PosełJanMizikowski">Dlatego też mój klub będzie w całości popierał projekt ustawy o zmianie K.p.c., K.p.a. oraz ustawy o kosztach sądowych.</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-133.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Władysław Staniuk, Chrześcijańska Demokracja. Jest to ostatnie z wystąpień w imieniu klubów i kół poselskich. Następnym mówcą, w ramach wystąpień indywidualnych, będzie pan poseł Jerzy Jaskiernia, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#PosełWładysławStaniuk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Koło Poselskie „Chrześcijańska Demokracja” ustosunkowując się do projektu ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych uważa, że przyjęcie wniesionych poprawek da większą możliwość i swobodę sądom, a z drugiej strony zdyscyplinuje strony, które będą musiały udowodnić swoje roszczenia, i położy tamę niezasadnym pozwaniom, o czym świadczy dodanie zdania drugiego do § 1 art. 194 Kodeksu postępowania cywilnego: „Osoba wezwana do udziału w sprawie na wniosek pozwanego może domagać się zwrotu kosztów także od pozwanego, jeżeli okaże się, że wniosek był bezzasadny”.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#PosełWładysławStaniuk">W art. 17 pkt a i b brak wprowadzonych teraz w projekcie sformułowań powodował, że sprawy o alimenty, w których wartość przedmiotu sporu przekraczała 20 mln zł (obecnie 100 mln), były rozpoznawane przez sądy wojewódzkie, co utrudniało dochodzenie roszczeń alimentacyjnych. Rewizja w sądzie apelacyjnym, koszty dojazdu, czas trwania rozpoznania - wszystko to działało na niekorzyść matek lub ojców utrzymujących dzieci i bardzo często pozostających w ogóle bez środków do życia lub mających ich tylko tyle, aby przetrwać do tzw. pierwszego.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#PosełWładysławStaniuk">Poprawka do art. 47 Kodeksu postępowania cywilnego sankcjonuje dotychczasową praktykę sądową, określając, kiedy sędzia sądzi jednoosobowo, a kiedy z ławnikami.</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#PosełWładysławStaniuk">Natomiast poprawka do art. 48 § 3 gwarantuje, że sędzia rozpoznający sprawę, którą uchylono w rewizji, nie może już uczestniczyć postępowaniu.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#PosełWładysławStaniuk">Ważna jest również poprawka do art. 207 § 1, która zrównuje podmioty procesu (strony procesowe) bez względu na to, czy jest to osoba fizyczna czy prawna.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#PosełWładysławStaniuk">Trudno ustosunkować się do wszystkich wniesionych poprawek. Koło Poselskie „Chrześcijańska Demokracja” będzie głosowało za przyjęciem proponowanych zmian, gdyż uznaje je za uzasadnione.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Głos zabierze pan poseł Jerzy Jaskiernia, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#PosełJerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy, nad którym w dniu dzisiejszym debatujemy, był przedmiotem bardzo długich, wielomiesięcznych prac, prowadzonych zarówno w specjalnie do tego celu powołanej podkomisji, jak i w obu komisjach. Krzyżowały się różne argumenty i trudno byłoby dziś do wszystkich powracać. W związku z tym chciałbym ograniczyć się do czterech kwestii, które poruszano w dzisiejszej dyskusji - sądzę, że mogą tu być wskazane pewne nowe argumenty.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#PosełJerzyJaskiernia">Pierwsza dyskutowana sprawa to kasacja, a w szczególności kasacja podzielona - instytucja, która znalazła się w projekcie rekomendowanym Wysokiej Izbie. To prawda, że argumenty w tym zakresie były podzielone. Wysłuchaliśmy opinii wielu wybitnych profesorów, specjalistów zarówno od prawa cywilnego, jak i prawa karnego - przypominam, że rzecz dotyczyła nie tylko tego obszaru zagadnień - zapoznaliśmy się ze stanowiskiem rządu, Krajowej Rady Sądownictwa, prezesa Sądu Najwyższego. Sądzę na tej podstawie, że rozwiązanie, które zostało przyjęte i jest rekomendowane Wysokiej Izbie w sprawozdaniu komisji, jest właściwe. Oczywiście istnieje ryzyko, i to ryzyko zostało bardzo precyzyjnie nazwane - mówiono o tym w trakcie prac podkomisji i komisji. Sprowadza się ono do pytania, czy wszystkie sądy apelacyjne są na tyle sprawne kadrowo, organizacyjnie, merytorycznie, że udźwigną ciężar kasacji. To pytanie pozostaje otwarte, odpowiedź na nie będzie mogła dać tylko praktyka. Tutaj trudno generalizować, ale wydaje mi się, że ma rację pan poseł Mizikowski, gdy zauważa, że przyjęcie rozwiązania alternatywnego, zawartego we wniosku mniejszości, z kolei nie tylko prowadziłoby do innej formuły kasacji, ale również podzieliłoby sądy - podzieliłoby je na lepsze i gorsze. Oczywiście teoretycznie jest to możliwe: można sobie wyobrazić taką sytuację, że tylko część sądów uzyska uprawnienia, ale jaki to będzie sygnał dla opinii publicznej? Że są sądy, które potrafią dźwigać problemy, i sądy, które nie umieją tego robić? To może się utrwalić, bo wprawdzie mówimy tutaj, że będzie to rozwiązanie na czas oznaczony, ale przecież czas oznaczony to wcale nie znaczy czas krótki, to może być długi okres, a więc może nastąpić pewnego rodzaju petryfikacja podziału sądów na lepsze i gorsze. Mam na myśli również mniejsze ośrodki, które uzyskały rangę ośrodków posiadających sądy apelacyjne, są z tego dumne, bo to jest jakiś element awansu cywilizacyjnego. Trzeba byłoby raczej postawić następujący problem: co zrobić, żeby wszystkie sądy prezentowały odpowiednio wysoki poziom, jak je umocnić kadrowo, spowodować, żeby każdy z nich mógł pełnić tę funkcję. Trzeba byłoby to rozważyć, a nie petryfikować podział, który przez wiele środowisk społecznych mógłby zostać odebrany jako wyraz potwierdzenia znanej klasyfikacji: Polska A, B i C, która kiedyś istniała i w jakimś stopniu rzutowała również na całą infrastrukturę państwową, także prawną. Skutki tej nierówności obserwujemy do chwili obecnej.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#PosełJerzyJaskiernia">W każdym razie chciałem powiedzieć, że to nie są tożsame problemy. Z wypowiedzi pani poseł Żółtowskiej odniosłem wrażenie, że tu nakładają się dwie kwestie. Jeśli ktoś jest za tym, aby tylko Sąd Najwyższy był sądem kasacyjnym, to powinien być zarówno przeciwko wariantowi zawartemu w sprawozdaniu, jak i przeciwko wariantowi zawartemu we wniosku mniejszości. Występuje tu przemieszanie dwóch kwestii: to nie jest alternatywa, czy tylko Sąd Najwyższy czy też wniosek mniejszości nr 4, tylko kwestia, czy ten wariant kompromisowy - podkreślam, Wysoka Izbo, kompromisowy - jest bezpieczny. Stronami tego kompromisu - oczywiście jest to kompromis innego typu niż te, które zazwyczaj się zawiera - byliby i posłowie, i minister sprawiedliwości, i Krajowa Rada Sądownictwa: wszyscy ci, którzy w pewnym momencie dostrzegli impas. A był tu impas, był taki moment, kiedy wydawało się, że nie przebrniemy przez przeszkody, ponieważ opinie prawników, środowiska naukowego i indywidualnych posłów były zróżnicowane.</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#PosełJerzyJaskiernia">Sądzę, że zaproponowane rozwiązanie jest rozwiązaniem bezpiecznym. Osobiście nie podzielam argumentu z wypowiedzi pani poseł Liszcz, że występuje tutaj jakiś automatyzm, że rozwiązanie, które jest zawarte w sprawozdaniu, automatycznie pozbawia Sąd Najwyższy pewnych uprawnień. Automatyzmu nie ma ani w wariancie zawartym w projekcie, ani we wniosku mniejszości. To nie jest żaden automatyzm, mówi się tylko: minister sprawiedliwości, na wniosek I prezesa Sądu Najwyższego, określa rodzaje spraw. Nie wiadomo, czy on z tego skorzysta. Skorzysta wówczas, kiedy stwierdzi, że powstaje ta nawałnica, przed którą przestrzegano, opierając się na doświadczeniach międzywojennych. Być może nie będzie jednak nawałnicy. Wielokrotnie pytaliśmy o liczby. Chcę zresztą również dzisiaj, po raz ostatni, zapytać o to panią minister. Jak wiele - chodzi o liczby - kasacji państwo przewidują? Jak to oceniacie: czy kasacja podzielona w ogóle wchodzi w rachubę? Czy to jest tylko pewien element gwarancji, pewien wentyl bezpieczeństwa na wypadek, gdyby ta nawałnica nastąpiła, czy też państwo już dzisiaj możecie powiedzieć, że to rozwiązanie wejdzie w życie - może nawet jesteście w stanie określić, kiedy po nie sięgniecie? A to nie jest to samo - jeśli to tylko wentyl bezpieczeństwa, to jest to pewne rozwiązanie awaryjne. Jestem przekonany, że I prezes Sądu Najwyższego nie będzie postępował pochopnie. (Na marginesie: to na podstawie informacji płynących właśnie z sądu zrodził się argument, że sąd może tego nie udźwignąć.) Jestem również przekonany, że także minister sprawiedliwości będzie korzystał z tego rozwiązania niezwykle roztropnie - dla podkreślenia, że jest to pewien wyjątek od reguły. Regułę zaś powinno stanowić określanie spraw przez Sąd Najwyższy, jako że przychylam się do tych opinii, które wskazują, że jest też wiele argumentów za tym, aby zapewnić tutaj jednolitość orzeczniczą, która stanowi pewien fundament właściwego wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-136.4" who="#PosełJerzyJaskiernia">Sprawa druga, którą adresuję do rządu. Chciałbym zapytać pana ministra sprawiedliwości, jak ocenia koszty tej reformy i czy rząd jest przygotowany na okoliczność ponoszenia tych kosztów. Tu się krzyżowały różne informacje: że to w zasadzie nie kosztuje, mieści się w ramach zaplanowanego budżetu; mówiono też, że jest to jednak pewien wstrząs strukturalny. Wydaje się, że na etapie rozstrzygnięć nie wystarczą tutaj domniemania, że Izbie należy się informacja, jak widzi to rząd, jakie mogą być skutki, a także, jak to wygląda od strony technicznej, z punktu widzenia możliwości wdrożenia tej reformy.</u>
          <u xml:id="u-136.5" who="#PosełJerzyJaskiernia">Trzecia sprawa. Już wielokrotnie do tego nawiązywałem, interpelowałem ministra sprawiedliwości w tej sprawie kilka miesięcy temu. Chciałbym to jeszcze raz powtórzyć, bo wydaje mi się, że ta sprawa ma istotne znaczenie. (Nawiązał do tego zresztą, od nieco innej strony, pan poseł Rzepka.) Pytanie brzmi: Kiedy rząd zamierza przygotować kompleksową nowelizację prawa cywilnego, zarówno Kodeksu postępowania cywilnego, jak i Kodeksu karnego? Otóż wydaje się zadziwiające, że od szeregu lat trwają prace, pracują gremia wybitnych prawników - było wiele sygnałów o zakończeniu tych prac w odniesieniu do Kodeksu karnego, przecież pan prof. Buchała jeszcze na jesieni ub. r. informował, że prace zostały zamknięte - a my tymczasem wciąż wprowadzamy regulacje cząstkowe. Chciałbym w związku z tym zapytać: Czy rząd przewiduje stosowanie tej metody do końca tej kadencji Sejmu - powiedzmy sobie, do 1995 r. - czy też rząd potrafi jednak określić termin, kiedy otrzymamy propozycję całościowej regulacji kodeksowo-cywilnej?</u>
          <u xml:id="u-136.6" who="#PosełJerzyJaskiernia">I ostatnia kwestia, pan poseł Rzepka proponuje, żeby zmodyfikować numerację. Rzeczywiście te piętrowe zmiany, np. do art. 394 (zmiana 19a, 19b), to rozwiązanie bardzo niewygodne. Jeśli weźmiemy jednak pod uwagę numerację w Kodeksie cywilnym, okaże się, że nie jest to takie proste zagadnienie. Numeracja - i w Kodeksie cywilnym, i w Kodeksie karnym - wiąże się z pewną regułą „gry”: pewne numery odgrywają istotną rolę procesową, o tym się wie, ta wiedza decyduje o określonym elemencie kultury politycznej prawnika, elemencie kultury prawniczej. Otóż wydaje się, że tego typu proste znowelizowanie, poprzez zastosowanie takiej numeracji - zresztą również o to chciałem zapytać pana ministra sprawiedliwości, czy w ogóle podziela taką opinię - zmieniałoby dotychczasowe reguły gry. Dotychczas tego się nie stosowało. Przecież to nie jest zwykła ustawa, w której w każdej chwili można zmienić numerację, bo w istocie nikt nie pamięta, co w którym artykule jest. To są kodeksy, często ta numeracja odgrywa również rolę jako pewien element w grze procesowej, te artykuły są znane i mógłby powstać olbrzymi zamęt, gdyby się dzisiaj okazało, że następuje tu rewolucja. Ale podkreślam, gdy będziemy znali odpowiedź, kiedy rząd zamierza przygotować całościową, kompleksową regulację, być może ten problem stanie się bezprzedmiotowy.</u>
          <u xml:id="u-136.7" who="#PosełJerzyJaskiernia">Chciałbym też, Wysoka Izbo, powiedzieć po tak długim okresie prac, że to jest chyba niewłaściwe, porównajmy bowiem numery druków. Pracujemy dzisiaj nad projektem z druku nr 137, a sprawozdanie jest zawarte w druku nr 832, a więc w międzyczasie przepłynęło przez Izbę ponad 600 projektów różnych rozwiązań. Jest to niedopuszczalnie wolne tempo, na co składa się wiele przyczyn, ale im wcześniej wpłynie Kodeks cywilny, tym większa szansa, że wreszcie całościowo uporamy się z regulacją, na którą społeczeństwo oczekuje.</u>
          <u xml:id="u-136.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Wydaje się, że pod tym pytaniem skierowanym do pana ministra o problem techniczno-legislacyjny, problem tej numeracji, kryje się projekt ustawy o zasadach tworzenia prawa, który powinien to rozstrzygnąć. Zresztą w części dotyczącej techniki legislacyjnej pewne uregulowania istnieją.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie głos zabierze pan poseł Janusz Szymański, Unia Pracy.</u>
          <u xml:id="u-137.3" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#PosełJanuszSzymański">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym podjąć trzy zasadnicze kwestie. Wydaje się, że źle się stało, że projekt zmiany Kodeksu postępowania cywilnego jest przedmiotem oddzielnej debaty, że również zmianie Kodeksu postępowania karnego będzie towarzyszyła debata. Jest jak gdyby wspólne jądro czy wspólna tkanka tych zmian. Ta wspólnota polega m.in. na tym, że podjęte dzisiaj pewne rozstrzygnięcia dotyczące modelu kasacji będą rzutowały na treść tych zmian w Kodeksie postępowania karnego. I wydaje mi się, że z tego punktu widzenia zaakceptowany przez Izbę sposób procedowania jest jednak wyborem złym. I to jest pierwsza uwaga na wstępie.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#PosełJanuszSzymański">Jest to projekt specjalistyczny stwarzający również specjalistom pewne trudności co do podstawowych uregulowań. Jeśli chodzi o zasadniczy kierunek zmian, to pojawił się na tej sali consensus: jest to reforma pożądana, oczekiwana i dobrze, że przychodzi, choć tak późno. Natomiast zasadniczy spór, który tu powstał i który w gruncie rzeczy będzie rozstrzygany przez nie-prawników, niespecjalistów, dotyczy modelu kasacji. I na tej szali argumentacji, którą bardzo szeroko przytoczył pan poseł Jaskiernia, wcześniej zgłaszali również inni posłowie, chciałbym jak gdyby położyć pewne argumenty, które moim zdaniem mają charakter zasadniczy. To nie jest tak, że komisja arbitralnie przyjęła ten model kasacji, że w sytuacji wyjątkowej I prezes Sądu Najwyższego może zwrócić się do ministra sprawiedliwości, aby ten w drodze rozporządzenia określił rodzaje spraw należących do właściwości rzeczowej sądów rejonowych, które w oznaczonym czasie będą rozpatrywane w trybie kasacji przez sądy apelacyjne i że do rozpoznawania kasacji w tych sprawach miałyby odpowiednie zastosowanie przepisy o postępowaniu przed Sądem Najwyższym.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#PosełJanuszSzymański">Otóż to rozwiązanie, którego zasadnicza część jest zawarta w sprawozdaniu Komisji: Sprawiedliwości i Ustawodawczej, zostało zaakceptowane i poparte przez środowisko sędziowskie, czego wyrazem jest stanowisko Krajowej Rady Sądownictwa. Ten zasadniczy argument komisje brały pod uwagę. I chcę jeszcze powiedzieć bardzo jasno, że to rozwiązanie zostało poparte przez prezesów Sądu Najwyższego i to zarówno przez I prezesa Sądu Najwyższego, jak i przez prezesa prof. Andrzeja Murzynowskiego. I te argumenty chcę położyć na szali, dlatego że są to argumenty praktyków. Natomiast jest pewna dziwna ewolucja, jeśli chodzi o stanowisko resortu. Początkowo ministerstwo zaaprobowało ten model kasacji, który przyjęliśmy, a który nie dzieli sądów apelacyjnych na lepsze, gorsze, nie dzieli środowisk sędziowskich, potem jednak wycofało się z tego i zaproponowało tzw. kasację selektywną polegającą na tym, że będą to tylko wskazane sądy apelacyjne, a więc te, które miałyby zaufanie? Przy czym, wedle mnie, kryterium, na którym byłoby oparte to zaufanie, będące podstawą uznania za dobre sądów do rozpatrywania tego typu spraw, jest bardzo subiektywne. Mnie się wydaje, panie marszałku i Wysoka Izbo, że to rozwiązanie, które proponuje komisja, zostało wszechstronnie zbadane, rozważone i przekonsultowane z praktyką, ze środowiskiem, że to rozwiązanie jest właśnie funkcją stanowiska zainteresowanego środowiska.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#PosełJanuszSzymański">Na zakończenie chcę powiedzieć, że skoro wprowadzamy wyłom od zasady, która wedle mnie jest zasadą słuszną, że nadzór judykacyjny może gwarantować tylko Sąd Najwyższy, ponieważ on jest naczelnym organem wymiaru sprawiedliwości, sprawuje ten nadzór nad całym systemem sądownictwa, to nie możemy tym samym uznawać pewnych sądów za dobre, a innych za złe, moim zdaniem byłoby to szkodliwe. Jednocześnie trzeba tu jasno postawić pytanie, bo, jak sądzę, to się z tym wiąże, czy rząd przygotowuje zmianę struktury sądów apelacyjnych - początkowo zaplanowano, że będzie osiem sądów apelacyjnych, nie jest jednak tajemnicą, że powstały dodatkowe sądy apelacyjne w Rzeszowie i w Białymstoku, tam gdzie są wydziały prawa, bo takie kryterium przyjmował wtedy minister Bentkowski - czy to się wiąże ze zmniejszeniem liczby sądów apelacyjnych, bo tak bym to odczytywał, taki jest jak gdyby podtekst sprawy. Będę wdzięczny za odpowiedź na to pytanie. Dziękuję, panie marszałku.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Obecnie o zabranie głosu proszę podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości panią Jadwigę Skórzewską-Łosiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przysłuchując się debacie na temat przedstawionego przez połączone Komisje: Ustawodawczą i Sprawiedliwości sprawozdania o rządowym projekcie ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw, wnoszę, że Izba akceptuje kierunek zmian i przewidziane w tym projekcie rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Zabieram głos dlatego, że padło tu parę pytań, na które chciałabym w tej chwili odpowiedzieć, jak również dlatego, że pewne opinie, które zostały tutaj wygłoszone wymagają, jak sądzę, mojego ustosunkowania się jako reprezentanta Ministerstwa Sprawiedliwości. Najpierw może odpowiem na pytania.</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Pierwsze pytanie dotyczyło przewidywań co do zmian w zakresie całych kodyfikacji. Rozumiem, że pan poseł Jaskiernia pytał o kodyfikację cywilną, ponieważ na ten temat rozmawiamy. Otóż komisja kodyfikacyjna przy ministrze sprawiedliwości w zakresie prawa cywilnego przewiduje zmiany nowelizacyjne. Taki jest obecnie trend światowy, że nie dokonuje się zmiany kodeksu, jeżeli nie istnieje ku temu zasadnicza przyczyna. Te zmiany Kodeksu postępowania cywilnego następują już od trzech lat i one właśnie mają charakter zmian nowelizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-140.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Odpowiadam na pytanie drugie dotyczące kwestii zmiany numeracji przepisów kodeksu. Do tej pory przyjmowano taką zasadę, że z bardzo wielu powodów nie zmienia się numeracji przepisów kodeksu - m.in. dlatego, że są one „obrośnięte” orzecznictwem i doktryną - w związku z czym utrzymują one swoją numerację ze względów już nie powiem, zasadniczych, ale również pragmatycznych. Stąd też ta zasada jest utrzymywana również przy tej zmianie, którą w tej chwili państwo są uprzejmi omawiać.</u>
          <u xml:id="u-140.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Następna kwestia: Czy resort przewiduje, że to rozwiązanie dotyczące kasacji i ewentualnego przekazania rozpoznawania w niektórych rodzajach spraw, rozpoznawania w trybie kasacyjnym przez sądy apelacyjne, jest sytuacją przewidywaną jako stała, to znaczy terminowa, czy też jest to wyjątkowa sytuacja. Według oceny resortu, będzie to sytuacja wyjątkowa - oczywiście zależna przede wszystkim od oceny pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, bo przecież to Sąd Najwyższy będzie rozpoznawał te sprawy; będzie to jednak sytuacja wyjątkowa.</u>
          <u xml:id="u-140.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Już nieraz resort prezentował wszelkie dane statystyczne na ten temat. Musimy sobie powiedzieć, że ocena wpływu może być podana tylko w sposób szacunkowy. Już nieraz prezentowaliśmy tego rodzaju pogląd, że po prostu ocena zupełnie nowych rozwiązań, które naprawdę są inne niż kasacja obowiązująca w Polsce do 1949 r., nie pozwala na ścisłe określenie liczby skarg kasacyjnych. Można to robić tylko w sposób szacunkowy, biorąc pod uwagę zaskarżalność orzeczeń i liczbę podań o rewizje nadzwyczajne, które wpływają, liczbę wniesionych rewizji nadzwyczajnych. To są wszystko te elementy, te przesłanki, które pozwalają wnioskować na temat możliwej liczby skarg kasacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-140.6" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Wyrażaliście państwo obawy, że w Izbie Cywilnej czy w Izbie Pracy Administracyjnej i Ubezpieczeń Społecznych będą miały miejsce pewne opóźnienia. Chciałabym, mając za podstawę zarówno kontakty Ministerstwa Sprawiedliwości z Sądem Najwyższym, jak i to, co było prezentowane na licznych posiedzeniach komisji i podkomisji, stwierdzić, że nie ma takiej obawy. Wszystkie wyliczenia wskazują, że ten nadzwyczajny tryb nie będzie musiał być uruchomiony. Mogą natomiast powstać tego rodzaju sytuacje w pierwszym okresie działania instytucji kasacji w sprawach karnych, a to z naturalnych powodów, rzecz po prostu dotyczy tak ważnych sytuacji, jak skazanie człowieka, pozbawienie go wolności - należy się spodziewać, że być może, nawet jeżeli skarga kasacyjna okaże się potem niesłuszna czy nie oddająca w całości możliwości prawnych, ten tryb zostanie uruchomiony w wypadku spraw karnych.</u>
          <u xml:id="u-140.7" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Chciałabym jeszcze odpowiedzieć panu posłowi Szymańskiemu: Ministerstwo Sprawiedliwości nie zmieniło poglądu. Ten pogląd prezentowałam na każdym posiedzeniu komisji i podkomisji. Zawsze Ministerstwo Sprawiedliwości, uznając w tym właśnie zakresie konieczność kompromisu, wyrażało pogląd, że sądem kasacyjnym ma być Sąd Najwyższy, a jeżeli już powierza się rozpoznawanie kasacji sądom apelacyjnym, to nie wszystkim. Takie stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości było, panie pośle, niezmienne, od początku do końca. Są moje wypowiedzi, a mam nadzieję, że są również protokóły z posiedzeń komisji, i to umożliwia sprawdzenie, jeżeli pan poseł wątpi w moje zapewnienia. Zarówno panu posłowi Mizikowskiemu, który pierwszy poruszył ten temat, jak i panu posłowi Jaskierni z całą stanowczością odpowiadam, a jest to moim obowiązkiem jako wiceministra sprawiedliwości: To nie jest dzielenie sędziów na lepszych i gorszych; jest to wyłącznie sprawa organizacyjna. Głównie dlatego zabieram głos w tej sprawie, by to podkreślić.</u>
          <u xml:id="u-140.8" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Pan poseł był uprzejmy powiedzieć, że jest 10 sądów apelacyjnych. Tak. Taka liczba sądów apelacyjnych zaistniała po raz pierwszy dopiero w 1990 r., mimo że obszar Polski był kiedyś większy. Zawsze, w całej historii, liczba sądów kasacyjnych była mniejsza. Jedne sądy są duże, a inne małe - i na tym polega problem. Jeśli mowa o przekazaniu w tej chwili sądom apelacyjnym na określony czas wszystkich spraw, trzeba pamiętać, że jedne sądy mają kilka składów do orzekania, a inne mają jeden skład. Wobec tego poruszana kwestia wiąże się wyłącznie ze sprawami organizacyjnymi, czyli nie jest tak, że następuje dzielenie sądów na lepsze i gorsze. Tego argumentu resort w ogóle nie może przyjąć, bo ten argument w ogóle nie może mieć miejsca. Sędziowie sądów apelacyjnych są sędziami sądów apelacyjnych i nie możemy ich w ogóle oceniać z tego punktu widzenia. Jeżeli natomiast dany sąd jest duży, to wówczas może nastąpić powierzenie temu sądowi orzekania w sprawach kasacyjnych, a to właśnie dlatego, że istnieje taka możliwość organizacyjna. Trudności powstają, jeżeli sąd jest mały.</u>
          <u xml:id="u-140.9" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Poza tym, proszę państwa, chciałabym jeszcze zwrócić uwagę na jedno, a mianowicie na zapis: „na określony czas”. Jeżeli dodamy: „wyznaczonym sądom”, wcale to nie zmieni sytuacji - raz to będą te sądy, a raz inne. W ogóle nie może być mowy o tym, żeby jedne sądy były gorsze, a drugie lepsze.</u>
          <u xml:id="u-140.10" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Wyobrażamy to sobie w ten sposób: Jeżeli pojawią się trudności na przykład w pracy Sądu Najwyższego, to zostaną wyznaczone na przykład trzy czy cztery sądy apelacyjne. Po pół roku czy po roku będą wyznaczone trzy czy cztery następne sądy apelacyjne. Nie zmusza to resortu do uruchomienia wszystkich 10 sądów apelacyjnych - i nie chodzi o to, że są lepsze czy gorsze, tylko po prostu w niektórych brakuje sędziów. Mogę państwu wskazać okręgi sądowe, które są wypełnione, jeśli chodzi o kadry, a są takie, w których brakuje kilkudziesięciu sędziów. W związku z tym powierzenie tym sądom rozpoznawania spraw apelacyjnych może spowodować sytuację, że nie będzie miał kto tego robić. Proszę zważyć na aspekt organizacyjny i na aspekt praktyczny, a nie wyciągać wniosków, że resort dzieli sądy apelacyjne na lepsze i gorsze, bo to absolutnie nie może mieć miejsca.</u>
          <u xml:id="u-140.11" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Jeżeli natomiast jest to czasowe powierzenie prowadzenia spraw wyznaczonym sądom (o tym mówi się we wniosku mniejszości), to raz mogą być te sądy, a innym razem inne sądy - wówczas kiedy ze względów organizacyjnych będzie możliwe delegowanie na przykład sędziów sądu wojewódzkiego do orzekania w sądach apelacyjnych. Chcę państwu powiedzieć, że są sądy apelacyjne, w których były trudności ze znalezieniem kandydatów do tych sądów. To trwało bardzo długo, nim się w ogóle stworzyło składy w sądach apelacyjnych - oczywiście dotyczy to mniejszych sądów. Braki kadrowe występują w sądach wojewódzkich, bo najlepsi sędziowie wojewódzcy przeszli naturalnie do sądów apelacyjnych. W związku z tym w tej chwili powstaje problem obsady kadrowej w sądach wojewódzkich. Jeżeli jeszcze delegujemy następny skład do sądu apelacyjnego, wówczas sądy wojewódzkie zostaną bardzo osłabione. Tylko te względy powodowały, że resort od początku twierdził, że chodzi również o wyznaczenie sądów apelacyjnych na określony czas, a więc na jakiś czas te, na inny czas owe, może jeden, może pięć, może dziesięć. Przecież formuła mówiąca o wyznaczonym sądzie apelacyjnym nie wyklucza, że może to być dziesięć sądów; jest to po prostu tylko bardziej elastyczna formuła.</u>
          <u xml:id="u-140.12" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Nie chcę państwu mnożyć przykładów, ale powiem, że w niektórych sądach apelacyjnych jedyny skład cywilny to jest trzech sędziów, w związku z czym, jeżeli jeszcze chcemy dać do orzekania w takim sądzie sprawy kasacyjne, to pamiętajmy, że składu, który by się zajął tymi sprawami, po prostu nie ma i trzeba go dopiero stworzyć. Wyobraźmy sobie dalej: Jest rzeczą zupełnie zrozumiałą, że jeżeli sąd apelacyjny jest w dużym ośrodku, to wówczas sędziów sądu wojewódzkiego można delegować do sądu apelacyjnego, co pozwoli na opanowanie tego, natomiast jeżeli jest on w małym ośrodku i powoła się nowych sędziów apelacyjnych do sądu apelacyjnego, to wówczas, kiedy skończy się ten czas, co zrobimy z tymi sędziami apelacyjnymi? Oni będą, ten zespół będzie; sędzia apelacyjny już nie będzie orzekał, a nie może powrócić do sądu wojewódzkiego, musi zostać w sądzie apelacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-140.13" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Pozwalam sobie mówić na ten temat tak długo, żeby przekonać państwa, że dzielenie sądów apelacyjnych na lepsze i gorsze nie może mieć w tej sytuacji miejsca. Jest to tylko wyrazem troski resortu o możliwość realizacji tego rozporządzenia, o możliwość prawidłowego wdrożenia go w życie. Pozwoliłam sobie omówić to szerzej, dlatego że moim obowiązkiem jest sprostować tę kwestię w tym zakresie. Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-140.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję pani minister.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji...</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#komentarz">(Poseł Janusz Szymański: Gdyby pani minister jeszcze na moje pytanie była uprzejma odpowiedzieć. Czy zmiana sytuacji, czy zmniejszenie liczby sądów apelacyjnych jest możliwe?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Odpowiadam na to pytanie: w tej chwili nie jest to planowane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#WicemarszałekJózefZych">O zabranie głosu proszę sprawozdawcę komisji pana posła Aleksandra Bentkowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#PosełAleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie zamierzałem również zabierać głosu, ale pani minister była uprzejma poruszyć ten drażliwy problem i przytoczyła tylko argumenty jak gdyby przemawiające za wersją przyjętą przez resort sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#PosełAleksanderBentkowski">Proszę Wysokiego Sejmu! To nie jest tak, że Komisja Sprawiedliwości przyjęła tę propozycję, którą dzisiaj Wysokiemu Sejmowi przedłożyłem tylko i wyłącznie dlatego, że większość posłów była takiego zdania. Większość posłów była takiego zdania, ponieważ kierowała się opiniami Krajowej Rady Sądownictwa i praktyków sędziów. Krajowa Rada Sądownictwa jednoznacznie stwierdziła, że jeżeli ma się tak zdarzyć, że sprawy kasacyjne trafią do sądów apelacyjnych, to nie ma mowy o tym, żeby to były sądy lepsze i gorsze. Powinny to być tylko i wyłącznie sądy apelacyjne, takie, które pomagają Sądowi Najwyższemu przez określony czas załatwić problem kasacji.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#PosełAleksanderBentkowski">Wyolbrzymianie problemu, twierdzenie, że jest to sprawa nie do udźwignięcia dla tego czy innego sądu moim zdaniem wynika chyba ze złej woli, z niechęci do przedstawienia sprawy w prawdziwy sposób.</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#PosełAleksanderBentkowski">Proszę się zastanowić: jeżeli spraw kasacyjnych będzie maksymalnie na przykład aż 2 tys., to jeśli się je rozdzieli na sądy apelacyjne, będzie to przez cały rok, powiedzmy, 150–250 spraw. To jest raptem 10 spraw miesięcznie. Czy w związku z tym trzeba powoływać nowy skład sędziowski?</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#PosełAleksanderBentkowski">Pani minister, pani świetnie się w tym orientuje. Jest pani świetnym praktykiem. Przecież ten sam skład sędziowski, który orzeka w I instancji czy w sądzie apelacyjnym, czy jako sąd odwoławczy, następnego dnia może funkcjonować jako sąd kasacyjny. Przecież tak sądzą sądy wojewódzkie - są sądami pierwszej instancji i są sądami rewizyjnymi. Tam są sędziowie o wysokich kwalifikacjach. Mówienie, że dla rozpatrzenia 10 spraw w ciągu miesiąca trzeba powołać nowy skład sędziowski, jest dowodem na to, że resort nie ma na co wydawać pieniędzy, więc chce tworzyć nowe etaty. Do czego to jest potrzebne?</u>
          <u xml:id="u-144.5" who="#PosełAleksanderBentkowski">Przedstawiajmy więc sprawę w sposób uczciwy, rzetelny, od początku do końca. To, że nie ma sędziów, że ich brakuje, że odchodzą, to jest wina tego, że mają oni coraz gorsze warunki pracy, że mają coraz niższe wynagrodzenia, że nie dotrzymano umowy co do sposobu ich wynagradzania. Sędziowie odchodzą, bo mają w innych miejscach możliwości lepszego zarobku. Są to prawnicy o najwyższych kwalifikacjach. Zwłaszcza cywiliści są poszukiwani w każdych spółkach prawnych, we wszystkich kancelariach prawnych. Oni dlatego odchodzą, że tam dostają wynagrodzenie 2–3-krotnie wyższe. Resort musi zadbać o bardzo dobre wynagrodzenie sędziów, jeżeli chce mieć w sądach rzeczywiście najlepszych prawników. Innego wyjścia nie ma. Nie pomogą w tym wypadku żadne apele.</u>
          <u xml:id="u-144.6" who="#PosełAleksanderBentkowski">Proszę Wysokiego Sądu...</u>
          <u xml:id="u-144.7" who="#komentarz">(Głosy z sali: Sejmu!)</u>
          <u xml:id="u-144.8" who="#PosełAleksanderBentkowski">Przepraszam, to też jest skrzywienie zawodowe. Jakkolwiek bardzo dawno już w sądzie nie występowałem, to mimo wszystko gdzieś to teraz wróciło do mnie. Rzeczywiście Sejm tutaj będzie orzekał.</u>
          <u xml:id="u-144.9" who="#PosełAleksanderBentkowski">Chciałbym na koniec zwrócić jeszcze uwagę na to, co tutaj chyba nie było dostatecznie mocno podkreślone, mianowicie na okoliczność, że traktuje się ten wentyl bezpieczeństwa jako coś szczególnego, że zasadą jest, że Sąd Najwyższy będzie orzekał w tego rodzaju sprawach. Tak więc jeżeli tak się zdarzy, że I prezes Sądu Najwyższego zwróci się do ministra sprawiedliwości o przekazanie tych spraw sądom apelacyjnym, to po prostu nie jest to nic innego, jak delegowanie sędziów sądu apelacyjnego do Sądu Najwyższego - żeby nie przenosić sędziów do Warszawy. Te sprawy będzie się rozwiązywało na miejscu, ludzie w końcu będą mieć do tego sądu nieco bliżej. Proszę o jednym pamiętać: dotyczy to spraw najdrobniejszych, spraw, które są w gestii sądów rejonowych. (Oczywiście, chodzi o naruszenie prawa, ale choć każde naruszenie prawa jest istotne, bardzo ważne, to w końcu dotyczyć to ma spraw bardzo drobnych.) Chodzi o sprawy cywilne, na przykład sprawę o rozbity samochód typu Fiat 126 p. Jest już w tym wypadku możliwość zrobienia kasacji. Czy rzeczywiście sąd apelacyjny, który w końcu ma bardzo wyselekcjonowanych sędziów, nie jest w stanie udźwignąć tego problemu? Spotykamy się z coraz to inną argumentacją dotyczącą przeniesienia kasacji do sądu apelacyjnego. Mówiło się przecież, że chodzi o to, by Sąd Najwyższy miał stały kontakt z określonym typem spraw. A czy Wysoka Izba zauważyła, że Sąd Najwyższy już przez 2,5 roku nie orzeka w ogóle w wielu typach spraw? W ogóle nie orzeka. I co się dzieje? Czy sądownictwo powszechne przez to źle orzeka? Czy odczuwa się, że jest to aż taki szalony brak? Proszę mi powiedzieć, czy rzeczywiście orzeczenie Sądu Najwyższego będzie tak bardzo doniosłe, jeżeli na przykład Izba Karna Sądu Najwyższego wyda w ciągu roku 5–6 tys. orzeczeń. Kto jest w stanie to opanować? Kto jest w stanie przejrzeć to orzecznictwo?</u>
          <u xml:id="u-144.10" who="#PosełAleksanderBentkowski">Będzie to, jak swego czasu, przed wojną, napisał prof. Cypior, masówka. Sąd Najwyższy będzie to powielał; rozpatrując po dwadzieścia kilka spraw na jednym posiedzeniu, będzie mechanicznie pisał uzasadnienia. Czy na tym polega kształtowanie prawa?</u>
          <u xml:id="u-144.11" who="#PosełAleksanderBentkowski">Na koniec, sprawa liczby sądów apelacyjnych. Pani minister, już po wojnie było w Polsce 13 sądów apelacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-144.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Wysoki Sejmie! W związku z tą dyskusją przypominają się nam często problemy, trudności w sądach, prokuraturach, z którymi się stykamy przy różnych okazjach i wydaje się, że czas najwyższy, aby przestać o tym mówić, a podjąć zdecydowane działania zmierzające do rozwiązania tej sprawy. Wtedy nie będzie dyskusji, czy to sprawy organizacyjne, czy poziom decydują o tym, które sądy i jak powinny orzekać.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-145.3" who="#WicemarszałekJózefZych">W związku ze zgłoszonymi nowymi poprawkami Prezydium Sejmu proponuje ponownie skierować projekt ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych do Komisji Sprawiedliwości oraz Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-145.4" who="#WicemarszałekJózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-145.5" who="#WicemarszałekJózefZych">Sprzeciwu nie ma.</u>
          <u xml:id="u-145.6" who="#WicemarszałekJózefZych">Postąpimy więc zgodnie z propozycją Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-145.7" who="#WicemarszałekJózefZych">Przystępujemy obecnie do rozpatrzenia punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy Prawo geologiczne i górnicze (druki nr 33 i 859).</u>
          <u xml:id="u-145.8" who="#WicemarszałekJózefZych">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Jana Rzymełkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#PosełJanRzymełka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu czterech komisji: Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Ustawodawczej, Komisji Samorządu Terytorialnego, Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu, mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie dotyczące rządowego projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze - druk nr 33.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#PosełJanRzymełka">W grudniu 1991 r. rząd przesłał do Sejmu projekt Prawa geologicznego i górniczego, którego pierwsze czytanie odbyło się 30 i 31 stycznia 1992 r. Sejm skierował wtedy projekt ustawy do czterech komisji, które 1 lutego 1992 r. powołały ze swojego grona 12-osobową podkomisję ds. rozpatrzenia projektu rządowego ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Podkomisja pod przewodnictwem posła Jana Rzymełki z Kongresu Liberalno-Demokratycznego odbyła 21 posiedzeń, w tym jedno trzydniowe, osiem dwudniowych i jedno wyjazdowe w Bytomiu. Podkomisja zapoznała się z kilkudziesięcioma uwagami i opiniami do projektu ustawy oraz zleciła kilkanaście ekspertyz najwybitniejszym specjalistom z zakresu prawa geologicznego i górniczego.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#PosełJanRzymełka">Na posiedzeniach podkomisji, jak i czterech połączonych komisji, poza przedstawicielami strony rządowej, obecni byli przedstawiciele Sejmiku Samorządowego Województwa Katowickiego, rady m. Katowic, Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, Krajowej Sekcji Służb Geologicznych NSZZ „Solidarność” oraz kierownik katedry prawa górniczego i ochrony środowiska Uniwersytetu Śląskiego. Pracom nad tą ustawą towarzyszyło ogromne zainteresowanie zarówno resortów administracji rządowej, samorządowej, jak i przedsiębiorców górniczych. Niektóre resorty pomimo wcześniejszych uzgodnień międzyresortowych i - przypomnę - prawie 3 lat pracy komisji rządowej, zgłaszały do samego końca własne propozycje i poprawki. Nie przyczyniało się to do postępu prac.</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#PosełJanRzymełka">Sejm nad tym projektem ustawy nie pracował wolno. Wielość opinii, ekspertyz, w tym ekspertyzy zagraniczne, jak i liczba posiedzeń świadczy o niezwykle trudnej materii, złożoności i wielowątkowości ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz styczności tej ustawy z wieloma innymi ustawami. W pracach nad tym projektem ustawy zaobserwowałem bardzo aktywną współpracę reprezentantów i ekspertów górnictwa, samorządu terytorialnego, ochrony środowiska. Nie można tego powiedzieć o sektorze geologii. Okazało się, że znaczny dorobek wielu uczonych w zakresie geologii nie miał zastosowania w tworzeniu nowej ustawy geologicznej. Powiem więcej, nie znalazł się ekspert, który mógłby oświadczyć, że jest kompetentny jeśli chodzi o wszystkie fragmenty tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-146.4" who="#PosełJanRzymełka">Zaznaczyć należy, że to co zawiera referowana ustawa, jako jedna całość, w ustawodawstwach wielu krajów jest przedmiotem kilku odrębnych ustaw, tj. Prawo geologiczne, Prawo górnicze, Prawo o poszukiwaniu i eksploatacji ropy i gazu, Prawo o magazynowaniu w górotworze itd. Ustawa ta, jako jedyna, która trafiła do komisji ochrony środowiska, wyposażona jest przez rząd w rozporządzenia wykonawcze, liczące prawie 600 stron. I generalnie ustawa ta dostosowuje polską geologię i górnictwo do wymagań gospodarki rynkowej, z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-146.5" who="#PosełJanRzymełka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na dobrą sprawę każdy zmodyfikowany przez podkomisję i cztery połączone komisje projekt ustawy wymaga kilkuminutowego uzasadnienia. Brak jest na to czasu. Istnieje obawa, że takiemu sprawozdaniu nikt nie poświęciłby należytej uwagi. Dlatego też ograniczę się do spraw kluczowych, których nie można pominąć ze względu na wagę problemu.</u>
          <u xml:id="u-146.6" who="#PosełJanRzymełka">Druk nr 859 nie zawiera zasadniczych zmian systematyki projektowanej ustawy w stosunku do druku nr 33. Wyjątkiem w tym zakresie jest jedynie wprowadzenie do treści ustawy działu 7 regulującego przepisy karne i kary, to jest art. 119–129. Początkowo zakładano w projekcie rządowym, że kwestie te powinny znaleźć się w ustawach karnych. Wszystko przemawia jednak za tym, że projektowana ustawa może wejść w życie przed reformą ustawodawstwa karnego, co uzasadnia włączenie do niej przepisów karnych.</u>
          <u xml:id="u-146.7" who="#PosełJanRzymełka">Dział pierwszy. W Przepisach ogólnych, w części dotyczącej zakresu obowiązywania projektowanej ustawy, dokonano kilku zmian, zmierzających przede wszystkim do bardziej precyzyjnego określenia tego zakresu. Odnotować trzeba przede wszystkim nową redakcję art. 2, dotyczącego odpowiedniego stosowania ustawy do bezzbiornikowego magazynowania substancji w górotworze, składania odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych oraz do poszukiwania i wydobywania surowców mineralnych znajdujących się w odpadach po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin.</u>
          <u xml:id="u-146.8" who="#PosełJanRzymełka">Art. 2 wyraźnie wskazuje, które przepisy należy stosować odpowiednio do każdego z wymienionych w nim rodzajów działalności. I tak, przepisy o wydobywaniu kopalin podstawowych stosuje się odpowiednio do bezzbiornikowego magazynowania substancji w górotworze oraz składowania odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych. Natomiast przepisy dotyczące kopalin pospolitych stosuje się odpowiednio do poszukiwania, rozpoznawania i wydobycia surowców mineralnych znajdujących się w odpadach po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin. Tym druk nr 859 różni się zdecydowanie od druku nr 33.</u>
          <u xml:id="u-146.9" who="#PosełJanRzymełka">Usunięto również z art. 6, tzw. słowniczka, definicje: kopaliny, zasoby złoża. Uznano bowiem, że zdefiniowanie wspomnianych pojęć w ustawie jest zabiegiem zbędnym, mogącym jedynie spowodować trudności interpretacyjne.</u>
          <u xml:id="u-146.10" who="#PosełJanRzymełka">Przedmiotem ożywionej i wielowątkowej dyskusji była kwestia ewentualnego uznania wszystkich wód podziemnych za kopaliny i poddania prawu geologicznemu i górniczemu nie tylko ich poszukiwania i rozpoznawania, lecz także ich wydobywania. Przeważył jednak pogląd, zgodnie z którym wydobywanie wód podziemnych winno być przedmiotem regulacji zawartej w Prawie wodnym, tak jak to ma miejsce w aktualnym stanie prawnym.</u>
          <u xml:id="u-146.11" who="#PosełJanRzymełka">Najistotniejszą zmianą dokonaną przez podkomisję i cztery połączone komisje w ramach regulacji dotyczącej problematyki własności i użytkowania górniczego jest dodanie art. 14, stanowiącego, że przepisy tego rozdziału stosuje się odpowiednio do innych części górotworu niż złoża kopalin, w ust. 2 zaś wskazującego organy wykonujące uprawnienia skarbu państwa w tym zakresie. Zabieg taki usuwa istotną lukę w projekcie rządowym, określając status prawny pozostałych fragmentów górotworu, wykorzystywanych w inny sposób aniżeli przez poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie złóż, np. poprzez magazynowanie substancji oraz odpadów w górotworze.</u>
          <u xml:id="u-146.12" who="#PosełJanRzymełka">Nie uległy natomiast istotnym przeobrażeniom dotychczasowe zapisy dotyczące sytuacji złóż kopalin, a zwłaszcza ich własności i użytkowania górniczego, jeśli nie liczyć na ogół mniej istotnych zmian redakcyjnych. Wbrew pozorom nie rodzi bowiem żadnych merytorycznych konsekwencji usunięcie w art. 7 zwrotu „własność górnicza”, w pierwotnej wersji zamieszczonego w nawiasie. Rozważono zarówno wariant przedłożony w projekcie, jak i warianty alternatywne, zakładające bądź to uznanie złóż kopalin za dobra wolne, bądź to nacjonalizację złóż kopalin, czy to wszystkich, czy też tylko kopalin podstawowych. Oba te warianty zostały jednak odrzucone. Uznano bowiem za niemożliwe do przyjęcia rozwiązanie istniejące w polskim ustawodawstwie w latach 1953–1991, kiedy to żaden przepis nie rozstrzygał wyraźnie, czyją własność stanowią złoża kopalin.</u>
          <u xml:id="u-146.13" who="#PosełJanRzymełka">Równocześnie uznano, że niemożliwy do akceptowania jest również wariant zakładający nacjonalizację chociażby tylko niektórych złóż położonych w granicach nieruchomości gruntowej. Oznaczałoby to bowiem w konsekwencji ograniczenie, a czasem wręcz odjęcie bez ekwiwalentu prawa własności nieruchomości co najmniej części nieruchomości gruntowych, co pozostawałoby w wyraźnej sprzeczności z regułą wyrażoną w art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-146.14" who="#PosełJanRzymełka">Uznano konieczność synchronizacji projektowanej ustawy z przepisami Kodeksu cywilnego, zwłaszcza w części dotyczącej granic przestrzennych nieruchomości gruntowej.</u>
          <u xml:id="u-146.15" who="#PosełJanRzymełka">Najwięcej kontrowersji odnośnie do regulacji zawartych w dziale pierwszym wzbudziły zapisy dotyczące problematyki koncesji - art. od 15 do 30. W szczególności dotyczyło to udziału organów samorządu terytorialnego w procesie koncesjonowania działalności normowanej ustawą. Nie można jednak negatywnych ocen funkcjonowania przedsiębiorstw górniczych z okresu gospodarki centralnie sterowanej i dekretu Prawo górnicze, szczególnie dotyczących kopalń węgla kamiennego, transponować na nowe rozwiązania prawne w gospodarce rynkowej, gdzie w coraz szerszym zakresie pojawia się prywatny przedsiębiorca górniczy, gdzie istnieje instytucja koncesji, gdzie państwo między innymi ze względów ekologicznych chce pozyskiwać metan z pokładów węgla. Wtedy zależy mu na przyciągnięciu zagranicznego przedsiębiorcy, który ma odpowiednią wiedzę i technikę oraz kapitał.</u>
          <u xml:id="u-146.16" who="#PosełJanRzymełka">Złudne jest mniemanie, iż przekazanie gminie władztwa nad kopalinami odwróci negatywne skutki 40 lat niewłaściwej gospodarki górniczej. Złudne jest też mniemanie, iż pozbawiając samorząd terytorialny realnego wpływu na koncesje ułatwi się wyjście górnictwa z recesji.</u>
          <u xml:id="u-146.17" who="#PosełJanRzymełka">Podkomisja generalnie krytycznie oceniła przedłożony projekt rządowy w części, w jakiej wymaga się jedynie zasięgnięcia przez organ koncesyjny opinii właściwego organu planowania przestrzennego, to jest art. 15 ust. 5 według numeracji z druku nr 33.</u>
          <u xml:id="u-146.18" who="#PosełJanRzymełka">Po wnikliwej, wielopłaszczyznowej dyskusji uznano, iż w tym rozwiązaniu nie respektuje się w dostatecznym stopniu kompetencji, jakie w obecnym stanie prawnym przysługują samorządowi terytorialnemu. Ostatecznie, biorąc także pod uwagę opinie wyrażone przez wielu ekspertów, uznano, iż sytuacja wymaga generalnego zróżnicowania. W następstwie przyjęcia tego poglądu w obecnie zaproponowanym projekcie wyodrębnia się z jednej strony wypadki udzielania koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin, z drugiej zaś - wypadki udzielenia koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji i odpadów w górotworze oraz poszukiwanie i wydobywanie surowców mineralnych znajdujących się w odpadach pozostałych po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin.</u>
          <u xml:id="u-146.19" who="#PosełJanRzymełka">Cztery połączone komisje uznały, iż w pierwszym z tych wypadków wystarczającą formą współdziałania organów koncesyjnych z organami samorządu terytorialnego jest zasięgnięcie opinii. Przyjęto bowiem, że w ramach tego rodzaju ingerencji na ogół nie dochodzi do znaczących przeobrażeń środowiska i zakłóceń ładu przestrzennego (art. 16 ust. 4). Z kolei, jeśli chodzi o drugą grupę sygnalizowanych wypadków, komisje uznały, że przed wydaniem koncesji nieodzowne jest uzgodnienie z właściwym organem samorządu terytorialnego. Zarazem podkomisja uznała za celowe wprowadzenie w tym zakresie określonych rozwiązań zarówno materialno-prawnych, jak i proceduralnych. Ostateczna, kompromisowa wersja art. 16 ust. 5 brzmi: „Udzielenie koncesji na działalność, o której mowa w art. 15 pkt 2, 3 i 4, z wyjątkiem takiej działalności wykonywanej w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej, wymaga uzgodnienia z właściwym organem samorządu terytorialnego. Uzgodnienie następuje w formie postanowienia wydanego na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, na które służy zażalenie. Postanowienie organu odwoławczego może być zaskarżone do Naczelnego Sądu Administracyjnego”.</u>
          <u xml:id="u-146.20" who="#PosełJanRzymełka">Uzależnia to decyzje organu samorządu terytorialnego od założeń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, co zapobiega wydaniu uzgodnienia wbrew postanowieniom tego planu. Ponadto w przyjętej wersji tego przepisu określony został tryb zaskarżania postanowień zawierających uzgodnienia oraz ich zaskarżania do sądu administracyjnego w sposób jasny i zgodny z zasadami Kodeksu postępowania administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-146.21" who="#PosełJanRzymełka">Proponowanymi rozwiązaniami podkomisja objęła również tzw. decyzje ustalające szczegółowe warunki wydobywania kopaliny w wypadku tzw. koncesji łącznej na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin (art. 24 ust. 4) czy też cofnięcia koncesji albo ograniczenia jej zakresu bez odszkodowania oraz wykonanie przez przedsiębiorcę obowiązkowych postanowień dotyczących ochrony środowiska po cofnięciu albo wygaśnięciu koncesji. We wszystkich wypadkach wprowadzano obowiązek stosowania przepisów art. 16 ust. 4.</u>
          <u xml:id="u-146.22" who="#PosełJanRzymełka">Wprowadzono rygor ekologiczny, czyli obowiązek załączania do wniosków na wszystkie rodzaje koncesji oceny oddziaływania na środowisko, sporządzonej zgodnie z przepisami o ochronie i kształtowaniu środowiska, oraz zmiany w dotychczasowym obowiązku ustanowienia zabezpieczenia roszczeń. W tym ostatnim zakresie podkomisja uznała bowiem za zasadne rozwiązanie, w myśl którego o terminie wygaśnięcia obowiązku zabezpieczenia rozstrzygać powinien organ koncesyjny w decyzji, określając zakres i sposób wykonania przez przedsiębiorcę obowiązków dotyczących ochrony środowiska, wydawanej po cofnięciu lub wygaśnięciu koncesji (art. 29 ust. 3).</u>
          <u xml:id="u-146.23" who="#PosełJanRzymełka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W dziale II, dotyczącym prac geologicznych, w części odnoszącej się do projektowania i wykonywania prac geologicznych dokonano istotnej zmiany, odchodząc od pierwotnego brzmienia rządowego zapisu, w myśl którego projekty wszystkich prac geologicznych wymagałyby zatwierdzenia przez właściwy organ państwowej administracji geologicznej. Uznano, że takie rozwiązanie byłoby przejawem nadmiernego formalizmu i przyjęto, że zatwierdzenia wymaga jedynie projekt tych prac geologicznych, których wykonanie nie wymaga uzyskania koncesji (art. 33 ust. 1).</u>
          <u xml:id="u-146.24" who="#PosełJanRzymełka">W części dotyczącej dokumentacji geologicznej najistotniejsze znaczenie mają zmiany dokonane w art. 46 oraz art. 47. Pierwszy z tych przepisów dotyczy niezmiernie istotnej kwestii praw do informacji uzyskanych w wyniku prowadzenia prac geologicznych. Uznano, iż prawa przysługiwać powinny podmiotowi, który poniósł koszty wykonywania prac geologicznych, przewidując zarazem możliwość odjęcia tych praw na rzecz skarbu państwa za wynagrodzeniem. Równocześnie uznano, że te informacje oraz próbki uzyskane w wyniku przeprowadzenia robót geologicznych powinny być nieodpłatnie udostępniane organom Państwowej Administracji Geologicznej, jeżeli są one niezbędne do wykonania zadań tych organów. Wprowadzono także przepis art. 46 ust. 6 zapewniający gminie możliwość żądania nieodpłatnego udostępnienia tych informacji geologicznych, które dotyczą jej terytorium i są niezbędne do wykonywania jej zadań. Zastrzega się jednak, że te informacje nie mogą być udostępniane przez gminę innym pomiotom ani wykorzystywane przez gminę do prowadzenia własnej działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-146.25" who="#PosełJanRzymełka">Rozwiązanie takie uznano za niezbędne ze względu na to, że gmina kreując ład przestrzenny za pomocą miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dysponować musi niezbędną wiedzą o tym, czy i jakie złoża kopalin znajdują się w przestrzeni objętej takim planowaniem.</u>
          <u xml:id="u-146.26" who="#PosełJanRzymełka">Cztery połączone komisje uznały także, że zasadne jest wprowadzenie obowiązku uwzględnienia w planach zagospodarowania przestrzennego udokumentowanych złóż kopalin i wód podziemnych, co nie oznacza jednak przyjęcia bezwzględnego priorytetu w zakresie ich wydobywania.</u>
          <u xml:id="u-146.27" who="#PosełJanRzymełka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W dziale III, dotyczącym wydobywania kopalin - art. 50–81 ustawy zawierającej regulacje dotyczące obszaru i terenu górniczego - wprowadzono kolejne zmiany. Po wnikliwej dyskusji uznano, że optymalną formą, za pomocą której następować powinno kreowanie ładu przestrzennego w granicach terenu górniczego, czyli przestrzeni objętej przewidywanymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego, będzie szczegółowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego. Jest to nowy instrument uregulowany w art. 7 ustawy z 12 lipca 1984 r. o planowaniu przestrzennym. Plany takie mogą bowiem być sporządzane dla obszarów wyodrębnianych ze względu na spełnianie szczegółowych funkcji, między innymi gospodarczych. Równocześnie przyjęto jako zasadę, że koszty sporządzania projektu takiego planu obciążają przedsiębiorcę. W przepisach przejściowych dopuszczono jednak rozwiązanie, w myśl którego w wypadku sporządzenia planu dla terenu górniczego przedsiębiorcy wydobywającego kopalinę w dniu wejścia w życie ustawy, koszty te ulegają podziałowi w stosunku: 50% - przedsiębiorca, 50% - gmina. Rozwiązanie to jest próbą poszukiwania kompromisu w tej niezwykle dyskusyjnej materii.</u>
          <u xml:id="u-146.28" who="#PosełJanRzymełka">Odnotowania wymaga także dodanie art. 52 ust. 6, w którym dopuszcza się możliwość odstąpienia od sporządzania planu zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego terenu górniczego w wypadku, gdy nie przewiduje się ujemnych wpływów na środowisko.</u>
          <u xml:id="u-146.29" who="#PosełJanRzymełka">Jeśli chodzi o zmiany merytoryczne wprowadzone w dziale III, chciałbym zwrócić uwagę przede wszystkim na dwie kwestie. Pierwsza dotyczy współuczestnictwa gmin w procesie zatwierdzania planu ruchu zakładu górniczego. Przyjmując argumenty przedstawicieli samorządu terytorialnego, podkomisja wprowadziła art. 63 ust. 5, zgodnie z którym wydanie decyzji zatwierdzającej plan ruchu zakładu górniczego wymaga zasięgnięcia opinii właściwego organu samorządu.</u>
          <u xml:id="u-146.30" who="#PosełJanRzymełka">Druga kwestia dotyczy ratownictwa górniczego. Po wnikliwej dyskusji podkomisja uznała, że wykonanie czynności w zakresie ratownictwa górniczego, ze względu na specyfikę tej działalności, wymaga wzmożonych form nadzoru. Przyjęto, że organy państwowego nadzoru górniczego powinny nie tylko nadzorować działalność takich podmiotów, lecz także wyrażać zgodę na powierzenie im przez przedsiębiorcę oznaczonych czynności w zakresie ratownictwa górniczego. Rozwiązanie to ma zapewnić wyeliminowanie prowadzenia działalności w zakresie ratownictwa górniczego przez podmioty nie dysponujące niezbędnym wyposażeniem i wykwalifikowaną kadrą pracowników. Innymi słowy, służy ochronie życia i zdrowia górników, pracowników zakładu górniczego.</u>
          <u xml:id="u-146.31" who="#PosełJanRzymełka">W rozdz. 5 - Likwidacja zakładu górniczego (art. 79–81) - należy zwrócić uwagę na kwestię nałożenia obowiązku uzgadniania planu ruchu likwidowanego zakładu górniczego z właściwym organem samorządu terytorialnego. Jest to przejawem generalnej tendencji polegającej na zwiększeniu wpływu samorządu na decyzje związane z szeroko rozumianym korzystaniem z wnętrza ziemi.</u>
          <u xml:id="u-146.32" who="#PosełJanRzymełka">W dziale IV, dotyczącym wynagrodzenia za ustanowienie użytkowania górniczego i opłat (art. 82–86) wprowadzono przepis umożliwiający gminie udział w postępowaniu dotyczącym wymiaru, tj. różnicowania, stawki opłaty eksploatacyjnej. Rozwiązanie to wzmacnia pozycję samorządu, jako że nie sposób zakładać, by decyzje dotyczące interesów prawnych gmin mogły zapadać bez ich udziału.</u>
          <u xml:id="u-146.33" who="#PosełJanRzymełka">W art. 85 uściślono kryteria dotyczące wymiaru opłat w zakresie działalności wykonywanej przez jednego uprawnionego na obszarze kilku gmin, zwłaszcza jeżeli złoże występuje na ich pograniczu. Opłaty regulowane tym działaniem, zwłaszcza opłata eksploatacyjna, zostały odniesione do wszystkich obszarów morskich Rzeczypospolitej. Poprzednio nie przewidywano tej opłaty w odniesieniu do tzw. wyłącznej strefy ekonomicznej Rzeczypospolitej, co uznano za rozwiązanie błędne. Ustalono, że całość wpływów z tego tytułu otrzyma Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.</u>
          <u xml:id="u-146.34" who="#PosełJanRzymełka">W dziale V, dotyczącym stosunków sąsiedzkich i odpowiedzialności za szkody, uwzględniono dwie sytuacje odnoszące się do zasady zawartej w dawnym art. 91. Obecny art. 87 dotyczy sytuacji krótkotrwałych, w zasadzie prac geologicznych, i przewiduje administracyjno-prawny tryb zajęcia nieruchomości gruntowej na mocy decyzji wojewody. Podkomisja podzieliła obawy, że ustanowienie takiego zajęcia nieruchomości, czyli ograniczenia własności, przez sąd mogłoby w praktyce uniemożliwić wykorzystanie cudzych nieruchomości w celu prowadzenia prac geologicznych, zwłaszcza nie wymagających koncesjonowania. W pozostałych przypadkach - art. 88 - ma orzekać sąd powszechny. Należy tu rozróżnić dwie następujące sytuacje:</u>
          <u xml:id="u-146.35" who="#PosełJanRzymełka">1) przedsiębiorcy (posiadającemu koncesję) przysługuje roszczenie o ograniczenie cudzej własności na czas oznaczony;</u>
          <u xml:id="u-146.36" who="#PosełJanRzymełka">2) właściciel nieruchomości może domagać się wykupu nieruchomości przez przedsiębiorcę (co wzmacnia z kolei funkcję własności).</u>
          <u xml:id="u-146.37" who="#PosełJanRzymełka">W art. 87–88 zakłada się, że wynagrodzenie ma być ustalane na zasadach rynkowych; nie ma zatem potrzeby określania kryteriów ustalania wynagrodzenia w przepisach wykonawczych. Zapisy zawarte w sprawozdaniu czterech komisji w porównaniu z dawnym art. 91 różnią się również tym, że proponowane rozwiązania nie przewidują uprzywilejowania własności skarbu państwa i własności komunalnej, co wzmacnia pozycję przedsiębiorcy.</u>
          <u xml:id="u-146.38" who="#PosełJanRzymełka">Przyjęto nowe brzmienie art. 97 ust. 1: „W sprawach o naprawienie szkód uregulowanych przepisami niniejszej ustawy orzekają sądy powszechne”. W ust. 2 stwierdza się: „Sądowe dochodzenie roszczeń jest możliwe po wyczerpaniu postępowania ugodowego. Warunek wyczerpania postępowania ugodowego jest spełniony, jeżeli przedsiębiorca odmówił zawarcia ugody albo od zgłoszenia przedsiębiorcy żądania przez poszkodowanego upłynęło 21 dni”. Zapis ten porządkuje kwestię czasu trwania obligatoryjnego etapu przedsądowego postępowania ugodowego; przedsiębiorca nie ma zatem możliwości dowolnego przedłużania w czasie spraw związanych z zajęciem stanowiska w sprawie żądania zgłoszonego przez poszkodowanego. W ust. 3 stwierdza się: „W sprawach, o których mowa w ust. 1, powód nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Postępowanie toczy się na koszt przedsiębiorcy, chyba że roszczenie okaże się oczywiście bezzasadne”. Zostało przyjęte nowe brzmienie art. 97 ust. 3, nie można zgodzić się bowiem na obciążenie, choćby czasowe, skarbu państwa wydatkami związanymi z czynnościami podejmowanymi w toku postępowania sądowego. W ustawie budżetowej nie przewiduje się znaczących środków dla resortu sprawiedliwości na sfinansowanie tego typu czynności (przede wszystkim kosztowych).</u>
          <u xml:id="u-146.39" who="#PosełJanRzymełka">Odnośnie do działu VI - Państwowa administracja geologiczna i państwowy nadzór górniczy (art. 102–118). Podkomisja rozważyła kilka koncepcji zmiany struktury organów administracji geologicznej i nadzoru górniczego, w szczególności zaś pogląd zakładający powołanie zintegrowanych organów nadzoru geologiczno-górniczego; była tzw. koncepcja urzędów geologiczno-górniczych. Propozycje te, m.in. w następstwie stanowiska zajętego w tej materii przez ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa, zostały jednak przez podkomisję odrzucone. Przedmiotem ożywionej dyskusji był także art. 118 ust. 2, dodany przez podkomisję. Pozwala on na uniknięcie kolizji, jeśli chodzi o kompetencje organów nadzoru górniczego i Państwowej Inspekcji Pracy. Oba te organy nadzorują przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa pracy na terenie zakładu górniczego.</u>
          <u xml:id="u-146.40" who="#PosełJanRzymełka">W zakresie przepisów przejściowych i końcowych uznano, że w sprawach o wykroczenia określone projektowaną ustawą winny orzekać kolegia ds. wykroczeń przy sądach powszechnych, a nie - jak dotychczas - przy urzędach górniczych. Zdaniem podkomisji, w art. 135 należało zmienić zasadę podziału wpływów z opłat i kar - po połowie, co powinno pozwolić na zwiększenie środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na finansowanie prac związanych z postępem w górnictwie i geologią. Zmiana zawarta w pkt. 3 jest zsynchronizowana ze strukturą organów nadzoru nad wykonywaniem działalności regulowanej projektowaną ustawą. Zachodzi również potrzeba wprowadzenia do ustawy z 31 stycznia 1980 r. zakazu podziemnego, bezzbiornikowego składowania odpadów niebezpiecznych.</u>
          <u xml:id="u-146.41" who="#PosełJanRzymełka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przejdę w tej chwili do zgłoszonych wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-146.42" who="#PosełJanRzymełka">Wniosek mniejszości nr 1, zgłoszony przez grupę posłów z KPN, dotyczy nowego brzmienia art. 7. Otóż proponuje się w ust. 1 zapis: „Złoża kopalin podstawowych są własnością skarbu państwa”, a potem dodanie nowego ustępu w brzmieniu: „Złoża kopalin pospolitych nie stanowiące części składowych nieruchomości gruntowej są własnością skarbu państwa”. Zapis ten oznaczałby pośrednią nacjonalizację wielu nieruchomości gruntowych i to bez jakiegokolwiek ekwiwalentu. Trzeba bowiem pamiętać, że na niektórych obszarach Rzeczypospolitej złoża kopalin podstawowych w całości wypełniają nieruchomość gruntową. Z chwilą zatem wejścia w życie art. 7 w projektowanej wersji dotychczasowi właściciele tych nieruchomości utraciliby swoje prawo własności, prawa innych właścicieli uległyby z kolei ograniczeniu w sytuacji, gdy złoże kopaliny podstawowej stanowiłoby tylko część ich nieruchomości. Wszystkie te skutki nastąpiłyby, co wypada jeszcze raz podkreślić, bez jakiegokolwiek ekwiwalentu. Rozwiązanie takie, wniosku mniejszości nr 1, pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią art. 7 Konstytucji RP, w myśl którego „Wywłaszczenie jest dopuszczalne wyłącznie na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem”. Przypomnieć zaś trzeba, że stosownie do treści art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, z późniejszymi zmianami, wywłaszczanie nieruchomości polega na odjęciu lub ograniczeniu w drodze decyzji prawa własności lub innego prawa do nieruchomości. Innym istotnym mankamentem wniosku mniejszości nr 1, dotyczącego art. 7, są skutki, jakie w sferze własności gruntowej pociągałoby zastosowanie art. 5 ust. 6. Każde bowiem zaliczenie przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia kopaliny pospolitej z określonego złoża do kopalin podstawowych mogłoby w konsekwencji oznaczać wywłaszczenie kolejnych nieruchomości wskutek zaistnienia sygnalizowanego wyżej mechanizmu. Pośrednio zaś oznaczałoby dopuszczenie poglądu, w myśl którego wywłaszczenie mogłoby następować w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Pogląd taki jest nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-146.43" who="#PosełJanRzymełka">Na marginesie warto podkreślić, że w ramach funkcjonujących po wojnie rozwiązań normatywnych, mimo realizowania przez wiele lat skrajnie scentralizowanego modelu gospodarki, mimo stalinowskiego dekretu Prawo górnicze, nigdy nie obowiązywał przepis, z którego wynikałoby, że złoża kopalin stanowiące części składowe nieruchomości gruntowej są własnością państwa czy skarbu państwa. Jest zatem zupełnie niezrozumiałe, dlaczego w chwili obecnej - przy realizowaniu zupełnie odmiennego modelu gospodarczego i deklarowaniu ochrony własności, bez względu na jej formę (art. 7 konstytucji) - miałaby nastąpić częściowa nacjonalizacja złóż i pośrednio nieruchomości gruntowych, na domiar złego bez żadnego ekwiwalentu.</u>
          <u xml:id="u-146.44" who="#PosełJanRzymełka">Wniosek mniejszości nr 2 dotyczy nadania nowego brzmienia ust. 5 w art. 16. Jest to wniosek zgłoszony przez panią poseł Lipowicz, który brzmi: „Udzielenie koncesji na działalność, o której mowa w art. 15 pkt. 2, 3 i 4, z wyjątkiem takiej działalności wykonywanej w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej, wymaga uzgodnienia z zarządem właściwej gminy. Uzgodnienia warunków udzielania koncesji dokonuje zarząd gminy w drodze decyzji, w oparciu o plan zagospodarowania przestrzennego”. Proponowane we wniosku mniejszości nowe brzmienie przepisu sprowadza się do zastąpienia formy postanowienia, przewidzianej w art. 106 Kodeksu postępowania administracyjnego, formą decyzji, w ramach której gmina ma dokonać uzgodnienia warunków udzielenia przez ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa koncesji wymaganej projektowaną ustawą. Wątpliwości budzi sformułowanie: „z zarządem właściwej gminy” - są bowiem koncesje obejmujące swym zasięgiem wiele gmin, a nawet wiele województw, np. koncesje na poszukiwanie ropy i gazu. Wniosek ma formalnie wzmocnić stanowisko gminy, mimo że dotychczasowe brzmienie ust. 5 w art. 16 przyjęte zostało na wniosek Sejmiku Samorządowego Województwa Katowickiego, czyli najbardziej zainteresowanego organu. Wadą natomiast przyjęcia takiego wniosku mniejszości byłaby możliwość przedłużenia czasu potrzebnego na uzyskanie koncesji oraz niebezpieczeństwo trudności z ustaleniem relacji między dwoma występującymi tu decyzjami administracyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-146.45" who="#PosełJanRzymełka">Wnioski mniejszości nr 3 i 4 dotyczą skreślenia art. 87 i 88. Otóż skreślenie tych dwóch artykułów mogłoby pociągnąć za sobą nieobliczalne skutki polegające, najogólniej mówiąc, na tym, że w niektórych przynajmniej wypadkach wykonanie działalności regulowanej ustawą byłoby bardzo utrudnione albo wręcz niemożliwe. Trzeba bowiem pamiętać, że ze względu na charakter uprawnień do poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania złóż kopalin, czy wreszcie do innego korzystania z wnętrza ziemi, częstokroć zachodzi - i w przyszłości także zachodzić będzie - potrzeba korzystania z cudzej własności. I tak się dzieje na całym świecie. Nie zawsze właściciel tej nieruchomości skłonny jest wyrazić zgodę na taką działalność w drodze oświadczenia woli. Dążąc do rozstrzygnięcia ewentualnej kolizji praw podmiotowych czy uprawnień, przewidzieć należy zatem możliwość sięgnięcia do instrumentów zastępujących oświadczenie woli właściciela nieruchomości. Przepisy art. 87 i 88 są właśnie przykładami takich instrumentów. Na przykład art. 87 sięga przy tym do wzorców wynikających z prawa administracyjnego, natomiast art. 87 do wzorców wynikających z prawa cywilnego. Obowiązującemu ustawodawstwu znana jest znaczna liczba rozwiązań opartych na identycznych założeniach. Najnowszym przykładem może być choćby art. 47 ust. 2 ustawy z 20 marca 1993 r. Prawo budowlane, dopuszczający możliwość wydania decyzji upoważniającej do wejścia do sąsiedniego budynku, lokalu lub na teren sąsiedniej posesji, nieruchomości, jeśli jest to niezbędne do wykonania robót budowlanych, a właściciel sąsiednich nieruchomości nie wyraził zgody na korzystanie z jego nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-146.46" who="#PosełJanRzymełka">Wniosek mniejszości nr 5 dotyczy skreślenia w art. 91 w ust. 1 wyrazów: „zgodnie z przepisami tej ustawy”, a w razie przyjęcia tego wniosku - skreślenia w art. 91 ust. 3 oraz nadania nowego brzmienia art. 92 i skreślenia art. 94–100. Jest to też wniosek zgłoszony przez grupę posłów z KPN.</u>
          <u xml:id="u-146.47" who="#PosełJanRzymełka">Otóż ze względu na funkcjonalną więź zgłoszonych poprawek trzeba je rozpatrywać łącznie. Problem, jaki się na tym tle wyłania, generalnie sprowadza się do odpowiedzi na pytanie: Czy w zakresie odpowiedzialności za szkody wyrządzone wskutek działalności regulowanej ustawą Prawo geologiczne i górnicze odesłać należy do zasad w pełni unormowanych w Kodeksie cywilnym, czy też te zasady należy w oznaczonym zakresie zmodyfikować? Otóż projekt przedstawiony w sprawozdaniu czterech komisji opiera się na założeniu, że uzasadnione jest generalnie rozróżnienie dwóch różnych sytuacji, w których mogą powstawać szkody. Szkody te mogą bowiem zostać wyrządzone zarówno wskutek działalności dozwolonej, to jest zgodnie z zasadami określonymi w ustawie (porównaj art. 91), jak też wskutek innych przyczyn. Jeśli chodzi o drugi rodzaj szkód, to w wypadku odpowiedzialności za nie stosuje się zasady Kodeksu cywilnego w pełnym zakresie, bez żadnych modyfikacji. W wypadku natomiast szkód wyrządzonych wskutek działalności dozwolonej zachodzi potrzeba pewnej modyfikacji reguł Kodeksu cywilnego. Chodzi bowiem o takie ich ukształtowanie, aby z jednej strony możliwe było dalsze korzystanie z uprawnień przez przedsiębiorcę, z drugiej zaś, aby wzmocnieniu uległa pozycja prawa poszkodowanego, będącego zazwyczaj de facto słabszą stroną stosunku prawnego. Szczegółowe omówienie wszystkich modyfikacji kodeksowych, zasad odpowiedzialności za szkody zawarte w projekcie nie jest możliwe w tym momencie. Odnotować wymaga zatem, jedynie jako przykład, zmianę reguły wyrażonej w art. 363 Kodeksu cywilnego w zakresie dotyczącym sposobu naprawy szkody (porównaj art. 94) czy też rozszerzenia zasady wyrażonej w art. 441 ust. 1 Kodeksu cywilnego na wszystkie przypadki zbiegu przyczyn, czy wreszcie przełamanie zasady wyrażanej w art. 492 Kodeksu cywilnego, w porównaniu do art. 93 ust. 3 sprawozdania czterech komisji.</u>
          <u xml:id="u-146.48" who="#PosełJanRzymełka">Wprowadzenie proponowanych we wnioskach mniejszości zmian zakładających odesłanie tego w pełni do zasad Kodeksu cywilnego, bez rozróżnienia, o którym była wcześniej mowa, wydaje się zbędne. Powodowałoby to w konsekwencji, że zupełnemu zatarciu uległaby specyfika odpowiedzialności za szkody wyrządzone poszukiwaniem, rozpoznawaniem i wydobywaniem kopalin oraz inną działalnością we wnętrzu ziemi. Tymczasem trzeba pamiętać, że chodzi tutaj nie tylko o działalność dozwoloną, jaką jest eksploatacja kopalin strategicznych, ale też o wręcz pożądaną w państwie z przyczyn gospodarczo-społecznych. W konsekwencji przyjęcia stanowiska mniejszości wyrażonego we wniosku mniejszości nr 5 miałyby też wysoce niejasny charakter przepisy art. 93–101, które stanowią rozwinięcie artykułów, o których skreślenie wnoszono. Na marginesie trzeba też podkreślić, że niezrozumiałe jest posługiwanie się pojęciem „szkoda górnicza”, skoro zarówno w poprzednim, jak i w obecnym projekcie rezygnuje się z tego pojęcia. Przepisy art. 91 i 92 nie mogą zatem do tego nawiązywać, chyba że projektodawcy wniosku mniejszości przywrócą definicję tego pojęcia. Zabieg taki okazałby się niestety rozwiązaniem najgorszym z możliwych, oznaczałoby to bowiem w konsekwencji częściową petryfikację dotychczasowego ułomnego stanu prawnego w zakresie szkód górniczych. Podkreślenia wymaga również to, że art. 91 dotyczy zupełnie innej materii, czyli ograniczenia prawa własności, i nie powinien być wiązany w tym wniosku mniejszości bezpośrednio z art. 92.</u>
          <u xml:id="u-146.49" who="#PosełJanRzymełka">Wniosek mniejszości nr 6 dotyczy nowego brzmienia art. 97. Ma on zostać poddany pod głosowanie tylko w wypadku odrzucenia wniosku nr 5. Art. 97 w brzmieniu proponowanym we wniosku mniejszości różni się od tego przepisu przyjętego w projekcie ustawy Prawo górnicze i geologiczne w dwóch zasadniczych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-146.50" who="#PosełJanRzymełka">Po pierwsze, nie zawiera zapisu, że od spełnienia warunku wyczerpania postępowania ugodowego uzależniona jest możliwość dochodzenia na drodze sądowej roszczeń o szkody wyrządzone ruchem zakładu górniczego, a także regulacji, że warunek ten jest spełniony, gdy sprawca szkody odmówił zawarcia ugody albo od zgłoszenia przez poszkodowanego żądania upłynęło 21 dni. Klauzula zawarta w art. 97 ust. 2 projektu ustawy dotyczy obligatoryjnego postępowania ugodowego poprzedzającego etap postępowania sądowego, pozwala to na uniknięcie kierowania bezpośrednio na drogę postępowania sądowego tysięcy drobnych spraw. A chcę państwu powiedzieć, że średnio w ciągu ostatnich lat wpływa około 30 tys. nowych spraw rocznie. Tak więc zapis proponowany we wniosku mniejszości jest w tym momencie nie do przyjęcia. Zapis proponowany przez podkomisję porządkuje w tym czasie obligatoryjne postępowanie ugodowe, eliminując możliwość dozwolonego przedłużania terminu zajęcia przez sprawcę szkody stanowiska. 21-dniowy termin podkomisje uznały za bardzo sensowne rozwiązanie. Ze względu choćby na wysokość kosztów sądowych może to stanowić motywację dla sprawcy szkód do szybkiego ugodowego załatwienia spraw, co do tej pory nie miało miejsca. Jest to również istotny czynnik z jednej strony chroniący poszkodowanych przed zwykle długim postępowaniem sądowym w tak zwanych sprawach górniczych, z drugiej zaś chroniący organy wymiaru sprawiedliwości przed zalewem tysiącami drobnych, często bezspornych spraw.</u>
          <u xml:id="u-146.51" who="#PosełJanRzymełka">Po drugie, we wniosku mniejszości w art. 97 ust. 3 proponuje się obciążenie, choćby czasowe, skarbu państwa wydatkami związanymi z czynnościami podejmowanymi w toku postępowania sądowego. Na takie rozwiązanie niestety nie można się zgodzić. W każdej niemal sprawie o odszkodowanie z tytułu tzw. szkód górniczych konieczne jest przeprowadzenie dowodu na podstawie kosztownych ekspertyz i opinii biegłych. Ustawa budżetowa nie przewiduje dla resortu sprawiedliwości środków na sfinansowanie takich czynności.</u>
          <u xml:id="u-146.52" who="#PosełJanRzymełka">Oczywiście, niezależnie od tego w przepisie tym proponuje się rozstrzygnięcia dotyczące zwolnienia powoda z obowiązku ponoszenia opłat sądowych. Jest to rozwiązanie niezgodne z unormowaniami zawartymi w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i w Kodeksie postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-146.53" who="#PosełJanRzymełka">Mamy też wniosek mniejszości nr 7, zgłoszony przez posła Polmańskiego, dotyczący skreślenia ust. 2 w art. 118. Otóż rekomendowane przez połączone komisje brzmienie art. 118 odpowiada potrzebie rozdzielenia, ze względów formalnych i merytorycznych, funkcji realizacyjnych i kontrolnych w dziedzinie państwowego nadzoru górniczego, zapewniając przy tym również szeroko pojętą ochronę pracy pracowników zatrudnionych w górnictwie.</u>
          <u xml:id="u-146.54" who="#PosełJanRzymełka">Zaproponowane przez cztery komisje, które wyszły z tych właśnie pozycji, rozwiązanie pozwala wyeliminować kolizję kompetencji organów nadzoru górniczego i Państwowej Inspekcji Pracy. Jest to problem bardzo trudny, wynika on z historii i tradycji. Za utrzymaniem brzmienia art. 118 ust. 2 przemawia zaś wyłącznie obecne usytuowanie Państwowej Inspekcji Pracy w strukturze Sejmu RP.</u>
          <u xml:id="u-146.55" who="#PosełJanRzymełka">Wniosek mniejszości nr 8 dotyczy nowego brzmienia art. 139 projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze. W tym artykule przewiduje się wprowadzenie zmian w ustawie z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Mają one na celu integrację systemu prawnego, ujednolicenie różnej terminologii używanej w obu tych ustawach oraz wprowadzenie normy kolizyjnej dotyczącej nakładania się kompetencji organów administracji morskiej oraz organów państwowego nadzoru geologicznego oraz górniczego.</u>
          <u xml:id="u-146.56" who="#PosełJanRzymełka">Zmiany w ustawie o obszarach morskich RP i administracji morskiej proponowane we wnioskach mniejszości nie prowadzą do integracji regulacji zawartych w obu tych ustawach. Nie rozstrzygają również do końca sytuacji kolizyjnych. Proponowana we wniosku mniejszości zmiana treści art. 33, który w całości zgodnie z projektem Prawo geologiczne i górnicze zamierza się skreślić, sprowadza się do tego, że prawo do prowadzenia działalności w zakresie poszukiwania, rozpoznawania oraz wydobywania zasobów mineralnych w polskich obszarach morskich przyznaje się skarbowi państwa. W obecnym stanie prawnym prawo to przysługuje państwu. Zmiana ta jest nieczytelna i merytorycznie nieuzasadniona, brak jest bowiem ustawowej regulacji dotyczącej instytucji skarbu państwa. Przede wszystkim jednak treść tego artykułu narusza zasadę równości podmiotów wobec prawa. Projektowana ustawa Prawo geologiczne i górnicze przewiduje, że działalność gospodarczą w zakresie geologii i górnictwa, nie włączając w to polskich obszarów morskich Rzeczypospolitej, może podejmować każdy, nie ma w tym wypadku ograniczeń podmiotowych. Złoża kopalin znajdujące się w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej stanowią własność skarbu państwa, a podjęcie działalności na tym obszarze podlega koncesjonowaniu, dość sformalizowanemu, przy pełnym poszanowaniu kompetencji ministra transportu i gospodarki morskiej. Przede wszystkim rozwiązanie to nie narusza ani norm prawa międzynarodowego publicznego, ani kompetencji organów administracji morskiej. Dlatego też art. 33 ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej i administracji morskiej jest zbędny, a jego skreślenie ma na celu uproszczenie stanu prawnego. Proponowana zaś zmiana treści art. 34, przez dodanie ust. 2, wiąże się ściśle z proponowanym brzmieniem art. 33. Zmierza się w tym wypadku do wprowadzenia ograniczeń podmiotowych, ograniczeń względem obcych osób prawnych i fizycznych. Jest to nieuzasadnione, a ponadto pozostaje w wewnętrznej sprzeczności z generalną klauzulą proponowaną w art. 33.</u>
          <u xml:id="u-146.57" who="#PosełJanRzymełka">Nie do przyjęcia jest również propozycja skreślenia z projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze zmian w art. 42 ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej i administracji morskiej. Zmiany te bowiem mają na celu wprowadzenie normy kolizyjnej w odniesieniu do właściwości organów administracji morskiej oraz organów państwowego nadzoru geologiczno-górniczego. Przyjęcie wniosku mniejszości w tym zakresie oznaczałoby konieczność utworzenia w organach administracji morskiej odrębnych pionów, geologicznych i górniczych, z kompetencjami analogicznymi do kompetencji organów państwowego nadzoru geologicznego oraz górniczego, do których należałoby wykonywanie takich na przykład czynności, jak zatwierdzanie dokumentacji geologicznej, zatwierdzanie projektów zagospodarowania złoża, zatwierdzenie planów ruchów. Jest to zabieg całkowicie zbędny w świetle regulacji zawartych w projektowanej ustawie Prawo geologiczne i górnicze, zwłaszcza wobec przyjętej zasady, że właściwe organy administracji geologicznej i nadzoru górniczego wykonują swe zadania również w odniesieniu do obszarów morskich Rzeczypospolitej, działając w uzgodnieniu z organami administracji morskiej.</u>
          <u xml:id="u-146.58" who="#PosełJanRzymełka">Ostatni wniosek mniejszości, wniosek nr 9, zgłoszony przez panią posłankę Lipowicz, dotyczy prawa o ustroju sądów powszechnych. Możliwość utworzenia w sądach powszechnych przez ministra sprawiedliwości w drodze rozporządzenia odrębnych jednostek organizacyjnych do spraw z zakresu szkód górniczych nie wymaga nowelizacji art. 17 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych. Przewidywany wpływ tych spraw, ich ciężar gatunkowy oraz zakres rzeczowy mieszczący się we właściwości wydziałów cywilnych funkcjonujących w sądach nie uzasadniają tworzenia odrębnych jednostek organizacyjnych, czyli sądów do spraw z zakresu szkód górniczych. W razie potrzeby wynikającej z praktyki minister sprawiedliwości może w drodze zarządzenia, bez konieczności uruchamiania procesu legislacyjnego związanego z wydaniem aktu rangi rozporządzenia, na podstawie art. 21 Prawa o ustroju sądów powszechnych utworzyć w sądach stosowne wydziały do spraw szkód górniczych. Rozwiązanie takie jest całkowicie wystarczające z punktu widzenia organizacji pracy sądów.</u>
          <u xml:id="u-146.59" who="#PosełJanRzymełka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu czterech połączonych komisji: Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Ustawodawczej, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu wnoszę o przyjęcie projektu Prawa geologicznego i górniczego w wersji przedstawionej w sprawozdaniu czterech komisji, tj. w druku nr 859. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-146.60" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#WicemarszałekJózefZych">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#WicemarszałekJózefZych">Panie i Panowie! Wobec postawionego tu zarzutu, iż Prezydium Sejmu nie przestrzega ustalonych zasad określających długość przerw, pragnę poinformować Wysoką Izbę, że przy ich planowaniu zwróciłem się do pana posła sprawozdawcy z pytaniem, ile czasu zajmie przedstawienie sprawozdania. Pan poseł poinformował mnie, że od 20 do 30 minut, a tymczasem upłynęło 55 minut. Chcę podkreślić, że regulamin nie ogranicza czasu wystąpienia posła sprawozdawcy, mam jednak prośbę, aby w przyszłości w miarę precyzyjnie określać czas wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#WicemarszałekJózefZych">Zarządzam przerwę do godz. 20.40.</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 20 min 05 do godz. 20 min 41)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Nie zważając na ilość, lecz patrząc na jakość, kontynuujemy rozpatrywanie punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy Prawo geologiczne i górnicze.</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Przypominam, że Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła poselskie przyjęty dla debaty krótkiej, w zależności od ich wielkości, tj. w granicach od 3 do 21 minut, oraz określił czas wystąpień posłów nie zrzeszonych na 2 minuty.</u>
          <u xml:id="u-148.3" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-148.4" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Jako pierwszy głos zabierze pan poseł Czesław Śleziak w imieniu Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-148.5" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#PosełCzesławŚleziak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Klubu Parlamentarnego SLD mam zaszczyt zaprezentować stanowisko wobec sprawozdania Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu, Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Komisji Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Ustawodawczej (druk nr 859) o rządowym projekcie ustawy Prawo geologiczne i górnicze (druk nr 33). W klubowym wystąpieniu, w trakcie pierwszego czytania, wskazałem na główne kierunki dalszych prac nad ustawą, takie jak: dostosowanie prawa geologicznego i górniczego do społecznej gospodarki rynkowej, ochrona środowiska, zabezpieczenie praw samorządu. Pragnę stwierdzić, że te kierunki w znacznym stopniu zostały przez komisje uwzględnione. Podkomisji za całokształt prac należą się wyrazy uznania. Nie znaczy to, że przedstawione sprawozdanie nie budzi wielu istotnych zastrzeżeń i wątpliwości. W wystąpieniu ograniczę się do wybranych problemów.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#PosełCzesławŚleziak">Sprawa pierwsza, własności i użytkowania górniczego. Rodzi się następujące pytanie: Czy art. 7 omawianej ustawy należycie zabezpiecza interesy państwa? Podzielamy pogląd, że rozwiązania istniejące w polskim ustawodawstwie w latach 1953–1991 nie były możliwe do utrzymania, chociażby z tej przyczyny, że żaden przepis nie rozstrzygnął wyraźnie, czyją własność stanowią złoża kopalin. Dziwić musi fakt, że wśród ogólnego wołania o reprywatyzację i prywatyzację pojawia się wniosek o nacjonalizację, który praktycznie przekreśla całą własność gruntową i to bez jakiegokolwiek odszkodowania. Słusznie zauważył prof. Lipiński, że „w ciągu 45 lat miniony system i ustawodawca nie zdecydował się na nacjonalizację złóż kopalin znajdujących się w granicach nieruchomości gruntowej”. Treść wniosku mniejszości nr 1 jest sprzeczna z konstytucją. O wielu innych argumentach mówił poseł sprawozdawca. Oczywista stała się konieczność synchronizacji projektu ustawy z przepisami Kodeksu cywilnego, zwłaszcza w części dotyczącej granic przestrzennych nieruchomości gruntowych.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#PosełCzesławŚleziak">Problem drugi: udział samorządu terytorialnego w procesie koncesjonowania. Mój klub w pierwszym czytaniu krytycznie ocenił te zapisy projektu, które nie respektowały kompetencji samorządu terytorialnego. Dobrze się stało, że uznano, iż trzeba uwzględnić zróżnicowanie rozpatrywanych sytuacji. Projekt w obecnym kształcie słusznie wyodrębnia, z jednej strony, wypadki udzielania koncesji na wydobywanie i rozpoznawanie złóż kopalin, z drugiej zaś wypadki udzielania koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz odpadów w górotworze. Doceniając intencje towarzyszące wnioskowi mniejszości nr 2, skądinąd szlachetne, wychodzimy z założenia, że propozycje komisji zabezpieczają interes gminy, przeciwdziałają możliwości zaistnienia praktyki polegającej na tym, że negatywne stanowisko gminy może nie mieć dostatecznego merytorycznego uzasadnienia i mogą przeważać partykularne interesy. Państwo musi prowadzić racjonalną politykę wobec zasobów naturalnych, wszak m.in. odpowiada za bezpieczeństwo energetyczne. Ten zapis jest zapisem kompromisowym.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#PosełCzesławŚleziak">Słusznie rozszerzono listę wypadków odnoszących się do decyzji ustalającej szczegółowe warunki wydobycia kopaliny w wypadku koncesji łącznej: na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin (art. 24 ust. 4), w wypadku cofnięcia koncesji albo ograniczenia jej zakresu bez odszkodowania (art. 27) czy jeśli chodzi o art. 29 mówiący o wykonaniu przez przedsiębiorcę obowiązków dotyczących ochrony środowiska po cofnięciu albo wygaśnięciu koncesji. W tej części omawianego projektu zasługuje na podkreślenie wprowadzenie obowiązku załączenia do wniosku o wszystkie rodzaje koncesji oceny oddziaływania na środowisko, sporządzanej zgodnie z przepisami o ochronie i kształtowaniu środowiska.</u>
          <u xml:id="u-149.4" who="#PosełCzesławŚleziak">Sprawa kolejna: wydobywanie kopalin. Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej podziela stanowisko głoszące, że optymalną formą, za pomocą której winno dokonywać się kreowanie ładu przestrzennego w granicach terenu górniczego, będzie szczegółowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru funkcjonalnego. Popieramy również zapisy dotyczące ratownictwa górniczego, a w szczególności rozwiązanie zmierzające do wyeliminowania możliwości prowadzenia działalności w zakresie ratownictwa górniczego przez podmioty nie dysponujące niezbędną kadrą i wyposażeniem. Popieramy propozycje rozwiązań dotyczących odpowiedzialności za szkody.</u>
          <u xml:id="u-149.5" who="#PosełCzesławŚleziak">Jeśli chodzi o wnioski mniejszości nr 3 i 4 dotyczące skreślenia art. 87 i 88, klub wyraża pogląd, że mogłoby to doprowadzić do bardzo negatywnych skutków, utrudnienia czy wręcz uniemożliwienia wykonania działalności regulowanej ustawą. (Szersza argumentacja została przedstawiona przez posła sprawozdawcę - akceptujemy ją.)</u>
          <u xml:id="u-149.6" who="#PosełCzesławŚleziak">Istotne wątpliwości budzi art. 118 ust. 2. Podczas prac komisji przytaczano poważne argumenty za lub przeciw zapisowi wspomnianego artykułu. Zgłoszono wniosek mniejszości nr 7. Skłaniamy się do poparcia tego wniosku. W sytuacji gdy chodzi o bezpieczeństwo zakładu, sprawy ludzkiego życia i śmierci, nie może być dwuwładzy, gdyż to się mści, prowadzi nieraz do niekompetentnych decyzji innych niż urzędy górnicze organów.</u>
          <u xml:id="u-149.7" who="#PosełCzesławŚleziak">Wątpliwości dotyczą również propozycji zmian ustroju sądów i warunków ich funkcjonowania. Nie uzasadniono w przekonywający sposób, jakie względy przemawiają w obecnej sytuacji za likwidacją specjalistycznych organów orzekających w sprawach szkód górniczych i za przekazaniem tych spraw sądom powszechnym. Wątpliwości te są szczególnie istotne w sytuacji wzrastającego obciążenia sądów powszechnych nowymi rodzajami spraw - przy ograniczonych możliwościach kadrowych i finansowych. O tych sprawach mówiono przy okazji rozpatrywania poprzedniego punktu porządku dziennego. Trzeba też odnotować, że procedura sądowa jest bardziej sformalizowana od postępowania w organach administracyjnych. Należy liczyć się z tym, że koszty przekazania sądom powszechnym spraw o szkody górnicze będą wysokie.</u>
          <u xml:id="u-149.8" who="#PosełCzesławŚleziak">W tym kontekście wydaje się, że wniosek mniejszości nr 9, mówiący o możliwości fakultatywnego tworzenia wydziałów ds. szkód górniczych w sądach, zasługuje na poparcie, ale pod warunkiem, że taka możliwość, w świetle aktualnych przepisów, nie leży w kompetencji ministra sprawiedliwości (o tym mówił poseł sprawozdawca). To trzeba jednoznacznie rozstrzygnąć.</u>
          <u xml:id="u-149.9" who="#PosełCzesławŚleziak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W podsumowaniu pragnę zwrócić uwagę na jeszcze jeden problem o charakterze ogólnym. Wydaje się, że przyjęty projekt ustawy będzie wymagać w bliskiej perspektywie zmian wynikających z wymagań przewidzianych umowami o stowarzyszeniu z Europejską Wspólnotą Gospodarczą oraz innymi dokumentami określającymi powiązania Polski z instytucjami europejskimi. W informacji przewodniczącego podkomisji z dnia 10 marca 1993 r. brak jest danych świadczących o tym, by w trakcie prac podkomisji normy EWG były przedmiotem pogłębionej dyskusji. Podkreśla się to również w ekspertyzach BSE.</u>
          <u xml:id="u-149.10" who="#PosełCzesławŚleziak">Konkludując, Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej będzie głosował za odrzuceniem wszystkich, poza siódmym, wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-149.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Słuchamy teraz wystąpienia pana posła Piotra Polmańskiego z Unii Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#PosełPiotrPolmański">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze przebrnął przez pierwsze poselskie czytanie. Prace specjalnej podkomisji nad tym projektem trwały ponad rok, ale też trzeba od razu powiedzieć, iż materia, nad którą debatujemy, jest jedną z najtrudniejszych spośród wszystkich, które dotychczas regulował Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Przedłożony projekt ma zarazem ustrojowy charakter i będzie w zasadniczy sposób oddziaływał na cały proces ustrojowej transformacji, jaki od 4 lat dokonuje się w naszym kraju. Dlatego mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie stanowisko Klubu Parlamentarnego Unii Demokratycznej w przedmiotowej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#PosełPiotrPolmański">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zanim ustosunkuję się do kwestii szczegółowych i niektórych wniosków mniejszości, chciałbym na wstępie omówić kilka generalnych zagadnień, które reguluje projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#PosełPiotrPolmański">Po pierwsze, fundamentalny dla całej ustawy przepis dotyczy prawa własności kopalin i użytkowania górniczego. Przepis art. 7 projektu ma charakter szczególny, cywilno-ustrojowy, rozstrzyga bowiem bardzo ważną kwestię własności złóż kopalin poddanych prawu górniczemu, co rzutuje na prawo wykorzystania złóż, rozporządzania tym prawem oraz udzielania koncesji. W wielorakiej i wielowarstwowej problematyce prawa górniczego zagadnienia cywilistyczne zajmują ważne, czasem nawet decydujące miejsce. Taki charakter mają zagadnienia uprawnień do złóż kopalin. Problematykę cywilistyczną prawa górniczego w pewnym zakresie reguluje się w sposób szczególny, odbiegający od unormowań powszechnego prawa cywilnego. Jest to zrozumiałe - taka regulacja wynika z właściwości przedmiotu prawa górniczego. Te szczególne uregulowania prawa górniczego nie powinny jednak, a nawet nie mogą, podważać lub burzyć podstawowych koncepcji oraz konstrukcji przyjętych w obowiązującym prawie cywilnym. Co więcej, regulacje cywilistycznych zagadnień prawa górniczego w zasadzie powinny być niejako wmontowane w zespół podstawowych koncepcji i konstrukcji prawa cywilnego. Tym generalnym wymaganiom powinna czynić zadość, a przynajmniej nie powinna być z nimi sprzeczna, regulacja uprawnień do złóż kopalin. Mój klub stwierdza, że przepis art. 7 projektu ustawy spełnia te wymogi.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#PosełPiotrPolmański">Drugim bardzo ważnym zagadnieniem regulowanym w tym projekcie ustawy jest problematyka koncesji, a w szczególności kwestia udziału organów samorządu terytorialnego w procesie koncesjonowania działalności normowanej ustawą. Przemawiając w imieniu klubu podczas pierwszego czytania projektu, przedstawiłem bardzo krytyczne stanowisko Unii Demokratycznej odnośnie do rozwiązań zawartych w wersji pierwotnej, które zdaniem mojego klubu nie respektowały w dostatecznym stopniu kompetencji, jakie w obecnym stanie prawnym przysługują samorządowi terytorialnemu. Dlatego mój klub z zadowoleniem przyjął rozwiązania zawarte w obecnie przedłożonym projekcie, które - a dotyczy to bardzo wielu artykułów - uwzględniają oczekiwania społeczności lokalnych, chroniąc zarazem interes skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#PosełPiotrPolmański">Kolejnym bardzo istotnym zagadnieniem regulowanym w dziale V projektu ustawy są stosunki sąsiedzkie i odpowiedzialność za szkody. Generalnie klub Unii Demokratycznej popiera konstrukcje zawarte w przepisach art. 87 i art. 88 projektu, które przewidują ingerencję w sferę własności nieruchomości gruntowych znajdujących się w pobliżu prowadzonych prac górniczych, jeżeli jest to niezbędne do wykonywania działalności regulowanej niniejszą ustawą. Pierwszy z tych przepisów przewiduje terminowe zajęcie nieruchomości (na okres nie przekraczający 6 miesięcy), drugi - odpowiednie „ograniczenie” własności nieruchomości. Mój klub popiera rozwiązanie, które prowadzi do tego, aby realizacja dyspozycji tych artykułów była możliwa za pełnym odszkodowaniem i przy zastosowaniu właściwego postępowania pozwalającego właścicielowi na obronę jego praw.</u>
          <u xml:id="u-151.5" who="#PosełPiotrPolmański">Klub Unii Demokratycznej nie dopatruje się przy tym sprzeczności między powyższymi przepisami a konstytucją i konstytucyjną zasadą ochrony własności. Uważamy, że rozwiązanie to jest logiczną konsekwencją udzielenia koncesji przez państwo, bo przecież musi istnieć materialno-prawna podstawa, by przedsiębiorca mógł wykonywać swoje uprawnienia. Należy również stwierdzić, że konstrukcja prawna zawarta w art. 87 i art. 88 stanowi przepis, który znajduje się w każdym systemie prawa górniczego, m. in. także w obowiązującym u nas. Ponadto wprowadzane tu instrumenty nie różnią się co do swej istoty od innych podobnych instrumentów funkcjonowania nowoczesnej gospodarki, takich jak częściowe wywłaszczenie, czy nawet od tak typowej cywilistycznej instytucji, jaką jest służebność drogi koniecznej. Z tych powodów będziemy głosować przeciwko wnioskom mniejszości nr 3 i nr 4.</u>
          <u xml:id="u-151.6" who="#PosełPiotrPolmański">Klub Unii Demokratycznej uznaje za słuszny przepis art. 97, który poddaje orzecznictwu sądów powszechnych roszczenia związane ze szkodami górniczymi. Mamy jednak pewne obawy związane z jego realizacją. Wiadomo, że prowadzi się rocznie kilkadziesiąt tysięcy spraw związanych z naprawą szkód górniczych, że większość z nich, z uwagi na koszt naprawienia szkody, trafi do sądów wojewódzkich jako sądów pierwszej instancji, co musi doprowadzić - przy ograniczonych możliwościach kadrowych i finansowych resortu sprawiedliwości - do ich przeciążenia nowymi postępowaniami. Są to obawy, które trzeba brać pod uwagę. Z tego też powodu mój klub poprze wniosek mniejszości nr 9.</u>
          <u xml:id="u-151.7" who="#PosełPiotrPolmański">Ostatnia kwestia generalna, którą chcę poruszyć, dotyczy działu VII zawierającego przepisy karne. Klub Unii Demokratycznej popiera filozofię, która głosi, że na okres przed uchwaleniem nowego kodeksu do spraw wykroczeń jest zasadne wprowadzenie przepisów karnych do projektu omawianej ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Klub popiera również rozwiązania określone w art. 119, wprowadzającym odpowiedzialność karną za przestępstwo. Obawa, że w razie wyrządzenia znacznej szkody sankcje wynikające z art. 120 byłyby niewystarczające, jest uzasadniona.</u>
          <u xml:id="u-151.8" who="#PosełPiotrPolmański">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jeśli chodzi o rozwiązania szczegółowe zawarte we wnioskach mniejszości, klub Unii Demokratycznej poprze wniosek mniejszości nr 7 dotyczący skreślenia ust. 2 w art. 118 projektu ustawy. Otóż art. 118 ust. 1 projektu zawiera rozwiązanie niezmiernie istotnego - ze względów prawnych i merytorycznych - dla prawidłowego funkcjonowania zakładów górniczych problemu zbiegu kompetencji organów państwowego nadzoru górniczego z kompetencjami innych organów nadzoru i kontroli. Przewiduje on wymóg uzgadniania decyzji dotyczących zakładu górniczego z właściwym organem państwowego nadzoru górniczego. To rozwiązanie opiera się na przyjętej w projekcie ustawy generalnej zasadzie podkreślania specyfiki warunków działalności górniczej, zwłaszcza ze względu na różnorodność i koncentrację występujących w tej działalności zagrożeń. Wyrazem urzeczywistniania tej zasady jest m. in. art. 110 projektu ustawy. Przejrzystość tej formuły współdziałania organów oraz unikania sytuacji kolizyjnych w sposób niczym nie uzasadniony jest naruszana poprzez zapis ust. 2 art. 118, który przewiduje, że organy Państwowej Inspekcji Pracy będą zwolnione z wymogu uzgadniania z organami nadzoru górniczego decyzji dotyczących ruchu kopalń. Chcę stwierdzić, że zdaniem Unii Demokratycznej utrzymanie tego zapisu - chociaż zdania w tej sprawie były w klubie podzielone - byłoby niesłuszne. Być może w odniesieniu do przyszłości - w kontekście zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach górniczych - celowe byłoby zastanowienie się nad zmianą ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz Kodeksu pracy i wyraźne rozdzielenie kompetencji organów nadzoru górniczego oraz Państwowej Inspekcji Pracy.</u>
          <u xml:id="u-151.9" who="#PosełPiotrPolmański">Jeśli chodzi o wniosek mniejszości nr 1, to z uwagi na stanowisko, które przedstawiłem na początku tego wystąpienia, mój klub będzie głosował przeciw. Nie wydaje się bowiem możliwy do zaakceptowania wariant zakładający nacjonalizację chociażby niektórych tylko złóż położonych w granicach nieruchomości gruntowej. Byłoby to sprzeczne z konstytucją, a zarazem łamałoby podstawowe zasady zawarte w Kodeksie cywilnym, dotyczące własności nieruchomości.</u>
          <u xml:id="u-151.10" who="#PosełPiotrPolmański">Klub Unii Demokratycznej nie ma jednolitego zdania odnośnie do wniosku mniejszości nr 2, który, najogólniej mówiąc, udzielenie koncesji na działalność regulowaną projektem ustawy uzależnia od odrębnej decyzji zarządu właściwej gminy w tej sprawie. Byłoby to niewątpliwie znaczne wzmocnienie uprawnień gminy, niemniej z drugiej strony pojawiły się w klubie opinie, że taka konstrukcja może utrudnić proces decyzyjny, nie chroniąc przy tym należycie interesu skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-151.11" who="#PosełPiotrPolmański">Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna jest również przeciwny przyjęciu wniosku mniejszości nr 8, głównie dlatego, że skoro w ustawie o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej zakłada się suwerenność tzw. obszarów morskich RP, to znajduje tam zastosowanie polskie ustawodawstwo, zwłaszcza dotyczące ochrony i wykorzystania zasobów środowiska. Nie ma zatem potrzeby powtarzania tej zasady w Prawie geologicznym i górniczym. A skoro jest to ustawa wiodąca, to skreślenie art. 33, jak i przeredagowanie zapisu art. 34 ustawy o obszarach morskich, jest zasadne. Również zmiana treści art. 42 tej ustawy jest konieczna dla uściślenia zakresu kompetencji organów nadzoru działających w obszarach morskich.</u>
          <u xml:id="u-151.12" who="#PosełPiotrPolmański">Nie znajduje potwierdzenia zarzut o ograniczeniu kompetencji naczelnego organu administracji morskiej. Uprawnienia ministra transportu i gospodarki morskiej są w projekcie ustawy Prawo górnicze i geologiczne jasno określone w wielu artykułach.</u>
          <u xml:id="u-151.13" who="#PosełPiotrPolmański">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Unia Demokratyczna poprze w całości projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz niektóre wnioski mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-151.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Stanowisko Polskiego Stronnictwa Ludowego zaprezentuje pan poseł Józef Zych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#PosełJózefZych">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jeżeli można, to na wstępie ustosunkuję się do wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#PosełJózefZych">Otóż myślę, że wniosek mniejszości nr 2, aby udzielenie koncesji na działalność, o której mówi się w art. 15, było uzgadniane z zarządem gminy, jest zasadny. Argument, na który powołał się pan poseł sprawozdawca, iż koncesje, na przykład na wydobycie gazu, obejmują wiele województw czy gmin, jest najsłabszy z argumentów, jakie mogą być. To przecież ten, kto zamierza ubiegać się o koncesję, wie o jaki obszar koncesyjny mu chodzi i powinien liczyć się z takimi możliwościami. A zatem sądzę, że fakt, iż to może organizacyjnie utrudniać postępowanie, nie może prowadzić do tego typu ograniczeń.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#PosełJózefZych">Jeżeli chodzi o wniosek mniejszości nr 5, dotyczący w pkt. 2 art. 92, a więc naprawienia szkód górniczych, czyli rozstrzygnięcia, że do naprawienia szkód górniczych stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, wymaga to szerszego uzasadnienia, ponieważ propozycje w projekcie ustawy zawierają tyle błędów, że z punktu widzenia czystości prawa jest niemożliwe, aby bezpośrednio przystąpić na przykład do trzeciego czytania. Należy więc szczegółowo ustosunkować się do tego. Wysoki Sejmie, zarówno jeśli chodzi o wniosek mniejszości, jak i o projekt, powstaje bardzo istotny problem, a mianowicie poddania pod orzecznictwo sądowe spraw z zakresu Prawa geologicznego i górniczego, dotyczących między innymi odszkodowań, a więc bardzo ważnych. Jeśli porównamy debatę, która na tej sali toczyła się godzinę wcześniej, na temat między innymi sądownictwa, to proszę zwrócić uwagę, o czym mówili pani wiceminister i poseł Bentkowski, że są takie sądy wojewódzkie, w których jest zaledwie jeden cywilista. Jednocześnie stawia się kwestię, żeby upoważnić ministra do powoływania specjalnych wydziałów czy sekcji, czy w ogóle do rozpoznawania oddzielnie spraw z zakresu Prawa górniczego i geologicznego. Moim zdaniem cała koncepcja Prawa geologicznego i górniczego opiera się na zasadach Kodeksu cywilnego. Jeżeli zakładamy, że sędzia cywilista nie potrafi „połapać się” i nie zna prawa górniczego, to, Wysoki Sejmie, czegoś tu nie rozumiem. W związku z tym fakt, że w jednym okręgu może występować więcej spraw z zakresu prawa górniczego, a w innym mniej, absolutnie nie uzasadnia takiego rozstrzygnięcia.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#PosełJózefZych">Wobec tego chcę szczegółowo omówić pewne uregulowania. Proszę spojrzeć na zapis art. 65 projektu ustawy: „W razie powstania zagrożenia życia, zdrowia ludzkiego, nadzwyczajnego zagrożenia środowiska lub bezpieczeństwa zakładu górniczego, należy niezwłocznie wstrzymać ruch (...)”. Co to znaczy: „nadzwyczajnego”? Po pierwsze, chcę powiedzieć, że w terminologii prawniczej takie pojęcie nie funkcjonuje. Możemy mówić o istotnym zagrożeniu. A zatem, jakie ma być to nadzwyczajne zagrożenie środowiska, które mogłoby powodować zatrzymanie zakładu? Dlatego, panie marszałku, zgłaszam pierwszą poprawkę do art. 65, a mianowicie chodzi o zastąpienie wyrazu: „nadzwyczajnego” wyrazem: „istotnego”.</u>
          <u xml:id="u-153.4" who="#PosełJózefZych">Wysoki Sejmie, przejdźmy do sprawy kluczowej, a mianowicie do odszkodowań, bo z tym jest wiele problemów. Zgadzam się w pełni z wnioskiem mniejszości, iż wystarczą przepisy Kodeksu cywilnego, z jednym uzupełnieniem, jeżeli mamy na to patrzeć: „oraz z zachowaniem przepisów Kodeksu postępowania cywilnego”. Zaraz powiem dlaczego. Znów zgłaszam poprawkę w zakresie Kodeksu postępowania cywilnego. Proszę zwrócić uwagę na art. 88. Pan poseł sprawozdawca, mówiąc o własności, wyraźnie mówił o prawie własności zgodnie z Kodeksem cywilnym i innymi przepisami. Natomiast w art. 88 mamy stwierdzenie o ograniczeniu własności. Jest drobna różnica pomiędzy własnością, jako prawem rzeczowym, a prawem własności i w związku z tym jednak trzeba precyzyjnie określać wszystkie warunki.</u>
          <u xml:id="u-153.5" who="#PosełJózefZych">Wysoki Sejmie! Art. 91 to jest typowe nieporozumienie. Po pierwsze, ust. 1 brzmi: „Właściciel nie może się sprzeciwić zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego (...)”. No, to jest nieporozumienie - wszyscy powinni się sprzeciwiać zagrożeniom. Myśl jest zupełnie inna. Być może ktoś chciał przez to powiedzieć, że jeśli jest pewne ryzyko wynikające z działalności, to nie może mi to zamykać drogi do tego, abym stawiał sprawę, iż w ten sposób nie można na przykład robić na moim gruncie odwiertu. To jest zupełnie inny sens. A zatem ust. 1, jeżeli to ma mieć sens, musi być przeredagowany.</u>
          <u xml:id="u-153.6" who="#PosełJózefZych">Proszę zwrócić uwagę, o czym się mówi w ust. 3 i w art. 92. To są ewidentne sprzeczności. Ust. 3: „Jeżeli nie zachodzą okoliczności przewidziane w ust. 1 i 2, przedsiębiorca odpowiada za szkodę według zasad określonych w Kodeksie cywilnym”. I art. 92: „Do naprawiania szkód, o których mowa w art. 91 ust. 1 i 2, (a więc o to samo chodzi) stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, o ile ustawa niniejsza nie stanowi inaczej”. Wysoki Sejmie, tak redagować przepisów nie wolno. Wobec tego, jeżeli ma zostać ust. 3, to art. 92 absolutnie musi być uchylony.</u>
          <u xml:id="u-153.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-153.8" who="#PosełJózefZych">Muszę powiedzieć, Wysoki Sejmie, że po tym jak mój klub przeanalizował zasady odpowiedzialności i porównał to z Kodeksem cywilnym, ogromnie się dziwimy, że w trakcie prac tych komisji przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości nie protestowali przeciwko takim uregulowaniom. Z legislacyjnego punktu widzenia to jest wręcz niezrozumiałe. I zaraz uzasadnię dlaczego. Po pierwsze, zasady odpowiedzialności w polskim prawie cywilnym są precyzyjnie określone i pojęcie: „szkody górnicze” nie wnosi tu niczego nowego. Wobec tego powstaje pytanie: Czy tak szczegółowe regulowanie - na przykład: co się będzie dziać, jeżeli zabraknie wody, że mam obowiązek dostarczenia tej wody, albo jeżeli poczynię pewne nakłady, to odszkodowanie polega na zwróceniu nakładów - to nie jest nieporozumienie? To są zasady prawa cywilnego znane studentom pierwszego roku prawa.</u>
          <u xml:id="u-153.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-153.10" who="#PosełJózefZych">A zatem, nie wolno w ten sposób „zbijać” całej konstrukcji prawniczej.</u>
          <u xml:id="u-153.11" who="#PosełJózefZych">Jeszcze jedna sprawa - zasada słuszna co do ugodowego postępowania - proszę bardzo, jeśli tryb ugodowego postępowania zostanie wyczerpany, to pozostaje droga sądowa. Ale czy wolno wprowadzić zapis, że jeżeli upłynie 21 dni, to już jest wyczerpane postępowanie dowodowe? Wysoki Sejmie, tu powinien być zapis, że jeżeli w ciągu 21 dni nie zostaną podjęte czynności, bo ja mogę podjąć czynności dowodowe, żądać dowodów, a on mi ich nie przedkłada albo ociąga się, albo prowadzę postępowanie. Wyraźnie widać, że ta konstrukcja była budowana przez ludzi, którzy z tym niewiele mieli do czynienia. A ja, żeby sprawa była jasna, chcę powiedzieć, że jako prawnik od 12 lat stosuję Prawo górnicze i geologiczne, a zatem mam prawo przypuszczać, że coś niecoś na ten temat wiem. A zatem nie znajduję żadnego uzasadnienia wyłączenia tego oddzielnego rozdziału.</u>
          <u xml:id="u-153.12" who="#PosełJózefZych">Są także inne zapisy, Wysoki Sejmie, które bezspornie nie mogą się ostać. Na przykład art. 99, który brzmi: „Jeżeli ze względu na sposób naprawienia szkody celowe jest rozpoznanie łączne roszczeń wielu powodów, sąd połączy te sprawy i wyda wyrok łączny”. Tego zapisu z K.p.c. nam w ogóle nie potrzeba. I dalej: w celu usprawnienia postępowania sąd może nakazać utworzenie zrzeszenia powodów uprawnionych do postępowania. Na miłość boską, sięgnijmy do Kodeksu postępowania cywilnego. Tam jest mowa o pełnomocnictwie i tam ta rzecz jest ewidentnie rozpoznana i rozstrzygnięta, a mianowicie że w tej samej sprawie, jeżeli jest ta sama podstawa faktyczna i prawna, może być wielu powodów i wielu powodów może mieć jednego pełnomocnika. A zatem rodzi się pytanie: po co tego typu zapisy?</u>
          <u xml:id="u-153.13" who="#PosełJózefZych">I dalej, kolejny przepis z art. 100: „Przepisy dotyczące naprawiania szkód stosuje się odpowiednio do zapobiegania tym szkodom”.</u>
          <u xml:id="u-153.14" who="#PosełJózefZych">Wysoki Sejmie, czym innym jest naprawienie szkody, a czym innym zapobieganie szkodzie. To są dwa różne zagadnienia i dlatego nie wiem, jak można przepisy dotyczące odszkodowań stosować do zapobiegania szkodom. To jest, oczywiście, chwalebna rzecz i wielokrotnie w przepisach występuje.</u>
          <u xml:id="u-153.15" who="#PosełJózefZych">Albo na przykład inne pojęcie: „obce osoby prawne i fizyczne”. Owszem, jeżeli chodzi o osoby bliskie, to spotykamy się z tym pojęciem w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, natomiast jeżeli chodzi o pojęcie osoby obcej, to ono nie występuje. Ja wiem o co tu chodzi - w różnych przepisach występuje pojęcie osoby zagranicznej. A zatem jeżeli chodzi o całą tę konstrukcję, to niewątpliwie wymaga ona precyzyjnego uzgodnienia.</u>
          <u xml:id="u-153.16" who="#PosełJózefZych">Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego stoi na stanowisku, iż Kodeks cywilny oraz Kodeks postępowania cywilnego w pełni stwarzają podstawy do precyzyjnego stosowania przepisów Prawa geologicznego i górniczego, a w szczególności w części dotyczącej odszkodowań.</u>
          <u xml:id="u-153.17" who="#PosełJózefZych">I teraz, jeślibyśmy chcieli analizować te przepisy, powstaje kolejna kwestia: czy to rozróżnienie czasowego wejścia, wyrządzenia szkody może uzasadniać odrębność postępowania? Nie może. Prócz tego ryzyko poza czynem niedozwolonym jest znane w polskim prawie cywilnym; wynika ono przecież ze zobowiązań. I tu nic nowego nie odkrywamy. A zatem, Wysoki Sejmie, jeżeli rzeczywiście mamy zastosować się do tego, o czym tu ciągle mówimy, to nie możemy ingerować w Kodeks cywilny, tworząc zupełnie nowe odrębności postępowania, i jeszcze stwarzać wrażenie, że jeżeli chodzi o postępowanie w sprawach geologicznych i górniczych, jest to coś zupełnie nowego. Bardziej już zgodziłbym się z tą koncepcją, gdyby to uzasadniało w Kodeksie cywilnym np. rozdział dotyczący postępowania w sprawie szkód górniczych czy w innych sprawach, ale wyodrębnienie tej kwestii w tej ustawie stwarza nam zupełnie nową koncepcję - a już w żadnym wypadku nie zmierza do uproszczenia postępowania zapis o tworzeniu zrzeszeń przez sąd. Bo co to jest w ogóle za instytucja, w jaki sposób sąd będzie tworzył te zrzeszenia, jak one będą działać? To jest całkowicie contra legem, jeżeli chodzi o Kodeks postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-153.18" who="#PosełJózefZych">W związku z powyższym, panie marszałku, Wysoka Izbo, wnoszę, aby sprawę skierować ponownie do komisji, aby w interesie polskiego prawa i naszego parlamentu poważnie się zastanowić nad tymi wszystkimi poprawkami, przeanalizować je i wprowadzić takie zmiany, dzięki którym ten niezwykle ważny akt prawny stanie się czytelny i zgodny z Kodeksem cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-153.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Głos ma pan poseł Herbert Szafraniec, Polskie Porozumienie... Polski Program Liberalny. Przygotuje się pan poseł Adam Ziemiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#PosełHerbertSzafraniec">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jak zwykle zamiast Polskiego Programu Liberalnego, zrobiło się Porozumienie, ale to między nami się zawsze zdarza...</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#PosełHerbertSzafraniec">Chciałbym najpierw dać wyraz zadowoleniu z faktu, że w ostatnim czasie Sejm zajmuje się podstawowymi problemami gospodarczymi. Wysoko oceniam niedawne przyjęcie pakietu ustaw dotyczących norm, miar i jakości i stanowiących podstawowe, a zarazem nowoczesne instrumentarium gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#PosełHerbertSzafraniec">Podobnie wysoko cenię przedkładany dzisiaj do drugiego czytania projekt ustawy o Prawie geologicznym i górniczym. Porządkuje on bowiem w sposób całościowy i spójny działania gospodarcze w sferze bogactw naturalnych naszego kraju. Wymusza też w pewnym stopniu działania proekologiczne. Charakterystyczną cechą tego projektu jest wyraźne dążenie do dostosowania przepisów do wymogów gospodarki rynkowej, łącznie z uwzględnieniem własności prywatnej, krajowej i zagranicznej lub mieszanej. Ustawa ma zastąpić regulacje prawne, pochodzące jeszcze z lat pięćdziesiątych, nowoczesnymi rozwiązaniami prawnymi, bliskimi rozwiązaniom zachodnioeuropejskim. Tym samym stwarza również możliwości ściągnięcia zagranicznych inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#PosełHerbertSzafraniec">Warto także zwrócić uwagę na strukturę ustawy, jej zwartość, pomimo dużego skomplikowania materii. Duże znaczenie interesów ogólnych jest w ustawie wyraźnie dostrzegane przez przyznanie państwu prerogatyw w dziedzinie ustanawiania użytkowania górniczego, przyznawania koncesji i ustalania opłat z tego tytułu. Projekt chroni również w sposób prawidłowy własność obywatela oraz zapewnia zaspokojenie jego ewentualnych roszczeń, tak w wypadku naruszenia własności gruntowej jak i w wypadku szkód mogących powstać podczas eksploatacji kopalin. Przepisy ustawy regulują także zasady bezzbiornikowego magazynowania różnych substancji w górotworze oraz składowania odpadów podziemnych w wyrobiskach górniczych. Określono też rodzaj wymaganej dokumentacji, sposób jej sporządzania, a także kompetencje organu samorządu terytorialnego w tym zakresie. Korzystnie uporządkowano i uproszczono przepisy dotyczące wydobywania kopalin. Większą wagę nadano prawidłowej ewidencji zasobów oraz poprzez zastosowanie ulg w opłatach starano się wzmocnić tendencję do korzystania z technologii proekologicznych. Istotnym rozstrzygnięciem jest również powierzenie sprawy szkód górniczych jurysdykcji sądów powszechnych i oparcie rozstrzygnięć na Kodeksie cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#PosełHerbertSzafraniec">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! To, co dotychczas powiedziałem, nie oznacza, że we wszystkich punktach zapisy tej ustawy nie budzą żadnych zastrzeżeń. Nie chcąc jednak burzyć toku prac legislacyjnych, chciałbym, jako poseł Związku Górnośląskiego, wskazać tylko jeden problem, który z braku aktów wykonawczych do ostatecznej wersji ustawy nie znajduje jednoznacznego rozwiązania. Chodzi o doświadczenia mieszkańców Bytomia, Katowic i innych miast śląskich; o to, że kopaliny pod miastem wydobywane są przez kilku przedsiębiorców, a wynikające z tego działania zmiany w górotworze wpływają na infrastrukturę miasta. W swoim czasie taka sytuacja w ostrej formie występowała w Bytomiu i doprowadziła do znanych skutków. Dzisiaj w największym nasileniu występuje w Katowicach i w skrajnym przypadku może za kilkanaście lat doprowadzić do pojawienia się na mapie kraju nowego zbiornika wodnego, który zapewne nazwiemy Zalewem Katowickim lub czymś w tym rodzaju, jeśli właściwym instytucjom zabraknie woli lub wyobraźni. Chcąc zapobiec takim skutkom bezmyślnej lub nieodpowiedzialnej działalności, proszę prezesa Wyższego Urzędu Górniczego i przedstawicieli innych odpowiedzialnych resortów, żeby nakazali podległym im służbom przystąpienie do pilnego przygotowania aktów wykonawczych do tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#PosełHerbertSzafraniec">Wysoka Izbo! Projektowi ustawy towarzyszą wnioski mniejszości. W zasadzie klub Polski Program Liberalny ustosunkowany jest do nich negatywnie. Większość posłów klubu poprze jednak wniosek o prerogatywy gminy w udzielaniu koncesji oraz o powołanie w sądach powszechnych osobnych jednostek organizacyjnych rozpatrujących sprawy z zakresu Prawa górniczego i geologicznego.</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Głos ma pan poseł Adam Ziemiński, Konfederacja Polski Niepodległej. Przygotuje się pan poseł Feliks Pieczka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#PosełAdamZiemiński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Prawo geologiczne i górnicze jest konstytucją przemysłu wydobywczego, który bez tego prawa praktycznie nie mógłby istnieć. Potrzeby nowej regulacji związanej z tym przemysłem nikt nie kwestionuje. Projekt, który dzisiaj rozpatrujemy, ma już praktycznie trzy lata. Strona rządowa w sposób bardzo histeryczny, poprzez środki masowego przekazu, publikacje, wywiady i inne tym podobne rzeczy, wręcz domagała się natychmiastowego uchwalenia tej ustawy twierdząc, że jest to ten wymarzony i jedyny w swoim rodzaju projekt. Dokładnie zdaję sobie sprawę z tego, że to, co rząd spłodził to jest szczyt możliwości intelektualnych niektórych ludzi. Dla mnie jednak to jest knot legislacyjny, z jakim się jeszcze nie spotkałem w tym Sejmie, jakże bowiem można nazwać projekt ustawy, który jest wewnętrznie niespójny, godzi w interes skarbu państwa, poprzez odebranie mu własności kopalin, ogranicza konstytucyjną zasadę wolności gospodarczej (rozdz. 3, dział I) oraz łamie zasadę równości wobec prawa (dział V). Projekt ten jest epigonem komunistycznej doktryny prawnej, która dążyła do tego, by prawo było na tyle elastyczne, by wszelkie poczynania władz, nawet noszące znamiona przestępstwa, panie pośle, były zgodne z prawem. Trzeba mieć małą wyobraźnię albo dużo złej woli, aby zapisem w art. 7 odebrać państwu prawa własności do złóż kopalin. Proponowany zapis znakomicie ułatwi realizację głównego celu tego rządu, to jest ograniczenie wydobycia węgla i surowców do poziomu postulowanego przez Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. I to jest chyba jedyny cel tej ustawy w takim kształcie.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#PosełAdamZiemiński">Wyobraźmy sobie sytuację, że uchwalimy to Prawo geologiczne i górnicze. Z dnia na dzień praktycznie wszystkie kopalnie węgla kamiennego przestaną wydobywać węgiel państwowy. Ten węgiel będzie własnością po części skarbu państwa, po części gminy, po części zaś osób fizycznych i prawnych. I nieprawdą jest to, co mówią eksperci rządowi, mający niejednokrotnie bardzo wysokie tytuły naukowe - nazwisk nie będę wymieniał, bo po prostu nie zasługują oni na to - którzy, opierając się na art. 140 i 143 Kodeksu cywilnego, wmawiają nam, że skarb państwa w dalszym ciągu jest właścicielem złoża, a proponowany zapis art. 7 ma tylko chronić właścicieli gruntu przed nacjonalizacją. Otóż, panie pośle Polmański, skoro się pan tak śmieje, to przeczytam panu ten art. 143: „W granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu rozciąga się na przestrzeni nad i pod jego powierzchnią. Przepis ten nie uchybia przepisom Prawa do wód i kopalin”. Proponuje się także skreślić te słowa: „i kopalin”. Z tego artykułu wyraźnie wynika, że zgodnie z Kodeksem cywilnym właściciel gruntu jest właścicielem kopaliny do ośrodka ziemi. I nie pomogą tu pokrętne tłumaczenia, że ta przestrzeń jest w jakiś sposób ograniczona. Niech się pan nie śmieje i niech mi pan pokaże taki przepis, który mówi gdzie się kończy ta przestrzeń, to społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu, na które się też ci eksperci powołują. Oczywiście zdaję sobie sprawę z tego, że jeżeli członek koalicji rządowej za podstawowe konstrukcje w Kodeksie cywilnym uważa społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu, stosunki międzyludzkie, sprawiedliwość społeczną, a nie konkretne przepisy, to później się coś takiego rodzi ludziom w głowach. Nie do przyjęcia jest też tłumaczenie, że własność, tak jak powiedziałem, zagwarantowana jest tym określeniem: „społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu”, z którym spotykamy się w art. 143 i 140 K.c. Nigdzie w całym naszym ustawodawstwie nie znajdziemy ustawowej definicji tego pojęcia. Kiedyś, jeszcze w czasach PRL - panowie z lewej strony sali dokładnie to pamiętają - każdorazowo na potrzeby rządu czy władzy w Komitecie Centralnym PZPR ustalano definicję - raz mówiło się, że społeczno-gospodarczym przeznaczeniem gruntów warszawskich jest budowa Pałacu Kultury i Nauki, drugi raz, że coś tam innego. Wtedy władze miały taki komfort, ale wtedy każdy, kto myślał inaczej - czy to profesor, naukowiec, czy jakiś inny mądry człowiek - bał się, i być może słusznie, że wyląduje w domu wariatów. Dzisiaj na szczęście są inne czasy, mamy bardzo dużo odważnych ludzi i nikt nie dopuści do tego, żeby na przykład aktyw Unii Demokratycznej mówił nam tutaj, co to jest to społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu. Ale oprócz tego, proszę państwa, sprawa jest bardzo prosta. Jako przeżytek, relikt minionej epoki w pewnym momencie pan Polmański czy jakiś inny pan wstanie i powie, że sformułowanie „społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu” trzeba wyrzucić, bo to jest komunistyczne określenie i wtedy...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Przepraszam bardzo, panie pośle, pan poseł Polmański nie jest przeżytkiem jakiejś epoki, jest młodym człowiekiem, tak samo jak i pan.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę kontynuować.</u>
          <u xml:id="u-158.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie wypada w ten sposób się wyrażać o posłach.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#PosełAdamZiemiński">... proszę państwa, będziemy mieli jasny zapis, nie będzie żadnych ograniczeń, państwo zostanie ograbione ze swojego majątku, i myślę, że chyba o to chodzi. Właściwie to się zastanawiam, czy pegeery w woj. katowickim już zostały wyprzedane, czy dopiero są jakieś zakusy.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#PosełAdamZiemiński">Nie do przyjęcia jest także stwierdzenie jednego z ekspertów rządowych, iż parlament nie powinien się takimi sprawami zajmować, ponieważ one podlegają „doktrynie prawa i orzecznictwu sądów”. Proszę państwa, chyba jest to małe nieporozumienie. Moim zdaniem po to jesteśmy tutaj, w tym parlamencie, żeby tworzyć prawo, które będzie jasne i czytelne dla przeciętnego człowieka. I oby ci panowie profesorowie mieli jak najmniej do roboty. Jeżeli będziemy dobrze pracować, to na pewno tak będzie.</u>
          <u xml:id="u-159.2" who="#PosełAdamZiemiński">Klub parlamentarny złożył wniosek mniejszości nr 1. Proponuje się, by w art. 7 ust 1 brzmiał: „Złoża kopalin podstawowych są własnością skarbu państwa”; i by po ust. 1 dodać nowy ustęp w brzmieniu: „Złoża kopalin pospolitych nie stanowiących części składowych nieruchomości gruntowej są własnością skarbu państwa”. Następne dwa ustępy pozostałyby bez zmian. I tylko przy takim zapisie tego artykułu skarb państwa nie będzie pozbawiony własności, jeśli chodzi o złoża kopalin podstawowych. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by w przyszłości skarb państwa, jeżeli taki z woli Izby powstanie, rozporządzał dowolnie swoją własnością; właściciel gruntu, tego, o który tak się boją panowie z koalicji rządowej, być może będzie miał prawo pierwokupu, ale to później.</u>
          <u xml:id="u-159.3" who="#PosełAdamZiemiński">Drugą podstawową i bulwersującą sprawą jest dział V zatytułowany „Stosunki sąsiedzkie i odpowiedzialność za szkody”. Po wystąpieniu pana marszałka Zycha właściwie niewiele mam tu do powiedzenia, ale może jeszcze króciutko. Niedopuszczalne jest, moim zdaniem, by na mocy przepisów art. 88 i 89, bez nagłej potrzeby, jaką może być zagrożenie życia czy zdrowia ludzkiego, administracyjnie ograniczać własność. I tu zwracam się właśnie do tych posłów, którzy tak walczą o tę własność tego prostego człowieka, ciułacza, chłopa czy robotnika. Może tym zapisem zakażmy przyszłym właścicielom - nie wiem, czy to się będzie nazywało HAZ czy jakoś inaczej - żeby nie odbierali własności ludziom, którzy nie są biznesmenami, którzy nie są właścicielami kopalń. Niedopuszczalne jest też, aby wysokość odszkodowań za szkody górnicze ustalana była administracyjnie, ponieważ z reguły odszkodowanie takie jest o wiele mniejsze niż faktyczna szkoda. Proponujemy (wniosek mniejszości nr 5) stosować tu rozwiązania przyjęte w Kodeksie cywilnym, gdyż tylko one w sposób pełny zabezpieczą interes poszkodowanego. Zgłosiliśmy również wnioski dotyczące skarbu państwa (art. 7) oraz stosunków cywilnych, by, Wysoka Izbo, nie pomagać w ograbianiu tego społeczeństwa i tego skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-159.4" who="#PosełAdamZiemiński">Jeszcze jedna sprawa. Do tej pory Państwowa Inspekcja Pracy była podporządkowana Sejmowi - to Sejm jest władny wydawać jej polecenia, ona zaś kontroluje. W tej chwili wymyślono na Śląsku coś takiego, że WUG będzie sędzią we własnej sprawie. Dobrze, tylko że proszę sobie przypomnieć jeszcze w 1990 r. wypadek w Wałbrzychu, w którym zginęło kilka osób i praktycznie nie znaleziono winnego, chociaż wszyscy dokładnie wiedzieli, że są ci winni. Myślę, że nikt na tej sali nie poprze wniosku ani tej partii, ani tamtej, by Państwowej Inspekcji Pracy zabronić kontrolować takie jednostki, jak WUG.</u>
          <u xml:id="u-159.5" who="#PosełAdamZiemiński">I jeszcze ostatnia sprawa, panie marszałku. Chciałem złożyć autopoprawkę do wniosku mniejszości nr 5. Przypadkowo, w pośpiechu zapisałem w pkt. 3: art. 94–100 skreślić. Moją intencją było skreślenie art. 94, 95 oraz art. 97–100.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Przepraszam bardzo, troszkę wolniej, żebyśmy mogli zanotować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#PosełAdamZiemiński">Dam to panu marszałkowi na piśmie.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Jeśli na piśmie, to dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę o zabranie głosu pana posła Feliksa Pieczkę, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Przygotuje się pan poseł Ireneusz Niewiarowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#PosełFeliksPieczka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałoby się powiedzieć kilka słów komentarza na temat wystąpienia pana posła z KPN, ale sam zrezygnuję z tej przyjemności.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#PosełFeliksPieczka">Mam wielki zaszczyt przedstawić stanowisko mojego klubu, Klubu Parlamentarnego Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, w sprawie rządowego projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze.</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#PosełFeliksPieczka">Nasz klub, ZChN, z ogromnym zadowoleniem stwierdza, że ponad roczna praca podkomisji Prawa geologicznego i górniczego, a także czterech sejmowych Komisji: Systemu Gospodarczego i Przemysłu; Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa; Samorządu Terytorialnego oraz Ustawodawczej, zaowocowała projektem ustawy, który generalnie oceniamy pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-163.3" who="#PosełFeliksPieczka">Na podkreślenie zasługują w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-163.4" who="#PosełFeliksPieczka">1. Określenie właściciela kopalni, którym jest skarb państwa. Podobny zapis istniał w prawie polskim od XIII do XVIII w., które stwierdzało, że kopaliny są własnością Korony Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-163.5" who="#PosełFeliksPieczka">2. Scalenie wzajemnie przenikających się praw - Prawa geologicznego i Prawa górniczego - w jedno Prawo geologiczne i górnicze.</u>
          <u xml:id="u-163.6" who="#PosełFeliksPieczka">3. Utrzymanie w mocy tych przepisów znowelizowanego w 1991 r. Prawa geologicznego i Prawa górniczego, które sprawdzone zostały w praktyce, oraz zmodyfikowanie, ulepszenie zapisów wadliwych wyżej wymienionych nowel.</u>
          <u xml:id="u-163.7" who="#PosełFeliksPieczka">4. Spójny, przejrzysty system opłat za poszukiwanie i użytkowanie złóż.</u>
          <u xml:id="u-163.8" who="#PosełFeliksPieczka">5. Konieczność oceny wpływu eksploatacji surowców, kopalin na środowisko naturalne.</u>
          <u xml:id="u-163.9" who="#PosełFeliksPieczka">6. Przygotowanie aktów wykonawczych do Prawa geologicznego i górniczego.</u>
          <u xml:id="u-163.10" who="#PosełFeliksPieczka">O ile państwo sobie przypominają, wraz z projektem rządowym otrzymaliśmy jednocześnie pakiet aktów wykonawczych - i to jest również godne podkreślenia.</u>
          <u xml:id="u-163.11" who="#PosełFeliksPieczka">Określając właściciela kopalin, Sejm stworzył jednakowe warunki do poszukiwania i wydobywania kopalin różnym inwestorom bez wyjątku. Ustalił zasady gospodarowania złożami i ustanowił organy odpowiedzialne: ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa - za surowce strategiczne i wojewodów - za złoża lokalne. Pozostawienie wszystkich zasobów naturalnych (lasy, wody, surowce) w gestii ministra, którego głównym zadaniem jest ich ochrona i stymulowanie racjonalnego użytkowania, było właściwym krokiem. Chcę w tym miejscu przypomnieć, że w czasach komunistycznych aż 5 ministrów miało pełnię władzy nad „swoimi” surowcami. Sami tworzyli obszary górnicze, sami zatwierdzali zasoby, bez najmniejszej koordynacji między sobą, oraz prowadzili - jakże często - rabunkową gospodarkę, jeśli chodzi o złoża, wbrew interesom narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-163.12" who="#PosełFeliksPieczka">W omawianym projekcie przewija się w wielu przepisach kwestia ustrojowa o zasadniczym znaczeniu, odnosząca się do zakresu kompetencji samorządu terytorialnego i rządu. Otóż jeżeli porówna się projekt wniesiony przez rząd z projektem zawartym w druku nr 859, to nie jest to sprawa marginalna. Bez postawienia sobie pytania, kto ma być rzeczywistym właścicielem i gospodarzem tak znacznego majątku, jak złoża surowców mineralnych, nie jest możliwe rozstrzyganie brzmienia poszczególnych artykułów ustawy. Jeśli bowiem rząd odpowiada za tworzenie warunków życia narodu, za gospodarowanie majątkiem, a nie może wydawać koncesji na wydobycie węgla, ropy, gazu bez zgody gminy, to chyba coś jest nie tak. Ten system ustanowiła nowela, a omawiany projekt umacnia i poszerza zakres uprawnień gminy. Niezależnie od sympatii politycznych - do tego czy do poprzednich rządów - nie można władzy wykonawczej ubezwłasnowolnić. Projekt nie zezwala rządowi uchylić lub zaskarżyć decyzji gminy. Jednym słowem projekt nie przewiduje żadnej formy arbitrażu między interesem lokalnym a interesem państwa jako całości. Nikt nie odmawia lokalnej społeczności prawa do wyrażania opinii we wszystkich sprawach dotyczących jej terenu, ale czym innym jest decydowanie. Podejmowanie decyzji wiąże się z odpowiedzialnością. A jaka może być odpowiedzialność gminy odmawiającej wydobywania gazu na swoim terenie ze złoża mogącego zaopatrzyć np. 3 województwa? Nawiązując do przykładu kopalń węgla, po dwuletnim okresie funkcjonowania procedur koncesyjnych stan jest następujący:</u>
          <u xml:id="u-163.13" who="#PosełFeliksPieczka">— liczba kopalni objętych procedurami koncesyjnymi — 67;</u>
          <u xml:id="u-163.14" who="#PosełFeliksPieczka">— 16 kopalń posiada komplet uzgodnień w trybie art. 106 K.p.a., obecnie negocjowane są umowy koncesyjne;</u>
          <u xml:id="u-163.15" who="#PosełFeliksPieczka">— liczba wydanych koncesji — 5;</u>
          <u xml:id="u-163.16" who="#PosełFeliksPieczka">— 5 kopalń - „Siersza”, „Ziemowit”, „Janina”, „Piast” i „Czeczot” - otrzymało od gmin uzgodnienia negatywne — według obowiązującego prawa minister przemysłu i handlu powinien zamknąć 5 najnowocześniejszych kopalń.</u>
          <u xml:id="u-163.17" who="#PosełFeliksPieczka">Nasuwa się pytanie: Kto w tej sytuacji tworzy realia gospodarcze? I całkiem trywialne pytanie: Czy gmina zapewni bezrobotnym nowe miejsca pracy? W kolegium odwoławczym przy Śląskim Sejmiku Samorządowym wskutek skarg kopalń znajduje się 6 spraw, sprawy dotyczące 35 kopalń są w trakcie uzgodnień, często brak jakichkolwiek odpowiedzi od gmin.</u>
          <u xml:id="u-163.18" who="#PosełFeliksPieczka">Kolejnym przykładem jest opłata eksploatacyjna. Nowela ją wprowadziła jako istotny instrument ekonomiczny, dzięki któremu organy koncesyjne, odpowiedzialne za gospodarowanie złożami, mogą i powinny stymulować racjonalne wydobycie, a także proekologiczne zachowanie podmiotów itp. Ten instrument funkcjonuje we wszystkich krajach o normalnej gospodarce, funkcjonował też w Królestwie Polskim w związku z królewszczyzną. Znowelizowana ustawa Prawo górnicze przyznała 50% dochodów z opłat gminom i 50% Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dla wielu gmin dochody z tego tytułu są podstawowe. Stąd też liczne postulaty wielu gmin, by te opłaty zwiększać. Niestety zapomina się często, że owcę należy strzyc, a nie skalpować. Wielu gmin nie interesuje rachunek ekonomiczny ani ekologiczny, tylko bieżący dochód. Gminy nie wybiegają myślą naprzód. W ubiegłym roku gminy śląskie w liście skierowanym do premiera Olszewskiego domagały się maksymalnych stawek opłat za wydobycie węgla. Realizacja tego postulatu przyspieszyłaby ekonomiczny krach górnictwa węglowego, a efektem byłoby ogromne bezrobocie. Z kolei podmioty gospodarcze chciałyby najniższych opłat. Kto zatem jest uprawniony do korzystania z tego delikatnego instrumentu w imię ogólnego dobra? W przedstawionym projekcie proponuje się przyznać gminie prawa strony w ustalaniu opłat. Skutki przyjęcia tego zapisu są łatwe do przewidzenia. W noweli zawarto bardzo mądry zapis, że kwota obciążenia opłaty nie podlega opodatkowaniu. Ten zapis zachęca podmioty do ograniczania ujemnych skutków eksploatacji i do proekologicznych zachowań. Nieumieszczenie tego zapisu uznać należy za poważne przeoczenie.</u>
          <u xml:id="u-163.19" who="#PosełFeliksPieczka">Jest jeszcze kwestia zakresu uprawnień ministra ochrony środowiska i uprawnień wojewodów. Nowela nałożyła na te organy ogrom zadań, a projekt, który omawiamy, ten stan utrwala. To dobrze; przecież system odpowiedzialności za wspólny majątek musi być jednoznaczny i klarowny. Jednakże obowiązki organów koncesyjnych zwielokrotniły się, podczas gdy rząd w ciągu dwóch lat nie dał im żadnych możliwości kadrowych, finansowych dla pełnej realizacji tych obowiązków. Cóż mogą zdziałać 2–3 osoby w poszczególnych urzędach wojewódzkich - o ile w ogóle są te osoby - które zajmują się niekiedy setkami złóż surowców, tysiącami ujęć wody? W ministerstwie biuro koncesyjne liczy zaledwie 13 osób. Odpowiadają one za koncesje dla 500 złóż o znaczeniu strategicznym. To biuro promuje i negocjuje z potentatami naftowymi inwestycje w naszym kraju, ale bywa że delegacje inwestorów są liczniejsze.</u>
          <u xml:id="u-163.20" who="#PosełFeliksPieczka">Reasumując, uchwalenie ustawy jest konieczne. Proponuję jednak kilka poprawek. Mianowicie: W art. 16 ust. 3 dopisać pkt. 3: „Wydobywanie kopalin spod wód powierzchniowych wymaga uzgodnienia z administratorem tych wód”. W art. 83 ust. 8 skreślić ostatnie zdanie i w tymże artykule dodać ust. 9: „Opłatę eksploatacyjną zalicza się do kosztów działalności podmiotu gospodarczego. Kwota, o którą została obniżona opłata eksploatacyjna, podlega odliczeniu od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, a kwota, o którą została podwyższona opłata eksploatacyjna, obniża zysk po jej opodatkowaniu”. W art. 104 skreślić słowa odnoszące się do „kryteriów bilansowości wód podziemnych”- ze względu na sprzeczność z art. 49. W art. 144 brak słów: „dokumentacje geologiczne”.</u>
          <u xml:id="u-163.21" who="#PosełFeliksPieczka">W sprawie wniosków mniejszości stanowisko mojego klubu jest następujące: Będziemy głosować za wnioskami nr 1, 5, 8, 9 oraz przeciwko wnioskom mniejszości nr 2, 3, 4, 5 i 7. Pragnę dodać, że być może po wysłuchaniu racji posła sprawozdawcy zmodyfikujemy swoje zdanie co do niektórych wniosków mniejszości. Nie upieramy się, ponieważ zawsze jesteśmy otwarci na racjonalne argumenty, gdy są lepsze od naszych.</u>
          <u xml:id="u-163.22" who="#PosełFeliksPieczka">Należy ponadto wziąć również pod rozwagę następujące elementy w poszczególnych artykułach: Art. 52 - uważamy, że powinno się skreślić słowo „szczegółowy”, nie jest bowiem możliwe techniczne opracowanie szczegółowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenu górniczego, który np. w wypadku kopalni „Konin” wynosi prawie 600 km². Jeśli weźmiemy pod uwagę dokładność przewidywań i wielkość kosztów, trzeba stwierdzić, że możliwe jest wykonywanie takich planów w formie ogólnej. Poza tym uważamy, że koszty opracowania tych planów powinny ponosić również gminy, być może w proporcji 50% do 50%. Jeśli chodzi o art. 63 ust. 5, warto pamiętać, że plan ruchu jest zbiorem dokumentów, na których opiera się ruch zakładu górniczego, i dotyczy zasad techniki górniczej - zgodnie z art. 62. W związku z tym nie ma potrzeby opiniowania planu ruchu przez organ samorządu terytorialnego. Należy zatem w art. 63 skreślić ust. 5. W art. 80 ust. 3 zamiast „wymaga uzgodnienia” należy wprowadzić „wymaga opinii”.</u>
          <u xml:id="u-163.23" who="#PosełFeliksPieczka">Co do podniesienia stawki opłat eksploatacyjnych do 15% (art. 83), wypowiadałem się już wcześniej. Jesteśmy za tym, żeby pozostawić te opłaty na dotychczasowym poziomie, bo podnoszenie stawek jest bronią obosieczną; często właśnie na skutek krótkowzroczności można więcej stracić aniżeli zyskać, szczególnie w dłuższym okresie czasu.</u>
          <u xml:id="u-163.24" who="#PosełFeliksPieczka">Zgodnie z art. 7 projektu ustawy złoża kopalin są własnością skarbu państwa. Wobec tego skarb państwa winien zagwarantować sobie możliwość skorzystania z tego prawa. Przedsiębiorcy wydobywającemu kopaliny na podstawie udzielonej przez państwo koncesji powinno przysługiwać nie tylko prawo do roszczenia o ograniczenie własności cudzej nieruchomości, gdy jest ona niezbędna dla celów wydobywczych, lecz również roszczenie o przeniesienie tej nieruchomości. W wypadku wydobywania kopalin, np. węgla brunatnego, metodą odkrywkową wszelkie zabudowania umiejscowione na tym gruncie ulegają likwidacji, a grunty zupełnemu przeobrażeniu. Dlatego, zwłaszcza wobec konieczności likwidacji zabudowań, uzyskanie ograniczonego prawa własności jest niewystarczające i dlatego proponujemy w art. 88 ust. 1, po słowach „określony w art. 87”, dodać: „przedsiębiorcy służy roszczenie o ograniczenie lub przeniesienie na jego rzecz własności tej nieruchomości za wynagrodzeniem”, a w art. 97 wykreślić słowa „o naprawienie szkód”, przez co artykuł ten uzyska brzmienie: „W sprawach uregulowanych przepisami niniejszego działu orzekają sądy powszechne”. W art. 98 ust. 1 należy uzupełnić przez dodanie na końcu pierwszego zdania: „bądź ustanowić zabezpieczenie”. Jeśli chodzi o art. 99 ust. 2, 3, 5, pan marszałek Zych już o tym mówił: Sąd nie może nakazać zrzeszania się. Należy wykreślić te ustępy.</u>
          <u xml:id="u-163.25" who="#PosełFeliksPieczka">Może Wysoka Izba jest zaskoczona tym, że jeszcze w tej chwili zgłaszamy szereg poprawek. Prawo geologiczne jest jednak tak istotne i tak ważne, że lepiej jeszcze poczekać - oby nie za długo - i wszystkie niedogodności poprawić. Chodzi o to, żeby to prawo, które uchwalimy, było już prawem dobrym - co nie znaczy, że będzie prawem doskonałym.</u>
          <u xml:id="u-163.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę o zabranie głosu pana posła Ireneusza Niewiarowskiego, Konwencja Polska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#PosełIreneuszNiewiarowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Omawiany dziś projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze w powszechnym odbiorze kojarzy się przede wszystkim z istniejącymi dużymi ośrodkami wydobycia węgla kamiennego, takimi jak Górny Śląsk, Wałbrzych czy Lubelskie Zagłębie Węglowe. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że wokół górnictwa węglowego narasta atmosfera społecznego niepokoju i dyskusji w związku z rozpoczętym procesem restrukturyzacji tej gałęzi górnictwa. Chciałbym jednak, aby spojrzeć na projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze biorąc jako przykład złoża innej kopaliny i dokonać oceny niektórych regulacji prawnych proponowanych w tym projekcie w znacznie szerszym aspekcie.</u>
          <u xml:id="u-165.1" who="#PosełIreneuszNiewiarowski">Niech za tło tych rozważań posłuży węgiel brunatny. Polska należy do krajów wyróżniających się w Europie pod względem występowania i różnorodności gatunków i zasobności węgla brunatnego. Zasobne złoża węgla brunatnego, o dużym znaczeniu przemysłowym, są eksploatowane w takich kopalniach, jak „Bełchatów”, „Turów”, „Adamów” czy „Konin”. Na obszarze kraju natomiast występuje wiele złóż o małej miąższości, niewielkich zasobach, płytko zalegających, które z punktu widzenia ekonomicznego nie nadają się do wykorzystania na dużą skalę przemysłową. Mogą one być jednak z powodzeniem zagospodarowane i wykorzystane na potrzeby miejscowe lub wręcz na potrzeby własne właścicieli nieruchomości gruntowych. Przez wiele lat sprawa ta była przedmiotem rozlicznych dyskusji i postulatów ze strony właścicieli gruntów, zwłaszcza rolników, którzy apelowali o stworzenie podstaw prawnych, które pozwoliłyby na legalne wykorzystywanie na potrzeby własne węgla brunatnego znajdującego się na ich gruntach. Nie było to możliwe, bowiem Prawo górnicze obowiązujące przez 40 lat przewidywało monopol państwa na wydobywanie kopalin podlegających temu prawu, m.in. węgla brunatnego.</u>
          <u xml:id="u-165.2" who="#PosełIreneuszNiewiarowski">Z satysfakcją trzeba stwierdzić, że projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze zawiera regulacje prawne, które w sposób kompleksowy i jednoznaczny określają status prawny złóż kopalin, mówią, czyją są własnością oraz kto, na jakich warunkach i w jaki sposób może poszukiwać złóż kopalin oraz wydobywać kopaliny ze złóż. W szczególności trzeba zwrócić uwagę na trafność przyjętej w projektowanej ustawie zasady, że złoża kopalin nie stanowiące części składowej nieruchomości gruntowej są własnością skarbu państwa. Oznacza to bowiem, że kopaliny znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości. Jest to zgodne z konstytucyjną zasadą ochrony własności i odpowiada kierunkowi przeobrażeń ustrojowych, służy przywracaniu właściwej pozycji instytucji własności. Dlatego też w imieniu Klubu Parlamentarnego Konwencja Polska zdecydowanie protestuję przeciwko wnioskowi mniejszości zgłoszonemu do art. 7 projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze, w którym jest mowa o tym, iż złoża wszystkich kopalin podstawowych są własnością skarbu państwa. Przyjęcie takiego zapisu w istocie decydowałoby o nacjonalizacji wielu nieruchomości gruntowych w całości lub w części. Aby wyobrazić sobie skalę następstw takiej regulacji, można posłużyć się przykładem węgla brunatnego, który jest kopaliną podstawową, występującą bardzo często w granicach przestrzennych nieruchomości gruntowych. Konsekwencją przyjęcia zapisu zgłoszonego we wniosku mniejszości byłaby utrata - z mocy prawa - z chwilą wejścia w życie ustawy Prawo geologiczne i górnicze prawa własności do nieruchomości gruntowej przez ich dotychczasowych właścicieli. Co więcej, dotychczasowi właściciele utraciliby swą własność na rzecz skarbu państwa bez jakiegokolwiek ekwiwalentu. Stanowiłoby to zatem naruszenie zasady wyrażonej w art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którą wywłaszczenie jest dopuszczane tylko na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.</u>
          <u xml:id="u-165.3" who="#PosełIreneuszNiewiarowski">Chcę powiedzieć, że ustawodawstwo obowiązujące w latach powojennych, mimo funkcjonowania skrajnie scentralizowanej formy zarządzania gospodarką narodową, nie zawierało normy prawnej stanowiącej, że złoża kopalin będące częścią składową nieruchomości gruntowej są własnością państwa. Należy zatem postawić pytanie: Dlaczego teraz, w III Rzeczypospolitej, w której ochrona własności ma być jedną z podstawowych zasad ustrojowych, proponuje się tak radykalne i wsteczne rozwiązanie, jak nacjonalizacja złóż kopalin i pośrednio nieruchomości gruntowych? Trzeba wyraźnie podkreślić, że takie rozwiązanie, jeśli chodzi o skutki prawne, objęłoby w całości lub w części każdą nieruchomość gruntową nie stanowiącą własności skarbu państwa, której częścią składową są złoża kopalin podstawowych, a zatem i nieruchomości będące własnością komunalną. Oznaczałoby to zburzenie - jeszcze nie do końca uporządkowanej - struktury własności komunalnej. Nie możemy zgodzić się na takie rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-165.4" who="#PosełIreneuszNiewiarowski">Wysoki Sejmie! Należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną, niezwykle istotną, generalną zasadę przyjętą w projektowanej ustawie Prawo geologiczne i górnicze. Otóż przewiduje się, że podjęcie działalności w zakresie wydobywania kopalin ze złóż wymaga koncesji. Oznacza to, że również właściciel nieruchomości gruntowej, w granicach której znajduje się złoże kopaliny, może podjąć działalność w zakresie wydobywania kopaliny ze swego złoża tylko wówczas, gdy uzyska koncesję. Działalność ta może być prowadzona tylko zgodnie z warunkami określonymi w koncesji i zgodnie z przepisami projektowanej ustawy, a zatem z zachowaniem wymagań m.in. dotyczących ochrony środowiska. Polska jest krajem o dużych zasobach naturalnych. Aby móc prawidłowo gospodarować tymi zasobami, niezbędne jest uchwalenie - i to jak najszybciej - ustawy zawierającej jasne i spójne z porządkiem prawnym regulacje, dające stabilne podstawy prawne do prowadzenia działalności gospodarczej w dziedzinie szeroko pojętej geologii i górnictwa.</u>
          <u xml:id="u-165.5" who="#PosełIreneuszNiewiarowski">Wysoki Sejmie! Materia projektowanej ustawy Prawo geologiczne i górnicze jest niezwykle obszerna, wielopłaszczyznowa i skomplikowana. Jest ona spójna z materią wielu innych ustaw i obejmuje wiele sytuacji, w których występują kolizje różnych interesów. Dotyczy to na przykład interesu gmin, na obszarze których ma być prowadzona działalność górnicza i których społeczności ponoszą skutki tej działalności, interesu właściciela złoża kopaliny, którym jest skarb państwa, oraz przedsiębiorcy, którego uwaga skoncentrowana jest na stronie ekonomicznej podejmowanej przez niego działalności. Interesy tych wymienionych osób pozostają we wzajemnej, zasadniczej sprzeczności. Regulacje prawne zawarte w takiej ustawie muszą zatem zawierać rozwiązania kompromisowe, które pozwolą na rozstrzygnięcie wszystkich możliwych w praktyce sytuacji kolizyjnych, z uwzględnieniem niezbędnych rygorów gwarantujących realizację przez państwo i jego organy obowiązków m.in. wynikających z ochrony środowiska, ochrony własności, poszanowania uprawnień samorządu terytorialnego. Wymagania te spełnia projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze, będący dziś przedmiotem dyskusji. Przy nie zmienionych generalnych rozwiązaniach zawartych w rządowym projekcie, projektowana ustawa w wyniku trwających ponad rok prac podkomisji sejmowej powołanej do rozpatrzenia tego projektu, a także prac czterech komisji sejmowych, została w bardzo wielu artykułach poprawiona pod względem merytorycznym oraz udoskonalona pod względem redakcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-165.6" who="#PosełIreneuszNiewiarowski">W imieniu Klubu Parlamentarnego Konwencja Polska wnoszę o przyjęcie projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze w brzmieniu przedstawionym w sprawozdaniu 4 sejmowych komisji, a także wnoszę o odrzucenie wniosków mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-165.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Zanim udzielę głosu panu posłowi Eugeniuszowi Kielkowi, chciałbym powiedzieć, iż pragnąłbym zakończyć debatę nad tym punktem porządku dziennego dziś wieczorem, abyśmy mogli jutro o przyzwoitej porze pojechać do domów. Jeżeli państwo to zaaprobujecie, to tak będziemy postępowali.</u>
          <u xml:id="u-166.2" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę o zabranie głosu pana posła Eugeniusza Kielka, Klub Parlamentarny NSZZ „Solidarność”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#PosełEugeniuszKielek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrujemy dzisiaj projekt ustawy stanowiący ważny przyczynek do regulacji prawa, gospodarki, a niekiedy wkraczający nawet w zakres ustrojowy państwa. Wiele było uprzednio głosów, że jest to najdłużej przygotowywany projekt ustawy, że struktury sejmowe powołane do opracowania Prawa geologicznego i górniczego pracowały ociężale, blisko półtora roku. Faktycznie można stwierdzić, że nad tą ustawą pracowano jeszcze dłużej, bo przynajmniej od 1988 r., w czasie trwania wielu kadencji Sejmu. Pracowało nad nią wiele zespołów.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#PosełEugeniuszKielek">Podstawowym aktem normatywnym w zakresie górnictwa, obowiązującym do dzisiaj, jest dekret z 1953 r. Prawo górnicze, natomiast z zakresu geologii - ustawa Prawo geologiczne z 1960 r. Nowelizacja tych dwóch uregulowań (z 9 marca 1991 r.) była dokonana bardzo pobieżnie i obecnie nie przystaje do wymogów rzeczywistości; na domiar złego nie wydano aktów wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#PosełEugeniuszKielek">Pierwotny kształt obecnego rządowego projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze został znacznie zmodyfikowany w wyniku pracy i przemyśleń podkomisji i komisji sejmowych. Uczestniczenie przedstawicieli rządu w pracach komisji przyczyniło się do uznania większości poprawek i przedstawienia ich w formie autopoprawek rządowych. Nowa formuła tej ustawy, w odróżnieniu od poprzednich uregulowań, wyraża się nie tylko w treści merytorycznej, ale także i w formie.</u>
          <u xml:id="u-167.3" who="#PosełEugeniuszKielek">Trzeba mieć również świadomość niedoskonałości tego projektu, co wiąże się z pewnym okresem przejściowości w tworzeniu prawa i systemu gospodarki oraz wyzbywania się schematów myślowych. Część tych niespójności można jeszcze usunąć, doprecyzowując akty wykonawcze. Strona rządowa zapowiada ich wydanie bezpośrednio po uchwaleniu ustawy. Projekty aktów wykonawczych są gotowe, z tym że muszą być dostosowane do obecnego kształtu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-167.4" who="#PosełEugeniuszKielek">Zakres merytoryczny Prawa geologicznego i górniczego jest ogromny, interdyscyplinarny, i musi być spójny z uregulowaniami dotyczącymi ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego, Prawa wodnego, Prawa budowlanego. Brak nowych uregulowań w powyższych dziedzinach przyczynił się do nadmiernego rozszerzenia tych kwestii w omawianym projekcie.</u>
          <u xml:id="u-167.5" who="#PosełEugeniuszKielek">Można wymienić kilka zasadniczych elementów, które odróżniają obecny projekt od poprzednich uregulowań. Pierwszym elementem jest połączenie dwóch oddzielnych aktów poprzednich, obejmujących Prawo górnicze oraz Prawo geologiczne, w jedną ustawę. Proces ten został zapoczątkowany przez nowelizację tych ustaw w 1991 r., nie doprecyzowano jednak spójnej, jednolitej konstrukcji. Trudnym problemem jest usystematyzowanie organów nadzoru geologicznego, które w podmiotach geologicznych mają zakres stanowiący, natomiast w podmiotach górniczych są zdominowane poprzez nadzór górniczy. Próba utworzenia państwowego, centralnego organu nadzoru geologicznego, na wzór Wyższego Urzędu Górniczego czy też jakby równoprawne połączenie tych organów, była dość późno zaplanowana i faktycznie burzy dotychczasowe prawie rok trwające uzgodnienia. Wymagało to również zmian w strukturze administracji rządowej szczebla wojewódzkiego i resortowego Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Na marginesie tego problemu należy wspomnieć, że w tym resorcie zachodzą pewne sprzeczności w trybie sprawowania nadzoru, w związku z równoczesnym prowadzeniem działalności gospodarczej i nadzoru. I to dotyczy nie tylko zakresu geologii.</u>
          <u xml:id="u-167.6" who="#PosełEugeniuszKielek">Zasadnicza konstrukcja Prawa górniczego sprecyzowana w dekrecie w 1953 r. określała głównie działalność górnictwa podziemnego, szczególnie węgla kamiennego, ponieważ w tym okresie górnictwo odkrywkowe miało bardzo marginalny zakres. Późniejszy znaczny rozwój górnictwa odkrywkowego nie doprowadził do równoprawności czy wystarczającego określenia specyfiki tej części górnictwa. Obecnie rozpatrywany projekt nie oddaje rzeczywistej proporcji w ujęciu problematyki górnictwa podziemnego i odkrywkowego. Można stwierdzić, że zarówno wnioskodawcy projektów, grono ekspertów, jak i większość podkomisji jest związana z problematyką górniczą Śląska.</u>
          <u xml:id="u-167.7" who="#PosełEugeniuszKielek">Ważnym elementem wchodzącym w zakres regulacji ustrojowych jest prawo własności. Dotyczy to przeniesienia lub ograniczenia własności nieruchomości w imię interesu państwa czy innych zbiorowości. Dotychczasowa formuła nadrzędności tzw. interesu społecznego dawała pełną decyzyjność państwu. Prawo własności kopalni to również dość enigmatyczne sformułowanie. Albo decydujemy się, że wszystkie złoża kopalin są własnością skarbu państwa, albo pozostawiamy skarbowi państwa kilka złóż strategicznych dla gospodarki, a reszta będzie przynależna nieruchomości. Według dotychczasowego ujęcia prawa w konfliktach pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność górniczą a poszczególnymi obywatelami czy zbiorowością interes społeczny reprezentuje wojewoda. Ta formuła z góry przesądza niektóre rozstrzygnięcia.</u>
          <u xml:id="u-167.8" who="#PosełEugeniuszKielek">Powstanie struktur władz samorządowych, zwiększający się zakres ich kompetencji niekiedy może kolidować z decyzjami rządu. Już w dzisiejszej dyskusji mieliśmy pewne tego sygnały. W tym wypadku podmioty górnicze, zwłaszcza przyszłe podmioty prywatne będą mieć bardzo słabą pozycję. Formuła uzgodnień z organami samorządu gminnego w zakresie pewnych zamierzeń powinna zawierać się nie tylko w zwiększaniu samorządności, ale i też w odpowiednich możliwościach wydawania właściwych decyzji przez wszystkie struktury samorządowe. Dotychczasową formułę rozstrzygania sporów, zwłaszcza w zakresie szkód górniczych, za pomocą dwóch instancji komisji ds. szkód górniczych zmieniono w projekcie i rozstrzyganie sporów powierzono sądom powszechnym. Możliwe, że proponowana procedura będzie przebiegać szybciej, zważając na bieżącą powolność trybu procesowego, eliminuje też podejrzenia o stronniczość komisji w stosunku do górnictwa. Jeśli chodzi o prowadzenie działalności określonej w Prawie geologicznym i górniczym, projekt ten zawiera podstawowy wymóg - ochronę środowiska naturalnego, której gwarantem będą nie tylko powołane w tym celu struktury rządowe, ale i też samorząd gminny. Za gospodarcze korzystanie ze środowiska, za dodatkowe uciążliwości dla mieszkańców władze gminy będą pobierały kwoty, które będą pewną rekompensatą i posłużą do naprawy tych szkód.</u>
          <u xml:id="u-167.9" who="#PosełEugeniuszKielek">Z wyszczególnionych wniosków mniejszości jedynie wniosek nr 7 uzyskał poparcie naszego klubu. To fakt, że usytuowanie Państwowej Inspekcji Pracy bezpośrednio w strukturach Sejmu daje jej nadrzędność w stosunku do centralnych jednostek kontrolujących w wypadku pokrywania się ich właściwości. W tym względzie nie powinno być wątpliwości w zakresie kontroli prawa pracy czy warunków pracy określanych przez ogólne zasady. Jednak specyfika działalności górniczej wykonywanej za pomocą techniki górniczej zapewnia bezpieczeństwo przy pełnym uwzględnieniu wszystkich uwarunkowań technicznych. W tym przypadku bardziej kompetentne są organy nadzoru urzędów górniczych, kontrolujących poszczególne zakłady górnicze, jak mi wiadomo, przynajmniej raz w tygodniu i posiadające specjalistów w tym zakresie. Klub Parlamentarny NSZZ „Solidarność” będzie głosował za przyjęciem powyższego projektu.</u>
          <u xml:id="u-167.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Głos ma pan poseł Czesław Sobierajski, jeszcze z Porozumienia Centrum, chociaż zajął miejsce należące do Unii Polityki Realnej. Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#PosełCzesławSobierajski">Ponury żart.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#PosełCzesławSobierajski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedkładany projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze zastąpić ma dotychczasową rozproszoną regulację prawną dotyczącą poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin. Projektowana ustawa ma zatem charakter kompleksowy. Dostosowuje ona poszczególne rozwiązania do wymagań ciągle powstającego nowego systemu prawnego, usuwając tym samym większość wątpliwości, jakie budzi dotychczasowa regulacja prawna. Regulacja ta - mimo cząstkowych, niezbyt zresztą udanych nowelizacji Prawa geologicznego i górniczego, w dalszym ciągu dostosowana do modelu gospodarki nakazowo-rozdzielczej, jako że nowela z ubiegłego roku była tylko częściowa - sprawia, że wiele jej przepisów jest w chwili obecnej praktycznie niewykonywanych. Wspomniana kompleksowość przejawia się z jednej strony w tym, że projektowana ustawa jest zdecydowanie lepiej aniżeli akty dotychczasowe skorelowana z innymi fragmentami porządku prawnego, z drugiej strony zaś w tym, że obejmuje ona w zasadzie całość problematyki zawierając w swej treści przepisy prawa administracyjnego, prawa cywilnego, prawa pracy, a także prawa karnego. I z tego powodu sam projekt tej ustawy jest niezwykle trudny i skomplikowany.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#PosełCzesławSobierajski">Projekt jest wyrazem rozsądnego kompromisu, uwzględniającego interes państwa odpowiedzialnego za prawidłowe wykorzystanie bogactw wnętrza ziemi, interesy społeczności lokalnych bezpośrednio narażonych na skutki działalności geologicznej i górniczej oraz interesy podmiotów gospodarczych taką działalność prowadzących, pozostawiając prawo własności większości złóż kopalin skarbowi państwa. Projektowana ustawa uwzględnia zarazem w najszerszym możliwym zakresie ustrojowym pozycję samorządu terytorialnego, umożliwiając organom tego samorządu współdecydowanie we wszystkich istotnych sprawach, poczynając od udzielenia koncesji na poszczególne rodzaje działalności, a kończąc na zatwierdzeniu planu ruchu zakładu górniczego, ale w formie takiego kompromisu, o którym mówiłem. Tak jest w projekcie ustawy. Zważywszy na specyfikę regulowania działalności, projekt przewiduje liczne instrumenty zapewniające organom państwa nadzór nad prowadzoną działalnością. Działalność ta bowiem zazwyczaj nie jest obojętna dla środowiska, na ogół stanowić też może zagrożenie dla bezpieczeństwa powszechnego. Stąd generalny wymóg uzyskiwania koncesji na zdecydowaną większość rodzajów działań regulowanych w projektowanej ustawie, w szczególności na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin i ich wydobywanie. Nadto zaś zróżnicowano dalsze formy nadzoru sprawowanego przez organy państwowej administracji geologicznej oraz Państwowego Nadzoru Górniczego. Spośród proponowanych rozwiązań szczegółowych na podkreślenie zasługują zwłaszcza:</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#PosełCzesławSobierajski">— Odejście od dotychczasowego podziału na kopaliny poddane Prawu górniczemu oraz częściowo poddane temu prawu; nastręczało to dotychczas wiele trudności interpretacyjnych. Zamiast tego pojawia się zdecydowanie wyraźniejszy podział na kopaliny podstawowe oraz kopaliny pospolite.</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#PosełCzesławSobierajski">— Oddzielenie od siebie instrumentów dysponowania złożami kopalin stanowiących własność skarbu państwa od instrumentów nadzoru nad działalnością geologiczną i górniczą. W dzisiejszym stanie prawnym ogromne wątpliwości zarówno teoretyczne, jak i praktyczne budzi ustanowienie użytkowania górniczego w drodze aktu administracyjnego, jakim jest koncesja. Projekt zrywa z tą konstrukcją, uznaje się, że ustanowienie użytkowania górniczego winno następować w drodze cywilnoprawnej, czyli umownej. Koncesja zaś winna być instrumentem nadzoru nad wykonywaniem prawa.</u>
          <u xml:id="u-169.5" who="#PosełCzesławSobierajski">— Wyraźne określenie wymagań, jakie spełniać winien podmiot gospodarczy, który ubiega się o koncesje, zarazem zaś wyraźne określenie treści koncesji. Oczywiście chodzi o wymogi, jakie powinien spełniać podmiot prowadzący działalność nieobojętną dla środowiska.</u>
          <u xml:id="u-169.6" who="#PosełCzesławSobierajski">— Wyraźne określenie, komu służy prawo do informacji geologicznych, informacji uzyskanych w wyniku prowadzenia prac geologicznych oraz wskazanie, w jakich okolicznościach organa administracji zarówno rządowej, jak i samorządowej mogą wykorzystywać te informacje.</u>
          <u xml:id="u-169.7" who="#PosełCzesławSobierajski">— Dostosowanie konstrukcji terenu górniczego i sposobu kreowania jego ładu przestrzennego do wymagań wynikających z ustrojowej pozycji samorządu terytorialnego poprzez dążenie do synchronizacji w ramach wspomnianego planu z jednej strony uprawnień społeczności lokalnej, z drugiej zaś interesu skarbu państwa, będącego właścicielem większości złóż i aktualnych, oraz potencjalnych podmiotów gospodarczych wykonujących bądź zamierzających wykonywać działalność regulowaną ustawą.</u>
          <u xml:id="u-169.8" who="#PosełCzesławSobierajski">— Uporządkowanie problematyki świadczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności regulowanej ustawą poprzez wyodrębnienie z jednej strony umownie ustalanego wynagrodzenia za ustanowienie użytkowania górniczego, z drugiej strony zaś opłat za wydobywanie kopalin, czyli opłat eksploatacyjnych, i opłat za inne rodzaje działalności w górotworze.</u>
          <u xml:id="u-169.9" who="#PosełCzesławSobierajski">— Odejście od dualizmu w zakresie odpowiedzialności za szkody wyrządzone działalnością regulowaną ustawą, czego wyrazem jest przyjęcie w zasadzie jednolitego reżimu materialno-prawnych zasad odpowiedzialności oraz przekazanie orzecznictwa w tych sprawach sądom powszechnym.</u>
          <u xml:id="u-169.10" who="#PosełCzesławSobierajski">— Wyraźne określenie, zarazem zaś precyzyjne rozgraniczenie kompetencji organów państwowej administracji geologicznej oraz organów państwowego organu górniczego.</u>
          <u xml:id="u-169.11" who="#PosełCzesławSobierajski">— Zdecydowanie lepsze aniżeli dotychczas uregulowanie problematyki odpowiedzialności karnej, wykorzystano w tym wypadku dorobek komisji do spraw kodyfikacji prawa karnego i prawa o wykroczeniach.</u>
          <u xml:id="u-169.12" who="#PosełCzesławSobierajski">— Wnikliwe przepisy przejściowe i końcowe precyzyjnie dostosowujące projektowaną ustawę do innych części porządku prawnego, zarazem zaś rozstrzygające złożone problemy intemporalne związane zwłaszcza z przejściem orzecznictwa w sprawach o szkody górnicze z komisji do spraw górniczych do sądów powszechnych.</u>
          <u xml:id="u-169.13" who="#PosełCzesławSobierajski">Niemniej, jak zwykle przy tak skomplikowanej ustawie, nie ustrzeżono się oczywiście błędów.</u>
          <u xml:id="u-169.14" who="#PosełCzesławSobierajski">Tak więc w art. 83 ust. 3 proponuję wprowadzenie zapisu mówiącego, że opłatę eksploatacyjną zalicza się do kosztów działalności podmiotu gospodarczego - aby to nie był dodatkowy podatek, ale żeby rzeczywiście opłata ta promowała proekologiczne przedsięwzięcia podmiotów gospodarczych - że kwota, o którą została obniżona opłata eksploatacyjna, podlega odliczeniu od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, a kwota, o którą została podwyższona opłata eksploatacyjna, obniża zysk po jej opodatkowaniu. Jest to niezmiernie istotne. Wiemy, jaka jest kondycja przedsiębiorstw i ile one muszą zrobić, jeśli chodzi o inwestycje proekologiczne.</u>
          <u xml:id="u-169.15" who="#PosełCzesławSobierajski">Następnie proponuję skreślić art. 87. Przewidziany w art. 87 administracyjny tryb zajęcia nieruchomości nie wydaje się słuszny, gdyż wykracza to poza generalną zasadę, że sądy powszechne są właściwe w sprawach ze stosunku sąsiedzkiej odpowiedzialności za szkody górnicze. Uzasadnione natomiast jest, aby wszelkie sprawy związane z wejściem na nieruchomość, popularnie mówiąc, załatwić jednolicie, na podstawie projektowanego art. 88, a więc jest to sprawa Kodeksu cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-169.16" who="#PosełCzesławSobierajski">Art. 99 proponuję skreślić. Uzasadnione to jest tym, że nie można dekretować utworzenia wspomnianego zrzeszenia poszkodowanych, to musi po prostu samo wyniknąć, jeżeli taka będzie wola.</u>
          <u xml:id="u-169.17" who="#PosełCzesławSobierajski">Art. 118 ust. 2. A więc nie może być tak, że PIP jest jedyną instytucją, która decyduje w sprawach bezpieczeństwa w górnictwie. Ona musi to uzgodnić z Wyższym Urzędem Górniczym. To, co mówi poseł z KPN, jest zupełnym absurdem. WUG po prostu jest również państwową policją, i stoi na straży bezpieczeństwa. Nie można więc mówić, że kontroluje sam siebie. On kontroluje właśnie podmioty gospodarcze, które prowadzą działalność. Mam nadzieję, jestem przekonany, że zawsze będzie to robić konsekwentnie i skutecznie. Dualizm zaś jest najgorszy, można byłoby dwa razy karać za to samo. Tak więc ten ustęp musi być skreślony, żeby po prostu mogło to wszystko funkcjonować, chodzi oczywiście o kontrolę i egzekwowanie tego.</u>
          <u xml:id="u-169.18" who="#PosełCzesławSobierajski">Art. 119. Wyrazy: „wyrządzi znaczną szkodą albo sprowadzi niebezpieczeństwo takiej szkody”, zastępuje się wyrazami: „wyrządzi poważną szkodę w mieniu”. Tutaj po prostu dostosowujemy to do zapisów w kodeksie.</u>
          <u xml:id="u-169.19" who="#PosełCzesławSobierajski">Następnie art. 150 i 151. Proponuję nadanie im nowego brzmienia. Oczywiście chodzi tutaj o sprawy dotyczące szkód górniczych, które nie zostały rozstrzygnięte, a które mają być przekazane sądom powszechnym itd. Nie będę cytował, jako że nie ma czasu, a to jest dość długi artykuł.</u>
          <u xml:id="u-169.20" who="#PosełCzesławSobierajski">Art. 129 proponuję skreślić, jako że mówi on o karze administracyjnej. Wystarczy art. 119, który określa karę nakładaną przez sąd, jeżeli ktoś nie ma koncesji, a rozpoczął działalność. Administracyjne kary należałoby wyrugować, zawsze stałem na tym stanowisku.</u>
          <u xml:id="u-169.21" who="#PosełCzesławSobierajski">Co do własności i co do gminy. Może na koniec o tym, bo to był nieprawdopodobny punkt zapalny.</u>
          <u xml:id="u-169.22" who="#PosełCzesławSobierajski">Otóż o własności mówi art. 7. Jest to jednak już debata ustrojowa. Należałoby to wręcz zapisać w konstytucji i tak na pewno się stanie. Nawet gdyby przesądzono, że kopaliny to własność prywatna, nawet gdyby wszystkie kopaliny były własnością prywatną, to świat zna też takie rozwiązania. Nie można tutaj jakby kpić sobie z ludzi, którzy nad tym pracowali, jako że gdyby przyjąć wersję nacjonalizacji absolutnej, to doszłoby do absurdu, to nawet w ogródku u siebie nie można by łopatą właściwie kopnąć, bo naruszałoby się w ten sposób własność skarbu państwa i trzeba by iść do więzienia. No, trzeba mieć świadomość tego, co się mówi. Natomiast jeżeli się mówi z kolei, że nie wolno wejść na teren nawet choćby na moment, żeby zbadać, to się popada w drugą skrajność i mamy kwadraturę koła. Jak to rozwiązać: najpierw nacjonalizacja absolutna, a potem twierdzenie, że nie wolno w ogóle wejść tam, nawet na sekundę?</u>
          <u xml:id="u-169.23" who="#PosełCzesławSobierajski">Zaproponowany zapis jest właściwie optymalny. Na świecie również przyjmuje się takie rozwiązania, kodeksy cywilne i inne zawierają tylko doprecyzowania. Natomiast, jeśli chodzi o kodeks, to co do kopalin i co do gmin jest tak, jak tutaj. Gmina nie powinna wydawać postanowienia w sprawie udzielania koncesji, bo byłyby wówczas odwrócone role. To gmina by była właścicielem tej kopaliny i wydawałaby zgodę na jej wydobywanie, a w takim razie musiałaby wziąć odpowiedzialność za konsekwencje tego po zakończeniu eksploatacji. Oczywiście gmina by nie wzięła odpowiedzialności za to, więc kto robi jej taką lwią przysługę, szkodę?</u>
          <u xml:id="u-169.24" who="#PosełCzesławSobierajski">Na tym chciałbym zakończyć i prosić o opamiętanie, bo to jest ustawa, która jakby równoważy interesy wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-169.25" who="#komentarz">(Głos z sali: Kto robi tę przysługę?)</u>
          <u xml:id="u-169.26" who="#PosełCzesławSobierajski">Osoby, które to proponują, oczywiście.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Jednocześnie wyjaśniam, że ten żart na wstępie mogłem przedstawić dlatego, że pan należy do najbardziej aktywnych posłów Porozumienia Centrum, inaczej bym sobie nie pozwolił na to.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-170.3" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę bardzo, pan poseł Sławomir Hardej, Porozumienie Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#PosełSławomirHardej">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze stanowi wynik półtorarocznych prac grupy posłów, ekspertów prawnych oraz ekspertów strony rządowej, którzy opracowali pierwotny projekt i następnie wspomagali wysiłki poselskie przy jego dalszym przekształcaniu. Istniejący stan prawny w dziedzinie geologii i górnictwa oparty jest na opracowanych w pośpiechu, dyktowanych potrzebami chwili aktach prawnych z 9 marca 1991 r. nowelizujących Prawo górnicze oraz ustawę o Prawie geologicznym. Mimo licznych usterek prawnych uniemożliwiających praktycznie wydanie określonych ustawą przepisów wykonawczych, ustawy te stanowiły istotny krok dostosowujący pochodzące jeszcze z innego systemu gospodarczego regulacje prawne do wymogów nowej, odmiennej sytuacji społecznej i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#PosełSławomirHardej">Obecna ustawa nakreślone wówczas zasady porządkuje, utrwala i rozwija, eliminując jednocześnie w miarę możliwości popełnione wówczas błędy oraz wprowadzając poprawki podyktowane rozwojem sytuacji prawnej i ekonomicznej kraju. Niebagatelne znaczenie ma również fakt, że ustawa ta ujmuje w jednym akcie wszystkie rozproszone dotychczas w różnych przepisach zasady postępowania w pełnym zakresie: od poszukiwań geologicznych, poprzez eksploatację bogactw naturalnych, aż po jej zakończenie i likwidację szkód wyrządzonych przez przemysł wydobywający kopaliny.</u>
          <u xml:id="u-171.2" who="#PosełSławomirHardej">Podkreślić przy tym należy, że są to sprawy o ogromnym znaczeniu społecznym i sposób, w jaki będą rozwiązane, określi naszą przyszłość w zakresie tempa rozwoju gospodarczego, zależnego w najwyższym stopniu od bezpieczeństwa surowcowego i energetycznego kraju. Na tym tle trzeba podkreślić nowe podejście przyjęte w ustawie, oparte na kompromisowych rozwiązaniach zwiększających uprawnienia organów samorządu terytorialnego w uzgadnianiu skomplikowanych spraw dotyczących warunków koncesyjnych w odniesieniu do prac geologicznych i wydobywania kopalin. Rozwiązanie takie wydłuża w znacznym stopniu procedurę koncesyjną i utrudnia realizację polityki surowcowej państwa, umacnia jednak również pozycję lokalnych społeczności, jeśli chodzi o odpowiedzialny wpływ na bieg spraw dotyczących ich żywotnych interesów. Praktyka wykaże, czy założenia te okażą się efektywne i trafne oraz czy realizowane będą z pozytywnym skutkiem dla dalszego rozwoju Polski.</u>
          <u xml:id="u-171.3" who="#PosełSławomirHardej">Klub Parlamentarny Porozumienie Ludowe wyraża przekonanie, że ustawa w swym obecnym kształcie stanowi zdecydowany krok na drodze do stabilizacji działalności tak ważnych dla państwa dziedzin, jak geologia i górnictwo, i dlatego też opowiada się za jej szybkim przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-171.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Głos ma pan poseł Stefan Pastuszewski, Chrześcijańska Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#PosełStefanPastuszewski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chrześcijańska Demokracja docenia wysiłek komisji pracujących nad tak ważnym projektem. Niemniej jednak dzisiejsza debata wykazała wiele słabych stron, a przynajmniej kontrowersyjnych problemów w tym projekcie, które wymagałyby przedyskutowania po raz kolejny w komisji. Chcielibyśmy wnieść wiele poprawek, z uwagi jednak na późną porę ograniczę się tylko do dwóch. Rozpocznę od najdrobniejszej, a skończę na bardzo poważnej.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#PosełStefanPastuszewski">Duże zastrzeżenia nasuwa brak uznania bursztynu za kopalinę główną. Zapis: kamienie szlachetne i ozdobne może być dla bursztynu nie wystarczający, gdyż wśród naukowców trwa spór o to, czy w ogóle bursztyn jest minerałem, a w związku z tym czy jest też kamieniem szlachetnym. Jednoznaczny zapis, zaliczający bursztyn do kopalin podstawowych, jest w tej sytuacji niezbędny w celu ochrony jego złóż dewastowanych przez nigdzie nie rejestrowanych prywatnych przedsiębiorców grasujących na polskim wybrzeżu. Dlatego też proponujemy do odpowiedniego artykułu dodać pojęcie bursztyn.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#PosełStefanPastuszewski">Teraz odniosę się do sprawy bardzo poważnej. Ujęcie problematyki likwidacji zakładów górniczych zaledwie w trzech artykułach, art. 79–81, stwarza w rzeczywistości całkowitą swobodę, jeśli chodzi o likwidowanie kopalń przez administrację państwową. Szczególnie niebezpieczne jest stosowanie tak zdawkowego prawa w stosunku do dużych, państwowych zakładów górniczych, przedstawiających wartość wielu bilionów złotych i zatrudniających dziesiątki tysięcy ludzi. Przepisy o likwidacji zakładu górniczego powinny być pełnym odbiciem Działu III: Wydobywanie kopalin, i uwzględniać projekt likwidacji zakładu górniczego, likwidacji obiektów i ruchu zakładu górniczego. Przed podjęciem decyzji o likwidacji zakładu należy sporządzić projekt likwidacji tego przedsiębiorstwa i uzyskać jego zatwierdzenie tak samo jak w wypadku projektu zagospodarowania złoża. Dopiero na tej podstawie można podjąć w pełni uzasadnioną ekonomicznie i technicznie decyzję o likwidacji zakładu górniczego. Jest to procedura o tyle istotna, że górnictwo jest dziedziną gospodarki uwzględniającą długofalowe planowanie. Te poprawki i wiele innych zgłosimy na piśmie do komisji. Wnosimy, podobnie jak Polskie Stronnictwo Ludowe, o ponowne skierowanie projektu do komisji przed ostatecznym głosowaniem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Przystępujemy do wysłuchania wystąpień indywidualnych, które rozpocznie pan poseł Juliusz Braun z Unii Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#PosełJuliuszBraun">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym najpierw odnieść się krótko do wystąpień posłów z Konfederacji Polski Niepodległej i do wystąpienia pana marszałka Zycha. Jeśli chodzi o KPN, to sądzę, że tylko panujący tam stan wyjątkowy może usprawiedliwić ich wystąpienie. Natomiast co do opinii pana marszałka Zycha, który jak sądzę bardziej liczy się z autorytetami prawnymi, chciałbym skierować pod jego adresem zdanie pana prof. Wojciecha Radeckiego, pochodzące z opinii o projekcie tej ustawy. Otóż pan prof. Radecki z Instytutu Nauk Prawnych PAN, z Zespołu Prawa Ochrony Środowiska we Wrocławiu, pisze: Projekt przedstawionej mi wersji uważam za udany, zwłaszcza przepisy cywilne i karne. Myślę więc, że w żadnym razie nie ma tu jakichś rażących uchybień.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#PosełJuliuszBraun">Chciałbym natomiast powiedzieć krótko o sprawie, która dotyczy środowisk geologicznych. Otóż wielu geologów wyraża żal, że w ustawie zrezygnowano z wprowadzonego już przed dwoma laty pojęcia służby geologicznej. Wprowadzono zamiast tego pojęcie i system państwowej administracji geologicznej, której organami są: minister ochrony środowiska działający przy pomocy głównego geologa kraju oraz wojewodowie. Zwyciężyła więc koncepcja, by nie tworzyć swego rodzaju administracji specjalnej, ale teraz ważne jest, jak w praktyce ta administracja w ramach administracji zespolonej będzie funkcjonowała. I trzeba tu bardzo wyraźnie powiedzieć, by rozwiać pewne niepokoje, bo takie zastrzeżenie na wstępie padło, że niedopuszczalne byłoby budowanie jakichś nowych struktur biurokratycznych w urzędach wojewódzkich. Konieczne jest natomiast wykorzystanie instytucji, które już działają, instytucji, które dotąd w wielu sprawach faktycznie reprezentowały interes państwa. Myślę tu zwłaszcza o Państwowym Instytucie Geologicznym, który musi być wykorzystany nadal, tak jak jest wykorzystywany, w systemie administracji geologicznej. Niezbędny jest więc odpowiedni system delegowania uprawnień czy zlecania zadań państwowych na rzecz Państwowego Instytutu Geologicznego. Dotyczy to m.in. gromadzenia informacji, przetwarzania informacji, tak by mógł sprawnie funkcjonować jeden kompetentnie prowadzony i - co bardzo ważne - fachowo chroniony system informacji o budowie geologicznej kraju, o złożach, o ich wykorzystaniu.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#PosełJuliuszBraun">Chciałbym się odnieść jeszcze krótko do problemu roli gminy w systemie udzielania koncesji na wydobycie surowców. I mówię to z pewnym zakłopotaniem wobec autorytetu naszej znakomitej koleżanki, pani posłanki Lipowicz. Otóż wydaje mi się, że jej wniosek nie jest dobry, bo system odrębnych decyzji administracyjnych, oddzielnie ministra i oddzielnie gminy, nie wydaje się właściwy. Trzeba przecież przypomnieć, że złoża są własnością skarbu państwa, niedopuszczalna byłaby więc sytuacja, w której właściciel nie mógłby ze swej własności korzystać. W wypadku złóż zalegających na dużym terenie proces decyzyjny byłby dodatkowo niezmiernie utrudniony, bo tych decyzji mogłoby być czasem kilkadziesiąt. Dlatego popieram wersję komisji, która, jak mi się wydaje, uwzględnia interes lokalny, i to w bardzo szerokim zakresie.</u>
          <u xml:id="u-175.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę o zabranie głosu pana posła Andrzeja Gąsienicę-Makowskiego z Konwencji Polskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#PosełAndrzejGąsienicaMakowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jednym z podstawowych mankamentów obowiązującej obecnie regulacji prawnej jest niekompletność. Ważnym przykładem w tym zakresie jest nie rozwiązany dotychczas problem wykorzystania wód termalnych, będących najczystszym nośnikiem energii. Aktualnie Prawo górnicze obejmuje przepisami jedynie wody termalne uznane przez ministra zdrowia i opieki społecznej za lecznicze. Przepisy Prawa górniczego, obecnie obowiązujące, nie obejmują więc swym zakresem eksploatacji wielu innych złóż wód termalnych. W latach osiemdziesiątych prowadzone były przez Instytut Surowców Energetycznych Polskiej Akademii Nauk badania mające na celu udokumentowanie zbiorników wód geotermalnych Niżu Polskiego. W wyniku tych prac odkryto i udokumentowano wiele złóż oraz sporządzono atlas wód geotermalnych Niżu Polskiego. Równolegle prowadzone były przez wspomniany instytut badania mające na celu uruchomienie eksploatacji wód termalnych na Podhalu - rejon Bańskiej, oraz w Niecce Mogielańsko-Łódzkiej. W rejonach tych wykonano oprócz otworów eksploatacyjnych otwory chłonne, za pośrednictwem których miało odbywać się zwracanie wychłodzonych wód do zbiornika. W styczniu br. został uruchomiony także pierwszy zakład wykorzystujący energię geotermalną na Podhalu. Dzięki uzyskanej energii w zakładzie uruchomiono eksperymentalną suszarnię drewna, szklarnię; w budowie są baseny przeznaczone na hodowlę ryb, a także na rekreację. Równolegle prowadzone są również prace projektowe, mające na celu wykorzystanie tej energii cieplnej na potrzeby podhalańskich gmin. Wszystkie te działania wymagają szczególnego nadzoru, a także konkretnego wsparcia.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#PosełAndrzejGąsienicaMakowski">Z zadowoleniem należy przyjąć fakt, że projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze docenia znaczenie zagospodarowania i ochrony złóż wód termalnych. Wody te, oprócz solanek i wód leczniczych, w art. 5 projektu uznano za kopaliny, z tym że Rada Ministrów upoważniona została do określenia złóż wód podziemnych zaliczonych do solanek, wód leczniczych i termalnych. Tym samym gwarantuje się szczególny nadzór i kontrolę państwa nie tylko w trakcie poszukiwania i rozpoznawania tych złóż, ale także w procesie ich eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#PosełAndrzejGąsienicaMakowski">Wyrażam przekonanie, że rząd, przygotowując odpowiednie rozporządzenie określające konkretne złoża wód termalnych, których wydobywanie będzie podlegać reżimowi Prawa geologicznego i górniczego, weźmie pod uwagę potrzebę ochrony wszystkich złóż, istotnych ze względów społecznych, gospodarczych i ekologicznych. Trzeba pamiętać, że zasoby energii cieplnej w Polsce, zawarte w jeszcze nie udostępnionych kopalinach płynnych, szacuje się na ok. 30 mld ton paliwa umownego, z czego ok. 90% znajduje się w złożach wód termalnych. Za racjonalną i nowoczesną można uznać tylko taką gospodarkę narodową, która swoje cele, polegające na zapewnieniu zaspokojenia potrzeb, osiąga w pełnej zgodzie z przyrodą przy optymalnym wykorzystaniu środowiska, bogactw naturalnych. Bogactwa te w większości są nieodnawialne (częściowo odnawialne mogą być zasoby wód termalnych) w skali czasu historycznego, muszą więc być szczególnie rozsądnie eksploatowane i wykorzystywane. Rozsądek w odniesieniu do eksploatowania i wykorzystywania zasobów mineralnych powinien przejawiać się w tym, by w pogoni za łatwym zyskiem nie wybierać ze złóż jedynie najlepszych kęsów - jak do tej pory było - lecz aby gospodarować złożami w sposób oszczędny i racjonalny, który nie powoduje szkodliwych zmian w środowisku.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#PosełAndrzejGąsienicaMakowski">Omawiany projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze uwzględnia te oczekiwania.</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Głos ma pani poseł Irena Lipowicz z Unii Demokratycznej. Przygotuje się pan poseł Jerzy Orłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#PosełIrenaLipowicz">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Omawiany przez nas projekt zawiera wiele aspektów, które są ważne ze względu na ochronę środowiska, ważne dla gospodarki i dla społeczności lokalnych. Ponieważ mój czas jest ograniczony, będę mówiła tylko o dwóch kwestiach: o roli samorządu terytorialnego oraz o postulowanej, fakultatywnej możliwości wyodrębnienia wydziałów w sądach - albo nawet sądów - właściwych w sprawach górniczych i geologicznych.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#PosełIrenaLipowicz">Samorządowi terytorialnemu przysługuje władztwo nad przestrzenią. Samorząd to przecież wspólnota plus terytorium. Mało jest równie brutalnych ingerencji w przestrzeń gminną jak te, które są związane z eksploatacją w górnictwie. Efekty to walące się domy, uszkodzona infrastruktura: drogi, sieci gazowe i wodociągowe. Oczywiście właścicielem złóż jest skarb państwa, ale przecież ze swojego prawa nie można czynić użytku w sposób, który rażąco krzywdzi innych i nie daje możliwości wyważenia interesów. Dotychczas możliwość wyważenia interesów nie istniała.</u>
          <u xml:id="u-179.2" who="#PosełIrenaLipowicz">Ze względu na dobro wspólne: bezpieczeństwo energetyczne kraju, miejsca pracy mieszkańców, miasta i gminy są gotowe znosić uciążliwości związane z eksploatacją górniczą, chcą jednak mieć stanowczy głos co do warunków udzielania koncesji, ustalania kolejności występowania szkód górniczych w poszczególnych dzielnicach czy częściach gminy. Przez ponad 40 lat uprawniony interes wspólnot lokalnych wyrażający się w dążeniu do godnego życia i pomniejszania szkód górniczych zawsze przegrywał z interesem górnictwa, a interes górnictwa był automatycznie utożsamiany z interesem narodowym.</u>
          <u xml:id="u-179.3" who="#PosełIrenaLipowicz">W proponowanej ustawie pojawia się pojęcie „uzgodnienia”. To już jest pewien sukces. Cieszę się również z tego, że sama konstrukcja uzgodnienia nie napotkała większych sprzeciwów. W moim przekonaniu mamy tu do czynienia z dwoma możliwościami rozwiązania tego problemu. Szanując argumenty osób, które sądzą inaczej niż ja i które mają przeciwny pogląd, chciałabym przedstawić to, co przemawia na korzyść proponowanego przeze mnie rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-179.4" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Przepraszam, pani poseł. Bardzo proszę, żeby nie przeszkadzać w czasie wystąpienia. Każdy ma prawo zabrać głos w ramach przewidzianego limitu czasu.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę bardzo, pani poseł. Przepraszam panią.</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#komentarz">(Poseł Jacek Soska: Bardzo przepraszam.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#PosełIrenaLipowicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#PosełIrenaLipowicz">Możemy bowiem powiedzieć, że mamy w istocie do czynienia z postępowaniem w sprawie udzielenia koncesji i postępowaniem w sprawie uzgodnienia warunków koncesji. Takie rozwiązania znane są naszemu prawu, zostały zawarte w ustawie o ochronie środowiska (jako lex specialis) i w prawie energetycznym. Nie proponuję tu więc czegoś, co nie występuje w naszym prawie.</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#PosełIrenaLipowicz">Zastanówmy się teraz, czy taki argument, że gminy ze złośliwym uporem będą odmawiać zgody na eksploatację, jest uzasadniony. Sądzę, że nie. Gminy nie chcą mieć więcej bezrobotnych i naprawdę starannie rozważą możliwość udzielenia zgody.</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#PosełIrenaLipowicz">Teraz, już bardzo szybko, argumenty prawne. Jeżeli będzie to postanowienie, za czym optuje bardzo wielu zwolenników takiego rozwiązania, to zwracam państwu uwagę, że w rozumieniu art. 106 K.p.a. będzie to i tak przesłanka do wznowienia postępowania w wypadku pominięcia opinii samorządu terytorialnego. Natomiast chcę podkreślić, że właśnie przy przyjęciu konstrukcji postanowienia na podstawie art. 106 K.p.a. podmiotowi ubiegającemu się o koncesję przysługuje tylko zażalenie, a nie samodzielna skarga do NSA. Te konflikty, które występują w województwie katowickim, często mają to do siebie, że jeżeli do nich dochodzi, to przedsiębiorca górniczy nie może od razu interweniować, tylko musi czekać, aż minister wyda decyzję.</u>
          <u xml:id="u-181.4" who="#PosełIrenaLipowicz">Uważam, że moja propozycja zmierza do skrócenia tej drogi. Ponadto w wypadku postanowienia mamy dwutygodniowy termin na zajęcie stanowiska. W moim przekonaniu jest on zbyt krótki, bo przecież sprawa jest skomplikowana. W wypadku decyzji może to być termin do 3 miesięcy, poza tym mamy wtedy jasną kwestię uzgodnienia - jako oświadczenia woli prowadzącego do zgody. Natomiast w wypadku postanowienia może powstać problem stwierdzenia nieważności decyzji wydanej wbrew stanowisku zajętemu przez organ samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-181.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Głos ma pan poseł Jerzy Orłowski, Polski Program Liberalny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#PosełJerzyOrłowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Omawiany dzisiaj projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze uwzględnia z jednej strony oczekiwania wielu zainteresowanych środowisk górniczych, geologicznych, oczekiwania administracji rządowej i samorządowej, prywatnych przedsiębiorstw, a z drugiej strony jest próbą udzielenia zoptymalizowanej odpowiedzi na te oczekiwania, wyważenia racji wszystkich stron, dostosowania górnictwa do wymogów gospodarki rynkowej. Nie ulega wątpliwości, że ta ustawa, mimo wielu niedociągnięć, ma - jak niewiele innych - wręcz fundamentalny wymiar, dotyczy bowiem problemów własności, roli skarbu państwa, roli samorządów, a także (co z uwagi na przedmiot regulacji jest naturalne) obejmuje zagadnienia związane z ochroną środowiska.</u>
          <u xml:id="u-183.1" who="#PosełJerzyOrłowski">Zarówno powołana podkomisja, jak i cztery połączone komisje, których stanowisko prezentował poseł sprawozdawca, istotnie uzyskały - w moim przekonaniu - wysoki poziom zgody co do treści przedkładanej ustawy. Dla mnie jest rzeczą oczywistą, iż podtrzymywanie dotychczasowego prawnego status quo, tj. gospodarki pod rządami dekretu z dnia 6 maja 1953 r. (Prawo górnicze) i ustawy z 16 listopada 1960 r. (Prawo geologiczne), wraz z licznymi późniejszymi zmianami, stoi w sprzeczności z obecnym, nowym porządkiem prawnym i gospodarczym. Wydaje się, że potrzeba uchwalenia nowego Prawa geologicznego i górniczego jako jednolitego unormowania jest zgodna z przekonaniami nie tylko Wysokiej Izby, ale i zainteresowanych podmiotów. Konieczność nowej regulacji uznała też Rada Legislacyjna.</u>
          <u xml:id="u-183.2" who="#PosełJerzyOrłowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dyskutowana ustawa, jak każda regulacja o tak istotnym znaczeniu, budzi szereg wątpliwości i obaw. Część z nich może wynikać z braku równoległego uregulowania spraw w tych ustawach, do których omawiany dokument odsyła pewne dyspozycje (np. problem udzielania koncesji na eksploatację złóż w nawiązaniu do postanowień miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego). W tym bowiem wypadku podkomisja ds. rozpatrzenia projektu ustawy zagospodarowania przestrzennego (nb. kończąca już pracę) zaakceptowała propozycje rządowe ustalające procedurę wprowadzenia programów rządowych do planów zagospodarowania gmin i uwzględniające możliwość negocjacji.</u>
          <u xml:id="u-183.3" who="#PosełJerzyOrłowski">Fundamentalne jednakże dla całej ustawy, a także, jak sądzę, dla sposobu postrzegania problemu własności są przepisy dotyczące prawa własności. W moim przekonaniu nie udało się jednoznacznie zdefiniować zakresu stosowania tego prawa, a interpretacja zapisu, iż złoża kopalin nie stanowiące części składowych nieruchomości gruntowych są własnością skarbu państwa, zostanie prawdopodobnie dookreślona w wielu przypadkach jednostkowych.</u>
          <u xml:id="u-183.4" who="#PosełJerzyOrłowski">Sądzić też należy, że dopiero praktyka zweryfikuje nadmierną korektę państwa, bowiem nie jestem do końca przekonany, iż zaprojektowany w ustawie kompromis jest tak samo postrzegany zarówno przez wielkich przedsiębiorców, jak i tych, którzy zajmują się eksploatacją na małą skalę. Rodzi się pytanie, czy zaprojektowany w ustawie tryb postępowania administracyjnego od fazy poszukiwań do fazy wydobycia nie będzie egzekwowany jednolicie, niezależnie od wielkości i jakości złoża. Gdyby przyjąć, że upowszechni się taka praktyka, to oznaczać to będzie eliminację małego kapitału zorientowanego na eksploatację małych złóż, najczęściej kopalin spoza listy podstawowej.</u>
          <u xml:id="u-183.5" who="#PosełJerzyOrłowski">Odrębnym problemem jest kwestia kontroli i nadzoru. Projektowana reforma administracji państwa, w tym regulacja dotycząca urzędu wojewody, może spowodować, iż skromne liczebnie komórki do spraw geologii mogą nie mieć możliwości właściwego działania w odniesieniu do tych kopalin pospolitych, na których wydobywanie udziela koncesji wojewoda.</u>
          <u xml:id="u-183.6" who="#PosełJerzyOrłowski">Duże wątpliwości i kontrowersje - łącznie z interpretacją normy konstytucyjnej - wzbudzają zapisy ograniczające (co prawda częstokroć czasowo i za odszkodowaniem) prawa własności. Wybór między interesami właściciela gruntów a interesem innej osoby fizycznej lub prawnej jest bardzo trudnym wyborem, gdyż z jednej strony mamy nienaruszalne prawo własności, z drugiej zaś strony kwestię dynamizacji gospodarki, ale i kwestię uprawnień organów państwa (koncesjodawcy) do realizacji celów publicznych. Być może właściwe byłoby tu zastosowanie koncepcji przyjętej w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym, o której mówiłem wcześniej, a mianowicie iż decyzja administracyjna musi być poprzedzona procedurą negocjacji i musi też być możliwość - jak w przypadku roszczeń z tytułu szkód górniczych - sądowego dochodzenia swoich racji.</u>
          <u xml:id="u-183.7" who="#PosełJerzyOrłowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie mam możliwości odniesienia się w moim krótkim wystąpieniu do wszystkich problemów, w tym szczegółowych - jak np. zasad i kryteriów dokumentowania zasobów geologicznych złóż kopalin, bez kwalifikowania ich do zasobów bilansowych i pozabilansowych, co podnosi Główny Instytut Górnictwa. Nie mam również możliwości szczegółowego odniesienia się do poszczególnych problemów czy poprawek - wiele z nich wyczerpująco omówił w swoim przemówieniu pan marszałek Zych i zapewne zostanie to uwzględnione w głosowaniu - wnoszę jednak o to, aby Wysoka Izba przychyliła się do wniosku generalnego, tj. przyjęcia przedkładanej ustawy, i przystąpiła jutro do trzeciego czytania.</u>
          <u xml:id="u-183.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Głos ma pani poseł Maria Zajączkowska z Unii Demokratycznej. Tylko 2 minuty, pani poseł. Nie pozostaje nic innego jak schować zegarek. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#PosełMariaZajączkowska">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Ustawa Prawo geologiczne i górnicze to prawo trudne, specjalistyczne, ale również rzutujące na los wielu ludzi i wielu społeczności. Przesłanie płynące ze Śląska, z zapadających się miast, powinno dzisiaj skłonić tę Izbę do wzmocnienia roli samorządów w procesach decyzyjnych. Kierując się tymi względami opowiadam się za poprawką zgłoszoną we wniosku mniejszości nr 2.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#PosełMariaZajączkowska">Chciałabym zwrócić uwagę na art. 2, mówiący o rozszerzeniu działania ustawy na kwestię bezzbiornikowego magazynowania substancji w górotworze i składowania odpadów w podziemnych wyrobiskach. Nałożenie obowiązku uzyskiwania koncesji na wykorzystanie wyrobisk i pozostawienie decyzji w tym zakresie ministrowi ochrony środowiska stwarza nadzieję na ustanowienie odpowiedniego nadzoru nad tym procesem. Kontrowersje budzi jednak powierzenie kontroli nad składowaniem odpadów w podziemnych wyrobiskach górniczych prezesowi Wyższego Urzędu Górniczego i dyrektorom okręgowych i specjalistycznych urzędów górniczych, a nie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska. Wyłączono więc z kompetencji organów ochrony środowiska cały obszar działania i oddano go pod nadzór branżowy. Dotychczasowe funkcjonowanie tego modelu nie zdało egzaminu i dlatego opowiadam się za wprowadzeniem nadzoru służb ochrony środowiska nad magazynowaniem odpadów w górotworze i składam stosowną poprawkę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#komentarz">(Głosy z sali: Ile czasu zostało?)</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Okazuje się, że chowanie zegarka było niepotrzebne.</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#komentarz">(Głosy z sali: Jeszcze mamy jednego mówcę.)</u>
          <u xml:id="u-186.4" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Nie, nie, proszę państwa, to już naprawdę są minimalne ilości.</u>
          <u xml:id="u-186.5" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę bardzo, głos ma pan poseł Wojciech Saletra, Sojusz Lewicy Demokratycznej, a przygotuje się pan poseł Jerzy Jaskiernia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#PosełWojciechSaletra">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Tak naprawdę to trudno mówić o doskonałej ustawie. Myślę, że ta dzisiejsza tak bogata i merytoryczna dyskusja świadczy o tym, że ta ustawa ma dużo plusów i dużo minusów. Obowiązujące dotychczas Prawo górnicze, zrodzone dekretem z 6 maja 1953 r. w gospodarce działającej w systemie nakazowo-rozdzielczym, nie spełnia obecnie, w dobie postępujących przeobrażeń w sferze ustrojowej i gospodarczej, roli regulatora stanu prawnego w działalności wydobywczej. Jest to podstawowa, ale nie jedyna przesłanka przemawiająca za potrzebą zmiany Prawa górniczego. Potrzeba taka podyktowana jest także względami praktycznymi, a w szczególności tym, że jest to prawo niespójne, stwarzające trudności w praktycznym stosowaniu ze względu na duże rozproszenie.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#PosełWojciechSaletra">Dla zilustrowania tego faktu podam, że mimo ogłoszenia w 25 lat po wydaniu dekretu o Prawie górniczym jego jednolitego tekstu w dniu 17 lutego 1978 r. dekret ten był jeszcze wielokrotnie zmieniany, a przecież było jeszcze dużo rozporządzeń i zarządzeń, z których nie wszystkie były publikowane. Ponadto na niedoskonałość obowiązującego w tej dziedzinie prawa wskazuje także i to, że ściśle związana z działalnością górniczą działalność geologiczna, polegająca m.in. na projektowaniu i prowadzeniu badań geologicznych, poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż kopalin oraz wód podziemnych, regulowana była odrębnym aktem normatywnym, tj. ustawą z 16 listopada 1960 r. Ustawę o prawie geologicznym też wielokrotnie zmieniano i poza ustawą prawo to normowano wieloma aktami wykonawczymi.</u>
          <u xml:id="u-187.2" who="#PosełWojciechSaletra">Na tle ogólnych przemian w kraju stosowanie tego prawa stawało się coraz trudniejsze, gdyż w wielu wypadkach prowadziło do konfliktów z obowiązującym porządkiem prawnym, a nawet ze zdrowym rozsądkiem. Potrzebie zmiany sytuacji w tej dziedzinie odpowiada przedstawiony Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Projekt ten reguluje problematykę geologiczną i górniczą w sposób kompleksowy i wyczerpujący, odpowiadający potrzebom wynikającym ze zmian dokonanych w gospodarce narodowej i z przekształceń własnościowych w górnictwie. W miejsce przedsiębiorstwa wprowadza pojęcie przedsiębiorcy górniczego. Istotne znaczenie dla kształtu rozwiązań prawnych ma jasne uregulowanie problemu własności złóż kopalin oraz konsekwentne wprowadzenie zasady równości podmiotów gospodarczych wobec prawa i ich samodzielności. Projektowana ustawa przywraca znaną prawu górniczemu z 1930 r. instytucję „własności górniczej”. Wszelka działalność objęta zakresem przedmiotowym projektowanej ustawy wymaga koncesji.</u>
          <u xml:id="u-187.3" who="#PosełWojciechSaletra">Nowym i ciekawym rozwiązaniem jest powiązanie koncesji, czyli zezwolenia na prowadzenie działalności górniczej czy geologicznej, z obszarem górniczym, który jest wyznaczony przez organ koncesyjny w samej koncesji, bez potrzeby wydawania odrębnej decyzji, oraz objęcie terenu górniczego, także wyznaczonego koncesją, zasadami zagospodarowania przestrzennego.</u>
          <u xml:id="u-187.4" who="#PosełWojciechSaletra">Istotne zmiany wprowadzają także przepisy regulujące odpowiedzialność za szkody górnicze. Do mniej ważnych zmian należą natomiast zmiany w nazewnictwie, nie wnoszące nic nowego w zakresie kompetencji, jak np. zmiana nazwy urzędów górniczych na organy państwowego nadzoru górniczego. Do istotnych zmian należy także zaliczyć przekazanie postępowania w sprawach o wykroczenia górnicze kolegiom ds. wykroczeń, działającym przy sądach.</u>
          <u xml:id="u-187.5" who="#PosełWojciechSaletra">Reasumując, projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze należy ocenić pozytywnie.</u>
          <u xml:id="u-187.6" who="#PosełWojciechSaletra">Kończąc swe wystąpienie, chcę wyrazić uznanie autorom projektu ustawy, o których wielkiej wiedzy fachowej, niezbędnej przy opracowywaniu tego projektu, świadczy to, że całość wysoce specjalistycznych zagadnień z zakresu górnictwa i geologii, wymagających znajomości prawa, a także techniki i technologii górniczej i zawodowego języka górniczego, potrafili zmieścić w 158 artykułach, podczas gdy dekret Prawo górnicze zawiera 165 artykułów, Prawo geologiczne - 46, a zbiór przepisów wykonawczych i związkowych z zakresu Prawa górniczego, niepełny wobec szczegółowych przepisów prowadzenia ruchu i gospodarki złożem, w wydaniu książkowym obejmuje ponad 300 stron.</u>
          <u xml:id="u-187.7" who="#PosełWojciechSaletra">Rozwiązanie i regulacje zawarte w projekcie są odpowiednie do przyjętych w tych sprawach rozwiązań zachodnioeuropejskich. Mimo pozytywnej oceny projektu za potknięcie uważam rozwiązanie przyjęte w art. 57 ust. 1 pkt 8 normujące kwestię, co się zalicza do obiektów budowlanych zakładu górniczego. Pozostawienie zapisu w brzmieniu dotychczasowym pozwalałoby zaliczyć do obiektów budowlanych zakładu górniczego koksownie i cementownie hut szkła, co niewątpliwie nie było zamierzeniem autorów projektu. Dlatego proponuję zmianę art. 57 ust. 1 pkt 8 przez dodanie po słowach: „obiekty i urządzenia przeróbcze”, wyrazów: „znajdujące się na wyrobisku lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie i służące do wzbogacania, uszlachetniania lub rozdrabniania pozyskanych kopalin, to jest obiekty i urządzenia służące do wykonywania przeróbki wstępnej”.</u>
          <u xml:id="u-187.8" who="#PosełWojciechSaletra">Ponadto proponuję zmianę numeracji rozdziałów w ten sposób, by w każdym dziale nie rozpoczynać nowej numeracji rozdziałów (od rozdziału pierwszego), lecz utrzymać w całym akcie normatywnym numerację ciągłą.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Głos ma pan poseł Jan Kisiliczyk z Unii Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#PosełJanKisiliczyk">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pozwolę sobie zgłosić do protokółu kilka poprawek, które dotyczą styku ustawy Prawo geologiczne i górnicze z niedawno uchwaloną ustawą Prawo budowlane i z opracowywaną obecnie ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym. Poprawki te nie ingerują w zawartość merytoryczną, czy nie zmieniają zawartości merytorycznej obecnej ustawy, a jedynie powodują to, że ktoś kiedyś czytając te trzy wymienione ustawy będzie miał wrażenie, że uchwalił je ten sam parlament.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję bardzo panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Na zakończenie głos zabierze pan poseł Jerzy Jaskiernia, Sojusz Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#PosełJerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pozwalam sobie zabrać głos w dyskusji, będąc pod wrażeniem opinii Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, datowanej 27 kwietnia br., a więc niemalże w przeddzień toczącej się debaty. Jest to przecież organ naszego parlamentu i dobrze byłoby, gdyby państwo mieli okazję zapoznać się z tą opinią, jest to 14 stron bardzo krytycznych uwag, łącznie z takimi, które sugerują sprzeczność z konstytucją, art. 7. Nie mam w tej chwili czasu, ponieważ został on wyczerpany przez kolegów z klubu na szczegółowe analizowanie tej ekspertyzy, w związku z tym chciałbym jedynie zapytać, dlaczego tak późno ona wpłynęła (to jest na indywidualne zaproszenie pana posła Śleziaka) i czy komisje zasięgały opinii Biura Studiów i Ekspertyz w tej sprawie, ponieważ szereg spraw, które tutaj są formułowane, jest bardzo istotnych.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#PosełJerzyJaskiernia">Chciałbym zacytować kilka obserwacji specjalistów zagranicznych - pana Gortona, pana Camerona - być może one są nietrafne, być może są sprzeczne z jakąś ogólną koncepcją, którą komisje wypracowały, ale sądzę, że pan poseł sprawozdawca będzie miał okazję, żeby się do nich ustosunkować. Cytuję:</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#PosełJerzyJaskiernia">Projekt kieruje się obsesją uzgodnień dokumentacji, którym przesiąknięte jest polskie prawodawstwo górnicze, co prowadzi do przerostu wymogów formalno-prawnych, przy normalnej działalności polegającej na gromadzeniu danych podczas prac geologicznych; niepotrzebnie obciąża zarówno inwestora, jak i stronę rządową górą papierkowej roboty.</u>
          <u xml:id="u-191.3" who="#PosełJerzyJaskiernia">Zdecydowanie negatywny system wymaganych od inwestorów opłat eksploatacyjnych, daleki od pewności ekonomicznej, który w porównaniu do aktualnego jest daleko mniej fortunny.</u>
          <u xml:id="u-191.4" who="#PosełJerzyJaskiernia">Brak gwarancji dla firm w kontekście nie kończących się dyskusji z władzami lokalnymi w przedmiocie sporządzania planu zagospodarowania przestrzennego, do którego stale odsyłają niektóre postanowienia projektu.</u>
          <u xml:id="u-191.5" who="#PosełJerzyJaskiernia">W odniesieniu do zagadnień ochrony środowiska dziwi brak przepisów o środowisku, ponieważ nie wskazuje się sposobów regulacji jego ochrony ani kontroli tego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-191.6" who="#PosełJerzyJaskiernia">Jest wreszcie sprawa, o którą chciałbym zapytać przedstawiciela rządu. Wskazano w ekspertyzie na celowość uwzględnienia w przepisach przejściowych zasad zastosowanych w Europejskiej Karcie Energetycznej. Porozumienie dotyczy takich spraw, jak dostęp do zasobów, równouprawnienie wszystkich sygnatariuszy karty, klarowność przepisów, wolność tranzytowa, unikanie nieuczciwego handlu, kontrola pozycji monopolistycznych i dominujących, promocje ochrony inwestycji oraz rozstrzyganie sporów.</u>
          <u xml:id="u-191.7" who="#PosełJerzyJaskiernia">Niedwuznacznie wskazuje się, iż skoro Polska ma być sygnatariuszem ostatecznej wersji karty i przystąpić do EEC, powinna nawiązywać w swoich regulacjach prawnych do norm wspólnoty europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-191.8" who="#PosełJerzyJaskiernia">Wysoka Izbo! Nie mam w tej chwili możliwości weryfikacji tych danych, bo - podkreślam - ekspertyza jest datowana 27 kwietnia 1993. Najprawdopodobniej komisje nie miały okazji zapoznać się z nią. Ponieważ jest to poważny zarzut, rzutujący na kwestie polityki i spójności tej polityki, zwracam się do pana ministra, który reprezentuje rząd w pracach nad tym projektem o odpowiedź, czy ten zarzut dotyczący koordynacji z normami wspólnoty europejskiej jest prawdziwy. Czy taka koordynacja była przeprowadzona, gdy projekt wpływał do Sejmu? Czy ma ona związek z procesem stowarzyszania się z EWG?</u>
          <u xml:id="u-191.9" who="#PosełJerzyJaskiernia">Swego czasu Izba sformułowała długi katalog zadań dla rządu i terminów ich realizacji. Czy ten zarzut wiąże się z problemem koordynacji polskiego ustawodawstwa z normami wspólnoty europejskiej?</u>
          <u xml:id="u-191.10" who="#PosełJerzyJaskiernia">Oczywiście jesteśmy suwerennym parlamentem i nie musimy uwzględniać tego typu zarzutów, jednak sądzę, że Wysoka Izba podzieli tezę, że zależy nam na uchwaleniu aktu prawnego, który będzie skoordynowany z zobowiązaniami, które Polska podjęła w ramach procesu stowarzyszenia się z EWG.</u>
          <u xml:id="u-191.11" who="#PosełJerzyJaskiernia">Wreszcie chciałbym zapytać, czy w związku z brakiem koordynacji tej ustawy z Kodeksem cywilnym ten zarzut, który dzisiaj padł w dyskusji, że wielu zagadnień nie powinniśmy tutaj regulować, że powinno się utrzymać regulacje zawarte w Kodeksie cywilnym, czy ten zarzut jest podzielany przez ministra sprawiedliwości?</u>
          <u xml:id="u-191.12" who="#PosełJerzyJaskiernia">Pan marszałek Zych przedstawił szereg bardzo poważnych argumentów. Wydaje się, panie marszałku, że powinniśmy dzisiaj, gdyby doszło do zakończenia tej dyskusji, czy jutro uzyskać szczegółową odpowiedź ministra sprawiedliwości, czy podziela zarzuty tu sformułowane.</u>
          <u xml:id="u-191.13" who="#PosełJerzyJaskiernia">Proszę mnie dobrze zrozumieć. Wiem, że jest to bardzo trudny akt prawny, dyskutowaliśmy o nim szereg godzin, krzyżowały się opinie przeróżnych ekspertów. Jeżeli jednak taki autorytet, jak pan marszałek Zych, na forum Izby podczas drugiego czytania formułuje tak długą listę konkretnych zarzutów prawnych, to wydaje mi się, że powinniśmy wysłuchać szczegółowego ustosunkowania się rządu do tych zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-191.14" who="#PosełJerzyJaskiernia">Zgłoszono postulat, żeby jutro przejść do trzeciego czytania. Wydaje mi się, uwzględniając liczbę zgłoszonych poprawek, a przede wszystkim ilość zgłoszonych wątpliwości, że skoro pracowaliśmy nad tym projektem już wiele miesięcy, to komisje powinny jeszcze raz przyjrzeć się jego regulacjom, aby wyjaśnić wszystkie wątpliwości prawne i zakończyć prace nad nim.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę o zabranie głosu prezesa Wyższego Urzędu Górniczego pana Janusza Steinhoffa. Proszę równocześnie pana prezesa, jak i panią minister, która zabierze głos później, o ustosunkowanie się w miarę możliwości do tej problematyki, którą poruszył i jakby podsumował pan poseł Jaskiernia.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę bardzo, panie prezesie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Otóż chciałbym na wstępie powiedzieć, że 30 stycznia 1992 r. rekomendowałem Wysokiej Izbie w imieniu rządu projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Dziś, po przeszło rocznych bardzo intensywnych pracach parlamentarnych, prowadzonych zarówno w podkomisji, w skład której wchodzili przedstawiciele czterech komisji sejmowych, jak i w toku posiedzeń tychże 4 komisji, z olbrzymią satysfakcją stwierdzam, że główna konstrukcja tego projektu ustawy, który w 1992 r. przedłożyłem Sejmowi, nie została zmieniona, aczkolwiek wprowadzono do projektu stosunkowo dużo zmian, które istotnie poprawiły jego jakość. Biorąc pod uwagę wypracowane w toku prac parlamentarnych rozwiązania, trzeba podkreślić, że rozpatrywany dziś projekt ustawy jest wyrazem w miarę rozsądnego kompromisu. Z jednej strony uwzględniono interesy państwa, jak również odpowiedzialność państwa za prawidłowe wykorzystanie bogactw wnętrza ziemi, jako że państwo odpowiada za bezpieczeństwo energetyczne i musi prowadzić racjonalną politykę w odniesieniu do zasobów naturalnych, z drugiej strony uwzględniono interesy podmiotów prowadzących działalność gospodarczą oraz - co podkreślano w wielu wystąpieniach - interesy społeczności lokalnej. Przez wiele lat interesy społeczności lokalnej postrzegane były w odniesieniu do działalności górniczej w sposób daleko odbiegający od oczekiwań tej społeczności. Trzeba było zatem znaleźć kompromisowe rozwiązania uwzględniające z jednej strony interes państwa, które odpowiada za bezpieczeństwo energetyczne kraju i które - jak powiedziałem - musi prowadzić w miarę racjonalną gospodarkę zasobami naturalnymi, a z drugiej strony rozwiązania uwzględniające prawa ekonomii - decydujące o działalności gospodarczej - oraz interes społeczności lokalnej. W trakcie wielu posiedzeń komisji oraz po zapoznaniu się z wieloma ekspertyzami przygotowanymi przez pracowników różnych ośrodków naukowych wypracowaliśmy kompromis, który określa korelacje interesów społeczności lokalnej i interesów państwa (dysponującego zasobami naturalnymi i uzgadniającego koncesje z organem samorządu terytorialnego), korelacje dotyczące działania zakładu górniczego (którego działalność określa plan ruchu zakładu górniczego) i interesu społeczności lokalnej (opiniowanie planów ruchu zakładu górniczego). Musieliśmy doprowadzić również do pewnej korelacji, jeśli chodzi o sztywne zasady gospodarowania zasobami naturalnymi. Zasady te zostały zastąpione możliwością stworzenia płaszczyzny kompromisu w ramach dyskusji nad planem zagospodarowania złoża. To są trzy podstawowe elementy, które - jak sądzę - umożliwiają kompromisowe rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Bardzo trudno jest mi odnieść się do wystąpienia przedstawiciela KPN, pana posła Ziemińskiego. Uważam, że to wystąpienie - tak pełne inwektyw - nie może być w pełni zaopiniowane przez przedstawiciela rządu. Znalazło się w nim wiele nieporozumień świadczących o niezrozumieniu poszczególnych zapisów ustawy. Najbardziej zbulwersowały mnie inwektywy pod adresem ekspertów. Serdecznie przepraszam za te inwektywy wszystkich ekspertów, którzy przez pięć ostatnich lat brali udział w pracach nad Prawem geologicznym i górniczym.</u>
          <u xml:id="u-193.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-193.4" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Bardzo kontrowersyjny jest stosunek KPN do zapisu o własności złoża (kwestia ta pojawiała się również w innych wystąpieniach). Wypowiadali się w tej sprawie wybitni specjaliści zarówno w trakcie prac w podkomisji i komisji, jak i w trakcie prac komisji rządowej, jako że od 1988 r. podjęła działalność komisja rządowa ds. reformy Prawa geologicznego i górniczego. Żaden z liczących się specjalistów nie zakwestionował prawidłowości zapisu mówiącego o tym, że złoże jest własnością państwa, o ile nie stanowi części nieruchomości gruntowej. Zapis ten odpowiada obowiązującej obecnie konstytucji; odchodzi się w nim od systemu, który byłby systemem scentralizowanym i który wymuszałby nacjonalizację również części ziemi.</u>
          <u xml:id="u-193.5" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Odnośnie do wystąpienia pana posła Zycha. Podzielam pogląd pana posła Jaskierni, że było to przemówienie kwestionujące dużą część przedłożonego projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Oczywiście zastrzegam się, że nie jestem cywilistą i nie chciałbym podejmować dyskusji ściśle merytorycznej. Taką dyskusję podejmie za chwilę, a przynajmniej przedstawi stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości, pani minister Skórzewska-Łosiak. Chcę jednak powiedzieć, że z wieloma stwierdzeniami pana marszałka Zycha trudno się zgodzić. Na przykład wniosek o to, aby w art. 65 pojęcie „nadzwyczajne zagrożenie” zastąpić pojęciem „istotne zagrożenie” jest nieuzasadniony. Otóż pojęcie „nadzwyczajne zagrożenie środowiska” jest pojęciem ustawowym; występuje ono w ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska naturalnego i tak zatytułowany jest trzeci rozdział tejże ustawy. Chcę również powiedzieć (mówił już o tym w swoim wystąpieniu pan poseł sprawozdawca), że szkody mogą być wyrządzone zarówno wskutek działalności dozwolonej, czyli zgodnie z zasadami określonymi w ustawie Prawo geologiczne i górnicze - art. 91 ust. 1 - jak i wskutek innych przyczyn. Jeśli chodzi o drugi rodzaj szkód, do odpowiedzialności za nie stosuje się zasady Kodeksu cywilnego w pełnym zakresie. Natomiast w pierwszym przypadku - szkód wyrządzonych wskutek działalności dozwolonej - zachodzi potrzeba pewnej modyfikacji reguł Kodeksu cywilnego. Opinie pana prof. Radeckiego i pana prof. Ignatowicza nie kwestionowały prawidłowości tych zapisów. Do zarzutów sformułowanych przez pana marszałka Zycha szczegółowo odniesiemy się podczas prac w komisjach. Jeśli pewne kwestie będą mogły być zaakceptowane, to oczywiście to zrobimy.</u>
          <u xml:id="u-193.6" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Odnośnie do wystąpień pana posła Śleziaka i pana posła Jaskierni na temat zgodności przedstawionej ustawy z przepisami EWG, z Europejską Kartą Energetyczną. Otóż Europejska Karta Energetyczna jest deklaracją, która została zaakceptowana nie przez wszystkie kraje EWG. Otrzymaliśmy ekspertyzę, której celem było określenie koherentności projektowanej ustawy Prawo geologiczne i górnicze z przepisami EWG. Nie stwierdzono w niej sprzeczności proponowanych rozwiązań z tymi, które obowiązują w krajach EWG.</u>
          <u xml:id="u-193.7" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Pan poseł Szafraniec apelował o to, aby bardzo szybko zostały opracowane projekty aktów wykonawczych, aby zostały w miarę szybko przedstawione w ramach uzgodnień międzyresortowych do akceptacji. Otóż chcę stwierdzić, że doręczyliśmy projekty aktów wykonawczych do druku nr 33. Muszą one być częściowo zmodyfikowane, jako że częściowo została zmodyfikowana ustawa, i będą mogły wejść w życie we właściwym terminie, ponieważ przewidujemy półroczne vacatio legis.</u>
          <u xml:id="u-193.8" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Wypowiedź pana posła Szafrańca dotyczyła również kwestii koordynacji eksploatacji surowców naturalnych; pan poseł Szafraniec podawał tu przykład Bytomia czy Katowic. Chcę stwierdzić, że nie budzi wątpliwości to, iż obowiązek uwzględnienia skutków sumowania się wpływów eksploatacji prowadzonej przez kilku przedsiębiorców musi być brany pod uwagę zarówno przez organy administracji geologicznej, jak i państwowego nadzoru górniczego. To zapewnia zapis w art. 54 ust. 1 pkt 2. Jest to również uwzględnione w decyzji zatwierdzającej plan ruchu zakładu górniczego (art. 64 ust. 1 pkt 1, 5 i 6), która zostanie wydana po zasięgnięciu opinii organu samorządu terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-193.9" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Pani posłanka Zajączkowska zgłosiła zastrzeżenia do nadzorowania przez urzędy górnicze składowania odpadów. Chcę powiedzieć, że istnieje porozumienie - zresztą wynika ono z ustawy o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska - między urzędem górniczym a Państwową Inspekcją Ochrony Środowiska, w którym uwzględnia się wszystkie racje obu instytucji oraz zasadę współodpowiedzialności za składowanie odpadów naturalnych w wyrobiskach górniczych. Oczywiście, składowanie odpadów może być elementem technologii górniczej i wtedy nie wymaga koncesji, jeśli natomiast nie jest elementem technologii górniczej, wymaga decyzji organu koncesyjnego. Jeśli jest elementem technologii górniczej, to chcę powiedzieć, że decyzję o możliwości lokowania odpadów urzędy górnicze wydają po zasięgnięciu opinii państwowego inspektoratu ochrony środowiska. Tutaj rozbieżności, jak sądzę, nie ma.</u>
          <u xml:id="u-193.10" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Odnosząc się do wypowiedzi pana posła Jaskierni, który przedstawił nam ocenę tego projektu ustawy dokonaną przez Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, chcę powiedzieć, że niestety nie znam tego dokumentu. Jak sądzę, nie dotarł on również do komisji i z tego powodu wyrażam ubolewanie, że tak późno został sporządzony, ale mam nadzieję, iż zarówno rząd, jak i komisje będą mogły odnieść się do tego dokumentu w trakcie najbliższego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-193.11" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Proszę państwa, odnosząc się do poprawek zgłoszonych w trakcie dzisiejszej debaty przez pana posła Sobierajskiego, chcę stwierdzić, że rząd pozytywnie ustosunkowuje się do propozycji skreślenia art. 129. Nie ma bowiem uzasadnienia, by wprowadzić bardzo znaczną odpowiedzialność administracyjną w postaci kary pieniężnej w razie wydobywania kopaliny z naruszeniem warunków koncesji. Słuszna jest natomiast - również przedstawiona przez pana posła - proponowana zmiana art. 119, której zasadniczym celem jest doprowadzenie do pełnej zgodności zapisu z terminologią Kodeksu karnego oraz wprowadzenie nawiązki zamiast kary przewidzianej w art. 129. Również art. 150 i art. 151 zasługują, podobnie jak poprzednie propozycje poprawek, co stwierdzam po odbyciu stosownych konsultacji z ministrem sprawiedliwości, na poparcie.</u>
          <u xml:id="u-193.12" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Proszę państwa, kończąc chcę powiedzieć jeszcze kilka zdań, by przedstawić chronologię prac nad przygotowaniem projektu Prawa geologicznego i górniczego. Otóż nad nową regulacją dla obszaru geologii i górnictwa pracowano - jak już wcześniej powiedziałem - od 1988 r. Prezes Rady Ministrów powołał komisję rządową, w skład której weszli najwybitniejsi - mam taką nadzieję - przedstawiciele środowisk zainteresowanych geologią i górnictwem, jak i specjaliści z dziedziny prawa. Dyskusje na temat ostatecznego kształtu tego prawa trwały bardzo długo. Ścierały się różne poglądy. W trakcie prac komisji rządowej i komisji parlamentarnych pojawiały się czasem bardzo ostre kontrowersje, jednak zdołaliśmy wypracować wersję kompromisową, która - jak sądzę - jest do przyjęcia przez wszystkie strony. We właściwy sposób dostrzeżono problemy społeczności lokalnej, odpowiednio zabezpieczając jej prawa, zgodnie zresztą z normami przyjętymi w wielu krajach. Rozwiązano problem dysponowania przez państwo zasobami naturalnymi, dając państwu narzędzie podstawowe, czyli koncesje, którymi dysponuje główny geolog kraju. We właściwy sposób zaprojektowano politykę proekologiczną w odniesieniu do geologii i górnictwa, wprowadzając opłaty eksploatacyjne, których wysokość jest bardzo zróżnicowana w zależności od działalności danego podmiotu gospodarczego na rzecz poprawy stanu środowiska naturalnego. Możemy bowiem obniżyć wysokość tej opłaty - za wybieranie resztek złóż, za lokowanie od składnika płonego w wyrobiskach pogórniczych, za stosowanie odpowiednich technologii, które zapewniają ochronę powierzchni.</u>
          <u xml:id="u-193.13" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Wydaje mi się, że te regulacje doprowadziły do układu kompromisowego, który nie jest generalnie kontestowany ani przez środowiska samorządowe, ani przez tak słusznie odreagowujące środowisko samorządowe Śląska (ale nie tylko tam, bo również z tym problemem mamy do czynienia w Wałbrzychu).</u>
          <u xml:id="u-193.14" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Na zakończenie chcę stwierdzić, że dzisiejsza debata jest uwieńczeniem ponad 4-letnich prac nad nowym Prawem geologicznym i górniczym, prowadzonych w pierwszym etapie w ramach komisji powołanej przez prezesa Rady Ministrów, a później w podkomisji i komisjach. W trakcie - podkreślam to z całą mocą - tej wieloletniej pracy, nie wolnej od merytorycznych sporów i kontrowersji, prowadzonych przez wielu wybitnych specjalistów z dziedziny prawa, geologii i górnictwa, został opracowany projekt ustawy, który jest przykładem rozsądnego kompromisu. Wydaje mi się, że mógł on powstać dlatego, iż w pracach nad jego przygotowaniem z wielkim zaangażowaniem uczestniczyli wybitni specjaliści nauk górniczych, geologicznych i prawniczych. Serdecznie dziękuję za pracę ekspertom, paniom posłankom i panom posłom.</u>
          <u xml:id="u-193.15" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Rząd na posiedzeniu czterech komisji - jak sądzę po wysłuchaniu wypowiedzi pani minister Skórzewskiej - odniesie się jeszcze do wszystkich zgłoszonych dzisiaj w trakcie dyskusji poprawek.</u>
          <u xml:id="u-193.16" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Kończąc, chcę stwierdzić, że jeśli chodzi o wnioski mniejszości, z wyjątkiem siódmego, to również proponujemy ich odrzucenie.</u>
          <u xml:id="u-193.17" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jaskiernia: Panie marszałku, czy mogę zadać pytanie związane z wypowiedzią pana prezesa?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu prezesowi.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Może po wypowiedzi pani...</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jaskiernia: Ale to dotyczy tego, o czym mówił pan prezes, to jako ciągłość.)</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#PosełJerzyJaskiernia">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sprawa jest merytorycznie ważna i dlatego chcę mieć pewność co do stanowiska rządu w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#PosełJerzyJaskiernia">Pan prezes stwierdził, że Europejska Karta Energetyczna to jest deklaracja, dał więc do zrozumienia, iż deklaracja nie ma mocy wiążącej, czyli nie było takiego obowiązku. W związku z tym chcę odczytać inny fragment ekspertyzy. Tym razem dokładnie poinformuję, co to za ekspertyza, z jakiego okresu, kto ją napisał - żeby nie było wątpliwości, co przeczytałem.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#PosełJerzyJaskiernia">Jest to ekspertyza Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu z 28 kwietnia 1993 r., przygotowana przez pana Janusza Jeziorskiego i akceptowana przez dyrektora BSE pana Jacka Głowackiego. Odczytam tylko jeden fragment: Przyjęty projekt ustawy wymagać będzie w bliskiej perspektywie zmian wynikających z harmonizacji polskiego prawa z normami prawnymi Wspólnoty Europejskiej.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#PosełJerzyJaskiernia">W informacji przewodniczącego podkomisji Jana Rzymełki z dnia 10 marca 1993 r. brak jest danych świadczących, że w trakcie prac podkomisji takie normy EWG były przedmiotem dyskusji. Wykonana przez BSE opinia z lutego 1992 r. dotyczyła spełnienia przez projekt ustawy (druk nr 33) wymogów wynikających z podpisania przez Polskę umowy stowarzyszeniowej z EWG. Jej przedmiotem nie była zaś ocena zgodności projektu ustawy z odnośnymi normami EWG. W związku z tym pytam, panie prezesie, czy jest prawdą, że będzie potrzebne takie dostosowanie, i czy jest prawdą, że w świetle zobowiązań międzynarodowych Polski będzie musiało dojść, jak to się tu określa, w bliskiej przyszłości do zmian tego projektu. Wydaje się, że w tej sprawie powinniśmy mieć jasność co do stanowiska rządu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Czy pan prezes chce odpowiedzieć, bo pan częściowo wyjaśnił te wątpliwości. Pan nie znał ekspertyzy.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jaskiernia: Ale, panie marszałku, to dotyczyło innego dokumentu.)</u>
          <u xml:id="u-196.2" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę bardzo, panie prezesie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Odpowiadając panu posłowi Jaskierni, chcę stwierdzić, że my nie wykluczamy tego, że konieczna będzie nowelizacja tego projektu ustawy, bo musi on być koherentny z wieloma innymi ustawami, z którymi ma pewne związki. To jest oczywiste.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#PrezesWyższegoUrzęduGórniczegoJanuszSteinhoff">Muszę jednak stwierdzić, że Europejska Karta Energetyczna była konsultowana, jak wiem, z Ministerstwem Przemysłu i Handlu i z Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, ale nie we wszystkich punktach. Występowała w tym wypadku zgodność. Natomiast w tej chwili - potwierdzam to, co powiedziałem wcześniej - nie stwierdzono niezgodności tego projektu ustawy, który dzisiaj tutaj przedstawiłem, z prawem obowiązującym w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości panią Jadwigę Skórzewską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę tylko tytułem uzupełnienia wypowiedzieć się może w sprawach bardzo szczegółowych dotyczących stricte resortu sprawiedliwości. Otóż chciałabym zwrócić uwagę państwa na podnoszone tutaj kwestie i uzupełnić tylko odpowiedź, ponieważ pan prezes Wyższego Urzędu Górniczego jest przedstawicielem rządu i jak gdyby na nim spoczywa ciężar uzasadnienia tej ustawy. Rozumiem, że jest to projekt opracowany już przez komisje sejmowe. Pan poseł sprawozdawca jest tutaj więc najbardziej kompetentny, w związku z czym moja wypowiedź będzie króciuteńka.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Ministerstwo Sprawiedliwości nie może sprzeciwiać się przejęciu spraw związanych z orzekaniem, jeżeli chodzi o materię tej ustawy, z bardzo prostej przyczyny - jest to zgodne z europejską tendencją kognicji sądu powszechnego w sprawach odszkodowawczych. Tak więc musi to po prostu zostać przez Ministerstwo Sprawiedliwości przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Druga kwestia to jest sprawa zapewnienia możliwości orzeczniczych sądów. Otóż, proszę państwa, projekt przewiduje przejęcie osób kompetentnych w sprawach orzeczniczych z Komisji do Spraw Odszkodowawczych na takiej zasadzie, na jakiej w tej chwili powoływani są sędziowie. Krajowa Rada Sądownictwa przedstawi prezydentowi dotyczące tych osób wnioski o powołanie na sędziów w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Kandydatury te zostaną przedstawione przez zgromadzenia ogólne sądów lub ministra sprawiedliwości. Pozwoli to na pewne uzupełnienie kadry sądownictwa powszechnego.</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Następna kwestia to postępowanie polubowne, ugodowe. Jest to konieczne. Część spośród 30 tys. spraw o odszkodowania zostanie uregulowana poprzez to postępowanie, nie będzie konieczności prowadzenia sprawy w sądzie.</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Chciałabym jeszcze poruszyć jedną kwestię. Są także postulaty, aby wyodrębnić organizacyjnie w sądownictwie instytucje mające orzekać w tych sprawach. Nie ma takiej potrzeby, nie ma potrzeby zmiany ustawy o ustroju sądów powszechnych, przewidziana jest tam bowiem możliwość powołania przez ministra - nie w drodze rozporządzenia, ale w drodze zarządzenia - jeżeli zajdzie taka potrzeba, wydziałów do orzekania w tych sprawach. Jest to absolutnie wystarczające. Jest to materia cywilistyczna, są wydziały cywilne. Jeżeli zaistnieje taka potrzeba, to wówczas w ramach wydziału będzie można wyodrębnić specyfikę takiego orzekania.</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Ostatnia sprawa dotycząca zakresu prawa cywilnego, który jest przedmiotem regulacji tej ustawy. Ministerstwo Sprawiedliwości nie ma tego rodzaju zastrzeżeń, jakie były wysuwane w trakcie debaty. Musimy sobie wszyscy zdawać sprawę, że pewna specyfika rozwiązań związana jest z materią tej ustawy. To istnieje także w innych systemach prawnych, nie tylko tutaj jest przewidywane. Szczegółowa odpowiedź na wszelkie postulaty czy też zarzuty, które tutaj padły, zostanie przedstawiona w trakcie posiedzenia komisji. Wówczas przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości będzie mógł także wyrazić swoją opinię na temat tego rodzaju spraw.</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">Sądzę, że propozycje, które przedstawił pan poseł Sobierajski, a których zasadność została potwierdzona przez pana prezesa Wyższego Urzędu Górniczego, uwzględniają już pewne przedstawiane tutaj zastrzeżenia, niwelują je i są całkowicie zgodne z postulatami Ministerstwa Sprawiedliwości prezentowanymi do tej pory w trakcie posiedzeń komisji.</u>
          <u xml:id="u-199.7" who="#PodsekretarzStanuwMinisterstwieSprawiedliwościJadwigaSkórzewskaŁosiak">To wszystko, co w ramach uzupełnienia wypowiedzi pana prezesa chciałam przedstawić. Odnosi się to do zagadnień ściśle dotyczących resortu sprawiedliwości. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję pani minister.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Stwierdzam, że lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-200.2" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-200.3" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Prezydium Sejmu w związku ze zgłoszonymi w dyskusji poprawkami...</u>
          <u xml:id="u-200.4" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Aha, jeszcze pan poseł sprawozdawca. Bardzo przepraszam, to już wina późnej pory.</u>
          <u xml:id="u-200.5" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#PosełJanRzymełka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rzeczywiście, już jest wpół do dwunastej, muszę jednak się odnieść do kilku postawionych pytań.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#PosełJanRzymełka">Ogólne uwagi do projektu ustawy Prawo geologiczne i górnicze, które przygotowało Biuro Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, to jedna z kilkudziesięciu opinii, nie powinniśmy więc stwarzać wrażenia, jakoby to była ta najważniejsza opinia o tym projekcie ustawy. Zresztą chybiony jest też zarzut, że w sprawozdaniu czterech komisji nie ma informacji, czy normy EWG były przedmiotem pracy podkomisji. Do tej pory w Sejmie nie spotkałem się z sytuacją, by przedstawiając sprawozdanie komisji czy kilku komisji poseł sprawozdawca informował, że w danej ustawie normy EWG są uwzględnione. Tym bardziej że wiele instytucji wprowadzonych w tej ustawie, na przykład instytucja koncesji, jest zbliżonych do instytucji powoływanych zgodnie z prawem w Stanach Zjednoczonych, w Anglii czy w innych krajach EWG. Tak że pomysł utworzenia tych instytucji zaczerpnęliśmy z krajów zachodnioeuropejskich, tam znaleźliśmy normy i wzory. Jednak bardzo trudno odnieść się w szczegółach do pewnych norm EWG, ponieważ nasz Kodeks postępowania administracyjnego, Kodeks cywilny rzutują na pewne rozwiązania - sprawa własności kopalin, koncesji itd. Oczywiście doceniam tę ekspertyzę i chcę powiedzieć, że w miarę możliwości my te rzeczy uwzględnialiśmy, dyskutowaliśmy o tym ponad rok temu, jednak postępowaliśmy tak, jak w przypadku każdej tego typu ustawy o tak fundamentalnym znaczeniu, tym bardziej że, jak już państwu powiedziałem, jest to ustawa jednorodna jakby o gospodarowaniu wnętrzem ziemi. W EWG zakres tej ustawy jest przedmiotem około 4 lub 6 ustaw, tam jest osobna ustawa o magazynowaniu odpadów, o poszukiwaniu węglowodorów, czyli ropy, gazu, prawo geologiczne, prawo górnicze itd. My to wszystko mamy w jednej ustawie i należy się spodziewać, że w ciągu najbliższego czasu niektóre jej zapisy będą poddane pewnej nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#PosełJanRzymełka">Niestety, nie ma pana posła Zycha, chciałbym jednak powiedzieć, że na wysuwanie takiego zarzutu w drugim czytaniu, kiedy była możliwość przedstawienia uwag szczegółowych dotyczących tych wszystkich rozwiązań prawnych w pierwszym czytaniu, jest trochę późno. Generalne powiedzenie, że jest tyle błędów itd., itd., niepodawanie przy tym, jakie to są błędy, nieskładanie konkretnych wniosków jest nie na miejscu, tym bardziej że mogę przedstawić kilkanaście ekspertyz profesorów prawa z tego zakresu, którzy nie dopatrzyli się w tych artykułach tak wielkich błędów przedstawionych nam tutaj ad hoc przez pana posła Zycha.</u>
          <u xml:id="u-201.3" who="#PosełJanRzymełka">To, że pewnych instytucji, rozwiązań prawnych nie ma w dotychczasowych regulacjach, wcale nie znaczy, że one są złe. Chcę tutaj poruszyć sprawę, na którą zwrócił uwagę pan poseł Zych, chodzi o art. 99. On dotyczy sytuacji, kiedy szkoda ma charakter masowy, czyli w istocie występuje jednocześnie kilka, a nawet kilkadziesiąt - są takie przypadki - czy kilkaset drobnych szkód, których oddzielne naprawianie jest ze względów technicznych i ekonomicznych niemożliwe. Może się okazać, że niektórzy poszkodowani nie występują z takim roszczeniem. Z punktu widzenia pojedynczych szkód nie jest to rozwiązanie, które miałoby jakiekolwiek znaczenie. Natomiast w wypadku szkód masowych, a szkody górnicze mają taki charakter - niekiedy oczywiście... Mogę podać przykład, ostatnio dość często się to pojawia, przykład spektakularny: mam na myśli szkodę polegającą na uszkodzeniu gruntu rolnego w ogródkach działkowych. Kiedy na niewielkiej powierzchni jest kilkaset albo kilka tysięcy działek, po kilka arów każda, wtedy stosowanie Kodeksu postępowania cywilnego i Kodeksu cywilnego może w pewnych wypadkach nie zdać egzaminu. I dlatego wprowadzamy pewną instytucję jako możliwość, że... Oczywiście zdaję sobie sprawę, że art. 99, a zwłaszcza propozycja zawarta w ust. 2, nie ma swojego odpowiednika w dotychczasowym stanie prawnym, ale może okazać się, że instytucja wprowadzona w tym artykule pozwoli rozwiązać wiele dodatkowych spraw do tej pory nie rozwiązanych, więc krytyka nowych instytucji - bo do tej pory ich nie było - nie do końca jest słuszna. Każdy artykuł i ustęp, który pan poseł Zych skrytykował, mógłbym omówić, bo są ekspertyzy na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-201.4" who="#PosełJanRzymełka">Panie marszałku, chciałbym się zapytać przed podjęciem decyzji, bo mieliśmy tutaj dwie możliwości: albo przystąpienie jutro do trzeciego czytania, albo skierowanie do czterech komisji, ile uwag wpłynęło na piśmie, bo zauważyłem, że wielu posłów krytykowało projekt czy robiło uwagi, natomiast nie wiem, czy Prezydium Sejmu dostało je na piśmie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Tak. Zebrałem te wszystkie uwagi i proponujemy skierowanie ich jednak do komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#PosełJanRzymełka">Nie sprzeciwiam się temu. Skoro jest dużo uwag, to uważam, że 4 komisje powinny się spotkać i jeszcze raz rozpatrzyć te sprawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dopiero teraz naprawdę dyskusja jest zamknięta.</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Prezydium Sejmu w związku ze zgłoszonymi poprawkami w dyskusji proponuje, aby Sejm skierował ponownie projekt ustawy Prawo geologiczne i górnicze do Komisji: Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa; Systemu Gospodarczego i Przemysłu; Samorządu Terytorialnego oraz Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm tę propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-204.4" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję bardzo, sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-204.5" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Na tym kończymy rozpatrywanie punktów porządku dziennego, przewidzianego na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-204.6" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Komunikatów żadnych nie mamy, bo pora jest już zbyt późna.</u>
          <u xml:id="u-204.7" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Informuję, że zgłosili się posłowie w celu złożenia oświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-204.8" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę o złożenie oświadczenia posła Jerzego Kopanię z Unii Demokratycznej. Przygotuje się pani poseł Danuta Wierzbicka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#PosełJerzyKopania">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wszystkim dobrze jest znana bardzo trudna sytuacja szkolnictwa w kraju i nie chcę powtarzać wielokrotnie już przytaczanych tutaj opisów tego stanu. Chcę jedynie wskazać pewien problem jednostkowy, który ma jednak także pewien wymiar ogólny. Chodzi o uczelnię, której mam zaszczyt być pracownikiem, o filię Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#PosełJerzyKopania">Otóż jedna z partii politycznych od dawna zalega ze spłatą na rzecz filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku niebagatelnej kwoty, bo w wysokości 1 665 426 044 zł. Tą partią jest Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej, a wymieniona kwota została zasądzona prawomocnymi wyrokami sądowymi. Pozwolę je sobie w skrócie przytoczyć na podstawie pisma, jakie otrzymałem od rektora uczelni.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#PosełJerzyKopania">I tak: wyrokiem sądowym z 1991 r., nr sprawy IC. 484/91, zasądzono kwotę w wysokości 1 296 752 300 zł z tytułu spłaty niesłusznie otrzymanej należności za jeden z budynków. Kolejnym wyrokiem sądowym, również z 1991 r., nr sprawy IC. 992/91, zasądzono kwotę 193 614 925 zł z tytułu niesłusznie pobranej należności za urządzenia telefoniczne i nagłaśniające w dwóch budynkach. Kolejnym wyrokiem sądowym z 1992 r., nr sprawy IC. 515/92, zasądzono kwotę w wysokości 175 058 819 zł z tytułu nieopłacenia czynszu i kosztów eksploatacyjnych za dzierżawę pomieszczeń w jednym z budynków. Łącznie daje to wymienioną już przeze mnie kwotę ponad 1600 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-205.3" who="#PosełJerzyKopania">Przytaczam te dane z dwóch powodów.</u>
          <u xml:id="u-205.4" who="#PosełJerzyKopania">Po pierwsze, dlatego by zwrócić uwagę, iż głoszone publicznie twierdzenie, jakoby Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej spłaciła wszelkie swoje zobowiązania w skali całego kraju, nie odpowiada stanowi faktycznemu. Ta kwota, którą wymieniłem, nie została spłacona.</u>
          <u xml:id="u-205.5" who="#PosełJerzyKopania">Po drugie, chcę zwrócić uwagę na następujący fakt. Otóż wielu posłów w tej Izbie zabiera głos w obronie szkolnictwa w kraju. Nie kwestionuję motywów, nie kwestionuję intencji. Chciałbym jednak stwierdzić, że jeśli również tak donośnie w tych sprawach brzmiący głos Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej ma być traktowany serio, to powinien mu towarzyszyć akt spłaty owych należności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję panu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę o złożenie oświadczenia panią poseł Danutę Wierzbicką, Ruch dla Rzeczypospolitej. Przygotuje się pan poseł Jacek Soska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#PosełDanutaWierzbicka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jest już wprawdzie bardzo późno i zasypiam jak Skrzetuski w kulbace.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#komentarz">(Poseł Jacek Soska: Przed północą pani zdąży.)</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#PosełDanutaWierzbicka">Prawdopodobnie.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#PosełDanutaWierzbicka">3 maja będziemy obchodzić 72 rocznicę III Powstania Śląskiego. Pragnę powiedzieć o 117 kadetach ze Lwowa i Modlina, przybyłych ochotniczo, wbrew zakazom przełożonych, na pomoc walczącym. Chcę obalić mit głoszący, że Polsce zależało tylko na Kresach Wschodnich.</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#PosełDanutaWierzbicka">Powstania Śląskie doczekały się naukowych opracowań, jednakże prawdą historyczną o nich manipuluje się do dziś - w zależności od sytuacji politycznej, interesów zmieniających się władz, rządów i ekip, nie wyłączając naszych dni, preferujących milczenie. Tymczasem cała Polska przeżywała walkę o Śląsk, pragnęła jego powrotu do Macierzy, pomagała.</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#PosełDanutaWierzbicka">Zaprzeczeniem tezy o rzekomej obojętności wobec walczącego Śląska jest czyn kadetów. 47 chłopców z I Korpusu Kadetów ze Lwowa i 70 z II Korpusu z Modlina wniosło wkład, na jaki ich było stać - od skrobania kartofli, służby wartowniczej, po zakładanie linii telefonicznych i walkę z bronią w ręku, za co zapłacili życiem. Poległo siedmiu. Najstarszy miał 18 lat.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#PosełDanutaWierzbicka">Co znaczy dziś dla nas słowo „kadeci”? Otóż byli to uczniowie ogólnokształcących szkół średnich, przekazujących równocześnie wiedzę wojskową, nazwanych Korpusami Kadetów. Powołano je do kształcenia oficerów zawodowych. Przygotowywały do wyższych studiów w dziedzinie wojskowości. W 1919 r. powołano dwa korpusy. Pierwszy funkcjonował we Lwowie, drugi w Modlinie, przeniesiony później do Rawicza. Były to szkoły elitarne, na bardzo wysokim poziomie. Przyjmowano tylko najzdolniejszych. Kierowano się zasługami rodziców dla niepodległości, preferowano synów wojskowych. Na 10 przyjmowano jednego kandydata. Nauka trwała 5 lat. Opłata za szkołę była bardzo wysoka. Chłopcy nosili granatowe mundury z żółtymi lampasami, srebrną obwódką na kołnierzu i metalowym słońcem na rogatywkach. Prezentowali się elegancko, o czym mówi kadecka piosenka: „Choć istnieje w armii polskiej zuchów, jak to mówią, w bród, jednak lwowski kadet słynie jako świata ósmy cud”.</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#PosełDanutaWierzbicka">Profil szkoły był matematyczno-przyrodniczy. Wielką wagę przywiązywano do języków obcych, muzyki, plastyki i sportu. Wychowanie miało charakter ideowy.</u>
          <u xml:id="u-207.8" who="#PosełDanutaWierzbicka">Twórcom Korpusu Kadetów niepodległej Polski przyświecały wzory pierwszej przedrozbiorowej uczelni wojskowej - Szkoły Rycerskiej i jej tzw. katechizmu, zawierającego zasady kształtowania osobowości oficera. Do naczelnych należał patriotyzm, poświęcenie dla ojczyzny, wiara ojców, moralność, służba i praca dla narodu, honor, cnota, męstwo, prawość, karność, koleżeństwo. Na zeszytach kadetów II Rzeczypospolitej widniały hasła: „Nic dla mnie, wszystko dla Ojczyzny”, „Dobro Polski prawem najwyższym”, „Potęgę ojczyzny buduje się spełnianiem obowiązków”.</u>
          <u xml:id="u-207.9" who="#PosełDanutaWierzbicka">Zostać kadetem było zaszczytem. W dniach próby kadeci poszli na wojnę bolszewicką i III Powstanie Śląskie. Najcięższe walki powstańcze toczyły się na Górze Św. Anny i pod Gogolinem, gdzie 21 maja poległ Karol Chodkiewicz, potomek hetmańskiej rodziny. Ciężko ranni Zygmunt Zakrzewski i Zygmunt Toczyłowski zmarli w niemieckiej niewoli. Pod Zębowicami 10 czerwca zginęli Henryk Czekaliński i Zbigniew Pszczółkowski, trzy dni później Zbigniew Zaszczyński. Śmiertelnie ranny pod Koźlem kadet modliński Zygmunt Kuczyński zmarł w niewoli. Pochowano go we wspólnej powstańczej mogile na wiejskim cmentarzu w Starej Kuźni.</u>
          <u xml:id="u-207.10" who="#PosełDanutaWierzbicka">21 maja, data śmierci pierwszego kadeta, stał się dniem święta I Korpusu Kadetów we Lwowie.</u>
          <u xml:id="u-207.11" who="#PosełDanutaWierzbicka">Po powstaniu większość młodzieży wróciła do szkół, gdzie jej przebaczono „dezercję” i traktowano jak bohaterów. Poległych odznaczono Śląską Wstęgą Waleczności I Klasy, a pierwszego zabitego - Krzyżem Virtuti Militari.</u>
          <u xml:id="u-207.12" who="#PosełDanutaWierzbicka">NKWD zniszczyło tablicę, jaką we Lwowie uczczono ich pamięć. Jej kopię widzimy w Muzeum Czynu Powstańczego w Leśnicy. Przedstawia kadeckie słońce, hełm na skrzyżowanych karabinach w wianku z laurowych gałązek i datę 1921, poniżej nazwiska poległych.</u>
          <u xml:id="u-207.13" who="#PosełDanutaWierzbicka">3 maja 1923 r. I Korpus Kadetów otrzymał od weteranów Powstania Styczniowego sztandar. Drugą relikwią był Miecz Śląski ofiarowany przez Związek Powstańców Śląskich zapraszanych każdego roku na święto szkoły do Lwowa. Pamięć kadetów uczczono w maju 1988 r. wystawą „Najmłodsi żołnierze III Powstania Śląskiego - Kadeci - przykład młodzieży”. W Gogolinie wmurowano wtedy akt erekcyjny pod Pomnik Kadetów - Powstańców Śląskich, którego budowy, w mocno zaawansowanym stanie, zabroniła Rada Miejska Gogolina, zdominowana przez mniejszość niemiecką. Pobudowała natomiast pomnik Wehrmachtu zwieńczony hitlerowskim hełmem. Polacy skończą monument swoich bohaterów.</u>
          <u xml:id="u-207.14" who="#PosełDanutaWierzbicka">W maju 1988 r. odbył się na Górze Św. Anny Światowy Zlot Kadetów. Wezwano do apelu kolegów z III Powstania Śląskiego. Oto ostatnie słowa tego apelu: „Słuchajcie, polegli kadeci! Oddaliście życie za Śląsk, który był i będzie polski”.</u>
          <u xml:id="u-207.15" who="#PosełDanutaWierzbicka">I jeszcze teraz jedno zdanie. W imieniu Obywatelskiego Komitetu Obchodów Narodowych proszę, by 3 maja wszystkie polskie rodziny wywiesiły biało-czerwoną flagę jako wyraz trwania przy narodowych wartościach. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-207.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję pani poseł za tę kartkę z naszej historii.</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Głos ma pan poseł Jacek Soska, Polskie Stronnictwo Ludowe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#PosełJacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W dniu wczorajszym nie dokończyłem swojego oświadczenia ze względu na czas posiedzenia. Pragnę dzisiaj w kilku zdaniach uzupełnić tamtą wypowiedź. Pragnę oświadczyć, że problem, który poruszyłem, nurtuje polskie społeczeństwo. Czekam na odpowiedź pana marszałka i proszę o niebagatelizowanie tej sprawy, tym bardziej iż otrzymaliśmy pismo z Kancelarii Sejmu, w którym z upoważnienia szefa Kancelarii Sejmu informuje się, że w dniu 1 maja 1993 r. o godz. 19, w wigilię uroczystego zgromadzenia posłów i senatorów z okazji 500 rocznicy ukształtowania się Sejmu polskiego, zostanie przez ks. prymasa Glempa poświęcona kaplica.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#PosełJacekSoska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jako poseł demokratycznego parlamentu w dalszym ciągu żądam postawienia chłopskiego brzozowego krzyża na dziedzińcu sejmowym i poświęcenia obu tych rzeczy - kaplicy i krzyża razem - albo, gwoli sprawiedliwości, żadnej. Poza tym, że krzyż jakoby szpecił architekturę, nie było żadnych podstaw, a zwłaszcza podstaw prawnych, by go usunąć. Przeciwnie, to kaplicę zlokalizowano bezprawnie, przy basenie, saunie, a przede wszystkim przy trzech punktach sprzedaży napojów alkoholowych (jeden oddalony o kilka metrów, Pewex, drugi o kilkanaście metrów, restauracja nowego Domu Poselskiego, a trzeci o niecałe sto metrów, restauracja starego Domu Poselskiego).</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#PosełJacekSoska">Zgodnie z obowiązującym prawem, zgodnie z ustawą prymas Glemp nie może działać bezprawnie. Ludzie pytają, czy obecni decydenci nie chcą modlić się razem z ludźmi i tak jak prezydent robią sobie kaplicę, czy posłom z lenistwa nie chce się przejść kilkaset metrów czy kilometr na plac Trzech Krzyży? Wydaje mi się, że nie powinno być incydentów w wigilię, tym bardziej że połączono wigilię z dniem 1 maja.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#PosełJacekSoska">Nie mając możliwości złożenia interpelacji do pana marszałka, pytam dziś, czyja to była, niezgodna z prawem, decyzja lokalizacji kaplicy w Sejmie: marszałka, Prezydium Sejmu, Konwentu Seniorów czy jeszcze czyjaś inna - ministra Stemplowskiego? Czy w demokratycznej Rzeczypospolitej Polskiej inne grupy posłów również będą miały prawo zlokalizowania miejsca swojego kultu wyznaniowego w parlamencie RP w postaci synagogi lub cerkwi?</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#PosełJacekSoska">I jeszcze, panie marszałku, dwie bardzo ważne sprawy, ważne tym bardziej, iż odbędzie się uroczyste zgromadzenie posłów i senatorów z okazji 500-lecia parlamentaryzmu.</u>
          <u xml:id="u-209.5" who="#PosełJacekSoska">Pierwsza, kto podjął decyzję odnośnie do kolejności kadencji Sejmu, kto rozstrzygnął, czy jest to I czy XI kadencja? Jestem przeciw określaniu obecnego Sejmu Sejmem I kadencji. Oczywiście Senat może być Senatem II kadencji po drugiej wojnie, ale Sejm nie, przy kolejnych bowiem zmianach ustrojowych, co wcale nie jest wykluczone, może być tak, że przy szczęśliwym zbiegu okoliczności byłbym posłem trzech pierwszych kadencji, a w pierwszej klasie trzy razy siedzieć nie chcę. Wnoszę więc, panie marszałku, o podjęcie uchwały w sprawie prawnego określenia kolejności kadencji.</u>
          <u xml:id="u-209.6" who="#PosełJacekSoska">Sprawa druga dotyczy nazewnictwa, powstał bowiem dylemat, czy jest teraz III czy IV Rzeczpospolita? Jeżeli co niektórzy decydenci zwyczajowo określają Rzeczpospolitą Polską III Rzeczpospolitą, należałoby wziąć również pod uwagę, że była I Rzeczpospolita szlachecka, II Rzeczpospolita międzywojenna, III Polska Rzeczpospolita Ludowa i jest IV Rzeczpospolita Polska. Jeżeli wykreśla się PRL z historii, to dla mnie, mówiąc delikatnie, jest to głupota czy nawet debilizm polityczny, bo 40 kilku lat po wojnie nikt z historii nie wymaże, zostało to na wielu monetach z napisem Polska Rzeczpospolita Ludowa, które jeszcze dzisiaj są w obiegu. Jeżeli dzisiejsza opozycja nie uznaje tych lat, kiedy to panowie profesorzy: i Geremek, i Chrzanowski, i Dyka otrzymali nadane im w imieniu Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej tytuły naukowe (nie rozwijam tego), to należałoby się ich zrzec i zdobyć nowe.</u>
          <u xml:id="u-209.7" who="#PosełJacekSoska">Kończąc oświadczenie: Skoro do czasu uregulowań prawnych tych nieprawidłowości dotyczących spraw najwyższej wagi państwowej jest jeszcze jeden dzień, to należałoby to zrobić przed uroczystym zgromadzeniem posłów i senatorów w 500 rocznicę ukształtowania się Sejmu polskiego. Żądam podjęcia w tej sprawie działań przez pana marszałka, mimo to i w ten niedzielny dzień należałoby w referatach te istotne sprawy naświetlić z punktu widzenia naukowego i historycznego po to, by pytaniami nie zakłócać porządku dziennego tego uroczystego zgromadzenia.</u>
          <u xml:id="u-209.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Wielu spośród podniesionych przez pana problemów nie jestem w stanie w imieniu Prezydium Sejmu wyjaśnić, mogą bowiem one być przedmiotem kontrowersji i polemik.</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Jeśli natomiast chodzi o kaplicę, to wyjaśniam, że swego czasu przeszło 120 posłów zwróciło się do Prezydium Sejmu z prośbą o umożliwienie im modlenia się na terenie Sejmu. Prezydium Sejmu zwróciło się do wszystkich klubów, jak również do osób innego niż rzymskokatolickie wyznania z pytaniem, czy życzą sobie tego typu miejsc modlitw. Gdyby takie życzenie zostało wyrażone, rozważylibyśmy możliwość otwarcia kaplicy ekumenicznej, tak jak jest w Radzie Europy w Strasburgu. Skoro takich życzeń nie było, Prezydium Sejmu podjęło decyzję o zorganizowaniu kaplicy rzymskokatolickiej, której poświęcenie odbędzie się jutro w godzinach wieczornych. Niczyich praw się tutaj nie narusza, każdy ma prawo do modlitwy i kierując się tym Prezydium Sejmu podjęło taką decyzję w przekonaniu, że tak należy postąpić.</u>
          <u xml:id="u-210.3" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Natomiast jeżeli chodzi o pana wątpliwości historyczne, to nie bardzo na tym forum możemy o tym dyskutować, są bowiem różne punkty widzenia. Rozumiem, że pan może mieć wątpliwości. Ja nie czuję się w tej chwili powołany do dyskutowania w tych warunkach i na tym forum.</u>
          <u xml:id="u-210.4" who="#komentarz">(Poseł Jacek Soska: Punkty alkoholowe - 100 m.)</u>
          <u xml:id="u-210.5" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Słucham? Zwrócę na to uwagę na posiedzeniu Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-210.6" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Proszę panią poseł Bogumiłę Bobę o zabranie głosu w celu złożenia oświadczenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#PosełBogumiłaBoba">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Opinia publiczna była wielokrotnie informowana o konflikcie pomiędzy Zakładem Państwowym Bielska Fabryka Armatur „Befa” a powstałą na jej bazie spółką nomenklaturową „Interbefa”. Z powodu niezgodnego z obowiązującym obecnie prawem zawarcia umowy spółki oraz wniesienia następnie do niej bezprawnego aneksu - sprawa ta będzie za kilkanaście dni rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy - nastąpiło zubożenie „Befy” oraz powstał uszczerbek budżetu, co pośrednio uderza w dobro obywateli Polski. Na takiej właśnie bazie informacyjnej chciałam przedstawić, co następuje.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#PosełBogumiłaBoba">W dniu wczorajszym dyrektor „Befy” Jan Wielopolski, wybrany przez pracowników w wyniku konkursu ze względu na przedstawiony przez niego plan prywatyzacji przedsiębiorstwa metodą akcjonariatu pracowniczego i obietnicę walki o zakład, został odwołany ze stanowiska dyrektora przez wojewodę bielskiego Mirosława Stycznia. Podstawą odwołania był art. 37a ust. 1 pkt 1 ustawy o przedsiębiorstwie państwowym, w którym mówi się, że „dyrektor może być odwołany z pełnionej funkcji w wypadku dopuszczenia się rażącego naruszenia prawa”. W decyzji wojewody bielskiego brak jest uzasadnienia merytorycznego i przytoczenia przypadku, w którym dyrektor „Befy” naruszyłby prawo. W związku z powyższym rada pracownicza na posiedzeniu w dniu 29 kwietnia 1993 r. uznała, że odwołanie dyrektora Jana Wielopolskiego jest nieskuteczne i stanowi akt bezprawia wojewody Stycznia w stosunku do zakładu państwowego „Befa” i osoby dyrektora Wielopolskiego. Pracownicy „Befy” równocześnie rozpoczęli - pierwszy raz, bo dotychczas nigdy nie strajkowali, mimo że pan wojewoda w „Aktualnościach na Śląsku” podał nieprawdę, mówiąc, że raz strajkuje jeden zakład, raz strajkuje drugi - strajk okupacyjny, który w trakcie rozmowy w urzędzie wojewódzkim w dniu 26 kwietnia zapowiedzieli na wypadek podjęcia przez wojewodę próby usunięcia dyrektora. Byłam obecna podczas tych rozmów robotników z wojewodą.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#PosełBogumiłaBoba">Ujawniając Wysokiej Izbie bezprawny akt wojewody bielskiego Mirosława Stycznia, jako poseł tej ziemi oczekuję od władz państwowych natychmiastowego cofnięcia decyzji o zwolnieniu dyrektora i zablokowania podejmowanych przez wojewodę wobec „Befy” dalszych niszczących działań administracyjnych, a także wyciągnięcia w stosunku do niego konsekwencji dyscyplinarnych. Poza tym nadmieniam, że pan wojewoda broni i popiera nielegalnych strajkowiczów w spółce nomenklaturowej „Interbefa”, którzy żądają odwołania dyrektora nie swojego przedsiębiorstwa. Strajkujący w „Interbefie” blokują sprzedaż wyrobów „Befy”, co prowadzi do osłabienia w przyszłości kondycji finansowej „Befy” i do uzasadnienia zarzutu „niegospodarności” dyrektora Wielopolskiego, w celu wprowadzenia zarządu komisarycznego. Zresztą takie działania były już podejmowane, ale jako bezzasadne nie dały żadnych skutków. Występowano do urzędu skarbowego w nadziei znalezienia jakichś uchybień ze strony „Befy” w stosunku do urzędu skarbowego, jakichś nie zapłaconych należności. Ponieważ niczego takiego nie było, upadła możliwość wprowadzenia zarządu komisarycznego. Dyrektor Jan Wielopolski od 3,5 roku razem z działającym w „Befie” związkiem zawodowym „Solidarność” walczy w sądach o realizację przepisów prawa obowiązującego w Polsce, o ochronę majątku narodowego. W swej działalności jednak jak na razie napotyka same przeszkody. „Befa” zgromadziła kapitał kilkunastu miliardów na prywatyzację, przeprowadziła restrukturyzację, dokonała inwestycji na rzecz ochrony środowiska, płaci wszystkie należności do budżetu i ma 20 mld wierzytelności w „Interbefie”. Dlaczego „Interbefa” ma takie długi? Przypuszczalnie dlatego (a na pewno jest to jedna z przyczyn), że od 3 lat nie renegocjowano cen wyrobów sprzedawanych do Włoch i w związku z tym są one sprzedawane poniżej wartości.</u>
          <u xml:id="u-211.3" who="#PosełBogumiłaBoba">Dyrektor konsekwentnie dąży do realizacji planu prywatyzacji „Befy”, a po rozwiązaniu na drodze sądowej problemów spółki „Interbefa” także majątku „Interbefy”, tak by ten majątek przekazać w ręce załogi. „Befa” jest w 67% współudziałowcem „Interbefy”, a według kontroli NIK i danych prawniczych winna mieć w niej 90%–95% udziałów. Pseudozagraniczny wspólnik pan Stefko, człowiek o dwóch obywatelstwach, ma 33% udziałów z powodu kłamliwego wyliczenia aportu, a winien mieć 5 do 10% i to jest przyczyną toczących się od 3 lat procesów sądowych.</u>
          <u xml:id="u-211.4" who="#PosełBogumiłaBoba">Tak wygląda los zakładu i dyrektora, który chce sprywatyzować zakład poprzez przekazanie go w ręce załogi i walczy przeciw rozkradaniu majątku narodowego przez nieuczciwe spółki i ich popleczników.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Dziękuję wszystkim za wytrwałość i cierpliwość.</u>
          <u xml:id="u-212.2" who="#WicemarszałekAndrzejKern">Zarządzam przerwę do jutra do godz. 9 i cieszę się, że mogę państwu powiedzieć: Dobrej nocy.</u>
          <u xml:id="u-212.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 23 min 57)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>