text_structure.xml 85.3 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#PoselJacekKuron">Otwieram posiedzenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#GorliceZofiaMantofiak">W skład gminy wchodzi 10 sołectw i zamieszkuje ją 15.941 osób, z czego 300 osób stanowi mniejszość narodową. 200 osób zamieszkuje we wsi Bielanka, a pozostałe 100 w Szymbarku i Ropicy Polskiej. Powierzchnia gminy wynosi 10 tys. ha, z czego użytki rolne - 6,4 tys. ha, a gruntów ornych jest 3 tys. ha. W gminie jest 2 tys. gospodarstw rolnych, w większości o powierzchni 2-3 ha.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#GorliceZofiaMantofiak">Z uwagi na położenie gminy znaczna część mieszkańców zatrudniona była w zakładach pracy na terenie miasta Gorlice, są to zakłady takie jak: fabryka maszyn, rafineria, przedsiębiorstwo materiałów izolacyjnych i przedsiębiorstwo przemysłu drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#GorliceZofiaMantofiak">W związku z trudnościami produkcyjnymi część pracowników została zwolniona i dlatego panuje u nas duże bezrobocie. Według stanu na 30 września br. na terenie gminy jest 1486 osób bezrobotnych, w tym 839 kobiet. Spośród tegorocznych absolwentów szkół pozostaje bez pracy 191 osób, a stopa bezrobocia wynosi 16,4 proc. Na terenie gminy zarejestrowanych jest 544 podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w zakresie transportu, usług budowlanych, handlu obwoźnego i stolarstwa.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#GorliceZofiaMantofiak">Budżet gminy wynosi 85,8 mld starych zł, w tym środki przeznaczone na oświatę wynoszą 33 mld starych zł. Na zadania inwestycyjne przeznaczono 9,7 mld zł. Najważniejszym zadaniem jest kanalizacja wsi Ropica Polska, na którą wydano 3 mld zł ze środków własnych budżetu gminy, kredytu bankowego i dotacji wojewody.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#GorliceZofiaMantofiak">Na terenie wsi Bielanka oddano do użytku budynek wielofunkcyjny wybudowany w latach 1985-1996 kosztem 8 mld starych zł. W budynku oprócz pomieszczeń na samochód Ochotniczej Straży Pożarnej znajduje się sala widowiskowa, biuro sołtysa i sklep. Przy zagospodarowywaniu tego terenu aktywny udział wzięli mieszkańcy wsi.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#GorliceZofiaMantofiak">Łącznie w budżecie gminy na wieś Bielanka przeznaczono 286 mln starych zł. W szkole podstawowej uczą się tam dzieci narodowości polskiej, ukraińskiej i łemkowskiej. W roku szkolnym 1995/96 uczyło się w niej 6 uczniów, a w obecnym roku - 7 uczniów.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#GorliceZofiaMantofiak">Prawa mniejszości narodowej realizujemy na podstawie obowiązujących przepisów oświatowych, tj. rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 24 marca 1992 r. w sprawie organizacji i kształcenia umożliwiającego podtrzymanie tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowej oraz rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 15 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizacji nauki religii w szkołach publicznych.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#GorliceZofiaMantofiak">W Bielance dla mniejszości narodowej organizowane są dodatkowe zajęcia w postaci nauki języka ukraińskiego w wymiarze 3 godzin tygodniowo dla trzech uczniów oraz języka łemkowskiego dla czterech uczniów. Realizacja rozporządzenia ministra edukacji narodowej w sprawie organizacji nauki religii polega na dwóch godzinach lekcyjnych dla wyznawców greckokatolickich i czterech godzinach dla prawosławnych.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#GorliceZofiaMantofiak">Gdyby szkoła otrzymywała środki wyliczone według algorytmu, to subwencja na płace nauczycieli wynosiłaby 5845 zł, gdy tymczasem w planie finansowym przyznaliśmy środki w wysokości 29.669 zł. Można więc porównać, ile brakuje nam pieniędzy, i to tylko na płace. W sumie według algorytmu na płace i wydatki otrzymaliśmy 8606 zł, natomiast z budżetu przeznaczyliśmy 38.403 zł. Zwięk-szenie środków na szkolnictwo odbywa się kosztem innych zadań.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#GorliceZofiaMantofiak">Wydatki osobowe na jednego ucznia w szkole podstawowej w Bielance wynoszą 4,44 tys. zł, gdy tymczasem w innych szkołach wynosi to 1,156 tys. zł. Wydatki rzeczowe w szkole w Bielance wynoszą 1397 zł, a w innych szkołach - 248 zł. Gmina ponosi wysokie koszty funkcjonowania szkoły w Bielance z dwóch powodów: małej liczby uczniów i konieczności sankcjonowania praw mniejszości narodowych.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#GorliceZofiaMantofiak">Należy dodać, że funkcjonuje tam również oddział przedszkolny, który prowadzi zajęcia dydaktyczne i wychowawczo-opiekuńcze w wymiarze 22 godzin tygodniowo.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#GorliceZofiaMantofiak">Szkoła w Bielance stanowi duży ciężar dla gminy, ponieważ subwencja oświatowa jest bardzo mała, a - jak wiadomo - zależy ona od liczby dzieci. Zwracaliśmy się o przyznanie dodatkowych środków, jednak bezskutecznie.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#GorliceZofiaMantofiak">Apeluję do posłów, aby w trakcie uchwalania ustawy budżetowej bardzo poważnie potraktowali sprawę oświaty. Brakuje nam bowiem pieniędzy na remonty i utrzymywanie szkół. W tym roku z budżetu przeznaczyliśmy 1,3 mld starych zł na szkoły, chociaż mamy wiele innych wydatków.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#GorliceZofiaMantofiak">Kiedyś zbulwersowała mnie wypowiedź przedstawiciela Ministerstwa Edukacji Narodowej, który stwierdził, że skoro wystarczy nam na płace dla nauczycieli, to uważa, że wszystko jest w porządku. Dobrze się stało, że w tym roku rada gminy podeszła do problemu oświaty bardzo przychylnie i utrzymywaliśmy szkoły, jednak tak dalej być nie może. Czasem ryzykując własną głową i bezpieczeństwem pomagam szkołom i kieruję tam bezrobotnych - szkoły nie należą do naszych zadań - którzy prowadzą tam remonty. Gdyby ktoś uległ wypadkowi, to wówczas miałabym duże kłopoty.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#GorliceZofiaMantofiak">Dlatego proszę o zwrócenie uwagi na edukację, zwłaszcza tam, gdzie szkoły są małe. W naszym województwie w szkole uczy się średnio 200 dzieci, co powoduje, że brak jest pieniędzy na ich utrzymanie. Należałoby tak skorygować algorytm, aby szkoły otrzymywały więcej funduszy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PoselJacekKuron">Naszym obowiązkiem jest troszczyć się o to, aby jak najbardziej harmonijnie układało się współżycie mniejszości narodowych, których członkowie są lojalnymi obywatelami państwa polskiego. Musimy wspierać ich w dbaniu o tożsamość narodową i kulturę, ponieważ wzbogaca to całą ojczyznę.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PoselJacekKuron">Już trzeci dzień pracujemy i dlatego mogę podziękować za wielki trud, jaki został włożony w utrzymanie wzajemnych dobrych stosunków. Jesteście nam potrzebni.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#PoselJacekKuron">Uważam, że sprawa oświaty jest dla naszej ojczyzny najważniejsza. Jest to kwestia zasadnicza dla naszej przyszłości. Droga dziecka do szkoły jest niełatwa, a droga dziecka chłopskiego jest golgotą. Odpowiedzialność za to ponosimy my, posłowie, ponieważ uchwalamy budżet.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#PoselJerzySzteliga">Nawiązując do wypowiedzi pani wójt muszę powiedzieć, że od wielu lat zwracamy uwagę, iż w algorytmie musi być uwzględnione szkolnictwo mniejszościowe. Efektem naszych starań jest zwiększenie od kwietnia br. kwoty subwencji o 20 proc. Jest to oficjalna decyzja Ministerstwa Edukacji Narodowej. Dlatego należy poszukać miejsca, w którym te pieniądze po drodze zaginęły.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#PoselJerzySzteliga">Zdajemy sobie sprawę, że szkolnictwo mniejszościowe w swojej istocie jest droższe i że nie można tego ciężaru przerzucać na barki samorządu. Wiemy, że kosztowne jest zwłaszcza szkolnictwo tam, gdzie jest ono rozproszone.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PoselJacekKuron">Z natury interesują nas problemy mniejszości, ale proszę o podnoszenie wszystkich spraw, którymi chcecie zainteresować parlament. Jeżeli nie będą one leżeć w naszej gestii, to przekażemy je odpowiednim komisjom lub urzędom państwowym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#PrzedstawicielStowarzyszeniaLemkowPiotrTrochanowski">Uważam, że skoro Komisja decyduje się na wyjazdowe posiedzenie, to powinna poinformować o tym zainteresowane osoby, a nie tylko Zjednoczenie Łemków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PoselJerzySzteliga">Nie przyjmuję tego zarzutu, ponieważ nasz przyjazd został poprzedzony przez posiedzenie przygotowawcze. Byli wówczas obecni przedstawiciele Stowarzyszenia i Zjednoczenia Łemków, pomagali nam oni uzgadniać harmonogram naszego pobytu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PrzedstawicielStowarzyszeniaLemkowPiotrTrochanowski">Sądzę, że źle jest wykorzystywany czas posiedzenia Komisji, ponieważ zbyt mało uwagi poświęca się sprawom najbardziej istotnym. Tymczasem pani wójt wyliczała wsie znajdujące się na terenie gm. Gorlice.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#PrzedstawicielStowarzyszeniaLemkowPiotrTrochanowski">Jest taka miejscowość Ropica Polska, której pierwotna nazwa została przywrócona bez konieczności zmiany ustawy. Paradoksalnie nazwa Ropica Górna została utrzymana. Dlatego ciekaw jestem, jakie prawa funkcjonują w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#PrzedstawicielStowarzyszeniaLemkowPiotrTrochanowski">Szczególnie chciałbym poruszyć sprawę związaną ze Stowarzyszeniem "Ruska Bursa". Otrzymaliśmy w bezpłatne użytkowanie budynek i dołożymy wszystkich starań, aby ta sytuacja uzyskała unormowanie prawne. Chcemy, aby do stowarzyszenia powróciły wszystkie nieruchomości, które zostały nam zabrane.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#PrzedstawicielStowarzyszeniaLemkowPiotrTrochanowski">"Ruska Bursa" funkcjonuje na miarę swoich możliwości. Odbywają się tutaj cykliczne imprezy takie jak: Łemkowska Jesień Poetycka oraz próby zespołu "Łemkowyna". Niestety, budynek wymaga generalnego remontu, nawet dzisiaj jeszcze z sufitu odpadał tynk. Dlatego prosimy o przydzielenie nam dotacji, co pozwoli na normalne funkcjonowanie stowarzyszenia.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#PrzedstawicielStowarzyszeniaLemkowPiotrTrochanowski">Zgodnie z głównym celem statutu, jest on identyczny ze statutem przedwojennym, bursa powinna służyć dzieciom z odległych wiosek. Według dzisiejszych wymogów tego warunku nie można spełnić, ponieważ pokoje nie nadają się do zakwaterowania uczniów. Jaki więc jest sens w tym, iż budynek będzie stał pusty?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PoselJacekKuron">Ustaliliśmy z panem Szlantą program edukacji dzieci łemkowskich. Jest w nim uwzględniona także "Ruska Bursa".</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#PrzedstawicielStowarzyszeniaLemkowPiotrTrochanowski">Występuję dzisiaj jako członek Stowarzyszenia "Ruska Bursa". Dlatego poruszyłem ten problem, który jest szczególnie bliski memu sercu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PrzewodniczacyradygminyGorliceAdolfHalgas">Swoje wystąpienie rozpocznę od omówienia problemu edukacji. Uważam, że w gm. Gorlice nie ma problemu mniejszości narodowej. Rada gminy uchwaliła dodatkowe fundusze na pensje dla nauczycieli i potrzebne wydatki dla szkoły w Bielance.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PrzewodniczacyradygminyGorliceAdolfHalgas">Co do pretensji mojego przedmówcy do nazwy Ropica Górna, mogę tylko powiedzieć, że rada gminy Gorlice stanęła na wysokości zadania i zmieniła nazwę Ropica Dolna na Ropica Polska. Nie mamy natomiast wpływu na przywrócenie dawnej nazwy Ropica Ruska, ponieważ ta miejscowość należy do innej gminy.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#PrzewodniczacyradygminyGorliceAdolfHalgas">Odczuwam duży niepokój związany z tym, jak samorząd poradzi sobie z utrzymaniem szkół. Od nowego roku przejęliśmy szkoły z długiem 5,5 mld starych zł. Jestem radnym, odpowiedzialnym przed społeczeństwem, które powierzyło mi mandat i dlatego głęboko poruszyła mnie wypowiedź przedstawiciela MEN, który stwierdził, że dobrze jest, kiedy pieniądze wystarczą na pensje. Osobiście uważam, że jest wręcz odwrotnie. Średnia płaca w gminie wynosi 600 zł. Można dyskutować czy wystarczy to na życie, kiedy wszystko wciąż drożeje.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#PrzewodniczacyradygminyGorliceAdolfHalgas">Mam prośbę do przedstawicielki Ministerstwa Edukacji Narodowej, aby rozważyła w resorcie, czy wystarczy nam środków na remonty i utrzymanie szkół. Nie wymagam poprawy standardu, ale przynajmniej utrzymania obecnych warunków. 30 lat temu zbudowane zostały szkoły, tzw. "tysiąclatki", ale od tego czasu nie przeprowadzono w nich nawet drobnych remontów. Dlatego zwracam się do państwa, ponieważ panuje znieczulica.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#PrzewodniczacyradygminyGorliceAdolfHalgas">Odczuwam duży niepokój, ponieważ państwo chce zarabiać na szkołach i emerytach. Po raz pierwszy mam szansę spotkać się z członkami Komisji i dlatego do niej zgłaszam swoje pretensje. Protestuję przeciwko zabieraniu pieniędzy emerytom i przeznaczaniu ich na podwyżki dla nauczycieli, co zostało zatwierdzone w Komisji Trójstronnej. Uważam, że pieniądze należy zabrać złodziejom, których do dnia dzisiejszego nie ukarano. Nie widziałem, aby do tej pory któryś z nich został rozliczony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#PoselJacekKuron">Jeżeli oskarża pan kogoś o kradzież, to należy podać nazwiska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PrzewodniczacyradygminyGorliceAdolfHalgas">Do tej pory nie zostały wyjaśnione sprawy związane z panem Sekułą i panem Balcerowiczem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#PoselJerzySzteliga">Dla zachowania powagi przypominam, że jak długo nie zostały spełnione określone procedury prawne, nie uprawomocniły się wyroki sądowe, tak długo tego typu stwierdzenie jest pomówieniem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#PrzewodniczacyradygminyGorliceAdolfHalgas">Do podania tych nazwisk zostałem sprowokowany przez posła Kuronia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#PoselJerzySzteliga">Chcę przypomnieć, że w Sejmie przygotowywane jest oddłużenie oświaty i służby zdrowia. Proces ten musi być przeprowadzony w taki sposób, aby nie powtórzyła się wcześniejsza sytuacja, kiedy zadłużenie znowu wzrośnie.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#PoselJerzySzteliga">Muszę podkreślić, że przy wszystkich brakach budżetowych wybudowaliśmy wiele szkół. Są to duże kompleksy, które już służą lub w przyszłości będą służyć mniejszościom narodowym. Jeżeli powiedział pan o emerytach, to należy powiedzieć także, że przyjęty zostanie wyrok Trybunału Konstytucyjnego co do waloryzacji emerytur za IV kwartał.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#PrzewodniczacyradygminyGorliceAdolfHalgas">Prawo powinno być przestrzegane, ale niestety nieustannie jest łamane i mam na myśli waloryzację emerytur.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#PoselJerzySzteliga">Wyjaśniłem już, że parlament honoruje decyzję Trybunału Konstytucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#PoselJerzySzteliga">Prawo jest taką dziedziną nauki, w której dokonuje się interpretacji. Jestem członkiem Komisji Konstytucyjnej i często zastanawiamy się, w jaki sposób dany przepis sformułować, aby nie było wątpliwości. Po to jednak funkcjonuje Trybunał Konstytucyjny, aby jednoznacznie wyjaśnić powstałe niejasności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#PrzewodniczacyradygminyGorliceAdolfHalgas">Nie przekonał mnie pan, ponieważ na co dzień obserwuję, że prawo jest łamane, a posłowie przymykają na to oczy. Zauważyłem, że posłowie zainteresowani są tylko tym, aby ich chwalono, a na wysłuchanie krytyki brakuje im czasu. Pomimo iż jestem radnym, to nie mam realnego wpływu na sytuację w Polsce, a taki wpływ posiadają posłowie. Z uwagi na to, że jest tu obecna Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych chciałem poruszyć nasze problemy, ponieważ zebrała się grupa kompetentnych osób. Powinni oni wysłuchać uwag i życzeń stawianych przez społeczeństwo Ziemi Gorlickiej.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#PrzewodniczacyradygminyGorliceAdolfHalgas">Żyje nam się źle, a zwłaszcza rolnikom. Panuje duże bezrobocie agrarne, o czym nie wspomniała pani wójt. Jest ono ukryte i nikt o nim nie mówi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#PoselJerzySzteliga">Dnia 8 marca 1990 r. podzieliliśmy się władzą i pan jako radny przyjął na siebie jej część. Dlatego ponosimy wspólną odpowiedzialność za obecną sytuację.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#LipnikiStefanBartoszyn">Nasza gmina przejęła szkoły w 1992 r. Muszę powiedzieć, że ponieśliśmy duży wysiłek, aby wyremontować budynki szkół. Gmina, która liczy 4,5 tys. mieszkańców realizuje inwestycje w oświacie za ponad 25 mld starych zł. Dodatkowo wykonujemy telefonizację i kanalizację oraz remonty dróg. Jak z tego wynika, nasz samorząd racjonalnie wykorzystuje swoje fundusze. Jednak nasza wytrzymałość ma też swoje granice.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#LipnikiStefanBartoszyn">Problem mniejszości narodowej jest niewielki, ponieważ tylko dwie wioski Rozdziele i Bednarka są zamieszkiwane przez Łemków. Nasza współpraca układa się wręcz świetnie, zanikły dawne konflikty podsycane przez organa władzy.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#LipnikiStefanBartoszyn">W miejscowości Rozdziele mieszka 300 osób. Znajduje się tam szkoła podstawowa nauczająca w klasach od I-IV. Uczy się w niej 44 dzieci. Szkoła ta technologicznie nie nadaje się do użytku, ponieważ ma już 200 lat. Mamy pełną świadomość, że nie opłaca się takich małych szkół utrzymywać i lepiej dowozić dzieci do szkół zbiorczych.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#LipnikiStefanBartoszyn">Z drugiej strony zamknięcie szkoły grozi konfliktem społecznym, ponieważ zaniknie zaufanie Łemków do samorządu. Przy inwestycjach rzędu 25 mld starych zł nie stać na wybudowanie nowego budynku, skoro popiera się dążenia mniejszości do zakładania własnych szkół. Czy mamy więc szansę na uzyskanie dodatkowych środków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#PoselJerzySzteliga">Już niedługo w ramach reformy Centrum Administracyjno-Rządowego znacząca część kompetencji zostanie przeniesiona do wojewodów. W tym momencie w następnym roku budżetowym nastąpi alokacja środków z działu 85 do działu 33. Znacząca część funduszy na remonty i inwestycje znajdzie się w budżecie wojewody. Mówię o tym dlatego, ponieważ już dzisiaj należy przygotować kuratorów i wojewodę do tego zadania. Trzeba szybko reagować w momencie, kiedy następuje zmiana.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#LipnikiStefanBartoszyn">Chciałem prosić, aby parlamentarzyści pamiętali o dochodach małych gmin. Ze zmartwieniem przyjąłem uchwalenie nowej ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Gminy opracowują prognozy i nie może być tak, że w pewnym momencie ustawodawca zmniejsza podatki. Może się to podobać wyborcom, ale kiedy gmina podejmuje inwestycje, to nie można jej zabierać dochodów.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#LipnikiStefanBartoszyn">Proszę, aby umożliwić dalsze działanie instytucjom takim jak Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ponieważ odegrała ona znaczącą rolę w trakcie swojego istnienia w naszej gminie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#PoselJacekKuron">W pełni się zgadzam z tym, że sytuacja oświaty jest bardzo zła. Buntuję się natomiast przeciwko pomysłowi zabierania pieniędzy jakimś złodziejom. Bez względu na to, jak dużo złodzieje kradną, to nie można tego uwzględniać w budżecie wydatków na edukację. W ten sposób policja dostałaby nakaz ściągnięcia określonej kwoty. Z góry jestem przekonany, że nie zostanie ona zabrana mojemu sąsiadowi, który jest pijakiem. Należy pamiętać o zasadzie, że na każdego znajdzie się paragraf. Jeżeli chodzi o posła Sekułę, to powiedział mi on, że wyrządzono mu krzywdę, kiedy nie pozbawiono go immunitetu. Zwrócił się on sam do swojego klubu z prośbą o zrzeczenie się immunitetu i uzyskał przyrzeczenie, że klub go poprze w jego staraniach.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#PoselJacekKuron">Pragnę oświadczyć, że nikt nigdy nie zarzucił kradzieży panu Balcerowiczowi. Na tej samej zasadzie może być podane nazwisko każdego z nas.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#PoselJacekKuron">Naszym zadaniem jest troska o mniejszość. Jednak posłowie biorą czynny udział także w pracach innych komisji. Nie ulega wątpliwości, że musi nastąpić zmiana w finansowaniu samorządu terytorialnego, tzn. musi być inny podział podatków pomiędzy rządem i samorządem. Krótko mówiąc, nie ma zadania bez przydzielenia środków na jego wykonanie.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#PoselJacekKuron">Jeżeli chodzi o emerytury, to w budżecie państwa dopłata do nich stanowi aż 20 proc., gdy tymczasem na oświatę przeznaczonych jest 6 proc. Jest to także moja wina, ponieważ 10 proc. dopłaty na fundusz pracy stanowi składkę na bezrobotnych. Mówię o tym publicznie, ponieważ mam zwyczaj bić się we własne piersi. Nie o to chodzi, aby komuś coś zabrać, ale o to, aby tak gospodarować funduszami, by edukacja została mocniej zasilona.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#PoselJacekKuron">W trakcie naszej wizyty ustaliliśmy, że założymy fundusz na edukację dzieci łemkowskich. Ma to głębokie uzasadnienie, kiedy wszystkie szkoły są w złej sytuacji, a mniejszość musi rozwijać swoją inteligencję. Nie o to chodzi, aby dawać każdemu, ale by stworzyć system stypendialny. Pieniądze nie będą pochodziły z budżetu, lecz od prywatnych instytucji i wesprą działania podejmowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#PoselJacekKuron">Prowadzę wielką fundację pomagającą dzieciom i grosza nie wziąłem z państwowych pieniędzy. Potrafię bowiem znaleźć sponsorów.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#PoselJacekKuron">Bez względu na czas są takie sprawy, o których musimy rozmawiać. Bez takiej rozmowy powstaje zamęt, który rodzi jeszcze większe zło.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#OswiatyiSzkolnictwaLemkowskiegoMiroslawaChomiak">Dziękuję za zainteresowanie się problemem szkolnictwa łemkowskiego, ale proszę o to, aby na temat "Ruskiej Bursy" porozmawiać z administratorami, ponieważ Zjednoczenie Łemków jest organizacją ukraińską, a nie łemkowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#AleksanderMaslaj">Chciałem wyjaśnić, iż nie robiliśmy żadnych zakusów na "Ruską Bursę", a wręcz przeciwnie. Uważamy, że budynek po byłym Stowarzyszeniu "Ruska Bursa" powinien być oddany na własność na nowo reaktywowanemu stowarzyszeniu. Walczymy o to, aby obiekt był ich własnością, a nie tylko budynkiem użyczonym. Dziwię się, że nasze intencje nie zostały zrozumiane.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#AleksanderMaslaj">Nawiązując do wystąpienia pana Trochanowskiego chciałem powiedzieć, że w różnych gminach odmiennie rozwiązuje się problemy. Ropica Polska znajduje się w gm. Gorlice, a Ropica Górna jest w gm. Sękowa, do której należą również Owczary, czyli dawny Rychwałd.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#AleksanderMaslaj">Apeluję do przedstawicieli samorządów o przywrócenie historycznych nazw. My jesteśmy mniejszością w mniejszości i nigdy nie wywalczymy takich zmian, jeżeli nie będzie dobrej woli.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#AleksanderMaslaj">Na wczorajszym posiedzeniu poruszane były różne kwestie, m.in. sprawa mienia komunalnego i wyprzedaży gruntów łemkowskich. Zwracam się do radnych, aby umożliwili dawnym właścicielom prawo pierwokupu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#PrzedstawicielkaMinisterstwaEdukacjiNarodowejGrazynaPloszanska">Ponieważ została poruszona sprawa dodatków do subwencji przydzielanych gminom, chciałabym wyjaśnić, że dzięki staraniom Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych subwencja została zwiększona w obecnym roku budżetowym o 20 proc. w szkołach prowadzących nauczanie języka mniejszości narodowych. Nie dotyczy to jednak szkół, do których uczęszczają uczniowie pochodzenia ukraińskiego i łemkowskiego, gdzie nie jest prowadzona nauka języka ojczystego. Dotacja została rozdzielona przez Departament Ekonomiczny MEN na podstawie danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#PrzedstawicielkaMinisterstwaEdukacjiNarodowejGrazynaPloszanska">Zauważyłam, że wśród gmin, którym zwiększono subwencję nie wymieniono gminy Gorlice. Wiem natomiast, że Departament Kadr i Współpracy z Samorządem Terytorialnym w ubiegłym tygodniu rozesłał ankietę do kuratorów tych województw, na terenie których zamieszkuje mniejszość narodowa. Chodzi o aktualizację danych. W ten sposób szkoły nie objęte wykazem GUS uzyskają większą dotację z tytułu nauczania języka mniejszości narodowej.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#PrzedstawicielkaMinisterstwaEdukacjiNarodowejGrazynaPloszanska">Mam prośbę, aby przysłać dodatkowe informacje o szkołach znajdujących się na terenie gminy z podaniem dokładnej liczby uczniów. Pozwoli to zapobiec pewnym przeoczeniom oraz pomoże w dobrym zaplanowaniu subwencji w budżecie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#PoselJerzySzteliga">Proszę członków samorządu terytorialnego, aby odpowiedzieli na zgłoszony apel, co pozwoli w pełni skorzystać ze stworzonej szansy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#SekowaMalgorzataMalys">Nasza gmina jest specyficzna, ponieważ w trakcie akcji "Wisła" 14 tys. osób zostało wysiedlonych, podczas gdy obecnie gminę zamieszkuje 4,7 tys. osób. Daje nam to pewną skalę.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#SekowaMalgorzataMalys">Obecnie Łemkowie stanowią pokaźny procent mieszkańców naszej gminy. Uważam, że problemu mniejszości narodowej nie ma. Tworzymy społeczeństwo, doskonale się rozumiemy. Wspólnie rozwiązujemy problemy na miarę naszego skromnego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#SekowaMalgorzataMalys">U nas także występuje kwestia małych szkół na terenach górskich. Uczymy w nich języków mniejszości narodowych zgodnie z zapotrzebowaniem. Są prowadzone lekcje religii i często spotykamy się z sytuacją, kiedy ksiądz greckokatolicki prowadzi lekcję dla całej klasy, ponieważ nie było księdza katolickiego i odwrotnie. Nikt tego źle nie odbiera.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#SekowaMalgorzataMalys">Poruszony został problem Ropicy Górnej. Rada gminy I kadencji w 1991 r. wszczęła postępowanie w sprawie zmiany nazwy miejscowości: Ropica Górna, Owczary, Bartne i Krzywa. W Ropicy Górnej mniejszość narodowa nie stanowi 50 proc. Ustawa wymaga, aby decyzję poprzedzić konsultacjami społecznymi. W Ropicy Górnej sprawę konsultacji wziął w swoje ręce sołtys, przedstawiciel mniejszości i trudno go posądzać o złe intencje. Dysponujemy pełną dokumentacją i z całą odpowiedzialnością mogę powiedzieć, że mieszkańcy negatywnie ocenili zmianę nazwy miejscowości. W ten sposób kwestia ta została zamknięta, a wnioski ponownie nie wpłynęły.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#DyrektorZEASwUrzedzieGminyGorliceBarbaraWiatr">Z przyjemnością dowiedziałam się, że Komisja z troską podchodzi do sprawy zwiększenia subwencji. Z naszej strony nie było zaniedbania, wiedzieliśmy o możliwości zwiększenia subwencji z tytułu nauczania języka ojczystego, jednak nasze wysiłki zostały uwieńczone niepowodzeniem, mimo licznej korespondencji z Ministerstwem Finansów i Ministerstwem Edukacji Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#DyrektorZEASwUrzedzieGminyGorliceBarbaraWiatr">W ub.r. zabrakło sprawozdania S-015 z Ropicy Polskiej, które kuratorium wysyła do GUS. Pomimo naszych monitów o skorygowanie tych danych otrzymałam odpowiedź, że jest już za późno. Czy .mam rozumieć, że możemy jeszcze wystąpić o dotację na ten rok? Na czyje ręce mam kierować korespondencję?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#PrzedstawicielkaMENGrazynaPloszanska">Całą korespondencję proszę kierować do dyrektora Departamentu Kadr i Współpracy z Samorządami Terytorialnymi. W ubiegłym tygodniu dyr. Bazan rozesłał ankiety, mające na celu zaktualizowanie danych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PoselJerzySzteliga">Proszę o to, aby kopia tego pisma została przesłana do Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#DyrektorZEASBarbaraWiatr">Z dużą troską podchodzimy do tego, aby zajęcia w szkole podstawowej w Bielance były prowadzone przez specjalistów. Wkracza to także w nadzór pedagogiczny, ponieważ my zatwierdzamy arkusze organizacyjne wspólnie z kuratorami. Chciałabym, aby zwrócono na to uwagę, iż nauczyciele powinni posiadać specjalistyczne przygotowanie do nauczania języka. Obecnie języka łemkowskiego i ukraińskiego uczy ksiądz Andrzej Kroba. Mówię o tym, ponieważ chciałam podzielić się naszą troską o jakość nauczania.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#DyrektorZEASBarbaraWiatr">Chciałem się zapytać, na jakim etapie znajdują się prace dotyczące algorytmu na rok 1997? Jak wiemy, zbliża się okres, kiedy należy przystąpić do planowania wydatków i dlatego potrzebne są nam informacje dotyczące tego, czy wprowadzono istotne zmiany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PoselGrazynaKotowicz">Powróciłam dzisiaj z Poznania, gdzie nasi reprezentanci biorą udział w pracach komisji rządu i samorządu. Uzyskałam informację, że prace dotyczące algorytmu zostały już rozpoczęte.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#PoselGrazynaKotowicz">Związek Gmin Wiejskich stara się, aby górna granica została uwolniona. Nie wiem, czy to nam się uda. Zabiegi o dodatkowe subwencje dla gm. Sękowa zostaną rozstrzygnięte na przełomie października i listopada.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#ZastepcaprzewodniczacegoStowarzyszeniaLemkowStefanWladyk">W dniu wczorajszym poruszono możliwość odbudowy historycznej Łemkowszczyzny. W związku z tym, iż jesteśmy rozproszeni po różnych gminach, chcielibyśmy, aby w ramach reformy nasze gminy znalazły się w jednym powiecie. Chcemy rozpocząć starania od promocji naszego regionu.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#ZastepcaprzewodniczacegoStowarzyszeniaLemkowStefanWladyk">Ciekawostką dla turystów może być historyczna mniejszość, jaką stanowią Łemkowie. W związku z tym, w trosce o zachowanie tożsamości regionalnej, w porozumieniu z samorządami, będziemy starali się wylansować wszystkie miejscowości wypoczynkowe. Jeżeli ktoś przyjedzie do Bartnego, to powinien znaleźć tam jakąś atrakcję typową dla tego regionu.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#ZastepcaprzewodniczacegoStowarzyszeniaLemkowStefanWladyk">Niestety muszę się zgodzić, że przygotowanie fachowe nauczycieli do nauczania języka ojczystego jest złe. Od 2 lat staramy się o przydzielenie połowy etatu dla nauczyciela metodyka. Nie mamy bowiem naszego przedstawiciela na szczeblu kuratorium. Wiąże się to z brakami w kadrze nauczycielskiej, z którą jest naprawdę źle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#GorliceAndrzejKawecki">Bardzo dumny jestem z tego, że nasze współżycie układa się wręcz wspaniale. Proszę jednak posłów o to, aby wywarli presję na wojewodę, byśmy mogli wybudować drogę do Bielanki. Jest ona w takim stanie, że za miesiąc samochodem nie będzie można się dostać do tej miejscowości. Mówię o tym celowo, ponieważ niedługo odbędę tam spotkanie z mieszkańcami i nie byłbym w porządku, gdybym nie poinformował organów Sejmu o tym problemie.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#GorliceAndrzejKawecki">Kolejny problem, który chcę poruszyć, dotyczy obsuwania się brzegów rzeki Bielanki, która stanowi zbiornik wody dla Gorlic. W ten sposób zanieczyszczona woda trafia do wodociągów. Dlatego konieczne jest umocnienie brzegów lub budowa zapory.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#PoselJerzySzteliga">Będziemy interweniować w tej sprawie, ponieważ z tego, co się dowiedziałem, droga do Bielanki ma status drogi wojewódzkiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#BurmistrzGorlicStanislawSzyra">Czekamy na reformę administracji i powstanie powiatu. Dopóki to nie nastąpi, miasto Gorlice pełnić będzie rolę centrum kulturalnego.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#BurmistrzGorlicStanislawSzyra">Poruszony był problem "Ruskiej Bursy", w której znajduje się siedziba zespołu Łemkowyna. Do zespołu należą młodzi ludzie, którzy za własne pieniądze kupują stroje i sprzęt muzyczny. Dlatego zwracam się z prośbą, aby w przyszłorocznym budżecie uwzględnić także ich potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#BurmistrzGorlicStanislawSzyra">Gorlice były kiedyś powiatem i centrum turystycznym. Okoliczne tereny są niezwykle malownicze, dlatego wspólnie opracujemy program rozwoju i promocji regionu, który chcemy realizować. Da nam to możliwość znalezienia pracy przez Łemków, którzy znajdują się w trudnych warunkach materialnych. Proszę posłów o poparcie naszej inicjatywy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#PoselJerzySzteliga">Tymi problemami zajmujemy się już od wielu lat i wciąż rodzą się nowe dylematy, które staramy się rozwiązać wraz z organami administracji państwowej i samorządowej. Podobna sytuacja, jaką tutaj możemy zaobserwować, panuje w woj.: białostockim, olsztyńskim, koszalińskim i słupskim. Dużo jest ośrodków mniejszości, niemniej jednak będziemy wspierać wszystkie wasze inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#PoselJerzySzteliga">Cieszę się, że na tej ziemi nie ma problemów współżycia mniejszości z większością. Można to porównać do ręki, w której każdy palec jest inny, ma inną siłę, ale złożone w kułak stanowią siłę nie do pokonania. Życzę wam, abyście z samorządami i wszystkimi organizacjami łemkowskimi starali się wspólnie rozwiązać wszystkie problemy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#PoselJacekKuron">Zamykam pierwszą część posiedzenia.  Przechodzimy do części drugiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#PoselJerzySzteliga">Nasza Komisja zajmuje się wszystkimi problemami związanymi z mniejszościami narodowymi żyjącymi w Rzeczypospolitej Polskiej. Ponieważ posłowie dzisiaj są w tak licznym gronie, to zachęcam do przedstawienia wszystkich dręczących was problemów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#WlodzimierzMarczak">Jesteśmy zaszczyceni, że Komisja w nawale prac parlamentarnych znalazła czas na to, aby do nas przyjechać. Zauważyliście, że tu na tej malowniczej ziemi bieszczadzkiej żyją autochtoni, przeciętni obywatele Rzeczypospolitej. Pracują nie tylko, aby żyć, ale są także zalążkiem twórczym pięknej kultury, która tworzy różnorodność i łączy w całość bogactwo kultury narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#WlodzimierzMarczak">Zostaliśmy na tej ziemi pomimo różnych tragicznych losów. Wiele bólu i krzywd zaznaliśmy w systemie faszystowsko-bolszewickim. Nam wszystkim, a osobliwie posłom przypadła misja i zaszczyt tworzenia nowego demokratycznego prawa. Według tego prawa muszą być naprawione krzywdy i zło oraz dana satysfakcja moralna.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#WlodzimierzMarczak">Po akcji "Wisła" na terenie Sanoka i okolic pozostało niewielu Łemków. Jak wam wiadomo, ludność nasza oczekuje od Sejmu potępienia tego zła. Nie dotyczy to narodu czy państwa polskiego i dlatego właśnie należy się odciąć od tego zła i osądzić czyn zrodzony przez obcą ideologię nienawiści.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#WlodzimierzMarczak">Żyje się nam tu bardzo ciężko, ale staramy się nie stwarzać problemów dla administracji państwowej. We własnym zakresie rozwiązujemy swoje trudności.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#WlodzimierzMarczak">Korzystając z obecności posłów chciałbym przedstawić nasze problemy i podpowiedzieć możliwość ich rozwiązania. Jak wiadomo, bez orzeczenia sądowego na siłę pozbawiono nas naszej własności, w sposób okrutny zabrano niewinnym ludziom domy i od wieków dziedziczoną ziemię. Nam, ludziom wierzącym zabrano cerkwie i bezprawnie posługując się literą prawa napisano, że "mienie porzucone" przechodzi na własność skarbu państwa. Zniszczono przepiękną kulturę architektoniczną, ikonograficzną i historyczną, którą stworzył lud tej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#WlodzimierzMarczak">Na terenie Sanoka zabrano nam 4 budynki, które własnymi siłami budowali Rusini-Ukraińcy. Został zabrany dom przy ul. Mickiewicza 1 - własność Towarzystwa "Beskyd", dom przy ul. Franciszkańskiej 3 - własność Towarzystwa "Proswita", dom przy ul. Kościuszki 33 - własność Apostolskiej Administratury Łemkowszczyzny oraz dwa domy cerkiewne. Dzisiaj nie mamy nic własnego.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#WlodzimierzMarczak">Nasza społeczność nigdy za dużo nie chciała ani nie prosiła. Dlatego dzisiaj prosimy tylko o to, co jest możliwe do zwrotu i tylko tyle, ile jest nam konieczne do dalszej egzystencji. My jesteśmy szczęśliwi, że Ukraina zdobyła swą niezależność państwową. Ale cieszymy się także, że w Polsce nie wyzywają nas już od bandytów i że jawnie nie szczuje się na nas młodego pokolenia Polaków.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#WlodzimierzMarczak">Cieszymy się, że w Sejmie RP są posłowie, którzy rozumieją ciężar wyrządzonej nam krzywdy. Dzisiaj chciałbym podpowiedzieć, w jaki sposób można wyrównać naszą stratę. Jesteśmy skupieni przy cerkwi i Towarzystwie Zjednoczenia Ukraińców w Polsce. Maleńka suterena, zawilgocone pomieszczenie, jakie nam wynajęto, w żaden sposób nie zaspokaja naszych potrzeb. Nie mamy możliwości prowadzenia pracy kulturalnej i kultywowania naszych tradycji.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#WlodzimierzMarczak">Zdajemy sobie sprawę, że po tylu latach bezprawia nasze państwo nie może sobie pozwolić na szeroko rozumianą reprywatyzację. Jednak na terenie miasta Sanok znajdują się budynki skarbu państwa, które przy dobrej woli władz miasta i przy poparciu Komisji oraz Urzędu Wojewódzkiego mogłyby zaspokoić nasze potrzeby. Miasto będzie miało satysfakcję usunięcia naszej krzywdy, korzyści materialne, jak będziemy wzbogacać kasę miasta, a także będziemy reprezentować dobre imię Sanoka oraz rozwijać kulturę dla całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#WlodzimierzMarczak">Bardzo dużą krzywdę stanowiło dla nas przejęcie cerkwi na rzecz skarbu państwa. Jest to chyba największa zbrodnia komunistów w niszczeniu kultury sakralnej. W ostatnich latach doszliśmy do tego, iż nastąpiła normalizacja stosunków pomiędzy Kościołem i władzami państwowymi. Nie zrobiono jednak niczego, aby zwrócić nam cerkiew. Dla nas jest to problem bardzo istotny, uważamy, że jest możliwy do rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#WlodzimierzMarczak">Faktycznym właścicielem obiektów sakralnych była cerkiew greckokatolicka. Uchwałą II Soboru Watykańskiego ogłoszono, że Kościół katolicki w swojej istocie jest jeden, i są w nim różne obrządki, w tym ukraińsko-bizantyjskie. Według umowy z 1989 r. zawartej pomiędzy rządem polskim a Watykanem oraz umowy pomiędzy rządem a Episkopatem majątek po wyznaniu greckokatolickim, w tym obiekty sakralne przejął Kościół rzymskokatolicki, jako jedyny przedstawiciel całego Kościoła katolickiego.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#WlodzimierzMarczak">Jest to działanie bezprawne i przyniosło wielką szkodę wiernym Kościoła greckokatolickiego. Bez wiedzy wiernych i części hierarchii podjęto uchwały tej miary, że zlikwidowano Kościół greckokatolicki. Według niepisanego prawa wschodniego faktycznym właścicielem cerkwi jest lud. To ludzie cerkwie budowali, utrzymywali i zawsze mieli poczucie, że jest to ich własność.</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#WlodzimierzMarczak">Kiedy cerkiew prawosławna podpisywała Unię, przeszła do Kościoła rzymskiego z całym swym majątkiem. W 1957 r. z winy władz stworzono taką sytuację, że musieliśmy powrócić do cerkwi prawosławnej. Uważamy, że jeżeli jesteśmy moralnymi właścicielami, to anachronizmem jest utrzymywanie dalej fikcji własności skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-42.13" who="#WlodzimierzMarczak">Prosimy o normalizację tego problemu w taki sposób, aby wierni obrządku bizantyjsko-ukraińskiego zachowali prawo do swojej własności w stosunku do państwa i Kościoła rzymskokatolickiego.</u>
          <u xml:id="u-42.14" who="#WlodzimierzMarczak">W 1989 r. pomiędzy kościołem a cerkwią prawosławną podpisana została ugoda, na mocy której utrzymany został dotychczasowy status quo. Uważamy, że jest to właściwe rozwiązanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#HelenaSobczyszyn">W naszej miejscowości znajduje się cerkiew parafialna, lecz tylko 10 rodzin składa się na naszą wspólnotę. Cerkiew jest zabytkowym obiektem, a my nie mamy funduszy na jej remont. Własnymi siłami zdołaliśmy pokryć tylko dach. Staraniem konserwatora wojewódzkiego odnowiono jeden ołtarz.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#HelenaSobczyszyn">Parafia przed wojną posiadała plebanię i otaczający ją plac. Niestety własność ta została upaństwowiona. Obecnie znajduje się tam nowa leśniczówka. Wiemy, że nie potrafimy odzyskać tego placu, ale w ramach rekompensaty można chyba przeznaczyć fundusze na remont cerkwi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#PoselJerzySzteliga">Ponieważ obiekt jest zabytkowy, to zainteresujemy tą sprawą Ministerstwo Kultury i Sztuki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#TeodorTchoryk">Nasza gromada posiadała 1500 ha lasów, które państwo użytkuje od 50 lat. Uważam, że gdyby państwo przeznaczyło choć jednoroczne zyski z gospodarowania lasem, to wystarczyłoby to na remont cerkwi. Przypominam, że zostało wyciętych od 5 do 10 tys. m3 drewna rocznie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#JozefZurand">Kiedy wraz z moim  ojcem powróciłem w 1962 r. to nie zastałem tutaj ani jednego całego budynku. Z naszej inicjatywy zaczęliśmy się organizować. Ponieważ komunikacja z miastem była utrudniona dlatego poprosiłem Eugeniusza Mohylę o pomoc w stworzeniu Zespołu Pieśni i Tańca. Zespół ten powstał i został nazwany "Oławianie". Funkcjonuje on jednak tylko dzięki pracy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#JozefZurand">Razem z Ochotniczą Strażą Pożarną zbudowaliśmy ten budynek i wspólnymi siłami organizowaliśmy zabawy, które miały pokryć choć w części jego koszty. Nigdy nie otrzymaliśmy żadnej dotacji, natomiast z zysków musieliśmy płacić podatki. Z własnej inicjatywy dołożyliśmy do budowy 200 mln starych zł. Teraz zastanawiamy się, czyją on będzie własnością.</u>
          <u xml:id="u-46.2" who="#JozefZurand">Naczelnik gminy  zapewnił nas, że górna część budynku będzie należała do Związku Ukraińców w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-46.3" who="#JozefZurand">Nasz zespół odbył tourne w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Niemczech. Młodzież się do nas garnie, ale potrzebujemy funduszy na naszą działalność. Nasze stowarzyszenie nie prowadzi działalności zarobkowej, a z samych biletów trudno jest się utrzymać. Jeżeli podwyższymy ich cenę, to spadnie frekwencja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#PoselJerzySzteliga">Jest obecny wśród nas pan dyr. Bisiak, szef Biura ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych, który dysponuje funduszami na tego rodzaju działalność. Uważam, że jeżeli tylko Związek Ukraińców zwróci się z wnioskiem, to uzyska wsparcie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#EugeniuszMohyla">Mokre nie jest dla mnie rodzinną miejscowością, ale jestem z nią związany od 1972 r., kiedy założyłem zespół. Byłem w tym czasie oficerem Straży Pożarnej; wiadomo, jakie wiążą się z tym obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#EugeniuszMohyla">Kiedy odbywaliśmy turę po USA i Kanadzie, otrzymaliśmy 3 tys. dolarów, które przeznaczyliśmy do dobudowanie do tego budynku sceny i części socjalnej. W pełni udało nam się zrealizować to zamierzenie przy pomocy międzynarodowych organizacji. Pomocy udzielił nam także urząd miasta w Zagórzu. Duże zrozumienie dla naszej inicjatywy wykazała cała społeczność wsi. Wspólnym wysiłkiem doprowadziliśmy ten budynek do stanu używalności.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#EugeniuszMohyla">W związku z tym, że stworzyliśmy odpowiednie warunki na przełomie lipca i sierpnia odbywa się tutaj święto kultury ukraińskiej. Biorą w nim udział zespoły z Ukrainy, Słowacji oraz miejscowe. Wiążą się z tym jednak duże koszty.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#EugeniuszMohyla">Byliście dziś państwo na miejscu, gdzie odbywa się Watra, widzieliście, z jakim rozmachem zostało ono przygotowane. Nas na to nie stać, ponieważ wiąże się to z dużymi kosztami. Mamy żal, że nie uzyskaliśmy żadnej pomocy ze strony Urzędu Wojewódzkiego, kiedy zwróciliśmy się z prośbą o dotację. Zostaliśmy całkowicie zbagatelizowani, nie otrzymaliśmy żadnej odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#EugeniuszMohyla">Jest to niezmiernie przykre, ponieważ nasz zespół odpowiada na każde zaproszenie. Bierzemy udział w dożynkach i innych imprezach organizowanych w Ustrzykach i Solinie. Nie dzielimy ich na polskie lub ukraińskie. Dlatego proszę o większą wyrozumiałość dla nas, ponieważ my także tworzymy kulturę.</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#EugeniuszMohyla">Jestem tutaj już wiele lat i spotykam się z ludźmi, którzy wiele wycierpieli w czasie akcji "Wisła". Skarżą się na to, iż byli niewinnie osadzeni w Jaworznie, a dzisiaj odmawia się im nawet skromnej rekompensaty. Dlatego proszę posłów o pomoc w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#EugeniuszMohyla">Na całym terenie województwa znajdują się punkty nauczania języka ukraińskiego. W Mokrem uczy się w tej chwili 36 dzieci. Niepokoi nas to, że dzieci w przedszkolu nie używają języka ukraińskiego. Dzieci, które idą do pierwszej klasy, praktycznie nie rozmawiają już po ukraińsku. Świadczy to, iż jest realizowana polityka asymilacji. Uważam, że do przedszkoli należy wprowadzić także język ukraiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#PoselJerzySzteliga">W skali całego kraju są i takie miejsca, gdzie z inicjatywy Związku Ukraińców otworzono przedszkola z językiem ukraińskim. Taką inicjatywę trzeba wylansować także na poziomie regionu, zwłaszcza że wojewoda już za kilka miesięcy będzie sprawował nadzór nad kuratorium.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#PoselJerzySzteliga">Sukcesem Komisji jest to, że w wielu województwach, w których mieszkają także Ukraińcy, powołano przy urzędzie wojewody pełnomocników. W ten sposób zmniejsza się dystans między społecznością ukraińską i władzą państwową.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#PoselJerzySzteliga">Chcemy 23 października 1996 r. na posiedzeniu Komisji odbyć rozmowę z pełnomocnikami na temat trudności, z jakimi się spotykają. Zastanawiamy się, w jaki sposób nasza Komisja może pomóc, jest to o tyle istotne, że to nie my rozdzielamy pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#PoselJerzySzteliga">Ponieważ wielokrotnie mówiono nam o problemach oświaty, to chciałbym oświadczyć, że o żadnej asymilacji nie może być mowy. Zrobimy wszystko, aby kultywować wasze tradycje i rozwijać szkolnictwo z językiem ukraińskim. Naszym sukcesem jest to, że na edukację dzieci ukraińskich przeznacza się o 20 proc. środków więcej na każde dziecko niż na dzieci polskie. Zdajemy obie sprawę z tego, że nauczanie w języku niemieckim, białoruskim i ukraińskim jest droższe z różnych względów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#JulianFerenczak">Chcę podkreślić, jak ważny jest przyjazd Komisji dla tutejszych ludzi. Tutaj "gotuje się" od kilku dni. Społeczeństwo liczy na to, że zagojone zostaną rany i udzielona pomoc finansowa.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#JulianFerenczak">Najbardziej mnie niepokoi kwestia duchowo-moralna, polegająca na tym, iż duża grupa walczyła o wyzwolenie Polski. Jesteśmy mieszkańcami tej ziemi, ja także jestem jej synem, faktycznie jesteśmy u siebie i dlatego oczekujemy zrozumienia ze strony rządu, zrozumienia ze strony naszych sąsiadów. Znają oni nasze problemy, choć nie zawsze mamy możliwość ich wyartykułowania.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#JulianFerenczak">Potrzebujemy zagojenia ran, które powstały w trakcie wyzwalania. Pamiętamy o ofiarach pomordowanych w Zawadce, o więźniach obozu w Jaworznie i akcji "Wisła". Potrzebujemy zrozumienia, jeżeli chodzi o czas teraźniejszy, ze strony wojewody i władz lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#JulianFerenczak">W Mokrem żyje się nam dobrze, doskonale układa się współpraca w szkole, ale jako tutejszy proboszcz często słyszę o relacjach w szkołach średnich. Nie zawsze można się przyznać do tego, iż jest się wyznawcą kościoła wschodniego, ponieważ odbija się to na świadectwie.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#JulianFerenczak">Jeśli chodzi o kwestię finansową, to w pierwszej kolejności zależy nam na naszych cerkwiach, które nadal znajdują się w rękach państwa. jeżeli nie zostaną one nam zwrócone, to przynajmniej prosimy o pomoc finansową. Nasza cerkiew była już w zeszłym roku odremontowana przy pomocy funduszu otrzymanego z Warszawy. Renowacji wymaga jednak także ikonostas. Żądamy zwrotu domów i lasów, które znajdują się we władaniu skarbu państwa, a które były naszą własnością.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#KarolTurzanski">Moja rodzina powróciła w 1949 r., co było sporadycznym przypadkiem. Zaskakujące jest to, iż otrzymaliśmy na własność pole, niestety las pozostał państwowy. Dlaczego tak się stało? Posiadam wszystkie akty własności, rejestr gruntów, jednak sprawiedliwości znaleźć nie mogę. Cała nasza wioska starała się o zwrot lasów prywatnych, jednak przez 3 lata nie uzyskaliśmy żadnej odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#KarolTurzanski">Chciałbym się dowiedzieć od pana wojewody, co się dzieje z lasami i gruntami ornymi? Uważam bowiem obecną sytuację za skandal. Posiałem pszenicę, a już drugiego dnia została ona zniszczona przez dzikie zwierzęta. Co ja mam z tym fantem zrobić? Dawniej orano tutaj tysiące hektarów, a obecnie tylko niewielką część. Czy my dalej w Polsce będziemy także gospodarzyć?</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#KarolTurzanski">W Polsce jest wiele narodowości, m.in. ukraińska. Dlatego proszę o to, aby pomóc przy ratowaniu cerkwi i innych naszych zabytków. Mówię o tym teraz, ponieważ za kilka lat nie będzie po nich śladu. Przykładem jest cerkiew w Tarnawie Górnej. Miało w niej powstać muzeum, jednak nic się nie robi w tym kierunku. Na skutek opuszczenia cerkiew ta niszczeje. Takich przykładów mogę podać więcej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#PoselJerzySzteliga">Ponieważ poruszony został problem skutków dekretu z 1949 r., dlatego proszę posła Czecha o przedstawienie aktualnej sytuacji prawnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#PoselMiroslawCzech">Jeżeli chodzi o sprawę zwrotu mienia, to chciałbym powiedzieć, iż głównym celem przyjazdu Komisji do woj. krośnieńskiego i nowosądeckiego jest wysłuchanie problemów społeczności ukraińskiej. Z drugiej strony chcemy poinformować o tym, na jakim etapie znajdują się prace prowadzone w Sejmie, ponieważ przyjęcie ustawy o reprywatyzacji i rekompensatach bardzo się opóźnia.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#PoselMiroslawCzech">Problem zwrotu mienia nie został rozwiązany od 1989 r. Obecnie Sejm powołał specjalną podkomisję, która zajmie się obydwoma projektami złożonymi do laski marszałkowskiej, w tym jednym rządowym. Rząd przygotował autopoprawkę do projektu i jest ona związana ze zwrotem ukraińskich lasów. W procesie przygotowania autopoprawki uczestniczyła nasza Komisja. Skierowaliśmy do rządu notatkę, w której prosiliśmy, aby we wszystkich możliwych przypadkach, tam gdzie się nie narusza praw teraźniejszych właścicieli, dokonywany był zwrot mienia w naturze.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#PoselMiroslawCzech">Ponieważ faktycznie nikomu nie zwrócono lasów, nawet tym Łemkom, którzy powrócili, dotyczy to także mieszkańców tej wsi, chcemy aby w ustawie przewidziany był zwrot lasów. Teraz czekamy na stanowisko rządu. Otrzymaliśmy już zapewnienie, iż rząd rozumie ten problem.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#PoselMiroslawCzech">W ciągu naszego dwudniowego pobytu Łemkowie i Ukraińcy przedstawili nam swoje problemy, co pozwoli nam łatwiej obronić nasze stanowisko w sporach z rządem i parlamentem. Jesteśmy optymistycznie nastawieni, ponieważ skoro rząd poprze nasze stanowisko, to większość parlamentarna na pewno przyjmie autopoprawkę w zaproponowanej przez Komisję wersji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#PoselJacekKuron">Uzyskałem zapewnienie ministra Kaczmarka, który zajmuje się sprawami prywatyzacji, oraz prezydenta Kwaśniewskiego, że poprą nasze stanowisko w tej sprawie. Jestem przekonany, że o ile ustawa w swojej podstawowej części zostanie przyjęta, to jednak obawiam się, czy możliwy będzie zwrot lasów. Mam podstawy wierzyć, że wszystkie problemy zostaną rozwiązane, jednak przyzwoitość nakazuje odczuwać choć trochę niepewności.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#PoselJacekKuron">Chciałbym poruszyć sprawę, która leży mi na sercu, a was bardzo boli. Chodzi mi o straszną krzywdę, jaką było wysiedlenie, obóz w Jaworznie i pozbawienie człowieka tzw. małej ojczyzny. Już większej tragedii być nie mogło, ponieważ wspólna mała ojczyzna tworzy ojczyznę narodów. W ten sposób nie staje się ona mniej polska lub ukraińska.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#PoselJacekKuron">Historia bardzo splatała dzieje naszych narodów, między nami leży mnóstwo krzywd i morze krwi. Kiedy jednak na zjeździe Związku Ukraińców powiedziałem, że dzieli nas nienawiść, to jednomyślnie zaprzeczono mi. Istnieje między nami jednak wiele nabrzmiałych krzywd, przez które trudno jest przejść, ale przejść trzeba. Dzieci należy tak chować, aby były Ukraińcami i lojalnymi obywatelami Polski.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#PoselJacekKuron">Mniejszość ukraińska powinna być naszym ambasadorem, ponieważ przyszłość naszych narodów zależeć będzie od dzieci. Dlatego tak ważną sprawą jest rozwiązanie problemów przedszkola, szkoły, domów kultury i zespołu pieśni i tańca.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#PoselJacekKuron">W budżecie państwa 20 proc. stanowią dopłaty do ZUS, czyli emerytury, 6 proc. - wydatki na oświatę, 6,6 proc. - na zdrowie, 3,3 proc. - na kulturę. Jak z tego wynika bardzo trudno jest podzielić tak skromne środki. Nie ulega wątpliwości, że wspieranie edukacji jest podstawowym obowiązkiem i na to musimy położyć największy nacisk.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#PoselJacekKuron">Zespoły folklorystyczne są ważne jako składnik naszej wspólnej kultury i nigdy nie należy się pytać, dla kogo one występują. Liczyłem na to, iż poseł Czech powie nam o tym, jak środki przeznaczone na kulturę będą dzielone. Możemy się spierać co do tego, ile środków przekazano na Watrę i na święto kultury. Ale nadal zabiegamy o to, aby były one większe. Chciałbym, aby na edukację i kulturę budżet państwa przeznaczył jak największe nakłady. Jest to niezmiernie ważne i dlatego musimy się spierać w tym dążeniu.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#PoselJacekKuron">Co do oceny akcji "Wisła" i obozu w Jaworznie możemy powiedzieć otwarcie, iż należy potępić tę krzywdę i nienawiść. Senat potępił już akcję "Wisła", jednak nie jestem pewien, czy podobne stanowisko zajmie Sejm. W moim przekonaniu o wiele ważniejsze jest, aby dokonano zwrotu mienia oraz wsparto kulturę i edukację. Jednak głośno i wyraźnie należy powiedzieć społeczeństwu o przebiegu akcji "Wisła" i obozie w Jaworznie.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#PoselJacekKuron">Niezależny sąd orzekł, iż Jaworzno było zbrodnią ludobójstwa. W związku z tym, jeżeli generalny prokurator wyrazi zgodę, pełnomocnik ds. kombatantów wpisze więźniów obozu w Jaworznie na listę osób uprawnionych do dodatków do rent i emerytur.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#PoselJacekKuron">Dwa tygodnie temu premier Cimoszewicz przyrzekł mi, że porozmawia z ministrem sprawiedliwości, aby ta kwestia została w tym duchu rozwiązana. Premier powiedział, że nie ulega wątpliwości, iż musi być to droga pojednania. Musimy wyjść sobie naprzeciw, aby wszystkie zadawnione krzywdy zostały przebaczone. Nie wątpię, że ta sprawa zostanie załatwiona, jednak musimy się spieszyć, aby ci ludzie zdążyli dożyć tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#PoselJacekKuron">Ustawa o reprywatyzacji nie dotyczy majątku wspólnotowego. Majątek wspólnotowy można i trzeba restytuować, będzie on jednak tematem rozmów między państwem a Kościołem prawosławnym oraz państwem i Kościołem rzymskokatolickim. W o wiele trudniejszej sytuacji znajduje się majątek, który nie był mieniem kościelnym. Jak już powiedziałem nie jest to związane z reprywatyzacją, ponieważ majątek przechodzi w ręce instytucji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#PoselJacekKuron">Gdyby była to ta sama instytucja, której własność zabrano, to jej zwrot nie stwarzałby żadnego problemu. Zwykle nie jest jednak to ta sama instytucja, co nie pozwala na dziedziczenie. Przyrzekam, że w każdej indywidualnej sprawie będziemy podejmować starania, co nie oznacza, że każdą uda się nam załatwić. Nie należy zapominać, że istnieje taka droga postępowania jak droga sądowa.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#PoselJacekKuron">Możemy pomóc prawie w każdym przypadku, poza sytuacją, kiedy wchodzi w grę sprawa związana z kościołem. Wynika to z tego, iż państwo nie powinno ingerować w sprawy kościoła i odwrotnie. Jeżeli chodzi o dobra wspólnotowe, to mam nadzieję, że zostaną one zwrócone w całości.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#PoselJacekKuron">Leży między nami morze krzywd, ale należy pamiętać o tym, co powiedział wybitny polski geograf Romer, kiedy zapytano go, gdzie przebiega granica etniczna między Polakami a Rusinami. Odpowiedział on, iż w Galicji ta granica znajduje się w łóżku. Rzecz w tym, że my jesteśmy braćmi i kiedy już  walczymy ze sobą, to zawsze idziemy na całość. Jednak ponieważ jesteśmy braćmi, to na pewno uda się nam zapomnieć wszystkie krzywdy i nasze dzieci będą już żyły w przyjaźni we wspólnej ojczyźnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#MiroslawMadej">Jestem obywatelem Ukrainy, jednak za wolność Polski zapłaciłem życiem mojego syna. Dlatego jestem szczęśliwy, że mogłem się spotkać z Jackiem Kuroniem, który powiedział, że bez wolnej Ukrainy nie ma wolnej Polski.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#MiroslawMadej">W podobnej sytuacji, z jaką mamy tu do czynienia, znajdują się Polacy na Ukrainie. Są oni moimi najwierniejszymi przyjaciółmi, uratowali mi życie, kiedy w 1946 r. wywieziono mnie do Związku Radzieckiego. Polacy walczyli ramię w ramię z Ukraińcami przeciwko obcym siłom, które zajęły Polskę. Polski oficer o pseudonimie "Płachta" oddał życie za wolną Ukrainę.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#MiroslawMadej">Obecnie chciałbym życzyć dalszej współpracy, która zatrze wszystkie krzywdy. Władze polskie powinny otwarcie przyznać, że wszystkie te nieszczęścia zostały zainicjowane przez obce siły, które nie chciały, aby nasze narody żyły po bratersku. Ukraina dopiero po 300 latach została wolnym państwem, zgodnie z tym, co powiedział Jacek Kuroń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#PoselJerzySzteliga">Z inicjatywy naszej Komisji, Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego wprowadziła zapis, który w nowej konstytucji normować będzie prawa mniejszości narodowych i etnicznych.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#PoselJerzySzteliga">Dodatkowo półtora roku temu wewnątrz naszej Komisji, na wniosek mniejszości niemieckiej, białoruskiej i ukraińskiej, powołana została podkomisja, której przewodniczy poseł Kroll. Przygotowuje ona projekt ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych, ponieważ mniejszości chciały, aby powstało unormowanie prawne, które określi ich prawa i obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#PoselJerzySzteliga">Myślę, że do końca tego roku podkomisja przedstawi sprawozdanie ze swojej pracy. Jeżeli sprawozdanie zostanie zaakceptowane, to wówczas rozpoczęty zostanie proces legislacyjny. Na forum parlamentu dojdzie do dyskusji nad ustawą o mniejszościach narodowych i etnicznych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#WlodzimierzMarczak">Chciałbym poruszyć niezwykle delikatną sprawę. Dotyczy ona ludzi, którzy zginęli za wolność. Nie chodzi mi o bandytów, którym udowodniono zbrodnię przeciwko narodowi polskiemu. Dopominam się o poszanowanie naszych zmarłych, którzy zginęli w czasie wojny i nie mieli godnego pochówku. Spraw takich jest wiele.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#WlodzimierzMarczak">W miejscowości Liszna odkopano grób, w którym było 18 ciał, w tym kobiety i dzieci. Dwa lata upłynęły od tej chwili, a nadal nie zapewniono im powtórnego pogrzebu i ich kości bieleją na słońcu. Dlatego prosimy, aby Komisja zajęła się tą sprawą. Upłynęło już tyle lat od wojny i uważam, że tę kwestię trzeba raz na zawsze zamknąć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#PoselJerzySzteliga">Nie jest to sprawa nowa dla naszej Komisji. Z inicjatywy przewodniczącego Związku Ukraińców w Polsce, pana Rejta, nasza Komisja zajmuje się problemem upamiętnień i godnego pochówku należnego każdemu człowiekowi. Z głębokim bólem muszę powiedzieć, że odpowiedzialne organa władzy bardzo ociężale podchodzą do tego problemu. Z tego powodu dochodziło wręcz do awantur na forum Komisji.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#PoselJerzySzteliga">Nasza Komisja doprowadziła do wydania dwóch instrukcji przez Radę Ochrony Miejsc Pamięci, Walki i Męczeństwa. Z drugiej strony zawarte jest porozumienie pomiędzy Radą a Związkiem Ukraińców. Te sprawy toczą się bardzo powoli ze względu na nieprzejrzystą procedurę formalnoprawną. Gwarantuję jednak, że wszystkie takie sprawy są przez nas monitorowane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Problem upamiętnień jest niezwykle trudny i wyniknął wtedy, kiedy urzędy zajmujące się tą tematyką nie były przygotowane do kwestii ukraińskiej. Przy braku decyzji doszło do sytuacji konfliktowej. Dlatego właśnie z inicjatywy Komisji podjęto się uporządkowania tej kwestii.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Dopiero po 1989 r. Ukraińcy zaczęli otwarcie mówić o swoich miejscach pamięci, które dotyczyły zarówno ludności cywilnej, jak i żołnierzy UPA. W tym pojęciu mieszczą się także miejsca związane z kulturą ukraińską. Kwestia ta znalazła się w ramach umów dwustronnych między Polską a Ukrainą, co pozwala na wymianę stanowisk i przyjmowanych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Związek Ukraińców w Polsce odczuł potrzebę stworzenia szybkiej drogi składania wniosków i ich opiniowania. Moment krytyczny nastąpił wtedy, kiedy z braku odpowiedzi na wnioski nasza społeczność samoczynnie zaczęła upamiętniać te miejsca.</u>
          <u xml:id="u-59.3" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Obecnie została podpisana umowa między Związkiem Ukraińców w Polsce a Radą Ochrony Miejsc Pamięci, Walki i Męczeństwa. Po raz pierwszy mieliśmy możliwość przedstawienia naszego stanowiska. Zostały omówione bloki tematyczne, nastąpiło zbliżenie stanowisk i wyrażono intencję o możliwości przyjęcia odpowiednich przepisów. Po raz pierwszy doszliśmy w trakcie rozmów do tematów, których rozwiązanie nie zostało jeszcze uzgodnione. To tylko pokazuje złożoność tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-59.4" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Po tym pierwszym doświadczeniu całość problematyki nie została rozwiązana. Dlatego uważam, że nadszedł już czas, kiedy należy przeanalizować prace tej komisji, która stworzyła protokół zbieżności i rozbieżności. Minął już rok, a ja nadal nie mogę przedstawić miejsc pamięci, które w oparciu o umowę zostały uczczone. Sądzę, że nie wypracowaliśmy jeszcze mechanizmu, który pozwala na rozwiązywanie konkretnych spraw.</u>
          <u xml:id="u-59.5" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Są takie miejsca, które w naszym odczuciu już dawno powinny być upamiętnione. Chodzi zwłaszcza o Jaworzno. Kilka lat temu odbyliśmy dyskusję z urzędem miasta, w trakcie której rozmawialiśmy o sposobach upamiętnienia 160 mogił. Do tej pory nie widać żadnych efektów i w tym przypadku nie znajduję żadnego usprawiedliwienia.</u>
          <u xml:id="u-59.6" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Drugim miejscem jest cmentarz wojskowy w Kaliszu. I w tym przypadku nie udało się nam znaleźć rozwiązania. Nie zostały nawet uregulowane kwestie własności terenu, na którym znajduje się cmentarz żołnierzy z 1919 r.</u>
          <u xml:id="u-59.7" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Uważam, że potrzebny jest impuls w tej sprawie. Należy przyznać rację parlamentarzystom, którzy podjęli ciężar tego problemu, że my, Ukraińcy o tych sprawach nie rozmawialiśmy. Dzisiaj w niektórych miejscach są postawione krzyże, jednak zwracam się do Komisji, aby nadal miała ten problem na uwadze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#PoselJerzySzteliga">Nasza ocena sytuacji jest podobna. Wielokrotnie apelowaliśmy do wojewodów, aby członkowie mniejszości narodowych zostali włączeni do wojewódzkich komitetów ochrony miejsc pamięci, walki i męczeństwa. Niestety na nic się nie zdały nasze monity.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#PoselJerzySzteliga">W związku z tym, że nadal są trudności z upamiętnieniem obozu w Jaworznie, Komisja wystosowała dezyderat nr 10 do premiera z prośbą, aby czas reorganizacji centrum administracyjnego był wykorzystany na stworzenie struktury, która doprowadzi do skoordynowania polityki państwa w odniesieniu do mniejszości narodowych i etnicznych. Kiedyś tą problematyką zajmowało się Biuro ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych przy ministrze kultury i sztuki, ale dzisiaj zajmuje się ono tylko kulturą, co oznacza, że ze strony władz państwowych brak jest koordynacji.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#PoselJerzySzteliga">Powiedzieliśmy premierowi, iż oczekujemy na powołanie komitetu przy Radzie Ministrów, który zajmie się całością problematyki. Dopiero 7 lat zajmujemy się tą tematyką, nie może stanowić to dla nas usprawiedliwienia, ponieważ wszyscy mają określone oczekiwania w stosunku do państwa, którego są obywatelami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Chciałem poinformować, iż jest to już czwarte wyjazdowe posiedzenie Komisji do środowisk ukraińskich. Posłowie byli już w Przemyślu, Szczecinie, woj. koszalińskim  i olsztyńskim. Wczoraj cały dzień odbywały się spotkania, na których przedstawiano problemy, postawione także dzisiaj. Mówię o tym dlatego, ponieważ komisja, która przejęła na siebie cały ciężar problematyki mniejszościowej, w ostatnich dwóch, trzech latach wystosowała dezyderaty do rządu, dotyczące szkolnictwa i finansowania. Budujące się ukraińskie szkoły otrzymały wsparcie komisji. W obecnym roku bardzo wzrosły dotacje i jest szansa, że w 1997 r. otrzymamy jeszcze więcej.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">W efekcie wyjazdu do Białego Boru został rozwiązany problem własności szkoły. Takich przykładów mógłbym podać jeszcze więcej. Uważam, że próba budowy centrum, które koordynowałoby kwestie problematyki mniejszościowej w wymiarze władzy wykonawczej jest nieodzowna. Posłowie nie mogą ponosić całego ciężaru polityki mniejszościowej i wykonywać zadań, które są w gestii administracji rządowej. Dzisiaj mieliśmy tego przykład, kiedy mówiliśmy o pieniądzach dla zespołu "Oławianie".</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Otrzymaliśmy niewielkie wsparcie z Ministerstwa Kultury i Sztuki, jednak zastanawiam się dlaczego wojewoda nie wspiera naszych imprez i nie bierze przykładu z tych województw, w których powołano pełnomocników i działają na rzecz całego środowiska. Często okazuje się, że jedynym sposobem podejmowania decyzji jest jej niepodejmowanie.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Będziemy spotykać się z nauczycielami i rozmawiać na temat oświaty. Nigdy jeszcze nie słyszałem, aby ktoś dokonał analizy i ocenił przyszłość oświaty mniejszości narodowych w długim okresie. Edukacja dzisiaj jest spadkiem ostatnich 40 lat. Są to mechanizmy i założenia socjalistyczne. Czy przy okazji dyskusji o reformie oświaty nie należy zasięgnąć opinii mniejszości na temat, jak oni widzą oświatę z elementami podtrzymującymi tożsamość narodową?</u>
          <u xml:id="u-61.4" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">My teraz myślimy już o roku 2000 i o naszych dzieciach. Mam nadzieję, że posłowie postawią tę kwestię tworzącemu się centrum, w którym chyba będą konsultantami, ponieważ najlepiej są zorientowani w tej tematyce. My chcemy zaadoptować naszą kulturę do nowych warunków.</u>
          <u xml:id="u-61.5" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Nie działamy tylko w wąskim zakresie, wymagamy i stawiamy zadania przed sobą. Wróciłem z festiwalu kultury na Ukrainie. Komisja podejmując i wspierając działania Związku Ukraińców w Polsce w celu organizacji festiwalu w Przemyślu doprowadziła do tego, że w odpowiedzi do Lwowa przyjechały zespoły z całej Ukrainy. Z satysfakcją obserwowałem polskie dzieci, które reprezentowały swoje dziedzictwo i okazały, iż zatrzymały to, co jest dla nich najcenniejsze.</u>
          <u xml:id="u-61.6" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Wraz ze Światowym Związkiem Żołnierzy AK podejmujemy bardzo trudne problemy stosunków polsko-ukraińskich w latach czterdziestych. Odbyła się już pierwsza konferencja na Wołyniu. Nie było żadnych emocji, ponieważ rozmowy prowadzili naukowcy. Ta inicjatywa wyszła z naszej strony, ponieważ myśląc o przeszłości, myślimy o przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-61.7" who="#PrzewodniczacyRadyGlownejZwiazkuUkraincowwPolsceJerzyRejt">Za kilka dni odbędzie się pierwsze spotkanie studentów i młodej inteligencji we Lwowie. Nasi przedstawiciele podejmą dyskusję pod tytułem: "Dalej o przyszłości z Polakami na Ukrainie". Z wielką satysfakcją muszę powiedzieć, iż otrzymaliśmy moralne wsparcie. Życzylibyśmy sobie, aby w przyszłym centrum do takiej problematyki przywiązywano również uwagę. Nam jako organizacjom społecznym brakuje bowiem wsparcia polskich instytucji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#PoselJerzySzteliga">W tym roku odbędzie się jeszcze posiedzenie Komisji poświęcone problemom edukacji - i jak sądzę będzie to odpowiednia chwila, abyśmy wspólnie podjęli ten problem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#JozefZurant">Nasza wieś posiadała 16 ha lasu. Las ten został nam zabrany bezpodstawnie przez państwo. Był on nie użytkowany przez ponad 15 lat. Później przedstawiono świadka, który stwierdził, że las ten chyba był własnością prywatną i na tej podstawie uległ nacjonalizacji. Sprawa ta była rozpatrywana przez Dyrekcję Lasów Państwowych w Przemyślu oraz Urząd Wojewódzki w Krośnie. Wojewoda swoją decyzją las nam zwrócił, jednak ministerstwo na wniosek Lasów Państwowych unieważniło tę decyzję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#PoselJerzySzteliga">Ponieważ w prawach i obowiązkach posła jest także działalność interwencyjna, dlatego proszę całą sprawę opisać i przesłać na nasz adres w Warszawie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#JozefZurant">Kiedy trwały jeszcze działania wojenne batalion żołnierzy niemieckich podczas poszukiwania spadochroniarzy radzieckich spalił całą wioskę Zawadkę. Nie było jednak ani jednej ofiary śmiertelnej. Kiedy w 1946 r. polskie wojsko ludowe miało potyczkę z UPA, to na drugi dzień rozstrzelano ponad 100 osób. W tym roku zebraliśmy niewielkie fundusze, aby ich mogiły zaznaczyć i ogrodzić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#PoselJerzySzteliga">Administracja państwowa podzieliła się władzą z samorządami i dlatego obecnie różne szczeble władzy posiadają jakieś kompetencje. Ktoś w tym państwie ponosi odpowiedzialność, za co pobiera pensję.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#PoselJerzySzteliga">Zdaję sobie sprawę, że dla każdego środowiska ważne są różne kwestie, którymi warto się zainteresować. Dlatego proponuję, aby Związek Ukraińców w Polsce przygotował katalog spraw, które dotykają społeczność ukraińską.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#PoselJerzySzteliga">Mamy do czynienia ze skomplikowanymi problemami, takimi jak skutki dekretu z 1949 r. Zanim do was przyjechaliśmy zapoznaliśmy się z różnymi opiniami prawnymi dotyczącymi możliwości rozwiązania negatywnych skutków tego dekretu. Obecnie zmienia się ustawodawstwo, w związku z czym zmieniają się także kompetencje. Nie ulega jednak wątpliwości, że ta problematyka będzie rozstrzygana na szczeblu centralnym. Dlatego katalog spraw bardzo by nam pomógł.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#EugeniuszMohyla">W Zawadce wymordowano całą wieś. Nie zginęli tam banderowcy ani żołnierze UPA, lecz ludność cywilna. Nie chcemy wystawiać tam pomnika, który mógłby zepsuć kontakty między Polakami i Ukraińcami, ale zwykły cmentarny obelisk upamiętniający pomordowanych. Nie chciałbym, abyśmy musieli w tym celu uzyskiwać zgodę sądu, jak to było w woj. przemyskim.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#PoselJerzySzteliga">Ponieważ za chwilę okaże się, że takich spraw jest 20, to czy przyjęlibyście inicjatywę Komisji, że w każdym wypadku wystąpimy do wojewody w tej sprawie wraz z przedstawicielami Związku Ukraińców. Warunkiem jest, że Związek przygotuje katalog, a Komisja w sprawie będzie mediatorem. W ten sposób stworzymy impuls potrzebny do rozpoznania stanu formalnoprawnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#DyrektorWydzialuKulturySportuiTurystykiwUrzedzieWojewodzkimwKrosnieAndrzejPrugar">Zdaję sobie sprawę, że fundusze, które przeznaczamy dla tak dużego zespołu nie wystarczają na jego działalność. Gwarantuję jednak, że pomoc będzie przez nas udzielana. Wspólnie finansowaliśmy wyjazd do USA i Kanady, a i w ostatnim okresie kierowaliśmy do was środki.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#DyrektorWydzialuKulturySportuiTurystykiwUrzedzieWojewodzkimwKrosnieAndrzejPrugar">Pan poseł Kuroń chyba pomylił się mówiąc, iż w budżecie państwa na kulturę przeznaczono 3,3 proc., ponieważ wydatki stanowią tylko 0,72 proc. Pieniędzy na kulturę nie ma i dlatego nie mamy zbyt dużo do zaoferowania zespołom folklorystycznym. Tak samo traktujemy zespoły polskie, jak i łemkowskie i ukraińskie. I dalej będziemy je wspierać, jeżeli tylko będą chciały śpiewać, tańczyć i występować.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#DyrektorWydzialuKulturySportuiTurystykiwUrzedzieWojewodzkimwKrosnieAndrzejPrugar">Proszę nie zapominać o tych drobnych sumach, które dawane były z serca, ponieważ pomoże to w rozwijaniu kultury w naszym regionie. Myślę, że prezentacja waszego zespołu na koncertach krajowych i zagranicznych wypadła bardzo pomyślnie. Należy jednak pamiętać, że zespoły działają społecznie i dlatego prosimy o wcześniejsze uprzedzanie nas o planowanych występach, gdyż wymaga to zagwarantowania środków w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#DyrektorWydzialuKulturySportuiTurystykiwUrzedzieWojewodzkimwKrosnieAndrzejPrugar">Budżet układa się rok wcześniej i jest to niekorzystne zwłaszcza w takiej dziedzinie jak kultura. Dlatego jeżeli zwrócicie się do nas z prośbą o dofinansowanie odpowiednio wcześniej, to na pewno będziemy mogli was wspomóc.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#EugeniuszMohyla">Bardzo pana szanuję, jednak proszę zrozumieć i nasze stanowisko. Kiedy nasz zespół zajął pierwsze miejsce w konkursie zespołów woj. krośnieńskiego i dostał 4 mln starych zł nagrody, to pieniądze zostały przeznaczone na pokrycie kosztów transportu zamiast na stroje. To musi budzić rozgoryczenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#PoselJerzySzteliga">Apeluję do pana dyrektora o to, aby planowano automatycznie określoną kwotę w budżecie dla zespołów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#JanKopka">Osoby wysiedlone na zachód w ramach akcji "Wisła" w części otrzymały rekompensatę, w formie gospodarstw poniemieckich, jednak najczęściej trafiały one do PGR. Jednak nawet ci, którzy otrzymali rekompensatę nie dostawali lasów.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#JanKopka">Kiedy powróciłem w 1958 r. do Mokrego, to wszystkie grunty były już rozdysponowane i zmuszony byłem do odkupienia ziemi. Niestety, miałem trudności z uzyskaniem pracy zawodowej, w zamian oferowano mi liczne prace społeczne. Kiedy zostałem sołtysem, rozpocząłem walkę o zwrot lasu gromadzkiego. Swoje starania prowadziłem przez 13 lat i przyznano mi rację, iż nie można było upaństwowić lasu ani na mocy dekretu z 1949 r., a tym bardziej na podstawie dekretu o reformie rolnej z 1944 r.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#JanKopka">Nasza wieś liczyła przed wysiedleniem 107 rodzin, z czego do Związku Radzieckiego wysiedlono 30 rodzin, a pozostałych w dużej części wysiedlono na zachód. Podczas akcji wysiedleńczej kazano sołtysowi podpisać jakiś dokument dotyczący nacjonalizacji, ponieważ sołtys nie znał się na prawie złożył swoją sygnaturę. Uznano to później za dowód w sprawie.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#JanKopka">Po 1989 r. na nowo poruszyłem tę sprawę i wówczas lasu także nam nie oddano i okazało się, że lasy państwowe w tym czasie wycięły ponad 500 m3 drewna rocznie, chociaż otrzymałem zapewnienie z Dyrekcji Lasów Państwowych, że dopóki ta sprawa nie zostanie rozstrzygnięta, dopóty żadna ze stron w sprawie nie może lasu użytkować.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#JanKopka">Mieliśmy także las członkowski w Mokrem, który został upaństwowiony. Jako argument przy podejmowano tej decyzji podano, że byli właściciele zostali wysiedleni, co nie jest zgodne z prawdą. Obecnie chcielibyśmy, aby i ten las został nam zwrócony, ponieważ nie znajduje się on w rękach osób trzecich, ale w gestii Lasów Państwowych.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#JanKopka">Korzystając z tego, że ksiądz poruszył sprawę cerkwi chciałbym powiedzieć, że także mienie parafialne zostało rozdysponowane między osadników. Jednak las parafialny nie przeszedł w ręce osób prywatnych. Po 1989 r. chcieliśmy odzyskać ten las, jednak nie udało nam się to. Argumentowano nam, iż nie jesteśmy spadkobiercami.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#JanKopka">Przed II wojną światową nasza parafia była greckokatolicka, a ponieważ władze państwowe nie uznały tego wyznania, to korzystaliśmy z posługi kapłańskiej Kościoła prawosławnego. Dlatego teraz odmawia się nam prawa do własności. Uważam, że jest to niesprawiedliwe.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#PoselJerzySzteliga">Czy sprawa ta była przedmiotem obrad komisji majątkowej?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#JanKopka">Niestety, nie była.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#PoselJerzySzteliga">W sprawie lasów parafialnych istnieje specjalna procedura. Nawet, jeżeli odmówiono ich zwrotu, to można się odwołać do komisji majątkowej. Cały problem polega na tym, iż ktoś z was tą procedurę musi rozpocząć.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#PoselJerzySzteliga">W sprawie gruntów gromadzkich należy rozpocząć postępowanie sądowe, ponieważ tej sprawy nie regulował dekret z 1949 r. Skoro Lasy Państwowe użytkowały lasy, to można wystąpić o odszkodowanie. Nie rozstrzygam jednak o tym, czy wygracie, ponieważ od tego jest sąd i z tej drogi należy skorzystać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#JanKopka">Na cmentarzu w Morochowie w czasie stanu wojennego geodeci dokonali nowych pomiarów i podzielili teren.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#PoselJerzySzteliga">Czyją własnością jest cmentarz?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#JanKopka">Cmentarz jest własnością parafii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#PoselJerzySzteliga">Ponieważ jest to teren parafialny, wobec tego z wnioskiem musi wystąpić parafia. Naszej jurysdykcji nie podlegają sprawy związanej z kościołem.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#PoselJerzySzteliga">Dziękuję za udział w obradach.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#PoselJerzySzteliga">Zamykam posiedzenie Komisji.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>