text_structure.xml 717 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 15)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 29 października 1969 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Uchwała ta brzmi:</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2) Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać drugą sesję Sejmu V kadencji z dniem 31 października 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Przewodniczący Rady Państwa Marian Spychalski.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Sekretarz Rady Państwa Ludomir Stasiak”.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Powołuję na sekretarzy posłów Andrzeja Chabina i Stanisława Nowińskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Andrzej Chabin.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Protokoły 3 i 4 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęte, gdyż nie wniesiono przeciw nim zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 27 września zmarł poseł Julian Horodecki, długoletni, wybitny i zasłużony działacz społeczny i państwowy, członek Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, były długoletni Sekretarz Rady Państwa, przewodniczący sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#Marszałek">Julian Horodecki urodził się w roku 1907 w Garwolinie, w rodzinie chłopskiej. Po ukończeniu Wolnej Wszechnicy Polskiej pracował w organach samorządu terytorialnego, prowadząc jednocześnie aktywną działalność polityczną w szeregach ruchu ludowego. Po wyzwoleniu stanął do pracy przy budowie nowego ludowego państwa polskiego. Pełnił kolejno funkcje wicestarosty, starosty, wojewody w Białymstoku, przewodniczącego prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi i wreszcie w latach 1957–1969 Sekretarza Rady Państwa. Był jednym z czołowych działaczy Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego; pełnił odpowiedzialne funkcje w Stronnictwie: członka Naczelnego Komitetu i Prezydium Naczelnego Komitetu oraz członka Prezydium Klubu Poselskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Julian Horodecki od 1952 r. był posłem ziemi łódzkiej we wszystkich kolejnych kadencjach. W Sejmie I kadencji był członkiem, a następnie zastępcą przewodniczącego Komisji Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej. Czynnie uczestniczył w 1956 r. w pracach komisji dla rozpatrzenia projektu Ordynacji wyborczej do Sejmu, a w 1957 r. w pracach nadzwyczajnych komisji do opracowania projektu ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli oraz do rozpatrzenia projektu ustawy o radach narodowych. Od 1965 r. był członkiem sejmowej Komisji Obrony Narodowej, a w czerwcu bieżącego roku wybrany został przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych. Jako działacz polityczny i rad narodowych oraz Sekretarz Rady Państwa poświęcił swe głębokie doświadczenie sprawie rozwoju i umocnienia socjalistycznej demokracji, służąc ofiarnie Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">Julian Horodecki posiadał liczne odznaczenia państwowe, a wśród nich — Order Sztandaru Pracy I klasy oraz Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Obywatele Posłowie! Proponuję, aby Sejm uczcił pamięć posła Juliana Horodeckiego, gorącego patrioty i wybitnego działacza, chwilą skupienia i ciszy.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Juliana Horodeckiego z dniem 27 września 1969 r. wskutek śmierci.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Marszałek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm porządek dzienny przedstawiony przez Prezydium Sejmu zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Marszałek">Na pierwszym posiedzeniu Sejmu nie złożyli ślubowania z powodu nieobecności posłowie: Korczyński Grzegorz i Waniołka Franciszek.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Marszałek">Proszę Obywateli Posłów o zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#Marszałek">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#komentarz">(Czyta rotę ślubowania)</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#Marszałek">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#GrzegorzKorczyński">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#FranciszekWaniołka">Ślubuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#Marszałek">Stwierdzam, że posłowie: Grzegorz Korczyński i Franciszek Waniołka złożyli ślubowanie poselskie.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Projekt uchwały Sejmu w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 50 (Tomaszów Mazowiecki) — druk nr 17.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#Marszałek">Wysoka Izbo! W okręgu wyborczym nr 50 wygasł mandat poselski w związku ze śmiercią posła Juliana Horodeckiego. W myśl art. 77 Ordynacji wyborczej do Sejmu, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 29 kwietnia bieżącego roku — Sejm może obecnie po stwierdzeniu wygaśnięcia mandatu posła podjąć uchwałę o wstąpieniu na jego miejsce tego spośród nie wybranych posłami kandydatów, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów, a w międzyczasie nie utracił prawa wybieralności.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#Marszałek">Na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej Prezydium Sejmu stwierdziło, że tym spośród nie wybranych kandydatów, który w okręgu wyborczym nr 50 uzyskał największą liczbę głosów, jest obywatel Walenty Pecyna, pracownik Polskich Kolei Państwowych, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Kandydat posiada prawo wybieralności do Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#Marszałek">W związku z powyższym, Prezydium Sejmu proponuje Wysokiemu Sejmowi podjęcie uchwały, której treść została zamieszczona w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 17.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#Marszałek">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 50, zamieszczonej w druku sejmowym nr 17 — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 50, a tym samym obywatel Walenty Pecyna uzyskał mandat posła na Sejm.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#Marszałek">a) o projekcie uchwały o narodowym planie gospodarczym na 1970 r. (druki nr 10 i 14),</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#Marszałek">b) o projekcie ustawy budżetowej na rok 1970 (druki nr 11 i 15).</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Franciszek Blinowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#FranciszekBlinowski">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów powierzyła mi zaszczytne i zarazem odpowiedzialne zadanie poselskiego zreferowania Sejmowi założeń narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1970.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#FranciszekBlinowski">Zanim jednak podejmę ten temat, uważam za konieczne stwierdzić na wstępie, że rządowe projekty uchwały o narodowym planie gospodarczym oraz ustawy budżetowej na rok 1970 były, podobnie jak w latach poprzednich, wnikliwie rozpatrzone przez wszystkie problemowe komisje sejmowe. Na 32 posiedzeniach komisyjnych poszczególne działy narodowego planu gospodarczego i części budżetowe były przedmiotem wszechstronnej poselskiej oceny pod kątem ich prawidłowości oraz realności w aktualnej sytuacji gospodarczej kraju.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#FranciszekBlinowski">Po gruntownym zapoznaniu się z projektami omawianych dokumentów komisje sejmowe zaaprobowały proponowane przez Rząd założenia planowe na 1970 rok. Równocześnie jednak uznały one za celowe wysunąć pod adresem Rządu i poszczególnych jego organów wiele dezyderatów, wskazujących na konieczność podjęcia określonych działań, które przyczynią się do osiągnięcia lepszej realizacji narodowego planu gospodarczego. Część z nich pozwolę sobie przedstawić Wysokiej Izbie przy omawianiu poszczególnych działów planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#FranciszekBlinowski">Przechodząc do tematu wypada zauważyć, iż narodowy plan gospodarczy na rok 1970 różni się tym od poprzednich planów rocznych, że kończy bieżącą pięciolatkę i stwarza tym samym bazę wyjściową do następnego, wieloletniego planu rozwoju gospodarki kraju. W związku z tym niech mi wolno będzie przypomnieć w skrócie nasze osiągnięcia i niedostatki w dotychczasowej realizacji obecnego planu 5-letniego. Orientacja w tej kwestii pozwoli bowiem lepiej zrozumieć sens posunięć ekonomicznych proponowanych w projekcie planu przyszłorocznego, które przecież wyrastają z oceny aktualnej sytuacji ekonomicznej kraju, ukształtowanej obok specyficznych warunków roku bieżącego, przede wszystkim przez wyniki naszej pracy w okresie poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#FranciszekBlinowski">Jak wiadomo, w latach 1966–1969 — dzięki twórczej i ofiarnej pracy całego społeczeństwa — osiągnęliśmy wydatny rozwój gospodarki narodowej, którego dobitnym wyrazem jest wzrost globalnej produkcji przemysłowej w przekroju średniorocznym o ponad 8,3%, a dochodu narodowego w tym samym ujęciu o około 6%. Pozwoliło to zaspokoić niezbędne potrzeby w zakresie rozbudowy sił wytwórczych, przy równoczesnym zwiększeniu realnych dochodów ludności pracującej ponad poziom przewidziany w dyrektywach planu 5-letniego i przy zasadniczym podniesieniu poziomu rent i emerytur, na co zostało dodatkowo wydatkowane ponad 14 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#FranciszekBlinowski">Tym niewątpliwie poważnym osiągnięciom, stanowiącym trwały dorobek kraju, towarzyszyły jednak również zjawiska ujemne, w następstwie których nie osiągnęliśmy dotąd należytego postępu w efektywności gospodarowania. Wysoki wzrost produkcji został uzyskany przy większych niż planowaliśmy kosztach społecznych. Nie udało nam się uzyskać zaplanowanej obniżki kosztów własnych. Nakłady na inwestycje — przy mniejszych niż to zamierzaliśmy efektach rzeczowych, dość znacznie przekroczyły zaplanowany poziom. Udział wzrostu wydajności pracy w przyroście produkcji przemysłowej za 4 lata nie przekracza 60%, podczas gdy w myśl dyrektyw planu 5-letniego miał sięgać 66%. Na skutek tego stan zatrudnienia w przemyśle jest o prawie 200 tys. osób wyższy od zamierzonego pierwotnie.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#FranciszekBlinowski">Za niedostateczny należy uznać nasz postęp w unowocześnianiu produkcji. Obserwuje się też dysproporcje w rozwoju poszczególnych działów gospodarki, na skutek których powstają napięcia na wielu ważnych odcinkach, a zwłaszcza w działalności inwestycyjnej, w produkcji finalnej przemysłu, a ostatnio także w transporcie.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#FranciszekBlinowski">Ujemny wpływ tych wszystkich zjawisk został w tym roku spotęgowany przez niepomyślną dla nas koniunkturę na rynkach światowych oraz przez następstwa suszy w rolnictwie, która w istotny sposób ograniczyła nam możliwości produkcji hodowlanej oraz eksportu rolno-spożywczego, potęgując tym samym trudności w zrównoważeniu bilansu płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#FranciszekBlinowski">W tym stanie rzeczy plan ostatniego roku pięciolatki — jeśli miał stworzyć solidną bazę wyjściową do nowych, jakościowo odmiennych metod gospodarowania w następnym pięcioleciu — nie mógł być opracowany według poprzednich wzorców i metod. Konieczne stało się podporządkowanie wszystkich jego proporcji, jak też wskaźników produkcyjnych następującym, kierunkowym wytycznym:</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#FranciszekBlinowski">— po pierwsze — zagwarantowanie dalszego wzrostu realnych płac i realnych dochodów ludności pracującej,</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#FranciszekBlinowski">— po drugie — przełamanie powszechnej tendencji do ekstensywnego rozwijania produkcji w oparciu o duży wzrost zatrudnienia i duże nakłady inwestycyjne w celu uzyskania wyższego niż w latach poprzednich wzrostu wydajności pracy,</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#FranciszekBlinowski">— po trzecie — usunięcie najważniejszych napięć w gospodarce, zmniejszających w zasadniczy sposób jej ogólną efektywność,</u>
          <u xml:id="u-6.12" who="#FranciszekBlinowski">— po czwarte — zapoczątkowanie selektywnego rozwijania poszczególnych branż przemysłu,</u>
          <u xml:id="u-6.13" who="#FranciszekBlinowski">— po piąte — zagwarantowanie pełnej równowagi płatniczej w handlu zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-6.14" who="#FranciszekBlinowski">Zadośćuczynienie tym wszystkim postulatom, konieczne dla umocnienia ogólnej równowagi ekonomicznej, spowodowało, że projekt planu na rok przyszły różni się w istotny sposób od planów z lat poprzednich. Różnice dotyczą zarówno tempa wzrostu produkcji przemysłowej i budowlanej, jak też ich struktury i — w największym stopniu — kierunków rozdysponowania produktu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-6.15" who="#FranciszekBlinowski">Stosunkowo najmniejsza jest zmiana dynamiki produkcji przemysłowej. Przyrost jej ma wynieść w roku przyszłym 7,2% wobec przewidywanego wzrostu w roku bieżącym o 8,7%. Tempo rozwoju pozostaje więc w istocie rzeczy nadal silne, a prawdopodobne przekroczenie zadań planu na tym odcinku może je dodatkowo wzmocnić.</u>
          <u xml:id="u-6.16" who="#FranciszekBlinowski">Głębsza natomiast będzie zmiana w produkcji budowlano-montażowej, gdyż w porównywalnym układzie ma ona wzrosnąć w skali całej gospodarki narodowej tylko o 1,7%, co w zasadniczy sposób zmienia dotychczasowe relacje między wzrostem robót budowlano-montażowych i produkcją materiałów budowlanych. Po raz pierwszy od wielu lat wzrost produkcji materiałów budowlanych znacznie wyprzedzi wzrost robót budowlano-montażowych i stworzy realną możliwość zwiększenia dostaw tych materiałów na potrzeby rynku.</u>
          <u xml:id="u-6.17" who="#FranciszekBlinowski">Jest to następstwem daleko idącego przyhamowania wzrostu inwestycji. Mają się one zwiększyć tylko o 2,5%, podczas gdy w poprzednich czterech latach wzrost wahał się wokół 9%. W ujęciu netto inwestycje w roku przyszłym w ogóle nie wzrosną, a ich udział w dochodzie narodowym do podziału zmniejszy się do 19,2%, co będzie w zasadzie odpowiadać założeniom planu 5-letniego, podczas gdy w roku bieżącym wskaźnik ten wynosi 20,2%.</u>
          <u xml:id="u-6.18" who="#FranciszekBlinowski">Tak wydatne przyhamowanie dynamiki inwestycji powinno pomóc w usprawnieniu tej dziedziny, zgodnie z dyrektywami II Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Stwarza ono bowiem szanse większej koncentracji robót, skrócenia cyklów realizacyjnych i znacznego zmniejszenia zamrożenia środków w rozpoczętych inwestycjach.</u>
          <u xml:id="u-6.19" who="#FranciszekBlinowski">Następną cechą, różniącą w zasadniczy sposób plan przyszłoroczny od dotychczasowych, jest ograniczenie importu z krajów kapitalistycznych z uwagi na potrzebę wygospodarowania środków na spłaty zaciągniętych przez nas uprzednio kredytów. Dotyczy to także importu o charakterze kooperacyjnym, który ostatnimi laty silnie się zwiększał, między innymi w związku z zakupem wielu licencji, jak na przykład licencja na samochody „Fiat 125A” czy też na silnik Leylanda itp.</u>
          <u xml:id="u-6.20" who="#FranciszekBlinowski">Ograniczenie importu z krajów kapitalistycznych, przy jednoczesnym zwiększeniu eksportu do nich, powoduje odwrócenie w stosunku do roku bieżącego wzajemnych relacji całości obrotów handlu zagranicznego. O ile bowiem w tym roku zwiększeniu importu o 10,2% towarzyszył wzrost eksportu o 4,1%, to w roku przyszłym import rośnie tylko o 4,9% — eksport zaś zwiększa się o 7,1%.</u>
          <u xml:id="u-6.21" who="#FranciszekBlinowski">Wydatnie mniejszy ma być przyrost zatrudnienia. Zwiększy się ono o 184 tys. osób, to znaczy o niespełna 2%, przy wzrostach w latach poprzednich wahających się od 3,3% do 4%. W związku z tym zakłada się wzrost wydajności pracy w przemyśle o 5,2%, a w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych o 5%. Oznacza to, że udział wydajności pracy we wzroście produkcji przemysłowej ma wynieść około 73%, w przedsiębiorstwach zaś budowlano-montażowych cały przyrost produkcji będzie uzyskany przez wzrost wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-6.22" who="#FranciszekBlinowski">Wszystkie wyliczone zmiany ogólnych proporcji planu mają, jak widać, charakter jakościowy. Natomiast inne planowane wskaźniki nie różnią się w sposób zasadniczy od tegorocznych czy też od ubiegłorocznych.</u>
          <u xml:id="u-6.23" who="#FranciszekBlinowski">Wzrost dochodu narodowego wyniesie w roku 1970 około 5,9% — to znaczy więcej niż w roku bieżącym i mniej więcej tyle, ile wynosi przeciętna za ubiegłe cztery lata. Pozwoli to zwiększyć fundusz spożycia indywidualnego ludności, podobnie jak w planie roku bieżącego, o około 4,1%, a w sprzyjających warunkach, przy odpowiednio ukierunkowanym wzroście produkcji przemysłowej, nawet o nieco wyższy procent, jeśli równocześnie zostaną podjęte dostatecznie skuteczne środki do ograniczenia zakupu na rynku dóbr konsumpcyjnych przez przedsiębiorstwa, instytucje i urzędy. Zakłada się ograniczenie w jednostkach budżetowych i w przedsiębiorstwach funduszów na spożycie zbiorowe tak, aby wzrost tego spożycia ukształtował się w granicach 3,2%, to znaczy poniżej wskaźnika wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-6.24" who="#FranciszekBlinowski">Głównym pokryciem dla tak rosnącego funduszu spożycia będą dostawy towarów na rynek, które osiągną poziom około 494 mld zł. W porównaniu z rokiem bieżącym oznacza to wzrost o 6,2%. Dostawy te pokrywają w pełni planowane dochody ludności przeznaczone na zakup towarów oraz konieczny przyrost zapasów, a ponadto mieszczą w sobie kilkumiliardową rezerwę, która przy utrzymaniu dyscypliny finansowej na wszystkich odcinkach będzie mogła być w sposób planowy, na gruncie konkretnego rozeznania rozdysponowana przez państwo na poprawę stopy życiowej ludności.</u>
          <u xml:id="u-6.25" who="#FranciszekBlinowski">W związku z tak ustawionymi podstawowymi wskaźnikami planu przyszłorocznego rodzi się oczywiście pytanie, jak wpłyną one na końcowe wyniki planu 5-letniego i na stopień realizacji jego podstawowych dyrektyw, dotyczących wzrostu dochodu narodowego i stopy życiowej społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-6.26" who="#FranciszekBlinowski">Otóż sytuacja pod tym względem ukształtuje się według obecnych obliczeń w sposób następujący:</u>
          <u xml:id="u-6.27" who="#FranciszekBlinowski">— zadania w zakresie produkcji globalnej przemysłu zostaną przekroczone o 4%, a jej wzrost wyniesie około 47,5%;</u>
          <u xml:id="u-6.28" who="#FranciszekBlinowski">— produkcja rolna osiągnie w zasadzie założony poziom, wzrastając o około 10%.;</u>
          <u xml:id="u-6.29" who="#FranciszekBlinowski">— wzrost obrotów w handlu zagranicznym będzie wyższy od założeń pięciolatki zarówno po stronie eksportu (o 10%), jak też importu (o 12%);</u>
          <u xml:id="u-6.30" who="#FranciszekBlinowski">— dochód narodowy osiągnie poziom przewidziany planem, wzrastając o 33%, a założony wzrost funduszu spożycia zostanie przekroczony o 2,5%, inwestycji zaś — o 4%.</u>
          <u xml:id="u-6.31" who="#FranciszekBlinowski">Liczba zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej zwiększy się o 1,5 min osób, a więc tak jak to założono w planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-6.32" who="#FranciszekBlinowski">Przeciętne realne dochody na głowę ludności pracowniczej wzrosną o ponad 16%, a przeciętne płace realne — o około 10%, to znaczy w zasadzie zgodnie z założeniami planu 5-letniego. Niższy natomiast (o ponad 7%) będzie w stosunku do ustaleń pięciolatki poziom zapasów i rezerw w gospodarce, co oczywiście wywiera określony wpływ na trudności zaopatrzeniowe. Mniejszy też będzie przyrost zdolności produkcyjnych w gospodarce, chociaż poziom nakładów inwestycyjnych w skali całych pięciu lat zamiast 840 mld zł wyniesie ponad 880 mld zł. Nie osiągnie się także zaplanowanego zmniejszenia materiałochłonności produkcji, co oznacza, że jej koszty będą wyższe. Sytuacja pod tym względem, podobnie zresztą jak w dziedzinie wydajności pracy, będzie jednak nieco lepsza, aniżeli za pierwsze cztery lata pięciolatki.</u>
          <u xml:id="u-6.33" who="#FranciszekBlinowski">Jak wynika więc z tego, ustalenia planu przyszłorocznego pozwalają na wszystkich odcinkach wytwarzania i podziału dochodu narodowego, wykonać pomyślnie zadania pięciolatki, w dziedzinie zaś wskaźników techniczno-ekonomicznych bardziej się do nich przybliżyć, aniżeli to miało miejsce aż po rok bieżący.</u>
          <u xml:id="u-6.34" who="#FranciszekBlinowski">A ten ostatni moment jest przecież dla rozwoju kraju najistotniejszy. Nie o to bowiem chodzi, aby produkować dużo za wszelką cenę, lecz aby lepiej zaspokoić potrzeby społeczne przy mniejszym nakładzie sił i środków.</u>
          <u xml:id="u-6.35" who="#FranciszekBlinowski">Plan gospodarczy na rok przyszły dąży przez dość istotne zmiany w proporcjach podziału dochodu narodowego do likwidacji lub przynajmniej wydatnego ograniczenia napięć w zaopatrzeniu materiałowym oraz w bilansach zatrudnieniowych i do stworzenia w ten sposób warunków do bardziej rytmicznej, a więc i bardziej wydajnej pracy na wszystkich odcinkach. Wyraźnym jego założeniem jest zagwarantowanie ogólnej równowagi ekonomicznej w kraju, przy nieznacznym zmniejszeniu dynamiki produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-6.36" who="#FranciszekBlinowski">Zabezpieczeniem tych założeń są większe niż w latach poprzednich rezerwy bilansowe artykułów zaopatrzeniowych i towarów rynkowych. Rzecz głównie w tym, aby w praktycznej realizacji wystąpiły one jako produkcja pełnocenna.</u>
          <u xml:id="u-6.37" who="#FranciszekBlinowski">Przyjęta w planie polityka uporządkowania frontu gospodarczego przy pomocy głębszych rezerw nie oznacza, że zostaną tym samym zlikwidowane wszystkie trudności w zaopatrzeniu materiałowym i w zaopatrzeniu rynku. W wielu artykułach, jak na przykład tarcica, papier, węgiel, metale kolorowe i opakowania — bilanse są nadal napięte. Dlatego na wszystkich tych odcinkach muszą być utrzymane planowe przydziały.</u>
          <u xml:id="u-6.38" who="#FranciszekBlinowski">Świadome zwiększenie wzrostu zapasów i rezerw w przyszłorocznym planie dyktuje potrzebę bardziej wnikliwej obserwacji tego problemu przez banki, jak również przez zjednoczenia i przez same przedsiębiorstwa, w celu przeciwdziałania produkcji „nietrafionej”.</u>
          <u xml:id="u-6.39" who="#FranciszekBlinowski">W grę wchodzi tu zwłaszcza rewizja na czas przez odbiorców poczynionych zamówień na różne materiały i półprodukty w związku z odmiennym ustaleniem końcowych zadań produkcyjnych, aniżeli wynikało to z projektów planów opracowanych przez przedsiębiorstwa. Warto przypomnieć, że w takich wypadkach, zgodnie ze specjalną uchwałą Rządu, zmiana zawartej umowy nie pociągnie za sobą kar konwencjonalnych.</u>
          <u xml:id="u-6.40" who="#FranciszekBlinowski">Wracając do problematyki produkcji przemysłowej, wypada stwierdzić, że tempo wzrostu produkcji surowców i materiałów do dalszej przeróbki nie ulega w porównaniu z rokiem bieżącym osłabieniu, a na odwrót — nawet nieznacznie wzrasta. Słabnie natomiast, głównie na skutek ograniczenia importu z kierunków kapitalistycznych, dynamika rozwoju przemysłów przetwórczych, a wśród nich głównie maszynowego, który przy blisko 14-procentowym wzroście produkcji globalnej w roku bieżącym ma osiągnąć w roku przyszłym wzrost o 10%. Będzie to jednak nadal wskaźnik wyższy od przeciętnego, na skutek czego zwiększy się także w przyszłym roku udział wytwarzania maszyn w ogólnej produkcji przemysłowej. Podobnie ma się sprawa z przemysłem chemicznym, którego produkcja rośnie w planie najsilniej.</u>
          <u xml:id="u-6.41" who="#FranciszekBlinowski">Wzrastający zgodnie z ogólnoświatową tendencją udział w całości przemysłu produkcji maszyn i produkcji chemicznej (przekraczający łącznie dla obu tych przemysłów w przyszłym roku 40%) świadczy o dalszym unowocześnianiu ogólnej struktury naszego przemysłu. Nie oznacza to jednak, że równie dobrze przedstawia się sprawa wewnętrznej struktury asortymentowej obu tych przemysłów. Jest ona bowiem, zwłaszcza w chemii, nadal w dużym stopniu tradycyjna. Najbardziej nowoczesnych produktów chemicznych w rodzaju na przykład mas plastycznych, opartych na przeróbce ropy lub gazu ziemnego, wytwarzamy wydatnie mniej niż kraje wysoko uprzemysłowione. Chociaż więc i tu dokonuje się u nas wyraźny postęp, to jednak w wielu innych krajach jest on szybszy.</u>
          <u xml:id="u-6.42" who="#FranciszekBlinowski">Zadania planu dotyczące rozwoju produkcji przemysłowej są w sumie niższe od zaproponowanych przez zjednoczenia i przedsiębiorstwa. Powstanie więc potrzeba ponownego ich rozdziału między branże i przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-6.43" who="#FranciszekBlinowski">Interes ogólnospołeczny wymaga, aby przy zmniejszeniu zadań produkcyjnych w branży, uprzywilejować aż do pełnego obłożenia mocy przedsiębiorstwa produkujące tanio i dobrze. Natomiast przedsiębiorstwa o wysokich kosztach, produkujące wyroby przestarzałe, powinny otrzymać niższe zadania i niższe środki. W przypadkach, kiedy spowoduje to potrzebę zmniejszenia zatrudnienia należy w planowy sposób przenieść ludzi do pracy w innych przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-6.44" who="#FranciszekBlinowski">Przedsiębiorstwom produkującym artykuły mało atrakcyjne nie będzie się przyznawać żadnego dodatkowego funduszu płac na przekroczenie planów. Natomiast zakładom zdolnym zwiększyć ponad plan poszukiwaną produkcję na eksport lub na rynek wewnętrzny będą stwarzane po temu wszystkie niezbędne warunki w postaci zwiększonego zaopatrzenia i funduszu płac. Współczynniki korekty funduszu płac zostaną dla tych zakładów odpowiednio zmodyfikowane.</u>
          <u xml:id="u-6.45" who="#FranciszekBlinowski">Przechodząc do bardziej szczegółowego omówienia problematyki produkcji przemysłowej według jej podstawowych gałęzi należy stwierdzić, że główną sprawą będzie we wszystkich przemysłach dokonanie zasadniczego postępu w zakresie unowocześnienia produkcji przy równoczesnej obniżce jej kosztów. Dotyczy to zaś głównie przemysłu maszynowego. Plan daje temu wyraz przez wysokie, sięgające 20 i wyżej procentów, wskaźniki wzrostu produkcji w takich nowoczesnych branżach, jak: elektronika, produkcja maszyn matematycznych, automatyka, przyrządy pomiarowe itp. Wydatnie zwiększy się również produkcja obrabiarek elektronicznie sterowanych.</u>
          <u xml:id="u-6.46" who="#FranciszekBlinowski">W związku z tym na produkcji tych branż ma być też głównie skoncentrowana uwaga wszystkich placówek naukowo-badawczych w resortach przemysłu maszynowego.</u>
          <u xml:id="u-6.47" who="#FranciszekBlinowski">Doniosłym problemem przemysłu maszynowego jest rozbudowa produkcji kooperacyjnej, od czego w zasadniczy sposób zależy rytmiczność produkcji finalnej tego przemysłu. Plan obejmuje w tym kierunku odpowiednie środki zakładające wzrost produkcji na potrzeby kooperacji o 13,5% przy wzroście produkcji finalnej tylko o 8,8%. Stwarza to przesłankę do uporządkowania nienormalnej od lat sytuacji w dostawach kooperacyjnych. Rzecz jednak w tym, aby była to produkcja odpowiadająca rzeczywistym potrzebom odbiorców. Jedną z gwarancji tego mogłoby być upowszechnienie zasady produkowania tego rodzaju wyrobów wyłącznie na potwierdzone zamówienie odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-6.48" who="#FranciszekBlinowski">W hutnictwie żelaza przy niedużym stosunkowo wzroście produkcji stali (do poziomu 11,7 mln ton) największy nacisk, w celu bardziej ekonomicznego wykorzystania importowanego metalu, kładzie się na rozwój przetwórstwa, szczególnie ze stali szlachetnych. Przy ogólnym wzroście produkcji wyrobów walcowanych o 4,6% wytwarzanie wyrobów ze stali jakościowej rośnie o 8,9%. Zjawisku temu nie towarzyszy jednak odpowiednia poprawa efektywności produkcji. Wymaga więc ono wnikliwych analiz, podobnie zresztą jak i problem wydajności pracy, która jest w naszych, stosunkowo nowych przecież hutach, z różnych przyczyn niższa, aniżeli w innych krajach uprzemysłowionych.</u>
          <u xml:id="u-6.49" who="#FranciszekBlinowski">Produkcja węgla ma wzrosnąć o 5 mln ton, osiągając poziom 140 mln ton, a więc o 6 mln ton więcej niż założono w planie 5-letnim. Daje to wzrost o 3,7%. Łączna produkcja paliw, w przeliczeniu na paliwo umowne, wzrośnie w nieco wyższym stosunku, bo o 4%. Będzie to jednak w sumie wzrost o 2% niższy, aniżeli osiągnięty w roku bieżącym. W tych warunkach, przy dalszym zwiększeniu eksportu węgla, bilans paliw w kraju w zasadzie nie ulegnie poprawie. Dostawy na rynek będą się mogły zwiększyć tylko w granicach około 1%.</u>
          <u xml:id="u-6.50" who="#FranciszekBlinowski">Natomiast zapotrzebowanie odbiorców na energię elektryczną powinno być w pełni pokryte, gdyż produkcja jej wzrośnie do poziomu 65 mld kWh — to znaczy o 8%, wyprzedzając tym samym wyraźnie ogólny rozwój przemysłu. Mogą tu jednak wystąpić okresowe trudności w związku z nieoddawaniem w terminie do użytku nowo budowanych siłowni. Ogólna poprawa zaopatrzenia gospodarki w energię elektryczną w przyszłym roku nie może jednak przesłonić niedostatków w pracy tego przemysłu w postaci częstych awarii, na zwalczanie których i na ich szybkie usuwanie, między innymi przez usprawnienie remontów, powinna być zwrócona szczególna uwaga.</u>
          <u xml:id="u-6.51" who="#FranciszekBlinowski">Produkcja przemysłu chemicznego i gumowego wzrośnie o 12,8%. Nadal będzie się rozwijać w szybkim tempie wydobycie siarki, osiągając w przyszłym roku poziom 3 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-6.52" who="#FranciszekBlinowski">Produkcja nawozów azotowych ulegnie zwiększeniu o 13,8%, a fosforowych o 22,5%. Dość dynamiczny będzie także rozwój tworzyw sztucznych oraz włókien syntetycznych. Nie zaspokoi to jednak potrzeb kraju, gdyż rosną one jeszcze szybciej. W związku z tym cały szereg produktów chemicznych będzie nadal importowany. Nie pokryjemy także z własnej produkcji potrzeb w ogumieniu trakcyjnym, mimo wzrostu produkcji opon o ponad 422 tys. sztuk — to znaczy o 17,4%. Poważny import artykułów przemysłu chemicznego, jak również jego wciąż ujemne saldo obrotów w handlu zagranicznym, nakazują zwrócenie większej uwagi na problem inwestycji w tym przemyśle oraz na stopień przygotowania ich do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-6.53" who="#FranciszekBlinowski">W przemyśle materiałów budowlanych przy ogólnym Wzroście produkcji o 6,2% najsilniej zwiększy się produkcja materiałów ściennych (11,1%) oraz wyrobów z betonu (9%). Powinno to tym razem w pełni pokryć potrzeby kraju. W zakresie cementu utrzyma się nadal import (300 tys. ton) mimo wzrostu krajowej produkcji do 12,5 min ton, to znaczy o ponad 5,4%.</u>
          <u xml:id="u-6.54" who="#FranciszekBlinowski">Przemysł lekki zwiększy swą produkcję o 6,6%. Złożą się na to głównie dziewiarstwo i pończosznictwo oraz przemysł odzieżowy i obuwniczy. Produkcja tkanin natomiast wzrośnie z uwagi na ograniczony import surowców w znacznie mniejszym stopniu. Duże zmiany jednak nastąpią w ich asortymencie. Silniejszy będzie mianowicie wzrost tkanin, poszukiwanych na rynku takich, jak: filmodruk, pętelkowe, poszwowo-prześcieradłowe itp, O blisko 38% wzrośnie produkcja wyrobów nietkanych. Zakłada się też poprawę jakości wyrobów między innymi przez szersze zastosowanie apretur niemnących.</u>
          <u xml:id="u-6.55" who="#FranciszekBlinowski">Możliwości produkcyjne przemysłu rolno-spożywczego są uwarunkowane przez niepomyślne tegoroczne wyniki produkcji rolnej, które aż do nowych zbiorów kształtować będą zarówno charakter produkcji artykułów spożywczych, jak też i jej rozmiary. W związku z tym przewiduje się spadek o ponad 3% ogólnej produkcji mięsa, co odbija się w całości na rozmiarach eksportu, gdyż dostawy na rynek krajowy wzrosną, chociaż w umiarkowanej skali.</u>
          <u xml:id="u-6.56" who="#FranciszekBlinowski">Ważną sprawą w tej gałęzi przemysłu będzie aktywizacja, w granicach ekonomicznie uzasadnionych, skupu mleka i jego przetwórstwa. Znajduje to swój wyraz w odpowiednich wskaźnikach planu. Przede wszystkim jednak zostanie zwiększony przerób mleka spożywczego oraz serów. Natomiast wzrost produkcji masła wyniesie tylko około 1,9% z uwagi na możliwość zastąpienia w tym zakresie potrzeb przez margarynę — przewiduje się wydatne zwiększenie jej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-6.57" who="#FranciszekBlinowski">Szczególnie ważna będzie rola w przyszłym roku przemysłu terenowego, a zwłaszcza przemysłu spółdzielczości pracy, który jest wielkim dostawcą produkcji rynkowej. Obecna produkcja tego przemysłu budzi zastrzeżenia zarówno od strony jakości, jak i przede wszystkim cen. Będą więc podjęte wysiłki w kierunku poprawy tego stanu rzeczy, między innymi przez uporządkowanie podstaw kalkulacji kosztów i zasadnicze zmniejszenie narzutów na utrzymanie administracji. W celu przeciwdziałania produkcji złej jakości, rozważa się możliwość zakazu podejmowania w tym przemyśle produkcji nie opartej na uprzednich zamówieniach odbiorców. Taka jest w skrótowym ujęciu podstawowa problematyka poszczególnych przemysłów w planie na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-6.58" who="#FranciszekBlinowski">Z kolei kilka słów o ustosunkowaniu się do niej komisji sejmowych. Oceniły one zadania planowe dla poszczególnych gałęzi przemysłu jako prawidłowe i nie zgłosiły żadnych poprawek w tej dziedzinie. Uznały jednak za celowe zwrócenie uwagi Rządu na kilka problemów, wymagających uregulowania w toku realizacji planu.</u>
          <u xml:id="u-6.59" who="#FranciszekBlinowski">Tak na przykład Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wysuwa postulat zmniejszenia ciężaru wyrobów szczególnie materiałochłonnych takich, jak na przykład tabor kolejowy, statki itp. przez zastosowanie w tych działach w większym zakresie stali o podwyższonej jakości i profilów giętych oraz materiałów zastępczych, a także przez odpowiednią zmianę w tym kierunku obowiązujących norm materiałowych.</u>
          <u xml:id="u-6.60" who="#FranciszekBlinowski">Komisja Komunikacji i Łączności postuluje podjęcie środków zabezpieczających rytmiczne dostawy taboru wagonowego i pojazdów trakcyjnych na rzecz kolejnictwa, ze względu na szczególnie odpowiedzialną rolę tego działu gospodarki narodowej w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-6.61" who="#FranciszekBlinowski">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, kwitując stały wzrost zaopatrzenia rolnictwa w maszyny i urządzenia do produkcji rolnej, domaga się dalszego zintensyfikowania tych dostaw w roku 1970, zwłaszcza w zakresie maszyn do rozsiewu nawozów mineralnych, do ładowania obornika, zbioru zielonek i niektórych innych, a także zabezpieczenia w niezbędnych ilościach i asortymentach części zamiennych do tych maszyn.</u>
          <u xml:id="u-6.62" who="#FranciszekBlinowski">Również wiele innych komisji wystąpiło z postulatami domagającymi się szybszej poprawy sytuacji na odcinku zaopatrzenia w części zamienne.</u>
          <u xml:id="u-6.63" who="#FranciszekBlinowski">W planie rolnictwa, zgodnie z przyjętą metodologią szacowania plonów na poziomie przeciętnym z ostatnich 4 lat, zakłada się wzrost globalnej produkcji roślinnej o 4,2%. Założenie to może być zrealizowane z pewną nadwyżką, którą oczywiście trudno dziś oszacować. Podstawową jednak sprawą, charakteru już praktycznego, a nie metodologicznego, będzie przeciwdziałanie wszystkimi środkami spadkowi hodowli i utrzymanie zarówno pogłowia bydła, jak i trzody na niezmienionym poziomie w stosunku do roku bieżącego, następstwem czego powinien być wzrost produkcji zwierzęcej o około 1%.</u>
          <u xml:id="u-6.64" who="#FranciszekBlinowski">Stworzone przez państwo zachęty materialne w postaci zwiększonych cen na trzodę oraz ulg w podatku z tytułu kontraktacji bydła, a także zmniejszony skup zboża i kartofli pozwalają rokować utrzymanie się stanu pogłowia w stadzie podstawowym, przy — być może — przejściowym pogarszaniu się jego kondycji. Wskazywałoby na to również zahamowanie zwyżki cen pasz, jakie obserwuje się ostatnio.</u>
          <u xml:id="u-6.65" who="#FranciszekBlinowski">Zaplanowaną wielkość skupu artykułów rolnych oparto na prognozie produkcji roślinnej i zwierzęcej. Szacunki te od strony ich poprawności nie budzą zastrzeżeń. Wynika z nich, że skup zbóż wyniesie 4,5 mln ton, a skup żywca w przeliczeniu na mięso — 1.419 tys. ton, co oznacza poziom o 40 tys. ton niższy niż w roku bieżącym. Szacunek skupu mleka notuje wzrost rzędu 2,5%, a skup jaj — rzędu 6,5%.</u>
          <u xml:id="u-6.66" who="#FranciszekBlinowski">Zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia tych wszystkich zadań, będzie mieć z jednej strony zwiększenie przez państwo dostaw dla rolników nawozów i innych środków produkcji, z drugiej zaś strony pogłębione, kierunkowe stymulowanie rozwoju produkcji za pośrednictwem kontraktacji i ściślejszego powiązania producentów rolnych z przemysłem rolno-spożywczym.</u>
          <u xml:id="u-6.67" who="#FranciszekBlinowski">Wzrost dostaw nawozów w czystym składniku w roku gospodarczym 1969/70 wyniesie ponad 21%, osiągając poziom 133 kg na 1 ha użytków rolnych, a dostaw pasz przemysłowych — 520 tys. ton, czyli 14,9%.</u>
          <u xml:id="u-6.68" who="#FranciszekBlinowski">Systemem kontraktacji obejmie się większy areał zbóż. Rozszerzona będzie też kontraktacja drobiu. Zgodnie z założeniami planu, ponad 65% ogólnego skupu państwowego z gospodarki chłopskiej będzie już pochodzić w przyszłym roku z kontraktacji.</u>
          <u xml:id="u-6.69" who="#FranciszekBlinowski">Tak więc, ze strony państwa został podjęty ogromny wysiłek dla przeciwdziałania ujemnym następstwom nieurodzaju pasz w roku bieżącym. Jeśli wyjdzie temu naprzeciw inicjatywa producentów rolnych — w co nie należy wątpić — spadek produkcji rolnej w roku bieżącym powinien być wyrównany, a poziom jej powinien osiągnąć założenia planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-6.70" who="#FranciszekBlinowski">Rok bieżący zasygnalizował wyczerpanie się rezerw przewozowych naszego transportu, zwłaszcza kolejowego. Przyczyną tego był nie dość sprawny przebieg inwestycji oraz zbyt wolny spływ naszych wagonów z zagranicy, skutkiem czego ich liczba w kraju malała z miesiąca na miesiąc. W wyniku tych trudności kolej nie zwiększyła w ogóle w porównaniu do roku 1968 przewozów w roku bieżącym. Niedobór sięgnął 16 min ton, z czego około 10 min ton wyrównał dodatkowy przewóz transportu samochodowego.</u>
          <u xml:id="u-6.71" who="#FranciszekBlinowski">Z przyjętych w planie założeń na odcinku produkcji przemysłowej, budowlanej i rolnej, uwzględniając również potrzeby handlu zagranicznego i tranzytu, wynika konieczność zwiększenia w przyszłym roku przewozów w kraju o 6,7%, czyli o około 50 mln ton, z czego na kolej normalnotorową przypadnie 10 mln ton, na transport zaś samochodowy 16,5 mln ton.</u>
          <u xml:id="u-6.72" who="#FranciszekBlinowski">Zadania te wymagają terminowego zapewnienia zarówno dla kolei, jak i dla przedsiębiorstw samochodowych, odpowiednio zwiększonej liczby taboru, jak również modernizacji ich bazy technicznej, a także lepszego wykorzystania taboru i sprzętu już posiadanego, oraz ogólnej poprawy pracy eksploatacyjnej i przeciwdziałania wszelkiemu rozluźnieniu dyscypliny pracy.</u>
          <u xml:id="u-6.73" who="#FranciszekBlinowski">Są to zadania trudne. Lecz nie są one nad siły naszej doświadczonej kadry kolejarskiej, dzięki której, kolej nasza cieszyła się zawsze dobrą opinią w świecie. Należy tylko tej kadrze pomóc przez dostarczenie niezbędnych po temu środków.</u>
          <u xml:id="u-6.74" who="#FranciszekBlinowski">W celu rozbudowy potencjału przewozowego inwestycje na transport otrzymują w przyszłym roku najwyższy priorytet i wzrosną o 11%. Kolej zaś otrzyma następujące dostawy podstawowego taboru:</u>
          <u xml:id="u-6.75" who="#FranciszekBlinowski">— wagonów ciężarowych o dużej ładowności—9.695sztuk — wagonów osobowych—280„ — lokomotyw spalinowych—218„ — lokomotyw elektrycznych—70„ — trójczłonów elektrycznych—47kompletów.</u>
          <u xml:id="u-6.76" who="#FranciszekBlinowski">Niezależnie jednak od tak zwiększonych nakładów musi być również podjęty wysiłek dla lepszego wykorzystania potencjału Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego i zwiększenia w ten sposób zakresu remontów.</u>
          <u xml:id="u-6.77" who="#FranciszekBlinowski">Na sprawę planu transportu na rok przyszły została zwrócona duża uwaga komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-6.78" who="#FranciszekBlinowski">Tak na przykład Komisja Komunikacji i Łączności sygnalizuje konieczność poczynienia skutecznych kroków w celu uzupełnienia tych zespołów pracowniczych, od których zależy bezpieczeństwo ruchu pociągów, a których kolejnictwo odczuwa stały niedobór. W stosunku do tej kategorii pracowników powinno się wyeliminować zjawisko pracy w godzinach nadliczbowych.</u>
          <u xml:id="u-6.79" who="#FranciszekBlinowski">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uznaje za celowe zwrócić uwagę na znaczenie kompleksowej przebudowy i modernizacji magistrali węglowej Śląsk — porty morskie, z zastosowaniem najnowszych osiągnięć nauki i techniki, z uwagi na znaczne potoki transportowe na tej linii i wymogi ekonomicznej pracy portów.</u>
          <u xml:id="u-6.80" who="#FranciszekBlinowski">Handel zagraniczny decyduje w coraz większym stopniu o rozwoju ekonomicznym naszego kraju i warunkuje uzbrojenie naszej gospodarki w najbardziej nowoczesne maszyny i urządzenia, których produkcji nie jesteśmy w stanie podjąć. Stąd nie przypadkowo tempo obrotów w handlu zagranicznym od wielu lat wyprzedza u nas wzrost dochodu narodowego, a niekiedy i wzrost produkcji przemysłowe j — Tendencja ta utrzyma się również w roku przyszłym. Względy płatnicze wymagają jednak w tym roku wyraźnie silniejszego eksportu towarów niż ich importu. Toteż, jak była już o tym mowa, wzrostowi całego eksportu o 7,1% ma towarzyszyć wzrost importu tylko o niespełna 5%, przy czym na zwiększenie ogólnego importu w decydującej mierze wpływa rosnący przywóz z krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-6.81" who="#FranciszekBlinowski">Zakłada się dalszą poprawę struktury wewnętrznej obrotów na rzecz zwiększonego udziału w eksporcie zarówno maszyn i urządzeń przemysłowych do 40,5%, jak i przede wszystkim przetworzonych towarów przemysłowych. Natomiast w imporcie zwiększy się rola paliw i surowców, przy czym warto tu zaznaczyć, że blisko połowę naszego przywozu stanowić będą właśnie surowce i paliwa.</u>
          <u xml:id="u-6.82" who="#FranciszekBlinowski">Ogólną strukturę obrotów zagranicznych należy uznać za zgodną z przemysłowym charakterem naszego kraju. Zawdzięczamy to jednak przede wszystkim korzystnie dla nas układającym się obrotom z krajami socjalistycznymi. Nasz eksport natomiast do wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych zachowa niestety również w przyszłym roku charakter surowcowo-rolny, gdyż rozwój eksportu maszynowego do tych krajów jest powolny.</u>
          <u xml:id="u-6.83" who="#FranciszekBlinowski">Na skutek tego właśnie, o czym była już mowa, byliśmy zmuszeni ograniczyć na rok przyszły nasz import z tych krajów.</u>
          <u xml:id="u-6.84" who="#FranciszekBlinowski">W tym układzie zasadniczego wręcz znaczenia, obok oszczędnego użytkowania importowanych surowców, nabiera wygospodarowanie dodatkowej masy towarów na eksport.</u>
          <u xml:id="u-6.85" who="#FranciszekBlinowski">Na problem ten zwróciła w swoich debatach zasadniczą uwagę Komisja Handlu Zagranicznego, zgłaszając w tej sprawie wiele uwag i dezyderatów pod adresem Rządu.</u>
          <u xml:id="u-6.86" who="#FranciszekBlinowski">Niektóre z nich pozwolę sobie przytoczyć, z uwagi na ich szczególną aktualność.</u>
          <u xml:id="u-6.87" who="#FranciszekBlinowski">Dezyderat pierwszy: W związku z założonym w projekcie NPG zwiększeniem eksportu maszyn i urządzeń do krajów kapitalistycznych o ponad 28%, przy równoczesnym spadku importu inwestycyjnego z tego obszaru szczególnie pilnym zadaniem staje się weryfikacja — w świetle nowych układów inwestycyjnych — zapotrzebowania krajowego przemysłu na maszyny i urządzenia. Zaktualizowanie potrzeb odbiorców krajowych pozwoliłoby z jednej strony przesunąć na dalsze lata terminy dostaw zakontraktowanych w krajach kapitalistycznych urządzeń inwestycyjnych, z drugiej zaś strony — zwolniłoby określone moce produkcyjne przemysłu maszynowego dla potrzeb eksportu.</u>
          <u xml:id="u-6.88" who="#FranciszekBlinowski">Dezyderat drugi: Z uwagi na to, że w ciągu ostatnich lat większość zjednoczeń przemysłu maszynowego wykazuje stałe pogarszanie się salda obrotów handlowych z krajami kapitalistycznymi, należałoby rozważyć możliwość wpływania na kształtowanie się eksportu i importu tych zjednoczeń poprzez rachunek salda obrotów i uzależnienie bodźców finansowych od osiągniętego salda.</u>
          <u xml:id="u-6.89" who="#FranciszekBlinowski">Nakłady na inwestycje w gospodarce narodowej zostały ustalone w kwocie 198,6 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-6.90" who="#FranciszekBlinowski">Podstawowymi założeniami na tym odcinku, obok zasadniczego zahamowania dynamiki wzrostu, są:</u>
          <u xml:id="u-6.91" who="#FranciszekBlinowski">— po pierwsze — koncentracja środków finansowych i sił wykonawstwa na inwestycjach kontynuowanych, w wyniku czego ich udział w ogólnych nakładach przekracza już 92%;</u>
          <u xml:id="u-6.92" who="#FranciszekBlinowski">— po drugie — zabezpieczenie ciągłości procesu inwestycyjnego w dziedzinach najważniejszych dla gospodarki takich jak: energetyka, hutnictwo, niektóre działy chemii, to znaczy wszędzie tam, gdzie przesunięcie budowy obiektów oznaczałoby niebezpieczeństwo powstania nienadającej się do odrobienia dysproporcji w rozwoju kraju.</u>
          <u xml:id="u-6.93" who="#FranciszekBlinowski">Na skutek daleko posuniętej koncentracji osiągnięto ograniczenie frontu inwestycyjnego, wyrażające się zmniejszeniem jednocześnie czynnych placów budowy oraz znaczne, bo sięgające 12% zmniejszenie zaangażowania inwestycyjnego gospodarki na przyszłość. Warto zauważyć, że zaangażowanie to jest niewiele większe od rocznych nakładów inwestycyjnych. Koncentracja ta pozwala zwiększyć wartość inwestycji oddawanych do użytku ze 110 mld zł w roku bieżącym do 126 mld zł w roku przyszłym, a więc o 11,5%, z czego na przemysł przypadnie około 67 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-6.94" who="#FranciszekBlinowski">Zarówno kierunki zwiększenia nakładów, jak i wybór inwestycji nowo rozpoczynanych, nie budzą zastrzeżeń. Poza kopalnictwem rud miedzi, gdzie przewiduje się największy wzrost nakładów, znaczniejsze wskaźniki wzrostu mają również: transport — 11%, hutnictwo — 17% oraz wszystkie działy przemysłu maszynowego, gdzie wzrost wynosi od 6 do 11%, a także przemysł papierniczy ze wskaźnikiem wzrostu o 9,3%. W pozostałych przemysłach nakłady bądź to utrzymują się na poziomie bieżącego roku, bądź też są niższe.</u>
          <u xml:id="u-6.95" who="#FranciszekBlinowski">Spadek nakładów na przemysł chemiczny spowodowany został niedostatecznym stopniem przygotowania tego przemysłu do podjęcia realizacji zarówno całości szerszego programu, jak i konkretnych poważnych obiektów. Sprawa więc będzie wymagała odpowiednich przedsięwzięć, aby możliwie szybko odrobić opóźnienia w tym zakresie. Chemia bowiem, zgodnie z ogólną opinią, musi stanowić jeden z najbardziej podstawowych kierunków rozwoju naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-6.96" who="#FranciszekBlinowski">Odrębny problem stanowi budownictwo mieszkaniowe. Zakłada się tu program realizacyjny na poziomie bieżącego roku. Nakłady jednak rosną o ponad 4% w związku z urealnieniem cen i zniesieniem na tym tle wyrównania strat dla przedsiębiorstw budowlanych. Następuje tu również zmiana metody planowania, polegająca na rezygnacji z wyznaczania w planie centralnym efektów rzeczowych. Poczynając od przyszłego roku, rady narodowe i spółdzielnie mieszkaniowe otrzymają tylko ściśle określone limity finansowe. Ich samodzielną sprawą będzie natomiast określenie programu rzeczowego. Program ten będzie tym większy, im niższy będzie koszt budowy mieszkań. Powinno to pobudzić inicjatywę zainteresowanych w kierunku poszukiwania dróg potanienia budowy mieszkań bez pogarszania ich walorów użytkowych.</u>
          <u xml:id="u-6.97" who="#FranciszekBlinowski">W roku 1970 wejdzie w grę szereg czynników zmniejszających podaż pracy w gospodarce narodowej. Szczególnie dotyczy to kwalifikowanej męskiej siły roboczej, której stały deficyt na rynku pracy ulegnie pogłębieniu przez zatrzymanie na dalszą naukę jednego rocznika absolwentów szkół ogólnokształcących i zawodowych. Szacuje się, że łączny, przejściowy ubytek w przyroście zasobów siły roboczej z tego tytułu przekroczy 75 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-6.98" who="#FranciszekBlinowski">Deficyt męskiej siły roboczej będzie zróżnicowany w przekroju terenowym. Najsilniej da znać o sobie w miastach wydzielonych na prawach województw oraz w województwie katowickim, gdańskim i w niektórych regionach przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-6.99" who="#FranciszekBlinowski">Biorąc pod uwagę dodatkowy czynnik, jakim jest potrzeba uprzywilejowania w polityce zatrudnienia branż i przedsiębiorstw rozwojowych — staje przed resortami i wojewódzkimi radami narodowymi potrzeba pogłębionej orientacji w problematyce bilansu zatrudnienia i odpowiednio sprawne regulowanie rozdziału zasobów siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-6.100" who="#FranciszekBlinowski">W takiej sytuacji nie można uznać jako niski ogólnego wzrostu zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej o około 400 tys. osób, uwzględniając wpływ procesów demograficznych i odchodzenie części pracowników na emeryturę. Większy przyrost musiałby spowodować z jednej strony pogorszenie się współczynnika kwalifikacji, gdyż mógłby być pokryty tylko na koszt niewykwalifikowanej siły roboczej, z drugiej zaś strony — nadmierny, społecznie niepożądany odpływ młodzieży z rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-6.101" who="#FranciszekBlinowski">Zmniejszone przez plan zapotrzebowanie na siłę roboczą powinno zahamować obserwowany w ostatnich latach wzrost płynności załóg i przyczynić się do poprawy dyscypliny pracy w zakładach. Są to ogromnej wagi społecznej zagadnienia. Stąd też dyrektywy planu w tej dziedzinie muszą być skrzętnie przestrzegane na wszystkich szczeblach.</u>
          <u xml:id="u-6.102" who="#FranciszekBlinowski">Dyscyplina w tym zakresie jest tym bardziej potrzebna, że od niej w znacznym stopniu zależy przecież realny wzrost średniej płacy co najmniej o 2,5% oraz możliwość dalszych podwyżek płacowych przez państwo.</u>
          <u xml:id="u-6.103" who="#FranciszekBlinowski">Zgodnie z planem osobowy fundusz płac ma wzrosnąć o 5,2%, a więc w skali, licząc w wartości realnej, w zasadzie takiej samej jak w planie roku bieżącego. Natomiast fundusz płac bezosobowych planuje się na poziomie o 3,4% niższym niż w roku bieżącym. Wzrost tego funduszu był bowiem zbyt szybki w ostatnich latach w porównaniu do funduszu osobowego, co należy uznać za zjawisko sprzeczne z racjonalną polityką płac. Podobnie ma się sprawa z tak zwanymi wypłatami spoza funduszu płac, dynamika których była ostatnio szczególnie silna, a łączna ich suma wzrosła już do ponad 16 mld zł, nie zawsze prawidłowo spełniających swoją rolę bodźca.</u>
          <u xml:id="u-6.104" who="#FranciszekBlinowski">Dlatego z uznaniem należy przywitać zapowiedź planu podjęcia prób uporządkowania tego odcinka na tle ogólnego doskonalenia systemu bodźców materialnego zainteresowania, postulowanego przez znaczną część klasy robotniczej i inteligencji pracującej.</u>
          <u xml:id="u-6.105" who="#FranciszekBlinowski">Problematyka zatrudnienia i płac, a zwłaszcza doskonalenie systemu bodźców materialnego zainteresowania w kierunku ich większej integracji, była omawiana przede wszystkim w Komisji Pracy i Spraw Socjalnych. Komisja ta uznała za niezbędne dalsze wzmocnienie koordynującej i nadzorczej roli Komitetu Pracy i Płac w realizacji polityki pełnego, racjonalnego zatrudnienia i uznała, że kształtowanie prawidłowej gospodarki zatrudnieniem i funduszem płac wymaga stałego nadzoru i systematycznej kontroli ze strony Komitetu Pracy i Płac, a także zwiększenia odpowiedzialności ze strony wszystkich resortów, zjednoczeń, dyrekcji zakładów i samorządów robotniczych.</u>
          <u xml:id="u-6.106" who="#FranciszekBlinowski">Bardzo ważną i pilną sprawą jest — zdaniem tej Komisji — dostosowanie funkcji i organizacji wydziałów zatrudnienia, szczególnie szczebla powiatowego, do nowych zadań racjonalnego gospodarowania siłą roboczą.</u>
          <u xml:id="u-6.107" who="#FranciszekBlinowski">Niezbędne jest też podjęcie ścisłej współpracy Komitetu Pracy i Płac z Ministerstwem Oświaty i Szkolnictwa Wyższego nad skoordynowaniem różnych form szkolnictwa zawodowego z faktycznymi potrzebami gospodarki narodowej i potrzebami poszczególnych rejonów kraju.</u>
          <u xml:id="u-6.108" who="#FranciszekBlinowski">Zagadnieniom handlu wewnętrznego i prawidłowego kształtowania stosunków rynkowych poświęcono w planie dużo uwagi, a problem utrzymania i umocnienia równowagi rynkowej został potraktowany jako jeden z najbardziej węzłowych.</u>
          <u xml:id="u-6.109" who="#FranciszekBlinowski">Od strony ogólnej proporcji między podażą i popytem równowaga ta jest zapewniona i to w stopniu znacznie silniejszym niż w którymkolwiek z lat poprzednich. Wyrazem tego jest planowany wzrost zapasów towarów rynkowych o 9,7% oraz zwolnienie ogólnej rotacji towarów o około 4 dni (na 95,6 dni), a oprócz tego dość duża rezerwa na pokrycie ewentualnego ryzyka planu w postaci na przykład naruszenia proporcji między sprzedażą dla ludności a sprzedażą dla przedsiębiorstw, instytucji i urzędów.</u>
          <u xml:id="u-6.110" who="#FranciszekBlinowski">Dość znaczny, bo sięgający 6,2% wzrost dostaw towarów na rynek jest zróżnicowany w układzie asortymentowym.</u>
          <u xml:id="u-6.111" who="#FranciszekBlinowski">Wydatnym wzrostom dostaw dóbr trwałego użytku oraz artykułów dziewiarskich i pończoszniczych czy też obuwia tekstylnego i gumowego towarzyszą znacznie skromniejsze dostawy tkanin różnego rodzaju, a zwłaszcza tkanin wełnianych.</u>
          <u xml:id="u-6.112" who="#FranciszekBlinowski">Wzrost globalnej wartości dostaw artykułów żywnościowych wyniesie 6,4%. Powinny one w zasadzie pokryć potrzeby rynku. Powinny też pokryć potrzeby rynku dostawy takich artykułów, jak mleko, gdzie dostawy wzrastają o 6,5%, jaja — wzrost o 9,5%, tłuszcze zwierzęce — o 6,3%, margaryna — o 5,8%. Natomiast dostawy mięsa, licząc razem z drobiem, będą mogły być zwiększone tylko o 2,1%, a dostawy masła o 1,9%. O ile więc łączne ilości tłuszczów i białek na rynku odpowiadają w zasadzie wzrastającym dochodom ludności, to podaż mięsa i masła ukształtuje się poniżej spodziewanego popytu. Problem ten musi więc pozostawać pod stałą obserwacją, tak aby poprzez rytmiczność dostaw unikać perturbacji na rynku.</u>
          <u xml:id="u-6.113" who="#FranciszekBlinowski">Jednym z zasadniczych instrumentów przeciwdziałania zbyt dużemu popytowi na mięso i masło będzie aktywizacja sprzedaży innych pełnocennych artykułów białkowych i tłuszczy.</u>
          <u xml:id="u-6.114" who="#FranciszekBlinowski">Odczuwalną poprawę na rynku powinny przynieść zwiększone o 8,8% dostawy mebli drewnianych, na które popyt wciąż jest bardzo duży. W pełni pokryją zapotrzebowanie dostawy towarów chemicznych. Zasadnicza zmiana na lepsze powinna nastąpić również w dostawach materiałów budowlanych na potrzeby wsi. Na ten cel przeznacza się: artykułów budowlanych ogółem więcej ę 8%, mineralnych i szklarskich więcej o 10%, hutniczych blisko o 4%, płyt azbestowo-cementowych o 14%, płyt pilśniowych o ponad 15%.</u>
          <u xml:id="u-6.115" who="#FranciszekBlinowski">Tak więc poza mięsem, masłem oraz tkaninami, rynek w roku przyszłym powinien być w zasadzie na wszystkich pozostałych odcinkach dostatecznie zaopatrzony.</u>
          <u xml:id="u-6.116" who="#FranciszekBlinowski">Wciąż aktualnym zagadnieniem pozostanie jednak sprawa urozmaicenia i wzbogacenia asortymentu towarów rynkowych oraz poprawa ich jakości, zapobiegająca narastaniu zapasów towarów niechodliwych. Handel nasz ma w zwalczaniu tego zjawiska wiele pozytywnych osiągnięć. Nie powinny one go jednak rozbroić. Fuszerka bowiem, jeśli z nią nie walczyć, ma tendencje do odradzania się. Pełne powodzenie może tu zapewnić tylko systematyczne, poparte przez szeroką opinię, wyciąganie konsekwencji ekonomicznych i kadrowych w stosunku do winnych brakoróbstwa.</u>
          <u xml:id="u-6.117" who="#FranciszekBlinowski">Wysoki Sejmie! Specyfika planu przyszłorocznego w zakresie wytwarzania i podziału dochodu narodowego znajduje swe finansowe odbicie w projekcie budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-6.118" who="#FranciszekBlinowski">Jest to budżet wyraźnie oszczędny po stronie wydatkowej, a w dochodach inkasujący zakładaną poprawę efektywności gospodarowania na wszystkich odcinkach. Jest to budżet biorący kurs na zwiększenie roli instrumentów ekonomicznych, takich jak kredyt i procent, w zarządzaniu gospodarką narodową, zgodnie z uchwałami V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-6.119" who="#FranciszekBlinowski">Zakłada się łączny wzrost dochodów państwa w roku przyszłym o 23 mld zł. Większa część wzrostu środków nagromadzonych przez państwo zostanie jednak ulokowana w bankach na pokrycie wzrastającego kredytowania inwestycji. Na wzrost wydatków bieżących budżetu, odliczając różnicę cen w handlu zagranicznym, przypada 7,7 mld zł. W ujęciu procentowym wydatki bieżące budżetu zwiększą się o 3,7%, a dochody o 6,4%.</u>
          <u xml:id="u-6.120" who="#FranciszekBlinowski">Niemal cały wzrost wpływów budżetowych pokryją wpłaty gospodarki uspołecznionej oraz podatek od wynagrodzeń, gdyż łączne podatki i opłaty od gospodarki nieuspołecznionej pozostaną w praktyce na nie zmienionym, poziomie, jeśli zaś idzie o podatki wiejskie, to ulegają one nawet zmniejszeniu, w czym znajduje swój wyraz polityka pomocy państwa dla rolnictwa wobec zmniejszonych jego dochodów w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-6.121" who="#FranciszekBlinowski">Szczególną cechą budżetu przyszłorocznego jest to, że w następstwie określonego układu importu i eksportu wpłaty handlu zagranicznego ulegną w porównaniu z rokiem bieżącym łącznemu zmniejszeniu o 4,1 mld zł, co jednak ma charakter w istocie rzeczy czysto rozrachunkowy, nie posiadający wpływu na ostateczną wielkość społecznej akumulacji.</u>
          <u xml:id="u-6.122" who="#FranciszekBlinowski">Dominująca część dochodów budżetu płynie z przemysłu, którego udział wzrasta w ogólnych wpłatach do budżetu — po odliczeniu wyrównawczego rachunku cen w handlu zagranicznym — z 61,5% do 63%.</u>
          <u xml:id="u-6.123" who="#FranciszekBlinowski">Z trzech form, w jakich realizuje się wpłata do budżetu akumulacji przedsiębiorstw, najsilniej — bo o 12,6% — zwiększa się wpływ z oprocentowania majątku trwałego, która to forma ma za zadanie oddziaływać na przedsiębiorstwa w kierunku lepszego wykorzystania posiadanych urządzeń produkcyjnych, jak również oszczędniejszego inwestowania. Natomiast wpłaty z podatku obrotowego zwiększą się o 10,2%, a wpłaty z zysku o 7,7%. Dominującą formą pozostaje jednak nadal podatek obrotowy, za pośrednictwem którego budżet otrzyma ponad 63% wpłat płynących od przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-6.124" who="#FranciszekBlinowski">Problem przekształcenia kategorii zysku w podstawowe kryterium oceny pracy przedsiębiorstw nie znalazł jeszcze należytego odbicia w ogólnym układzie finansów państwa. Wynika to jednak stąd, że nie został jeszcze do końca uporządkowany problem cen, tak aby odbijały one możliwie wiernie rzeczywisty układ nakładów społecznej pracy w poszczególnych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-6.125" who="#FranciszekBlinowski">Na tle analizy preliminowanych dochodów budżetu wysuwa się problem stosunku do działalności gospodarczej rzemiosła oraz innych form prywatnej inicjatywy. Łączna kwota podatków od rzemiosła zwiększa się o 2,8%, a od pozostałej gospodarki nieuspołecznionej, poza rolnictwem, o 2,6%. Produkcja prywatna ma uzupełniać w racjonalny sposób produkcję uspołecznioną, a nie czerpać swych podstawowych dochodów z dostaw kooperacyjnych i z różnego rodzaju usług na rzecz przedsiębiorstw uspołecznionych, które mogą i powinny być wykonywane przez uspołecznione zakłady pracy. Dlatego też, popierając dostawy artykułów produkcji rzemieślniczej do handlu uspołecznionego i w jeszcze szerszej skali organizowanie przez gospodarkę prywatną usług dla obsługi ludności, organy finansowe państwa podejmą kroki w kierunku zmniejszenia zakresu wypłat na rzecz prywatnych warsztatów z tytułu remontów i innych usług oraz produkcji o charakterze kooperacyjnym dla przedsiębiorstw uspołecznionych, które to wypłaty cechowała w ostatnich latach bardzo duża dynamika rozwoju. Ich wielkość będzie zmniejszona do poziomu z roku 1968. Zmniejszona dynamika produkcji i kapitalnych remontów stwarza bowiem wszelkie możliwości po temu, aby w szerszym zakresie niż w latach ubiegłych mogły być one w całości wykonane przez zakłady uspołecznione.</u>
          <u xml:id="u-6.126" who="#FranciszekBlinowski">Przechodząc do omówienia strony wydatkowej budżetu trzeba na wstępie zauważyć, że zapreliminowane wydatki pokryją w pełni rozszerzony zakres działalności wszystkich jednostek budżetowych według dotychczas obowiązujących norm wydatkowych. Ogólna kwota wydatków na administrację państwową zostanie jednak zmniejszona w kwocie absolutnej, przy równoczesnym zmniejszeniu zatrudnienia o 2% i przy tym, że dalszej redukcji ulegną we wszystkich instytucjach i urzędach wydatki rzeczowe na odnawianie umeblowania i na organizowanie wszelkiego rodzaju obchodów i uroczystości, jak również wszelkiego rodzaju fundusze reprezentacyjne.</u>
          <u xml:id="u-6.127" who="#FranciszekBlinowski">Z ogólnej kwoty wydatków bieżących budżetu, wynoszącej 209 mld zł, po wyeliminowaniu rozliczeń cenowych z handlem zagranicznym, przypada na sfinansowanie różnego typu działalności gospodarczej w formie dopłat, dotacji lub pokrycia strat 65,7 mld zł, czyli o prawie miliard złotych mniej niż w roku poprzednim. Z kwoty tej przypada dla przemysłu 21 mld zł, a dla rolnictwa 17 mld zł, czyli więcej niż w roku poprzednim. Należy jednak zauważyć, że znaczna część dotacji dla przemysłu wiąże się również z polityką popierania rozwoju rolnictwa, gdyż stanowi wyrównanie do deficytowych świadomie cen nawozów i innych środków produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-6.128" who="#FranciszekBlinowski">Dotacje państwowe na konserwację dróg i dla instytucji transportowych zwiększa się o 3,9%. Głównie tłumaczy się to potrzebą zapewnienia od razu w budżecie pokrycia kosztów odśnieżania i utrzymania dróg w stanie przejezdnym, co poprzednio odbywało się w formie finansowania w ciągu roku z rezerwy budżetowej. Ta zmiana metody finansowania powinna przyczynić się do sprawniejszego wykonywania prac.</u>
          <u xml:id="u-6.129" who="#FranciszekBlinowski">Dużą pozycję budżetu w tej grupie wydatków stanowią również różnego rodzaju dopłaty z budżetu na utrzymanie i remont urządzeń komunalnych. Wynosi ona 5,3 mld zł. W porównaniu z rokiem poprzednim cechuje ją pewien nieznaczny spadek. Tłumaczy się on jednak tym, że w roku bieżącym kwoty preliminowane w budżecie zostaną według przewidywań znacznie przekroczone zarówno z własnych dofinansowań rad narodowych (około 310 mln zł), jak i z budżetu centralnego (około 40 mln zł).</u>
          <u xml:id="u-6.130" who="#FranciszekBlinowski">Wydatki z budżetu na sfinansowanie nauki i usług socjalno-kulturalnych mają wynieść 66,5 mld zł, wzrastając o 5,7%. Należy jednak zauważyć, że nie jest to całość wydatków państwa na tę sferę działalności, gdyż niezależnie od tego w wydatkach na działalność pozaoperacyjną przedsiębiorstw preliminuje się wydać na te cele 5.497 mln zł, co oznacza wzrost o 6,4%, a prócz tego ten sam charakter mają wydatki z funduszu postępu techniczno-ekonomicznego, który wzrasta o około 15,8% i wyniesie 5,8 mld zł, jak również i funduszu nowych uruchomień w przemyśle maszynowym i chemicznym, który wyniesie łącznie 2,5 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-6.131" who="#FranciszekBlinowski">Razem więc państwowe, budżetowe i pozabudżetowe wydatki w sferze nauki i usług socjalno-kulturalnych, bez dodatkowych świadczeń z funduszów zakładowych i dotacji związków zawodowych osiągną w roku przyszłym poważną sumę 80,3 mld zł, stanowiącą ponad 11% dochodu narodowego, nie wliczając w to wydatków inwestycyjnych, planowanych na 6.850 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-6.132" who="#FranciszekBlinowski">Znamienną cechą budżetu jest silny akcent na stworzenie, zgodnie z dyrektywami ostatniego Plenum KC PZPR, warunków do spotęgowania prac naukowo-badawczych. Kwoty przeznaczone na ten cel w budżecie w wydatkach bieżących wynoszą 3,3 mld zł, co oznacza wzrost o 14,3%, łącznie zaś z inwestycjami — 4,7 mld zł. Łącznie z funduszem PTE i funduszem nowych uruchomień kwota wydatków skierowana bezpośrednio przez państwo na rozwój nauki i rozbudowę jej bazy materialnej sięgnie w przyszłym roku 13 mld zł, co będzie stanowić, niezależnie od wydatków na szkolnictwo wyższe, prawie 1,9% całego dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-6.133" who="#FranciszekBlinowski">Wskaźniki wzrostu wydatków na rozwój nauki nabierają na tle silnie zaakcentowanego w planie i w budżecie państwa postulatu oszczędności we wszystkich ogniwach gospodarki — szczególnego wyrazu. Mówią one, że w tej sferze działania, troszcząc się o jak najwyższą efektywność przeznaczonych środków, państwo nasze nie będzie skąpić ani pieniędzy, ani środków materialnych. Nauka otrzymuje w rozdziale dochodu narodowego jeden z najwyższych priorytetów. Od tego bowiem jak zostaną spotęgowane badania naukowo-techniczne w kraju i jaka będzie ich efektywność — zależeć będzie w decydującej mierze przyszłość naszego narodu, jego gospodarki i jego kultury. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że nauka stała się dziś rozstrzygającą siłą napędową rozwoju współczesnych społeczeństw.</u>
          <u xml:id="u-6.134" who="#FranciszekBlinowski">Środki finansowe państwa na rozwój prac naukowo-badawczych dostosowane są do wymogów planu rozwoju nauki i techniki, stanowiącego organiczną część narodowego planu gospodarczego. Podstawowe problemy tego planu zostały ujęte w uchwale IV Plenum Komitetu Centralnego PZPR i przedstawione wyczerpująco opinii publicznej. Wystarczy więc stwierdzić, że tematyka prac objętych planem została skoncentrowana wokół zagadnień najważniejszych i jednocześnie najpilniejszych dla naszej gospodarki i że uwzględniono w niej w szerokim zakresie postulat specjalizowania się naszych placówek naukowo-badawczych w ściśle określonych kierunkach, przy jednoczesnym rozszerzeniu współpracy w ramach RWPG.</u>
          <u xml:id="u-6.135" who="#FranciszekBlinowski">Przewiduje się przede wszystkim intensyfikację badań związanych z preferowanymi kierunkami rozwoju gospodarki narodowej, z położeniem zasadniczego akcentu na doskonalenie technologii i na szybkie opanowanie zakupionych licencji.</u>
          <u xml:id="u-6.136" who="#FranciszekBlinowski">Tematyka spraw związanych z postępem naukowo-technicznym była przedmiotem zainteresowania wielu komisji sejmowych, a przede wszystkim Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, która zgłosiła w tej materii kilka poprawek do projektu uchwały o narodowym planie gospodarczym, rozszerzających konkretną tematykę prac naukowo-badawczych, wyszczególnioną w przedłożeniu rządowym.</u>
          <u xml:id="u-6.137" who="#FranciszekBlinowski">Łączne wydatki bieżące na oświatę i kulturę wzrastają o ponad 2 mld zł, czyli o 6,8% do łącznej kwoty 32.800 mln zł. Charakteryzuje je przekraczający 11% wzrost nakładów na szkoły wyższe, przy 6,8-procentowym wzroście preliminowanych środków na szkolnictwo ogólnokształcące i zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-6.138" who="#FranciszekBlinowski">Poziom wydatków dostosowany jest do zróżnicowanych zadań rzeczowych różnych typów szkolnictwa, wyznaczonych z jednej strony przez sytuację demograficzną, z drugiej zaś przez końcowy etap reformy szkolnej.</u>
          <u xml:id="u-6.139" who="#FranciszekBlinowski">W szkolnictwie podstawowym liczba dzieci zmniejszy się o około 143 tys., w związku z czym ulegną poprawie warunki nauczania, wyrażające się spadkiem liczby uczniów przypadających na jedną izbę szkolną i na jeden oddział. Realizacja programu budownictwa szkół, przewidzianego w planie, będzie systematycznie w ciągu najbliższych lat potęgowała ten proces poprawy. Natomiast wzrośnie poważnie, bo o 13% w następstwie reformy szkolnej liczba młodzieży w liceach ogólnokształcących, a to z powodu przedłużenia o jeden rok nauki w tych szkołach.</u>
          <u xml:id="u-6.140" who="#FranciszekBlinowski">Mimo zmniejszenia się ogólnej liczby dzieci w szkołach podstawowych, wydatnie zostanie rozszerzona akcja kolonijna, na co państwo przeznacza z budżetu 987 mln zł, a więc o 5,8% więcej niż w roku poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-6.141" who="#FranciszekBlinowski">W szkolnictwie zawodowym najsilniej rosną wydatki na zasadnicze szkoły zawodowe oraz na szkoły przysposobienia rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-6.142" who="#FranciszekBlinowski">Silny wzrost wydatków na szkolnictwo wyższe tłumaczy się przekształceniem w roku akademickim 1969/70 na wyższe uczelnie pięciu studiów nauczycielskich, dwóch państwowych szkół morskich i jednego studium wychowania fizycznego. W związku z tym liczba studentów w szkołach wyższych wyniesie 355 tys. i wzrośnie o 5,5%. Pociąga to za sobą konieczność odpowiedniego zwiększenia funduszu na stypendia, który też rośnie o 5,1%. Ogólne rozmiary pomocy finansowej państwa dla studentów w różnych formach wzrosną jeszcze szybciej, bo o 10,2% i osiągną poziom 1.200 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-6.143" who="#FranciszekBlinowski">Wydatki na kulturę ulegają zwiększeniu w pozycji radia i telewizji, z powodu zwiększenia liczby godzin programu radiowego i telewizyjnego, między innymi w związku z planowanym uruchomieniem z dniem 1 października 1970 r. drugiego programu telewizyjnego. W pozostałych pozycjach następuje stabilizacja bądź nawet nieznaczny spadek wydatków. Należy jednak liczyć się tu, podobnie jak co roku, z dofinansowaniem tej grupy wydatków z funduszów przedsiębiorstw i związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-6.144" who="#FranciszekBlinowski">Kwoty przyznane na ochronę zdrowia i opiekę społeczną pokrywają wzrastający zakres działalności w tych dziedzinach. Łączna suma świadczeń państwa na zdrowie, świadczenia społeczne i kulturę fizyczną zwiększa się do 30,4 mld zł. Największy wzrost nakładów, przekraczający 6%, przewidziano na leki. Wydatki budżetu na wczasy pracownicze zwiększa się o 1,9% — do kwoty 0,6 mld zł i obejmą 757 tys. osób. Równocześnie w ramach pozaoperacyjnej działalności przedsiębiorstw zostanie skierowane na wczasy 710 tys. osób. Łączna liczba osób korzystających z tej formy wypoczynku urlopowego zbliży się do 1,5 mln osób.</u>
          <u xml:id="u-6.145" who="#FranciszekBlinowski">Wydatki na ubezpieczenia społeczne stanowią w budżecie, po wyłączaniu Funduszu Emerytalnego z budżetu, nadal poważną pozycję 17 mld zł, z czego 2 mld zł stanowi dotacja budżetu dla Funduszu Emerytalnego. Z uwagi na bardzo duży wzrost w tej pozycji w roku bieżącym wydatków na zasiłki chorobowe, związane z epidemią grypy — na rok przyszły preliminuje się w tej pozycji kwotę o 3% niższą.</u>
          <u xml:id="u-6.146" who="#FranciszekBlinowski">Budżetowa forma świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych zazębia się ściśle z działalnością Funduszu Emerytalnego. Nie można zatem nie wspomnieć, że wydatki tego funduszu wzrosną w przyszłym roku po zakończeniu w dniu 1 stycznia reformy systemu emerytalnego o dalsze 16,5% do łącznej kwoty 34.513 mln zł. Przewiduje się przy tym, że przeciętna emerytura pracownicza ukształtuje się na poziomie około 1.500 zł i będzie o 500 zł, czyli o 50% wyższa niż w roku 1965.</u>
          <u xml:id="u-6.147" who="#FranciszekBlinowski">Kończąc omawianie bieżących wydatków państwa, nie sposób pominąć tej okoliczności, że ich wzrost, doprowadzony do pełnej porównywalności, jest najniższy na przestrzeni ostatnich lat, co, jak się wydaje, w sposób najbardziej syntetyczny, a zarazem dobitny, ilustruje dążenie do oszczędnego wydatkowania społecznych środków na wszelkie cele nie związane bezpośrednio z rozwojem sił wytwórczych w kraju i z podnoszeniem stopy życiowej w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-6.148" who="#FranciszekBlinowski">Dzięki temu strona dochodowa i wydatkowa budżetu została w pełni zrównoważona i w ostatecznym wyniku, zabezpieczając większą niż w latach uprzednich rezerwę Rady Ministrów oraz rad narodowych, zamyka się budżet nadwyżką w wysokości 2,1 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-6.149" who="#FranciszekBlinowski">Wynikiem debaty w komisjach nad rządowymi przedłożeniami planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1970 jest szereg poprawek do obu tych dokumentów uchwalonych na Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Zostały one przedstawione Sejmowi z prośbą o aprobatę w drukach sejmowych nr 14 i 15. Nie ma więc potrzeby dodatkowo ich omawiać.</u>
          <u xml:id="u-6.150" who="#FranciszekBlinowski">Wysoki Sejmie! Problematyka planu gospodarczego i budżetu w naszym socjalistycznym społeczeństwie budzi szerokie zainteresowanie opinii publicznej. Jest ono zrozumiałe, gdyż za liczbami planu i budżetu kryją się decyzje Wpływające w ten lub inny sposób na działalność milionów ludzi i na ich żywotne interesy. Dlatego też sprawą niezmiernie ważną jest, aby intencje i dyrektywy planu gospodarczego trafiały do przekonania tych wszystkich, którzy swą codzienną pracą będą je napełniać żywą treścią, przetwarzając formuły uchwalone przez Rząd i Sejm w konkretne tony stali, metry tkanin czy też wysoce skomplikowane obrabiarki sterowane elektronicznie.</u>
          <u xml:id="u-6.151" who="#FranciszekBlinowski">Świadomość tych twórców narodowego bogactwa usiłuje wroga nam propaganda zatruć niewiarą w sens i w powodzenie codziennej ich ofiarnej i twórczej pracy, siejąc przy każdej okazji wyssane z palca wiadomości o rzekomym bankructwie naszych planów i naszego socjalistycznego gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-6.152" who="#FranciszekBlinowski">Plan, który uchwalimy, zadaje kłam tym wszystkim twierdzeniom. Nie ma w nim bowiem mowy o żadnym cofaniu się, czy też stagnacji, a jest postawione zadanie dalszego szybkiego ogólnego rozwoju gospodarki i podnoszenia stopy życiowej narodu przy równoczesnym jednak wyrównywaniu frontu oraz zgromadzeniu rezerw dla tym skuteczniejszego marszu naprzód w kolejnym etapie naszej ekonomicznej ofensywy, którym będzie następny plan 5-letni.</u>
          <u xml:id="u-6.153" who="#FranciszekBlinowski">Najistotniejszy sens zmian w proporcjach podziału dochodu narodowego, których dokonujemy w tym planie, sprowadza się do usuwania barier stojących na przeszkodzie temu, aby wdrożyć na szeroką skalę nowe opierające się na postępie organizacyjno-technicznym efektywne metody gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-6.154" who="#FranciszekBlinowski">Plan przyszłoroczny nie tylko nie zmniejszy tempa przyrostu naszych sił wytwórczych, lecz na odwrót — przyśpieszy je. Zmniejszając bowiem wzrost nakładów inwestycyjnych do 2,5%, uzyskujemy równocześnie przez skrócenie frontu robót zwiększenie wartości oddawanych do użytku obiektów o kilkanaście procent. A o możliwościach rozwoju produkcji decydują przecież nie rozmiary nakładów inwestycyjnych, lecz konkretne moce produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-6.155" who="#FranciszekBlinowski">W głębokim przeświadczeniu o słuszności manewru ekonomicznego, którego dokonujemy w planie gospodarczym na rok przyszły i o prawidłowości kierunków działania wytyczonych przez ten plan, proszę Wysoką Izbę o uchwalenie rządowego projektu uchwały o narodowym planie gospodarczym — druk sejmowy nr 10 oraz rządowego projektu ustawy budżetowej — druk sejmowy nr 11 wraz z poprawkami zaproponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-6.156" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu proponuje, ażeby dyskusję nad sprawozdaniem o planie i budżecie na rok 1970 przeprowadzić łącznie z dyskusją nad następnym, trzecim punktem porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#Marszałek">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#Marszałek">Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#Marszałek">Wobec tego przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1968 r. (druki nr 5, 6, 9 i 16).</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#Marszałek">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Zenon Nowak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#ZenonNowak">Wysoka Izbo! Oceniając ogólnie wyniki 1968 r. należy stwierdzić, że podstawowe zadania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa zostały zrealizowane pomyślnie. Świadczy o tym znaczny wzrost i przekroczenie planu produkcji przemysłowej, dobre wyniki produkcji rolnej oraz osiągnięcie wyższego od założonego w planie wzrostu eksportu i tempa wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#ZenonNowak">Wartość produkcji towarowej przemysłu uspołecznionego w porównaniu z rokiem ubiegłym tj. 1967 wzrosła o 9,6%, osiągając tempo wyższe od założonego w planie 5-letnim. Rozpiętość między wzrostem produkcji środków wytwarzania a produkcją środków spożycia w porównaniu z rokiem 1967 uległa zmniejszeniu.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#ZenonNowak">Na wzrost produkcji przemysłowej wpłynął między innymi większy niż w 1967 roku przyrost zdolności produkcyjnej z inwestycji oddanych do użytku.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#ZenonNowak">Przekroczenie zadań produkcyjnych w przemyśle osiągnięto przy wyższym, aniżeli w roku poprzednim, udziale wydajności pracy. Wzrost wydajności pracy był głównie wynikiem lepszego technicznego wyposażenia stanowisk pracy. Utrzymywała się jednak nadal tendencja do ponadplanowego wzrostu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#ZenonNowak">Przy przekroczeniu wartościowym planu produkcji przemysłowej nie wykonano jednak w pełni zadań asortymentowych.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#ZenonNowak">W przemyśle energetycznym uzyskano produkcję energii elektrycznej wyższą o 8,3% w porównaniu z 1967 rokiem — planu produkcji jednak nie wykonano na skutek opóźnień w realizacji inwestycji i nieuzyskania planowanego przyrostu mocy w elektrowniach zawodowych. Pomimo obniżenia strat sieciowych i zużycia energii na potrzeby własne, nie uniknięto trudności w pokryciu zapotrzebowania odbiorców, zwłaszcza przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#ZenonNowak">W przemyśle paliw przekroczono plan wydobycia węgla kamiennego i gazu ziemnego; nie zrealizowano natomiast planu wydobycia węgla brunatnego i ropy naftowej. W zakresie węgla kamiennego nie osiągnięto założonego wydobycia węgla koksującego typu 35 ROW oraz asortymentów grubych węgla energetycznego.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#ZenonNowak">W hutnictwie żelaza wykonano z nadwyżką plan produkcji stali surowej oraz wyrobów walcowanych, jednak nie zrealizowano w pełni planów produkcyjnych w wielu asortymentach. W hutnictwie metali nieżelaznych nie wykonano planu produkcji aluminium, cynku i ołowiu, głównie na skutek nieuzyskania planowanego przyrostu zdolności produkcyjnych z realizowanych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#ZenonNowak">Wysoki wzrost produkcji przemysłu maszynowego i chemicznego spowodował korzystne zmiany w gałęziowej strukturze przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#ZenonNowak">W przemyśle maszynowym uzyskano dobre wyniki w produkcji lokomotyw spalinowych i elektrycznych, samochodów osobowych i ciężarowych, autobusów, maszyn górniczych. Przemysł ten nie wykonał jednak zadań w wielu innych ważnych asortymentach, na przykład: kotłów parowych, obrabiarek do metali, maszyn i urządzeń dla przemysłu chemicznego, maszyn i narzędzi rolniczych oraz wagonów towarowych.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#ZenonNowak">Przemysł chemiczny osiągnął istotny wzrost produkcji siarki, nawozów azotowych, środków ochrony roślin oraz włókien syntetycznych, nie wykonał jednak planu produkcji sody kalcynowanej i tworzyw sztucznych.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#ZenonNowak">W przemyśle materiałów budowlanych zadania produkcyjne na ogół zrealizowano. Trudności budownictwa w zakresie zaopatrzenia materiałowego pogłębiły się na skutek nieosiągnięcia planowanej produkcji materiałów ściennych i szkła okiennego oraz niepełnego wykonania dodatkowych zadań w produkcji cementu.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#ZenonNowak">Przemysł lekki zwiększył w porównaniu z 1967 rokiem produkcję wielu poszukiwanych na rynku towarów. Pokrycie zapotrzebowania na niektóre asortymenty, jak na przykład wyroby dziewiarskie i pończosznicze, były jednak nadal niezadowalające.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#ZenonNowak">W przemyśle spożywczym plan produkcji większości asortymentów przekroczono, nie wykonano natomiast — z powodu braku surowca — planu produkcji mięsa z uboju i niektórych wyrobów mięsnych.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#ZenonNowak">W uspołecznionym przemyśle drobnym, przy wykonaniu z nadwyżką planowanej produkcji globalnej, zmniejszył się udział produkcji przeznaczonej bezpośrednio na rynek.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#ZenonNowak">Pomimo ogólnej poprawy poziom wykorzystywania zdolności produkcyjnych w wielu branżach przemysłu nadal był niezadowalający. Dotyczyło to zarówno opóźnień w uruchomieniu nowych zakładów, jak również przewlekłego dochodzenia przez nie do projektowanych zdolności produkcyjnych. Ponadto nie zawsze właściwie wykorzystywano potencjał produkcyjny wielu pozostałych zakładów, co wyrażało się między innymi w niskich współczynnikach zmianowości w niektórych gałęziach przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#ZenonNowak">W 1968 r. kontynuowano w przemyśle prace związane z przygotowaniem i wdrażaniem nowych rozwiązań technicznych oraz nowych technologii. Wzrosły o 7% — w porównaniu z 1967 r. — nakłady z funduszu postępu techniczno-ekonomicznego. Postęp w organizacji i unowocześnianiu metod wytwarzania był jednak niezadowalający. Wyrażało się to często w nie dość sprawnie, a nawet niewłaściwie realizowanych zadaniach w zakresie rekonstrukcji organizacyjno-technicznej i postępu ekonomicznego, w niekonsekwentnie realizowanej koordynacji branżowej, a także w niedostatecznym wykorzystywaniu jednostek zaplecza technicznego i naukowo-badawczego.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#ZenonNowak">Należy podkreślić pewną poprawę jakości produkcji przemysłowej. Podnoszenie nowoczesności i jakości produkcji utrudniane było jednak niezadowalającym powiązaniem planów naukowo-badawczych z potrzebami produkcji oraz niskim stopniem wdrażania wyników tych prac. Nie sprzyjało to również wydatniejszej poprawie techniczno-ekonomicznych wskaźników wytwarzania, a przede wszystkim zmniejszeniu praco-i materiałochłonności produkcji. Na rozwój materiałooszczędnych kierunków postępu technicznego niekorzystny wpływ wywierał między innymi stosowany nadal w planowaniu 1968 r. wskaźnik produkcji globalnej. Istotniejsza bowiem obniżka kosztów materiałowych, wynikająca ze zmniejszenia ilości zużywanych materiałów lub zastąpienia ich tańszymi substytutami, powodowała automatycznie spadek produkcji globalnej, a w konsekwencji zmniejszenie obliczanej na tej podstawie wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#ZenonNowak">Niezadowalająca jakość i sprawność techniczna niektórych maszyn i urządzeń produkcyjnych, wyrażająca się w wysokim wskaźniku awaryjności oraz kosztach postojów i remontów, powodowała często trudności w realizacji asortymentowych planów produkcji oraz wzrost napięć w bilansach materiałowych. Nieterminowo i niewłaściwie przeprowadzane remonty również utrudniały wydatniejszą poprawę jakości i unowocześniania produkowanych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#ZenonNowak">Przechodząc do omówienia niektórych problemów rolnictwa w 1968 r., pragnę podkreślić pomyślne wyniki w produkcji roślinnej, która wzrosła w stosunku do 1967 r. o 5%, a w stosunku do średniej za lata 1964–1967 o około 13%. Skup czterech zbóż wzrósł o prawie 26%, między innymi w rezultacie rozszerzenia kontraktacji. Mniej pomyślne były wyniki produkcji zwierzęcej na skutek trudności paszowych w niektórych rejonach kraju. Wpływały na to również w pewnym stopniu ograniczone możliwości budownictwa inwentarskiego związane z brakiem materiałów budowlanych. Skup mleka — pomimo wyżej wymienionych trudności — wzrósł w porównaniu z 1967 r. o około 5%.</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#ZenonNowak">W 1968 r. kontynuowano wysiłki w kierunku dalszej rozbudowy bazy techniczno-produkcyjnej rolnictwa. Poważnie zwiększono dostawy nawozów mineralnych, których zużycie pod zbiory 1968 r. wzrosło o prawie 16%, nie pokrywając jednak w pełni potrzeb rolnictwa. Wzrosło też znacznie zużycie chemicznych środków ochrony roślin. Poprawiło się, choć jeszcze w sposób niewystarczający, zaopatrzenie rolnictwa w maszyny i narzędzia. W wielu wypadkach jakość dostarczanych maszyn i narzędzi rolniczych budziła jeszcze zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#ZenonNowak">W 1968 r. wzrósł stopień zelektryfikowania zagród chłopskich. Nie wykonano natomiast w pełni planu melioracji wodnych, między innymi z powodu braku rurek drenarskich i cementu oraz niedostatecznej ilości sprzętu mechanicznego.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#ZenonNowak">W dziedzinie transportu, mimo wzrostu przewozu ładunków w porównaniu z 1967 r. o ponad 8%, rozwój potencjału przewozowego, zwłaszcza kolejowego, nie nadążał za wzrastającą masą przewozową. Przyczyną trudności przewozowych kolei było między innymi niepełne wykonanie planowanych dostaw wagonów w latach 1966–1968 oraz niezadowalający stan techniczny części eksploatowanego taboru wagonowego i nawierzchni linii kolejowych. Ponadto występowały niedociągnięcia organizacyjne i osłabienie dyscypliny pracy w kolejnictwie.</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#ZenonNowak">Na tle ogólnych tendencji do unowocześniania struktury gospodarki narodowej, niezadowalająco przebiegało opracowywanie programów rozwojowych branż oraz koncentracja prac naukowo-badawczych i działalności inwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#ZenonNowak">Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej w 1968 r. wzrosły w porównaniu z rokiem poprzednim o 8,6%, przekraczając założenia narodowego planu gospodarczego oraz osiągając tempo wyższe od założonego na ten rok w planie 5-letnim. Rozszerzenie frontu inwestycyjnego pogłębiało jednak trudności w należytym przygotowaniu dokumentacji projektowo-kosztorysowej oraz w zbilansowaniu planowanych zadań inwestycyjnych ze zdolnościami wykonawczymi przedsiębiorstw budowlano-montażowych i z możliwościami zaopatrzenia w materiały budowlane oraz w maszyny i urządzenia inwestycyjne. Powodowało to wydłużenie cykli budowy i opóźniało przekazywanie obiektów do eksploatacji, w tym również inwestycji priorytetowych. Opóźnienia te oraz przewlekłe często dochodzenie do projektowanych zdolności produkcyjnych oddawanych do użytku obiektów pociągały za sobą straty gospodarcze oraz powodowały luki w dostawach zaopatrzeniowych uzupełnianych często ponadplanowym importem. Powodowało to również uszczuplenie dostaw na rynek wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#ZenonNowak">W 1968 r. utrzymywało się wysokie tempo wzrostu obrotów handlowych z zagranicą. Wzrosły one o przeszło 10% w stosunku do roku poprzedniego, przekraczając zadania eksportu i importu założone w narodowym planie gospodarczym. Przekroczono między innymi znacznie plan eksportu maszyn i urządzeń oraz towarów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego do krajów socjalistycznych. Nie wykonano natomiast zadań eksportu w grupie maszyn i urządzeń oraz artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego do krajów kapitalistycznych. Eksport maszyn i urządzeń do krajów kapitalistycznych utrudniony był między innymi często niedostatecznym jeszcze poziomem ich nowoczesności i jakości oraz zaostrzającą się konkurencją na rynkach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#ZenonNowak">W wyniku zwiększenia się przychodów pieniężnych i siły nabywczej ludności oraz wzrostu dostaw towarów rynkowych, obroty detaliczne handlu wewnętrznego zwiększyły się o 8,6% w porównaniu z 1967 r., przekraczając poziom planowany.</u>
          <u xml:id="u-8.27" who="#ZenonNowak">Pomimo zwiększenia i poprawy struktury dostaw towarów na zaopatrzenie rynku oraz umocnienia równowagi rynkowej, nadal występowały braki niektórych poszukiwanych artykułów wypływające z niepełnego dostosowania dostaw do zmieniającego się popytu. Powodowało to między innymi trudności zachowania ciągłości sprzedaży i okresowe braki towarów poszukiwanych przy równoczesnym utrzymaniu się zapasów towarów niechodliwych i trudnozbywalnych.</u>
          <u xml:id="u-8.28" who="#ZenonNowak">Nadal występowały braki w zaopatrzeniu rynku wiejskiego w środki produkcji, stwarzające trudności w dalszej intensyfikacji gospodarki rolnej. Polegały one między innymi na nieterminowych, spiętrzonych okresowo dostawach nawozów sztucznych, niewłaściwej strukturze dostarczanych maszyn i narzędzi rolniczych, a także na niedostatecznym wzroście dostaw materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-8.29" who="#ZenonNowak">W 1968 r. zostały pomyślnie zrealizowane podstawowe zadania budżetu państwa. Po uwzględnieniu zmian dokonanych na podstawie ustawowych upoważnień, budżet państwa został wykonany po stronie dochodów z nadwyżką, a po stronie wydatków w około 98% sum preliminowanych. Zachowano równowagę budżetową i osiągnięto nadwyżkę dochodów nad wydatkami w wysokości około 3,2 mld zł. Ponadplanowe wydatki, dokonane w ramach uprawnień zawartych w ustawie budżetowej, przeznaczone były przede wszystkim na zwiększenie środków obrotowych uspołecznionych przedsiębiorstw przemysłowych, zwiększenie funduszu postępu techniczno-ekonomicznego, lepsze wyposażenie urządzeń socjalnych i kulturalnych oraz na utrzymanie i modernizację dróg publicznych. Efektywność realizacji wydatków budżetu pomniejszały między innymi naruszenia dyscypliny finansowej w gospodarce funduszami, zwłaszcza funduszem płac.</u>
          <u xml:id="u-8.30" who="#ZenonNowak">Wysoka Izbo! Wykonanie podstawowych zadań narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa na 1968 r. przyczyniło się do dalszego wydatnego rozwoju naszej gospodarki narodowej i dalszego postępu w realizacji planu 5-letniego. W wyniku pomyślnego wykonania tych zadań wzrósł znacznie, bo około 9% dochód narodowy, a tempo tego wzrostu było szybsze niż w latach ubiegłych i szybsze od założonego w planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-8.31" who="#ZenonNowak">Realizacja zadań narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa nie przebiegała jednak, jak już o tym była mowa, bez wielu trudności wynikających z pewnych dysproporcji i napięć w niektórych działach naszej gospodarki. Składały się na to jednak nie tylko obiektywne trudności wzrostu naszej gospodarki oraz niekorzystna dla nas niekiedy sytuacja na rynkach światowych, ale również niezadowalający jeszcze na pewnych odcinkach poziom pracy ogniw administracji państwowej i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-8.32" who="#ZenonNowak">W celu zapewnienia prawidłowej realizacji podstawowych zadań narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa Rząd podejmował w 1968 r. wiele decyzji organizacyjnych i ekonomicznych. Kontynuowane były wysiłki zmierzające w kierunku usprawnienia organizacji planowania i zarządzania gospodarką narodową w celu zapewnienia dalszego jej efektywnego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-8.33" who="#ZenonNowak">W przemyśle zmierzano do szerszego wdrażania postępu technicznego, podniesienia dyscypliny i wydajności pracy oraz poprawy struktury asortymentowej produkcji w celu dostosowania jej do potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-8.34" who="#ZenonNowak">W transporcie podejmowano decyzje organizacyjno-techniczne, mające na celu zapewnienie lepszego wykonania przewozu wzrastającej masy ładunków towarowych.</u>
          <u xml:id="u-8.35" who="#ZenonNowak">W zakresie rolnictwa kontynuowano wysiłki dla zapewnienia dalszego rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej przez zwiększenie dostaw dla rolnictwa nawozów sztucznych, środków ochrony roślin, pasz treściwych i sprzętu mechanicznego. Rozszerzano kontraktację, a w celu przeciwdziałania zahamowaniu hodowli trzody chlewnej — podwyższono stawki pomocy paszowej i cenę skupu trzody kontraktowanej. Prowadzono działalność zmierzającą do podniesienia poziomu ekonomicznego gospodarstw słabszych i zaniedbanych.</u>
          <u xml:id="u-8.36" who="#ZenonNowak">Podejmowano środki w kierunku dalszej koncentracji inwestycji i przyśpieszenia terminów przekazywania do użytku obiektów inwestycyjnych oraz osiągania projektowanych zdolności produkcyjnych i usługowych. Zwiększano środki na rozwój potencjału wykonawczego przedsiębiorstw budowlano-montażowych i zdolności produkcyjnych przemysłu materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-8.37" who="#ZenonNowak">Rozszerzono system oddziaływania na centrale handlu zagranicznego i producentów w celu aktywizacji eksportu i podniesienia jego opłacalności. Ustalono zasady zawierania umów wieloletnich na dostawy eksportowe między producentami i centralami handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-8.38" who="#ZenonNowak">W handlu wewnętrznym usprawniano system zamówień i organizację dostaw w celu dalszej poprawy zaopatrzenia rynku oraz lepszego dostosowania struktury asortymentowej dostaw do potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-8.39" who="#ZenonNowak">Podejmowano środki zmierzające do zapewnienia większej gospodarności w zużyciu surowców i materiałów. Ustalono nowe zasady nagradzania za oszczędności w zużyciu węgla, energii elektrycznej i cieplnej.</u>
          <u xml:id="u-8.40" who="#ZenonNowak">Na podstawie wyników kontroli oraz oceny wykonania zadań finansowych i rzeczowych Najwyższa Izba Kontroli stwierdza, że działalność Rządu była zgodna z uchwałą o narodowym planie gospodarczym i ustawą o budżecie państwa na 1968 r., a podstawowe zadania w nich zawarte zostały pomyślnie wykonane.</u>
          <u xml:id="u-8.41" who="#ZenonNowak">Na podstawie art. 28 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz art. 4 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli — Najwyższa Izba Kontroli wnosi o udzielenie Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-8.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Zarządzam obecnie 20-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 do godz. 17 min. 25)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#ZenonKliszko">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#ZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca 3 punktu porządku dziennego poseł Tomasz Malinowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#TomaszMalinowski">Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przypadł mi zaszczyt ustosunkowania się do sprawozdań Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#TomaszMalinowski">W systemie naszego wieloletniego i rocznego planowania zadań w gospodarce narodowej — łączenie dyskusji nad nowym planem i budżetem z oceną wykonania narodowego planu gospodarczego roku poprzedniego jest ważnym elementem doskonalenia metod planowania. Ujawnione bowiem przez Sejm wszelkie odchylenia od pierwotnie założonych wielkości — pozwalają w następnych latach na kształtowanie odpowiednich proporcji planu.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#TomaszMalinowski">Na wstępie chciałbym przypomnieć, że uchwała o narodowym planie gospodarczym na 1968 r. na czoło zadań wysunęła takie zagadnienia, jak:</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#TomaszMalinowski">— zapewnienie dalszego harmonijnego rozwoju gospodarczego kraju,</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#TomaszMalinowski">— uzyskanie dalszego wzrostu stopy życiowej ludności,</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#TomaszMalinowski">— wzmocnienie równowagi pomiędzy siłą nabywczą ludności, a podażą towarów i usług,</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#TomaszMalinowski">— umacnianie równowagi w stosunkach gospodarczych z zagranicą,</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#TomaszMalinowski">— usprawnianie procesu inwestycyjnego we wszystkich działach gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#TomaszMalinowski">Wszystkie te problemy i inne zadania NPG były przedmiotem rozważań sejmowych komisji, a Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w okresie 1968 r. 3-krotnie wysłuchiwała na swoich posiedzeniach — przy udziale przedstawicieli innych komisji — informacji Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów i Ministra Finansów o stopniu realizacji planu i budżetu. Ocena stopnia realizacji planu na posiedzeniach sejmowych komisji dokonywana była często w oparciu o własne badania terenowe, o analizę poszczególnych tematów w zakładach pracy, w radach narodowych, w placówkach badawczych i naukowych. Przypomnę, że w 1968 r. odbyły się 103 grupowe poselskie wyjazdy.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#TomaszMalinowski">Pragnąłbym również podkreślić, że bardzo cenną pomoc w pracach sejmowych komisji stanowiły badania i opracowania Najwyższej Izby Kontroli, obejmujące wiele podstawowych zagadnień naszej gospodarki. Szczególnie szeroko korzystały komisje z uwag NIK do sprawozdań Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#TomaszMalinowski">Szeroka praca Sejmu i jego organów, prowadzona w 1968 r. w zakresie kontroli działalności gospodarczej resortów, stanowiła bardzo ważny czynnik zabezpieczający realizację uchwały sejmowej o narodowym planie gospodarczym i ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#TomaszMalinowski">W oparciu o analizę dokonaną w komisjach sejmowych należy stwierdzić, że podstawowe zadania narodowego planu gospodarczego w 1968 r. zostały wykonane.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#TomaszMalinowski">Ważnym miernikiem oceny stopnia wykonania NPG w warunkach naszego wieloletniego planowania jest porównanie osiągniętych wyników w gospodarce za 1968 r. z przeciętnymi wzrostu według planu 5-letniego na lata 1966–1970.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#TomaszMalinowski">Z porównania tego wynika, że podstawowe przeciętne wskaźniki wzrostu dla bieżącej pięciolatki zostały w 1968 r. przekroczone. Na przykład średni planowy roczny wzrost wartości produkcji globalnej przemysłu ustalono na 7,5%, a w 1968 r. uzyskano 9,4%, w rolnictwie — od 2,3 do 2,5%, a uzyskano 4,3%.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#TomaszMalinowski">W niektórych dziedzinach gospodarczych osiągnięto poziom założony w planie na 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#TomaszMalinowski">Wszystko to świadczy o tym, że Rząd w sposób właściwy wykorzystywał uchwalone w planie i budżecie środki przeznaczone na rozwój naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-11.16" who="#TomaszMalinowski">Plan produkcji przemysłowej przekroczono zarówno w grupie „A” jak i w grupie „B”. Przekroczenie planu produkcji w obu grupach było bardziej wyrównane niż w 1967 r. Korzystne zmiany nastąpiły w strukturze przemysłu. Zwiększył się bowiem łączny udział przemysłu maszynowego i chemicznego w globalnej produkcji przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-11.17" who="#TomaszMalinowski">Ważnym kryterium oceny wykonania zadań jest osiągana jakość i nowoczesność produkcji przemysłowej. W tym zakresie rok 1968 przyniósł dalsze postępy.</u>
          <u xml:id="u-11.18" who="#TomaszMalinowski">Również osiągnięto poprawę w dziedzinie organizacji produkcji i wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-11.19" who="#TomaszMalinowski">Przedstawiając wiele pozytywnych i niezaprzeczalnych osiągnięć różnych gałęzi naszego przemysłu w roku 1968, chciałbym równocześnie wskazać na słabości i ujemne zjawiska występujące w tym najważniejszym dziale gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-11.20" who="#TomaszMalinowski">Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa w swoich uwagach i wnioskach po rozpatrzeniu sprawozdań Rządu z wykonania NPG i budżetu państwa za rok 1968 — zwróciła uwagę na niewykonywanie zadań asortymentowych planów produkcji poszczególnych grup wyrobów, co powoduje duże trudności przede wszystkim w zaspokajaniu potrzeb rynku krajowego i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-11.21" who="#TomaszMalinowski">Na posiedzeniach komisji zwracano uwagę na konieczność dalszego usprawnienia działalności kooperacyjnej, szczególnie pomiędzy resortami przemysłu ciężkiego, przemysłu maszynowego, chemicznego oraz górnictwa i energetyki, w zakresie terminowości dostaw surowców i półfabrykatów, maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-11.22" who="#TomaszMalinowski">Jak wykazały badania NIK, mimo pewnych osiągnięć w rozwoju postępu technicznego, racjonalizacji i wynalazczości — występuje w tej dziedzinie szereg czynników hamujących bardziej efektywny rozwój tego ruchu. W wielu jednostkach nie prowadzi się dostatecznej popularyzacji ruchu racjonalizatorskiego i wynalazczego wśród załóg, nie przestrzega się ustalonego trybu postępowania, zwłaszcza w zakresie terminowego dokonywania oceny ich przydatności. Przewlekły był również okres wdrażania do produkcji projektów racjonalizatorskich i wynalazczych.</u>
          <u xml:id="u-11.23" who="#TomaszMalinowski">Komisja Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa zwróciła również uwagę na fakt, że pomimo ogólnej poprawy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w niektórych zakładach podległych resortom przemysłu ciężkiego, maszynowego i chemicznego oraz górnictwa i energetyki w latach 1968 i 1969 — nie nastąpił spadek wypadków przy pracy.</u>
          <u xml:id="u-11.24" who="#TomaszMalinowski">W wielu zakładach przemysłowych niedostateczny był postęp w kierunku zmniejszenia nakładów i kosztów na jednostkę produkcji szeregu wyrobów, co dotyczyło zwłaszcza kosztów materiałowych.</u>
          <u xml:id="u-11.25" who="#TomaszMalinowski">Wysoki Sejmie! Rok 1968 był kolejnym korzystnym rokiem dla rolnictwa. Wartość produkcji globalnej naszego rolnictwa wzrosła o 4,3% w porównaniu do roku 1967. Natomiast zadania NPG zostały wykonane w 108%. Szczególnie pomyślne wyniki osiągnięto w produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-11.26" who="#TomaszMalinowski">Ogólny znaczny wzrost produkcji globalnej rolnictwa miał korzystny wpływ na zwiększenie produkcji towarowej. Skup zbóż w roku 1968 osiągnął poziom 4,7 mln ton i był o 900 tys. ton większy niż w roku 1967 oraz przekroczył o 200 tys. ton poziom założony w planie skupu. Skup ziemniaków ze zbiorów 1968 r. osiągnął w zasadzie poziom założony w planie, natomiast zbiory i skup buraków były znacznie wyższe, niż założono w NPG. Skup żywca ogółem nie osiągnął poziomu założonego w planie, natomiast plan skupu żywca wołowego został przekroczony. Również skup mleka był najwyższy w okresie powojennym.</u>
          <u xml:id="u-11.27" who="#TomaszMalinowski">Źródłem postępu w rolnictwie w 1968 r., obok pomyślnych warunków atmosferycznych, był przede wszystkim wzrost wysiłku i umiejętności w gospodarowaniu samych rolników oraz poważnie rosnąca pomoc państwa dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-11.28" who="#TomaszMalinowski">Konsekwentne wprowadzanie w życie wspólnej polityki rolnej PZPR i ZSL przyczynia się do dalszej intensyfikacji produkcji i unowocześnienia metod gospodarowania, do korzystnych zmian w strukturze agrarnej.</u>
          <u xml:id="u-11.29" who="#TomaszMalinowski">W oparciu o pomoc państwa, o fundusz rozwoju rolnictwa powstały i rozwijają się nowe stosunki społeczne i produkcyjne na wsi. Rozwinęły się proste formy kooperacji, wyrazem których jest wielokierunkowa, integrująca społeczność wiejską działalność kółek rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-11.30" who="#TomaszMalinowski">W 1968 r. osiągnięto dalszą poprawę w zagospodarowaniu gruntów. Zwiększona została ogólna powierzchnia zasiewów o 25 tys. ha i powiększono areał uprawy zbóż o 72 tys. ha. Pełniejsze wprowadzenie w życie trzech ustaw rolnych ze stycznia 1968 r. sprzyjać będzie bardziej racjonalnemu wykorzystywaniu gruntów. W dalszym ciągu występuje jeszcze w tym zakresie nieoszczędne dysponowanie użytkami rolnymi. Rady narodowe w zbyt małym jeszcze stopniu korzystały z uprawnień kontroli użytkowania terenów przeznaczonych na cele nierolnicze.</u>
          <u xml:id="u-11.31" who="#TomaszMalinowski">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego pozytywnie oceniła wykonanie planu i budżetu w 1968 r. przez resort rolnictwa. Równocześnie posłowie wskazali na szereg odcinków działalności tego resortu, które wymagają usprawnienia.</u>
          <u xml:id="u-11.32" who="#TomaszMalinowski">W związku z wprowadzeniem nowych warunków kontraktacji zbóż, które oparte są na zespole bodźców ekonomicznych, nie wszędzie stworzono realne możliwości dla pełnego wykorzystania tych bodźców. W niektórych rejonach kraju GS nie zabezpieczały w pełni nawozów, pasz i usług transportowych dla potrzeb kontraktacji, co obniżało atrakcyjność kontraktacji. Podkreślając szybki postęp mechanizacji i wzrost ilości traktorów, posłowie zwrócili uwagę na brak pełnych możliwości wykorzystania ich w pracach rolniczych wobec poważnego niedoboru maszyn towarzyszących. W wielu wypadkach również jakość maszyn budziła zastrzeżenia. Wraz z postępem mechanizacji na wsi coraz dotkliwiej odczuwa się wszystkie niedociągnięcia i nieprawidłowości hamujące pełne wykorzystanie posiadanego sprzętu, takie między innymi, jak: niedostateczna ilość i asortyment części zamiennych, terminowość i koszty remontu sprzętu rolniczego, a przede wszystkim kwalifikacje użytkowników.</u>
          <u xml:id="u-11.33" who="#TomaszMalinowski">Na tle realizacji zadań w rolnictwie w 1968 r. należy podkreślić, iż problemem wymagającym szczególnej uwagi ze strony resortu rolnictwa powinno być usprawnianie procesu inwestycyjnego, aby w pełni i w sposób bardziej racjonalny zagospodarowywać środki stawiane do dyspozycji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-11.34" who="#TomaszMalinowski">Analizując stan równowagi rynkowej — Komisja Handlu Wewnętrznego podkreśliła wiele korzystnych zmian, jakie wystąpiły na przestrzeni 1968 r. Nastąpiła dalsza poprawa zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe. Korzystnym zjawiskiem był znaczny wzrost dostaw z przemysłu lekkiego i poprawa struktury asortymentowej dostarczanych artykułów. Plan dostaw towarów na zaopatrzenie sprzedaży detalicznej został wykonany, mimo to występowały okresowe napięcia na rynku. Powodem tego były braki niektórych artykułów trwałego użytku. Występowały również braki w zaopatrzeniu rynku wiejskiego w materiały budowlane, w węgiel, w nawozy sztuczne — co wywierało ujemny wpływ na realizację zadań w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-11.35" who="#TomaszMalinowski">Ustalone w NPG zadania w zakresie usług zostały również wykonane. Szybszy rozwój usług, na które w naszym społeczeństwie wzrasta szybko zapotrzebowanie, hamowany był niedoborem lokali usługowych, niedostatecznym zaopatrzeniem zakładów usługowych w urządzenia i narzędzia oraz trudnościami zaopatrzeniowymi w materiały i surowce. Niedostateczny rozwój niektórych usług dla ludności spowodowany był w wielu wypadkach ich wadliwą rejonizacją, oderwaną od lokalnych potrzeb oraz istniejących zdolności przerobowych.</u>
          <u xml:id="u-11.36" who="#TomaszMalinowski">Podstawowe zadania w dziedzinie oświaty, kultury i ochrony zdrowia, wynikające z NPG na 1968 r. — zostały wykonane. Nie osiągnięto natomiast planowanego stanu izb lekcyjnych w szkołach podstawowych, co było wynikiem niepełnej realizacji planu inwestycyjnego oraz wyższych niż przewidywano ubytków izb. W resorcie kultury zaznaczył się — podobnie jak w roku poprzednim — stopniowy wzrost sieci urządzeń kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-11.37" who="#TomaszMalinowski">W dziedzinie ochrony zdrowia zwiększono bazę lecznictwa otwartego. W szpitalnictwie ogólnym nie osiągnięto jednak planowanego stanu łóżek szpitalnych. Godny odnotowania jest fakt znacznego wzrostu liczby lekarzy medycyny, lekarzy dentystów i pielęgniarek. Znacznemu wzrostowi kadr lekarskich towarzyszyły jednak poważne dysproporcje w rozmieszczeniu lekarzy w kraju.</u>
          <u xml:id="u-11.38" who="#TomaszMalinowski">Problemy związane z funkcjonowaniem transportu w 1968 r. były szeroko i wnikliwie analizowane na posiedzeniach komisji sejmowych. Na posiedzeniu Komisji Komunikacji i Łączności stwierdzono, że w przewozie masy towarowej, jak i pasażerów, mimo niewykonania planowych zadań, nastąpiła w stosunku do 1967 r. znaczna poprawa.</u>
          <u xml:id="u-11.39" who="#TomaszMalinowski">Posłowie wskazywali równocześnie na konieczność podjęcia radykalnych środków, zmierzających do likwidacji dysproporcji między zdolnościami przewozowymi a zadaniami, jakie stawia się przed transportem, zwłaszcza kolejowym. Rok 1968 nie zlikwidował trudności w wykonawstwie zadań planowych przez PKP, jakie występowały już od początku bieżącej pięciolatki. Przeciwnie, zdolność załadowcza kolei uległa dalszemu ograniczeniu wobec wyższego od założeń ubytku wagonów, czego nie wyrównały dostawy nowego taboru. Trudności wewnątrz kraju zostały pogłębione wzrostem liczby wagonów PKP za granicą. Radykalnej poprawy wymaga również stan nawierzchni linii kolejowych dla zapewnienia bezpiecznej pracy eksploatacyjnej. Rozwój transportu samochodowego, potrzeby wynikające z postępującej motoryzacji kraju wymagają również kontynuowania programu rozbudowy i modernizacji dróg, mostów oraz zaplecza technicznego transportu samochodowego.</u>
          <u xml:id="u-11.40" who="#TomaszMalinowski">Przedmiotem szczególnego zainteresowania komisji sejmowych były sprawy związane z realizacją i wykonaniem planu inwestycyjnego. Przyjęte w NPG napięte zadania zostały przekroczone o 6,5 mld zł, co pogłębiło trudności związane z realizacją planu inwestycyjnego. Wysokiemu tempu wzrostu nakładów inwestycyjnych nie towarzyszył należyty postęp w dziedzinie organizacji i efektywności procesu inwestycyjnego. Z bezpośrednich badań komisji sejmowych i obszernych materiałów NIK wynika, że do najważniejszych nieprawidłowości procesu inwestycyjnego należy wydłużanie cykli inwestycyjnych, nadmierne ich rozszerzanie, nienależyte przygotowanie inwestycji do realizacji oraz niedostateczne zbilansowanie planowych zadań inwestycyjnych ze zdolnościami wykonawczymi przedsiębiorstw budowlanych, zaopatrzeniem materiałowym i dostawami maszyn. W 1968 r. stosowano nadal praktykę wprowadzania do planu — w trybie wyjątkowym — inwestycji bez zatwierdzonych projektów wstępnych.</u>
          <u xml:id="u-11.41" who="#TomaszMalinowski">Rok 1968 charakteryzował się w zakresie obrotów handlowych z zagranicą wysoką dynamiką wzrostu, który wyprzedził tempo wzrostu dochodu narodowego. Zadania NPG zostały przekroczone zarówno po stronie importu, jak i eksportu. Szczególnego podkreślenia wymaga fakt, że osiągnięte tempo wzrostu eksportu było najwyższe od 1964 r., lepsze, aniżeli zwłaszcza w roku 1967. Bilans obrotów handlu zagranicznego zamknął się saldem dodatnim w wysokości 18.800 tys. złotych dewizowych. W 1968 r. poprawiła się struktura towarowa eksportu, bowiem najbardziej dynamicznie wzrósł wywóz gotowych wyrobów przemysłowych. Szczególnie wysokie tempo eksportu cechowało rozwój wymiany z krajami socjalistycznymi przy niższym wykonaniu planu eksportu do krajów kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-11.42" who="#TomaszMalinowski">Komisja Handlu Zagranicznego stwierdziła jednakże, że tej pomyślnej na ogół realizacji planu obrotów towarowych z zagranicą w 1968 r. towarzyszyło szereg zjawisk ujemnych, zwłaszcza w zakresie obrotów z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi. Nie został wykonany plan eksportu do krajów kapitalistycznych maszyn i urządzeń oraz towarów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego. Pogorszeniu uległa także wewnętrzna struktura eksportu maszynowego do tego obszaru. Niedostateczne tempo wzrostu eksportu wyrobów przemysłowych do krajów kapitalistycznych spowodowane było między innymi nierealizowaniem przez resorty przemysłowe i handlu zagranicznego decyzji podjętych w sprawie przyśpieszenia rozwoju produkcji wyrobów mających zapewniony zbyt na rynkach zagranicznych i wykazujących wysoką opłacalność eksportową.</u>
          <u xml:id="u-11.43" who="#TomaszMalinowski">Krytycznie na komisji oceniono występujące przypadki równoczesnego eksportu oraz importu tych samych towarów na skutek ustalenia zadań eksportowych bez właściwej analizy potrzeb krajowych. Występowały też fakty zawieranie kontraktów, mimo braku pełnej informacji o przydatności importowanych urządzeń. Niecelowy import powodował nie tylko zbędne wydatki dewizowe, lecz również wzrost kosztów składowania towarów w kraju, względnie konieczność dokonywania reeksportu po cenach niższych od cen zakupu.</u>
          <u xml:id="u-11.44" who="#TomaszMalinowski">Konieczność szybszego i harmonijnego rozwoju wszystkich działów gospodarki narodowej wymaga coraz pełniejszego wykorzystywania dorobku nauki i techniki w procesach produkcyjnych i w organizacji pracy. Potrzeby w tym zakresie są w pełni doceniane. W 1968 r. środki funduszu postępu techniczno-ekonomicznego, jakimi dysponowały resorty, wzrosły o 22%, a fundusz nowych uruchomień o 38% w stosunku do 1967 r.</u>
          <u xml:id="u-11.45" who="#TomaszMalinowski">Komitet Nauki i Techniki, który został powołany do wytyczania kierunków i opracowywania generalnych założeń rozwoju nauki i techniki oraz skoordynowania działalności naukowo-badawczej z rozwojem gospodarki — koncentrował się w swoich pracach na podniesieniu efektywności zaplecza badawczego, na przyśpieszeniu tempa wdrażania w przemyśle rezultatów prac zaplecza naukowo-badawczego.</u>
          <u xml:id="u-11.46" who="#TomaszMalinowski">W 1968 r. uległa dalszemu pogłębieniu współpraca naukowo-techniczna z krajami członkowskimi RWPG, zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim. Uporządkowano w pewnym stopniu sprawy związane z nabywaniem licencji.</u>
          <u xml:id="u-11.47" who="#TomaszMalinowski">Niedostateczny postęp techniczny w produkcji przemysłowej i rolniczej, jaki miał miejsce w 1968 r., ściśle się wiąże ze stwierdzonymi niedostatkami występującymi w zapleczu naukowo-badawczym i jego wykorzystywaniem. Na szczeblu resortów i w zjednoczeniach nie wypracowano skutecznych zasad oddziaływania na programowanie i wykorzystanie placówek naukowo-badawczych. Realizacja uchwał IV Plenum KC PZPR w sprawie zwiększenia efektywności badań naukowych wpłynie niewątpliwie na przyśpieszenie postępu techniczno-ekonomicznego w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-11.48" who="#TomaszMalinowski">Charakteryzując wykonanie budżetu państwa za rok 1968 należy podkreślić, że dochody budżetu po zmianach zostały zrealizowane w 102,9%, a wydatki w 97,9%. Nadwyżka dochodów nad wydatkami wyniosła 3.237 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-11.49" who="#TomaszMalinowski">Realizacja budżetu centralnego i budżetów terenowych kształtowała się pomyślnie. Analiza wykonania budżetów terenowych za 1968 rok wykazuje dalszy wzrost udziału rad narodowych w dochodach budżetu państwa. Wzrost ten nastąpił na skutek osiągnięcia przez wszystkie województwa ponadplanowych dochodów własnych oraz większych dochodów z tytułu udziału w dochodach budżetu centralnego. Te przesunięcia w strukturze budżetu państwa wskazują na rosnącą rolę rad narodowych w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-11.50" who="#TomaszMalinowski">Realizacja budżetu państwa charakteryzowała się zarówno po stronie dochodów, jak i wydatków — wzrostem dyscypliny. Osiągnięta w 1968 r. akumulacja finansowa przedsiębiorstw z całokształtu działalności — wykonana została w 105,7%, a nadwyżka wyniosła — 11,2 mld zł. Obniżony został poziom kosztów w gospodarce narodowej, wpływy budżetu państwa z podatków i opłat z gospodarki nieuspołecznionej były wyższe o 5,3% od kwot przewidzianych w ustawie budżetowej. Pozytywnym zjawiskiem jest wykazane w budżecie zmniejszenie wydatków na administrację centralną.</u>
          <u xml:id="u-11.51" who="#TomaszMalinowski">Wysoka Izbo! Oceniając realizację narodowego planu gospodarczego za 1968 rok, komisje sejmowe wiele uwagi poświęciły brakom i niedociągnięciom występującym w różnych ogniwach naszej gospodarki. Chcemy bowiem, by poprzez ujawnianie i eliminowanie braków oraz dysproporcji, szybciej rozwijać nasz kraj, uczynić go bardziej zamożnym, aby pełniej zaspokajać rosnące potrzeby materialne i kulturalne społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-11.52" who="#TomaszMalinowski">Analiza całokształtu wyników gospodarczych w 1968 r. wykazała, że mimo występujących niedomagań na niektórych odcinkach — podstawowe zadania narodowego planu gospodarczego i ustawy budżetowej zostały wykonane. Do osiągnięcia korzystnych wyników w realizacji narodowego planu gospodarczego w poważnym stopniu przyczynił się szeroki ruch zobowiązań produkcyjnych, podejmowanych przez klasę robotniczą i wieś w związku z V Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-11.53" who="#TomaszMalinowski">Analiza wyników 1968 r. wykazała, że Rząd podejmował na przestrzeni całego okresu sprawozdawczego wiele przedsięwzięć i decyzji o charakterze organizacyjnym i ekonomicznym, by zabezpieczyć wykonanie zadań narodowego planu gospodarczego i wzmocnić harmonijny rozwój całej gospodarki. Działanie Rządu w 1968 r., przyczyniło się do dalszego wzrostu autorytetu Polski w świecie.</u>
          <u xml:id="u-11.54" who="#TomaszMalinowski">Biorąc to wszystko pod uwagę i w oparciu o wnioski sejmowych komisji, które stwierdziły zgodność działania resortów z uchwałą o narodowym planie gospodarczym i ustawą budżetową — z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłaszam projekt następującej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-11.55" who="#TomaszMalinowski">1. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego za rok 1968.</u>
          <u xml:id="u-11.56" who="#TomaszMalinowski">2. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1968 roku.</u>
          <u xml:id="u-11.57" who="#TomaszMalinowski">3. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli udziela Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1968 roku.</u>
          <u xml:id="u-11.58" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#ZenonKliszko">Otwieram łączną dyskusję nad projektem uchwały o narodowym planie gospodarczym na 1970 rok, nad projektem ustawy budżetowej na rok 1970 oraz nad sprawozdaniami Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1968 roku.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Wacław Tułodziecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#WacławTułodziecki">Wysoki Sejmie! Projekt narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1970 zamyka okres obecnego pięciolecia. Mierząc minione 4 lata skalą nakładów państwa i uzyskanych efektów, trzeba stwierdzić, że były to bezspornie lata owocne dla naszej gospodarki i kultury narodowej.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#WacławTułodziecki">Na kształt i proporcje planu oraz budżetu na rok 1970 wpływa w poważnym stopniu sytuacja gospodarcza roku bieżącego. W tym roku osiągniemy, a w niektórych dziedzinach nawet przekroczymy, planowane wskaźniki produkcji globalnej. Jednocześnie jednak w tym roku ujawniły się silniej trudności i napięcia w naszej gospodarce, na które wpłynęły między innymi niepomyślne dla rolnictwa warunki atmosferyczne.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#WacławTułodziecki">W rezultacie powstała konieczność przyjęcia w projekcie planu na rok 1970 ustaleń, zmierzających do złagodzenia zaistniałych trudności i napięć oraz do umocnienia równowagi w ekonomice kraju.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#WacławTułodziecki">Na niektórych problemach chciałbym zatrzymać uwagę obywateli posłów.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#WacławTułodziecki">Rok 1970 jest ostatnim rokiem bieżącej pięciolatki. Jego głównym zadaniem powinno być stworzenie takich warunków i przesłanek ekonomiczno-organizacyjnych, a także społecznych, które zapewnią mocne podstawy wyjściowe dla dalszego pomyślnego rozwoju kraju w następnym pięcioleciu — w latach 1971–1975. Z inicjatywy i pod kierownictwem partii dokonuje się istotny zwrot w metodach gospodarowania, planowania i zarządzania, który ma wprowadzić całą naszą gospodarkę na drogę intensywnego rozwoju. A zatem, zadania gospodarcze 1970 roku będą wykonywane przy równoczesnym wprowadzaniu w życie tych doniosłych ustaleń.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#WacławTułodziecki">Tempo przechodzenia na intensywne metody gospodarowania będzie miało decydujące znaczenie i dla pełnego wykonania zadań przyszłego roku, i dla szybszego wzrostu dochodu narodowego — podstawowego źródła podnoszenia poziomu życia ogółu ludzi pracy. Niezbędne przy tym będzie zwiększenie dyscypliny i odpowiedzialności wszystkich ogniw administracji gospodarczej za celowe i oszczędne gospodarowanie przydzielonymi środkami oraz pełniejsza mobilizacja rezerw wzrostu gospodarczego bezpośrednio w zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#WacławTułodziecki">Dalszy wzrost produkcji przemysłowej, założony w planie na rok 1970, został zróżnicowany: stworzono lepsze warunki do rozwoju produkcji w zakładach, które dają produkcję nowoczesną i wysoko jakościową, mniejsze natomiast zadania ustalono dla zakładów, których produkcja nie odpowiada potrzebom społecznym. Niewątpliwie wpłynie to na poprawę jakości i wyników ekonomicznych produkcji. Zwiększeniu efektywności gospodarowania sprzyjać będą także wprowadzone zmiany w organizacji produkcji i w zarządzaniu.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#WacławTułodziecki">W projekcie planu na rok 1970 zakłada się nieco mniejsze niż w ubiegłych latach obecnej pięciolatki tempo wzrostu nakładów na inwestycje oraz większe zróżnicowanie nakładów inwestycyjnych na poszczególne działy naszej gospodarki. Umożliwi to stworzenie dogodniejszych warunków realizacji całości zadań planu inwestycyjnego oraz złagodzi powstałe napięcia, spowodowane brakiem sił wykonawczych i trudnościami zaopatrzeniowymi w budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#WacławTułodziecki">W związku z tym, skoncentrowano nakłady inwestycyjne w planie na 1970 rok na obiektach kontynuowanych, zaawansowanych, których jak najszybsze uruchomienie pozwoli na szybsze i pełniejsze zaspokojenie potrzeb naszej gospodarki oraz rynku wewnętrznego i eksportu. Uwaga inwestorów i wykonawców inwestycji powinna być zwrócona na oszczędne i rytmiczne realizowanie zadań planu.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#WacławTułodziecki">Jedną z istotnych przyczyn trudności w wykonywaniu zadań budownictwa jest nienależyta w wielu przedsiębiorstwach organizacja pracy, powodująca wydłużanie cykli inwestycyjnych i przekraczanie kosztów budowy. W usprawnieniu organizacji pracy w budownictwie tkwią duże rezerwy wzrostu wydajności pracy. Dla usprawnienia organizacji pracy w budownictwie nieodzowne jest jednak polepszenie zaopatrzenia oraz terminowości dostaw, czemu sprzyjać będzie koncentracja nakładów na obiektach kontynuowanych.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#WacławTułodziecki">Koncentrowanie wysiłków na pełnej realizacji zadań w budownictwie mieszkaniowym spowoduje dalszą poprawę warunków mieszkaniowych ludności. Nakłady na budownictwo mieszkaniowe w 1970 roku zostały ustalone na poziomie przewidywanego wykonania w roku bieżącym. Wykonanie tych zadań związane jednak być powinno z przygotowaniem uzbrojonych terenów i odpowiednim zaawansowaniem budynków w stanie surowym, co wpłynie na zwiększenie budownictwa mieszkaniowego w latach następnych. Konieczne jest przy tym przezwyciężenie wewnętrznych dysproporcji w samym budownictwie mieszkaniowym, które charakteryzuje się poważnymi niedostatkami, zwłaszcza w potencjale robót wykończeniowych. Nieodzowne jest także usprawnienie zaopatrzenia materiałowego oraz należyte zbilansowanie dostaw armatury i innych urządzeń z liczbą izb, które w 1970 r. budowlani mają przekazać społeczeństwu. Do podstawowych problemów należy też sprawa kosztów. Na tym odcinku nie osiągamy pożądanych rezultatów. Niezmiernie ważnym zadaniem jest więc wykorzystanie wszystkich wewnętrznych rezerw w budownictwie mieszkaniowym, aby stopniowo obniżać wskaźnik kosztów 1 m powierzchni użytkowej, poszukując tańszych, zróżnicowanych rozwiązań. Jest to możliwe, o czym świadczą doświadczenia spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego na terenie niektórych miast.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#WacławTułodziecki">Rady narodowe, spółdzielczość mieszkaniowa i inni inwestorzy otrzymywać będą określone środki inwestycyjne na budownictwo, którymi będą samodzielnie dysponować i właśnie na nich będzie spoczywał główny obowiązek jak najbardziej optymalnego zagospodarowywania tych środków, stosownie do występujących na danym terenie potrzeb. Im lepiej je zagospodarują, tym więcej mieszkań przekażą społeczeństwu. Dlatego niezbędna jest w tym zakresie szersza pomoc i kontrola społeczna, a przede wszystkim rad narodowych i związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#WacławTułodziecki">W 1970 roku, w wyniku reformy szkolnictwa, która przedłużyła okres nauczania w szkołach podstawowych, szkoły zawodowe i licea ogólnokształcące opuści znacznie mniej absolwentów, aniżeli w latach poprzednich. Zmniejszy się podaż siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#WacławTułodziecki">I z tego względu przede wszystkim projekt planu zakłada zmniejszenie dynamiki zatrudnienia do 1,9%. Umożliwi to zatrudnienie wszystkich absolwentów kończących w 1970 roku szkoły i osób nie kontynuujących dalszej nauki. Utrzymanie stanu zatrudnienia na poziomie założonym w planie, właściwe gospodarowanie siłą roboczą, podniesienie dyscypliny pracy sprzyjać powinny wzrostowi wydajności pracy, szybszemu przechodzeniu na intensywne metody gospodarowania, co stanowi podstawowy warunek osiągnięcia wzrostu globalnego funduszu płac i dalszego wzrostu średniej płacy.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#WacławTułodziecki">Wydajność pracy w przemyśle i budownictwie rośnie zbyt wolno w stosunku do wzrostu technicznego uzbrojenia bazy. Udział wydajności pracy w zwiększeniu produkcji globalnej 1970 r., stanowić ma średnio 73% wobec około 58% w roku bieżącym. Niewątpliwie jest to wskaźnik wysoce mobilizujący i jego osiągnięcie wymagać będzie poważnych przedsięwzięć organizacyjno-technicznych.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#WacławTułodziecki">Trzeba mieć pełną świadomość wagi i rangi tego problemu, bowiem od nowego jakościowo podejścia do spraw wydajności pracy zależeć będzie zdynamizowanie i intensyfikacja naszego rozwoju gospodarczego oraz dalszy wzrost poziomu życiowego ludzi pracy. Badania przeprowadzone w przedsiębiorstwach wykazują poważne straty w czasie pracy. W wielu przedsiębiorstwach budowlano-montażowych wynoszą one około 15%, a w przemyśle maszynowym — ponad 8% normalnego czasu pracy. Straty te notuje się głównie z winy złej organizacji pracy.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#WacławTułodziecki">Problem doskonalenia organizacji pracy nie we wszystkich ogniwach gospodarczych jest doceniany. Często traktuje się go jeszcze jako jednorazową akcję, a nie jako proces ciągły, wymagający systematycznej analizy i przegrupowywania sił zgodnie z istotnymi potrzebami zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#WacławTułodziecki">Jednym ze szczególnie trudnych, ale koniecznych zadań w roku przyszłym jest poprawa bilansu płatniczego Środkiem do uzyskania pozytywnych wyników w tym zakresie jest wzrost eksportu. W tym celu niezbędne jest wzmożenie wysiłków administracji gospodarczej, załóg zakładów przemysłowych oraz usprawnienie pracy aparatu handlu zagranicznego. Droga do tego wiedzie poprzez dalsze zmiany w strukturze eksportu na rzecz maszyn i urządzeń oraz uszlachetnionych i bardziej atrakcyjnych artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego, ale i poprzez unowocześnienie wyrobów oraz podniesienie ich jakości. Pogłębienie specjalizacji i wydłużenie serii produkcyjnych powinno spowodować obniżkę kosztów wytwarzania i zwiększyć rentowność eksportu.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#WacławTułodziecki">Równocześnie nieodzowne jest prowadzenie oszczędniejszej gospodarki importowej zarówno w dziedzinie surowców, jak i sprzętu inwestycyjnego, skoncentrowanie się na takich zakupach maszyn i urządzeń, które zapewnią możliwie jak najszybsze uzyskanie należytych efektów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#WacławTułodziecki">Źródłem wielu trudności gospodarczych stało się w roku bieżącym nienadążanie kolejnictwa za wzrostem potrzeb przewozowych.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#WacławTułodziecki">Plan na 1970 r. zakłada zwiększone nakłady inwestycyjne na transport, zwłaszcza na kolejnictwo. Te zwiększone środki resort komunikacji powinien jak najbardziej racjonalnie i oszczędnie wykorzystać, koncentrując je na newralgicznych odcinkach. Konieczne jest jednak, i przede wszystkim, polepszenie organizacji pracy oraz wzmożenie obowiązkowości i dyscypliny pracy zarówno w samym transporcie, jak i w pracy jego klientów i użytkowników.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#WacławTułodziecki">Wysoki Sejmie! Ostatnie lata przyniosły poprawę zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe i wyroby przemysłowe. Wzrosło spożycie zarówno artykułów żywnościowych — w tym także mięsa i masła, jak i wyrobów przemysłowych, zwłaszcza dóbr trwałego użytku. W drugim półroczu roku bieżącego wyłoniły się trudności w zaopatrzeniu rynku w mięso i masło. Na tę sytuację wpływ wywierają skutki tegorocznej suszy. W grupie artykułów przemysłowych występuje niepełne dostosowanie struktury podaży do konkretnych potrzeb rynku i to zarówno pod względem jakości i asortymentu, jak i w zakresie sezonowości dostaw.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#WacławTułodziecki">Trudności te nie powinny nam jednak przesłonić naszych osiągnięć na drodze dynamicznego rozwoju kraju i coraz pełniejszego zaspokajania potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#WacławTułodziecki">Sprzedaż rynkowa w roku przyszłym zwiększy się według założeń planu o 6,2%. Rzecz w tym, aby za wzrostem ilościowym dostaw towarów następowało szybsze i lepsze zharmonizowanie struktury produkcji z potrzebami konsumentów, wprowadzanie do produkcji — zgodnie z potrzebami ludności — nowych wyrobów, poprawa ich jakości i trwałości.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#WacławTułodziecki">W świetle dotychczasowych doświadczeń uznać należy za niezbędne zwiększenie w tym dziale naszej gospodarki kontroli społecznej przede wszystkim nad prawidłowym i rytmicznym zaopatrywaniem placówek handlu detalicznego oraz nad polepszaniem ich pracy. Bowiem pełna realizacja zadań w zakresie dostaw na zaopatrzenie ludności ma decydujące znaczenie dla utrzymania równowagi rynkowej. Jest to zarazem nieodzowny warunek wszelkich dalszych decyzji w zakresie dochodów ludzi pracy oraz świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#WacławTułodziecki">Projekt planu na rok przyszły zakłada także wzrost wartości usług dla ludności o ponad 6% w porównaniu z rokiem bieżącym. Szybki rozwój usług jest uzasadniony ze względu na duże i wciąż nie zaspokojone potrzeby społeczeństwa. Ważną sprawą jest właściwe rozmieszczenie placówek i punktów usługowych, szczególnie w ośrodkach robotniczych w nowo budowanych osiedlach mieszkaniowych oraz na wsi. Rady narodowe powinny czuwać, aby w przedsiębiorstwach i placówkach handlu i usług większą uwagę zwrócono na organizację pracy, na usprawnienie pracy, których wprowadzenie nie wymaga dodatkowych środków.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#WacławTułodziecki">Plan i budżet 1970 r. przewiduje dalszy wzrost nakładów na naukę, oświatę, zdrowie i urządzenia socjalne. Jest to widomym wyrazem tego, jak doniosłą rangę przywiązujemy w naszym ludowym państwie do tych dziedzin i do ich rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#WacławTułodziecki">Wydatne zwiększenie nakładów na szkolnictwo wyższe i naukę jest zgodne z treścią uchwał IV Plenum Komitetu Centralnego PZPR, w centrum uwagi którego znalazły się sprawy przyśpieszenia rozwoju i efektywności postępu technicznego oraz zwiększenia roli nauki jako poważnej, aktywnej siły w podnoszeniu poziomu ekonomiki naszego kraju i w zwiększaniu jego sił wytwórczych. Trzeba, aby ten zwiększony dopływ środków został jak najbardziej celowo i oszczędnie wykorzystany. Wszystkie instytucje związane z nauką powinny dołożyć starań, aby zapewnić koncentrację pracy odpowiednio do potrzeb intensywnego i selektywnego rozwoju naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#WacławTułodziecki">W całym szkolnictwie należy dążyć do osiągnięcia dalszej poprawy w rozmieszczaniu sieci szkół, zarówno ogólnych jak i zawodowych, do zwiększenia efektywności poziomu nauczania oraz do coraz lepszego dostosowania programów szkolenia kadr do potrzeb naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#WacławTułodziecki">Państwo przeznacza z roku na rok coraz wyższe sumy na rozwój służby zdrowia, ma to miejsce również w roku przyszłym. Jak najbardziej celowe i oszczędne wykorzystanie tych środków i istniejących możliwości, zwłaszcza na odcinku urządzeń, jak i kadr lekarskich jest niezbędne. Istotne jest tu zarówno rozmieszczenie lekarzy, jak i organizacja pracy placówek służby zdrowia. Opinia publiczna niejednokrotnie wskazywała na występujące w tym zakresie braki i słabości.</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#WacławTułodziecki">W roku przyszłym konieczne stało się skoncentrowanie nakładów inwestycyjnych, przeznaczonych na urządzenia socjalne i kulturalne, na inwestycjach kontynuowanych. Chodzi o to, aby budowane, nierzadko od kilku lat, obiekty i placówki, jak najszybciej ukończyć i przekazać społeczeństwu. Obowiązkiem rad narodowych, administracji, organizacji społecznych, związków zawodowych jest zapewnić, aby środki przeznaczone na cele socjalno-kulturalne były w pełni i w sposób jak najbardziej efektywny wykorzystane oraz by przyczyniły się do rozwiązania najbardziej pilnych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-13.31" who="#WacławTułodziecki">Ostatnie lata charakteryzują się dalszym intensywnym rozwojem wczasów pracowniczych. W roku bieżącym z wypoczynku typu wczasowego organizowanego przez FWP, zakłady pracy oraz związki zawodowe, skorzystało łącznie około 2.300 tys. osób. Jednak i tutaj potrzeby bardzo wzrastają. Szybsze zaspokojenie tych potrzeb jest konieczne i możliwe przez lepsze wykorzystanie bazy wypoczynkowej. Zagospodarowanie tych rezerw stanowić powinno podstawowy kierunek dalszego działania wszystkich organizatorów wypoczynku: zakładów pracy, związków zawodowych, rad narodowych i innych.</u>
          <u xml:id="u-13.32" who="#WacławTułodziecki">Wysoka Izbo! Zadania planu i budżetu na rok 1970 są niewątpliwie napięte i trudne. Projekt planu stwarza niezbędne elementy do dalszego rozwoju kraju i do polepszenia warunków pracy i życia ludności.</u>
          <u xml:id="u-13.33" who="#WacławTułodziecki">Rząd podjął wiele decyzji zapewniających wzmocnienie równowagi w rozwoju gospodarczym kraju. Dalsze decyzje są konieczne w oparciu o plan i budżet, który na obecnej sesji uchwalimy. Umożliwi to stworzenie rzetelnych przesłanek dla osiągnięcia odpowiadającego istniejącym możliwościom zaplanowanego tempa wzrostu gospodarczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-13.34" who="#WacławTułodziecki">Z założeniami tego planu należy zapoznać załogi zakładów pracy, samorząd robotniczy, aby w rzetelnej konfrontacji ustalonych w nim zadań, ze znajomością sytuacji w każdym zakładzie podjąć działania zmierzające do ich pełnej i ekonomicznej realizacji; rozwijać należy aktywność produkcyjną klasy robotniczej, wszystkich ludzi pracy, organizatorsko-wychowawczą pracę ogniw społecznego działania. One też stać się powinny główną treścią szerokiego dziś ruchu współzawodnictwa pracy.</u>
          <u xml:id="u-13.35" who="#WacławTułodziecki">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie głosować za przyjęciem projektu planu i budżetu na rok 1970 oraz za wnioskiem o udzielenie Rządowi absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-13.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Emil Kołodziej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#EmilKołodziej">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Projekt narodowego planu gospodarczego i projekt ustawy budżetowej na 1970 r., które są dziś przedmiotem debaty sejmowej, stanowią końcowy etap bieżącego planu 5-letniego, który będzie decydował o ostatecznym jego kształcie, jak również w dużej mierze określał podstawy wyjściowe do rozwoju gospodarki narodowej w przyszłym planie na lata 1971–1975.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#EmilKołodziej">Gospodarka narodowa w okresie ubiegłych czterech lat charakteryzowała się szybkim rozwojem. Jednym z podstawowych mierników szybkiego rozwoju gospodarki narodowej był wzrost dochodu narodowego. W latach 1966–1969 dochód narodowy wzrastał średnio rocznie około 6%, co odpowiada założeniom planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#EmilKołodziej">Wzrost ten pozwolił na dalszą poprawę sytuacji materialnej społeczeństwa. Produkcja przemysłowa zwiększała się średnio w skali rocznej o 8,3% przy znacznie szybszym tempie wzrostu produkcji przemysłu maszynowego i chemicznego, a więc tych gałęzi, których dynamicznym rozwojem jest żywotnie zainteresowana cała nasza gospodarka narodowa, w tym także wieś i rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#EmilKołodziej">Rozwój tych gałęzi przemysłu stwarza możliwości dostarczania nowoczesnych środków do intensyfikacji produkcji rolnej, co z kolei zapewni stały wzrost ilości artykułów żywnościowych i surowców dla gospodarki narodowej. Rozwój produkcji przemysłu, jak i wzrastające zaangażowanie produkcyjne rolników spowodowało, że w latach 1966–1968 osiągnęliśmy w rolnictwie przeciętny roczny wzrost produkcji globalnej o 4%, przy szybszym wzroście produkcji towarowej. W wyniku niekorzystnych warunków klimatycznych rolnictwo w bieżącym roku poniosło poważne straty, które spowodowały spadek produkcji o około 5% w stosunku do roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#EmilKołodziej">Wskazując na dotychczasowe niewątpliwe osiągnięcia oraz na dalszy rozwój społeczno-gospodarczy kraju trzeba również podkreślić, że w dotychczasowej realizacji planu 5-letniego wystąpiły w niektórych działach gospodarki pewne dysproporcje i trudności, które zadecydowały o koncepcji i przyjęciu określonych założeń w projekcie narodowego planu gospodarczego na rok 1970. Dotychczasowy szybki wzrost produkcji przemysłowej osiągany był przy stosunkowo wysokich kosztach społecznych, a przede wszystkim przy niedostatecznej efektywności nakładów inwestycyjnych i nadmiernym wzroście zatrudnienia. Poziom produkcji odbiegał często od wymogów nowoczesności.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#EmilKołodziej">Wystąpiły również napięcia w handlu zagranicznym z krajami kapitalistycznymi. Eksport nasz do tych krajów był niższy w stosunku do wysokiego importu maszyn i urządzeń oraz innych towarów, co powodowało wzrost zadłużenia.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#EmilKołodziej">Ostro zarysowały się w ostatnim roku trudności w transporcie kolejowym, co ma istotny wpływ na prawidłowy rozwój gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#EmilKołodziej">Pomimo tych napięć i trudności, które wpływają na rozwój gospodarki narodowej i osłabiają jej tempo osiągnięty już został poziom techniczny, znaczny wzrost wykwalifikowanych kadr, co stwarza obiektywne warunki wydatnego zwiększania efektywności gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#EmilKołodziej">Dlatego przedłożony plan gospodarczy na rok 1970 oparty na wnikliwej analizie potrzeb i możliwości, przedstawia program bardziej zdecydowanego przegrupowania sił i środków dla efektywniejszego rozwoju produkcji oraz eliminowania występujących dysproporcji i trudności. Jest to konieczne dla wykonania podstawowych zadań bieżącego planu 5-letniego i stworzenia korzystnych warunków wyjściowych do realizacji nowych, wyższych jakościowo i bardziej złożonych zadań w przyszłym pięcioleciu.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#EmilKołodziej">Projekt planu słusznie kieruje główną uwagę na podnoszenie jakości i nowoczesności produkcji, na konieczność lepszego wykorzystania posiadanych środków, zagospodarowania istniejących mocy wytwórczych i wzrostu wydajności pracy jako tych czynników, które nie były dotąd w pełni wykorzystane. Realizacja tych założeń powinna w sposób bardziej skuteczny przełamywać istniejące jeszcze tendencje i nawyki do wzrostu produkcji drogą ekstensywną, drogą wysokich kosztów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#EmilKołodziej">Prawidłowe jest założenie wzrostu produkcji przemysłowej o 7,3%, jak również przyjęte proporcje rozwoju produkcji środków wytwarzania i środków spożycia.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#EmilKołodziej">Z uznaniem pragnę podkreślić założenie priorytetu rozwoju produkcji tych gałęzi i wyrobów, które odpowiadają potrzebom rynku i eksportu oraz wymogom nowoczesności i jakości przy równoczesnym ograniczaniu produkcji przestarzałej i kosztownej.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#EmilKołodziej">Nakłady inwestycyjne w wysokości 198.600 mln zł zapewniają zgodny z przyjętymi kierunkami rozwój gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#EmilKołodziej">Zakładany wzrost inwestycji jest mniejszy niż w poprzednich latach, dzięki czemu będziemy mogli uporządkować naszą działalność inwestycyjną, wzmacniać jej dyscyplinę i efektywność.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#EmilKołodziej">Wysokość inwestycji została dostosowana do możliwości wykonawstwa oraz zaopatrzenia w materiały, maszyny i urządzenia. Koncentracja inwestycji na obiektach kontynuowanych zwiększy zakres efektów rzeczowych, przyśpieszy uruchomienie nowych mocy produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#EmilKołodziej">Realizacja przyjętych w projekcie planu zasad polityki inwestycyjnej będzie miała istotne znaczenie dla zwiększenia efektywności gospodarowania w roku przyszłym i w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#EmilKołodziej">Duże znaczenie ma zrównoważenie bilansu płatniczego w handlu zagranicznym. Słusznie więc projekt planu zakłada przyśpieszenie wzrostu eksportu i obniżenie tempa importu. Możliwości zwiększania eksportu wiążą się z poziomem technicznym i jakością produkcji oraz z większą integracją producentów i central handlu zagranicznego w aktywizacji eksportu zwłaszcza produkcji o wyższym stopniu uprzemysłowienia.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#EmilKołodziej">W dziedzinie polityki zatrudnienia plan przeciwstawia się nadmiernemu i nieracjonalnemu wzrostowi zatrudnienia zakładając szybszy wzrost wydajności pracy, dalszy postęp techniczny i organizacyjny, doskonalenie bodźców ekonomicznych oraz poprawę dyscypliny pracy. Sprzyjać temu będzie założony w planie szybszy rozwój zaplecza naukowo-technicznego. Taki kierunek polityki zatrudnienia jest realny, z uwagi na posiadany już potencjał wytwórczy, istniejącą kadrę wykwalifikowaną oraz poziom kultury technicznej.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#EmilKołodziej">Założone kierunki planu zabezpieczają utrzymanie w zasadzie dotychczasowego tempa wzrostu dochodu narodowego i funduszu spożycia.</u>
          <u xml:id="u-15.19" who="#EmilKołodziej">Główne więc kierunki rozwoju naszej gospodarki w roku przyszłym są prawidłowe i celowe, stanowią konstruktywny program aktywnego działania dla unowocześniania gospodarki kraju i przechodzenia do intensywnych form gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-15.20" who="#EmilKołodziej">Wysoka Izbo! Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, jest szczególnie zainteresowany rozwojem wsi i rolnictwa. Chciałbym zatem więcej uwagi poświęcić tym sprawom. W imieniu naszego Klubu pragnę oświadczyć, że w przedstawionym projekcie planu na 1970 r. problemy rolnictwa zostały potraktowane z dużą troską i zrozumieniem. Widzimy w nim troskę o wzrost produkcji rolnej, od której zależy poziom zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe, a przemysłu — w niezbędne surowce. Ma on również niemały wpływ na sytuację w handlu zagranicznym. Rozwój rolnictwa i wsi stanowi najbardziej klasyczny wyraz realizacji słusznej polityki rolnej PZPR i ZSL wynikającej z istoty sojuszu robotniczo-chłopskiego. Dzięki tej polityce systematycznie rosną nakłady inwestycyjne na rolnictwo i jego obsługę, na przemysły przetwarzające surowce rolnicze oraz przemysły dostarczające wsi środki produkcji, zwłaszcza nawozy mineralne, środki ochrony roślin, pasze przemysłowe, maszyny i narzędzia rolnicze. W wyniku postępu biologicznego rolnictwo otrzymuje coraz to nowe odmiany zbóż, przystosowane do bardziej intensywnego nawożenia. Poszerza się doradztwo rolnicze i podnosi się poziom kultury rolnej oraz rośnie aktywność społeczno-produkcyjna wsi.</u>
          <u xml:id="u-15.21" who="#EmilKołodziej">Wysokie tempo wzrostu produkcji rolnej zostało zahamowane w roku bieżącym, który nie był pomyślny dla rolnictwa. W wyniku niesprzyjających warunków klimatycznych nastąpił spadek produkcji. Na tle tegorocznej sytuacji w rolnictwie należy zauważyć, że straty byłyby o wiele większe, gdybyśmy w latach poprzednich nie zapewnili rolnictwu nowoczesnej bazy technicznej i odpowiedniego postępu biologicznego. Szybka i skuteczna pomoc państwa w zakresie zwiększonych dostaw środków produkcji, a zwłaszcza pasz, dodatkowych bodźców ekonomicznych, kredytów, ulg i innych, niezbędnych środków, znacznie złagodziła trudne warunki rolnictwa spowodowane suszą.</u>
          <u xml:id="u-15.22" who="#EmilKołodziej">Wieś doskonale rozumie, że pomoc została dokonana wysiłkiem całej gospodarki narodowej, a ograniczenie eksportu produktów rolnych i zwiększenie importu pasz odbiło się na i tak już niełatwej sytuacji w handlu zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-15.23" who="#EmilKołodziej">Trzeba również podkreślić duży wysiłek resortu rolnictwa i jego ogniw oraz aktywność producentów rolnych, służby rolnej i kółek rolniczych w likwidowaniu skutków suszy i stwarzaniu warunków do dalszego wzrostu produkcji rolnej. Ten wzrost aktywności, inicjatywy i zapobiegliwości, wyraża się między innymi zwiększeniem zakupów nawozów, zasiewów poplonów ozimych, lepszym wykorzystaniem rezerw paszowych, poprawą agrotechniki.</u>
          <u xml:id="u-15.24" who="#EmilKołodziej">Dla poprawy warunków ekonomicznych produkcji mięsa postanowiono podnieść z dniem 1 stycznia 1970 r. cenę skupu trzody mięsno-słoninowej o 1,10 zł za 1 kg i bekonowej o 0,70 zł oraz wprowadzić ulgi w podatku za wzrost dostaw kontraktowanego młodego bydła rzeźnego.</u>
          <u xml:id="u-15.25" who="#EmilKołodziej">To wszystko stwarza warunki do podjęcia przez rolnictwo trudnego obecnie zadania, utrzymania stanu podstawowego pogłowia zwierząt gospodarskich, a w niektórych rejonach, posiadających korzystniejszą sytuację paszową, do zwiększenia stanu pogłowia i produkcji żywca.</u>
          <u xml:id="u-15.26" who="#EmilKołodziej">Dotychczasowe wyniki rolnictwa, w tym również w bieżącym, trudnym roku, unaoczniają w pełni słuszność polityki rolnej zwiększenia środków na jego rozwój i świadczą o tym, że producenci rolni wykorzystują je racjonalnie.</u>
          <u xml:id="u-15.27" who="#EmilKołodziej">Projekt planu na 1970 rok główną uwagę koncentruje na maksymalnej intensyfikacji produkcji zbóż i pasz oraz na utrzymaniu pogłowia zwierząt i produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-15.28" who="#EmilKołodziej">W projekcie narodowego planu gospodarczego, założono wzrost produkcji globalnej rolnictwa w granicach 3% przy wyższym wzroście produkcji roślinnej w stosunku do zwierzęcej. Uwzględniając aktualną sytuację paszową, stan pogłowia bydła i trzody przyjęto w zasadzie na poziomie 1969 r., przy wzroście pogłowia owiec i spadku liczby koni. Zakłada się, że skup zbóż utrzyma się na poziomie roku bieżącego, skup ziemniaków, roślin oleistych, buraków cukrowych oraz warzyw i owoców będzie o wiele wyższy. Skup żywca przewiduje się na poziomie nieco niższym niż w roku bieżącym, a skup mleka powinien być wyższy od 2–3% w drodze aktywizacji skupu w rejonach nie objętych dotychczas bądź objętych skupem jeszcze w małym zakresie. Wyższe zadania w zakresie produkcji i skupu zostały ustalone dla państwowych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-15.29" who="#EmilKołodziej">Zadania dla rolnictwa, wynikające z planu, przy przeciętnych warunkach atmosferycznych, mogą być przekroczone — i tu jest pewna rezerwa.</u>
          <u xml:id="u-15.30" who="#EmilKołodziej">Zadania w zakresie produkcji zwierzęcej należy uznać za najbardziej napiętą część planu. Dlatego też zjawiska występujące w produkcji zwierzęcej wymagają uważnego śledzenia oraz dużej koncentracji wysiłków organizacyjnych i produkcyjnych na rzecz rozwoju hodowli. Trzeba jeszcze zadbać o to, aby jak najwięcej cieląt i prosiąt pozostawało do dalszej hodowli, żeby racjonalna gospodarka paszowo-żywieniowa i uruchomione bodźce ekonomiczne od 1970 r. wpływały na większe zainteresowanie rolników wzrostem produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-15.31" who="#EmilKołodziej">Dla realizacji zadań dla rolnictwa zostały przewidziane w planie niezbędne środki w postaci zaopatrzenia materiałowego i odpowiedniego poziomu inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-15.32" who="#EmilKołodziej">Planowe dostawy nasion kwalifikowanych i sadzeniaków zaspokajają potrzeby rolnictwa. Należałoby jednak zwrócić uwagę na poprawę jakości i lepszą terminowość dostaw oraz właściwy dobór odmian.</u>
          <u xml:id="u-15.33" who="#EmilKołodziej">Plan przewiduje, że rolnictwo otrzyma o 20,5% więcej nawozów mineralnych, co pozwoli na wzrost ich zużycia ze 109 kg NPK na 1 ha użytków rolnych w bieżącym roku, do około 133 kg NPK w roku przyszłym. Tym samym osiągniemy już średnioeuropejski poziom nawożenia. Oznacza to dwukrotny wzrost nawożenia w obecnej pięciolatce.</u>
          <u xml:id="u-15.34" who="#EmilKołodziej">Dostawy środków ochrony roślin wzrosną o około 9%. Główny nacisk trzeba położyć na wydatniejszy postęp w zaprawianiu nasion zbóż oraz na nasilenie chemicznej walki z chwastami, na lepsze zabezpieczenie plantacji okopowych przed chorobami i szkodnikami.</u>
          <u xml:id="u-15.35" who="#EmilKołodziej">Inwestycje w całym rolnictwie wzrosną o 2% i wyniosą 40,6 mld zł. Na sumę tę składają się środki państwowe w wysokości 18,9 mld zł, środki kółek rolniczych w wysokości 4,9 mld zł, środki własne rolników w wysokości — 16 mld zł i nakłady spółdzielni produkcyjnych w wysokości 800 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-15.36" who="#EmilKołodziej">Skala wzrostu inwestycji w poszczególnych województwach jest różna w zależności od rozmiarów globalnej i towarowej produkcji, rezerw produkcyjnych i zdolności przerobowych przedsiębiorstw. Wzrost nakładów inwestycyjnych oraz ich struktura, podobnie jak w całej gospodarce narodowej, wiąże się z istniejącymi możliwościami zaopatrzenia materiałowego oraz zdolnościami przerobowymi. Szczególnej troski wymagają inwestycje w zakresie melioracji i lepsze wykorzystanie użytków zmeliorowanych. W tym zakresie należy oczekiwać większej aktywizacji spółek wodnych i zacieśniania ich współpracy z kółkami rolniczymi. Ma to bezpośredni wpływ na wzrost hodowli bydła.</u>
          <u xml:id="u-15.37" who="#EmilKołodziej">Jednym z podstawowych czynników określających w coraz większym stopniu tempo wzrostu produkcji rolnej jest mechanizacja. Wynika to ze zmian demograficznych zachodzących na wsi, szybkiego wzrostu dostaw przemysłowych środków produkcji, jak również stale rosnącej globalnej i towarowej produkcji rolnej. Postęp w zakresie ilości, jakości i asortymentu sprzętu rolniczego, zwłaszcza w ostatnich latach, jest znaczny. Rolnictwo otrzyma w przyszłym roku 30 tys. ciągników. Wydatna poprawa nastąpi w dostawach siewników nawozowych, konnych i ciągnikowych, ładowaczy uniwersalnych, maszyn do zbiorów traw i zielonek, kosiarek ciągnikowych, siloso-kombajnów. Zostanie dostarczona pierwsza partia nowych wysokowydajnych kombajnów „Bizon”.</u>
          <u xml:id="u-15.38" who="#EmilKołodziej">Należy przy tym zauważyć, że zapotrzebowanie na maszyny i sprzęt rolniczy oraz części do maszyn wciąż jeszcze jest bardzo duże. Dziś rolnicy już nie wyobrażają sobie pracy na polu i w zagrodzie bez usług mechanizacyjnych kółek rolniczych i baz międzykółkowych i coraz powszechniej zwracają się o przyśpieszenie produkcji maszyn i narzędzi rolniczych w trosce o to, aby ich praca była coraz wydajniejsza. W warunkach dużych potrzeb w zakresie mechanizacji, chciałbym zwrócić uwagę na większą dyscyplinę realizacji zadań planowych przez przemysł, które do tej pory nie są w wielu asortymentach wykonywane. Jeśli zaistnieją możliwości przekroczenia planów produkcyjnych, wysiłek przemysłu powinien być skierowany przede wszystkim na zwiększenie dostaw maszyn najbardziej potrzebnych, a zwłaszcza do rozsiewu nawozów mineralnych i wapna, środków ochrony roślin, zaprawiania nasion, upraw międzyrzędowych oraz zbioru i konserwacji pasz.</u>
          <u xml:id="u-15.39" who="#EmilKołodziej">Równolegle z wysiłkiem na rzecz wzrostu dostaw maszyn, musi iść troska o to, aby park maszynowy w rolnictwie był w sposób pełny i racjonalny wykorzystany i coraz lepiej zaspokajał potrzeby rolników. Podkreślając duże potrzeby rolnictwa w zakresie mechanizacji, pragnę zwrócić uwagę, że będzie ona w coraz większym stopniu decydować o rozwoju produkcji roślinnej i zwierzęcej. Tymi sprawami musimy się zająć bardziej kompleksowo przy opracowywaniu planu 5-letniego, z uwzględnieniem nie tylko mechanizacji prac polowych, ale także mechanizacji hodowli i prac podwórzowych, gdzie dotychczasowy postęp jest stosunkowo mały.</u>
          <u xml:id="u-15.40" who="#EmilKołodziej">Szczególnej uwagi wymaga również budownictwo na wsi. W roku przyszłym przewiduje się wzrost dostaw materiałów budowlanych na zaopatrzenie rynku wiejskiego: cementu o 2,3%, wyrobów hutniczych — o około 7%, materiałów ściennych, tak bardzo poszukiwanych na Wsi, o blisko 24%. Te zwiększone dostawy powinny być wykorzystane przede wszystkim na rozwój budownictwa inwentarskiego, co warunkuje wzrost hodowli. Z uwagi na dużą aktywność rolników w zakresie budownictwa nasuwa się postulat, aby nadwyżki materiałowe, jakie ewentualnie mogą powstać w toku realizacji przyszłorocznego planu, przeznaczyć przynajmniej częściowo na dalszą poprawę zaopatrzenia rynku wiejskiego. Trzeba też w dalszym ciągu skuteczniej wspierać produkcję materiałów i usług remontowo-budowlanych przez kółka rolnicze, spółdzielczość wiejską i rzemiosło.</u>
          <u xml:id="u-15.41" who="#EmilKołodziej">Zwiększenie produkcji rolnej wiąże się z bardziej racjonalnym wykorzystaniem każdego hektara ziemi. Sprzyjają temu ustawy uchwalone przez Sejm w styczniu 1968 r. w sprawie komasacji i scalania gruntów, przejmowania gospodarstw za renty oraz przymusowego wykupu ziemi. Trzeba wzmóc wysiłek nad konsekwentną realizacją tych ustaw, mając na celu pełne i dobre wykorzystanie wszystkich użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-15.42" who="#EmilKołodziej">Oceniając możliwości produkcyjne rolnictwa, warto zwrócić uwagę, że wśród 2,5 miliona gospodarstw, których właściciele utrzymują się wyłącznie z rolnictwa, mamy gospodarstwa o różnym poziomie kultury rolnej i gospodarki. A więc mamy gospodarstwa bardzo dobre i dobre, które prowadzą nowoczesną i wysokowydajną gospodarkę, korzystają w pełni z nowoczesnych środków produkcji, zdobyczy nauki i wiedzy rolniczej. Mamy jednak wiele gospodarstw o niskiej kulturze rolnej, słabo gospodarujących, uzyskujących niską produkcję. W tych właśnie gospodarstwach tkwią duże rezerwy wzrostu produkcji rolnej. Gospodarstwa te wymagają szczególnej opieki i pomocy ze strony służby rolnej, organizacji rolniczych, a zwłaszcza kółek. Jest to także istotne zadanie całej wsi.</u>
          <u xml:id="u-15.43" who="#EmilKołodziej">Uruchomienie rezerw produkcyjnych w tych gospodarstwach, a także podnoszenie poziomu produkcji rolnej we wszystkich gospodarstwach wiąże się z potrzebą podnoszenia kwalifikacji rolników, kultury rolnej, usprawniania systemu przenoszenia wiedzy i nauki do praktyki rolniczej. Kwalifikacje rolnika stają się coraz niezbędniejszym warunkiem efektywnego wykorzystania środków produkcji i tanim czynnikiem intensyfikacji produkcji rolnej. Jest to także sprawa pozycji i autorytetu zawodu rolnika.</u>
          <u xml:id="u-15.44" who="#EmilKołodziej">Więcej troski musimy poświęcić kształceniu młodzieży w szkołach przysposobienia rolniczego i zasadniczych szkołach rolniczych oraz w zespołach przysposobienia rolniczego i w klubach młodego rolnika. SPR stanowi podstawową formę kształcenia rolniczego młodzieży już prowadzącej, względnie mającej objąć gospodarstwa po rodzicach, pozwala młodzieży zdobywać zawód przy równoczesnej pracy w gospodarstwie.</u>
          <u xml:id="u-15.45" who="#EmilKołodziej">Realizacja zadań produkcyjnych w rolnictwie, lepsze wykorzystanie środków, wymagają powszechnej aktywności społeczno-gospodarczej wsi i doskonalenia działalności usługowo-produkcyjnej kółek, spółdzielczości wiejskiej i innych organizacji obsługujących wieś. Kółka rolnicze mają coraz większe możliwości dostosowywania swojej działalności do konkretnych warunków i potrzeb wsi, zwłaszcza w zakresie usług mechanizacyjnych, gospodarki paszowej, nawozowej, ochrony roślin i kontraktacji.</u>
          <u xml:id="u-15.46" who="#EmilKołodziej">Również w dalszej aktywizacji spółdzielczości wiejskiej tkwią duże możliwości usprawniania produkcyjnej obsługi wsi, zaoszczędzania tak cennego czasu rolnika. Istniejąca już baza usługowa spółdzielczości wiejskiej znacznie poprawiła obsługę producentów rolnych w zakresie dostaw środków produkcji i skupu produktów rolnych. Niemniej jednak w tej dziedzinie jest jeszcze wiele do zrobienia. Wiele można osiągnąć poprzez lepszą organizację pracy, wprowadzenie różnego rodzaju niekosztownych usprawnień w obsłudze rolnika. Sprzyja temu wielkość nakładów dla organizacji i instytucji usługowych zawarta w planie, co świadczy o zrozumieniu tych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-15.47" who="#EmilKołodziej">Rozwój rolnictwa jest coraz bardziej zintegrowany z przemysłem rolno-spożywczym. Plan inwestycyjny przemysłu rolno-spożywczego znaczną część środków koncentruje na rozbudowie powierzchni magazynowych i składowych, co powinno poprawić zagospodarowanie skupywanych produktów rolnych i zmniejszyć straty. Modernizacja bazy przetwórczej oraz pełniejsze wykorzystanie istniejących zdolności produkcyjnych w przemyśle spożywczym wpływać będą na polepszenie jakości i poszerzenie asortymentu artykułów żywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-15.48" who="#EmilKołodziej">W przyszłym planie 5-letnim trzeba będzie pogłębiać integrację przemysłu rolno-spożywczego z rolnictwem i bardziej kompleksowo ujmować zadania i środki rolnictwa oraz działów z nim związanych.</u>
          <u xml:id="u-15.49" who="#EmilKołodziej">Wysoka Izbo! Projekt uchwały o narodowym planie gospodarczym na 1970 r. jest wyrazem jakościowych zmian zachodzących w gospodarce narodowej i określa niezbędne zadania oraz środki do realizacji podstawowych założeń bieżącego planu 5-letniego. Wskazane drogi przezwyciężenia szeregu dysproporcji i napięć, jakie zarysowały się w dotychczasowym rozwoju, zwiększanie efektywności gospodarowania, zwłaszcza w przemyśle, inwestycjach i handlu zagranicznym, stwarzają niezbędne podstawy do realizacji nowych, jakościowo wyższych i bardziej złożonych zadań w okresie przyszłego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-15.50" who="#EmilKołodziej">Jest to więc plan dalszego rozwijania naszej gospodarki, naszego rolnictwa, którego realizacja wymagać będzie powszechnej aktywności społeczno-produkcyjnej i politycznej mas pracujących, jak również wzmożonego poczucia odpowiedzialności za realizację planu.</u>
          <u xml:id="u-15.51" who="#EmilKołodziej">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosować za przyjęciem projektu uchwały o narodowym planie gospodarczym i projektu ustawy budżetowej na rok 1970.</u>
          <u xml:id="u-15.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Michał Grendys.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#MichałGrendys">Wysoki Sejmie! Ocena uzyskanego w minionym ćwierćwieczu rozwoju gospodarczego, który nie znajduje odpowiednika w żadnym z poprzednich okresów naszej narodowej historii, dostarcza przekonywających dowodów, że obraliśmy słuszną, dobrze służącą interesom Polski drogę rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#MichałGrendys">Organizm gospodarczy Polski Ludowej na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych posiada cechy jakościowo nowe, właściwe dla krajów o wysokim poziomie uprzemysłowienia. Dysponujemy zatem obiektywnymi warunkami umożliwiającymi wkroczenie w nowy, wyższy etap rozwoju gospodarczego, preferującego selektywność i intensyfikację.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#MichałGrendys">Ta obiektywnie uzasadniona, niezbędna z punktu widzenia dalszego pomyślnego rozwoju kraju zmiana strategii, rodzi szereg problemów zarówno w sferze świadomości, jak i w sferze praktyki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#MichałGrendys">W sferze świadomości społecznej mamy do czynienia z pytaniem, czy dotychczasowe metody ekstensywnego rozwoju nie zawierały w sobie błędu, czy były to metody słuszne. Jest to pytanie jak najbardziej naturalne w chwili, gdy zmieniamy skalę wartości, pytanie, na które w każdych okolicznościach musimy wyczerpująco odpowiadać.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#MichałGrendys">Wystarczy sięgnąć pamięcią wstecz, by stwierdzić, że zacofany, znamionujący się wybitnym przeludnieniem wsi, zniszczony i zdewastowany wojną kraj nie mógł pozwolić sobie na inną gospodarkę niż ekstensywną, a więc taką, która mogła szybko zapewnić pełne zatrudnienie, zbudowanie podstaw socjalistycznego przemysłu i nieodzowne minimum podaży dóbr, choćby nie najwyższej jakości.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#MichałGrendys">Wypada dodać od razu, że obiektywnie trzeba było wielu lat, aby można było realnie zacząć planować przejście na wyższe jakościowo zasady i metody gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#MichałGrendys">I dlatego, mówiąc dziś o ekstensywnych metodach rozwoju ekonomicznego, powinniśmy pamiętać, iż w ich ramach dźwignęliśmy się do pozycji jednego z dziesięciu krajów świata o najszybszym tempie wzrostu i potencjale gospodarczym, do poziomu kraju, który liczy się na arenie gospodarki świata. Należy mieć przy tym na uwadze, że wyż demograficzny, którego skutki w polityce zatrudnienia odczuliśmy po 1965 r., wywarł określony wpływ na poważne, czasem nie w pełni uzasadnione ekonomicznie przyrosty zatrudnienia, będące jednym z najbardziej ewidentnych czynników gospodarki ekstensywnej.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#MichałGrendys">Przeciwstawianie więc dotychczasowego etapu gospodarki ekstensywnej nowym wymogom gospodarowania intensywnego pozbawione jest podstaw. Tak samo, jak pozbawione jest wszelkich podstaw spotykane niekiedy przeciwstawianie w odwrotnym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#MichałGrendys">Mam tu na myśli te głosy, które skłonne są w dzisiejszych warunkach przypisywać gospodarowaniu ekstensywnemu aktualne wartości, które w imię przyzwyczajenia, rutyny, niekiedy zwykłego wygodnictwa przestrzegają — w cudzysłowie — przed szybkimi zmianami w metodach gospodarowania. Prawda jest taka, że dziś nie mamy na co czekać. Im szybciej i im skuteczniej dokonamy tego wielkiego manewru, tym szybciej i pewniej zapewnimy naszej gospodarce szersze możliwości rozwojowe, a naszemu społeczeństwu — poprawę wzrostu spożycia.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#MichałGrendys">Czynniki intensywnego rozwoju tkwią w naszych zakładach pracy. Rzecz w tym, aby umożliwić tym czynnikom pełne dojście do głosu, aby oczyścić przedpole dla ich skutecznego działania.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#MichałGrendys">Temu celowi służy cały arsenał środków, bodźców ekonomicznych, rozwiązań organizacyjnych, środków administracyjnych. Służyć mu również będzie zakładany rozwój nauki, postęp techniki i rozwój zaplecza naukowo-technicznego.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#MichałGrendys">Należy jednak uwypuklić fakt, że poza tymi środkami, o których przed chwilą wspomniałem, poważną rolę do spełnienia będzie miało oddziaływanie w sferze świadomości społecznej. Wiadomo, że wiele dokumentów o podstawowym znaczeniu politycznym i prawnym już od dłuższego czasu wytyczało kierunki i metody pracy jednostek gospodarki uspołecznionej w sposób mający zapewnić wzmożenie elementów intensywnych w gospodarowaniu. Skutków tych przedsięwzięć nie można nie doceniać. Zarazem wypada stwierdzić, że ich praktyczna realizacja pozostawiała nieraz sporo do życzenia. Trzeba powiedzieć wyraźnie — prowadzenie przedsiębiorstwa lub zakładu w oparciu o czynniki ekstensywne jest łatwiejsze. Osiąganie wzrostu przez postęp techniczny i organizacyjny jest oczywiście bardziej pożądane, lecz i trudniejsze. Dalej — względnie długi okres owego łatwiejszego działania stworzył określone przyzwyczajenia i nawyki, bez których przezwyciężenia uzyskanie pełnego sukcesu w realizacji wytyczonych przez V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zamierzeń może być utrudnione. Dlatego wykonanie zadań planu gospodarczego roku 1970, nad którego projektem prowadzimy dyskusję, powinno następować w atmosferze powszechnego zrozumienia społecznego. Stronnictwo Demokratyczne poświęci szczególną uwagę rozwinięciu swej pracy politycznej w kierunku pogłębiania znajomości nowych zasad gospodarowania wśród członków Stronnictwa i bazy jego społecznej działalności.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#MichałGrendys">Wysoki Sejmie! Projekt narodowego planu gospodarczego na rok 1970 jest dokumentem mającym za zadanie zabezpieczenie dalszego rozwoju naszej gospodarki, a równocześnie — zabezpieczenie niezbędnych przygotowań do zadań przyszłej pięciolatki, opartej już na nowej jakościowo koncepcji wzrostu intensywnego. Jest oczywiste, że to, co nazywamy oczyszczaniem przedpola dla wielkiego manewru w dziedzinie polityki gospodarczej, wymaga przede wszystkim rozładowania napięć i dysproporcji, jakie utrzymują się jeszcze w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#MichałGrendys">W imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego pragnę wyrazić przekonanie, że projekt narodowego planu gospodarczego przedstawiony przez Radę Ministrów konieczności te uwzględnia w stopniu odpowiadającym realnym możliwościom. Na podkreślenie zasługują zawarte w projekcie wytyczne polityki inwestycyjnej, zmierzające do koncentracji wysiłku inwestycyjnego. Ześrodkowanie tego wysiłku wokół inwestycji kontynuowanych o podstawowym znaczeniu dla całej gospodarki i nowych inwestycji, szczególnie oddawanych do użytku w 1970 r., służących przezwyciężaniu napięć, a zarazem uzasadnionych ze stanowiska zasady selektywnego rozwoju w przyszłym planie 5-letnim, należy uznać za prawidłowe i bardzo potrzebne. To samo wypada powiedzieć o założonym wzroście nakładów inwestycyjnych, wyrażającym się wskaźnikiem 2,5%. To złagodzenie tempa przyrostu inwestycji pozwoli zniwelować istniejące od dłuższego czasu rozpiętości między planem inwestycyjnym a możliwościami wykonawczymi przedsiębiorstw budowlano-montażowych oraz zaopatrzeniem materiałowym.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#MichałGrendys">Temu samemu celowi, który pozwalam sobie określić jako oczyszczenie przedpola, służą zawarte w projekcie planu koncepcje dotyczące wzrostu produkcji i wydajności pracy oraz ich wzajemna korelacja. Zakładany udział wzrostu wydajności pracy w przyroście produkcji przemysłowej do 73 punktów na 100 wobec 58 punktów przewidzianych w roku bieżącym, jest zadaniem równie ambitnym, co napiętym, ale też w pełni realnym i uzasadnionym istniejącym stanem potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#MichałGrendys">Powyższe dwa elementy — podane przykładowo — można uznać za znamienne dla całej koncepcji narodowego planu gospodarczego na rok 1970, koncepcji odpowiadającej w pełni zadaniom, jakie rysują się na najbliższą przyszłość dla gospodarki Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#MichałGrendys">Okoliczność, iż wskutek reformy szkolnictwa ulegnie zmniejszeniu liczba absolwentów szkół, umożliwi ich pełne zatrudnienie. Jednocześnie należy widzieć osłabienie tempa zatrudnienia, a osiągnięcie wzrostu produkcji musi nastąpić w drodze zwiększenia wydajności pracy. To z kolei pozwoli na wzrost poziomu płac o średnio 2,5%, przy ogólnym wzroście funduszu płac w gospodarce uspołecznionej o 5,2%. Zwiększenie poziomu funduszu płac przy równoczesnym zwiększeniu wypłat o około 12% z tytułu świadczeń społecznych, a głównie emerytur i rent, stworzy określone potrzeby na płaszczyźnie zaopatrzenia rynkowego. Globalny wzrost dostaw o 6,2%, a więc o jeden punkt więcej od założonego wzrostu funduszu płac, pozwala mówić o generalnym zabezpieczeniu równowagi rynkowej. Wprawdzie równowaga globalna nie jest równoznaczna z równowagą na wszystkich odcinkach popytu i podaży, niemniej jednak projekt planu przewiduje pewne złagodzenia dysproporcji na najtrudniejszych odcinkach. Za szczególnie korzystny należy przy tym uznać wzrost zaopatrzenia w materiały budowlane, którego niedostatek hamuje w określonej mierze inwestycje ludności, zwłaszcza wiejskiej i zamieszkałej w małych miastach, gdzie budownictwo indywidualne stanowi ważny czy wręcz najważniejszy środek zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#MichałGrendys">Jest jasne, że nie od dziś istniejących różnic między podażą a popytem na niektóre artykuły rynkowe nie da się usunąć w trakcie jednego roku gospodarczego. Wydaje się, że nacisk konsumentów na pewne asortymenty dałby się nieraz osłabić poprzez planowe kształtowanie gustów i upodobań nabywców oraz podaż towarów nawet zupełnie innego charakteru, jeśli ich stopień atrakcyjności, a więc jakość, nowoczesność, będzie odpowiednio wysoki. Jest to kierunek wymagający w praktyce większej niż dotychczas troski przede wszystkim ze strony producentów, jak i dalszego oddziaływania ze strony aparatu handlu.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#MichałGrendys">Warto również zauważyć, że innym środkiem łagodzenia niedoboru podaży jest usprawnienie obrotu. Myślę tu o takich czynnikach, jak bardziej dostosowane rozmieszczenie masy towarowej, rytmiczność dostaw itp. I tu także przed aparatem przemysłu i handlu rysują się poważne zadania.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#MichałGrendys">Innym ważnym czynnikiem ułatwiającym utrzymanie równowagi rynkowej jest rozwój usług w tej ich części, którą zwykliśmy określać jako usługi rynkowe.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#MichałGrendys">Poruszając kwestię usług, nie można ograniczyć się do jednego tylko wycinka tej kwestii. Chciałbym poświęcić jej nieco uwagi, gdyż usługi szeroko pojęte i ich rozwój stanowią przedmiot pierwszoplanowego zainteresowania Stronnictwa Demokratycznego, którego Klub Poselski mam zaszczyt reprezentować.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#MichałGrendys">O poziomie życia człowieka we współczesnym świecie decyduje nie tylko skala jego dochodów przypadających na jednego członka rodziny. Poważne znaczenie ma również ilość, zasięg i jakość usług, a więc dziedziny gospodarki, która nie jest produkcją materialną, ale której stan w sposób bezpośredni i pośredni wpływa na zaspokojenie potrzeb społeczeństwa. Nie jest rzeczą przypadku, że takie działy planu gospodarczego, jak: rozwój oświaty, kultury, placówek ochrony zdrowia czy urządzeń gospodarki komunalnej, będącej działami szeroko pojętych usług, zamieszczone zostały w rozdziale planu dotyczącym wzrostu poziomu życiowego ludności. Są to dziedziny, w których mimo niepełnego jeszcze pokrycia potrzeb, postęp w skali minionego 25-lecia był wręcz imponujący. Rok 1970 przyniesie dalsze efekty, wśród których jako ważniejsze wymienić należy wzrost izb lekcyjnych o 1.900, wzrost o 3% liczby miejsc w internatach, pozwalający na zwiększenie liczby i ułatwienie warunków nauki części młodzieży wywodzącej się ze wsi i małych miast, wzrost liczby łóżek w zakładach lecznictwa zamkniętego, 5-procentowy wzrost ośrodków zdrowia na wsi, rozszerzenie form opieki nad człowiekiem starym i chorym, umożliwienie większej liczbie osób korzystania z wczasów i różnych form wypoczynku, dalszy rozwój bazy radiowo-telewizyjnej. Na podkreślenie zasługuje 5-procentowy wzrost produkcji i usług komunalnych. Oznacza to dalszy wzrost warunków życia społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#MichałGrendys">Przechodząc do zagadnienia usług tak zwanych rynkowych, należy skwitować z zadowoleniem ich wzrost o 6% ze strony jednostek gospodarki uspołecznionej, w tym około 12% drobnej wytwórczości. Wzrost ten nie jest jednak w pełni zadowalający, gdyż w zakresie usług dla ludności państwowa i spółdzielcza drobna wytwórczość wykona w 1970 r. usługi o wartości nieco mniejszej w stosunku do założeń przyjętych w 1965 r. dla ostatniego roku bieżącego planu 5-letniego. Wskazuje to na konieczność wydatnego usprawnienia realizacji inwestycji i usuwania trudności w zakresie zaopatrzenia materiałowego w tym dziale gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#MichałGrendys">Wysoka Izbo! Ważnym podmiotem świadczenia usług rynkowych jest uspołeczniona drobna wytwórczość.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#MichałGrendys">Zadania uspołecznionej drobnej wytwórczości są wysoce złożone. Obrazują je niektóre kierunki działalności, jak na przykład: produkcja na zaopatrzenie rynku, usługi dla ludności, ekonomicznie uzasadniona działalność kooperacyjna, aktywizacja terenów i grup ludnościowych, rozwijanie pracy nakładczej, zagospodarowanie surowców miejscowych i wtórnych.</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#MichałGrendys">Nie trzeba dowodzić, że w 1970 r. realizacja zadań drobnej wytwórczości mieć będzie wysoce odpowiedzialną rangę. Zadania te mają być wykonane w ramach zabezpieczonych nakładów inwestycyjnych, bezsprzecznie poważnych, choć nieco niższych niż tegoroczne.</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#MichałGrendys">Równolegle drobna wytwórczość powinna podjąć i przeprowadzić prace związane z nową strategią rozwoju gospodarczego. Rady narodowe, będące czynnikiem synchronizowania działalności całej drobnej wytwórczości oraz — w płaszczyźnie koordynacji terenowej — synchronizowania tej wytwórczości z przemysłem kluczowym, powinny wydatnie zwiększyć troskę o potrzeby tej części gospodarki terenowej. Rady narodowe winny mieć stale w polu widzenia fakt, że istnieje bardzo ścisła więź między rozmiarem, poziomem i charakterem świadczeń drobnej wytwórczości a zaspokojeniem potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#MichałGrendys">Szczególnie ważna jest pełna co do zakresu i skuteczna koordynacja rozwoju usług świadczonych dla ludności przez jednostki o różnej przynależności organizacyjnej i resortowej. Warto dodać, że przy zachowaniu odpowiednich proporcji — należy również zabezpieczyć podobną koordynację na szczeblu centralnym.</u>
          <u xml:id="u-17.28" who="#MichałGrendys">Usługi rynkowe świadczone są w szerokich rozmiarach również przez gospodarkę nieuspołecznioną, w jej zaś ramach — przede wszystkim przez rzemiosło. W Polsce Ludowej rzemiosło ma zapewnione trwałe miejsce i wyraźnie określone możliwości rozwojowe. Granice tych możliwości wyznacza interes społeczny, potrzeby ludności i gospodarstwa narodowego. Warto przypomnieć, że podstawy polityki państwa wobec rzemiosła zostały ustalone na podstawie głębokiej analizy całokształtu problemów związanych z potrzebami społecznymi. Te ustalenia, ujęte w formie aktów prawnych, przewidywały celowość i potrzebę rozwoju rzemiosła, przede wszystkim w zakresie świadczenia usług dla ludności, ze szczególnym uwzględnieniem wsi i małych miast wymagających aktywizacji, następnie produkcji o charakterze uzupełniającym potrzeby rynku i — w ostatniej kolejności i ograniczonym zasięgu — w zakresie kooperacji z jednostkami gospodarki uspołecznionej. Praktyka w pełni potwierdziła słuszność tych zasad.</u>
          <u xml:id="u-17.29" who="#MichałGrendys">Jednakże w rozwoju rzemiosła występują niepożądane odchylenia od wytyczonej linii polityki państwa. Polegają one na nadmiernym udziale w obrotach rzemiosła produkcji i usług kooperacyjnych na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej przy niedostatecznej dynamice rozwoju usług dla ludności i w dziedzinie produkcji wyrobów na potrzeby rynku. Rok 1970 powinien przynieść dalszy wzrost podaży usług dla ludności i produkcji rynkowej rzemiosła. Aby to jednak mogło nastąpić, konieczne jest konsekwentne ograniczenie usług i produkcji rzemieślniczej na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej. W tym kierunku wiele środków stosowano już w latach poprzednich, a w roku bieżącym działalność tę wzmocniono przez włączenie się samorządu rzemiosła, a także przez zastosowanie niektórych rozwiązań administracyjnych. Efektywność podjętych kroków jest jednak nadal niedostateczna. W roku bieżącym obserwowano pewien spadek produkcji rzemiosła w zakresie towarów rynkowych, przy równoległym wzroście obrotów z tytułu robót i dostaw na rzecz gospodarki uspołecznionej, a więc tendencję wręcz odwrotną od zamierzonej.</u>
          <u xml:id="u-17.30" who="#MichałGrendys">Zarówno problem kierunków rozwoju rzemiosła, jak i przypadki podejmowania pod jego szyldem nielegalnej działalności przez ludzi goniących za wygórowanym zyskiem, są przedmiotem uzasadnionej krytyki, której trafności nie mogą przesłonić niektóre wypowiedzi zmierzające niesłusznie do uogólnienia przypadków nieprawidłowości na całe środowisko rzemiosła i całość jego pracy. Odchylenia od postulowanych kierunków rozwoju rzemiosła wynikają nie tylko z jego dążenia do zyskowności zakładu; są one w co najmniej równym stopniu wynikiem skłonności zleceniodawców, a niekiedy konkretnych trudności, na jakie przemysł uspołeczniony lub inni zleceniodawcy uspołecznieni natrafiają przy poszukiwaniu producenta albo usługodawcy dla swoich potrzeb. Pamiętając, że wszelkie zjawiska niekorzystne należy usuwać raczej przez sięganie do ich przyczyn nie zaś skutków, musimy zmierzać do tego, aby zwiększanie podaży usług przez rzemiosło kosztem zmniejszenia jego działalności kooperacyjnej następowało równomiernie z wypełnianiem przez gospodarkę uspołecznioną luk, jakie występują w zaspokajaniu jej potrzeb kooperacyjnych. Procesu tego ani nie można, ani nie trzeba traktować długofalowo. Przeciwnie, powinien on przebiegać możliwie szybko, prowadząc do założonych efektów.</u>
          <u xml:id="u-17.31" who="#MichałGrendys">W centrum zainteresowania Stronnictwa Demokratycznego — zgodnie z uchwałami IX Kongresu Stronnictwa — obok problematyki usług znajduje się problematyka aktywizacji małych miast.</u>
          <u xml:id="u-17.32" who="#MichałGrendys">Minione 4 lata bieżącego planu 5-letniego przyniosły sporą poprawę sytuacji w małych miastach. Powstały pewne nowe inwestycje przemysłu terenowego i spółdzielczości pracy. Rozwinęła się sieć placówek rzemieślniczych, niektóre miejscowości uległy aktywizacji w wyniku deglomeracji przemysłu. Dość wydatnie podniósł się poziom estetyczny i stan sanitarny. W ośrodkach o walorach turystycznych, krajobrazowych i klimatycznych, rozwinięto sieć usług turystycznych. Dzięki utworzeniu funduszu miejskiego wzmocnieniu uległy finanse miejskich rad narodowych, a w konsekwencji wzrosła ich aktywność, autorytet oraz więź ze społeczeństwem. Nastąpiło — i to zasługuje na szczególne uwypuklenie — ożywienie życia politycznego, społecznego i kulturalnego ludności, wyrażające się między innymi we wzroście czynów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-17.33" who="#MichałGrendys">Uogólniając te spostrzeżenia, należy stwierdzić, że — mimo raczej skromnych środków, jakie państwo było w stanie przeznaczyć na ten kierunek działalności — koncepcja aktywizacji małych miast sprawdziła się w praktyce i przyniosła realne korzyści zarówno dla ludności tych ośrodków, jak i w skali całej gospodarki narodowej. Te osiągnięcia powinny być utrzymane i zwiększane. W tych warunkach jest ważnym zadaniem rad narodowych, przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy i organizacji rzemieślniczych, aby realizowały swe zadania zaplanowane na rok 1970 w sposób uwzględniający wszystkie realne i społecznie uzasadnione możliwości dalszej aktywizacji małych miast. Jest także istotne, aby problematyka małych miast znalazła właściwe miejsce w opracowaniach, jakie w roku przyszłym będą podejmowane przez rady narodowe w związku z przygotowaniem do przyszłej pięciolatki na lata 1971–1975.</u>
          <u xml:id="u-17.34" who="#MichałGrendys">Wysoki Sejmie! Poruszone w moim wystąpieniu niektóre aspekty omawianego projektu narodowego planu gospodarczego na rok 1970 wskazują na pełne uzasadnienie i realność jego generalnej koncepcji i zadań w poszczególnych dziedzinach i działach gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-17.35" who="#MichałGrendys">To samo można stwierdzić w odniesieniu do projektu budżetu, będącego finansowym odzwierciedleniem założeń planu rzeczowego.</u>
          <u xml:id="u-17.36" who="#MichałGrendys">Pragnę w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego oświadczyć, że Klub nasz będzie głosował za przedstawionym Wysokiemu Sejmowi projektem narodowego planu gospodarczego na rok 1970, za projektem budżetu państwa na rok 1970 i za wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie absolutorium Radzie Ministrów za okres roku budżetowego 1968.</u>
          <u xml:id="u-17.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Sulima.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#StanisławSulima">Wysoka Izbo! W wystąpieniu swoim chciałbym poruszyć niektóre problemy związane z dostawami rynkowymi wyrobów, produkowanych przez resort przemysłu maszynowego. W ostatnich latach obserwuje się systematyczną poprawę zaopatrzenia rynku w wyroby przemysłu maszynowego, o czym świadczy fakt, że o ile wartość dostaw przypadających na 1 mieszkańca wynosiła w 1965 r. — 709 zł, to już w 1969 r. wartość ta wyniesie 882 zł, a jak wynika z planu na 1970 r., wartość ta wzrasta do 916 zł.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#StanisławSulima">Plan dostaw rynkowych na 1970 r. dostosowano maksymalnie do potrzeb handlu wewnętrznego zarówno w zakresie dostaw ilościowych, jak i struktury asortymentowej. Dostawy rynkowe w tych wyrobach na 1970 r. uwzględniają wzrastający trend popytu i są znacznie wyższe od przewidzianego wykonania w 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#StanisławSulima">Równocześnie następuje wyraźna poprawa w jakości wielu produkowanych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#StanisławSulima">Poważną poprawę jakości i nowoczesności odnotowuje się w planie na 1970 r. w produkcji odbiorników radiowych przy znacznej poprawie struktury asortymentowej. Rośnie 2,5-krotnie produkcja odbiorników z zakresem UKF. O poprawie jakości świadczy także poważny wzrost wskaźnika nowoczesności wyrobów zaliczanych do grupy „A” — od 9,3% w 1967 r. do około 50% w pierwszej połowie 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#StanisławSulima">Poważna poprawa jakości następuje w produkcji telewizorów — wycofano z produkcji przestarzałe odbiorniki 17-calowe i rozwinięto produkcję 19- i 23-calowych telewizorów antyimplozyjnych. W 1970 r. nastąpi dalsza poprawa jakości telewizorów, gdyż będziemy produkować nowoczesne telewizory 20-calowe o odchyleniu 114 stopni. Wskaźnik nowoczesności tych wyrobów wykazuje wyraźną tendencję zwyżkową. O ile w 1967 r. wskaźnik nowoczesności w grupie „A” wynosił 15%, to już w I półroczu 1969 r. kształtował się na poziomie 58,6%. Czas bezawaryjnej pracy średnio w 1968 r. wynosił 1.150 godzin, a obecnie wynosi już 1.300 godzin. Nastąpiła także poprawa jakości w produkcji magnetofonów. Na 1970 r. przewiduje się w planie rozszerzenie asortymentu o magnetofony 4-ścieżkowe z automatyką oraz zbudowane na tranzystorach. Po wycofaniu starego typu magnetofonu „Tonet”, wskaźnik nowoczesności w grupie „A” w 1970 r. będzie wynosił 100%.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#StanisławSulima">Wysoką jakość odnotowuje się także w produkcji żelazek elektrycznych, które w pełni zabezpieczają popyt rynku zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#StanisławSulima">Nie wszystkie jednak wyroby rynkowe Ministerstwa Przemysłu Maszynowego mają wysoką jakość. W niektórych grupach wyrobów jakość ta pozostawia wiele do życzenia w porównaniu z innymi krajami. Przykładem mogą być pralki, których produkcja prowadzona jest już od około 15 lat. Mimo to nie obserwuje się żadnej poprawy na tym odcinku. Produkowane pralki wirnikowe daleko odbiegają od poziomu pralek bębnowych produkowanych w innych krajach. W planie na 1970 r. założone jest uruchomienie produkcji pralek bębnowych o pojemności 3 kg i to powinno być jednym z głównych zadań resortu na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#StanisławSulima">Drugim asortymentem, którego jakość należy poprawić — to odkurzacze. Odkurzacze produkcji krajowej mają wiele zaniżonych cech, do których między innymi należą zbyt niskie podciśnienie i głośna praca.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#StanisławSulima">Założony poważny wzrost produkcji rynkowej w resorcie przemysłu maszynowego nie oznacza bynajmniej, że rynek zostanie w dostateczny sposób zaopatrzony w pewne grupy wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#StanisławSulima">Wraz ze wzrostem dochodów ludności i systematycznym wzrostem zatrudnienia kobiet, występuje coraz większe zapotrzebowanie na sprzęt domowy zmechanizowany i elektrogrzejny, którego dostawy z przemysłu krajowego nie pokrywają w pełni potrzeb zgłaszanych przez handel, co zaznacza się już na etapie wstępnego uzgadniania dostaw rocznych. Stan ten ulega dalszemu pogorszeniu w toku realizacji zamówień przyjętych przez przemysł oraz na skutek znacznej wadliwości dostarczanego sprzętu. Zakłady przemysłowe wykonując często z nadwyżką plany produkcji według wartości, nie realizują w pełni planowanych zadań asortymentowych w zakresie wyrobów omawianej branży.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#StanisławSulima">Z opóźnieniem przebiega także wprowadzanie na rynek nowych wyrobów oraz ulepszanie dotychczas produkowanych. W warunkach niepełnego pokrycia potrzeb rynku w 1970 r. przez przemysł, szczególnego uwzględnienia wymaga poprawa jakości i ulepszanie wyrobów produkowanych.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#StanisławSulima">Poza wymienionymi wyżej wyrobami trwałego użytku, plan na 1970 r. pozwala na uzyskanie dalszego postępu w zaspokajaniu potrzeb ludności w innych asortymentach artykułów powszechnego użytku, jak: kuchenki elektryczne, grzałki elektryczne, ogrzewanie wnętrzowe, maszynki wieloczynnościowe, młynki i młynomiksery, sokowirówki, baterie oświetleniowe, zasilające i inne.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#StanisławSulima">W niektórych wyrobach, założone odpowiednio do posiadanych środków technicznych i materiałowych wskaźniki planowego wzrostu dostaw na 1970 r. nie pokrywają wzrastających dynamicznie potrzeb rynku konsumpcyjnego, co dotyczy w szczególności samochodów osobowych, lodówek elektrycznych domowych, gramofonów elektrycznych, magnetofonów i niektórych asortymentów drobnego sprzętu domowego, których znaczniejszy rozwój produkcji przewiduje się w planie 5-letnim, na lata 1971–1975, w drodze niezbędnej rozbudowy zdolności przemysłu, a przede wszystkim w bazie kooperacyjnej. Poważne braki występują w sprzęcie instalacyjnym, elektrotechnicznym, jak: oprawki, wtyczki, przełączniki, wyłączniki itp., mimo średniego rocznie wzrostu produkcji w tej branży o 14% i mimo uzupełnienia produkcji realizowanej w przemyśle spółdzielczym obecne zdolności produkcyjne i techniczne nie pozwalają na dalszy poważniejszy wzrost produkcji.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#StanisławSulima">Duże zapotrzebowanie tego sprzętu idzie na wyposażenie produkcji finalnej i na potrzeby budownictwa, a szczególnie budownictwa mieszkaniowego. Wszystko to składa się na fakt, że do czasu rozwinięcia tej produkcji, którą planuje się w pierwszych latach następnej pięciolatki, potrzeby rynku nie będą w 1970 r. całkowicie zaspokojone.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#StanisławSulima">Należy się spodziewać, że także zaopatrzenie rynku w rowery nie będzie w pełni zaspokojone i w związku z tym należy szukać dalszych rezerw dla poprawy w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#StanisławSulima">Zarysowuje się także, według oceny handlu, brak pokrycia zapotrzebowania na odbiorniki radiowe, mimo poważnego wzrostu produkcji, założonego na 1970 r. Związane to jest ze zwiększonym popytem konsumentów wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#StanisławSulima">Kilka słów chciałbym powiedzieć o częściach zamiennych. Zwiększający się stan posiadania wyrobów przemysłowych trwałych i powszechnego użytku wywołuje stale wzrastające zapotrzebowanie na części zamienne. Wielkości produkcji części zamiennych ujęte w planie powinny zabezpieczyć pokrycie zapotrzebowań rynku i zapewnić prawidłową eksploatację sprzętu. Natomiast specjalnej uwagi przemysłu wymaga sprawa operatywnego dostosowania struktury asortymentowej, a ze strony handlu konieczne jest pogłębienie analizy zapasów magazynowych części zamiennych, w celu nieangażowania zdolności produkcyjnej przemysłu w produkcję asortymentów, które są już zabezpieczone, często nawet w nadmiarze. Dotyczy to szczególnie części zapasowych do sprzętu motoryzacyjnego, radio-telewizyjnego i sprzętu gospodarstwa domowego.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#StanisławSulima">Szerszego uwzględnienia w planach operatywnych Ministerstwa Przemysłu Maszynowego i wykorzystania 1970 roku dla prac przygotowawczych wymaga zagadnienie uruchomienia w następnych latach produkcji sprzętu rynkowego dla mechanizacji prac domowych w gospodarstwach wiejskich. Przy dynamicznym wzroście produkcji rynkowej, resort wiele uwagi poświęcił zagadnieniom jakości. Uzyskane wyniki wskazują na zasadniczy wzrost wskaźnika grupy „A”. Podkreślić jednak należy zbyt powolne zmniejszanie się grupy „B”, jak również utrzymywanie się jeszcze gdzieniegdzie grupy „C”.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#StanisławSulima">Zgodnie z wytycznymi partii i Rządu produkcja zaliczana do grupy „B” i „C” nie ma żadnych szans rozwojowych i resort powinien podjąć niezbędne kroki w celu jak najszybszego podniesienia jakości i nowoczesności. Niezbędne tu jest większe zaangażowanie się instytutów naukowych i ściślejsze ich powiązanie z zakładami pracy. Problem ten staje się tym bardziej palący, gdyż zapotrzebowanie rynku na te wyroby nie maleje, a wręcz przeciwnie — stale rośnie.</u>
          <u xml:id="u-19.19" who="#StanisławSulima">Na jakość wyrobów wpływają także warunki składowania i konserwacji w zakresie przechowania w handlu zarówno hurtowym, jak i detalicznym. Dlatego też równolegle z poprawą jakości w sferze produkcji branżowe zjednoczenia i zakłady powinny rozszerzać kontrolę własną w jednostkach handlowych w zakresie przestrzegania przez nie prawidłowości magazynowania i konserwacji wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-19.20" who="#StanisławSulima">W zakresie zaopatrzenia rynku w wyroby przemysłu maszynowego resort przemysłu maszynowego musi poświęcić w 1970 r. więcej uwagi unowocześnieniu produkcji i uruchomieniu nowych asortymentów. Jednocześnie dla prawidłowego zaspokajania potrzeb ludności powinno nastąpić także ściślejsze współdziałanie między resortem handlu wewnętrznego a Ministerstwem Przemysłu Maszynowego.</u>
          <u xml:id="u-19.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Konstanty Dąbrowski — z Klubu Poselskiego ZSL.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki Sejmie! Nasze rolnictwo ma zapotrzebowanie na szerszy zestaw ciągników, a także maszyn i narzędzi rolniczych oraz urządzeń technicznych, niezbędnych do uzyskania w rolnictwie większej wydajności pracy i większej produkcji. Uzbrojenie techniczne rolnictwa wzrasta, zwłaszcza w ostatnich latach, bardzo szybko. Wieś odczuła ten proces wyraźnie. Duży postęp uzyskaliśmy w mechanizacji prac polowych, ale i tutaj występuje jeszcze niedosyt mechanizacji, a szczególnie w zakresie: wysiewu nawozów i wapna, wywózki obornika, zbioru ziemniaków i buraków, zbioru siana oraz kiszenia zielonek i parowania ziemniaków. Większość prac musi być wykonana przez park maszynowy kółek rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#KonstantyDąbrowski">Kółka rolnicze zdolne będą wyjść naprzeciw zapotrzebowaniu pod warunkiem, że w dostawach dla kółek rolniczych zostanie uwzględniona znaczna poprawa wskaźnika wyposażenia ciągników w maszyny towarzyszące, co by równocześnie pozwoliło na maksymalne ich wykorzystanie w pracach polowych.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#KonstantyDąbrowski">Obecny stan zatrudnienia w rolnictwie oraz stan posiadanych maszyn i narzędzi rolniczych wytworzył nowy proces, dotychczas nieodczuwalny, polegający na dalszej eliminacji rąk ludzkich przy nawet lżejszych pracach w gospodarstwie i zastąpienie ich maszynami. W związku z tym rosną potrzeby mechanizacji prac ogrodniczych, hodowlanych i podwórzowych. Jednak ze względu na wysokie koszty tego rodzaju mechanizacji należy w pierwszej kolejności pogłębić rozeznanie potrzeb przez handel i przemysł w celu dostosowania rozmiarów i struktury artykułów produkcji do występujących, rzeczywistych potrzeb rolnictwa. Obecnie duże jest zapotrzebowanie rolnictwa na dojarki elektryczne, dezynfekatory, poidła i inne. Rozeznanie potrzeb w tej dziedzinie oraz dostosowanie do nich produkcji jest nakazem chwili.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#KonstantyDąbrowski">Proces modernizacji naszego rolnictwa w mechanizacji powinien przebiegać pod kątem typizacji ciągników i maszyn. Obserwujemy ciągłe zmiany konstrukcyjne, co powoduje poważne kłopoty w zaopatrzeniu w części zamienne. Na przykład w porównaniu z rokiem 1960 ilość asortymentu produkowanych nowych maszyn nawet nie uległa podwojeniu, a ilość części zamiennych wzrosła w tym czasie 5-krotnie. Brak części powoduje częste przestoje ciągników i maszyn w warsztatach naprawczych POM i kółek rolniczych, które są przyczyną, zwłaszcza w okresie spiętrzonych prac polowych, poważnych strat w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#KonstantyDąbrowski">Dla przeciwdziałania nadmiernemu zapotrzebowaniu na części zamienne przemysł powinien w większym stopniu niż dotychczas zwrócić uwagę na właściwy dobór materiałów i poziom technologii wytwarzania. W planach nowych uruchomień i modernizacji sprzętu rolniczego należy w szerszym zakresie uwzględnić unifikację i normalizację części i zespołów w poszczególnych grupach maszyn. Natomiast handel powinien usprawnić organizację rozdziału i sprzedaży części zamiennych.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#KonstantyDąbrowski">Systematyczny wzrost liczby ciągników i coraz bardziej skomplikowanych maszyn rolniczych wymaga również odpowiednio rozbudowanego systemu szkolenia, który by w pełni zabezpieczał dopływ kwalifikowanej kadry do obsługi maszyn oraz zapewnił odpowiedni wzrost kultury technicznej użytkowników sprzętu. Jest to sprawa pierwszorzędnej wagi, gdyż zużycie sprzętu przed określonym czasem jego zdolności użytkowej jest następstwem jeszcze niskiej kultury eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#KonstantyDąbrowski">Wysoki Sejmie! Stawiane zadania przed rolnictwem w zakresie intensyfikacji produkcji towarowej powinny być uwzględnione przez wszystkie resorty ściśle współpracujące ze wsią. I tak — wraz z zaopatrzeniem kółek rolniczych w rozsiewacze do nawozów powinien wzrastać procent czystego składnika w masie nawozów sztucznych, by wyeliminować do maksimum balast, który z konieczności chłop dźwiga jeszcze bardzo często na własnych barkach. Również w odniesieniu do środków ochrony roślin, aparatury i ubrań ochronnych — zaopatrzenie musi być odpowiednio proporcjonalne.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#KonstantyDąbrowski">Przed przemysłem maszynowym stoją zadania bardzo poważne, albowiem produkcja maszyn rolniczych stała się jednym z głównych czynników rozwoju gospodarki narodowej. Oczekujemy zaopatrzenia w sprzęt nie tylko dla kółek rolniczych, lecz także w narzędzia przydatne do obsługi magazynowej, jak podnośniki do poletyzacji, w magazynach GS; oczekujemy także praktycznych wag wozowych — z konieczności bowiem kółka rolnicze wapno nawozowe rozprowadzają „na oko”.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#KonstantyDąbrowski">Wraz ze wzrostem kultury technicznej wyłania się potrzeba higienizacji na wsi. I tu chcę stwierdzać konieczność zwiększenia produkcji na potrzeby ludności wanien emaliowanych, armatury i rur ocynkowanych. W szczególności ostro występują potrzeby materiałowe związane z realizacją zaopatrzenia wsi w wodę. Wspomniane przeze mnie uprzednio dezynfekatory produkuje w Gnieźnie prywatny wytwórca. Postulujemy podjęcie produkcji tego typu urządzeń przez pion uspołeczniony, co pozwoli z jednej strony na masowe zaopatrzenie, a z drugiej strony umożliwi uruchomienie na ten cel funduszu rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#KonstantyDąbrowski">Występując o zwiększenie asortymentu maszyn i urządzeń, mam na myśli ulżenie pracy kobiecie wiejskiej. Wiemy o tym, że struktura naszych gospodarstw jest niekorzystna, niemniej jednak w tym stanie rzeczy kobieta wiejska stanowi o produkcji hodowlanej — i o uzbrojeniu technicznym obejść gospodarskich nie wolno nam zapominać. Należałoby — naszym zdaniem — poprawić również obsługę gwarancyjną i serwisową poprzez przedstawicielstwa zakładów produkcyjnych. Chodzi tu przede wszystkim o terminowość gwarancji.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#KonstantyDąbrowski">Zaopatrzenie w narzędzia do kompleksowej uprawy jest także palącym problemem, gdyż od tego, czy kółko rolnicze będzie w stanie wykonać wszystkie prace połowę, zależny jest spadek pogłowia koni. Liczymy na dalszy postęp w przemysłach zaopatrujących rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Czesław Dusza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#CzesławDusza">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W wystąpieniu swoim pragnę zatrzymać uwagę Wysokiej Izby na niektórych problemach związanych z intensyfikacją produkcji i rozwojem przemysłu chemicznego w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#CzesławDusza">Poprzedzająca dzisiejsze nasze posiedzenie Sejmu gospodarska rozmowa w zakładach przemysłu chemicznego na tematy planu narodowego na 1970 rok, oraz wytyczne zawarte w uchwałach II i IV Plenum Komitetu Centralnego naszej partii pozwalają nam optymistycznie patrzeć na założenia tego planu.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#CzesławDusza">Niemniej jednak istnieje bardzo wiele nie wykorzystanych możliwości, których wcielenie w praktykę może przyczynić się do szybszej realizacji planowych zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#CzesławDusza">W planie na 1970 rok zakłada się, że wartość produkcji globalnej przemysłu chemicznego według cen porównywalnych w skali kraju wzrośnie ogółem ze 114,4 mld zł w 1969 r., do 129,1 mld zł w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#CzesławDusza">W zakresie produkcji podstawowych wyrobów projekt planu Ministerstwa Przemysłu Chemicznego na 1970 r. koncentruje się na maksymalnym zwiększeniu produkcji siarki w celu przeznaczenia jej na eksport, jak również na uzyskaniu wydatnego wzrostu produkcji tworzyw sztucznych, na intensywnym rozwoju produkcji włókien syntetycznych, na realizacji zadań produkcyjnych w zakresie nawozów sztucznych i innych środków chemicznych przeznaczonych dla rolnictwa oraz na maksymalnym zwiększeniu produkcji ogumienia trakcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#CzesławDusza">W świetle tych zadań nieodzowne jest prowadzenie dalszych prac nad wykorzystaniem rodzimych surowców i unowocześnieniem ich przerobu, a w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#CzesławDusza">— po pierwsze — prowadzenie badań nad surowcami petrochemicznymi i rozpuszczalnikami, uruchomienie produkcji paliw silnikowych o wyższych własnościach użytkowych, jak również uruchomienie produkcji petrochemikalii w oparciu o nowoczesne procesy technologiczne i rozszerzenie bazy surowcowej dla przemysłu tworzyw sztucznych;</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#CzesławDusza">— po drugie — skoncentrowanie prac badawczych na udoskonaleniu metod produkcji i zwiększeniu wydajności antybiotyków, na rozszerzeniu i unowocześnieniu asortymentów środków ochrony roślin i nawozów sztucznych oraz na zagospodarowaniu surowców wtórnych;</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#CzesławDusza">— po trzecie — w zakresie udoskonalenia technologii wydobycia siarki i zwiększenia jej odzysku ze złoża.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#CzesławDusza">Problemem głównym jest w tym zakresie wzbogacenie asortymentu i poprawa jakości oraz lepsze dostosowanie własności produktów chemicznych do celów przeznaczenia z równoczesnym obniżeniem ich kosztów wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#CzesławDusza">W aspekcie tych zagadnień resort przemysłu chemicznego słusznie więc położył nacisk na nowoczesność i rozwój techniki, uwzględniając w 1970 r. uruchomienie produkcji 460 nowych wyrobów oraz około 70 wyrobów zmodernizowanych bądź zintensyfikowanych technologii, opartych na pracach własnego zaplecza technicznego. Ponadto przewiduje się uruchomienie produkcji trzech nowych wyrobów licencyjnych i wdrożenie sześciu zmodernizowanych technologii.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#CzesławDusza">Fakty te określają pośrednią rolę i znaczenie własnych prac badawczych dla rozwoju techniki przemysłu chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#CzesławDusza">Moim zdaniem, nieodzownym warunkiem wykonania tych zamierzeń jest prowadzenie prac nad zwiększeniem efektywności inwestycji, a w szczególności skróceniem okresu dochodzenia do projektowych zdolności produkcyjnych i podjęcia skutecznych środków dla pełnego wykorzystania posiadanych mocy produkcyjnych, a w szczególności zakładów produkujących aparaturę chemiczną.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#CzesławDusza">W pracach tych zasadnicze znaczenie ma powiązanie placówek naukowo-badawczych z biurami projektowymi i zakładowym zapleczem naukowo-badawczym.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#CzesławDusza">Dotychczasową słabością resortu przemysłu chemicznego przy wdrażaniu rezultatów badań do praktyki przemysłowej jest pracujące nie w nowoczesnym stylu zaplecze konstrukcyjne i wykonawstwo aparatury w skali przemysłowej. Dotyczy to również umiejętności doboru nowoczesnych tworzyw i materiałów przy tego rodzaju produkcji.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#CzesławDusza">O tym jak wielkie korzyści ekonomiczne można osiągnąć przez stosowanie nowoczesnych aparatów i urządzeń, niech świadczy przykład produkcji amoniaku.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#CzesławDusza">W Kędzierzynie jednostki amoniaku posiadają zdolność produkcyjną 60 do 80 ton amoniaku na dobę. Koszt własny 1 tony amoniaku wynosi 2.425 zł, a nakłady robocizny bezpośredniej 48 zł na tonę.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#CzesławDusza">Zastosowanie konwertorów o wydajności 500 ton amoniaku na dobę w Puławach pozwoliło obniżyć koszt własny amoniaku do 1.690 zł, to jest, o 70% przy nakładzie robocizny bezpośredniej 12 zł na tonę, czyli obniżyć ją czterokrotnie.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#CzesławDusza">Podany przykład wybitnie świadczy, że poziom techniczny, wielkość jednostek produkcyjnych, jak i nowoczesna baza surowcowa oraz poziom automatyzacji dają konkretne efekty produkcyjne i ekonomiczne. Jest to jeden przykład wysokiej efektywności produkcji uzyskanej w oparciu o zakupioną licencję zagraniczną.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#CzesławDusza">Mamy również przykłady poważnych osiągnięć opartych na rozwiązaniach naszego własnego zaplecza badawczego. Jest nim między innymi cały kompleks zagadnień badawczych związanych z uruchomieniem produkcji siarki.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#CzesławDusza">Metoda flotacyjno-filtracyjna i nowsza metoda podziemnego wytapiania siarki została w całości opracowana przez własne zaplecze naukowo-badawcze. Zastosowanie tej metody ma duży wpływ na obniżenie kosztów wydobycia.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#CzesławDusza">W tym przypadku możemy być dumni, że osiągnęliśmy poziom produkcji równy poziomowi światowemu.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#CzesławDusza">Moim zdaniem, we wszystkich dziedzinach naszej gospodarki przemysłowej istnieją podobne możliwości organizacji pracy, podnoszenia poziomu techniki i technologii produkcji oraz olbrzymie rezerwy możliwości poprawy wydajności i efektywności pracy w oparciu o istniejącą rodzimą myśl naukową i techniczną.</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#CzesławDusza">Z przeprowadzonych dotychczas w resorcie przemysłu chemicznego analiz wynika, że na wzrost wydajności pracy w przemyśle chemicznym, (wyrażonej w tysiącach złotych na 1 robotnika grupy przemysłowej), wynoszący na przykład w 1968 r. 12% w stosunku do 1967 r., a zaplanowany 10,1% w 1970 r. w stosunku do roku 1969, zasadniczy wpływ, to znaczy około 50% ogólnego efektu, miała modernizacja procesów produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#CzesławDusza">Jako przykład można podać zastosowanie w przemyśle gumowym szybkobieżnych mikserów do mieszanek gumowych zamiast wolnobieżnych, zwiększając przez to wydajność urządzeń o 170%.</u>
          <u xml:id="u-23.25" who="#CzesławDusza">Zastosowanie więc maszyn szybkobieżnych pozwala ograniczyć ich liczbę oraz zmniejszyć zatrudnienie, a o to nam przecież głównie chodzi. O ile bowiem przy 40-procentowym wzroście wartości środków trwałych w Polsce zatrudnienie wzrosło o 18%, to w przemyśle chemicznym, przy 80-procentowym wzroście środków trwałych, zatrudnienie wzrosło tylko o 23%.</u>
          <u xml:id="u-23.26" who="#CzesławDusza">Mimo tych pozytywnych wskaźników wydajności w stosunku do zatrudnienia, zachodzą jednak bardzo duże dysproporcje w wartości produkcji uzyskanej z tytułu wzrostu wydajności pracy w poszczególnych zjednoczeniach na 1 pracownika grupy przemysłowej. I tak na przykład w rafinerii nafty wynosi ona w skali 1968 r. — 177 tys. zł, a w przemyśle gumowym tylko 2 tys. zł. Dla poprawy tego stanu rzeczy resort przemysłu chemicznego powinien wykorzystać wszystkie możliwości w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-23.27" who="#CzesławDusza">Obecny stan rzeczy zmusza nas do zwrócenia szczególnej uwagi na wynalazczość pracowniczą, która decyduje w dużym stopniu o rozwoju przemysłu i jego modernizacji bez konieczności uciekania się do zakupu drogich i nie zawsze dostępnych licencji zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-23.28" who="#CzesławDusza">Wynalazczość pracownicza ma szczególny wpływ na intensyfikację produkcji, która przy stosunkowo małych nakładach inwestycyjnych daje dodatkowe tony produkcji po niższym koszcie własnym.</u>
          <u xml:id="u-23.29" who="#CzesławDusza">Gdybyśmy zatem skierowali cały ruch wynalazczy i cały potencjał badawczy na kierunki, które decydują o rozwoju i efektywności produkcji przemysłu chemicznego, niewątpliwie moglibyśmy uzyskać szybsze efekty ekonomiczne w tej gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-23.30" who="#CzesławDusza">Wprawdzie udział polskiej myśli technicznej w uzyskiwanych przez przemysł chemiczny patentach przekroczył 50% i stopniowo wzrasta, to w liczbach bezwzględnych dorobek ten wyraża się bardzo skromną liczbą — około 140 patentów rocznie.</u>
          <u xml:id="u-23.31" who="#CzesławDusza">W dużej mierze można by poprawić istniejący stan rzeczy, gdyby nie sporo zjawisk niekorzystnie wpływających na postęp techniczny i wydajność pracy.</u>
          <u xml:id="u-23.32" who="#CzesławDusza">W niektórych zakładach obserwuje się dysproporcje pomiędzy rozwojem zdolności produkcyjnych a wzrostem wydajności ilościowej.</u>
          <u xml:id="u-23.33" who="#CzesławDusza">W realizacji planów produkcji aparatury i urządzeń chemicznych w niektórych jednostkach przemysłu chemicznego brak jest rytmiczności, pełnej realizacji zadań ilościowych, stwierdza się nieterminowe wykonanie przyjętych zamierzeń oraz przekraczanie podstawowych kosztów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-23.34" who="#CzesławDusza">Nie wykorzystane możliwości specjalizacji produkcji metalowej, słabość zaplecza projektowo-konstrukcyjnego i technologicznego, niedostatek kwalifikowanej kadry, trudności zaopatrzeniowe powodują niepodejmowanie przez zakłady mechaniczne resortu przemysłu chemicznego produkcji aparatury chemicznej, zwłaszcza średniociśnieniowej, kwasoodpornej, specjalnej armatury pomp, względnie aparatury pracochłonnej, a stosunkowo niekosztownej. Obserwuje się przy tym brak należytego zainteresowania niektórych zakładów rozszerzaniem produkcji aparatury i jej unowocześnianiem. W tym stanie rzeczy wiele zakładów modernizuje swe urządzenia do przetwórstwa tworzyw poprzez import urządzeń — i to w przeważającym stopniu z krajów kapitalistycznych, co nie zawsze znajduje pełne uzasadnienie.</u>
          <u xml:id="u-23.35" who="#CzesławDusza">Podobnie ujemny wpływ na wyniki produkcyjne zakładów mechanicznych przemysłu chemicznego mają również trudności kooperacyjne międzyresortowe, szczególnie z przemysłem maszynowym.</u>
          <u xml:id="u-23.36" who="#CzesławDusza">Duże i nie wykorzystane rezerwy produkcyjne tkwią w centralnych warsztatach mechanicznych przemysłu chemicznego. Stopień wykorzystania nominalnego czasu pracy maszyn w tych warsztatach, często pochodzących z importu, kształtuje się nawet poniżej 50%.</u>
          <u xml:id="u-23.37" who="#CzesławDusza">Innym zagadnieniem jest sprawa wykonywania zadań kooperacyjnych resortu przemysłu chemicznego w stosunku do innych przemysłów.</u>
          <u xml:id="u-23.38" who="#CzesławDusza">Z materiałów rządowych wynika, że do końca I półrocza w 1969 r. uruchomiono produkcję 53% asortymentów, których uruchomienie miało nastąpić jeszcze w 1967 r. Występuje to szczególnie w przemyśle tworzyw sztucznych, artykułów gumowych, farb, lakierów i innych.</u>
          <u xml:id="u-23.39" who="#CzesławDusza">Pomimo przewidywanego wykonania planu produkcji za 1969 r. z dużą nadwyżką przez resort przemysłu chemicznego, niepokoi nas fakt, że to znaczne przekroczenie planu na rok 1969 nastąpi tylko w asortymentach siarki, soli i farmaceutyków.</u>
          <u xml:id="u-23.40" who="#CzesławDusza">Wykazane nieprawidłowości bądź niekorzystne zjawiska występujące jeszcze w niektórych dziedzinach działalności przemysłu chemicznego, których przykłady przytoczyłem, nie dają podstawy do negatywnej oceny działalności gospodarczej tego resortu. W ogólnym bilansie przeważają zdecydowanie pozytywne wyniki i osiągnięcia stanowiące kolejny, pomyślny etap rozwoju przemysłu chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-23.41" who="#CzesławDusza">W świetle powyższego uważam, że w roku 1970 resort przemysłu chemicznego powinien wykazać więcej troski o oszczędne gospodarowanie środkami państwowymi i na szerszą skalę niż to ma miejsce dotąd — wdrażać do produkcji zdobycze nauki, zgodnie z uchwałami IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-23.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#ZenonKliszko">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#ZenonKliszko">Jutro, w niedzielę, o godz. 10 rano nastąpi wznowienie posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#ZenonKliszko">Na porządku dziennym dalszy ciąg debaty budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#ZenonKliszko">Proszę Obywatela Sekretarza Stanisława Nowińskiego o odczytanie komunikatów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#StanisławNowiński">Do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Jana Frankowskiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie uchwalenia niektórych aktów normatywnych dotyczących Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#StanisławNowiński">Komunikat drugi.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#StanisławNowiński">Posiedzenie Komisji Handlu Zagranicznego odbędzie się w dniu 21 grudnia br., bezpośrednio po zarządzeniu pierwszej przerwy w obradach Sejmu — w sali nr 70 — Dom Poselski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, to jest do 21 grudnia br. do godziny 10 rano.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min. 45)</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#Marszałek">Powołuję na sekretarzy posłów Wacława Jagodzińskiego i Janinę Zajfert.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Wacław Jagodziński.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#Marszałek">Przystępujemy do dalszego ciągu łącznej dyskusji nad projektem uchwały o narodowym planie gospodarczym na 1970 r., projektem ustawy budżetowej na rok 1970 i sprawozdaniami Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#Marszałek">Głos ma poseł Janusz Staliński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#JanuszStaliński">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Wśród zagadnień, którym w toku dyskusji nad planem i budżetem na rok 1970 poświęcono specjalną uwagę, znalazł się problem zintensyfikowania eksportu dla zrównoważenia bilansu płatniczego. W eksporcie wyrobów przemysłowych zdecydowanie przoduje w Polsce przemysł okrętowy, którego 70% produkcji stanowi produkcja eksportowa. Dzięki temu właśnie Polska znalazła się na 5 miejscu na światowej liście eksporterów statków. Ze względu też na ważność tego przemysłu dla naszej gospodarki, przemysłu, który stał się naszym przemysłem narodowym, chciałbym poświęcić swą wypowiedź jego problemom.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#JanuszStaliński">Nie wszyscy chyba nawet zdają sobie sprawę z faktu, że statek jest skomplikowanym wytworem przemysłowym, wielkim obiektem inwestycyjnym o wartości kilkuset milionów złotych. Koszt statku średniej wielkości, takiego, jakie produkujemy w Polsce, wynosi od 4 do 7 mln dolarów, w tym koszt wyposażenia sięga 65–70% tej sumy, w zależności od typu i przeznaczenia statku. Błędne są więc zdania, że eksport statków jest eksportem materiałochłonnym, gdyż wraz ze stalą kadłuba eksportujemy szereg wyrobów przemysłowych, których nie można by wyeksportować w sposób bezpośredni, a 1 tona stali wyeksportowana w statku ma 3-krotnie wyższą cenę niż tona stali eksportowana bezpośrednio. Fakt, iż na rynku światowym cena 1 tony statku (wliczając w to oczywiście ciężar maszyn, urządzeń, wyposażenia) wynosi od 600 do 2.400 dolarów w zależności od stopnia wyposażenia i typu statku, świadczy wymownie, że eksport statków jest eksportem przede wszystkim pracy i myśli technicznej, a więc eksportem wyjątkowo cennym i wyjątkowo pożądanym.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#JanuszStaliński">Eksportować można jednak tylko statki dobre, nie odbiegające co najmniej od średniego poziomu światowego, a o dobroci statku świadczy nie tylko nowoczesność projektu statku, nie tylko jakość jego montażu, lecz także jakość i nowoczesność wszystkich jego elementów składowych, a więc maszyn, urządzeń i wyposażenia, a więc jakość wyrobów przemysłów kooperujących.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#JanuszStaliński">O zakresie kooperacji świadczy jej udział w kosztach statku; ilość zestawów różnych wyrobów przypadających na 1 statek budowany w kraju wynosi od 25 tys. do 40 tys., a ilość kooperantów krajowych sięga 970, w tym ponad 230 większych wytwórni. Nic też dziwnego, że jakość i terminowość dostaw kooperacyjnych wpływa w sposób istotny na jakość i terminowość wykonania planów przemysłu okrętowego, na rytmiczność jego produkcji i pośrednio także na koszt produkcji, powodując jej wzrost przy opóźnieniach dostaw i wywołanych tym zaburzeniach rytmu produkcyjnego. Rozwój przemysłu okrętowego jest tym samym wykładnią rozwoju przemysłu kraju, z drugiej zaś strony przemysł okrętowy przez wysokie wymagania stawiane kooperantom wpływa na podniesienie poziomu przemysłu krajowego. W warunkach polskich rola przemysłu okrętowego nabiera specjalnego znaczenia, właśnie ze względu na wybitnie eksportowy jego charakter.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#JanuszStaliński">Godna też podkreślenia jest dynamika wzrostu eksportu naszych statków do krajów kapitalistycznych. W 1968 r. eksport ten wzrósł niemal 4-krotnie w stosunku do lat ubiegłych, w 1969 r. — dwukrotnie w stosunku do 1968 r., stanowiąc istotny czynnik w zrównoważeniu bilansu płatniczego kraju.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#JanuszStaliński">Zadania przemysłu okrętowego na rok 1970 są bardzo ambitne, ale też i do wykonania ich potrzebna będzie duża koncentracja wysiłków i to nie tylko przemysłu okrętowego, lecz w równej mierze wszystkich jego kooperantów.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#JanuszStaliński">W 1970 r. produkcja stoczni przekroczy po raz pierwszy pół miliona ton nośności oddanych do eksploatacji statków, przy zmniejszonej nieco ich liczbie w stosunku do 1969 r. ze względu na wzrost wielkości budowanych jednostek. Wartość produkcji wzrośnie o 10% w stosunku do 1969 r., przy nieznacznym jedynie wzroście zatrudnienia o 1,2%. Założony przyrost produkcji pokryty ma być aż w 92% wzrostem wydajności pracy, a więc w stopniu wyższym od średniej przewidzianej w planie gospodarczym. W praktyce, w związku z występującym na Wybrzeżu niedoborem siły roboczej, zadania w zakresie wzrostu wydajności będą jeszcze większe. Osiągnięcie tak dużego wzrostu wydajności, przy stosunkowo niskich nakładach inwestycyjnych, możliwe będzie przez odpowiednie pociągnięcia organizacyjne i szerokie wprowadzanie nowych metod technologicznych, pozwalających na znaczną koncentrację prac na poszczególnych jednostkach. Pozwoli to zarówno na skrócenie cyklów budowy, nadal jeszcze niestety nadmiernie długich, jak też na obniżenie kosztów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#JanuszStaliński">Dla skrócenia cyklu produkcyjnego należy m.in. skrócić cykl opracowania dokumentacji przez integrację zakładowych biur konstrukcyjnych z biurami technologicznymi. Należy jednak wyraźnie podkreślić, iż nieznaczny wzrost zatrudnienia nie może być kompensowany wzrostem ilości godzin nadliczbowych, których ilość w 1970 r. musi ulec poważnej redukcji. W tym względzie dotychczasowe wysiłki przemysłu okrętowego są wyraźnie niezadowalające. Jedną z głównych przyczyn takiego stanu rzeczy jest nierytmiczność produkcji powodująca poważne spiętrzenie zadań w ostatnich miesiącach i tygodniach roku, których to bardzo niekorzystnych objawów nie uniknięto w 1968 r. i które pogłębiły się jeszcze bardziej w 1969 r. Poza trudnościami organizacyjnymi, poza wzrostem ilości godzin nadliczbowych i wzrostem kosztów produkcji, pociąga to za sobą obniżenie stopnia zaawansowania produkcji w toku i zbyt mały front prac na początku roku następnego, a tym samym narastanie trudności, o których mowa. Główny powód braku rytmiczności produkcji stoczni stanowią opóźnienia dostaw kooperacyjnych. Poza obecnie już rytmicznymi dostawami materiałów hutniczych i dostawami głównych silników napędowych z zakładów Cegielskiego, wypadki niedotrzymywania terminów dostaw występują u wszystkich niemal kooperantów. Generalna poprawa tej sytuacji, poza właściwą jakością dostaw, stanowi podstawowy warunek harmonijnego wykonania prac przez przemysł okrętowy, harmonijnego wykonania planu produkcji w 1970 r. Zmniejszenie zaangażowania inwestycyjnego w gospodarce krajowej w 1970 r. i wynikłe z tego tytułu pewne zmniejszenie napięć produkcyjnych w przemysłach kooperujących powinno być przez nie wykorzystane przede wszystkim dla poprawy zarówno terminowości, jak i jakości dostaw dla przemysłu okrętowego.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#JanuszStaliński">Pomimo założonego wysokiego wzrostu wydajności pracy, wydaje się, iż istnieją w przemyśle okrętowym potencjalne możliwości dalszego zwiększenia produkcji przez wzrost wydajności pracy na drodze większego materialnego zainteresowania załóg. Z tego też powodu należałoby rozważyć możliwości udzielenia przemysłowi okrętowemu nieco większej samodzielności w gospodarowaniu przydzielonym mu funduszem płac i opracowania takiego systemu płac, który wyzwoliłby dalsze rezerwy wydajności dla zwiększenia produkcji, obniżenia jej kosztów i zmniejszenia przede wszystkim ilości godzin nadliczbowych.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#JanuszStaliński">Plan produkcji przemysłu okrętowego na 1970 r. charakteryzuje się, poza omówionymi już wskaźnikami, jeszcze jedną cechą — kolejnym skokiem jakościowym produkcji.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#JanuszStaliński">W 1958 r. stocznie nasze oddały pierwszy dziesięciotysięcznik; w 1968 r. — w 10 lat później — oddano armatorowi meksykańskiemu dwa masowce po 26 tys. ton nośności „Maja” i „Azteka”, które zyskały sobie bardzo pochlebną opinię. Rok 1970 przyniesie kolejny skok — przekazanie do eksploatacji pierwszego masowca o nośności 55 tys. ton. W tym też roku przekazanych będzie armatorom aż 7 prototypów statków handlowych, wobec 3–4 prototypów w latach uprzednich, zaś ilość budowanych w ostatnich trzech latach typów statków wynosi aż 25 wobec 15–17 w latach ubiegłych. Świadczy to — przy zwiększającej się stale produkcji stoczni — o skracaniu serii budowanych statków, o ich stałym unowocześnianiu stosownie do rosnących wymagań odbiorców i zgodnie z tendencjami światowymi rozwoju, stawia jednak zarówno przed przemysłem okrętowym, jak i przed wszystkimi jego kooperantami, coraz trudniejsze zadanie.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#JanuszStaliński">Rok 1970 jest ostatnim rokiem obecnej 5-latki, jednocześnie jednak musi być rokiem startu do 5-latki następnej. Jakie są więc zamierzenia przemysłu okrętowego na lata 1971–1975 i jakie perspektywy dalszego jego rozwoju?</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#JanuszStaliński">Stała i coraz szybsza industrializacja świata stwarza coraz to większe potrzeby transportowe; chodzi zarówno o przewóz wyrobów przemysłowych, jak i surowców do krajów, które ich nie posiadają. Możliwości przerzutu szybko rosnącej masy towarowej na duże odległości, przy możliwie niskich kosztach transportu, dają tylko statki i stąd też ciągły niedobór tonażu światowego i stale rosnące zapotrzebowanie na nowe statki. Aby jednak utrzymać się na rynku światowym, trzeba budować statki nie tylko dobre, ale i nowoczesne — zgodnie ze światowymi trendami rozwojowymi. A trendy te obecnie wyraźnie się już zarysowują w trzech zasadniczych kierunkach:</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#JanuszStaliński">— przede wszystkim szybki wzrost wielkości statków dużych do przewozów masowych (obecnie w budowie są statki o nośnościach ponad 300 tys. ton, rozpoczyna się już budowę statków o nośnościach 500 tys. ton);</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#JanuszStaliński">— drugi nurt — to statki wyspecjalizowane (kontenerowce, barkowce) o dużych szybkościach i dużych możliwościach szybkiego przeładunku w portach;</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#JanuszStaliński">— i trzecia tendencja ogólna — to coraz wyższy stopień automatyzacji, wyrażający się już obecnie budową statków z siłowniami pracującymi po 16 godzin bez obsługi.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#JanuszStaliński">Plan polskiego przemysłu okrętowego na następną 5-latkę uwzględnia wszystkie te trzy zasadnicze tendencje światowe, zapewniające zbyt statków za granicą. Plan ten przewiduje mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#JanuszStaliński">— budowę statków dużych, o nośności do ok. 120 tys. ton, co stanowi graniczną wielkość, na jaką zezwala posiadany przez nas suchy dok w Gdyni, pod warunkiem zastosowania wprowadzonej w tym roku w Polsce połówkowej metody budowy statków, która stanowi klasyczny przykład celowości współpracy nauki z techniką;</u>
          <u xml:id="u-28.18" who="#JanuszStaliński">— budowę szybkich kontenerowców i wysoko wyposażonych szybkich chłodnicowców;</u>
          <u xml:id="u-28.19" who="#JanuszStaliński">— znaczne zwiększenie stopnia automatyzacji wszystkich budowanych statków.</u>
          <u xml:id="u-28.20" who="#JanuszStaliński">Oprócz tego przewiduje się budowę poszukiwanych na rynku kapitalistycznym statków małych, bardzo bogato wyposażonych, bardzo opłacalnych ze względu na dużą pracochłonność i wysokie ceny. Ilościowe plany rozwoju przewidują w następnej 5-latce wzrost o około 50% nośności produkowanych statków w stosunku do 5-latki obecnej. Wzrost ten będzie możliwy do uzyskania, przy niewielkim wzroście zatrudnienia, drogą dalszego zwiększania wydajności pracy, ulepszania jej organizacji i zwiększonego zakresu inwestycji modernizacyjnych. I na tym, niestety, kończą się możliwości dalszego wzrostu produkcji w naszych stoczniach.</u>
          <u xml:id="u-28.21" who="#JanuszStaliński">Musimy jednak zdać sobie wyraźnie sprawę z faktu, iż w przemyśle kto nie idzie naprzód — ten się cofa. Nie możemy zatem zrezygnować z dalszych perspektyw rozwojowych zarówno ilościowych, jak i jakościowych. A realizacja ich będzie już wymagała zasadniczych inwestycji stwarzających dalsze możliwości wzrostu produkcji. Do inwestycji tych zaliczyć należy m.in. drugi suchy dok, większy od posiadanego, który by umożliwił budowę statków o nośności 150 tys. ton lub w dwóch połówkach — statków o nośności do 300 tys. ton, tzn. największych, możliwych do budowy w stoczniach bałtyckich ze względu na ograniczoną głębokość cieśnin duńskich.</u>
          <u xml:id="u-28.22" who="#JanuszStaliński">Musimy jednak pamiętać, iż inwestycje stoczniowe tego typu są bardzo trudne, a ich cykle realizacji trwają do 5 lat, doprowadzenie zaś do pełnej wydajności — do lat 7. Z tego też powodu decyzje inwestycyjne powinny być podjęte możliwie szybko, gdyż na efekt ich można oczekiwać dopiero po około siedmiu latach.</u>
          <u xml:id="u-28.23" who="#JanuszStaliński">Realizacja zamierzeń produkcyjnych na najbliższą już pięciolatkę wymagać będzie uruchomienia przez kooperantów produkcji nowych maszyn i urządzeń oraz stałego unowocześniania obecnej produkcji kooperacyjnej, niezależnie od zwiększenia ilości dostaw i podniesienia ich jakości. Specjalnie duże zadania stają w zakresie automatyki, bez rozwinięcia której i doprowadzenia jej do poziomu światowego, wykonanie zadań przemysłu okrętowego nie będzie możliwe lub spowoduje konieczność dużego i bardzo kosztownego importu.</u>
          <u xml:id="u-28.24" who="#JanuszStaliński">Osiągnięcie planowanych zamierzeń nie będzie również możliwe bez należytego rozwoju zaplecza naukowo-badawczego przemysłu okrętowego, stanowczo jeszcze zbyt wątłego w stosunku do wielkości i potrzeb produkcji stoczniowej. Bez należytego wzmocnienia tego zaplecza i ścisłego powiązania jego prac badawczo-rozwojowych z produkcją, będziemy zawsze w najlepszym razie odtwórcami obcych myśli technicznych, co pociągnie za sobą opóźnienia przemysłu, przede wszystkim w koncepcjach statków, o kilka lat i znakomicie zmniejszy jego atrakcyjność eksportową. Konieczność wyprzedzenia przez prace badawczo-rozwojowe produkcji dotyczy nie tylko przemysłu okrętowego, lecz także wszystkich jego kooperantów, gdyż nowoczesność ich produkcji rzutuje w równej mierze na nowoczesność statku. Stwierdzenie tego faktu narzuca z całą wyrazistością potrzebę ścisłej koordynacji prac badawczo-rozwojowych całego zaplecza kooperacyjnego, gdyż tylko harmonijne i terminowe wdrażanie wyników prac pozwoli na zachowanie w pełni wysokiej jakości budowanych w kraju statków. Im prędzej koordynacja taka stanie się faktem dokonanym, tym szybciej uzyskamy jej efekty. Stąd też w świetle przygotowań planów rozwoju wyrobów wiodących i prac badawczo-rozwojowych problemów węzłowych na następne pięciolecie, dla umożliwienia szybkiej lokaty zadań badawczych wydaje się niezmiernie pilną sprawą powołanie do życia międzyresortowej rady koordynacyjnej, zgodnie z postulatem zgłoszonym na IV Plenum PZPR przez I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego w Gdańsku, posła Stanisława Kociołka.</u>
          <u xml:id="u-28.25" who="#JanuszStaliński">Ambitne i trudne są plany naszego przemysłu okrętowego. Ze względu jednak na rolę i znaczenie tego przemysłu dla naszej gospodarki narodowej godne są one poparcia i pomocy. I dlatego też pozwolę sobie wyrazić nadzieję, że tę pomoc i poparcie od wszystkich, którzy je mogą udzielić, stoczniowcy nasi otrzymają i zadania swoje wypełnią.</u>
          <u xml:id="u-28.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Henryk Dembowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#HenrykDembowski">Wysoki Sejmie! Projekt narodowego planu gospodarczego na rok 1970 rozpatrywany dzisiaj przez Wysoką Izbę w znacznym stopniu zbudowany jest w oparciu o uchwały II Plenum KC PZPR oraz o doświadczenia wyniesione z dotychczasowej realizacji tych uchwał. Na tym tle chcę omówić niektóre ważne zadania, jakie hutnictwo żelaza i stali w roku przyszłym będzie musiało wykonać.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#HenrykDembowski">Zadań tych jest wiele i wszystkie one są ważne. Chciałbym jednak zatrzymać się tylko na tych, które mają szczególne znaczenie nie tylko dla samego przemysłu hutniczego, lecz i dla pozostałych gałęzi gospodarki narodowej. Będą to więc zadania związane z poprawą jakości i nowoczesności wyrobów hutniczych, oszczędnością surowców i materiałów oraz zadania związane z programem inwestycyjnym przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#HenrykDembowski">Problem unowocześnienia struktury produkcji hutniczej wiąże się bardzo ściśle ze wzrostem produkcji wyrobów ze stali jakościowych, na tle ogólnego wzrostu produkcji stali walcowanej. Od kilku już lat tempo produkcji stali jakościowych rośnie szybciej od tempa całej produkcji wyrobów walcowanych. Jest to kierunek słuszny, gdyż bez produkcji wysokojakościowych gatunków stali, wytwarzanie wielu nowoczesnych wyrobów przemysłowych byłoby niemożliwe. Ten słuszny kierunek w 1970 r. będzie nadal rozwijany. I tak: o ile przyrost produkcji wszystkich wyrobów walcowanych w przyszłym roku w porównaniu do roku bieżącego wyniesie 4%, to przyrost produkcji wyrobów ze stali jakościowych wyniesie około 11%, co oznacza, że będzie on prawie trzy razy większy od ogólnego tempa przyrostu produkcji stali. Udział wyrobów ze stali jakościowych w całej produkcji wyrobów walcowanych wyniesie w 1970 r. około 15,1%, co należy uznać za duże osiągnięcie naszej metalurgii.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#HenrykDembowski">Przyrost produkcji hutniczej nastąpi w wielu ważnych dla gospodarki narodowej grupach asortymentowych, np. produkcja rur wzrośnie tonażowo o 9,1%, taśm zimnowalcowanych ze stali jakościowych o 16,9%, blach ocynowanych o 8,7%.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#HenrykDembowski">W 1970 r. zostanie oddany do ruchu wydział profili giętych w Bochni, co będzie stanowiło bazę do znacznego wzrostu w latach następnych produkcji tego ważnego dla gospodarki narodowej asortymentu. Dalszym przejawem korzystnych zmian w strukturze produkcji hutniczej będzie uruchomienie w Hucie im. Lenina walcarki 20-walcowej typu „Sędzimir”, którą umożliwi produkcję blach najcieńszych.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#HenrykDembowski">Realizacja pierwszego etapu rozbudowy obróbki cieplnej i wykańczalni w walcowni huty „Warszawa” stworzy możliwości dalszego uszlachetniania i poprawy własności użytkowych produkowanych tam prętów i bednarki.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#HenrykDembowski">Przewiduje się także, że w 1970 r. hutnictwo rozpocznie na skalę przemysłową produkcję pewnej ilości stali o bardzo wysokiej czystości, co będzie następstwem uruchomienia urządzenia do produkcji elektrożużlowego przetapiania stali. Pozwoli to na dostarczenie gospodarce narodowej stali o wyjątkowo wysokich własnościach, którą będzie można wykorzystać do produkcji m.in. łopatek turbinowych, łożysk specjalnego przeznaczenia i do produkcji narzędzi, w wyniku czego jakość tych wyrobów powinna ulec znacznej poprawie.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#HenrykDembowski">W roku przyszłym przewiduje się również uruchomienie produkcji wielu nowych asortymentów, jak na przykład szyn ciężkich typu S-60 ze stali odgazowanej próżniowo o wytrzymałości powyżej 90 kg/mm2, co już jest osiągnięciem na skalę światową, profili do kół samochodowych, taśmy zimnowalcowanej ze stali sprężynowej grubości poniżej 0,1 mm dla produkcji licencyjnej „Fiata” i „Leylanda”, taśmy z naturalnie zaokrąglonymi brzegami, rur łożyskowych, rur małych średnich elektrycznie spawanych.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#HenrykDembowski">Zamierzenia te należy uznać za ambitne i słuszne. Powinny one przynieść odczuwalne efekty: poprawę jakości stali i unowocześnienie wyrobów hutniczych. Jednakże musimy sobie wyraźnie powiedzieć, że w 1970 r. nie uda się nam rozwiązać wszystkich pilnych spraw. I tak dopiero w 1971 r., w wyniku instalacji w hucie Batory zespołu kuźniarek, będzie można zastosować w pełni nowoczesne metody wytwarzania stali narzędziowych. Oznaczać to będzie poprawę przerobu, a co za tym idzie znaczną poprawę jakości stali narzędziowych, czego od dawna oczekuje przemysł maszynowy.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#HenrykDembowski">Chciałbym tutaj podkreślić, że postęp w technice i technologii hutnictwa żelaza powinien i musi mieć pozytywny wpływ na obniżenie kosztów wytwarzania, na oszczędność surowców i materiałów. Postęp techniczny, unowocześnienie struktury produkcji hutniczej, poprawa jej jakości powinny w widoczny sposób poprawić efekty ekonomiczne metalurgii.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#HenrykDembowski">W założeniach planu na rok 1970 dla hutnictwa są przykłady właściwego podejścia do tych problemów. I tak np. w zadaniach postępu technicznego w wielkopiecownictwie zakłada się m.in. rozszerzenie technologii paliw zastępczych na wszystkie wielkie piece produkujące surówkę przeróbczą i odlewniczą oraz dalsze podwyższenie temperatury dmuchu gorącego i osiągnięcie średniej temperatury dmuchu w wysokości około 950°C, średnio na wszystkich wielkich piecach. W wyniku realizacji tych zamierzeń powinno nastąpić obniżenie wskaźnika zużycia koksu na 1 tonę surówki z 725 kg w bieżącym roku na 710 kg w 1970 r. Jeśli zważymy, że produkcja surówki w roku przyszłym wyniesie ok. 7 mln ton, dojdziemy do wniosku, że uzyskane oszczędności koksu będą miały duże znaczenie dla gospodarki narodowej, tym bardziej że bilans koksu jest bardzo napięty, jak również i dlatego, że koks jest produktem poszukiwanym na rynkach światowych.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#HenrykDembowski">Rzecz w tym, aby inne resorty, zwłaszcza te, które zużywają większe ilości tego paliwa — jak chemia, gospodarka komunalna — zastępowały go innymi, a przede wszystkim gazem ziemnym.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#HenrykDembowski">W hutnictwie przewiduje się również poprawę uzysku wyrobów walcowanych z wlewką z 74,5% osiąganych w roku bieżącym na 75% w 1970 r. Jest to zadanie tym trudniejsze, że — jak to już stwierdziłem — udział stali jakościowych w ogólnej produkcji wyraźnie wzrasta. A wiadomo przecież, że na stalach stopowych osiąga się z reguły niższe uzyski. Trzeba więc w pełni zabezpieczyć realizację tego ważnego zamierzenia. Podkreślam to szczególnie dlatego, że 0,1% poprawy uzysku daje około 8 tys. ton wyrobów walcowanych, wyrobów potrzebnych zarówno nam, jak i chętnie nabywanych przez inne kraje.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#HenrykDembowski">Ważnym zadaniem jest obniżanie ilości wybraków w stalowniach. Jeżeli w stalowniach elektrycznych zanotowano w ciągu 10 miesięcy br. niewielką wprawdzie, bo wynoszącą 0,1%, obniżkę wybraków w stosunku do roku ubiegłego, to niestety w stalowniach martenowskich nastąpił pewien regres, gdyż wybryki wzrosły o 0,3%. Jest to wynikiem braku konsekwentnego działania na co dzień w zakresie jakości produkcji, braku przestrzegania prawidłowej technologii wytapiania i odlewania stali.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#HenrykDembowski">Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego powinno podjąć energiczne działania w celu poprawy tej sytuacji, a Zjednoczenie Hutnictwa Żelaza i Stali, instytuty branżowe i placówki naukowe powinny przyjść naszym stalownikom z określoną pomocą w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#HenrykDembowski">Nakłady inwestycyjne na rozwój hutnictwa żelaza i stali w 1970 r. wynosić będą 5,8 mld zł. Prawie 97% tych środków przeznaczy się na inwestycje kontynuowane, a tylko 3% na budowę nowych obiektów, wśród których szczególne znaczenie posiadać będzie budowa dwu baterii koksowniczych i bloku tlenowego dla stalowni konwentorowej w Hucie im. Lenina.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#HenrykDembowski">Tak więc program inwestycyjny na rok przyszły w hutnictwie żelaza i stali w określonej sytuacji, i słusznie, charakteryzuje się maksymalną koncentracją nakładów i środków wykonawczych na obiektach rozpoczętych w latach ubiegłych. Pozytywnym rezultatem tej polityki powinno być szybkie i sprawne zakończenie budowy tych obiektów. Powinno to również przyczynić się do lepszego wykonania prac budowlano-montażowych. Trzeba jednak dostrzegać i ujemne cechy tego programu. Niektóre ważne inwestycje branżowe nie zostaną w 1970 r. rozpoczęte, mogą one spowodować pewne trudności produkcyjne w pierwszych latach następnej pięciolatki. Szczególnie przykre skutki może mieć fakt, że nie przystąpi się do rozbudowy wydziałów maszyn i urządzeń hutniczych w hutach „Zygmunt” i „Zabrze”. Urządzeń tego typu brakuje nam stale, a braki te mogą się jeszcze bardziej zaostrzyć w latach następnych, w związku ze zwiększeniem się nakładów na rozbudowę hutnictwa w przyszłej 5-latce. Ujemnym również przejawem jest przełożenie na lata późniejsze dalszej modernizacji starego hutnictwa. Może to zahamować postęp w poprawie jakości wyrobów i spowodować ograniczenie przyrostu zdolności produkcyjnych w przetwórstwie hutniczym.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#HenrykDembowski">W tej sytuacji należy podjąć takie kroki i takie zamierzenia, które ograniczyłyby te ujemne skutki. Co mam na myśli? Otóż przed hutnictwem żelaza i stali stoją poważne zadania inwestycyjne w latach 1971–1975. Dlatego w roku przyszłym, oprócz zadań ustalonych na ten rok, należałoby intensywnie i szczególnie starannie przygotować budowy rozpoczynane od 1971 roku. Logicznym następstwem tego rzetelnego przygotowania powinno być znaczne skrócenie cykli inwestycyjnych. Gdyby miało się jeszcze w pełni zrealizować, a przecież to musi nastąpić, tę część uchwał II Plenum KC PZPR, w której mówi się o konieczności jak najszybszego osiągania projektowanych mocy produkcyjnych w nowo budowanych obiektach, wówczas te ujemne skutki, o których mówiłem, nie powinny w zasadniczy sposób przeszkodzić nam w prawidłowym rozwoju hutnictwa. Wiem, że sprawa jest trudna, bardzo trudna, ale przecież trzeba ją podjąć, tym bardziej że praktyka bieżącego roku udowodniła, iż potrafimy szybko i dobrze wznosić obiekty przemysłowe. Wystarczy wymienić budowę walcowni średniodrobnej w hucie „Warszawa”, budowę wydziału rur spiralnie spawanych w hucie „Ferrum” i inne, aby udowodnić tę tezę. Zadanie polega na tym, aby takie budowy nie były czymś wyjątkowym, lecz by stały się codzienną praktyką.</u>
          <u xml:id="u-30.18" who="#HenrykDembowski">Gdy mowa o inwestycjach, warto chyba zwrócić uwagę na pewne niesłuszne przyzwyczajenia. Otóż często zdarza się, że główną uwagę kieruje się na zasadnicze urządzenia produkcyjne, nie troszcząc się o urządzenia pomocnicze, niezbędne jednak dla pełnego wykorzystania tych pierwszych.</u>
          <u xml:id="u-30.19" who="#HenrykDembowski">Szczególnie ujemnie odbija się na jakości wyrobów hutniczych niedocenianie urządzeń do obróbki cieplnej. Cóż z tego, że wybudujemy ciąg walcowniczy, pozwalający na walcowanie wysokojakościowych stali, gdy stale te, bez jednoczesnej budowy pieców do obróbki termicznej, nie mogą być wytwarzane. Urządzeniom wykańczającym i uszlachetniającym produkcję hutniczą trzeba więc poświęcić więcej uwagi i środków. Pozorne bowiem oszczędności osiągnięte przez rezygnację z budowy tego typu urządzeń nie przynoszą nam żadnych korzyści. Oczywista, że przy wyborze rozwiązań powinny decydować wymogi technologiczne i rachunek ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-30.20" who="#HenrykDembowski">Reasumując uwagi w sprawie projektu planu gospodarczego na rok 1970 w zakresie hutnictwa żelaza i stali, należy stwierdzić: projekt ten obiera właściwe kierunki rozwoju, zakłada poprawę jakości i nowoczesności wyrobów hutniczych, właściwie rozdysponowuje nakłady na inwestycje i zapewnia realizację uchwał II i IV Plenum KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-30.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Jerzy Olszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#JerzyOlszewski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Dużą rolę w planie dalszego rozwoju naszej gospodarki odgrywają obroty handlu zagranicznego. Zakładamy ich wzrost w 1970 r. o 6%, w tym eksportu o 7,1% i importu o 4,9%.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#JerzyOlszewski">W planie eksportu najwyższy wskaźnik wzrostu posiadają artykuły konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego — wynosi on 15,4% oraz maszyny i urządzenia, których wskaźnik wzrostu wynosi 8,4%. Udział tych dwóch grup towarowych w naszym eksporcie wyniesie w 1970 r. 57,5%. Eksport surowców, paliw i materiałów wzrośnie o 5,7%, a artykułów rolno-spożywczych, z uwagi na znaną sytuację rynku wewnętrznego, zmaleje o 4,3% w stosunku do wykonania w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#JerzyOlszewski">W imporcie największy udział mają surowce i materiały do produkcji — wynoszą one 48% całego importu. W planie 1970 r. zakładamy wzrost zakupów w tej grupie o 8,5%.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#JerzyOlszewski">Następną ze względu na procentowy udział grupą importu są maszyny i urządzenia, które stanowią przeszło 37% globalnego importu; zakup ich wzrasta w przyszłym roku o 3,5%.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#JerzyOlszewski">Pozostałe dwie grupy towarowe: artykuły rolno-spożywcze i wyroby konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego w planie importu w 1970 r. maleją w stosunku do wykonania bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#JerzyOlszewski">Tak planowana struktura obrotów naszego handlu zagranicznego, łącznie z usługami, pozwala na uzyskanie w 1970 r. dodatniego salda płatniczego w wysokości około 300 mln zł dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#JerzyOlszewski">Wysoki Sejmie! Dwie trzecie obrotów naszego handlu zagranicznego przypada na kraje socjalistyczne. Wymiana z krajami socjalistycznymi — dzięki której importujemy dla potrzeb naszej gospodarki tak ważne surowce, jak rudy żelaza i innych metali, ropę, dużą część zboża i bawełny oraz wiele maszyn i urządzeń dla przemysłu — kształtuje się korzystnie dla naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#JerzyOlszewski">Nasz eksport na rozległe rynki krajów socjalistycznych, którego struktura jest dla nas dogodna i ekonomicznie opłacalna — przeważającą jego część stanowią bowiem maszyny i inne dobra przemysłowe wraz z usługami transportowymi — pokrywa koszty naszego importu. Ta decydująca część zagranicznej wymiany handlowej odgrywała i odgrywa w dalszym ciągu rolę ważnej dźwigni rozwoju gospodarczego Polski.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#JerzyOlszewski">Najpoważniejszym naszym partnerem w handlu z krajami socjalistycznymi jest Związek Radziecki. Jak wiadomo, 12 grudnia br., w wyniku przeprowadzonych rokowań, został podpisany w Moskwie rządowy protokół o obrotach towarowych i płatnościach na 1970 r. Obroty handlowe między Polską a Związkiem Radzieckim wzrosną w 1970 r. o około 10% w stosunku do wykonania roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#JerzyOlszewski">Nasze dostawy maszyn i urządzeń dla Związku Radzieckiego zwiększą się w przyszłym roku o około 6%. Wśród nich należy wymienić statki, obrabiarki, silniki wysokoprężne, wyroby przemysłu elektrotechnicznego, urządzenia dla przemysłu lekkiego i spożywczego, kompletne zakłady chemiczne, maszyny rolnicze, samochody dostawcze, mikrobusy i inne towary.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#JerzyOlszewski">Z towarów konsumpcyjnych będziemy dostarczać do Związku Radzieckiego m.in. tkaniny, konfekcję, wyroby dziewiarskie, obuwie, meble, farmaceutyki i kosmetyki. Ponadto węgiel, koks, cynk, farby i lakiery oraz inne chemikalia.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#JerzyOlszewski">Ze Związku Radzieckiego otrzymamy unikalne obrabiarki, urządzenia wiertnicze, maszyny drogowo-budowlane, przyrządy i środki automatyzacji, łożyska, ciągniki, lokomotywy spalinowe, samoloty pasażerskie. Poza tym Związek Radziecki będzie w dalszym ciągu dostarczał Polsce ropę naftową, rudę żelazną, rudy manganowe i chromowe, wyroby walcowane, miedź, aluminium, nikiel, bawełnę, len, celulozę, zboża, lodówki, telewizory i inne.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#JerzyOlszewski">Wymiana handlowa ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi rozwija się pomyślnie i trzeba stwierdzić, że stanowi dla nas bardzo ważną dźwignię naszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-32.13" who="#JerzyOlszewski">Dalsza specjalizacja produkcji w ramach wzajemnych porozumień RWPG, zacieśnianie kontaktów między przedsiębiorstwami, zjednoczeniami, centralami handlu zagranicznego winny w przyszłości prowadzić do dalszego rozszerzania wymiany handlowej, korzystnej dla wszystkich partnerów w obozie socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-32.14" who="#JerzyOlszewski">Wysoki Sejmie! Odmiennie, znacznie mniej korzystnie rozwija się nasza wymiana handlowa z krajami kapitalistycznymi, zwłaszcza z krajami wysoko rozwiniętymi. Import z tych krajów wzrasta — musimy bowiem z tej strefy przywozić część niezbędnych surowców i półfabrykatów oraz urządzeń przemysłowych, których nie możemy nabyć w krajach socjalistycznych. Koszty tego importu mogą znaleźć pokrycie jedynie na drodze eksportu naszych własnych wyrobów. A tu napotykamy trudności dwojakiego rodzaju. Z jednej strony ograniczenia kontyngentowe, wysokie cła, szczególnie w obrotach z krajami Wspólnego Rynku, a z drugiej dostosowanie naszych możliwości produkcyjnych do potrzeb i żądań odbiorców.</u>
          <u xml:id="u-32.15" who="#JerzyOlszewski">Najbardziej ekonomicznie opłacalny jest eksport maszyn i urządzeń inwestycyjnych oraz niektórych wysoko jakościowych konsumpcyjnych wyrobów przemysłowych. Z tego względu należy z całym uznaniem podkreślić trudne, ale bardzo ambitne zadanie przemysłu maszynowego, zakładające w planie 1970 r. — 28% wzrostu eksportu inwestycyjnego do krajów kapitalistycznych. Przy tym wzrost ten głównie dotyczy maszyn indywidualnych, gdyż eksport kompletnych obiektów i taboru pływającego utrzymuje się na poziomie roku bieżącego, a eksport taboru kolejowego, z uwagi na znaną sytuację na naszych PKP, maleje w przyszłym roku prawie o 80%.</u>
          <u xml:id="u-32.16" who="#JerzyOlszewski">Realizacja tego zadania wymagać będzie wielkiego wysiłku załóg i kierownictw przedsiębiorstw przemysłu maszynowego, dalszej intensyfikacji naszej gospodarki, nowej, bardziej sprawnej organizacji zarządzania. Zjednoczenia przemysłu maszynowego, wykazujące na przestrzeni trzech ostatnich lat pogorszenie salda dewizowego w obrotach z krajami kapitalistycznymi, muszą w 1970 r. i następnych latach dokonać zasadniczego przełomu w handlu zagranicznym. Np. Zjednoczenie Motoryzacyjne w 1966 r. uzyskało saldo dewizowe dodatnie w obrotach z krajami kapitalistycznymi w wysokości 17 mln zł dewizowych, a w 1969 r. zamknie je deficytem 15 mln zł dewizowych. Zjednoczenie Przemysłu Lotniczego i Silnikowego analogicznie z plus 11 mln zł dewizowych spada do minus 12 mln zł dewizowych, a Zjednoczenie Automatyki zwiększa deficyt z 4 do 14 mln zł dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-32.17" who="#JerzyOlszewski">Nowa organizacja zarządzania w przemyśle maszynowym, powołanie kombinatów przemysłowych, lepsza współpraca z centralami handlu zagranicznego — winny przyczynić się do radykalnej poprawy naszej działalności w handlu zagranicznym w obszarze krajów kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-32.18" who="#JerzyOlszewski">Wysoki Sejmie! W toku prac nad planem handlu zagranicznego na 1970 r., sejmowa Komisja Handlu Zagranicznego zwróciła uwagę na możliwości zwiększenia eksportu naszych chemikalii i polskiego węgla. W sprzedaży chemikalii nie występują trudności, z jakimi spotykamy się w handlu maszynami. W 1970 r. zakładamy eksport wyrobów chemii w wysokości 1,3 mld zł dewizowych, z tego 638 mln zł dewizowych na obszar krajów kapitalistycznych. Możliwości eksportu są dwukrotnie, a może nawet trzykrotnie większe. Niestety, bilanse zaopatrzeniowe nie pozwalają na zwiększenie wywozu. Nasuwa się nawet wniosek dotyczący ponownego rozważenia planów inwestycyjnych chemii w latach 1971–1975 pod kątem zwiększenia eksportu wyrobów chemicznych z pewnych wyspecjalizowanych branż produkcyjnych, wytwarzających w oparciu o krajowe surowce. Uważamy, że właśnie chemia może i powinna w większym niż dotąd stopniu partycypować w handlu zagranicznym, w naszym eksporcie do krajów socjalistycznych i do krajów kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-32.19" who="#JerzyOlszewski">Podobnie rysują się możliwości zwiększenia eksportu węgla energetycznego i węgla koksującego. Według prognoz „Węglokoksu”, moglibyśmy do 1980 r. sprzedawać rocznie od 40 do 55 mln ton. Także w tym przypadku nie dysponujemy jednak potrzebną masą towarową. Zgłaszamy postulat pod adresem Ministerstwa Górnictwa i Energetyki oraz Ministerstwa Handlu Zagranicznego o dokonanie szczegółowej analizy tego zagadnienia i przyjęcie określonej polityki w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-32.20" who="#JerzyOlszewski">Wysoki Sejmie! Reasumując swą wypowiedź, chcę wyrazić stanowisko sejmowej Komisji Handlu Zagranicznego, dotyczące planu handlu zagranicznego w 1970 r. Komisja nasza akceptowała projekt planu, zdając sobie w pełni sprawę z trudności, z jakimi będziemy się spotykać w przyszłości w trakcie jego realizacji. Szczególną uwagę trzeba będzie zwrócić na bardzo napięte zadania w przemyśle maszynowym i w przemyśle chemicznym. Dotyczy to zarówno eksportu, jak i importu.</u>
          <u xml:id="u-32.21" who="#JerzyOlszewski">Wykonanie tych zadań wymaga od przemysłu i od handlu zagranicznego usprawnienia organizacji, usprawnienia metod i techniki pracy. Nasze placówki handlowe za granicą winny także wydatnie poprawić swój styl pracy. Musimy otrzymywać coraz lepiej opracowane analizy rynku, prognozy, rozeznania cenowe. Jest to absolutnie nieodzowne dla kształtowania długofalowej polityki handlowej i zwiększenia efektywności sprzedaży. Wyroby muszą być coraz lepsze, nowoczesne, terminowo dostarczane, dobrze opakowane, sprzedawane z korzyścią dla naszej gospodarki. Stała poprawa jakości produkcji przeznaczonej na eksport do wszystkich naszych odbiorców winna być przedmiotem codziennej kontroli samorządów robotniczych i personelu technicznego odpowiedzialnego za produkcję. Więcej wymagań musimy stawiać także naszym naukowcom, placówkom badawczym i instytutom w dziedzinie poprawy jakości i uruchamiania nowych technologii, nowych, wysokiej klasy asortymentów i wyrobów przeznaczonych dla rozwoju eksportu. Handel zagraniczny, jego rozmiary i efektywność muszą być w centrum zainteresowania nas wszystkich w trakcie realizacji planu 1970 roku.</u>
          <u xml:id="u-32.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#Marszałek">Głos zabierze poseł Edmund Matyjas.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#EdmundMatyjas">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Poważne znaczenie i wpływ na realizację zadań całej gospodarki narodowej w 1970 r., podobnie jak w latach poprzednich, będzie miał transport, przed którym stawiane są coraz nowe i większe zadania.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#EdmundMatyjas">Rola i znaczenie sprawnie działającego transportu wzrastają w miarę podnoszenia się na coraz wyższy poziom ekonomiki naszego kraju. Uważamy za słuszne, że Rząd i Komisja Planowania przy Radzie Ministrów na tę dziedzinę gospodarki zwróciły większą uwagę i w projekcie narodowego planu gospodarczego na rok 1970 zapewniły większe środki, w stosunku do lat poprzednich, na rozwój transportu.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#EdmundMatyjas">Obok rozwijających się nowych środków transportu, jak transport samochodowy, lotniczy i żegluga śródlądowa, głównym przewoźnikiem pasażerów i masy towarowej na dalekie odległości w masowych przewozach pozostawać będzie nadal transport kolejowy.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#EdmundMatyjas">W ostatnich latach przewozy masy towarowej liczone w brutto-tonokilometrach wzrosły bardzo poważnie i pod tym względem zajmujemy drugie miejsce w Europie po Związku Radzieckim, wyprzedzając koleje NRF, Francji czy Anglii.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#EdmundMatyjas">Narodowy plan gospodarczy na rok 1970 stawia przed kolejnictwem zwiększone zadania. Kolejami normalnotorowymi mamy przewieźć 1.037 mln pasażerów i 375 mln ton ładunku.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#EdmundMatyjas">W porównaniu z przewidywanym wykonaniem zadań w roku bieżącym, koleje mają przewieźć o 13 mln pasażerów i o 10 mln ton ładunku więcej.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#EdmundMatyjas">Chociaż przyjęte na rok 1970 zadania przewozowe są niższe od ustaleń planu 5-letniego, praca przewozowa wyrażona w netto tonokilometrach taryfowych jest wyższa o ponad 3,8 mld tonokilometrów.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#EdmundMatyjas">Wynika to z odmiennego niż zakładano w planie 5-letnim kształtowania się średniej odległości przewozu 1 tony ładunku w wyniku zmian w strukturze i kierunkach przewozu ładunków oraz szeroko prowadzonej akcji odciążania kolei przez transport samochodowy w przewozach na krótkie odległości.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#EdmundMatyjas">Oceniając możliwości wykonania tych zadań, sejmowa Komisja Komunikacji i Łączności, w imieniu której mam zaszczyt przemawiać, brała pod uwagę aktualną sytuację, jaka się wytworzyła na PKP i te zmiany, które zaistnieją w przyszłym roku.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#EdmundMatyjas">Niewątpliwie w bieżącym roku nastąpił dalszy wzrost zakresu modernizacji i unowocześnienia kolei, zwiększyła się długość linii zelektryfikowanych, która w 1970 r. osiągnie 3.800 km, przy jednoczesnym planowanym wzroście udziału trakcji elektrycznej w przewozach pasażerskich do 32,8% i w towarowych — do 43,5%.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#EdmundMatyjas">Wzrósł poważnie udział trakcji spalinowej; w 1970 r. w ruchu pasażerskim osiągnie ona 13,4% oraz w ruchu towarowym — 15,7% ogólnych przewozów.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#EdmundMatyjas">Zmodernizowanych zostało kilka stacji i węzłów kolejowych oraz nastąpiła dalsza, choć wciąż niewystarczająca, poprawa nawierzchni kolejowej i wiele innych poważnych zmian na lepsze.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#EdmundMatyjas">Obok tych bardzo istotnych i pozytywnych osiągnięć kolei w drodze ku nowoczesności, mimo pozytywnej oceny całokształtu pracy kolei, uwzględniając obiektywne trudności, zaniepokojeni zostaliśmy — podobnie jak władze i cała opinia publiczna — ujemnymi zjawiskami, które wystąpiły na PKP w trakcie realizacji zadań w bieżącym roku. Do tych ujemnych zjawisk należy zaliczyć:</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#EdmundMatyjas">— wzrost wypadków na kolei;</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#EdmundMatyjas">— niepełne pokrycie zapotrzebowania gospodarki narodowej na przewozy masy towarowej.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#EdmundMatyjas">Co jest więc przyczyną, że obok tak poważnych osiągnięć występują nadal ujemne zjawiska, że w bieżącym roku jesteśmy zagrożeni niewykonaniem planu przewozów. Uwagę zasadniczą należy zwrócić na kształtowanie przyrostu mocy przewozowej kolei, poprawę organizacji pracy i dyscypliny w poszczególnych służbach.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#EdmundMatyjas">Od szeregu lat, przy systematycznym zwiększaniu zadań przewozowych, określanych szybkim rozwojem całej gospodarki narodowej, środki na zwiększanie potencjału przewozowego, szczególnie wagonów, były ograniczane. Skromny, w stosunku do potrzeb kolei, plan dostaw nowego taboru nie był w całości wykonywany, a modernizacja i remonty posiadanego taboru wagonowego ograniczane, głównie brakiem materiałów.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#EdmundMatyjas">Zadania przewozowe kolei, które wykonane zostaną w bieżącym roku, będą o około 38,3 mln ton większe niż zadania w 1965 r. Ogółem zadania dotyczące przewozu ładunków określone w narodowych planach gospodarczych lat 1966–1969 wykonane zostaną w około 98%. Natomiast plan dostaw wagonów towarowych za analogiczny okres wykonany zostanie w 95%, a plan dostaw wagonów osobowych — w 89%. Uwzględniając fakt, że w analogicznym okresie konieczne było skreślenie z inwentarza około 20 tys. wagonów towarowych już całkowicie wyeksploatowanych, że zasadniczo ilość dostarczanych wagonów osobowych równa się ilości wagonów osobowych skreślonych z inwentarza, to stwierdzić należy, że moc przewozowa kolei w stosunku do rosnących planów przewozów nie tylko nie wzrasta, ale ulega zaniżeniu. To właśnie stanowi zasadniczą trudność w pracy przewozowej PKP.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#EdmundMatyjas">Plan na rok 1970 zakłada dostawę dla kolejnictwa 9.695 wagonów. Jest to najwyższy wskaźnik dostaw wagonów w bieżącej pięciolatce, ale jednocześnie plan przewiduje skreślenie z inwentarza około 5.100 wagonów towarowych już całkowicie wyeksploatowanych.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#EdmundMatyjas">Dodatkowym elementem, zaniżającym nasz potencjał wagonowy, jest zbyt duża ilość naszych wagonów towarowych za granicą, przekraczająca znacznie ustalenia planu i to w okresie największego nasilenia przewozów. Z tych też względów kolejnictwo ma trudności w zaspokajaniu potrzeb naszej gospodarki i poszczególnych użytkowników kolei. PKP zmuszone są stosować uciążliwe priorytety w podstawianiu wagonów pod załadunek, zmuszać klientów do wykonywania prac za- i wyładunkowych w niedziele i święta; występują też trudności w organizacji lepszego wykorzystania szczególnie dużych wagonów i likwidacji próżnych ich przebiegów. Dlatego konieczna jest ze strony resortu komunikacji i wszystkich użytkowników wagonów lepsza organizacja prac, zmierzająca do pełniejszego ich wykorzystania i utrzymania w tym zakresie większej dyscypliny.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#EdmundMatyjas">Choć wyzwolenie rezerw możliwości lepszego wykorzystania wagonów jest nadzwyczaj trudne, to ze względu na ich niedobór konieczne, mimo że wymagać będzie to niemałych nakładów. Możliwe jest skrócenie obrotu wagonów przez skrócenie czasu postoju wagonów pod za- i wyładunkiem, co wymagać będzie mechanizacji tych prac w większym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#EdmundMatyjas">Możliwe jest zwiększenie szybkości handlowej pociągów, wymaga to jednak zwiększenia nakładów na modernizację węzłów i stacji rozrządowych, gdyż moc przeróbcza wielu stacji w tym zakresie została całkowicie wyczerpana, a szczególnie w rejonach silnie uprzemysłowionych. Ze względu na ograniczone nakłady inwestycyjne podejmowane są dziś inne rozwiązania organizacyjne, jak: zorganizowanie na niektórych liniach ciężkich pociągów o podwójnej trakcji, zwiększenie ilości pociągów zmarszrutowanych itp. Konieczne jest ze strony Rządu zapewnienie dostarczenia przez przemysł ilości wagonów określanych planem, a o ile zostaną wygospodarowane środki, zwiększenie planu dostaw wagonów, o co usilnie nasza Komisja będzie się ubiegać.</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#EdmundMatyjas">Ważne, ze względu na bezpieczeństwo pracy, jest utrzymanie w należytym stanie technicznym wagonów będących w eksploatacji i jednocześnie stanu nawierzchni kolejowej.</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#EdmundMatyjas">Plan 5-letni zakładał wymianę łożysk ze ślizgowych na toczne w 55 tys. wagonów, przewidywane wykonanie w 1970 roku wyniesie 15 tys. wagonów, wymianę hamulców w 26 tys. wagonów, przewidywane wykonanie — w 17 tys. wagonów; wymianę cięgieł na wzmacniane w 25 tys. wagonów, przewidywane wykonanie — w 23 tys. wagonów.</u>
          <u xml:id="u-34.24" who="#EdmundMatyjas">Niepełne wykonanie planu wynika głównie z niedostarczenia przez przemysł odpowiedniej ilości materiałów i części niezbędnych do modernizacji wagonów. Z drugiej strony, zaplecze techniczne, jakimi są zakłady naprawcze taboru kolejowego, pracuje przy bardzo niskim współczynniku zmianowości. Z podobnych przyczyn zaniżony jest plan okresowych i bieżących napraw wagonów.</u>
          <u xml:id="u-34.25" who="#EdmundMatyjas">Podobnie ważnym elementem bezpieczeństwa jest odpowiedni stan techniczny nawierzchni kolejowych. Dużo zrobiliśmy w tym zakresie, to prawda, ale efekty tego są jeszcze mało widoczne. Wieloletnie zaniedbania w utrzymaniu torów, wymagają obecnie większych nakładów na ich uporządkowanie. Dopiero przy pełnej realizacji zadań określonych w narodowym planie gospodarczym na rok 1970, a dotyczących ciągłej i wtórnej wymiany szyn, powstrzymany zostanie proces dekapitalizacji torów i dopiero w przyszłych latach stopniowo ulegać będzie poprawie cała sieć.</u>
          <u xml:id="u-34.26" who="#EdmundMatyjas">Poprawa stanu torów jest nie tylko niezbędna dla zapewnienia bezpiecznej pracy przewozowej, ale konieczna dla możliwości pełnego wykorzystania nowoczesnego taboru trakcyjnego. W tych warunkach konieczne jest, aby przemysł zapewnił dostawy odpowiednich ilości szyn i akcesoriów nawierzchniowych w ustalonych terminach. Tylko wtedy kolejowa służba drogowa będzie mogła należycie wykorzystać swój potencjał przewozowy, a podstawowe prace torowe wykonane zostaną przed rozpoczęciem szczytów przewozowych.</u>
          <u xml:id="u-34.27" who="#EdmundMatyjas">Podkreślając wagę stanu technicznego nawierzchni i wagonów, chcę zwrócić uwagę na fakt zagrożenia powstałego z tych przyczyn. 80% wszystkich zaistniałych wypadków na kolei powstaje właśnie z tej przyczyny Chociaż głównym źródłem wypadkowości są przyczyny techniczne, dostrzegamy również pilną konieczność podniesienia dyscypliny pracy wśród załóg poszczególnych służb, przejawiającej się we wzorowym przestrzeganiu przepisów bezpieczeństwa pracy.</u>
          <u xml:id="u-34.28" who="#EdmundMatyjas">Ostatnio, obok działalności administracyjnej, również organizacje społeczne podjęły środki zmierzające do umocnienia dyscypliny. Są to jednak środki doraźne i działające na krótką metę. W tym zakresie musi być podjęta kompleksowa i długoplanowa praca, zmierzająca do umocnienia kadr kolejarskich, podniesienia ich dyscypliny, poziomu fachowego z równoczesnym stosowaniem bodźców materialnych i moralnych.</u>
          <u xml:id="u-34.29" who="#EdmundMatyjas">Konieczna jest właściwa, obiektywna ocena każdego pracownika. Przecież podstawowa większość kolejarzy wzorowo wypełnia swoje obowiązki, pracując w nadzwyczaj trudnych warunkach. Należy otoczyć szczególną troską i opieką ludzi związanych z bezpieczeństwem ruchu, drużyny lokomotywowe i konduktorskie, dyżurnych ruchu i nastawniczych, manewrowych i rewidentów. Nie praca w nadmiernym wymiarze godzin, ale wzorowo wykonany obowiązek w normalnym ustawowym czasie pracy — powinien stanowić podstawę dla prawidłowego kształtowania bodźców materialnych.</u>
          <u xml:id="u-34.30" who="#EdmundMatyjas">Uważam, że stosując podjęte i wprowadzając nowe czynniki oddziaływania wychowawczego, szybko naprawimy powstałą sytuację, a kolejarze przez wzorowe wykonywanie obowiązków odzyskają pełne zaufanie władz i społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-34.31" who="#EdmundMatyjas">Przy równoczesnych wysiłkach zmierzających do poprawy organizacji przewozów, lepszego wykorzystania nowoczesnych środków, lepszego wykorzystania kadr kolejarskich, optymalnego wykorzystania nakładów przeznaczonych na inwestycje, kolej będzie mogła zagwarantować wykonanie zadań, jakie stawia przed nią gospodarka narodowa w roku 1970 i latach przyszłych.</u>
          <u xml:id="u-34.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Eugeniusz Mazurkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wysoki Sejmie! Nasze rolnictwo już od szeregu lat rozwija się pod przemożnym wpływem przemysłu. Coraz większe ilości środków produkcji pochodzenia przemysłowego są głównym czynnikiem postępu produkcyjnego w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Jego duży majątek produkcyjny, przy brakach, które znamy, znacznie wyższy poziom dostaw nawozów mineralnych, przemysłowych mieszanek pasz treściwych, chemicznych środków ochrony roślin, maszyn i urządzeń, instruktaż fachowy służby rolnej, wyraźnie łagodzą ujemny wpływ niekorzystnych warunków klimatycznych.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#EugeniuszMazurkiewicz">W takich właśnie niekorzystnych warunkach atmosferycznych było nasze rolnictwo w 1969 r. Około 5% spadek produkcji globalnej wskazuje, że wyszło ono ze znacznie mniejszymi stratami niż miało to miejsce na przykład w 1962 roku, kiedy wyposażenie rolnictwa było znacznie niższe.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#EugeniuszMazurkiewicz">W ostatnich latach osiągnęliśmy znaczny postęp w produkcji zbóż i wzroście ich towarowości.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Postęp produkcyjny w uprawie roślin okopowych, chociaż miał miejsce, jest jednak niższy. Wszystkie oceny wskazują natomiast, że niedostateczny jest postęp w produkcji pasz na użytkach zielonych. W niektórych rejonach kraju występuje nawet wieloletni zastój w zakresie plonów siana łąkowego i produkcyjności pastwisk. Zaniedbania te ujawniają się szczególnie w latach mniej pomyślnych i zagrażają bezpośrednio produkcji zwierzęcej. Dlatego działanie organizacyjne specjalistów rolnych i przodujących rolników wokół powiększania plonów i zbiorów roślin pastewnych oraz lepszej ich konserwacji powinniśmy rozszerzać wśród ogółu producentów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Poprawa produkcyjności łąk, a szczególnie pastwisk może nastąpić głównie na drodze upowszechnienia nawożenia mineralnego, lepszej pielęgnacji i racjonalnego użytkowania. Według ocen specjalistów, niewielki odsetek pastwisk jest dotychczas intensywnie użytkowany. Utrwalać powinniśmy również wyniki bieżącego roku w siewie poplonów ozimych i dalej rozszerzać ich uprawę, upowszechniać gromadzenie zapasów pasz.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Przeciwdziałać powinniśmy tendencji spadkowej, jaką obserwujemy w ostatnich 4 latach w budowie zbiorników silosowych w gospodarstwach chłopskich oraz zastojowi w produkcji kiszonek.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Postęp w tym zakresie ma zasadnicze znaczenie dla racjonalizacji chowu bydła i wzrostu jego produktywności.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Rolnictwo potrzebuje do swego rozwoju coraz lepszego zaopatrzenia w środki produkcji pochodzące z przemysłu. W wyniku dużych nakładów, jakie przeznaczono w gospodarce narodowej na rozwój przemysłu chemicznego, przewidywany w bieżącym planie 5-letnim poziom nawożenia mineralnego w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych zostanie osiągnięty w wysokości około 132 kg w czystym składniku. Budowane obecnie nowe wielkie fabryki nawozów zapewnią w nadchodzących latach dalsze przyrosty dostaw nawozów i to nawozów o wyższym stopniu koncentracji czystego składnika oraz nawozów kilkuskładnikowych. Tak więc można stwierdzić, że problem zaopatrzenia rolnictwa w nawozy mineralne zostanie w zasadzie rozwiązany. Nie znaczy to, że rozwiązane zostały wszystkie problemy. Spośród nich na czoło obecnie wysuwa się przede wszystkim zaopatrzenie rolnictwa w maszyny rolnicze przy równoczesnej poprawie ich standardów jakościowych oraz zaopatrzenie wsi w materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Doceniamy wysiłek przemysłu w zakresie rozwoju produkcji maszyn i urządzeń technicznych dla potrzeb rolnictwa. Jednakże zadania bieżącego planu 5-letniego nie zostaną w pełni wykonane, co niewątpliwie utrudni postęp w modernizacji produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#EugeniuszMazurkiewicz">W planie 5-letnim założono dostawy maszyn i urządzeń rolniczych wartości około 45 mld zł. Uwzględniając plan roku 1970, przewidywane wykonanie planu 5-letniego w ujęciu wartościowym wyniesie około 40 mld zł, to jest około 90%.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Z wymienionych w uchwale o planie 5-letnim asortymentów maszyn rolniczych nie wykona się w pełni między innymi dostaw ciągników, przyczep transportowych, kombajnów zbożowych, siewników nawozowych ciągnikowych, rozstrząsaczy obornika i kilku innych ważnych asortymentów maszyn.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#EugeniuszMazurkiewicz">W wyniku zgłaszanych bieżących potrzeb rolnictwa przemysł zwiększył produkcję innych grup maszyn, których wykonanie zostało znacznie, w stosunku do planu 5-letniego, przekroczone. Są to między innymi tak bardzo potrzebne rozsiewacze wapna, glebogryzarki, siewniki nawozowe konne, ładowacze, parniki węglowe i inne. Sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego widzi pilną potrzebę, aby przemysł maszynowy w 1970 r., w granicach przyznanych mu środków, preferował wzrost produkcji maszyn do rozsiewu nawozów mineralnych, do ładowania obornika oraz do zbioru zielonek. Również niezbędna jest poprawa zaopatrzenia rolnictwa w części zamienne do posiadanych obecnie maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Znaczne rezerwy wyzwolić można także przez lepsze niż dotąd wykorzystanie pracujących już w rolnictwie maszyn i urządzeń. Dotyczy to zarówno państwowych gospodarstw rolnych, jak i kółek rolniczych, których sprzęt nie zawsze jest w pełni wykorzystany.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Średnio roczne tempo przyrostu produkcji rolnej w latach 1966–1968 wynosiło około 4% i znacznie przekraczało wskaźniki planowe. A więc istnieje realna możliwość przekroczenia planowanych wskaźników wzrostu produkcji globalnej w bieżącym planie 5-letnim, poprawy wskaźników dotyczących liczebności pogłowia bydła i trzody chlewnej, wzrostu produkcji i towarowości, przede wszystkim zwierząt rzeźnych, mleka i zbóż.</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Stworzone zostały warunki opłacalnej produkcji zwierzęcej. Jej dalszy szybki wzrost jest obecnie zależny w głównej mierze od wielkości zasobów paszowych.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Dlatego praktycznie najważniejszym zadaniem jest rozwinięcie w szerokim zakresie działalności w kierunku przyspieszenia produkcji pasz. W produkcji roślinnej szczególnie rzetelnego podejścia wymaga doskonalenie agrotechniki. Zagadnienia te niejednokrotnie były już omawiane, stale jednak występują nierzadko przykłady rażących zaniedbań. Dotyczy to w zasadzie całej produkcji roślinnej.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wzrost nakładów inwestycyjnych w rolnictwie i powiększanie dostaw wielu środków produkcji stawia przed rolnikami konieczność stałego podnoszenia poziomu wiedzy zawodowej. Jest to bardzo ważny czynnik postępu produkcyjnego. Daje możliwość znacznego wzrostu wydajności poprzez bardziej racjonalne wykorzystanie dostępnych obecnie środków produkcji. Jak duże w tym względzie mamy jeszcze opóźnienia świadczy m.in. fakt, że według wyników spisu czerwcowego GUS około 20% ogółu gospodarstw chłopskich, na obszarze około 7% użytków rolnych, nie stosowało w ub. roku gospodarczym nawozów mineralnych. Organizatorska praca kółek rolniczych w inspirowaniu i rozwijaniu szkolenia rolniczego wśród producentów, mającego na celu likwidację sfer zacofania w rolnictwie, posiada niezmiernie istotne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Rozbudowuje się gromadzką służbę rolną. Istnieje szeroko rozwinięte szkolnictwo rolnicze. Stworzone więc zostały warunki ku temu, aby zapewnić na wsi szybki postęp wiedzy zawodowej — Należy jednakże zwrócić uwagę na trudności rozwojowe szkół przysposobienia rolniczego, które powinny odgrywać szczególnie ważną rolę w przygotowaniu młodzieży do pracy w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Istnieje też potrzeba stałego usprawniania i rozszerzania instruktażu fachowego dla ogółu rolników. Jest to główne zadanie państwowej służby rolnej.</u>
          <u xml:id="u-36.20" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Fachowa służba rolna spełnia najważniejsze funkcje w dziedzinie szybkiego przenoszenia wyników nauki rolniczej do praktyki produkcyjnej. Występuje więc potrzeba zwiększenia kontaktów placówek naukowo-badawczych z terenową służbą rolną. Od kilku lat wyposaża się coraz lepiej rolnicze rejonowe zakłady doświadczalne, w których istnieje możliwość organizowania dokształcania i systematycznych kontaktów pracowników służby rolnej, przede wszystkim ze szczebla gromad, z pracownikami nauki. Z uwagi na znaczenie tej działalności celowe jest, aby niezbędne inwestycje w tym zakresie, w ramach środków przyznanych resortowi rolnictwa, umieszczone były w grupie problemów ważnych do rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-36.21" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Wysoki Sejmie! Poruszyłem tylko niektóre zagadnienia, pomijając tak ważne sprawy, jak usprawnianie obrotu rolnego i rozwijanie usług produkcyjnych dla potrzeb rolnictwa. Szybkim postępem w tym zakresie są żywotnie zainteresowani rolnicy, czemu dają wyraz, podejmując często te zagadnienia na spotkaniach z posłami. Branżowa spółdzielczość wiejska i zjednoczenia resortu przemysłu spożywczego i skupu muszą traktować rozwiązywanie problematyki z tego zakresu jako bardzo ważne.</u>
          <u xml:id="u-36.22" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Postęp rolnictwa jest dla gospodarki i konsumentów sprawą o wielkim znaczeniu. Wynika to przede wszystkim z tendencji w dziedzinie spożycia.</u>
          <u xml:id="u-36.23" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Jest rzeczą celową przytoczyć tu dane, że w kilkunastu ostatnich latach w spożyciu zachodziły dwukierunkowe zmiany: spadała konsumpcja przetworów zbożowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca ze 171 kg w 1955 r.</u>
          <u xml:id="u-36.24" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Do 133 kg w 1968 r., równocześnie wzrastała w tym czasie konsumpcja mięsa i przetworów mięsnych z 37,7 kg do 52,2 kg, na których produkcję trzeba było przeznaczyć znacznie większe ilości zbóż niż to wynika ze zmniejszonego spożycia przetworów zbożowych. To tłumaczy konieczność importu zbóż, jaki utrzymuje się od wielu lat i znaczenie wzrostu krajowej produkcji zbóż i pasz.</u>
          <u xml:id="u-36.25" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Te liczby tłumaczą zjawisko, często nierozumiane w niektórych środowiskach, że przy stałym wzroście produkcji rolnej nadal pojawiają się na rynku mniejsze lub większe napięcia zaopatrzeniowe w zakresie artykułów żywnościowych.</u>
          <u xml:id="u-36.26" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Widzimy więc jak doniosłe znaczenie mają zadania w rolnictwie ustalone na rok 1970, a więc przede wszystkim zadanie zwiększenia produkcji pasz i poprawy gospodarki paszami, by zrealizować w pełni cele, jakie sobie stawiamy w produkcji zwierzęcej.</u>
          <u xml:id="u-36.27" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Jedną z najważniejszych zasad polityki rolnej jest i powinno być połączenie w praktyce, na podstawie jednolitych celów, zadań i kierunków działania, wysiłków państwa i samorządu chłopskiego. Samorząd chłopski, a więc spółdzielczość wiejska, a przede wszystkim kółka rolnicze stanowią wspólnie z państwową służbą rolną główne ogniwo działania bezpośredniego na wsi, podstawową metodę rozwijania inicjatywy produkcyjnej, przezwyciężania konserwatyzmu i walki o wysoką kulturę rolną.</u>
          <u xml:id="u-36.28" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Ta rola kółek rolniczych wspierana jest przez państwo, a ich działalność stanowi realizację nie tylko zadań lokalnych, ale także ogólnokrajowych celów zawartych we wspólnej polityce rolnej PZPR i ZSL.</u>
          <u xml:id="u-36.29" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Administracja rolna, reprezentująca władzę państwową, powinna nadal na wszystkich szczeblach swoje decyzje i działania podejmować i organizować w porozumieniu i przy współpracy z kółkami rolniczymi, spółdzielniami i ich związkami.</u>
          <u xml:id="u-36.30" who="#EugeniuszMazurkiewicz">Sprzyjać to będzie podnoszeniu poczucia odpowiedzialności organizacji chłopskich i rolniczych za wzrost produkcji, stwarzać będzie coraz lepszy klimat dla wyzwalania inicjatywy społecznej wsi, która stanowi wielką siłę rozwoju i postępu w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-36.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Władysław Cabaj.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#WładysławCabaj">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu chciałem zwrócić uwagę na niektóre czynniki, których zabezpieczenie będzie mieć wpływ na wykonanie zadań produkcyjnych w rolnictwie w 1970 r. Konkretnie chciałem się skoncentrować na takich problemach, jak właściwe wykorzystanie ziemi i ochrona użytków rolnych, usprawnienie pracy gromadzkiej służby rolnej, zwiększenie efektywności inwestycji w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#WładysławCabaj">Decydującym czynnikiem w podnoszeniu produkcji rolnej będzie oszczędne i właściwe wykorzystanie użytków rolnych. W tym zakresie należy zastosować skuteczne sposoby ochrony, ponieważ szybki przyrost naturalny ludności, postęp w uprzemysławianiu kraju i rozwój miast powodują zmniejszenie się ziemi rolniczej na 1 mieszkańca w Polsce. Jeśli przed 2 wojną światową przypadało na jednego mieszkańca około 1 ha użytków rolnych, to bezpośrednio po wojnie — około 80 arów, a obecnie ten wskaźnik wynosi tylko 62 ary i maleje w dalszym ciągu. W związku z tym konieczna jest szczegółowa analiza oparta na wyliczeniach ekonomicznych każdego przypadku zabierania ziemi rolniczej na dalsze uprzemysławianie kraju i urbanizację. Najlepszy wybór to taki, który będzie odpowiadał rzeczywistym potrzebom, a zarazem będzie najmniej szkodliwy dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#WładysławCabaj">Ponadto należy rewindykować na rzecz rolnictwa tereny poprzednio przez nie utracone i najczęściej zdewastowane w pozarolniczej eksploatacji. W tej sprawie ukazała się uchwała Rady Ministrów z dnia 12 lipca 1966 r., która spotkała się z szerokim oddźwiękiem opinii publicznej. Szczególnie zainteresowanie tym problemem wykazali rolnicy w całym kraju, uznając słusznie uchwałę Rady Ministrów za dowód troski państwa o właściwe wykorzystanie ziemi rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#WładysławCabaj">W ciągu dwuletniego okresu prac nad realizacją tej uchwały, w wyniku doraźnych analiz planu zagospodarowania przestrzennego, rozpatrywania decyzji o lokalizacji szczegółowej inwestycji oraz kontroli wykorzystania terenów zajętych pod obiekty przemysłowe, zmniejszono powierzchnie wyłączone lub przeznaczone do wyłączenia z produkcji rolniczej o około 14 tys. ha. Ochroniono w ten sposób przed przeznaczeniem na cele nierolnicze około 1.600 ha gruntów I i II klasy oraz około 12.400 ha gruntów III i IV klasy. Wydaje się, że w dalszym ciągu należy rozszerzyć ochronę na wszystkie grunty rolne, ograniczając zajmowanie ich na cele nierolnicze, do najmniejszych, niezbędnych rozmiarów, przeznaczać na cele nierolnicze grunty najsłabsze, całkowicie nieprzydatne lub najmniej przydatne na cele produkcji rolniczej; wprowadzić nowy system opłat dla stworzenia bariery ekonomicznej przeciwdziałającej rozrzutnemu gospodarowaniu ziemią przy przeznaczaniu jej na cele nierolnicze.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#WładysławCabaj">Wysoki Sejmie! W 1968 r. uchwałą Rady Ministrów dokonano reorganizacji służby rolnej, powołując gromadzką służbę rolną podporządkowaną radom narodowym. Wprawdzie od reorganizacji służby rolnej dzieli nas stosunkowo krótki okres czasu, to można już dzisiaj stwierdzić, że decyzja ta była bardzo słuszna. Poważnie zwiększyła się liczba służby gromadzkiej, bowiem na ogólną liczbę 4.672 gromad jest zatrudnionych około 11 tys. ludzi. Pozytywnym zjawiskiem organizacji jest i to, że nastąpiło lepsze fachowe przygotowanie kadr do wykonania zadań produkcyjnych. Nawiązany został bezpośredni kontakt gromadzkiej służby rolnej z gospodarzem terenu — radą narodową. Oparcie się tej służby na przodujących gospodarstwach, duża ilość pokazów i demonstracji powiązały gromadzką służbę rolną w sposób praktyczny z rolnikami. Wprowadzenie premii za przyrost produkcji towarowej przyczyniło się do większego zainteresowania tej służby realizacją programu rozwoju rolnictwa i poszukiwaniem bardziej efektywnych form pracy.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#WładysławCabaj">Oceniając pozytywnie dotychczasową pracę służby rolnej, chciałem jednak zwrócić uwagę na potrzebę pogłębienia współdziałania tej służby z kółkami rolniczymi oraz z sekcjami związków i zrzeszeń branżowych w zakresie realizacji zadań agro-i zootechnicznych, aby w pełni realizować zadania w zakresie nasiennictwa, ochrony roślin oraz nawożenia mineralnego.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#WładysławCabaj">Gromadząc wokół siebie aktyw kółek rolniczych i zrzeszeń branżowych, służba rolna może wpływać na wzrost aktywności społeczno-produkcyjnej rolników, co stworzy niezbędne przesłanki dla lepszego i sprawniejszego wykonywania zadań zawartych w planach wiejskich. Wydaje się także słuszne organizowanie systematycznego dokształcania służby rolnej w zakresie metodyki pracy w gromadzie nad wdrażaniem i upowszechnianiem postępu rolniczego. Ważną sprawą jest oparcie pracy służby gromadzkiej na przodujących gospodarstwach, zespołach młodych rolników oraz zespołach przysposobienia rolniczego. Odciążać należy tę służbę od prac administracyjno-biurowych. Konieczne także będzie stwarzanie wokół tej służby dobrej atmosfery poprzez cały aktyw społeczno-gospodarczy gromady oraz zabezpieczenie budowy agronomówek i ich odpowiednie wyposażenie.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#WładysławCabaj">Wysoki Sejmie! Projekt planu na rok 1970 zakłada dalszy postęp w dziedzinie nakładów inwestycyjnych na rolnictwo. Na inwestycje w gospodarce uspołecznionej przypada 24,6 mld zł, z czego na nakłady państwowe — 18,9 mld zł. Ogółem nakłady inwestycyjne w rolnictwie wzrosną o około 800 mln zł, to jest o 2% w porównaniu z przewidywanym wykonaniem w roku 1969. Wysokość tych nakładów wynika z ogólnych założeń narodowego planu gospodarczego, z potrzeby uporządkowania gospodarki w zakresie działalności inwestycyjnej oraz z polityki zatrudnienia i płac. Należy liczyć na to, że w następstwie zmniejszenia dynamiki inwestowania w rolnictwie będziemy porządkować front inwestycyjny i skupimy uwagę na pełniejszym wykorzystaniu istniejących inwestycji, a w szczególności na konserwacji urządzeń na terenach już zmeliorowanych.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#WładysławCabaj">Chciałbym przy tej okazji podkreślić, że rozumiem w pełni rysujące się w 1970 r. trudności w zaopatrzeniu w rurki drenarskie, co spowoduje obniżenie tempa drenowań — jednak zwracam się do Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych o opracowanie kompleksowego programu zwiększenia produkcji rurek drenarskich na najbliższe lata. Zwiększone nawożenie mineralne, bez uregulowania stosunków wodnych, nie da tych efektów, których się spodziewamy. Uregulowanie stosunków wodnych uniezależni rolnictwo od niekorzystnych wpływów atmosferycznych, tak często występujących w naszych warunkach klimatycznych. W obecnej chwili woda staje się podstawowym czynnikiem intensyfikacji rolnictwa, a także będzie decydować o prawidłowym funkcjonowaniu rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#WładysławCabaj">Omawiając sprawy inwestycji w rolnictwie, chciałem podkreślić, że w oparciu o uchwały II Plenum KC PZPR olbrzymie znaczenie będzie mieć doskonalenie na wszystkich szczeblach programowania planowanych inwestycji rolnych i przemysłu rolno-spożywczego. Szczególnie należy skoncentrować uwagę zarówno Ministerstwa Rolnictwa, jak i Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu, na problemach optymalnego wyboru inwestycyjnego, aby zapewnić wzrost produkcji rolnej, odbiór produktów oraz ich przetwórstwo. Aby program inwestycji w rolnictwie był w pełni efektywny, musi zawierać w sobie zasadę kompleksowości, co oznacza, że inwestycje rolnicze winny być zsynchronizowane z inwestycjami w przemysłach pracujących dla potrzeb rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#WładysławCabaj">Chciałem jeszcze poruszyć problem funduszu gromadzkiego. Jak wiadomo, fundusz ten składa się z kwot wpłacanych przez indywidualnych rolników oraz instytucje i przedsiębiorstwa działające na terenie danej gromady. W większości fundusz ten przeznaczany jest na budowę i konserwację dróg. Kilka lat temu, kiedy ten fundusz został utworzony, proporcje wpłat między indywidualnymi rolnikami a instytucjami układały się prawidłowo. Niemniej na przestrzeni ostatnich lat znacznie wzrosły wpłaty od rolników indywidualnych, a wpłaty od instytucji utrzymują się na nie zmienionym poziomie. Dla przykładu, jeżeli indywidualni rolnicy w woj. krakowskim wpłacają na fundusz gromadzki z 1 ha użytków rolnych ponad 131 zł, to lasy państwowe wpłacają tylko 4 zł od 1 ha lasów, eksploatując drogi w bardzo poważnym stopniu przez używanie ciężkiego sprzętu do transportu. W związku z tym zwracam się do Ministra Finansów o kompleksowe rozpatrzenie tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#WładysławCabaj">Wysoki Sejmie! Wykonanie przez rolnictwo zadań będzie mieć zasadnicze znaczenie dla całej gospodarki narodowej, dla zaspokojenia bieżących i rosnących potrzeb oraz stworzy możliwie najlepsze warunki do realizacji żądań na najbliższą pięciolatkę.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#Marszałek">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 30 do godz. 12)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#ZenonKliszko">Wznawiamy obrady. Głos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#JanuszZabłocki">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Coroczna debata nad planem i budżetem służy tradycyjnie za okazję do podejmowania szerokiego wachlarza zagadnień ogólnych. Jest to zrozumiałe, ponieważ zadania rozwoju gospodarczego, jakie sobie nakreślamy, realizują się w szerszej sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej, która wywiera wpływ na ich przebieg.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#JanuszZabłocki">Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego „Znak”, ograniczam się tym razem do poruszenia tylko dwóch tematów.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#JanuszZabłocki">Mój głos na temat projektu planu i budżetu na rok 1970 muszę rozpocząć od uwagi o charakterze formalnym. Chciałbym — w czym nie będą zapewne w tej Izbie odosobniony — wyrazić żal, że materiały dotyczące tego projektu otrzymał Sejm tak późno. Utrudniło to bardziej wnikliwą i pogłębioną ich analizę, jakiej wymaga zarówno powaga samego zagadnienia, jak i troska o rzetelność naszej pracy, tym więcej, że — jak się podkreśla — przedstawiony nam projekt planu na 1970 r. ma być bazą wyjściową do najbliższego planu 5-letniego, co tym bardziej narzuca konieczność szczególnie uważnego i pozbawionego pośpiechu przepracowania go w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#JanuszZabłocki">Narodowy plan gospodarczy, który mamy uchwalić na obecnej sesji, wchodzi pod obrady Sejmu w sytuacji ekonomicznej kraju niełatwej i skomplikowanej. Przedłożony nam przez Radę Ministrów projekt uchwały formułuje jako jedno z podstawowych zadań planu ograniczenie i przezwyciężenie dysproporcji i trudności, powstałych w gospodarce narodowej w latach ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#JanuszZabłocki">Odpowiadając na pytanie, skąd się te dysproporcje wzięły, trzeba uchronić się przed pokusą wyjaśnień łatwych.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#JanuszZabłocki">Trzeba zdobyć się na otwarte powiedzenie, że te trudności i dysproporcje nie powstałyby, gdyby nie to, że niekorzystne zjawiska koniunkturalne, o których tu była mowa, nałożyły się na pewne słabości strukturalne, które od lat towarzyszą naszej gospodarce i których do tej pory nie potrafiliśmy przezwyciężyć.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#JanuszZabłocki">Co jest istotą tych słabości strukturalnych? Istotą ich jest utrzymująca się ciągle w naszym systemie gospodarczym głęboko ugruntowana skłonność do rozwoju w sposób ekstensywny, to jest poprzez włączanie do produkcji coraz to nowych zasobów wolnych czynników — ludzi i kapitałów. Przejawy takiego ciążenia naszej gospodarki można było przecież zaobserwować od lat. Przejawem jego jest powtarzające się z roku na rok charakterystyczne zjawisko polegające na tym, że przyrost produkcji przemysłowej osiągany jest w stopniu większym, niż zakładał to plan, poprzez wzrost zatrudnienia, a nie przez planowany wzrost wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#JanuszZabłocki">Przejawem tego ciążenia jest również wzmożony napór przedsiębiorstw i branż na nakłady inwestycyjne, które obciążały przez to aż do roku bieżącego w stopniu bardzo poważnym dochód narodowy, a przynosiły na przestrzeni lat malejące efekty we wzroście tego dochodu. Osłabia to w konsekwencji dynamikę naszego dalszego wzrostu, grozi obniżeniem szans, jakie ma Polska w pokojowym współzawodnictwie z innymi krajami, jak również relatywnym pogorszeniem miejsca, jakie zajmuje w światowym podziale pracy. Staje się więc to problemem o znaczeniu ogólnonarodowym.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#JanuszZabłocki">Źródła słabości, o jakich mówimy, tkwią nie w ustroju socjalistycznym jako takim — dowodem na to, że potrafiły ich uniknąć niektóre inne kraje socjalistyczne — ale w konkretnym systemie socjalistycznej gospodarki. Twierdzę, że gospodarka polska wchodzi w fazę intensyfikacji z systemem planowania i zarządzania, który jest nie przystosowany do nowych potrzeb, może więc stawać się hamulcem dla dalszego rozwoju. Dlatego słusznego i godnego poparcia programu intensyfikacji — o czym obecnie tyle się mówi — nie można w naszym przekonaniu oddzielać od programu koniecznej na tym tle reformy systemu gospodarczego, reformy systemu planowania i zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#JanuszZabłocki">Idea intensyfikacji naszej gospodarki, która jest ideą przewodnią V Zjazdu PZPR w 1968 r., jak również kroki podjęte dla jej realizacji, żeby wspomnieć uchwały II i IV Plenum, są na tle omawianych zjawisk naszego życia gospodarczego wyborem drogi jedynie słusznej, odpowiadającej perspektywicznym potrzebom rozwoju naszego kraju i interesom naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#JanuszZabłocki">Na pozytywną ocenę zasługują też liczne inicjatywy podejmowane w tym zakresie w Komisji Planowania czy w poszczególnych resortach. Ale trudno się oprzeć nieraz wrażeniu, że wysiłki te nie zawsze są skuteczne, a ich rezultaty są, jak dotąd, połowiczne i niezadowalające. Można to powiedzieć również w jakimś stopniu o przedstawionym nam projekcie planu na rok 1970.</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#JanuszZabłocki">Jedną ze słusznych zasad, w których konkretyzuje się ogólny postulat intensyfikacji gospodarki, jest zasada tak zwanego selektywnego rozwoju. Nie ogranicza się ona jedynie do szczebla przedsiębiorstw. Selektywny rozwój to również, a nawet przede wszystkim, odpowiedni wybór preferowanych branż, gałęzi i całych działów gospodarki narodowej. Kiedy na początku roku bieżącego polityka selektywnego rozwoju była formułowana, zawierała ona i w tym zakresie wyraźne zalecenia. Chodziło mianowicie o to, by motorem rozwoju gospodarczego uczynić branże przemysłu przetwórczego, wykazujące niską kapitałochłonność, wysoką efektywność i będące — jak to się mówi — nośnikami postępu technicznego. Jedną z takich branż jest przemysł maszynowy, innymi — określone rodzaje przemysłu chemicznego, a także lekkiego i spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#JanuszZabłocki">Nasuwa się pytanie: w jakim stopniu przedstawiony nam projekt planu na 1970 rok respektuje tak pojętą selektywność? W jakim stopniu sformułowane wyżej kryteria selektywności zostały w nim zastosowane? Na pytania te trzeba odpowiedzieć, że nastąpiło to w stopniu dość ograniczonym. Analizując ujętą w planie strukturę nakładów inwestycyjnych, stwierdzamy, że przy umiarkowanym średnim wzroście inwestycji w przemyśle o 2%, nakłady na przemysł maszynowy wzrastają wprawdzie znacznie wyżej, bo o 7,5%, co jest zgodne z przyjętymi kryteriami selektywnego rozwoju i konsekwentne. Ale obok tego widzimy, że jeszcze bardziej wzrastają nakłady na przemysł paliw (7,7%), a więc na gałęzie wybitnie surowcowe. Wzrastają jeszcze znaczniej nakłady na hutnictwo żelaza wraz z wydobyciem rudy oraz hutnictwo metali nieżelaznych wraz z wydobyciem rudy. Co to oznacza? Odpowiedź nie jest chyba trudna. Otóż sformułowane w początkach tego roku kryteria selektywnego rozwoju zderzyły się z innymi kryteriami selektywnego rozwoju, które wprawdzie tak nazywane nie były, ale które praktycznie obowiązywały w poprzednich okresach, tyle tylko, że kryterium tamtej, nie nazwanej selektywności nie była efektywność i postęp techniczny, ale przede wszystkim samowystarczalność gospodarcza i rozwój bazy surowcowej.</u>
          <u xml:id="u-41.13" who="#JanuszZabłocki">W planie na rok 1970 nałożyły się zatem na siebie dwie selektywności: stara, stawiająca na rozwój bazy surowcowej i nowa, stawiająca na rozwój przemysłu przetwórczego. Wynikł z tego swoisty kompromis: wydatne zwiększenie nakładów na przemysł maszynowy, bez uszczuplenia dotychczasowej preferencji w strukturze inwestycyjnej przemysłów surowcowych.</u>
          <u xml:id="u-41.14" who="#JanuszZabłocki">Ponieważ jednak globalna wielkość nakładów inwestycyjnych jest ograniczona, to jasne jest, że koszty takiego kompromisu musi ponieść ktoś trzeci. Są to pozostałe, poza przemysłem maszynowym, przemysły przetwórcze, w których nakłady utrzymują się na poziomie średniej, jak w wypadku przemysłu materiałów budowlanych, lub nawet — jak w przemyśle lekkim, spożywczym czy chemii — obniżają się.</u>
          <u xml:id="u-41.15" who="#JanuszZabłocki">Przyjęcie takiej struktury nakładów inwestycyjnych w planie na rok 1970 oznacza, że dotychczasowe podstawowe proporcje w przemyśle nie ulegają istotnej zmianie, a ciężar podniesienia efektywności będzie niósł tylko przemysł maszynowy. Musi to nasunąć pytanie, dlaczego tak istotna dla intensyfikacji gospodarki zasada nowej selektywności nie znalazła w strukturze inwestycji przemysłowych bardziej konsekwentnego wyrazu. Otóż wytłumaczeniem może być jedynie to, że rok 1970, jako ostatni rok kończącego się planu 5-letniego, zawiera głównie inwestycje kontynuowane, które zamierza zakończyć, oczyszczając pole dla nowej pięciolatki, gdzie zasady nowej selektywności dojdą pełniej do głosu. Chcielibyśmy być przekonani, że tak jest istotnie i że proporcje planu na rok 1970 nie są zapowiedzią proporcji, jakie będą przyjęte na przyszłą pięciolatkę. Pięciolatka ta powinna bowiem przynieść istotny przełom na drodze intensyfikacji i nowoczesności naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-41.16" who="#JanuszZabłocki">Udzielając zdecydowanego poparcia dla słusznej idei intensyfikacji gospodarki, należałoby się jednak ustrzec przed rozumieniem jej w sposób jednostronny i przed mechanicznym jej stosowaniem. Dotyczy to również samej zasady selektywnego rozwoju. Dlatego na zakończenie tej części moich wywodów, chciałbym sformułować jeszcze dwa zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-41.17" who="#JanuszZabłocki">Po pierwsze — trzeba pamiętać, że zakres inwestowania w bazę surowcową jest w dużej mierze funkcją materiałochłonności produkcji w przemysłach przetwórczych. Dlatego ograniczanie inwestowania w bazę surowcową jest wtedy racjonalne, jeżeli towarzyszy temu równolegle zmiana struktury produkcyjnej przemysłu przetwórczego, zmiana idąca w kierunku ograniczania wyrobów materiałochłonnych, a rozwijania produktów materiałooszczędnych.</u>
          <u xml:id="u-41.18" who="#JanuszZabłocki">Po drugie — jest zrozumiałe, że przechodzenie na intensywny sposób gospodarowania odbywać się musi etapami i nie we wszystkich gałęziach gospodarki równocześnie. I tak na przykład, dopóki nie będzie nas stać na wyposażenie w nowoczesną technikę drobnej wytwórczości i jak długo rynek pracy dostarczać będzie gospodarce narodowej marginesowej siły roboczej, trzeba będzie założyć utrzymywanie w drobnej wytwórczości niektórych ekstensywnych form gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-41.19" who="#JanuszZabłocki">Należy też już dziś wziąć pod uwagę potrzebę rozwijania zatrudnienia w szeroko rozumianej sferze usług, a więc w handlu, w służbie zdrowia, w gastronomii itd., w miarę jak proces intensyfikacji gospodarowania w przemyśle zacznie zwalniać tam zbędną siłę roboczą.</u>
          <u xml:id="u-41.20" who="#JanuszZabłocki">Wysoka Izbo! Rok, w który wkrótce wejdziemy, upłynie pod znakiem prac nad nowym planem 5-letnim, obejmującym lata 1971–1975. Z myślą o nim, pragnę zająć uwagę Wysokiej Izby jednym jeszcze ważnym zagadnieniem.</u>
          <u xml:id="u-41.21" who="#JanuszZabłocki">Chodzi o sytuację demograficzną i rysującą się na jej tle naglącą potrzebę podjęcia określonej polityki ludnościowej.</u>
          <u xml:id="u-41.22" who="#JanuszZabłocki">Od kilkunastu lat obserwujemy w naszym kraju proces systematycznego spadku liczby urodzeń. W okresie ostatnich kilkunastu lat proces ten przebiega niezwykle szybko. Przypomnijmy, że gdy w 1955 r. przyszło na świat w naszym kraju 749 tys. dzieci, to w 1968 r. liczba ta spadła do 525 tys. Równocześnie wskaźnik urodzeń na 1000 ludności obniżył się w tym samym czasie z 29,1 do 16,3, wskaźnik zaś przyrostu naturalnego, który wyraża, jak wiadomo, różnicę między liczbą urodzeń i zgonów — z 19,5%o w 1955 r. do 8,7%o w 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-41.23" who="#JanuszZabłocki">Za podstawowy miernik długofalowych procesów demograficznych przyjmowany jest powszechnie współczynnik reprodukcji ludności netto. Współczynnik ten wyraża stosunek liczby córek, które dożyją wieku rozrodczego, do liczby matek. Otóż w 1955 r. współczynnik ten kształtował się u nas na poziomie 1,52, a więc na poziomie gwarantującym znacznie rozszerzoną reprodukcję ludności. W 1968 r. współczynnik ten spadł w naszym kraju do 1,07, a więc do poziomu zaledwie zabezpieczającego reprodukcję prostą. Kiedy jednak ten zbiorczy wskaźnik poddamy bliższej analizie, okaże się, że nawet ta ocena jest zbyt optymistyczna. Jeśli idzie o ludność miejską, której udział w całej ludności naszego kraju systematycznie wzrasta, to wkroczyła ona, poczynając już od 1962 r., w sytuację reprodukcji zawężonej. W roku tym bowiem współczynnik reprodukcji w miastach spadł niżej jedności, osiągając w 1967 r. — 0,82.</u>
          <u xml:id="u-41.24" who="#JanuszZabłocki">Tak więc cały przyrost ludności od tego czasu pochodzi od ludności wiejskiej, która wyrównuje w ten sposób odpowiedni ubytek w miastach. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, że niezależnie od zmniejszania się udziału ludności wiejskiej w całości naszego społeczeństwa, również i na wsi współczynnik reprodukcji ludności systematycznie maleje i według szacunków dokonanych przez demografów, jeszcze przed rokiem 1985 spadnie poniżej jedności. Oznacza to — że najpóźniej w ciągu najbliższych 15 lat nie tylko miasta, ale i wieś polska wejdzie w fazę zawężonej reprodukcji ludności, która charakteryzuje się tym, że liczba zgonów nie jest wyrównywana liczbą urodzeń.</u>
          <u xml:id="u-41.25" who="#JanuszZabłocki">Liczby te mówią same za siebie i nie wymagają komentarzy. Ukazuje się w ich świetle obraz rzeczywistości polskiej, jakże odległy od wizji tych publicystów, którzy straszyli nas nie tak jeszcze dawno narodową klęską tak zwanego wyżu demograficznego.</u>
          <u xml:id="u-41.26" who="#JanuszZabłocki">Rzeczywista sytuacja demograficzna i jej tendencje rozwojowe budzić muszą uzasadniony niepokój. Doświadczenia wielu krajów uczą, że stosunkowo łatwo dochodzi do obniżenia przyrostu ludności, ale przywrócenie pożądanego wyższego jego poziomu przychodzi niezmiernie trudno i wymaga długiego czasu.</u>
          <u xml:id="u-41.27" who="#JanuszZabłocki">Aby nie dopuścić do sytuacji krańcowych należałoby już teraz, nie czekając, przystąpić do formułowania aktywnej polityki ludnościowej, podobnie jak czynią to obecnie inne państwa socjalistyczne. Powinna to być polityka o orientacji pronatalistycznej, nastawiona na rozsądne stymulowanie przyrostu naturalnego, realizowana przy tym w pełnej świadomości, że jej skutki nie będą natychmiastowe i dadzą się odczuć, być może, dopiero w dalszej przyszłości. Podjęcia wszakże takich kroków już teraz wymaga od nas odpowiedzialność za przyszłość naszego narodu i naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-41.28" who="#JanuszZabłocki">Wiedząc, że kierownictwo naszego państwa również rozumie i docenia zagadnienia, o których tu była mowa, pragnę skierować pod adresem Pana Premiera zapytanie, czy i jakie kroki zamierza podjąć Rząd w tej sprawie. Jest to bowiem sprawa, która zaczyna już niepokoić coraz szersze kręgi naszej opinii.</u>
          <u xml:id="u-41.29" who="#JanuszZabłocki">Z naszej strony uważamy, że w dążeniu do wypracowania określonej polityki ludnościowej jako kompleksowego programu celowych działań należy poddać rewizji funkcjonujące u nas obecnie, a pochodzące z różnych czasów i ku różnym celom ukierunkowane, instrumenty polityki rodzinnej i populacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-41.30" who="#JanuszZabłocki">Należy starannie rozważyć propozycje reform w tej dziedzinie, jakie są wysuwane w kręgach demografów i polityków społecznych. Spośród tych propozycji na szczególną uwagę zasługują sugestie wprowadzenia częściowo płatnych urlopów opiekuńczych dla matek pracujących, preferencji w uzyskiwaniu mieszkań dla młodych małżeństw oraz reorganizacji instytucji zasiłków rodzinnych. Istnieje również potrzeba zbadania, jak jest wykonywana i jakie skutki społeczne dzisiaj przynosi ustawa o przerywaniu ciąży z 27 kwietnia 1956 r. Pragnę przy okazji poinformować Wysoki Sejm o memoriałach, jakie w tej sprawie w marcu br., na marginesie dyskusji o Kodeksie karnym, złożyło nasze Koło na ręce Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-41.31" who="#JanuszZabłocki">Uruchomienie nowych instrumentów polityki ludnościowej państwa będzie wymagało oczywiście odpowiednich środków. Środki te — jakkolwiek byłoby to trudne — muszą się w naszej gospodarce znaleźć. Są to przecież nakłady na rzecz przyszłości, na rzecz rozwoju naszego kraju, nie mniej uzasadnione, niż nakłady na jego majątek trwały. Można by powiedzieć, że obok funduszu inwestycyjnego, który umożliwia reprodukcję rozszerzoną naszego majątku trwałego, wyłania się również potrzeba funduszu populacyjnego, który powinien umożliwiać rozszerzoną reprodukcję ludzi, owej najważniejszej części sił wytwórczych. Jeśli z myślą o przyszłości narodu i w poczuciu odpowiedzialności za jego los zdobywamy się dzisiaj na wyrzeczenia, by akumulować środki pa budowę obiektów, to o ileż bardziej powinniśmy czuć się zobowiązani do takich wyrzeczeń czynionych bezpośrednio na rzecz ludzi. Budujemy przecież ustrój, w którym człowiek ma być wartością najwyższą, a świat rzeczy ma być w całości oddany potrzebom człowieka.</u>
          <u xml:id="u-41.32" who="#JanuszZabłocki">Wysoka Izbo! Pragnę oświadczyć na zakończenie, że popierając zasadnicze kierunki polityki Rządu, zmierzające do intensyfikacji i unowocześnienia naszej gospodarki oraz uwzględniając wszystkie obiektywne trudności, jakie stają na drodze tej polityki — Koło Poselskie „Znak”, mimo zastrzeżeń, jakim daliśmy wyraz, głosować będzie za przedłożonym projektem planu i budżetu na rok 1970, wraz z wprowadzonymi poprawkami, oraz — za absolutorium dla Rządu.</u>
          <u xml:id="u-41.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#ZenonKliszko">Poseł Zabłocki poruszył niezwykle ważne zagadnienie w swoim przemówieniu. Jeśli mi wolno jako przewodniczącemu obrad uczynić komentarz, nie przekraczając uprawnień przewodniczącego, to chciałbym powiedzieć, że tak jak kiedyś byli publicyści, którzy niesłusznie czynili strasząc wizją przeludnienia kraju, tak samo chyba byłoby niesłuszne z kolei straszyć wizją wyludnienia kraju. Sprawy są wyjątkowej wagi, bo rzeczywiście decydują one o przyszłości, o losach narodu. Dlatego też powinny być poruszane, dyskutowane z wyjątkowym poczuciem pełnej odpowiedzialności za prawidłowe rozwiązania tych problemów.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#ZenonKliszko">Wybaczą, Obywatele Posłowie, ten mój krótki komentarz.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Stanisław Walendowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#StanisławWalendowski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! W przedłożonym Sejmowi projekcie narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1970 w wydatkach resortu rolnictwa poważna kwota — 575.800 tys. zł przeznaczona jest na sfinansowanie prac związanych z porządkowaniem i właściwym ukształtowaniem spraw władania ziemią. W projektach tych przewiduje się wzrost wydatków o 12% w stosunku do roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#StanisławWalendowski">Prace urządzeniowo-rolne koncentrują się obecnie przede wszystkim na realizacji trzech ustaw z dnia 24 stycznia 1968 r.:</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#StanisławWalendowski">— o scalaniu i wymianie gruntów,</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#StanisławWalendowski">— o przymusowym wykupie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych,</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#StanisławWalendowski">— o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#StanisławWalendowski">Poza tym środki, o których wspomniałem, przeznaczone są również na wykonywanie czynności prawnych, organizacyjnych i technicznych, dotyczących ochrony użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#StanisławWalendowski">Minęło co prawda nie pełne dwa lata realizowania omawianych ustaw. Dla pełnej analizy ich efektywności wymagany jest niewątpliwie dłuższy okres czasu. Niemniej już dzisiaj można stwierdzić, że przyczyniły się one do włączenia poważnych areałów użytków rolnych, dotąd nienależycie wykorzystanych, do pełnej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#StanisławWalendowski">Następowało to przede wszystkim poprzez stworzenie odpowiednich warunków do pełniejszego stosowania postępowych metod produkcji rolnej, co nierozłącznie związane jest z właściwym ukształtowaniem rozłogów gruntów wszystkich trzech współdziałających na wsi sektorów.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#StanisławWalendowski">Inne są bowiem możliwości produkcyjne obiektu składającego się z jednego albo najwyżej kilku dostatecznie dużych bloków o regularnym kształcie, korzystnie położonych w stosunku do działki budowlanej, a inaczej sprawa wygląda wówczas, kiedy gospodarstwo składa się z wielkiej liczby drobnych, nieregularnie ukształtowanych działek i działeczek, rozrzuconych na dużej przestrzeni, w znacznej odległości jedna od drugiej oraz położonych z dala od siedliska.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#StanisławWalendowski">W pierwszym przypadku istnieje możliwość szerokiego stosowania nowoczesnych środków produkcji — w postaci traktorów i różnego rodzaju maszyn rolniczych, co ułatwia i przyśpiesza wykonanie prac polowych, a zarazem czyni możliwe przeprowadzenie ich we właściwych terminach, zapewniając uzyskanie lepszych zbiorów.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#StanisławWalendowski">Zabiegi scaleniowo-wymienne pozwalaj ą więc produkować więcej, lepiej i taniej. Zdolność produkcyjna scalonego gospodarstwa jest o wiele wyższa w porównaniu z obiektem ukształtowanym wadliwie i pozbawionym na skutek tego dużych, dodatkowych możliwości produkcyjnych, z jakich szeroko korzysta gospodarstwo o racjonalnie ukształtowanym rozłogu gruntów.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#StanisławWalendowski">Zabiegi scaleniowo-wymienne są poważnym ogniwem w wielkiej pracy podjętej nad dalszym wszechstronnym rozwojem i podniesieniem produkcji rolnej w myśl uchwał IX Plenum KC i V Zjazdu Partii.</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#StanisławWalendowski">W toku tych prac scaleniowo-wymiennych porządkuje się sprawy związane z aktualnie niepełnym wykorzystaniem gruntów dyspozycyjnych z Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
          <u xml:id="u-43.13" who="#StanisławWalendowski">Grunty te obejmują w skali krajowej łączną powierzchnię 1.070 tys. ha, w tym 900 tys. ha użytków rolnych. Są to grunty o bardzo rozdrobnionej strukturze. Liczba tych działek w całym kraju, a głównie w województwach olsztyńskim, koszalińskim i wrocławskim sięga 1 miliona. Oznacza to, że średnia wielkość działki Państwowego Funduszu Ziemi wynosi 1 ha. Przeprowadzone jednak w 1967 r. badania wykazały, że np. w powiecie Jarosław, woj. Rzeszów jest 10.865 takich działek o przeciętnej wielkości 0,6 ha, w powiecie Lubaczów w tym samym województwie — 14.509 działek o przeciętnej wielkości 0,5 ha, a w powiecie Siemiatycze, woj. Białystok — 9.085 działek o średnim rozmiarze 0,4 ha. W województwie poznańskim na obszar 90 tys. ha Państwowego Funduszu Ziemi działki o średniej wielkości, o średniej powierzchni do 5 ha, obejmują 75% tego obszaru.</u>
          <u xml:id="u-43.14" who="#StanisławWalendowski">Tak ukształtowane grunty, stanowiące bez mała 5% wszystkich użytków rolnych w kraju, nie mogą być zagospodarowane racjonalnie bez ich odpowiedniego przemieszczenia.</u>
          <u xml:id="u-43.15" who="#StanisławWalendowski">Dalszym problemem, jaki wymaga interwencji w postaci scalenia czy wymiany gruntów, to gospodarstwa ekonomicznie słabe, które odstają znacznie w produkcji w porównaniu z innymi o podobnych warunkach ekonomicznych, względnie takie, którym spadek wyników produkcyjnych grozi w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-43.16" who="#StanisławWalendowski">Przyczyny tego zjawiska są bardzo różne. Najczęściej jednak wynika to z odpływu młodzieży do zawodów nie związanych z rolnictwem. Jest to niejako produkcja uboczna postępującego procesu uprzemysłowienia kraju, z którym państwa o rozbudowanym przemyśle spotkały się dużo wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-43.17" who="#StanisławWalendowski">Zagospodarowanie tego rodzaju nieruchomości nie jest rzeczą łatwą.</u>
          <u xml:id="u-43.18" who="#StanisławWalendowski">Wychodząc z założenia konieczności zaspokojenia istotnych potrzeb życiowych rolnika, przekazującego swoje gospodarstwo państwu w zamian za zaopatrzenie emerytalne, ustawa o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa gwarantuje im prawo zatrzymania budynków wchodzących w skład zdawanego gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-43.19" who="#StanisławWalendowski">Przy znacznej liczbie oferowanych państwu w zamian za rentę i inne świadczenia gospodarstw chłopskich rozproszonych i tkwiących w zasadniczej masie ekonomicznie zdrowych warsztatów produkcyjnych, zagospodarowanie ich przez jednostki uspołecznione staje się sprawą trudną i możliwą do rozwiązania tylko po dokonaniu scalenia lub wymiany.</u>
          <u xml:id="u-43.20" who="#StanisławWalendowski">Mimo całej złożoności problemów, jakie wypada rozwiązywać w toku prac scaleniowych, należy stwierdzić, że czynności te w roku ubiegłym jak i bieżącym zostały dokonane bez większych zakłóceń.</u>
          <u xml:id="u-43.21" who="#StanisławWalendowski">Świadczą o tym następujące liczby: w 1968 r. pracami tymi objęto prawie 225 tys. ha gruntów położonych w 408 wsiach, a należących do około 21.500 gospodarstw. Skargi, jakie wpłynęły, były nieliczne. Wniosło je tylko 11% uczestników scalenia, w tym słusznych było zaledwie 3%.</u>
          <u xml:id="u-43.22" who="#StanisławWalendowski">W wyniku dokonanych prac przekazano grunty Państwowego Funduszu Ziemi, dotąd nie w pełni zagospodarowane, w trwałe użytkowanie następującym jednostkom: państwowym gospodarstwom rolnym 50.800 ha, rolniczym spółdzielniom produkcyjnym 4.600 ha, innym jednostkom 7.500 ha. Razem 62.900 ha.</u>
          <u xml:id="u-43.23" who="#StanisławWalendowski">Należy stwierdzić, że mimo stosunkowo krótkiego okresu czasu, jaki w roku ubiegłym był do dyspozycji dla wykonania prac scaleniowo-wymiennych prezydia rad narodowych i ich organy przygotowały się należycie do wykonania tych zadań. Udział działających na wsi organizacji społeczno-politycznych pozwolił na zapoznanie wszystkich zainteresowanych z zasadami i celami przeprowadzonych prac przed rozpoczęciem właściwych prac technicznych.</u>
          <u xml:id="u-43.24" who="#StanisławWalendowski">Doświadczenia ubiegłoroczne wykazały, że dużą rolę w łagodzeniu sytuacji konfliktowych ma postępowanie geodety prowadzącego pracę, jego wyrobienie społeczne, polityczne i zawodowe, jego kontakty z wiejskimi komitetami scaleniowymi.</u>
          <u xml:id="u-43.25" who="#StanisławWalendowski">Należy przy tym stwierdzić, że włączona do tych prac młoda kadra geodezyjna, mimo wysuwanych początkowo wątpliwości, czy podoła ona tym nowym zadaniom, wywiązała się z nałożonych na nią obowiązków w sposób jak najbardziej zadowalający. Młodzi ludzie wykazali, że posiadają dostateczne umiejętności w rozwiązywaniu trudnych i wymagających dużego umiaru prac.</u>
          <u xml:id="u-43.26" who="#StanisławWalendowski">Wszędzie, gdzie podjęto prace komasacyjne, zostały one przyjęte przez większość rolników z pełnym zrozumieniem jako realizacja od dawna przez wieś wysuwanych postulatów.</u>
          <u xml:id="u-43.27" who="#StanisławWalendowski">Spaliły na panewce zapowiedzi wrogich Polsce Ludowej ośrodków o wywłaszczaniu chłopów, wróżby o spadku produkcji itp.</u>
          <u xml:id="u-43.28" who="#StanisławWalendowski">Komasacja weszła do naszej wsi jako nowy czynnik dalszej modernizacji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-43.29" who="#StanisławWalendowski">W roku bieżącym scalenie i wymianę przeprowadzono na powierzchni około 343 tys. ha położonych w 578 wsiach, obejmując nimi około 50 tys. gospodarstw. Przewiduje się, że w wyniku tych prac jednostkom gospodarki uspołecznionej zostanie przekazane około 73 tys. ha na cele produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-43.30" who="#StanisławWalendowski">W 1970 r. przewiduje się dalszy wzrost areału objętego pracami komasacyjnymi. Obejmą one powierzchnię 400 tys. ha. Wiąże się to ściśle ze stworzeniem nowych możliwości zagospodarowania dalszych gospodarstw przekazywanych państwu w zamian za zaopatrzenie emerytalne przez rolników nie mających warunków do prowadzenia posiadanych warsztatów pracy.</u>
          <u xml:id="u-43.31" who="#StanisławWalendowski">W 1968 r. wpłynęło bowiem do wydziałów rolnictwa i leśnictwa prezydiów powiatowych rad narodowych 15.600 wniosków o zdanie gospodarstw w zamian za zaopatrzenie emerytalne. Dotyczyły one powierzchni 120 tys. ha.</u>
          <u xml:id="u-43.32" who="#StanisławWalendowski">Z tego przyjęto tylko 41.555 ha od 4.567 rolników. Pozostałe wnioski będą w większości rozpatrzone ponownie, z chwilą powstania warunków do pełnego zagospodarowania gruntów, których dotyczą.</u>
          <u xml:id="u-43.33" who="#StanisławWalendowski">Podobna sytuacja jest również w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-43.34" who="#StanisławWalendowski">Realizacja zadań w zakresie zagospodarowania gruntów stawia poważne obowiązki przed uspołecznionymi gospodarstwami rolnymi.</u>
          <u xml:id="u-43.35" who="#StanisławWalendowski">Na tym odcinku stwierdzamy cały szereg osiągnięć, z których najważniejsze jest chyba to, że zarówno państwowe gospodarstwa rolne, jak i rolnicze spółdzielnie produkcyjne, które przejęły poważne powierzchnie gruntów, bardzo słabo zagospodarowanych, albo nawet odłogujących, nie obniżyły swoich jednostkowych wskaźników produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-43.36" who="#StanisławWalendowski">Całość zabiegów związanych z pełnym wykorzystaniem wszystkich gruntów powinna być jednak przeprowadzona w taki sposób, by osiągnąć w możliwie krótkim czasie jak największe efekty produkcyjne przy możliwie najmniejszych nakładach.</u>
          <u xml:id="u-43.37" who="#StanisławWalendowski">Wymaga to odpowiedniego ukierunkowania organizacji prac zarówno w gospodarstwach państwowych, jak i spółdzielczych. Dotyczy to między innymi metody bezobornikowego zagospodarowania ziemi.</u>
          <u xml:id="u-43.38" who="#StanisławWalendowski">Szerzej należy również wykorzystywać doświadczenia zakładów naukowych. Np. Zakładu Doświadczalnego Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Przebędowie, powiat Oborniki, woj. poznańskie, gdzie opracowano metodę bezobornikowego zagospodarowania ugorów przy wprowadzeniu uprawy łubinu i bogatym stosowaniu nawozów sztucznych. Zakład przejął z Państwowego Funduszu Ziemi 72 ha gruntów i uzyskał 4.700 zł czystego zysku rocznie z 1 ha w okresie 3 lat. Jest to charakterystyczny przykład, że myśl naukowa wyszła naprzeciw potrzebom rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-43.39" who="#StanisławWalendowski">W zagospodarowaniu gruntów Państwowego Funduszu Ziemi notują również poważne osiągnięcia kółka rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-43.40" who="#StanisławWalendowski">Na przykład kółko rolnicze Cmachowo, pow. Szamotuły w województwie poznańskim uzyskało 382 q z ha buraków cukrowych na przejętych ziemiach. Ośrodek rolny kółka rolniczego w Mochach, pow. Wolsztyn, powstały na bazie gospodarstw podupadłych, użytkuje 122 ha gruntów PFZ. W krótkim okresie czasu ośrodek wyremontował stare zabudowania, pobudował dodatkowe pomieszczenia gospodarcze, rozwinął szeroką działalność w zakresie produkcji zwierzęcej i obecnie ma oborę liczącą 32 sztuki bydła zarodowego, dużą fermę kur, kaczek i gęsi oraz prowadzi dodatkowo odchowalnię piskląt dla miejscowego koła gospodyń wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-43.41" who="#StanisławWalendowski">W zakresie zagospodarowania gruntów stoją również przed jednostkami gospodarki uspołecznionej poważne zadania organizacyjne. Zachodzi bowiem potrzeba tworzenia nowych jednostek PGR, a rolnicze spółdzielnie produkcyjne powinny w szerszym zakresie zagospodarowywać grunty Państwowego Funduszu Ziemi na tak zwanych filiach, to jest na ziemiach położonych oddzielnie od zasadniczego masywu uprawowego.</u>
          <u xml:id="u-43.42" who="#StanisławWalendowski">Ustawa o przymusowym wykupie gospodarstw rolnych nie była w większym stopniu realizowana. Okoliczność jednak, że stworzona została podstawa prawna do przejęcia gospodarstwa odstającego w produkcji, mimo że nie jest ono zadłużone, jest niewątpliwie czynnikiem mobilizującym rolników do prowadzenia swych warsztatów rolnych na właściwym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-43.43" who="#StanisławWalendowski">Oprócz zagospodarowania gruntów nie w pełni wykorzystanych, poważnym zadaniem stojącym przed radami narodowymi jest ograniczenie do niezbędnego minimum strat ponoszonych przez rolnictwo z tytułu nadmiernego rozchodowania z produkcji rolnej ziemi uprawnej, nieraz najlepszej jakości. Wiąże się to ze sprawą ochrony użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-43.44" who="#StanisławWalendowski">Zainteresowane resorty zobowiązane są do bieżącej analizy gruntów, które mają być przekazane lub wyłączone na cele nierolnicze, w ten sposób, by inwestycje lokalizować na gruntach o słabszej bonitacji glebowej.</u>
          <u xml:id="u-43.45" who="#StanisławWalendowski">Dużą pomocą przy tej pracy jest stosowane w praktyce przeprowadzanie rachunku ekonomicznego, zwłaszcza w przypadku możliwości zlokalizowania inwestycji na terenach o różnej bonitacji glebowej w celu stwierdzenia, czy rzeczywiście wyłączenie z produkcji ziemi dobrej jakości równoważy w sensie ekonomicznym korzyść uzyskiwaną z takiego właśnie usytuowania zamierzonej inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-43.46" who="#StanisławWalendowski">Poza tym uwzględnia się możliwość zlokalizowania inwestycji na ziemiach słabszych, względnie zmniejszenie powierzchni przeznaczonej do przekazania na cele nierolnicze.</u>
          <u xml:id="u-43.47" who="#StanisławWalendowski">Istotną sprawą jest niepoprzestawanie na dokonanej w latach ubiegłych analizie gruntów wyłączonych z produkcji. Fakt, że zostały one w toku przeprowadzonej kontroli sposobu wykorzystania terenów uznane za zbędne dla potrzeb inwestorów, nie daje podstawy do potraktowania sprawy za zakończoną. Powierzchnie gruntów wyłączonych z produkcji rolnej powinny być corocznie sprawdzane i konsekwentnie należy od poszczególnych użytkowników egzekwować zwrot tych terenów, które zostały uznane za zbędne. W woj. poznańskim np. powierzchnię miast zmniejszono o 53% ogólnego ich obszaru, poprzez wyłączenie z ich granic terenów użytkowanych rolniczo.</u>
          <u xml:id="u-43.48" who="#StanisławWalendowski">Duże znaczenie ma również rewindykowanie na rzecz rolnictwa terenów poprzednio przez nie utraconych i najczęściej zniszczonych w trakcie pozarolniczej eksploatacji oraz doprowadzenie tych gruntów do pełnej produkcji rolnej drogą ich planowej rekultywacji.</u>
          <u xml:id="u-43.49" who="#StanisławWalendowski">Wysoki Sejmie! Złożoność problematyki urządzeniowo-rolnej nie pozwala na przedstawienie całego tego zagadnienia. Starałem się tylko zasygnalizować niektóre jego aspekty. Wskazują one na potrzebę i celowość kontynuowania rozpoczętych prac, których korzystne znaczenie dla produkcji rolnej jest niewątpliwe i niesporne.</u>
          <u xml:id="u-43.50" who="#StanisławWalendowski">W miarę upływu czasu narastać będzie zasób doświadczeń, które pozwolą niewątpliwie na dalsze, bardziej precyzyjne formy i metody pracy. Pomocne tu będą szkolenia, kurso-konferencje jak i inne formy działania podejmowane przez resort, a także jak najściślejsza współpraca naukowców z praktyką. Zapoczątkowana ona została zorganizowaną w Olsztynie w końcu października bieżącego roku konferencją naukowo-techniczną na temat prac scaleniowo-urządzeniowych.</u>
          <u xml:id="u-43.51" who="#StanisławWalendowski">Przewidziane w budżecie środki finansowe na cele urządzeniowo-rolne przyczynią się niewątpliwie do zwiększenia globalnej produkcji naszego rolnictwa i do wzrostu wskaźników produkcyjnych z hektara.</u>
          <u xml:id="u-43.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#ZenonKliszko">Jedna jeszcze uwaga. Jest chyba rzeczą nieprawidłową, że w dotychczasowej debacie budżetowej w ławach rządowych nie widzimy w tej chwili ani Przewodniczącego Komisji Planowania, ani jego zastępców, a sprawy, które po przerwie poruszamy, są wyjątkowej wagi i znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Wacław Żak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#WacławŻak">Wysoki Sejmie! Oceniając dotychczasowe wyniki planu 5-letniego w rolnictwie, należy stwierdzić, że dynamika wzrostu produkcji rolnej była zadowalająca. Na osiągnięcia w produkcji rolnej dodatnio wpłynęły dostawy przemysłowych środków produkcji, zwiększone inwestycje rolne, rozwój usług produkcyjnych i powiększona pomoc kredytowa państwa oraz aktywność społeczna i produkcyjna samych rolników.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#WacławŻak">Do uzyskania pomyślnych wyników produkcyjnych w rolnictwie przyczyniły się zwłaszcza te gospodarstwa, które stale podnoszą kulturę rolną, właściwie wykorzystują przemysłowe środki produkcji i zwiększają nakłady na produkcję. Obok tych gospodarstw jest część gospodarstw rolnych, które z różnych przyczyn nie nadążają za ogólnym postępem, mimo że większość z nich ma warunki do zwiększenia produkcji rolnej. Główną przyczyną słabej produkcji w tych gospodarstwach są: niski poziom wiedzy rolniczej, przestarzałe metody gospodarowania, nieumiejętność korzystania ze środków technicznych, brak dostatecznej ilości siły roboczej w wyniku odchodzenia ludności wiejskiej, a szczególnie młodzieży, do miasta i zmniejszająca się zdolność do pracy właścicieli z uwagi na wiek.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#WacławŻak">Pełniejsze uruchomienie rezerw produkcyjnych w rolnictwie oraz właściwe zagospodarowanie ziemi, zgodnie z uchwałą IX Plenum KC PZPR i VII Plenum NK ZSL staje się jednym z głównych zadań w rolnictwie na najbliższe lata. Aby należycie wypełniać zadania stojące przed rolnictwem, zachodzi konieczność zwiększenia i skoordynowania prac w zakresie usług dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#WacławŻak">Jako prezes kółka rolniczego, mieszkający i pracujący na wsi, pragnę poruszyć niektóre zagadnienia z działalności instytucji i organizacji działających na wasi, a szczególnie kółek rolniczych, tej samorządnej organizacji chłopskiej, która pomaga rolnikowi w wykonywaniu jego zadań.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#WacławŻak">Wieś otrzymała tysiące ciągników i jeszcze więcej maszyn rolniczych, trudno byłoby obecnie wyobrazić sobie pracę na wsi bez tych maszyn. Należy jednak stwierdzić, że nie wszystkie maszyny, będące w posiadania kółek rolniczych, są należycie wykorzystane. Zależy to często od niezbyt dobrze działającego zarządu, lecz w dużym stopniu od obsługi i konserwacji. Kółka rolnicze odczuwają poważny brak dobrych traktorzystów. Kółka rolnicze są szkołą, w której traktorzysta zdobywa pierwsze umiejętności w obsłudze ciągnika, co nie zawsze wychodzi na korzyść eksploatowanej maszynie. Następnie traktorzysta przechodzi do innego zakładu, gdzie są lepsze warunki pracy i nie wymaga się wielokierunkowości w obsłudze maszyny. Ciągłe zmiany traktorzystów nie sprzyjają właściwej konserwacji maszyn, co powoduje duże zużycie poszczególnych części zamiennych, których z kolei odczuwa się ogromny brak w sprzedaży. Stąd wynikałby wniosek, aby bardziej materialnie zainteresować samych traktorzystów właściwą konserwacją i eksploatacją sprzętu oraz ilością lat przepracowanych w danym kółku rolniczym. Ciągle zmieniający się traktorzysta w kółku rolniczym, nie posiadający umiejętności wielokierunkowej obsługi maszyn, przysparza rolnikom i całej gospodarce narodowej dużych strat w zakresie uzyskania właściwych plonów. Często kółko rolnicze w wyniku niewłaściwie wykonanej przez traktorzystę pracy traci autorytet jako organizacja wprowadzająca postęp w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#WacławŻak">W usprawnieniu usług świadczonych przez kółka rolnicze ważną rolę spełniają zarządy kółek. Ludzie, którzy pracują społecznie, napotykają różnego rodzaju trudności, które wynikają z wielokierunkowego działania kółek rolniczych. Tym dobrym działaczom należy w szerokim zakresie przyjść z pomocą przy załatwianiu zawiłych często spraw przez instytucje współdziałające z rolnictwem oraz rady narodowe, które są właściwymi gospodarzami terenu.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#WacławŻak">Wzrastająca z każdym rokiem wydajność z ha stwarza rolnikom poważne trudności w dostarczaniu wyprodukowanych produktów rolnych do punktów skupu. Rolnik w okresie jesiennym, kiedy występuje spiętrzenie prac w gospodarstwie, zmuszony jest do wystawania i czekania w kolejkach przy zdawaniu buraków, ziemniaków, zboża czy nawet żywca. Nie wpływa to dodatnio ani na wzrost produkcji, ani na samopoczucie i zadowolenie rolników. Lepsza organizacja pracy na punktach skupu i wprowadzenie nawet niewielkiej mechanizacji przyczyniłoby się do sprawniejszego odbioru produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#WacławŻak">Zapoczątkowany w niektórych miejscowościach odbiór produktów rolnych bezpośrednio z zagrody producenta spotkał się z dużym uznaniem ludności wiejskiej. Odbiór taki należałoby w szerszym zakresie wprowadzać na wieś.</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#WacławŻak">Szczególnego zainteresowania i rozpatrzenia wymaga budownictwo inwentarskie na wsi. Zwiększające się z każdym rokiem budownictwo wsi, które jest wielkim osiągnięciem — przy dużej pomocy państwa pozwala na rozszerzenie gospodarki hodowlanej zarówno trzody, jak i bydła.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#WacławŻak">Za mało jest jednak typowych projektów dostosowanych do obecnych wymogów hodowli. Należałoby opracować więcej projektów uwzględniających mechanizację wielu czynności, co ułatwiłoby pracę rolnikowi.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#WacławŻak">Potrzebom budownictwa na wsi nie zawsze odpowiada stan zaopatrzenia w materiały ścienne. Należy więc bardziej popierać zespoły produkcji materiałów ściennych, wykorzystując przy tym miejscowe surowce w postaci żwiru i gliny, jak to dotychczas robią niektóre spółdzielnie usługowo-wytwórcze, międzykółkowe bazy maszynowe czy kółka rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#WacławŻak">Następne zagadnienie — to usługi typu rzemieślniczego dla ludności wiejskiej. Rosnąca stale ilość sprzętu mechanicznego kierowana na wieś stwarza potrzeby w zakresie usług rzemieślniczych typu naprawy elektrycznego sprzętu gospodarstwa domowego, naprawy odbiorników radiowych i telewizyjnych, renowacji silników elektrycznych, usług kowalskich oraz w zakresie zaplecza technicznego motoryzacji czy wulkanizacji. Usługi tego typu winny być grupowane w ośrodkach „Nowoczesna Gospodyni”, w kółkach rolniczych, w POM czy w gminnych spółdzielniach.</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#WacławŻak">Powyższe sprawy na ogół drobne, jakże często stają się poważnym problemem utrudniającym normalną pracę rolnika, która niewykonana w terminie, daje ujemne wyniki.</u>
          <u xml:id="u-45.13" who="#WacławŻak">A przecież tylko wprowadzenie na wieś szeroką falą usług dla rolnictwa umożliwi taką działalność gospodarczą, której celem jest dalszy wzrost produkcji rolnej, uzyskany w wyniku unowocześnienia rolnictwa i podniesienia wydajności pracy, a także poprawa warunków pracy w rolnictwie oraz poprawa warunków życia ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-45.14" who="#WacławŻak">Kierunek tej działalności zmierza do tego, by wieś polska była taka, o jakiej marzyli najlepsi działacze ludowi.</u>
          <u xml:id="u-45.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Zbigniew Krzysztoforski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Wysoki Sejmie! Przedłożony Wysokiej Izbie projekt planu zawiera między innymi założenia dalszego intensywnego wzrostu produkcji rolniczej. Chciałbym zatrzymać uwagę obywateli posłów na jednym z ważnych elementów tego planu, mającego bezpośredni wpływ na wyniki produkcyjne naszego rolnictwa, a mianowicie na problemach nauki i oświaty rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Uzyskanie planowego wzrostu produkcji rolniczej i zapewnienie rozwoju rolnictwa w latach następnych wymagać będą jeszcze większego zaangażowania się nauki w rozwiązywanie problemów rolnictwa. Jednym słowem — przed placówkami naukowo-badawczymi rolnictwa musi stanąć zadanie rozwiązania takich zagadnień, których pilnie oczekuje praktyka rolnicza.</u>
          <u xml:id="u-47.2" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Trzeba krytycznie stwierdzić, że dotychczas nauka rolnicza nie uwzględniała w należytym stopniu bezpośrednich potrzeb produkcji. Nie chciałbym tutaj negować niewątpliwych osiągnięć naszej nauki rolniczej, ale od bieżących najpilniejszych potrzeb rolnictwa zarówno indywidualnego, jak i uspołecznionego, problematyka prac naukowo-badawczych w rolnictwie odbiegała dość daleko.</u>
          <u xml:id="u-47.3" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Zresztą niejednokrotnie prowadzone były prace nad roślinami nie mającymi większego znaczenia gospodarczego dla kraju bądź też drobiazgowo opracowywano wąskie tematy wymagające dalszych długoletnich badań.</u>
          <u xml:id="u-47.4" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Sytuacja w tej dziedzinie uległa w ostatnim czasie poprawie. Dużą pomoc dla praktyki rolniczej udzielają obecnie coraz lepiej zorganizowane, i co ważne, coraz lepiej wyposażone rolnicze rejonowe zakłady doświadczalne. Te placówki zostały związane z regionami, w których działają i, co najważniejsze, coraz częściej podejmują się opracowań potrzebnych bezpośrednio praktyce rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-47.5" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Widoczna zmiana kierunku i metod działalności nauki rolniczej nastąpi niewątpliwie w wyniku realizacji uchwał IV Plenum KC PZPR, które przecież wyraźnie stwierdziło, że w dziedzinie badań naukowych, prac rozwojowych i wdrożeniowych do głównych zadań należy prawidłowy wybór tematów najbardziej istotnych dla gospodarki oraz koncentracja na nich całego wysiłku placówek naukowo-technicznych.</u>
          <u xml:id="u-47.6" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Analizując bardziej szczegółowo potrzeby rolnictwa w tym zakresie, wydaje się konieczne, aby w pracach naukowo-badawczych skierować specjalną uwagę na najbardziej ważne gospodarczo rośliny, to jest zboża, przede wszystkim żyto, i ziemniaki. Chodzi konkretnie o intensyfikację prac hodowlanych w celu uzyskania wysokopiennych odmian zbóż, odpornych na wylęganie, wymarzanie i na choroby. Okazuje się bowiem, że uzyskiwanie w naszym kraju wysokich plonów zbóż oparte jest o odmiany importowane — głównie odmiany pszenic, które często w naszych warunkach są zawodne i szybko się wyradzają.</u>
          <u xml:id="u-47.7" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Wprowadzenie do produkcji nowych intensywnych odmian zbóż wymagać będzie jednoczesnego prowadzenia badań nad opracowaniem techniki nawożenia mineralnego zbóż wysokimi dawkami z uwzględnieniem różnych warunków glebowo-klimatycznych.</u>
          <u xml:id="u-47.8" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Z uwagi na systematyczny wzrost areału roślin pastewnych, problemem nadal nie rozwiązanym jest zaopatrzenie w nasiona roślin pastewnych. Nasze rolnictwo nadal pilnie potrzebuje nowych, bardziej plennych odmian koniczyny, lucerny i łubinów pastewnych.</u>
          <u xml:id="u-47.9" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Mamy w naszym rolnictwie wiele odmian ziemniaków, ale nadal nie wytworzyliśmy nowych odmian ziemniaków o wysokiej zawartości skrobi i białka — niezbędnych dla przemysłu suszarniczego.</u>
          <u xml:id="u-47.10" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Również w produkcji ogrodniczej czynnikiem hamującym rozwój jest właśnie nasiennictwo warzywne i przechowalnictwo. Konieczne jest więc nasilenie prac naukowo-badawczych również w tych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-47.11" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Zagadnieniem bardzo często poruszanym przez naszych rolników i moim zdaniem sprawą, która powinna być wysunięta na czoło prac badawczych, jest rozwiązanie problemu małej mechanizacji, przede wszystkim prac hodowlanych i to zarówno w drobnych gospodarstwach indywidualnych, jak i w dużych gospodarstwach uspołecznionych.</u>
          <u xml:id="u-47.12" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Obecna trudna sytuacja paszowa i konieczność wprowadzenia ścisłego reżimu oszczędnościowego w gospodarce paszami wysuwa z kolei tematykę badań nad podnoszeniem efektywności wykorzystania białka w paszach oraz nad składem mieszanek paszowych.</u>
          <u xml:id="u-47.13" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Nie sposób zresztą w krótkiej wypowiedzi omówić wszystkich choćby najważniejszych zadań, których rozwiązania oczekuje się od nauki rolniczej. Zapewnienie realizacji choćby tylko tutaj wymienionych, będzie wymagało na pewno sprawnej organizacji procesu badawczego oraz zabezpieczenia odpowiednich środków. Sprawy te znalazły odbicie w przedłożonym Wysokiej Izbie projekcie planu na rok 1970.</u>
          <u xml:id="u-47.14" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Projekt uchwały wyraźnie zaleca doprowadzenie do zwiększenia efektywności prac badawczych i szybszego wdrożenia ich do praktyki, wskazując na węzłowe problemy wymagające rozwiązania dla zabezpieczenia intensyfikacji produkcji rolnej. Środki, jakimi dysponuje rolnictwo na prace badawcze, są na ogół skromne i rzecz polega na tym, by je jak najlepiej wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-47.15" who="#ZbigniewKrzysztoforski">W rolnictwie istota sprawy polega na szybkim wdrażaniu efektów badań naukowych do praktyki. Kluczem do tej sprawy winno być ustalenie, jakie czynniki przyspieszają, a jakie opóźniają proces upowszechnienia postępu technicznego w rolnictwie. Bezsporne jest jedno, że zakres przenikania postępu na wieś zależy bezpośrednio od stanu wiedzy zawodowej rolników i od stopnia ich umiejętności korzystania z informacji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-47.16" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Niewątpliwie lokalne, obiektywne warunki wsi i gospodarstw wpływają w różnorodny sposób na przenikanie postępu do rolnictwa, ale może je niwelować właśnie odpowiednia świadomość i postawa rolników, naturalnie przy pomocy organizacji i instytucji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-47.17" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Istnieje bowiem ścisła współzależność między wyposażeniem rolnictwa w nowoczesne środki produkcji i przygotowaniem kadr. Dzisiaj poziom wiedzy właściciela warsztatu rolnego przestaje być sprawą subiektywną rolnika, a staje się problemem społecznym.</u>
          <u xml:id="u-47.18" who="#ZbigniewKrzysztoforski">W procesie modernizacji wsi czołową rolę ma odegrać służba rolna, której podstawą działania winny być informacje wynikające z badań rolniczych rejonowych zakładów doświadczalnych. Zapotrzebowanie na kwalifikowanych pracowników rolnictwa stale rośnie, w zależności od zakresu i tempa przeobrażeń struktury agrarnej rolnictwa, od zmian w wyposażeniu rolnictwa, stopnia zmechanizowania prac oraz tempa rozwoju produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-47.19" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Według obliczeń Ministerstwa Rolnictwa zapotrzebowanie na pracowników w rolnictwie z wykształceniem zasadniczym wynosić będzie w najbliższych latach ponad 640 tys. osób. Istniejąca struktura rolna oraz duże rozdrobnienie gospodarstw powodują, że zapotrzebowanie kadr w rolnictwie wielokrotnie przekracza pożądane z ekonomicznego punktu widzenia zatrudnienie na 100 ha użytków rolnych.</u>
          <u xml:id="u-47.20" who="#ZbigniewKrzysztoforski">W naszym kraju szeroko rozbudowaliśmy system powszechnej oświaty rolniczej. Niewątpliwe jest również to, że stale doskonalimy programy i podręczniki i w zasadzie przezwyciężone zostały trudności w dziedzinie kadry nauczycielskiej.</u>
          <u xml:id="u-47.21" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Jednakże praktyka wykazuje, że obecny system oświaty rolniczej nie pokrywa w pełni zapotrzebowania rolnictwa na kwalifikowaną kadrę i na tym tle wynika konieczność bardziej skutecznego działania.</u>
          <u xml:id="u-47.22" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Główną słabością dotychczasowego systemu kształcenia kadr dla rolnictwa jest niedostateczny rozwój szkół przygotowujących pracowników na poziomie zasadniczym. Szacuje się, że w całym kraju zaledwie 1/3 młodzieży podejmującej pracę w rolnictwie uzyskuje podstawowe przygotowanie zawodowe. Jeśli zestawimy te dane z faktem, że od kilku lat występuje systematyczny spadek liczby uczniów w szkołach przysposobienia rolniczego i stosunkowo nieliczne są szkoły przysposobienia rolniczego, które mają pełną obsadę, to otrzymujemy obraz sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-47.23" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Do ujemnych zjawisk naszego rolniczego szkolnictwa zawodowego zaliczyć należy, poza zmniejszającą się liczbą uczniów, także niewłaściwy skład socjalny. I tak: młodzież pochodzenia chłopskiego stanowi w SPR tylko 68% ogółu uczniów tych szkół. Taki stan socjalny powoduje, że znaczna część absolwentów szkół rolniczych przechodzi do pracy w innych zawodach.</u>
          <u xml:id="u-47.24" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Nadal w całym szkolnictwie rolniczym występują duże braki, zwłaszcza w dziedzinie jakości kształcenia, szczególnie w praktycznym przygotowaniu do zawodu.</u>
          <u xml:id="u-47.25" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Szkoły przysposobienia rolniczego, oparte na bazie materialnej i kadrze nauczycielskiej szkół podstawowych, mają przygotowywać młodą wykwalifikowaną kadrę bez odrywania uczniów od udziału w pracach we własnych gospodarstwach. Praktyka wykazuje jednak, że na skutek zbyt sztywnego trzymania się trybu nauki takiego jak w szkołach podstawowych, w okresie pilnych prac polowych znaczna część uczniów nie chodzi do szkoły, a inna wprawdzie chodzi, ale zaniedbuje z kolei wykonanie prac agrotechnicznych w swoich gospodarstwach. Tak było np. we wrześniu bieżącego roku, kiedy to wiele SPR świeciło pustkami. Należałoby w tych szkołach uwzględnić w większym stopniu specyfikę prac w rolnictwie, tym bardziej, że program tych szkół uwzględnia takie możliwości.</u>
          <u xml:id="u-47.26" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Zgodnie z obowiązującymi zarządzeniami, prawo uczęszczania do SPR mają absolwenci szkół podstawowych. Tymczasem, według szacunku, około 50 tys. młodzieży rocznie nie kończy szkoły podstawowej. Poważna część tej młodzieży pozostaje na wsi i przejmuje prowadzenie gospodarstwa rolnego, nie mając przygotowania zawodowego. Należałoby zatem dla umożliwienia tej części młodzieży wiejskiej zdobycia zawodu rolnika, uruchomić przy niektórych SPR klasy wstępne o odpowiednim poziomie nauczania, a umożliwiające z kolei wstęp do SPR w oparciu o zarządzenie Ministerstwa Oświaty. W kilku województwach, między innymi w katowickim, stworzono specjalne oddziały przy SPR dla uczniów po szóstej klasie. Myślę, że tę inicjatywę resortu oświaty powinny szerzej podjąć rady narodowe i administracja szkolna.</u>
          <u xml:id="u-47.27" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Stan bazy lokalowej szkół przysposobienia rolniczego i zasadniczych szkół rolniczych nie przedstawia się najlepiej. Na blisko 2 tys. czynnych szkół tylko 170, a więc zaledwie około 8%, mieści się we własnych budynkach, pozostałe mają budynki wspólne ze szkołami podstawowymi, nie odpowiadające w pełni wymogom dydaktycznym szkół zawodowych. Tylko 67% szkół ma działki szkolne, a zaledwie co trzecia szkoła dysponuje pracownią biologiczną.</u>
          <u xml:id="u-47.28" who="#ZbigniewKrzysztoforski">W związku z tym konieczne jest podjęcie działalności zmierzającej do podniesienia poziomu pracy dydaktyczno-wychowawczej w SPR, poprawienie ich bazy materialnej, lepsze wyposażenie w sprzęt i pomoce dydaktyczne oraz zabezpieczenie dopływu kwalifikowanych kadr nauczycielskich.</u>
          <u xml:id="u-47.29" who="#ZbigniewKrzysztoforski">W celu zachęcenia młodzieży wiejskiej, mającej pozostać w gospodarstwach rolnych, do powszechnego podejmowania nauki w szkołach przysposobienia rolniczego trzeba szukać różnych nowych form działania. Między innymi wydaje się konieczne, aby dla niezamożnej młodzieży wiejskiej, pochodzącej z gospodarstw słabych ekonomicznie czy podupadłych, uruchomić dodatkowe stypendia, zresztą niezależnie od państwowych, które mogłyby fundować spółdzielczość wiejska, a także kółka rolnicze i inne instytucje pracujące na wsi.</u>
          <u xml:id="u-47.30" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Dyskutując więc obecnie nad planem gospodarczym 1970 roku musimy jednocześnie szukać sposobów jak najlepszego jego wykonania, zabezpieczenia jego wskaźników, a tym samym szukać dróg wprowadzenia planu w życie.</u>
          <u xml:id="u-47.31" who="#ZbigniewKrzysztoforski">Sprawa kształcenia kadr rolniczych, to nie tylko sprawa administracji szkolnej, ale przede wszystkim rad narodowych wszystkich szczebli, organizacji rolniczych i całego społeczeństwa, gdyż ostateczny efekt wydatkowania wielu nakładów finansowych przewidzianych w planie 1970 roku, wykorzystania środków produkcji w postaci maszyn i urządzeń, nawozów i nasion, zależy od człowieka, który będzie z tej pomocy korzystał. Stąd waga tego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-47.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma Minister Rolnictwa towarzysz Mieczysław Jagielski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#MieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Sprawy rolnictwa i z rolnictwem związane stały się jak zwykle przedmiotem wnikliwego przeglądu zarówno w czasie generalnej debaty nad planem 1970 r., jak również na posiedzeniach wielu komisji sejmowych. Jest to zrozumiałe, jeśli zważyć, że rolnictwo w roku przyszłym powinno wytworzyć prawie 17% dochodu narodowego, zapewnić dostawę produktów i surowców, które według przyszłorocznego planu stanowić będą po przetworzeniu około 40% rynkowej masy towarowej oraz zagwarantować dodatnie saldo w obrotach handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#MieczysławJagielski">Aby sprostać tym poważnym zadaniom, nasza gospodarka rolna musi powiększyć swą produkcję o prawie 3%. Nie będzie to łatwe z uwagi na tegoroczną suszę, której skutki rolnictwo dotkliwie odczuwa. Wprawdzie osiągnęliśmy wyższe, w porównaniu z ubiegłym rokiem, plony i zbiory zbóż dzięki czemu plan ich skupu w wysokości 4,5 mln ton zostanie wykonany i przekroczony, chociaż plan produkcji mięsa zostanie również wykonany, a plan skupu przekroczony o ok. 50 tys. ton, co oznacza wzrost o ponad 80 tys. ton w porównaniu z 1968 r., to jednak obniżone plony roślin oleistych, okopowych i pastewnych zadecydowały o tym, że wartość globalnej produkcji rolniczej jest o ponad 5% niższa od osiągniętej w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#MieczysławJagielski">Mimo tych niepowodzeń możemy stwierdzić, że rolnictwo wykazało wysoką odporność na tegoroczną klęskę żywiołową — tak bowiem wypada określić wyjątkową tegoroczną suszę. Przez 40 dni na przeważającą większość użytków rolnych w kraju nie spadła ani jedna kropla deszczu w okresie, kiedy jest on najbardziej potrzebny. Susza glebowa utrzymała się w wielu rejonach aż do końcu okresu wegetacyjnego. Podobne klęski przed kilkunastu laty wywoływały olbrzymie straty, które trzeba było likwidować przez kilka lat.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#MieczysławJagielski">Tegoroczny spadek produkcji, jakkolwiek znaczny, byłby o wiele głębszy, gdyby nie to, że rolnictwo nasze dysponuje szerszym i bardziej kompletnym arsenałem środków oraz że znajomość metod, którymi trzeba się posługiwać w takich okolicznościach, jest dziś o wiele bardziej powszechna niż dawniej.</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#MieczysławJagielski">Trzeba i to podkreślić, że przygniatająca większość rolników dobrze wie, jak opłaca się zdwojony wysiłek produkcyjny i inicjatywa inwestycyjna wsi.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#MieczysławJagielski">Obok tego zasługuje na uwagę sprawność i ofensywność, z jaką indywidualni rolnicy i pracownicy uspołecznionych przedsiębiorstw rolnych przystąpili do umiejętnego likwidowania skutków suszy.</u>
          <u xml:id="u-49.6" who="#MieczysławJagielski">Tak więc rolnictwo nasze wykazało rosnącą zdolność do przeciwstawienia się niekorzystnym siłom przyrody. Jest to wyrazem skuteczności naszej polityki rolnej, w której zasadniczą rolę spełniają takie czynniki, jak stałe polepszanie wyposażenia gospodarstw rolnych w środki produkcji, doskonalenie bazy materialno-technicznej rolnictwa, podnoszenie poziomu oświaty rolniczej i kształtowanie ekonomicznych warunków gwarantujących rentowość produkcji rolniczej. Ale byłoby jednostronne przypisywanie wyłącznie ekonomicznym motywom tych zmian, które zachodzą w naszej gospodarce rolnej. Cechująca wieś troska o ulepszanie rolniczych warsztatów pracy, o podnoszenie kultury rolnej i wydajności produkcji ma również swoje źródło w zawodowych ambicjach rolników i w poczuciu społecznego obowiązku chłopów względem kraju. Tak właśnie czynem produkcyjnym umacnia wieś sojusz robotniczo-chłopski, stanowiący dla niej z kolei oparcie w doskonaleniu gospodarki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-49.7" who="#MieczysławJagielski">W nadchodzącym roku podstawowe zadania produkcyjne są te same co w ostatnich latach, z tym jednak, że sytuacja, która ukształtowała się pod wpływem tegorocznej suszy, wymaga skoncentrowania w większym niż dotąd stopniu uwagi po pierwsze — na problemie zbożowo-paszowym, po drugie — na produkcji zwierzęcej, zwłaszcza chowie bydła i trzody chlewnej, a więc na przeciwdziałaniu spadkowi pogłowia zwierząt w rejonach o najostrzejszych niedoborach pasz i zwiększeniu tego pogłowia w rejonach mających lepszą sytuację paszową.</u>
          <u xml:id="u-49.8" who="#MieczysławJagielski">Plan, który Rada Ministrów przedłożyła Wysokiej Izbie, wyznacza materialne i finansowe środki, które będą sprzyjać dalszej intensyfikacji produkcji zbóż i pasz.</u>
          <u xml:id="u-49.9" who="#MieczysławJagielski">Dostawy kwalifikowanych nasion zbóż, roślin pastewnych i okopowych w pełni odpowiadają zadaniom perspektywicznego programu nasiennego. Dodam, że dotacja budżetowa na ten cel ulega zwiększeniu z ponad 800 mln zł do ponad 900 mln zł w 1970 r., co wiąże się nie tylko z ilościowym zwiększeniem dostaw, ale także ze zmianą organizacji zaopatrzenia rolnictwa w nasiona. Mianowicie w 4 województwach: kieleckim, lubelskim, białostockim i rzeszowskim rezygnujemy z kłopotliwej wymiany nasion, opartej na tak zwanej wymianie sąsiedzkiej, a zaopatrzenie chłopskich gospodarstw w nasiona oprzemy całkowicie na reprodukcji prowadzonej w gospodarce uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-49.10" who="#MieczysławJagielski">Na posiedzeniach sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wielokrotnie wysuwano postulaty o szybsze doskonalenie naszych funduszy nasiennych, o szybsze rozpowszechnianie lepszych, bardziej plennych i odpornych na choroby odmian roślin zbożowych. Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że przedstawiony przez nas nowy plan uwzględnia te żądania. Zawdzięczamy to przede wszystkim naszej krajowej hodowli roślin i polskim naukowcom, w szeregu jednak przypadków sięgamy też po przydatne u nas, wyróżniające się odmiany zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-49.11" who="#MieczysławJagielski">Pragnę podkreślić, że mimo suszy i różnorodnych komplikacji, jakie ona wywołała w produkcji ziemniaków (szacuje się, że plony ziemniaków są niższe o 20 q/ha, a zbiory o ponad 5 mln ton), dołożono starań, by uprawa tej rośliny w przyszłym roku odbywała się w nie gorszych warunkach niż w poprzednich latach. Wyrazem tego jest zgromadzenie o 100 tys. ton sadzeniaków więcej w porównaniu z rokiem ubiegłym, przy czym poważna część tych sadzeniaków została już dostarczona rolnikom.</u>
          <u xml:id="u-49.12" who="#MieczysławJagielski">Mimo różnorodnych trudności towarzyszących rozwojowi naszego przemysłu, konsekwentnie realizujemy program zwiększenia dostaw nawozów i środków ochrony roślin. W nadchodzącym roku dostawy nawozów mineralnych wzrosną o ponad 22 kg na hektar, co pozwoli nam zużyć pod zbiory w 1970 r. średnio w kraju 133 kg/NPK/ha, to jest ponad dwukrotnie więcej aniżeli na początku bieżącej 5-latki.</u>
          <u xml:id="u-49.13" who="#MieczysławJagielski">Wartość dostarczonych rolnictwu środków ochrony roślin będzie większa o ponad 8%, przy czym asortyment ich jest bardziej bogaty i same środki bardziej skuteczne i bardziej poszukiwane.</u>
          <u xml:id="u-49.14" who="#MieczysławJagielski">Wypada również wskazać na rozszerzenie w nie spotykanej dotąd u nas skali areału poplonów ozimych. Szacuje się bowiem, że areał ten wyniesie około miliona ha i będzie większy ponad 400 tys. ha w porównaniu z rokiem ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-49.15" who="#MieczysławJagielski">Jeśli uwzględnić wreszcie dalszą intensyfikację użytków zielonych, która musi zapewnić wydatny wzrost plonów na łąkach i pastwiskach, można wyrazić pogląd, że przygotowane zostały wszelkie przesłanki dla pomyślnej realizacji kluczowego w rolnictwie problemu zbożowo-paszowego.</u>
          <u xml:id="u-49.16" who="#MieczysławJagielski">Zadania, które plan wyznacza rolnictwu w produkcji zwierzęcej, uważam za bardzo trudne, powiedziałbym, za najtrudniejsze spośród wszystkich pozostałych. Odpowiednio do tego zagwarantowane zostały większe niż w latach poprzednich zasoby niezbędnych środków. Najważniejsze z nich bardzo krótko pragnę omówić. W pierwszym rzędzie chodzi o zwiększenie dostaw pasz. Nie jest to łatwe zadanie w warunkach, kiedy samo rolnictwo zebrało pasz mniej aniżeli potrzebuje. Trzeba było zrezygnować z takiego eksportu, który by mógł uszczuplić nasze zasoby paszowe, ograniczyć przemysłowy przerób ziemniaków oraz zwiększyć import niektórych surowców potrzebnych do produkcji mieszanek paszowych. Dostawy tych pasz będą w bieżącym roku gospodarczym większe o ponad 500 tys. ton niż w roku poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-49.17" who="#MieczysławJagielski">Ulegnie dalszemu rozszerzeniu zakres prac zmierzających do poprawy jakości pogłowia. Inseminacją obejmiemy 4,5 mln sztuk krów, co stanowi 73% ich pogłowia.</u>
          <u xml:id="u-49.18" who="#MieczysławJagielski">Zakończona zostanie likwidacja gruźliczego bydła już w ósmym z kolei województwie, w woj. katowickim. Na obszarach, gdzie pogłowie bydła uwolniono już od tej choroby, zamieszkuje 62% ludności kraju. Obecnie służba weterynaryjna koncentruje swoje wysiłki na zwalczaniu gruźlicy bydła w woj. poznańskim. W wyniku tej akcji, mleko krów całkowicie wolnych od gruźlicy otrzymywać będzie łącznie 70% ludności.</u>
          <u xml:id="u-49.19" who="#MieczysławJagielski">Poważnie również wzrosną dostawy zwierząt hodowlanych dla masowego chowu, przy czym działalność ta jest również wsparta odpowiednią finansową pomocą państwa, uwzględnioną w projekcie budżetu.</u>
          <u xml:id="u-49.20" who="#MieczysławJagielski">Wymieniając przykładowo niektóre środki pomocy materialnej państwa zapewniające intensyfikację produkcji zwierzęcej, nie wolno pominąć instrumentów ekonomicznych, dzięki którym oddziaływujemy na produkcyjną sytuację w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-49.21" who="#MieczysławJagielski">Jak wiadomo, Rząd przed kilkoma miesiącami, kiedy stały się oczywiste klęskowe rozmiary suszy, odroczył spłatę bieżących rat kredytowych i obniżył ceny nawozów na okres jesiennej kampanii siewnej, o czym wielu obywateli posłów wspominało. Ostatnio podjęto decyzje o podwyżce cen kontraktowanej trzody chlewnej oraz o podatkowych ulgach dla wszystkich gospodarstw, które intensyfikują lub prowadzą na wysokim poziomie produkcję żywca wołowego. Korzyści, jakie z tego tytułu może odnieść rolnictwo, szacujemy na kwotę ponad 2 mld zł. Te bardzo ważne dla rolnictwa decyzje mają na celu stwarzanie producentom rolnym możliwości zakupu rosnących dostaw środków produkcji i powiększanie nakładów inwestycyjnych zapewniających stałą intensyfikację produkcji, by na tej drodze realizować zasadę równomiernego wzrostu dochodów ludzi pracy w mieście i na wsi.</u>
          <u xml:id="u-49.22" who="#MieczysławJagielski">Zgodnie z programem racjonalizacji gospodarki ziemią, który został szeroko omówiony przez obywatela posła Walendowskiego, chciałbym jedynie dodać, że w ciągu minionych 2,5 lat, kiedy zapoczątkowaliśmy tę akcję w oparciu o 3 ustawy przyjęte przez Sejm, objętych zostanie łącznie pracami scaleniowymi i wymiennymi prawie milion ha użytków rolnych. Niezbędne dla realizacji planu w 1970 r. środki finansowe i kadrowe również zostały zabezpieczone w projekcie planu i budżetu. Większość ziemi, którą przejmujemy z gospodarstw w zamian za rentę, przekazana zostanie państwowym gospodarstwom rolnym, które w ostatnich latach rokrocznie przejmują do zagospodarowania około 50 tys. ha. Przewidujemy również, że i w tym roku gospodarczym mniej więcej taki sam obszar zostanie przejęty do zagospodarowania przez PGR. Dzięki przejmowaniu nowych areałów — PGR dysponować będą 14% całości użytków rolnych w kraju. Jeśli chodzi jednak o udział gospodarstw państwowych w tonażowej produkcji rolniczej, to będzie on znacznie większy. I tak wyniesie on w zbożu ponad 41%, w nasionach oleistych ponad 44%, w mleku ponad 22%, w żywcu wołowym również tyle, w ziemniakach i burakach cukrowych ponad 11%.</u>
          <u xml:id="u-49.23" who="#MieczysławJagielski">Od gospodarstw państwowych żądamy przede wszystkim powiększenia dostaw zboża. W wyniku wzrostu areału zbóż o 44 tys. ha i uzyskania w 1969 r. plonów o 0,3 q wyższych w porównaniu z 1968 r., państwowe gospodarstwa rolne dostarczą z tegorocznych zbiorów 1.850 tys. ton zbóż, co oznacza, że dostawy te będą półtorakrotnie większe, aniżeli wyniosły dostawy zboża przed 4 laty.</u>
          <u xml:id="u-49.24" who="#MieczysławJagielski">Planujemy, że w przyszłym roku państwo zakupi od PGR około 2 mln ton zbóż, a prócz tego 200 tys. ton suszu zielonek, ponad 60 tys. ton suszu ziemniaka i 10 tys. ton płatków ziemniaczanych, co łącznie z przewidywaną produkcją 120 tys. ton makuchów powinno dać 2.400 tys. ton komponentów niezbędnych do produkcji przemysłowych mieszanek paszowych.</u>
          <u xml:id="u-49.25" who="#MieczysławJagielski">Pozwoliłem sobie na przytoczenie tych danych, ponieważ podzielam pogląd, że w PGR-owskiej działalności istotne jest nie tylko intensywne wykorzystanie ziemi, którą powierza się tym gospodarstwom, ale także wykorzystanie jej w sposób podnoszący efektywność całej gospodarki rolnej. Oczywiście wkład PGR w produkcję mieszanek paszowych, dostarczanych głównie indywidualnym gospodarstwom chłopskim, jest wymownym, choć nie jedynym przykładem działalności PGR na rzecz intensyfikacji całego rolnictwa. Wiadomo ogólnie, że podstawą naszego planu nasiennego jest PGR-owska produkcja nasion zbóż i innych roślin uprawnych, a z kolei rosnące dostawy dla rolnictwa kwalifikowanych nasion, a także zarodowych zwierząt zawdzięczamy postępowi, którym legitymują się państwowe gospodarstwa rolne. Ale one — podobnie jak całe rolnictwo — znalazły się w roku bieżącym w trudnej sytuacji paszowej. Niedobory pasz wystąpiły szczególnie ostro w województwach północnych o największej koncentracji gospodarstw państwowych. By ubezpieczyć się jednak przed konsekwencjami spadku pogłowia bydła i trzody w gospodarce chłopskiej oraz z uwagi na potrzeby rynku, stawiamy PGR w zakresie produkcji zwierzęcej zadania wyższe, aniżeli są one odnotowane w projekcie narodowego planu gospodarczego. PGR bowiem powinny zwiększyć w tym trudnym roku pogłowie bydła o prawie 60 tys. sztuk, a produkcję żywca wołowego do końca 1970 r. — o około 15 tys. ton, to jest o 8,5% w stosunku do poziomu dostaw z 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-49.26" who="#MieczysławJagielski">Przy bardzo rzadkich wyrazach uznania dla działalności gospodarstw państwowych, można usłyszeć bardzo często krytyczne uwagi o zbyt małych dostawach żywca wieprzowego z PGR. Uwzględniając te uwagi, przewidujemy zwiększenie pogłowia trzody o blisko 100 tys. sztuk, to jest o prawie 14% stanu, jaki posiadały gospodarstwa państwowe w połowie 1969 r. Zakładany przyrost — z uwagi na brak stanowisk — musi być osiągnięty w dużej mierze w różnorodnych pomieszczeniach zastępczych. Dostawy żywca wieprzowego mają dzięki temu wzrosnąć do końca 1970 r. o około 14 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-49.27" who="#MieczysławJagielski">W tych warunkach można uznać, że udział PGR w produkcji zwierzęcej zwiększa się pomyślnie. Wystarczy też wspomnieć, że mimo dotkliwej suszy i uszczuplonych zbiorów pasz, gospodarstwa państwowe — nawet w rejonach, które ucierpiały najbardziej — powiększyły dostawy mleka ponad zeszłoroczny poziom, czego nie osiągnęli inni dostawcy tego ważnego produktu.</u>
          <u xml:id="u-49.28" who="#MieczysławJagielski">Różny udział PGR w poszczególnych działach produkcji zwierzęcej jest wynikiem dążenia do racjonalnego podziału zadań produkcyjnych między sektory naszego rolnictwa, z uwzględnieniem wymagań rachunku ekonomicznego. Przy obecnym wyposażeniu w środki produkcji decydujące o skali chowu zwierząt — chodzi mi przede wszystkim o budynki — uzasadnione są aktualne proporcje rozmieszczenia tej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-49.29" who="#MieczysławJagielski">Poruszając problematykę PGR, chcę podkreślić, że umocnienie słabych gospodarstw o niskiej produkcji i wysokich kosztach i na skutek tego deficytowych, traktujemy jako podstawowe zadanie i to zarówno ze względów gospodarczych, jak i społeczno-politycznych. Szeroki wachlarz różnorodnych poczynań produkcyjno-inwestycyjnych oraz organizacyjno-kadrowych powinien zapewnić szybką poprawę w tej grupie gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-49.30" who="#MieczysławJagielski">Inwestycyjny plan rolnictwa kształtuje się odpowiednio do możliwości, którymi dysponować będzie gospodarka narodowa w przyszłym roku. Trudności zaopatrzeniowe i wykonawcze ograniczają przyrost inwestycyjnych nakładów w rolnictwie do 2%. Tym bardziej więc przy planowaniu struktury inwestycji — stosownie do uchwały II Plenum KC PZPR — musimy ustalać priorytety w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-49.31" who="#MieczysławJagielski">Najbardziej, bo o 5% w porównaniu z rokiem bieżącym, wzrosną nakłady na mechanizację. Rolnictwo co prawda nie otrzyma większej ilości ciągników niż w 1969 r., ale o ponad 50% wzrosną dostawy maszyn do nawożenia gleb, o około 70% zwiększą się dostawy aparatury do ochrony roślin. W znacznie większym stopniu — chociaż, niestety, jeszcze nie w pełni — zostanie zaspokojone zapotrzebowanie rolnictwa na maszyny i urządzenia do sprzętu siana, zielonek i ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-49.32" who="#MieczysławJagielski">Przewidujemy wysoki stosunkowo przyrost nakładów warunkujących wzrost produkcji zwierzęcej, a zwłaszcza rozwój chowu bydła. Koncentrujemy nakłady na melioracje użytków zielonych i gruntów ornych, powiększamy sumy potrzebne dla zaopatrzenia wsi w wodę, szerzej uwzględniamy rozbudowę obiektów inwentarskich w indywidualnych i uspołecznionych gospodarstwach.</u>
          <u xml:id="u-49.33" who="#MieczysławJagielski">Na tegorocznym poziomie utrzymamy środki przeznaczone na dalszą rozbudowę suszarni, mieszalni pasz i magazynów paszowych. Wypadnie nam przejściowo ograniczyć skalę inwestycji na rozbudowę zaplecza przedsiębiorstw budowlanych i mechanizacji rolnictwa. Trzeba jednak zważyć, że w poprzednich latach wydatkowaliśmy znaczne kwoty na ten cel. Przesuwamy też terminy rozpoczęcia budowy niektórych nowych szkół rolniczych, aby umożliwić poprawę stanu wyposażenia już istniejących szkół.</u>
          <u xml:id="u-49.34" who="#MieczysławJagielski">Ze względu na niedobór materiałów musimy ograniczyć skalę robót elektryfikacyjnych. Trzeba jednak uwzględnić, że pięcioletni program elektryfikacji wykonany zostanie z nadwyżką, a oprócz tego rozszerzono skalę robót polegających na konserwacji i modernizacji istniejących urządzeń elektro-energetycznych na wsi. Inwestycyjnej inicjatywie rolników wychodzimy na spotkanie poprzez wzrost dostaw materiałów budowlanych, zwłaszcza w takich pozycjach, jak: materiały ścienne, wapno, wyroby hutnicze, a częściowo i cement. Przewidujemy również powiększenie sumy inwestycyjnych kredytów dla wsi z 7 mld zł do 7,3 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-49.35" who="#MieczysławJagielski">Jak więc widać, plan i budżet nadchodzącego roku wyznaczają nowe, względnie zwiększone świadczenia gospodarki narodowej na rzecz rolnictwa. W oparciu o tę pomoc będzie ono mogło sprostać napiętym zadaniom, które czekają wieś w przyszłym roku. Trzeba jednak przypomnieć, że w realizacji tych zadań decydujący będzie wysiłek samych rolników. Zmierzać on winien do dalszego podnoszenia kultury rolnej i upowszechniania przodujących metod produkcji, a ta działalność musi być przedmiotem codziennego zainteresowania kółek rolniczych i współpracującej z nimi gromadzkiej służby rolnej. Kółka rolnicze działać będą w przyszłym roku w lepszych warunkach. Składa się na to bardziej masowy udział rolników w szeregach tej organizacji, powiększony o majątek trwały, wartości 4 mld zł, którym dysponują kółka rolnicze i ich bazy sprzętu mechanicznego, zwiększona oraz o lepszych kwalifikacjach gromadzka służba rolna.</u>
          <u xml:id="u-49.36" who="#MieczysławJagielski">Wysoki Sejmie! Wyraziłem na wstępie — podobnie jak wielu obywateli posłów — pogląd, że zadania rolnictwa wyznaczone mu przez plan 1970 roku nie będą łatwe, a dotyczące produkcji zwierzęcej — wręcz trudne. Na realizację tych zadań patrzę jednak z optymizmem. A to dlatego:</u>
          <u xml:id="u-49.37" who="#MieczysławJagielski">— że rozwijająca się gospodarka narodowa może wydzielać i wydziela coraz więcej środków niezbędnych dla podnoszenia produkcji rolniczej,</u>
          <u xml:id="u-49.38" who="#MieczysławJagielski">— że rośnie nasza umiejętność dysponowania tymi środkami, doskonalą się metody działania zapewniające lepsze wykorzystanie rezerw produkcyjnych,</u>
          <u xml:id="u-49.39" who="#MieczysławJagielski">— że zwiększa się nasza zdolność skutecznego przeciwdziałania niepowodzeniom losowym, jak i pełnego wykorzystania pomyślnych warunków przyrodniczych,</u>
          <u xml:id="u-49.40" who="#MieczysławJagielski">— że rozwija się aktywność produkcyjna i inicjatywa inwestycyjna milionów producentów rolnych, dla których podstawą jest nasza konsekwentna polityka torowania drogi gospodarczemu i społecznemu postępowi w rolnictwie, polityka stałego umacniania sojuszu robotniczo-chłopskiego.</u>
          <u xml:id="u-49.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Piotr Gajewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#PiotrGajewski">Wysoka Izbo! Sprawy budownictwa były między innymi przedmiotem wnikliwej oceny Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej. Z szeregu problemów wybija się szczególnie mocno zagadnienie budownictwa mieszkaniowego, jego kosztów, jakości i zabezpieczenia realizacji planów.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#PiotrGajewski">Nakłady inwestycyjne na uspołecznione budownictwo mieszkaniowe planu terenowego dla ludności nierolniczej w projekcie uchwały o narodowym planie gospodarczym na 1970 rok, przedłożonej Sejmowi, ustalone zostały w wysokości ponad 12 mld zł. Z tej kwoty przeznacza się najwięcej, bo 82% na budownictwo spółdzielcze, powszechne i zakładowe, 15% na budownictwo rad narodowych i 3% na zakładowe państwowe.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#PiotrGajewski">Nakłady na uspołecznione budownictwo mieszkaniowe typu miejskiego powiększone zostaną jeszcze z limitów planu centralnego poszczególnych resortów na budownictwo resortowe: państwowe i spółdzielcze. Wysokość tych nakładów na etapie prac nad projektem planu wynosiła ponad 4,5 mld zł. Ostateczną ich wysokość ustalą ministrowie i kierownicy urzędów centralnych po dokonaniu odpowiedniego przeliczenia cen.</u>
          <u xml:id="u-51.3" who="#PiotrGajewski">Przeliczenie cen w budownictwie mieszkaniowym ma na celu z jednej strony — usunięcie dysproporcji pomiędzy przeciętnymi kosztami własnymi przedsiębiorstw budowlanych a ceną sprzedażną budownictwa mieszkaniowego, a z drugiej — stworzenie warunków do zwiększenia zainteresowania przedsiębiorstw wykonawczych w obniżaniu tych kosztów.</u>
          <u xml:id="u-51.4" who="#PiotrGajewski">Ponoszone od szeregu lat straty utrudniają funkcjonowanie przedsiębiorstw, nie pozwalają na realizację przewidzianej w systemie finansowym zasady samofinansowania rozwoju oraz na postulowaną rolę zysku w systemie bodźców ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-51.5" who="#PiotrGajewski">Coroczne uruchamianie dotacji budżetowych na straty i fundusze specjalne demobilizuje przedsiębiorstwa w walce o obniżkę kosztów własnych i pogarsza sytuację ekonomiczną przedsiębiorstw, które przedterminowo wykonują zadania rzeczowe.</u>
          <u xml:id="u-51.6" who="#PiotrGajewski">W związku z wprowadzeniem zmian w planie nakładów, zadania rzeczowe na rok 1970 w przekroju wojewódzkim i inwestorskim ustalą ministrowie — budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych oraz gospodarki komunalnej w terminie do końca lutego 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-51.7" who="#PiotrGajewski">Projekt uchwały Sejmu o narodowym planie gospodarczym podkreśla, jako szczególnie ważne zadanie na rok 1970, dołożenie starań przez wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego, aby efekty rzeczowe uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego w ramach ustalonych w planie nakładów utrzymać na poziomie osiągniętym w 1969 r., co oznacza oddanie do użytku około 5,5 mln m2 powierzchni użytkowej mieszkań. Uzyskanie jeszcze większych efektów rzeczowych może następować poprzez wprowadzenie najbardziej ekonomicznych rozwiązań oraz nowej techniki, a tam, gdzie to jest możliwe, stosowanie różnych rozwiązań architektonicznych.</u>
          <u xml:id="u-51.8" who="#PiotrGajewski">W spółdzielczym budownictwie mieszkaniowym, które otrzymuje największe zadania, oznacza to oddanie do użytku we wszystkich formach budownictwa prawie 100 tys. mieszkań. Znacznie podnosi to rangę spółdzielczości mieszkaniowej oraz nakłada poważne zadania na inwestorów i wykonawców.</u>
          <u xml:id="u-51.9" who="#PiotrGajewski">Przewiduje się w planie, że równolegle z budownictwem mieszkaniowym będzie się realizować budownictwo towarzyszące, a więc obiekty usługowe, handlowe i cały szereg innych w rozmiarach wynikających z odpowiednich normatywów — w zasadzie na poziomie 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-51.10" who="#PiotrGajewski">Wszyscy uczestnicy procesu inwestycyjnego powinni włączyć się do aktywnej działalności na rzecz poprawy rozwiązań funkcjonalnych w mieszkaniach oraz bardziej racjonalnych pod względem ekonomicznym i użytkowym rozwiązań przestrzennych osiedli i miast.</u>
          <u xml:id="u-51.11" who="#PiotrGajewski">Zadania te wprawdzie są sukcesywnie realizowane, będą jednak wymagały jeszcze większej troski.</u>
          <u xml:id="u-51.12" who="#PiotrGajewski">W 1970 r. mieszkania przekazywane do użytku będą się już charakteryzować poprawniejszymi rozwiązaniami projektowymi, lepszą funkcjonalnością i większą wartością użytkową.</u>
          <u xml:id="u-51.13" who="#PiotrGajewski">Kontynuowana będzie polityka z lat 1967–1968 mająca na celu zwiększenie powierzchni użytkowej w mieszkaniach poszczególnych kategorii do górnych granic obowiązującego normatywu.</u>
          <u xml:id="u-51.14" who="#PiotrGajewski">O poprawie sytuacji w tym zakresie świadczy między innymi fakt powiększenia średniej wielkości mieszkania, która na przykład już w planie na 1970 rok wynosi 43 m2 i jest wyższa od średniej w roku 1969 o ponad 1 m2.</u>
          <u xml:id="u-51.15" who="#PiotrGajewski">Nastąpi również dalsze zmniejszenie udziału mieszkań nie rozkładowych, to jest z pokojami przejściowymi oraz w mieszkaniach M3 i większych — kuchni pośrednio oświetlonych.</u>
          <u xml:id="u-51.16" who="#PiotrGajewski">Podejmowane są również przez resorty: budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, gospodarki komunalnej oraz Centralny Związek Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego przedsięwzięcia zabezpieczające, przy przestrzeganiu obowiązujących cen, dalszą poprawę projektów budynków i rozwiązań przestrzennych ekonomicznych w cyklu inwestycyjnym oraz w czasie eksploatacji.</u>
          <u xml:id="u-51.17" who="#PiotrGajewski">Pragnę podkreślić, że jednym z istotnych zagadnień budownictwa mieszkaniowego jest sprawa jego kosztu. Zagadnieniu temu, wobec istniejących różnic pomiędzy kosztami i cenami budownictwa mieszkaniowego, szczególną uwagę powinny poświęcić wszystkie instytucje i jednostki organizacyjne zajmujące się budownictwem mieszkaniowym, a w szczególności resortu budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, gospodarki komunalnej oraz spółdzielczość budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-51.18" who="#PiotrGajewski">Ponieważ dodatki do cen sprzedażnych podwyższają cenę sprzedażną 1 m2 powierzchni użytkowej mieszkań średnio o 8,6%, przewidziane jest wyrównanie skutków tego podwyższenia dla członków spółdzielni, posiadających wkłady oszczędnościowe w formie premii gwarancyjnych. Przyznanie premii gwarancyjnej zapewniono również członkom, którzy otrzymają mieszkania po 1 stycznia 1970 r. a ich wkłady na książeczkach oszczędnościowych zostały już zlikwidowane.</u>
          <u xml:id="u-51.19" who="#PiotrGajewski">W projekcie planu na rok 1970 przewiduje się tak, jak w latach ubiegłych, pomoc dla ludności przystępującej do spółdzielni budownictwa mieszkaniowego, a będącej w trudnych warunkach finansowych, niezależnie od pomocy udzielanej pracownikom przez zakłady pracy z zakładowych funduszów mieszkaniowych, w formie prawa do uzyskania średnioterminowego kredytu bankowego na uzupełnienie środków własnych. Na ten cel przeznacza się około 200 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-51.20" who="#PiotrGajewski">Rozwój budownictwa mieszkaniowego jako ważny czynnik wzrostu stopy życiowej społeczeństwa jest stale przedmiotem szczególnej analizy przy ustalaniu zadań narodowego planu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-51.21" who="#PiotrGajewski">Konieczne jest zabezpieczenie mieszkań dla zakładów pracy oraz dla poważnej liczby osób oczekujących jeszcze na mieszkania spółdzielcze.</u>
          <u xml:id="u-51.22" who="#PiotrGajewski">Pragnę podkreślić, że pomyślna realizacja planu w roku 1970 ma szczególne znaczenie. Rok ten zamyka bieżącą 5-latkę i jest bazą dla następnej.</u>
          <u xml:id="u-51.23" who="#PiotrGajewski">Pomimo zarysowujących się trudności, uwzględniając wyniki uzyskane w toku realizacji zadań w latach 1966–1968, przewidywane wykonanie w 1969 r. i założone wielkości, jakie powinny być osiągnięte w 1970 r., przewiduje się, że w latach 1966–1970 zostanie oddanych do użytku w budownictwie uspołecznionym dla ludności nierolniczej ponad 26 mln m2 powierzchni użytkowej, to jest 620 tys. mieszkań, co oznacza około 100% wykonania zadań 5-latki.</u>
          <u xml:id="u-51.24" who="#PiotrGajewski">W spółdzielczym budownictwie mieszkaniowym, którego udział w całości budownictwa jest największy, zostanie oddanych 100% mieszkań, to jest 415 tys.</u>
          <u xml:id="u-51.25" who="#PiotrGajewski">Podjęte w ostatnim okresie decyzje, między innymi w zakresie uproszczenia i usprawnienia procesu inwestycyjnego, poprawienia sytuacji finansowej przedsiębiorstw budowlanych, likwidacji napięć w zaopatrzeniu materiałowym oraz przygotowywane w szerokim zakresie przejście na uprzemysłowiony system realizacji budownictwa mieszkaniowego, dla którego — zgodnie z założeniami resortu budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych — realizowane jest wyprzedzające zaplecze w postaci stałych i poligonowych wytwórni elementów, stwarzają korzystne warunki dla rytmicznej i kompleksowej realizacji zadań w budownictwie mieszkaniowym i poprawy jakości wykonawstwa. Powinny one ponadto w większym niż dotąd stopniu wpływać na potanienie kosztów budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-51.26" who="#PiotrGajewski">Pomyślna realizacja budownictwa mieszkaniowego, niezależnie od podjętych ostatnio decyzji w sprawie usprawnienia procesu inwestycyjnego, uwarunkowana jest szeregiem istotnych czynników.</u>
          <u xml:id="u-51.27" who="#PiotrGajewski">Jednym z nich jest rozwój przemysłu materiałów budowlanych — zarówno w zakresie problematyki kierowanej przez Ministra Budownictwa — myślę tu o przemyśle mineralnym — ale również w zakresie problematyki tych materiałów i urządzeń, które produkowane są przez inne resorty.</u>
          <u xml:id="u-51.28" who="#PiotrGajewski">W projekcie planu znalazły wyraz preferencje inwestycyjne, przede wszystkim dla przemysłu mineralnego w resorcie budownictwa. Nie pozwoli to jednak na pełne rozwiązanie wszystkich potrzeb przemysłu materiałów budowlanych, ponieważ ponad 60% materiałów dla budownictwa produkują inne resorty, kooperujące z resortem budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-51.29" who="#PiotrGajewski">Koncentracja inwestycji w ramach selektywnego wyboru w resorcie budownictwa zmierza do preferencji przemysłów: cementowego, kruszyw i betonów.</u>
          <u xml:id="u-51.30" who="#PiotrGajewski">Wysiłek inwestycyjny w wiodących branżach przemysłu materiałów budowlanych pochodzenia mineralnego będzie decydować w 1970 r. i w latach następnych o rozwoju budownictwa. Ma to również ścisły związek z efektami ilościowymi budownictwa mieszkaniowego, rytmicznością produkcji, jakością oraz skracaniem cykli inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-51.31" who="#PiotrGajewski">Podkreślenia wymaga, że na przestrzeni ostatnich lat znacznie poprawiła się rytmiczność w oddawaniu do użytku obiektów budownictwa mieszkaniowego. Jest ona jeszcze jednak nie we wszystkich regionach dostateczna. A z rytmicznością, jak dobrze wiemy, wiąże się jakość produkcji. Zbytnie spiętrzenie prac związanych z oddawanymi obiektami w końcowych okresach roku powoduje nie tylko dodatkowe kłopoty wykonawcom, ale wpływa na obniżenie jakości. Poprawa rytmiczności pracy, to równocześnie, obok innych jeszcze czynników, poprawa jakości.</u>
          <u xml:id="u-51.32" who="#PiotrGajewski">Wysoka Izbo! Jak wynika z przedstawionej analizy, złożonej z upoważnienia Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, zapewnione zostały przez Rząd warunki dla pełnego i harmonijnego wykonania w budownictwie mieszkaniowym zadań ustalonych w projekcie narodowego planu gospodarczego na rok 1970. Warunki te zabezpieczają również podstawowe elementy dla dalszej pomyślnej realizacji zadań budownictwa mieszkaniowego i niezbędnych usług towarzyszących temu budownictwu w następnych latach.</u>
          <u xml:id="u-51.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#ZenonKliszko">Poproszę Obywatelkę Sekretarza Posłankę Janinę Zajfert o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#JaninaZajfert">W dniu dzisiejszym odbędą się następujące posiedzenia:</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#JaninaZajfert">— pierwsze — bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu — posiedzenie Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej w sali nr 67 — Dom Poselski;</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#JaninaZajfert">— drugie — na pół godziny przed zakończeniem przerwy obiadowej — posiedzenia grup bilateralnych Unii Międzyparlamentarnej:</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#JaninaZajfert">— Polsko-Włoskiej — w sali nr 118,</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#JaninaZajfert">— Polsko-Brytyjskiej — w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-53.5" who="#JaninaZajfert">Posłowie, którzy zgłosili swoje przystąpienie do tych grup, proszeni są o przybycie na posiedzenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 45 do godz. 16 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#Marszałek">Wznawiam obrady. Udzielam głosu posłowi Józefowi Nagórzańskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#JózefNagórzański">Wysoka Izbo! Z szerokiej gamy problemów przedstawionych w projekcie uchwały Sejmu pragnę skoncentrować swoją wypowiedź na dwóch zagadnieniach gospodarki komunalnej, a mianowicie: zabezpieczeniu terenów uzbrojonych dla budownictwa mieszkaniowego i przemysłu oraz zaopatrzeniu miast i osiedli w wodę.</u>
          <u xml:id="u-56.1" who="#JózefNagórzański">Przedłożony do zatwierdzenia projekt planu na rok 1970 przewiduje, że na inwestycje gospodarki komunalnej przeznaczy się kwotę 5,2 mld zł, to jest o 11% wyższą od przewidywanego wykonania nakładów w roku bieżącym. Zdecydowaną większość, bo 73% nakładów planu terenowego dotyczących gospodarki komunalnej kieruje się na rozbudowę urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, komunikacyjnych i ciepłowniczych, a więc tych urządzeń, które stanowią podstawowe uzbrojenie terenów przeznaczonych pod zabudowę kubaturową. Jest to wynik słusznej polityki resortu gospodarki komunalnej i rad narodowych, polegającej na koncentrowaniu wysiłków dla rozwiązania głównych problemów rozwoju miast, zgodnie z uchwałami II Plenum KC. Rozpatrywany projekt planu na rok 1970 zawiera wielkości nakładów zwiększone w stosunku do ustaleń planu 5-letniego o 550 min zł, z przeznaczeniem na uzbrojenie terenów w urządzenia komunalne.</u>
          <u xml:id="u-56.2" who="#JózefNagórzański">Powyższe kierunki działania i decyzje pozwalają na stwierdzenie, że nakłady inwestycyjne na gospodarkę komunalną umożliwiają zabezpieczenie terenów uzbrojonych wiążących się z efektami budownictwa mieszkaniowego, które mają być oddane do użytku w 1970 r. W niewielkiej jednak części, bo w około 30%, nakłady te pozwalają również na przygotowanie uzbrojenia wyprzedzającego, to jest pod efekty przewidywane w latach 1971–1972.</u>
          <u xml:id="u-56.3" who="#JózefNagórzański">Chciałbym zasygnalizować, że sprawy uzbrojenia terenów pod budownictwo mieszkaniowe w planie 5-letnim będą bardziej złożone ze względu na wchodzenie prawie całkowicie na nowe tereny budowlane, a także wobec konieczności 2-letniego wyprzedzania budownictwa kubaturowego uzbrojeniem terenów, jako warunku zakładanego rozwoju uprzemysłowionej technologii budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-56.4" who="#JózefNagórzański">Powszechnym zjawiskiem jest sprawa poszerzania, czasem nadmiernego, terenów miejskich z racji przyrostu ludności oraz zwiększenia się przestrzeni przypadającej na jednego mieszkańca. Trzeba mieć świadomość, że na skutek tego rosną niewspółmiernie również potrzebne nakłady na uzbrojenie nowych, czasem odległych, przyszłych osiedli.</u>
          <u xml:id="u-56.5" who="#JózefNagórzański">Jest rzeczą słuszną i potrzebną, aby problem ten nie uległ zapomnieniu przy ustalaniu gęstości zabudowy tych terenów. Jak dotychczas, w wielu przypadkach zbyt rozrzutnie gospodarzymy nowymi terenami. Moim zdaniem, normy zabudowy nie są dostosowane do naszych możliwości terenowych. Stąd konieczność zwrócenia uwagi resortu gospodarki komunalnej i prezydiów rad narodowych na ten problem w pracach nad przyszłym planem 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-56.6" who="#JózefNagórzański">Kierunki działania dotyczące zabezpieczenia terenów uzbrojonych nie mogą ograniczać się wyłącznie do działalności inwestycyjnej. Równie ważnym zadaniem jest oszczędne gospodarowanie terenami już uzbrojonymi. Mówiąc o właściwym i oszczędnym wykorzystaniu terenów uzbrojonych, nie należy zapominać o zabudowie, szczególnie w starych miastach, wszystkich możliwych do zabudowy tak zwanych plomb, które są przeważnie terenami uzbrojonymi we wszystkie potrzebne urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-56.7" who="#JózefNagórzański">Rozumiem, że jest to sprawa indywidualnej czasem dokumentacji, tradycyjnego niekiedy, a więc kosztowniejszego wykonania inwestycji, ale coraz kosztowniejsze jest też wyposażenie nowych terenów, co nie zawsze wliczamy do kosztów budownictwa. Gdyby tak przeliczyć, to nie wiem, czy budownictwo plombowe byłoby droższe, wliczając w koszt tereny zaoszczędzone. Koszt 1 m2 powierzchni mieszkaniowej, to nie jest pełny koszt zabudowy miejskiej. Rachunek całości inwestycji winien w tym wypadku decydować.</u>
          <u xml:id="u-56.8" who="#JózefNagórzański">Podjęte w wyniku uchwał II Plenum KC naszej partii decyzje, a w szczególności uchwała nr 118 Rady Ministrów w sprawie koordynacji terenowej inwestycji oraz realizacji inwestycji towarzyszących i wspólnych, powinny w sposób istotny pomóc radom narodowym w realizacji tego trudnego zadania uzbrojenia terenu pod przyszłe budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-56.9" who="#JózefNagórzański">Drugim problemem, o którym chciałbym mówić, jest zaopatrzenie miast i osiedli w wodę.</u>
          <u xml:id="u-56.10" who="#JózefNagórzański">Z komunalnych urządzeń wodociągowych korzysta około 74,5% mieszkańców miast i osiedli; występują jednak dysproporcje w zaopatrzeniu poszczególnych rejonów kraju; ponadto dostawy wody nie zawsze są rytmiczne.</u>
          <u xml:id="u-56.11" who="#JózefNagórzański">Trudności w zaopatrywaniu miast i osiedli w wodę wynikają między innymi z niedostatecznej wydajności wodociągowych urządzeń produkcyjnych, a także z niewydolności sieci wodociągowej, wobec zbyt małych jej przekrojów, albo nadmiernego zużycia.</u>
          <u xml:id="u-56.12" who="#JózefNagórzański">Niedostateczna moc produkcyjna ujęć jest między innymi wynikiem zmniejszania się łatwo dostępnych i dostatecznie zasobnych źródeł wody, co wywołane jest zanieczyszczeniem ściekami przemysłowymi nie tylko wód powierzchniowych, ale i gruntowych. Obserwuje się przy tym również zjawisko wyczerpywania się zasobów wodnych. W rezultacie powoduje to konieczność sięgania do źródeł poboru wody, niekiedy znacznie oddalonych od miejsca jej zapotrzebowania.</u>
          <u xml:id="u-56.13" who="#JózefNagórzański">Zmusza to w coraz większym stopniu do budowy kosztownych zbiorników retencyjnych, do przerzutów wody z dużych odległości, czasem sięgających do 50 km, jak na przykład w Krakowie, a nieraz z jednej zlewni do drugiej, jak to jest w odniesieniu do wodociągów we Wrocławiu. Okoliczności te niezmiernie podrażają koszty budowy urządzeń wodociągowych, które w tych warunkach wyrastają na miarę przemysłowych kombinatów produkcji wody o coraz bardziej skomplikowanych technologiach wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-56.14" who="#JózefNagórzański">Przy określonych nakładach inwestycyjnych powoduje to ograniczenie programów budowy i rozbudowy wodociągów, a tym samym zaopatrzenia. Ponadto należy dodać, że urządzenia wodociągowe, nie posiadające dostatecznych rezerw, pracują na szczytowych wydajnościach, co nie zapewnia dostatecznej i ciągłej dostawy wody, wywołuje awarie i utrudnia eksploatację.</u>
          <u xml:id="u-56.15" who="#JózefNagórzański">W tej sytuacji można z zadowoleniem podkreślić, że w planie na rok 1970 dokonano — jak już częściowo wspomniałem — znacznej koncentracji nakładów inwestycyjnych i remontowych na urządzenia z zakresu zaopatrywania miast i osiedli w wodę. Znajduje to potwierdzenie w przewidywanych do osiągnięcia w 1970 r. efektach rzeczowych.</u>
          <u xml:id="u-56.16" who="#JózefNagórzański">Wydajność ujęć wodociągowych ma wzrosnąć o 250 tys. m3 na dobę, to jest o ponad 5%. Wybuduje się 400 km sieci wodociągowej, równocześnie około 500 km sieci zostanie wyremontowanych. W wyniku oddania obiektów wodnych do eksploatacji w 1970 r. dostarczone zostanie 1,3 mld m3 wody. Tym samym przekroczone zostaną ustalone w planie 5-letnim wielkości dostawy wody o przeszło 5%. Trzeba jednak wskazać, że mimo podwojenia w latach 1955–1969 produkcji wody oraz stałego wysiłku zarówno resortu, jak i rad narodowych, zmierzającego do lepszego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych, nie udało się dotychczas uzyskać zaspokojenia wszystkich występujących potrzeb, zarówno w zakresie rozszerzenia sieci odbiorców wody, jak i zabezpieczenia ciągłości dostaw. Plan 1970 r. jest w stanie tylko częściowo zmienić sytuację.</u>
          <u xml:id="u-56.17" who="#JózefNagórzański">Rozmiary i charakter problemów zaopatrzenia miast i osiedli w wodę wskazują na konieczność długofalowego ich rozwiązywania. W związku z tym opracowywany jest aktualnie przez Ministerstwo Gospodarki Komunalnej i prezydia wojewódzkich rad narodowych program poprawy sytuacji w zakresie zaopatrzenia miast i osiedli w wodę. Przewiduje on zapewnienie odbiorcom całodobowej dostawy wody bez przerw i zakłóceń.</u>
          <u xml:id="u-56.18" who="#JózefNagórzański">Przy zaopatrywaniu nowych odbiorców w wodę powinno uwzględniać się przede wszystkim budownictwo mieszkaniowe oraz te zakłady przemysłowe, które partycypują w kosztach budowy i rozbudowy urządzeń wodociągowych.</u>
          <u xml:id="u-56.19" who="#JózefNagórzański">Celem realizacji programu poprawy zaopatrzenia w wodę będzie usprawnienie funkcjonowania urządzeń wodociągowych i prawidłowe ich wykorzystanie. Stąd jednym z podstawowych kierunków działania będzie modernizacja istniejących urządzeń wodociągowych. Działalność w tym zakresie została już rozpoczęta poprzez zastosowanie nowoczesnych technologii uzdatniania wody w niektórych większych ujęciach.</u>
          <u xml:id="u-56.20" who="#JózefNagórzański">Drugi kierunek — to usprawnianie procesów eksploatacyjnych, szczególnie konserwacji i remontów urządzeń. Dla uzyskania dalszego postępu w tej dziedzinie potrzebna jest między innymi poprawa organizacji i zarządzania przedsiębiorstwami i zakładami wodociągów i kanalizacji, przede wszystkim w drodze koncentracji sił i środków w wodociągach rejonowych.</u>
          <u xml:id="u-56.21" who="#JózefNagórzański">Na tym tle trzeba mocno podkreślić konieczność wzmożenia działalności w kierunku konsekwentnego zmniejszania strat wody w sieci przesyłowej, a zwłaszcza w domowych instalacjach wodociągowych. Sprawa ta urosła do rangi problemu. Pragnę podać, że około 30% wody, która powinna być dostarczona do mieszkań odbiorców, przecieka bezużytecznie do kanalizacji, a te 30% wody, to około 300 mln m3 rocznie, to jest około 9 m3 na sekundę wody, która została wyprodukowana i stracona. To jest połowa wody przepływającej w Wiśle pod Krakowem, to jest ilość wody, która może zaopatrzyć prawie milionowe miasto, albo średniej wielkości województwo.</u>
          <u xml:id="u-56.22" who="#JózefNagórzański">Wynikające stąd straty materialne spowodowane są rażącymi usterkami instalacji wodociągowych, co stwarza w efekcie konieczność prowadzenia zwiększonej działalności inwestycyjnej w zakresie budowy lub rozbudowy urządzeń wodociągowych.</u>
          <u xml:id="u-56.23" who="#JózefNagórzański">Walka ze stratami wody jest prowadzona od wielu lat, jednakże jej wyniki nie są zadowalające. Wydane w sierpniu bieżącego roku zarządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie racjonalnej gospodarki zasobami wodnymi w okresie trwającej suszy zobowiązuje prezydia rad narodowych między innymi do zaostrzenia kontroli szczelności instalacji wodociągowych oraz natychmiastowego usuwania stwierdzonych przecieków. Ale przecież nie susza spowodowała usterki i z tego powodu przecieki. To jest wina wadliwego wykonawstwa oraz zaniedbań w bieżących remontach.</u>
          <u xml:id="u-56.24" who="#JózefNagórzański">Wysiłki dla usunięcia tych braków należy powiązać w kompleksowy program zabezpieczający pełne rozwiązanie tego problemu. Konieczne jest stałe działanie zmierzające do zabezpieczenia nie tylko odpowiedniej ilości, ale i jakości domowych instalacji wodociągowych, a przede wszystkim urządzeń płuczących. Należy również zastosować ostre środki działania charakteru administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-56.25" who="#JózefNagórzański">Wysiłkowi resortu gospodarki komunalnej oraz rad narodowych w dziedzinie poprawy sytuacji w zaopatrzeniu w wodę powinien towarzyszyć równoległy wysiłek naszego przemysłu, zabezpieczającego niezbędne, dobrej jakości urządzenia i materiały oraz wysiłek budownictwa w sprawnym i dobrym jakościowo realizowaniu zaplanowanych inwestycji. Rady narodowe winny stale kontrolować jakość wykonywanych instalacji i stosować odbiory bez żadnych ulg, bo to nas za drogo kosztuje.</u>
          <u xml:id="u-56.26" who="#JózefNagórzański">Kończąc swoje wystąpienie, uważam za wskazane postawić następujące propozycje:</u>
          <u xml:id="u-56.27" who="#JózefNagórzański">— po pierwsze — sprawy uzbrojenia terenu należy wnikliwie i wszechstronnie rozważyć przy opracowywaniu planu 5-letniego, gdyż 30% wyprzedzenie nie może nas zadowolić;</u>
          <u xml:id="u-56.28" who="#JózefNagórzański">— po drugie — rozważyć należy zmianę przepisów o normach zabudowy przestrzennej w miastach i osiedlach pod kątem oszczędności terenów uzbrojonych;</u>
          <u xml:id="u-56.29" who="#JózefNagórzański">— po trzecie — wzmocnić trzeba kontrolę jakości wykonywanych urządzeń wodociągowych oraz bieżących remontów tych urządzeń, a dla szybkiego usunięcia usterek konieczne jest poprawienie jakości dostarczanych przez przemysł elementów instalacyjnych. To pomoże szybciej rozwiązać te trudne problemy gospodarki komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-56.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#ZenonKomender">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Analizując wskaźniki planu na rok 1970 możemy — jak to zresztą czyni podczas obecnej debaty szereg mówców — wstępnie określić bilans obecnego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#ZenonKomender">Lata 1966–1970 przyniosą dalsze wzmocnienie naszego potencjału gospodarczego, co będzie w pierwszym rzędzie wynikiem bardzo poważnych nakładów inwestycyjnych. Zgodnie z założeniami planu, dzięki zbudowaniu i oddaniu do eksploatacji szeregu nowych zakładów przemysłowych można było lepiej wyposażyć w środki produkcji nasze rolnictwo. Inwestycje produkcyjne dają poważny wzrost produkcji i usług we wszystkich działach gospodarki. Ten wzrost produkcji umożliwił coraz lepsze zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych naszego społeczeństwa, jak również pozwolił na stworzenie niezbędnego dla naszej suwerenności poziomu potencjału obronnego w ramach sił sojuszniczych Układu Warszawskiego. Wypełnianie naszych sojuszniczych obowiązków w bloku państw socjalistycznych wymaga bowiem, między innymi stałego rozwijania naszego potencjału gospodarczego i powiązania go z ogólnymi kierunkami rozwoju gospodarczego państw RWPG.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#ZenonKomender">Obok niewątpliwych osiągnięć w realizacji obecnego planu 5-letniego, wystąpiło szereg trudności i zjawisk negatywnych.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#ZenonKomender">I tak na przykład, w budownictwie mieszkaniowym w ostatnich latach daje się zauważyć dość znaczne zmniejszenie dynamiki wzrostu, a równocześnie występują tu i ówdzie tendencje do podnoszenia kosztów jednostkowych.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#ZenonKomender">Najogólniej przeszkody występujące przy realizacji planów produkcji obecnej 5-latki sprowadzić można do zbyt małej efektywności wykorzystania środków produkcji i stosunkowo niskiej ogólnospołecznej wydajności pracy. Głównym źródłem tych zjawisk jest przede wszystkim niedostateczne wdrażanie postępu naukowo-technicznego i organizacyjnego do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#ZenonKomender">Projekt narodowego planu gospodarczego na 1970 rok zawiera szereg decyzji, które zmierzają do zmiany tego stanu rzeczy i mają doprowadzić do stopniowej intensyfikacji naszego wzrostu gospodarczego. Ogólnym wyrazem tego ma być bardzo znaczny planowany wzrost wydajności pracy. W całym przemyśle zakłada się, że w 1970 r. około 73% przyrostu produkcji powinno być osiągnięte poprzez wzrost wydajności pracy z tym, że w wielu gałęziach przemysłu ten wskaźnik jest znacznie wyższy. Równie wysoko zakłada się wzrost wydajności w budownictwie. W przedsiębiorstwach budowlanych, podległych resortowi budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, cały wzrost produkcji ma być uzyskany poprzez wzrost wydajności pracy. Te zadania wskazują na konieczność poszukiwania rzeczywiście intensywnych dróg powiększania skali produkcji w każdej dziedzinie. Wiąże się to z koniecznością coraz rychlejszego i pełniejszego przenoszenia do produkcji osiągnięć nauki.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#ZenonKomender">W projekcie uchwały o narodowym planie gospodarczym na rok 1970 cała część czwarta zatytułowana „Rozwój nauki i techniki” poświęcona jest tym sprawom. Wiele w niej jest ogólnych stwierdzeń, odnoszących się do problemów efektywności i organizacji badań, jak i decyzji dotyczących bardzo konkretnych zadań badawczych i wdrożeniowych.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#ZenonKomender">Dla zwiększenia efektywności badań zakłada się usprawnienie pracy bazy naukowo-badawczej poprzez integrację dotychczas rozproszonych poczynań często bardzo małych, a licznych placówek.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#ZenonKomender">Jedną z form integracji prac badawczych ma być integracja merytoryczna poprzez ustalanie jednolitego dla określonego zespołu placówek planu badań i wdrożenia, przy czym podstawą formalno-prawną tego związku będzie odpowiedni system umów i wzajemnych zobowiązań. Ten rodzaj integracji wymagać będzie jednak jasnego określenia odpowiedzialnego za całość czynnika wiodącego z uprawnieniami koordynacyjnymi i kontrolnymi w stosunku do wszystkich uczestników porozumienia, gdyż brak takiej koordynacji i bieżącej kontroli uniemożliwić może terminową realizację zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#ZenonKomender">W odniesieniu do zakładanej integracji organizacyjnej, która polegałaby przede wszystkim na tworzeniu dużych, odpowiednio wyposażonych i silnych kadrowo jednostek, potrzebne będą odpowiednie decyzje, które na pewno napotykać będą szereg utrudnień. Trudno będzie bowiem przełamać wiele przyzwyczajeń i przywiązań do dotychczasowych struktur i zależności.</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#ZenonKomender">Oczywiście trzeba tu widzieć to generalne rozróżnienie, które znajdujemy w projekcie uchwały między placówkami zaplecza naukowo-technicznego zakładów, przedsiębiorstw i kombinatów a zapleczem naukowo-badawczym w wybranych branżach przemysłu w Polskiej Akademii Nauk i w resorcie oświaty i szkolnictwa wyższego.</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#ZenonKomender">Te ostatnie muszą mieć wszelkie warunki do podejmowania tematyki węzłowej, a więc muszą mieć odpowiednio liczną i dobrą kadrę, muszą być wyposażone w nowoczesną aparaturę badawczą — w tym i unikalną — oraz powinny dysponować sprawną informacją naukową. Większe placówki naukowo-badawcze mogą znacznie łatwiej rozwiązywać szereg problemów administracyjno-technicznych bez absorbowania personelu naukowo-badawczego.</u>
          <u xml:id="u-58.12" who="#ZenonKomender">Ta wewnętrzna integracja zarówno merytoryczna, jak i organizacyjna naszego zaplecza naukowo-badawczego umożliwi efektywniejszą i pełniejszą współpracę z zagranicą. W naszej współpracy międzynarodowej powinniśmy nadal wzmacniać zdobycze nauki i przyczyniać się do szybkiego rozwoju techniki krajów socjalistycznych, w szczególności krajów członkowskich RWPG. Równocześnie nasze propozycje i konkretna działalność we współpracy z zagranicą powinny być ściśle powiązane z podstawowymi zadaniami rozwoju gospodarczego i społecznego kraju.</u>
          <u xml:id="u-58.13" who="#ZenonKomender">Kierując się tymi założeniami oraz zamierzoną specjalizacją poszczególnych gałęzi i branż przemysłu w Polsce, organy odpowiedzialne za realizację polityki naukowej i technicznej są zobowiązane, jak to zresztą określono na IV Plenum KC PZPR, do realizowania kierunków i form współpracy zaleconych w decyzjach XXIII specjalnej sesji RWPG.</u>
          <u xml:id="u-58.14" who="#ZenonKomender">Wyniki uzyskiwane we współpracy międzynarodowej wraz z własnymi badaniami krajowymi oraz licencjami zagranicznymi sprzyjać muszą intensywnemu rozwojowi określonych dziedzin gospodarki i tworzyć podstawy do kształtowania naukowej i produkcyjnej specjalizacji Polski w zintegrowanym systemie współpracy krajów członkowskich RWPG w stopniu odpowiadającym naszym osiągnięciom i możliwościom, jak i ambicjom naszych naukowców i techników.</u>
          <u xml:id="u-58.15" who="#ZenonKomender">Szczególnie ważkie i brzemienne w skutkach jest tu twórcze dynamizowanie sojuszu polsko-radzieckiego we wszystkich dziedzinach życia. Nadzwyczaj owocne może stać się dla naszych państw przyśpieszenie współpracy naukowej i technicznej. Związek Radziecki jest współtwórcą światowych osiągnięć naukowych i technicznych, którymi szczyci się cała ludzkość. Pokojowe wykorzystanie energii jądrowej, loty kosmiczne, podnoszenie zabezpieczającej pokój techniki obronnej, oto dziedziny, w których Związek Radziecki odnosi ogromne sukcesy, a do których możemy z pozycji wypróbowanego sojusznika wnieść wiele twórczego wysiłku z pożytkiem dla naszych państw i narodów.</u>
          <u xml:id="u-58.16" who="#ZenonKomender">W 1970 r. jednym z kierunków działania na rzecz podniesienia efektywności badań ma być przechodzenie placówek naukowo-technicznych na rozrachunek gospodarczy. Ta słuszna decyzja może napotkać szereg trudności realizacyjnych wynikających w znacznej mierze z tego, że nie dysponujemy ciągle jeszcze odpowiednią kadrą dla służb administracyjno-finansowych i planistycznych w zapleczu naukowo-badawczym, kadrą, która potrafiłaby prowadzić odpowiednie planowanie finansowe i pełny rachunek „kosztów i efektów” w całym skomplikowanym procesie „badania — wdrożenia”.</u>
          <u xml:id="u-58.17" who="#ZenonKomender">Stąd też rodzi się postulat, aby do służb administracyjno-finansowych czy szerzej, administracyjno-ekonomicznych w zapleczu naukowo-badawczym — kierować możliwie zdolnych, o szerokim horyzoncie administratorów, ekonomistów i planistów, gdyż nic tak nie szkodziłoby społecznej efektywności badań tego zaplecza, jak wąskobuchalteryjny sposób oceny relacji „kosztów” i „sprzedaży”.</u>
          <u xml:id="u-58.18" who="#ZenonKomender">Równocześnie chcę tu przypomnieć, że w wyniku konsekwentnego od lat podnoszenia globalnych nakładów na „badania i rozwój” w 1970 r. ich wielkość osiąga 14 mld zł. Tego rzędu nakłady wymagać już będą traktowania tej dziedziny jako specjalnej gałęzi gospodarki, do kierowania którą trzeba kształcić odpowiednich fachowców. Waga tej problematyki stawia wymóg, aby to byli nie tylko urzędnicy, ale i działacze, którzy odpowiednio ukształtują oblicze tego — jak to się często określa — „przemysłu odkryć”.</u>
          <u xml:id="u-58.19" who="#ZenonKomender">Wiadomo, że wraz z rozwojem skali produkcji przemysłowej i jej unowocześnianiem poprzez automatyzację i produkcję wielkoseryjną wzrasta poważnie znaczenie badań teoretycznych i stosowanych w zakresie nauk ekonomicznych i teorii organizacji.</u>
          <u xml:id="u-58.20" who="#ZenonKomender">Szczególnie trzeba u nas rozwijać badania oceniające ekonomiczne efekty unowocześnienia gospodarki i jej struktury, między innymi poprzez analizę produktywności środków trwałych, materiałochłonności produkcji, czynników wzrostu wydajności pracy. Zadania dotyczące rozwoju badań ekonomicznych, według zaleceń uchwały IV Plenum KC PZPR, mają podjąć w głównej mierze placówki szkół wyższych oraz instytuty resortowe, skupiające największy potencjał badawczy w dziedzinie nauk ekonomicznych. Wydaj e się, że wybitną rolę odegrać tu winny: Instytut Planowania, Instytut Finansów i GUS. Szczególnie GUS powinien doskonalić metody uzyskiwania i analizy danych statystycznych, jako niezbędnego instrumentu oceny zjawisk i podejmowania decyzji gospodarczych, technicznych i organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-58.21" who="#ZenonKomender">Podczas ostatniego posiedzenia Komitetu Wykonawczego RWPG w Moskwie uznano za niezbędne zalecić najbliższej sesji RWPG powołanie przez zainteresowane kraje międzynarodowego instytutu problemów ekonomicznych światowego systemu socjalistycznego. Stwarza to okazję do twórczego udziału naszych ekonomistów w teoretycznym rozpracowywaniu problemów integracji socjalistycznej. Fakt ten powinien być bodźcem dla zdynamizowania pracy naszego zaplecza nauk ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-58.22" who="#ZenonKomender">Wysoki Sejmie! Istotnym czynnikiem postępu technicznego i organizacyjnego jest szeroka inicjatywa wynalazcza pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach przemysłowych i w zapleczu naukowo-technicznym.</u>
          <u xml:id="u-58.23" who="#ZenonKomender">W państwach kapitalistycznych wynalazczość ma charakter wewnętrznej działalności poszczególnych firm, koncernów i biur usługowych.</u>
          <u xml:id="u-58.24" who="#ZenonKomender">W państwach socjalistycznych wynalazczość pracownicza powinna stawać się coraz powszechniejszym ruchem społecznym, obejmującym tych wszystkich, których zaliczyć można do twórców nowej techniki, a więc pracowników nauki, inżynierów i techników zatrudnionych w produkcji oraz utalentowanych robotników racjonalizatorów i wynalazców.</u>
          <u xml:id="u-58.25" who="#ZenonKomender">U nas ruch wynalazczy i racjonalizatorski obejmuje ponad 120 tys. osób, rekrutujących się ze wszystkich grup pracowniczych. Jednak liczba zgłaszanych wynalazków krajowych do opatentowania ustępuje wielkościom osiąganym przez kraje socjalistyczne. Niezależnie od tego, wiele cennych projektów nie jest wprowadzanych do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-58.26" who="#ZenonKomender">Krytycznie należy ocenić również stopień upowszechnienia projektów, z których korzyści zostały już udowodnione w praktyce jednego przedsiębiorstwa. Z danych statystycznych wynika, że tylko 2–3% ogólnej liczby projektów już zastosowanych podlega upowszechnieniu w innych przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-58.27" who="#ZenonKomender">Dla ilustracji — w rozwiązaniu, które przyjął Związek Radziecki cała wynalazczość pracownicza jest podporządkowana powołanemu w 1955 r. przy Radzie Ministrów Komitetowi do Spraw Wynalazczości i Odkryć.</u>
          <u xml:id="u-58.28" who="#ZenonKomender">Praca komitetu opiera się na działalności ministerstw, instytucji i zakładów, bezpośrednio współpracujących z komitetem oraz na inicjatywach stowarzyszeń naukowo-technicznych i zrzeszeń wynalazców. Główne działanie komitetu sprowadza się do kontrolowania realizacji projektów wynalazczych, zapewnienia czystości patentowej, prowadzenia współpracy międzynarodowej oraz popularyzowania i rozwijania racjonalizacji, wynalazczości i ochrony patentowej.</u>
          <u xml:id="u-58.29" who="#ZenonKomender">W Polsce wynalazczość pracownicza nie jest, jak dotąd, przedmiotem centralnego sterowania. Sprawy związane z wynalazczością załatwiane są w wielu jednostkach centralnych, najczęściej równorzędnych, sobie niepodległych, poza tym w około 200 zjednoczeniach i równorzędnych im organizacjach branżowych i związkowych oraz w ponad 5 tys. przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-58.30" who="#ZenonKomender">Od szeregu lat liczba zgłoszeń projektów wynalazczych do rozpatrzenia stale u nas rośnie. W 1960 r. było ich około 103 tys., ale już w 1968 r. prawie 218 tys. W tym samym czasie wynagrodzenia wypłacone twórcom projektów wzrosły z około 68 mln zł do 353 mln zł, a oszczędność uzyskaną w wyniku zastosowania tych projektów wzrosła w tychże latach z około 1,4 mld zł do ponad 7 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-58.31" who="#ZenonKomender">Przy tak rozległej ilościowo i bardzo ważnej nie tylko w sensie finansowym działalności techniczno-produkcyjnej, występującej na bardzo szerokim i różnorodnym terenie, niezbędne wyda je się ustalenie jasnych zależności organizacyjnych, przez które by szły impulsy działania.</u>
          <u xml:id="u-58.32" who="#ZenonKomender">Jednym z elementów, wydaje się, że najważniejszym, dynamizowania ruchu wynalazczego powinno być stworzenie odpowiedniej struktury organizacyjnej, która zapewniałaby centralną koordynację wszystkich poczynań wynalazczych z pożytkiem dla gospodarki narodowej i z korzyścią dla twórców.</u>
          <u xml:id="u-58.33" who="#ZenonKomender">Projekt uchwały o narodowym planie gospodarczym na 1970 r. wiąże zadania w zakresie rozwoju nauki i techniki z przygotowaniem możliwości dalszej intensyfikacji gospodarki w latach następnych. Zadania te są bardzo poważne. Pełna i właściwa ich realizacja zależeć będzie w największej mierze od aktywnej postawy polskich naukowców, od ich patriotycznego zaangażowania w procesy przebudowy naszej gospodarki. Muszą oni mieć to przeświadczenie, że ich praca jest niezmiernie ważna i że od jej efektów zależy możliwość utrzymania się całego naszego narodu w rzędzie państw nadążających za ogólnoludzkim postępem. Przeświadczenie takie powstanie i ugruntuje się tylko wtedy, gdy każdy pracownik wyróżniający się pracą twórczą i osiągnięciami w rozwoju nauki i techniki będzie otoczony szczególną opieką i uznaniem społecznym. Ale tylko wtedy przyniesie to gospodarcze efekty, gdy i w produkcji znajdą się ludzie chcący wprowadzać u siebie w zakładzie to „nowe”.</u>
          <u xml:id="u-58.34" who="#ZenonKomender">Dlatego obecnie powinniśmy ocenić najwyżej te kadry gospodarcze, które posiadają inicjatywę i odwagę innowacyjną, wykazują zainteresowanie wynikami badań naukowych, kadry, które umieją stawiać naukowcom zadania. Szczególnie wartościowi dla gospodarki narodowej są ci fachowcy i działacze, którzy umieją trafnie przewidzieć ekonomiczne efekty badań oraz zorganizować zespoły ludzkie do szybkiego uruchamiania produkcji nowoczesnych i opłacalnych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-58.35" who="#ZenonKomender">Podstawowym zadaniem planu na rok 1970 — według projektu uchwały — jest między innymi ograniczenie i przezwyciężenie powstałych w ubiegłych latach dysproporcji i trudności. Jedną z nich jest ujawniający się coraz wyraźniej w ostatnich latach, a szczególnie w ostatnim roku niedobór mocy w elektroenergetyce.</u>
          <u xml:id="u-58.36" who="#ZenonKomender">Energia elektryczna jest współcześnie najbardziej dogodną i najpowszechniejszą formą, jak się to mówi potocznie, wyposażenia w siłę nie tylko całego aparatu wytwórczego, ale także większości urządzeń codziennego użytku, których funkcjonowanie decyduje o ułatwianiu życia każdemu z nas.</u>
          <u xml:id="u-58.37" who="#ZenonKomender">Stąd też słuszne wydaj e się twierdzenie, że jednym z mierników rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju jest wielkość zużycia energii elektrycznej na jednego mieszkańca.</u>
          <u xml:id="u-58.38" who="#ZenonKomender">Budując potencjał gospodarczy ludowego państwa, zdołaliśmy w ciągu dwudziestu paru lat stworzyć poważną bazę dla produkcji energii elektrycznej.</u>
          <u xml:id="u-58.39" who="#ZenonKomender">Tym niemniej jednak nie możemy zapominać i o tym fakcie, że nasze średnioroczne zużycie energii elektrycznej brutto, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, plasowało nas w 1950 r. na 17 miejscu w Europie, a obecnie zostaliśmy zepchnięci przez Bułgarię na miejsce 18.</u>
          <u xml:id="u-58.40" who="#ZenonKomender">Wskaźnikiem orientującym o stopniu nasycenia aparatu wytwórczego energią elektryczną jest roczna wielkość zużycia na jednego zatrudnionego. Wielkość tego zużycia jest zależna od rodzaju produkcji, jaka przeważa w gospodarce danego kraju. U nas podstawowym odbiorcą energii elektrycznej w przemyśle jest hutnictwo i przemysł chemiczny. Na te dwie gałęzie przypada aktualnie prawie połowa ogólnego zużycia energii w przemyśle. Hutnictwo, zwłaszcza hutnictwo metali nieżelaznych oraz przemysł chemiczny wykazywały wysoką dynamikę tego zużycia również na przestrzeni ostatnich lat. Powszechnie wiadomo, że wskaźnik zużycia energii na cele przemysłowe wzrasta bardzo szybko ze wzrostem automatyzacji, precyzyjnej obróbki, użytkowania trudno obrabialnych materiałów. Dlatego też kraje o wysokim poziomie nowoczesnej produkcji przemysłowej mają wysokie wskaźniki zużycia energii elektrycznej.</u>
          <u xml:id="u-58.41" who="#ZenonKomender">Te wszystkie zamierzenia stanowić mają część składową naszego przyszłego planu 5-letniego, stąd też powinniśmy zdawać sobie sprawę, że podejmowanie decyzji wyboru technologii rozwojowej determinuje tym samym plany rozwoju elektroenergetyki. Problemy te są tym ważniejsze, że już realizacja planu 5-letniego, który kończy się w 1970 r., charakteryzuje się przekroczeniem planowanych rozmiarów krajowego zużycia energii elektrycznej.</u>
          <u xml:id="u-58.42" who="#ZenonKomender">Odrębnym, ważnym zagadnieniem jest zabezpieczenie koniecznych rezerw mocy w układzie elektroenergetycznym kraju dla wyrównania tak zwanego zapotrzebowania szczytowego. Łączna moc dyspozycyjna wszystkich współpracujących elektrowni powinna być od tego zapotrzebowania większa o pewną ilość megawatów mocy rezerwowej. W przypadku braku tej mocy, konieczne staje się wyłączanie pewnej liczby odbiorców, wybieranych na ogół spośród tych, dla których wyłączenie dopływu energii powoduje najmniejsze straty gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-58.43" who="#ZenonKomender">Dla uniknięcia takich planowych wyłączeń, nowoczesna gospodarki przemysłowa i związany z nią postęp urbanizacyjny wymaga odpowiedniego potencjału elektroenergetycznego, który powinien pracować z rezerwą.</u>
          <u xml:id="u-58.44" who="#ZenonKomender">Obecnie w całym świecie prowadzone są prace nad określeniem wysokości tej rezerwy. Autorzy referatów na odbytej w roku ubiegłym w Moskwie światowej konferencji energetycznej określali konieczną wysokość samej tylko tak zwanej mocy gorącej na 7–10%.</u>
          <u xml:id="u-58.45" who="#ZenonKomender">Trudności naszej energetyki dotyczą nie tylko produkcji energii elektrycznej, ale również oddziałują w zasadniczy sposób na rozwój ciepłownictwa. Sprawa ta wymaga pilnego rozwiązania w związku z szerokim programem rozwoju budownictwa mieszkaniowego, szczególnie w dużych miastach.</u>
          <u xml:id="u-58.46" who="#ZenonKomender">Przezwyciężenie tych trudności wymaga stworzenia warunków dla przyśpieszenia tempa budownictwa energetycznego.</u>
          <u xml:id="u-58.47" who="#ZenonKomender">Projekt planu na rok 1970, mimo ogólnego zmniejszenia tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych, inwestycje energetyczne traktuje priorytetowo. Jednak decydującym elementem poprawy sytuacji w elektroenergetyce będzie, obok prężności przedsiębiorstw budowlanych, również aktywność przemysłu maszynowego jako dostawcy maszyn i urządzeń energetycznych, a także niezbędnych części zamiennych do już pracujących obiektów, które, niestety, są zbyt często nękane poważnymi awariami.</u>
          <u xml:id="u-58.48" who="#ZenonKomender">Mówiąc o sprawach elektroenergetyki, nie sposób nie przypomnieć, że współcześnie w większości krajów wysoko uprzemysłowionych na coraz większą skalę wykorzystuje się do celów energetycznych energię jądrową. Dlatego też w programowaniu rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju nie możemy pominąć tej problematyki. Już od lat dyskutuje się u nas o potrzebie podjęcia pilnej decyzji w sprawie budowy pierwszej elektrowni atomowej w Polsce. Trudno tu wracać do pełnej argumentacji, jaką roztaczamy w tej dyskusji. Na pewno jednak słuszny wydaje się pogląd, że już opłacalne staje się wybudowanie u nas elektrowni atomowej o mocy rzędu 1000 MW z możliwie dużym udziałem w tej inwestycji wyrobów naszego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-58.49" who="#ZenonKomender">Komitet Nauki i Techniki w swym planie pracy przewiduje konieczność przygotowania przesłanek do tej decyzji. Już dziś należy przygotowywać kadry specjalistów, którzy w oparciu o doświadczenia radzieckie potrafiliby dokonać we właściwym czasie i w racjonalnym zakresie wyboru i zakupu za granicą wyposażenia nowej elektrowni jądrowej lub jej części, przeprowadzać nadzór nad budową, a następnie prowadzić samodzielną eksploatację.</u>
          <u xml:id="u-58.50" who="#ZenonKomender">Wysoka Izbo! Socjalistyczny charakter polskiej gospodarki i sojusznicza więź z krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej zapewniają naszemu narodowi właściwe miejsce startu do ambitnego uczestnictwa w zdobyczach rewolucji naukowej i technicznej. Nie gdzie indziej przecież, jak w spotkaniu socjalizmu z dynamiką współczesnych osiągnięć technologicznych rozstrzygają się losy ogólnoludzkiego postępu.</u>
          <u xml:id="u-58.51" who="#ZenonKomender">Z tego punktu widzenia w Polsce, kraju o tak znacznej liczbie ludzi wierzących, ze szczególną uwagą i satysfakcją możemy witać wartki nurt przemian charakteryzujących współczesny obraz katolicyzmu i chrześcijaństwa w jego zasięgu światowym. Zwłaszcza przebieg i postanowienia nadzwyczajnego synodu w Rzymie z października br. utwierdzają nas w przeświadczeniu, że każdy kolejny etap wewnętrzno-chrześcijańskiej odnowy oznacza jednocześnie wzmożenie światopoglądowej zachęty na rzecz stale rosnącego udziału katolików w pracy i twórczości dla wzrostu gospodarczego, służącego postępowi społecznemu we własnym kraju.</u>
          <u xml:id="u-58.52" who="#ZenonKomender">Właśnie w naszej ojczyźnie, gdzie obywatele wierzący są aktywnymi współuczestnikami socjalistycznego budownictwa, godny podkreślenia jest fakt, że współczesne przemiany w światowym katolicyzmie wspierają socjalistyczne dążenia do dynamizowania rewolucji naukowo-technicznej, jak i do nadawania humanistycznej treści jej społecznym skutkom.</u>
          <u xml:id="u-58.53" who="#ZenonKomender">Wysoki Sejmie! Rozpatrując dzisiaj projekt narodowego planu gospodarczego na 1970 r., zdajemy sobie sprawę, że jego sformułowanie pozostaje w ścisłym związku z postawioną na II plenum KC partii tezą, która głosiła, że w latach 1969–1970 należy przygotować szereg zmian w polityce gospodarczej, stwarzających należytą podstawę wyjściową do realizacji następnego planu 5-letniego. Plan na 1970 r. został w ten właśnie sposób ukształtowany i określił szereg niewątpliwie trudnych zadań w dziedzinie:</u>
          <u xml:id="u-58.54" who="#ZenonKomender">— intensywnego rozwoju naszej gospodarki;</u>
          <u xml:id="u-58.55" who="#ZenonKomender">— jej wszechstronnego zdyscyplinowania;</u>
          <u xml:id="u-58.56" who="#ZenonKomender">— dokonania jakościowych, szybkich zmian w poziomie technicznym, technologicznym i organizacyjnym;</u>
          <u xml:id="u-58.57" who="#ZenonKomender">— oparcia jej dalszego wzrostu przede wszystkim na podnoszeniu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-58.58" who="#ZenonKomender">Stawiając te zadania, narodowy plan gospodarczy na 1970 r. wskazuje zarazem istotne problemy, jakie stać będą w przyszłości przed naszą gospodarką narodową oraz określa kierunki dalszego konsekwentnego działania, wymagającego mobilizacji społeczno-politycznej wszystkich ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-58.59" who="#ZenonKomender">Doceniając wagę tych wszystkich założeń, które mają stworzyć mocną podstawę dla rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju w dalszych okresach — posłowie Koła „Pax”, w których imieniu mam zaszczyt przemawiać, będą głosować za przyjęciem projektu planu i budżetu państwa na 1970 r. wraz z poprawkami, jak również za udzieleniem absolutorium Rządowi za 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-58.60" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#Marszałek">Obecnie przemawiać będzie poseł Krystyna Czechowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#KrystynaCzechowska">Wysoka Izbo! Spośród szerokiej problematyki zaopatrzenia rynku w wyroby przemysłu lekkiego, pragnę poruszyć niektóre problemy w świetle planu na rok 1970.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#KrystynaCzechowska">Wśród artykułów przemysłowych konsumpcyjnych, które znajdą się w przyszłym roku na rynku, około 20% stanowić będą wyroby przemysłu lekkiego. Zaznaczyć należy, że przemysł lekki przez szereg lat niedoinwestowany, pracujący w trudnych warunkach przy wysokim współczynniku zmianowości zwiększa w ostatnich latach swoje dostawy na rynek dzięki przyrostowi środków inwestycyjnych na rozbudowę i modernizację, a także wskutek poprawy i doskonalenia działalności przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#KrystynaCzechowska">W 1970 r. wartość dostaw na rynek wewnętrzny wyrobów przemysłu lekkiego w cenach detalicznych wzrośnie ogółem o 7,8% w stosunku do planowanego wykonania w 1969 r. Planuje się najwyższy wzrost dostaw na rynek wewnętrzny takich wyrobów, jak: odzież — o 11,6%, wyroby dziewiarskie — o 9,4%, wyroby pończosznicze — o 9,6%, tkaniny o wykończeniu szlachetnym — o 12,7%, tkaniny bawełniane — o 10,9%, szerokie tkaniny pościelowo-prześcieradłowe, poszukiwane na rynku — o 23,8% oraz tkaniny typu frotte, również poszukiwane na rynku — o 14,1%. Wzrosną również dostawy innych wyrobów przemysłu lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#KrystynaCzechowska">Te dane, dotyczące wzrostu zaopatrzenia rynku napawają optymizmem, niemniej należy liczyć się z tym, że zapotrzebowanie rynku na niektóre grupy asortymentowe, jak na przykład wyroby dziewiarskie, tkaniny wełniane i jedwabne, a także obuwie skórzane nie zostanie w pełni zaspokojone.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#KrystynaCzechowska">Ponieważ w przemyśle lekkim skończyły się możliwości wzrostu produkcji poprzez zwiększenie współczynnika zmianowości, występuje konieczność szybszego wprowadzenia nowej techniki i technologii, poprawy organizacji pracy i dyscypliny pracy oraz poprawy na odcinku działalności inwestycyjnej. Zachodzi również potrzeba pogłębienia współpracy Ministerstwa Przemysłu Lekkiego z Ministerstwem Przemysłu Maszynowego i Ministerstwem Przemysłu Chemicznego, zwłaszcza w dziedzinie produkcji maszyn włókienniczych, włókien syntetycznych, środków pomocniczych oraz barwników dla przemysłu lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#KrystynaCzechowska">W planach na rok 1970 przewiduje się zwiększenie udziału zużycia włókien chemicznych w ogólnym zużyciu surowców z 47,1% w roku bieżącym do 49,4%. Mimo to już teraz można stwierdzić, że dostawy włókien poliakrylonitrylowych i włókien poliamidowych będą niewystarczające w roku przyszłym dla przemysłu lekkiego i trzeba będzie te niedobory uzupełnić importem.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#KrystynaCzechowska">Tendencje światowe w zużyciu włókien syntetycznych oraz przede wszystkim środków pomocniczych do apretur szlachetnych stale wzrastają i jest to kierunek słuszny.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#KrystynaCzechowska">Dla przykładu podam, że udział środków pomocniczych w przemyśle włókienniczym w stosunku do masy przerabianego surowca wynosi około 7,5% w Polsce, podczas gdy średnia dla krajów wysoko rozwiniętych sięga 14–16%. Świadczy to o niedostatecznym rozwoju przemysłu chemicznego w tej dziedzinie. Wydaje się więc celowe, ażeby przemysł chemiczny przeanalizował możliwości zwiększenia w przyszłym planie 5-letnim produkcji środków pomocniczych, potrzebnych do wykończeń szlachetnych oraz produkcji włókien syntetycznych.</u>
          <u xml:id="u-60.8" who="#KrystynaCzechowska">Zwiększenie produkcji włókien syntetycznych w świetle zakładanego rozwoju przemysłu dziewiarskiego, którego zapotrzebowanie na te włókna będzie dynamicznie wzrastać, jest niezbędne. Występuje również potrzeba rozszerzenia produkcji maszyn włókienniczych. Dotychczasowa produkcja pod względem ilości, nowoczesności rozwiązań konstrukcyjnych i jakości jest niezadowalająca. Radykalnej poprawie musi ulec sytuacja na odcinku zaopatrzenia przemysłu lekkiego w części zamienne.</u>
          <u xml:id="u-60.9" who="#KrystynaCzechowska">Wysoka Izbo! Dla konsumenta ważna jest zarówno dostateczna ilość towarów na rynku, jak i jakość mierzona walorami użytkowymi. Nowoczesny i dobry jakościowo wyrób to taki, który się nie gniecie, mało brudzi, łatwo prasuje — jeszcze lepiej, jeżeli w ogóle nie wymaga prasowania — jest trwały i higieniczny w użytkowaniu, estetyczny i zgodny z kierunkami mody.</u>
          <u xml:id="u-60.10" who="#KrystynaCzechowska">Pozwolę sobie zacytować jedną z powszechnie panujących opinii, że najłatwiej i najlepiej może się u nas ubrać w gotową odzież mężczyzna. Rozumiem, że łatwiej było dopracować się dobrych standardów odzieży męskiej ze względu na mniejszą zmienność mody męskiej w porównaniu z modą dla pań. Pogląd, który reprezentuje większość kobiet, czemu dają wyraz również na spotkaniach poselskich, jest taki, że można również opracować lepsze standardy odzieży damskiej, nie licząc się ze zmienną modą, na którą powołują się producenci jako na główną przeszkodę trudną do pokonania. Polska jest krajem kobiet pracujących, których ulubionym strojem jest spódnica, bluzka koszulowa, sweterek i garsonka o prostym kroju, uniwersalna na wszystkie okazje. Odzież ta powinna mieć wysokie walory użytkowe, przede wszystkim wykończenie niemnące, a w przyszłości również wykończenie przeciwbrudowe.</u>
          <u xml:id="u-60.11" who="#KrystynaCzechowska">W taką standardową odzież ubierze się chętnie każda kobieta dbająca o swój wygląd, z czego znane są Polki, a co nie zawsze zapisać można jako wyłącznie sukces przemysłu lekkiego, bowiem w tej dziedzinie nasze kobiety wykazują olbrzymią inwencję własną, okupioną na ogół stratą czasu i pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-60.12" who="#KrystynaCzechowska">Dobra konfekcja, to oszczędność w budżecie domowym, ponieważ szycie na miarę kosztuje drożej i zabiera mnóstwo wolnego czasu.</u>
          <u xml:id="u-60.13" who="#KrystynaCzechowska">Chciałabym poruszyć jeszcze jedną sprawę, mianowicie rozmiarowzrosty. Problem nie nowy, a dotyczy zarówno odzieży, zwłaszcza z dzianiny, jak i obuwia, produkowanego dotychczas tylko w dwóch tęgościach, a i to nie we wszystkich asortymentach. Kopyto na miarę naszych stóp ma się ukazać dopiero w 1971 r. Stawiam więc postulat pod adresem kierownictwa przemysłu lekkiego, aby przyśpieszyć zlecone prace antropometryczne, które posłużą branżowym centralnym laboratoriom do prawidłowego ustalenia rozmiarowzrostu, a tym samym szybciej poprawi się sytuację w tej dziedzinie na rynku.</u>
          <u xml:id="u-60.14" who="#KrystynaCzechowska">Szczególnie pilną sprawą jest dostosowanie produkowanej odzieży dla dzieci w wieku lat 8–14. Należy uwzględnić fakt, że przeciętny wzrost dziecka w tym wieku jest obecnie wyższy niż zakładają to dotychczasowe rozmiarowzrosty.</u>
          <u xml:id="u-60.15" who="#KrystynaCzechowska">Następnym problemem, który pragnę poruszyć, jest nadążanie przemysłu za modą, do czego szczególną uwagę przywiązuje młodzież. W dotychczasowych umowach zawieranych między handlem a przemysłem pozostawia się margines wzorów do uzgodnienia, co uznać należy za postęp na drodze do lepszego dostosowania struktury produkcji do potrzeb rynku. Stwierdzić jednak należy, że uzgodnienie wzoru trwa zbyt długo i przedłuża ukazanie się poszukiwanego towaru na rynku.</u>
          <u xml:id="u-60.16" who="#KrystynaCzechowska">Zawarta została umowa między handlem a przemysłem tylko na wartościowe dostawy galanterii męskiej. Taka umowa wartościowa zakłada, że przemysł na własne ryzyko będzie dostarczał wzory zgodne z modą. Może warto byłoby rozszerzyć tę praktykę na inne grupy wyrobów. Dotyczyłoby to niewielkiej ilości asortymentu i przy niedużym ryzyku handlowym pozwoliło na szybsze reagowanie przemysłu na zmianę mody.</u>
          <u xml:id="u-60.17" who="#KrystynaCzechowska">Niełatwe problemy przemysłu lekkiego dotyczą również eksportu. Im więcej bowiem sprzedamy za dewizy, tym więcej środków będziemy mogli przeznaczyć na zakup surowców, maszyn i urządzeń potrzebnych do zwiększenia produkcji na rynek. A wiadomo przecież, że przemysł lekki w poważnym stopniu pracuje w oparciu o importowane surowce, maszyny i urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-60.18" who="#KrystynaCzechowska">W planie na 1970 r. zakłada się wzrost w stosunku do 1969 r. eksportu w złotych dewizowych o 8,1% do krajów socjalistycznych i o 10% do krajów kapitalistycznych, bez transakcji kompensacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-60.19" who="#KrystynaCzechowska">Zaznaczyć należy również, że poprawia się stale struktura eksportu, co charakteryzuje się zwiększonym udziałem wyrobów o wysokim stopniu przerobu i uszlachetnienia, przykładowo wyrobów konfekcjonowanych.</u>
          <u xml:id="u-60.20" who="#KrystynaCzechowska">Istotnym elementem eksportu jest jego opłacalność. Na tym odcinku notuje się stałą poprawę, uwzględnioną również w planie na rok przyszły. Udział eksportu wyrobów poniżej granicy opłacalności wyniesie w 1970 r. niewiele ponad 1%. Nie jest to dużo, dlatego też winniśmy dążyć do całkowitego wyeliminowania eksportu nieopłacalnego.</u>
          <u xml:id="u-60.21" who="#KrystynaCzechowska">Wysoka Izbo! Prognozy demograficzne przewidują, że w roku 1975 liczba ludności naszego kraju wzrośnie do 35,5 mln mieszkańców. Spowoduje to wzrost popytu na wyroby przemysłu lekkiego. Trzeba również liczyć się ze wzrostem popytu w miarę wzrostu stopy życiowej. Te prognozy musi wziąć pod uwagę przemysł lekki, który jest przemysłem konsumpcyjnym. W spożyciu wyrobów przemysłu lekkiego na 1 mieszkańca prześciga nas wiele krajów, przykładowo NRD i Czechosłowacja.</u>
          <u xml:id="u-60.22" who="#KrystynaCzechowska">W świetle powyższego, będziemy musieli przewidzieć w przyszłym planie 5-letnim odpowiednie nakłady inwestycyjne na dalszy rozwój i unowocześnienie przemysłu lekkiego i przemysłów produkujących na potrzeby tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-60.23" who="#KrystynaCzechowska">Przed kierownictwem resortu i załogami zakładów przemysłu lekkiego w roku przyszłym i w latach następnych stanie wiele problemów do rozwiązania, a wśród nich takie, jak:</u>
          <u xml:id="u-60.24" who="#KrystynaCzechowska">— szersze wprowadzenie nowych technik i technologii, czym w większym stopniu niż dotychczas winno zająć się zaplecze naukowo-badawcze i kadra techniczno-inżynieryjna;</u>
          <u xml:id="u-60.25" who="#KrystynaCzechowska">— poprawa form organizacyjnych w przemyśle, która zmierzać winna do prawidłowego wykorzystania wszystkich rezerw, pozwalających na osiągnięcie zakładanego wzrostu wydajności pracy, obniżki kosztów i jakości produkcji;</u>
          <u xml:id="u-60.26" who="#KrystynaCzechowska">— dalsza poprawa warunków pracy i lepsze zabezpieczenie potrzeb załóg w dziedzinie socjalno-bytowej;</u>
          <u xml:id="u-60.27" who="#KrystynaCzechowska">— prognozowanie potrzeb społecznych jako podstawowego czynnika długofalowego planowania rozwoju selektywnego branż przemysłu lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-60.28" who="#KrystynaCzechowska">Pomyślne rozwiązanie między innymi tych problemów pozwoli na coraz lepsze zaspokajanie potrzeb społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-60.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Wacławowi Kozubskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#WacławKozubski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Do grupy zagadnień, na które projekt narodowego planu gospodarczego na 1970 rok zwraca szczególną uwagę, należy między innymi lepsze dostosowanie produkcji oraz usług do potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#WacławKozubski">Jest faktem, że w miarę coraz intensywniejszego rozwoju uprzemysłowienia kraj u bardzo wyraźnie zaznacza się rola i współzależność produkcji i usług. Rozwój usług warunkuje w znacznym stopniu ekonomiczną efektywność społecznego wysiłku produkcyjnego, a niekiedy warunkuje także dalszy postęp w rozwijaniu produkcji. Trzeba dodać, że w interesie rozwijającego się współczesnego społeczeństwa i dla zaspokojenia jego potrzeb oba te kierunki muszą być z całą konsekwencją sprzężone z walką o jakość i nowoczesność.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#WacławKozubski">Podstawową część usług dla ludności — usług typu materialnego — świadczy drobna wytwórczość. Istotną rolę odgrywa ona również w produkcji na zaopatrzenie rynku. Ważną funkcję spełnia w sferze zatrudnieniowo-aktywizacyjnej. Pragnąłbym w moim wystąpieniu omówić niektóre zagadnienia, odnoszące się do działalności tej dziedziny gospodarki narodowej, koordynowanej przez rady narodowe i Komitet Drobnej Wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#WacławKozubski">Podstawowe kierunki działania uspołecznionej drobnej wytwórczości, wynikające z zadań planu na rok 1970, nastawione są głównie na poprawę zaopatrzenia rynku wewnętrznego, na lepsze zaspokojenie zapotrzebowania ludności na usługi, na zwiększenie eksportu dewizowo opłacalnego. Zakłada się ponadto dalszą aktywizację gospodarczą terenów słabo rozwiniętych, rozwój pracy nakładczej oraz zwiększenie stopnia wykorzystania surowców miejscowych i wtórnych.</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#WacławKozubski">Wartość produkcji globalnej uspołecznionej drobnej wytwórczości powinna wzrosnąć w 1970 r. przynajmniej do 117,7 mld zł, co stanowi wzrost o 6,7% w porównaniu do przewidywanego wykonania w roku obecnym. Największy procentowy wzrost wartości produkcji wykazują województwa mniej rozwinięte gospodarczo, co jest zgodne z jednym z podstawowych kierunków działania drobnej wytwórczości, a mianowicie aktywizacją ekonomiki regionów.</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#WacławKozubski">Produkcja drobnej wytwórczości w przeważającej mierze ma charakter rynkowy i wpływa — na miarę swych możliwości — na zapewnienie równowagi rynkowej. Z tego względu jej rola nabiera szczególnego znaczenia. Potwierdzenie tej wzrastającej roli znajduje wyraz w planie na 1970 r., który ustala dla niej większą niż w roku obecnym dynamikę wzrostu produkcji rynkowej, kładąc przy tym wyraźny akcent na zagadnienie poprawy jakości i unowocześnienia towarów.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#WacławKozubski">Słuszny postulat społeczny, domagający się nie tylko przyśpieszenia wzrostu produkcji, ale przede wszystkim podnoszenia jakości i unowocześnienia wytwarzanych towarów oraz zaprzestania produkcji wyrobów przestarzałych, stawia przed drobną wytwórczością konieczność usprawnienia organizacji i metod produkcji oraz wzmocnienia kontroli wewnętrznej. Wynikająca z założeń planu tendencja ściślejszego związania całej drobnej wytwórczości z potrzebami rynku wymagać będzie ponadto uruchomienia odpowiednich dźwigni ekonomiczno-technicznych. Rezultatem ich działania winno być z jednej strony coraz lepsze zaspokojenie potrzeb rynku przez tworzenie elastycznego systemu uruchamiania rezerw terenowych i efektywniejszego wykorzystania mocy produkcyjnych i usługowych, z drugiej zaś strony stworzenie takiego układu, w którym ulegną likwidacji dotychczasowe antybodźce nie sprzyjające rozwijaniu w szerszej skali tych kierunków działalności, na które jest duże zapotrzebowanie społeczne. Chodzi tu między innymi o poprawę sytuacji na odcinku zaopatrzenia drobnej wytwórczości w surowce i maszyny.</u>
          <u xml:id="u-62.7" who="#WacławKozubski">Realizacja zadań, jakie stawia się przed uspołecznioną drobną wytwórczością w dziedzinie poprawy ekonomiki, rozwoju i unowocześnienia produkcji i usług rynkowych, przy ustaleniu w planie na rok 1970 niższych nakładów inwestycyjnych o 4,7%, wymagać będzie ze strony drobnej wytwórczości i jej poszczególnych pionów dużego wysiłku.</u>
          <u xml:id="u-62.8" who="#WacławKozubski">Pewną alternatywą między skromnymi środkami a wielkimi zadaniami jest wykorzystanie rezerw. W drobnej wytwórczości rezerwy, i to poważne, choć nie zbilansowane, istnieją. Ich źródła w odniesieniu do wydajności pracy tkwią zarówno w niepełnej realizacji zadań postępu technicznego, jak i w zakresie możliwości usprawnień organizacyjnych. Na odcinku inwestycji znaleźć je można w niedostatecznej jeszcze koncentracji nakładów, nieterminowym instalowaniu nowych maszyn i urządzeń. Można również z całą pewnością postawić tezę o występujących w pionach drobnej wytwórczości możliwościach zwiększenia realizacji zadań produkcyjnych i usługowych w drodze bezinwestycyjnej.</u>
          <u xml:id="u-62.9" who="#WacławKozubski">Obok produkcji na zaopatrzenie rynku, węzłowym zadaniem dla drobnej wytwórczości jest rozwój usług. W myśl planu na 1970 r., wartość usług dla ludności świadczonych przez uspołecznioną drobną wytwórczość wzrosnąć ma o 12%, to jest do kwoty 7.282 mln zł. Trzeba przy tym zaznaczyć, że wskaźnik wzrostu wartości usług o 12% jest bardzo napięty i wymagać będzie bardzo aktywnego i wszechstronnego działania oraz stworzenia takich warunków, które pozwoliłyby na maksymalne wykonanie tych zadań.</u>
          <u xml:id="u-62.10" who="#WacławKozubski">Realizację zadań w zakresie usług od lat utrudnia niepełne zaopatrzenie materiałowe, niewystarczająca realizacja inwestycji usługowych i niedostateczne przydziały lokali dla usług.</u>
          <u xml:id="u-62.11" who="#WacławKozubski">Rozważając zagadnienia usług w aspekcie dużego wzrostu społecznego zapotrzebowania na usługi, trzeba przewidywać, że dalszy postęp w intensywnym uprzemysłowieniu kraju, zmiany zachodzące w rolnictwie i na wsi, dalszy wzrost poziomu życia ludności zwielokrotnią w najbliższych latach popyt na usługi. Dotychczasowa organizacja usług w naszym kraju, oparta w przeważającym stopniu na tradycyjnej i rozproszonej sieci zakładów słabo wyposażonych technicznie i kadrowo, nie jest w stanie sprostać narastającym potrzebom społecznym.</u>
          <u xml:id="u-62.12" who="#WacławKozubski">Trudne warunki rozwoju usług są również wynikiem braku odpowiedniego zaplecza naukowo-technicznego i niedostatecznych rozwiązań technicznych i organizacyjnych w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-62.13" who="#WacławKozubski">Dla prawidłowego rozwoju usług niezbędne wydaje się na przykład prowadzenie naukowych metod badania popytu na usługi. Takich metod w dotychczasowej praktyce nie stosuje się.</u>
          <u xml:id="u-62.14" who="#WacławKozubski">Występuje pilna konieczność dalszego porządkowania całokształtu tego ważnego problemu. W tym celu muszą być między innymi intensywniej i w sposób bardziej skoncentrowany prowadzone prace badawcze. Pole do działania otwiera się w tym zakresie również i dla Instytutu Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, którego kierunki badawcze powinny przede wszystkim koncentrować się na problemie optymalizacji układów organizacyjnych oraz postępie organizacyjno-ekonomicznym uspołecznionej drobnej wytwórczości. W podejmowanych tematach winny znaleźć również swoje miejsce problemy dotyczące rzemiosła. Na te kierunki badań w tej sferze zagadnień jest duże zapotrzebowanie ze strony rad narodowych i całej drobnej wytwórczości; wychodzą one również naprzeciw uchwałom IV Plenum KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-62.15" who="#WacławKozubski">Mówiąc o drobnej wytwórczości, jej problemach i zadaniach pragnąłbym omówić w tych ramach niektóre zagadnienia związane z działalnością rzemiosła indywidualnego.</u>
          <u xml:id="u-62.16" who="#WacławKozubski">Stwierdzić trzeba, że rzemiosło polskie spełnia ważną funkcję społeczno-gospodarczą, szczególnie w zakresie wykonywania usług dla ludności. W tej dziedzinie ma dominującą pozycję w skali kraju. Udział rzemiosła w łącznej wartości tego rodzaju usług wynosi aktualnie ok. 54%. Ostatnie lata wykazują, na podstawie obiektywnych faktów, że poparcie państwa dla rzemiosła nie kończy się na deklaracjach. Dość powiedzieć, że na przestrzeni ostatnich trzech lat liczba zakładów rzemieślniczych wzrosła o 21%, stan zatrudnienia o 31,%.</u>
          <u xml:id="u-62.17" who="#WacławKozubski">Program rozwoju rzemiosła na rok 1970 zakłada dalsze zwiększenie potencjału usługowo-produkcyjnego rzemiosła, choć rozwój ten będzie, z wyjątkiem usług dla ludności, mniej dynamiczny niż w ubiegłych latach. Przewiduje się w roku przyszłym zwiększenie liczby zakładów rzemieślniczych do 176 tys., a liczby zatrudnionych do 358 tys. osób, w tym uczniów 73 tys. Znacznie szybciej w 1970 r. i w latach następnych powinno rozwijać się rzemiosło w małych miastach, osiedlach i wsiach.</u>
          <u xml:id="u-62.18" who="#WacławKozubski">Przed rzemiosłem stoi obecnie ważne zadanie konsekwentnego ograniczania tendencji do zwiększania obrotów z gospodarką uspołecznioną. Szereg decyzji podjętych przez Rząd miało na celu wyeliminowanie ujemnych zjawisk powstałych na marginesie dotychczasowej działalności rzemiosła. Przedsięwzięcia rządowe zmierzają do ograniczenia tempa dalszego rozwoju kontaktów kooperacyjnych rzemiosła z jednostkami gospodarki uspołecznionej, wprowadzając jednocześnie dodatkowe bodźce i udogodnienia dla rzemiosł, których działalność przyczynić się może do lepszego zaspokojenia potrzeb ludności w dziedzinie usług i wyrobów rynkowych. Wreszcie wspomniane decyzje przeciwdziałają zjawiskom nadmiernej koncentracji obrotów i dochodów w nielicznej grupie zakładów rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-62.19" who="#WacławKozubski">Te marginesowe zjawiska w skutkach wpłynęły ujemnie na klimat wokół działalności całego rzemiosła. Wszystkie te i inne decyzje w niczym nie zmieniają konsekwentnej w swej treści głównej linii polityki państwa wobec rzemiosła, zakładającej dalszy jego rozwój.</u>
          <u xml:id="u-62.20" who="#WacławKozubski">Warto by jednak podkreślić, że dla dalszego prawidłowego rozwoju rzemiosła potrzebne jest pełniejsze niż dotychczas bilansowanie zapotrzebowania rzemiosła na podstawowe materiały i części zamienne, niezbędne do usług oraz zabezpieczenie zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-62.21" who="#WacławKozubski">Kiedy mowa o modernizacji i postępie technicznym w całej gospodarce narodowej, to nie można nie dostrzegać także potrzeby postępu w warsztatach rzemieślniczych. Sprawą tą winien się głębiej zainteresować samorząd rzemieślniczy.</u>
          <u xml:id="u-62.22" who="#WacławKozubski">Najogólniej mówiąc, w dalszej realizacji założeń polityki ustalonej w stosunku do rzemiosła, można założyć, że niezbędne jest pełniejsze wykorzystanie potencjału rzemiosła w zaspokajaniu potrzeb społecznych, gdy uznajemy tezę, że rozwój usług i pełniejsze zaopatrzenie rynku stanowią istotny czynnik poprawy warunków życiowych społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-62.23" who="#WacławKozubski">Wysoki Sejmie! Rok obecny, podobnie jak miniony, okazał się dla drobnej wytwórczości rokiem niełatwym. Odnosi się to zwłaszcza do niepełnej realizacji zadań planowych w dziedzinie usług, dostaw rynkowych i zadań inwestycyjnych. Obecny etap rozwoju kraju i zmiany w procesach planowania i zarządzania zastają drobną wytwórczość w sytuacji jednego z bardziej zaniedbanych ogniw gospodarki narodowej, niedozbrojonego technicznie.</u>
          <u xml:id="u-62.24" who="#WacławKozubski">Zadania ustalone dla drobnej wytwórczości na 1970 r. są więc trudne, ale — moim zdaniem — realne. Należy wyrazić przekonanie, że zmniejszenie napięcia na froncie inwestycyjnym, ześrodkowanie całego wysiłku na inwestycjach kontynuowanych, ogólne mniejsze tempo zadań w porównaniu z innymi dziedzinami gospodarki narodowej — powinny dać drobnej wytwórczości szansę na poprawę wielu wskaźników ekonomiczno-technicznych.</u>
          <u xml:id="u-62.25" who="#WacławKozubski">Na tle dokonującej się obecnie zmiany założeń strategii gospodarczego rozwoju kraju i wprowadzania zasad selektywnego rozwoju, drobna wytwórczość winna skoncentrować swoje wysiłki na szczególnie istotnych kierunkach, do których należy przede wszystkim rozwijanie działalności usługowej oraz ilościowa i jakościowa poprawa zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-62.26" who="#WacławKozubski">Wypełnienie tych istotnych z punktu widzenia potrzeb społeczeństwa i aktualnych problemów rozwojowych gospodarki narodowej zadań drobnej wytwórczości wymagać będzie dalszego udoskonalenia metod planowania i zarządzania oraz usprawniania funkcji koordynacyjnych, leżących w gestii rad narodowych i Komitetu Drobnej Wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-62.27" who="#WacławKozubski">Rozwiązywanie złożonych i niełatwych problemów, wynikających z potrzeby dostosowania działalności drobnej wytwórczości do nowych warunków, w jakich działa nasza gospodarka narodowa, stawia na porządku dziennym pilne zadanie zwiększenia zainteresowania rad narodowych tą ważną społecznie problematyką. Wymagać to będzie pogłębienia klimatu życzliwego zainteresowania, okazywanego problemom drobnej wytwórczości przez rady narodowe. Idzie o to, by rady narodowe stawiały zagadnienia drobnej wytwórczości w rzędzie spraw o dużej doniosłości społeczno-gospodarczej. Rady narodowe mogą i powinny coraz pełniej wykorzystywać swe zwiększone uprawnienia dla nadania drobnej wytwórczości takich kierunków rozwoju, które byłyby ściślej zespolone z podstawowymi kierunkami przeobrażeń w całej gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-62.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#Marszałek">Udzielam głosu posłowi Kazimierzowi Kurasiowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#KazimierzKuraś">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Narodowy plan gospodarczy na rok 1970 przewiduj e zwiększenie dochodów ludności, wzrost produkcji towarów rynkowych, lepsze dostosowanie struktury asortymentowej produkowanych artykułów rynkowych do popytu, dalsze usprawnienie organizacji i techniki handlu oraz dalszą poprawę kultury obsługi ludności przez aparat handlu.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#KazimierzKuraś">W 1970 r. wartość dostarczonych na rynek towarów ma osiągnąć 493,9 mld zł, co w porównaniu z przewidywanym wykonaniem dostaw w 1969 r. stanowi wzrost o 6,2%. Wartość sprzedaży detalicznej planuje się na 453,5 mld zł, czyli o 5,5% wyżej niż w 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#KazimierzKuraś">Wyższe tempo wzrostu dostaw niż sprzedaży detalicznej pozwoli na zwiększenie zapasów w handlu, które w niektórych grupach towarowych są jeszcze zbyt niskie.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#KazimierzKuraś">W planie na 1970 r. przewiduje się znaczny wzrost dostaw takich artykułów, jak mleko spożywcze, tłuszcze zwierzęce, ryby i przetwory rybne, jaja, tłuszcze roślinne, konfekcja, radioodbiorniki, nawozy sztuczne, materiały ścienne, meble, proszki do prania, porcelana stołowa i inne.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#KazimierzKuraś">Pomimo ogólnego wzrostu dostaw towarów na zaopatrzenie rynku, nie będą jeszcze w pełni zaspokojone potrzeby ludności we wszystkich asortymentach. W dalszym ciągu nie będzie możliwe odpowiednie do potrzeb zwiększenie dostaw mięsa i przetworów mięsnych oraz masła, ze względu na określoną sytuację gospodarczą w kraju. Należy jednak stwierdzić, że założony w planie 5-letnim wzrost spożycia artykułów mięsnych został przekroczony. Będą jeszcze występowały braki w pełnym pokryciu zaopatrzenia rynku, zwłaszcza wiejskiego, w materiały budowlane i instalacyjne oraz niektóre rodzaje maszyn rolniczych. Mogą również występować trudności w zapewnieniu pokrycia popytu na tkaniny wełniane wysokoprocentowe, tkaniny jedwabne, wyroby papiernicze, samochody osobowe oraz niektóre asortymenty w branży dziewiarskiej, obuwniczej i gospodarstwa domowego.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#KazimierzKuraś">Uchwała V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przewiduje dalszy wzrost spożycia i w związku z tym stawia przed przemysłem produkującym dla potrzeb rynku zadanie znacznego zwiększenia dostaw towarów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#KazimierzKuraś">Wraz ze wzrostem dostaw towarów na rynek musi następować pełniejsze dostosowanie asortymentu produkcji do aktualnych potrzeb ludności oraz poprawa jakości wyrobów rynkowych, o czym posłowie już w dyskusji wspominali.</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#KazimierzKuraś">Warunkiem zapewnienia dalszej poprawy zaopatrzenia rynku oraz złagodzenia występujących jeszcze trudności jest wykonanie przez przemysł planowanej wielkości produkcji i jej profilu asortymentowego.</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#KazimierzKuraś">Szczególnie ważne dla rynku jest zwiększenie produkcji towarów, których podaż jest niedostateczna, a także przyspieszenie tempa unowocześnienia wyrobów i wprowadzanie do obrotu poszukiwanych przez ludność atrakcyjnych artykułów. Jak wiadomo, nie wszystkie jeszcze towary odpowiadaj ą obowiązującym wymogom jakościowym, czego dowodem są reklamacje zgłaszane przez konsumentów, jak również przez służbę odbioru jakościowego handlu. Szczególną uwagę należy zwrócić na poprawę jakości produkcji branż: mięsno-wędliniarskiej, elektrotechnicznej i obuwniczej. Wskazuje to na konieczność wydatnego zwiększenia wysiłków zakładów przemysłowych w kierunku dalszej poprawy dyscypliny technologicznej i usprawnienia kontroli technicznej.</u>
          <u xml:id="u-64.9" who="#KazimierzKuraś">Istotne znaczenie dla zapewnienia właściwego zaopatrzenia ludności ma również zapewnienie rytmiczności dostaw towarów na rynek i dostosowanie ich z do sezonowości popytu zarówno w skali ogólnokrajowej, jak i terytorialnej.</u>
          <u xml:id="u-64.10" who="#KazimierzKuraś">W związku z wprowadzaniem na rynek coraz większych ilości artykułów trwałego użytku, zasadniczego znaczenia nabiera zapewnienie dostaw i zaopatrzenie sklepów w odpowiednie ilości części zamiennych do tych artykułów. Dotyczy to przede wszystkim sprzętu elektrotechnicznego, artykułów gospodarstwa domowego, samochodów osobowych, motocykli, motorowerów itd.</u>
          <u xml:id="u-64.11" who="#KazimierzKuraś">Prawidłowe wykonanie nakreślonych planem zadań i osiągnięcie dalszej poprawy zaopatrzenia ludności będzie wymagało od aparatu handlu zapewnienia maksymalnie efektywnej gospodarki masą towarową, dalszego pogłębiania współpracy z przemysłem oraz dalszego doskonalenia poszczególnych ogniw handlu.</u>
          <u xml:id="u-64.12" who="#KazimierzKuraś">Należy tu jednak obiektywnie stwierdzić, że w tych dziedzinach organizacje handlu w ostatnich latach osiągnęły wyraźny postęp. Przejawia się to między innymi w rozwoju i poprawie wyposażenia technicznego sieci handlowej, w unowocześnieniu form sprzedaży w detalu oraz rozszerzaniu zasięgu i form szkolenia pracowników handlu. Nastąpiło także zwiększenie wpływu central i przedsiębiorstw handlowych na kształtowanie asortymentu produkcji rynkowej oraz uproszczenie form współpracy pomiędzy przemysłem i handlem.</u>
          <u xml:id="u-64.13" who="#KazimierzKuraś">Aparat odbioru jakościowego handlu coraz skuteczniej zapobiega przedostawaniu się na rynek towarów nieodpowiedniej jakości.</u>
          <u xml:id="u-64.14" who="#KazimierzKuraś">Dlatego też decyzje Ministra Handlu Wewnętrznego, zakazujące zakupu artykułów złej jakości, są w pełni aprobowane przez opinię społeczną.</u>
          <u xml:id="u-64.15" who="#KazimierzKuraś">Uległa także poprawie koordynacja branżowa działalności różnych organizacji handlu i współdziałanie pomiędzy hurtem i detalem.</u>
          <u xml:id="u-64.16" who="#KazimierzKuraś">Nastąpiła również dalsza poprawa kultury obsługi oraz troski o konsumenta ze strony pracowników handlu. Niemniej jednak zagadnienie to jest nadal bardzo istotne ze względu na stale rosnące wymagania społeczeństwa w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-64.17" who="#KazimierzKuraś">Biorąc pod uwagę zadania nakreślone w projekcie planu na 1970 r., zmierzające do dalszej poprawy zaopatrzenia ludności oraz uwzględniając zamierzenia resortu handlu wewnętrznego i objętych jego zakresem działania organizacji gospodarczych, a także dezyderaty i wnioski z dyskusji sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego, uwaga i działalność wszystkich organizacji handlu powinny być w dalszym ciągu kierowane na następujące problemy:</u>
          <u xml:id="u-64.18" who="#KazimierzKuraś">— dalsze zwiększanie wymogów i oddziaływanie na przemysł w kierunku pełniejszego respektowania postulatów handlu dotyczących asortymentu produkcji, unowocześnienia wyrobów, terminów dostaw oraz zapewnienia odpowiednich wzorów, kolorów, rozmiarów itp.;</u>
          <u xml:id="u-64.19" who="#KazimierzKuraś">— polepszanie informacji handlowej o towarach znajdujących się w sprzedaży poprzez zaopatrzenie większej ilości towarów we właściwie opracowane instrukcje o użytkowaniu oraz poprzez lepsze przeszkolenie branżowospecjalistyczne personelu sklepowego; oczywiście dotyczy to także i przede wszystkim przemysłu;</u>
          <u xml:id="u-64.20" who="#KazimierzKuraś">— dalsze usprawnienie współpracy pomiędzy poszczególnymi szczeblami obrotu towarowego, szczególnie pomiędzy hurtem i detalem;</u>
          <u xml:id="u-64.21" who="#KazimierzKuraś">— udoskonalenie organizacji dostaw do sklepów, rozszerzenie bezpośrednich dostaw z przemysłu do detalu oraz pogłębianie koordynacji branżowej w handlu;</u>
          <u xml:id="u-64.22" who="#KazimierzKuraś">— dalsza poprawa wykorzystania dotychczas posiadanej i nowo organizowanej sieci sklepów, zakładów gastronomicznych i magazynów oraz bazy materialno-technicznej handlu;</u>
          <u xml:id="u-64.23" who="#KazimierzKuraś">— skracanie okresów niezbędnego wyłączania placówek handlowych z eksploatacji;</u>
          <u xml:id="u-64.24" who="#KazimierzKuraś">— dążenie do dalszego dostosowywania czasu pracy oraz obsady osobowej placówek handlowych;</u>
          <u xml:id="u-64.25" who="#KazimierzKuraś">— uzyskanie dalszej poprawy działalności przemysłu gastronomicznego, szczególnie w zakresie jakości produkcji, rozszerzania asortymentu potraw, kultury obsługi i gospodarności;</u>
          <u xml:id="u-64.26" who="#KazimierzKuraś">— dalsza aktywizacja sprzedaży towarów substytucyjnych, jak tłuszcze roślinne, ryby, drób i sery, zwłaszcza w związku z nieco niższą dynamiką dostaw mięsa i masła, z jednoczesnym zapewnieniem ciągłości sprzedaży artykułów spożywczych o dostatecznej podaży;</u>
          <u xml:id="u-64.27" who="#KazimierzKuraś">— pogłębianie analizy ekonomicznych efektów działalności przedsiębiorstw i placówek handlowych w celu poprawy gospodarności ich działania;</u>
          <u xml:id="u-64.28" who="#KazimierzKuraś">— prowadzenie systematycznej kontroli realizacji uwag i postulatów ludności wniesionych w czasie kampanii wyborczej do Sejmu i rad narodowych, dotyczących zaopatrzenia i usprawnienia działalności handlu;</u>
          <u xml:id="u-64.29" who="#KazimierzKuraś">— dalsza poprawa warunków higieny i bezpieczeństwa pracy w placówkach handlowych i opieki socjalnej nad pracownikami handlu oraz rozszerzanie opieki nad przystępującymi do pracy absolwentami szkół handlowych.</u>
          <u xml:id="u-64.30" who="#KazimierzKuraś">Do poprawy zaopatrzenia ludności i usprawniania pracy handlu powinny w większym niż dotychczas stopniu włączyć się ogniwa administracji terenowej. Prezydia rad narodowych oraz podległe im komórki organizacyjne powinny w szerszym zakresie kontrolować realizację dostaw towarów, stan zaopatrzenia placówek handlowych oraz rozwój i wykorzystanie sieci handlowej. Obok intensyfikacji wykorzystania posiadanej sieci, prezydia rad narodowych powinny skuteczniej egzekwować od inwestorów przestrzeganie norm i terminów oddawania do użytku placówek handlowych i usługowych, zwłaszcza w nowo budowanych osiedlach mieszkaniowych i powstających ośrodkach przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-64.31" who="#KazimierzKuraś">Wysoki Sejmie! Zadania przewidziane dla handlu w planie na 1970 rok są trudne i realizacja ich będzie wymagała mobilizacji sił i środków ze strony wszystkich organizacji handlowych. Biorąc jednak pod uwagę widoczną poprawę działalności handlu oraz duży wkład pracy włożonej przez ogół pracowników handlowych w realizację dotychczasowych zadań, sejmowa Komisja Handlu Wewnętrznego jest zdania, że plan na 1970 rok, w części dotyczącej handlu wewnętrznego, jest realny i zapewnia dalszą poprawę zaopatrzenia ludności.</u>
          <u xml:id="u-64.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#Marszałek">Zarządzam 15-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 40 do godz. 18 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#ZenonKliszko">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Franciszek Jeziorski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#FranciszekJeziorski">Panie Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad sprawozdaniem z wykonania narodowego planu gospodarczego za 1968 rok, pragnę podkreślić wielką troskę Rządu o pełną i harmonijną realizację tego planu, w tym również w dziedzinie rolnictwa i handlu wewnętrznego. Rząd podjął wiele decyzji natury organizacyjnej i ekonomicznej, stwarzających warunki do dalszego rozwoju i intensyfikacji produkcji rolnej oraz poprawy zaopatrzenia rynku w artykuły przemysłowe i spożywcze. O skutecznym działaniu tych decyzji świadczy między innymi globalny wzrost produkcji o 4,3% w porównaniu z 1967 r. i o 11% w stosunku do średniorocznego tempa wzrostu uzyskiwanego w latach 1964–1967 oraz wzrost skupu zbóż prawie o 26%, żywca o 3,1%, mleka o 5%.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#FranciszekJeziorski">Obroty handlu wewnętrznego przekroczyły założenia narodowego planu gospodarczego o 3,4% i były wyższe w porównaniu do roku poprzedniego o 8,6%.</u>
          <u xml:id="u-67.2" who="#FranciszekJeziorski">Słuszne decyzje Rządu, wynikające z troski o rozwój naszej gospodarki, spotykały się z pełną aprobatą społeczeństwa, budziły jego zaufanie i wzmagały aktywność.</u>
          <u xml:id="u-67.3" who="#FranciszekJeziorski">Podjęte przez Rząd działania w kierunku rozwoju produkcji rolnej dają pozytywne efekty w postaci wzrostu globalnej i towarowej produkcji naszego rolnictwa i niewątpliwie efekty te będą z każdym rokiem narastać.</u>
          <u xml:id="u-67.4" who="#FranciszekJeziorski">W związku z tym zwiększać się będą zadania w zakresie skupu produktów rolnych i w zakresie zaopatrzenia wsi w środki produkcji, środki inwestycyjne i artykuły konsumpcyjne.</u>
          <u xml:id="u-67.5" who="#FranciszekJeziorski">Chciałbym to krótko zilustrować na przykładzie własnego radomszczańskiego powiatu. Powiat radomszczański z uwagi na rozdrobnioną strukturę gospodarstw nie jest specjalnie towarowy, jednak dzięki takim poczynaniom, jak masowe szkolenie rolników, zwiększenie przydziału nawozów sztucznych, stosunkowo duże nakłady inwestycyjne na meliorację, lepsza pielęgnacja i coraz bardziej nowoczesna agrotechnika, osiąga z każdym rokiem coraz lepsze wyniki w produkcji rolnej i zwiększa towarowość.</u>
          <u xml:id="u-67.6" who="#FranciszekJeziorski">Szczególnie wysoka dynamika wzrostu występuje na odcinku skupu zbóż oraz skupu mleka. W 1969 r. skup zbóż wyniesie około 12,5 tys. ton, to jest o ponad 70% więcej niż w 1967 r. i o 39% więcej w porównaniu z 1968 r.</u>
          <u xml:id="u-67.7" who="#FranciszekJeziorski">Skup mleka w 1968 r. był wyższy w porównaniu do 1967 r. o ponad 21%, a w trudnym 1969 roku nastąpi dalszy jego wzrost o ponad 7%. Skup żywca wykazuje mniejsze tempo wzrostu, niemniej systematycznie zwiększa się i osiągnie w roku bieżącym ponad 10 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-67.8" who="#FranciszekJeziorski">Do 1965 r. całość sprzedawanej produkcji rolnej rolnik dostarczał do punktu skupu własnym transportem, a zboże przenosił na własnych plecach z wozu do magazynu gminnej spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-67.9" who="#FranciszekJeziorski">Do 1965 r. gminne spółdzielnie dysponowały bardzo słabym zapleczem magazynowo-gospodarczym, co jeszcze potęgowało trudności związane z odbiorem produktów rolnych. Obecnie sytuacja poprawiła się. Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni w bieżącej 5-latce zainwestował w rozbudowę i modernizację zaplecza magazynowo-gospodarczego oraz sieci handlu detalicznego — ponad 80 mln zł. Wybudowano w tym czasie 7 punktów skupu żywca i około 30 pawilonów handlowych oraz 9 magazynów zbożowych wyposażonych w tak zwaną małą mechanizację, co zaoszczędzi wielu rolnikom wysiłku fizycznego.</u>
          <u xml:id="u-67.10" who="#FranciszekJeziorski">Przy okazji chciałbym zasygnalizować właściwym resortom i kierownictwu CRS krytyczne uwagi pracowników aparatu skupu i fachowców rolników na temat stosowania w magazynach zbożowych, budowanych według projektów typowych, podłóg betonowych. Magazyny te są parterowe. Beton przepuszcza wilgoć, co powoduje zawilgocenie ziarna i nasza gospodarka ponosi z tego tytułu straty. Poza tym stosowane obecnie projekty typowe magazynów zbożowych nie uwzględniają mechanizacji, która jest niezbędnym warunkiem usprawnienia odbioru artykułów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-67.11" who="#FranciszekJeziorski">PZGS i gminne spółdzielnie jako inwestorzy napotykają duże trudności natury organizacyjnej i technicznej w usunięciu tego braku. Stąd postulat pod adresem biur projektowych przygotowujących typowe projekty, aby uwzględniały one pełne wyposażenie magazynów w potrzebny sprzęt mechaniczny.</u>
          <u xml:id="u-67.12" who="#FranciszekJeziorski">Wracając do tematu, chcę stwierdzić, że, mimo poważnego wysiłku inwestycyjnego ze strony CRS, jedynie część potrzeb w zakresie usprawnienia obrotu rolnego będzie zaspokojona.</u>
          <u xml:id="u-67.13" who="#FranciszekJeziorski">Rozumiejąc hierarchię potrzeb naszej gospodarki narodowej i konieczność ograniczenia nakładów inwestycyjnych na mniej węzłowe zadania — wnoszę pod rozwagę zainteresowanych resortów podjęcie innych środków, przede wszystkim natury organizacyjnej i technicznej.</u>
          <u xml:id="u-67.14" who="#FranciszekJeziorski">Należałoby na przykład rozważyć możliwość zmiany terminów odbioru zbóż z obowiązkowych dostaw i kontraktacji od poszczególnych grup rolników. Sądzę, że korzyści z tego tytułu byłyby podwójne. Po pierwsze — zboże przechowywałoby się u rolnika w odpowiednich warunkach i mógłby on dostarczyć je do punktu skupu w bardziej dogodnym dla obydwu stron terminie. Po drugie — czas, który rolnik w okresie spiętrzenia prac musi przeznaczyć na omłoty i dostawę zboża do punktu skupu, może być wykorzystany na lepsze wykonanie robót polowych związanych z siewami jesiennymi, co nie jest bez znaczenia dla wzrostu plonów. Pragnę przy tym nadmienić, że tego rodzaju postulaty wysuwają bardzo często wyborcy z terenu wsi.</u>
          <u xml:id="u-67.15" who="#FranciszekJeziorski">Należałoby również rozważyć możliwość rozszerzenia bezpośredniego odbioru produktów rolnych z gospodarstw chłopskich. Obecnie z przywileju tego korzystają w zasadzie rolnicy, którzy sprzedają państwu w ramach kontraktacji minimum 3 tony zboża. W warunkach rozdrobnionej struktury gospodarstw, przywilej ten obejmuje znikomą część gospodarstw. W moim powiecie odebrano bezpośrednio w gospodarstwach 87 ton zboża w 1968 r. i 116 ton w 1969 r., to jest nie cały 1% ogólnego skupu zbóż. Znacznie lepiej przedstawia się odbiór mleka. Z ogólnej liczby 220 wsi w naszym powiecie bezpośredni odbiór mleka prowadzony jest z gospodarstw w 76 wsiach. W całym kraju tą formą skupu, to jest bezpośrednim odbiorem mleka od rolników w 1969 r., objętych jest ponad 20 tys. wsi. Odbiór ten jest prowadzony na koszt spółdzielni mleczarskich i stanowi duże udogodnienie dla dostawców mleka.</u>
          <u xml:id="u-67.16" who="#FranciszekJeziorski">Zdaniem ogółu wyborców-rolników w moim okręgu wyborczym, wymaga usprawnienia obowiązujący obecnie system rozliczeń z tytułu kontraktacji zbóż. System jest rzeczywiście pracochłonny. W okresie nasilenia skupu instytucja rozliczająca nie jest w stanie załatwić wszystkich dostawców w ciągu jednego dnia, stąd wielu rolników niepotrzebnie traci drogocenny czas.</u>
          <u xml:id="u-67.17" who="#FranciszekJeziorski">Sytuację pogarsza słabe wyposażenie gminnych spółdzielni i SOP w maszyny do liczenia i pisania. Na przykład, PZGS w Radomsku dla potrzeb własnych i 16 gminnych spółdzielni otrzymał w 1969 r. tylko 2 maszyny do liczenia.</u>
          <u xml:id="u-67.18" who="#FranciszekJeziorski">W większości biur spółdzielczych podstawowym przyrządem do liczenia są liczydła.</u>
          <u xml:id="u-67.19" who="#FranciszekJeziorski">Usprawnienia wymaga również organizacja dostaw artykułów masowych dla rolników, takich jak węgiel, nawozy sztuczne, pasze treściwe i materiały budowlane. O masowym charakterze tych artykułów świadczą ich ilości, jakie otrzymuje wieś powiatu radomszczańskiego. Na przykład węgla — 56 tys. ton, nawozów około 50 tys. ton w 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-67.20" who="#FranciszekJeziorski">Całą tę ogromną masę towarów musieli nasi rolnicy — poza niewielką ilością przewiezioną ciągnikami kółek rolniczych — własnoręcznie załadować na własne furmanki, tracąc wiele czasu i sił. W obliczu deficytu środków transportowych sprawa jest trudna do rozwiązania, niemniej należałoby — z uwagi na systematycznie wzrastające zaopatrzenie wsi w artykuły masowe i rysujący się niedobór rąk do pracy — lepiej koordynować działalność organizacji gospodarczych, posiadających transport samochodowy.</u>
          <u xml:id="u-67.21" who="#FranciszekJeziorski">Zdaniem moim, poruszone przeze mnie tematy — a można by ich wymienić jeszcze więcej — mają znaczenie ogólnopaństwowe i na tle ogólnych osiągnięć naszej rozwijającej się wszechstronnie gospodarki ich ciężar gatunkowy jest znaczny.</u>
          <u xml:id="u-67.22" who="#FranciszekJeziorski">Są one w pewnym stopniu odczuwalne w naszej ekonomice. W zagadnieniu tym występuje również aspekt polityczny.</u>
          <u xml:id="u-67.23" who="#FranciszekJeziorski">Sprawność obsługi instytucji skupującej i odpowiedzialnej za zaopatrzenie rolnika w potrzebne artykuły kształtuje w pewnym stopniu w jego wyobraźni i świadomości stosunek uczuciowy do państwa.</u>
          <u xml:id="u-67.24" who="#FranciszekJeziorski">Współpracując na co dzień z rolnikiem i mając z nim z tytułu zaszczytnej funkcji posła częste kontakty, chcę zapewnić Wysoki Sejm, że wieś nasza związana jest silnymi więzami uczuciowymi z Polską Ludową, że nie poskąpi trudu i ofiarnej pracy, aby realizować zadania wytyczone uchwałami V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i V Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-67.25" who="#FranciszekJeziorski">Kierując się takimi przesłankami pozwoliłem sobie przedstawić niektóre sprawy Wysokiemu Sejmowi i zainteresowanym resortom. Jako członek Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego głosować będę za udzieleniem Rządowi absolutorium i za uchwaleniem narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa na 1970 rok.</u>
          <u xml:id="u-67.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu Ministrowi Handlu Wewnętrznego, towarzyszowi Edwardowi Sznajdrowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#EdwardSznajder">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Problemy wynikające z założeń narodowego planu gospodarczego w części dotyczącej handlu wewnętrznego na rok 1970 omówione zostały przez obywatela posła Kurasia, który przedstawił je w imieniu sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego. Wiele spraw związanych z zaopatrzeniem rynku i działalnością handlu wewnętrznego zostało również podniesionych i ocenionych w generalnym sprawozdaniu oraz w wystąpieniach obywateli posłów.</u>
          <u xml:id="u-69.1" who="#EdwardSznajder">Wszystkie propozycje i uwagi zgłoszone przez obywateli posłów w toku obecnej debaty zostaną przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego uwzględnione w kierowaniu działalnością handlu, a dla organizacji, przedsiębiorstw i pracowników handlu będą stanowić cenną pomoc w realizacji założonych planem zadań.</u>
          <u xml:id="u-69.2" who="#EdwardSznajder">Sytuacja rynkowa i praca handlu wewnętrznego stanowią ważną społecznie działalność w naszym kraju. Placówki handlowo-usługowe są jakby pierwszą i najbardziej powszechną platformą, na której obywatele bezpośrednio stykają się z wynikami naszej gospodarki. Poziom zaopatrzenia rynku zależy od rozwoju całej gospodarki, a szczególnie od ilości oraz jakości produkcji przemysłowej i rolnej — jednak właściwe wykorzystanie tych możliwości i zapewnienie zaopatrzenia rynku zgodnie z wymaganiami społeczeństwa jest w dużym stopniu uzależnione od pracy samego handlu i to wszystkich jego ogniw: hurtu, detalu czy transportu.</u>
          <u xml:id="u-69.3" who="#EdwardSznajder">Dlatego też w 1970 r. szczególna uwaga zostanie zwrócona na zwiększenie aktywnej roli handlu w dostosowywaniu podaży towarów do popytu i w kształtowaniu struktury spożycia, zgodnie z racjonalnymi potrzebami ludności oraz kierunkami rozwoju gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-69.4" who="#EdwardSznajder">Obroty detaliczne handlu osiągną w bieżącym roku kwotę 430 mld zł, co oznacza, że zadania handlu wewnętrznego ustalone przez narodowy plan gospodarczy zostaną przekroczone o około 2 mld zł. Zostanie to uzyskane dzięki decyzjom Rządu, które zapewniły zwiększenie dostaw towarów ponad plan oraz przez lepsze wykorzystanie rezerw produkcyjnych w przemyśle. Umożliwi to również uzyskanie planowanego przyrostu zapasów w handlu i stworzy korzystną sytuację dla wykonania zadań 1970 roku.</u>
          <u xml:id="u-69.5" who="#EdwardSznajder">Mimo że zaopatrzenie rynku w bieżącym roku uległo dalszej poprawie, to jednak przebieg tej poprawy nie był równomierny. W pierwszym półroczu br. mieliśmy szczególnie korzystną sytuację na rynku żywnościowym i w wyrobach przemysłowych. W końcu III kwartału i w IV kwartale wystąpiły znane napięcia związane ze zmniejszeniem tempa wzrostu dostaw mięsa i masła oraz wyższym niż przewidywano wzrostem zapotrzebowania ludności, zwłaszcza wiejskiej, na węgiel. Opanowanie problemu zaopatrzenia ludności w opał wymagało nie tylko odpowiednich decyzji Rządu, zwiększających przydziały węgla o ponad 1.300 tys. ton w stosunku do planu, ale dużego wysiłku i przeprowadzenia przez górnictwo, nasz transport i organizacje handlowe wielu posunięć organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-69.6" who="#EdwardSznajder">Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić najważniejsze problemy projektu planu handlu wewnętrznego na 1970 rok, który — zakładając sprzedaż detaliczną w wysokości 453,5 mld zł — zapewnia globalną równowagę rynkową. Wartość dostaw towarów z produkcji krajowej i importu wyniesie około 494 mld zł i pokrywa planowaną sprzedaż oraz zapewnia utworzenie rezerwy. Projekt planu, co przedstawił generalny sprawozdawca obywatel poseł Franciszek Blinowski, jest wyrazem realnych możliwości naszej gospodarki i określa kierunki dalszego jej rozwoju, uwzględniając w maksymalnym stopniu dalszy wzrost spożycia i potrzeby rynku.</u>
          <u xml:id="u-69.7" who="#EdwardSznajder">Jednym z najważniejszych zadań handlu w przyszłym roku będzie zapewnienie dobrego i równomiernego zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe. Sytuacja w tym zakresie z punktu widzenia dostaw towarowych — przewidzianych w projekcie planu — będzie w zasadzie zadowalająca. Tempo wzrostu dostaw mięsa i masła będzie jednak wolniejsze od spodziewanego wzrostu popytu. Zaopatrzenie rynku w mięso i przetwory, łącznie z drobiem, zwiększy się o 2,1%. Handel i przemysł będą dążyły do zapewnienia rytmiczności dostaw mięsa i przetworów z uwzględnieniem sezonowych zmian w popycie oraz zapewnią poprawę ich jakości. Równolegle zostanie zwiększona sprzedaż innych towarów zawierających białko zwierzęce. Umożliwiają to dostawy ryb i przetworów rybnych, które powinny wzrosnąć o około 9%, osiągając poziom 200 tys. ton, serów, których sprzedaż będzie wyższa o ponad 8% oraz jaj — o 9,5%. Zapasy warzyw i owoców zgromadzonych na zimę są większe niż w ubiegłym roku i zapewniają pokrycie zapotrzebowania. Zostaną podjęte środki dla wydatnego zwiększenia produkcji dań jarskich i rybnych w gastronomii, przy poprawie jakości całej produkcji gastronomicznej i usprawnieniu obsługi.</u>
          <u xml:id="u-69.8" who="#EdwardSznajder">Dostawy tłuszczów zwierzęcych i roślinnych będą o ponad 6% wyższe niż w roku bieżącym, przy czym — w razie wzrostu popytu — dostawy tłuszczów roślinnych mogą być zwiększone. Tempo wzrostu dostaw masła będzie zależne od kształtowania się skupu mleka. Zmiana struktury dostaw tłuszczów, nieco odbiegająca od obecnego układu popytu, pociąga za sobą konieczność rozszerzenia środków mających na celu zwiększenie spożycia tłuszczów roślinnych, co jest pożądane także ze względów dietetycznych.</u>
          <u xml:id="u-69.9" who="#EdwardSznajder">Szczególna uwaga zostanie zwrócona na wzrost sprzedaży margaryny w tych województwach, w których jej spożycie jest niższe. Zagadnienie zwiększenia spożycia tłuszczów roślinnych oraz innych artykułów żywnościowych przetworzonych przemysłowo, zwłaszcza przez ludność wiejską, jest fragmentem szerszego i złożonego problemu. Chodzi o długofalowe oddziaływanie handlu na zmianę struktury spożycia ludności wiejskiej w celu dalszego obniżenia spożycia naturalnego. Przyspiesza to zmiany w odżywianiu, pożądane ze względów zdrowotnych, a równocześnie wpływa na zwiększenie towarowości produkcji rolnej. Realizując ten kierunek, ministerstwo będzie pogłębiało współpracę w tym zakresie z resortami przemysłowymi oraz organizacjami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-69.10" who="#EdwardSznajder">Szczególnie ważną sprawą w zaopatrzeniu ludności w towary żywnościowe jest dalsza poprawa ich jakości. W wielu asortymentach uzyskano dobrą, a nawet wysoką jakość wyrobów i to w sposób trwały. Nadal jednak zgłaszane są jeszcze uzasadnione uwagi krytyczne co do jakości niektórych wyrobów. Sprawie tej poświęca się Wiele uwagi. Stworzono organizacyjne i ekonomiczne warunki dla powszechnego i właściwego wykonywania przez przemysł i handel tego podstawowego obowiązku. Będziemy również w 1970 r. nadal oddziaływali na zapewnienie konsekwentnej realizacji zasady, iż konsument musi otrzymywać w sklepach wyłącznie towar dobrej jakości o rzetelnej wadze, mierze i gatunku.</u>
          <u xml:id="u-69.11" who="#EdwardSznajder">Wysoka Izbo! Realizując pomoc państwa dla rolnictwa, mającą na celu złagodzenie skutków niekorzystnych warunków atmosferycznych w bieżącym roku, projekt planu przewiduje znaczny wzrost dostaw na rynek artykułów inwestycyjnych i do produkcji rolnej. Wzrost ten wynosi wartościowo 8,3% i wyprzedza sprzedaż pozostałych towarów przemysłowych i żywnościowych. Dostawy nawozów mineralnych wzrosną o 15%, pasz ponad 7%, maszyn i narzędzi rolniczych ponad 8%, wytworów hutniczych o prawie 6%, a materiałów budowlanych o 10%, w tym materiałów ściennych o ponad 20%.</u>
          <u xml:id="u-69.12" who="#EdwardSznajder">Mimo znacznej poprawy uzyskanej w ostatnich latach w handlowej obsłudze rolnictwa, o czym mówił między innymi obywatel poseł Kołodziej, konieczne jest dalsze zwiększenie starań o lepszą jakość, dobór asortymentowy i właściwe magazynowanie towarów, związanych z produkcją rolną. Projekt planu zapewnia środki umożliwiające wykonanie tych zadań i poprawę zaopatrzenia ilościowego i jakościowego.</u>
          <u xml:id="u-69.13" who="#EdwardSznajder">W 1970 r. zwiększone zostanie oddziaływanie handlu na przekształcanie struktury konsumpcji w kierunku dalszego wzrostu spożycia artykułów przemysłowych. Projekt planu, który stawia przed przemysłem zadanie znacznie wyższego wzrostu produkcji wyrobów nowoczesnych i efektywnych dla gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-69.14" who="#EdwardSznajder">A ograniczanie produkcji wyrobów przestarzałych i wytwarzanych zbyt drogo, stwarza też warunki do lepszego dostosowania asortymentu produkcji do popytu, poprawy jakości i wartości użytkowej oraz podnoszenia nowoczesności wyrobów. Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i organizacje handlowe będą aktywnie oddziaływały na pełne wykorzystanie tych możliwości i realizację przyjętych założeń.</u>
          <u xml:id="u-69.15" who="#EdwardSznajder">Przewidziane w projekcie planu dostawy radioodbiorników, telewizorów, lodówek, pralek, magnetofonów, motocykli, maszyn do szycia czy mebli umożliwiają zwiększenie ich udziału w strukturze spożycia. Zgodnie z wypowiedzią obywatela posła Sulimy zwrócona będzie nadal szczególna uwaga na poprawę zaopatrzenia w części zamienne. Wzrost stanu posiadania przez ludność artykułów trwałego użytku wywołuje coraz powszechniejsze zapotrzebowanie na usługi, na przykład instalacyjne i naprawcze, co w swym wystąpieniu obywatel poseł Grendys określił jako ważny czynnik ułatwiający utrzymanie równowagi rynkowej. Stąd też projekt planu zakłada wzrost usług w handlu o 9%, przy czym szczególna uwaga zostanie zwrócona na dalszą poprawę ich jakości, a rozwój sieci będzie następował głównie w rejonach o najszybciej rosnącym popycie.</u>
          <u xml:id="u-69.16" who="#EdwardSznajder">Wzrosną też dostawy wyrobów przemysłu lekkiego, a wzrost sprzedaży odzieży i wyrobów dziewiarskich będzie wyprzedzał ogólne tempo wzrostu sprzedaży artykułów konsumpcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-69.17" who="#EdwardSznajder">Jednym z głównych zadań handlu i przemysłu lekkiego będzie zwiększenie udziału w ogólnej podaży wyrobów opartych na surowcach syntetycznych, co jest zgodne z kierunkami popytu i kierunkami rozwoju gospodarki narodowej. Obecnie bowiem zbyt duży jest jeszcze udział w wyrobach przemysłu lekkiego surowców naturalnych.</u>
          <u xml:id="u-69.18" who="#EdwardSznajder">Handel i przemysł będą zwiększać środki na dalszą poprawę jakości artykułów przemysłu lekkiego i bardziej elastyczne dostosowywanie ich asortymentu do popytu, a terminów dostaw do sezonów. Konieczne będzie także zwiększenie oddziaływania wzornictwa przemysłowego na kształtowanie mody odpowiadającej krajowym warunkom i możliwościom surowcowym.</u>
          <u xml:id="u-69.19" who="#EdwardSznajder">Przewidywane planem dostawy konsumpcyjnych artykułów przemysłowych wynikają z bieżących możliwości produkcyjnych przemysłu i bilansu handlu zagranicznego i dlatego będą także, choć w mniejszym stopniu niż w roku bieżącym, występować niedobory w niektórych grupach asortymentowych. Będziemy się starali je łagodzić w toku realizacji planu w miarę ujawniania ewentualnych rezerw produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-69.20" who="#EdwardSznajder">Wysoki Sejmie! Pragnę podkreślić, że Ministerstwo Handlu Wewnętrznego zdaje sobie dobrze sprawę z tego, że obok warunków obiektywnych, często jeszcze przyczyną utrudniającą zaspokojenie potrzeb ludności na niektóre towary są niedomagania we współpracy między handlem i przemysłem. Dlatego resort wiele uwagi obecnie i w 1970 r. poświęca ulepszeniu i poprawie tej współpracy. I tak ostatnio Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Ministerstwo Przemysłu Lekkiego dokonały weryfikacji obowiązujących zasad współpracy, pod kątem bardziej elastycznego dostosowywania produkcji i dostaw towarów do potrzeb rynku. Kierunkiem, który winien być konsekwentnie realizowany, jest pogłębianie przez przemysł lekki zasady, że struktura dostarczanej odzieży i obuwia pod względem numeracji, rozmiarowzrostu i tęgości stopy musi rygorystycznie odpowiadać zamówieniom handlu. Obecnie przeprowadzana jest podobna weryfikacja zasad współpracy między handlem i innymi przemysłami.</u>
          <u xml:id="u-69.21" who="#EdwardSznajder">Istotne znaczenie dla poprawy zaopatrzenia ludności winno mieć pełniejsze niż dotychczas wykorzystanie potencjału produkcyjnego przemysłu terenowego i spółdzielczości pracy. Wymaga to wzmocnienia koordynacji branżowej, stwarzającej warunki dla szybszej modernizacji tego przemysłu, poprawy wzornictwa i lepszego dostosowania asortymentu do zamówień handlu oraz zwiększenia efektywności produkcji, wyrażającej się między innymi odpowiednim poziomem kosztów, a zatem i cen.</u>
          <u xml:id="u-69.22" who="#EdwardSznajder">Wysoki Sejmie! Dla zapewnienia pełnej realizacji przedstawionych zadań i zwiększenia aktywnej roli handlu w kształtowaniu sytuacji rynkowej, resort będzie w roku przyszłym, zgodnie z uchwałami V Zjazdu i II Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, koncentrował nadal uwagę na intensywnych formach działania. Obejmują one przede wszystkim lepsze wykorzystanie posiadanej bazy materiałowo-technicznej przez szybsze zwiększenie sprzedaży. Jednocześnie niezbędne jest przybliżenie towarów do konsumentów, a zwłaszcza do zakładów przemysłowych, państwowych gospodarstw rolnych i rejonów pozbawionych specjalistycznej sieci handlowej.</u>
          <u xml:id="u-69.23" who="#EdwardSznajder">Założony w planie dalszy rozwój nowoczesnych form sprzedaży i poprawa organizacji pracy w placówkach handlowych zapewnią lepszą kulturę handlu i obsługę ludności.</u>
          <u xml:id="u-69.24" who="#EdwardSznajder">Realizacja tych założeń w dużym stopniu uzależniona jest jednak od konsekwentnego wywiązywania się przez inwestorów budownictwa mieszkaniowego z zadań dotyczących rozwoju inwestycji towarzyszących, wzmocnienia nadzoru i kontroli w tym zakresie oraz od oddziaływania wydziałów handlu rad narodowych na pracę przedsiębiorstw handlowych.</u>
          <u xml:id="u-69.25" who="#EdwardSznajder">Powiatowe i miejskie rady narodowe oraz ich organy do spraw handlu są bowiem tymi ogniwami władzy państwowej, które najlepiej przecież znają potrzeby ludności swojego terenu i najbardziej skutecznie mogą kontrolować zaopatrzenie sklepów i zakładów gastronomicznych.</u>
          <u xml:id="u-69.26" who="#EdwardSznajder">Cenną pomocą w realizacji zamierzeń w dziedzinie usprawnienia pracy handlu, poprawy zaopatrzenia i obsługi ludności są także wyniki kontroli społecznej w państwowych i spółdzielczych placówkach handlowych, co poruszył wczoraj obywatel poseł Tułodziecki. Liczymy, że rola tej formy kontroli ulegnie dalszemu zwiększeniu i podejmujemy środki w celu pełniejszego jeszcze wykorzystania jej wyników przez same przedsiębiorstwa, wydziały handlu rad narodowych i ministerstwo.</u>
          <u xml:id="u-69.27" who="#EdwardSznajder">Dla aktywizacji sprzedaży i oddziaływania na wzrost oraz kierunki popytu duże znaczenie ma poprawa informacji handlowej i reklamy. Handel wspólnie z przemysłem w coraz szerszym zakresie będzie podejmował długofalowe i operatywne badania rynku, ze szczególnym zwróceniem uwagi na analizę zapasów oraz prognozowanie rozmiarów i struktury asortymentowej produkcji. Istotną rolę w oddziaływaniu na decyzje konsumentów odgrywać będzie poprawa informacji o cechach użytkowych oferowanych towarów.</u>
          <u xml:id="u-69.28" who="#EdwardSznajder">Jednym ze środków oddziaływania na zmiany w strukturze spożycia jest przyśpieszenie decyzji zakupu tych towarów, których wzrost stanu posiadania przez ludność jest społecznie pożądany. Skutecznym środkiem jest w tym zakresie elastyczna polityka sprzedaży ratalnej, koncentrująca się na wybranych towarach trwałego użytku. Wzrost stanu posiadania artykułów trwałego użytku przez ludność jest wyrazem zmian w poziomie życia społeczeństwa, a zwiększenie ilości posiadanych radioodbiorników i telewizorów zwiększa udział ludności w życiu społeczno-politycznym i kulturalnym.</u>
          <u xml:id="u-69.29" who="#EdwardSznajder">Nowoczesny handel wymaga odpowiedniej organizacji pracy, kwalifikowanych kadr, zaplecza naukowo-technicznego, współpracy z nauką, rozwoju bazy technicznej, mechanizacji prac sklepowych, magazynowych i biurowych. Ministerstwo posiada kompleksową koncepcję działania w tym kierunku w formie programu rekonstrukcji organizacyjno-technicznej handlu wewnętrznego. W 1970 r. będziemy prowadzić intensywne przygotowania do wprowadzania nowych, przewidzianych w tym programie, rozwiązań organizacyjnych, ekonomicznych i technicznych.</u>
          <u xml:id="u-69.30" who="#EdwardSznajder">Zgodnie z wytycznymi IV Plenum KC PZPR wiele uwagi resort poświęca dalszemu rozwojowi zaplecza naukowo-technicznego handlu. Przewiduje się między innymi ściślejsze powiązanie Instytutu Handlu Wewnętrznego z problematyką organizacji przedsiębiorstw handlowych, zwiększenie wykorzystania przez organizacje handlowe wyników prac Biura Współpracy z Konsumentem „Opinia”, Zakładu Naukowo-Badawczego Przemysłu Piekarskiego, Centralnego Laboratorium Gastronomicznego oraz usprawnienia pracy Biura Studiów i Projektów Handlu Wewnętrznego. Równolegle rozwijana będzie i pogłębiana współpraca z wyższymi uczelniami ekonomicznymi i innymi placówkami naukowo-badawczymi. Ich dorobek naukowy i wyniki badań stanowią cenną pomoc w rozwiązywaniu złożonych problemów naszego handlu.</u>
          <u xml:id="u-69.31" who="#EdwardSznajder">Wysoki Sejmie! O pomyślnej realizacji zadań wynikających z planu i zamierzeń resortu w dalszej działalności handlu decydują kadry. Dlatego też szczególną uwagę zwracamy na dopływ młodych kwalifikowanych pracowników i na systematyczne podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz właściwe kształtowanie postawy społecznej wszystkich zatrudnionych. Ministerstwo posiada i wspólnie z prezydiami wojewódzkich rad narodowych realizuje program działania w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-69.32" who="#EdwardSznajder">Równolegle — przy współpracy ze Związkiem Zawodowym Pracowników Handlu i Spółdzielczości — będziemy poprawiali warunki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz warunki socjalno-bytowe załóg.</u>
          <u xml:id="u-69.33" who="#EdwardSznajder">Przedstawione Wysokiej Izbie główne kierunki działalności handlu na 1970 r. będą przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i wszystkie organizacje handlowe realizowane dla pełnego wykonania zadań uchwalonych przez Wysoki Sejm w narodowym planie gospodarczym i zapewnienia w ten sposób poprawy zaspokajania potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-69.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Tadeusz Wiśniewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#TadeuszWiśniewski">Wysoki Sejmie! Swoje wystąpienie pragnę poświęcić sprawom przygotowania kadr dla potrzeb gospodarki narodowej, ze szczególnym uwzględnieniem roli szkolnictwa zawodowego. Rozwój szkolnictwa stał się ważnym problemem polityki społeczno-ekonomicznej, a poziom kwalifikacji zawodowych, obok inwestycji, stał się istotnym czynnikiem rozwoju gospodarki narodowej i wzrostu dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#TadeuszWiśniewski">Mimo odczuwalnych efektów rozwoju oświaty i wzrostu kwalifikacji zatrudnionych, potrzeby kadrowe gospodarki narodowej nie zostały w pełni zaspokojone w zakresie ilościowym i jakościowym. Uchwały V Zjazdu PZPR szczególną uwagę zwróciły na rozwój szkolnictwa zawodowego, ponieważ poziom kadr musi być dostosowany do stopnia nowoczesności gospodarki, a niekiedy powinien go nawet wyprzedzać. Problem ten znalazł również swoje odbicie w uchwałach IX Kongresu Stronnictwa Demokratycznego.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#TadeuszWiśniewski">Dotychczasowy szybki rozwój sieci szkolnictwa zawodowego przyczynił się do większego upowszechnienia kształcenia powyżej stopnia podstawowego. Według projektu planu na rok 1970 dalszą naukę podejmie 89% absolwentów szkół podstawowych, z tego 80% w szkolnictwie zawodowym. Tym samym osiągnięte zostaną założone proporcje: 4 uczniów szkół zawodowych na 1 ucznia liceum ogólnokształcącego.</u>
          <u xml:id="u-71.3" who="#TadeuszWiśniewski">Nie wszyscy absolwenci liceów ogólnokształcących podejmują studia wyższe. Warunki społeczno-ekonomiczne powodują potrzebę przysposobienia zawodowego tych absolwentów, jako wstępnego przyuczenia do pracy w określonym zawodzie. Pełne kwalifikacje uzyskają oni w toku pracy zawodowej lub w szkołach zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-71.4" who="#TadeuszWiśniewski">Trudności występujące w przysposobieniu zawodowym uczniów liceów ogólnokształcących wskazują na konieczność poszukiwania różnych rozwiązań, jak stworzenie możliwości przejścia uczniów po drugiej klasie liceum do szkoły zawodowej, czy rozwijanie sieci pomaturalnych dwuletnich studiów zawodowych. W ten sposób, obok drożności pionowej, zrealizuje się drożność poziomą, której brak dotychczas odczuwano. W związku z tym organizowane będą jednoroczne zasadnicze szkoły zawodowe i trzyletnie technika lub licea zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-71.5" who="#TadeuszWiśniewski">Równocześnie dla podniesienia ogólnej kultury umysłowej, przyczyniającej się do zwiększenia sprawności zawodowych, przewiduje się organizowanie trzyletnich liceów ogólnokształcących dla pracujących na podbudowie zasadniczych szkół zawodowych i szkół przysposobienia rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-71.6" who="#TadeuszWiśniewski">Wspomniane decyzje resortu oświaty dowodzą pożądanej elastyczności w zakresie form i struktury organizacyjnej szkolnictwa w dostosowywaniu przydatności zawodowej absolwentów liceów ogólnokształcących do wymogów nowoczesnego życia gospodarczego. Stanowią one równocześnie dużą pomoc dla samych absolwentów w przygotowaniu ich do przyszłej pracy i życia w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-71.7" who="#TadeuszWiśniewski">Wprowadzona w 1967 r. reforma szkolnictwa zawodowego jest pomyślnie realizowana. Odejście od zbyt wąskich specjalizacji i oparcie nauczania na nowej nomenklaturze zawodów i specjalności idzie w parze z rozszerzeniem programu w zakresie przedmiotów ogólnokształcących i ogólnoteoretycznych. Jest to jedynie słuszna droga zaspokojenia potrzeb dynamicznie rozwijającej się gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-71.8" who="#TadeuszWiśniewski">W przedłożonym projekcie planu zakłada się dalszy poważny rozwój szkolnictwa zawodowego. Ogółem liczba uczniów szkół zawodowych wzrasta o 11% do ponad 1,8 mln.</u>
          <u xml:id="u-71.9" who="#TadeuszWiśniewski">Wzrośnie znacznie również liczba uczniów w szkołach przysposobienia zawodowego dla nie pracującej i nie uczącej się młodzieży w wieku 15–18 lat. Potrzeby w tym zakresie są znaczne i rozwiązywane według warunków oraz możliwości przez wojewódzkie rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-71.10" who="#TadeuszWiśniewski">Wzrośnie liczba absolwentów szkół zawodowych wszystkich typów do ponad 384 tys., to jest o 23% w porównaniu do 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-71.11" who="#TadeuszWiśniewski">Na uwagę zasługuje fakt, że w 1970 r. liczba absolwentów średniej szkoły zawodowej stanowić będzie 50% ogólnej liczby absolwentów wszystkich szkół zawodowych, co oznacza, że na jednego absolwenta zasadniczej szkoły zawodowej przypadać będzie 1 absolwent pełnej średniej szkoły zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-71.12" who="#TadeuszWiśniewski">W latach 1968–1970 następuje planowany spadek wskaźnika procentowego przyjęć do liceów ogólnokształcących. Wzrasta natomiast wskaźnik przyjęć do szkół zawodowych, a w związku z planowanym dalszym rozwojem zasadniczych szkół zawodowych, szkół przysposobienia rolniczego i zasadniczych szkół rolniczych maleje wskaźnik udziału młodzieży przyjmowanej do pełnych średnich szkół zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-71.13" who="#TadeuszWiśniewski">Rozwój gospodarki narodowej, deficyt kwalifikowanych robotników, występujący w niektórych zawodach i niektórych regionach kraju, jak również dyrektywy w sprawie stopniowego zwiększania kształcenia młodzieży w technikach po zasadniczych szkołach — uzasadniają wzrost przyjęć do zasadniczych szkół zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-71.14" who="#TadeuszWiśniewski">Wprowadzony system dwustopniowego szkolenia techników podniesie rangę zasadniczych szkół, wprowadzi naturalną selekcję, polepszy przygotowanie praktyczno-zawodowe, złagodzi trudności werbunku na kierunki deficytowe, przeprowadzi ucznia przez wszystkie szczeble zawodu oraz ułatwi manewrowanie kadrą.</u>
          <u xml:id="u-71.15" who="#TadeuszWiśniewski">Konieczne jest dalsze rozwijanie zasadniczych szkół zawodowych przyzakładowych i przesunięcie szkolenia robotników kwalifikowanych głównie na ten typ szkoły, co nie znajduje jeszcze pełnego zrozumienia w zakładach pracy. Formę zawodowego szkolenia przyzakładowego uznać należy za przyszłościową, między innymi z uwagi na jej najczystszy profil zawodowy.</u>
          <u xml:id="u-71.16" who="#TadeuszWiśniewski">W związku z rozwojem zadań w dziedzinie usług drobnej wytwórczości obserwuje się prawidłowe tendencje wzrostu międzyzakładowych zasadniczych szkół zawodowych dokształcających dla młodzieży pracującej. Plany przyjęć przewyższają tu ustalenia planu 5-letniego i planów rocznych. Szkoły te uzyskają pomoc resortu oświaty w nauczaniu przedmiotów zawodowych w formie organizowania branżowych ośrodków dokształcania zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-71.17" who="#TadeuszWiśniewski">Z opracowanego przez Komisję Międzyresortową zapotrzebowania na wykwalifikowanych robotników wynika, że do 1975 r. potrzeby zostaną zaspokojone zaledwie w wysokości około 77%, co wskazuje na konieczność nasilenia pracy na tym odcinku. Szczególny niedobór występuje w kierunkach — chemicznym, górniczym, skórzanym, mineralnym, drzewnym, hutniczym i spożywczym. Projekt planu uwzględnia te potrzeby i zakłada zwiększenie przyjęć uczniów na te deficytowe kierunki.</u>
          <u xml:id="u-71.18" who="#TadeuszWiśniewski">W związku z zarysowaną nadwyżką absolwentów niektórych specjalności techników zawodowych, w projekcie planu uwzględniono dalszy rozwój kierunków deficytowych. Z uwagi na zróżnicowane potrzeby, konieczne się staje dostosowanie planów kształcenia do potrzeb gospodarczych regionów oraz wyrównywanie stopnia dostępności szkół zawodowych w terenie; wymaga to głębokiej analizy tego problemu w skali kraju i poszczególnych województw.</u>
          <u xml:id="u-71.19" who="#TadeuszWiśniewski">Poważnym źródłem dopływu kadry kwalifikowanych robotników jest instytucja egzaminów kwalifikacyjnych na tytuły robotników kwalifikowanych i mistrzów w określonym zawodzie. Egzaminy kwalifikacyjne na obecnym etapie powinny już być zastępowane przez wyższe formy dokształcania i doskonalenia zawodowego. Mam tu na myśli szersze rozwijanie szkół mistrzów przez resorty gospodarcze oraz poszerzenie sieci zasadniczych szkół zawodowych dla dorosłych, które umożliwią ambitnym robotnikom wstęp do 3-letnich techników lub liceów ogólnokształcących dla pracujących, otwierając tym samym drogę dalszego kształcenia i awansu.</u>
          <u xml:id="u-71.20" who="#TadeuszWiśniewski">W narodowym planie gospodarczym na rok 1970 zakłada się znaczne zwiększenie liczby absolwentów w pełnych średnich szkołach zawodowych dla pracujących dorosłych — typu wieczorowego, przyzakładowego lub zaocznego.</u>
          <u xml:id="u-71.21" who="#TadeuszWiśniewski">Wysoki Sejmie! Szkolnictwo zawodowe wszystkich typów, według projektu planu na rok 1970, powinno dostarczyć gospodarce narodowej blisko 700 tys. absolwentów.</u>
          <u xml:id="u-71.22" who="#TadeuszWiśniewski">Szkolenie kadr pracowniczych wymaga nakładów. W projekcie budżetu na szkolnictwo zawodowe przewiduje się proporcjonalnie poważne zwiększenie wydatków.</u>
          <u xml:id="u-71.23" who="#TadeuszWiśniewski">Wyrazem realizacji zasady powszechnej dostępności kształcenia młodzieży, będącej w trudnych warunkach materialnych, jest udzielana przez państwo pomoc w formie stypendiów; dla uczniów szkół zawodowych przeznacza się na ten cel 728 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-71.24" who="#TadeuszWiśniewski">Pomoc państwa wyraża się również w zapewnianiu młodzieży miejsc w internatach, które obejmą blisko 1/4 ogólnej liczby uczniów szkół zawodowych. Naturalnie potrzeby w tym zakresie są znacznie wyższe.</u>
          <u xml:id="u-71.25" who="#TadeuszWiśniewski">Zmiany usprawniające nasz system oświaty są przychylnie przyjmowane przez społeczeństwo. Wyrazem tego może być między innymi szeroki krąg sprzymierzeńców szkoły i ich aktywne zaangażowanie się w niesienie wszechstronnej pomocy szkolę.</u>
          <u xml:id="u-71.26" who="#TadeuszWiśniewski">Mimo nieoddania w ostatnich latach do użytku zaplanowanej liczby izb lekcyjnych, internatów i warsztatów szkolnych, warunki pracy szkół zawodowych ulegają systematycznej poprawie. Nakłady inwestycyjne na szkolnictwo ponadpodstawowe w 1970 r. określa się na blisko 4 mld zł, co w aktualnej sytuacji gospodarczej jest wielkim wysiłkiem państwa.</u>
          <u xml:id="u-71.27" who="#TadeuszWiśniewski">Efekty pracy oświatowej zależą od poziomu pracy szkoły i jej wyposażenia, ale decydującym czynnikiem jest wysoko wykwalifikowany nauczyciel.</u>
          <u xml:id="u-71.28" who="#TadeuszWiśniewski">Wzrastające zadania szkolnictwa powodują dodatkowe trudności, których źródłem jest niedostateczny dopływ absolwentów szkół wyższych do szkolnictwa zawodowego w charakterze kadry pedagogicznej. Przepisy ustawy o planowym zatrudnieniu działają w resorcie oświaty ze słabymi wynikami. Plany stypendiów fundowanych od lat nie są wykonywane. Obserwuje się również brak chętnych do pracy w szkolnictwie, przy jednoczesnym dużym wskaźniku odejścia nauczycieli od zawodu. Zastępowanie niedostatku specjalistów przez nauczycieli „dochodzących” nie daje spodziewanych efektów.</u>
          <u xml:id="u-71.29" who="#TadeuszWiśniewski">Założona i szeroka problematyka szkolnictwa zawodowego oraz wzrastające zadania gospodarki narodowej wymagają kompleksowego i skoordynowanego kierowania oraz zaktywizowania zakładów pracy, wymagają pełniejszej synchronizacji kształcenia z potrzebami gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-71.30" who="#TadeuszWiśniewski">Wysoka Izbo! W wystąpieniu swoim skupiłem uwagę na problematyce przygotowania przez szkolnictwo zawodowe kadr pracowniczych dla potrzeb naszej planowej gospodarki, wobec nowych zadań i metod gospodarowania. Wiedza decyduje o osiąganiu maksymalnych wyników gospodarowania i jest czynnikiem dalszej poprawy sytuacji ekonomicznej kraju.</u>
          <u xml:id="u-71.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Jarema Maciszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#JaremaMaciszewski">Wysoka Izbo! Prace nad narodowym planem gospodarczym i budżetem państwa na rok 1970 odznaczały się cechą szczególną. Towarzyszyła im bowiem pełna świadomość tego, że tak plan jak i budżet muszą zapewniać nie tylko warunki utrzymania dotychczasowej dynamiki rozwojowej wszystkich dziedzin życia naszego kraju, nie tylko sprostać najpilniejszym potrzebom i wymaganiom chwili obecnej, ale równocześnie, czy może przede wszystkim, muszą zabezpieczyć najdogodniejsze warunki startu do następnego planu 5-letniego, do nowego, opartego o program intensywnego rozwoju gospodarczego okresu budownictwa socjalistycznego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#JaremaMaciszewski">Istnieje ścisła współzależność, oczywiste sprzężenie wzajemne między nową strategią rozwoju gospodarczego a polityką naukową, którą zamierzamy wcielać w życie. Polityka ta podporządkowana być musi wymogom strategii, określającej główne, najważniejsze, decydujące kierunki badań naukowych. Bez dalszego rozwoju zaplecza naukowo-technicznego, opierającego się na osiągnięciach nauk podstawowych, matematyki i fizyki w szczególności, bez koncentracji sił i środków na wybranych, najważniejszych kierunkach badawczych, nie do pomyślenia jest nie tylko przyspieszenie tempa naszego rozwoju społecznego, ale nawet utrzymanie dotychczasowego trendu naszej dynamiki rozwojowej.</u>
          <u xml:id="u-73.2" who="#JaremaMaciszewski">Przejście do nowej polityki naukowej jest w pełni możliwe, osiągnęliśmy bowiem odpowiedni już poziom zaplecza naukowo-technicznego i badań w zakresie dyscyplin podstawowych. Ilość pracowników zaplecza badawczego jest dość znaczna, porównywalna z innymi krajami, chociaż w niektórych ważnych dziedzinach, na przykład w elektronice, rozwój zaplecza był zdecydowanie za wolny.</u>
          <u xml:id="u-73.3" who="#JaremaMaciszewski">W oparciu więc o dotychczasowe osiągnięcia, o nagromadzony już potencjał badawczy, znajdujący się w dyspozycji resortowych instytutów naukowo-badawczych, placówek Polskiej Akademii Nauk i wyższych uczelni, możemy w szybkim stosunkowo czasie dostosować działanie zaplecza naukowo-technicznego do wymogów nowej strategii gospodarczej. Zadanie to na pewno nie jest łatwe. Stoi przed nami konieczność pokonania nie tylko szeregu trudności obiektywnych, lecz także subiektywnych, tkwiących w świadomości ludzkiej, w zastarzałych nawykach i przyzwyczajeniach, w braku umiejętności perspektywicznego i kompleksowego spojrzenia na procesy rozwojowe i czynniki warunkujące postęp we współczesnym świecie, w partykularnym, wąskim podejściu do spraw i zjawisk ekonomiczno-społecznych, w przywiązaniu do dawnych, nie odpowiadających już współczesnym wymogom, form organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-73.4" who="#JaremaMaciszewski">Trudności te, a można wyliczać ich znacznie więcej, dają o sobie znać w mniejszym lub większym natężeniu w każdym środowisku. Ich usuwanie, to oczyszczanie przedpola przed wielkim natarciem na froncie gospodarczym i naukowo-technicznym, niezbędne, konieczne, jeśli chcemy szybko i bez szczególnych zakłóceń wcielać w życie program intensyfikacji.</u>
          <u xml:id="u-73.5" who="#JaremaMaciszewski">Trudności, o których mówiłem, dają o sobie znać także — czy może nawet przede wszystkim — w wyższych uczelniach, w środowisku pracowników naukowo-dydaktycznych. Ostatni rok przyniósł wprawdzie dość zasadnicze zmiany na lepsze; znowelizowana ustawa o szkolnictwie wyższym, którą Wysoki Sejm uchwalić raczył w roku ubiegłym, stworzyła organizacyjno-prawne warunki dla dokonania istotnych przekształceń strukturalnych i merytorycznych — upłynęło jednak zbyt mało czasu, by mogły one w pełni owocować.</u>
          <u xml:id="u-73.6" who="#JaremaMaciszewski">Organizacyjne rozdrobnienie warsztatów badawczych, odpowiadające warunkom XIX w., znajduje się w stadium likwidacji, na miejsce zbyt licznych katedr wprowadzono, lub wprowadza się instytuty, które mają na celu integrować wysiłek badawczy i dydaktyczno-wychowawczy kadry naukowo-dydaktycznej. Nie należy się wszakże łudzić, nie od razu i nie wszędzie w ślad za zmianami organizacyjnej struktury wyższej uczelni mogły pójść zmiany stylu pracy, metod planowania, koncepcji wyboru tematyki badawczej itd. Nie od razu też i nie wszędzie nastąpiło przekształcenie indywidualnych pracowni uczonych, jakimi były katedry, w nowoczesne, odpowiadające wymogom współczesności, wielkie laboratoria badawcze, prowadzące prace kolektywnie, rozwiązujące wielkie problemy o znaczeniu podstawowym tak dla gospodarki i kultury narodowej, jak i dla dalszego rozwoju nauki.</u>
          <u xml:id="u-73.7" who="#JaremaMaciszewski">W wielu wypadkach plany pracy badawczej nowo powstałych instytutów ciągle jeszcze stanowią prostą sumę indywidualnych zamierzeń twórczych poszczególnych pracowników nauki, na pewno w ogromnej części pożytecznych i potrzebnych, ale nie odpowiadających wymogom selektywnego, intensywnego rozwoju nauki i techniki. Trzeba powiedzieć wyraźnie, że nie została jeszcze do końca opracowana metodologia planowania tak krótkoterminowego jak i długofalowego w zakresie badań naukowych i kształcenia kadr, chociaż dobry początek został już zrobiony.</u>
          <u xml:id="u-73.8" who="#JaremaMaciszewski">Dotyczy to, jak mniemam, w równej mierze badań stosowanych, wdrożeniowych, co badań podstawowych, poznawczych. Instytuty szkół wyższych uczą się dopiero dokonywać wyboru tematyki badawczej, dokonywać wstępnej selekcji, opanowują umiejętność organizowania kolektywnej pracy, nawiązują więzi z innymi pokrewnymi placówkami naukowymi.</u>
          <u xml:id="u-73.9" who="#JaremaMaciszewski">Wybór podstawowych zadań badawczych wszystkich pionów naszej nauki powinien być dokonywany — spośród propozycji przedstawianych przez instytuty — przez kierownictwa gospodarcze. Ludzie nauki natomiast w wyborze tym powinni współuczestniczyć także poprzez pomoc w opracowywaniu długofalowych prognoz, poprzez uzgadnianie propozycji badawczych z celami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-73.10" who="#JaremaMaciszewski">Metodologia planowania badań naukowych rodzi się niełatwo. Nie może ona być w żadnym wypadku dziełem samych tylko pracowników nauki. Jej opracowanie i weryfikacja muszą być rezultatem ścisłego współdziałania teoretyków i praktyków, ludzi nauki i aktywu gospodarczego, ekonomistów i ludzi bezpośrednio kierujących produkcją. Póki nie osiągniemy w tej dziedzinie istotnego postępu, poty nawet bardzo poważne zwiększenie nakładów finansowych i rzeczowych na badanie naukowe nie przyniesie proporcjonalnie zwiększonych efektów.</u>
          <u xml:id="u-73.11" who="#JaremaMaciszewski">Wydaje się więc, że nadchodzący rok 1970 powinien być w tym zakresie maksymalnie wykorzystany, by w nowy plan 5-letni wchodzić z dopracowaną do końca strukturą i zasadami funkcjonowania instytutów należących do wszystkich pionów naszej nauki, tak by organizacja badań naukowych i ich planowanie odpowiadało w pełni wymogom nowoczesności, niezbędnym dla pomyślnego realizowania programu intensyfikacji, by nie było sztucznych przedziałów i dysproporcji między centralnym zapleczem technicznym a zapleczem badawczym, co jak dotąd utrudniało wdrożenie osiągnięć nauki w praktykę produkcyjną lub też zmuszało zaplecze badawcze do podejmowania prac nie będących badaniami naukowymi.</u>
          <u xml:id="u-73.12" who="#JaremaMaciszewski">Powstającym planom naukowym towarzyszyć musi pełne poczucie odpowiedzialności ich autorów i wykonawców — jakże łatwo było dotąd zamarkować w planie badawczym temat pozornie ważny z punktu widzenia praktyki, uzyskać nań środki finansowe i rzeczowe, by potem, po kilku latach, opublikowawszy kilka przyczynków ujmujących fragmentaryczne jedynie rozwiązania, uznać sprawę za zakończoną. Podejmując temat badawczy, trzeba mieć pełne poczucie odpowiedzialności za trafność i słuszność dokonanego wyboru, za środki finansowe i rzeczowe niezbędne do realizacji, za przybliżone terminy ukończenia zaprogramowanych prac, za przewidywany efekt końcowy, za — wreszcie — dopuszczalny rozmiar ryzyka i błędu, który w jakiejś mierze towarzyszyć musi każdemu badaniu naukowemu. Jest to — nie waham się użyć w tym miejscu wielkich słów — odpowiedzialność obywatelska i patriotyczna pracowników nauki, którym państwo powierza środki materialne i od których oczekuje twórczych nowatorskich rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-73.13" who="#JaremaMaciszewski">Na środowisku pracowników nauki można polegać. Uchwały IV Plenum Komitetu Centralnego PZPR przyjęte zostały przez pracowników nauki z ogromną uwagą i pełną aprobatą. Słyszeć można było opinie, że nareszcie, zamiast fikcyjnego w gruncie rzeczy, nierealnego planowania badań naukowych, będziemy opierali się na planowaniu rzeczywistym, że nauka pełniej i lepiej będzie służyć rozwojowi Polski. Wielkość zadań stanowi tu istotny bodziec dla środowiska, odpowiada jego ambicjom twórczym. Pracownicy nauki lepiej niż kiedykolwiek ujrzeli swoją ważną rolę w realizacji długofalowych dążeń i ambicji ogólnonarodowych — wprowadzenia Polski socjalistycznej w obręb wysoko i najwyżej rozwiniętych krajów świata.</u>
          <u xml:id="u-73.14" who="#JaremaMaciszewski">Wysoka Izbo! W realizacji planów intensywnych badań naukowych, tak stosowanych jak i poznawczych, szkolnictwo wyższe odgrywać będzie rolę niemałą. Wynika to z faktu, że mimo niewątpliwego niedoinwestowania, zwłaszcza pod względem wyposażenia i aparatury, reprezentuje ono poważny potencjał badawczy, przede wszystkim kadrowy. Dość powiedzieć, że większość pracowników nauki, posiadających stopień od doktora wzwyż, zatrudniona jest w szkolnictwie wyższym, że szkoły wyższe, a przynajmniej duża ich część, kształcą nie tylko specjalistów — praktyków, ale również i pracowników nauki. Podstawowa większość doktorów i doktorów habilitowanych uzyskała swe stopnie naukowe w wyższych uczelniach. Potencjał ten — sądzić należy — nie był dotychczas w pełni wykorzystany. W szkolnictwie wyższym kryją się więc poważne rezerwy.</u>
          <u xml:id="u-73.15" who="#JaremaMaciszewski">Wydaj e się więc słuszne postulować, by organy kierujące naszą nauką: Komitet Nauki i Techniki, Polska Akademia Nauk, Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, wespół z organami kierowniczymi szkół wyższych i kadrą naukowo-dydaktyczną tych szkół, lepiej niż dotąd, bardziej operatywnie rezerwy te uruchamiały, włączając instytuty uczelniane w nurt realizacji głównych kierunków badawczych, które nakreślone zostaną w planie perspektywicznym, stawiając konkretne i wymierne zadania, zabezpieczając odpowiednie środki zgodnie z zasadą finansowania przedmiotowego.</u>
          <u xml:id="u-73.16" who="#JaremaMaciszewski">W związku z rosnącą rolą szkół wyższych w zakresie badań naukowych wymagają korektury niektóre aktualnie obowiązujące zarządzenia, normy i przepisy. W toku prac nad projektem nowego planu 5-letniego powinny być wnikliwie rozważone potrzeby inwestycyjne szkół wyższych, tak lokalowe jak i aparaturowe. W zakresie spraw organizacyjnych rozważyć należy możliwość odciążenia pracowników naukowych od szeregu prac typu administracyjnego czy technicznego, zwiększając zatrudnienie personelu pomocniczego. Pozwoliłoby to na zwiększenie efektywności pracy badawczej pracowników naukowych.</u>
          <u xml:id="u-73.17" who="#JaremaMaciszewski">Jest sprawą niezwykłej wagi, by pracownik naukowo-dydaktyczny szkoły wyższej dysponował pełnymi możliwościami pracy badawczej w ramach odpowiedniego instytutu własnej uczelni, co nie przesądza oczywiście możliwości czy czasem konieczności prowadzenia przez niego okresowo lub stale prac badawczych w innym zespole, w ramach innej placówki naukowej. Warsztat badawczy w szkole wyższej odgrywa bowiem poważną rolę w procesie kształcenia kadr. Oderwanie procesu kształcenia od procesu badawczego zemściłoby się prędzej czy później. Stąd jakość pracy badawczej instytutu szkoły wyższej, jej organizacja, efektywność, więź z potrzebami kraju, atmosfera ideowa stanowią czynniki wpływające wyraźnie na postawę absolwenta, na jego przydatność zawodową tak pod względem przygotowania fachowego, jak i oblicza ideowo-moralnego.</u>
          <u xml:id="u-73.18" who="#JaremaMaciszewski">Mówiąc o warsztacie badawczym w szkole wyższej i o kształceniu kadr na poziomie podyplomowym, trzeba poczynić pewne zastrzeżenie. Zgłoszone uwagi dotyczą jedynie części szkół wyższych, tych, które reprezentują rzeczywiście wysoki potencjał naukowy. Nie można wszak jedną miarą traktować tak możliwości jak i zadań uczelni zatrudniającej, jak np. Uniwersytet Warszawski 379 profesorów i docentów, i uczelni skupiającej jedynie kilku profesorów i docentów. Należy się zastanowić, czy obowiązujący aktualnie jednolity system administrowania przez Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego wszystkimi uczelniami, bez względu na ich wielkość i potencjał, odpowiada wymogom życia.</u>
          <u xml:id="u-73.19" who="#JaremaMaciszewski">Zastąpienie katedr instytutami pozwala zakładać lepsze niż dotąd i wydajniejsze kształcenie kadr zdolnych do podjęcia pracy naukowo-badawczej. Kształcenie doktora przestaje być w nowych warunkach organizacyjnych indywidualną sprawą profesora i docenta. Wyrugować jednak trzeba z naszej praktyki grzecznościowe opinie na temat prac doktorskich pisanych pod kierunkiem kolegi, przyznawanie stypendiów zagranicznych na zasadzie ustalonej kolejki bez merytorycznych uzasadnień, nadmierne rozciąganie w czasie przewodów doktorskich, czy zlecanie do opracowania tematów przyczynkarskich. Z drugiej strony postulować wypada znaczne zwiększenie możliwości korzystania z aparatury innych uczelni, instytutów PAN czy resortowych przez pracowników i doktorantów uczelni, zwiększanie możliwości odbywania staży naukowych za granicą.</u>
          <u xml:id="u-73.20" who="#JaremaMaciszewski">Rozwijający się system studiów doktoranckich powinien wykształcić pracowników nauki przystosowanych do zespołowej pracy, nie tyle i nie tylko indywidualnych badaczy, ale pracowników wielkich laboratoriów rozwiązujących problemy o znaczeniu państwowym. Rangę tego problemu określa zapotrzebowanie na wysoko kwalifikowanych pracowników badawczych, które w latach 1971–1980 wyniesie około 2,5 tys. osób rocznie. Także i w tej dziedzinie nastąpić musi gruntowne rozeznanie możliwości poszczególnych szkół wyższych czy instytutów, bo na nich — jak na razie — spoczywać będzie główny ciężar kształcenia podyplomowego. Ustalenia wymagają również zasady ścisłego współdziałania instytutów kształcących kadry z zakładami produkcyjnymi. Poszczególne szkoły wyższe, zwłaszcza największe, dysponują już niemałą sumą doświadczeń w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-73.21" who="#JaremaMaciszewski">Czeka nas jeszcze intensywna praca nad ulepszaniem programów kształcenia. Modernizacja treści, metod i form nauczania musi objąć nie tylko szkoły wyższe, nie tylko studia zawodowe, magisterskie, dzienne, wieczorowe, zaoczne, podyplomowe, lecz również średnie szkolnictwo zawodowe i ogólnokształcące. Nowa w gruncie rzeczy, dopiero rozwijająca się forma kształcenia podyplomowego, obejmująca z jednej strony najzdolniejszych absolwentów, rokujących najlepsze nadzieje co do możliwości podejmowania przez nich prac badawczych, jak i praktyków uzupełniających swe kwalifikacje staje się podstawą wytyczania planów perspektywicznych rozwoju wielu uczelni.</u>
          <u xml:id="u-73.22" who="#JaremaMaciszewski">Pomiędzy szkołami wyższymi a laboratoriami i instytutami bezpośrednio związanymi z produkcją musi istnieć nie tylko stała i bezpośrednia współpraca, ale również w rozsądnych rozmiarach uzasadniona merytorycznie wymiana kadry. Wszystkie ogniwa nauki stanowić muszą system naczyń połączonych, wzajemnie się uzupełniających, pomagających, kontrolujących.</u>
          <u xml:id="u-73.23" who="#JaremaMaciszewski">Wysoki Sejmie! Nakreślony program realizować będą konkretni ludzie. Wewnętrzne przemiany w szkołach wyższych, konsolidacja kadry naukowo-dydaktycznej wokół realizacji konkretnych, wymiernych zadań, podniesienie rangi pracy wychowawczej szkoły, wszystko to stwarza optymistyczne przesłanki na przyszłość. Pracownicy nauki różnych pokoleń i wszystkich pionów organizacyjnych w zgodzie z najlepszymi tradycjami nauki polskiej dołożą bez wątpienia wszelkich starań, by nadal rozwijać naukę, by pełniej i skuteczniej wprzęgać jej zdobycze w służbę narodowi.</u>
          <u xml:id="u-73.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#ZenonKliszko">Głos zabierze poseł Dionizy Smoleński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#DionizySmoleński">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Zadaniem nauki jest nie tylko poznanie praw rządzących przyrodą czy społeczeństwem, lecz także zużytkowanie tych praw dla stworzenia optymalnych warunków rozwoju społeczeństwa, jego warunków bytu i kultury. To wykorzystanie praw przyrody, wykorzystanie osiągnięć nauki stało się realne na dużą skalę dopiero od kilkudziesięciu lat i spowodowało przełom w rozwoju gospodarki i kultury. Przełom zaś nastąpił dzięki temu, że nauka stała się integralną częścią wytwórczości. Jeżeli do tej pory, do okresu sprzed kilkudziesięciu lat, wytwórczość była niezależna od nauki i opierała się tylko na doświadczeniu i tradycji, to zmiana, jaka tutaj nastąpiła, wywołała skokowy postęp w rozwoju i nauki, i wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#DionizySmoleński">Nauka oddziałuje na technikę, wytwórczość, kulturę. Z kolei dzięki istniejącemu tutaj sprzężeniu zwrotnemu — technika oddziałuje na rozwój nauki, doprowadzając obecnie na przykład do niesłychanego wzrostu liczby pracowników naukowych, co można przyjąć za miarę rozwoju nauki.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#DionizySmoleński">Oto w obecnym pokoleniu żyje 90% sumarycznej liczby pracowników nauki, występujących na ziemi od początku jej historii. Oto w tym samym czasie dokonano 2/3 naukowo-technicznych odkryć i informacja naukowa, czyli publikacje z tego okresu, stanowi 90% całości informacji.</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#DionizySmoleński">Żeby nauka mogła spełnić swoje zadania w tak wielkim wymiarze, o jakim mówiłem, musi być dostatecznie silna, to znaczy musi istnieć dostatecznie duży potencjał naukowy. Pojęcie potencjału naukowego można rozumieć jako kompleks parametrów, charakteryzujących zdolność systemu badawczego do rozwiązywania problemów nauki i techniki, jakie przed nimi mogą być postawione.</u>
          <u xml:id="u-75.4" who="#DionizySmoleński">Można wyodrębnić co najmniej cztery podstawowe grupy parametrów potencjału naukowego w postaci: kadry pracowników nauki, informacji, czyli publikacji naukowych, aparatury i optymalnej organizacji takiego systemu.</u>
          <u xml:id="u-75.5" who="#DionizySmoleński">Te poszczególne czynniki potencjału naukowego nie mogą być zastępowane przez inne. Wszystkie mają podstawowe znaczenie i wszystkie muszą występować wspólnie obok siebie. Ze względu na ograniczony czas omówię szerzej tylko jeden z nich, i to ten, który ma największe znaczenie nie tylko dla rozwoju nauki, ale i dla wykorzystania jej wyników. Czynnikiem tym jest organizacja systemu badawczego i przypomnę, że w sposób szeroki zajęło się nim IV Plenum KC PZPR, obradujące pod hasłem zastosowania osiągnięć nauki do gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-75.6" who="#DionizySmoleński">Istnieje dwojaka możliwość genezy badań naukowych przeznaczonych do szybkiego wykorzystania w gospodarce i kulturze narodowej. Można rozpocząć od badań podstawowych, zwanych bardzo często rozpoznawczymi, wyniki których można dalej przedłużać na cały cykl badawczy poprzez badania stosowane i wdrożeniowe. Można postępować też zupełnie odwrotnie i naprzód postawić zadanie do realizacji, dla rozwiązania tego zadania ułożyć cykl badawczy, sięgający od badań podstawowych aż po wdrożeniowe. W obu tych przypadkach do rozwiązania zadania niezbędny jest pełny cykl badawczy i jest rzeczą organizacji systemu badawczego zabezpieczenie sprawnego przebiegu całego takiego cyklu. Pamiętać przy tym należy o czynniku czasu, w którym cykl ma być przeprowadzony jako o czynniku bardzo istotnym dla wartości wyników badań. Trudności organizacyjne systemu badawczego polegają u nas w Polsce na ćwiartowaniu poziomym i pionowym metod badawczych i instytucji.</u>
          <u xml:id="u-75.7" who="#DionizySmoleński">Trzy działy badań, to znaczy podstawowe, stosowane i wdrożeniowe, posługują się specyficzną dla siebie metodologią pracy i aparaturą. Pracownicy naukowi, pracujący w tych działach, są specjalistami swojego działu.</u>
          <u xml:id="u-75.8" who="#DionizySmoleński">Z drugiej strony istnieje podział resortowy instytucji badawczych, tworzący z nich 4 piony organizacyjne. Są to piony szkół wyższych, instytutów Polskiej Akademii Nauk, instytutów naukowo-badawczych i zakładowych instytutów badawczych. Te 4 piony z samego podziału organizacyjnego oddzielone są wzajemnie od siebie barierami typu organizacyjno-kompetencyjnego, przekroczenie których to barier wymaga wysiłku i czasu.</u>
          <u xml:id="u-75.9" who="#DionizySmoleński">Te — na części merytoryczne i organizacyjne podzielone — jednostki badawcze służyć mają do rozwiązywania poszczególnych problemów, których całościowe rozwiązanie jest niezbędne. Tego przynajmniej wymaga logika szybkiego, a przez to efektywnego rozwiązywania problemów naukowych. Opierając się na analogii, jaka wytworzyła się w sposób naturalny w postaci przeciwieństwa między integracją nauki i specjalizacją zawodową pracowników naukowo-badawczych, należy i w naszym przypadku zastosować podobne metody omijania tych przeciwieństw. Przeciwieństwo między integracją nauki i specjalizacją zawodową, albo działową, usuwane jest drogą tworzenia kolektywów badawczych, skupiających w swoich szeregach specjalistów różnych rodzajów. Przeciwieństwo między wymogami całościowego potraktowania rozwiązywania problemu naukowego a organizacyjnym czy działowym podziałem instytucji badawczych rozwiązywane powinno być drogą integracji merytorycznej placówek badawczych czy ich pracowników. Wokół jednego problemu badawczego, obejmującego jak zwykle cały cykl badawczy, skupić należy bez przeszkód instytucje badawcze różnych działów i różnych resortów. Wydanie zarządzeń umożliwiających szybkie i bezbolesne stworzenie takiej merytorycznej koordynacji jest zadaniem najbliższych dni.</u>
          <u xml:id="u-75.10" who="#DionizySmoleński">O innych czynnikach albo parametrach potencjału naukowego powiem już krótko i zilustruję je raczej pewnymi liczbami.</u>
          <u xml:id="u-75.11" who="#DionizySmoleński">Na zasadzie badań przeprowadzonych zarówno w Związku Radzieckim, jak i w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, a więc w krajach o bardzo wysokim potencjale naukowym, stwierdzono następujące charakterystyczne cechy rozwoju nauki w XX wieku.</u>
          <u xml:id="u-75.12" who="#DionizySmoleński">Dla podwojenia ilości nowych wyników naukowych statystyka wykazuje potrzebę 8-krotnego wzrostu informacji naukowej, wymaganie 16-krotnego wzrostu liczby pracowników naukowo-badawczych i wymaganie wzrostu więcej niż 30-krotnego wydatków na badania naukowe i konstrukcyjno-doświadczalne. Wykazano także niezbicie, że wykorzystanie czynnika pracowników naukowych odbywać się powinno raczej przez wzrost środków na badania, czyli na aparaturę nowoczesną, a nie przez wzrost ich liczby.</u>
          <u xml:id="u-75.13" who="#DionizySmoleński">Mówiłem do tej pory głównie o potencjale naukowym. Obraz byłby niepełny, byłby nawet zwichnięty, gdybym nie pokazał także w najbardziej prosty sposób korzyści, jakie wynikają z postępu technicznego w krajach wysoko uprzemysłowionych. Znany i uznany powszechnie jest fakt, że więcej niż 90% realnego wzrostu wydajności pracy otrzymuje się na drodze realizacji osiągnięć postępu naukowo-technicznego.</u>
          <u xml:id="u-75.14" who="#DionizySmoleński">Nakłady na badania są najbardziej korzystne ekonomicznie ze wszystkich rodzajów nakładów. Według akademika radzieckiego Trapoznikowa, z każdego zainwestowanego w badania naukowe rubla otrzymuje się czysty wzrost dochodu narodowego w wysokości rubel 45 kopiejek. Jest to mniej więcej cztery razy więcej od odpowiedniego wskaźnika ogólnej efektywności nakładu innych rodzajów.</u>
          <u xml:id="u-75.15" who="#DionizySmoleński">Trzeba tutaj uwzględnić także powszechnie znany aspekt teoretyczny i socjalny rozwoju nauki, przejawiający się we wzroście potencjału naukowego państwa i ogólnego poziomu kulturalnego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-75.16" who="#DionizySmoleński">Wysoka Izbo! W czasie sesji budżetowej, na której rozpatruje się wszystkie czynniki bilansu narodowego, uważałem za konieczne przedstawienie roli i zadań nauki w tym bilansie.</u>
          <u xml:id="u-75.17" who="#DionizySmoleński">Mówiłem tylko o niektórych działach nauki, o naukach przyrodniczych i technicznych, o naukach doświadczalnych. Podobne prawa można by też podać dla nauk humanistycznych i społecznych. Organizacja tych prac będzie inna od opisanej, bo inne są metodologie tych nauk i w innych warunkach organizacyjnych się one znajdują. Cała jednak nauka jest bardziej lub mniej wymiernym czynnikiem rozwoju gospodarki i kultury społeczeństwa i jako taka jest uwzględniona w planowaniu życia kraju z okazji omawiania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-75.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Mieczysław Grad.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#MieczysławGrad">Wysoki Sejmie! Pomimo surowych konieczności oszczędnościowych projekt planu i budżetu nie tylko utrzymuje globalnie nakłady na oświatę i kulturę na poziomie przewidywanego wykonania planu w 1969 r., ale zakłada nawet ich umiarkowany wzrost, skoro na przykład wydatki resortu oświaty i szkolnictwa wyższego wzrastają o 2,6%, resortu kultury o 4,6%, a Komitetu do Spraw Radia i Telewizji o 4%.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#MieczysławGrad">W bazie materialnej oświaty i kultury występują ciągle dotkliwie odczuwane braki, pomimo historycznego dorobku Polski Ludowej, który uznają nawet nasi zatwardziali wrogowie. I tak na przykład, choć szybko rozwija się telewizja, to jednak połowa rodzin na wsi nie ma jeszcze nawet radia, a pod względem ilości miejsc w kinach w stosunku do liczby ludności znajdujemy się u końca europejskiej tabeli. Ponieważ zaś narastają nowe potrzeby, utrzymywać się będą — pomimo ogólnego wzrostu nakładów — pewne dysproporcje i napięcia, przy których rozwiązywaniu i przezwyciężaniu liczą się jednak nie tylko środki materialne, ale i takie rzeczy, jak dobra organizacja i koordynacja.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#MieczysławGrad">Pełne więc i racjonalne zagospodarowanie wszystkich oddanych do dyspozycji środków oraz maksymalne uruchomienie rezerw nie wymagających dodatkowych nakładów — oto generalna wytyczna.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#MieczysławGrad">W budżetach terenowych inwestycyjne wydatki na szkolnictwo ogólnokształcące wynoszą 63,9% przewidywanego wykonania w roku 1969. Zgodnie z zasadą koncentracji, więcej znalazło się środków inwestycyjnych na szkolnictwo zawodowe, bo kształtują się one na poziomie 90,3% wykonania w roku bieżącym. W kulturze i sztuce wskaźnik ten wynosi tylko 49,7%.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#MieczysławGrad">Zadania te, choć skromne, to jednak w stosunku do tegorocznych mają tę przewagę, że są realne. Zaostrzona zaś dyscyplina inwestycyjna powinna się także wyrazić lepszą jakością oddawanych do użytku obiektów, a doświadczenie uczy, że jakość ta z reguły bywa lepsza tam, gdzie na brakoróbstwo nie pozwala kontrola społeczna.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#MieczysławGrad">W planie zakłada się dalszy wzrost liczby izb lekcyjnych o około 1.900, jak również dalsze zmniejszenie liczby uczniów przypadających na jedną izbę. Znaczniejszy wzrost liczby uczniów słusznie zakłada się w zasadniczych szkołach zawodowych, a zwłaszcza budowlanych i w szkołach przysposobienia rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#MieczysławGrad">Liczba miejsc w domach akademickich wzrośnie w 1970 r. o 9,6%, wobec przewidywanego wykonania w 1969 r., to jest z 79 tys. do 86.600. Rzecz godna podkreślenia i uznania. Również liczba miejsc w internatach dla uczniów szkół ogólnokształcących i zawodowych ma wzrosnąć dość wydatnie, bo o 14.160, ale trzeba pamiętać, że nawet po wykonaniu założeń planu deficyt będzie jeszcze znaczny.</u>
          <u xml:id="u-77.7" who="#MieczysławGrad">Inny problem — to przewidziane programem nauczania pomoce naukowe, których niedostatek daje się we znaki młodzieży i nauczycielom. Duże zaległości do odrobienia występują zwłaszcza na wsi, co również w dalszej konsekwencji zmusza do wyrównywania startu, przy przyjmowaniu do szkół wyższych za pomocą dodatkowych punktów. Niektóre kuratoria mogą się jednak pochwalić niemałym dorobkiem w rozwiązywaniu tego problemu. Pełne jego rozwiązanie wymaga znacznego poprawienia koordynacji współdziałających władz oświatowych i przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-77.8" who="#MieczysławGrad">Potrzeby szkolnictwa są z każdym rokiem coraz lepiej zaspokajane dzięki polityce państwa i współpracy społeczeństwa, które daje wzruszające przykłady ofiarności w formie opodatkowania się, oddawania własnych materiałów budowlanych, a zwłaszcza robocizny. Warto przypomnieć, że ze środków Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów samych izb mieszkalnych dla nauczycieli we wsiach i osiedlach oddano w ostatnich 5 latach 14.742 kosztem pół miliarda złotych.</u>
          <u xml:id="u-77.9" who="#MieczysławGrad">System szkolny realizuje z powodzeniem zadania wysunięte przez historyczną reformę, a w procesie wychowawczym biorą coraz skuteczniejszy udział tacy sojusznicy szkoły, jak komitety rodzicielskie i opiekuńcze, koła gospodyń, kółka rolnicze, organizacje młodzieżowe i spółdzielczość.</u>
          <u xml:id="u-77.10" who="#MieczysławGrad">Naturalnym przedłużeniem szkoły jest system upowszechnienia kultury. Polega on na współdziałaniu specjalistycznych instytucji i placówek oraz środków masowego przekazu z ruchem społeczno-kulturalnym znajdującym wyraz w tysiącach zespołów, w pracy oświatowej i amatorskim ruchu artystycznym, w towarzystwach kulturalnych i regionalnych, w klubach kultury, Jedną z głównych trudności jest tu niedostateczna baza materialna. Tak na przykład deficyt papieru ogranicza wzrost nakładu książek i prasy. Plan słusznie akcentuje potrzebę modernizacji przemysłu poligraficznego. Bardzo ważne jest rozszerzanie zasięgu stacji nadawczych radia i telewizji na obszar całego kraju, zwłaszcza wobec faktu, że tam, gdzie my nie docieramy, ma ułatwiony dostęp ideologiczna i polityczna dywersja. Niezbędne jest lepsze skoordynowanie działalności zainteresowanych resortów w produkcji tanich, popularnych odbiorników radiowych i telewizyjnych oraz dalsze usprawnianie usług naprawczych.</u>
          <u xml:id="u-77.11" who="#MieczysławGrad">Wskutek braku środków, skromne są założenia planu w zakresie rozbudowy bazy materialnej kultury w terenie. Nie posiadamy jeszcze pełnej sieci powiatowych domów kultury, odgrywających — jak wiadomo — kluczową rolę w naszym systemie upowszechnienia. Plan rozbudowy gromadzkich ośrodków kultury na rok 1968 przewidywał zbudowanie 493 ośrodków, podczas gdy zbudowano tylko 232. Ogólna ich ilość z końcem 1970 r. wyniesie zaledwie 438. Większość wsi nie posiada jeszcze klubów kultury, a w planie na rok przyszły przewiduje się otwarcie tylko 134 nowych klubów na wsi i 24 w mieście. Sieć bibliotek jest już w zasadzie zbudowana, ale wiele tych placówek mieści się w zbyt szczupłych lokalach.</u>
          <u xml:id="u-77.12" who="#MieczysławGrad">Powstaje pytanie, czy z uruchamianiem nowych klubów trzeba koniecznie czekać na budowę specjalnych pomieszczeń. Młodzież ze Związku Młodzieży Wiejskiej jest w stanie wskazać wiele nie wykorzystywanych lokali w poszczególnych wsiach. Zresztą niekoniecznie musi to być lokal społeczny, w niektórych wsiach kluby pracują w lokalach prywatnych, wynajętych. Nowej aktualności nabiera także rzucone kiedyś hasło: Szkoła ośrodkiem życia kulturalnego. Plan rozwoju sieci placówek kulturalnych nie musi się więc pokrywać z planem inwestycyjnym.</u>
          <u xml:id="u-77.13" who="#MieczysławGrad">Po drugie — wszystkie lokale istniejących już placówek powinny być należycie wykorzystane, a tak nie zawsze jest. Nierzadko jest tak, że w mieście czy w powiecie jest lokal placówki utrzymywanej z budżetu miejscowej rady, lokal związkowy czy jeszcze inny, ale ponieważ znajdują się one w różnych pionach — jeden jest przepełniony, a drugi ma sporo luzu. Rok, w który wkraczamy, wymaga zdecydowanego poprawienia koordynacji w tej dziedzinie. Każdy powiat powinien też mieć perspektywiczny plan rozwoju kultury i weryfikować go co rok czy co dwa lata, tak jak to się dzieje na przykład w woj. bydgoskim. Taki plan, uwzględniający inwestycje, remonty i eksploatację bazy lokalowej, powinien być kompleksowy, obejmować wszystkie placówki, a nie tylko dotowane przez rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-77.14" who="#MieczysławGrad">Inna trudność — to deficyt środków finansowych w budżetach rad narodowych na utrzymanie placówek kulturalnych. Niektóre powiatowe domy kultury czy biblioteki od lat nie mają zabezpieczonych w budżecie kwot niezbędnych dla zaspokojenia podstawowych potrzeb takich, jak: utrzymanie lokalu, opał czy pobory pracowników. Przyjął się system dofinansowywania tych placówek z nadwyżek budżetowych, co poważnie utrudnia ich planową działalność. Sytuacji nie można uważać za normalną wtedy, jeśli to dofinansowywanie dotyczy minimum egzystencji, a nie rozszerzenia działalności. Zresztą różnie sprawa się przedstawia w poszczególnych województwach. Na uznanie zasługują na przykład Łódź, Wrocław oraz województwa: katowickie, kieleckie, krakowskie i łódzkie, w których plan wydatków bieżących na rok 1970 jest wyższy niż wykonanie w 1939 r. Ale w woj. lubelskim wskaźnik ten wynosi 87%, w zielonogórskim 83%, w opolskim 79%.</u>
          <u xml:id="u-77.15" who="#MieczysławGrad">Nie można jednak powiedzieć, że środków na kulturę jest w naszym kraju mało. Trzeba je widzieć nie tylko w budżetach związanych z kulturą resortów, i nie tylko w radach, ale także w zakładach pracy, w spółdzielczości, w różnych organizacjach i instytucjach. Od lat występuje problem koordynacji w wydatkowaniu tych środków na realizację wspólnych zadań. W różnych województwach i powiatach dopracowano się tu godnych uwagi rozwiązań. Na uznanie zasługuje mecenat „Ruchu” i spółdzielczości rolniczej nad klubami wiejskimi. Z uznaniem także powitać należy zarządzenie Ministra Finansów ze stycznia br. umożliwiające świadczenia zakładów pracy na rozwój życia kulturalnego w miejscowościach, z których dojeżdżają robotnicy. Możliwość ta słabo jest — jak dotąd — wykorzystywana, choć istnieją interesujące przykłady kulturalnego mecenatu sprawowanego przez poszczególne zakłady pracy.</u>
          <u xml:id="u-77.16" who="#MieczysławGrad">Działacze kultury w wielu środowiskach wysuwają postulat utworzenia powiatowego funduszu rozwoju kultury, poparty ostatnio przez sejmową Komisję Kultury i Sztuki. Fundusz taki utworzony z mocy ustawy albo uchwałą Rady Ministrów czy nawet zarządzeniem Ministra Finansów składałby się, na przykład, ze ściśle określonych części przeznaczonych na kulturę funduszy wszystkich zainteresowanych partnerów i byłby przy ich udziale zarządzany pod kierunkiem powiatowej rady. Mógłby się on przyczynić skutecznie do rozbudowy bazy materialnej kultury, to znaczy do realizacji kompleksowego planu rozwoju kultury w powiecie, zwłaszcza poprzez dofinansowywanie czynów społecznych, jak również ułatwiłby rozwiązywanie innych spraw, na które nie starcza środków z budżetu państwa, a idea koordynacji znalazłaby solidne i skuteczne narzędzie.</u>
          <u xml:id="u-77.17" who="#MieczysławGrad">W rozwoju kultury zespala się wysiłek twórców, działaczy, tysięcy uczestników ruchu społeczno-kulturalnego. W ruchu tym szczególnie ważny jest nurt oświatowy i wychowawczy, który zwłaszcza wobec niedostatku bazy materialnej w terenie powinien być mocniej wspierany przez książkę, prasę, radio i zwłaszcza telewizję. W ruchu tym nadal centralną postacią jest nauczyciel, choć przybyli mu ważni sojusznicy, reprezentujący nowe zawody przenikające do środowiska wiejskiego. Kiedy niedawno wraz z grupą posłów z sejmowej Komisji Kultury i Sztuki odwiedziłem kilkanaście klubów wiejskich, w każdym z nich nauczyciel odgrywał kluczową rolę. Płyną stąd ważne wnioski dla koordynacji działalności resortów kultury i oświaty w dziedzinie kadrowej. Stwierdziliśmy także wówczas, że powodzenie w rozwiązywaniu trudnych nieraz problemów rozwoju kultury i to zarówno materialnych, finansowych, jak i związanych z samą treścią działalności kulturalnej w poszczególnych środowiskach, zależy w dużej mierze od zaangażowania w tej sprawie czołowego aktywu politycznego.</u>
          <u xml:id="u-77.18" who="#MieczysławGrad">Obywatele Posłowie! Pewien nasz rodak, który w tym roku zobaczył, czym się dzisiejsza Polska różni od tej, z której kiedyś wyjechał za chlebem, oświadczył na spotkaniu w Towarzystwie „Polonia”: Kiedy w młodości przyjechałem do Ameryki, musiałem sobie zmienić nazwisko Martuszewski na Martin, żeby łatwiej zdobyć pracę. Po tym, co zobaczyłem w dzisiejszej Polsce, postanowiłem wrócić do nazwiska Martuszewski.</u>
          <u xml:id="u-77.19" who="#MieczysławGrad">Rozwój kultury i sztuki wraz z rozwojem gospodarki, nauki, techniki wraz z naszą polityką zagraniczną, tak owocną dla sprawy naszego bezpieczeństwa i pokoju, to poważny czynnik wzrostu naszego prestiżu jako narodu i państwa na arenie międzynarodowej. Widać to między innymi w postępującym procesie zbliżenia wielomilionowych rzesz Polonii zagranicznej do Starego Kraju, w powszechnym jej żądaniu ostatecznego uznania granicy na Odrze i Nysie, w szerokim ruchu obejmującym masowe organizacje polonijne, walczącym przeciw różnym wrogim ośrodkom w obronie dobrego imienia Polski.</u>
          <u xml:id="u-77.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#ZenonKliszko">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym. Zarządzam przerwę w obradach do jutra, do godziny 10 rano.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10)</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#ZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#ZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Lucynę Adamowicz i Zdzisława Kurowskiego.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#ZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Lucyna Adamowicz.</u>
          <u xml:id="u-78.6" who="#ZenonKliszko">Proszę Obywateli Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-78.7" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Janusz Makowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#JanuszMakowski">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Zabierając głos w debacie generalnej nad planem gospodarczym i budżetem państwa na rok przyszły, w imieniu Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego chciałbym od razu na wstępie stwierdzić, że będziemy głosować za obu przedłożeniami rządowymi wraz z poprawkami wniesionymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów i zreferowanymi w drukach sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#JanuszMakowski">Jak to już podkreślono kilkakrotnie z tej wysokiej trybuny, a przede wszystkim w referacie sprawozdawcy generalnego posła Franciszka Blinowskiego, pewne proporcje planu i budżetu na rok 1970 są inne, aniżeli przyzwyczailiśmy się je widzieć w ostatnich latach, kiedy mimo takich lub innych trudności rozwój naszej gospodarki miał względnie równomierne tempo, osiągane jednak raczej ekstensywnymi metodami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#JanuszMakowski">Od paru lat, a szczególnie od V Zjazdu partii w listopadzie 1968 r., coraz silniej mówimy o potrzebie przechodzenia na gospodarkę intensywną, o selektywnych kierunkach naszych inwestycji i o ukierunkowanym rozwoju selektywnym poszczególnych gałęzi naszego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#JanuszMakowski">Plan na rok 1970 jest właściwie pierwszą próbą przegrupowania w tym zakresie naszego frontu i stanowić ma bazę wyjściową do najbliższej pięciolatki. Stąd występują w nim nieco inne proporcje ekonomiczne, choć selektywność rozwoju wszystkich tych gałęzi przemysłu, które są w stanie dawać najlepsze efekty ekonomiczne i w zakresie nowoczesności produkcji, nie w pełni jeszcze mogła dojść do głosu. Ale to nie wyczerpuje zagadnienia. Przegrupowania trzeba było dokonać w okresie, kiedy wystąpiły w naszej gospodarce pewne trudności dość istotne. Jedne z nich mają charakter przejściowy i od nas niezależny, jak na przykład spadek rolniczej produkcji roślinnej w wyniku przedłużającej się zimy 1988/69, a potem długotrwałej letniej suszy, co spowodowało konieczność obniżenia eksportu artykułów rolno-spożywczych i podwyższenia importu pasz.</u>
          <u xml:id="u-79.4" who="#JanuszMakowski">Inne trudności, mające bardziej długotrwałe przyczyny i występujące od dłuższego czasu, jakby się zsumowały w roku 1969.</u>
          <u xml:id="u-79.5" who="#JanuszMakowski">Myślę tu o takich zagadnieniach, jak nieopanowanie jeszcze opóźnień inwestycyjnych i nieosiąganie w inwestycjach postulowanych efektów ekonomicznych, jak nieosiąganie planowych wskaźników eksportu do krajów kapitalistycznych, przekroczenie kosztów w szeregu przemysłach i przekroczenie ilościowe zatrudnienia, a wreszcie nieosiąganie wskaźników wzrostu wydajności pracy i postępu technicznego.</u>
          <u xml:id="u-79.6" who="#JanuszMakowski">Źródłem trudności są też przyczyny nie zawinione przez naszą gospodarkę, jak na przykład, niekorzystne dla nas kształtowanie się w ciągu obecnej pięciolatki cen na rynkach światowych — poza węglem. W tych warunkach dokonywanie przegrupowania frontu na 1970 r. należy ocenić jako zadanie trudne, ale tym bardziej konieczne. Poza tym, w samym planie musiały się znaleźć środki zmierzające do ograniczenia, a później i przezwyciężenia powstałych dysproporcji i trudności. W tym zakresie wskazać należy na obniżenie tempa wzrostu inwestycji z przeciętnego wskaźnika corocznego wzrostu o około 9% na jedynie 2,5%. Tym samym inwestycje obciążą dochód narodowy w skali około 19%, zamiast — jak ostatnio — około 20%. Powinno to pozwolić na chwycenie oddechu i poprawę zaopatrzenia oraz długości cyklu inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-79.7" who="#JanuszMakowski">Drugi istotny czynnik to zwolnienie tempa corocznego wzrostu produkcji przemysłowej z przeciętnego wskaźnika 8,5%–9% na 7,3%. Towarzyszą temu ostre restrykcje obniżeniowe w zakresie importu z krajów kapitalistycznych. Przy tych właśnie ograniczeniach, a może właśnie dzięki nim, nie jest uszczuplona na 1970 r. ogólna pula konsumpcyjna społeczeństwa. Dochód narodowy ma wzrosnąć o 5,8%. Fundusz spożycia wzrośnie o 4,1%, co daje wzrost na 1 mieszkańca około 3,3%. Rośnie też zaopatrzenie, bo przecież jednak nasza produkcja przemysłowa rośnie o niebagatelne 7,3%, a rok w rolnictwie nie powinien być gorszy, skoro stale rośnie baza zaopatrzeniowa rolnictwa w nawozy, maszyny i materiały budowlane. Rośnie też systematycznie wysiłek państwa na rzecz rozwoju bazy naukowo-technicznej. Gdy mówimy o bieżących trudnościach, uchodzi nam nieraz z pola widzenia ogólna olbrzymia skala naszego rozwoju, którego syntetyczny wskaźnik wzrostu dochodu narodowego w stosunku do 1938 r. przekroczył przecież 4-krotnie poziom przedwojenny.</u>
          <u xml:id="u-79.8" who="#JanuszMakowski">Zadania w zakresie rozwoju bazy naukowo-technicznej, jakże lapidarnie zostały ujęte w referacie Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR na IV Plenum w listopadzie bieżącego roku w stwierdzeniu: „między sferą badań a sferą produkcji działać musi zasada sprzężenia zwrotnego”. Pierwsze realizacje w tym zakresie zdaje się zapowiadać plan na 1970 r. Najistotniejsze wydaje mi się tu zapoczątkowanie innego systemu finansowania prac niektórych instytutów i placówek naukowo-badawczych, nad czym pracuje obecnie Komitet Nauki i Techniki. Z finansowania podmiotowego różnych placówek naukowych, w celu pokrycia ich potrzeb personalno-płacowych i rzeczowych z budżetu, mamy w ciągu paru lat przejść na system przedmiotowy finansowania przez resorty i przemysł na podstawie umów o dzieło. A więc instytucje te jakby przejdą na własny rozrachunek gospodarczy i będą własną pracą naukowo-badawczą zarabiały na własne utrzymanie. Będą też funduszem premiowym odpowiednio zainteresowane we wdrażaniu efektów swoich prac przez przemysł. Im więcej będzie praca ich dawała realnych efektów ekonomicznych i produkcyjnych, tym instytuty te będą zyskiwały lepsze podstawy dla swego rozwoju. Mówię skrótowo, sprawa nie jest bynajmniej prosta, bo wprowadzenie jej w życie wymaga także przestawienia mentalności pracowników badawczych, a poza tym nie zawsze jest tak łatwo ustalić koszty prac koniecznych do wykonania, a więc ustalić wysokość przedmiotowego finansowania.</u>
          <u xml:id="u-79.9" who="#JanuszMakowski">Koncepcja wydaje się jednak interesująca. Wymaga ona eksperymentalnego zbadania. Nie będzie też mogła być prawdopodobnie stosowana uniwersalnie według jednego schematu.</u>
          <u xml:id="u-79.10" who="#JanuszMakowski">Robimy obecnie duży wysiłek finansowy zarówno na rzecz rozwoju nauki i jej praktycznych rezultatów dla naszej gospodarki, jak i dla ułatwienia współpracy na linii nauka−gospodarka, jak to lapidarnie sformułował Józef Tejchma na obradach IV Plenum KC: „Jeśli nauka przy planowanym wzroście nakładów na jej rozwój nie przyczyni się już w najbliższych latach do przyśpieszenia postępu gospodarki, to słaba gospodarka zagrozić może także samej nauce, która wymaga dużych środków”.</u>
          <u xml:id="u-79.11" who="#JanuszMakowski">W świecie trwa wyścig naukowo-techniczny. Stanięcie w szrankach jest również koniecznością dla nas.</u>
          <u xml:id="u-79.12" who="#JanuszMakowski">Mówi się i pisze często o naszej gospodarce, że w zakresie postępu technicznego jesteśmy spóźnieni w wielu gałęziach o kilka lat i że nasz długi cykl inwestycyjny łącznie z projektowaniem też się do tego nie mało przyczynia. Dotyczy to także organizacji i zarządzania naszym przemysłem i całą gospodarką. Wydaje mi się, że sprawy modelu gospodarczego i nowoczesnego zarządzania, które w ostatnich latach tak szerokie miejsce realizacyjne znalazły także w Związku Radzieckim, są wciąż u nas jeszcze niezaawansowane dostatecznie, a w każdym razie jesteśmy w tym zakresie niedostatecznie poinformowani.</u>
          <u xml:id="u-79.13" who="#JanuszMakowski">W ramach przeobrażenia i usprawnienia metod zarządzania i planowania jednym z kluczowych zagadnień jest problem cen, a szczególnie cen zaopatrzeniowych. Reforma tych cen jest konieczna dla umożliwienia nam stosowania prawidłowego rachunku ekonomicznego, szczególnie w powiązaniu z handlem zagranicznym zarówno w imporcie, jak i w eksporcie. Chcielibyśmy być poinformowani, jak daleko posunięte jest rozwiązanie tego problemu, potrzebne także dla ustawienia prawidłowych proporcji na zbliżającą się pięciolatkę 1971–1975. Zapowiedziane to było w sprawozdaniu Komitetu Centralnego na V Zjeździe PZPR w listopadzie ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-79.14" who="#JanuszMakowski">Zagadnienie zarządzania — to także sprawa ludzi i sposobu podchodzenia do ludzi na kierowniczych stanowiskach w poszczególnych ogniwach naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-79.15" who="#JanuszMakowski">Nie wystarczy być tylko fachowcem, których mamy, pomału, coraz więcej. Nie wystarczy być uplasowanym na właściwym miejscu, stosownie do swoich kwalifikacji zawodowych i umysłowych. Trzeba, by ludzie stojący na kierowniczych stanowiskach mieli jeszcze określony zakres odpowiedzialności i decyzji oraz klimat zaufania. Zbyt daleko posunięte ograniczenie w możliwości podejmowania decyzji z jednej strony, a z drugiej strony zbyt powolne wyciąganie konsekwencji w wypadkach, kiedy ktoś nie zdaje egzaminu, nie mogą się mieścić w nowoczesnym systemie zarządzania, którego symbolem jest komputer, a koniecznością — podejmowanie szybkich decyzji. Realizacja trudnego, lecz jedynie słusznego planu, jaki został przedstawiony Sejmowi na rok 1970 wymaga oszczędności, dobrej i wydajnej pracy ludzkiej i dobrego klimatu.</u>
          <u xml:id="u-79.16" who="#JanuszMakowski">Dlatego też postulowałbym szersze jeszcze informowanie przez czynniki kierownicze naszego społeczeństwa o wszystkich trudnościach, koniecznościach i kierunkach ich przezwyciężania, a także o perspektywach naszej gospodarki. Chodzi o to, by mobilizować patriotyczne nastroje i wszystkie siły społeczne, a także, by zbudować tamę różnym plotkom czy fałszywym mitom lub alarmistycznym ocenom, które mogą się tu i ówdzie rodzić z wrogich inspiracji lub z braku rozeznania.</u>
          <u xml:id="u-79.17" who="#JanuszMakowski">Istotnym czynnikiem naszego rozwoju, i to nie tylko gospodarczego rozwoju, jest utrzymywanie między władzą i czynnikami kierowniczymi oraz politycznymi kraju a społeczeństwem żywej więzi, polegającej na wymianie informacji i opinii.</u>
          <u xml:id="u-79.18" who="#JanuszMakowski">Chodzi o to, by informacje i wyjaśnienia, a także dyrektywy ogólne, płynęły z góry różnymi kanałami, a nie tylko w postaci dyrektywnych wskaźników przekazywanych ogniwom administracji gospodarczej. A z drugiej zaś strony chodzi o to, by informacje i opinie płynęły swobodnie także z dołu. By dotyczyło to zarówno uwag ogólnych, jak i propozycji alternatywnych. Słuszna koncepcja oddolnych planów alternatywnych nie dała nam na razie pełnych efektów zarówno ze względu na niedostatki wykonania, jak i ze względu na powstałe w międzyczasie, a nie przewidziane w tych rozmiarach, trudności i konieczność przegrupowania frontu. Koncepcja ta nie powinna jednak być poniechana na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-79.19" who="#JanuszMakowski">Chciałbym się przy tej sposobności zapytać obywatela Przewodniczącego Komisji Planowania, jak właściwie przedstawia się sprawa wykorzystania planów alternatywnych przedsiębiorstw i zjednoczeń na rok 1970?</u>
          <u xml:id="u-79.20" who="#JanuszMakowski">Wysoka Izbo! Wracam do właściwego nurtu moich rozważań. Nie chodzi tylko o aparat gospodarczy. Chodzi o szeroką więź ze społeczeństwem. Więź ta musi być dostosowana do bieżącego stanu rozwoju świadomości społeczeństwa i różnych jego środowisk. Musi mu przekazywać rzetelne informacje, wysuwać wymagania, ale także czerpać opinie i oddziaływać wychowawczo na ich kształtowanie się.</u>
          <u xml:id="u-79.21" who="#JanuszMakowski">Niedostatek informacji jest przeszkodą w rozwoju prawdziwej demokracji socjalistycznej, jak i w tworzeniu klimatu pełnego zaangażowania społecznego. Społeczeństwo nasze, także za życia naszego pokolenia, wielokrotnie zdawało znakomicie patriotyczny i obywatelski egzamin. W naszej codziennej pracy występują jednak niejednokrotnie niedostatki zaangażowania. Trzeba temu przeciwdziałać przez świadomy wysiłek organizowania kontaktu i więzi na różnych szczeblach. Jest to także obowiązek nas posłów. Jest to obowiązek Frontu Jedności Narodu, który powinien wzbogacać swoje formy oddziaływania. Dlatego też pozwolę sobie na marginesie poruszonych przeze mnie zagadnień wyrazić wątpliwość, czy słusznie w budżecie na rok 1970 została obniżona i tak już bardzo skromna dotacja na potrzeby Frontu Jedności Narodu, którego działalność powinna wzrastać.</u>
          <u xml:id="u-79.22" who="#JanuszMakowski">Kontakt ze społeczeństwem musi oznaczać dawanie mu także na co dzień wizji i perspektywy rozwoju ustroju i gospodarki socjalistycznej, wychodzenie naprzeciw potrzebom społecznym i dyskusję nad likwidacją istniejących braków i niedomagań. Trzeba dać ludziom więcej poczucia, że warto fatygować się w pracy, warto wysilać się nad poprawą poszczególnych odcinków naszego życia tam, gdzie ludzie bezpośrednio pracujący mogą coś zdziałać. Trzeba, by społeczeństwo wiedziało, że ludzie źle pracujący są usuwani na niższe stanowiska. To będzie uczyło ludzi odpowiedzialności, to będzie pobudzało inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-79.23" who="#JanuszMakowski">Rozwój demokracji socjalistycznej zależy nie tylko od instytucjonalnych form ustroju, ale także od społeczeństwa. Powszechna postawa zaangażowania społecznego, wyrobienie postawy obywatelskiej, socjalistyczny stosunek do pracy i mienia społecznego, odpowiedzialność w pracy i działaniu, inicjatywa — oto czynniki, których działanie stale trzeba pielęgnować. Trzeba działać stale na rzecz ich rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-79.24" who="#JanuszMakowski">Działania w tym kierunku są także obowiązkiem takich organizacji, jak Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, które działa wśród ludzi wierzących w Polsce, wśród katolików i przedstawicieli innych wyznań chrześcijańskich. Jest naszym zadaniem wychowywanie ludzi na wszystkich dostępnych nam polach. Światopogląd chrześcijański nie jest dla nas źródłem jakiegokolwiek podziału politycznego. Natomiast pozostając mu wierni, angażujemy się na rzecz budowy socjalizmu w Polsce z pobudek patriotycznych i na podstawie własnego rozeznania potrzeb naszej ojczyzny. Działamy też tym samym na rzecz jedności naszego narodu i jego lepszej przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-79.25" who="#JanuszMakowski">Wyrażamy głębokie przekonanie, że mimo trudności, nasza gospodarka w roku 1970 zrobi dalszy, duży krok na drodze swego rozwoju. Zależy to od nas wszystkich. Wymaga to uczciwej i świadomej wobec trudnych zadań mobilizacji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-79.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Bronisław Kawałek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#BronisławKawałek">Wysoka Izbo! W dyskusji nad projektem narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1970 chciałbym skoncentrować się na aktualnej sytuacji w szkolnictwie ogólnokształcącym w zakresie kadr oraz bazy lokalowej szkół i ich wyposażenia.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#BronisławKawałek">Uchwała V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w części dotyczącej oświaty i wychowania wysuwa na plan pierwszy konieczność intensyfikacji procesu nauczania, wzmożenia pracy ideowej wśród dzieci i młodzieży, podniesienia jakości całego systemu wychowania. Uwieńczenie tego celu pełnym sukcesem zależeć będzie przede wszystkim od stopnia merytorycznego przygotowania nauczyciela, od jego wysokich walorów intelektualnych, umiejętności pedagogicznych, od jego twórczej inwencji i nowatorstwa w pracy szkolnej, właściwej postawy ideowo-moralnej i wreszcie od warunków lokalowych szkół i ich wyposażenia.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#BronisławKawałek">Jak przedstawia się aktualnie stan kadr nauczycielskich pod względem posiadanych przez nie kwalifikacji zawodowych?</u>
          <u xml:id="u-81.3" who="#BronisławKawałek">W 26.472 szkołach podstawowych, do których uczęszcza 5.442.600 uczniów pracuje obecnie ponad 210 tys. nauczycieli, a w 862 liceach ogólnokształcących z 316 tys. uczniów — 15.300 pedagogów.</u>
          <u xml:id="u-81.4" who="#BronisławKawałek">W świetle informacji Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, złożonej na posiedzeniu sejmowej Komisji Oświaty i Nauki we wrześniu bieżącego roku, około 63% nauczycieli szkół podstawowych posiada już wykształcenie wyższe niż średnie.</u>
          <u xml:id="u-81.5" who="#BronisławKawałek">Ten stan rzeczy może w zasadzie zadowalać, ale rozmieszczenie specjalistów do poszczególnych przedmiotów nie odpowiada jeszcze faktycznym potrzebom szkół. Nie wszędzie bowiem w terenie zrealizowano wytyczne Ministerstwa Oświaty z kwietnia 1961 r., które zakładały, że każda 8-letnia szkoła podstawowa powinna mieć przynajmniej czterech nauczycieli z dodatkowymi kwalifikacjami, a szczególnie nauczycieli takich przedmiotów, jak język polski, język rosyjski, matematyka i zajęcia techniczne. Jeszcze około 7 tys. szkół nie posiada specjalistów do nauczania języka polskiego, a ponad 2.500 nie ma w ogóle żadnego specjalisty. Wyłania się więc pilna potrzeba dalszego kształcenia i doskonalenia nauczycieli szkół podstawowych.</u>
          <u xml:id="u-81.6" who="#BronisławKawałek">Wypełnieniu tego zadania sprzyjać będzie działalność organizowanych od roku szkolnego 1968/69 3-letnich wyższych szkół nauczycielskich, które — według przewidywań — powinny do roku 1975 pokryć blisko 1/3 zapotrzebowania na nauczycieli szkół podstawowych. Spodziewać się również należy napływu do szkolnictwa podstawowego części absolwentów wyższych szkół pedagogicznych i uniwersytetów.</u>
          <u xml:id="u-81.7" who="#BronisławKawałek">W zakresie doskonalenia czynnych nauczycieli istotna rola przypada Ministerstwu Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, Związkowi Nauczycielstwa Polskiego i Centralnemu Ośrodkowi Metodycznemu jako organizatorom różnych kursów śródrocznych i wakacyjnych oraz konferencji szkoleniowych. W procesie doskonalenia zawodowego nauczyciela ogromne znaczenie posiada jego własna praca samokształceniowa. Wymaga ona jednak znacznej ilości czasu, dlatego wskazane byłoby dalsze odciążenie nauczycieli od nadmiaru różnych obowiązków i funkcji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-81.8" who="#BronisławKawałek">Licea ogólnokształcące zatrudniają w większości nauczycieli ze studiami wyższymi II i I stopnia. Niemniej jednak pracuje w nich pewien odsetek nauczycieli nie posiadających pełnych kwalifikacji. Na przykład w 52 liceach ogólnokształcących województwa rzeszowskiego w roku szkolnym 1968/69 na 792 nauczycieli 462 osoby miały ukończone pełne studia wyższe, 148 studia I stopnia, 72 legitymowały się egzaminem uproszczonym, zaś 101 osób posiadało wykształcenie w zakresie studium nauczycielskiego, a 7 wykształcenie średnie. Należy przypuszczać, że podobnie kształtuje się problem kadr również w liceach ogólnokształcących innych województw.</u>
          <u xml:id="u-81.9" who="#BronisławKawałek">W roku szkolnym 1970/71 licea ogólnokształcące wejdą w ostatni etap reformy. Obejmuje ona już wszystkie 4 klasy. W związku z tym nastąpi poważny wzrost liczby oddziałów, a tym samym zwiększy się zapotrzebowanie na kadrę nauczycielską różnych specjalności. Fakt ten niewątpliwie spowoduje pewne trudności w zabezpieczeniu tym szkołom pełnej obsady kwalifikowaną kadrą. Licea ogólnokształcące borykają się ze znalezieniem specjalistów do języków obcych, zachodnio-europejskich. W małych środowiskach niełatwo jest zaangażować nauczycieli fizyki i chemii. Poważnie odczuwa się brak kwalifikowanych nauczycieli wychowania technicznego.</u>
          <u xml:id="u-81.10" who="#BronisławKawałek">Pogłębieniu się trudności w angażowaniu nauczycieli szkół licealnych sprzyjają niełatwe warunki mieszkaniowe. Jeśli sytuacja mieszkaniowa nauczycieli pracujących na wsi w ostatnim czasie uległa pewnej poprawie, dzięki szeroko podjętej inicjatywie budowy domów nauczyciela i znacznemu wzrostowi indywidualnego budownictwa, wspieranego kredytami Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów, to w miastach, zwłaszcza mniejszych, kłopoty mieszkaniowe istnieją nadal. Stąd rodzi się sugestia rozważenia przez odpowiednie władze możliwości znowelizowania przepisów mieszkaniowych, w tym sensie, aby zobowiązały one miejskie rady narodowe do zabezpieczenia mieszkań dla nowo zatrudnionych nauczycieli — stypendystów. W odniesieniu zaś do spółdzielni mieszkaniowych, aby w nich nie obowiązywał staż kandydacki i kolejność w przydziale mieszkań dla nauczycieli specjalistów zatrudnianych w szkołach. Nauczyciel wpłacałby udział członkowski ratalnie, po zamieszkaniu w bloku spółdzielczym.</u>
          <u xml:id="u-81.11" who="#BronisławKawałek">Z uwagi na to, że część absolwentów studiów filologicznych, podejmuje pracę również w innych działach naszej gospodarki narodowej, liczba nowych kadr nie zaspokaja istniejących potrzeb. Wydaje się więc celowe rozpatrzenie przez resort oświaty i szkolnictwa wyższego możliwości zwiększenia limitu przyjęć studentów na I rok studiów w wyższych uczelniach, kształcących nauczycieli języków obcych, dla zapewnienia stałego ich dopływu do szkolnictwa licealnego.</u>
          <u xml:id="u-81.12" who="#BronisławKawałek">Pełną aprobatę wśród szerokich rzesz nauczycielskich znajdują decyzje Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, które mówią o tym, że każdy nauczyciel powinien być przynajmniej raz w ciągu pięciu lat przeszkolony na odpowiednich kursach. Również zapowiedziana przez resort organizacja studiów podyplomowych różnych specjalności stanie się czynnikiem sprzyjającym pogłębianiu i aktualizacji wiedzy nauczyciela i ułatwi mu kontakt z wyższą uczelnią w trakcie wykonywania pracy zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-81.13" who="#BronisławKawałek">Dobrze przygotowanych do wypełniania swych odpowiedzialnych zadań nauczycieli powinna wspomagać odpowiednia baza lokalowa szkół, wyposażona w nowoczesne środki nauczania. Dzięki działalności inwestycyjnej państwa, dzięki Społecznemu Funduszowi Budowy Szkół i Internatów oraz podejmowaniu licznych czynów społecznych w zakresie budownictwa szkolnego, zwiększyła się w ostatnich latach liczba izb lekcyjnych i pracowni, poprawiły się znacznie warunki pracy szkół. Potrzeby jednak w tym względzie są nadal ogromne, brakuje nam obecnie jeszcze około 19.600 izb lekcyjnych, 10 tys. izb szkolnych stanowią pomieszczenia zastępcze, w których praca nauczyciela jest bardzo utrudniona. Tymczasem realizacja planu inwestycyjnego w dziedzinie budownictwa szkolnego stale się opóźnia. Wysiłki Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego zmierzające do poprawy tego stanu rzeczy, jak chociażby specjalna umowa zawarta z Ministerstwem Budownictwa, nie dają pełnych efektów.</u>
          <u xml:id="u-81.14" who="#BronisławKawałek">Lepiej przedstawia się obecnie zaopatrzenie szkół w nowoczesne środki nauczania. Otrzymaną w bieżącym roku ze Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów kwotę ponad pół miliarda złotych na zakup pomocy naukowych szkoły wyraźnie odczuły. Wzbogaciły dzięki niej wyposażenie swych pracowni i uzupełniły braki w pomocach audiowizualnych. Należałoby poczynić starania, aby rok 1970 nie był gorszy pod tym względem, a Centrala Zaopatrzenia Szkół, żeby zabezpieczyła asortyment pomocy odpowiadający realizowanym obecnie nowym programom nauczania. Decyzje w sprawie przydziału dodatkowych środków na pomoce naukowe powinny zapadać wcześnie, aby szkoły mogły uzyskane fundusze wykorzystać w sposób jak najbardziej celowy.</u>
          <u xml:id="u-81.15" who="#BronisławKawałek">Należałoby jeszcze zasygnalizować, że w wyniku kształtującej się obecnie w kraju sytuacji demograficznej dość znacznie spada liczba młodzieży w szkołach podstawowych. Spadek ten wyraża się liczbą około 143 tys. uczniów.</u>
          <u xml:id="u-81.16" who="#BronisławKawałek">Zmieniająca się więc sytuacja demograficzna stawia przed resortem oświaty konieczność dalszego korygowania sieci szkolnej i wejścia naprzeciw postulatom terenu, sugerującym przyśpieszenie reorganizacji szkół podstawowych, w wyniku której powinna się zmniejszyć liczba szkół 8-klasowych o 4 i 5 nauczycielach. Dodanie 2 nauczycieli podniesie poziom organizacyjny tych szkół, wyeliminuje naukę w klasach łączonych, a to zapewni bardziej równy start młodzieży wszystkich szkół podstawowych przy ubieganiu się o przyjęcie do szkół średnich i zasadniczych zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-81.17" who="#BronisławKawałek">Wysoka Izbo! W nawiązaniu do projektu NPG i budżetu państwa na rok 1970 pragnę w zakończeniu swego wystąpienia stwierdzić, że planowane środki na wydatki bieżące w dziale — szkolnictwo ogólnokształcące i wychowanie — zabezpieczają wykonanie zadań NPG.</u>
          <u xml:id="u-81.18" who="#BronisławKawałek">Wymagać to jednak będzie dwóch rzeczy:</u>
          <u xml:id="u-81.19" who="#BronisławKawałek">— oszczędnej i racjonalnej gospodarki finansowej,</u>
          <u xml:id="u-81.20" who="#BronisławKawałek">— wzmożonej dyscypliny w realizacji zadań inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-81.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma Minister Przemysłu Maszynowego towarzysz Janusz Hrynkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#JanuszHrynkiewicz">Wysoki Sejmie! Podczas obecnej debaty sporo mówiło się o przemyśle maszynowym, o jego zadaniach i jego słabościach. Jest to zrozumiałe z uwagi na rolę, jaką odgrywa przemysł maszynowy w rozwoju kraju, w eksporcie, w unowocześnieniu gospodarki, zaspokajaniu rosnących potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#JanuszHrynkiewicz">Chciałbym przedstawić Wysokiej Izbie program działania, jaki resort podejmuje dla dostarczenia potrzebnych gospodarce narodowej i na eksport wyrobów, a także dla zrealizowania zadań objętych projektem planu na 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-83.2" who="#JanuszHrynkiewicz">Przemysł maszynowy zarówno u nas, jak i we wszystkich uprzemysłowionych krajach, należy do tych przemysłów, które decydują o technicznej rekonstrukcji gospodarki i tym samym wytyczają jej postęp i rozwój. Nowoczesna produkcja przemysłu maszynowego decyduje o poziomie innych przemysłów. Znaczenie przemysłu maszynowego w naszej gospodarce narodowej stale wzrasta, jego udział w produkcji przemysłowej kraju zwiększy się z 20% w roku 1960 do 30,6% w roku 1970.</u>
          <u xml:id="u-83.3" who="#JanuszHrynkiewicz">Realizowane tempo wzrostu przemysłu maszynowego w kraju średnio rocznie 11,6% W bieżącej pięciolatce przekracza o 1,6% tempo przyjęte w planie, co oznacza przekroczenie zadań NPG na te lata. Dostawy maszyn i urządzeń nie zabezpieczają jednak we wszystkich grupach potrzeb kraju i eksportu.</u>
          <u xml:id="u-83.4" who="#JanuszHrynkiewicz">Mimo postępującego zbliżenia, w dalszym ciągu wielkość produkcji naszego przemysłu maszynowego na głowę ludności jest niższa od produkcji maszynowej NRD i Czechosłowacji.</u>
          <u xml:id="u-83.5" who="#JanuszHrynkiewicz">Intensywny rozwój gospodarki narodowej stawia przed przemysłem maszynowym szczególne zadania. W związku z tym zmiana struktury produkcji przemysłu maszynowego stała się jednym z podstawowych założeń budowy planu na rok 1970. Również tempo podnoszenia poziomu nowoczesności produkowanych wyrobów i wzrost ilościowy zależą w dużej mierze od selektywnego rozwoju tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-83.6" who="#JanuszHrynkiewicz">W oparciu o te przesłanki zbudowano projekt planu Ministerstwa Przemysłu Maszynowego na 1970 rok przedstawiony Wysokiej Izbie. Przyjmując, że zadania produkcyjne bieżącego roku zostaną w resorcie w globalnych założeniach wykonane, plan na 1970 rok zakłada wzrost produkcji o ponad 12%, co wyprzedza o około 5% tempo wzrostu przyjęte dla całego przemysłu w kraju.</u>
          <u xml:id="u-83.7" who="#JanuszHrynkiewicz">W planie resortu na 1970 r. środki produkcji rosną o 10,7%, a środki spożycia o 19,9%.</u>
          <u xml:id="u-83.8" who="#JanuszHrynkiewicz">Poziom produkcji ustalony w projekcie planu na rok 1970 jest wyższy o około 19,6 mld zł od wielkości wynikających na ten rok z bieżącego planu 5-letniego, co odpowiada ponad 1-miesięcznej wartości produkcji, jaką resort będzie realizował w roku 1970.</u>
          <u xml:id="u-83.9" who="#JanuszHrynkiewicz">Przewiduje się, że przy tym poziomie planu w roku 1970, bieżący plan 5-letni w zakresie wartości produkcji wykonamy w ponad 106% i damy gospodarce narodowej produkcję o dodatkowej wartości rzędu 47 mld zł. Plan ten był jednak realizowany często przy za dużych nakładach społecznych i nie w pełni na wszystkich odcinkach.</u>
          <u xml:id="u-83.10" who="#JanuszHrynkiewicz">Dlatego też jednym z najważniejszych zadań w roku przyszłym dla zjednoczeń i przedsiębiorstw resortu jest zapewnienie wysokiej efektywności gospodarki przy określonym aktualnie wzroście zadań, wynikającym zarówno z bilansu potrzeb gospodarki narodowej, jak i możliwości zbilansowania potrzebnych nam do produkcji surowców, półfabrykatów i innych środków.</u>
          <u xml:id="u-83.11" who="#JanuszHrynkiewicz">Aby osiągnąć te efekty, należy zapewnić wysoki wzrost produkcji wyrobów unowocześniających gospodarkę narodową i likwidując lub zmniejszając tempo produkcji wyrobów obniżających efekty naszej gospodarki, wyrobów przestarzałych lub produkowanych przy zbyt wysokich kosztach wytwarzania.</u>
          <u xml:id="u-83.12" who="#JanuszHrynkiewicz">W planie resortu ustalono preferencje dla określonych branż i grup wyrobów, a także dla wyrównywania dysproporcji w rozwoju wyrobów kooperacyjnych i półfabrykatów zwłaszcza takich, jak odlewy i odkuwki.</u>
          <u xml:id="u-83.13" who="#JanuszHrynkiewicz">W 1970 r. uznano za preferowane te przemysły, które decydują o technologii stosowanej w przemyśle maszynowym w kraju, to znaczy:</u>
          <u xml:id="u-83.14" who="#JanuszHrynkiewicz">— urządzenia technologiczne, których wzrost założono o 22,6%,</u>
          <u xml:id="u-83.15" who="#JanuszHrynkiewicz">— obrabiarki do obróbki wiórowej, plastycznej i do tworzyw sztucznych, których wzrost założono o 15,9%, — i narzędzia o około 14% wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-83.16" who="#JanuszHrynkiewicz">Do grupy branż preferowanych zaliczono także przemysły produkujące w dużej mierze podzespoły i półfabrykaty, których wzrosty produkcji w planie wynoszą:</u>
          <u xml:id="u-83.17" who="#JanuszHrynkiewicz">— W przemyśle maszyn i aparatów elektrycznych — 13,9%, w tym produkcja maszyn elektrycznych, wirujących wzrośnie o ponad 500 tys. sztuk, produkcja urządzeń rozdzielczych aparatów i urządzeń elektromagnetycznych wyniesie 6,4 mln zł, to znaczy o 0,8 mln zł więcej niż w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-83.18" who="#JanuszHrynkiewicz">— Przemysł automatyki i aparatury pomiarowej wzrośnie o 19,4%. W ramach założonej produkcji automatyki — zabezpieczono dostawy kompletnych systemów automatyki na priorytetowe obiekty inwestycyjne, między innymi dla elektrowni Łagisza II, Turów II, dla dalszych ciągów automatyzacji w zakładach chemicznych w Policach, Petrochemii w Płocku, Kopalń i Zakładów Przetwórczych Siarki w Machowie, Tomaszowskich Zakładów Włókien Sztucznych.</u>
          <u xml:id="u-83.19" who="#JanuszHrynkiewicz">— Przemysł elektroniki i podzespołów elektronicznych rośnie o 15,8%, w tym produkcja półprzewodników o 47%, osiągając poziom 27 mln sztuk.</u>
          <u xml:id="u-83.20" who="#JanuszHrynkiewicz">Preferencja produkcji podzespołów elektronicznych pozwoli na wyprodukowanie w 1970 r. ponad 1 mln sztuk radioodbiorników, w tym 360 tys. sztuk z zakresem UKF, 180 tys. sztuk magnetofonów według licencji Grundiga, 520 tys. sztuk odbiorników telewizyjnych.</u>
          <u xml:id="u-83.21" who="#JanuszHrynkiewicz">— Produkcja odlewów żeliwnych rośnie o 9,2%, staliwnych o 25,2%, odkuwek o 13%.</u>
          <u xml:id="u-83.22" who="#JanuszHrynkiewicz">W konsekwencji takiego ustawienia planu na 1970 r. produkcja finalna resortu wzrośnie o 12%, a wartość kooperacji wewnątrzresortowej o 14,8%, podczas gdy w roku 1969 produkcja finalna wzrosła o 14,2%, a kooperacja o 14,1%.</u>
          <u xml:id="u-83.23" who="#JanuszHrynkiewicz">Preferowanie produkcji kooperacyjnej wiąże się z jednoczesnym rozwojem zdolności produkcyjnych. W planie inwestycyjnym założono wzrost udziału nakładów inwestycyjnych na rozwój bazy kooperacyjnej z 28,2% w 1969 r. do ponad 30% w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-83.24" who="#JanuszHrynkiewicz">Szczególnie ważnym zagadnieniem, któremu w pracach resortu poświęcamy wiele miejsca, jest rozwój produkcji ciągników i maszyn rolniczych. Minister Rolnictwa w swoim wczorajszym wystąpieniu mówił o dostawach ciągników, niektórych maszyn i narzędzi rolniczych, jakie przemysł maszynowy dostarczy rolnikom w 1970 r. Chciałbym jedynie zaakcentować, że uwzględniając postulaty obywateli posłów i rolników, założyliśmy możliwie duże wzrosty w produkcji urządzeń służących do rozsiewu nawozów sztucznych i mineralnych, urządzeń do zbioru zielonek i ochrony roślin:</u>
          <u xml:id="u-83.25" who="#JanuszHrynkiewicz">— produkcja siewników nawozowych konnych zostanie podwojona do wysokości 20 tys. sztuk;</u>
          <u xml:id="u-83.26" who="#JanuszHrynkiewicz">— produkcja rozsiewaczy nawozów mineralnych wzrośnie o przeszło 57%;</u>
          <u xml:id="u-83.27" who="#JanuszHrynkiewicz">— produkcja rozrzutników wapna wyniesie 17,5 tys. sztuk;</u>
          <u xml:id="u-83.28" who="#JanuszHrynkiewicz">— produkcja opryskiwaczy plecakowych wzrośnie ponad 2-krotnie;</u>
          <u xml:id="u-83.29" who="#JanuszHrynkiewicz">— produkcja parników elektrycznych wzrośnie o 81% (do ponad 36 tys. sztuk);</u>
          <u xml:id="u-83.30" who="#JanuszHrynkiewicz">— produkcja części do maszyn rolniczych wzrośnie o przeszło 21%.</u>
          <u xml:id="u-83.31" who="#JanuszHrynkiewicz">Występujące niedobory w niektórych częściach zamiennych były przedmiotem dyskusji na obecnym posiedzeniu Sejmu, jak i poprzednio w poszczególnych komisjach i w terenie. Stało się to podstawą założenia w planie tak wysokiego wzrostu ich produkcji. Same jednak wzrosty produkcji części zamiennych nie rozwiążą istniejącego problemu niedoborów. Musi być wspólne działanie przemysłu i użytkowników, od których zależy właściwa eksploatacja powierzonego im sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-83.32" who="#JanuszHrynkiewicz">W resorcie opracowywana jest koncepcja zmierzająca do kompleksowego rozwiązania spraw związanych z gospodarką częściami zamiennymi, między innymi poprzez stworzenie specjalistycznych zakładów produkcji części zamiennych, usprawnienie programowania w oparciu o stany zapasów oraz właściwą nimi gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-83.33" who="#JanuszHrynkiewicz">Resort przemysłu maszynowego jest również dostawcą przemysłowych artykułów trwałego i powszechnego użytku na rynek konsumpcyjny. Wartość dostaw tych wyrobów wyniesie w 1970 r. — 30,2 mld zł w cenach detalicznych, co stanowi wzrost w porównaniu do bieżącego roku o 4,7%. W takich wyrobach, jak: radioodbiorniki, telewizory, maszyny do szycia, motocykle, plan dostaw rynkowych dostosowano do potrzeb handlu wewnętrznego zarówno w zakresie dostaw ilościowych, jak i struktury asortymentowej.</u>
          <u xml:id="u-83.34" who="#JanuszHrynkiewicz">Dalszą poprawę w zaspokojeniu potrzeb ludności założono w takich wyrobach, jak: żelazka, kuchenki elektryczne, grzałki elektryczne, ogrzewacze wnętrzowe, maszynki wieloczynnościowe, młynki i młynkomiksery, sokowirówki, baterie oświetleniowe, zasilające i inne.</u>
          <u xml:id="u-83.35" who="#JanuszHrynkiewicz">Praca resortu będzie się koncentrować nad poprawą jakości i tym samym przedłużaniem żywotności wyrobów oraz dostosowaniem asortymentu do gustu klientów.</u>
          <u xml:id="u-83.36" who="#JanuszHrynkiewicz">O rozwoju produkcji artykułów powszechnego użytku, poprawie ich jakości mówił między innymi ob. poseł Sulima. Chcę poinformować, że uruchomiona w końcu bieżącego roku produkcja nowego odkurzacza domowego spełnia wymagania poruszone przez obywatela posła.</u>
          <u xml:id="u-83.37" who="#JanuszHrynkiewicz">Realizując zadania selektywnego i intensywnego rozwoju, resort i zjednoczenia koncentrują swoją pracę przede wszystkim na prawidłowym ustaleniu asortymentów i zakładów, które powinny się rozwijać szybciej oraz asortymentów i zakładów, które powinny mieć spadające tempo produkcji.</u>
          <u xml:id="u-83.38" who="#JanuszHrynkiewicz">W pracach tych trzeba wziąć pod uwagę, że sama wielkość wzrostu produkcji w planie nie decyduje jeszcze o postępie w kraju. Miarą efektywności gospodarowania musi być bowiem nowoczesność produkowanych wyrobów i poziom kosztów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-83.39" who="#JanuszHrynkiewicz">Można tu przytoczyć przykład Fabryki Maszyn Budowlanych we Wrocławiu, w której przy wyższym projekcie planu resortu, zakładano produkcję nowoczesnych ładowarek Ł-2 w ilości 230 szt. Obecnie produkcję tych ładowarek, mających zbyt w eksporcie, plan przewiduje w wysokości ponad 350 szt., kosztem likwidacji innych, mniej efektywnych asortymentów.</u>
          <u xml:id="u-83.40" who="#JanuszHrynkiewicz">W zakładach, w których zajdzie konieczność ograniczenia produkcji wyrobów przestarzałych, dla wykorzystania zwolnionych mocy produkcyjnych powinna być podejmowana produkcja eksportowa. Wypełnienie portfelu zamówień eksportowych powinno być prawidłowo rozmieszczone w poszczególnych kwartałach.</u>
          <u xml:id="u-83.41" who="#JanuszHrynkiewicz">Zalecone zostało, aby w każdym przedsiębiorstwie powstał program aktywizacji eksportu. Tym przedsiębiorstwom, które będą podejmowały dodatkową opłacalną produkcję eksportową zostaną zabezpieczone dodatkowe środki związane z jej wykonaniem.</u>
          <u xml:id="u-83.42" who="#JanuszHrynkiewicz">Eksport wyrobów resortu rosnąć będzie nadal szybciej niż produkcja. Zakłada się, że dostawy na eksport będą w 1970 r. wyższe w stosunku do roku bieżącego o 17,7%. Jest to zadanie trudne, ale konieczne do realizacji, aby były środki na niezbędne zakupy towarów importowanych. Chcielibyśmy również w 1970 r. wprowadzić, przynajmniej w części zjednoczeń, rozliczanie saldem importu i eksportu według kierunków geograficznych.</u>
          <u xml:id="u-83.43" who="#JanuszHrynkiewicz">Eksport i potrzeby gospodarki narodowej wymagają unowocześnienia wyrobów. W tym celu zakładamy w 1970 r. uruchomienie produkcji 510 nowych wyrobów oraz około 350 wyrobów zmodernizowanych. Łączna wartość nowo uruchamianej produkcji wyniesie około 14,5 mld zł, to jest o 19% więcej w stosunku do roku bieżącego. Równolegle wycofanych zostanie około 130 wyrobów technicznie przestarzałych i nie odpowiadających potrzebom społecznym.</u>
          <u xml:id="u-83.44" who="#JanuszHrynkiewicz">W łącznej wartości nowo uruchamianej produkcji 68% przypada na branże i wyroby preferowane w rozwoju, podczas gdy w 1969 r. udział ten wyniesie około 56%. Równocześnie prowadzone będą intensywne prace nad unowocześnianiem technologii produkcji.</u>
          <u xml:id="u-83.45" who="#JanuszHrynkiewicz">Prace te będą koncentrowały się przede wszystkim na:</u>
          <u xml:id="u-83.46" who="#JanuszHrynkiewicz">— unowocześnianiu procesów obróbki mechanicznej, między innymi przez instalowanie dalszych linii automatycznych i półautomatycznych oraz obrabiarek zespołowych i wieloczynnościowych;</u>
          <u xml:id="u-83.47" who="#JanuszHrynkiewicz">— dalszym rozszerzaniu stosowania obróbki plastycznej;</u>
          <u xml:id="u-83.48" who="#JanuszHrynkiewicz">— wprowadzaniu nowoczesnej technologii obróbki cieplnej i powierzchniowej, jak na przykład obróbka cieplna w atmosferach ochronnych, malowanie hydrostatyczne i hydrodynamiczne;</u>
          <u xml:id="u-83.49" who="#JanuszHrynkiewicz">— mechanizacji prac ręcznych i czynności pomocniczych, między innymi przez stosowanie uchwytów pneumatycznych, zasobników, pojemników, urządzeń transportowych;</u>
          <u xml:id="u-83.50" who="#JanuszHrynkiewicz">— poprawie jakości produkowanych wyrobów.</u>
          <u xml:id="u-83.51" who="#JanuszHrynkiewicz">Przedstawione zadania resort ma wykonać przy wysokim, sięgającym prawie 80% pokryciu wzrostu produkcji — wzrostem wydajności pracy. Oznacza to wzrost wydajności na jednego zatrudnionego o ponad 9,2%. Te liczby wskazują na proponowany w planie intensywny kierunek rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-83.52" who="#JanuszHrynkiewicz">Zamierzamy planowany wzrost wydajności pracy osiągnąć poprzez:</u>
          <u xml:id="u-83.53" who="#JanuszHrynkiewicz">— poprawę struktury zatrudnienia drogą zwiększenia udziału robotników bezpośrednio produkcyjnych w ogólnym zatrudnieniu. W 1970 r. w stosunku do pracowników umysłowych i robotników pośrednio produkcyjnych zostaną wprowadzone zgodnie z uchwałą Rady Ministrów o NPG normoobsady. Wstępne opracowania wskazują na możliwość przesunięcia tą drogą znacznej liczby pracowników do grupy robotników bezpośrednio produkcyjnych;</u>
          <u xml:id="u-83.54" who="#JanuszHrynkiewicz">— chcemy wzrost wydajności pracy osiągnąć również poprzez lepsze wykorzystanie czasu pracy i poprawę dyscypliny pracy;</u>
          <u xml:id="u-83.55" who="#JanuszHrynkiewicz">— dalszy postęp techniczno-organizacyjny.</u>
          <u xml:id="u-83.56" who="#JanuszHrynkiewicz">Zakładamy, że wzrost wydajności pracy w 60% powinien zostać osiągnięty drogą obniżenia pracochłonności technologicznej poprzez wprowadzenie nowych technologii. Zadania obniżenia pracochłonności technologicznej wynoszą 39 mln roboczogodzin i są wyższe o około 19% w stosunku do roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-83.57" who="#JanuszHrynkiewicz">Również powinna nastąpić obniżka godzin traconych na braki.</u>
          <u xml:id="u-83.58" who="#JanuszHrynkiewicz">Obok zadań z zakresu postępu technicznego przedsiębiorstwa podległe Ministerstwu Przemysłu Maszynowego będą prowadzić działanie nad dalszą poprawą organizacji pracy. Zakładamy, że w latach 1970–1971 co najmniej w dwóch przedsiębiorstwach w każdym zjednoczeniu zostanie wprowadzoną wzorcowa organizacja pracy przy pomocy i współpracy komórek zjednoczeniowego i centralnego zaplecza.</u>
          <u xml:id="u-83.59" who="#JanuszHrynkiewicz">W zakresie ulepszania procesów zarządzania przemysłem powołaliśmy już do życia 9 kombinatów oraz poważnie zmieniono zasady działania Zjednoczenia Przemysłu Obrabiarek i Narzędzi jako zjednoczenia kombinatów, przekazując jednocześnie kombinatom szereg uprawnień resortu i zjednoczeń.</u>
          <u xml:id="u-83.60" who="#JanuszHrynkiewicz">Plan nakładów inwestycyjnych, które rosną o 6,3% w stosunku do 1969 r. charakteryzuje się koncentracją nakładów na inwestycje kontynuowane, na co przeznacza się 94,5% nakładów globalnych. Na branże preferowane przeznaczono wyższe nakłady i tak na przykład:</u>
          <u xml:id="u-83.61" who="#JanuszHrynkiewicz">— na przemysł urządzeń technologicznych nakłady w 1970 r. wzrosną o 67,5%;</u>
          <u xml:id="u-83.62" who="#JanuszHrynkiewicz">— na przemysł automatyki i aparatury pomiarowej o 67,1%;</u>
          <u xml:id="u-83.63" who="#JanuszHrynkiewicz">— na przemysł maszyn i aparatów elektrycznych o 43,6%;</u>
          <u xml:id="u-83.64" who="#JanuszHrynkiewicz">— na przemysł obrabiarek i narzędzi o 41,5%.</u>
          <u xml:id="u-83.65" who="#JanuszHrynkiewicz">Wyższe środki niż w 1969 r. przeznaczono na rozbudowę bazy kooperacyjnej i metalurgicznej.</u>
          <u xml:id="u-83.66" who="#JanuszHrynkiewicz">Rozwój przemysłu maszynowego, nowoczesność jego wyrobów, wykorzystanie mocy produkcyjnych zależą w dużej mierze od jakości i zabezpieczenia ilościowego potrzeb tego przemysłu w zakresie materiałów zwłaszcza hutniczych, metali nieżelaznych i wyrobów chemicznych. Napięcia, jakie wystąpiły przy opracowywaniu bilansów materiałowo-technicznych i konieczność lżejszych konstrukcji stanowiły podstawę do postawienia przed zakładami trudnych zadań w zakresie obniżenia zużycia materiałów. I tak na przykład obniżenie wskaźnika zużycia wyrobów walcowanych w 1970 r. wyniesie około 6,8% w stosunku do roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-83.67" who="#JanuszHrynkiewicz">Resort nałożył na przedsiębiorstwa i zjednoczenia poważne zadania w zakresie obniżenia importochłonności produkcji, szczególnie z dewizowo trudnych kierunków.</u>
          <u xml:id="u-83.68" who="#JanuszHrynkiewicz">Środki dewizowe będą przede wszystkim przeznaczane na produkcję wyrobów najbardziej nowoczesnych i potrzebnych gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-83.69" who="#JanuszHrynkiewicz">W planie 1970 r. zakładamy dalszą poprawę efektów gospodarowania. Zadania produkcyjne wyższe w produkcji towarowej o 12,8% powinny zostać zrealizowane przy obniżce poziomu kosztów własnych o 1 punkt.</u>
          <u xml:id="u-83.70" who="#JanuszHrynkiewicz">Przyrost akumulacji wynieść powinien ponad 4 mld zł, co oznacza jej prawie 20-procentowy wzrost w stosunku do 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-83.71" who="#JanuszHrynkiewicz">Osiągnięcie lepszych wyników ekonomicznych uważamy za główny cel przy realizacji zadań produkcyjnych 1970 r. Konieczne jest zwrócenie szczególnej uwagi w przedsiębiorstwach na rozszerzenie stosowania rachunku ekonomicznego, analizę i obniżanie kosztów własnych wszystkich wyrobów, zmniejszenie strat nadzwyczajnych i strat na brakach. Rachunek ekonomiczny musi odgrywać decydującą rolę zarówno przy podejmowaniu konstrukcji i produkcji nowych wyrobów, jak i modernizacji obecnie produkowanych. Dotyczyć to powinno także nowych technologii, jak i zakupu maszyn i urządzeń, nowych inwestycji, których efektywność powinna być wyższa niż dotychczas, a produktywność majątku — rosnąca.</u>
          <u xml:id="u-83.72" who="#JanuszHrynkiewicz">Obywatele Posłowie! Chcę zapewnić, że wszystkie wnioski, uwagi i propozycje zgłoszone przez obywateli posłów w tej debacie generalnej, jak również w toku prac komisji, zostaną przez resort szczegółowo rozpatrzone i wzięte pod uwagę w realizacji zadań planu 1970 r. i lat dalszych.</u>
          <u xml:id="u-83.73" who="#JanuszHrynkiewicz">Zadania intensywnego i selektywnego rozwoju w 1970 r. w przemyśle maszynowym są niewątpliwie trudne. Metalowcy pracujący w przemyśle maszynowym dotychczas z wielkim zrozumieniem, świadomie i z zaangażowaniem realizowali zadania narodowego planu gospodarczego uchwalane przez Wysoką Izbę. Jestem przekonany, że również zadania roku 1970 będą z całą energią realizowane tak, aby wykonując zadania ostatniego roku bieżącego planu 5-letniego, stworzyć właściwe przesłanki do dalszego intensywnego rozwoju naszego kraju. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-83.74" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#ZenonKliszko">Minister Hrynkiewicz w swoim przemówieniu podał bardzo interesujący wskaźnik wzrostu wydajności pracy w przyroście produkcji na rok 1970.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#ZenonKliszko">My wszyscy w tej Izbie wiemy, że wskaźnik ten, przyjęty w planie 5-letnim, za okres czterech lat nie został wykonany. Dlatego też przypuszczam, że Wysoka Izba wysłuchałaby z dużym zainteresowaniem, gdyby Minister Hrynkiewicz mówił o tym, jakie zostaną podjęte realne przedsięwzięcia, gwarantujące tym razem i w przyszłości wykonanie tego wskaźnika.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Józef Ciupiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#JózefCiupiński">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Nawiązując do wypowiedzi kolegów posłów, którzy do omawianego narodowego planu gospodarczego na rok 1970 wnieśli z tej trybuny wiele uwag i wniosków z zakresu produkcji przemysłowej i rolniczej, wykorzystania rezerw gospodarki sprzętem i materiałami — pragnę podkreślić, że o wykonaniu tych rozlicznych zadań gospodarczych i społecznych zadecyduje człowiek nie tylko chętny do pracy, ale przede wszystkim człowiek fizycznie sprawny, zdrowy człowiek. Obok pojęcia zdrowia człowieka jako jednostki, coraz wyraźniej rysuje się pojęcie zdrowia zbiorowiska ludzkiego, czyli społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#JózefCiupiński">Ochrona zdrowia jednostki przestaje być dzisiaj sprawą osobistą i w coraz większym stopniu staje się przedmiotem zainteresowania społeczeństwa i planowej działalności państwa.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#JózefCiupiński">W tym też aspekcie mam zamiar poruszyć kilka problemów związanych z działalnością służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#JózefCiupiński">Obywatele Posłowie! O zdrowiu społeczności ludzkiej decyduje nie tylko odporność biologiczna człowieka, którą współczesna medycyna potrafi już odpowiednio kształtować, ale w dużym stopniu decydują także warunki środowiska, które muszą być skutecznie ochraniane.</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#JózefCiupiński">Rzecz jasna, iż są to zagadnienia wykraczające daleko poza ramy działalności samej służby zdrowia, jednak pełni ona funkcje wiodące i jest czynnikiem decydującym w zakresie zapewnienia ludności właściwych warunków sanitarnych życia, zabezpieczenia i zwalczania ostrych chorób zakaźnych, chorób zawodowych i zatruć pokarmowych. Służba zdrowia powinna skoncentrować swoje wysiłki w kierunku ochrony sanitarnej powietrza atmosferycznego, wód powierzchniowych, gleby i żywności.</u>
          <u xml:id="u-85.5" who="#JózefCiupiński">Doceniając dotychczasowe wysiłki Ministerstwa Zdrowia w tym zakresie, warto przypomnieć, że skuteczność tych wysiłków może się odbywać jedynie w pełnej koordynacji z innymi resortami oraz terenowymi radami narodowymi. Ochrona środowiska jest w naszym kraju dopiero w stadium początkowym. Problem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego i wód powierzchniowych uregulowany został uchwalonymi przez Sejm ustawami. Postulujemy bardziej konsekwentne egzekwowanie przez Rząd wynikających z tych ustaw obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-85.6" who="#JózefCiupiński">Miarą wagi tych problemów niech będzie garść następujących przykładów: na zewidencjonowane w 1968 r. — 93.863 obiekty zaopatrywania ludności w wodę do picia (bez studni indywidualnych i źródeł) skontrolowano 64.242 obiekty, z czego 16.125 w mieście i 48.117 na wsi. Liczba obiektów dostarczających dobrej wody do picia wynosiła w mieście 9 tys. — (około 56%), na wsi 20.569 — co stanowi tylko 41% obiektów skontrolowanych.</u>
          <u xml:id="u-85.7" who="#JózefCiupiński">W takim stanie rzeczy istnieje duże niebezpieczeństwo zagrożenia epidemicznego między innymi i takimi chorobami, jak dur brzuszny i czerwonka. Nie jest przecież tajemnicą, że mieliśmy w kraju niejeden raz poważne ogniska epidemiczne tych schorzeń, których skutki i gospodarcze i społeczne są dobrze znane.</u>
          <u xml:id="u-85.8" who="#JózefCiupiński">Nieco lepiej, ale podobnie, przedstawia się stan sanitarny niektórych obiektów komunalnych, Na ponad 280 tys. różnych obiektów w miastach, znajdujących się w ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej, skontrolowano 174 tys., z czego w dobrym stanie sanitarnym było około 85%. Na wsi na 96 tys. obiektów komunalnych skontrolowano 79 tys. i stwierdzono, że aż 24 tys. (34%) było w złym stanie sanitarnym. Doświadczenie uczy, że dla poprawy sytuacji w tej dziedzinie nie zawsze konieczne są środki finansowe. Wiele tu można zdziałać gospodarską troską o urządzenia sanitarne, zamiłowaniem do utrzymania czystości i porządku, odpowiednią propagandą i oświatą sanitarną, a gdy te środki zawiodą — stosowaniem sankcji wobec winnych tych zaniedbań.</u>
          <u xml:id="u-85.9" who="#JózefCiupiński">W ubiegłym roku poddano kontroli sanitarnej 160.500 zakładów produkcji i obrotu żywnością oraz zakładów żywienie zbiorowego. W wyniku kontroli wszczęto postępowanie karne przez skierowanie spraw do sądów i kolegiów karno-administracyjnych aż w 11 tys. przypadków.</u>
          <u xml:id="u-85.10" who="#JózefCiupiński">Poważnym i jeszcze nie w pełni rozwiązanym problemem są narastające z roku na rok zagadnienia ochrony zdrowia związane z chemizacją procesów technologicznych wyrobu żywności i przedmiotów codziennego użytku. Duże zagrożenie dla zdrowia społeczeństwa stanowią środki toksyczne używane w ochronie roślin i zwalczaniu szkodników. W tym względzie rodzi się pilna potrzeba szczególnego położenia nacisku na prace badawcze, w kierunku oceny zawartości pestycydów w płodach rolnych i żywności, jak również wskazania dopuszczalnych granic stosowania środków chemicznych w rolnictwie. Uzasadniona bowiem gospodarczo chemizacja rolnictwa powinna być zgodna z zasadami bhp w rolnictwie i zasadami sanitarnej ochrony żywności.</u>
          <u xml:id="u-85.11" who="#JózefCiupiński">Dotychczas, niestety, zasady te nie są dostatecznie respektowane. Biorąc pod uwagę, że szacunkowa liczba ostrych zatruć z naszym kraju wynosi około 30 tys. rocznie i że koszty leczenia średniociężkiego zatrucia kształtują się od 250 do 3.500 tys. zł dziennie — już tylko z tego ekonomicznego punktu widzenia stwierdzić należy, że na realizację tych zadań trzeba zwrócić baczniejszą uwagę i że oszczędność środków na te cele byłaby oszczędnością źle pojętą.</u>
          <u xml:id="u-85.12" who="#JózefCiupiński">Aktualny jest stawiany na sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej postulat o szybsze zakończenie prac nad projektem ustawy o żywności i żywieniu. Na pewno nie można preferować zagadnień lecznictwa i profilaktyki kosztem rozwoju gospodarczego kraju, ale też nie można pozwolić na to, aby działalność gospodarcza, mająca za cel ostateczne dobro i zdrowie obywateli, wywierała szkodliwy wpływ na organizm człowieka, na środowisko jego życia i środowisko jego pracy.</u>
          <u xml:id="u-85.13" who="#JózefCiupiński">Podając świadomie niektóre tylko negatywne przykłady stanu sanitarnego wód i żywności oraz szkodliwego ich wpływu na zdrowie całych grup ludności, winien jestem wyjaśnienie, że są to zjawiska powszechnie występujące w tych wszystkich krajach świata, w których następuje szybki rozwój przemysłu, zwłaszcza chemicznego. Są to, i będą nadal, zjawiska narastające i stąd rodzi się mój podstawowy wniosek o szczególne potraktowanie ich przez Rząd.</u>
          <u xml:id="u-85.14" who="#JózefCiupiński">W latach 1963–1968, a więc w niespełna 6 lat, utworzono u nas 442 przemysłowe przychodnie międzyzakładowe, obszerne pod względem bazy lokalowej i z reguły nowoczesne pod względem wyposażenia obiekty służby zdrowia, co jest materialnym dowodem troski państwa o zdrowie pracujących. Równolegle ze wzrostem ilościowym bazy przemysłowej służby zdrowia nastąpił również znaczny wzrost liczby lekarzy specjalistów medycyny przemysłowej i kadry pielęgniarskiej. Ale jeśli ten fakt zestawimy z innym, na przykład z tym, że w ubiegłym roku pracownicy PIS przeprowadzili w 39 tys. zakładów pracy 74 tys. kontroli sanitarnych, owocem których było aż 25 tys. decyzji i nakazów egzekucyjnych — to nasuwa się prosty wniosek, że przemysłowa służba zdrowia powinna koncentrować się w większym niż dotychczas stopniu na działalności profilaktycznej oraz na kontroli sanitarno-higienicznej zakładów i stanowisk roboczych. Dość często bowiem działalność ta ogranicza się do formalnego stwierdzenia braków przez lekarza przemysłowego, bez możności istotnego wpływu na zmianę warunków higieny pracy. Droga do poprawy na tym odcinku, a tym samym do zmniejszenia absencji chorobowej i wypadków, prowadzi z jednej strony przez zmianę dotychczasowego stylu pracy przemysłowej służby zdrowia, a z drugiej zaś strony przez dostateczne zabezpieczenie środków finansowych na realizację poprawy warunków bhp.</u>
          <u xml:id="u-85.15" who="#JózefCiupiński">Obywatele Posłowie! Przechodząc do analizy działalności profilaktycznej prowadzonej w ramach poradni ogólnych w miastach i osiedlach, należy podkreślić, że obecny stan organizacyjny rejonów nie pozwala na w pełni właściwą realizację zadań w sensie prowadzenia celowej i planowej działalności zapobiegawczej w stosunku do wybranych grup ludności i środowiska domowego. W praktyce, realizacja wspomnianych zadań wymaga znajomości w zakresie chorobowości i zachorowalności mieszkańców, a ponadto:</u>
          <u xml:id="u-85.16" who="#JózefCiupiński">— objęcia czynnym poradnictwem osób, u których występują schorzenia wymagające szczególnej opieki,</u>
          <u xml:id="u-85.17" who="#JózefCiupiński">— otoczenia opieką osób zdrowych narażonych na szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska,</u>
          <u xml:id="u-85.18" who="#JózefCiupiński">— prowadzenia działalności oświatowo-sanitarnej oraz sprawowania systematycznej opieki nad obłożnie i przewlekle chorymi w domu.</u>
          <u xml:id="u-85.19" who="#JózefCiupiński">Jak dotychczas, zdecydowana większość poradni ogólnych nastawiona jest jeszcze na bieżące udzielanie indywidualnych świadczeń leczniczych, to jest przyjęć ambulatoryjnych i wizyt domowych na wezwanie. W większości wypadków jest to usprawiedliwione brakami kadrowymi zarówno lekarzy rejonowych zatrudnionych w pełnym wymiarze godzin, jak i pielęgniarek środowiskowych, których niedobór w niektórych rejonach kraju sięga 70% potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-85.20" who="#JózefCiupiński">Niemniej jednak i te rejonowe poradnie ogólne, które organizacyjnie i kadrowo osiągnęły już ostateczną formę, nie rozwinęły dotąd właściwej działalności profilaktycznej. Brak nam tu i odpowiednich wzorów i doświadczenia, a przede wszystkim opracowań teoretycznych. Wydaje się, że poprawy sytuacji w tej dziedzinie należy szukać w większym powiązaniu działalności teoretycznej akademii medycznych z problemami ochrony zdrowia regionu pozostającego w zakresie ich działania.</u>
          <u xml:id="u-85.21" who="#JózefCiupiński">Wysoka Izbo! W ostatnim okresie, zgodnie z wnioskami sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej rozpoczęto w resorcie prace nad wewnętrzną integracją różnych działów służby zdrowia. Etapami następuje zespolenie lecznictwa otwartego z zamkniętym, gdzie osiąga się już niezłe wyniki szczególnie w zespoleniu lecznictwa podstawowego. Następuje również, chociaż jeszcze zbyt wolno, zespolenie lecznictwa specjalistycznego. Wiąże się współpracę Stacji Pogotowia Ratunkowego ze szpitalami powiatowymi, kojarzy się odrębną dotąd działalność pionu lecznictwa otwartego, jak gruźlicy z pneumonologią, służby sanitarno-epidemiologicznej z przemysłową służbą zdrowia itp. Efektem tej działalności organizacyjnej ma być lepsze wykorzystanie posiadanego sprzętu i urządzeń, kadry specjalistów i posiadanych środków — a w ostateczności sprawniejsza obsługa pacjentów i oszczędność ich czasu. Można te poczynania przyrównać do poszukiwania rezerw produkcyjnych w przemyśle. Okazuje się, że i w pionie służby zdrowia podobnych „rezerw” nie brak, zwłaszcza jeśli idzie o pełne wykorzystanie specjalistycznej i z reguły drogiej aparatury do diagnostyki radiologicznej, elektrokardiograficznej, laboratoryjnej itp. Obserwujemy stałą poprawę na tym odcinku działalności resortu, jak i zakładów służby zdrowia, tym niemniej jednak stwierdza się jeszcze w tej dziedzinie wiele niedociągnięć, żeby nie powiedzieć paradoksów.</u>
          <u xml:id="u-85.22" who="#JózefCiupiński">W niektórych regionach kraju doprowadziliśmy do niepotrzebnej koncentracji aparatury i sprzętu diagnostycznego, należącego do różnych resortów. A oto przykład. Mamy w kraju wiele uzdrowisk, gdzie w sanatoriach różnych resortów (Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Ministerstwa Przemysłu Chemicznego, Górnictwa i Energetyki, Ministerstwa Komunikacji) na obszarze jednej, zwykle niewielkiej miejscowości utworzono wszystkie możliwe pracownie diagnostyczne, gdzie zgromadzono sporo wysoko specjalistycznego sprzętu, a mieszkańcy okolicznych wsi i tegoż uzdrowiska, dla przeprowadzenia potrzebnych badań, jadą do odległych ośrodków powiatowych, a czasem i wojewódzkich. A to wszystko dlatego, że Ministerstwo Zdrowia nie posiada w tym zakresie odpowiednich uprawnień koordynacyjnych. Czy rzeczywiście jest społecznie uzasadnione, aby służba zdrowia w Polsce była — jak to jest obecnie — luźną federacją służb resortowych? Ta nieskoordynowana koncentracja sprzętu, urządzeń i aparatury stoi w sprzeczności z jej brakiem w pozostałych rejonach kraju, szczególnie w wiejskich ośrodkach zdrowia. Konsekwencją tego jest przyrost porad udzielanych mieszkańcom wsi przez placówki lecznictwa w mieście. Liczba tych porad w roku ubiegłym wyniosła ponad 13 mln. Liczba ta, poza aspektami społecznymi, zawiera w sobie poważny rachunek ekonomiczny. 13 mln porad udzielonych — często daleko poza miejscem zamieszkania — to olbrzymia liczba straconych dni roboczych, niebagatelne wydatki na koszty podróży i, co jest też nie bez znaczenia, dodatkowe obciążenie i tak już mocno przeciążonych sieci komunikacji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-85.23" who="#JózefCiupiński">Skoro dla wykazania niecelowej i nadmiernej koncentracji sprzętu posłużyłem się sytuacją istniejącą w uzdrowiskach, jeszcze słów kilka o tej formie leczenia. Lecznictwo uzdrowiskowe, posiadające szczególny charakter profilaktyczny i rehabilitacyjny, objąć powinno te przypadki, kiedy w wyniku diagnozy wskazana jest jak najbardziej skuteczna forma regeneracji sił i zabezpieczenie przed rozwojem tych grup schorzeń, które powodują trwałe zmniejszenie zdolności do pracy i prowadzą do przedwczesnych rent.</u>
          <u xml:id="u-85.24" who="#JózefCiupiński">Analiza wielkości zapotrzebowania społecznego chorych, dla których leczenie uzdrowiskowe należy uznać za konieczne lub wskazane — wynosi około miliona osób rocznie. Maksymalna zaś granica pojemności naszych uzdrowisk przy pełnym ich wykorzystaniu wynosi około 600 tys. osób rocznie. Jeśli w 1968 r. w uzdrowiskach leczono około 400 tys. kuracjuszy, to widzimy, że istnieją jeszcze dość znaczne rezerwy rozbudowy tego lecznictwa na istniejącej bazie lokalowej, użytkowanej dotąd na cele inne, aniżeli leczenie. I ten ważny dla omawianych przeze mnie zagadnień problem stawiam pod rozwagę resortu zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-85.25" who="#JózefCiupiński">Obywatele Posłowie! Zdaję sobie sprawę, że poruszone przeze mnie zagadnienia stanowią zaledwie wycinek problemów dotyczących służby zdrowia. Są to jednak zagadnienia bardzo istotne. Najszerzej bowiem pojęta profilaktyka zdrowia społeczności ludzkiej i skuteczna ochrona sanitarna środowiska życia i pracy człowieka jest jednym z naczelnych postulatów współczesnej medycyny.</u>
          <u xml:id="u-85.26" who="#JózefCiupiński">Jeżeli zatem chcemy osiągnąć pełne sukcesy w realizacji napiętych zadań gospodarczych w roku 1970 i zamierzeń w latach przyszłych, problemom tym musimy poświęcić więcej szczegółowej uwagi zarówno od strony organizacyjnej, jak i zabezpieczenia dostatecznej ilości środków finansowych. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-85.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Wacław Jagodziński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#WacławJagodziński">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Państwo nasze coraz większą troską otacza człowieka stwarzając mu lepsze warunki pracy i poszerzając zakres bezpłatnych świadczeń w celu ochrony jego zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-87.1" who="#WacławJagodziński">Świadczą o tym reformy w zakresie ubezpieczeń społecznych, rozwijanie opieki nad matką i dzieckiem, szczepienia ochronne, bezpłatne leczenie groźnych chorób zakaźnych, wczasy pracownicze dla ludzi zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej oraz unormowanie urlopów wypoczynkowych dla pracowników fizycznych.</u>
          <u xml:id="u-87.2" who="#WacławJagodziński">Uchwały V Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zapowiedziały dalsze zwiększenie świadczeń społecznych w celu poprawy warunków ludzi pracy przez:</u>
          <u xml:id="u-87.3" who="#WacławJagodziński">— wprowadzenie skróconej dziennej normy czasu pracy na stanowiskach uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia,</u>
          <u xml:id="u-87.4" who="#WacławJagodziński">— wyrównanie dysproporcji w poziomie świadczeń socjalnych na rzecz poszczególnych grup pracowników,</u>
          <u xml:id="u-87.5" who="#WacławJagodziński">— zwiększenie miejsc w żłobkach i przedszkolach w celu umożliwienia zatrudnienia kobiet,</u>
          <u xml:id="u-87.6" who="#WacławJagodziński">— dalszą rozbudowę sieci placówek lecznictwa otwartego i skutecznych form powiązania przychodni rejonowych i ośrodków zdrowia ze szpitalnictwem,</u>
          <u xml:id="u-87.7" who="#WacławJagodziński">— dalsze kierowanie większej liczby lekarzy do pracy w małych miasteczkach, do przemysłowej służby zdrowia oraz do ośrodków zdrowia na wsi.</u>
          <u xml:id="u-87.8" who="#WacławJagodziński">Bardzo nas cieszy, że problemy te zostały uwzględnione w planie gospodarczym 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-87.9" who="#WacławJagodziński">Zgodnie z planem na rok 1970 liczba łóżek wzrośnie o 3.812, przybędzie 19 laboratoriów, 106 wiejskich ośrodków zdrowia, 21 spółdzielni zdrowia na wsi oraz 1.239 etatów lekarzy i 470 etatów lekarzy dentystów.</u>
          <u xml:id="u-87.10" who="#WacławJagodziński">Na koniec 1970 r. będziemy mieli 5.094 przychodnie, 2.220 ośrodków zdrowia na wsi, 2.359 lekarzy i 1.892 lekarzy dentystów.</u>
          <u xml:id="u-87.11" who="#WacławJagodziński">Jest to już potężna baza materialna i kadrowa, z którą można wiele zdziałać. Często jednak dane statystyczne i wyliczone z nich przeciętne przesłaniają rzeczywistość. Mówiąc o wiejskim ośrodku zdrowia mamy na myśli budynek posiadający gabinety — lekarski i dentystyczny, poczekalnię, laboratorium, pomieszczenia dla apteki oraz przynajmniej dwa mieszkania dla lekarzy i pokój dla pielęgniarek.</u>
          <u xml:id="u-87.12" who="#WacławJagodziński">Niestety, takich nowych ośrodków zdrowia na wsi mamy jeszcze mało. Większość z nich mieści się w pomieszczeniach zastępczych, nie przystosowanych do spełnienia funkcji ośrodka zdrowia. Takich przykładów nie trzeba szukać daleko. Najlepszy przykład jest z własnego podwórka — Gromadzka Rada Narodowa Rozdrażew w pow. krotoszyńskim, licząca 13 wsi sołeckich o 5.300 mieszkańcach i zajmujących obszar 7.814 ha — ośrodek zdrowia ma ulokowany w dwóch ciasnych pomieszczeniach o łącznej powierzchni około 20 metrów kwadratowych. Była wprawdzie w planie na lata 1965–1970 budowa ośrodka, ale została skreślona i nie widać możliwości, aby weszła do planu na lata 1971–1975.</u>
          <u xml:id="u-87.13" who="#WacławJagodziński">Często nawet nowy budynek ośrodka zdrowia nie załatwia problemu, kiedy brak chociażby punktu aptecznego zmusza chorego lub członka jego rodziny do jazdy po lekarstwo do miasta odległego o kilkanaście kilometrów.</u>
          <u xml:id="u-87.14" who="#WacławJagodziński">Z wyliczeń wynika, że mamy w Polsce 14,6 lekarza na 10 tys. mieszkańców, ale na przykład w woj. poznańskim nie ma ich nawet 8, a w pow. krotoszyńskim jest zaledwie 4,6 lekarza medycyny i 1,9 lekarza dentysty.</u>
          <u xml:id="u-87.15" who="#WacławJagodziński">Jeszcze gorzej przedstawia się sprawa lekarzy specjalistów na szczeblu powiatu.</u>
          <u xml:id="u-87.16" who="#WacławJagodziński">Z planu wynika, że w 1970 r. przyrost ma wynieść 1.794 lekarzy, a dla wiejskich ośrodków zdrowia przewiduje się 175 etatów, co stanowi niecałe 10%.</u>
          <u xml:id="u-87.17" who="#WacławJagodziński">Dlatego też wysuwam wniosek pod adresem resortu zdrowia o bardziej konsekwentną politykę zatrudnienia w celu likwidacji zbyt rażących dysproporcji w rozmieszczaniu kadry lekarskiej w kraju, zgodnie zresztą z uchwałami V Zjazdu PZPR.</u>
          <u xml:id="u-87.18" who="#WacławJagodziński">Stała intensyfikacja produkcji rolnej, z roku na rok wzrastający stopień mechanizacji, stosowanie w coraz szerszym zakresie środków chemicznych do walki z chorobami, chwastami i szkodnikami roślin oraz stały wzrost nawożenia mineralnego zmuszają nas do tego, żeby warunki bezpieczeństwa i higieny pracy w rolnictwie traktować na równi z bhp w przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-87.19" who="#WacławJagodziński">Znana jest powszechnie sytuacja na odcinku zaopatrzenia wsi w zdrową wodę do picia, a tegoroczna susza ten problem jeszcze spotęgowała. Są wsie, które dowożą wodę po kilka kilometrów, czerpiąc ją ze stawów lub strumyków.</u>
          <u xml:id="u-87.20" who="#WacławJagodziński">Problem ten stopniowo rozwiązywany jest na podstawie ustawy o zaopatrzeniu wsi w wodę. Realizacja tej ustawy uzależniona jest jednak od dostaw materiałów z przemysłu i nakładów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-87.21" who="#WacławJagodziński">Gospodarstwo rolne jest warsztatem pracy rolnika, który jest zmuszony większość swych prac wykonywać pod gołym niebem.</u>
          <u xml:id="u-87.22" who="#WacławJagodziński">Największy szczyt prac przypada na okres jesienny. Wykonywanie tych prac bardzo często jest powodem wielu przewlekłych schorzeń.</u>
          <u xml:id="u-87.23" who="#WacławJagodziński">Jak wynika z dyskusji ze starszymi rolnikami, większość z nich choruje na schorzenia reumatyczne, dróg oddechowych i inne, które uniemożliwiają wykonywanie ich zawodu. Dlatego też ośmielam się wnieść wniosek do Sejmu PRL o rozważenie w najbliższej przyszłości możliwości uznania choroby reumatycznej jako choroby zawodowej, ściśle związanej z wykonywaniem zawodu rolnika.</u>
          <u xml:id="u-87.24" who="#WacławJagodziński">Duże znaczenie dla zachowania sprawności fizycznej, tak bardzo potrzebnej rolnikowi do wykonywania jego ciężkiej pracy, ma również między innymi kultura fizyczna i sport. W tym celu zostały powołane Ludowe Zespoły Sportowe, których zadaniem jest wychowanie silnego i w pełni sprawnego obywatela. Jest to jedyna specjalistyczna organizacja kultury fizycznej i turystyki na wsi.</u>
          <u xml:id="u-87.25" who="#WacławJagodziński">Mimo olbrzymiego dorobku sportowo-turystycznego na wsi w okresie 25-lecia PRL, dzięki warunkom stworzonym przez władzę ludową, zasięg i poziom rozwoju kultury fizycznej i turystyki jest jeszcze niewystarczający. W dalszym ciągu 70% młodzieży i ponad 90%, ogółu mieszkańców wsi nie uczestniczy czynnie w ruchu kultury fizycznej i turystyki. Wymaga to podjęcia przez wszystkie władze, organizacje i instytucje odpowiedzialne za zdrowie i wychowanie młodego pokolenia, działań na rzecz rozszerzenia warunków, niezbędnych dla szerokiego i powszechnego rozwoju kultury fizycznej i turystyki na wsi.</u>
          <u xml:id="u-87.26" who="#WacławJagodziński">Kultura fizyczna i turystyka na wsi wymaga nie tylko inwestycji. Wieś odczuwa niedostatek obiektów urządzeń sportowych, rekreacyjnych i turystycznych, sprzętu sportowego i turystycznego, ale także kadry organizatorów i instruktorów oraz nowych rozwiązań programowych w niektórych ośrodkach, na przykład w wiejskich szkołach podstawowych.</u>
          <u xml:id="u-87.27" who="#WacławJagodziński">Środowisko wiejskie dysponuje obecnie 24.508 obiektami sportowymi, z których korzysta 17.445 Ludowych Zespołów Sportowych i klubów sportowych, zrzeszających ponad 800 tys. młodzieży wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-87.28" who="#WacławJagodziński">Statystycznie — na 1 trenera przypada prowadzenie pracy szkoleniowej w 3 Ludowych Zespołach Sportowych i 3,5 klubach sportowych.</u>
          <u xml:id="u-87.29" who="#WacławJagodziński">W rozwiązaniu wielu trudnych problemów kadrowych i organizacyjnych, decydujących o dalszym rozwoju kultury fizycznej i turystyki na wsi, rzeczowej pomocy udzielić mogą GKKFiT oraz instytucje i organizacje współpracujące ze wsią i rolnictwem. Liczymy na większą sprawność i pomoc tych organów w 1970 r.</u>
          <u xml:id="u-87.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Ryszard Hajduk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#RyszardHajduk">Wysoki Sejmie! W dziedzinie kultury preliminarze budżetowe rad narodowych oraz Ministerstwa Kultury i Sztuki przewidują w przyszłym roku nieco mniejsze wydatki na bieżącą działalność kulturalną, a szczególnie znaczne obniżenie zadań inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#RyszardHajduk">Fakt ten nie powinien zasadniczo nikogo zaskakiwać. Nie może być bowiem tak, aby dyrektywy II Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, będące wyrazem procesu usprawniania metod gospodarowania i zarządzania gospodarką narodową oraz przechodzenia od ekstensywnych do intensywnych metod wzrostu gospodarczego, nie dotyczyły także resortu kultury i sztuki, resortu, który, jak to trafnie podkreśliło na Komisji Ministerstwo Kultury i Sztuki:</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#RyszardHajduk">„reprezentując instytucje frontu ideologicznego i nadzorując jednostki gospodarcze działające na rzecz placówek upowszechnienia kultury — jest mimo to nieodłącznym ogniwem gospodarki narodowej, sprzężonym z jednostkami gospodarczymi innych resortów w realizacji swoich zadań programowych i gospodarczych”.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#RyszardHajduk">Stąd też tym większa jest odpowiedzialność, spoczywająca na resorcie za jeszcze lepszą i pełniejszą realizację polityki kulturalnej, w myśl wytycznych uchwał V Zjazdu naszej partii i ściślejszego powiązania twórczości artystycznej oraz działalności kulturalno-oświatowej z zadaniami socjalistycznego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#RyszardHajduk">W aktualnej sytuacji gospodarczej kraju, zgodnie z dostępnymi środkami finansowymi i materiałowymi, musimy uczynić wszystko, by nie dopuścić do obniżenia naszej sprawności działania. Wymaga to od administracji kultury zarówno na szczeblu centralnym, jak i terenowym — i to we wszystkich działach — racjonalnego programowania i działania w sferze materialnej bazy kultury.</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#RyszardHajduk">W szczególności jeden dział wymaga, moim zdaniem, generalnego rozważenia w kompleksowym i długofalowym ujęciu. To sprawa bazy poligraficznej.</u>
          <u xml:id="u-89.6" who="#RyszardHajduk">Na skutek decyzji władz państwowych i partyjnych w poligrafii następuje, szczególnie od ostatnich dwóch lat, pozytywny proces rekonstrukcji organizacyjnej i technologicznej. Proces ten obserwujemy szczególnie w poligrafii dziełowej, dla potrzeb której wybudowano kilka kombinatów o znacznym potencjale produkcyjnym, jak na przykład: Zakłady Graficzne „Dom Słowa Polskiego”, Drukarnia im. Rewolucji Październikowej czy Drukarnia Wydawnicza w Krakowie; opanowany został również występujący od szeregu lat w skali całego kraju drastyczny niedobór mocy w składzie linotypowym przez uruchomienie w Prasowych Zakładach Graficznych RSW „Prasa” w Warszawie centrum szybkiego składu; nie zdołano natomiast jeszcze stworzyć odpowiedniej bazy technicznej dla zaspokojenia innych, wzrastających potrzeb prasy.</u>
          <u xml:id="u-89.7" who="#RyszardHajduk">Należy jednak mieć na uwadze, że pełne usprawnienie poligrafii jest zależne od szeregu czynników leżących również poza przemysłem, które z uwagi na swój typowo usługowy charakter związane jest w znacznym stopniu z organizacją całego ruchu wydawniczego, łącznie z jego zaletami i niedomaganiami. Dokonując bowiem analizy aktualnego stanu i potrzeb bazy technicznej wydawnictw prasowych, nie możemy pominąć wpływu dotychczasowej struktury organizacyjnej na możliwość kompleksowego rozwiązywania działalności prasowo-wydawniczej.</u>
          <u xml:id="u-89.8" who="#RyszardHajduk">Wydaje się, że prawidłowy przebieg całego procesu wydawania prasy może być zagwarantowany jedynie wówczas, kiedy będzie on kierowany przez jeden zespół organizacyjny, łączący w sobie w ramach wydawnictwa wszelkie elementy działalności prasowo-wydawniczej, a więc: redakcje i agencje, zakład poligraficzny, magazyn papieru, zaplecze techniczne transportu.</u>
          <u xml:id="u-89.9" who="#RyszardHajduk">Tak pojęty model funkcjonalny powinien być w miarę możliwości zorganizowany w jednym zespole przestrzennym i podporządkowany jednemu gestorowi. Nabiera to szczególnego znaczenia, zwłaszcza w odniesieniu do perspektywicznego rozwiązywania problemów.</u>
          <u xml:id="u-89.10" who="#RyszardHajduk">Tymczasem aktualnie, zgodnie z dotychczasową strukturą organizacyjną, RSW „Prasa” jako główny wydawca prasy w Polsce, nie jest dysponentem wszystkich ogniw procesu wydawania prasy. Część zakładów graficznych, drukujących prasę — ot, chociażby w Krakowie, Poznaniu czy Opolu — organizacyjnie podporządkowana jest Ministerstwu Kultury i Sztuki. Ten stan rzeczy już w samym założeniu budzić musi poważne sprzeczności, ponieważ zakłady graficzne, podległe innemu gestorowi, z natury rzeczy jako pierwszoplanowe zagadnienie traktują zadania stawiane przez swój macierzysty resort. Stąd też wypływa podstawowa rozbieżność w pojmowaniu specyfiki produkcji prasowej, która wynika ze społecznej i politycznej funkcji prasy. Jeśli do tego dodać, że produkcja prasowa ze względu na swą specyfikę charakteryzuje się znacznie niższą opłacalnością niż produkcja pozaprasowa, a większe nakłady, konieczne na rozwój tej działalności, nie przynoszą bezpośrednich efektów ekonomicznych — nic dziwnego, że ten odcinek produkcji w zakładach graficznych podległych Ministerstwu Kultury i Sztuki nie jest traktowany jako pierwszoplanowy. Stąd też sprawa odpowiedzialnego profilu zakładów graficznych — co, rzecz jasna, niejednokrotnie związane być musi z rezygnacją z niewłaściwie pojmowanych ambicji resortowych i przekazaniem pewnych zakładów innemu gestorowi — urasta do problemu pierwszorzędnej wagi, nie tylko organizacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-89.11" who="#RyszardHajduk">Drugim — moim zdaniem — problemem wymagającym uregulowania, to brak należytego skoordynowania zaplecza techniczno-produkcyjnego przemysłu z jego kierunkami rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-89.12" who="#RyszardHajduk">Współczesny rozwój poligrafii w świecie charakteryzuje się między innymi eksploatacją nowoczesnych, szybkobieżnych maszyn drukarskich, konstruowanych w większości na zasadzie sprzężenia wielu agregatów, co pozwala na otrzymywanie wielobarwnego arkusza druku w czasie jednej operacji technologicznej. Szereg tego typu maszyn zainstalowano już u nas w kraju. Pełne wykorzystanie ich mocy produkcyjnej ograniczane jest jednak niedostosowaniem surowców do zmieniających się technologii, w szczególności zaś słabą wytrzymałością wstęgi papieru i niedostosowaniem farb do szybkości ruchu maszyn.</u>
          <u xml:id="u-89.13" who="#RyszardHajduk">Podejmowane przez laboratoria podległe Zjednoczeniu Przemysłu Poligraficznego czy też przez placówki naukowe przemysłu chemicznego próby poprawy jakości farb graficznych nie dały dotychczas pożądanych rezultatów. Jak wynika z materiałów Najwyższej Izby Kontroli, z braku lub niedostatecznej ilości i jakości krajowej produkcji farb graficznych, rosnące w tym zakresie potrzeby uzupełnione były importem, który zwiększył się z 642 tys. złotych dewizowych w 1967 r. do 712 tys. złotych dewizowych w 1968 r., zaś zgłoszone zapotrzebowania na 1969 r. zamykały się globalną kwotą 1.218 tys. złotych dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-89.14" who="#RyszardHajduk">A przecież poza przemysłem poligraficznym — farbami graficznymi zainteresowane są również inne branże instalujące wysoko wydajne urządzenia drukujące, wymagające farb o specjalnych właściwościach. Dotyczy to szczególnie druku opakowań na takich podłożach, jak: tomofan, polichlorek winylu, polietylen, folia metaliczna itp.</u>
          <u xml:id="u-89.15" who="#RyszardHajduk">Rozważając sytuację w poligrafii, nie można pominąć również sprawy zbilansowania eksportu i importu usług poligraficznych. Nasze usługi poligraficzne są tańsze w stosunku do poziomu cen usług w krajach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-89.16" who="#RyszardHajduk">Rozważano już sprawę powołania specjalnej komisji, która by na bieżąco zajmowała się tymi zagadnieniami. Niestety, takiego działania dotychczas nie podjęto. W tym stanie rzeczy do tej pory nie jesteśmy w posiadaniu analizy importu — eksportu w płaszczyźnie celowości i opłacalności usług poligraficznych. Eksportuje usługi poligraficzne Ars-Polona, importują zaś wydawnictwa handlu zagranicznego, poszczególne centrale handlu zagranicznego i zjednoczenia.</u>
          <u xml:id="u-89.17" who="#RyszardHajduk">Oddzielnym problemem, nie nowym, ale związanym z poprzednim — to papier. Nie mamy go za dużo. Ciągle odczuwamy jego brak. Warto walczyć o każdą tonę. W istniejącym układzie organizacyjnym papier, będący w bezpośrednim użytkowaniu produkcyjnym zakładów graficznych, jest pod względem formalno-prawnym własnością instytucji wydawniczych. Stan ten nie sprzyja racjonalnej gospodarce papierem z tego względu, że instytucje wydawnicze z braku odpowiednich warunków techniczno-organizacyjnych nie przeprowadzają kontroli jego jakości i ilości dostaw, a przemysł poligraficzny, traktujący powierzony surowiec jako tak zwany „papier obcy” — zaniedbuje często badania jakości papieru. Istniejący system zaopatrywania w papier pociąga za sobą poza tym szereg ujemnych zjawisk, jak nadmierne rozdrobnienie puli papierowej, zwiększenie resztówek papieru oraz niewłaściwe często wykorzystanie papieru pod względem gatunku i formatu.</u>
          <u xml:id="u-89.18" who="#RyszardHajduk">Powszechnie znane są wypadki złej jakości naszego papieru, jednakże nie brak i wypadków niegospodarności. Dotyczy to przede wszystkim nie aktualizowanych od wielu lat, niewłaściwie ustalonych norm ubytków papieru w procesie produkcji. Zaplecze naukowo-badawcze nie podejmuje w sposób zdecydowany i skoordynowany wysiłków w tej dziedzinie. Brak bliższej współpracy Centralnego Laboratorium Poligraficznego z Instytutem Celulozowo-Papierniczym w Łodzi, jak i należycie skoordynowanych badań nad jakością papieru Centralnego Laboratorium Poligraficznego z laboratorium przyzakładowym Domu Słowa Polskiego. Nadal z całą ostrością występuje problem unifikacji i normalizacji druków, różnego rodzaju reklam, nalepek, metek produkcyjnych itp.</u>
          <u xml:id="u-89.19" who="#RyszardHajduk">Stałego śledzenia wymaga sprawa celowości pewnych wydawnictw, drukowanych niejednokrotnie na luksusowym, omal, że nie czerpanym papierze. Nie trzeba mówić, ile ton papieru pożera tego rodzaju produkcja. Jak wynika z sygnałów NIK, podjęte w tej sprawie przez Rząd decyzje nie zostały do końca wykonane. Wydaj e się, że nie brak w resorcie kultury problemów, wymagających uporządkowania. O wielu z tych, które wspominam w dzisiejszym przemówieniu, mówiono już niejednokrotnie z tej trybuny. Czas, abyśmy się zabrali do uporządkowania tych spraw, aby potem tym bardziej cieszyły nas zaplanowane racjonalnie nowe przedsięwzięcia, aby przyniosły, jak tego pragniemy, właściwy efekt społeczny i ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-89.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu ód godz. 11 min. 35 do godz. 12 min. 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#Marszałek">Głos ma Prezes Rady Ministrów Józef Cyrankiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#JózefCyrankiewicz">Wysoka Izbo! Przed kilkunastu dniami na posiedzeniu sejmowej Komisji Planu Gospodarczego Budżetu i Finansów z udziałem przewodniczących komisji sejmowych, Przewodniczący Komisji Planowania towarzysz Kulesza i Minister Finansów Trendota obszernie zreferowali obywatelom posłom projekty planu i budżetu państwa na rok 1970, główne kierunki tego planu i jego charakterystyczne nowe cechy. Rozpoczęła się pracowita debata we wszystkich komisjach sejmowych, w których można było znacznie precyzyjniej spojrzeć na poszczególne dziedziny naszej gospodarki, przede wszystkim na jej trudności i potrzeby. Później, na Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, uogólnione zostały w generalną ocenę przedstawionego przez Rząd projektu planu i budżetu, co następnie na tle bieżącej sytuacji gospodarczej wraz z dezyderatami i wnioskami zreferował Wysokiej Izbie sprawozdawca Komisji poseł Blinowski i co następnie uzupełnili przewodniczący szeregu innych komisji i wielu posłów w debacie plenarnej — Obecna 3-dniowa debata plenarna stała się z natury rzeczy uogólnieniem wielu problemów, a przede wszystkim uwypukleniem spraw najważniejszych, generalnych, najtrudniejszych, wymagających szczególnej uwagi ze strony Rządu, resortów, administracji gospodarczej — Chcę w imieniu Rządu podkreślić, że nic z uwag wypowiedzianych w komisjach sejmowych (a przebieg tych obrad śledziliśmy z uwagą), i w obecnej debacie po dzień dzisiejszy, nic nie zostanie zagubione w naszych pracach nad na pewno trudną realizacją planu i budżetu. Dotyczy to między innymi uwag i szczegółowych, i ogólnych, ze wszystkich dziedzin naszego życia, a więc wszystkich gałęzi przemysłu, rolnictwa, ochrony użytków rolnych, służby zdrowia, spraw socjalnych, handlu, usług, szkolnictwa, zagadnień kulturalnych i sprawy koordynacji w różnych płaszczyznach poruszonych między innymi i dzisiaj. Dotyczy to także wzbogacenia różnych informacji, można by powiedzieć, form tej informacji, nie tylko dla Sejmu, nie tylko dla posłów, ale także szerzej — dla aktywu, dla społeczeństwa. Chcę powiedzieć, że pod tym względem także określoną rolę spełnia list Biura Politycznego w sprawie planu na rok 1970, przekazany wszystkim organizacjom partyjnym, który oczywiście także został przekazany i Komisji sejmowej jako dodatkowy materiał.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#JózefCyrankiewicz">Dyskusja, i ta na komisjach, i na posiedzeniu Sejmu, wykazała, że wszyscy zdają sobie sprawę ze szczególnego znaczenia tych projektów planu i budżetu, bo on dotyczy roku, który kończy bieżącą pięciolatkę. Dokonano w nim szeregu istotnych zmian w porównaniu z planami na lata poprzednie. Zmiany te realizując w praktyce na tyle, na ile to jest możliwe na przestrzeni jednego roku, uchwały V Zjazdu i II Plenum, zapewniają w maksymalnym stopniu wstęp do następnej pięciolatki. I to spotkało się także z pełnym zrozumieniem dyskutantów, bo to ma być przecież pięciolatka jakościowo różna od okresu poprzedniego i w tej różnicy jakościowej, odpowiednio przedstawionej (a przyjdzie na to czas), mieści się także poruszony dzisiaj, także w dyskusji przez jednego z posłów, problem wizji, którą trzeba dać społeczeństwu, żeby wiedziało, czemu służy jego dzisiejszy wysiłek.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#JózefCyrankiewicz">Ta pięciolatka ma się różnić w sposób zasadniczy — zapowiadały to uchwały V Zjazdu, II Plenum, w dużym stopniu IV Plenum — od okresu poprzedniego, w którym dość powszechnie na wielu odcinkach w poprzednich planach 5-letnich, musieliśmy stosować ekstensywne — a więc przynoszące niedostateczne efekty ekonomiczne i techniczne — metody rozwoju naszej gospodarki. Mówiliśmy o tym w Sejmie, mówiliśmy o tym na plenarnych zebraniach Komitetu Centralnego, że Polska po zniszczeniach wojennych przy swoim ogromnym zacofaniu gospodarczym, odziedziczonym po Polsce sprzed września, musiała przejść ten okres wszechstronnego i tym samym ekstensywnego rozwoju, żeby nadrobić opóźnienia. Rzecz polega na tym, ażeby jak najszybciej wyjść z tego okresu, gdyż te konieczności przestały już odgrywać pozytywną rolę, a odwrotnie, dziś ekstensywny rozwój byłby już hamowaniem rozwoju gospodarczego, hamowaniem gospodarki, hamowaniem jej postępu. Czyli ta następna pięciolatka musi być zdecydowanie jakościowo inna, jeżeli kraj nasz ma dotrzymać kroku innym krajom w swoim marszu ku nowoczesności, poprzez przejście na intensywne formy rozwoju, na metody koncentracji na wybranych, najbardziej efektywnych kierunkach rozwoju, na pełniejszy niż dotąd rachunek ekonomiczny, na nowe, związane z tym formy planowania i zarządzania. Jeżeli taka ma być następna pięciolatka, to przecież nie może to się stać drogą zadekretowania z dnia na dzień. Tylko drogą przygotowania do tego procesu warunków materialnych i moralnych, to znaczy w sferze materialnej przez zwiększenie możliwości manewru środkami inwestycyjnymi, co oczywiście w jednym roku jest bardzo ograniczone, ale co trzeba robić; w sferze mentalności, świadomości, przez zdecydowane zerwanie z przyzwyczajeniami ilościowego, a nie jakościowego oceniania własnej pracy i stosowania takich samych kryteriów w ocenie zjawisk gospodarczych w skali ogólnogospodarczej, w skali resortu, branży, zjednoczenia czy zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#JózefCyrankiewicz">Jeżeli tego wszystkiego nie można zmienić od razu, to tym bardziej trzeba zacząć zmieniać i przygotowywać warunki do zmian jak najwcześniej, aby przygotować podstawy wyjściowe do zmienianej polityki rozwoju społeczno-gospodarczego, wysuwając na plan pierwszy jego nowoczesność oraz intensywny charakter gospodarowania, wymagający zmodernizowania struktury ekonomicznej kraju. A więc przegrupowanie sił i środków takie, jakie jest możliwe w skali jednego roku, aby zrobić początek przy jednoczesnym umocnieniu równowagi gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#JózefCyrankiewicz">Chcę stwierdzić i jeszcze raz podkreślić z satysfakcją, że debata w komisjach, a także na plenum, która bardzo wszechstronnie naświetliła stan naszej gospodarki, wykazała pełne zrozumienie dla konieczności takiego właśnie skonstruowania planu, planu trudnego ze względów, o których mówiłem. Szereg głosów krytycznych o słabościach i trudnościach, a także o pojedynczych problemach — potwierdza tylko troskę o to, aby w sposób zdecydowany stawiać czoła trudnościom, pokonywać słabości i przestawiać się na nowe formy gospodarowania, co oczywiście nie jest sprawą tylko kierownictwa gospodarczego, nie jest sprawą tylko Rządu, tylko resortu, tylko zjednoczeń, lecz sprawą całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#JózefCyrankiewicz">Debata podkreśliła też poważny dorobek naszej gospodarki w ciągu pierwszych czterech lat realizacji bieżącej pięciolatki. Trwałe i realne są osiągnięcia na drodze wzrostu potencjału gospodarczego kraju, przy równoczesnym wzroście poziomu zaspokojenia potrzeb materialnych i kulturalnych ludności. Aby zdać sobie sprawę z rzeczywistej skali tego rozwoju, warto sobie uświadomić, że sam przyrost produkcji przemysłowej między 1965 r. a 1969 r. równa się w przybliżeniu całej wartości produkcji naszego przemysłu z lat 1954–1955, to jest z okresu po zakończeniu planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-92.6" who="#JózefCyrankiewicz">W ciągu tych lat nasza produkcja przemysłowa rosła przeciętnie w tempie zbliżonym do 8,8%, a dochód narodowy do 6,9%. Przemysł maszynowy i chemia to dziś już — 39,9% całej produkcji przemysłowej, a było 33,9%, a przemysł maszynowy i chemia to nośniki postępu, chociaż jak dotąd, wszyscy stwierdzamy, nośniki te są zbyt mało dynamiczne. Zdynamizowanie ich — to jest właśnie zadanie następnego planu, dla którego przygotowujemy grunt.</u>
          <u xml:id="u-92.7" who="#JózefCyrankiewicz">Powstały dwa nowe okręgi przemysłowe o nie byle jakim znaczeniu dla gospodarki: Lubińsko-Głogowskie i Puławskie, a teraz Police.</u>
          <u xml:id="u-92.8" who="#JózefCyrankiewicz">Nastąpiło zwiększenie intensywności gospodarki rolnej, a majątek trwały w tym okresie wzrósł o ponad 400 mld zł, to znaczy o 20%.</u>
          <u xml:id="u-92.9" who="#JózefCyrankiewicz">Izb mieszkalnych wybudowaliśmy dwa i półkrotnie więcej niż w całym planie 6-letnim. Odpowiednio wzrosły płace, dochody realne w mieście i na wsi, przy czym na specjalne podkreślenie zasługuje pełne zrealizowanie ustalonego programu podniesienia rent, co jest nie byle jakim, bo kilkunastumiliardowym wydatkiem ze strony państwa.</u>
          <u xml:id="u-92.10" who="#JózefCyrankiewicz">Ale czas na to — jak mówiłem — by zdać sobie sprawę, że wzrost ten był oparty głównie na ekstensywnych czynnikach rozwoju, który charakteryzuje szeroki front inwestycyjny przy słabej koncentracji środków, o czym była mowa między innymi na II Plenum KC, a także duży wzrost zatrudnienia. Pamiętajmy, że odbywa się w dużym stopniu kosztem nadmiernego drenowania rolnictwa z potrzebnej siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-92.11" who="#JózefCyrankiewicz">Niedostateczny wzrost wydajności pracy, niedostateczna intensywność eksportu w stosunku do rosnącej wciąż dynamiki importu i przewaga w programach produkcyjnych czynnika ilościowego przy niedocenianiu jakości — była o tym także mowa i w tej debacie — zarówno jeśli chodzi o eksport, jak i w zaopatrzeniu rynku, wszystko to sprawiło, że ten rozwój gospodarczy realizowany był kosztem zbyt wielkiego napięcia w zaopatrzeniu materiałowo-technicznym. W działalności inwestycyjnej i w bilansie płatniczym kraju zbyt duże były społeczne koszty tego rozwoju na skutek utrzymującej się przewagi ekstensywnych czynników wzrostu przy niedostatecznym wykorzystaniu postępu technicznego i intensyfikacji produkcji drogą szeroko pojętego wzrostu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-92.12" who="#JózefCyrankiewicz">Trudności te doraźnie zostały pogłębione znaną wszystkim sytuacją w rolnictwie i niekorzystnymi dla naszego handlu zagranicznego — zmianami cen na rynkach światowych.</u>
          <u xml:id="u-92.13" who="#JózefCyrankiewicz">W rezultacie, pomimo osiągnięć ubiegłych lat, na szeregu odcinków powstało napięcie, którego tolerować dłużej nie można.</u>
          <u xml:id="u-92.14" who="#JózefCyrankiewicz">Wnioski z tej oceny zawarte są właśnie w przedłożonym i dyskutowanym projekcie planu i budżetu, zawierającym dążenie do wyeliminowania nadmiernych napięć, a przynajmniej wyeliminowania maksymalnie dużej ich części.</u>
          <u xml:id="u-92.15" who="#JózefCyrankiewicz">W dyskusji obywatele posłowie, wyrażając aprobatę dla problemowych rozwiązań w projektach planów i budżetów, zwrócili równocześnie uwagę na konieczność praktycznego zabezpieczenia przez Rząd realizacji tych nowych zadań.</u>
          <u xml:id="u-92.16" who="#JózefCyrankiewicz">Zwracali też obywatele posłowie słusznie uwagę, by realizacja planu roku 1970 zapewniła jak najkorzystniejsze wykonanie bieżącego planu pięcioletniego.</u>
          <u xml:id="u-92.17" who="#JózefCyrankiewicz">Można powiedzieć, że projekty planu i budżetu charakteryzują się właśnie tym, że po pierwsze — zapewniają wykonanie podstawowych zadań planu pięcioletniego na lata 1966–1970, w tym także zadań dotyczących wzrostu przeciętnej płacy realnej i dochodów ludności; po drugie — stwarzają bazę niezbędną dla realizacji nowych kierunków naszej gospodarki w planie 5-letnim na lata 1971–1975; po trzecie — zmierzają do eliminacji wielu dotkliwych napięć i dysproporcji utrzymujących się dotąd, a w niektórych wypadkach nawet zwiększających się w ostatnim okresie w naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-92.18" who="#JózefCyrankiewicz">Jest jasne, że centralnym problemem planu jest sprawa handlu zagranicznego. Wynika to przede wszystkim z dążenia utrzymania równowagi i do przywrócenia odpowiednich proporcji w eksporcie i imporcie, do zapewnienia równowagi, która jest tak bardzo potrzebna na następny okres planu 5-letniego, w którym przewidujemy przecież duży wzrost inwestycji, także i urządzeń inwestycyjnych pochodzących z importu.</u>
          <u xml:id="u-92.19" who="#JózefCyrankiewicz">Istota zagadnienia w handlu zagranicznym polega na tym, że chcemy, możemy i musimy dynamizować nasz eksport, bo bez tego nie moglibyśmy pokryć naszych rosnących potrzeb importowych w wielu dziedzinach zaopatrzenia w surowce, maszyny i wyroby konsumpcyjne. Równocześnie musimy spłacać zaciągnięte w latach poprzednich kredyty inwestycyjne, zbożowe i inne. Dlatego mobilizacja wysiłku naszej gospodarki w kierunku rozwoju eksportu jest palącą koniecznością, a zwłaszcza eksportu do szeregu krajów kapitalistycznych. Zgodnie z potrzebami i możliwościami naszej gospodarki będziemy dążyć do zwiększenia obrotów handlowych ze wszystkimi krajami zarówno socjalistycznymi, jak i kapitalistycznymi. Przede wszystkim jednak będziemy nadal, tak jak dotychczas, intensywnie rozwijać obroty z krajami wspólnoty socjalistycznej, zrzeszonymi w RWPG, i aktywnie popierać przyspieszanie procesu integracji naszych krajów. Będziemy realizować i podejmować cały szereg środków w roku 1970 dla aktywizacji eksportu do krajów kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-92.20" who="#JózefCyrankiewicz">Konieczność umocnienia równowagi w sferze inwestycji i porządkowania tego frontu w obliczu nowych jakościowo zadań i zmian strukturalnych w przyszłym planie 5-letnim spowodowała — jak wiadomo — konieczność ustalenia w planie na 1970 r. wolniejszego niż w planach lat poprzednich, tempa wzrostu nakładów na inwestycje. We wszystkich krajach rozmiary inwestycji ulegają dostosowaniu do możliwości wynikających ze zmiennej sytuacji w gospodarce narodowej w poszczególnych latach. W warunkach wolniejszego tempa wzrostu dochodu narodowego w 1969 roku forsowanie wysokiego tempa wzrostu inwestycji mogłoby nastąpić tylko kosztem bieżącego tempa wzrostu spożycia. Tego nie chcemy i inwestycje, tak jak każdy inny dział gospodarki narodowej, muszą być dostosowane do sytuacji w gospodarce narodowej. W wielu krajach niesocjalistycznych także reguluje się określone procesy, na przykład podwyższano nieraz w sposób drastyczny stopę procentową kredytów tam, gdzie chodzi o przejściowe czy bardziej trwałe ograniczanie inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-92.21" who="#JózefCyrankiewicz">Dla ograniczenia tempa wzrostu inwestycji musieliśmy przejściowo wstrzymać realizację szeregu obiektów inwestycyjnych, a także wprowadzić zakaz rozpoczynania nowych budów, nie mających bezpośredniego wpływu na wzrost produkcji, na przykład budynki administracyjne, obiekty przemysłowe, nie związane technologicznie z główną produkcją zakładów itp. Niemniej jednak wydatkujemy w roku 1970 poważną, sięgającą około 8 mld zł kwotę na rozpoczęcie nowych inwestycji, mających istotne znaczenie dla rozwoju dziedzin szczególnie preferowanych lub niezbędnych do przezwyciężenia napięć i dysproporcji, i nie ma w tym działaniu żadnych sprzeczności. Równocześnie Rząd będzie oczywiście prowadził w przyszłym roku konsekwentną walkę przeciwko wszelkim przerostom i marnotrawstwu w projektowaniu obiektów, także przemysłowych i innych.</u>
          <u xml:id="u-92.22" who="#JózefCyrankiewicz">Oczywiście, uzasadniona jest troska, która znajdowała wyraz w stawianych tu pytaniach, czy nakłady inwestycyjne, które wzrastają w roku przyszłym w tempie wolniejszym od dotychczasowego, są racjonalnie rozdzielone. Muszę powiedzieć, że sprawa ta była przedmiotem szczególnie wnikliwej działalności Rządu i jego organów w przygotowywaniu projektu planu. To jest właściwie sprawa naczelna, prawidłowy podział nakładów inwestycyjnych, ażeby móc objąć szereg nowych obiektów w przemysłach maszynowym, chemicznym, lekkim, ciężkim — właśnie na zasadach selekcji.</u>
          <u xml:id="u-92.23" who="#JózefCyrankiewicz">Była tu poruszana sprawa, że na przemysł materiałów budowlanych przeznacza się tylko to, co właściwie wynika ze średniego wzrostu nakładów w samym przemyśle. Trzeba pamiętać, że w 1969 roku nakłady na przemysł materiałów budowlanych, w porównaniu z 1968 rokiem, zostały dodatkowo zwiększone. Razem wynosi to kwotę ponad 25%, i rzecz jasna, że spraw przemysłu materiałów budowlanych nie będziemy tracić z pola widzenia.</u>
          <u xml:id="u-92.24" who="#JózefCyrankiewicz">Była tu poruszana sprawa, która chyba wymaga — może na komisji sejmowej — jakiegoś szerszego, gruntownego omówienia, a która dotyczy kierunków rozwoju naszego kraju — sprawa zakresu i wielkości nakładów na inwestycje surowcowe.</u>
          <u xml:id="u-92.25" who="#JózefCyrankiewicz">Zgodnie z przyjętym kierunkiem na intensyfikację rozwoju gospodarczego, konieczne jest — i to jest podstawowa sprawa — zmniejszanie zużycia surowców na jednostkę produkcji i oszczędne nimi gospodarowanie. Nie tylko my, ale najbardziej rozwinięte kraje na świecie nie mogą sobie pozwolić na niezabezpieczanie na przyszłość swoich potrzeb surowcowych produkcją krajową i oczywiście importem. Tu jest zawsze wybór, zależnie od możliwości i środków.</u>
          <u xml:id="u-92.26" who="#JózefCyrankiewicz">Jeśli chodzi o oszczędność w zużyciu materiałów, to jest to zupełnie odrębny problem. W związku z oszczędnością w zużyciu paliw i energii, Rząd wprowadził w roku bieżącym bardzo istotne bodźce, i powiedziałbym nawet drastyczne sankcje, które mają na celu zwiększania oszczędności w tej dziedzinie — i to daje rezultaty, czyli dokonuje się zmian w strukturze bilansu paliwowo-energetycznego.</u>
          <u xml:id="u-92.27" who="#JózefCyrankiewicz">Dochodzi do tego jeszcze znaczenie gazu, którego pozyskanie w roku przyszłym zwiększy się o 35% w porównaniu z rokiem bieżącym. To są już zmiany jakościowe.</u>
          <u xml:id="u-92.28" who="#JózefCyrankiewicz">Czynnikiem hamującym była tu sprawa rur, co w tej chwili usuwamy poprzez dobiegające końca inwestycje. Kompleksowe rozwiązanie tego problemu pozwoli na znaczną oszczędność węgla, którego — podkreślali to obywatele posłowie w czasie obrad komisji sejmowych — brak jest na pokrycie potrzeb miasta i wsi. Trzeba przecież mieć ten węgiel. Aby go mieć za parę lat, za pięć, za sześć, za siedem, trzeba dziś w niego inwestować, aby go mieć także i na eksport, ponieważ nie jest to eksport zły, w każdym razie na obecnym etapie rozwoju naszego przemysłu maszynowego, węgiel jest pewniejszy, jeśli chodzi o realizację, niż inne artykuły eksportu.</u>
          <u xml:id="u-92.29" who="#JózefCyrankiewicz">Z bazą surowcową łączą się obecnie rosnące potrzeby przemysłu w zakresie metali nieżelaznych. Jak wyglądalibyśmy z perspektywą rozwoju przemysłu maszynowego w następnej pięciolatce i w latach następnych, gdybyśmy na przykład przyrost koniecznej ilości miedzi i przetworów miedziowych dla najbardziej nowoczesnych urządzeń mieli opierać wyłącznie na bardzo kosztownym imporcie.</u>
          <u xml:id="u-92.30" who="#JózefCyrankiewicz">Tymczasem już dziś mamy realne przesłanki do wykorzystania tego surowca zarówno dla naszego przetwórstwa, jak też i dla międzynarodowych operacji handlowych, polegających na możliwości uzyskania tego rodzaju urządzeń przemysłowych, które pozwolą przyśpieszyć jakościowy rozwój naszego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-92.31" who="#JózefCyrankiewicz">A więc nakłady, które przez całe lata obciążały nasz plan inwestycyjny, jak na przykład nakłady na miedź, zaczynają już owocować, i to jest jeden z sukcesów naszej gospodarki. Jest to zarazem długofalowa operacja gospodarcza, otwierająca dalsze perspektywy rozwojowe, umożliwiająca w przyszłości rozszerzenie potrzebnego importu w zamian za miedź i wyroby z miedzi. O tym należy pamiętać, a jednocześnie dbać o to, by nasze surowce możliwie najpełniej przetwarzać i uszlachetniać, gdyż wtedy zyskują one znacznie na wartości. Należy też czuwać nad jak najracjonalniejszym zużyciem tych surowców na produkcję, ażeby w pełni zabezpieczyć zaopatrzenie naszej gospodarki zarówno na najbliższą przyszłość, jak i na dłuższą metę.</u>
          <u xml:id="u-92.32" who="#JózefCyrankiewicz">Wydaje mi się, że problem surowców polskich zasługuje na to, by go kiedyś przedyskutować w pełni w gronie ekonomistów, w komisji sejmowej, by uzyskać całkowitą jasność i ustalić posunięcia, które są i będą konieczne w dziedzinie rozwoju bazy surowcowej w celu zabezpieczenia rozwoju naszej gospodarki w najbardziej preferowanych gałęziach.</u>
          <u xml:id="u-92.33" who="#JózefCyrankiewicz">Wolniejsze tempo wzrostu inwestycji, które ma nastąpić w 1970 r., powinno równocześnie maksymalnie ułatwić usprawnienia procesu inwestycyjnego, lepsze zbilansowanie inwestycji z zaopatrzeniem w materiały budowlane i sprzęt inwestycyjny. Wszyscy wiemy, jak wyglądało to chociażby w 1969 r. Wreszcie, powinno to umożliwić poprawę terminowości oddawania do użytku obiektów.</u>
          <u xml:id="u-92.34" who="#JózefCyrankiewicz">Chcę podkreślić — jeżeli mówimy o tych ograniczeniach w inwestycjach — co nie znaczy wcale, że są one mniejsze, są one większe, tylko tempo wzrostu jest wolniejsze w stosunku do poprzednich lat — że Rząd kierował się równocześnie dążeniem do zapewnienia maksymalnego w istniejących warunkach poziomu budownictwa mieszkaniowego. Przy ograniczeniu szeregu inwestycji w dziedzinie gospodarki, program rzeczowy inwestycji mieszkaniowych nie uległ zmniejszeniu i jego rozmiary, zgodnie z planem, kształtować się mogą na poziomie nieco wyższym niż w 1969 r., oczywiście, jeżeli prezydia rad narodowych oraz wszyscy uczestniczący w procesie budownictwa dbać będą o przestrzeganie kosztów tego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-92.35" who="#JózefCyrankiewicz">Równocześnie, jeśli chodzi o budownictwo mieszkaniowe, podejmuje się środki mające na celu rozbudowę zdolności produkcyjnych w przemyśle dostarczającym materiałów wykończeniowo-instalacyjnych. Podejmuje się także środki w dziedzinie zaawansowania przygotowania budynków w stanach surowych oraz wielki, kosztowny program przygotowania uzbrojonych terenów pod budownictwo mieszkaniowe dla przyśpieszenia tempa wzrostu tego budownictwa w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-92.36" who="#JózefCyrankiewicz">Jak już mówiłem — znamienną cechą projektu planu na rok 1970 jest położenie znacznie większego nacisku, niż w latach poprzednich, na podniesienie efektywności naszej gospodarki. Znajduje to szczególny wyraz w dziedzinie wzrostu wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-92.37" who="#JózefCyrankiewicz">W przeciwieństwie do lat poprzednich zakłada się w roku 1970 znacznie wolniejszy przyrost zatrudnienia. Ogólny przyrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej wyniesie 184 tys. osób, co zapewnia przyjęcie do pracy absolwentów szkół, wyższych uczelni i odpowiada przyrostowi zasobów siły roboczej.</u>
          <u xml:id="u-92.38" who="#JózefCyrankiewicz">Kluczowym wskaźnikiem planu na rok 1970 jest wzrost udziału wydajności pracy w przyroście produkcji i przy równoczesnym nacisku na oszczędność zużycia surowców i materiałów.</u>
          <u xml:id="u-92.39" who="#JózefCyrankiewicz">Po wystąpieniu Ministra Hrynkiewicza padło pytanie ze strony wicemarszałka Sejmu tow. Kliszki: „No dobrze, jak będzie z realizacją tej wydajności”? Wydaje mi się, że niezależnie od podejmowanych środków, odpowiedź na to pytanie powinni dać Minister Hrynkiewicz i wszystkie resorty, a także zjednoczenia, przedsiębiorstwa, załogi — w praktyce. A teraz należy się do tej wielkiej akcji przygotować. I tę odpowiedź tow. Minister Hrynkiewicz jest winien Wysokiej Izbie i nam wszystkim. Ale nie tylko on.</u>
          <u xml:id="u-92.40" who="#JózefCyrankiewicz">Wszelkim przedsięwzięciom, mającym na celu poprawę efektywności naszej gospodarki w 1970 roku, powinny też towarzyszyć działania w kierunku oszczędnego gospodarowania środkami budżetowymi, zawartymi w planie. W tym celu przewiduje się konkretne posunięcia budżetowe. O niektórych zresztą informował Minister Finansów na komisji. We wszystkich ogniwach naszej gospodarki należy tępić tendencje do wydatków ponad stan, eliminować wydatki nieuzasadnione, a więc na cele nie związane z bezpośrednią działalnością jednostek administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-92.41" who="#JózefCyrankiewicz">Znacznie bogatsze od nas kraje zaczęły w tym roku głosić programy oszczędności budżetowych, oszczędności na nadmiernych wydatkach. Nawet Stany Zjednoczone przeprowadzają oszczędności w swojej służbie dyplomatycznej, a niewątpliwie jest to kraj od nas nieco bogatszy.</u>
          <u xml:id="u-92.42" who="#JózefCyrankiewicz">Nie wstydźmy się więc tego, że w naszych warunkach przeprowadzać będziemy bardzo ostre, mocne — i można powiedzieć z otwartym czołem — hasło oszczędności, i to nie tylko na jeden rok. Wdrażanie oszczędności to także jeden z ważnych elementów wychowania obywatelskiego w Polsce. Nie jesteśmy pod tym względem w rzędzie krajów przodujących, nawet nie jesteśmy na dziesiątym miejscu, o którym była wczoraj mowa, gdy chodzi o produkcję przemysłową.</u>
          <u xml:id="u-92.43" who="#JózefCyrankiewicz">Dyscyplinę w realizacji planu Rząd będzie z całą konsekwencją egzekwować. Rząd nie zamierza takiego działania ograniczyć do jednorazowej akcji, z czego powinni wyraźnie zdać sobie sprawę wszyscy.</u>
          <u xml:id="u-92.44" who="#JózefCyrankiewicz">Zdarzało się przecież nieraz, że po określonych decyzjach powziętych na plenum KC, po odpowiednich zarządzeniach wielu ludzi na odpowiedzialnych stanowiskach, zahartowanych w bojach o środki finansowe z Ministerstwem Finansów czy Komisją Planowania, po cichu, a czasem i głośno mówiło z uśmieszkiem: „No, poczekamy, pewnie im to przejdzie, na pewno im to przejdzie, zobaczymy”. Otóż tym razem mylą się ci wszyscy, którzy w przyjętych kierunkach działania chcieliby widzieć jedną z doraźnych akcji czy kampanii, którą się da przeczekać, albo obejść przy pomocy różnego rodzaju praktyk, złych praktyk. Znamy dobrze te praktyki, wiemy jak to wygląda. Tymczasem obecne posunięcia restrykcyjne, nieraz bardzo drastyczne, łączą się z wejściem w nową jakość nowej pięciolatki. A więc z myślą o selektywności, o kosztach. W miarę wkraczania w nowy plan pięcioletni tendencje te będą się pogłębiać, a nie słabnąć.</u>
          <u xml:id="u-92.45" who="#JózefCyrankiewicz">I dlatego już w 1970 r. położony będzie szczególny nacisk na kontrolę, analizę sposobu wykonywania tych założeń planu, które będą uchwalone przez kierownictwo wszystkich szczebli i na podstawowym kryterium oceny kadr.</u>
          <u xml:id="u-92.46" who="#JózefCyrankiewicz">Będziemy oceniać kadry na podstawie konkretnego działania, jakie podejmą one dla wyzwolenia i wykorzystania rezerw intensywnego rozwoju, dla unowocześnienia produkcji, dla poprawy gospodarności. Rząd będzie popierał twórcze działania w tych dziedzinach, ale asekuranctwa i braku inicjatywy nie może i nie będzie tolerować.</u>
          <u xml:id="u-92.47" who="#JózefCyrankiewicz">Główną intencją, jaka przyświecała budowie planu na rok 1970, było zapewnienie maksymalnego w istniejących warunkach wzrostu dochodu i spożycia ludności, dalszego podniesienia poziomu materialnego i kulturalnego naszego społeczeństwa. Nie będę tu powtarzał liczb i wskaźników, które ilustrują założenia planu w tej dziedzinie. Są one szczególnie dobrze znane obywatelom posłom, były obszernie dyskutowane, a zatem tylko krótko o tych kierunkach, które zapewnić mają dalszy wzrost spożycia i dochodów ludności.</u>
          <u xml:id="u-92.48" who="#JózefCyrankiewicz">Po pierwsze — będą czynione wysiłki dla przyśpieszenia produkcji towarów rynkowych. O ile w latach 1966 do 1969 na jeden procent wzrostu produkcji środków wytwarzania grupy „A” w przemyśle przypadało 0,66% wzrostu produkcji wyrobów konsumpcyjnych, to w planie na 1970 r. proporcja ta ma wynosić 0,80%, to jest najwyższa relacja na korzyść wyrobów konsumpcyjnych, założona w planie bieżącego pięciolecia. Równocześnie Rząd dołoży starań, by przez właściwe sterowanie produkcją w toku realizacji planu i zmiany w zasadach premiowania zapewnić przekroczenie planu produkcji, ale w wyrobach poszukiwanych przez naszego konsumenta na rynku wewnętrznym, a nie w wyrobach odkładanych na zapas. O tych sprawach mówili wczoraj, między innymi Minister Sznajder, Minister Hrynkiewicz. Tak jak mówił Minister Sznajder, w celu wzbogacenia zaopatrzenia rynku podejmować się będzie szereg posunięć dla ograniczenia sprzedaży towarów rynkowych dla jednostek administracji, by nie dopuścić do uszczuplenia zasobów rynkowych dla ludności.</u>
          <u xml:id="u-92.49" who="#JózefCyrankiewicz">Wreszcie trzeba stwierdzić, że kontynuowana będzie również taka polityka w stosunku do rzemiosła (a były na ten temat głosy w dyskusji wczoraj), aby zapewnić maksymalne skierowanie jego potencjału na produkcję towarów rynkowych i usług dla ludności. Rząd będzie nadal popierał rozwój rzemiosła indywidualnego, zgodny z interesami gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-92.50" who="#JózefCyrankiewicz">Niezależnie od środków podejmowanych w planie na rok 1970, dla zwiększenia zaopatrzenia w towary Rząd prowadzić będzie politykę odpowiedniego kształtowania struktury dochodów ludności. Plan 1970 roku zapewnia wysoki wzrost funduszu płac, nie odbiegający w większym stopniu od założeń planu na rok bieżący. Natomiast podejmuje się szereg kroków dla ograniczenia tempa wzrostu szeregu dochodów pozapłacowych z bezosobowego funduszu płac i honorariów, dotyczących tylko pewnych grup zatrudnionych, tych zwłaszcza, u których dynamika wzrostu zarobków była poprzednio wyższa. Nie będzie to oddziaływać na poziom dochodów podstawowej części społeczeństwa przy równoczesnym preferowaniu wydatków na badania naukowe, zgodnie z duchem i uchwałą IV plenum.</u>
          <u xml:id="u-92.51" who="#JózefCyrankiewicz">Rząd przywiązuje wielką wagę do stabilizacji kosztów utrzymania w celu zapewnienia trwałej wartości zarobków podstawowych grup społecznych, zwłaszcza pracowników najniżej uposażonych i rencistów. W tym celu zaostrzona zostanie walka z wszelkimi próbami uzyskiwania przez przemysł wyższych cen nowych wyrobów, jeśli nie idzie to w parze z rzeczywiście wyższą jakością i pod warunkiem niewycofywania tańszych asortymentów, jeśli nie są jaskrawo przestarzałe i oczywiście nie mają pokrycia.</u>
          <u xml:id="u-92.52" who="#JózefCyrankiewicz">Bez wątpienia zadania planu na rok 1970 należy ocenić jako trudne. Zdawać by się mogło, że jeżeli ograniczenie tempa, to w takim razie lżej. Nie! To są przesunięcia, to jest ograniczenie tempa i wzrostu produkcji na określonych odcinkach, a równocześnie konieczność szybszego wzrostu na innych. Te bardziej napięte zadania planu wymagają zwiększenia świadomego wysiłku we wszystkich zakładach pracy, wszechstronnego zaangażowania kierownictwa wszystkich szczebli, zwłaszcza w dziedzinie realizacji zadań podnoszenia poziomu organizacyjno-technicznego, nowoczesności produkowanych wyrobów na eksport i na rynek wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-92.53" who="#JózefCyrankiewicz">Liczymy także na szerzej rozwijaną pracę polityczną w każdym środowisku, w każdym zakładzie. Ważnym oparciem dla tej akcji jest list Biura Politycznego Komitetu Centralnego do organizacji partyjnych, w szczególności w przemyśle, a także instrukcja, aby ogólne oceny sytuacji gospodarczej i wynikające z niej zadania wszędzie dostosować i konfrontować z wynikami pracy danego zakładu i z tego wyciągać odpowiednie wnioski, żeby to nie była dyskusja abstrakcyjna na temat tylko ogólnych zagadnień sytuacji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-92.54" who="#JózefCyrankiewicz">Stojące przed nami zadania ujęte w nowym planie 5-letnim musimy w pełni zrealizować, usprawniając nasz system zarządzania wewnątrz kraju oraz współdziałać intensywnie na rzecz lepszej koordynacji pracy, na rzecz funkcjonowania systemu gospodarczego krajów socjalistycznych, należących do RWPG.</u>
          <u xml:id="u-92.55" who="#JózefCyrankiewicz">Kończąc tę część wypowiedzi, mogę stwierdzić, do czego upoważnia mnie również przebieg debaty, że plan gospodarczy na rok 1970 odpowiada aktualnym potrzebom i możliwościom naszej gospodarki, stwarza korzystniejsze warunki do uporządkowania i rozwoju naszej gospodarki i podnoszenia jej efektywności. Plan ten stoi pod znakiem normalizowania sytuacji na tych odcinkach, które sprawiają nam w chwili obecnej wiele kłopotów, są źródłem trudności. Te wszystkie zmiany, jakich dokonujemy w planie na rok 1970, służą tylko jednemu celowi: usuwaniu przeszkód hamujących nasz rozwój gospodarczy i szybszy wzrost dobrobytu społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-92.56" who="#JózefCyrankiewicz">Wysoka Izba zdaje sobie sprawę z tego, że już obecnie jest przygotowywany projekt planu 5-letniego na lata 1971–1975. Równocześnie w programowaniu rozwoju kraju zgadzamy się z uwagami mówiącymi o prognozowaniu, o perspektywicznym planowaniu, że trzeba spoglądać dalej, perspektywicznie. Tak też czynimy, wyciągając już wnioski niezbędne dla decyzji, które będą wywierać wpływ na rozwój kraju, na lepszy byt społeczeństwa, na rozwój narodu w latach przyszłych.</u>
          <u xml:id="u-92.57" who="#JózefCyrankiewicz">Wśród wielu zagadnień istotną rolę odgrywają analizy, dotyczące rozwoju ludności kraju, a więc problemy demograficzne. Dziedzina prac prognostycznych i analitycznych nie jest zaniedbana.</u>
          <u xml:id="u-92.58" who="#JózefCyrankiewicz">Na zlecenie Rządu opracowano już wielowariantową prognozę rozwoju ludności, nawet poza lata dziewięćdziesiąte. Będzie na pewno pożyteczne, aby kiedyś omówić te sprawy bardziej szczegółowo, gruntownie, na komisji sejmowej. Są to sprawy bardzo ważne z punktu widzenia bytu narodowego, ale wystrzegać się należy uproszczeń i jednostronności. Zjawisk demograficznych nie można traktować wyłącznie w sferze biologicznej. Rok 1955 odznaczał się najwyższym poziomem urodzeń w Polsce. Była to jak gdyby jakaś eksplozja demograficzna, można powiedzieć narodowa; biologiczna w tym wypadku kompensata narodu polskiego po stratach wojennych.</u>
          <u xml:id="u-92.59" who="#JózefCyrankiewicz">Rzecz jasna, że tego rodzaju poziom urodzin był nie do utrzymania i nie dlatego, że zależało to od naszej zgody czy zakazu. Gdzie jak gdzie, ale w tej dziedzinie tego rodzaju posunięcia, jak wiadomo, nigdy nie dają rezultatów. Nastąpiły po prostu w psychologicznej postawie młodego społeczeństwa zmiany.</u>
          <u xml:id="u-92.60" who="#JózefCyrankiewicz">Rzeczą naszą jest wpływać na tę postawę, stwarzać odpowiednie warunki materialne do tego, żeby młode małżeństwa chciały mieć dzieci, żeby nie stawały przed wyborem — dziecko czy mieszkanie, bo właśnie my dajemy mieszkanie M3 małżeństwom młodym, tak zwane rozwojowe mieszkanie, obejmujące powierzchnie dla jeszcze jednej osoby po to, żeby mogli mieć dziecko, jeżeli będą chcieli; jeżeli oczywiście nie będą oszczędzać wyłącznie na samochód czy na inne dobra trwałego użytku.</u>
          <u xml:id="u-92.61" who="#JózefCyrankiewicz">Trzeba sobie powiedzieć, że przecież w dziedzinie ochrony zdrowia, poprawy bytu narodu, rozwoju sił wytwórczych, zostało zrobione w Polsce Ludowej tyle, że stwarza to określone, lepsze warunki.</u>
          <u xml:id="u-92.62" who="#JózefCyrankiewicz">Nastąpił duży spadek zgonów, zwłaszcza umieralności niemowląt. To jest przecież także wielkie osiągniecie, chociaż trzeba sobie powiedzieć niedostateczne, i należy w tym kierunku dalej pracować.</u>
          <u xml:id="u-92.63" who="#JózefCyrankiewicz">Przeciętne lata życia ludzkiego wydłużyły się o ponad 8 lat, zbliżając się u mężczyzn do 70 lat, u kobiet — przekraczając te lata, a biorąc rzecz nie tylko liczbowo, ale jakościowo, wiemy, że młodzież nasza staje się coraz bardziej rosła i dorodna. To nie jest określenie z dziedziny poezji. Wystarczy zacytować pomiary dokonywane z roku na rok w ciągu ostatniego 20-lecia w naszym wojsku. Jeżeli zaś chodzi o dziewczęta, które nie służą w wojsku, to wystarczy się rozejrzeć po ulicy każdego miasta. Kurs na poprawę bytu ludzi pracy i ich rodzin ma zasadnicze znaczenie. W dalszych latach oby równolegle rosła siła ekonomiczna naszego państwa i wzrastała ludność kraju i jej dobrobyt.</u>
          <u xml:id="u-92.64" who="#JózefCyrankiewicz">Sprawy demograficzne wymagają wszechstronnych badań, podejmowania w sposób rozważny odpowiednich środków. Na same zasiłki rodzinne państwo wydaje przeszło 8 miliardów złotych rocznie, nie mówiąc już o sieci żłobków.</u>
          <u xml:id="u-92.65" who="#JózefCyrankiewicz">Czyli można powiedzieć, że właśnie nasze budownictwo socjalistyczne stworzyło i stwarza warunki prawidłowego jakościowego, a także ilościowego rozwoju narodu. Reszta należy do sfery odpowiedniego działania, stosowania bodźców i oddziaływania moralnego i materialnego.</u>
          <u xml:id="u-92.66" who="#JózefCyrankiewicz">Wrócimy więc do tych zagadnień na tyle, na ile interesują obywateli posłów w komisji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-92.67" who="#JózefCyrankiewicz">Wysoka Izbo! Obecna debata sejmowa, okres zakończenia roku, wkraczania w nowy, skłania także do spojrzenia na sprawy otaczającego nas świata. Jesteśmy aktywną jego częścią w solidarnej socjalistycznej wspólnocie scementowanej i umacnianej obronnym Układem Warszawskim i układami przyjaźni i współpracy ze Związkiem Radzieckim, z Czechosłowacją, z Niemiecką Republiką Demokratyczną i innymi krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-92.68" who="#JózefCyrankiewicz">Nic co się dzieje na świecie nie jest nam obce i nie może nam być obojętne. Wszystko ma znaczenie z punktu widzenia albo perspektyw umacniania pokoju, albo wzrastania napięć i powstawania nowych ognisk zapalnych. Wszystko wiąże się mniej lub bardziej bezpośrednio ze sprawą bezpieczeństwa naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-92.69" who="#JózefCyrankiewicz">Generalnie można stwierdzić, że dynamiczna, inicjatywna rola krajów socjalistycznych pozostaje wciąż niezmienna. Konsekwentna, pokojowa polityka Związku Radzieckiego, Polski i innych krajów socjalistycznych, wspierana aktywnością wszystkich sił, opowiadających się za pokojowym rozwojem świata — wszystkie te czynniki odgrywają dziś istotną rolę w przeciwstawianiu się zamiarom imperializmu, w walce o postęp i pokojowe współistnienie.</u>
          <u xml:id="u-92.70" who="#JózefCyrankiewicz">Mimo uczynionych postępów w umacnianiu pokoju, istnieją dziś w dalszym ciągu ogniska niebezpiecznych napięć. Imperializm bowiem nie wyrzekł się uciekania do wojny jako środka działania przeciwko ruchom narodowo-wyzwoleńczym oraz dla utrzymywania czy prób rozszerzania swoich wpływów.</u>
          <u xml:id="u-92.71" who="#JózefCyrankiewicz">Z uwagą i niepokojem śledzimy rozwój sytuacji w Wietnamie. Tak zwany program „wietnamizacji” wojny, głoszony przez prezydenta Nixona jest bowiem niczym innym, jak dalszą kontynuacją amerykańskiej polityki agresji w Wietnamie.</u>
          <u xml:id="u-92.72" who="#JózefCyrankiewicz">Rząd polski jest w pełni przekonany, że propozycje rządu Demokratycznej Republiki Wietnamu i Tymczasowego Rządu Rewolucyjnego Republiki Wietnamu Południowego — a w szczególności 10-punktowy program rozwiązania całości problemu południowowietnamskiego i przywrócenia pokoju w Wietnamie — stworzyły realne przesłanki szybkiego zakończenia działań wojennych i uregulowania pokojowego wszystkich problemów tego rejonu. Wspólne oświadczenie z dnia 4 grudnia przywódców partyjnych i rządowych 7 krajów socjalistycznych z okazji narady w Moskwie udzieliło jednomyślnego poparcia tym propozycjom.</u>
          <u xml:id="u-92.73" who="#JózefCyrankiewicz">A świat cały jest dziś do głębi wstrząśnięty masową zbrodnią dokonaną przez oddział amerykański na bezbronnej ludności w południowowietnamskiej wiosce My Lai. W ten sposób wojna ta nie od dziś przybiera charakter, którego cechy znamy z własnych doświadczeń sprzed ćwierćwiecza. Nie jest to bynajmniej incydent odosobniony; świadczy, że armia agresora znajduje się na etapie, który jakże trafnie określił amerykański sierżant, mówiąc: „Widziałem jak ludzie przemieniają się w bestie”. Konsekwencje tego procesu, w którym zaciera się do zera granica między działaniami wojennymi a masakrą niewinnych i bezbronnych, są — jak wiemy — groźne w skutkach moralno-politycznych dla agresora. Powinno to być jeszcze jednym sygnałem alarmowym dla społeczeństwa amerykańskiego. Nic wszakże w postawie obecnej administracji amerykańskiej nie wskazuje, by zamierzała wyciągnąć właściwe wnioski z obrotu wydarzeń. Wręcz przeciwnie, następuje wyraźna degradacja rokowań paryskich na rzecz powrotu do koncepcji rozstrzygnięć militarnych. Tak zwana „wietnamizacja” wojny oznacza próbę bezterminowej okupacji Wietnamu Południowego, a zarazem próbę manewru, obliczonego przede wszystkim na uspokojenie amerykańskiej opinii. Jest rzeczą oczywistą, że obowiązek wszechstronnej pomocy dla walczącego narodu wietnamskiego jest w dalszym ciągu nakazem zarówno politycznym, jak i moralnym, dla wszystkich krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-92.74" who="#JózefCyrankiewicz">We wspólnym oświadczeniu z końca listopada bieżącego roku partii i rządów krajów socjalistycznych ponownie zwrócono uwagę świata na coraz to bardziej niebezpieczną sytuację na Bliskim Wschodzie, gdzie narzędziem agresji i walki imperializmu przeciw suwerenności i integralności terytorialnej krajów arabskich stała się ekspansjonistyczna polityka Izraela. Tę agresję przeciw krajom arabskim potępiamy kategorycznie, domagaliśmy się i domagać się będziemy podjęcia odpowiednich kroków dla szybkiego rozwiązania konfliktu w oparciu o uchwałę Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych z 22 listopada 1967 r. i zmuszenia Izraela do podporządkowania się tym decyzjom. Popieramy państwa arabskie oraz Arabów palestyńskich w ich słusznej walce. Uważamy, iż głównym warunkiem uregulowania tego zapalnego kryzysu jest wycofanie wojsk agresora z okupowanych terytoriów arabskich.</u>
          <u xml:id="u-92.75" who="#JózefCyrankiewicz">Wysoka Izbo! Główną zasadą polityki polskiej w świecie, gdzie tak ostro dziś mierzą się siły imperializmu z siłami postępu i pokoju, pozostaje nasze niezmienne dążenie do umocnienia jedności państw socjalistycznych, państw wspólnoty socjalistycznej, do rozwoju i pogłębienia wszechstronnej współpracy z bratnimi krajami socjalistycznymi we wszystkich dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, kulturalno-naukowego. Tak jak dotychczas, nadal czynić będziemy wszystko, aby umacniać i rozwijać jedność krajów socjalistycznych. Wszelkie próby dywersji w celu wbijania klina dla osłabienia tej jedności były i będą przez nas zawsze zdecydowanie odpierane. Osłabianie jedności stwarza zawsze pokusy dla przeciwników, czego przykłady mieliśmy w roku ubiegłym w związku z rozbijacką i rozkładową działalnością rewizjonistycznych i antysocjalistycznych sił w Czechosłowacji, czemu wspólnie z towarzyszami czechosłowackimi stawiliśmy czoła. Zwartość i zgodność działania pozwalają odnosić sukcesy w walce o wspólne cele. Mamy tego także liczne dowody. Umacniając jedność państw socjalistycznych, nadal podejmować będziemy także wysiłki dla wszechstronnego rozwoju stosunków bilateralnych, jak również na rzecz rozwoju współpracy wielostronnej w ramach politycznych, gospodarczych i wojskowych organizacji wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-92.76" who="#JózefCyrankiewicz">Podstawowe znaczenie dla rozwoju naszej gospodarki, nauki i techniki posiada współpraca z krajami socjalistycznymi w ramach nakreślonych przez RWPG w tych dziedzinach. Rząd PRL jest przekonany, że uchwały XXIII specjalnej sesji RWPG, która odbyła się wiosną bieżącego roku z udziałem przywódców partii i szefów rządów krajów członkowskich, powinny przyczynić się do podniesienia na wyższy szczebel tej współpracy, do wprowadzenia w życie jakościowo nowych, wyższych form współdziałania, kooperacji, specjalizacji produkcji — słowem — do nowej, wyższej fazy współpracy międzynarodowej, odpowiadającej obecnemu etapowi rozwoju gospodarczego naszych krajów. Polska była i jest zarówno w swoich założeniach, jak i w praktycznym działaniu, w pierwszym szeregu promotorów tej niezbędnej dla przyszłości krajów socjalistycznych współpracy integrującej ich gospodarkę, W naszych stosunkach z bratnimi krajami socjalistycznymi szczególne miejsce zajmuje ZSRR. Sojusz, przyjaźń, braterska współpraca ze Związkiem Radzieckim, najpotężniejszym państwem socjalistycznym, są podstawowym czynnikiem zabezpieczenia niepodległego bytu naszego narodu i nienaruszalności naszych granic państwowych. Nasz sojusz polityczny i wojskowy ze Związkiem Radzieckim jest jednocześnie istotnym elementem utrzymania i utrwalenia pokoju na naszym kontynencie.</u>
          <u xml:id="u-92.77" who="#JózefCyrankiewicz">Ważne miejsce w naszych stosunkach z bratnimi krajami zajmuje Niemiecka Republika Demokratyczna, która stanowi istotny czynnik pokojowego rozwoju Europy. Uznanie przez Niemiecką Republikę Demokratyczną w Układzie Zgorzeleckim zachodnich granic Polski na Odrze i Nysie za ostateczne i nienaruszalne, zbudowało warunki dla trwałego i dobrego, polsko-niemieckiego sąsiedztwa.</u>
          <u xml:id="u-92.78" who="#JózefCyrankiewicz">Polska konsekwentnie popiera i aktywnie działa na rzecz powszechnego, prawnomiędzynarodowego uznania Niemieckiej Republiki Demokratycznej i zdecydowanie przeciwstawia się próbom dyskryminowania NRD na arenie międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-92.79" who="#JózefCyrankiewicz">Istotną treścią zawartego z NRD przed dwoma laty Układu o Współpracy i Przyjaźni jest nie tylko współpraca polityczna i obronna, ale i codzienna współpraca gospodarcza. Dążymy do tego, aby nasze stosunki ekonomiczne rozwijały się w tempie nie mniejszym od dotychczasowego.</u>
          <u xml:id="u-92.80" who="#JózefCyrankiewicz">Także umacnianie się i pomyślny rozwój Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej to fakt o wielkim pozytywnym znaczeniu z punktu widzenia żywotnych interesów obu naszych narodów i całej wspólnoty socjalistycznej. Rozwój naszych dwustronnych stosunków w obecnym okresie i zgodność stanowisk w podstawowych problemach budownictwa socjalistycznego, zamanifestowane między innymi podczas licznych kontaktów dwustronnych, stwarzają dogodne podstawy dla dalszego rzetelnego pogłębiania więzów przyjaźni i współpracy.</u>
          <u xml:id="u-92.81" who="#JózefCyrankiewicz">Kierując się niezmienną wolą pogłębiania i rozwijania wszechstronnej przyjaźni i współpracy, dążyć będziemy nadal do zacieśniania wzajemnych dobrych stosunków ze wszystkimi krajami socjalistycznymi. Czynimy to zarówno na płaszczyźnie politycznych, gospodarczych i obronnych organizacji wspólnoty socjalistycznej, jak i w trwałych już i wypróbowanych formach stosunków bilateralnych. Na tych samych zasadach staramy się też rozwijać nasze stosunki z krajami socjalistycznymi innych kontynentów.</u>
          <u xml:id="u-92.82" who="#JózefCyrankiewicz">Wysoka Izbo! Jesteśmy dziś w Europie świadkami wzmagającej się wśród społeczeństw tendencji, choć nie zawsze konsekwentnej, do szukania dróg dla ugruntowania pokoju w oparciu o takie przesłanki, które umożliwiłyby zahamowanie wyścigu zbrojeń oraz przezwyciężenie coraz bardziej niepopularnych przeżytków zimnej wojny. Jesteśmy mieszkańcami kontynentu, który nie przestał być obszarem brzemiennym w konsekwencje napięć politycznych, i gdzie na linii bezpośredniego styku dwóch systemów, skoncentrowane są poważne środki militarne.</u>
          <u xml:id="u-92.83" who="#JózefCyrankiewicz">Kierując się nadrzędnym interesem zabezpieczenia pokoju na tym obszarze, kraje socjalistyczne wystąpiły z propozycjami zbudowania wspólnym wysiłkiem wszystkich państw europejskich skutecznego systemu bezpieczeństwa i współpracy.</u>
          <u xml:id="u-92.84" who="#JózefCyrankiewicz">W deklaracji Narady Doradczego Komitetu Politycznego Państw Stron Układu Warszawskiego z lipca 1966 r. w Bukareszcie, w Oświadczeniu Partii Komunistycznych i Robotniczych Europy, uczestniczących w Konferencji w Karlovych Varach w kwietniu 1967 r., w Apelu Budapeszteńskim z dnia 17 marca br. — oraz w Oświadczeniu Narady Przywódców Partyjnych i Rządowych w Moskwie w dniu 4 grudnia bieżącego roku — kraje socjalistyczne przedstawiły program, stanowiący realistyczną podstawę dla rozwiązania zasadniczych problemów naszego kontynentu i umocnienia bezpieczeństwa w Europie.</u>
          <u xml:id="u-92.85" who="#JózefCyrankiewicz">Propozycje zwołania europejskiej konferencji w tych sprawach spotkały się z dużym zainteresowaniem i stały się podstawą do dwustronnych i wielostronnych konsultacji między państwami europejskimi. Nie próbując uprzedzać wypadków, ani stawiać prognoz, można stwierdzić, że myśl zwołania konferencji przeniknęła do szerokich kręgów opinii światowej i znalazła przychylny rezonans w wielu stolicach europejskich. Szereg rządów wyraził gotowość udziału, a niektóre z nich — że wymienię Finlandię — zaangażowały się czynnie w pracach przygotowawczych. Istnieją oczywiście także tendencje hamujące, które ujawniły się w szczególności w czasie ostatniej sesji Rady Ministerialnej NATO. Polska udziela pełnego poparcia uzgodnionym jednomyślnie na naradzie w Pradze propozycjom, dotyczącym tematu obrad europejskiej konferencji.</u>
          <u xml:id="u-92.86" who="#JózefCyrankiewicz">Polska wniosła niemały wkład do tej inicjatywy. Nasze szczególne zainteresowanie normalizacją politycznych i gospodarczych stosunków w Europie wynika z naczelnego nakazu, którym kieruje się Rząd PRL w swej polityce zapewnienia narodowi polskiemu pokoju i bezpieczeństwa. U podstaw naszej polityki w tym względzie leży zasada, iż istniejące w Europie realia, powstałe w konsekwencji zwycięstwa nad hitleryzmem, powinny być przez wszystkie państwa uznane i szanowane. Przyjęcie tej zasady przez wszystkie państwa, a w szczególności uznanie i nienaruszalność istniejących w Europie granic, stanowi punkt wyjścia dla rzeczywistej normalizacji stosunków na naszym kontynencie i dla zapewnienia europejskiego bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-92.87" who="#JózefCyrankiewicz">Europejska konferencja bezpieczeństwa może być w naszym przekonaniu ważnym etapem na drodze do wcielania programu współistnienia w praktykę dnia codziennego; wypracowania norm współżycia pokojowego wszystkich państw europejskich na płaszczyźnie ekonomicznej, politycznej i kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-92.88" who="#JózefCyrankiewicz">Nic nie stoi na przeszkodzie takiemu ułożeniu przyszłości Europy, jeżeli wszyscy uczestnicy konferencji przyjmą jako założenie akceptację istniejących realiów politycznych, które wytworzyły się po II wojnie światowej i w interesie powszechnego pokoju, zbiorowo przeciwstawiać się będą wszelkim próbom naruszenia europejskiego status quo.</u>
          <u xml:id="u-92.89" who="#JózefCyrankiewicz">Zakłada to oczywiście uznanie wszystkich istniejących państw oraz ich istniejących granic i normalizację wzajemnych stosunków w oparciu o zasady: równości, suwerenności, nieinterwencji, poszanowania integralności terytorialnej. Gotowi jesteśmy wraz ze wszystkimi zainteresowanymi krajami wytrwale działać w tym kierunku. Osiągnięcie tego celu mogłoby być zamknięciem ponurego rozdziału historii europejskiej, którego najtragiczniejszą kartą była II wojna światowa, rozpoczęta zbrodniczą agresją na Polskę, przygotowana i wywołana przez hitlerowską III Rzeszę.</u>
          <u xml:id="u-92.90" who="#JózefCyrankiewicz">Nie jest tajemnicą, że jedną z głównych zapór na drodze do utrwalenia bezpieczeństwa europejskiego były przez dwa dziesięciolecia rządy Niemieckiej Republiki Federalnej i ich polityka — którą zapoczątkował Adenauer. Rządy te negowały uparcie istniejące realia polityczne Europy powojennej, kultywowały groźne, bo podsycające ducha odwetu i militaryzm, mity o rzekomym istnieniu „Rzeszy niemieckiej w granicach z 1937 r.”; upierały się przy absurdalnym „prawie do wyłącznej reprezentacji narodu i państwa niemieckiego”, negowały istnienie drugiego państwa niemieckiego — NRD, uporczywie kwestionowały granice ustalone ostatecznie w Poczdamie, a przede wszystkim polską granicę zachodnią na Odrze i Nysie Łużyckiej. Samo wyliczenie, a dokonał tego I Sekretarz KC PZPR tow. Władysław Gomułka w przemówieniu z 17 maja — samo wyliczenie tych osobliwych doktryn, koncepcji i pseudoprawnych konstrukcji, produkowanych w Bonn, brzmi jak inwentarz jakiejś rupieciarni politycznej. Ale polityczne cele tego były jasne, bo przecież dobrze wszystkim wiadomo, że Rzesza Niemiecka, zdruzgotana na polach bitew II wojny światowej, przestała istnieć. Przypieczętowane to zostało jej bezwarunkową kapitulacją i decyzjami Poczdamu. Na ziemi niemieckiej natomiast powstały dwa państwa niemieckie — NRF i NRD. Ostateczną zaś i nieodwracalną zachodnią granicą Polski jest linia Odry i Nysy Łużyckiej.</u>
          <u xml:id="u-92.91" who="#JózefCyrankiewicz">Zawsze twierdziliśmy, że polityka negująca i odrzucająca te podstawowe realia prowadzi donikąd, albo do katastrofy.</u>
          <u xml:id="u-92.92" who="#JózefCyrankiewicz">Stanowczość polityki Polski i innych krajów socjalistycznych wobec NRF była w tych warunkach w pełni uzasadniona. Przyczyniła się też w jakimś stopniu do tego, że znaczna część społeczeństwa zachodnioniemieckiego uświadomiła sobie bezpłodność dotychczasowej polityki bońskiej spod znaku CDU/CSU i konieczność zmian. Określonym wyrazem tego był wynik ostatnich wyborów w NRF.</u>
          <u xml:id="u-92.93" who="#JózefCyrankiewicz">W swej deklaracji wstępnej nowy rząd NRF ustami kanclerza Brandta wyraził gotowość podjęcia rozmów politycznych z Polską, odpowiadając w ten sposób na oświadczenie zawarte w przemówieniu I Sekretarza KC PZPR tow. Władysława Gomułki z dnia 17 maja bieżącego roku. Jak obywatelom posłom wiadomo, Rząd polski otrzymał w tej sprawie notę rządu NRF z dnia 24 listopada br.</u>
          <u xml:id="u-92.94" who="#JózefCyrankiewicz">Punktem wyjściowym otwarcia procesu normalizacji stosunków między NRF a Polską jest uznanie przez NRF granicy zachodniej Polski na Odrze i Nysie jako ostatecznej i nienaruszalnej. Nie ma i nie może być innej podstawy dla stworzenia warunków do prawdziwej normalizacji tych stosunków między oboma państwami. Przyjazne stosunki między Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną stanowią istotny czynnik tego procesu normalizacji. Kierując się tymi przesłankami oraz zgodnie z interesami bezpieczeństwa Polski, jak i całej Europy, Rząd PRL nie uchylał się w przeszłości i nie uchyla się nadal od omówienia z innymi państwami wszelkich spraw, które służyć mogą normalizacji stosunków i rozwojowi współpracy państw europejskich. W tym duchu również gotów jest podjąć wymianę poglądów z rządem NRF i w tym duchu odpowiadamy rządowi NRF na jego listopadową notę. Nota ta dziś będzie wręczona w Bonn. Politykę nowego rządu NRF będziemy oceniać na podstawie tych samych kryteriów, jakimi zwykliśmy byli oceniać politykę wszystkich jej poprzednich rządów — na podstawie konkretnych czynów i faktów.</u>
          <u xml:id="u-92.95" who="#JózefCyrankiewicz">Wysoka Izbo! Dla zrealizowania odpowiedzialnych zadań stojących przed naszą polityką zagraniczną niezbędne jest pełne poparcie ze strony całego społeczeństwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-92.96" who="#JózefCyrankiewicz">Przedstawiając ten zarys działalności międzynarodowej Sejmowi PRL, wyrażamy przekonanie, że z pełnym poparciem polskiego narodu spotka się:</u>
          <u xml:id="u-92.97" who="#JózefCyrankiewicz">— nasze dążenie do dalszego umacniania solidarności i jedności działania państw socjalistycznej wspólnoty,</u>
          <u xml:id="u-92.98" who="#JózefCyrankiewicz">— do umacniania sojuszu ze Związkiem Radzieckim jako podstawowej gwarancji naszego bezpieczeństwa,</u>
          <u xml:id="u-92.99" who="#JózefCyrankiewicz">— do rozwoju współpracy ze wszystkimi krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-92.100" who="#JózefCyrankiewicz">— nasze dążenie do przyczynienia się do stworzenia odpowiednich warunków dla konferencji w sprawie bezpieczeństwa europejskiego,</u>
          <u xml:id="u-92.101" who="#JózefCyrankiewicz">— nasza walka o stworzenie maksymalnych warunków bezpieczeństwa Polski, a tym samym warunków pokojowego współżycia w Europie,</u>
          <u xml:id="u-92.102" who="#JózefCyrankiewicz">— nasza walka o umocnienie sił postępu i pokoju, których Polska jest aktywnym współbojownikiem.</u>
          <u xml:id="u-92.103" who="#JózefCyrankiewicz">Toteż każdy współobywatel naszego kraju, gdy wkrótce w polskiej rodzinie wymieniać się będzie wzajemne świąteczne i noworoczne życzenia, na pewno do myśli o sprawach osobistych dołączy także troskę o pokojową przyszłość, o bezpieczeństwo naszego kraju, o los następnych generacji.</u>
          <u xml:id="u-92.104" who="#JózefCyrankiewicz">Zadaniem władzy ludowej, obowiązkiem Rządu jest czynić wszystko, aby w polityce międzynarodowej codziennie umacniać te fundamenty pod bezpieczną, pokojową przyszłość naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-92.105" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#Marszałek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#Marszałek">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-93.2" who="#Marszałek">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu uchwały o narodowym planie gospodarczym na 1970 rok są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 14.</u>
          <u xml:id="u-93.3" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-93.4" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały o narodowym planie gospodarczym na 1970 rok, wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-93.5" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-93.6" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-93.7" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-93.8" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę o narodowym planie gospodarczym na rok 1970 w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-93.9" who="#Marszałek">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu ustawy budżetowej na rok 1970 wraz z załącznikami od numeru 1 do 5 są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku nr 15.</u>
          <u xml:id="u-93.10" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-93.11" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na rok 1970 wraz z załącznikami od numeru 1 do 5 oraz poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-93.12" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-93.13" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-93.14" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-93.15" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę budżetową na rok 1970 z załącznikami od numeru 1 do 5 w całości, wraz z poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-93.16" who="#Marszałek">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały co do zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa oraz wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1968 r. jest przedstawiony w doręczonym Obywatelom Posłom sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — druk sejmowy nr 16.</u>
          <u xml:id="u-93.17" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-93.18" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-93.19" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-93.20" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-93.21" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-93.22" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził sprawozdanie Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1968 r. oraz udzielił Rządowi absolutorium za powyższy okres.</u>
          <u xml:id="u-93.23" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-93.24" who="#Marszałek">Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o utrzymaniu w mocy na okres przejściowy niektórych dotychczasowych przepisów prawa karnego — druki nr 12 i 13.</u>
          <u xml:id="u-93.25" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Franciszek Sadurski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#FranciszekSadurski">Wysoka Izbo! Kodyfikacja prawa karnego, dokonana przez Sejm 8 miesięcy temu, wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1970 r. W związku z tym pozostają do uregulowania na okres przejściowy 3 zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#FranciszekSadurski">Po pierwsze — nowe przepisy nie regulują problematyki postępowania z nieletnimi, popełniającymi czyny zabronione przez prawo karne. Problematyka nieletnich uregulowana będzie przez odrębną ustawę i nie ograniczy się do ścigania i karania winnych, ale obejmie przede wszystkim zapobieganie i zwalczanie ich demoralizacji i przestępczości. Jest to podstawowe założenie opracowywanej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#FranciszekSadurski">Jest prawdą oczywistą i powszechnie znaną, że problem przestępczości nieletnich jest społecznie bardzo doniosły, a równocześnie trudny do rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#FranciszekSadurski">Niewątpliwie jednak ogromną rolę odgrywa w tych sprawach profilaktyka, a więc w naszym przypadku podjęcie skutecznych środków przeciwdziałających demoralizacji i wykolejaniu się młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#FranciszekSadurski">Jakkolwiek rozmiary tego zjawiska są u nas znacznie niższe niż w wielu krajach kapitalistycznych i co za tym idzie szkodliwość społeczna przestępczości nieletnich niewielka, to jednak budzi niepokój fakt, że wzrasta odsetek młodzieży, wobec której stosować należy środki wychowawczo-poprawcze.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#FranciszekSadurski">W dziedzinie zapobiegania przestępczości nieletnich i reedukacji młodzieży wykolejonej potrzebne są kompleksowe rozwiązania, wykraczające z zasady poza możliwości jednego czy dwu resortów.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#FranciszekSadurski">Obok szkoły i organizacji młodzieżowych, podstawowym czynnikiem wywierającym decydujący wpływ na kształtowanie się charakteru i postaw młodzieży jest rodzina i środowisko, a ten wpływ — jak wiadomo — nie zawsze jest pozytywny.</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#FranciszekSadurski">Oczywiście, o problemach tych nie czas teraz szerzej mówić. Wspominam o tym tylko, aby wskazać na trudności w rozwiązaniu tego problemu. Dlatego też optymistyczne założenia, że przed wejściem w życie nowej kodyfikacji karnej uda się uregulować problematykę postępowania z nieletnimi — okazały się zawodne, tym bardziej, że wszelki pośpiech w uregulowaniu tych spraw może wpłynąć ujemnie na jakość rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-94.8" who="#FranciszekSadurski">W tej sytuacji konieczne jest uregulowanie — na okres przejściowy — zasad postępowania z nieletnimi, utrzymując w mocy dotychczasowe przepisy.</u>
          <u xml:id="u-94.9" who="#FranciszekSadurski">Temu właśnie celowi służy przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy, utrzymujący czasowo niektóre dotychczasowe przepisy Kodeksu postępowania karnego.</u>
          <u xml:id="u-94.10" who="#FranciszekSadurski">Ponadto projekt stanowi, że w sprawach nieletnich nie stosuje się następujących trybów: postępowania uproszczonego, postępowania przyśpieszonego, warunkowego umorzenia postępowania oraz przepisów o oskarżycielu posiłkowym. Słuszność tych ograniczeń wydaje się nie podlegać dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-94.11" who="#FranciszekSadurski">Po drugie — projektowana ustawa pozostawia w mocy — do czasu wejścia w życie nowego prawa o wykroczeniach — niektóre przepisy dotychczasowego Kodeksu karnego, nie objęte nowym kodeksem karnym.</u>
          <u xml:id="u-94.12" who="#FranciszekSadurski">Dotyczy to następujących wykroczeń: działanie przeciw zewnętrznym znakom umieszczanym przez władzę, na przedmiocie lub pomieszczeniu, udział w zbiegowisku publicznym, szalbierstwo, zabór, przywłaszczenie i uszkodzenie rzeczy o wartości niematerialnej.</u>
          <u xml:id="u-94.13" who="#FranciszekSadurski">Sprawy te reguluje art. 2 projektowanej ustawy. Przepisy te zapobiegają niepożądanej depenalizacji szkodliwych społecznie czynów, zakwalifikowanych według nowych przepisów karnych jako wykroczenia.</u>
          <u xml:id="u-94.14" who="#FranciszekSadurski">Po trzecie — ponieważ nowa ustawa karnoskarbowa opracowana zostanie w terminie późniejszym, konieczne jest — do czasu wejścia jej w życie — wyjaśnienie, jakie przepisy należy stosować w przypadkach żądania skierowania sprawy na drogę sądową przy przestępstwach skarbowych i jakie przepisy odnoszą się do zabezpieczenia i egzekucji kar majątkowych oraz roszczeń o naprawienie szkody w mieniu społecznym, wyrządzonej czynem przestępnym. Wyjaśnia to art. 3 omawianego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-94.15" who="#FranciszekSadurski">Kończąc, wnoszę w imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy o utrzymaniu w mocy na okres przejściowy niektórych dotychczasowych przepisów prawa karnego — druk sejmowy nr 12.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#Marszałek">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utrzymaniu w mocy na okres przejściowy niektórych dotychczasowych przepisów prawa karnego w brzmieniu proponowanym przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-95.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-95.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-95.7" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utrzymaniu w mocy na okres przejściowy niektórych dotychczasowych przepisów prawa karnego.</u>
          <u xml:id="u-95.8" who="#Marszałek">Porządek dzienny obecnego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-95.9" who="#Marszałek">Na tym kończymy 5 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-95.10" who="#Marszałek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-95.11" who="#Marszałek">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-95.12" who="#Marszałek">Szanowni Obywatele Posłowie! Ostatnie w roku bieżącym posiedzenie Sejmu zbliża się ku końcowi. W trzydniowej debacie, zakończonej dziś uchwaleniem przez Sejm narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1970 — podjęta została analiza i dokonana ocena wszystkich węzłowych problemów dalszego rozwoju naszej gospodarki narodowej. Przebieg debaty pozwala wyrazić przekonanie, że zadania, które stawiamy sobie na rok 1970, są — chociaż trudne i wymagające niemałego wysiłku — przecież trafnie zakreślone i realne.</u>
          <u xml:id="u-95.13" who="#Marszałek">Z wielką uwagą wysłuchaliśmy przemówienia Prezesa Rady Ministrów. W przemówieniu tym zaprezentowana została również polityka zagraniczna Rządu. Pragnę z tego miejsca stwierdzić, że Sejm udziela pełnego poparcia tej polityce, że aprobuje poczynania Rządu zmierzające, w ścisłym uzgodnieniu z państwami Układu Warszawskiego, do ustanowienia w Europie skutecznego systemu zbiorowego bezpieczeństwa, wszechstronnej współpracy i współistnienia, do czego ważnym krokiem powinna stać się postulowana przez nasze kraje europejska konferencja. Sejm popiera politykę Rządu wobec NRF, której konsekwentnym wyrazem jest inicjatywa sformułowana w przemówieniu I Sekretarza KC PZPR, posła Władysława Gomułki, w przemówieniu przedwyborczym z dnia 17 maja br.</u>
          <u xml:id="u-95.14" who="#Marszałek">Sejm aprobuje w pełni politykę Rządu, zmierzającą konsekwentnie do umacniania solidarności i jedności działania państw socjalistycznych, do umocnienia sojuszu ze Związkiem Radzieckim i innymi państwami socjalistycznymi, do umacniania tym samym podstaw bezpieczeństwa Polski na dziś i na jutro.</u>
          <u xml:id="u-95.15" who="#Marszałek">Jeżeli mowa o naszych bezpośrednich zadaniach dalszego rozwoju Polski, sformułowanych w planie na 1970 rok, to chciałbym jeszcze raz podkreślić tę myśl, której dali już wyraz liczni mówcy w dyskusji: że od nas samych, od wszystkich ludzi pracy, od robotników i chłopów, od inżynierów i organizatorów produkcji, od pracy nauczycieli, pracowników nauki i kultury, od działaczy społecznych i politycznych — zależeć teraz będzie, jak i o ile wykonamy te ważne zadania; wiadomo powszechnie — i mówiono o tym w licznych wystąpieniach w dyskusji — że chodzi tu przede wszystkim o umiejętność i wolę lepszego wykorzystywania majątku produkcyjnego, jaki stoi do naszej dyspozycji, o lepszą organizację pracy i postęp techniczny, o należyte wykorzystywanie kadry wysoko kwalifikowanej, o nieustanny i znacznie szybszy niż dotychczas — wzrost wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-95.16" who="#Marszałek">W przeddzień nowego, 1970 roku, niech mi więc będzie wolno zwrócić się z tej trybuny do wszystkich ludzi pracy w miastach i wsiach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z tym przede wszystkim życzeniem, aby ten rok, w który wkrótce wkroczymy, okazał się dla nas wszystkich, dla całego społeczeństwa polskiego — rokiem nowych istotnych osiągnięć w rozwoju gospodarki narodowej, w rozwoju oświaty, kultury i nauki, w rozwoju stosunków z innymi pokój miłującymi narodami, w rozwoju siły i potęgi naszego państwa ludowego, jego niepodległości i suwerenności.</u>
          <u xml:id="u-95.17" who="#Marszałek">W imieniu wszystkich posłów na Sejm składam także najlepsze życzenia noworoczne Obywatelowi Przewodniczącemu Rady Państwa, członkom Rady Państwa, Prezesowi Rady Ministrów i członkom Rządu, kierownictwu Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-95.18" who="#Marszałek">W imieniu Prezydium Sejmu pragnę zwrócić się także do Was, Obywatele Posłowie, z życzeniem, aby rok 1970 przyniósł każdemu spośród Was spełnienie Waszych zamierzeń, aby był rokiem aktywnej i owocnej pracy parlamentarnej tu, w tym gmachu, jak i w terenie, wśród wyborców, w toku stałego rozwijania i umacniania więzi z wyborcami; aby był także dla każdego rokiem pomyślności w życiu osobistym.</u>
          <u xml:id="u-95.19" who="#Marszałek">Do siego roku, Obywatele Posłowie!</u>
          <u xml:id="u-95.20" who="#Marszałek">Do siego roku, Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej!</u>
          <u xml:id="u-95.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-95.22" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-95.23" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 13 min. 40)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>