text_structure.xml 232 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10.)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Andrzej Werblan.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 26 marca 1979 r. Rada Państwa podjęła następującą uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">„Na podstawie art. 30 ust. 1, pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać szóstą sesję Sejmu VII kadencji z dniem 30 marca 1979 r.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Sekretarz Rady Państwa Ludomir Stasiak”.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu — na podstawie art. 45 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Na sekretarzy powołuję posłów Adama Fuszarę i Mariannę Nawrot.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Marianna Nawrot.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Protokół 22 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec nie wniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 8 lutego 1979 r. zmarł poseł Wacław Kawski, członek Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">Wacław Kawski urodził się w 1920 r. w Gostyniu, woj. leszczyńskie, w rodzinie inteligenckiej. Studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego ukończył w 1948 r. Pracował w Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń w Szamotułach, a od 1952 r. był dyrektorem Inspektoratu Państwowego Zakładu Ubezpieczeń we Wrześni.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">W maju 1949 r. Wacław Kawski wstąpił w szeregi Stronnictwa Demokratycznego. Ostatnio pełnił obowiązki członka Prezydium Komitetu Wojewódzkiego SD w Poznaniu oraz przewodniczącego Miejskiego Komitetu SD we Wrześni. Przez szereg lat był działaczem rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">Był członkiem sejmowej Komisji Komunikacji i Łączności.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Poseł Wacław Kawski pozostanie w naszej pamięci jako aktywny działacz społeczny.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">Obywatele Posłowie! Proponuję, aby Sejm uczcił pamięć zmarłego posła chwilą ciszy.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 83 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Wacława Kawskiego z dniem 8 lutego 1979 roku.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Uważam zatem, że przedstawiony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny — Sejm zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 54 w Radomiu (druk nr 121).</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Jan Pawlak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełJanPawlak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu przekazało w dniu 12 marca 1979 r. Komisji Mandatowo-Regulaminowej do rozpatrzenia sprawę obsadzenia w trybie art. 84 Ordynacji wyborczej mandatu w okręgu wyborczym nr 54 w Radomiu, wygasłego wskutek śmierci posła Bolesława Piaseckiego.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełJanPawlak">Prezydium Sejmu zleciło równocześnie Komisji Mandatowo-Regulaminowej przedstawienie Wysokiemu Sejmowi w powyższej sprawie odpowiedniego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#PosełJanPawlak">Przypominam, że Sejm stwierdził wygaśnięcie mandatu zmarłego posła na ostatnim posiedzeniu w dniu 8 lutego 1979 r.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#PosełJanPawlak">Zgodnie z postanowieniem Ordynacji wyborczej Wysoka Izba może podjąć obecnie uchwałę o wstąpieniu w skład Sejmu tego spośród nie wybranych w okręgu wyborczym nr 54 kandydata, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów i nie utracił w międzyczasie prawa wybieralności.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#PosełJanPawlak">Na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej — Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdza, że kandydatem do objęcia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 54 w Radomiu jest obywatel Stanisław Kopystyński, zamieszkały w Radomiu, naczelny dyrektor Zjednoczenia Przemysłu Wyrobów Odlewniczych w Radomiu, radny, członek Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Radomiu, przewodniczący Komisji Rozwoju Gospodarczego i Zagospodarowania Przestrzennego WRN, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#PosełJanPawlak">Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdza, że wymieniony kandydat na posła posiada prawo wybieralności do Sejmu. W związku z tym Komisja zgłasza wniosek o uzyskanie mandatu poselskiego przez obywatela Stanisława Kopystyńskiego w okręgu wyborczym nr 54 w Radomiu. Jednocześnie Komisja przedstawia Wysokiej Izbie projekt odpowiedniej uchwały, której treść zamieszczona jest w doręczonym obywatelom posłom druku nr 121. Dziękuję za uwagę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#Marszałek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały, zamieszczonej w druku sejmowym nr 121, w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 54 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 54 w Radomiu, a tym samym obywatel Stanisław Kopystyński uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#Marszałek">Poseł Stanisław Kopystyński zgłosił się do złożenia ślubowania poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#Marszałek">Proszę Obywatela Posła o zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#Marszałek">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#komentarz">(Czyta rotą ślubowania)</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#Marszałek">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełStanisławKopystyński">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Stwierdzam, że poseł Stanisław Kopystyński złożył ślubowanie poselskie.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Informacja Rządu o programie realizacji uchwały XIV Plenum KC PZPR w sprawie dalszego zwiększenia udziału uspołecznionego przemysłu drobnego w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Tadeusza Pykę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przed dwoma tygodniami odbyło się XIV Plenum Komitetu Centralnego partii, na którym przedyskutowano problemy rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego. Plenum zobowiązało Rząd do opracowania programu przedsięwzięć niezbędnych dla zwiększenia udziału tego przemysłu w społeczno-gospodarczym rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Program ten jest obecnie przygotowywany. W imieniu Rządu pragnę dzisiaj przedstawić Wysokiemu Sejmowi podstawowe jego założenia. W terminie późniejszym Rząd przedłoży Wysokiej Izbie szczegółowe opracowania wraz z propozycjami rozwiązań prawnych i systemowych, potrzebnych dla stworzenia dogodnych warunków działania i rozwoju przemysłu drobnego.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Rozpatrywanie przez Sejm rządowych programów jest już trwałą tradycją. Przypomnę, że dwa i pół roku temu, w grudniu 1976 r. miałem zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowy program rozwoju usług i rzemiosła. Był on opracowany z inicjatywy Biura Politycznego Komitetu Centralnego partii i Prezydium Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Miarą wagi, jaką Komitet Centralny partii oraz Rząd przywiązują do zrealizowania tego programu, były kilkakrotne posiedzenia na ten temat Biura Politycznego KC PZPR z udziałem Prezydium Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego i Prezydium Rządu.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Chciałbym poinformować, że zaakceptowany przez Wysoki Sejm program jest konsekwentnie wykonywany i przynosi efekty. W ciągu dwóch lat przybyło 13 tys. nowych zakładów rzemieślniczych, w tym 550 w branżach spożywczych, szczególnie ważnych dla rynku. Rynek otrzymał dodatkowo od rzemiosła towary i usługi wartości 18 miliardów zł. Wzrost usług bytowych, świadczonych przez zakłady uspołecznione, wyniósł w tym czasie ponad 40%. Postęp ten trudno byłoby osiągnąć bez podjętych wówczas decyzji. Jest on jednak wciąż za mały w stosunku do potrzeb społecznych, dlatego też szukamy dalszych rozwiązań. Pomiędzy zaakceptowanym przez obywateli posłów 2 lata temu programem rozwoju rzemiosła i usług a przedstawionym dzisiaj programem rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego istnieje ścisły związek. Oba te programy wynikają z określonej koncepcji polityki społeczno-gospodarczej, której celem jest możliwie szybka poprawa zaopatrzenia rynku w towary i usługi. Zmierzają one do stworzenia takiej struktury przemysłu i gospodarki, która sprzyjać będzie ujawnianiu i wykorzystywaniu inicjatyw ludzi, a także pełniejszemu spożytkowaniu materialnych rezerw i zasobów kraju; jest to istotna część składowa naszej strategii gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Na XIV Plenum — I Sekretarz Komitetu Centralnego partii, towarzysz Edward Gierek mówił o tym następująco: „Funkcje przemysłu drobnego wymagają nowego podejścia do spraw jego rozwoju i nakazują nadanie odpowiednio wysokiej rangi tej problematyce w naszej polityce gospodarczej, w planach rocznych oraz w pracach nad przyszłym planem 5-letnim. Winna ona również znaleźć miejsce w tezach na VIII Zjazd naszej partii”.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Materiały na XIV Plenum KC PZPR na temat uspołecznionego przemysłu drobnego były konsultowane z działaczami gospodarczymi i społecznymi, a także z władzami terenowymi. Spotkały się one z dużym społecznym zainteresowaniem. Dyskusja wykazała pilną potrzebę rozwoju całej sfery drobnej wytwórczości i nowego podejścia do jej roli w całokształcie polityki gospodarczej. Nadesłane opinie i wnioski są bardzo pożyteczne i będą bardzo pomocne.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Opracowanie programu rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego podzielono na dwa etapy: pierwszy — doraźny, obejmujący lata 1979–1980, drugi — długofalowy ma lata 1981–1985. Rząd zakłada, że w obu etapach tempo rozwoju przemysłu drobnego powinno znacznie wyprzedzać tempo rozwoju całej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Zanim przedstawię bliżej założenia pierwszego i drugiego etapu rządowego programu rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego, pragnę zatrzymać uwagę obywateli posłów na niektórych ogólnych problemach tej sfery przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Dlaczego w ogóle temat przemysłu drobnego został wniesiony na Plenum Komitetu Centralnego, a dziś — na forum Wysokiej Izby?</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Nasze posiedzenie odbywa się w okresie zbliżającego się jubileuszu 35-lecia Polski Ludowej. Niech to będzie okazją do przypomnienia, że w tym czasie, a zwłaszcza w ostatniej dekadzie, stworzyliśmy ogromny potencjał gospodarczy. W latach 1971–1978 obok licznych zakładów energetycznych, surowcowych i przemysłu ciężkiego wybudowano też liczne zakłady przemysłu kluczowego, typowo rynkowe: 81 dużych zakładów przemysłu lekkiego, 23 zakłady przemysłu mięsnego i drobiarskiego, 58 — wielkich przetwórni mleka, 22 przetwórnie i chłodnie owoców i warzyw, a także 123 fabryki domów i wytwórnie wielkopłytowe. Powstały też nowe drobne zakłady, zwłaszcza spółdzielcze. W samej tylko spółdzielczości rolniczej wybudowano bądź zmodernizowano kosztem ponad 45 mld zł około 2 tys. drobnych zakładów przemysłowych. Między innymi 75 mleczarni, 68 przetwórni warzyw i owoców, 526 piekarni, 247 masarni, 232 wytwórnie napojów bezalkoholowych.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Mimo tak znacznego wysiłku inwestycyjnego i wydatkowania tak wielkich środków, postęp w produkcji był niewystarczający, nie zaspokoiliśmy w pełni potrzeb społecznych, a liczba drobnych zakładów w proporcji do wielkich jest wciąż niedostateczna. Propozycje, które dziś przedstawiamy, zmierzają do wydatnego zwiększenia środków kierowanych na rozwój drobnego przemysłu. Podejmujemy więc zadania na skalę ogólnonarodową.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Chcemy w pełni wykorzystać ogromne możliwości produkcyjne, jakie stwarza osiągnięty już rozwój przemysłu kluczowego, jak też poziom naszego majątku narodowego. Uważamy, że przez szybszy rozwój przemysłu drobnego uzyskamy bardziej harmonijną strukturę całego przemysłu i całej gospodarki i dlatego podejmujemy ten problem.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Nie wszystkie bowiem zadania produkcyjne może dobrze wypełniać przemysł dysponujący głównie dużymi zakładami. Przeprowadzone badania i analizy oraz doświadczenia innych państw wskazują, że w dziedzinie rynku i eksportu, a także kooperacji dla produkcji rynkowej i eksportowej obok wielkich zakładów, potrzebne są małe, zdolne podejmować produkcję zmienną, krótkoseryjną, zróżnicowaną stosownie do zmieniających się potrzeb społecznych. Szczególną rolę powinien spełniać przemysł drobny we wzbogacaniu zaopatrzenia rynku, a zwłaszcza w zaspokajaniu asortymentowych potrzeb. Mamy duże zaległości w stosunku do konsumentów. Rynek otrzymuje wprawdzie coraz więcej produkcji wielkoseryjnej, docierającej coraz powszechniej do społeczeństwa. Ale rozwijają się i rosną zupełnie nowe potrzeby, wywołujące konieczność znacznie głębszego zróżnicowania i wzbogacenia produkcji. Niedostateczne zaspokajanie tych potrzeb przesłania często wagę rzeczywistych, poważnych naszych osiągnięć.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Zakładamy, że przemysł drobny powinien pracować przede wszystkim na rzecz rynku, zapewniając lepsze asortymentowe dostosowanie produkcji do popytu. Ale nie jest to jedyna przyczyna zainteresowania przemysłem drobnym. Ma on do spełnienia także inne funkcje. Małe zakłady potrzebne są przemysłowi kluczowemu często jako nieodzowny warunek pełnego wykorzystania jego potencjału. Drobny przemysł może i powinien odegrać istotną rolę w spożytkowaniu surowców lokalnych, odpadowych i wtórnych. Może i powinien być ważnym czynnikiem gospodarczej aktywizacji terenu. Tę sprawę chcę szczególnie podkreślić. Rząd przywiązuje najwyższą wagę do powiązania przemysłu drobnego z terenem, a więc województwem, gminą, miastem czy dzielnicą. Władze terenowe powinny mieć wpływ na wszelkie zakłady przemysłu drobnego, niezależnie od ich podporządkowania branżowego i organizacyjnego. Oczywiście, zakres uprawnień musi być zróżnicowany, a więc inny w stosunku do zakładów przemysłu kluczowego, inny do spółdzielczości, a jeszcze inny w stosunku do przemysłu terenowego.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">XIV Plenum podkreśliło jeszcze jeden ważny aspekt przemysłu drobnego, mianowicie jego rolę w podnoszeniu ogólnej efektywności gospodarki. Analiza wykazuje, że miejsce pracy w przemyśle drobnym jest znacznie tańsze niż w kluczowym, a produktywność inwestycji wielokrotnie wyższa. Oszczędniejsze też jest zużycie materiałów. Powiązanie przemysłu drobnego z lokalnym rynkiem zaopatrzenia i zbytu wpływa na zmniejszenie kosztów transportu i ułatwia znacznie wnikliwszą ocenę potrzeb, zmniejszając margines nietrafionej produkcji. Właściwe wyważenie proporcji pomiędzy wielkimi i małymi zakładami czyni gospodarkę efektywniejszą i bardziej elastyczną.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Stworzenie silnego potencjału drobnego przemysłu — to nie tylko sprawa produkcji i dostaw, ale i nowego układu odpowiedzialności za zaopatrzenie naszego rynku. Dążymy do tego, aby sprawy związane z zaopatrzeniem rynku w coraz większej mierze były przedmiotem działania i odpowiedzialności wojewodów, prezydentów miast czy naczelników gmin i organizacji spółdzielczych. Zaopatrzenie rynku pochodzi obecnie w zbyt wielkiej części z dużych zakładów przemysłu kluczowego, zarządzanego centralnie, co osłabia inicjatywę spółdzielczości i administracji terenowej w działaniach na rzecz zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Decyzje, jakie Rząd zamierza podjąć, stworzą atrakcyjne, dogodne warunki dla rozwoju małych zakładów zarówno w przemyśle kluczowym, jak i terenowym przemyśle drobnym, dla podejmowania tej formy produkcji. Pozwoli to też przywrócić właściwe proporcje produkcji, a także zadań i obowiązków poszczególnych szczebli zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Wysoka Izbo! W pierwszym etapie rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego, obejmującym lata 1979–1980, za najpilniejsze zadanie Rząd uznaje zwiększenie podaży tych towarów i usług, których niedobór odczuwamy na rynku. W tym celu trzeba przede wszystkim wykorzystać wszelkie rezerwy istniejącego już potencjału. Według przeprowadzonych ocen rezerwy takie mamy. Zamierzamy zwłaszcza uruchomić małe zakłady obuwnicze, dziewiarskie i odzieżowe, małe zakłady lniarskie w rejonach dużej podaży tego surowca, małe mleczarnie, przetwórnie warzyw i owoców wraz z zamrażalniami, zakłady przetwórstwa ziemniaków. Chcemy też zapewnić dalszy rozwój małych piekarni.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Podejmujemy działania, które doraźnie umożliwią uruchomienie produkcji drobnego przemysłu. Przemysł kluczowy zostanie zobowiązany do odstąpienia lub wydzierżawienia przemysłowi drobnemu nie wykorzystywanych maszyn i urządzeń, do udostępnienia zaplecza konstrukcyjno-technicznego, a także dorobku placówek naukowo-badawczych. W centralnym rozdzielnictwie Rząd zapewni odpowiednie zwiększenie dostaw materiałów i surowców dla drobnej wytwórczości, co pozwoli na pełniejsze wykorzystanie ich mocy produkcyjnych. Niezależnie od tych przedsięwzięć doraźnych — w bieżącym i w przyszłym roku przeznaczymy na przyspieszenie rozwoju przemysłu drobnego zwiększone środki inwestycyjne. Będą to w pierwszym rzędzie nakłady na uruchomienie dodatkowej produkcji dla rynku. Pierwszy etap rozwoju przemysłu drobnego powinien przynieść już w latach następnych określone efekty.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Wielką wagę przykładamy do opracowania długofalowego programu rozwoju tego przemysłu w latach osiemdziesiątych. Według rządowych zamierzeń tempo rozwoju przemysłu drobnego w 5-leciu 1981–1985 będzie znacznie wyprzedzać tempo rozwoju całej produkcji przemysłowej. Przemysł drobny wspomagać będzie realizację wielkich programów narodowych, a więc żywnościowego, poprawy zaopatrzenia rynku, programu mieszkaniowego, poprawy zdrowotności społeczeństwa. W kształtowaniu kierunków rozwoju tego przemysłu Rząd nada wysoką rangę wszechstronnemu zaspokojeniu potrzeb rodzimy, potrzeb dzieci i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Szczególną wagę nadamy zwiększeniu udziału przemysłu drobnego w programie wyżywienia narodu. Przemysł spożywczy musi bowiem dysponować wielką liczbą małych zakładów wykorzystujących lokalne zasoby i nastawionych na zaspokojenie miejscowych potrzeb. Rząd określi zróżnicowane formy zaopatrzenia i zachęt, zmierzające do lepszego wykorzystania lokalnych surowców i materiałów. Mamy — jak wiadomo — w niektórych regionach znaczne nadwyżki mleka, nadwyżki drobiu, owoców i warzyw. Niektóre województwa o wysokiej produkcji mleka zaledwie nieznaczną jej część, bo 20–25%, sprzedają państwu. W wielu pozostają nie zagospodarowane znaczne ilości owoców. W województwach tych zorganizowane będą gminne ośrodki przetwórstwa rolno-spożywczego. Znaczne efekty gospodarcze powinno przynieść lepsze wykorzystanie płodów runa leśnego i ich przetwórstwa.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Obok przetwórstwa spożywczego ważnym działem przemysłu drobnego powinna stać się produkcja na potrzeby budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Dużą wagę Rząd przywiązuje do rozwoju produkcji materiałów budowlanych z lokalnych zasobów surowcowych. Będzie to bardzo pomocne dla budownictwa indywidualnego w miastach, osiedlach i na wsi. Zamierzamy też szerzej wykorzystać przemysł drobny dla rozwoju produkcji mebli, zwłaszcza jednostkowych, artystycznych i regionalnych.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Niezwykle ważnym zadaniem przemysłu drobnego jest rozwój produkcji wszystkich wyrobów, które mają istotne znaczenie dla poprawy warunków bytowych rodziny i pracy kobiet. Dotyczy to zwłaszcza artykułów gospodarstwa domowego, artykułów metalowych, drewnianych, chemicznych, szklanych, jak również produkcji zaspokajającej różnorodne i specyficzne potrzeby rynku dziecięco-młodzieżowego. Mam na myśli zarówno produkcję odzieżową, jak i zabawki, meble dla dzieci i artykuły szkolne.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">W projekcie planu 5-letniego na przyszłe lata Rząd zamierza wydzielić na potrzeby przemysłu drobnego znacznie większe środki inwestycyjne i zwiększyć udział przemysłu drobnego w strukturze gospodarki kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Wydzielone w planie centralnym środki inwestycyjne powinny być wykorzystane na budowę nowych i modernizację istniejących zakładów. W planie terenowym odpowiednie środki muszą być przeznaczone na różnorodne inicjatywy tworzenia potencjału przemysłu drobnego. Rząd oczekuje, że wydatnie wzrośnie aktywność spółdzielczości w rozwoju i modernizacji zakładów tego przemysłu. Liczymy na różnego rodzaju nowe formy i inicjatywy. Zamierzamy też w pełni wykorzystać możliwości bezinwestycyjnego wzrostu produkcji w przemyśle drobnym.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Założone zwiększenie środków inwestycyjnych jest oczywiście podstawowym warunkiem stworzenia niezbędnego potencjału wytwórczego przemysłu drobnego. Ale nie jest to jedyny warunek trwałego rozwoju tego przemysłu. W programie przygotowywanym na następne pięciolecie Rząd przewiduje wydatne wzmocnienie potencjału przemysłu drobnego przez uruchomienie produkcji wyposażenia specjalnie przeznaczonego dla tego przemysłu. Chodzi tu przede wszystkim o maszyny i urządzenia technologiczne, a także o środki transportu, przystosowane do jego specyficznych potrzeb. Chcemy bowiem, aby małe zakłady dysponowały wysokim poziomem technicznym i technologicznym.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Ważne znaczenie ma właściwe zaopatrzenie materiałowe. Komisja Planowania dokona odpowiednich zmian w bilansach materiałowo-technicznych tak, aby w większym niż dotąd stopniu uwzględnić potrzeby przemysłu drobnego. Również w bilansach resortowych i branżowych wydzielone zostaną materiały i surowce dla tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Obywatele Posłowie! Przejdę teraz do omówienia zamierzeń i propozycji Rządu co do systemu organizacyjnego oraz ekonomiczno-finansowego drobnego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Rząd zamierza rozwijać uspołeczniony przemysł drobny szerokim frontem w różnych układach organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Wytyczną dla ministrów nadzorujących przemysły kluczowe będzie tworzenie średnich i małych zakładów satelitarnych, nastawionych na rozwijanie produkcji uzupełniającej. Dotyczy to w szczególności przemysłu maszynowego, lekkiego, chemicznego, motoryzacyjnego i elektrotechnicznego.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Głównym zadaniem zakładów satelitarnych powinna być produkcja rynkowa, części zamiennych oraz kooperacja służąca produkcji rynkowej. Ten drobny przemysł resortowy powinien być lokalizowany w małych aglomeracjach i miejscowościach, a także w gminach.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Dużą wagę Rząd przywiązuje do rozwoju szerokiej sieci drobnych zakładów w ramach wszystkich form spółdzielczości w miastach i w gminach. Formy spółdzielcze są szczególnie przydatne do podejmowania produkcji rynkowej. Wykorzystać należy długoletnie tradycje, doświadczenia i znaną aktywność samorządów spółdzielczych, a także własne środki spółdzielców.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">System ekonomiczno-finansowy spółdzielczości powinien sprzyjać większemu angażowaniu środków ludności w postaci wkładów spółdzielczych i zapewniać zakładom możliwości wykorzystywania tych środków na rozwój i modernizację. Spółdzielcy muszą mieć zapewnione określone korzyści z takiej lokaty ich środków.</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Największą rolę w wykorzystaniu lokalnych rezerw surowców, w aktywizacji miejscowych zasobów rąk do pracy, bez potrzeby ich przemieszczania, odegrać powinny zakłady drobne, zorganizowane w systemie przemysłu terenowego.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Wiemy, że władze terenowe, wojewodowie, naczelnicy miast i gmin odczuwają potrzebę szybkiego rozwoju tego przemysłu, widząc w nim szansę aktywizacji swych regionów i poprawy zaopatrzenia lokalnego rynku.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Będziemy wspierać te inicjatywy i zapewnimy większą swobodę w tworzeniu i funkcjonowaniu tych przedsiębiorstw działających na rzecz rynku i eksportu. Oczekujemy zarazem większej odpowiedzialności ze strony władz terenowych i spółdzielczych za społeczną użyteczność i efektywność funkcjonowania powoływanych przez nich zakładów.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Przemysł drobny jest bardzo zróżnicowany pod względem form własności, wielkości zakładów, technologii, rodzajów produkcji. Odpowiednio zróżnicowane muszą więc być zasady organizacji, planowania i zarządzania. Przemysł drobny nie może być kierowany tak, jak wielkie organizacje gospodarcze, przy pomocy metod dostosowanych do wysokiego stopnia koncentracji i centralizacji produkcji. Przenoszenie tych metod na przemysł drobny powoduje negatywne skutki. Podjęta w ubiegłym pięcioleciu decyzja podporządkowania części małych zakładów przemysłowi kluczowemu pozwoliła wprawdzie na ich techniczne i kadrowe dozbrojenie, ale wystąpiły też ujemne skutki polegające na zaniku znacznej części niezbędnej dla rynku produkcji.</u>
          <u xml:id="u-7.39" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Głównymi miernikami w wielkim przemyśle jest wartość produkcji sprzedanej lub wartość produkcji dodanej. Miernik ten nie zapewnia elastyczności produkcji, poprawy jej asortymentu, efektywnego wykorzystania surowców w przemysłach rynkowych. Rząd pracuje nad zastosowaniem innych mierników w przemyśle drobnym.</u>
          <u xml:id="u-7.40" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Generalną tezą systemu zarządzania i organizacji przemysłu drobnego będzie maksymalne uproszczenie wskaźników i struktur organizacyjnych oraz duża samodzielność zakładów i przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-7.41" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Zakłady powinny same podejmować decyzje ekonomiczne, samodzielnie określać drogi i metody osiągania swoich zamierzeń. Naturalnie, drugą stroną tego systemu jest ponoszenie konsekwencji swoich decyzji, a więc i zwiększenie odpowiedzialności za to, co się robi i co się robić będzie.</u>
          <u xml:id="u-7.42" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Rząd zamierza maksymalnie ograniczyć dyrektywność w systemie planowania drobnego przemysłu. W narodowym planie społeczno-gospodarczym zadania dla drobnego przemysłu będą określane szacunkowo i jedynie w odniesieniu do kilku elementów, takich jak rozmiary produkcji rynkowej, produkcji kooperacyjnej, inwestycji i funduszu płac oraz rozmiary zaopatrzenia. Potrzeby przemysłu drobnego będą uwzględniane w centralnych bilansach i rozdzielnikach zaopatrzenia w ważne materiały i surowce.</u>
          <u xml:id="u-7.43" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Podstawą samodzielnych decyzji zakładów przemysłu drobnego, jeśli chodzi o produkcję rynkową, będą umowy zawierane z przedsiębiorstwami handlowymi. Zakłady te powinny także inicjować produkcję przekazywaną handlowi na zasadach komisu. Wymaga to pewnych modyfikacji zasad obrotu towarowego, ponieważ handel jest obecnie mało zainteresowany tą formą wiązania się z producentem. Potrzebne są odpowiednie zmiany przepisów dotyczących finansowania towarów sprzedawanych w handlu na odpowiedzialność producenta.</u>
          <u xml:id="u-7.44" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">W dziedzinie zaopatrzenia Rząd rozszerzy uprawnienia zakładów drobnej wytwórczości pracujących na potrzeby rynku do bezpośrednich zakupów zarówno w jednostkach gospodarki uspołecznionej, jak też w systemie kontraktacji i skupu u indywidualnych producentów, a także w sieci handlu wewnętrznego. Umożliwi to lepsze wykorzystanie zdolności przetwórczych przemysłu drobnego.</u>
          <u xml:id="u-7.45" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">W narodowych planach społeczno-gospodarczych fundusz płac przemysłu drobnego będzie określany szacunkowo, natomiast w konkretnym zakładzie będzie powiązany z jednej strony z wynikami ekonomiczno-finansowymi, a z drugiej — z taryfikatorami i stawkami zaszeregowania, ustalonymi w zbiorowych układach pracy. Rząd zamierza także zapewnić przemysłowi drobnemu pewną samodzielność w dziedzinie ustalania cen. Poza cenami towarów i usług, zatwierdzanymi przez Państwową Komisję Cen, inne ceny powinny wynikać z kalkulacji kosztów oraz z uzgodnień producenta z przedsiębiorstwem handlowym. Intencją Rządu jest, aby system ekonomiczno-finansowy i polityka cen skłaniały przemysł drobny do rywalizowania z przemysłem kluczowym i rzemiosłem o lepsze zaopatrzenie rynku.</u>
          <u xml:id="u-7.46" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Istotnym elementem systemu finansowego, a zarazem regulatorem działalności będzie opodatkowanie. System podatkowy będzie maksymalnie uproszczony i sprowadzony do dwóch form, to jest podatku obrotowego oraz podatku dochodowego. Podatek dochodowy będzie traktowany elastycznie. Zakłady wytwarzające produkcję społecznie potrzebną i podnoszące jej jakość, zakłady rozwijające się i modernizujące będą korzystać z wydatnych ulg podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-7.47" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Inwestycje przemysłu drobnego będą ustalane szacunkowo. Decyzje o modernizacji i zakupach wyposażenia podejmować będą zakłady samodzielnie w granicach posiadanych środków oraz przyznanych kredytów bankowych. Ważnym zadaniem przemysłu drobnego jest eksport. Zakłady będą miały własne rachunki dewizowe, na których gromadzić będą część wpływów ze swojego eksportu. Korzystanie z tego rachunku będzie też maksymalnie samodzielne.</u>
          <u xml:id="u-7.48" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Organizacja przemysłu drobnego, jego księgowość i sprawozdawczość będą jak najdalej uproszczone, przy minimalnym obciążeniu administracyjnym. Zakłady przemysłu drobnego będą miały prawo elastycznego dostosowywania struktur organizacyjnych do zmieniających się potrzeb; dopuszcza się porozumienia między zakładami, wspólne podejmowanie niektórych przedsięwzięć, łączenie środków dla wykonania określonych zadań i przedsięwzięć.</u>
          <u xml:id="u-7.49" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Rząd nie przewiduje tworzenia żadnej nowej centralnej organizacji przemysłu drobnego.</u>
          <u xml:id="u-7.50" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Funkcje koordynacyjne pełnić będą ministrowie, zarządy organizacji spółdzielczych, wojewodowie. Ogólny nadzór nad rozwojem i prawidłowym funkcjonowaniem przemysłu drobnego, w odniesieniu do produkcji rynkowej, sprawować będzie Minister Handlu Wewnętrznego i Usług, zaś w odniesieniu do kooperacji — ministrowie resortów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-7.51" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Dla umożliwienia Ministrowi Handlu Wewnętrznego i Usług efektywnego spełniania funkcji nadzoru i pomocy Rząd przydzieli mu dodatkowe środki z przeznaczeniem na cele promocji przemysłu drobnego. Podkreślam jednak, że mowa jest jedynie o nadzorze Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług. Rzeczywistym bowiem ośrodkiem koordynującym będą nie władze centralne, lecz terenowe — województwa, miasta, gminy.</u>
          <u xml:id="u-7.52" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">W ostatnich latach Rząd podjął uchwały wydatnie zwiększające uprawnienia i możliwości gospodarcze władz terenowych. Uchwała XIV Plenum Komitetu Centralnego przewiduje dalsze zwiększenie tej odpowiedzialności w odniesieniu do rozwoju przemysłu drobnego. Łącznie z daleko idącymi uprawnieniami przemysłu drobnego musi liść w parze pełna odpowiedzialność kierownictwa i załóg za wyniki ekonomiczne zakładów, a co najważniejsze — za sprawne i terminowe zaspokajanie potrzeb ludności, potrzeb rynku. Jest rzeczą zrozumiałą, że ogniwa władzy terenowej, a zwłaszcza komitety kontroli społecznej, będą czuwać i oceniać, czy i na ile te uprawnienia przemysłu drobnego są wykorzystywane w Interesie społecznym.</u>
          <u xml:id="u-7.53" who="#WiceprezesRadyMinistrówTadeuszPyka">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Omówiłem dziś w imieniu Rządu dotychczasowe kierunki prac nad koncepcją rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego. Rząd przedstawi obywatelom posłom we wrześniu tego roku szczegółowe rezultaty prac podjętych dla zrealizowania pierwszego etapu, a pod koniec roku bieżącego — informacje o pracach nad drugim etapem rozwoju przemysłu drobnego. Jestem przekonany, że poselska dyskusja wzbogaci przedłożone dziś zamierzenia Rządu, jej wyniki będą pomocne w dalszych pracach nad kształtowaniem właściwej roli przemysłu drobnego w naszej gospodarce. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-7.54" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#Marszałek">Dziękuję Obywatelowi Wicepremierowi za przedstawioną informację.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#Marszałek">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#Marszałek">Głos zabierze poseł Zdzisław Kurowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełZdzisławKurowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z inicjatywy I Sekretarza Komitetu Centralnego towarzysza Edwarda Gierka XIV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej rozpatrzyło problematykę rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego. Intencją podjęcia tego tematu na plenarnym posiedzeniu Komitetu Centralnego było wypracowanie długofalowej koncepcji rozwoju przemysłu drobnego, kierunków doskonalenia systemu jego funkcjonowania oraz wyznaczenie mu trwałego miejsca w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełZdzisławKurowski">Przemysł drobny wytwarza obecnie wyroby i usługi wartości ponad 350 mld zł, zaś jego udział w produkcji przemysłowej ogółem ustabilizował się na poziomie zaledwie 12% i od kilku lat nie rośnie. A jest to produkcja na ogół wysoce rentowna, jej rozwój cechuje się stosunkowo niską kapitałochłonnością i relatywnie wysoką produktywnością środków trwałych. Udział przemysłu drobnego w zaspokajaniu potrzeb rynku, zwłaszcza w zakresie niektórych wyrobów jest znaczny i powinien być wyższy. Jego aktualne możliwości produkcyjne odbiegają jednak znacznie od istniejących potrzeb. Zmiany organizacyjne dokonywane w tym przemyśle nie zawsze sprzyjały poprawie tej sytuacji. Partia nasza poddała krytycznej ocenie dotychczasowy stan rozwoju przemysłu drobnego i jego miejsce w naszej gospodarce. Znalazła ona wyraz w materiałach przygotowanych na XIV Plenum Komitetu Centralnego.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełZdzisławKurowski">Poprzedzające Plenum konsultacje, w których wysłuchaliśmy opinii 2,5 tys. aktywistów naszej partii, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, a także bezpartyjnych działaczy gospodarczych, potwierdziły jednoznacznie aktualność podjętej problematyki, prawidłowość oceny obecnego stanu uspołecznionego przemysłu drobnego oraz trafność proponowanych kierunków jego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#PosełZdzisławKurowski">Postanowienia XIV Plenum formułują koncepcję zwiększenia udziału przemysłu drobnego w rozwoju kraju i zapewnienia mu trwałego rozwojowego miejsca w strukturze naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#PosełZdzisławKurowski">W rezultacie urzeczywistnienia w latach siedemdziesiątych nowej polityki społeczno-gospodarczej, kraj nasz dźwignął się na wyższy poziom rozwoju społecznego i gospodarczego. Osiągnęliśmy duży postęp w umacnianiu socjalistycznych stosunków produkcji, w poprawie warunków bytowych i kulturalnych narodu, w rozwoju i unowocześnianiu naszej gospodarki. Stworzyliśmy wielkim wysiłkiem całego narodu silny, nowoczesny potencjał przemysłowy.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#PosełZdzisławKurowski">Wielkie zakłady produkcyjne stanowią obecnie konstrukcję nośną całej gospodarki, są kuźnią twórczej myśli w dziedzinie techniki i technologii, organizacji i zarządzania. Również w przyszłości będą one decydować o postępie społecznym i ekonomicznym w kraju.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#PosełZdzisławKurowski">Podejmując więc problem szybszego rozwoju przemysłu drobnego, nie przeciwstawiamy tego założenia rozwojowi wielkiego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#PosełZdzisławKurowski">Stoimy natomiast na stanowisku, że w coraz większym stopniu powinien on być wspierany i uzupełniany przez równoczesny szybszy rozwój przemysłu drobnego rozumianego bardzo szeroko od małych i średnich zakładów w przemyśle kluczowym, terenowym i spółdzielczym do innych form drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#PosełZdzisławKurowski">Dorobek lat siedemdziesiątych wzbogacić musimy obecnie elementami pogłębionej efektywności, a także zharmonizować nasz rozwój, tworząc bardziej dojrzałą strukturę naszej gospodarki. Dojrzała struktura gospodarcza to taka, która w pełni i wszechstronnie wykorzystuje wszystkie możliwości rozwojowe tkwiące zarówno w wielkich kombinatach, jak i małych jednostkach gospodarczych, która lepiej służy zaspokajaniu stale rosnących, coraz bardziej zróżnicowanych potrzeb społecznych. To taka struktura, która harmonizuje rozwój gospodarczy, aktywizuje wszystkie środowiska i regiony, duże i małe ośrodki, miasteczka i gminy, sprzyjając w rezultacie podwyższaniu społecznej wydajności pracy oraz efektywnemu wykorzystywaniu wszystkich czynników rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#PosełZdzisławKurowski">Nadrzędnym celem postanowień XIV Plenum, a także przygotowywanego rządowego programu ich realizacji jest zwiększenie udziału drobnej wytwórczości w urzeczywistnianiu wytyczanych przez partię wielkich programów społecznych — programu wyżywienia narodu i poprawy zaopatrzenia rynku, programu mieszkaniowego, ochrony zdrowia i rozwoju rodziny. Największe społeczne oczekiwania i najpilniejsze zadania dla przemysłu drobnego wiążemy ze zwiększaniem strumienia towarów i usług na rynek.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#PosełZdzisławKurowski">Obywatele Posłowie! Przedstawiona dzisiaj Wysokiej Izbie przez wiceprezesa Rady Ministrów Tadeusza Pykę informacja o założeniach rządowego programu właściwie formułuje główne zadania realizacyjne postanowień Komitetu Centralnego. Mając świadomość, że jesteśmy na początku drogi ich realizacji, a także faktu, że przyspieszony rozwój przemysłu drobnego będzie złożonym procesem gospodarczym i społecznym, pragnę podkreślić wagę niektórych działań istotnych dla pomyślnej realizacji przedstawionego Wysokiej Izbie programu.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#PosełZdzisławKurowski">Po pierwsze — zasadniczą sprawą jest właściwy klimat dla rozwoju przemysłu drobnego i tworzenie w codziennej działalności resortów, województw, organizacji spółdzielczych — warunków organizacyjnych, prawnych i ekonomicznych dla rozwoju małych jednostek gospodarczych. Rząd powinien zadbać o to, aby w administracji państwowej i gospodarczej upowszechniać postawy twórczego pobudzania inicjatyw w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#PosełZdzisławKurowski">Po drugie — jedną z głównych i trwałych linii urzeczywistniania tego programu powinno być pełniejsze wykorzystanie szeroko rozumianych lokalnych czynników rozwoju na rzecz aktywizacji gospodarczej małych miast i gmin.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#PosełZdzisławKurowski">Dotyczy to lepszego zagospodarowania lokalnych zasobów surowców i materiałów, a zwłaszcza uszlachetniania i pogłębiania przetwórstwa produktów rolnych. Dotyczy to także wykorzystania zdolności tego przemysłu do organizowania pracy nakładczej, półetatowej i aktywizacji zawodowej ludzi niepełnosprawnych, a także kobiet wychowujących małe dzieci.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#PosełZdzisławKurowski">Dotyczy to również pobudzania — zgodnie ze społecznymi potrzebami — tych rodzajów działalności usługowej, które bez skomplikowanej nadbudowy administracyjnej i kosztownej bazy materialno-technicznej mogą zaspokajać ludzkie potrzeby i wzbogacać nasz rynek.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#PosełZdzisławKurowski">Od inicjatywy władz terenowych, od ich ofensywności i umiejętności praktycznego kojarzenia w terenie takich czynników produkcji, jak nie w pełni wykorzystane powierzchnie i urządzenia, miejscowe materiały i surowce wtórne oraz nadwyżki zatrudnienia, od zasilenia przemysłu drobnego dobrą kadrą, od pobudzenia jego przedsiębiorczości, zależeć będą w dużym stopniu efekty realizacji rządowego programu.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#PosełZdzisławKurowski">Po trzecie — istotnym warunkiem powodzenia całości przedsięwzięcia będzie wypracowanie własnego Systemu ekonomiczno-finansowego dla drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#PosełZdzisławKurowski">Sądzimy, że zaprezentowane w informacji Rządu cechy systemu, a więc zróżnicowane zasady organizacji i zarządzania dla przedsiębiorstw o różnej wielkości i przedmiocie produkcji, elastyczność struktur organizacyjnych, zwiększenie samodzielności polegające na ograniczeniu liczby dyrektywnych wskaźników, a także pogłębienie samowystarczalności i pełnej odpowiedzialności finansowej małych przedsiębiorstw — dobrze odpowiadają intencjom wyrażonym w tej sprawie przez Komitet Centralny PZPR.</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#PosełZdzisławKurowski">System ekonomiczno-finansowy sprzyjać powinien wykorzystaniu tych cech i możliwości, które są naturalną domeną przemysłu drobnego, które wyzwalają jego inicjatywę i przedsiębiorczość w społecznie pożądanych kierunkach.</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#PosełZdzisławKurowski">Praktyka gospodarcza uczy, że są to problemy bardzo złożone. Dobremu zatem dopracowaniu trafnych, elastycznych, a równocześnie stabilnych w czasie reguł systemu ekonomicznego dla drobnej wytwórczości poświęcić należy w najbliższym czasie maksimum uwagi. Jest to działanie nieodzowne, aby system ten stymulował wysoką efektywność zarówno dziś, jak i w dłuższym okresie czasu.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#PosełZdzisławKurowski">Po czwarte — słusznym założeniem jest zapewnienie lepszej koordynacji działalności całego uspołecznionego przemysłu drobnego na szczeblu centralnym, a także wojewódzkim. Dla funkcji tych wypracować trzeba właściwe rozwiązania instytucjonalne, służące także wzmocnieniu odpowiedzialności poszczególnych pionów produkcyjnych za określone segmenty rynku, rozwój usług oraz związane z nimi zadania kooperacyjne.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#PosełZdzisławKurowski">Duże znaczenie mieć będzie ukształtowanie powiązań między przemysłem a handlem, a także współpracy między dużymi i małymi zakładami. Drobna wytwórczość w większym stopniu korzystać powinna w swym rozwoju z zaplecza naukowo-technicznego przemysłu kluczowego i rozwijać obopólnie korzystne powiązania kooperacyjne w tym zakresie. Stawiając na porządku dnia złożone problemy przemysłu drobnego, chcemy by był to przemysł prężny i nowoczesny, ściśle wpisany w organizm całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#PosełZdzisławKurowski">Wysoki Sejmie! W wystąpieniu końcowym na XIV Plenum towarzysz Edward Gierek stwierdził między innymi: „sprawę rozwoju przemysłu drobnego powinniśmy traktować jako zadanie długofalowe i strategiczne, o żywotnym znaczeniu dla harmonijnego i efektywnego rozwoju całej gospodarki. Sprawą najważniejszą jest obecnie wcielenie w życie dorobku dzisiejszego Plenum”.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#PosełZdzisławKurowski">Długofalowość tego zadania, a równocześnie pilność jego podjęcia w konkretnych warunkach końca obecnej 5-latki wskazują na celowość zróżnicowanego podejścia do zadań bieżących i przyszłościowych.</u>
          <u xml:id="u-9.24" who="#PosełZdzisławKurowski">Istota zadań podejmowanych w najbliższych dwóch latach, to optymalne wykorzystanie istniejącej obecnie bazy tego przemysłu i potencjalnych jego rezerw — przy wsparciu tego procesu przez Rząd dodatkowymi środkami na modernizację tej bazy.</u>
          <u xml:id="u-9.25" who="#PosełZdzisławKurowski">Pilnym zadaniem jest również poprawa zaopatrzenia materiałowo-technicznego tego przemysłu. Warunkuje ono obecnie szybkie wyzwalanie rezerw na rzecz powiększania produkcji poszukiwanych na rynku towarów. Charakter zadań tego etapu realizacji programu polega na skojarzeniu przez poszczególne piony drobnego przemysłu, a także władze terenowe obu tych możliwości. Zacząć należałoby jego realizację od powszechnego przeglądu nie wykorzystanych powierzchni produkcyjnych i urządzeń, zwiększenia zmianowości produkcji, szerszego zagospodarowania materiałów odpadowych i surowców lokalnych, przygotowania warunków do wdrażania nowego systemu ekonomiczno-finansowego.</u>
          <u xml:id="u-9.26" who="#PosełZdzisławKurowski">Równocześnie Rząd powinien wypracować zasady zasilania środkami modernizacyjnymi oraz dodatkowym zaopatrzeniem tych przedsięwzięć, które gwarantować będą najwyższą efektywność, a także społeczną użyteczność. Szczególne preferencje zyskać powinny te przedsięwzięcia, które zapewnią możliwie szybkie wypełnienie istniejących luk towarowych na rynku. Tak sformułowane zadania I etapu nakazują także domagać się od realizatorów inwestycji w przemyśle drobnym pełnego wykonania zadań ujętych w tegorocznym planie.</u>
          <u xml:id="u-9.27" who="#PosełZdzisławKurowski">Obecny stan ich realizacji pozostawia bowiem wiele do życzenia.</u>
          <u xml:id="u-9.28" who="#PosełZdzisławKurowski">Zadania realizowane w latach 1981–1985 stworzyć powinny niezbędne warunki perspektywicznego, długofalowego zwiększenia udziału przemysłu drobnego w strukturze produkcji przemysłowej. Zwiększony dopływ środków inwestycyjnych na rozwój i modernizację w przyszłym planie 5-letnim, poprawa zaopatrzenia i pełne wdrożenie efektywnościowego systemu ekonomiczno-finansowego — tworzyć powinny łącznie warunki szybszego rozwoju przemysłu drobnego od przeciętnego tempa wzrostu produkcji przemysłowej w latach osiemdziesiątych. Podkreślono ten zamiar w dzisiejszej informacji Rządu.</u>
          <u xml:id="u-9.29" who="#PosełZdzisławKurowski">Zarówno obiektywne przesłanki rozwoju gospodarki narodowej, jak i potrzeba zaspokojenia rosnących potrzeb społecznych, nakazują staranne przygotowanie przez właściwe organy Rządu, realizacji tego etapu w oparciu o niezbędne decyzje planistyczne, a także rozwiązania ekonomiczno-systemowe, o których mówiłem. Są to zadania złożone i niełatwe. Dlatego też podzielam pogląd wyrażony przez wicepremiera Tadeusza Pykę, że nad planem kompleksowej realizacji uchwały XIV Plenum KC należy nadal intensywnie pracować. Pomocne będą w tych pracach wyniki dzisiejszej debaty poselskiej.</u>
          <u xml:id="u-9.30" who="#PosełZdzisławKurowski">Obywatele Posłowie! Na XIV Plenum Komitetu Centralnego towarzysz Edward Gierek dokonał również oceny aktualnego stanu naszej gospodarki, wskazując na potrzebę pilnego podjęcia wszechstronnych działań w likwidowaniu skutków ciężkiej zimy i powodzi. Działania te zostały szeroko podjęte we wszystkich województwach.</u>
          <u xml:id="u-9.31" who="#PosełZdzisławKurowski">Potrzebny jest teraz zbiorowy, gospodarski wysiłek na rzecz odrobienia powstałych zaległości, zwłaszcza w produkcji o szczególnym znaczeniu dla rytmicznej pracy całej gospodarki, zaopatrzenia rynku i eksportu. Ważnym zadaniem jest sprawne przeprowadzenie prac w rolnictwie i powszechny obywatelski ruch na rzecz poprawy efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-9.32" who="#PosełZdzisławKurowski">Wszystko, co Polska Zjednoczona Partia Robotnicza kreśli w swoich programach ma na celu dobro ludzi pracy, służy rozwojowi kraju, umacnianiu jego siły i pozycji w świecie. Jest to także nadrzędna intencja przedstawionych dziś Wysokiej Izbie przez Rząd założeń programu rozwoju przemysłu drobnego.</u>
          <u xml:id="u-9.33" who="#PosełZdzisławKurowski">Wyrażam przekonanie, że realizacja tego programu stanowić będzie istotny krok na rzecz kształtowania warunków dobrego rynku. Wkład w jego realizację wnosić może i powinien każdy resort, organizacja gospodarcza, województwo, każde miasto i gmina. W tym przekonaniu Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej opowiada się za przyjęciem przedłożonych przez Rząd założeń programu zwiększenia udziału przemysłu drobnego w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-9.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Jadwiga Biernat.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#Marszałek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Lata siedemdziesiąte, które są już prawie za nami, były okresem przyspieszenia inwestycyjnego, modernizacji przemysłu, szybkiego wzrostu poziomu życia społeczeństwa. W dekadzie lat siedemdziesiątych załatwionych zostało wiele spraw dużych, o zasadniczym znaczeniu dla przyszłego kształtu socjalistycznej Polski. I było to działanie pierwszoplanowe, najważniejsze.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#Marszałek">Dziś, u progu kolejnego 10-lecia. zadaniem najpilniejszym staje się pełne wykorzystanie dorobku lat siedemdziesiątych, poprawa efektywności gospodarowania. I właśnie w tym miejscu szczególną, ważną pozycję — jak mówił poseł Kurowski — zajmuje uspołeczniony przemysł drobny, niezbędny dla prawidłowego ukształtowania struktury ekonomicznej kraju, dla pełnego wykorzystania jego możliwości rozwojowych.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#Marszałek">Fakt wniesienia spraw drobnej wytwórczości na plenarne obrady Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej nadał tej branży rangę istotnego problemu w dalszym harmonijnym rozwoju gospodarki kraju.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#Marszałek">Założenia rządowego programu realizacji uchwały XIV Plenum Komitetu Centralnego, przedstawione do zatwierdzenia przez Wysoką Izbę, podkreślają istotną rolę tego przemysłu w powiększaniu oferty rynkowej, doskonalenie jakości i nowoczesności wyrobów, dostosowanie ich do rosnącego popytu; wskazują również zadania tego przemysłu w intensyfikowaniu produkcji eksportowej i usprawnianiu kooperacji. Wśród głównych zadań drobnej wytwórczości znalazły się m. in.: udział w lepszym zaspokajaniu potrzeb rodziny, współudział w realizacji programu gospodarki żywnościowej, budownictwa mieszkaniowego i ochrony zdrowia. Są to problemy żywotnie interesujące wieś, dlatego przyspieszonym rozwojem przemysłu drobnego bardzo zainteresowane jest również Zjednoczone Stronnictwo Ludowe.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#Marszałek">Środowisko wsi jest bardzo chłonnym rynkiem dla przemysłu drobnego, a jednocześnie w wielu środowiskach posiadamy wiele nie wykorzystanych dotąd lub wykorzystanych w niewielkim stopniu zasobów i możliwości zwiększania produkcji. W programie rozwoju rolnictwa postawiliśmy na specjalizację produkcji rolniczej. Średni i drobny przemysł może być siłą aktywizującą ten proces. Ale powoduje to konieczność szybkiej rozbudowy bazy przetwórczej. W wielu regionach kraju nie ma dotąd możliwości np. przetworzenia produkowanej ilości mleka, a okresowo brakuje jego przetworów, z jednego na drugi koniec kraju „wędruje” do uboju bydło i trzoda. Produkcja w ponad 4,5 tys. różnych zakładów przetwórczych w gminach prowadzonych przez spółdzielczość „samopomocową” oraz rosnąca z roku na rok ich ilość w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych nie zaspokaja jeszcze w pełni wielu istotnych potrzeb ludności. Asortyment towarów potrzebnych do produkcji i konsumpcji jest nadal za mały. Przemysł drobny może tę lukę z powodzeniem wypełnić.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#Marszałek">Przykładem, jak wiele można zrobić w drobnych zakładach, mogą być również kółka rolnicze, które w ciągu paru ostatnich lat potrafiły uruchomić produkcję milionów ton wapna nawozowego. W ramach kółek rolniczych działają wojewódzkie związki budownictwa wiejskiego — oprócz świadczenia usług budowlanych zajmują się one także produkcją materiałów budowlanych. Posiadają już wiele zakładów, które w oparciu o miejscowe surowce produkują cegłę, pustaki, pozyskują kamień budowlany itp. Sieć organizacyjna wojewódzkich spółdzielni budownictwa wiejskiego może być jeszcze pełniej wykorzystana. Przy odpowiedniej pomocy państwa mogą one podjąć zorganizowanie wielu zakładów produkcyjnych, a zwłaszcza w zakresie wykorzystania cegielni, pozyskiwania kruszywa itd.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#Marszałek">Mam nadzieję, że w ramach struktur przemysłu drobnego znajdzie się także wsparcie dla produkcji niektórych składników do pasz, np. lizawek czy kredy pastewnej. Wiele spółdzielni kółek rolniczych dobrze zorganizowanych może już podjąć produkcję pasz, uzdatnianie słomy, pełniejsze wykorzystanie młynów, tworzenie mieszalni pasz. Niektóre spółdzielnie kółek rolniczych oraz państwowe ośrodki maszynowe podjęły produkcję szeregu maszyn rolniczych i części zamiennych. Wszystko to zasługuje na wsparcie, służy bowiem pełniejszemu wykorzystaniu rezerw produkcyjnych, zwiększeniu efektywności i gospodarności oraz stwarza szeroką płaszczyznę dla tak społecznie potrzebnych ludzkich inicjatyw.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#Marszałek">Z dotychczasowych doświadczeń wiemy, że średni i drobny przemysł pozwala na lepsze wykorzystanie zasobów pracy, które są na wsi, a często trudno przemieszczać je do miast; sprzyja wyzwalaniu inicjatyw oraz współodpowiedzialności miejscowego społeczeństwa, aktywu samorządowego i władz lokalnych za sprawy produkcji i zaopatrzenia ludności — za sprawy, które powinny być rozwiązywane w dużej mierze w obrębie gminy czy województwa. W przemyśle tym można lepiej wykorzystać rezerwy kadrowe, co ma również duże znaczenie. Wykorzystanie surowców lokalnych i sprzedaż na miejscu gotowych wyrobów pochodzących z przemysłu drobnego wpływa korzystnie na zmniejszenie obciążenia transportu. Jest to sprawa coraz pilniejsza. I co najważniejsze z punktu widzenia potrzeb rynku — przemysł drobny może szybciej, elastyczniej reagować na zmieniające się potrzeby, w krótszym czasie podejmować produkcję, na którą czeka klient. Zresztą produkcja wielu wyrobów nie tylko 1001 drobiazgów ma sens przede wszystkim w małych zakładach. A każdy z nas na własnej skórze przekonał się, ile kłopotów potrafią nastręczać te 1001 drobiazgów. Brak zwykłej pasty do butów, sznura do urządzeń energetycznych, uszczelki do kranu, gdy są potrzebne, a akurat „nieobecne” na rynku — skutecznie pogarsza samopoczucie. Im dłuższa lista takich drobnych braków, im dłuższe przerwy w ich dostawach do sklepów, tym częściej mówimy o uciążliwości naszego dnia codziennego w mieście i na wsi powodowanej drobiazgami.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#Marszałek">Jeśli do tego doda się fakt, że brak często rzeczy drobnych utrudnia również właściwe funkcjonowanie całych gałęzi gospodarki, w tym również rolnictwa oraz wielu dziedzin życia społecznego na wsi (bo zabrakło przysłowiowych wideł, ceramicznych garnków, „kolanek” dla wykonania wspartego czynem społecznym wiejskiego wodociągu, prostego urządzenia do zmechanizowania prac w hodowli itd., bo zawiódł dostawca drobnych detali) okaże się, że społecznego i gospodarczego znaczenia drobiazgów nie wolno utożsamiać z wymiarem poszczególnych detali czy wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#Marszałek">Rządowy program akceptuje również potrzebę organizacyjnej stabilizacji tej branży. Jest to warunek ogromnie istotny dla prawidłowego funkcjonowania drobnej wytwórczości, gdyż jak dowiodło życie, poprzednie kilkakrotne reorganizacje nie najlepiej się jej przysłużyły.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#Marszałek">Przekazanie funkcji koordynacyjnych nad działaniem drobnej wytwórczości władzom terenowym pozwoli lepiej wywiązywać się małym zakładom z przypisanych do nich na stałe zadań aktywizowania poszczególnych regionów, a nade wszystko małych ośrodków — poszczególnych gmin i wielu wsi.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#Marszałek">Wśród problemów utrudniających dotychczasowe funkcjonowanie drobnego przemysłu sami zainteresowani wymieniali najczęściej jednym tchem: zaopatrzenie w surowce i materiały, system finansowo-ekonomiczny i jego rozliczanie oraz wątłe możliwości modernizacji bazy wytwórczej. Oczywiście, nikt temu nie zaprzecza, drobny przemysł powinien przede wszystkim wykorzystywać surowce wtórne lub lokalnego pochodzenia, po które łatwiej sięgać miejscowym małym producentom niż odległym nieraz o setki kilometrów gigantom. Przykładów, co i jak może zagospodarować mały zakład w gminie, jest wiele. Chociażby ścinki ze skór i futer nieprzydatne gigantowi, z powodzeniem zamieniać można na różnego rodzaju galanterię lub tak poszukiwane dywaniki-futrzaki. Urodzaj leśnego runa drobny producent może i powinien wykorzystywać na produkcję przetworów, odpady drzewne na najrozmaitsze kuchenne lub pamiątkarskie drobiazgi itd. W tym zakresie bardzo wiele zależy właśnie od pomysłowości i elastyczności działania, a także od znajomości potrzeb rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#Marszałek">Nie można jednak zakładać, że wszystko co wytwarza dziś i wykonywać będzie w przyszłości drobna wytwórczość uda się wykonać z takich właśnie surowców. Przykładem może być sprzęt weterynaryjno-zootechniczny produkowany w małych zakładach — musi on być wytwarzany z surowców pełnowartościowych. Bardzo ważną sprawą jest również potrzeba do stosowania systemu ekonomiczno-finansowego drobnego przemysłu do specyfiki tej dziedziny. Duża liczba wskaźników, limitów i przepisów utrudnia podejmowanie produkcji wyrobów w krótkich seriach, ich zróżnicowanie asortymentowe, a także wytwarzanie artykułów pracochłonnych. Zaś wskaźnik wartości produkcji powodował, że niejeden z małych zakładów starał się wykonywać produkcję z materiałów drogich, co kłóciło się wprawdzie z zasadą wykorzystywania gorszych surowców i z potrzebami rynku, ale pozwoliło szybciej i bez kłopotu wykonać plan.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#Marszałek">Rzecz jasna, nie można zakładać, że odpowiednio ustawiony przemysł drobny załatwi wszystko, usunie z naszej drogi wszystkie trudności. Nie o to chodzi. Gospodarka narodowa musi sprawnie funkcjonować jako całość. Ważne jest przy tym, by dobrze działało również tak istotne ogniwo, jak uspołeczniony przemysł drobny.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#Marszałek">Sprawna realizacja tego ważnego zadania będzie zależała nie tylko od wysiłków samego przemysłu drobnego, ale i od skutecznego, owocnego współdziałania przemysłu kluczowego, zwłaszcza maszynowego, lekkiego, chemicznego i drzewnego.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#Marszałek">Zainteresowani w przyspieszonym rozwoju przemysłu drobnego są wszyscy. Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, wyraża pełną aprobatę dla przedstawionych koncepcji i propozycji rządowego programu realizacji uchwały XIV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i wraz z całym Stronnictwem weźmie aktywny udział we wcielaniu go w życie. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#Marszałek">Obecnie głos ma poseł Jerzy Jóźwiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełJerzyJóźwiak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W działalności naszego parlamentu ukształtowała się w latach obecnej dekady praktyka polegająca na przedkładaniu przez Rząd pod debatę poselską węzłowych programów rozwoju kraju, zainicjowanych przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#PosełJerzyJóźwiak">Tak było, gdy Wysoki Sejm w podjętych uchwałach zajmował stanowisko wobec rządowych programów: mieszkaniowego, wyżywienia, Oświaty i wychowania, nauki oraz rozwoju usług i rzemiosła. Tak jest w odniesieniu do podejmowanego w toku dzisiejszej debaty rządowego programu realizacji uchwały XIV Plenum KC PZPR w sprawie dalszego zwiększenia udziału uspołecznionego przemysłu drobnego w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju. Praktyka ta wychodzi naprzeciw żywotnym sprawom kraju. Wyrosła ona ze strategii rozwoju kraju lat siedemdziesiątych, w których VI Zjazd partii sformułował fundamentalną 2 zasadę o nadrzędności celów społecznych, a VII Zjazd, stojąc na gruncie tej zasady, uwarunkował wzrost jakości życia narodu wzrostem wydajności pracy i efektywności gospodarowania. Z tego też konsekwentnie realizowanego kierunku działania całej dekady lat siedemdziesiątych wyrósł i jest od dwóch lat wdrażany — rządowy program rozwoju usług i rzemiosła, przyjęty w 1976 r. na wspólnym posiedzeniu Biura Politycznego KC PZPR, Prezydium CK SD i Prezydium Rządu, którego realizację oceniło Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium CK SD w lutym bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#PosełJerzyJóźwiak">Program ten — wspólnie z przedstawioną dziś przez wiceprezesa Rady Ministrów Tadeusza Pykę informacją o rządowym programie realizacji uchwały XIV Plenum KC PZPR w sprawie dalszego zwiększania udziału uspołecznionego przemysłu drobnego w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju — stanowi zwarty kompleks rozwiązań całej sfery drobnej wytwórczości. Ukształtowały się one z inicjatywy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy czynnym udziale Stronnictwa Demokratycznego. W tym więc kontekście działania Rządu, związane z rozwojem całej drobnej wytwórczości, zmierzają jednoznacznie w kierunku poprawy zaopatrzenia rynku i podniesienia ogólnej sprawności i efektywności gospodarowania. Potwierdziły to obrady XIV Plenum KC PZPR, a także XII Plenum Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#PosełJerzyJóźwiak">Z zadowoleniem chciałbym podkreślić fakt, że drobna wytwórczość staje się obecnie trwałym elementem strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski lat osiemdziesiątych.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#PosełJerzyJóźwiak">Wysoki Sejmie! W ocenie Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, powszechnie akcentowana ranga problemów drobnej wytwórczości wynika z faktu, że jej pomyślny rozwój i stale rosnący udział w gospodarce narodowej ma swoje odniesienie zarówno w płaszczyźnie społecznej, jak też gospodarczej. Chodzi bowiem o to, że produkcyjne i usługowe wyniki właściwie funkcjonującej drobnej wytwórczości wywierają wpływ na psychologiczne i społeczne oceny faktycznego stanu całej gospodarki. Jest bowiem faktem oczywistym, że drobna wytwórczość spełnia pożyteczne funkcje, które służą bezpośrednio kształtowaniu równowagi rynkowej i sprzyjają harmonijnemu rozwojowi całej gospodarki. Jej rola uwidacznia się w strukturze gospodarczej poszczególnych regionów, gdzie chodzi o wykorzystanie lokalnych zasobów surowcowo-materiałowych i siły roboczej z jednej strony, a z drugiej — zaspokojenie lokalnych potrzeb rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#PosełJerzyJóźwiak">Rola całej drobnej wytwórczości w zakresie stabilizowania procesów rynkowych nie była w pełni doceniana. Świadczy o tym wymownie niski jej udział w ogólnej produkcji przemysłowej kraju. Dlatego też potrzeba tworzenia korzystnego klimatu wokół drobnej wytwórczości i zapewnienia warunków jej dalszego rozwoju staje się sprawą priorytetową.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#PosełJerzyJóźwiak">Obywatele Posłowie! W świetle zachodzących na całym świecie procesów społeczno- -ekonomicznych umacnia się rola drobnej wytwórczości przez zwiększanie bogactwa asortymentowego na rynku, jak też zaspokajanie rosnących, zindywidualizowanych potrzeb społecznych. Również w naszym kraju następuje systematyczny wzrost poziomu życia ludzi pracy, powodujący narastanie społecznych potrzeb. Wiele z nich zaspokajają małe i średnie zakłady produkcyjno-usługowe, charakteryzujące się wysoką elastycznością w działalności gospodarczej. Przez taką działalność — produkcyjną i usługową — drobna wytwórczość będzie wnosiła istotny wkład w unowocześnianie struktury produkcji i modelu konsumpcji w naszym kraju. Jest to jej podstawowe zadanie i funkcja wynikająca z pryncypialnych założeń strategicznych, w których właściwe zaspokojenie potrzeb ludności wiąże się z nadrzędnością celów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#PosełJerzyJóźwiak">Stąd też drobna wytwórczość odgrywa istotną rolę w utrzymaniu całościowej równowagi towarowo-pieniężnej. Istotna też jest jej funkcja związana z produkcją kooperacyjną na potrzeby rynkowe. Przy słusznym eksponowaniu funkcji rynkowej drobnej wytwórczości nie można zatracać z pola widzenia tych wyrobów, które nie będąc produktami rynkowymi wprost — są jednakże nieodzownym warunkiem wszelkiego postępu w produkcji finalnej, przeznaczonej na zaopatrzenie rynku oraz na eksport.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#PosełJerzyJóźwiak">Charakterystyczna dla drobnej wytwórczości jest jej funkcja terenowa. Na przestrzeni minionych 35 lat obserwowaliśmy bogate doświadczenia wskazujące na wysoką, społeczna i gospodarczą efektywność działania drobnej wytwórczości. Przypomnę tylko nasze polskie osiągnięcia w funkcjonowaniu spółdzielczości inwalidów czy systemu pracy nakładczej. Głównym źródłem zanotowanych tutaj sukcesów było mądre synchronizowanie społecznych i gospodarczych funkcji małych zakładów państwowych i spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#PosełJerzyJóźwiak">Wśród problemów systemowych drobnej wytwórczości istotne jest wiązanie uspołecznionego przemysłu drobnego z ośrodkami dyspozycji terenowej. Jest wiele asortymentów towarów, zwłaszcza żywnościowych, a także zdecydowana większość usług, w stosunku do których decyzje powinny być podejmowane na szczeblu władz miasta bądź gminy.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#PosełJerzyJóźwiak">Wysoka Izbo! Z przedstawionej informacji wynika, że przyjęto zasadę dwuetapowej realizacji programu rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego. Z poglądem takim w pełni trzeba się zgodzić. Pierwszy etap, obejmujący lata 1979–1980, będzie etapem maksymalnego wykorzystania rezerw, drugi natomiast — obejmie całą dekadę lat osiemdziesiątych z położeniem akcentu na pięciolatkę 1981–1985.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#PosełJerzyJóźwiak">Na tym etapie powinna nastąpić dynamiczna rozbudowa uspołecznionego przemysłu drobnego według wszelkich współczesnych kryteriów nowoczesności i to na takim jej poziomie, aby dorastał on rozwiązaniami technicznymi do poziomu wielkiego przemysłu. Takie założenie wymaga rozwiązań trwałych i stabilnych w sferze organizacyjnej i ekonomicznej. Minione lata ukazują bowiem dobitnie prawdę, że nic tak nie zmniejszało społeczno-ekonomicznych efektów działania uspołecznionego przemysłu drobnego, jak nazbyt częste reorganizacje.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#PosełJerzyJóźwiak">Zasada stabilności rozwiązań systemowych uspołecznionego przemysłu drobnego pozostaje bowiem w ścisłym związku z kadrami, a więc dopływem odpowiednich ludzi o wysokich kwalifikacjach, należycie przygotowanych, trwale związanych ze swoim zakładem. Postulat stabilności przyjętych rozwiązań dla całej drobnej wytwórczości, a więc uspołecznionej i rzemiosła, należy uważać za szczególnie doniosły.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#PosełJerzyJóźwiak">Stabilność systemu nie koliduje z inną ważną zasadą funkcjonowania uspołecznionego przemysłu drobnego, jaką jest zasada elastycznego dostosowania produkcji do wymogów rynku. Aby jednak uspołeczniony przemysł drobny mógł w pełni wywiązywać się z określonych wobec niego zadań, podobnie jak to miało miejsce w realizacji rządowego programu rozwoju usług i rzemiosła, spełnione być muszą warunki, których katalog zapisany został w materiałach XIV Plenum KC PZPR, jak również w wielu uchwałach Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#PosełJerzyJóźwiak">Generalne założenia i węzłowe kierunki, które Rząd będzie realizował, wiążą się ze zmianą systemu ekonomiczno-finansowego, wyposażeniem drobnych zakładów w nowoczesne urządzenia techniczne oraz z zaopatrzeniem w surowce i materiały.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#PosełJerzyJóźwiak">Życie wykazało, że stosowanie wobec uspołecznionego przemysłu drobnego analogicznego jak w wielkim przemyśle systemu ekonomiczno-finansowego nie zdaje egzaminu. Ze względu na swą specyfikę organizacyjną i charakter działalności przemysł ten wymaga zdecentralizowanego systemu planowania i zarządzania w dziedzinie określania zadań i środków do ich realizacji, odmiennego kształtowania warunków gospodarowania i sposobu rozliczeń, zwłaszcza zaś elastycznych rozwiązań cenowych i systemu kredytowo-budżetowego. Na sprawy te wskazał poseł Kurowski podkreślając, że generalną wytyczną w precyzowaniu nowych rozwiązań powinna być efektywność gospodarowania, na którą kładzie się dziś taki duży nacisk w całej gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#PosełJerzyJóźwiak">Stosując rozwiązania modelowe, trzeba mieć na względzie i to, że występować tutaj będą różnice wynikające z charakteru poszczególnych regionów kraju i funkcji wypełnianych wobec gospodarki narodowej. Jakikolwiek więc uniformizm jest tu najmniej wskazany, chociaż zasadnicza jest sprawa elastycznego skorelowania układu planowania i zarządzania terenowego z centralnym. Węzłowe kierunki tych przedsięwzięć Rząd proponuje zrealizować przez ograniczenie wskaźników dyrektywnych, uelastycznienie planowania ułatwiającego rozliczanie nakładów i efektów. Zamierzenia te spełniają oczekiwania uspołecznionego przemysłu drobnego. Z pewnością rozwiązania te sprzyjać będą również rozwijaniu obustronnie korzystnej współpracy uspołecznionego przemysłu drobnego z małymi i średnimi przedsiębiorstwami innych krajów, w tym także polonijnymi, zgodnie z umowami bilateralnymi zawartymi przez Polskę.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#PosełJerzyJóźwiak">Wysoki Sejmie! Zgodnie z wyrażonym poglądem o prawidłowym akcentowaniu węzłowych kierunków realizacji rządowego programu rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego satysfakcję budzić musi i to, że przewiduje się, iż odpowiednie prace wdrożeniowe zakończone będą jeszcze w bieżącym roku. Chodzi obecnie o to, by w pełni dotrzeć z realizacją programu do świadomości ludzi, którzy odpowiadać będą za jego realizację. Świadomość ta stanowić będzie dynamiczną siłę sprzyjającą właściwemu wykonaniu wszystkich funkcji uspołecznionego przemysłu drobnego. Z tym też celem Stronnictwo Demokratyczne związało swoje działanie na rzecz rozwoju drobnej wytwórczości, w tym także uspołecznionego przemysłu drobnego.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#PosełJerzyJóźwiak">Jesteśmy świadomi współodpowiedzialności za rozwój tej sfery działalności z racji swoich wieloletnich programowych zainteresowań. Współuczestnicząc z PZPR oraz ZSL w rozwoju szeroko pojętej drobnej wytwórczości mamy świadomość, że w obecnej sytuacji gospodarczej kraju jest to nie tylko nasz polityczny obowiązek, ale przede wszystkim element realnego zwiększenia wkładu w społeczno-gospodarczy rozwój kraju. Takie też przekonanie towarzyszyć będzie Klubowi Poselskiemu Stronnictwa Demokratycznego, udzielającemu poparcia założeniom rządowego programu przedłożonego dziś Wysokiemu Sejmowi. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Witold Jaros.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#PosełWitoldJaros">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Po XIV Plenum KC naszej partii, które w sposób kompleksowy podjęło temat drobnej wytwórczości, wchodzimy w etap rozwijania konkretnej pracy w terenie. Przed szeregiem drobnych zakładów, spółdzielni, warsztatów pracy w miastach i gminach, będących dotychczas w cieniu wielkich przedsiębiorstw przemysłowych, zarysowały się nowe szanse. Już dziś możemy mówić o pojawieniu się wielu inicjatyw na rzecz włączenia przemysłu drobnego w lepsze zaspokajanie potrzeb rynku i w te dziedziny gospodarki, gdzie występuje znaczny niedobór materiałów, a także mocy wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#PosełWitoldJaros">W dyskusji poprzedzającej XIV Plenum KC PZPR padały wnioski dotyczące potrzeby zwiększenia udziału drobnej wytwórczości na rzecz budownictwa mieszkaniowego. Dotyczyły one m.in. produkcji materiałów budowlanych z surowców lokalnych, produkcji na potrzeby wyposażenia mieszkań, zwiększenia zakresu usług remontowo-budowlanych dla ludności i współpracy małych przedsiębiorstw o profilu budowlanym ze spółdzielczością mieszkaniową.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#PosełWitoldJaros">Wielką szansą dla wielu rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji mieszkaniowej jest budownictwo indywidualne. Właśnie ze wszech miar słuszne i potrzebne jest większe zaangażowanie przemysłu drobnego na rzecz przyspieszenia realizacji tego typu budownictwa. Są tu ważące co najmniej dwie sprawy — materiały i wykonawstwo.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#PosełWitoldJaros">W latach 1970–1977 wystąpił w przemyśle drobnym niepokojący spadek produkcji materiałów budowlanych, która stanowi zaledwie 0,9% globalnej produkcji tego przemysłu. Produkcja wyrobów z betonu uległa zmniejszeniu z 1 997 tys. ton do 1 443 tys. ton, a elementów ściennych — z 279 mln sztuk jednostek ceramicznych do 215 mln sztuk — co stanowi zaledwie 1,7% udziału w produkcji przemysłu uspołecznionego.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#PosełWitoldJaros">Rozwój produkcji materiałów budowlanych w ramach drobnego przemysłu nie wymaga dużych nakładów inwestycyjnych, charakteryzuje go wysoka produktywność środków trwałych i opłacalność, ponieważ wykorzystuje lokalne zasoby surowcowe przy na ogół niskim angażowaniu środków transportu.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#PosełWitoldJaros">W województwie piotrkowskim, które reprezentuję, realizacja przyjętego przez sesję WRN w roku 1977 programu rozwoju produkcji materiałów budowlanych w oparciu o miejscowe zasoby pozwoliła w roku 1978 zabezpieczyć w 30% zapotrzebowanie rynku na materiały ścienne. Znacznie rozwinęło się wydobycie kruszyw oraz produkcja wyrobów z betonu, głównie pustaków cementowo-piaskowych i żużlowo-betonowych, zwiększa się też produkcję cegły palonej i wapna.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#PosełWitoldJaros">Miejsko-gminne i gminne urzędy, decyzją wojewody, zostały zobowiązane do przyspieszenia rozwoju lokalnych zakładów produkcji materiałów i elementów budowlanych przez przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej, spółdzielczość rolniczą oraz indywidualne zespoły. Założono, iż do końca 1979 r. nie powinno być gminy, w której nie byłoby co najmniej jednego zakładu tej branży.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#PosełWitoldJaros">Duże rezerwy w rozwoju produkcji materiałów budowlanych istnieją również na terenach miast, gdzie szerzej niż dotąd należy wykorzystywać surowce wtórne z przemysłu, odpady i złom użytkowy, żużel i popioły oraz materiały drewnopochodne.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#PosełWitoldJaros">Trzeba przyznać, że pewne obawy budzi stagnacja rozwojowa w zakładach ceramiki budowlanej, podległych resortowi budownictwa. Są to zakłady stare i wyeksploatowane, które nie otrzymują dostatecznych jeszcze środków na modernizację i rozbudowę.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#PosełWitoldJaros">Wysoki Sejmie! Z coraz lepszym zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych wiąże się również rozwój produkcji wyrobów przeznaczonych na wyposażenie mieszkań. Tutaj również spółdzielczość pracy powinna podjąć na szerszą skalę produkcję mebli z drewna i materiałów pochodnych, poszukiwanych mebli wypoczynkowych, dziecięcych czy kuchennych w tzw. krótkich seriach. Stanowiłoby to na pewno istotne uzupełnienie produkcji przemysłu kluczowego. Należałoby też podkreślić szybki rozwój produkcji spółdzielczości pracy „Rękodzieła Ludowego i Artystycznego”, której wyroby, np. zestawy mebli w stylu ludowym, są atrakcyjnym i poszukiwanym towarem rynkowym. Wartość produkcji tych spółdzielni przeznaczona na wyposażenie mieszkań wzrasta każdego roku od 8% do 10%.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#PosełWitoldJaros">Ważnym czynnikiem w realizacji programu mieszkaniowego są usługi. Realizuje się, choć nie bez trudności, szeroki program rozwoju tych usług, szczególnie remontowo-budowlanych i instalacyjnych. Jednakże prawidłowe wykonawstwo i dalsze rozwijanie prac usługowych związane jest z koniecznością poprawy zaopatrzenia w materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#PosełWitoldJaros">Jednocześnie rozwijane będą usługi meblarskie, tapicerskie, a więc te, które w sposób pośredni wpływają na wyposażenie mieszkań, a wartość tych usług, choć nadal niewystarczających, wyniesie w bieżącym roku ponad 400 min złotych.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#PosełWitoldJaros">Należy podkreślić też znaczenie usług bytowych, których rozwój powinien być ukierunkowany na maksymalne zabezpieczenie potrzeb w zakresie instalacji urządzeń elektrycznych i wodno-kanalizacyjnych, poprawy funkcjonalności mieszkań i wykończenia wnętrz z dostosowaniem do życzeń i potrzeb indywidualnych odbiorców. Zapotrzebowanie na te usługi ciągle wzrasta i uważam, że tą sprawą energiczniej muszą się zająć zakłady spółdzielcze, rzemiosło oraz drobne przedsiębiorstwa remontowo-budowlane w miastach i gminach, niezależnie od swojej przynależności resortowej.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#PosełWitoldJaros">Nie pomylę się, jeśli stwierdzę, że dotychczasowy potencjał wykonawczy przemysłu drobnego, przeznaczony na potrzeby budownictwa, jest rozproszony, nie zawsze w pełni wykorzystany oraz ukierunkowany i niewystarczający jeszcze dla właściwej obsługi ludności, co przejawia się chociażby w długich okresach wyczekiwań na te usługi. Wynika to z okresowych braków materiałowych, jak farby i lakiery, sprzęt elektryczny i hydrauliczny, a także z niewystarczającej liczby specjalistów w niektórych branżach. Rozwiązania problemu kadrowego dla tego działu gospodarki narodowej upatrujemy w dostosowaniu profilu szkół zawodowych do zmieniających się potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#PosełWitoldJaros">Dotychczas nie udało się na szerszą skalę wykształcić odpowiednich form współdziałania drobnych jednostek budowlanych ze spółdzielczością mieszkaniową. Spółdzielczość mieszkaniowa od 2 lat współpracuje z Wojewódzkim Związkiem Spółdzielczości Pracy na podstawie odpowiednich porozumień i programów współdziałania. Współdziałanie to przyniosło wymierne efekty, chociażby w budowie domków rodzinnych, w budowlanych robotach wykończeniowych i usługach mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#PosełWitoldJaros">Dalszy wzrost udziału spółdzielczości pracy w spółdzielczym budownictwie jednorodzinnym uzależniony jest od unormowania spraw zaliczenia do usług dla ludności robót budowlanych, wykonywanych na tak zwane „oświadczenia” spółdzielni mieszkaniowych. Dotychczas są zaliczane w poczet usług dla ludności jedynie roboty zlecone przez spółdzielcze zrzeszenia budowy domków jednorodzinnych. Postulowałbym rozważenie możliwości uregulowania tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#PosełWitoldJaros">Przedstawione przeze mnie potrzeby i możliwości szerszego włączenia uspołecznionego drobnego przemysłu na rzecz realizacji budownictwa mieszkaniowego znajdują swoje odbicie w działaniach organów administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#PosełWitoldJaros">Z chwilą powstania nowych województw zrodziły się różne decyzje i działania, zależnie od warunków lokalnych, które zmierzają do rozwoju przemysłu drobnego, poprawy świadczonych usług remontowo-budowlanych mieszkań oraz poprawy współpracy małych jednostek budowlanych ze spółdzielniami mieszkaniowymi. Wielkość potrzeb narzuca jednak konieczność nie tylko pełnego wykorzystania istniejących możliwości, ale na podstawie uchwały XIV Plenum KC PZPR nadania tym sprawom jeszcze większego przyspieszenia. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#PosełZenonKomender">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Od dłuższego czasu w naszym życiu dawało, a i daje o sobie znać nienadążanie drobnej wytwórczości za potrzebami społecznymi i gospodarczymi. Wiele było przyczyn takiego stanu rzeczy. Za jedną z najistotniejszych trzeba uznać fakt dość powszechnego niedoceniania znaczenia roli małych zakładów przemysłowych dla całego procesu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Konsekwencją tego był brak całościowej koncepcji dalszego rozwoju tego działu gospodarki. Brak jasnego określenia roli i zasad jego funkcjonowania. Właściwą wykładnię roli uspołecznionego przemysłu drobnego dało dopiero XIV Plenum Komitetu Centralnego PZPR, wskazując równocześnie kierunki działania, które powinny zapewnić przyspieszenie rozwoju tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#PosełZenonKomender">W toku dyskusji nad modelem drobnej wytwórczości akcentuje się to, że coraz pełniejsze zapotrzebowanie na typowe masowe dobra rodzi nowy typ potrzeb, bardziej zindywidualizowanych, różnorodnych, urozmaiconych. Ich zaspokojenie nie zawsze mogą zapewnić wielkie organizmy gospodarcze, a zadanie to powinien i może podjąć właśnie przemysł drobny pod warunkiem odpowiedniego ukształtowania jego struktury i zasadniczego podniesienia jego rangi w całej gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#PosełZenonKomender">Nie tylko jednak indywidualizacja potrzeb konsumpcyjnych przemawia za rozwojem przemysłu drobnego. Także osiągnięty już poziom i skala produkcji przemysłu kluczowego stwarza nowe zapotrzebowanie na wyroby małych specjalistycznych przedsiębiorstw. Zapotrzebowanie to wynika z dwóch przyczyn.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#PosełZenonKomender">Po pierwsze stąd, że zbyt słaby rozwój małych zakładów stwarza nacisk na duże przedsiębiorstwa, by podejmowały produkcję, która z różnych względów, a szczególnie techniczno-organizacyjnych w tych zakładach, jest nieopłacalna i społecznie nieefektywna.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#PosełZenonKomender">Po drugie — drobny przemysł powinien się stawać trwałym kooperantem wielkich wytwórców. Małe, wyspecjalizowane zakłady powinny podejmować produkcję setek detali i podzespołów, których wysoka jakość decyduje o jakości wyrobu finalnego. Zakłady takie mogą również świadczyć wiele usług technicznych na rzecz przemysłu kluczowego.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#PosełZenonKomender">Rozwój kooperacji jest stałą cechą rozwoju nowoczesnego przemysłu we wszystkich krajach wysoko rozwiniętych. U nas również osiągnięty już poziom produkcji w wielkich kombinatach stwarza konieczność komplementarnego rozwoju małych specjalistycznych zakładów przemysłowych. One tylko bowiem mogą rozwiązać szereg spraw drobnych, ale ważnych, które albo nie są rozwiązywane wcale, albo w sposób mało efektywny — przez nie dostosowane do tych zadań jednostki gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#PosełZenonKomender">Uchwała XIV Plenum KC PZPR stwierdza jasno, że przyspieszenie rozwoju przemysłu drobnego stało się obecnie warunkiem zharmonizowania całej struktury przemysłowej i może odegrać istotną rolę w przywracaniu i umacnianiu równowagi w gospodarce na wielu bardzo istotnych odcinkach. Stąd też — jak stwierdził I Sekretarz KC PZPR towarzysz Gierek — „Rozwój przemysłu drobnego powinniśmy traktować jako zadanie o żywotnym znaczeniu dla efektywnego rozwoju całej naszej gospodarki”.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#PosełZenonKomender">Jak wynika z przedstawionych dziś informacji Rządu, przemysł drobny ma wypełnić wiele luk w produkcji, przede wszystkim rynkowej, a także kooperacyjnej i eksportowej. Jest on do tego predysponowany przez większą elastyczność, przez posiadanie możliwości szybszego dostosowywania się do zmiennych potrzeb oraz do różnych wahań na rynku wewnętrznym i w handlu zagranicznym. Nie mniej ważne jest i to, że w przemyśle drobnym uzyskuje się — oczywiście przy spełnieniu wielu warunków — na ogół bardzo dobre wyniki ekonomiczno-finansowe. Ta jego cecha nabiera w chwili obecnej szczególnego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#PosełZenonKomender">Wysoka efektywność przemysłu drobnego była podkreślana w wielu wystąpieniach na XIV Plenum. Wskazywano przy tym na konieczność tworzenia odpowiedniego systemu ekonomiczno-finansowego, który powinien być nastawiony na maksymalne wydobycie tych walorów. Przede wszystkim należy podkreślić wysoką efektywność inwestowania w przemysł drobny. Zasadza się ona — oczywiście, przy sprawnym przebiegu całego procesu inwestycyjnego — na stosunkowo krótkim cyklu budowy oraz na szybkim zwrocie nakładów. Te pozytywne cechy występują szczególnie przy inwestowaniu w drobny przemysł, pracujący na rzecz rynku wewnętrznego. Ma to w bieżącym okresie ogromne znaczenie, bowiem zwiększenie udziału inwestycji w przemysł drobny w ogólnych nakładach może zmniejszyć wielkość zamrożenia i zaangażowania inwestycyjnego, a tym samym przyspieszyć wzrost produkcji na potrzeby rynku bez zbytniego wzrostu udziału inwestycji produkcyjnych w dochodzie narodowym. Znaczenie tego faktu w momencie, gdy musimy zwiększyć nakłady na energetykę, bazę paliwowo-surowcową i transport — a więc działy o dużej kapitałochłonności i długim okresie zwrotu nakładów — trudno przecenić.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#PosełZenonKomender">Innym walorem jest z zasady niższa materiałochłonność produkcji drobnej wytwórczości w porównaniu z przemysłem kluczowym. Przy czym przemysł drobny może korzystać z surowców lokalnych, których wykorzystanie na skalę wielkoprzemysłową jest nieopłacalne, oraz z surowców odpadowych, niepełnowartościowych, wtórnych itp. Jest to możliwość, która z reguły łączy się z większą pracochłonnością, co powoduje niekiedy niższą wydajność pracy, liczoną tradycyjnymi metodami statystycznymi. Nie oznacza to jednak, by efektywność ogólnospołeczna, a także ściśle gospodarcza w zakresie wykorzystania pracy żywej była w tym przemyśle niska. Trzeba tylko do analizy tej efektywności podejść całościowo. Jeśli bowiem przez większą pracochłonność następuje oszczędność surowców, to tym samym występuje oszczędność pracy we wcześniejszych fazach wytwarzania. Obok tego trzeba brać pod uwagę i inny problem.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#PosełZenonKomender">Przemysł drobny ma przecież szansę aktywizować te zasoby pracy, które w innym wypadku byłyby nie wykorzystane, lub których wykorzystanie przez wielki przemysł wymagałoby dodatkowych nakładów na budownictwo mieszkaniowe, zaplecze socjalno-bytowe, transport zapewniający dojazdy do pracy itd. Chodzi tu generalnie o wykorzystanie lokalnych nadwyżek rąk do pracy oraz o zatrudnienie ludzi niepełnosprawnych oraz kobiet obarczonych obowiązkami rodzinnymi. Przemysł drobny tradycyjnie już stosuje zatrudnienie w systemie pracy nakładczej, niepełnoetatowej czy inne, np. specyficzne dla spółdzielczości inwalidzkiej formy pracy. Trzeba zresztą podkreślić, że wzrost zatrudnienia w przemyśle drobnym wpływa pozytywnie, a nie negatywnie na równowagę rynkową, gdyż udział produkcji rynkowej jest w tym dziale produkcji mniej więcej dwukrotnie wyższy niż w całym przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#PosełZenonKomender">O wysokiej efektywności drobnego przemysłu decyduje również i to, że jest on mniej transportochłonny, gdyż — czerpiąc w dużej mierze z lokalnych surowców i pracując bardzo często na lokalny rynek — korzysta z przewozów na krótkich trasach. Ma on również potencjalną szansę szybkiego przejmowania i wdrażania nowych wynalazków, pomysłów racjonalizatorskich, co jak wiadomo nie zawsze jest realizowane pozytywnie w dużych zakładach.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#PosełZenonKomender">Wreszcie jeszcze jedna sprawa, która kiedyś miała ogromne znaczenie społeczne, a która ciągle jest jeszcze żywa. Otóż chodzi o to, że szybki rozwój przemysłu drobnego może odegrać poważną rolę w aktywizowaniu ośrodków gminnych i małych ośrodków miejskich. Aktywizacja ta nie sprowadza się tylko do wzrostu zatrudnienia, ale także może wpływać np. na wzrost produkcji rolnej, szczególnie w drobnych gospodarstwach, przez zagospodarowywanie ich rozproszonej i tym samym trudnej do przejęcia przez przemysł kluczowy produkcji towarowej.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#PosełZenonKomender">Wysoka Izbo! Zaktywizowanie i rozwój drobnego przemysłu wymagać będzie wielu wysiłków, ale i — co trzeba podkreślić — sporych nakładów, a obok tego, a może nawet przede wszystkim, właściwego klimatu, zrozumienia jego roli i jasnego określenia zadań, jakie powinien on spełniać. Mówią o tym materiały XIV Plenum KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#PosełZenonKomender">I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek wyraźnie podkreślił na Plenum, że „funkcje przemysłu drobnego wymagają nowego podejścia do spraw jego rozwoju i nakazują nadanie odpowiednio wysokiej rangi tej problematyce w całej naszej polityce gospodarczej”. Oczywiście, wiele spraw można będzie rozwiązać w dłuższym okresie czasu. Ale sprawą już dziś pilną jest tworzenie realnych możliwości rozwoju produkcji i usług w ramach istniejącego potencjału przemysłu drobnego, m.in. przez lepszą organizację pracy, uzupełnienie parku maszynowego, poprawę współczynnika zmianowości i lepsze zaopatrzenie w surowce, maszyny i materiały.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#PosełZenonKomender">Mówiąc o obecnej sytuacji trzeba stwierdzić, że stałym czynnikiem utrudniającym realizację zadań drobnej wytwórczości, i to szczególnie w odniesieniu do produkcji rynkowej i usług dla ludności, są braki ilościowe, a często i niska jakość zaopatrzenia materiałowo-technicznego. Punktem wyjścia dla poprawy tej sytuacji powinno być pełniejsze uwzględnianie potrzeb materiałowych drobnej wytwórczości w ogólnych bilansach krajowych. Zapowiedział to wicepremier w swoim wystąpieniu. Musi tu być przestrzegana zasada równego traktowania w bilansowaniu zaopatrzenia wszystkich odbiorców, którzy przecież mają wykonać określone zadania planowe.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#PosełZenonKomender">Szczególnie pilnym zadaniem jest dalsze uporządkowanie zaopatrzenia drobnej wytwórczości w materiały i artykuły dzielone centralnie, gdyż ich dystrybutorzy, tj. jednostki obrotu materiałowego, traktując priorytetowo zakłady przemysłu kluczowego, ograniczają bardzo drastycznie przydziały materiałowe dla tzw. pozostałych odbiorców. W związku z tym postulować by trzeba, aby umieszczać na liście imiennych odbiorców w poszczególnych centralach zaopatrzeniowych te zakłady drobnej wytwórczości, które produkują znaczące na rynku ilości określonych wyrobów, np. w zakresie chemii gospodarczej, niektórych artykułów gospodarstwa domowego itp., a także, aby na okres przejściowy wprowadzić centralne rozdzielnictwo niektórych, szczególnie deficytowych, a dotychczas nie rozdzielanych surowców i materiałów. Lepsza powinna być współpraca między jednostkami drobnej wytwórczości a dostawcami materiałów i surowców. Musi przy tym obowiązywać również zasada podejmowania przez drobny przemysł produkcji wyłącznie na bazie uzgodnionych dostaw materiałowych, a te uzgodnienia muszą być potem przez dostawców honorowane.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#PosełZenonKomender">Szczególnie trudnym problemem do rozwiązania jest poprawa całego procesu inwestowania w drobnej wytwórczości. Dotyczy to zarówno fazy przygotowania inwestycji, odpowiedniego wyboru lokalizacji, wykonawcy i ciągle ograniczonych możliwości realizacyjnych, Trzeba by nadać rangę tym inwestycjom, odpowiadającą zadaniom stawianym drobnej wytwórczości. Dotychczasowa praktyka inwestycyjna wskazuje na szereg trudności obiektywnych, ale i błędów i trudności subiektywnych, których rezultatem było to, że szereg inwestycji realizowano w sposób przewlekły. W nowych obiektach nie osiąga się często zakładanych zdolności produkcyjnych. Wiąże się to z trudnościami kadrowymi i z brakiem odpowiedniego wyposażenia technicznego i materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#PosełZenonKomender">Szczególnej wagi nabiera sprawa przygotowania kadr dla drobnej wytwórczości i to zarówno do działów produkcyjnych, jak i usługowych. W małych zakładach organizacja pracy opiera się przede wszystkim na odpowiednio przygotowanym średnim personelu technicznym. Rola mistrza i brygadzisty jest tu szczególnie ważna. Niestety, systemy płacowe, preferujące przemysł kluczowy, nie ułatwiają kompletowania kadry w małych zakładach przemysłowych. Tym bardziej jest to trudne, gdyż zakłady te mają nie zawsze odpowiednie warunki pracy i na ogół słabe zaplecze socjalne oraz mniejsze możliwości w załatwianiu potrzeb socjalno-bytowych swych pracowników.</u>
          <u xml:id="u-15.19" who="#PosełZenonKomender">Możliwości kadrowe i wyposażenie techniczne poważnie wpływają na jakość produkcji. W globalnej ocenie jakości produkcja drobnej wytwórczości nie ustępuje w zasadzie poziomowi wyrobów przemysłu kluczowego. Miernikiem takiej oceny są np. wskaźniki wyrażające stosunek wartości uznanych reklamacji jakościowych do wartości produkcji sprzedanej. Głębsza analiza branżowa wykazuje jednak zróżnicowanie poziomu jakościowego poszczególnych grup wyrobów. W dostawach rynkowych przemysłu drobnego reklamacje dotyczą głównie artykułów powszechnego użytku z grupy 1001 drobiazgów i wyrobów przemysłu elektromaszynowego.</u>
          <u xml:id="u-15.20" who="#PosełZenonKomender">Generalnie słabym ogniwem przemysłu drobnego — jeśli chodzi o wymogi jakościowe — są te grupy wyrobów, których produkcja wymaga odpowiedniego projektowania, precyzyjnego oprzyrządowania, wysokiej jakości powłok czy też estetycznego i starannego opakowania. Wynika to najczęściej z niedostatków wyposażenia produkcyjnego i słabego zaplecza technicznego. Stąd też postęp w przemyśle drobnym, jeśli chodzi o wyroby nowe i zmodernizowane, osiągany jest dość jednostronnie — głównie w przemyśle lekkim, jak odzież, wyroby kaletnicze, dziewiarstwo — natomiast jest niedostateczny w grupach wyrobów metalowych, drzewnych i z tworzyw sztucznych.</u>
          <u xml:id="u-15.21" who="#PosełZenonKomender">Generalnie można stwierdzić, że zaplecze techniczne, projektowo-konstrukcyjne drobnej wytwórczości jest w niedostatecznym stopniu wyposażone w nowoczesne i precyzyjne środki techniczne. Bardzo trudną sytuację notuje się w rozmiarach i wyposażeniu narzędziowni. Dotyczy to zwłaszcza spółdzielczości pracy, której potrzeby, np. na oprzyrządowanie wyrobów metalowo-elektrotechnicznych, zabawek i na formy do wyrobów z tworzyw sztucznych są pokrywane w granicach 40–50%.</u>
          <u xml:id="u-15.22" who="#PosełZenonKomender">Wprawdzie rozwijana jest ostatnio przez wszystkie piony drobnej wytwórczości coraz szersza współpraca z resortowymi placówkami naukowo-technicznymi i wyższymi uczelniami technicznymi. Tą drogą jednak załatwiane bywają przede wszystkim potrzeby wynikające z kooperacji z przemysłem kluczowym, a w zbyt małym stopniu problemy odnoszące się do finalnej produkcji rynkowej i do usług. Stąd powstaje postulat rozbudowy i wzmocnienia zaplecza technicznego, a szczególnie lepszego wyposażenia narzędziowni i wzorcowni w maszyny i urządzenia oraz aparaturę kontrolno-pomiarową.</u>
          <u xml:id="u-15.23" who="#PosełZenonKomender">Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego „Pax”, chciałbym wyrazić poparcie dla zarysowanego tu w wystąpieniu wicepremiera Tadeusza Pyki rządowego programu realizacji uchwał XIV Plenum KC PZPR. Problemy te były m.in. tematem wczorajszego wystąpienia przewodniczącego Zarządu Stowarzyszenia „Pax” Ryszarda Reiffa na spotkaniu z aktywem naszej organizacji w województwie katowickim, w którym to województwie, obok stołecznego pracuje przemysł terenowy. W wystąpieniu tym, jak i w dyskusji podkreślano m.in. konieczność możliwie szybkiego działania w celu poprawy zaopatrzenia techniczno-materiałowego i warunków pracy załóg zakładów przemysłu drobnego oraz rozbudowy jego zaplecza technicznego.</u>
          <u xml:id="u-15.24" who="#PosełZenonKomender">Sprawą pilną jest również porządkowanie systemu ekonomiczno-finansowego i organizacyjnego drobnej wytwórczości przez takie rozwiązania, które umożliwiłyby elastyczne dostosowanie programu produkcji do potrzeb rynku, eksportu i kooperacji oraz zabezpieczały pełne pokrycie potrzeb na fundusz płac. Chodzi o przypadki podejmowania nowej lub rozwijania dotychczasowej produkcji wyrobów o wyższej pracochłonności niż przeciętna. Chodzi wreszcie o takie rozwiązania, które stymulowałyby szersze wykorzystywanie surowców miejscowych, wtórnych i odpadowych, jak również umożliwiały akumulowanie niezbędnych środków na rozwój działalności gospodarczej, a w szczególności usług dla ludności i produkcji artykułów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-15.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#Marszałek">Obecnie zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 12 min. 55)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Edward Kondak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#PosełEdwardKondak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Włączając się do dyskusji nad ramowym programem przedstawionym Wysokiej Izbie przez Rząd, a dotyczącym kompleksowego rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego i usług wykonywanych przez rzemiosło na rzecz poprawy zaopatrzenia rynku i zaspokojenia potrzeb bytowych ludności — pragnę przedstawić kilka uwag na temat usług na rzecz rolnictwa i ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#PosełEdwardKondak">Reprezentuję województwo olsztyńskie, w którym rolnictwo i produkcja żywności stanowią podstawowy dział gospodarki narodowej, a na wsi mieszka prawie połowa ogółu mieszkańców województwa. Dlatego też problem rozwoju usług dla rolnictwa i ludności rolniczej ma w naszych warunkach niezmiernie ważne znaczenie zarówno gospodarcze, jak i społeczne.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#PosełEdwardKondak">Wśród usług produkcyjnych dla rolnictwa na plan pierwszy należy wysunąć problem rozbudowy sieci zaplecza technicznego oraz lepszego jego wyposażenia i odpowiedniej obsady kadrowej.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#PosełEdwardKondak">Rolnictwo w szybkim tempie staje się użytkownikiem wszelkiego rodzaju maszyn i urządzeń, wprawdzie coraz bardziej wydajnych, ale jednocześnie skomplikowanych, wymagających fachowej i specjalistycznej obsługi. Mechanizuje się nie tylko rolnictwo uspołecznione, ale także na polach chłopskich pojawia się coraz więcej ciągników i maszyn.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#PosełEdwardKondak">Istniejąca obecnie sieć zakładów naprawczych i obsługi technicznej nie jest w stanie sprostać rosnącym w szybkim tempie potrzebom. Przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze posiadają warsztaty remontowe, ale pracują one na granicy swoich możliwości i nie są w stanie przyjąć dodatkowo i wykonać wielu tysięcy napraw i konserwacji sprzętu rolników indywidualnych. Poza tym większe ośrodki naprawcze i warsztaty, np. państwowe ośrodki maszynowe, pracują dzisiaj systemem przemysłowym i bez całkowitej zmiany ich struktury techniczno-ekonomicznej, podyktowanej technologią napraw, nie można przystosować ich do wykonywania wielkich ilości drobnych usług bez szkody dla ich działalności podstawowej. Organizowanie przy tych warsztatach oddzielnych działów wykonujących usługi na potrzeby wsi mijałoby się z celem z uwagi na duże odległości dzielące zleceniodawców od warsztatów naprawczych. W tej sytuacji poddaję pod rozwagę propozycję, aby w trakcie realizacji rozpatrywanego dziś przez Wysoką Izbę rządowego programu realizacji uchwały XIV Plenum KC PZPR w każdej gminie, w zależności od potrzeb i możliwości, zorganizować jeden lub kilka specjalnych ośrodków naprawczo-usługowych o charakterze uniwersalnym.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#PosełEdwardKondak">Ośrodki te powinny przede wszystkim prowadzić działalność usługową w zakresie:</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#PosełEdwardKondak">— ślusarstwa ogólnego wraz ze spawalnictwem,</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#PosełEdwardKondak">— konserwacji i napraw instalacji elektrycznej oraz całości domowego sprzętu elektrotechnicznego i mechanicznego,</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#PosełEdwardKondak">— konserwacji i napraw instalacji wodno-kanalizacyjnych,</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#PosełEdwardKondak">— konserwacji i remontu sprzętu komunikacyjnego, motocykli, rowerów, samochodów, przyczep itp.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#PosełEdwardKondak">Ośrodkom tym jako placówkom o charakterze uniwersalnym można by również podporządkować prowadzone dotychczas punkty „Praktyczna Pani”, które spełniają swoją dotychczasową rolę i działalność ich należy nadal rozwijać.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#PosełEdwardKondak">Rolnictwo odczuwa duże potrzeby w zakresie różnego rodzaju drobnych usług, które wykonywać powinna spółdzielczość rzemieślnicza i rzemieślnicy indywidualni. Dotyczy to głównie takich branż, jak: ślusarstwo, mechanika pojazdowa, elektrotechnika, stolarstwo, wodno-kanalizacyjna, centralne ogrzewanie, tapicerstwo, szklarstwo itp.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#PosełEdwardKondak">Obecnie na 3 140 zakładów rzemieślniczych w województwie tylko 370, czyli niewiele ponad 10%, pracuje na terenie wiejskim. Każdego roku liczba zakładów usługowych na wsi zmniejsza się. W roku ubiegłym ubyły 22 zakłady, rośnie natomiast ich liczba w miastach. Zasadniczą przyczyną tego zjawiska jest brak lokali dla rzemieślników na wsi, a szczególnie w siedzibach gmin.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#PosełEdwardKondak">Rozwój usług rzemieślniczych na wsi można poprawić przez stworzenie pewnych preferencji, które powinny się wyrażać przez pomoc w budowie warsztatów i mieszkań, ulgi kredytowe, zaopatrzenie w materiały, przekazywanie warsztatów z ojca na syna, tak jak gospodarstw rolnych, wprowadzenie stażu praktycznego od 1 do 2 lat dla czeladników u dobrych rzemieślników, co pozwoli na zdobycie doświadczenia zawodowego w prowadzeniu własnego warsztatu.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#PosełEdwardKondak">W rozwoju rolnictwa ważną rolę spełniają spółdzielnie kółek rolniczych, których działalność usługowa jest jednym z podstawowych czynników intensyfikacji produkcji w gospodarstwach chłopskich. Rozmiar usług świadczonych dotychczas nie zaspokaja potrzeb rolników, a zwłaszcza szybko powiększającej się liczby gospodarstw specjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#PosełEdwardKondak">W warunkach olsztyńskich jako zadanie podstawowe dla SKR widzimy szybkie zwiększenie usług dla gospodarki chłopskiej w zakresie zbiorów i konserwacji pasz. Dotychczasowy zakres i poziom tych usług jest wysoce niewystarczający, co w istotny sposób ogranicza uprawę wysoko wydajnych roślin paszowych, zwłaszcza kukurydzy. Podstawową przyczyną tych braków jest niedostatek maszyn przydatnych na polach chłopskich oraz niedostateczne wyposażenie kółek rolniczych w kompleksowe zestawy do zbioru pasz objętościowych. Jest pilną potrzebą, aby tak jak kompleksowo rozwiązuje się zbiór zbóż i okopowych, w podobny sposób rozwiązywać zbiór i konserwację roślin pastewnych.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#PosełEdwardKondak">Drugim elementem działania SKR jest rozwijanie usług specjalistycznych i kompleksowych. Dzięki rosnącej liczbie ciągników i maszyn, będących w dyspozycji rolników indywidualnych, zmniejszać się powinno zapotrzebowanie na usługi podstawowe, wzrastać natomiast będą potrzeby na usługi świadczone sprzętem specjalistycznym. W tej sytuacji spółdzielnie kółek rolniczych powinny rozszerzać zakres takich usług, jak chemiczna ochrona roślin, wysiew wapna i nawozów mineralnych, zbiór zbóż i okopowych oraz innych usług specjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#PosełEdwardKondak">Poważnym mankamentem, ograniczającym zdolność usługową SKR, a także nastręczającym poważne trudności indywidualnym posiadaczom ciągników, jest dystrybucja części zamiennych i paliw. Istniejąca dotychczas sieć zaopatrzenia nie zabezpiecza potrzeb kółek rolniczych, natomiast rolnicy indywidualni muszą zaopatrywać się w odległych często składnicach wojewódzkich związków spółdzielni rolniczych i często w sposób nie zawsze zgodny z ogólnymi zasadami i obowiązującymi przepisami. Dlatego w celu usprawnienia zaopatrzenia należy rozważyć możliwość zaopatrywania spółdzielni kółek rolniczych w części zamienne i paliwo oraz stworzyć możliwość legalnego zaopatrywania się rolników w części i paliwo w magazynach SKR.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#PosełEdwardKondak">Wydaje się również zasadne, aby działalność usługowa SKR dla rolnictwa była szerzej niż dotychczas wspierana przez państwowe ośrodki maszynowe. Dotychczasowa współpraca POM z SKR powinna być pogłębiona i rozwijana w kierunku udzielania pomocy SKR w szkoleniu kadry technicznej, przekazywanie im zbędnego sprzętu i urządzeń technicznych, narzędzi i oprzyrządowania warsztatowego.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#PosełEdwardKondak">Wysoki Sejmie! Istotne znaczenie dla socjalistycznej przebudowy wsi ma zagadnienie przebudowy sieci osiedleńczej. W województwie olsztyńskim, gdzie gospodarka uspołeczniona nabiera charakteru dominującego, mamy opracowany plan przyszłościowy sieci osiedleńczej z określeniem funkcji przyszłych centrów administracyjno-usługowych. W centrach tych rozwijane jest budownictwo mieszkaniowe i socjalne oraz usługi, ale jest to dopiero początek drogi w wielkim programie przebudowy naszej wsi.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#PosełEdwardKondak">W zaspokajaniu potrzeb ludności wiejskiej ważną rolę spełnia produkcja małych zakładów miejscowych, głównie pionu spółdzielczości rolniczej. Dotychczas wytwarzane są w nich przeważnie artykuły żywnościowe, natomiast produktów nieżywnościowych, służących zaopatrzeniu ludności lub potrzebnych do produkcji rolnej, wytwarza się stosunkowo mało. W niedostatecznym stopniu wykorzystywane są surowce miejscowego pochodzenia, takie jak glina i żwiry, drewno, z których można produkować elementy ścienne dla budownictwa rolniczego, odpady drewna w tartakach i fabrykach mebli, odpady poprodukcyjne z innych zakładów, z których można produkować wiele drobnych artykułów.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#PosełEdwardKondak">Przetwórstwo spożywcze, choć dominujące w produkcji, nie zaspokaja potrzeb rynku i nie przetwarza w całości miejscowego surowca. Istnieje potrzeba i możliwość dalszego uszlachetniania i doskonalenia obecnie produkowanych wyrobów, także lepszego i pełniejszego wykorzystania do produkcji takich surowców, jak warzywa i owoce, mleko, mięso, ziemniaki, przetwory zbożowe.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#PosełEdwardKondak">W województwie olsztyńskim mamy przykłady dobrego i gospodarskiego wykorzystania miejscowych warunków. W nieczynnych dotychczas obiektach uruchomiono rozlewnię oleju jadalnego, produkcję pieczywa cukierniczego i konserw mięsno-warzywnych.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#PosełEdwardKondak">Racjonalny rozwój usług na rzecz rolnictwa oraz podejmowanie drobnej produkcji rynkowej przez jednostki uspołecznione i rzemiosło powinno być umiejętnie inspirowane i sterowane przez administrację państwową szczebla podstawowego i wojewódzkiego. Administracja powinna pobudzać małe zakłady do podejmowania inicjatywy produkcji rynkowej z miejscowych surowców. Powinna wskazywać na możliwości wykorzystania odpadów poprodukcyjnych z dużych zakładów przemysłowych, pomagać w zagospodarowaniu obiektów, które dotychczas nie są wykorzystane. Tworzyć wokół tych spraw atmosferę sprzyjającą rozwojowi i podejmowaniu inicjatyw przez samorządy spółdzielcze i kierownictwo małych zakładów i rzemieślników.</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#PosełEdwardKondak">Tworzenie właściwej atmosfery w środowisku i społeczeństwie oraz konsekwentne działania terenowej administracji mogą znacznie poprawić zaopatrzenie rynku i zwiększyć zakres usług na rzecz rolnictwa. Wojewodowie, naczelnicy miast i gmin powinni być głównymi koordynatorami tych spraw, a plany ich rozwoju przedstawiać na sesjach rad narodowych. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-18.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Jerzy Ozdowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#PosełJerzyOzdowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Temat debaty dzisiejszej dotyczy społecznie bardzo doniosłego problemu, który przedstawia nam w konkretnej formie informacja Rządu o założeniach programu realizacji uchwały XIV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Na wstępie pragnę podkreślić pozytywne zjawisko oparcia diagnozy stanu drobnej wytwórczości w Polsce na szerokiej konsultacji, w której wzięło udział kilka tysięcy osób, reprezentujących aktyw ekspertów zarówno z kręgu praktyki, jak i teorii drobnej wytwórczości. Drugą cechą pozytywną dyskutowanego dzisiaj tematu jest ujęcie go w skali długookresowej, co wyraża się w rozłożeniu programu rozwoju drobnej wytwórczości na dwa etapy, a mianowicie na lata 1969–1980 i przyszłą pięciolatkę, przy czym wprowadzono odpowiednie zróżnicowanie celów i środków dla każdego z tych dwóch okresów.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#PosełJerzyOzdowski">Trzecim pozytywnym aspektem materiałów XIV Plenum i informacji rządowej jest ich duży realizm, który nie zasłania słabości i błędów popełnionych w sferze drobnej wytwórczości. Ekonomista angielski Keynes porównywał myśl gospodarczą do stomatologii, a zatem nie może ona stronić od zadawania uzdrawiającego bólu, nawet za cenę gniewnej reakcji pacjenta.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#PosełJerzyOzdowski">W przemówieniu I Sekretarza Edwarda Gierka na XIV Plenum zawarta była krytyczna ocena aktualnego stanu drobnej wytwórczości. Stwierdził on „opóźnienia w tych właśnie dziedzinach, gdzie małe zakłady pracują na potrzeby rynku wewnętrznego”. Obywatel wicepremier Pyka zwrócił uwagę na zanik produkcji rynkowej w małych zakładach podporządkowanych przemysłowi kluczowemu. W tym wypadku decyzje władz centralnych zostały wypaczone. Profesor Wiesław Krencik, przemawiając na Plenum, stwierdził bardzo głęboki niedorozwój uspołecznionego przemysłu drobnego w stosunku do istniejących już potrzeb. Mówiąc o spółdzielczości pracy, mówca ten wskazał na niedopuszczalne warunki produkcji i pracy, które istnieją w wielu zakładach tego pionu. W świetle tych wypowiedzi otrzymujemy niezadowalający obraz stanu ilościowego i jakościowego naszej drobnej wytwórczości. Według wyliczeń „Życia Gospodarczego”, pomijając najmniejsze zakłady do 4 osób stanu zatrudnienia, jest w Polsce obecnie tylko 12 tys. uspołecznionych zakładów drobnej wytwórczości, co wyraża głęboką dysproporcję między rozwojem wielkiego i małego przemysłu. Według innych danych procentowy udział pracowników w przedsiębiorstwach zatrudniających do 100 osób jest w naszym przemyśle 10-krotnie mniejszy niż w Niemieckiej Republice Demokratycznej, która od wielu lat realizuje politykę koncentracji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#PosełJerzyOzdowski">U źródeł powstałej dysproporcji leży przede wszystkim przesadna absolutyzacja przewagi wielkiej produkcji nad drobną, która prowadziła do preferowania w technice przemysłowych gigantów, uważając drobne przedsiębiorstwo za relikt przeszłości lub zło konieczne. Ekonomiczne twierdzenie o wyższości produkcji na wielką skalę nie może być traktowane w sposób uproszczony, ponieważ wyższość ta nie jest ani bezwzględna, ani prosta. Optymalna wielkość zakładu zależy nie tylko od czynnika postępu technicznego, ale i od czynników kadrowych i organizacyjnych, od warunków transportu i zbytu, a także, a może przede wszystkim, od ryzyka i zmian zachodzących w popycie. Stąd kryterium optymalności makroekonomicznej nakazuje niekiedy poświęcić wydajność techniczną dla korzyści ekonomicznych, przy czym nie należy nigdy zapominać o zmienności w czasie wymienionych czynników, co powoduje, że optimum produkcji w danej gałęzi nie jest wielkością statyczną, tylko zmienną. Dobry planista uwzględni również obok czynników technicznych i ekonomicznych aspekt społeczny wielkości zakładów, biorąc pod uwagę dobro człowieka, dobro osoby we wspólnocie, które powinno stanowić istotne kryterium wszelkich programów rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#PosełJerzyOzdowski">Mówiąc o doktrynalno-świadomościowych ograniczeniach rozwoju drobnej wytwórczości w minionym okresie, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na występującą w przeszłości nieufność do typowych sektorów małej i średniej produkcji. Ta nieufność podyktowana poglądami pozaekonomicznymi, które zrodziły się jeszcze w okresie przedsocjalistycznym, dotyczyła spółdzielczości, usług i rzemiosła. Sektory te traktowane były jako formy organizacyjne, odziedziczone po kapitalizmie, przy czym zapominano często, że w naszej gospodarce zmieniły one swój charakter klasowy, stając się bezpośrednio zależne od państwa. Błędy w praktyce gospodarczej wobec tych sektorów spowodowały zachwianie asortymentowej równowagi na rynku i odbiły się niekorzystnie na zaspokojeniu potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#PosełJerzyOzdowski">Obok tych czynników subiektywno-ideologicznych na deprecjację drobnej wytwórczości w ubiegłym okresie wywierały wpływ m.in. skłonności do częstych reorganizacji, które osłabiały pozycję małych przedsiębiorstw. Niekorzystnie oddziaływał również na drobną wytwórczość dominujący w naszej gospodarce system sterowania życiem ekonomicznym. Z natury rzeczy małe przedsiębiorstwa powiązane są z rynkiem lokalnym i wyczulone są na bodźce oddolne. Z tego względu system powiązań pionowo-nakazowych paraliżował często funkcjonowanie drobnej wytwórczości i uniemożliwiał im efektywną gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#PosełJerzyOzdowski">W oparciu o nowe decyzje polityczne i przygotowywane decyzje organizacyjne, wiele ważnych dziedzin produkcji i usług zostanie przekazanych drobnej wytwórczości, podlegającej władzom spółdzielczym i terenowym, a także przemysłowi kluczowemu. Na podstawie tych decyzji wchodzimy w okres przyspieszonego rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw podporządkowanych różnym gestorom, ze szczególnym uwzględnieniem roli spółdzielczości. Do drobnej wytwórczości zaliczane będą zakłady nie w oparciu o kryteria ilościowe, lecz na podstawie-realizacji właściwych funkcji ekonomicznych i organizacyjnych. Będą to zatem zakłady obsługujące rynek dóbr finalnych, ale również zakłady rozwijające komplementarną produkcję kooperacyjną. Zakłady te wykorzystywać będą przede wszystkim surowce lokalne, odpadowe i wtórne. Będą one ściśle związane z terenem, oddziałując na społeczno-gospodarczy rozwój regionu. Z tego też względu będą one rozliczane przez władze terenowe, przy zastosowaniu uproszczonego mechanizmu ekonomiczno-finansowego.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#PosełJerzyOzdowski">Zielone światło zapaliło się dla spółdzielczości. Spółdzielczość rolnicza, podporządkowana Centralnemu Związkowi Spółdzielni Rolniczych „Samopomoc Chłopska”, ze swoich blisko 12 tys. zakładów dostarczy w bieżącym roku towarów rynkowych o wartości 126 mld złotych. Spółdzielczość ta zajmuje już obecnie trzecie miejsce w zaopatrzeniu rynku po przemyśle spożywczym i lekkim. W przyszłej pięciolatce znacznie wzrośnie spółdzielcza produkcja rynkowa przetworów owocowo-warzywnych, mięsnych i mleczarskich.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#PosełJerzyOzdowski">Spółdzielczość pracy wytwarza towary na rynek o wartości 100 mld zł i świadczy usługi o wartości dwudziestu kilku miliardów złotych. Dążąc do wykorzystania swoich rezerw, spółdzielnie pracy podjęły szereg prac zmierzających do modernizacji i usprawnienia swojego potencjału wytwórczo-usługowego. Nadszedł moment, w którym polska spółdzielczość przystępuje do pełnej realizacji celów, określonych przed laty przez prof. Oskara Langego, który często przemawiał z tej trybuny. Pisał on w „Przeglądzie Spółdzielczym” w roku 1957 co następuje: „Polityka szybkiego podnoszenia stopy życiowej ludności pracującej wymaga wielkiego wzrostu drobnej produkcji i usług, a więc tych dziedzin, gdzie najwłaściwszą formą rozwoju jest forma spółdzielcza”.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#PosełJerzyOzdowski">Tereny działania drobnej wytwórczości zostały wyznaczone bardzo przejrzyście. Jest to produkcja małoseryjna, często pracochłonna, wymagająca elastycznie przeprowadzanych zmian i dotycząca także niektórych wyspecjalizowanych wyrobów. Do zadań drobnej wytwórczości zaliczono też uszlachetnienie produkcji, rozszerzenie asortymentu towarów rynkowych i kooperacyjnych oraz zwiększenie podaży usług. Celem więc tego działu gospodarczego, na co chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izby, jest nie tylko uzupełnienie i wzbogacenie oferty przemysłu wielkiego, ale i wykonywanie zadań samoistnych, które nie mogą być zastąpione przez innych producentów. Dotyczy to np. usług dla ludności, które nie mogą być na ogół ujęte w formy wielkiej skali wytwórczej, ponieważ wymagają z reguły maksymalnego zbliżenia do miejsc występowania popytu i dużego stopnia indywidualizacji, tj. bezpośredniego kontaktu wykonawcy usług z ich nabywcami.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#PosełJerzyOzdowski">W porównaniu z wielkim przemysłem drobna wytwórczość wykazuje często swą wyższość. Jest mniej kapitałochłonna, efektywniej wykorzystuje zasoby materiałowe, trudne niekiedy do spożytkowania w wielkich zakładach, elastycznie i szybko reaguje na zmiany popytu, aktywizuje lokalne rezerwy siły roboczej i wymaga niższych nakładów na przewozy. Na XIV Plenum przedstawiciele wielkiego przemysłu wypowiedzieli się stanowczo za rozszerzeniem kooperacji z drobną wytwórczością, a także podkreślali, że pewne rodzaje produkcji wymagają wręcz wytwarzania w zakładach średnich i małych. Na przykład Minister Stanisław Mach, kierownik resortu przemysłu lekkiego, stwierdził, że: „wszystko (...) co dotyczy szeroko pojętej konfekcji, wytwarzania odzieży z tkanin i dzianin, obuwia, galanterii — może, a nawet powinno być produkowane w zakładach co najwyżej średniej wielkości, a także w obiektach małych i możliwie równomiernie zlokalizowanych w całym kraju”. Podobnie Minister Przemysłu Maszynowego Aleksander Kopeć wypowiedział się za przekazaniem małym zakładom „poważnej części bazy kooperacyjnej, a niekiedy i części wyrobów finalnych”, oczywiście „wraz z pełnosprawnym, zmodernizowanym wyposażeniem”.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#PosełJerzyOzdowski">Innym zadaniem drobnej wytwórczości jest rozwój systemu nakładczego i chałupnictwa, a także aktywizacja gospodarcza małych miast i ośrodków gminnych. Równomierne przestrzenne zagospodarowanie kraju to jeden z istotnych celów społecznych drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#PosełJerzyOzdowski">Wśród zadań małego i średniego przemysłu podkreśla się również jego zdolność innowacyjną, która polega na podejmowaniu nowych inicjatyw i doświadczeń, które w przyszłości mogą okazać się przydatne do upowszechnienia również w skali wielkiego przemysłu. Osobiście byłem obserwatorem szerokiego ruchu wynalazczego i racjonalizatorskiego w wielkopolskiej spółdzielczości pracy. Ruch ten korzystał z pomocy wyższych uczelni miasta Poznania, spółdzielczego zaplecza naukowo-technicznego i towarzystw specjalistycznych, takich jak Naczelna Organizacja Techniczna i Polskie Towarzystwo Ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#PosełJerzyOzdowski">Stawiając nowe, znacznie poszerzone zadania przed drobną wytwórczością, poszukujemy równocześnie sposobów usprawnienia systemu funkcjonowania tego działu gospodarki narodowej. Uchwała XIV Plenum postanawia: „lepsze wykorzystanie istniejącego (...) potencjału produkcyjnego i usługowego, usprawnienie organizacji pracy, dopływ niezbędnych środków, a także doskonalenie obowiązującego ten przemysł systemu finansowego, planistycznego i zaopatrzeniowego”.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#PosełJerzyOzdowski">Pragnę wymienić 10 zasad takiego prawidłowego z punktu widzenia ekonomicznego systemu organizowania zarządzania i finansowania drobnej wytwórczości, z uwzględnieniem jej specyficznych cech, zadań i możliwości.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#PosełJerzyOzdowski">Pierwszą z tych zasad jest wysoki stopień decentralizacji, zwalniający drobną wytwórczość od nawyku kopiowania rozwiązań stosowanych w przemyśle kluczowym.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#PosełJerzyOzdowski">Konsekwencją pierwszej zasady jest zasada druga, która nakazuje ograniczenie dyrektywności planowania w drobnym przemyśle. Narodowy plan społeczno-gospodarczy powinien ograniczać zadania przedmiotowego działu do kilku jedynie wskaźników i to ujętych w sposób szacunkowy. Nie oznacza to rzecz jasna pomijania drobnej wytwórczości w centralnych planach zatrudnienia, inwestycji i zaopatrzenia materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#PosełJerzyOzdowski">Trzecią zasadą jest wprowadzenie nowego układu stosunków między drobną wytwórczością a przemysłem kluczowym i handlem. Jak to powiedziano „wykłócanie się” tych kontrahentów musi zastąpić system umów i porozumień, oparty na zasadach partnerstwa i współdziałania.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#PosełJerzyOzdowski">Czwartą zasadą jest znaczne rozszerzenie uprawnień małych i średnich zakładów do dokonywania bezpośrednich zakupów surowców i materiałów u wszystkich możliwych dostawców, w tym również na rynku.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#PosełJerzyOzdowski">Piąta zasada, rozszerzająca pole inicjatyw drobnej wytwórczości, to daleko idąca elastyczność takich parametrów, jak płace i ceny, co powinno przyczynić się do wzrostu wydajności, obniżenia kosztów i zwiększenia rentowności produkcji.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#PosełJerzyOzdowski">Zasada szósta przewiduje samowystarczalność finansowy drobnej wytwórczości przy równoczesnym rozszerzeniu i uelastycznieniu kredytu bankowego oraz uproszczeniu systemu podatkowego.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#PosełJerzyOzdowski">Siódma zasada dotyczy zniesienia limitów inwestycyjnych i umocnienia samodzielności drobnego przemysłu na odcinku modernizacji i wdrożenia postępu technicznego. Zasada ta wiąże się z przezwyciężeniem fetyszyzacji dwóch technik: techniki rozwiniętej w przemyśle kluczowym i zacofanej w przemyśle drobnym.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#PosełJerzyOzdowski">Ósma zasada może ułatwić realizację poprzedniej zasady. Zakłada się mianowicie, że zakłady drobnego przemysłu i usług będą mieć własne rachunki dewizowe, na których gromadzić będą część wpływów z eksportu.</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#PosełJerzyOzdowski">Dziewiąta zasada zaleca minimalizację biurokratyzmu w drobnej wytwórczości, głównie przez redukcję kadry administracyjnej do stanu rzeczywiście niezbędnego. W drobnej wytwórczości szczególnie ważne jest przestrzeganie reguły naukowej organizacji pracy, że centralizacja uprawnień do decydowania jest niekorzystna, jeśli zakłady muszą dostosowywać się do miejscowych warunków.</u>
          <u xml:id="u-20.24" who="#PosełJerzyOzdowski">Ostatnia zasada normuje system koordynacji drobnej wytwórczości, powierzając funkcje koordynacyjne wojewodom, a ogólny nadzór nad produkcją rynkową — Ministrowi Handlu Wewnętrznego i Usług.</u>
          <u xml:id="u-20.25" who="#PosełJerzyOzdowski">Dynamizacja i rekonstrukcja drobnego przemysłu i usług musi oprzeć się w szerokim zakresie na rozwoju i doskonaleniu samorządu robotniczego i spółdzielczego. Postulat umocnienia samorządności w drobnej wytwórczości odpowiada w pełni wzrostowi kwalifikacji pracowników i poczuciu współodpowiedzialności załogi za rozwój zakładów. Przyznając pracownikom czynny udział w zarządzaniu i efektach gospodarczych przedsiębiorstw, tworzymy najlepsze warunki dla wypełnienia ich zadań ekonomicznych, społecznych i kulturalnych. Ożywienie pracy samorządów prowadzi bowiem do doskonalenia stosunków międzyludzkich w środowisku zawodowym, umacnia wzajemny szacunek i życzliwość wśród pracowników i umożliwia z czasem przekształcenie zespołów roboczych w szlachetną formę ludzkich wspólnot. W tym zakresie spółdzielczość polska ma duże doświadczenie i bogaty dorobek, który może być wykorzystany w skali całej gospodarki narodowej. Nie należy przy tym zapominać, że rzemiosło jest ważnym członem drobnej wytwórczości, a zatem jego rozwój jest jednym z podstawowych warunków pełnej realizacji zadań ekonomicznych i społecznych, wytyczonych w dyskutowanych dzisiaj założeniach programu rządowego.</u>
          <u xml:id="u-20.26" who="#PosełJerzyOzdowski">Jednym z zasadniczych celów zwiększenia udziału drobnego przemysłu i usług w rozwoju społeczno-gospodarczym naszego kraju jest poprawa poziomu życia materialnego i moralnego rodzin polskich. Wszyscy bowiem uświadamiamy sobie, że o jakości życia społecznego decydują przede wszystkim warunki bytu rodziny, tej elementarnej komórki, w której rodzi się, rośnie i kształtuje młode pokolenie Polaków. Stąd z aprobatą przyjmujemy podporządkowanie zadań gospodarczych drobnej wytwórczości lepszemu zaspokojeniu potrzeb i aspiracji rodzin. Ten kierunek myślenia i działania jest wynikiem rzetelnej troski o przyszłość Polski, o jedność patriotyczną całego naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-20.27" who="#PosełJerzyOzdowski">Na zakończenie pragnę poruszyć jeszcze jeden problem o ogromnej doniosłości. Znając poczucie współodpowiedzialności wszystkich Polaków za sprawy ojczyzny — jestem przekonany, że czerwcowa wizyta w naszym kraju wielkiego rodaka Papieża Jana Pawła II spotka się z powszechnym przyjęciem pełnym należytego szacunku i poważania.</u>
          <u xml:id="u-20.28" who="#PosełJerzyOzdowski">Jestem przekonany, że przyjazd do Polski Jana Pawła II będzie szczególną, okazją dla zamanifestowania przed całym światem, że mimo różnic światopoglądowych naród polski jest zjednoczony w dążeniu do pomnażania swych sił duchowych i materialnych dla dobra wielkości naszej umiłowanej ojczyzny. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-20.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Adolfowi Jakubowiczowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#PosełAdolfJakubowicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt rządowego programu dalszego rozwoju przemysłu drobnego, nad którym w dniu dzisiejszym toczy się debata sejmowa, ma ogromne znaczenie dla szybszego rozwoju gospodarki narodowej i dalszej poprawy życia ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#PosełAdolfJakubowicz">W swoim wystąpieniu pragnę skoncentrować uwagę na dalszym zwiększeniu udziału uspołecznionego przemysłu drobnego zlokalizowanego w małych ośrodkach miejskich i gminnych w rozwijaniu przetwórstwa rolno-spożywczego. Rola drobnej wytwórczości w tym zakresie stale rośnie. Wystarczy powiedzieć, że w niektórych dziedzinach przemysł drobny produkuje od 90% do 100% na przykład takich artykułów, jak mleko, masło, sery, pieczywo, a udział drobnej wytwórczości w całym przemyśle spożywczym wynosi ponad 28%.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#PosełAdolfJakubowicz">Spółdzielczość wiejska, przy udziale spółdzielczości pracy i spółdzielczości produkcyjnej, prowadzi produkcję w ponad 7 tys. obiektów przetwórczych, z których około 4,5 tys. znajduje się w gminach.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#PosełAdolfJakubowicz">Trzeba podkreślić, że stosunkowo duża ich liczba powstała lub też została rozbudowana i zmodernizowana w wyniku realizacji uchwał XV Plenum KC PZPR, na którym przyjęto program rozwoju rolnictwa i dalszej poprawy wyżywienia narodu.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#PosełAdolfJakubowicz">Osiągnięty poziom nie może jednak zadowalać. Zapotrzebowanie bowiem na artykuły rolno-spożywcze pochodzenia przemysłowego stale rośnie, co wynika m. in. z postępującego procesu zmian w strukturze spożycia ludności na wsi. Przykładem może być wzrastający popyt na pieczywo i artykuły ciastkarskie, przetwory mięsne, mięsno-warzywne, warzywne, mleczarskie i inne. Ich produkcja nie zaspokaja jeszcze w pełni wielu istotnych potrzeb ludności wiejskiej. Specjalizacja produkcji rolniczej i szybki wzrost jej towarowości dyktują potrzebę dalszej rozbudowy przemysłu przetwórczego, gwarantującego racjonalne zagospodarowanie surowców.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#PosełAdolfJakubowicz">Drobne zakłady branży rolno-spożywczej zlokalizowane w ośrodkach gminnych, bazując w przeważającej większości na miejscowych zasobach surowcowych, mają zasadniczy wpływ na zaspokojenie lokalnego rynku, lepszą jakość i szerszy asortyment produkowanych wyrobów, racjonalne wykorzystywanie środków transportu, a w wyniku tego na obniżkę kosztów wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#PosełAdolfJakubowicz">Rozwój tego przemysłu w centrum baz surowcowych sprzyja również wzrostowi produkcji rolniczej, gdyż w coraz większym stopniu oddziałuje na ilość, asortyment i jakość surowców wyprodukowanych przez rolników.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#PosełAdolfJakubowicz">Przy nawiązaniu szerszej współpracy zakładów przetwórczych z miejscowymi rolnikami i z nowoczesną nauką istnieje pełna możliwość dalszego rozszerzenia uprawy najbardziej przydatnych dla przemysłu odmian warzyw i owoców oraz innych roślin przemysłowych. Zakłady te, współpracując ściśle z producentami przez kontraktację, zapewnienie intensywnego materiału szkółkarskiego oraz dostawę środków chemicznych i udzielanie instruktażu w ich prawidłowym stosowaniu, zabezpieczają w pełni potrzeby surowcowe.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#PosełAdolfJakubowicz">Przemysł drobny ma większe możliwości bardziej elastycznego dostosowania swej produkcji do podaży surowców i potrzeb rynku, likwidując tym samym często występujące trudności w zagospodarowaniu surowców, szczególnie w okresach dużego urodzaju.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#PosełAdolfJakubowicz">Uchwała XIV Plenum KC PZPR, jak też rządowy program w przedmiocie rozbudowy sieci średnich i drobnych zakładów przemysłowych w ośrodkach gminnych wpłynie na bardziej równomierną aktywizację społeczno-gospodarczą kraju oraz pełniejsze zaopatrzenie rynku w towary odpowiadające potrzebom miejscowej ludności. Stąd też przemysł ten sprzyja wyzwalaniu inicjatyw oraz współodpowiedzialności miejscowego społeczeństwa, aktywu samorządowego i władz lokalnych za sprawy produkcji i zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#PosełAdolfJakubowicz">W województwie krośnieńskim, które mam zaszczyt reprezentować, uchwały XIV Plenum KC spotkały się z dużym zainteresowaniem zarówno społeczeństwa, załóg spółdzielczych, jak i miejscowych władz politycznych i administracyjnych. Powodem tak dużego zainteresowania jest fakt, że jest to region o stosunkowo małym stopniu urbanizacji i dużym rozdrobnieniu gospodarstw rolnych. Jak wskazują dotychczasowe doświadczenia, wybudowanie w ośrodkach gminnych nawet małych zakładów przetwórstwa owocowo-warzywnego czy też o podobnym profilu produkcji przynosi znaczne korzyści dla specjalizacji i struktury gospodarki ziemią. Wpływa dodatnio na podnoszenie kwalifikacji rolników oraz kwalifikacji zawodowych tych, którzy pracują w powstałych zakładach. Pozytywnym zjawiskiem jest również to, że zakłady te oprócz zaspokojenia potrzeb swego środowiska, a nawet województwa produkują wyroby na eksport. Przykładem może być Spółdzielnia Pracy Przemysłu Spożywczego w Korczynie produkująca obecnie 60 asortymentów artykułów warzywnych i owocowych. Możliwość szybkiej zmiany asortymentowej sprzyja jej dynamicznemu rozwojowi i sukcesywnemu wykonywaniu zadań planowych mimo często notowanego w ostatnich latach nieurodzaju niektórych warzyw i owoców.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#PosełAdolfJakubowicz">Ze względu na usytuowanie w centrum istniejącej bazy surowcowej produkcja tej spółdzielni jest wysokiej jakości. Szeroka gama produkowanych asortymentów pozwoliła na likwidację sezonowości tak w produkcji, jak i w zatrudnieniu. Ma to wpływ na podwyższenie kwalifikacji załogi, zmniejszenie jej fluktuacji oraz wzrost jakości produkcji. Spółdzielnia ta posiada 10 znaków jakości oraz 10 medali złotych i srebrnych otrzymanych na międzynarodowych wystawach. Około 20% produkcji przeznaczone jest na eksport.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#PosełAdolfJakubowicz">Mając dogodne warunki polegające m. in. na rezerwie siły roboczej w podkarpackim rozdrobnionym rolnictwie oraz rozeznanie o występujących jeszcze brakach towarowych, na które jest pokrycie surowcowe, i uwzględniając również funkcję turystyczną naszego województwa już wstępnie określiliśmy pewne kierunki dalszego rozwoju drobnego przemysłu. Na plan pierwszy wysuwa się rozbudowa już istniejących zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego, jak i budowa dalszych małych zakładów w gminach, w których występują odpowiednie zasoby surowcowe. Z tym jednak wiąże się pilna potrzeba budowy bazy przechowalniczej, gdyż przemysł w województwie nie dysponuje żadną tego typu bazą tak niezbędną dla zabezpieczenia bieżących potrzeb miejscowej ludności i turystów, a także na potrzeby technologiczne przetwórstwa.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#PosełAdolfJakubowicz">W regionie naszym niezbędna jest również z uwagi na nie zaspokojone wciąż potrzeby szczególnie ludności wiejskiej szybsza rozbudowa i modernizacja zakładów piekarniczych. Usprawni to i polepszy techniczno-lokalowe warunki produkcji w tych zakładach, a także umożliwi wyrób szerszego niż dotąd asortymentu pieczywa trwałego, podniesienie jego jakości, a także większą i poszukiwaną produkcję ciastkarsko-cukierniczą.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#PosełAdolfJakubowicz">Obywatele Posłowie! Zdajemy sobie sprawę z tego, że w najbliższym czasie nie będziemy w stanie pokryć w pełni szybko rosnącego zapotrzebowania na mięso i jego przetwory. Istnieje jednak możliwość wydatniejszego łagodzenia występujących trudności między innymi przez lepsze wykorzystanie posiadanych surowców, dalsze uszlachetnianie produkcji i wzbogacanie jej asortymentu.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#PosełAdolfJakubowicz">W województwie naszym notujemy np. dynamiczny wzrost hodowli owiec, królików i innych zwierząt. Są to znaczące już pozycje w ogólnej masie produkowanego mięsa. Istnieje jednak niełatwy problem zagospodarowania tych zasobów. Mamy decyzję w sprawie rozbudowy istniejącej ubojni królików, ale problem przetwórstwa pozostałych surowców mięsnych, łącznie z przetwórstwem dziczyzny w małych zakładach, nie znajduje jeszcze odpowiedniego rozwiązania. Tworzenie mniejszych obiektów przetwórczych, ale lokalizowanych w pobliżu zaplecza hodowlanego, a więc bezpośrednio w niektórych gminach, stworzyłoby lepsze warunki dla efektywnego produkcyjnego zagospodarowania tych surowców, a tym samym i lepszego zaspokajania potrzeb rynku.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#PosełAdolfJakubowicz">W pionie spółdzielczości wiejskiej prowadzi się również skup i przetwórstwo mleka. W przemyśle tym w ostatnim 10-leciu dokonano wiele, niemniej jednak istnieją jeszcze duże możliwości rozwojowe. Stosunkowo mała liczba zakładów przetwórczych mleka usytuowana najczęściej w miastach nie sprzyja w dostatecznym stopniu racjonalnemu wykorzystywaniu mleka i dobrej jakości wyrobów. Uważam, że i tutaj powinno się reaktywować drobne zakłady mleczarskie usytuowane w gminach w celu szybkiego przetwarzania i zaspokajania potrzeb lokalnych. Bazując na przykładach naszego regionu, mogę stwierdzić, że dość często te właśnie małe przetwórnie produkują z mleka krowiego i owczego wiele poszukiwanych oraz nowych asortymentów.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#PosełAdolfJakubowicz">Wysoki Sejmie! Dla dalszego i bardziej wszechstronnego rozwoju przemysłu rolno-spożywczego w ośrodkach gminnych istnieje pilna potrzeba pełniejszego zaopatrzenia materiałowo-technicznego tej kategorii zakładów. Należy tu oczekiwać istotnej i wielostronnej pomocy technicznej ze strony zakładów przemysłu kluczowego. Zarówno w dyskusji na XIV Plenum KC, jak i w dzisiejszej debacie sejmowej słusznie zwracano uwagę na potrzebę zwiększenia produkcji dostosowanych do tego typu zakładów niezbędnych maszyn i urządzeń dla ułatwienia przepływu czy to w formie zakupu, czy też dzierżawy, nie wykorzystanych dostatecznie maszyn i urządzeń z zakładów dużych do jednostek drobnej wytwórczości, w tym także do zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego. Jest to uzasadniona możliwość podnoszenia poziomu technicznego oraz unowocześnienia technologii produkcji, a w rezultacie wzbogacania oferty rynkowej i eksportowej. Tym działaniom towarzyszyć musi jednak w każdym zakładzie i w każdym województwie zwiększone poczucie odpowiedzialności i troska o pełne wykorzystanie możliwości tkwiących w już istniejącym potencjale produkcyjnym przemysłu drobnego.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#PosełAdolfJakubowicz">W dyskusji przed XIV Plenum zwracano także uwagę na potrzebę stworzenia bardziej elastycznego systemu ekonomiczno-finansowego, który jest jednym z decydujących czynników lepszego wykorzystania potencjalnych możliwości produkcyjnych drobnej wytwórczości. Duża ilość dyrektywnych wskaźników, limitów i ograniczeń nie stwarza możliwości podejmowania produkcji w krótkich seriach, w zróżnicowanym asortymencie, a szczególnie o wysokiej pracochłonności. Dlatego też zapowiedziane uproszczenie obowiązującego w drobnym przemyśle systemu ekonomiczno-finansowego jest niezwykle cennym i potrzebnym zamierzeniem, chodziłoby tylko o jak najszybsze i konsekwentne jego wdrożenie.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#PosełAdolfJakubowicz">Uważam, że poczynania partii zawarte w materiałach XIV Plenum KC oraz program rządowy wsparte szeregiem cennych inicjatyw i konsekwencją działania władz terenowych oraz dużym zaangażowaniem załóg pracowniczych — powinny przynieść pożądane efekty.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#PosełAdolfJakubowicz">Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Czesław Słowek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#PosełCzesławSłowek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata sejmowa stawia na porządku dziennym konieczność harmonijnego wprowadzania przemysłu drobnego w mechanizm gospodarczy i ustalenia właściwej jego pozycji w potencjale przemysłowym kraju. Drobne jednostki produkcyjne rozwijały się w ostatnich latach wolno. Wpłynęło na to wiele przyczyn, między innymi słabe uzbrojenie techniczne, jak i skromne możliwości inwestowania.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#PosełCzesławSłowek">Bardziej wyraźny postęp, nowoczesność i wzrost produkcji rynkowej w tym przemyśle, ograniczyły też czynniki natury subiektywnej. Zwłaszcza obowiązujący system ekonomiczno-finansowy, usztywniony wieloma wskaźnikami dyrektywnymi, utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia produkcję wyrobów bardziej pracochłonnych, szczególnie z surowców lokalnych, odpadowych i wtórnych. Stąd też zużywanie w procesie produkcji czy usług możliwie największej ilości materiałów i najdroższych części, bo w ten sposób uzyskuje się wysokie wskaźniki wydajności pracy i plan wartościowy. Kłóci się to ze zdrowym rozsądkiem, gospodarnością i interesem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#PosełCzesławSłowek">Narastała więc sytuacja nie zawsze racjonalnego wykorzystania istniejącego potencjału, kryjącego w sobie znaczne rezerwy i możliwości dla całej gospodarki. Odczucie to pogłębia się, zwłaszcza gdy rozpatrujemy stan przemysłu drobnego na tle nieustannych starań państwa o wzrost produkcji rynkowej i poprawę zaopatrzenia ludności w towary i usługi. A przecież wzbogacenie asortymentowe rynku w drobne artykuły i zróżnicowane towary o wysokim standardzie oraz różnorodne usługi, obok roli czynnego kooperanta wobec wielkiego przemysłu, było i pozostaje ważnym polem działania małych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#PosełCzesławSłowek">Przedstawione dziś przedsięwzięcia Rządu zmierzają do nadania wysokiej rangi i stworzenia drobnej wytwórczości stabilnych warunków rozwoju. Zapewni to wprowadzenie modyfikowanego i prostego systemu ekonomiczno-finansowego, uwzględniającego produkcję pracochłonną, umożliwiającą wykorzystanie surowców lokalnych i odpadowych. Sprzyjać temu będzie zapowiedziana rekonstrukcja techniczna w drodze modernizacji zakładów, lepszego wyposażenia w maszyny, urządzenia i transport oraz poprawa zaopatrzenia w surowce i materiały w ramach bardziej spójnego systemu. Otwiera to nowy etap w rozwoju tego przemysłu. W realizacji tego programu powinniśmy wykorzystać dotychczasowe doświadczenia w organizacji i rozwoju przemysłu drobnego oraz doskonalenia jego roli i funkcji wobec rynku.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#PosełCzesławSłowek">Wysoki Sejmie! W województwie zielonogórskim 26 wyodrębnionych jednostek organizacyjnych drobnej wytwórczości prowadzi działalność usługowo-wytwórczą w 1480 zakładach, zatrudniając łącznie 14 tysięcy osób. W roku ubiegłym osiągnęła ona produkcję o wartości 6,2 mld zł. Jest to już duży potencjał wytwórczy, ale dotychczas nie w pełni wykorzystany. Władze polityczne i administracyjne województwa poświęcają wyjątkowo dużo troski i uwagi rozwijaniu usług i drobnego przemysłu. Nie jesteśmy na początku drogi — mamy dobrą kadrę, sporo doświadczeń i wiele pomyślnych rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#PosełCzesławSłowek">W ostatnich latach, wykorzystując fundusz aktywizacji gospodarczej i na zorganizowanie tanich miejsc pracy, uruchomiono 23 zakłady, w których przeciętny koszt miejsca pracy wyniósł około 40 tys. zł. Powstały nowe zdolności wytwórcze oparte zasadniczo na surowcach lokalnych i odpadowych, zaspokajające lepiej miejscowe potrzeby. Efektywność tych inwestycji jest wysoka. Przykładowo — kosztem 600 tys. zł, wydanych na zorganizowanie stanowisk pracy nakładczej w zakładzie dziewiarskim w Sulechowie, nastąpił przyrost produkcji w granicach 12 mln zł. Adaptacja obiektu w Cybince na zakład urządzeń i okuć metalowych, przy koszcie 10 min zł, przyniosła przyrost produkcji w wysokości 36 min zł.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#PosełCzesławSłowek">Przykłady te potwierdzają duże możliwości wzrostu pożądanej produkcji w przypadku stworzenia odpowiednich warunków i środków, którymi elastycznie mogą gospodarować władze terenowe, wykorzystując do tych celów istniejące rezerwy lokalowe i materiałowe. Dlatego z uznaniem należy powitać propozycje wzmocnienia roli i odpowiedzialności władz terenowych, wojewódzkich i gminnych w kształtowaniu oblicza małych zakładów oraz projekt utworzenia wojewódzkiego funduszu rozwoju drobnej wytwórczości. Samofinansowanie, uzupełnione kredytami bankowymi, przybliży realizację zakładowych celów.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#PosełCzesławSłowek">Wysoka Izbo! W trakcie konsultacji materiałów na XIV Plenum KC PZPR i przed dzisiejszą debatą sejmową, zgłoszono w naszym województwie liczne propozycje i projekty przyspieszenia rozwoju wielu dziedzin drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#PosełCzesławSłowek">Na rozległych obszarach południowej części województwa występują udokumentowane zasoby iłów, glin ogniotrwałych i kruszywa. Zasoby te stanowią cenny surowiec do produkcji płytek ceramicznych i wyrobów kamionkowych, zwłaszcza kamionki gospodarczej, niezbędnej rolnictwu. Złoża te mogą być lepiej wykorzystane do produkcji wyrobów szamotowych, izolacyjnych i kwasoodpornych oraz na produkcję cegły i elementów prefabrykowanych dla budownictwa indywidualnego. Niedawno jeszcze z zasobów tych korzystała znaczna liczba małych cegielni, które ze względu na prymitywne warunki produkcji i nierentowność zostały zlikwidowane. Czy nie nazbyt pochopnie — to inna sprawa. Niekiedy wąsko pojęta opłacalność drogo kosztuje, chociażby w transporcie.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#PosełCzesławSłowek">W interesie naszej gospodarki leży szersza eksploatacja wspomnianych złóż. Dążą do tego władze wojewódzkie, gdyż brakuje nam różnorodnych materiałów budowlanych. Indywidualnego budownictwa mieszkaniowego w mieście i na wsi, a także remontów i budownictwa inwentarskiego w gospodarce chłopskiej nie rozwiążemy przy pomocy dostaw elementów prefabrykowanych z fabryk domów.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#PosełCzesławSłowek">Uruchomienie produkcji brakujących materiałów budowlanych z posiadanego surowca stanowić może konkretne wsparcie niezbędnymi środkami produkcji wspólnej polityki rolnej PZPR i ZSL. W realizacji dzisiaj dyskutowanego programu upatrujemy pełniejsze rozwiązanie tych potrzeb. Efekty produkcyjne naszego rolnictwa byłyby wyższe, gdyby miało ono więcej i na czas często bardzo prostych narzędzi ułatwiających pracę w polu i w hodowli, które może wytwarzać drobna wytwórczość.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#PosełCzesławSłowek">Dążeniem do unowocześnienia terenowego przemysłu drobnego było podyktowane przekazanie tych zakładów do przemysłu kluczowego. W praktyce okazało się, że z przeważającej liczby tych zakładów wycofano produkcję rynkową i usługi, co spowodowało wiele przykrych luk w zaopatrzeniu rynku. Sądzę, że trzeba z tego wyciągnąć wnioski na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#PosełCzesławSłowek">Nie jest dla nikogo tajemnicą, ile kłopotów przysparza wsi konserwacja i naprawa maszyn. Gospodarstwa indywidualne w kraju posiadają ponad 250 tys. ciągników — w naszym województwie poważna część gospodarstw charakteryzuje się wysokim uzbrojeniem technicznym. Wymaga to organizacji sprawnie funkcjonującego i stale rozwijanego potencjału usługowo-naprawczego. Wojewódzki Związek Spółdzielni Rolniczych w naszym województwie aktywnie wychodzi naprzeciw tym potrzebom, organizując warsztaty naprawcze, ośrodki usług bytowych, wypożyczalnie sprzętu budowlanego oraz modernizując zakłady wytwórcze. Umożliwia to wzrost usług oraz zwiększenie dostaw na rynek wiejski wyrobów piekarniczych, ciastkarskich i garmażeryjnych. W tym celu przewiduje się m.in. zagospodarowanie obiektów po byłej rzeźni w Nowej Soli, z przeznaczeniem na zwiększenie produkcji garmażeryjnej, przerób surowca końskiego i z nutrii oraz na produkcję poszukiwanych konserw warzywno-mięsnych.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#PosełCzesławSłowek">Wśród aktywu spółdzielczości rolniczej zrodził się program racjonalnego zagospodarowania warzyw i owoców drogą budowy przetwórni gminnych i rejonowych baz przechowalniczych. Inicjatywa ta wychodzi naprzeciw przewidywanemu w naszym rolnictwie wzrostowi produkcji warzyw z 65 tys. ton obecnie do 92 tys. ton, i owoców z 20 tys. ton do 35 tys. ton w roku 1985. Duże też możliwości widzimy w rozwijaniu przetwórstwa mleczarskiego oraz w lepszym wykorzystaniu runa leśnego i uszlachetnianiu tej produkcji na rynek i eksport.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#PosełCzesławSłowek">Dyskutowane obecnie propozycje i programy terenowe stanowią zaczyn do pełnego urzeczywistniania uchwały XIV Plenum KC PZPR i programu rządowego. Jego pełna realizacja stwarza możliwości i szanse znacznego wzrostu produkcji i szybkiej poprawy zaopatrzenia rynku, pełniejszego wykorzystania lokalnych nadwyżek rąk do pracy i ekonomicznego ożywienia wielu małych miast i gmin.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#PosełCzesławSłowek">Wyrażając pełne poparcie dla przedstawionego przez Rząd programu, dla trafnego i słusznego wyboru dróg i rozwiązań, pragnę wyrazić przekonanie, że będzie on dobrze służył społeczeństwu i naszej gospodarce. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Bronisław Jurkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Podnoszenie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju, przy zasadzie nadrzędności celów społecznych, to rezultat urzeczywistniania uchwał VI i VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#PosełBronisławJurkiewicz">W latach siedemdziesiątych, w wyniku wielokierunkowych działań obejmujących wszystkie dziedziny naszego życia, na dziś — zdołano rozwiązać wiele nabrzmiałych problemów:</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#PosełBronisławJurkiewicz">— unowocześniono i rozbudowano przemysł, stwarzając wielki i nowoczesny potencjał produkcyjny;</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#PosełBronisławJurkiewicz">— powstały nowe generacje wyrobów;</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#PosełBronisławJurkiewicz">— szeroko rozwinięto produkcję nowoczesnych towarów na potrzeby rynku i na eksport.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#PosełBronisławJurkiewicz">W konsekwencji staliśmy się obecnie nowoczesnym krajem o stosunkowo wysokim poziomie życia naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Dalszy rozwój społeczno-gospodarczy kraju, przy wzroście wymagań społecznych, stwarza konieczność podejmowania kompleksowych działań w wielu węzłowych kierunkach, m.in. w zakresie dalszego zwiększania udziału uspołecznionego przemysłu drobnego w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Realizacja takich przedsięwzięć programu w latach 1979–1980 przy istniejącym potencjale produkcyjnym, ale w nowych warunkach daleko idących zmian organizacyjnych i systemowych oraz w okresie od 1981 r. do 1985 r. przy dalszym rozwoju i modernizacji tego przemysłu stwarza realne możliwości znacznego wzrostu podaży towarów i usług z jednoczesnym dostosowaniem ich do aktualnych potrzeb rynku; spowoduje również udoskonalenie więzi kooperacyjnej pomiędzy drobnym przemysłem a kluczowym, od której dość często uzależniony jest los produkcji finalnej w wielkim przemyśle. W realizacji programu szczególnego znaczenia nabiera wykorzystanie inicjatyw społecznych oraz działanie w kierunku uruchamiania lokalnych zasobów surowcowych, co zdecydowanie stworzy realne możliwości przyspieszenia aktywizacji społeczno-gospodarczej gmin i małych miast.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#PosełBronisławJurkiewicz">O węzłowym znaczeniu uspołecznionego przemysłu drobnego dla gospodarki narodowej świadczą również jego rozmiary. W roku ubiegłym przemysł ten, przy zatrudnieniu ponad 750 tys. osób, co stanowi prawie 16% ogółu zatrudnionych w całym przemyśle, i 165 tys. osób pracujących w nakładztwie, dysponując majątkiem trwałym o wartości około 82 mld zł, wykonał sprzedaną produkcję wyrobów i usług o wartości 333,5 mld zł, tj. 11,4% udziału w przemyśle uspołecznionym, z czego udział w dostawach rynkowych stanowił około 24%.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Z analizy bieżącej działalności uspołecznionego przemysłu drobnego wynika, że mimo stale wzrastającej produkcji i usług, o czym świadczy fakt, że produkcja globalna w cenach porównywalnych w 1978 r. wzrosła ponad dwukrotnie w porównaniu z rokiem 1970, w dalszym ciągu nie są w pełni zaspokajane potrzeby społeczno-gospodarcze kraju.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Niedostateczny jest udział przemysłu drobnego w zakresie pokrycia potrzeb rynku w artykuły żywnościowe, występują niedobory asortymentowe w grupie artykułów przemysłowych, szczególnie drobiazgów, zabawek, krótkoseryjnych wyrobów dziewiarskich, mebli, obuwia i innych. Również rozwój budownictwa indywidualnego miast i wsi hamowany jest brakiem dostatecznej ilości materiałów budowlanych, odczuwalne są też braki w podaży usług bytowych.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Niedostateczny rozwój produkcji w porównaniu do potrzeb dość często występuje również w małych zakładach przemysłu kluczowego. Produkcja tych zakładów skupiona w kraju prawie w 6 tys. jednostek organizacyjnych ma głównie charakter kooperacyjny i związana jest z finalną produkcją rynkową i eksportową — ich niejednorodność powoduje często napięcia, zakłócenia rytmiki produkcji oraz ograniczenia produkcji finalnej.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Z tych względów podjęcie realizacji programu rządowego, opracowanego na podstawie uchwały XIV Plenum Komitetu Centralnego o dalsze zwiększenie udziału uspołecznionego przemysłu drobnego w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju, ma ogromne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#PosełBronisławJurkiewicz">W świetle tego programu pragnę szerzej skoncentrować uwagę obywateli posłów na tej jego części, która odnosi się do współzależności uspołecznionego przemysłu drobnego i przemysłu kluczowego. Ta współzależność już w swym założeniu powinna posiadać w pełni cechy partnerstwa, oparte na wzajemnych korzyściach.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Małe zakłady zarówno przemysłu kluczowego, jak i terenowego, spełniając nierzadko ważne funkcje kooperacyjne, często charakteryzują się niskim poziomem techniczno-organizacyjnym. Modernizacja wyrobów finalnych i związana z nią modernizacja branży często nie znajdują odbicia w modernizacji wyrobów i zakładów kooperujących. Występują znaczne dysproporcje pomiędzy metodami wytwarzania w zakładach produkujących wyroby finalne a niskim poziomem technicznym i przestarzałymi technologiami w zakładach kooperujących.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Słuszny jest więc kierunek, zmierzający do zwiększania i rozwijania specjalistycznej produkcji kooperacyjnej w przemyśle drobnym, ale odbywać się to musi, jak już wspomniałem, na zasadzie pełnego współpartnerstwa stron.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Małe, wyspecjalizowane zakłady powinny stać się nowoczesnym, sprawnym zapleczem producentów wyrobów finalnych. Sprawdzone w przemyśle kluczowym techniki i technologie, doświadczenia organizatorskie, myśl techniczna powinny być przenoszone do przemysłu drobnego. Na rzecz tego przemysłu powinny znacznie szerzej niż dotychczas pracować placówki zaplecza naukowo-badawczego i technicznego przemysłu kluczowego. Wprowadzanie nowoczesnej techniki do zakładów małych, kooperujących z przemysłem kluczowym, jest jednym z podstawowych warunków uzyskania wysokiej jakości i nowoczesności wyrobów finalnych, a oparta na dwustronnych umowach lub porozumieniach kooperacja powinna podnieść rytmikę realizacji produkcji finalnej oraz umożliwić pełne wykonanie programu asortymentowego wyrobów, których podaż na rynek i eksport jest na razie niewystarczająca.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#PosełBronisławJurkiewicz">W obecnej chwili szereg wyrobów produkowanych jest w oparciu o import kooperacyjny. Często są to drobne detale, których nie produkuje przemysł kluczowy ze względu np. na zbyt krótkie serie lub zbyt dużą pracochłonność. Specyfika przemysłu drobnego predysponuje go do podjęcia takiej produkcji. Zakłady wykonujące produkcję finalną powinny wykorzystać swoje doświadczenia konstrukcyjne, technologiczne, projektowe i w ramach umów z zakładami małymi wdrażać w nich taką właśnie produkcję.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Zakłady przemysłu kluczowego dysponują często urządzeniami i maszynami, które są nie zagospodarowane lub chwilowo nie znajdują zastosowania w procesie produkcyjnym. Są to często wysoko wydajne urządzenia importowane, w dobrym stanie technicznym. Mając na uwadze obniżenie kosztów rozwoju i modernizacji zakładów przemysłu drobnego, wydaje się celowe szersze wykorzystanie tych urządzeń w procesach modernizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Przemysł kluczowy boryka się często z niedostatkiem niektórych specjalistycznych narzędzi, oprzyrządowań, szczególnie produkowanych w niewielkich seriach o dużej pracochłonności wytwarzania. Często wyroby te pochodzą z importu. Przemysł drobny powinien znacznie zwiększyć swój udział właśnie w ich wytwarzaniu. Uelastycznienie oraz wzrost samodzielności małych zakładów pozwoli wielkim organizacjom przemysłu kluczowego na inicjowanie różnych form współdziałania.</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Ze względu na skalę produkcji, zakłady przemysłu kluczowego dysponują często znacznymi ilościami surowców wtórnych i wartościowych odpadów produkcyjnych. Giełdy materiałowe nie zawsze rozwiązują problemy ich zbytu. Nie zawsze terenowe zakłady przemysłu drobnego wykazują odpowiednią aktywność w samozaopatrywaniu się w te surowce, nieraz nie dociera do nich informacja o takich możliwościach. Stworzenie odpowiedniego systemu ekonomicznego, umożliwiającego wykorzystanie wszelkich czynników wzrostu produkcji, umożliwienie tym zakładom podejmowania decyzji innowacyjnych i technologicznych — powinno uaktywnić wykorzystanie tych surowców i materiałów. W swych zamierzeniach przemysł drobny powinien traktować surowce i materiały wtórne jako jedno ze źródeł zaopatrzenia materiałowego, a szczególnie zasobów regionalnych.</u>
          <u xml:id="u-26.21" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Wysoki Sejmie! W swym wystąpieniu chciałem przede wszystkim zwrócić uwagę na te dziedziny działalności uspołecznionego przemysłu drobnego, w których wprowadzanie zmian pozainwestycyjnych, a szczególnie organizacyjnych, technologicznych, systemowych, a często pojęciowych, odnoszących się również do przemysłu kluczowego, powodować będą szybszy niż dotychczas wzrost tego przemysłu w nakreślonych wymiarach.</u>
          <u xml:id="u-26.22" who="#PosełBronisławJurkiewicz">Chcę również podkreślić, że kompleksowa realizacja programu rządowego w zakresie dalszego zwiększania udziału uspołecznionego przemysłu drobnego, wymagająca dużego zaangażowania społecznego oraz wysokiej dyscypliny na każdym szczeblu zarządzania przyczyni się niewątpliwie do coraz to lepszego zaspokajania potrzeb społeczno-gospodarczych kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-26.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Barbarze Koziej-Żukowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Na dzisiejszym posiedzeniu Izby rozpatrujemy ważkie dla naszego społeczeństwa, dla dalszego unowocześniania naszej gospodarki narodowej — problemy rozwoju szeroko pojętej uspołecznionej drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi — zgodnie z decyzją XIV Plenum KC PZPR — rządowy program rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego zakłada poważny wzrost jego udziału w życiu gospodarczym Polski oraz w zaspokajaniu narastających potrzeb społecznych na towary i usługi. Program ten, wraz z przyjętym przez Sejm i obecnie pomyślnie realizowanym rządowym programem rozwoju usług i rzemiosła, kompleksowo rozwiązuje problematykę prawidłowego i nowoczesnego funkcjonowania całej drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Drobna wytwórczość legitymuje się aktualnie poważnym potencjałem ekonomicznym ponad 300 mld zł, którego racjonalne wykorzystywanie i rozwój powinny odegrać większą niż dotąd rolę w zaopatrzeniu rynku. Wynika to przede wszystkim z faktu, że zrzeszone w niej małe i średnie zakłady starają się umiejętnie kojarzyć działalność usługową i produkcyjną, preferować produkcję krótkoseryjną i jednostkową, przy szerokim korzystaniu w procesach wytwórczych i świadczeniu usług z surowców miejscowych i wtórnych. Ta specyfika działania przemysłu drobnego pozwala stosunkowo szybko i elastycznie reagować na potrzeby gospodarki, na sytuację rynkową oraz wychodzić naprzeciw zaspokajaniu zróżnicowanych potrzeb społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Po całym szeregu zmian organizacyjnych i modelowych, przemysł drobny w Polsce charakteryzuje się obecnie wysokim stopniem centralizacji decyzji w sferze planowania, zarządzania i rozwoju, wielokierunkową odpowiedzialnością wobec władz nadrzędnych (władze centralne i terenowe, krajowe związki spółdzielcze, gestorzy branżowi, zjednoczenia wiodące itp.), a także w niektórych pionach czy branżach niskim stopniem umaszynowienia oraz słabym zapleczem naukowo-technicznym. Elementy te utrwaliły w społeczeństwie stereotyp przemysłu drobnego jako technicznie zacofanego i niesprawnego organizacyjnie. W stosunku do drobnej wytwórczości niejako mechanicznie zastosowano szereg rozwiązań obowiązujących w przemyśle kluczowym. Taki stan rzeczy, nie uwzględniający specyfiki działania małych zakładów, ogranicza elastyczne dostosowanie produkcji przemysłu drobnego do zmieniających się potrzeb odbiorców. XIV Plenum KC PZPR i XII Plenum CK SD wskazały sposoby przełamania tych niekorzystnych zjawisk, podkreślając wagę i partnerstwo drobnej wytwórczości w zaspokajaniu potrzeb społecznych i rozwoju gospodarczym kraju.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Przedłożony Wysokiej Izbie rządowy program rozwoju drobnego przemysłu uwzględnia centralne decyzje polityczne i precyzuje sposoby ich realizacji przez administrację państwową i gospodarczą. Wynika zeń, że pod koniec przyszłej pięciolatki drobna wytwórczość zwiększy strumień poszukiwanych na rynku towarów i usług do poziomu 500 mld zł. Dla spełnienia wymienionych zadań istotna jest zdolność drobnej wytwórczości do elastycznego i szybkiego reagowania na zmiany zachodzące w popycie i dostosowywania potencjału wytwórczego do potrzeb rynku, zwłaszcza lokalnego. Nie znaczy to jednak, że zakres działania przemysłu drobnego sprowadzać się ma wyłącznie do produkcji wyrobów przeznaczonych na rynki lokalne.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Wyspecjalizowana produkcja niektórych wyrobów wskazuje na potrzebę rozszerzenia obszaru rynków zbytu tych wyrobów na cały kraj, jak np. w dziedzinie chemii gospodarczej, 1001 drobiazgów czy drobnych narzędzi rolniczych i ogrodniczych, a także produkowania ich na eksport.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Z ekonomicznych funkcji przemysłu drobnego wynika także potrzeba wykorzystania jego potencjału w wyspecjalizowanej produkcji nietypowych przyrządów precyzyjnych, różnego rodzaju sprzętu o charakterze niepowtarzalnym, prototypów itp. na rzecz odbiorców nie występujących w sferze rynku.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Dla osiągnięcia pomyślnych wyników w działalności drobnej wytwórczości konieczne jest zastosowanie daleko idącej specjalizacji wynikającej z podziału zadań między zakładami wielkimi i małymi. Specjalizacja ta wymaga zwiększenia udziału zakładów drobnego przemysłu w wielkoseryjnej produkcji niektórych wyrobów przemysłu kluczowego, na zasadzie kooperacji. Zaliczanie do produkcji rynkowej jedynie wyrobów finalnych przynosi często ujemne skutki dla uczestników współdziałających w procesie wytwarzania, narusza zasady racjonalnej organizacji produkcji. Nie zachodzi bowiem rozbieżność między kooperacją i produkcją bezpośrednio rynkową z punktu widzenia branży czy też gałęzi przemysłu. Stąd też funkcje wytwórcze przemysłu drobnego nie mogą być ograniczone wyłącznie do produkcji wyrobów gotowych; w wielu dziedzinach jego rola sprowadzać się powinna do współpracy z wielkimi zakładami przemysłowymi. Jest to nieuchronne następstwo postępującej specjalizacji w procesie wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Pozwala to także na usprawnianie produkcji, poprawę jakości, zmniejszanie ilości problemów technologicznych, a także uzyskiwanie oszczędności na inwestycje.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Obywatele Posłowie! Rozwój drobnej wytwórczości ma swój liczący się udział w rozwiązywaniu społecznych problemów ludności, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">— w sferze zwiększenia i różnorodności zaopatrzenia, co łączy się z poprawą funkcjonowania gospodarstw domowych, uzyskiwania większej ilości wolnego czasu na odpoczynek i inne zajęcia poza pracą i prowadzeniem domu;</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">— w zakresie poprawy bytu ludzi niepełnosprawnych bądź o ograniczonych możliwościach podjęcia pracy zarobkowej — myślę tu o inwalidach i kobietach, szczególnie o matkach małych dzieci; warto tu wspomnieć, że w przedsiębiorstwach przemysłu drobnego pracuje około 403 tys. kobiet, co stanowi ponad 21% zatrudnionych w przemyśle uspołecznionym, oraz że wśród 165 tys. zatrudnionych w pracy nakładczej ogromną większość stanowią kobiety, często matki małych dzieci;</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">— w procesie integracji rodziny — przez stwarzanie lokalnych miejsc pracy dla jej członków;</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">— w prawidłowym kształtowaniu kierunków zatrudnienia, albowiem dalszy rozwój nowoczesności przemysłu, jego koncentracja i automatyzacja każę w niedalekiej perspektywie szukać możliwości przesuwania ciężaru zatrudnienia na inne dziedziny produkcji i usług, niezbędne dla dostatecznego zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Drobna wytwórczość może mieć także decydującą rolę w aktywizowaniu ośrodków gminnych i małych miast. Aktywizacja ta nie sprowadza się tylko do wzrostu zatrudnienia, ale także może korzystnie wpływać na wzrost produkcji rolnej, szczególnie w mniejszych gospodarstwach przez przejmowanie i zagospodarowywanie ich rozproszonej, a tym samym trudniejszej do przejęcia przez przemysł kluczowy — produkcji towarowej.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Te społeczne aspekty rozwoju szeroko pojętej drobnej wytwórczości, wynikające z przedstawionego dziś programu, są charakterystyczne dla kształtowania naszej gospodarki pod kątem społecznych potrzeb ludności. Jest to kierunek nakreślony przez I Sekretarza KC PZPR, towarzysza Edwarda Gierka — na początku dekady lat siedemdziesiątych. Realizowany on jest etapowo, uchwałami kolejnych zjazdów partii, a popierany czynną pracą przez Stronnictwo Demokratyczne i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Wysoka Izbo! W świetle omówionych spraw działania drobnej wytwórczości i jej wielokierunkowych zadań należy możliwie szybko wdrożyć rozwiązania zapewniające funkcjonowanie i rozwój uspołecznionego przemysłu drobnego. Powinny one zapewniać przedsiębiorstwom i organizacjom gospodarczym drobnej wytwórczości wysoki stopień samodzielności w dostosowywaniu produkcji i usług do aktualnych potrzeb rynku, kształtowaniu asortymentu produkcji, jej struktury ekonomicznej i zbytu, a także zwiększaniu samodzielności działania w systemie koordynacji branżowych. Należy także wdrażać w praktyczne działanie zasady organizacji, planowania ii zarządzania oraz taki system ekonomiczno-finansowy, który różniłby się w sposób istotny od systemu obowiązującego w przemyśle kluczowym.</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Generalnie chodzi o to, aby w warunkach minimalizacji wskaźników dyrektywnych, obciążeń administracyjnych i maksymalnej samodzielności zakładów dokonywać rozwoju różnorodnych form samorządności, współodpowiedzialności pracowników za osiągane przez zakłady drobnej wytwórczości efekty ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-28.18" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Warto tu nadmienić, że zdecydowanej zmianie ulec powinna działalność inwestycyjna w drobnej wytwórczości. Małe zakłady przemysłowe można i należy budować bardzo szybko. Równie szybko następuje bowiem zwrot poniesionych nakładów. Większą uwagę tym sprawom poświęcić muszą władze terenowe. Należałoby znacznie rozszerzyć bezlimitowe formy inwestowania w procesie budowy i modernizacji bazy drobnej wytwórczości. Nieodzowne jest również zapewnienie dostaw maszyn i urządzeń o wyższym poziomie technicznym, dostosowanych do sposobów wytwarzania i organizacji drobnego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-28.19" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Część usprzętowienia można będzie osiągnąć drogą przekazania zbędnych urządzeń z przedsiębiorstw przemysłu kluczowego; dla zakupu innych, w tym także za dewizy, stworzyć należy odpowiednie możliwości przez organizację w uspołecznionym przemyśle drobnym funduszu dewizowego, pochodzącego z własnych efektów eksportowych.</u>
          <u xml:id="u-28.20" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Mogę tu przytoczyć przykład Warszawskiej Usługowej Spółdzielni Pracy, która mając korzystny zbyt do strefy dolarowej wytwarzanych przez swe zakłady domków campingowych, za uzyskane środki dewizowe chce sprowadzić niezbędny sprzęt i urządzenia dla modernizacji i wyższej jakości produkcji wyrobów rynkowych i eksportowych.</u>
          <u xml:id="u-28.21" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Istotną cechą przemysłu drobnego, ważną z punktu zabezpieczenia potrzeb rynkowych, jest możliwość wykorzystania surowców i materiałów, których wiele nie jest w pełni zagospodarowanych w przemyśle kluczowym. Istotne jest także pozyskiwanie surowców odpadowych, jak również ich przetwarzanie i uzdatnianie na skalę przemysłową.</u>
          <u xml:id="u-28.22" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Przykładem dobrej produkcji z odpadów może być wielobranżowa spółdzielnia pracy „Unia” w Łodzi, która z uszkodzonych pojemników plastikowych, nieprzydatnych w przemyśle, wytwarza piękne, kolorowe przedmioty do wyposażenia kuchni i łazienek.</u>
          <u xml:id="u-28.23" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Na marginesie tej ostatniej sprawy warto by się zastanowić, wobec stale postępujących w świecie ograniczeń materiałowo-surowcowych oraz wzrostu ich cen, nad opracowaniem przez Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska i Urząd Gospodarki Materiałowej systemu pozyskiwania różnorodnych surowców z odpadów pochodzących z gospodarstw domowych i wytwarzania z tych odpadów niezbędnych prefabrykatów dla produkcji w drobnym przemyśle uspołecznionym.</u>
          <u xml:id="u-28.24" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Wysoki Sejmie! Przedstawione przeze mnie problemy szeroko pojętej drobnej wytwórczości dotyczą zarówno rządowego programu rozwoju rzemiosła i usług, jak i dalszego rozwoju uspołecznionego przemysłu drobnego. Rzemiosło pomyślnie realizuje przewidziane dlań zadanie. Daje się już odczuć na rynku zwiększoną podaż wyrobów i usług rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-28.25" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Określenie potrzeb społecznych i możliwości ich zaspokajania, nadanie kierunku w zakresie wytwórczym tak uspołecznionej drobnej wytwórczości, jak i rzemiosłu, maksymalne wykorzystanie ich potencjału produkcyjnego i usługowego, stanowić będzie o prawidłowym rozwoju tej tak bardzo istotnej dla całokształtu życia społeczno-gospodarczego dziedziny gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-28.26" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Z ogromnym zadowoleniem jako poseł, członek Stronnictwa Demokratycznego i kobieta przyjęłam przedstawiony nam przez wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Tadeusza Pykę program rozwoju drobnej wytwórczości stanowiący wyraz realizacji uchwały XIV Plenum KC partii. Program ten bowiem jest kolejnym dowodem troski o wszechstronną i harmonijną realizację zadań rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-28.27" who="#PosełBarbaraKoziejŻukowa">Program ten zwrócony jest ku społeczeństwu. Jego efekty mają służyć ludziom, polskim rodzinom, w ich pracy, w zakresie zwiększenia ilości towarów i usług, jest to kolejny krok na rzecz praktycznej realizacji hasła o dostatniejszym życiu naszego społeczeństwa, o wzroście siły naszego kraju. Jeśli bowiem przemysł drobny stanie się nowoczesnym ogniwem naszej gospodarki, to w niezbyt odległym czasie rynek odczuje pozytywne efekty programu, z którym Rząd zapoznał Wysoką Izbę na dzisiejszym posiedzeniu. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-28.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Cioskowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#PosełStanisławCiosek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Omawiany niedawno na XIV Plenum KC PZPR rozwój przemysłu drobnego jest od pewnego czasu tematem żywo dyskutowanym. Niedorozwój tego przemysłu w stosunku do postępu, jakiego dokonaliśmy w tworzeniu potężnej, nowoczesnej bazy wielkiego przemysłu dał o sobie znać dokuczliwymi dla harmonii rozwoju gospodarczego i codziennego życia człowieka skutkami.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#PosełStanisławCiosek">Konsekwentnie od 1971 roku realizowana koncepcja społeczno-gospodarczego rozwoju kraju dała w efekcie zdecydowanie wyższy poziom życia Polaków. Wejście jednakże szerokich rzesz ludności w wyższy przedział życiowego standardu stworzyło nowe i nie występujące do tej pory na taką skalę potrzeby i aspiracje. Rośnie społeczne zapotrzebowanie na szeroki asortyment dobrej jakości towarów, rośnie popyt na usługi. Z jednej strony — zjawisko to powinno nas cieszyć, bowiem charakteryzuje wyższy poziom rozwoju cywilizacyjnego kraju, z drugiej jednakże — oznacza potrzebę dodatkowego wysiłku, potrzebę dokonania zmian strukturalnych w produkcji materialnej.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#PosełStanisławCiosek">Mamy solidną bazę do dokonywania tych zmian. Zdecydowaną większość codziennych, powszechnych potrzeb materialnych społeczeństwa zaspokajamy produkcją wielkich, nowoczesnych, w dużej części zbudowanych w ostatnich latach zakładów przemysłowych. Dysponujemy silnym przemysłem o wysokim stopniu koncentracji. Brak nam do uzupełnienia strukturalnej sieci drobniejszych ogniw. Ze wszech więc miar słusznie kierownictwo partii przedstawiło na posiedzeniu plenarnym KC, a obecnie Rząd przed Sejmem — program rozwiązania tych problemów. Jest to logiczna konsekwencja rozwoju gospodarczego kraju i etapu, na który wkraczamy. Jest to również wyjście naprzeciw społecznym oczekiwaniom i potrzebom codziennego życia ludzi.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#PosełStanisławCiosek">Przedłożona przez wicepremiera towarzysza Tadeusza Pykę informacja o rządowym programie realizacji uchwały XIV Plenum KC PZPR w sprawie dalszego zwiększania udziału uspołecznionego przemysłu drobnego w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju jest w moim przekonaniu dobrą odpowiedzią na społeczne oczekiwania. Realizacja tego programu — zaprezentowanego siłą rzeczy w zarysie — wymagać będzie i czasu, i szczegółowych, konkretnych rozstrzygnięć i decyzji.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#PosełStanisławCiosek">Pragnę przedstawić kilka swych uwag do sposobów wdrażania tego programu w życie. W związku z przestarzałą lub niewystarczającą bazą techniczną niezbędne jest wydzielenie dla rekonstrukcji i rozbudowy przemysłu drobnego odpowiednich środków inwestycyjnych w planie centralnym. W aspekcie potrzeb również i tej kategorii przemysłu powinny być prowadzone prace przygotowawcze do narodowego planu społeczno-gospodarczego na lata 1981–1985. W ślad za nakładami inwestycyjnymi zabezpieczyć trzeba odpowiedni potencjał przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego. Przemysł drobny nie miał jak do tej pory szczęścia do wykonawstwa. Wysoko zorganizowane przedsiębiorstwa budowlane uciekają od drobnych tematów, zaś prace modernizacyjne — tak typowe dla niewielkich zakładów — w dalszym ciągu nie są zyskowne w obecnym systemie ekonomiczno-finansowym przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#PosełStanisławCiosek">Niezmiernie istotnym zagadnieniem dla prawidłowego rozwoju przemysłu drobnego jest sposób kierowania nim przez państwo. Podzielam pogląd zawarty w informacji Rządu, że dostosowane do wielkich organizmów gospodarczych, do wysokiego stopnia koncentracji i centralizacji, dotychczasowe metody wiązania z planem gospodarczym przemysłu drobnego nie zabezpieczą realizacji naszych oczekiwań.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#PosełStanisławCiosek">Z dużą więc nadzieją należy powitać zapowiedź Rządu, że podstawą zmodyfikowanego, dostosowanego do potrzeb przemysłu drobnego systemu ekonomiczno-finansowego będzie większa samodzielność zakładów w podejmowaniu decyzji gospodarczych i określaniu metod realizacji swych zamierzeń wraz z ponoszeniem ryzyka za te decyzje. Jeśli chodzi o ryzyko, a będzie ono mieć konkretny wymiar materialny zarówno na plus przez udział w zyskach, jak i na minus dla załogi — w większym stopniu powinno się wykorzystywać uprawnienia konferencji samorządu robotniczego. Wiążąc przemysł drobny z planem, trzeba w moim przekonaniu używać metod bardziej szacunkowych niż dyrektywnych. Mniejsza dyrektywność powinna mieć miejsce również w odniesieniu do funduszu płac. Należałoby poszukać takich metod, które będą uzależniać rozmiary tego funduszu od gospodarności zakładu i od rzeczywistego wzrostu wydajności pracy poszczególnego pracownika.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#PosełStanisławCiosek">Zachować należy kontrolę państwa nad cenami artykułów produkowanych przez przemysł drobny, ale w moim przekonaniu — przez określanie górnego pułapu cen konkretnych asortymentów. Wziąwszy pod uwagę fakt rozluźnionej dyrektywności systemu ekonomiczno-finansowego, będziemy mogli być świadkami stosowania cen niższych niż to określa górny pułap, ale przy odpowiedniej serii produkcji i niższych kosztach — będzie to bardziej wówczas zyskowne dla zakładu.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#PosełStanisławCiosek">Ważnym zagadnieniem dla przemysłu drobnego jest zaopatrzenie w środki do produkcji: sprzęt techniczny, surowce i materiały. Wierząc w skuteczność zmodyfikowanego systemu ekonomiczno-finansowego uważam, że przemysł drobny z powodów oczywistych bazować będzie na surowcach i materiałach odpadowych, na urządzeniach kupowanych taniej z przemysłu kluczowego, na surowcach nie obciążonych kosztami transportu. Duża jednakże część materiałów, surowców i urządzeń technicznych będzie niemożliwa do uzyskania tą drogą. Nie możemy więc całkowicie rezygnować z centralnego bilansowania tych artykułów na potrzeby przemysłu drobnego.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#PosełStanisławCiosek">W przekształceniach strukturalno-organizacyjnych większą rolę i odpowiedzialność za rozwój i kierowanie przemysłem drobnym powinniśmy zarezerwować władzom lokalnym. Z wielkim uznaniem należy powitać inicjatywę Rządu w tych sprawach. Byłoby dobrze, gdyby za brak na rynku np. szczotki do butów czy też innego drobiazgu, w opinii społecznej odpowiadał nie tylko Rząd, ale ten, kto rzeczywiście i konkretnie będzie za to odpowiedzialny. Wydaje mi się, że trzeba precyzyjnie określić zakres kompetencji i odpowiedzialności oraz podporządkowanie organizacyjne licznych drobnych zakładów przemysłowych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#PosełStanisławCiosek">Obywatele Posłowie! Na terenie województwa jeleniogórskiego pracuje ponad 1000 drobnych i średnich zakładów przemysłowych. Jest to wielki potencjał, który — jestem o tym głęboko przekonany — będzie lepiej, w wyniku realizacji rządowego programu, wykorzystywany.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#PosełStanisławCiosek">Pragnę podać kilka przykładów naszych w tym zakresie możliwości. Karkonoskie Zakłady Papiernicze w Jeleniej Górze posiadają 13 niewielkich zakładów wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa. W jednym z nich, na przykład w Karpaczu, w którym zatrudnionych jest około 100 osób, można z powodzeniem produkować poszukiwane na rynku papierowe opakowania jednostkowe do wyrobów ze szkła, ceramiki, porcelany, kryształów itp. Stosunkowo niewielkie nakłady inwestycyjne, jakie są niezbędne do uruchomienia tej produkcji, zwrócą się w bardzo krótkim czasie. Opakowania takie importujemy obecnie w ilości ponad tysiąc ton w skali rocznej w większości z II obszaru płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#PosełStanisławCiosek">Niezależnie od rzeczywistych korzyści ekonomicznych, uzyska się znaczną poprawę w zakresie ochrony środowiska, a zakłady produkujące papier są dla środowiska szkodliwe, co nie jest w przypadku Karpacza bez znaczenia. Podjęliśmy pierwsze kroki w celu realizacji tej inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#PosełStanisławCiosek">Możliwości zwiększenia poszukiwanej produkcji rynkowej upatrujemy również w innych zakładach województwa, wchodzących w skład przemysłu kluczowego, spółdzielczego i terenowego. Chociażby w przemyśle lniarskim przez rozszerzenie pracy nakładczej czy też produkowanie w jednym z licznych małych zakładów wyrobów konfekcji stołowej o dużym stopniu uszlachetnienia. W jednym z niewielkich zakładów przemysłu odzieżowego chcemy podjąć produkcję odzieży dziecięcej dla dzieci w wieku przedszkolnym.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#PosełStanisławCiosek">Przygotowujemy się obecnie do zorganizowania niewielkiego zakładu wykorzystującego odpady z zakładów przemysłu drzewnego i meblarskiego — odpadów tych mamy bardzo dużo. Podjąć chcemy produkcję z tego surowca drobnych mebli, elementów drewnianych dla wyposażenia mieszkań, galanterii drzewnej. To samo dotyczy zakładów o zatrudnieniu nie przekraczającym kilkudziesięciu osób, zakładów, które wykorzystywać będą odpady i surowce z przemysłu skórzanego i tworzyw sztucznych do produkcji pamiątek regionalnych.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#PosełStanisławCiosek">Pomimo systematycznego postępu, jaki notujemy w województwie jeleniogórskim w zakresie produkcji materiałów budowlanych, nadal nie pokrywamy w pełni istniejącego zapotrzebowania. Dotyczy to zwłaszcza dynamicznie rozwijającego się w ostatnich latach budownictwa jednorodzinnego.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#PosełStanisławCiosek">Region nasz, posiadający bogate złoża glin, kruszyw, kamienia i innych surowców mineralnych, ma szczególne możliwości rozwijania w drobnych zakładach produkcji materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#PosełStanisławCiosek">Reaktywować chcemy drobny przemysł szklarski, z którego wyrobów niegdyś słynęły nasze ziemie. Przykładami tymi pragnę uzasadnić stwierdzenie, że możliwości i rezerwy rozwoju drobnego przemysłu w terenie są wielkie. Przemysł ten może i powinien w większym niż dotychczas stopniu spełniać szerokie funkcje rynkowe, usługowe i kooperacyjne.</u>
          <u xml:id="u-30.18" who="#PosełStanisławCiosek">Wysoki Sejmie! Problematyka dzisiejszych obrad ma wielkie znaczenie dla dalszej pomyślnej realizacji polityki społeczno-gospodarczej, którą konsekwentnie realizujemy od początku lat siedemdziesiątych. W aktywizacji drobnego przemysłu, w zwiększeniu i lepszym dostosowaniu jego produkcji do potrzeb rynku, eksportu i usług tkwi niewątpliwie szansa pełniejszego zaspokojenia rosnących potrzeb i aspiracji Polaków.</u>
          <u xml:id="u-30.19" who="#PosełStanisławCiosek">Przedstawione w programie Rządu działania i propozycje rozwiązań najważniejszych problemów związanych z drobnym przemysłem są moim zdaniem słuszne i uwzględniają tezy zawarte w materiałach i uchwale XIV Plenum Komitetu Centralnego.</u>
          <u xml:id="u-30.20" who="#PosełStanisławCiosek">Systematyczna i konsekwentna realizacja uchwały XIV Plenum KC PZPR powinna wyzwolić lokalne inicjatywy, stworzyć klimat i zapewnić niezbędne środki rzeczowe dla rozwoju drobnego przemysłu i zwiększenia jego udziału w społeczno-gospodarczym rozwoju naszego kraju i wszystkich jego regionów. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-30.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Zamykam zatem dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiej Izbie w celu uchwalenia następujący projekt uchwały:</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje do zatwierdzającej wiadomości informację Rządu o programie realizacji uchwały XIV Plenum KC PZPR w sprawie dalszego zwiększenia udziału uspołecznionego przemysłu drobnego w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju”. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję Konwentu Seniorów przyjął.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Stwierdzam zatem, że Sejm proponowaną uchwałę podjął.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Wniesiony przez Komisję Kultury i Sztuki poselski projekt ustawy o terenowych funduszach odnowy zabytków (druk nr 118).</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi sprawozdawcy Tadeuszowi Hołujowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PosełTadeuszHołuj">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym swoje, choć krótkie, wystąpienie poselskie w sprawie projektu ustawy o terenowych funduszach odnowy zabytków zacząć od cytatu z wypowiedzi naszego posła-seniora Jarosława Iwaszkiewicza, wypowiedzi wprawdzie odnoszącej się do Krakowa, ale której sens jest sensem ogólnopolskim. Poseł Iwaszkiewicz, mówiąc o zespołach zabytkowej architektury, powiedział: „Jest to nie tylko zespół gmachów, numerów, ale także zespół idei, tradycji, pamiątek, z których czerpią całe pokolenia żywą wolę życia”. I nie trzeba chyba objaśniać, że właśnie owa „żywa wola” jest dla narodu polskiego czynnikiem niezmiernej wagi, zarówno jeśli chodzi o wielkie historyczne procesy, jak i o codzienne utrudzone życie współczesnego Polaka. Nie trzeba także tłumaczyć polskiemu społeczeństwu, że ocalenie od zagłady zabytków kultury i historii, a przede wszystkim staromiejskich zespołów zabytkowych, nie jest tylko sprawą konserwatorów, historyków sztuki, architektów czy też lokalnych ambicji lub nawet narodowej megalomanii i nie wynika z pychy, nakazującej dbać o wspaniałą tradycję kosztem pilnych potrzeb codzienności, ale to ocalenie jest moralnym obowiązkiem nas wszystkich, pilną potrzebą, nie dającą się porównywać z innymi potrzebami, a tym pilniejszą, że słowa „ocalenie” i „zagłada” to przecież nie retoryczne frazesy, ale, niestety, wyznaczniki rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#PosełTadeuszHołuj">Te słowa „ocalenie” i „zagłada” brzmią dla ucha polskiego szczególnie, kojarzą się bowiem ze zniszczeniami wojennymi, z bohaterskimi akcjami ratowniczymi, wywołują w świadomości społecznej obraz tak silnie zakorzeniony z czasów okupacji. Nikt z Polaków przecież nie ma najmniejszej wątpliwości, że to co zniszczył wróg, aby wraz ze świadectwami polskiej kultury i samoświadomości zniszczyć cały naród — musi być odbudowane. Ale zupełnie inaczej mają się sprawy, jeśli chodzi o to, co jeszcze istnieje, choćby było to istnienie pozorne, jeśli wrogiem jest po, prostu czas, czy niszczycielski wpływ współczesnej cywilizacji przemysłowej lub my sami. W takich wypadkach nie istnieje powszechna świadomość stanu zagrożenia, a raczej nierozumne przeświadczenie o rzekomej wieczności trwania zabytków, nawet gdyby to już były tylko romantyczne ruiny. Trzeba dopiero takiego wstrząsu, jakim były np. rewelacje środków masowego przekazu o faktycznym stanie choćby starego Krakowa, Zamościa czy Sandomierza, aby słowo „zagłada” i „ocalenie” nabrały realnych kształtów, wzburzyły, poruszyły i sumienia, i poczucie godności narodowej, aby wywołały po prostu wstyd i chęć spiesznej pomocy.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#PosełTadeuszHołuj">Problem, który poruszam z okazji przedstawienia Wysokiej Izbie projektu ustawy o terenowych funduszach odnowy zabytków nie zawiera tych bądź co bądź patetycznych zwrotów o zagładzie, ratunku i ocaleniu; język ustawy bowiem jest oschły i zwięzły, ale to rzeczywiście chodzi o sprawę ogromną, jakkolwiek projekt dotyczy tylko jednego jej aspektu, jednego, ale energicznego kroku naprzód ku ratowaniu tego, co jeszcze da się ocalić, aby stało się naszą współczesnością i dawało, jak rzekł poseł Iwaszkiewicz, „żywą wolę życia” współczesnym i przyszłym pokoleniom.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#PosełTadeuszHołuj">Wystarczy wspomnieć, że na 1 700 miejscowości, które w przeszłości posiadały prawa miejskie i dotąd zachowały relikty dawnego układu urbanistycznego — około 500 ma istotne wartości historyczne, z czego połowa — wysokiej rangi, że już nie wspomnę o Krakowie, znajdującym się na liście głównych pomników dziedzictwa światowego. Wystarczy wspomnieć, że te zespoły zabytkowe tkwią i powinny tkwić w żywej materii współczesności, że stanowią nierozłączną część nowych organizmów urbanistycznych i naturalne środowisko współczesnego Polaka tym cenniejsze, że nie wyobcowuje go ono jak nasza anonimowa architektura współczesna, a przeciwnie — integruje z narodem, z jego dziejami, z jego kulturą. Wystarczy uprzytomnić sobie, że przywrócenie do życia tych zabytków, danie im nowej, współczesnej funkcji, owo przewartościowywanie, zwane u nas z łacińska rewaloryzacją, wymaga wielkich zmian urbanistycznych, komunikacyjnych, funkcjonalnych, a także, o ile nasz wielki, narodowy wysiłek ma mieć sens i trwałość — zabezpieczenia przed ponownym zniszczeniem przez czas i groźne skutki cywilizacji. Leczenie bez profilaktyki w zakresie ratowania dóbr kultury, obliczanym przecież na dziesiątki lat, byłoby błędem nie do wybaczenia.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#PosełTadeuszHołuj">Ocalić, przywrócić życiu i zabezpieczyć przed ponownym zniszczeniem, to zadanie przekraczające możliwości jednego resortu, Ministerstwa Kultury i Sztuki, a także jednego pokolenia, tym niemniej to pokolenie czy te pokolenia, które trzydzieści pięć lat budują socjalistyczną Polskę, muszą wziąć na siebie ciężar odpowiedzialności za stan, jaki przekażą generacjom następnym. Zrobiliśmy już w tym zakresie wiele i to co zrobiliśmy wywołuje podziw świata i budzi naszą uzasadnioną dumę, ale wiemy, że możemy i powinniśmy zrobić o wiele więcej. Powie ktoś — przecież mamy znakomitą sejmową ustawę o ochronie dóbr kultury, której zazdrościć nam mogą, i zazdroszczą, inne, bardziej bogate kraje. Po co nam wobec tego nowe, cząstkowe ustawy. Tak, mamy taką ustawę i włożyliśmy wiele wysiłku, aby wcielić ją w życie. Życie jednak idzie naprzód; bogate doświadczenia z rewaloryzacji choćby Krakowa i akcji ratowania zabytków w całej Polsce zmuszają do stwierdzenia, że wspomniana ustawa wymaga nowelizacji czy też nowego opracowania, te właśnie doświadczenia uwzględniającego. Taką inicjatywę ustawodawczą powinien Sejm podjąć w najbliższym czasie. Ale czas nie stoi w miejscu, liczy się każdy miesiąc, gdyż rośnie, a nie maleje stopień zagrożenia zarówno samych zabytków, jak i procesu ich ratowania.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#PosełTadeuszHołuj">Z tego też względu, z inicjatywy Krakowa, dysponującego bogatym doświadczeniem, przedstawiono Komisji Kultury i Sztuki wstępny projekt legislacyjny o terenowych funduszach odnowy zabytków, aby nie czekając na nowelizację ustawy, przyspieszyć sam proces odnowy i wyjść naprzeciw szerokiej inicjatywie społecznej. Komisja Kultury i Sztuki, po wstępnych konsultacjach postanowiła skorzystać ze swych regulaminowych uprawnień i złożyć do laski marszałkowskiej projekt ustawy sejmowej. Projekt był dyskutowany zarówno na forum Komisji Kultury i Sztuki, jak i Prac Ustawodawczych wywołując żywą dyskusję, w wyniku której zespół poselski, złożony z przedstawicieli obu Komisji, po odbyciu wizji lokalnej w Krakowie, zapoznaniu się z materiałami i opiniami i po konsultacji z zainteresowanymi władzami ustalił ostateczną wersję projektu, który uzyskał akceptację plenarnego posiedzenia obu komisji. Projekt ten mam zaszczyt dzisiaj referować.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#PosełTadeuszHołuj">Krótko — projekt naszej skromnej ustawy cechują następujące sprawy:</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#PosełTadeuszHołuj">Po pierwsze — samorządność. Projekt ustawy pozostawia wojewódzkim radom narodowym decyzję o powołaniu funduszu i daje im, w ramach określonych ustawą źródeł dochodów, swobodę wyboru sposobów gromadzenia środków na cele, które same zaprogramują oraz zapewnia im kontrolę nad gospodarowaniem tymże funduszem. Programy odnowy zabytków, jak i wszelkie przedsięwzięcia z tym związane muszą być jednak opiniowane przez te organizacje społeczne, stowarzyszenia i komitety, które organizują inicjatywy społeczne w dziedzinie opieki nad zabytkami, a takich ciał społecznych jest przecież w Polsce wiele. Projekt także nie przewiduje żadnego funduszu centralnego w tym zakresie. Dysponentem funduszu terenowego mają być terenowe organy administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#PosełTadeuszHołuj">Po drugie — mobilizacja inicjatyw społecznych. Projekt ustawy stwarza ramy prawne dla już rozbudzonych inicjatyw społecznych, pozwalając na ich lepszą koordynację, na skupienie środków społecznych i państwowych, a przede wszystkim pozwoli pobudzić nowe inicjatywy chociażby przez zerwanie z zasadą anonimowości celów, które będą teraz znane społeczeństwu zarówno dobrowolnym ofiarodawcom, jak i tym, których przepisy ustawy obciążają dodatkowymi opłatami. Sądzimy bowiem, że budzić to będzie większe poczucie współodpowiedzialności, a także umocni społeczną kontrolę nad stanem narodowej spuścizny kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#PosełTadeuszHołuj">Po trzecie — operatywność. Przez projektowane połączenie w jednym docelowym funduszu terenowym środków społecznych, budżetowych, dobrowolnych i obligatoryjnych stwarza się możliwość szybkich działań finansowych, tak bardzo potrzebnych w skomplikowanym systemie prac rewaloryzacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#PosełTadeuszHołuj">Środki społeczne stanowić mogą jednak tylko uzupełnienie środków budżetu centralnego i terenowego, przeznaczonych na te cele, jakie zakreśla projekt ustawy, które to środki, choć poważne i wzrastające co roku, tylko w niewielkim stopniu zabezpieczają pokrycie niezbędnych, faktycznych potrzeb. Wspominam o tym, ponieważ w trakcie dyskusji nad projektem rodziły się i takie obawy, że środki z budżetu centralnego będą zmniejszane tam, gdzie powstanie terenowy fundusz odnowy zabytków.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#PosełTadeuszHołuj">Projekt ustawy proponuje cztery grupy źródeł dochodów terenowych funduszów:</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#PosełTadeuszHołuj">1) dobrowolne wpłaty, darowizny, dochody z imprez organizowanych na te właśnie cele,</u>
          <u xml:id="u-32.13" who="#PosełTadeuszHołuj">2) obowiązkowe dopłaty do biletów wstępu do obiektów zabytkowych i muzeów oraz do świadczeń hotelarskich,</u>
          <u xml:id="u-32.14" who="#PosełTadeuszHołuj">3) wpływy ze sprzedaży stanowiących własność państwa nieruchomych obiektów zabytkowych oraz ze zwrotu przez ich użytkowników kosztów robót wykonanych ze środków państwowych (tu trzeba by dodać — i społecznych) w obiektach zabytkowych,</u>
          <u xml:id="u-32.15" who="#PosełTadeuszHołuj">4) dotacje z budżetu terenowego i centralnego.</u>
          <u xml:id="u-32.16" who="#PosełTadeuszHołuj">Projekt ustawy przewiduje, że Rada Ministrów może przeznaczać na terenowe fundusze odnowy zabytków także inne środki budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-32.17" who="#PosełTadeuszHołuj">Obywatele Posłowie! Art. 5 projektu ustawy przewiduje, że Rada Ministrów określi szczegółowo zasady wprowadzania przez rady narodowe proponowanych dopłat, górne granice tychże, sposób ich pobierania oraz zwolnienia od nich. Projektodawcy ustawy wychodzili z założenia, że z dopłat powinny być zwolnione niektóre kategorie osób, na przykład dzieci i młodzież szkolna, a jednostkowe kwoty dopłat będą niewielkie. Komisja Kultury i Sztuki sądzi również, że akty wykonawcze do ustawy powinny być z Komisją przekonsultowane.</u>
          <u xml:id="u-32.18" who="#PosełTadeuszHołuj">Obywatele Posłowie! W trudnej sytuacji ekonomicznej, w jakiej znalazł się nasz kraj, a w jeszcze trudniejszej, w jakiej znajduje się materialna baza polskiej kultury, każda inicjatywa pomocna w rozwiązaniu konkretnych problemów życia społecznego jest dosłownie na wagę złota. Ta, którą wnosimy na Sejm, jest wynikiem troski o świadectwa naszej narodowej kultury i historii, o świadectwa przecież bezcenne dla istnienia polskości, dla rzeczywistej integracji narodu, dla żywej, twórczej siły współczesności.</u>
          <u xml:id="u-32.19" who="#PosełTadeuszHołuj">Komisja Kultury i Sztuki wnosi o przyjęcie projektu ustawy w brzmieniu przedłożonym Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-32.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie projektu ustawy?</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o terenowych funduszach odnowy zabytków w brzmieniu proponowanym przez Komisję Kultury i Sztuki — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-33.5" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-33.6" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-33.7" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-33.8" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o terenowych funduszach odnowy zabytków.</u>
          <u xml:id="u-33.9" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej o rządowym projekcie ustawy o ustanowieniu tytułów honorowych „Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” i „Zasłużony dla Zdrowia Narodu” (druki nr 117 i 120).</u>
          <u xml:id="u-33.10" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Głos ma poseł sprawozdawca Bożena Hager-Małecka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Jest dla mnie specjalnym przeżyciem, że mogę zabrać głos jako członek społeczności pracowników służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Z upoważnienia Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie z obrad Komisji nad rządowym projektem ustawy o ustanowieniu tytułów honorowych „Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” i „Zasłużony dla Zdrowia Narodu”.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Komisja wnikliwie rozpatrzyła tekst proponowanej ustawy, przeanalizowała opinię Komisji Prac Ustawodawczych i po szerokiej dyskusji zaakceptowała treść projektu ustawy, uzyskując dzięki wprowadzeniu poprawki bardziej doskonałą jej redakcję. Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej, koncentrująca swą pracę i aktywność społeczną na problematyce ochrony zdrowia obywateli naszego państwa, z dużą satysfakcją przyjęła projekt ustawy zakładający szczególną formę wyróżniania najbardziej zasłużonych pracowników służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Wszyscy pracownicy medyczni, lekarze, pielęgniarki, farmaceuci, opiekunowie społeczni, pracownicy laboratoriów administracji i usług podstawowych, technicy, nauczyciele i pracownicy nauki, cała społeczność służby zdrowia zdają sobie w pełni sprawę z doniosłości ustawy, którą mamy uchwalić. Jesteśmy także świadomi roli, jaką mamy do spełnienia dla podnoszenia zdrowotności narodu, z rozległości zadań i z odpowiedzialności, jaka na nas spoczywa.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Wiele czynników, mechanizmów, dróg i metod kształtuje zdrowotność narodu. W nich wszystkich centralną rolę odgrywa człowiek. Od jego wiedzy, umiejętności, zaangażowania, poczucia odpowiedzialności, patriotyzmu zależy funkcjonowanie służby zdrowia. Im bardziej scementowany jest udział zespołów, im większy wkład indywidualny pracowników medycznych, tym lepsze zaspokajanie społecznych potrzeb, tym szybszy rozwój ochrony zdrowia i opieki społecznej, tym większe poczucie bezpieczeństwa i spokoju każdego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Służebna funkcja instytucji i pracowników medycznych określona jest obowiązującymi przepisami. Ale w żadnym chyba sektorze gospodarki narodowej tak wiele nie zależy od tego, co robi się ponad to, co obowiązuje, nigdzie subiektywizm nie przynosi tylu zwycięstw i nie wyrządza tylu krzywd. Postawa pracownika medycznego stwarza płaszczyznę, na której społeczeństwo buduje swoje zaufanie do całej służby zdrowia. Nigdy człowiek nie jest tak panicznie skryty, nigdy tak przerażająco szczery, jak właśnie w chorobie czy w zagrożeniu życia. Potrzebuje wtedy drugiego człowieka do wspólnej walki o swoje czy bliskich zdrowie, do ulżenia w cierpieniach lub pragnie tylko dobrego słowa w chwilach beznadziejnych. Mają więc pracownicy medyczni szerokie pole służenia społeczeństwu. Przedłożony projekt ustawy da je im możliwość doznawania wyrazów uznania.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Wysoka Izbo! Istotną rolę w całokształcie działalności służby zdrowia spełnia praca w zespołach, w których zwykle ktoś przewodzi, w których ktoś jest najlepszy. Zespoły działają przy łóżku chorego w szpitalu, w opiece środowiskowej nad chorym czy potrzebującym pomocy w domu, w przychodniach rejonowych, przyzakładowych, specjalistycznych, w zakładach pracy i szkołach, w zakładach rehabilitacyjnych i w działalności profilaktycznej, w instytutach naukowych i w akademiach medycznych. Od ich wiedzy, umiejętności, a nade wszystko od stylu pracy zależą wyniki, które można mierzyć skalą osiągnięć. Wiele zależy od pojedynczego człowieka. Chcielibyśmy, by stanowiona ustawa pozwalała ukazać w pełni blaski najlepszych, chcielibyśmy, by pozwalała wydobywać z każdego pracownika służby zdrowia to wszystko, co tylko dać może. Chcielibyśmy doznawać wielkich satysfakcji dzielonych z tymi spośród lekarzy, którzy dostąpią zaszczytnego tytułu „Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” i z tymi farmaceutami, pielęgniarkami i położnymi, opiekunami społecznymi, pracownikami technicznymi, administracyjnymi, z pełniącymi usługi podstawowe i z przedstawicielami innych zawodów, którzy wyróżniani będą tytułem honorowym „Zasłużony dla Zdrowia Narodu”. Każdy z nich podaje rękę człowiekowi potrzebującemu pomocy, ale nie jest obojętne, jak to robi. Wielu z nich, pomagając innym w powrocie do zdrowia, może narazić na stratę własne zdrowie.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Wysoki Sejmie! Ustanowienie tytułów honorowych „Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” i „Zasłużony dla Zdrowia Narodu” zainspirowane zostało przez przywódcę naszego narodu — I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edwarda Gierka z okazji Dnia Pracowników Służby Zdrowia. Jest to wyrazem ogromnej troski o sprawy ludzkie, o dzień powszedni każdego obywatela, o jego rodzinę, pracę, zdrowie. Uznanie dla społecznej pozycji lekarzy i pracowników służby zdrowia i opieki społecznej, wyrażone w roku 35 rocznicy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ma ogromną polityczną wymowę. Odczuwamy ją jako pamięć o tych wszystkich, którzy przyczynili się do naprawy szkód na ludzkim zdrowiu, jakie wyrządziła wojna. Odczuwamy troskę o tych często bezimiennych, którzy dzisiaj wyróżniają się swoją wiedzą i opiekuńczą postawą wobec ludzi chorych i potrzebujących pomocy. Odbieramy z wdzięcznością szansę, jaką mają wszyscy ci, którzy stawiając sobie zadania szczególnie trudne, dostąpią uhonorowania.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Jestem przekonana, że lekarze i wszyscy pracownicy medyczni będą coraz skuteczniej wzbogacać materialny i duchowy dorobek narodu. Ustanowienie dla nich tytułów honorowych „Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” i „Zasłużony dla Zdrowia Narodu” będzie dla nich wyrazem uznania za ich efektywną służbę.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#PosełBożenaHagerMałecka">Wysoka Izbo! Sejmowa Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej po zapoznaniu się z opinią sejmowej Komisji Prac Ustawodawczych zaakceptowała w dniu 10.04.1979 r. projekt ustawy wraz z poprawką. W imieniu Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej, którą mam zaszczyt reprezentować, wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy zgodnie z drukami nr 117 i 120.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedłożonego projektu ustawy?</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ustanowieniu tytułów honorowych „Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” i „Zasłużony dla Zdrowia Narodu” wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu tytułów honorowych „Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” i „Zasłużony dla Zdrowia Narodu”.</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Józefa Bareły adresowana do Prezesa Rady Ministrów. Prezydium Sejmu skierowało interpelację do adresata.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Obecnie przystępujemy do wysłuchania odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Poseł Józef Bareła w interpelacji stwierdza, że dokonujący się w ostatnich latach szybki postęp w technicznym wyposażeniu rolnictwa indywidualnego wywołuje zwiększone zapotrzebowanie na usługi związane z ciągnikami i maszynami rolniczymi. Zapotrzebowanie to nie jest obecnie w pełni zaspokajane, gdyż liczba warsztatów gminnych spółdzielni kółek rolniczych oraz ich wydajność są za niskie.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Autor zapytuje, co Rząd zamierza uczynić dla poprawy sytuacji w tej dziedzinie?</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów odpowiedzi na powyższą interpelację udzieli Minister Rolnictwa obywatel Leon Kłonica.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Rządu PRL pragnę odpowiedzieć na interpelację obywatela posła Józefa Bareły, informując Wysoką Izbę o stanie i rozwoju usług w zakresie napraw ciągników i sprzętu rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W okresie po 1970 roku nastąpił duży, potwierdzony w interpelacji postęp w rozwoju mechanizacji rolnictwa. W ciągu 9 lat rolnictwo otrzymało maszyny rolnicze i ciągniki o wartości prawie 200 mld zł. W okresie tym uruchomiono produkcję ponad 100 nowych i zmodernizowanych typów sprzętu rolniczego. Rozszerzył się również asortyment ciągników i maszyn rolniczych z importu.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W roku 1970 kombajny pracowały prawie wyłącznie w gospodarstwach uspołecznionych i to w niedostatecznej jeszcze ilości. Dziś, gdy gospodarstwa uspołecznione dysponują znacznie większą ilością sprzętu, ponad 60% posiadanych kombajnów do zbóż, 55% kombajnów do ziemniaków i prawie 80% ciągników pracuje na polach rolników indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Mamy opracowany spójny system obsługi technicznej i napraw oraz koncepcję organizacji zaplecza technicznego, obejmującą zintegrowaną sieć różnych typów zakładów zlokalizowanych tak, aby wypełnić cały program potrzebnych usług technicznych zarówno pod względem zakresu wykonywanych czynności naprawczych, jak i geograficznego rozmieszczenia na terenie całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Trzon zaplecza technicznego stanowi 400 przedsiębiorstw najwcześniej przygotowanej i rozbudowanej organizacji technicznej obsługi rolnictwa, która dysponuje większymi i nieźle wyposażonymi warsztatami. W systemie, który przedstawiam, przewidziane są również funkcje i zadania dla zaplecza technicznego bezpośrednich użytkowników sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W gestii użytkowników, a więc PGR, spółdzielni kółek rolniczych i rolniczych spółdzielni produkcyjnych znajduje się obecnie 760 warsztatów o łącznej powierzchni około 1 mln m2 i zatrudnieniu ok. 70 tys. osób. Są to w większości warsztaty małe i słabo uzbrojone technicznie, z których niewiele jeszcze można uznać za dojrzałe, w pełni zorganizowane warsztaty gminne, o których mówił w interpelacji obywatel poseł Józef Bareła.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Następuje jednak stopniowo postęp w stanie zaplecza technicznego. W latach 1976–1980 tylko w organizacji kółek rolniczych przeznaczono na realizację tego programu ok. 7 mld zł ze środków Funduszu Rozwoju Rolnictwa i środków wygospodarowanych z działalności spółdzielni kółek rolniczych. Podobny program jest opracowany i realizowany w zapleczu technicznym PGR i rolniczych spółdzielni produkcyjnych, przy czym programy te terenowo się wzajemnie uzupełniają, uwzględniając zmiany struktury posiadania i zagospodarowywania gruntów.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Dla przyspieszenia napiętego w kraju procesu budowlanego chcemy wykorzystywać w rozbudowie warsztatów gotowe metalowe konstrukcje importowane z NRD oraz opracowane w jednostkach technicznej obsługi rolnictwa modułowe rozwiązania. Uniwersalne wyposażenie i oprzyrządowanie naprawcze i obsługowe dostarczane będzie przez resort przemysłu maszynowego, natomiast specjalistyczne wyposażenie będziemy uzyskiwali z własnej produkcji oraz z zakładów nadzorowanych przez Ministra Przemysłu Maszyn Ciężkich i Rolniczych. Wyposażenie w obrabiarki opieramy i będziemy w dużym stopniu opierać na obrabiarkach wycofywanych z seryjnej produkcji w modernizowanych zakładach przemysłu maszynowego. Ponadto SKR są stopniowo wyposażane w ruchome pogotowia warsztatowe oraz radiotelefony.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W celu skrócenia czasu napraw sprzętu rolniczego, obniżki kosztów napraw, podniesienia ich jakości oraz lepszego wykorzystania parku maszynowego wdrożono w zapleczu technicznym nowoczesną metodę napraw przy zastosowaniu zespołów wymiennych. Odpowiednią ilość tych zespołów przygotowuje sieć zakładów specjalistycznych technicznej obsługi rolnictwa i udostępnia ją warsztatom innych jednostek obsługowo-naprawczych resortu.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Dążąc do poprawy stanu eksploatacji i zmniejszenia zużycia części zamiennych w gospodarstwach indywidualnych, wprowadzono we wszystkich przedsiębiorstwach technicznej obsługi rolnictwa i w SKR bezpłatne badania diagnostyczne ciągników należących do rolników indywidualnych. Działalność tę będziemy nadal wspierać, upatrując w niej ogromne oszczędności surowcowe i energetyczne.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Dokonana w wyniku tej działalności ocena stanu technicznego ciągników, a następnie naprawa w określonym, niezbędnym zakresie o-raz najczęściej bezpłatna regulacja podstawowych zespołów wpływających na bezpieczeństwo ruchu drogowego, bardzo korzystnie wpłynęły na poprawę stanu sprawności ciągników.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wysoka Izbo! Podobnie jak w każdej działalności, również, a może szczególnie w technice rolniczej, o powodzeniu wszelkich przedsięwzięć decydują ludzie. Mamy dobrą i zaangażowaną kadrę pracowników mechanizacji, lecz stały dopływ nowych, skomplikowanych maszyn wymaga z jednej strony ciągłego doskonalenia umiejętności obecnie zatrudnionych, z drugiej zaś — kształcenia nowych pracowników.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Od szeregu lat prowadzimy doskonalenie kadr w formach pozaszkolnych oraz kształcenie uczniów dla potrzeb całego zaplecza technicznego. Dotychczas przygotowaliśmy ok. 54 tysiące wykwalifikowanych mechaników warsztatowych. Przeważająca większość spośród nich pracuje w warsztatach spółdzielni kółek rolniczych, państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, a także w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych. Przez różnorodne formy organizacyjne będziemy nadal rozszerzać zakres kształcenia kadr dla potrzeb mechanizacji rolnictwa, wykorzystując do tego zaplecze szkół rolniczych, państwowych ośrodków maszynowych, PGR, kółek rolniczych i rolniczych spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">W swojej informacji starałem się przedstawić Wysokiej Izbie obecną sytuację i podejmowane działania dla rozwoju technicznej obsługi rolnictwa. Świadomi jesteśmy występujących jeszcze niedomagań w zakresie usług technicznych świadczonych rolnikom indywidualnym. Uważnie i możliwie wszechstronnie dokonana w resorcie rolnictwa analiza obecnej sytuacji i przyjętych kierunków rozwiązań w rozwoju tych usług — wykazuje zbieżność ocen i potwierdza słuszność spostrzeżeń i wniosków zawartych w interpelacji obywatela posła Józefa Bareły.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#MinisterRolnictwaLeonKłonica">Wysoka Izbo! Pragnę zapewnić, że kierownictwo resortu dołoży wszelkich starań, aby przedstawione zadania były konsekwentnie realizowane. Uznajemy je jako jedną z podstawowych dźwigni unowocześnienia rolnictwa, wzrostu produkcji rolnej oraz systematycznej poprawy warunków pracy i bytu rolników. Dziękuję za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Wobec tego sprawę interpelacji posła Józefa Bareły uważam za wyczerpaną. Tym samym kończymy piąty punkt porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk 122).</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Nikt o głos nie prosi i nikt sprzeciwu nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Stwierdzam zatem, że Sejm proponowaną uchwałę przyjął.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posłów Mieczysława Marynowicza oraz Gustawa Śliwy do Prezesa Rady Ministrów w sprawie adnotacji o wykonywaniu rzemiosła i zatrudnieniu w dowodach osobistych rzemieślników i osób zatrudnionych w zakładach rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Interpelacja ta — zgodnie z art. 80 ust. 1 regulaminu Sejmu — została przekazana adresatowi.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Jednocześnie informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęła odpowiedź na powyższą interpelację ze strony Ministra Spraw Wewnętrznych. Odpowiedź ta została interpelantom przekazana.</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Proszę obecnie Obywatela Sekretarza Posła Adama Fuszarę o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#SekretarzposełAdamFuszara">W dniu dzisiejszym bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędą się posiedzenia następujących Komisji:</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#SekretarzposełAdamFuszara">1) Wspólne posiedzenie Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — sala kolumnowa.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#SekretarzposełAdamFuszara">2) Wspólne posiedzenie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej — sala nr 118.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#SekretarzposełAdamFuszara">W dniu jutrzejszym tj. w piątek dnia 27 kwietnia b.r., odbędą się posiedzenia następujących Komisji:</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#SekretarzposełAdamFuszara">1) Wspólne posiedzenie Komisji Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, Komisji Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#SekretarzposełAdamFuszara">2) Wspólne posiedzenie Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#SekretarzposełAdamFuszara">3) Komisji Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#SekretarzposełAdamFuszara">4) Komisji Nauki i Postępu Technicznego.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#SekretarzposełAdamFuszara">5) Wspólne posiedzenie Komisji Obrony Narodowej oraz Komisji Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#SekretarzposełAdamFuszara">6) Komisji Przemysłu Lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#SekretarzposełAdamFuszara">7) Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Dziękuję. Na tym kończymy 23 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia Obywatele Posłowie zostaną powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#WicemarszałekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#komentarz">(Wicemarszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 15 min. 5)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>