text_structure.xml 425 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 16)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech i Wicemarszałek Jan Karol Wende)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W dniu 27 października 1964 r. Rada Państwa powzięła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Uchwała ta brzmi:</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać IX sesję Sejmu III kadencji z dniem 31 października 1964 r.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Przewodniczący Rady Państwa Edward Ochab,</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Sekretarz Rady Państwa Julian Horodecki”.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 42 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Powołuję na sekretarzy posłów Halinę Pawlak i Tadeusza Urbana.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Halina Pawlak.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Protokół 28 posiedzenia uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na dzisiejszym posiedzeniu 10 posłów, których nazwiska umieszczone będą w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! W ostatnich miesiącach znowu odeszło od nas czterech naszych Kolegów.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">W dniu 22 kwietnia 1964 r. zmarł w Gdańsku poseł Czesław Wojtowicz, wybrany do Sejmu z okręgu nr 19 w Tczewie. Urodził się i wychował w rodzinie kolejarskiej i sam przez wiele lat pracował jako kolejarz. W Polsce Ludowej pełnił także odpowiedzialne funkcje partyjne, między innymi jako członek Komitetu Wojewódzkiego i członek egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku. Od szeregu lat piastował funkcję przewodniczącego Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych w Gdańsku.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#Marszałek">Wybrany do Sejmu po raz pierwszy w 1957 r., ponownie wybrany został w roku 1961. Zasiadał w sejmowej Komisji Komunikacji i Łączności oraz w Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">W dniu 2 maja 1964 r. zmarł Franciszek Bartoszek, wybrany do Sejmu z okręgu nr 20 w Bielsku-Białej. Był on na tym terenie znanym od wielu lat działaczem klasowych związków zawodowych. Długoletni członek Komunistycznej Partii Polski, więziony przez władze sanacyjne, w czasie okupacji hitlerowskiej — członek Polskiej Partii Robotniczej i Armii Ludowej; w Polsce Ludowej organizował na Śląsku rady narodowe, w rodzinnych Czechowicach pełnił w latach 1956–1961 funkcję przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. W Sejmie obecnej kadencji zasiadał w Komisji Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">W dniu 30 maja 1964 r. zmarł w Krakowie poseł miasta Krakowa, Kazimierz Lepszy. Od młodości związany był z Krakowem i z jego Jagiellońską Wszechnicą. Wraz z innymi pracownikami tej uczelni przeszedł też przez hitlerowski obóz koncentracyjny w Sachsenhausen. Wybitny historyk, doskonały organizator życia naukowego, jako rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego włożył wiele wysiłku w organizację tegorocznego jubileuszu tej uczelni. W sprawach nauki i szkolnictwa wyższego nieraz zabierał głos tak na plenum tej Izby, jak i w sejmowej Komisji Oświaty i Nauki, której był członkiem.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">W dniu 10 lipca 1964 r. zmarła posłanka Maria Rodak, wybrana do Sejmu z podwarszawskiego Otwocka. Całe swoje przedwcześnie zakończone życie oddała sprawie szerzenia oświaty. Przez ponad 30 lat pracowała jako nauczycielka szkół podstawowych. Wybrana do Sejmu, jako inspektor szkolny i działacz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wniosła poważny wkład w pracę Komisji Oświaty i Nauki.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#Marszałek">Proponuję, aby Sejm uczcił pamięć zmarłych Posłów chwilą ciszy.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatów poselskich wskutek śmierci posła Czesława Wojtowicza z dniem 22 kwietnia 1964 r., posła Franciszka Bartoszka z dniem 2 maja 1964 r., posła Kazimierza Lepszego z dniem 30 maja 1964 r. i posłanki Marii Rodak z dniem 10 Lipca 1964 r.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#Marszałek">O ustalonym przez Prezydium Sejmu porządku dziennym dzisiejszego posiedzenia zostali Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#Marszałek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#Marszałek">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm porządek dzienny zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie:</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#Marszałek">a) projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na 1965 rok (druk nr 210),</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#Marszałek">b) projektu ustawy budżetowej na rok 1965 (druk nr 209).</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#Marszałek">Głos zabierze Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów ob. Stefan Jędrychowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Wysoki Sejmie! Prawidłowa ocena przedstawionego przez rząd pod obrady Wysokiej Izby projektu Narodowego Planu Gospodarczego na 1965 r. i jego podstawowych proporcji wymaga uprzedniego omówienia przewidywanych wyników realizacji zadań gospodarczych w bieżącym roku, stanowiących punkt wyjście dla ustaleń planu na rok przyszły. W związki z tym chciałbym na wstępie temu tematowi poświęcić nieco czasu.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Trzeba stwierdzić, że w 1964 r. osiągnięto wyraźnie odczuwalne wzmocnienie równowagi gospodarczej, wyrażające się między innymi w przekroczeniu planu produkcji przemysłowej, we wzroście wydajności pracy w zwiększeniu wpływów uzyskiwanych z eksportu towarów i usług przy jednoczesnym ograniczonym aktualnymi możliwościami ekonomicznymi kraju, zwiększeniu dochodów ludności.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Oznacza to, że w roku bieżącym przezwyciężyliśmy kilka głównych trudności, z jakimi mieliśmy do czynienia w 1963 r., w którym obok niedostatecznego wzrostu produkcji wywołanego ostrą zimą oraz skutkami nieurodzaju w rolnictwie w 1962 r. wystąpiły zjawiska niedostatecznego wzrostu wydajności pracy i nadmiernego wzrostu zatrudnienia oraz przekraczania planowanego funduszu płac i innych wypłat, nieproporcjonalnie w stosunku do osiągniętego wzrostu produkcji i dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Ta pozytywna w zasadzie ocena 1964 r. nie oznacza bynajmniej, że w roku bieżącym nie występowały trudności, że wszystkie zadania planu zostały pomyślnie wykonane. I tak na przykład, w wyniku nieosiągnięcia zadań planu w zakresie produkcji rolnej, wzrost dochodu narodowego w roku bieżącym jest skromny. Nie zostanie w pełni wykonany plan eksportu maszyn i urządzeń do krajów kapitalistycznych, chociaż nastąpił wzrost tego eksportu o 18,3% w stosunku do roku 1963. Został przy tym przekroczony plan importu z tych krajów, co prawda w dużej części na skutek zakupów awansowych na poczet potrzeb 1965 r., co nie jest samo w sobie zjawiskiem ujemnym.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Na rynku wewnętrznym występowały braki w zaopatrzeniu ludności w niektóre artykuły, mimo osiągnięcia niewątpliwej ogólnej poprawy w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Dominującą jednak cechą 1964 r. jest — jak już wspomniałem — wzmocnienie, równowagi ekonomicznej kraju oraz wyraźne przyśpieszenie w stosunku do poprzedniego roku tempa wzrostu gospodarczego. I tak produkcja przemysłu uspołecznionego według wstępnego szacunku przyjętego w dokumentach projektu planu na podstawie danych za 9 miesięcy będzie w 1964 r. co najmniej o 8,3% wyższa niż w roku 1963, co oznacza wykonanie planu w 102,5%, w tym produkcja wyrobów grupy „A”, to znaczy środków produkcji, będzie o 9,2% wyższa niż w 1963 r., to jest osiągnie 102,2% planu, a produkcja grupy „B” (przedmiotów spożycia) będzie o 6,7% wyższa niż w 1963 r., to jest osiągnie 103,1% planu. Należy przy tym podkreślić, że w IV kwartale bieżącego roku nastąpiło dalsze przyśpieszenie tempa wzrostu produkcji, zwłaszcza w przemyśle rolno-spożywczym, co pozwala przypuszczać, że stopień przekroczenia planu może być jeszcze wyższy.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W produkcji przemysłowej w 1964 r. w dalszym ciągu zachodzą zmiany strukturalne w kierunku zwiększenia udziału przemysłu maszynowego i chemicznego w całości produkcji. Na podkreślenie zasługuje również wyraźna poprawa sytuacji energetyczno-paliwowej kraju, uzyskana dzięki przekroczeniu planów produkcji węgla kamiennego, węgla brunatnego i gazu ziemnego oraz dzięki postępom w zakresie oszczędniejszego gospodarowania energią i paliwem.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Znacznie bardziej skomplikowany obraz przedstawia produkcja rolna, która — w globalnym ujęciu — nie przekroczy względnie niskiego poziomu 1963 roku. Na obraz sytuacji w rolnictwie w bieżącym roku składają się zarówno negatywne, jak i pozytywne elementy. Szacuje się w szczególności, że produkcja roślinna będzie o 1,1% niższa niż w 1963 r., natomiast produkcja zwierzęca będzie o 1,4% wyższa niż w 1963 r. dzięki korzystnym w 1963 r. zbiorom ziemniaków, które umożliwiły między innymi poważną, choć jeszcze niepełną odbudowę pogłowia trzody chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Na wyniki produkcji roślinnej w silnym stopniu oddziaływały niekorzystne warunki atmosferyczne dla zbóż, oleistych oraz użytków zielonych. Niższych zbiorów tych roślin nie mogły w pełni zrównoważyć dobre zbiory ziemniaków, buraków cukrowych, tytoniu i owoców.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Do pozytywnych zjawisk tego roku należy wzrost pogłowia trzody chlewnej o prawie 11%, stanowiący realną podstawę dla wzrostu produkcji mięsa w 1965 roku. Wolniejszy natomiast, bo wynoszący tylko około 1%, był wzrost pogłowia bydła z tym, że pogłowie krów uległo pewnemu zmniejszeniu.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W 1964 roku przezwyciężono wiele trudności hamujących sprawną pracę transportu. Dzięki zwiększeniu udziału transportu samochodowego w całości przewozów, przyśpieszeniu elektryfikacji kolei oraz wprowadzeniu usprawnień organizacyjnych, potrzeby przewozowe gospodarki narodowej były w ciągu roku, w szczególności w ciągu trzech kwartałów, zaspokajane w zasadzie zadowalająco. Obecnie w okresie jesiennego szczytu przewozów spiętrzyły się jednak pewne dodatkowe trudności, wynikające przede wszystkim z niedoboru wagonów krytych, co spowodowało konieczność pewnych ograniczeń w przewozach niektórych ładunków i co wymagać będzie podjęcia przez rząd dodatkowych środków dla zaradzenia tym trudnościom na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Jeśli chodzi o inwestycje, to przewiduje się, że w 1964 roku łączne nakłady inwestycyjne, w całej gospodarce narodowej wyniosą 126,2 mld zł, to znaczy będą o 3,4% wyższe niż w 1963 r. i przekroczą poziom założony w Narodowym Planie Gospodarczym o 900 mln zł. Należy jednak podkreślić, że realizacja planu inwestycyjnego nie przebiega jeszcze równomiernie. Przewiduje się przekroczenie szacunków planu w zakresie inwestycji nielimitowanych, obejmujących czyny społeczne, Społeczny Fundusz Odbudowy Kraju i Stolicy, inwestycje szybko rentujące się i inwestycje drobne, realizowane w trybie odrębnych przepisów. Natomiast nie zostaną w pełni wykonane zadania w zakresie inwestycji limitowanych w gospodarce uspołecznionej, w tym zwłaszcza dotyczące realizacji szeregu kluczowych inwestycji. Szczególnie odczuwalne dla wzrostu produkcji w następnych latach jest opóźnienie szeregu inwestycji w przemyśle hutniczym i chemicznym oraz, ogólnie biorąc, robót budowlano-montażowych w budownictwie przemysłowym, wynikające między innymi z niedostatecznego przygotowania inwestycji i niedostatecznego zsynchronizowania dostaw maszyn i urządzeń oraz robót budowlano-montażowych.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Do osiągnięć roku 1964 zaliczyć natomiast należy przewidywane pomyślne wykonanie planu w budownictwie mieszkaniowym i komunikacyjnym oraz dość wyraźną poprawę wykonawstwa inwestycyjnego w rolnictwie i budownictwie wiejskim, uzyskaną w dużym stopniu dzięki usprawnieniom organizacyjnym, polegającym na wydzieleniu wyspecjalizowanych przedsiębiorstw podległych Ministerstwu Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Według obecnych szacunków eksport w 1964 r. będzie o 10,9% wyższy niż w 1963 r., to jest, osiągnie 103,4% planu, a import będzie wyższy o 4,1% i wyniesie 102,6% planu.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Rok 1964 charakteryzuje się dość wydatną poprawą ekonomicznych rezultatów gospodarowania. Wyrażają się one w poprawie proporcji między wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia i funduszu płac oraz w racjonalniejszym niż w poprzednich okresach przyroście zapasów, które w roku bieżącym, jak i w planie na rok 1965, nie stanowią już, jak w latach ubiegłych — ogólnie biorąc — problemu nadmiernie obciążającego dochód narodowy, jakkolwiek poszczególne przejawy złego gospodarowania na tym odcinku występują nadal i wymagają dalszego przeciwdziałania. Ponadto nastąpiła poprawa proporcji między wykonaniem zadań rzeczowych w zakresie produkcji i obrotu a wykonaniem zadań w zakresie akumulacji finansowej.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W roku 1964 globalny fundusz płac wzrośnie o około 10,1 mld zł w porównaniu z rokiem 1963, w tym osobowy fundusz płac o 8,6 mld zł. W ramach tej kwoty 3 mld zł wynika ze wzrostu zatrudnienia oraz 5,6 mld zł z tytułu wzrostu średniej płacy, z czego 1,7 mld zł przypada na jej ponadplanowe przekroczenie, związane z ponadplanowym wzrostem produkcji i wydajności pracy. Należy też dodać, jeśli chodzi o wzrost wypłat, iż w ostatnim czasie rząd podjął między innymi decyzję o podwyższeniu najniższych emerytur.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Wzrost sprzedaży detalicznej w porównaniu z 1963 r. w cenach stałych wyniesie według wstępnego szacunku około 4%, co oznacza nieznaczne przekroczenie planu. Nastąpił dość wydatny wzrost dostaw rynkowych niektórych poszukiwanych artykułów, metalowych i elektrotechnicznych, między innymi lodówek i telewizorów, wyrobów dziewiarskich, a spośród artykułów żywnościowych — jaj, ryb i tłuszczów roślinnych. Jednakże zaopatrzenie rynku w niektóre artykuły kształtowało się niekorzystnie. Dotyczy to zwłaszcza mięsa i niektórych artykułów włókienniczych. Zadecydował o tym zmniejszony w porównaniu z 1963 r. skup żywca oraz zbyt niskie w punkcie wyjściowym zapasy wyrobów włókienniczych.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Wysoki Sejmie! Przystępując z kolei do omówienia podstawowych założeń projektu Narodowego Planu Gospodarczego na 1965 rok, chciałbym na wstępie podkreślić, że niewątpliwe wzmocnienie równowagi ekonomicznej w 1964 r. stworzyło realne przesłanki dla zwiększenia w nadchodzącym okresie tempa rozwoju gospodarczego kraju. Wyraziło się to w możliwości założenia większego niż w minionych dwóch latach wzrostu produkcji i inwestycji oraz większego wzrostu spożycia.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W szczególności cechą charakterystyczną projektu planu na 1965 rok, w odróżnieniu od planów dwóch poprzednich lat, jest przyśpieszenie tempa wzrostu produkcji przemysłowej. I tak, o ile w planie na 1964 rok przewidywano wzrost produkcji przemysłowej o 6,3%, to w planie na rok 1965 zakłada się wzrost o 7,8%, przy czym, tak samo jak w roku bieżącym, istnieją realne przesłanki jego przekroczenia. Następnym istotnym założeniem w tym dziale gospodarki narodowej jest zwiększenie tempa wzrostu produkcji przemysłowej grupy „B”, to jest produkcji przedmiotów spożycia, a przede wszystkim produkcji w przemyśle spożywczym, co jest możliwe między innymi dzięki temu, że już w roku bieżącym w znacznej mierze odbudowano stan pogłowia trzody chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W stosunku do ubiegłych lat zakłada się również zwiększenie tempa produkcji przemysłu maszynowego. Projektowane przyśpieszenie tempa wzrostu przemysłu maszynowego pozwoli na lepsze zaspokojenie potrzeb rynku, inwestycji i na zwiększenie eksportu, aczkolwiek nie będzie możliwe jeszcze pełne asortymentowe zaspokojenie wszystkich potrzeb w tym zakresie. W celu rozwiązania szczególnie trudnej sytuacji w dziedzinie obrabiarek, podjęto kroki zmierzające do zwiększenia ich importu z krajów socjalistycznych, by umożliwić pełniejsze zaspokojenie potrzeb kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Pewne zmniejszenie tempa wzrostu produkcji przewidziane jest natomiast w przemyśle chemicznym. Wzrost ten wyniesie tylko 10,9% wobec 13%, które będą osiągnięte w 1964 r. Główną przyczyną tego są opóźnienia inwestycyjne oraz trudności technologiczne w uruchomieniu niektórych nowych obiektów. Opóźnienie uruchomienia instalacji półspalania metanu w Zakładach Azotowych w Tarnowie II pociąga za sobą niedobory w stosunku do poprzednich założeń w produkcji amoniaku, nawozów azotowych, w produkcji polichlorku winylu, akrylonitrylu itp. Również z tego powodu założona w planie na rok 1965 produkcja włókien poliakrylonitrylowych będzie musiała być oparta w przeważnej mierze na imporcie akrylonitrylu. Dlatego też w roku przyszłym z całą ostrością staje przed nami potrzeba rozwiązania spraw związanych z terminowym oddawaniem do użytku podstawowych inwestycji przemysłu chemicznego oraz możliwie szybkim i sprawnym opanowywaniem nowych i skomplikowanych procesów technologicznych w tej gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W przemyśle materiałów budowlanych zakłada się wzrost produkcji cementu o 9%, materiałów ściennych o 14%, szkła okiennego o prawie 12%. Pomimo tak dużego wzrostu produkcji mogą w ciągu roku wystąpić pewne trudności w zaspokojeniu silnie rosnących potrzeb kraju na te materiały. W związku z tym konieczne będzie w okresie ustalania szczegółowych zadań planowych powtórne, dokładne rozpatrzenie planów produkcji materiałów budowlanych oraz podjęcie wysiłków dla sprawnego i rytmicznego zaspokojenia potrzeb kraju, zwłaszcza w okresie sezonu robót budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W planie na rok 1965 zakładamy możliwie maksymalny w obecnej chwili wysiłek, aby poprawić zaopatrzenie rynku w wyroby przemysłu lekkiego. W tym celu przewiduje się zwiększenie produkcji tkanin bawełnianych o 5,9%, tkanin wełnianych o 2,8%, tkanin jedwabnych o 6,3% oraz zwiększenie produkcji odzieży o 6,5% i produkcji obuwia skórzanego o 6,2%.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Jednocześnie zakłada się, że wzrost produkcji wyrobów dziewiarskich i pończoszniczych będzie szybszy aniżeli produkcja tkanin, co jest uzasadnione wzrastającym zapotrzebowaniem na te wyroby. Należy podkreślić, że podstawową tendencją planu jest dążenie do zwiększenia stosowania w przemyśle włókienniczym włókien chemicznych produkcji krajowej. Przewiduje się, że w stosunku do łącznego zużycia surowców włókienniczych, nie licząc włókien łykowych i szmat, udział włókien chemicznych powinien osiągnąć w 1965 r. 43,3%, w tym włókien syntetycznych — 7,7%.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Trudności surowcowe bądź braki zdolności produkcyjnych mogą spowodować, że nie wszystkie potrzeby będą mogły w 1965 roku być w pełni pokryte — zgodnie z asortymentowymi wymaganiami rynku. Dlatego też w świetle aktualnych możliwości zaopatrzenia przemysłu lekkiego w surowce trzeba będzie zwrócić szczególną uwagę na bieżące dostosowanie asortymentu produkowanych wyrobów, a w szczególności tkanin, konfekcji, wyrobów dziewiarskich i pończoszniczych, obuwia — do potrzeb rynku wewnętrznego w celu możliwie najpełniejszego zaspokojenia popytu ludności, jak i do potrzeb eksportu. Należy także wykorzystać możliwości lepszego zaopatrzenia rynku w drodze wymiany asortymentów poprzez handel zagraniczny, zwłaszcza w obrotach z krajami należącymi do Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Pewne zwiększenie bazy surowcowej pozwala na założenie wzrostu produkcji przemysłu rolno-spożywczego o 4,6%, co — jak przewidujemy — powinno odbić się na polepszeniu zaopatrzenia rynku.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Założenia planu na rok 1965 przewidują wzrost produkcji globalnej rolnictwa o 2,7%, a skupu produktów rolnych o 7,7%. Oznacza to znaczne przyśpieszenie wzrostu produkcji rolnej, mimo że w planowaniu produkcji roślinnej ustalenia dotyczące szacunku plonów oparto zgodnie z zaleceniami IV Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na średniej 4-letniej, bez uwzględnienia trendu wzrostu. Dlatego też globalny wzrost produkcji rolnej o 2% zawiera w sobie pewne rezerwy. Jeżeli bowiem warunki atmosferyczne będą pomyślne, a nawet tylko średnie, to w rzeczywistości wzrost produkcji roślinnej może być wyższy. Natomiast produkcja zwierzęca, która oparta jest na osiągniętym już stanie pogłowia i na wynikach produkcji roślinnej 1964 roku, wzrośnie w 1965 r. według założeń planu o około 3,6%.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Podstawowym problemem w tej dziedzinie jest stworzenie w trakcie realizacji planu takich warunków, które umożliwiłyby dalszy wzrost pogłowia trzody chlewnej oraz utrzymanie pogłowia bydła co najmniej na dotychczasowym poziomie. To ostatnie zadanie jest szczególnie istotne ze względu na konieczność nieobniżonego zaspokojenia potrzeb ludności i gospodarki narodowej. Dlatego też na tych terenach, gdzie istnieją lepsze warunki paszowe, konieczne będzie uzyskanie pewnego wzrostu pogłowia.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Rząd ze swej strony przewiduje kroki mające na celu stworzenie pomyślnych warunków dla dalszego rozwoju rolnictwa. Przewiduje się w szczególności, że zaopatrzenie rolnictwa w pasze treściwe z zasobów państwowych, łącznie z paszami przeznaczonymi na wymianę za zboże, będzie nadal wysokie. W roku gospodarczym 1964/1965 dostawy pasz treściwych wyniosą 2.700 tys. ton, a w roku gospodarczym 1965/1966–2.820 tys. ton. W ramach tych dostaw 2.390 tys. ton wyniosą dostawy mieszanek pasz zawierających 551 tys. ton składników wysokobiałkowych, co przyczyni się do poprawy struktury dostarczanych pasz.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Zaopatrzenie rolnictwa w nawozy mineralne pod zbiory 1965 r. wzrośnie w przeliczeniu na czysty składnik z 993 tys. ton w roku 1964 do 1.143 tys. ton, to jest o 15,1%, a w porównaniu ze średnią roczną dostaw w latach 1961–1964 o 27%. W żadnym jeszcze roku nie osiągnęliśmy tak poważnego wzrostu dostaw tych nawozów. Pragnę w tym miejscu podkreślić, że w związku z opóźnieniami inwestycyjnymi w przemyśle chemicznym dostawy te są częściowo oparte na zwiększonym imporcie w porównaniu z poprzednimi przewidywaniami. Taki wzrost dostaw nawozów powinien umożliwić stosowanie większych dawek nie tylko pod uprawy przemysłowe, lecz również pod zboża i użytki zielone, co niewątpliwie powinno wyrazić się w zwiększonych plonach tych kultur.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Ponadto znaczne zwiększenie zaopatrzenia rolnictwa w środki ochrony roślin powinno przyczynić się do lepszego zabezpieczenia produkcji roślinnej przed stratami powodowanymi przez szkodniki, choroby i chwasty.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Przewiduje się uzyskanie dalszego postępu w zakresie regulacji stosunków wodnych w rolnictwie. I tak w zakresie melioracji gruntów ornych przeprowadzi się drenowanie nowe na obszarze 81 tys. ha i odbudowę drenowań na obszarze 72 tys. ha, a w zakresie melioracji trwałych użytków zielonych przeprowadzi się melioracje nowe i renowacyjne na obszarze około 130 tys. ha łąk i pastwisk. Zagospodarowaniem pomelioracyjnym powinno być objęte prawie 150 tys. ha łąk i pastwisk.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W 1965 r. kontynuowana będzie akcja zwiększenia stopnia mechanizacji rolnictwa. Łączna wartość dostaw traktorów, silników i maszyn rolniczych dla całego rolnictwa, powinna wynieść w 1965 r. około 6,9 mld zł, wobec 6,2 mld zł w 1964 r., to jest wzrosnąć o 11,7%.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W dziedzinie komunikach przewiduje się w 1965 r. kontynuowanie zapoczątkowanych zmian zmierzających do unowocześnienia i usprawnienia działalności transportu.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Należą do nich w szczególności podjęte już decyzje w sprawie usprawnienia współdziałania transportu samochodowego i kolejowego oraz organizacji publicznej spedycji krajowej, a następnie decyzje w sprawie koncentracji i usprawnienia towarowego transportu samochodowego oraz w sprawie rozwoju regeneracji i napraw części i podzespołów samochodowych. W myśl tych decyzji zostało między innymi powołane przedsiębiorstwo spedycji krajowej, które ma na celu usprawnienie przewozu ładunków drobnych oraz w ekonomicznie uzasadnionych przypadkach i przesyłek całowagonowych. Jednocześnie przewiduje się usprawnienie transportu samochodowego przez jego koncentrację oraz pełniejsze zaspokojenie potrzeb remontowych taboru.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Zakłada się, że przewozy ładunków transportem publicznym i branżowym osiągną 532 mln ton, co oznacza wzrost w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu 1964 r. o 5%, w tym przewozy ładunków transportem kolejowym normalnotorowym wzrosną o 2,8%, a transportem samochodowym o 6,6%. Nastąpi dalsze zwiększenie udziału transportu samochodowego w przewozie ładunków i pasażerów, co odciąży transport kolejowy i ułatwi wykonanie zadań postawionych na 1965 rok.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Obok rozszerzenia zakresu działania transportu samochodowego i zwiększenia ilości samochodów i autobusów, plan na 1965 r. przewiduje dalsze unowocześnienie transportu kolejowego. W szczególności zakłada się, że długość linii zelektryfikowanych wzrośnie z 1.823 km w 1964 r. do 2.238 km w 1965 r. Do eksploatacji w 1965 r. oddane zostaną do użytku między innymi odcinki: Łowicz — Łódź Kaliska — Zduńska Wola, Tarnowskie Góry — Herby, Nowe — Karsznica oraz Wrocław — Wałbrzych — Kuźnice.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Jednocześnie następować będzie w 1965 r. dalszy rozwój trakcji spalinowej na podstawie dostaw produkowanych w kraju lokomotyw lekkich i średnich oraz dostaw z importu lokomotyw średnich i ciężkich. W tym miejscu należy podkreślić, że pełne wykonanie dostaw środków trakcyjnych, wagonów i materiałów dla kolei jest jednym z podstawowych zadań polskiego przemysłu maszynowego i hutniczego, a także aparatu handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1965 przewiduje pewne zwiększenie tempa inwestowania w porównaniu z ostatnimi dwoma latami. Jest to związane z koniecznością zapewnienia odpowiednich nakładów na dokończenie wielu inwestycji rozpoczętych w bieżącym pięcioleciu oraz na przygotowanie — w miarę możliwości — właściwego frontu realizacji inwestycji w następnym planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Wzrost nakładów w projekcie NPG na rok 1965 związany jest przede wszystkim z koniecznością zapewnienia poważnego wzrostu inwestycji w rolnictwie i w dziedzinach z rolnictwem związanych oraz potrzebą uzyskania odpowiedniego rozwoju innych inwestycji produkcyjnych, które mają dostarczyć niezbędną ilość miejsc pracy dla licznych roczników powojennych, wchodzących w przyszłej pięciolatce w wiek produkcyjny.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Dlatego też projekt NPG przewiduje wzrost nakładów inwestycyjnych w całej gospodarce narodowej o 8,6% wobec wzrostu osiągniętego w 1964 r. w wysokości 3,4% i w osiągniętego w 1964 r. w wysokości 3,4% i w 1963 r. w wysokości 3%. Należy jednakże wyraźnie podkreślić, że tak założony wzrost jest maksymalnie dopuszczalny w obecnych warunkach gospodarczych kraju i ewentualne postulaty dotyczące zwiększenia inwestycji muszą być połączone z jednoczesnym wskazaniem inwestycji, które jako mniej ważne mogą być odroczone na okres późniejszy. Należy tu również zwrócić uwagę, że jakkolwiek plan inwestycyjny jest globalnie zbilansowany z produkcją materiałów budowlanych oraz produkcją maszyn i urządzeń, to w wielu wypadkach (na przykład rury) należy się liczyć z możliwością powstawania odcinkowych trudności. Również i moc produkcyjna przedsiębiorstw budowlano-montażowych, która globalnie odpowiada zadaniom planu inwestycyjnego, na terenie niektórych województw może się okazać nie w pełni wystarczająca.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W związku z możliwością zaistnienia tego rodzaju trudności, rząd podjął decyzję o dokonaniu szczegółowego zbilansowania robót budowlano-montażowych z programem inwestycyjnym w ciągu listopada oraz o przeprowadzeniu do dnia 10 grudnia 1964 r. weryfikacji inwestycji nowo rozpoczynanych — w celu skreślenia z planu mniej ważnych inwestycji, które nie mają jeszcze przygotowanej dokumentacji techniczno-kosztorysowe j oraz przeniesienia tych kwot do rezerwy.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Największy wzrost nakładów przeznacza się w roku przyszłym na inwestycje produkcyjne, a w szczególności na rolnictwo (o około 19%), na przedsiębiorstwa budowlano-montażowe (około 11,6%), na transport i łączność (około 10,6%) oraz na przemysł (około 6,8%).</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Szybszy wzrost inwestycji produkcyjnych niż nieprodukcyjnych został spowodowany między innymi koniecznością konsekwentnego realizowania wzrostu nakładów na rolnictwo zgodnie z długofalowym programem rozwoju rolnictwa, potrzebą zapewnienia niezbędnych środków dla komunikacji i łączności, kontynuowania dużych inwestycji w przemyśle (między innymi inwestycji paliwowo-energetycznych i surowcowych), jak również potrzebą rozwinięcia niezbędnych nowych inwestycji przemysłowych, a w szczególności nowych inwestycji, niezbędnych dla rozwoju środków produkcji dla rolnictwa; dotyczy to na przykład przemysłu nawozów azotowych oraz przemysłu ciągników i maszyn rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Zasadniczym zadaniem w dziedzinie działalności inwestycyjnej w 1965 r. jest skoncentrowanie się na najważniejszych obiektach oraz uzyskanie postępu w terminowym oddawaniu nowych obiektów do użytku. W szczególności niezbędne będzie uzyskanie istotnego postępu i poprawy w realizacji zadań inwestycyjnych w hutnictwie i przemyśle chemicznym, a ponadto zapewnienie realizacji inwestycji rolnych drogą rozbudowy i usprawnienia pracy przedsiębiorstw budowlanych, wykonujących rosnący program budownictwa w państwowych gospodarstwach rolnych, kółkach rolniczych, spółdzielniach produkcyjnych i przedsiębiorstwach świadczących usługi na rzecz rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Zagadnienie utrzymania równowagi w handlu zagranicznym, zwłaszcza w obrotach z krajami kapitalistycznymi, będzie musiało być nadal w centrum uwagi wszystkich ogniw gospodarczych w 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Plan handlu zagranicznego na 1965 r. zakłada wzrost obrotów o 8% z tym, że wzrost importu wyniesie 8,6%, a eksportu — 7,3%; w ramach tego wzrostu zakłada się wyższy wzrost eksportu maszyn i urządzeń o ponad 11,4%.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W porównaniu do planów w ubiegłych latach, na 1965 rok zakłada się dość wysoki wzrost importu surowców, który powinien zapewnić pełniejsze wykorzystanie mocy produkcyjnych przemysłu przetwórczego.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Wzrost importu maszyn i urządzeń wyniesie około 16% w stosunku do 1964 r. Należy jednak przypomnieć, że import maszyn i urządzeń był w bieżącym roku poważnie ograniczony.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W celu pełnego wykonania założonych w planie zadań w zakresie handlu zagranicznego niezbędny jest dalszy konsekwentny wysiłek organów rządowych i wszystkich ogniw gospodarki narodowej w kierunku zwiększenia produkcji eksportowej i eksportu oraz zwiększenia efektywności handlu zagranicznego tak w dziedzinie eksportu, jak i importu.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Przytoczone dotychczas zadania Narodowego Planu Gospodarczego na 1965 r. znajdują swój syntetyczny wyraz w założeniach dotyczących tworzenia i podziału dochodu narodowego. Szacuje się, że dochód narodowy do podziału wzrośnie o około 5,3% w Dorównaniu z 1964 r.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Zakłada się, że zakumulowana część dochodu narodowego wyniesie 23,6%, wobec 23,1% w 1964 r. W szczególności nastąpi wzrost udziału inwestycji w dochodzie narodowym z 17,3% w planie na 1964 r. do 17,8% w 1965 r. Jednocześnie zakłada się, że fundusz spożycia ogółem będzie wyższy w 1965 r. o około 4,7% w porównaniu z przewidywanym poziomem 1964 r., a fundusz spożycia indywidualnego będzie wyższy o ponad 4,4%, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca oznacza wzrost o około 3,2%.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Z ogólnego przyrostu dochodu narodowego wynoszącego około 25 mld zł, przewiduje się przeznaczenie około 14 mld zł na fundusz spożycia indywidualnego.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Wysoki Sejmie! Szereg specyficznych problemów zarysowało się w trakcie opracowania planu zatrudnienia na 1965 r. Z jednej bowiem strony konieczne jest utrzymanie dotychczasowych osiągnięć w dziedzinie racjonalnego gospodarowania siłą roboczą oraz uzyskania dalszego wydatnego wzrostu wydajności pracy, z drugiej zaś strony przyśpieszenie rozwoju gospodarki narodowej oraz wzrost udziału szeregu pracochłonnych gałęzi produkcji i asortymentów w strukturze produkcji, wymagają większego niż w bieżącym roku przyrostu liczby zatrudnionych. Ponadto należało uwzględnić fakt, że uzyskanie w 1965 r. tak znacznego przyrostu wydajności pracy, jaki nastąpił w 1964 r. — w porównaniu z nienormalnie niskim poziomem 1963 r. — nie będzie możliwe do zrealizowania.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Dlatego też w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na 1965 rok zakłada się przyrost zatrudnienia w wysokości 255 tys. osób, podczas gdy w roku 1964 przyrost ten wyniesie około 127 tys. osób. Przy analizie tych założeń należy uwzględnić fakt, że szacowany na 1965 r. przyrost Siły roboczej do zatrudnienia wynosi około 260 tys. osób. Tak więc przyjęte założenia stwarzają możliwość z jednej strony wchłonięcia zasobów siły roboczej w gospodarce narodowej, a z drugiej strony mają stworzyć możliwości pełnej obsady nowo uruchamianych zakładów, przy czym wiele z nich musi otrzymać obsadę załogi wcześniej, w celu przeszkolenia nowo zatrudnionych. Poza tym projektowany przyrost zatrudnienia ma umożliwić zmianę struktury produkcji przemysłu na bardziej pracochłonną, o wyższym udziale artykułów o większym stopniu przerobu i bardziej precyzyjnych w związku z potrzebami eksportu i rynku wewnętrznego, ma zapewnić rozwój usług, zwiększenie produkcji części zamiennych rozbudowę zaplecza technicznego w przemyśle, zwłaszcza w przemyśle maszynowym i chemicznym, lepsze wykonywanie remontów własnymi siłami i tym podobne cele.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Przy projektowanym zwiększeniu zatrudnienia pozostaje jednak nadal podstawowym obowiązkiem całej administracji gospodarczej oraz przedsiębiorstw ścisłe przestrzeganie właściwych proporcji między produkcją, funduszem płac, zatrudnieniem i wydajnością pracy. Wszystkie ogniwa gospodarki muszą zdać sobie dokładnie sprawę z tego, że założony w planie dość znaczny przyrost zatrudnienia nie uprawnia do nieoszczędnego i nieracjonalnego gospodarowania siłą roboczą i funduszem płac. Utrzymanie w trakcie realizacji planu prawidłowych proporcji jest koniecznym warunkiem harmonijnego rozwoju gospodarki narodowej i powinno uchronić nas od konieczności podejmowania w przyszłości doraźnych, nieprzyjemnych kroków, zmierzających do utrzymania równowagi gospodarczej kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W ciągu 1965 r. konieczne będzie zwrócenie szczególnej uwagi na problem prawidłowego zatrudnienia absolwentów oraz na problem zatrudnienia kobiet. W związku z tym konieczne jest prowadzenie bardziej aktywnej polityki zatrudnienia, werbunku z terenów nadwyżkowych na tereny deficytowe, doszkalania osób nie posiadających odpowiednich kwalifikacji i polityki szerszego i usystematyzowanego zatrudnienia w produkcji kobiet na miejsce mężczyzn, przesuwanych do innych prac.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Jak już podałem, projekt planu przewiduje, że ogólny fundusz spożycia wzrośnie w 1965 r. o 4,7%, podczas gdy w 1964 r. przewidywany wzrost wynosi 3,5%, przy czym fundusz spożycia indywidualnego wzrośnie w 1965 r. o 4,4%, podczas gdy w 1964 r. przewiduje się wzrost o 3,2%. Te założenia znajdują pełne pokrycie w planie obrotu towarowego, który przewiduje, że zakupy towarów w handlu uspołecznionym wzrosną o 6%, a sprzedaż usług w gospodarce uspołecznionej o 5,9%.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Jednym z ważniejszych problemów projektu Narodowego Planu Gospodarczego na 1965 r. jest sprawa zaopatrzenia rynku w artykuły spożywcze, a w tym zwłaszcza w mięso. Projekt planu zakłada określoną poprawę na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W 1965 r. będzie konieczny dalszy poważny wysiłek w kierunku lepszego asortymentowego zaopatrzenia rynku w niektóre wyroby przemysłu włókienniczego, a przede wszystkim. droga możliwie maksymalnego wykorzystania zdolności produkcyjnych przemysłu lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W zakresie pozostałych artykułów przemysłowych, w tym zwłaszcza w artykułach trwałego użytku, przewiduje się dalszą poprawę zaopatrzenia rynku. I tak dostawy telewizorów wzrosną o 12%, lodówek o 46%, odbiorników radiowych o 15%, samochodów osobowych o 24%.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Niezależnie od ilościowego wzrostu, istotne znaczenie dla zaspokojenia potrzeb ludności ma jakość oraz rodzaj poszukiwanego towaru, dlatego też w 1965 r. przewiduje się dalsze zaostrzenie odbioru jakościowego towarów przeznaczonych na rynek wewnętrzny oraz pełniejsze dostosowanie asortymentów towarów do kształtującego się popytu. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, iż jest to problem olbrzymiej wagi i znaczenia, wiele jest na ten temat słusznej krytyki, mimo iż mamy w tej dziedzinie pewne osiągnięcia. Tak na przykład w przemyśle lekkim w pierwszym półroczu bieżącego roku uzyskano poprawę wyników finansowych między innymi dzięki wprowadzeniu nowości oraz poprawie gatunkowości. Jednak mimo częściowych osiągnięć poprawa jakości produkcji jest jednym z najważniejszych problemów i zadań w planie na rok 1965.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Jednocześnie należy wspomnieć, że w roku 1965 przewiduje się wprowadzenie wielu zmian pozwalających na wydatne podniesienie poziomu działalności zakładów gastronomicznych i obsługi konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W 1965 r. przewiduje się pewną, dostosowaną do możliwości gospodarki narodowej, poprawę zaspokojenia potrzeb ludności w zakresie urządzeń socjalno-kulturalnych i budownictwa mieszkaniowego. Szerzej tę sprawę omówi prawdopodobnie w swym wystąpieniu Minister Finansów, ja tylko wspomnę, że nakład książek wzrośnie o 4,6%, nakład gazet o 2,6%, liczba miejsc w szpitalach zwiększy się o 3,3%, zaś w budownictwie mieszkaniowym typu miejskiego ilość izb oddanych do użytku zwiększy się o 10,6%, a rozmiary powierzchni użytkowej o 8,6%.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Poważne zadania stawia projekt Narodowego Planu Gospodarczego na 1965 rok przed gospodarką terenową. Chciałbym stwierdzić, że w ostatnich latach została osiągnięta znaczna stabilizacja zakresu i form zarządzania gospodarką terenową. Ciężar gatunkowy tej gospodarki poważnie wzrósł i stanowi w sumie około 1/3 gospodarki narodowej. Stanęły przed nią poważne zadania i problemy w kierowaniu tak znacznym potencjałem gospodarczym. Między innymi dynamiczny rozwój czynów społecznych wymaga planowego oddziaływania na akcję ich podejmowania i organizowania.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Dużego zwłaszcza znaczenia nabiera sprawa ustalenia prawidłowej hierarchii zadań, które mają być rozwiązywane w ramach czynów społecznych. Drogi lokalne, ich budowa, konserwacja, remonty — powinny stać się głównym celem akcji czynów społecznych. Państwo w tej dziedzinie udziela poważnej pomocy zarówno organizatorskiej, jak i materialnej w postaci sprzętu, materiałów oraz pomocy finansowej.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Rady narodowe otrzymały ostatnio wiele bardzo poważnych uprawnień w zakresie sprawowania funkcji koordynatora całej gospodarki na terenie województwa. Poszczególne rady narodowe w różnej formie i z różnymi wynikami korzystają z tych uprawnień. Najbardziej konkretne i wymierne rezultaty zostały już osiągnięte w inicjowaniu i realizacji inwestycji wspólnych dla kilku użytkowników, między innymi w programowaniu skojarzonej gospodarki cieplnej.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Podobne inicjatywy mogą mieć zastosowanie przy programowaniu budowy lub eksploatacji wspólnych oczyszczalni ścieków, ujęć wody, stacji transformatorowych, gospodarki maszynowej i tym podobnych inwestycji. Akcją budowy lub eksploatacji wspólnych inwestycji w zbyt jeszcze małym stopniu zostały objęte różnego typu urządzenia socjalno-kulturalne. Jest to bardzo poważne zadanie prezydiów rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Wysoki Sejmie! Na przestrzeni ostatnich kilku lat zarówno partia, jak i rząd wiele uwagi poświęciły zagadnieniom doskonalenia metod planowania i zarządzania gospodarką narodową. Sprawy te znajdowały także żywy wyraz w debatach Sejmu. Chciałbym tym sprawom poświęcić również nieco czasu.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Doskonalenie metod planowania i zarządzania jest w naszej praktycznej działalności procesem ciągłym, opartym na wynikach wielu doświadczeń, badań i eksperymentów. Uzyskane w ten sposób wyniki są sukcesywnie wprowadzane do praktyki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Przed przystąpieniem do opracowania przyszłego planu 5-letniego konieczne było również dokonanie oceny stosowanych na przestrzeni ostatnich kilku lat metod planowania, a następnie na tym tle wytyczenia kierunków ich zmian na lata 1966–1970.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W pierwszym etapie tych prac skoncentrowano się na zagadnieniach trybu i metod opracowania projektu 5-letniego Planu Rozwoju Gospodarki Narodowej na lata 1966–1970 przez jednostki gospodarcze wszystkich szczebli łącznie z przedsiębiorstwami. Prace te znalazły już właściwy wyraz w wydanej przez Komisję Planowania instrukcji, na podstawie której opracowuje się projekt nowego planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Obecnie, w drugim etapie prac, dokonuje się szerokiego przeglądu całokształtu metod planowania i zarządzania, co wiąże się między innymi z zaleceniami IV Zjazdu PZPR. Prace te powinny być zakończone do końca bieżącego roku, a podjęte decyzje wprowadzane będą do praktyki gospodarczej na przestrzeni najbliższych paru lat. Spośród tego programu prac chciałbym omówić ważniejsze ich kierunki i rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Jednym z głównych zagadnień wysuwających się na czoło w dziedzinie doskonalenia metod planowania jest sprawa oparcia planowania zatrudnienia, wydajności pracy i funduszu płac na nowych miernikach produkcji dostosowanych do specyfiki poszczególnych branż, a zatem sprawa dalszego eliminowania ujemnych skutków, jakie występowały dotychczas w wielu przypadkach na tle stosowania wskaźnika produkcji globalnej i towarowej, jako wyłącznego miernika oceny działalności przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Kierunki zmian w tym zakresie zmierzają do sukcesywnego obejmowania nowymi miernikami produkcji poważnej większości jednostek w przemyśle ciężkim, lekkim, chemicznym, rolno-spożywczym, drzewnym i papierniczym oraz w przemyśle materiałów budowlanych. Chodzi tu o mierniki oparte na normatywnej pracochłonności, normatywnym koszcie przerobu, jednostkach naturalnych itp., które w coraz szerszym zakresie wprowadzane są już obecnie do praktyki gospodarczej. Chodzi także o nowe mierniki w zakresie planowania i ewidencjonowania obniżki kosztów własnych od strony zużycia materiałów na jednostkę produkcji. Warto tu dodać, że w odniesieniu do przemysłu maszynowego skuteczność tych nowych mierników jest obecnie przedmiotem eksperymentów w kilkudziesięciu zakładach.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Poza miernikami produkcji w przemyśle poddano analizie obowiązujący obecnie system mierników w budownictwie, transporcie oraz w rolnictwie. W wyniku tych prac zostaną przeprowadzone dalsze eksperymenty w zakresie stosowania rzeczowych i wartościowych wskaźników, które odzwierciedlałyby w sposób bardziej prawidłowy niż dotychczas ponoszony przez przedsiębiorstwa wkład pracy żywej i uprzedmiotowionej.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Jeśli chodzi o system bodźców ekonomicznych, to zmiany w tym zakresie zostały już zapoczątkowane przez wprowadzenie w bieżącym roku nowych zasad premiowania pracowników umysłowych w przemyśle i budownictwie, a uprzednio jeszcze nowych zasad premiowania pracowników umysłowych i fizycznych państwowych gospodarstw rolnych. Zmiany funduszu premiowania pracowników umysłowych w przemyśle i budownictwie polegają na scaleniu funduszu premiowego zasadniczego, dodatkowego oraz wielu dotychczas stosowanych premii i nagród, jak również na wprowadzeniu na podstawie systemu punktowego zasady wypłaty premii za wykonanie konkretnych zadań rzeczowych. Staramy się stworzyć taki system bodźców, który pozwoliłby przedsiębiorstwom na elastyczne dostosowywanie się do aktualnych, stojących przed nimi zadań.</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Obecnie prowadzone są również prace nad reformą funduszu zakładowego w kierunku uproszczenia zasad jego obliczania, a zwłaszcza ściślejszego powiązania tego funduszu z wynikami pracy przedsiębiorstw. Chcemy też jak najszerzej wykorzystać doświadczenia innych krajów socjalistycznych oraz wyniki szerokiej dyskusji prowadzonej szczególnie w zakresie powiązania bodźców ekonomicznych i oceny pracy przedsiębiorstw z kształtowaniem się ich rentowności.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W planowaniu inwestycji jeszcze bardziej zaostrza się wymagania stawiane przy rozpatrywaniu nowych inwestycji i włączaniu ich do planu, w zakresie prawidłowego przygotowania dokumentacji, zwłaszcza kosztorysowej, oraz zapewnienia terminowych dostaw maszyn i urządzeń.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Rozwinięta będzie pełniej niż dotychczas zasada koncentracji nakładów inwestycyjnych oraz priorytetu inwestycji kontynuowanych w stosunku do nowo rozpoczynanych. Przed podjęciem inwestycji będzie dokonywana gruntowna analiza ich celowości oraz realności wykonawstwa i dostaw, zwłaszcza z importu. Chodzi o to, aby uniknąć kosztownych przestojów w toku budowy, aby inwestycje były realizowane terminowo i rytmicznie i aby skrócić cykl inwestycyjny do racjonalnych rozmiarów.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Zostanie również znacznie zaostrzony obowiązek rozliczania się z remanentów niezamontowanych maszyn i urządzeń inwestycyjnych oraz planowego ich zagospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Współpraca pomiędzy inwestorem a generalnym wykonawcą będzie oparta na umowach wieloletnich. Stopniowo wprowadzana będzie w życie instytucja generalnego dostawcy maszyn i urządzeń. Ponadto prowadzi się prace nad wprowadzeniem oprocentowania środków trwałych w tych gałęziach gospodarki, w których oprocentowanie to nie spowoduje nierentowności i gdzie okaże się to celowe jako bodziec ekonomiczny, działający w dziedzinie programowania i realizacji inwestycji. Ponadto pogłębia się metody planowania przez rozszerzenie stosowania wskaźników kapitałochłonności i efektywności inwestycji w przekrojach branżowych, międzybranżowych i międzyoddziałowych.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Planowanie rozwoju sieci przedsiębiorstw budowlano-montażowych i bilansowanie robót budowlano-montażowych z zadaniami inwestycyjnymi będzie oparte na programie specjalizacji i rejonizacji przedsiębiorstw budowlano-montażowych z uwzględnieniem ich optymalnej wielkości. Narastanie potencjału budownictwa w poszczególnych województwach będzie ściślej dostosowane do wzrostu i rozkładu zadań inwestycyjnych, a prace bilansowe powinny być usprawnione.</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Dotychczasowe doświadczenia skłaniają także do stopniowego wprowadzania i ścisłego przestrzegania obowiązku tworzenia rezerw na pokrycie potrzeb nieprzewidzianych w planie i na ewentualne wyrównanie różnic w wycenie kosztów inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Chcemy rozszerzać system rezerw również w innych dziedzinach, jak w handlu zagranicznym i rolnictwie, jako stały element planów gospodarczych i to zarówno w postaci fizycznych rezerw, jak również nierozdysponowanych zdolności produkcyjnych i w innych formach.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W dziedzinie zaopatrzenia kierunki zmian dotyczą poprawniejszego zharmonizowania planów zaopatrzenia z innymi częściami planów i zmierzają przede wszystkim do objęcia systemem bilansów listy podstawowych materiałów, szerzej niż to ma miejsce obecnie. Usprawni to programowanie produkcji tych materiałów w dostosowaniu do planowych potrzeb odbiorców, umożliwi lepsze rozeznanie zapasów u odbiorców i dostawców oraz pozwoli na bardziej prawidłowe określenie rozmiarów niezbędnego importu.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W odniesieniu do planowania zapasów w gospodarce narodowej, kierunki zmian polegają na wprowadzaniu metody planowania zapasów według gałęzi gospodarki oraz na wprowadzaniu obowiązku opracowywania przez aparat zbytu planów zapasów składowych, co wiąże się z prawidłowym przemieszczeniem ich w skali ogólnokrajowej i rejonowej. Niezależnie od tego opracowane zostały specjalne programy, usprawnienia obrotu pozarynkowego w zakresie łożysk tocznych kabli i przewodów oraz wyrobów hutniczych. Generalnym celem tych programów jest skrócenie terminów składania zamówień przez odbiorców oraz stałe powiązanie określonych grup odbiorców z konkretnymi dostawcami — zakładami produkcyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Plany gospodarcze, a zwłaszcza plany inwestycyjne, będą w przyszłości wiązane z zadaniami, wynikającymi z programów organizacyjno-technicznych rekonstrukcji przedsiębiorstw, branż i gałęzi gospodarki narodowej oraz z potrzebami wynikającymi ze specjalizacji i koncentracji produkcji.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Rozszerza się zakres koordynacji zadań dotyczących rozwoju nauki i techniki poprzez plany ważniejszych prac naukowo-badawczych, doświadczalnych i konstrukcyjnych, opracowywane przez wiodące placówki naukowo-badawcze. Powinno to zapewnić stosowanie nowoczesnych rozwiązań konstrukcyjnych oraz postępowych metod technologicznych. Chciałbym tu podkreślić, że do tych spraw przywiązuje się szczególnie wielką wagę, zwłaszcza na tle rozszerzenia i umocnienia koordynacyjnej roli Komitetu Nauki i Techniki. Na cele rozwoju nauki i techniki przeznacza się corocznie większe kwoty. Dotyczy to zwłaszcza funduszu techniczno-ekonomicznego oraz funduszu nowych uruchomień, stanowiących bodziec dla rozwijania nowoczesnej techniki.</u>
          <u xml:id="u-3.89" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Szczególnie istotne znaczenie mieć będzie wprowadzenie zasady planowania dwuletniego. Tę formę planowania zastosowaliśmy po raz pierwszy rok temu dla lat 1964–1965 w zakresie inwestycji i budownictwa. Obecnie rozszerzamy tę formę na inne dziedziny gospodarki narodowej. Chciałbym w tym miejscu poinformować Wysoki Sejm, że rząd przy rozpatrywaniu projektu NPG na 1965 rok określił również podstawowe założenia rozwoju gospodarki narodowej na 1966 rok. Plan natomiast przedstawiony Sejmowi nie obejmuje jeszcze zadań dla gospodarki narodowej w układzie dwuletnim. Obecnie dążymy do uzyskania doświadczeń na tle realizacji uchwał Rady Ministrów, obejmujących już w coraz szerszym zakresie ustalenia na okres dwuletni.</u>
          <u xml:id="u-3.90" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Następną sprawą, którą chciałbym zasygnalizować, to podjęte w szerokim zakresie prace nad reformą zjednoczeń. Chodzi tu głównie o zwiększenie ich roli i uprawnień, zwłaszcza w dziedzinie inwestycji, handlu zagranicznego i finansów oraz oparcia ich działania w szerszym zakresie na elementach rozrachunku gospodarczego, jak też rozwoju i funkcji koordynacyjnych zjednoczeń.</u>
          <u xml:id="u-3.91" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Program zmian obejmuje także inne tematy. Można by tu przykładowo wymienić jeszcze w dziedzinie handlu zagranicznego pogłębianie badań efektywności wymiany i analiz rynków zbytu, problem planowania importu i eksportu w powiązaniu z systemem bodźców — pod kątem zainteresowania przedsiębiorstw produkcyjnych efektami dewizowymi produkcji eksportowej. Można by też przytoczyć uwzględnienie w większym niż dotychczas stopniu w planowaniu produkcji rolnej zagadnień efektywności ekonomicznej, weryfikowanie dotychczasowego zakresu wskaźników dyrektywnych w planie itd.</u>
          <u xml:id="u-3.92" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Równolegle z pracami nad udoskonaleniem metod planowania i zarządzania prowadzone są prace w dziedzinie racjonalizacji statystyki i sprawozdawczości. Na ukończeniu znajdują się prace nad weryfikacją i poważnym zmniejszeniem dotychczasowego zakresu i ograniczeniem nadmiernej szczegółowości sprawozdawczości prowadzonej przez jednostki gospodarcze wszystkich szczebli. Już na początku najbliższego roku zostaną podjęte na szerszą skalę analogiczne prace pod kątem zdecydowanego ograniczenia i zmniejszenia zakresu i szczegółowości wielu wzorów i formularzy w dziedzinie planowania, usunięcia przerostów oraz usprawnienia techniki planowania.</u>
          <u xml:id="u-3.93" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Przedstawione kierunki i zamierzenia wskazują na to, że w najbliższym Okresie zostaną wprowadzone dość istotne zmiany, które pozwolą na wydatne zwiększenie efektywności planowania na wszystkich szczeblach organizacji gospodarczej łącznie z przedsiębiorstwami oraz pozwolą na stworzenie warunków do właściwego działania powołanych niedawno służb ekonomicznych. Wiąże się to konsekwentnie z Ogólnymi pracami w dziedzinie lepszej organizacji i udoskonalenia całości systemu zarządzania i funkcjonowania gospodarki narodowej, zgodnie ze wskazaniami IV Zjazdu PZPR.</u>
          <u xml:id="u-3.94" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Wysoki Sejmie! Założenia planu na 1965 r. wskazują wyraźnie, że gospodarka nasza na rok przyszły rozwijać się będzie w normalnym tempie, to znaczy przyśpieszonym po okresie pewnych trudności, które ujawniły się zwłaszcza w 1963 roku. Założenia te oznaczają zwiększenie tempa wzrostu produkcji przemysłowej, zmniejszenie rozpiętości między tempem wzrostu produkcji środków produkcji i produkcji przedmiotów konsumpcji oraz przyśpieszenie wzrostu spożycia indywidualnego. Oznaczają one dążenie do poprawy sytuacji w handlu zagranicznym, a tym samym w sytuacji płatniczej kraju. Zwiększając tempo wzrostu inwestycji, stwarzamy z jednej strony warunki dla lepszej realizacji bieżącego planu 5-letniego, a z drugiej strony odpowiednie podstawy wyjściowe do realizacji czekających nas poważnych zadań w latach 1966–1970.</u>
          <u xml:id="u-3.95" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">Chcę wyrazić przekonanie, że zadania Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1965 spotkają się z głębokim zrozumieniem i czynnym poparciem ze strony klasy robotniczej, mas chłopskich i inteligencji.</u>
          <u xml:id="u-3.96" who="#PrzewodniczącyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrówStefanJędrychowski">W roku bieżącym pomyślne wykonanie planu zawdzięczamy w dużej mierze czynowi zjazdowemu, którym masy pracujące odpowiedziały na tezy przedzjazdowe PZPR. Obecnie chodzi o utrwalenie tych osiągnięć roku 20-lecia, o to, aby społeczny czyn produkcyjny i socjalistyczne współzawodnictwo pracy prowadziły do poprawienia naszych planów w toku ich wykonywania. Stworzy to dobry start do realizacji zadań następnego pięciolecia.</u>
          <u xml:id="u-3.97" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#Marszałek">Obecnie zabierze głos Minister Finansów Obywatel Jerzy Albrecht.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wysoka Izbo! Przedstawiając w imieniu rządu projekt budżetu państwa na rok 1965 pragnę podkreślić, że projekt ten zapewnia nagromadzenie środków finansowych w takich rozmiarach, które pozwolą osiągnąć rozwój gospodarczy i kulturalny kraju wytyczony w Narodowym Planie Gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Zadań gospodarczych i finansowych, jakie stawiamy przed sobą w roku przyszłym, nie sposób rozpatrywać w oderwaniu od wyników osiąganych w roku bieżącym. Życie gospodarcze toczy się nieprzerwanie i to co dotychczas osiągnęliśmy warunkuje w dużym stopniu nasze możliwości w najbliższym okresie. Dlatego też na wstępie należy odpowiedzieć na pytanie, jak z punktu widzenia finansów przedstawiają się wyniki roku bieżącego. Trudno w sposób jednoznaczny określić te wyniki. Niewątpliwie są one w przeważającej mierze pomyślne, choć nie brak i dziedzin, w których nie można uznać ich za dobre. Do takiej oceny skłania przede wszystkim porównanie z rokiem 1963, w którym gospodarka uspołeczniona nie osiągnęła w pełni planowanych rezultatów finansowych. Natomiast w roku bieżącym gospodarka uspołeczniona wykona z nadwyżką zadania finansowe, co jest efektem nie tylko ilościowego wzrostu produkcji, ale także wyraźnej poprawy ekonomicznych wskaźników jakościowych. Dotyczy to głównie przemysłu. Wzrost wydajności pracy w przemyśle poważnie przekroczy zadania planowe, przemysł w pełni zrealizuje plan obniżki kosztów w podstawowych jego gałęziach, usprawniona została gospodarka zapasami i nastąpi przyśpieszenie rotacji środków obrotowych. Jest to wynik zbiorowego wysiłku załóg robotniczych, organów samorządu robotniczego, resortów, zjednoczeń i banków.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Ilościowe przekroczenie planu produkcji i poprawia wskaźników jakościowych są źródłem przekroczenia planu akumulacji finansowej i dochodów budżetu. Według przewidywań akumulacja ta osiągnie kwotę prawie 153 mld zł, co oznacza przekroczenie planu o przeszło 2 mld zł. Z kwoty tej budżet przejmie ponad 128 mld zł, a więc o 1,5 mld zł więcej, niż to zakładała ustawa budżetowa.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">O takiej przewidywanej realizacji planu akumulacji finansowej decydują pomyślne wyniki przedsiębiorstw przemysłowych, które wypracują znaczną nadwyżkę akumulacji. Nadwyżka ta będzie jednak pomniejszona na skutek niezrealizowania w pełni planu akumulacji przez inne działy gospodarki narodowej. W przemyśle relatywne najwyższe przekroczenie planu akumulacji osiągną przedsiębiorstwa podległe Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego. Zarówno hutnictwo, jak i przemysł maszynowy, osiągną to przekroczenie nie tylko dzięki zrealizowaniu z nadwyżką zadań produkcyjnych, ale także dzięki ponadplanowemu obniżeniu poziomu kosztów.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Warto podkreślić, że globalnie biorąc, w przemyśle nastąpi obniżka poziomu kosztów o 0,7% w porównaniu z ich poziomem w roku 1963.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Z pozoru mogłoby się wydać, że ten ułamek procenta oznacza niewiele. W rzeczywistości zaś wyraża on osiągnięcie wzrostu akumulacji finansowej o prawie 4 mld zł w stosunku do roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Na szczególne zaakcentowanie zasługuje wyraźna poprawa i to nie tylko w przemyśle, ale i we wszystkich działach gospodarki narodowej, dyscypliny zatrudnienia i funduszu płac. Ma to dodatnie znaczenie nie tylko dla rozmiarów osiągniętej akumulacji finansowej przedsiębiorstw i kształtowania się wydatków budżetu, ale także dla utrzymania globalnej równowagi rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wśród dyscyplinujących środków podjętych przez rząd w zakresie gospodarowania funduszem płac, pozytywną rolę spełnia wprowadzony od początku tego roku w poważnej części przedsiębiorstw przemysłowych nowy system korekty i kontroli funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wymieniając dodatnie strony sytuacji finansowej w bieżącym roku, nie można pominąć dalszego wzrostu oszczędności pieniężnych ludności, który oceniamy na ponad 7 mld zł i który w budżecie wyrazi się w formie przekroczenia planu wpłat lokat PKO o ponad 2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Dzięki coraz silniejszemu nawykowi społeczeństwa do oszczędzania, obserwujemy w ostatnich latach stopniowo obniżający się wzrost emisji, co w bieżącym roku doprowadziło do tęgo, że suma wkładów oszczędnościowych przekroczyła już sumę zasobów gotówkowych, znajdujących się w posiadaniu ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Przewidujemy, że suma wkładów oszczędnościowych w Powszechnej Kasie Oszczędności i spółdzielniach oszczędnościowo-pożyczkowych na koniec bieżącego roku wyniesie około 43 mld zł, a stan emisji — około 34 mld zł. W bieżącym roku przyrost emisji będzie trzykrotnie niższy, niż przyrost oszczędności ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wzrost wkładów oszczędnościowych pozwala na zwiększenie pomocy kredytowej dla ludności, a w szczególności na popieranie inwestycji gospodarczych indywidualnego rolnictwa i budownictwa mieszkaniowego w mieście i na wsi.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Pomimo niewykonania niektórych zadań eksportowych oraz dodatkowego importu zbóż, na skutek, niezbyt pomyślnych zbiorów, nasza sytuacja płatnicza W sumie powinna ulec pewnej poprawie.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Rok bieżący upływa w warunkach zachowania globalnej równo wagi pieniężno-towarowej. Ta globalna równowaga nie zapewniała jednak pełnego pokrycia popytu ludności na mięso i niektóre artykuły przemysłowe.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Charakteryzując sytuację finansową roku 1964, należy jeszcze wspomnieć o jej niektórych innych słabych punktach. Pomimo przewidywanego osiągnięcia nadwyżki akumulacji finansowej w stosunku do założeń planu, w niektórych działach gospodarki narodowej plan akumulacji nie będzie w pełni wykonany. Dotyczy to w szczególności budownictwa, które wprawdzie może się wykazać ponadplanowym wzrostem wydajności pracy, jednak w zakresie wyników finansowych osiąga rezultaty gorsze od zaplanowanych. Sytuacja ta występuje nie po raz pierwszy, co wymaga szczególnego zwrócenia uwagi na gospodarkę przedsiębiorstw budowlanych. O tym, że w gospodarce tej występuje wiele nieprawidłowości, może świadczyć wielkość ponoszonych strat nadzwyczajnych, które obniżą akumulację w tym dziale o około 6%.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Występowanie poważnych strat nadzwyczajnych charakterystyczne jest także dla innych działów gospodarki narodowej. W części są one wynikiem czynników niezależnych od przedsiębiorstw i zdarzeń losowych, ale nimi nie da się usprawiedliwić całej kwoty tych strat, sięgających w bieżącym roku do ponad 1 mld zł w przemyśle. Przeważająca część tych strat jest konsekwencją takich nieprawidłowości, jak nieterminowa i zła jakość dostaw, przetrzymywanie wagonów kolejowych, nieterminowe regulowanie zobowiązań itp.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Nie można też uznać za pozytywne zjawisko niepełne wydatkowanie przewidzianych w tegorocznym budżecie środków na finansowanie inwestycji, ponieważ wyraża ono niezrealizowanie zadań w zakresie inwestycji centralnych, a więc inwestycji mających podstawowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">W ostatecznym rachunku dochody budżetu państwa osiągną wyższe niż planowane rozmiary o około 3,5 mld zł i będą większe niż w ubiegłym roku o ponad 5%. Pozwolą one przy niepełnej realizacji planowanych wydatków na inwestycje, na uzupełnienie powstałych w latach poprzednich, a zwłaszcza w roku ubiegłym, niedoborów środków obrotowych w przedsiębiorstwach państwowych, co niewątpliwie stworzy im warunki do bardziej prawidłowej gospodarki finansowej.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">W pełni zrealizowane będą planowe wydatki budżetu na cele socjalne i kulturalne i na ubezpieczenia społeczne. Osiągną one wzrost w stosunku do roku ubiegłego o około 7%. Budżet w efekcie zostanie zamknięty, jak przewidujemy, ponadplanową nadwyżką, sięgającą kwoty około 4 mld zł. Nadwyżka ta zasila system kredytowy i pozwala między innymi na udzielenie ponadplanowych kredytów dla gospodarki chłopskiej i na finansowanie ponadplanowego wzrostu zapasów, a zwłaszcza towarów rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Reasumując można stwierdzić, że z punktu widzenia przebiegu realizacji planów gospodarczych i finansowych rok 1964 jest rokiem dość pomyślnym. Wpłynęło na to kilka czynników: 1) lepsze zrównoważenie i skoordynowanie wewnętrzne planu,</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">2) mobilizujący wpływ uchwał IV Zjazdu, który wyzwolił masową inicjatywę robotników, chłopów i inteligencji w walce o poprawę wyników produkcyjnych i wreszcie 3) środki, jakie podjął rząd jeszcze w roku ubiegłym w zakresie wzmocnienia dyscypliny zatrudnienia i funduszu płac.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Doświadczenia roku bieżącego mogą nas chyba umocnić w przekonaniu, iż dobrze wyważone proporcje planu i postawiona na odpowiednim poziomie dyscyplina gospodarcza i finansowa są niezbędnymi czynnikami osiągania lepszych efektów jakościowych. W sumie można powiedzieć, że pracujemy w roku bieżącym sprawniej i gospodarniej. Sądzę, że tegoroczne doświadczenia w tym zakresie powinniśmy utrwalić i rozwijać tak, by — choć zdajemy sobie sprawę, że nie we wszystkich dziedzinach uda nam się osiągnąć zamierzenia planu 5-letniego — zamknąć rok 1965, kończący obecną pięciolatkę, możliwie najlepszymi rezultatami. Wyrazem tego dążenia jest przedstawiony Wysokiej Izbie projekt budżetu państwa. Przedstawiamy bowiem budżet oszczędny i zrównoważony, budżet realny, zawierający niezbędne rezerwy.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wysoka Izbo! Wniesiony przez rząd pod obrady Sejmu projekt budżetu państwa zamyka się po stronie dochodów kwotą 291.900 mln zł, a po stronie wydatków kwotą 289.300 mln zł. Nadwyżka dochodów nad wydatkami wynosi więc 2.600 mln zł. W kwocie wydatków budżetowych zawarta jest rezerwa Rady Ministrów na nieprzewidziane potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Referując projekt budżetu, chciałbym skupić uwagę Obywateli Posłów jedynie na węzłowych problemach i scharakteryzować jego ważniejsze wskaźniki, mając na względzie to, że szczegółowe objaśnienia projektu zawarte są w dostarczonych Obywatelom Posłom dokumentach.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Pierwszą cechą projektu budżetu jest nie tylko wzrastający stale udział dochodów pochodzących z wpłat przedsiębiorstw i jednostek gospodarki uspołecznionej, ale fakt, że przyrost tych dochodów, wynoszący około 13 mld zł jest nawet wyższy niż przyrost całej sumy dochodów budżetu państwa planowany ma rok 1965. Jest to konsekwencją ustalenia w projekcie budżetu niektórych innych dochodów na poziomie niższym, niż w tym roku. Założenia te wskazują na siłę naszej gospodarki uspołecznionej jako decydującego źródła finansowania rozwoju gospodarczego, rozwoju nauki, oświaty i kultury, ochrony zdrowia i obrony narodowej.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Drugą cechą projektu budżetu jest stabilizacja poziomu jego dochodów z gospodarki nieuspołecznionej na wsi i w mieście. Nie oznacza to bynajmniej zahamowania rozwoju tej gospodarki, a zwłaszcza indywidualnej gospodarki chłopskiej. Przeciwnie, jest to wyrazem polityki państwa, popierającej rozwój produkcji rolnej w indywidualnych gospodarstwach, które mogą cały wzrost dochodów przeznaczać na swe potrzeby, a zwłaszcza na potrzeby inwestycyjne i produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Również w stosunku do rzemiosła budżet wyraża politykę popierania jego rozwoju poprzez rozszerzanie ulg podatkowych, zmierzających do pobudzania wzrostu usług dla ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Trzecią cechą charakterystyczną projektu budżetu jest wydatny wzrost wydatków na finansowanie rozwoju gospodarki narodowej, a zwłaszcza wydatków inwestycyjnych, których dynamika w wydatkach budżetu jest jedną z najwyższych. Odzwierciedla to dążenie do przyśpieszenia tempa rozwoju potencjału gospodarczego przede wszystkim w zakresie kluczowych dla tego rozwoju gałęzi przemysłu oraz wzmocnienia bazy produkcyjnej rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wreszcie projekt budżetu cechuje dostosowany do naszych aktualnych możliwości wzrost wydatków na naukę, oświatę, ochronę zdrowia i na ubezpieczenia społeczne — globalnie o około 6%. Zapewnia on nie tylko przewidziany w planie gospodarczym ilościowy wzrost zadań, ale także pewną poprawę jakości usług. Projekt budżetu uwzględnia także skutki dokonanych w tym roku regulacji płac oraz zapewnia realizację decyzji w sprawie podwyższenia najniższych rent.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Jest rzeczą zupełnie naturalną, że przystępując do omówienia podstawowych źródeł dochodów i głównych kierunków wydatków ujętych w projekcie budżetu państwa na rok 1965 rozpocznę od charakterystyki powiązania budżetu z planowanymi wynikami finansowymi przedsiębiorstw socjalistycznych, które w postaci przejmowanej części akumulacji finansowej stanowią podstawowy strumień dochodów budżetu.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Zbiorczy plan finansowy przedsiębiorstw uspołecznionych przewiduje osiągnięcie kwoty prawię 165 mld zł akumulacji finansowej, co oznacza wzrost o 7,7%, w porównaniu z przewidywanymi jej rozmiarami w roku bieżącym. Wspomniany wzrost jest z jednej strony rezultatem planowanej dynamiki produkcji i usług, z drugiej zaś strony wytyczonych w Narodowym Planie Gospodarczym zadań obniżenia kosztów własnych.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Uwzględniając skutki zmian niektórych cen zaopatrzeniowych i inne zmiany, w warunkach porównywalnych wzrost akumulacji wyniesie 11,8%. Oznacza to, że na przykład w przemyśle na 1% wzrostu produkcji zakłada się wzrost akumulacji o 1,6%. Wyprzedzenie tempa wzrostu akumulacji w stosunku do rozwoju produkcji i usług zakłada się również w innych działach gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Jak należy ocenić planowe zadania w dziedzinie wypracowania akumulacji finansowej na 1965 r.? Wydaje się, że w stosunku do przedsiębiorstw przemysłowych nie są to zadania szczególnie trudne do osiągnięcia. Wynika to z faktu, że założony stopień obniżki kosztów własnych nie przekracza stopnia obniżki osiąganej w roku bieżącym. Zwłaszcza nie wydają się zbyt napięte zadania obniżki kosztów materiałowych, która w skali całego przemysłu ma wynieść w 1965 r. około 0,4%. Obniżka ta ma przynieść 1,6 mld zł. Ten globalny wskaźnik oznacza oczywiście zróżnicowane zadania dla poszczególnych gałęzi przemysłu. Nigdzie jednak nie są one zbyt napięte. Sądzę, że również założenia planowe, dotyczące obniżki kosztów osobowych, szczególnie w świetle przyjętego w projekcie planu wzrostu wydajności pracy w mniejszej skali niż osiągana w roku bieżącym, wskazują na istniejące rezerwy i możliwości uzyskania ponadplanowej obniżki kosztów, a tym samym akumulacji finansowej.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Te ostrożne założenia dają możliwość przekroczenia zadań, a równocześnie stwarzają warunki do podniesienia jakości produkcji, co częściowo wiąże się z zadaniami dalszego rozwoju produkcji eksportowej oraz zaopatrzenia rynku wewnętrznego w lepsze jakościowo artykuły.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Nie omawiam wzrostu produkcji przemysłowej, jako istotnego źródła wzrostu akumulacji, gdyż dynamika produkcji została scharakteryzowana w ramach referatu o Narodowym Planie Gospodarczym. Koncentrując uwagę na zagadnieniu kosztów, czynię to w przeświadczeniu zresztą na ogół powszechnym, że istnieją w gospodarce naszych przedsiębiorstw duże możliwości obniżki kosztów i czynię to po to, aby zaapelować do działaczy gospodarczych, samorządów robotniczych i załóg o kontynuowanie wysiłku podjętego w myśl wskazań IV Zjazdu partii nad usprawnieniem gospodarki materiałowej i organizacji produkcji. Mam tu na myśli przede wszystkim takie inicjatywy terenu, jak na przykład śląskiego aktywu partyjnego, który kompleksowo i systematycznie analizując działalność gospodarczą poszczególnych przedsiębiorstw, podejmuje konkretne, organizacyjne i techniczne środki w celu zwiększenia produkcji, jak i uzyskania obniżki jej kosztów własnych. Poważna rola w tego rodzaju inicjatywach przypada również aparatowi finansowemu, a zwłaszcza służbom finansowym przedsiębiorstw, które powinny poprzez usprawnianie ewidencji, kalkulacji i analizy kosztów stwarzać bardziej precyzyjne i skuteczne instrumenty walki o wzrost efektywności ekonomicznej działalności przedsiębiorstw. Niezbędnym warunkiem skuteczności tej walki jest także usprawnianie systemu kontroli wewnętrznej.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Chciałbym jeszcze spośród zadań finansowych, postawionych wobec przedsiębiorstw pozostałych działów gospodarki narodowej, wymienić zadania stojące przed budownictwem. Jak już wspomniałem, od wielu lat w dziale tym nie udaje się zrealizować w pełni planowych zadań akumulacji. Chociaż tempo wzrostu akumulacji planowane na 1965 r. jest o połowę niższe niż planowane na 1964 rok, to jednak zadania osiągnięcia ponad 6 mld zł akumulacji są niełatwe do wykonania.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Po pierwsze — dlatego, że obniżaniu cen na budownictwo mieszkaniowe nie towarzyszy dotychczas dostateczne, równoległe obniżanie faktycznych kosztów jego wykonawstwa.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Po drugie — że straty nadzwyczajne w tej gałęzi są relatywnie wysokie.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Po trzecie — z uwagi na założenie wysokiego, niełatwego do wykonania, wzrostu robót budowlano-montażowych.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">W tym świetle realizacja zadań finansowych przez przedsiębiorstwa budowlane wymagać będzie dużej koncentracji sił, które powinny być skierowane na zmniejszenie zużycia materiałów, lepsze wykorzystanie sprzętu, usprawnienie organizacji pracy i bardziej efektywne wykorzystanie czasu roboczego.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">W 1965 r. budżet przejmie ponad 83% wytworzonej przez przedsiębiorstwa uspołecznione akumulacji finansowej, uzyskując około 156 mld zł dochodów oraz udzielając przedsiębiorstwom około 20 mld zł dotacji.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Nadal główną formą przejęcia akumulacji finansowej będzie podatek obrotowy, który dostarczy wpływów na kwotę ponad 87 mld zł. Drugą pod względem wielkości i wykazującą wyższą dynamikę formą wpływów budżetu są wpłaty z zysku przedsiębiorstw, które mają przynieść prawie 58 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Oprócz wpływów z przedsiębiorstw z tytułu akumulacji poważną rolę w budżecie spełniają rozliczenia z tytułu obrotów z zagranicą. Saldo tych rozliczeń w odróżnieniu od roku bieżącego nie będzie dla budżetu dodatnie, co odzwierciedla nasz wysiłek w kierunku zwiększenia eksportu i dalszego wzmocnienia równowagi naszego bilansu płatniczego.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Przemysł produkujący na eksport powinien wykorzystać stworzone dla niego możliwości w dziedzinie gospodarki funduszem płac, jak i ułatwienia kredytowe w dziedzinie inwestowania, w kierunku intensyfikacji eksportu i poprawy jego efektywności dewizowej. Każde bowiem zwiększenie tej efektywności, co praktycznie oznacza uzyskanie korzystniejszej ceny lub zmiany struktury eksportu na rzecz jego większej opłacalności, wpływa pozytywnie na sytuację finansową kraju, a więc również na budżet państwa.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Charakterystyczną cechą założeń budżetu na 1965 r. w zakresie jego powiązań z przedsiębiorstwami uspołecznionymi jest zwiększenie udziału przedsiębiorstw w podziale akumulacji. Dzięki temu przedsiębiorstwa będą miały lepsze warunki finansowe, w szczególności w zakresie finansowania z własnych funduszów planowanego przyrostu zapasów i własnych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Należy jednak w tym miejscu z całą siłą podkreślić, że lepsze wyposażenie przedsiębiorstw w fundusze własne nie powinno być wykorzystywane dla nadmiernego przyrostu zapasów materiałowych. Narodowy Plan Gospodarczy zakłada bowiem wzrost zapasów w 1965 r. o 6,9% w stosunku do ich przewidywanego stanu na koniec bieżącego roku, co oznacza obniżenie ich dynamiki w porównaniu z rokiem bieżącym o 1,4 punktu. Zmniejszenie dynamiki zapasów dotyczy głównie przemysłu, ponieważ w zakresie zapasów towarów rynkowych w celu lepszego zaopatrzenia sieci handlowej zakłada się wyższe tempo ich wzrostu od osiągniętego w roku bieżącym. Założone na rok przyszły dalsze przyśpieszenie rotacji zapasów w przemyśle wymagać będzie kontynuowania wysiłków w kierunku usprawnienia gospodarki materiałowej, a przede wszystkim likwidowania przyczyn narastania zapasów zbędnych i nadmiernych. Zapasy te, mimo wysiłków w kierunku ich zmniejszenia, zamrażają jeszcze nadal w przemyśle poważne środki materialne i finansowe rzędu kilku miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Dla usprawnienia gospodarki materiałowej duże znaczenie mieć może realizacja postulatów wysuniętych w toku prac nad ulepszeniem organizacji zaopatrzenia przemysłu, a w szczególności lepsze rozmieszczenie zapasów w sieci organizacji zaopatrzenia i zbytu. Przeciwdziałanie narastaniu zapasów zbędnych i nadmiernych będzie jednym z głównych zadań stojących w 1965 roku przed bankami. W tym celu banki powinny wnikliwie badać realizację planów upłynnienia zapasów nadmiernych i zbędnych i przyczyny gromadzenia się nowych zapasów tego typu oraz oddziaływać przy pomocy stojących do ich dyspozycji środków na prawidłowe kształtowanie się zapasów.</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! Między innymi, fakt, że środki finansowe na potrzeby ogólnospołeczne pochodzą głównie z akumulacji finansowej przedsiębiorstw, powoduje, że sprawa bodźców i systemu finansowego przedsiębiorstw z punktu widzenia stymulowania osiągania coraz lepszych wyników ekonomicznych powinna stać w centrum naszej uwagi. W roku bieżącym dokonaliśmy w tym kierunku zmian w systemie funduszu premiowego pracowników umysłowych przedsiębiorstw. Pracujemy również nad zwiększeniem skuteczności oddziaływania funduszu zakładowego. Bardziej zasadniczych usprawnień w systemie finansowym przedsiębiorstw i zjednoczeń powinniśmy dokonać w nadchodzącym roku.</u>
          <u xml:id="u-5.48" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Co prawda usprawnienia systemu zarządzania naszą gospodarką nie można zrealizować jednorazowo, gdyż jest to proces ciągły, ale fakt, ze stajemy u progu nowego planu 5-letniego wymaga od nas przeprowadzenia takich zmian, które z jednej strony zapewnią lepsze oddziaływanie systemu finansowego przedsiębiorstw i zjednoczeń na ich gospodarkę, a z drugiej strony — zagwarantują niezbędną dla realizacji zadań stabilność tego systemu. W przygotowywanych od pewnego czasu projektach usprawnień systemu finansowego kierujemy się następującymi przesłankami :</u>
          <u xml:id="u-5.49" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">1) Podniesienia roli rentowności i zysku wśród stymulatorów poprawy wyników ekonomicznych i bodźców materialnego zainteresowania.</u>
          <u xml:id="u-5.50" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">2) W interesie zwiększenia efektywności wykorzystania środków finansowych zjednoczeń i przedsiębiorstw, system powinien w szerszym niż dotychczas zakresie umożliwiać wybór w kierowaniu tych środków na przyrost zapasów materiałowych albo na inwestycje.</u>
          <u xml:id="u-5.51" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">3) W celu usprawnienia gospodarki zapasami rozważamy zwiększenie odpowiedzialności przedsiębiorstw za tę gospodarkę w drodze zwiększenia angażowania ich własnych środków w finansowaniu przyrostu zapasów.</u>
          <u xml:id="u-5.52" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">4) Dla zwiększenia efektywności gospodarki środkami trwałymi i nakładów inwestycyjnych brane jest pod uwagę oprocentowanie środków trwałych oraz rozszerzenie zakresu kredytu bankowego w finansowaniu inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-5.53" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">5) System powinien uwzględnić zróżnicowany charakter zjednoczeń, począwszy od formy ogólnokrajowego zjednoczenia branżowego, grupującego przedsiębiorstwa na pełnym rozrachunku gospodarczym, do formy zjednoczeń-kombinatów jednoczących zakłady produkcyjne na ograniczonym rozrachunku, objęte więzią kooperacyjną.</u>
          <u xml:id="u-5.54" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">6) Zjednoczenia powinny dysponować w odpowiednim zakresie własnymi funduszami obrotowymi i inwestycyjnymi na potrzeby ogólnobranżowe. Jednym z elementów tego dysponowania powinno być prawo redystrybucji środków finansowych i rzeczowych pomiędzy przedsiębiorstwami. Nie powinno to jednak prowadzić do osłabienia zasady rozrachunku gospodarczego w przedsiębiorstwach i naruszać niezbędnego zakresu ich samodzielności finansowej.</u>
          <u xml:id="u-5.55" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Ograniczyłem się do problemów zmian w systemie finansowym, ale jest rzeczą oczywistą, że usprawnieniom tego systemu musi towarzyszyć usprawnienie systemu planowania i zarządzania, ale o problemach tych mówił już Przewodniczący Komisji Planowania Tow. Jędrychowski.</u>
          <u xml:id="u-5.56" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wysoka Izbo! Wspomniałem już o założeniach naszej polityki podatkowej w stosunku do gospodarki nieuspołecznionej, której wyrazem jest także projekt budżetu na rok 1965. Przewiduje on około 5,8 mld zł wpływów z podatku gruntowego oraz nieco ponad 3 mld zł wpływów z podatku obrotowego i dochodowego. Są to umiarkowane obciążenia podatkowe i tym hardziej wymagają skrupulatnego wypełniania zobowiązań finansowych wobec państwa i sprawnego działania aparatu podatkowego. Stworzyliśmy wszelkie warunki ku temu, by płatnicy podatków nie dopuszczali do powstawania zaległości i nie doprowadzali do konieczności stosowania środków przymusowej egzekucji.</u>
          <u xml:id="u-5.57" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Przejdę teraz do scharakteryzowania ważnych kierunków planowanych wydatków budżetu państwa i niektórych związanych z tym problemów. Z globalnej kwoty 289.500 mln zł wydatków ujętych w projekcie budżetu państwa ponad 54%, to jest 156.600 mln zł przypada na finansowanie gospodarki narodowej. Ten kierunek wydatków jest, jak już wspomniałem, najbardziej dynamiczny, o czym głównie decydują wydatki na finansowanie inwestycji oraz na rolnictwo. Dlatego też w omówieniu wydatków na gospodarkę narodową skoncentruję się na tych dwóch dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-5.58" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Na inwestycje jednostek państwowych budżet przeznacza środki w wysokości 68.300 mln zł, co oznacza wzrost w porównaniu z ich poziomem w 1964 r. o 10,6%. W szczególności budżet w całości finansuje inwestycje o kluczowym znaczeniu dla gospodarki narodowej realizowane na 51 placach budów. Wśród nich wymienić należy 9 kopalń węgla kamiennego i brunatnego, 5 elektrowni, kombinat górniczo-hutniczy miedzi, zakłady azotowe w Puławach, kopalnię siarki w Tarnobrzegu, Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne w Płocku.</u>
          <u xml:id="u-5.59" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Oprócz środków z budżetu, finansowanie inwestycji w gospodarce uspołecznionej następuje z amortyzacji i zysków przedsiębiorstw, jak również z kredytu bankowego. Działalność inwestycyjna w skali całej gospodarki uspołecznionej powinna być coraz bardziej usprawniana i dyscyplinowana. Dotyczy to w szczególności zaopatrzenia inwestycji w wymaganą dokumentację projektowo-kosztorysową i angażowania się w nakłady zgodnie z zatwierdzonymi planami. Usprawnianie procesu inwestycyjnego wymaga uaktywniania instrumentów jego finansowania. Powinno to doprowadzić do wzmocnienia pozycji banków finansujących inwestycje i zwiększenia ich roli zarówno w zakresie wstępnej oceny ekonomicznych efektów inwestycji, przyjmowanych do finansowania, jak i poprzez rozszerzenie udziału kredytów w finansowaniu inwestycji oraz silniejszy wpływ na prawidłowy przebieg realizacji inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-5.60" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Na zrealizowanie założonego w Narodowym Planie Gospodarczym programu produkcyjnego i inwestycyjnego w rolnictwie przewiduje się uruchomienie ze środków państwowych poważnej sumy około 41 mld zł, która wzrasta w parowaniu z jej wielkością w roku 1964 o około 13%. Ta kwota dobitnie wyraża realizowaną przez państwo politykę tworzenia coraz to lepszych warunków do wzrostu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-5.61" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Nasza polityka finansowa w stosunku do rolnictwa zmierza do silnego wzmocnienia ogólnej bazy produkcyjnej drogą rozwoju melioracji, elektryfikacji, mechanizacji, budowy nowych zakładów i stacji obsługi rolnictwa oraz intensywnego pobudzania budownictwa gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-5.62" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Przewidujemy wydatkowanie na rolnictwo z budżetu prawie 27 mld zł, a więc o 19% więcej niż w bieżącym roku. W tych ramach na wydatki inwestycyjne przeznacza się w 1965 r. z budżetu przeszło 13 mld zł. W stosunku do państwowych gospodarstw rolnych dążymy, by na podstawie unowocześnienia bazy produkcyjnej możliwie szybko osiągnąć wzrost produkcji towarowej. Ponadto PGR mają do spełnienia szczególną rolę zabezpieczenia całego rolnictwa w kwalifikowane nasiona i materiał hodowlany oraz zagospodarowania niewykorzystanych produkcyjnie gruntów.</u>
          <u xml:id="u-5.63" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Nakłady inwestycyjne w państwowych gospodarstwach rolnych wyniosą 6.800 mln zł i wzrosną o 24%. Mają one na celu modernizację i dalszą rozbudowę państwowych gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-5.64" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Ponadto państwowe gospodarstwa rolne otrzymają z budżetu 3,3 mld zł dotacji na rozwój przede wszystkim tych działów produkcji, które związane są z funkcjami ogólnorolniczymi oraz na zagospodarowanie przejmowanych gruntów.</u>
          <u xml:id="u-5.65" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Ta polityka finansowa wobec PGR przynosi między innymi rezultaty w postaci szybszego niż w całym rolnictwie wzrostu produkcji. Wyraża się to między innymi we wzroście produkcji globalnej w ciągu ostatnich czterech lat o ponad 16%, pogłowia bydła — o 58% oraz produkcji towarowej mleka — o 19% i żywca wołowego prawie trzykrotnie.</u>
          <u xml:id="u-5.66" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Na melioracje rolne przewiduje się w budżecie na 1965 rok ponad 4,3 mld zł. Efektywność nakładów na meliorację zależy w decydującej mierze od troski rad narodowych i użytkowników gruntów o utrzymanie w należytym stanie tych urządzeń, o ich bieżącą konserwację i prawidłowe wykorzystywanie. Dla poprawy wykonawstwa inwestycji melioracyjnych i ich konserwacji wzmocnione zostały w roku bieżącym przedsiębiorstwa wykonawcze i powołane nowe przedsiębiorstwa konserwacji urządzeń melioracyjnych. Obok melioracji rozwijać się będzie także program inwestycyjny związany z zaopatrzeniem rolnictwa w wodę. Rząd przygotowuje projekt ustawy w tej sprawie, przewidujący między innymi odpowiedni system finansowania tych inwestycji i odpłatności wsi na zasadach podobnych do opłaty elektryfikacyjnej i melioracyjnej.</u>
          <u xml:id="u-5.67" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">W planie na rok 1965 utrzymuje się nadal wysokie tempo wzrostu nakładów na mechanizację rolnictwa. Na rozbudowę bazy warsztatowej POM przeznacza się 1.500 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-5.68" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Nakłady ze środków Funduszu Rozwoju Rolnictwa wyniosą w roku 1965 ponad 3.500 min zł, a budżet zasili ten fundusz kwotą 4 mld zł. Zadaniem gospodarujących tym funduszem kółek rolniczych jest zwiększenie produkcyjnego wykorzystania traktorów i maszyn dla potrzeb rolnictwa i obniżenie kosztów usług. Powinno w tym pomóc wprowadzenie ostatnio dopłat z budżetu do oleju napędowego zakupywanego przez kółka rolnicze, obniżka cen części zamiennych i cen na usługi warsztatowe POM.</u>
          <u xml:id="u-5.69" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Budżet wydatkuje w roku 1965 na różne formy popierania rozwoju produkcji zwierzęcej i roślinnej 3.400 mln zł. Ponadto rolnictwo otrzyma przeszło z mld zł w postaci dopłat budżetu do cen niektórych środków produkcji, jak pasze treściwe, niektóre nawozy i środki ochrony roślin oraz niektóre maszyny rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-5.70" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">W 1965 r. kontynuować będziemy szeroką akcję pomocy kredytowej dla wsi. Kredyty inwestycyjne wyniosą 4,4 mld zł i wzrosną o 9%, bankowe kredyty obrotowe i zaliczki na kontraktację buraka cukrowego wyniosą 8,4 mld zł. Kredyty te zaspokoją potrzeby związane z kontraktacją produkcji rolnej, z zakupem środków produkcji, materiału hodowlanego i remontami bieżącymi.</u>
          <u xml:id="u-5.71" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Ponadto spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe udzielą ze środków własnych około 3 mld zł kredytów. W dążeniu do usprawnień Bank Rolny rozpoczął już w tym roku przyznawanie kredytów inwestycyjnych na 1965 r. dla umożliwienia rolnikom wcześniejszego przygotowania się do budowy. Usprawniono także obsługę kredytową wsi przez Spółdzielnię oszczędnościowo-pożyczkowe, wprowadzając ułatwienia w korzystaniu z kredytów oraz uproszczenia formalności kredytowych.</u>
          <u xml:id="u-5.72" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Zobrazowany szeroki zakres pomocy finansowej państwa dla wsi wymaga szczególnej troski o jak najbardziej efektywne wykorzystanie przeznaczonych na ten cel środków.</u>
          <u xml:id="u-5.73" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Obywatele Posłowie! W gruncie rzeczy można również potraktować wydatki na naukę i postęp techniczny jako nakłady na rozwój sił wytwórczych kraju. Na ten cel zapewniono na rok przyszły łącznie ponad 7 mld zł, a więc prawie o 16% więcej niż w tym roku. Z kwoty tej przypada na wydatki budżetowe 3 mld zł, a na środki funduszu postępu techniczno-ekonomicznego przeszło 4 mld zł. Szczególnego podkreślenia wymaga przeznaczenie kwoty 1.300 mln zł na finansowanie przygotowania seryjnej produkcji nowych typów maszyn i wyrobów w przemyśle maszynowym i elektrotechnicznym. Bardzo wydatny wzrost tych środków powinien stać się ważnym czynnikiem unowocześniania i podnoszenia jakości produkcji tych ważnych dla potrzeb kraju i eksportu gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-5.74" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Jednym z nader istotnych zadań budżetu państwa jest zapewnienie środków finansowych na rozwój oświaty, kultury i cele socjalne. Na te dziedziny działalności państwa projekt budżetu przeznacza ponad 80 mld zł, to jest prawie 28% ogółu wydatków.</u>
          <u xml:id="u-5.75" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wydatki na oświatę i szkolnictwo wyższe wyniosą przeszło 24 mld zł i będą wyższe niż w tym roku o ponad 1.300 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-5.76" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">W 1965 r. przybędzie w naszym szkolnictwie ponad 6.800 izb lekcyjnych. We wzroście wydatków na oświatę najwięcej przypada na szkoły średnie, zawodowe, i ogólnokształcące, których koszty prowadzenia wzrosną o około 300 mln zł. Zmiana struktury wieku młodzieży powoduje, że o ile w 1960 r. liczba uczniów w tych szkołach wynosiła około milion, to w 1965 r. wynosić będzie dwa miliony.</u>
          <u xml:id="u-5.77" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Obok wyżu demograficznego na ten wzrost liczby uczniów wpływa upowszechnianie szkoły średniej. Jeśli w 1960 r. korzystało z niej niecałe 65% młodzieży w wieku 14 do 17 lat, to w roku przyszłym będzie uczęszczać około 80% młodzieży tych roczników.</u>
          <u xml:id="u-5.78" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Zgodnie z polityką oświatową w ogólnym wzroście wydatków na szkoły średnie w większym stopniu uczestniczą technika i licealne szkoły zawodowe, w mniejszym zaś szkoły ogólnokształcące. Odpowiada to potrzebom naszej gospodarki, w której coraz większe ma znaczenie kadra wyspecjalizowanych pracowników. Te potrzeby znajdują również wyraz w dynamice wydatków na szkolnictwo wyższe, a zwłaszcza na studia wieczorowe i zaoczne. W tym ostatnim przypadku chodzi o stworzenie sprzyjających warunków dla pracujących w podnoszeniu na najwyższy poziom ich kwalifikacji zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-5.79" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Na kulturę i sztukę planujemy w budżecie wydatki w wysokości 2.800 mln zł. Wzrost wykazują przede wszystkim wydatki na radio i telewizję, a więc na najbardziej masowe środki upowszechniania kultury.</u>
          <u xml:id="u-5.80" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wydatki na ochronę zdrowia, opiekę społeczną i kulturę fizyczną stanowią drugi wielki dział wydatków budżetowych na cele socjalne i kulturalne. Wydatki w tym dziale wyniosą w 1965 r. prawie 22 mld zł. Przeważająca ich część, bo przeszło 19 mld zł zostanie przeznaczona na ochronę zdrowia. Wzrastają one o 3,3%.</u>
          <u xml:id="u-5.81" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Zwiększenie wydatków odzwierciedla przede wszystkim wzrost ilości łóżek szpitalnych i sanatoryjnych o 6.700, liczby przychodni lekarskich, a także ilości lekarzy i pielęgniarek. Zdajemy sobie sprawę, że potrzeby finansowe służby zdrowia są duże, toteż w miarę możliwości z roku na rok staramy się zwiększać środki finansowe na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-5.82" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Stały wzrost wydatków na ochronę zdrowia, który w bieżącym tylko pięcioleciu sięga 40%, daje widoczne rezultaty w poprawie stanu zdrowotnego ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.83" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Obciąłbym jeszcze wspomnieć o wydatkach na rozwój kultury fizycznej i sportu. Oprócz środków budżetu uczestniczą w nich również środki społeczne. Środki na sport i turystykę służą dobrej sprawie, sprawie zdrowia fizycznego i moralnego naszej młodzieży. Warto to podkreślić w roku olimpijskim, w którym nasi sportowcy w Tokio szeroko rozsławili imię polskiego sportu.</u>
          <u xml:id="u-5.84" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wyrazem naszej polityki socjalnej jest także wydatny wzrost ubezpieczeń społecznych, w których decydujące znaczenie zarówno z punktu widzenia wielkości, jak i dynamiki, mają wydatki na renty. W 1965 roku przeznaczymy na ubezpieczenia 31.400 mln zł, co wynosi 11% ogółu wydatków budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-5.85" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">W skali bieżącego pięciolecia wydatki na ubezpieczenia wykazują wzrost o prawie 45%. W. roku przyszłym, w wyniku podjętej niedawno decyzji o podwyżce najniższych rent oraz normalnego wzrostu przeciętnej renty, nastąpi dalsze jej zwiększenie o 6%.</u>
          <u xml:id="u-5.86" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Podsumowując omawianie tej tak ważnej części budżetu, jaką są wydatki na cele socjalne i kulturalne, chciałbym podkreślić, że zwiększając je w ciągu obecnego planu pięcioletniego globalnie o około 45%, dokonaliśmy w tej dziedzinie wielkiego wysiłku. Dzięki niemu uzyskaliśmy poważną poprawę ilościową, a w znacznej mierze i jakościową w zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa. Stanowi to istotny, choć nie zawsze zauważany, element poprawy ogólnych warunków bytowych ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.87" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Oprócz wydatków bezpośrednich budżetu, do poprawy tych warunków przyczyniają się także nakłady przedsiębiorstw uspołecznionych na działalność socjalno-bytową na rzecz ich załóg. Według planów na 1965 r. przedsiębiorstwa wydatkują na tę działalność ponad 4 mld zł, to jest o 4% więcej niż w tym roku.</u>
          <u xml:id="u-5.88" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Na poprawę warunków socjalno-bytowych ludności wpływa także wzrost wydatków na gospodarkę komunalną i mieszkaniową. Na wydatki bieżące w tych dziedzinach wydamy w roku przyszłym 8.800 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-5.89" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Na inwestycje komunalne budżet wydatkuje 2.500 mln zł, a na budownictwo mieszkaniowe rad narodowych i zakładów pracy niemal 6 mld zł. Oprócz tego pomoc kredytowa państwa na budownictwo mieszkaniowe wyniesie 3.200 mln zł. Pozwoli to łącznie na zbudowanie w 1965 r. ponad 400 tys. izb mieszkalnych w miastach i na niezbędną rozbudowę urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych i komunikacyjnych, jak i na ich utrzymanie i konserwację.</u>
          <u xml:id="u-5.90" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wysoka Izbo! Spośród pozostałych wydatków na wymienienie zasługują wydatki na obronę narodową, które wyniosą 23,5 mld zł. Ich wielkość zabezpiecza niezbędny poziom obronności naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-5.91" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wydatki na administrację i wymiar sprawiedliwości utrzymujemy w 1965 r. na niezmienionym poziomie.</u>
          <u xml:id="u-5.92" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Budżet państwa w skali 26,6% realizowany będzie w roku przyszłym poprzez budżety rad narodowych. Szczególnie wielką rolę spełniają te budżety w zakresie finansowania oświaty i kultury oraz ochrony zdrowia; pokrywają one bowiem 85% wydatków budżetu państwa na te cele. Również spełniają one decydującą rolę w realizacji wydatków na budownictwo mieszkaniowe i gospodarkę komunalną.</u>
          <u xml:id="u-5.93" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Globalna kwota wydatków budżetów terenowych wyniesie w roku przyszłym 77 mld zł i wzrośnie w stosunku do tegorocznych budżetów o 7,7%.</u>
          <u xml:id="u-5.94" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wydatki te pokryte zostaną w 51% dochodami własnymi rad narodowych, a w pozostałej części środkami wyrównawczymi, wśród których decydującą rolę spełniają udziały w dochodach budżetu centralnego.</u>
          <u xml:id="u-5.95" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wzrost dochodów własnych o 5,2% opiera się na wzroście dochodów z przedsiębiorstw uspołecznionych, ponieważ — jak już o tym wspomniałem — nie planujemy wzrostu dochodów od gospodarki nieuspołecznionej, które w całości realizowane są przez budżety terenowe.</u>
          <u xml:id="u-5.96" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">W tej sytuacji wyniki finansowe przedsiębiorstw terenowych decydować będą o osiągnięciu planowanego wzrostu dochodów budżetów rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-5.97" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">W budżetach rad narodowych przeznaczamy 750 mln zł na popieranie czynów społecznych, które rozwijając się coraz szerzej, przysparzają wiele korzyści ludności wsi, osiedli i miast.</u>
          <u xml:id="u-5.98" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Jak co roku, gromadzkie rady narodowe dysponować będą prawie miliardem złotych funduszu gromadzkiego, przeznaczonego przede wszystkim na budowę dróg wiejskich i inne lokalne potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-5.99" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt budżetu państwa wyraża swoje zrównoważenie nie tylko poprzez nadwyżkę dochodów nad wydatkami, ale także poprzez związany z budżetem system kredytowy. W systemie tym, wynikające z założeń rozwoju gospodarczego zapotrzebowanie na wzrost kredytów znajduje z nadwyżką pokrycie w środkach, jakie zgromadzi budżet. Pragnę w związku z tym podkreślić, że zarówno przyrost oszczędności ludności, jak i zwłaszcza przyrost emisji, zaplanowaliśmy ostrożnie, w granicach odpowiadających wzrostowi dochodów pieniężnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-5.100" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Równocześnie Narodowy Plan Gospodarczy zakłada pełne pokrycie dostawami towarów i usług funduszu nabywczego ludności oraz stosunkowo wysoki w porównaniu z latami poprzednimi przyrost zapasów towarów rynkowych, przekraczający dynamikę planowanych obrotów handlu wewnętrznego. Te założenia planu i budżetu wskazują, iż w roku przyszłym globalnej równowadze finansowej towarzyszyć powinno umocnienie globalnej równowagi rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-5.101" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Nasze wysiłki powinny być nacelowane na to, by ta globalna równowaga rynkowa oznaczała także równowagę odcinkową, to znaczy, aby podaż i jakość poszczególnych towarów rynkowych jak najbardziej odpowiadała popytowi ludności. Jest to problem wielkiej wagi.</u>
          <u xml:id="u-5.102" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Znacznie wcześniejsze niż w latach ubiegłych przedstawienie Sejmowi projektu planu i budżetu stwarza korzystniejsze warunki poddania wnikliwej analizie tych projektów.</u>
          <u xml:id="u-5.103" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Analiza ta w swym efekcie z pewnością nie tylko nada ostateczny kształt zadaniom rozwoju gospodarczego i kulturalnego naszego kraju, ale wskaże także środki ich pomyślnej realizacji. Powinna ona także pobudzić załogi zakładów pracy do poszukiwania najlepszych rozwiązań ekonomicznych w planach przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-5.104" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Wysoki Sejmie! Niewiele już dni pozostało do końca 1964 r. Był to rok ważny w życiu społecznym i gospodarczym naszego kraju. Rok 20-lecia Polski Ludowej, rok IV Zjazdu partii,. rok w którym sumowaliśmy nasze osiągnięcia, szukaliśmy sposobów usuwania braków i wytyczaliśmy drogi naszego dalszego rozwoju. Był to rok, w którym na pewno umocniło się w naszym społeczeństwie poczucie dyscypliny społecznej, odpowiedzialności i gospodarności, wzmocnił się wysiłek usprawniania naszej gospodarki. Jest to niewątpliwy dorobek tego roku.</u>
          <u xml:id="u-5.105" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Ważne jest, by rok 1965 — pierwszy rok nowego 20-lecia, a równocześnie ostatni rok obecnej pięciolatki, przeszedł pod znakiem nie mniejszego, świadomego wysiłku całego społeczeństwa, w walce o wysoką sprawność i efektywność naszej gospodarki, by dbałość o nią towarzyszyła codziennym dniom naszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.106" who="#MinisterFinansówJerzyAlbrecht">Uczynimy wszystko, by nadchodzący rok, w którym uchwalimy następny plan 5-letni, stał się mocną podstawą i dobrym zaczynem dla nadchodzących nowych zadań naszej socjalistycznej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-5.107" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#Marszałek">Konwent Seniorów na posiedzeniu w dniu 14 listopada br. rozpatrzył sprawę dalszego trybu prac Sejmu nad planem i budżetem na 1965 r.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#Marszałek">Konwent Seniorów postanowił zaproponować Wysokiemu Sejmowi, aby nie przeprowadzać debaty przy pierwszym czytaniu, lecz ograniczyć się w dniu dzisiejszym do odesłania zreferowanych projektów planu i budżetu na 1965 rok do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów z tym, że poszczególne części planu i budżetu będą przedmiotem dyskusji właściwych komisji sejmowych, zgodnie z art. 37 regulaminu Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#Marszałek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się z propozycją Konwentu Seniorów.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm przekazał projekt uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1965, jak również projekt ustawy budżetowej na rok 1965 do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#Marszałek">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 10 do godz. 18 min. 35)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej o rządowym projekcie ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu (druki nr 198 i 204).</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Zajączek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PosełZajączekStanisław">Wysoki Sejmie! W dniu 31 lipca 1964 r. Rada Ministrów przedstawiła Sejmowi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej projekt ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu, który następnie w dniu 6 sierpnia Prezydium Sejmu przekazało do rozpatrzenia sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej. Komisja na swym posiedzeniu odbytym w dniu 14 października, po przeprowadzonej nad tym projektem dyskusji, nie wniosła do projektu żadnych poprawek. Obecnie jestem zaszczycony zleceniem przedstawienia go z kolei Wysokiemu Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#PosełZajączekStanisław">W ubiegłym roku na całym świecie obchodzono stuletnią rocznicę powstania ruchu czerwonokrzyskiego. Ryło to w rocznicę pierwszego posiedzenia Stałego Międzynarodowego Komitetu dla wprowadzenia w życie programu, jaki w swych „Wspomnieniach spod Solferino” sformułował Henryk Dunant, 31-letni kupiec, szwajcarski obywatel. Henryk Dunant poszukiwał Napoleona III, który wówczas prowadził wraz z Piemontczykami wojnę z Austrią, by uzyskać od niego koncesję na prowadzenie młynów w Algierze. 20 czerwca udało mu się go wreszcie spotkać w dniu, w którym od 48 godzin toczyła się krwawa bitwa między armiami liczącymi ponad 300 tys. żołnierzy, spośród których 40 tys. było umierających wskutek odniesionych ran.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#PosełZajączekStanisław">Dunanta na pole bitwy przywiodła chęć zarobków. Tam dopiero zobaczył, że wojnie towarzyszy śmierć, ból i nędza i tam dopiero dojrzał ogrom nadludzkich nieszczęść, jakie ona niesie. Wstrząśnięty do głębi zapomniał o celu swej podróży. Własnoręcznie udzielił pomocy ponad tysiącu rannych Austriaków, Francuzów i Włochów i tam na polu bitwy dokonał się zwrot w jego życiu. Pisze potem swe „Wspomnienia spod Solferino”, w których domaga się prawa nietykalności dla rannych i chorych żołnierzy, dla służby sanitarnej wojskowej i ochotniczej. Domaga się zorganizowania we wszystkich krajach komitetów pomocy rannym i chorym żołnierzom i organizowania zneutralizowanych ochotniczych organizacji społecznych, których celem byłaby pomoc wojskowej służbie zdrowia swego kraju.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#PosełZajączekStanisław">Wspominam o książce Dunanta, gdyż ona zapoczątkowała ruch czerwonokrzyski i szeroki ruch przeciwko wojnie i jej barbarzyńskim okrucieństwom, ruch który obecnie pełny wyraz znalazł w ruchu obrońców pokoju zapoczątkowanym w 1948 r. we Wrocławiu, na Kongresie Intelektualistów zebranych dla obmyślenia środków w obronie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#PosełZajączekStanisław">9 lipca 1863 r. dzięki zapałowi i gorliwości Dunanta — któremu w roku 1901 jako pierwszemu człowiekowi przyznano pokojową Nagrodę Nobla — Genewskie Towarzystwo Użyteczności Publicznej wybrało jako Stały Komitet Międzynarodowy, Komitet tak zwany „pięciu”. Komitet ten miał prowadzić działalność związaną z wprowadzeniem w życie programu Dunanta. W skład owego Komitetu weszło prócz Dunanta 2 lekarzy, 1 społecznik, 1 publicysta i 1 wojskowy Szwajcar. Starania i zabiegi owych pięciu ludzi, żarliwych w działaniu, w całości oddanych swej idei, zostały uwieńczone zwołaniem do Genewy konferencji czternastu państw i podpisaniem przez nie w dniu 22 sierpnia 1864 r. pierwszej konwencji genewskiej w sprawie polepszenia losu rannych w walkach żołnierzy.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#PosełZajączekStanisław">Na straży przepisów tej konwencji stanął wspomniany Komitet Genewski, któremu następnie przyznano nazwę Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#PosełZajączekStanisław">W roku bieżącym upływa stuletnia rocznica podpisania pierwszej konwencji genewskiej, która w ciągu ubiegłych lat została uzupełniona dalszymi umowami, rozszerzającymi zakres ochrony prawnej na rozbitków morskich i jeńców wojennych. Nowa konwencja podpisana 12 sierpnia 1949 r. o ochronie osób cywilnych podczas wojny, podpisania przez około 100 państw, wśród nich i przez nasze państwo, obejmuje ochroną osoby cywilne, które „znalazły się we władzy jednej ze stron zatargu lub mocarstwa okupacyjnego, a nie są ich obywatelami”.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#PosełZajączekStanisław">W 1957 r. powstaje wreszcie projekt zasad o ochronie ludności przed skutkami wojny prowadzonej środkami masowej zagłady, który po ostatecznym przyjęciu przez wszystkie państwa będzie stanowił równocześnie pełny „Kodeks praw Czerwonego Krzyża”.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#PosełZajączekStanisław">Niewątpliwie ma swoje symboliczne znaczenie i wielką wymowę fakt, że w tym rocznicowym roku rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przedstawił Sejmowi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej projekt ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu, ustawy wywodzącej się z idei humanitaryzmu, stanowiącej o związku ludzi z ludźmi, stanowiącej o miłości do ludzi i człowieczeństwa i o wzajemnym szacunku, idei, która strzeże równości wszystkich ludzi i sprawiedliwości międzyludzkiej.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#PosełZajączekStanisław">Ma symboliczną wymowę fakt, że naród polski, tak tragicznie i ciężko moralnie i materialnie doświadczony zbrodniami przeciwko ludzkości i zbrodniami ludobójstwa — otrzyma ustawę o Polskim Czerwonym Krzyżu w rocznicę konwencji, stanowiącej fundament działalności Czerwonego Krzyża, w rocznicę konwencji, która stanowiła punkt zwrotny w rozwoju prawa narodów, konwencji, której sama istota i treść, znaczenie i skutki sięgają daleko poza ramy wyłącznie organizacyjne i która wkracza w sferę międzynarodowego oddziaływania, wpływając na moralność i wychowanie nie tylko poszczególnych narodów, ale w sferę dobrowolnego współdziałania międzynarodowego dla utrwalenia pokoju i szczęścia całej ludzkości.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#PosełZajączekStanisław">Z humanitaryzmu bowiem, stanowiącego najwyższą wartość etyczną rodzą się nie tylko takie osobiste cechy człowieka, jak życzliwość i przyjaźń, uczciwość, obowiązkowość i wytrwałość, współczucie i wyrozumiałość, godność osobista i bohaterstwo. Ale z istoty humanitaryzmu rodzi się także umiłowanie wspólnego dobra, a więc tego najcenniejszego — swej ojczyzny i swego narodu, ojczyzn i narodów swych przyjaciół.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#PosełZajączekStanisław">Dunant, twórca organizacji czerwonokrzyskich, był początkowo sam. Dziś organizacja czerwonokrzyska liczy na całym świecie 150 milionów członków.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#PosełZajączekStanisław">Polski Czerwony Krzyż zaś działa w naszym kraju od kwietnia 1919 r., a więc od czasu, gdy kra j nasz odzyskał swą suwerenność państwową. Polski Czerwony Krzyż odrodził się i przystąpił po okupacji do pełnej działalności w 1944 r. w Lublinie — w pierwszej stolicy państwa ludowego, którego władze od pierwszych dni swego istnienia otoczyły tę organizację swą troskliwa opieką i udzieliły pełnej pomocy i poparcia.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#PosełZajączekStanisław">Na powojenny okres przypada największy rozwój organizacyjny i wzrost zakresu działalności czerwonokrzyskiej, przekształcenie w masową organizację, która zrzeszając w 1930 r. zaledwie 800 tys. członków — dziś liczy ich ponad 4 miliony. Dziś jest to organizacja wypełniająca ważne zadania w naszym pokojowym budownictwie, która z honorem wywiązała się z ogromu trudnych zadań, jakie na nią czekały u zarania odrodzonej Polski. Dlatego też w uznaniu jej zasług w dziedzinie szerzenia oświaty sanitarnej, szkolenia pomocniczych kadr służby zdrowia i opieki nad chorymi, niesienia pomocy ofiarom klęsk żywiołowych oraz rozwijania pokojowej współpracy międzynarodowej — Rada Państwa nadała Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi w 1963 r., w stulecie rocznicy pierwszej Konwencji Genewskiej, Order „Sztandaru Pracy” I Klasy.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#PosełZajączekStanisław">Obecnie obowiązującymi przepisami, normującymi stosunki prawne PCK, jest rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 1 września 1927 r. o Stowarzyszeniu PCK oraz uzupełniająca je ustawa z dnia 8 stycznia 1938 r. o ochronie znaku i nazwy Czerwonego Krzyża oraz godła Związku Szwajcarskiego, którym jest biały krzyż na czerwonym tle.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#PosełZajączekStanisław">Przepisy te częściowo zdezaktualizowały się lub są niewystarczające ze względu na fakt, że rozporządzenie z dnia 1 września 1927 r. oparte było na zasadach konwencji genewskiej z 6 lipca 1906 r. oraz konwencji haskiej z 18 października 1907 r. Pierwsza brała w obronę chorych i rannych w armiach w czasie wojny, druga regulowała prawa i zwyczaje wojny lądowej. Obie te konwencje zostały uzupełnione i częściowo zastąpione późniejszymi konwencjami: genewską z 1929 r., dotyczącą jeńców wojennych, oraz konwencją z 12 sierpnia 1949 r. o ochronie ludności cywilnej w okresie wojny.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#PosełZajączekStanisław">Najważniejszą myślą przewodnią ostatniej Konwencji jest postanowienie brzmiące następująco:</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#PosełZajączekStanisław">„Osoby cywilne mają prawo we wszelkich okolicznościach do poszanowania ich osoby, honoru, praw rodzinnych, przekonań i praktyk religijnych, zwyczajów i obyczajów. Powinny być w każdym razie traktowane w sposób humanitarny i chronione przed wszelkim gwałtem i zastraszeniem, jak również przed zniewagą i ciekawością publiczną”.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#PosełZajączekStanisław">Projekt przedstawionej nowej ustawy opiera się na przepisach konwencji z 1949 roku. Konwencja ta wynikła z tragicznych doświadczeń, jakie społeczeństwa zdobyły w czasie ostatniej wojny, z powodu nie mającego precedensu w dziejach barbarzyństwa faszystowskiego. Poszerza ona krąg osób objętych ochroną w czasie wojny o ludność cywilną, dotychczas bowiem takiej ochrony prawnej międzynarodowej była ona pozbawiona.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#PosełZajączekStanisław">Art. 4 rozporządzenia z 1927 r. jako główne zadanie stowarzyszenia PCK określa współdziałanie z instytucjami sanitarno-wojskowymi w czasie wojny i przygotowanie się do tego współdziałania w czasie pokoju.</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#PosełZajączekStanisław">Przepis ten zawężał zatem działalność stowarzyszenia tylko do okresu wojny i zasadniczo odnosił się do osób pełniących czynną służbę w armii. Aczkolwiek w myśl tego przepisu przygotowywanie się do współdziałania z tymi instytucjami miało odbywać się w czasie pokoju, w rzeczywistości jednak przepis ten ograniczał w oczywisty sposób zakres tego działania.</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#PosełZajączekStanisław">Ostatnia wojna światowa, zmiany ustrojowe, jakie zaszły w naszym kraju po jej zakończeniu, potrzeby jakie powstały w kraju i w społeczeństwie tępionym barbarzyńsko i niszczonym biologicznie w ciągu 4 lat okupacji narzuciły Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi inny zakres działania i inną hierarchię potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#PosełZajączekStanisław">Z tych też powodów, opierając się na doświadczeniach lat poprzednich, już w 1955 r. ujęto je przepisami statutu PCK, który wyprzedzał swym ujęciem ustawę, której projekt mam zaszczyt przedstawić. Statut ten, a szczególnie jego rozdział określający charakter, cele i środki działania stowarzyszenia w nieporównanie szerszym zakresie określa zadania PCK niż ustawa z 1927 r. W § 7 tego nowoczesnego statutu pierwsze jego zdanie określa Stowarzyszenie Polskiego Czerwonego Krzyża jako wierną zasadzie humanizmu socjalistycznego masową organizację, która szerzy zasady humanitarne, zmierzające do utrwalenia pokoju na świecie i czynnie współdziała w walce o jego utrzymanie. Następne punkty tego paragrafu powierzają PCK akcję masowego szkolenia sanitarnego ludności, szerzenie oświaty sanitarnej i mobilizowanie mas pracujących do czynnego udziału w podnoszeniu stanu zdrowotności, a dopiero ostatnie punkty mówią o działaniu na wypadek konfliktu zbrojnego.</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#PosełZajączekStanisław">Rozdział 1 omawianego projektu ustawy już w pierwszych swych artykułach określa cele i zadania działającej na zasadzie dobrowolności organizacji społecznej, jaką jest Polski Czerwony Krzyż.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#PosełZajączekStanisław">Art. 1 ust. 2 dotyczy zmian w charakterze PCK wypracowanych w ostatnich latach, utrwala i nadaje im formę ustawową. Na pierwsze miejsce wysuwa jako cel PCK jego działalność humanitarną i wychowawczą, zmierzającą do utrwalenia pokoju między narodami, ochronę zdrowia i życia ludzkiego oraz niesienie pomocy we wszystkich okolicznościach, gdy dobra te są zagrożone nie tylko najazdem wroga, ale i klęskami żywiołowymi oraz epidemiami chorób. Humanitaryzm więc i zachowanie pokoju, w którym człowiek pracy może jedynie osiągnąć pełnię swego szczęścia, swe dobro, pokoju będącego głównym wyrazem socjalistycznego humanitaryzmu, pokoju opartego o przyjaźń między narodami i wychowanie w tym duchu zostały wysunięte na czoło przepisów, które mają wytyczać działalność Polskiego Czerwonego Krzyża. Wielka działalność profilaktyczna przeciwko straszliwej chorobie, jaką jest wojna, jest głównym drogowskazem dla tej wspaniałej organizacji. Naczelnym hasłem PCK, obowiązującym we wszelkiej działalności mającej na celu szczęście i zdrowie, jest wpierw zapobiegać, potem leczyć. Dlatego też art. 2 określa jako kierunek działania dobrowolną pomoc społeczną służbie zdrowia, która ma tak wiele zadań i potrzebuje tak wielu ofiarnych działaczy oraz pomoc służbie zdrowia Sił Zbrojnych. Artykuł ten pomoc tę rozszerza i na okres normalnych pokojowych warunków. Znowu w oparciu o naszą wolę pokoju i głębokie przekonanie o jego utrzymaniu.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#PosełZajączekStanisław">Art. 3 szczegółowo określa zadania PCK i kładzie szczególny nacisk na działalność tej organizacji na polu oświaty sanitarnej, która ciągle jeszcze jest u nas za niska i wymaga wielu wysiłków, by poziom higieny i elementarnych o niej wiadomości był należyty.</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#PosełZajączekStanisław">Dalsze punkty tego artykułu wypływają z naszych zobowiązań konwencyjnych, to znaczy przewidują działalność humanitarną na rzecz ofiar wojny i prowadzenie Krajowego Biura Informacji. Biuro to ma za zadanie wzajemną wymianę wiadomości o osobach poszukiwanych lub zaginionych. Powierzenie Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi prowadzenia takiego biura wynika także i stąd, że podpisana przez nasz rząd konwencja genewska z 1949 r. przewiduje utworzenie takiego biura.</u>
          <u xml:id="u-8.27" who="#PosełZajączekStanisław">Rozporządzenie z 1927 r. w żadnym ze swych ośmiu paragrafów nie przewidywało powstania takiego biura, które zresztą u nas rozpoczęło swą działalność zaraz po wybuchu II wojny światowej na podstawie wydanej w 1937 r. przez ówczesne Ministerstwo Spraw Wojskowych „Instrukcji o wojskowej sprawozdawczości sanitarnej podczas wojny”.</u>
          <u xml:id="u-8.28" who="#PosełZajączekStanisław">Dział Informacji PCK działający podczas wojny i okupacji zapisał się w pamięci polskich rodzin szczególnie głęboko. Jako ciągle ograniczana w swej działalności polska placówka rejestrował straty wojenne, ułatwiał kontaktowanie się ze sobą porozdzielanych i rozrzuconych po całym kraju, a nawet w całym świecie rodzin. Już w początkach 1940 r. kartoteka tego biura zawierała nazwiska około miliona osób poszukiwanych. Jeszcze w ciągu tylko ubiegłego roku wpłynęło do PCK około 66 tys. zgłoszeń w sprawie poszukiwań.</u>
          <u xml:id="u-8.29" who="#PosełZajączekStanisław">O tragedii dzieci poszukujących rodziców, rodziców szukających swych dzieci i ciągle jeszcze nie tracących nadziei na ich odnalezienie przypomina nam niestety ciągle jeszcze radiowa skrzynka poszukiwań. O żmudnej i spełniającej jakże często te nadzieje pracy mieliśmy niedawno wzruszające wiadomości, że jakaś matka radziecka odnalazła swe dziecko wychowywane przez polską rodzinę.</u>
          <u xml:id="u-8.30" who="#PosełZajączekStanisław">Obecny projekt ustawy normuje byt prawny tego biura i ustala wyraźnie zadania PCK i na tym polu, zadania, których realizacja przyczyniać się będzie do łagodzenia tragicznych i ciągle jeszcze trwających skutków ubiegłej wojny.</u>
          <u xml:id="u-8.31" who="#PosełZajączekStanisław">Ponieważ rezolucja sztokholmska z 1948 r. stawia szereg wymogów, które określają warunki uznania krajowych stowarzyszeń Czerwonego Krzyża za członków Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, a tym samym uprawniają je do działalności w myśl konwencji genewskiej i gwarantują im swobodną działalność w pokoju i nieskrępowaną działalność w warunkach wojny, przedstawiony projekt ustawy opierając się na brzmieniu tej rezolucji wyraźnie w art. 4 określa, że Polski Czerwony Krzyż jest jedynym prawnie uznanym polskim stowarzyszeniem Czerwonego Krzyża, działającym na obszarze naszego kraju i upoważniony jest do prowadzenia w tym charakterze działalności w stosunkach z zagranicą. Nadto uprawnienia te określa także art. 6 i 7.</u>
          <u xml:id="u-8.32" who="#PosełZajączekStanisław">Uprawnienia takie nie były natomiast określone żadnym wyraźnym przepisem dawnej ustawy, co między innymi stanowiło pretekst do ograniczenia przez hitlerowskie Niemcy działalności PCK w czasie okupacji.</u>
          <u xml:id="u-8.33" who="#PosełZajączekStanisław">Ponadto określenie naszego Czerwonego Krzyża jako „polskiego stowarzyszenia” aktualizuje jego stosunek do naszego prawa o stowarzyszeniach. Nie tylko gwarantuje mu to tytuł stowarzyszenia wyższej użyteczności, ale także daje mu pewne uprawnienia z ustawy tej wypływające.</u>
          <u xml:id="u-8.34" who="#PosełZajączekStanisław">Art. 5 jest konsekwencją art. 4. Określa on współdziałanie PCK z organami państwowymi i organizacjami społecznymi na zasadzie podstawowych zasad Czerwonego Krzyża. Stawia więc PCK obok tych organów i organizacji, które obowiązane są mu udzielać pomocy w wykonywaniu jego zadań jako współpartnera w tych działaniach.</u>
          <u xml:id="u-8.35" who="#PosełZajączekStanisław">Art. 7 określa zaś ułatwienia, z których PCK będzie mógł korzystać przy rozwijaniu swych zadań na terenie kraju, a ust. 2 tego artykułu uprawnia do bezpośredniego komunikowania się ze wszystkimi organizacjami, wchodzącymi w skład Międzynarodowego Czerwonego Krzyża i z Centralnym Biurem Informacji oraz w sprawach dotyczących ochrony ofiar wojny.</u>
          <u xml:id="u-8.36" who="#PosełZajączekStanisław">Rozdział 2 określa główne zasady organizacyjne. Określa krajowy zjazd jako najwyższy organ Polskiego Czerwonego Krzyża, określa jego naczelne organy zarządzające i jego siedzibę, ustala instancje, które uchwalają, zmieniają i zatwierdzają jego statut. Dodaję, że rozporządzenie z 1927 r. przyznawało prawo zatwierdzania statutu ministrowi spraw wewnętrznych, który powinien działać w porozumieniu z ministrem spraw wojskowych i ministrem pracy i opieki społecznej. Ogólnie biorąc, rozporządzenie z 1927 r. żadnych przepisów organizacyjnych dla Polskiego Czerwonego Krzyża nie zawierało. Jedynie art. 4 przyznawał prawo do nadzoru nad pracą Polskiego Czerwonego Krzyża ministrowi spraw wojskowych, który powinien działać w tym względzie z ministrem spraw wewnętrznych i ministrem pracy i opieki społecznej Zespół ten — według dawnych przepisów — dla wykonania stałej kontroli gospodarki Polskiego Czerwonego Krzyża miał prawo ustanowić swego delegata. Jedynie z chwilą wybuchu wojny Polski Czerwony Krzyż miał podlegać jednemu tylko ministrowi, to znaczy ministrowi spraw wojskowych.</u>
          <u xml:id="u-8.37" who="#PosełZajączekStanisław">Ponadto artykuł ten dawał uprawnienie wymienionemu zespołowi ministrów do zawieszenia działalności władz zarządzających Polskim Czerwonym Krzyżem i prawo zwoływania z urzędu walnego zgromadzenia oraz prawo ustanawiania zarządu przymusowego do czasu przeprowadzenia nowych wyborów władz, nie określając nawet w przybliżeniu żadnego okresu czasu, w którym miały się one dokonywać.</u>
          <u xml:id="u-8.38" who="#PosełZajączekStanisław">Polski Czerwony Krzyż znajdujący się pod nadzorem triumwiratu trzech ministrów mógł więc podzielić w każdej chwili los wielu stowarzyszeń społecznych działających w sanacyjnych czasach.</u>
          <u xml:id="u-8.39" who="#PosełZajączekStanisław">Przepisy organizacyjne w projekcie nowej ustawy gwarantują PCK niezależną działalność w atmosferze pełnej demokracji, a przez powierzenie nadzoru nad działalnością Polskiego Czerwonego Krzyża Prezesowi Rady Ministrów nadzór ten usprawniają. Nadto tym samym jeszcze raz podkreślają, że działalność Polskiego Czerwonego Krzyża w świetle nowej ustawy nastawiona jest na pracę pokojową.</u>
          <u xml:id="u-8.40" who="#PosełZajączekStanisław">Art. 12 określa i obejmuje ochronę prawną godła i nazwy Polskiego Czerwonego Krzyża. Szczegółowe z tym związane przepisy zawiera rozdział 3. Obowiązująca ustawa z 8 stycznia 1938 r. o ochronie znaku i nazwy Czerwonego Krzyża oraz godła związku szwajcarskiego powinna w świetle brzmienia przepisów konwencji genewskiej z 1949 r. ulec nowelizacji.</u>
          <u xml:id="u-8.41" who="#PosełZajączekStanisław">Dlatego słuszną jest rzeczą, że przepisy dotyczące tego zagadnienia zostały włączone do omawianego projektu ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu, nadając jej cechę jednolitości i zwartości oraz zapewniając w ten sposób rozwiązanie wszystkich problemów związanych z działalnością Polskiego Czerwonego Krzyża.</u>
          <u xml:id="u-8.42" who="#PosełZajączekStanisław">Jego znak, symbol międzynarodowej pokojowej współpracy na polu ochrony zdrowia i symbol międzynarodowego miłosierdzia cieszy się powszechnym szacunkiem wszystkich narodów i jest chroniony przez prawo i aczkolwiek w czasie ubiegłej wojny wielokrotnie nie stanowił ochrony i był nadużywany przez Wehrmacht i Luftwaffe, dla narodu polskiego stanowi on nadal symbol wiary w najwyższe wartości etyczne człowieka.</u>
          <u xml:id="u-8.43" who="#PosełZajączekStanisław">W imieniu sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej mam zaszczyt prosić, by Wysoki Sejm uchwalić raczył zawarty w druku nr 198 projekt ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu.</u>
          <u xml:id="u-8.44" who="#PosełZajączekStanisław">Ustawa ta bowiem będzie właściwym odzwierciedleniem działalności Polskiego Czerwonego Krzyża w warunkach Polski Ludowej, potwierdzając jego uprawnienia do działalności międzynarodowej, będzie wyrazem uznania i szacunku, jakim społeczeństwo polskie otacza tę organizację.</u>
          <u xml:id="u-8.45" who="#PosełZajączekStanisław">Nowa ustawa, uchwalona w dniu dzisiejszym, otworzy PCK dalsze możliwości prężnego rozwoju jego działalności służącej ochronie zdrowia i życia ludzkiego, przede wszystkim zaś obywateli Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-8.46" who="#PosełZajączekStanisław">Działalność Czerwonego Krzyża nastawiona w swych początkach na działalność ściśle związaną z czasem wojny, zespoli się jeszcze bardziej z wielką pracą na rzecz pokoju i na rzecz współpracy międzynarodowej, mającej na celu utrwalenie pokoju.</u>
          <u xml:id="u-8.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Roman Stachoń.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#PosełStachońRoman">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji nad rządowym projektem ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu, chciałbym podkreślić, że ustawa ta ma uregulować w sposób jasny i nie budzący wątpliwości aktualną sytuacją prawną Polskiego Czerwonego Krzyża oraz zagwarantować podstawy prawne do organizowania i prowadzenia działalności stowarzyszenia.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#PosełStachońRoman">Powszechnie jest wiadome, że Czerwony Krzyż jest jedną z największych społecznych organizacji w świecie o przeszło stuletniej tradycji.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#PosełStachońRoman">Polski Czerwony Krzyż od początku swego istnienia był rzecznikiem niesienia pomocy ofiarom najdotkliwszych klęsk, a przede wszystkim klęski wojen.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#PosełStachońRoman">Polski Czerwony Krzyż zawsze konsekwentnie dążył i dąży do celu wyznaczonego przez Międzynarodową Organizację Czerwonego Krzyża „poprzez humanizm do pokoju”. Jest to z pewnością najbardziej słuszna droga, jaką w obronie życia i godności ludzkiej można było wybrać. Tę ideę realizuje od momentu swego powstania, to jest od 1919 roku.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#PosełStachońRoman">Najlepiej o tym świadczy działalność tej organizacji w okresie międzywojennym, w czasie II wojny światowej, jak również w dwudziestoleciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#PosełStachońRoman">W okresie międzywojennym, zgodnie z ówczesnym programem, organizacja ta nastawiała się głównie na niesienie pomocy ofiarom wojen. Prowadziła również działalność opiekuńczą, sanitarną oraz informacyjno-poszukiwawczą.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#PosełStachońRoman">Z tego okresu działalności na podkreślenie zasługuje fakt, że nie kto inny, jak Polski Czerwony Krzyż zorganizował wspólnie z radzieckim Czerwonym Krzyżem opiekę nad jeńcami wojennymi i rodzinami poległych, pomoc dla repatriantów, opiekę sanitarną nad ludnością cywilna oraz utworzył Krajowe Biuro Informacji i Poszukiwań.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#PosełStachońRoman">Jako poseł ziemi śląskiej nie mogę tutaj pominąć bogatych tradycji Polskiego Czerwonego Krzyża na Śląsku, a w szczególności powiązania jego działalności z ruchem narodowo-wyzwoleńczym, jaki wyrażał się w trzech powstaniach śląskich. Polski Czerwony Krzyż był jedną z nielicznych organizacji, która udzielała pomocy walczącym powstańcom, manifestującym zbrojnym czynem swoją przynależność do Macierzy.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#PosełStachońRoman">Pomoc ta wyrażała się w akcjach opiekuńczych nad ofiarami walk, wizytacji obozów jenieckich, zorganizowaniu w Opolu Biura Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, niesieniu pomocy w postaci żywności, odzieży, lekarstw dla ludności, uruchomieniu szpitala i wielu innych.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#PosełStachońRoman">W okresie międzywojennym, Polski Czerwony Krzyż utrzymywał również wiele placówek ochrony zdrowia, domy opiekuńcze dla sierot, sanatoria i szpitale. Przygotowywał kadry sanitarne, które w wypadku wojny miały udzielać pomocy ludności.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#PosełStachońRoman">Osobną, pełną bohaterstwa i poświęcenia kartę zapisali lekarze, sanitariuszki i sanitariusze, pielęgniarki i siostry — członkowie Polskiego Czerwonego Krzyża, którzy w czasie ostatniej wojny z pełnym poświęceniem ratowali życie ludziom walczącym w oblężonej Warszawie oraz podczas powstania warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#PosełStachońRoman">Wielu byłych jeńców wojennych i więźniów obozów koncentracyjnych swoje życie zawdzięczają tej, na wskroś humanitarnej organizacji.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#PosełStachońRoman">Stowarzyszenie Polskiego Czerwonego Krzyża istnieje 45 lat, w tym 20 lat w Polsce Ludowej. Będąc z pełnym uznaniem dla dorobku stowarzyszenia w okresie międzywojennym, należy jednak z całym zadowoleniem stwierdzić, że dopiero w Polsce Ludowej znalazło orno w pełni sprzyjające warunki i możliwości realizowania swojej misji — misji krzewienia idei humanitaryzmu.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#PosełStachońRoman">W obecnym 20-leciu Polski Czerwony Krzyż może się poszczycić sukcesami i wynikami, których nie mógł osiągnąć w Polsce przedwrześniowej.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#PosełStachońRoman">W minionym okresie 20 lat, Polski Czerwony Krzyż rozwinął szeroką działalność leczniczą i opiekuńczą, rozbudowując gęstą sieć szpitali, przychodni lekarskich, stacji pogotowia ratunkowego, stacji krwiodawczych i placówek sanitarnych. Roztoczył szeroką opiekę nad repatriantami, prowadzi nadal akcję poszukiwania rodzin i repatriację dzieci, wywiezionych do Niemiec.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#PosełStachońRoman">Polski Czerwony Krzyż kieruje działalnością wielu placówek opiekuńczych nad domami dziecka, domami noclegowymi i wypoczynkowymi, nad sanatoriami, organizuje punkty sanitarno-odżywcze i wiele innych.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#PosełStachońRoman">W latach 1949–1950, w miarę stabilizacji stosunków społeczno-gospodarczych, Polski Czerwony Krzyż przekazał dotychczas prowadzone zakłady opiekuńcze i lecznicze, kompletnie wyposażone stacje pogotowia ratunkowego i przetaczania krwi oraz szkoły pielęgniarskie — państwowej służbie zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#PosełStachońRoman">Przekazanie części swojej działalności powołanym do tego organom nie zmniejszyło zakresu działalności stowarzyszenia, lecz go tylko zmieniło, przystosowując do nowych zadań, wynikających z pokojowej działalności.</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#PosełStachońRoman">Obecny program Polskiego Czerwonego Krzyża obejmuje między innymi następujące kierunki pracy:</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#PosełStachońRoman">— współdziałanie z organami państwowymi w zakresie ochrony zdrowia i życia ludności, a zwłaszcza szerzenie oświaty sanitarnej i prowadzenie masowego szkolenia sanitarnego,</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#PosełStachońRoman">— szkolenie zawodowych kadr pielęgniarskich oraz przygotowanie i utrzymywanie kadr sanitarnych, będących społecznym zapleczem państwowej służby zdrowia,</u>
          <u xml:id="u-10.21" who="#PosełStachońRoman">— prowadzenie sprawowanej przez państwo opieki społecznej oraz niesienie pomocy ofiarom klęsk żywiołowych,</u>
          <u xml:id="u-10.22" who="#PosełStachońRoman">— współdziałanie w tworzeniu podstaw ludowej obronności kraju,</u>
          <u xml:id="u-10.23" who="#PosełStachońRoman">— niesienie pomocy osobom, chronionym przez konwencję genewską,</u>
          <u xml:id="u-10.24" who="#PosełStachońRoman">— udział w międzynarodowych akcjach solidarnościowych,</u>
          <u xml:id="u-10.25" who="#PosełStachońRoman">— prowadzenie działalności informacyjno-poszukiwawczej.</u>
          <u xml:id="u-10.26" who="#PosełStachońRoman">Polski Czerwony Krzyż posiada obecnie 48 tys. kół zakładowych, które cieszą się pełnym poparciem związków zawodowych, kół wiejskich, blokowych i szkolnych. Organizuje rokrocznie kursy podstawowego szkolenia sanitarnego, które kończy ponad 65 tys. dorosłych i 250 tys. młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-10.27" who="#PosełStachońRoman">Obok szkolenia masowego, Polski Czerwony Krzyż prowadzi szkolenie internatowe i bezinternatowe, kursy dla aktywu sanitarnego, obejmując tym szkoleniem w ciągu roku średnio ponad 25 tys. dorosłych i ponad 50 tys. młodzieży. Absolwenci tych kursów, to późniejsi członkowie drużyn i posterunków sanitarnych, higienistki szkolne, działacze oświatowi, wykładowcy szkolenia sanitarnego, wiejskie przodownice zdrowia oraz siostry pogotowia Polskiego Czerwonego Krzyża.</u>
          <u xml:id="u-10.28" who="#PosełStachońRoman">W ciągu minionego 20-lecia Polski Czerwony Krzyż przeszkolił ponad 9 mln osób w zakresie ratownictwa sanitarnego oraz ponad 500 tys. aktywistów i działaczy.</u>
          <u xml:id="u-10.29" who="#PosełStachońRoman">W kołach Polskiego Czerwonego Krzyża działa 4.500 drużyn sanitarnych i 47 tys. posterunków sanitarnych. Istnieją one w zakładach pracy i szkołach, osiedlach i wsiach.</u>
          <u xml:id="u-10.30" who="#PosełStachońRoman">Od dwóch lat Polski Czerwony Krzyż bierze również udział w tworzeniu społecznej samoobrony terytorialnej kraj u, współpracując w tym zakresie z Ligą Obrony Kraju, Ochotniczą Rezerwą Milicji Obywatelskiej i ochotniczymi strażami pożarnymi.</u>
          <u xml:id="u-10.31" who="#PosełStachońRoman">Tradycyjnie już Polski Czerwony Krzyż mesie pomoc doraźną ludziom będącym w trudnych sytuacjach. Pomoc ta jest różnorodna i nie zawsze da się określić jej materialną wartość.</u>
          <u xml:id="u-10.32" who="#PosełStachońRoman">W czasie 20-lecia Polski Ludowej stowarzyszenie to stało się masową organizacją społeczną, zdobyło poparcie społeczeństwa dla działalności humanitarnej, wychodząc naprzeciw nowym potrzebom społecznym kraju oraz nowej sytuacji i układowi stosunków międzynarodowych w święcie.</u>
          <u xml:id="u-10.33" who="#PosełStachońRoman">Na wszystkich konferencjach międzynarodowych Czerwonego Krzyża — Polski Czerwony Krzyż jest zawsze rzecznikiem stanowiska Polski Ludowej na rzecz rozbrojenia, zakazu broni masowej zagłady, utrwalenia pokoju i rozwijania pokojowej współpracy międzynarodowej. Na wniosek Polskiego Czerwonego Krzyża konferencje międzynarodowe Czerwonego Krzyża uchwaliły:</u>
          <u xml:id="u-10.34" who="#PosełStachońRoman">— w 1946 r. w Oxfordzie potępienie bomby atomowej i odezwę do rządów o wyrzeczenie się tej broni,</u>
          <u xml:id="u-10.35" who="#PosełStachońRoman">— w 1950 r. w Monaco — deklarację o pokoju,</u>
          <u xml:id="u-10.36" who="#PosełStachońRoman">— w 1952 r. w Toronto — w najtrudniejszym okresie zimnej wojny — potępienie broni bakteriologicznej i chemicznej i odezwę do rządów o przystąpienie do protokołu genewskiego w zakresie tych broni.</u>
          <u xml:id="u-10.37" who="#PosełStachońRoman">Kongres stulecia Czerwonego Krzyża w Genewie w 1963 r. uchwalił odezwę do rządów o wprowadzenie zakazu broni masowej zagłady i rozwiązanie spornych spraw w drodze pokojowej.</u>
          <u xml:id="u-10.38" who="#PosełStachońRoman">To stanowisko i inicjatywa, podejmowane przez Polski Czerwony Krzyż, zdobywały mu autorytet na terenie międzynarodowym oraz pozyskały dla Polski Ludowej wielu przyjaciół wśród kierowniczych działaczy międzynarodowego Czerwonego Krzyża i jego narodowych stowarzyszeń. Polski Czerwony Krzyż jest obecnie członkiem Komitetu Wykonawczego i szeregu komisji problemowych Ligi Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, będącej światową federacją 104 narodowych stowarzyszeń w całym świecie.</u>
          <u xml:id="u-10.39" who="#PosełStachońRoman">Zasadą powszechnie obowiązującą każde stowarzyszenie Czerwonego Krzyża jest przyznanie mu przez państwo, w którym działa, statutu organu pomocniczego władzy państwowej zarówno w czasie pokoju, jak i w czasie wojny.</u>
          <u xml:id="u-10.40" who="#PosełStachońRoman">Dlatego trzeba nadać PCK właściwą legitymację prawna, która odzwierciedli jego faktyczna działalność w Polsce Ludowej i potwierdzi jego uprawnienia do rozwijania humanitarnej działalności międzynarodowej, na podstawie aktualnie obowiązujących norm międzynarodowego prawa, a w szczególności konwencji genewskiej z 1949 r., której sygnatariuszem jest rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-10.41" who="#PosełStachońRoman">Dotychczas bowiem obowiązujące przepisy są niewystarczające, a nawet całkowicie zdezaktualizowane. Dlatego też, tylko w drodze ustawy można unormować:</u>
          <u xml:id="u-10.42" who="#PosełStachońRoman">— działalność PCK, opartą na zasadach konwencji międzynarodowych z 1949 r. w zakresie sprawowania funkcji organizacji pomocniczej dla wojskowej służby zdrowia oraz na rzecz społecznej obronności kraju,</u>
          <u xml:id="u-10.43" who="#PosełStachońRoman">— działalność PCK wykraczającą poza obszar Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,</u>
          <u xml:id="u-10.44" who="#PosełStachońRoman">— współdziałanie organów administracji państwowej z PCK.</u>
          <u xml:id="u-10.45" who="#PosełStachońRoman">Wysoka Izbo! Oceniając przedstawiony projekt ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu, należy stwierdzić, że jest on przystosowany do zadań tak ważnych z punktu widzenia interesów społecznych, jak problem walki o pokój i rozwijanie pokojowej współpracy międzynarodowej. Umożliwi on załatwienie na platformie Międzynarodowego Czerwonego Krzyża między innymi wielu ważnych spraw, jak na przykład uzyskiwanie pomocy finansowej dla polskich ofiar zbrodni hitlerowskich i eksperymentów pseudomedycznych czy też w szczególnych okolicznościach prowadzenia Krajowego Biura Informacji w myśl konwencji genewskiej z 1949 r.</u>
          <u xml:id="u-10.46" who="#PosełStachońRoman">Przez uchwalenie przedstawionego rządowego projektu ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej potwierdzi raz jeszcze, jak wielką wagę przywiązuje do działalności humanitarnej w ustroju socjalistycznym — do społecznej działalności Polskiego Czerwonego Krzyża, służącej ochronie zdrowia i życia ludzkiego, poszanowania czci i godności człowieka oraz do współpracy między narodami w utrwalaniu pokoju na całym świecie.</u>
          <u xml:id="u-10.47" who="#PosełStachońRoman">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, w pełni popiera i będzie głosować za przyjęciem przedstawionego Wysokiej Izbie projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-10.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Głos ma poseł Marian Wyka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#PosełWykaMarian">Wysoka Izbo! Jedną z najstraszliwszych klęsk społecznych, jakie stały się udziałem ludzkości na przestrzeni wieków były i są wojny. Z tragicznych rozmiarów ich skutków i niewysłowionych cierpień tysięcy, setek tysięcy i wreszcie milionów ludzi wyrosła świadoma idea niesienia im pomocy. Warunkiem powstania Polskiego Czerwonego Krzyża było istnienie państwa polskiego. Okres pierwszej niepodległości posłużył do rozwoju organizacji PCK na obszarze Rzeczypospolitej. Polska przedwojenna, licząca ponad 34 miliony ludności, posiadała prawie 13 tys. lekarzy, czyli 3,4 lekarza na 10 tys. mieszkańców. Ponieważ w miastach liczących 100 tys. mieszkańców i więcej na 10 tys. ludności przypadło 16,3 lekarza, w małych miastach i na wsi odczuwano dotkliwy ich brak. Dlatego też PCK-owskie formy opieki w postaci przeszkolonych przodownic zdrowia — były pozytywnym czynnikiem dla postępów ówczesnej wsi.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#PosełWykaMarian">W pamiętnym dla tych, którzy przeżyli — w 1939 roku, i w jakże koszmarnych latach okupacji hitlerowskiej, tysiące działaczy PCK, mężczyzn, kobiet i młodzieży z narażeniem własnego życia niosło pomoc żołnierzom, przesiedleńcom, więźniom gett i innych obozów śmierci oraz ich rodzinom. Działacze PCK Poznania w 1939 r. dostarczali żywności i lekarstw jeńcom polskim w cytadeli poznańskiej, Biedrusku, Rawiczu, Ostrowie, Krotoszynie i wielu innych obozach. Wszystkie bez wyjątku oddziały PCK w miastach wojewódzkich i powiatowych i często na wsiach, mimo utraty niepodległości państwa, z dobrej woli, z najpiękniejszych pierwiastków uczuć ludzkich i patriotycznych przyjęły na siebie wielki, ale jakże zaszczytny obowiązek niesienia pomocy swym rodakom. Nikczemny okupant, depczący elementarne prawa narodów Europy, w tym i naszego narodu, wiele złego uczynił organizacjom PCK w naszym kraju. Liczne organizacje PCK weszły do konspiracji, wiele w najcięższych warunkach działało jawnie, niosąc pomoc potrzebującym.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#PosełWykaMarian">Z ich bratnich i przyjacielskich rąk więźniowie i jeńcy w obozach niemieckich otrzymali ponad 1.500 tys. paczek o wadze 4 mln kg. Więźniowie na Zamku w Lublinie otrzymali 470.622 kg żywności, 8 tys. kg odzieży i wiele lekarstw. Patronat PCK Lublina dostarczył na Majdanek 572.830 kg żywności, 90 skrzyń lekarstw, narzędzia chirurgiczne i jeden aparat rentgenowski. Nadludzkim wprost wysiłkiem i w splocie niesłychanych trudności dostarczone zostały niewielkie ilości żywności do obozu śmierci w Treblince oraz ponad 5 tys. kg żywności dla więźniów Pawiaka w Warszawie. Pomoc PCK partyzantom, powstańcom Warszawy, a później wysiedlonej ludności stolicy, opieka nad więźniami i ludnością dopełnia miary wielkich zasług imiennych i bezimiennych bohaterów — działaczy PCK.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#PosełWykaMarian">Pod ciosami Armii Czerwonej i odrodzonego wojska polskiego, sił alianckich, ugrupowań partyzanckich, bestia hitlerowska bita i miażdżona rękami sprawiedliwości pokonana została w jej własnym gnieździe — Berlinie. Przyszła wolność, narody odetchnęły wolną piersią, ale nasz kraj i naród doznał ciężkich ran i strat. Zginęło ponad 6 mln najlepszych synów i córek narodu. Spalone zostały miasta i tysiące wsi, setki tysięcy ludzi zostało bez dachu nad głową oraz wielu chorych. Legła w gruzach nasza umiłowana stolica Warszawa. W tych ciężkich warunkach władza znalazła się w rękach ludu pracującego miast i wsi. Nasze pokolenie pod przewodem klasy robotniczej i jej partii odbudowało kraj w nowych sprawiedliwych granicach. Podstawą tych osiągnięć i zwycięstw było oparcie władzy na sojuszu robotniczo-chłopskim, na sile niezniszczalnej, zdolnej prowadzić naród do nowych osiągnięć i nowych zwycięstw.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#PosełWykaMarian">W maju 1945 roku na Doliny Śląsk przybyli emisariusze Polskiego Czerwonego Krzyża w osobach dr Heleny Barlickiej, dr Emilii Dąbrowskiej, dr Bartoszewskiego i dr Trojanowskiego i wielu innych. Pod egidą PCK grupa ta zorganizowała 42 punkty dożywiania, 37 punktów sanitarnych, 45 domów zdrowia, 18 oddziałów pogotowia ratunkowego.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#PosełWykaMarian">Dolnośląski PCK wydał dla ludności 2 miliony posiłków, ponad 700 tys. sztuk odzieży i przyjął rolę rodzicielską w stosunku do 1.247 dzieci, które wskutek wojny utraciły rodziców, bliskich i znajomych.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#PosełWykaMarian">Na ziemiach piastowskich PCK rozpoczął pracę od podstaw. Na 20-lecie PRL organizacja PCK przyszła z wielkim dorobkiem, wyrażającym się w istnieniu ponad 48 tys. kół zakładowych, terenowych i szkolnych, w tym na wsi 30.294 koła. PCK w ramach akcji przysposobienia sanitarnego przeszkolił ponad 9 milionów osób na różnego rodzaju kursach sanitarnych w szkołach, zakładach pracy i wsiach. Na wieś skierowano do pracy ponad 6 tys. przodownic zdrowia i 3 tys. sióstr pogotowia. PCK do chwili obecnej przeszkolił ponad 50 tys. pielęgniarek na kursach półrocznych, rocznych i dwuletnich. Aktualnie w 43 szkołach z internatem szkolą się asystentki pielęgniarskie, a w jednej szkole pielęgniarki o pełnych kwalifikacjach.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#PosełWykaMarian">Wieś nasza nadal potrzebuje pomocy sanitarno-higienicznej. Praca ta jest konieczna tym bardziej, że na wsi mamy 2.923.644 gospodarstw indywidualnych. Natomiast w granicach miast i osiedli obecnie jest 320.528 gospodarstw rolnych. Podniesienie na wyższy poziom życia rodzin chłopskich leży w interesie ogólnonarodowym i pragniemy, aby co roku przybywało przodownic zdrowia i sióstr pogotowia do pracy na wsi.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#PosełWykaMarian">W tej trudnej, ale zaszczytnej pracy, w pełni liczymy na pomoc organizacji PCK. PCK jest organizacją istniejącą od wielu lat, posiadającą wielkie osiągnięcia, bogate tradycje. Od chwili swego powstania, to jest od 1919 r. PCK jest członkiem Ligi Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, a w 1959 r. wszedł do Komitetu Wykonawczego Ligi Czerwonego Krzyża. PCK rozwija i umacnia współprace z Czerwonymi Krzyżami wszystkich krajów. Do Ligi należą: Międzynarodowe Stowarzyszenie Czerwonego Krzyża, Półksiężyca, Czerwonego Lwa i Czerwonego Słońca, grupujące ponad 120 mln członków indywidualnych w 82 krajach.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#PosełWykaMarian">Organizacja Czerwonego Krzyża zawdzięcza burzliwy rozwój swej idei, która jest ideą ogólnoludzką, bliską serc setek milionów ludzi, ciągle żywą, bo żywą treścią niesienia pomocy przepojoną. Od wielu lat PCK walczy o powszechne rozbrojenie, o zakaz produkcji i stosowania broni nuklearnej, o pokój między narodami. Czerwony Krzyż jako światowa organizacja jest uprawniona do roztaczania opieki nad jeńcami wojennymi, ludnością cywilną dotkniętą skutkami wojny oraz do prowadzenia ewidencji jeńców, osób internowanych, poległych, rannych, zmarłych i zaginionych w wyniku działań wojennych.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#PosełWykaMarian">Z potrzeb złożonych warunków życia ludzi na różnych kontynentach i w różnych krajach wynika potrzeba pracy Czerwonego Krzyża w niesieniu pomocy w czasie pokoju dla ofiar klęsk żywiołowych, powodzi, huraganów, trzęsienia ziemi, masowych epidemii, klęsk ognia itp. Koniecznością jest szerzenie kultury sanitarnej, ochrona zdrowia ludności, a także zastępowanie służby zdrowia przez Czerwony Krzyż tam, gdzie tej służby jest brak. Dlatego też Liga Towarzystw Czerwonokrzyskich posiada:</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#PosełWykaMarian">— status doradczy rady społeczno-gospodarczej ONZ,</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#PosełWykaMarian">— status doradczy światowej Organizacji Zdrowia UNESCO i FAO,</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#PosełWykaMarian">— status doradczy Funduszu Pomocy Dzieciom ONZ.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#PosełWykaMarian">W ramach uprawnień PCK prowadzi Biuro Informacji i Poszukiwań, które od czasu zakończenia wojny udzieliło ponad 5.500 tys. odpowiedzi o losach osób poszukiwanych. Z ofiar społeczeństwa na pomoc repatriantom i ofiarom klęsk żywiołowych przekazało ponad 80 mln zł, setki ton żywności, odzieży i wiele cennych lekarstw. PCK na szeroką skalę organizuje honorowe oddawanie krwi dla ludzi chorych. Ostatnio zwrócono uwagę na wychowanie młodzieży w kierunku poszanowania i okazywania pomocy rodzicom, ludziom starszym, inwalidom oraz ułomnym kolegom.</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#PosełWykaMarian">PCK przez swoją działalność na terenie międzynarodowym wniósł poważny wkład w sprawę umocnienia pokoju i rozwoju przyjaznej współpracy między narodami. W uzasadnieniu tych wielkich osiągnięć PCK i konieczności posiadania legitymacji do pracy na arenie międzynarodowej — konieczna jest ustawa o Polskim Czerwonym Krzyżu.</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#PosełWykaMarian">Rozporządzenie z 1927 r. nie zawiera potwierdzenia innych elementów niezbędnych według rezolucji międzynarodowej konferencji Czerwonego Krzyża w Sztokholmie z 1948 r., określającej warunki uznania krajowego zrzeszenia Czerwonego Krzyża, a mianowicie, że:</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#PosełWykaMarian">1) stowarzyszenie jest organizacją dobrowolną, uznającą podstawowe zasady Czerwonego Krzyża,</u>
          <u xml:id="u-12.18" who="#PosełWykaMarian">2) jest jedyną organizacją Czerwonego Krzyża upoważnioną przez państwo do działania na jego terytorium oraz uprawnioną do utrzymywania kontaktów i współpracy z międzynarodowymi organami, organizacjami i stowarzyszeniami Czerwonego Krzyża innych krajów.</u>
          <u xml:id="u-12.19" who="#PosełWykaMarian">W sytuacji prawnej i społecznej PCK w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stwierdzić należy, że rozporządzenie z 1927 r. jako akt pochodzący z okresu międzywojennego może obowiązywać tylko o tyle, o ile jest zgodne z porządkiem prawnym PRL oraz ustrojem organów władzy i administracji państwowej. Wiadome jest, że wiele aktów ustawodawczych z tego okresu mimo braku formalnego odchylenia uważa się za nie obowiązujące. Stan prawny PCK jest więc nie dość jasny.</u>
          <u xml:id="u-12.20" who="#PosełWykaMarian">Ponadto zgodnie z zasadami przyjętymi przy opracowaniu aktów ustawodawczych, zwłaszcza w zakresie unormowanym przepisami pochodzącymi z okresu międzywojennego, nowo wydany akt powinien normować w miarę możliwości wszystkie zagadnienia związane z głównym problemem.</u>
          <u xml:id="u-12.21" who="#PosełWykaMarian">Walory projektu ustawy. Projektowana ustawa wskazuje ramowo kierunki działalności PCK, jak również potwierdza zasadę, że PCK jest jedynym polskim stowarzyszeniem Czerwonego Krzyża legitymowanym również do działania za granicą. Projekt uwzględnia zwłaszcza działalność PCK na rzecz społecznej służby zdrowia i wojskowej służby zdrowia. Projekt określa także podstawowe zasady organizacyjne PCK. Statut stowarzyszenia, jak również jego zmiany, będą uchwalane przez krajowy zjazd i zatwierdzone przez Radę Ministrów. Nadzór nad stowarzyszeniem będzie sprawował Prezes Rady Ministrów. Wskazane okoliczności uzasadniają w pełni potrzebę wydania nowej ustawy, która będzie regulować w sposób jasny i nie budzący najmniejszej wątpliwości aktualną sytuację prawną PCK oraz będzie zawierać podstawy prawne do organizowania i prowadzenia działalności tej organizacji.</u>
          <u xml:id="u-12.22" who="#PosełWykaMarian">Humanitaryzm jako dominantę działania Polskiego Czerwonego Krzyża wyraźnie określa art. 1 projektu ustawy, a mianowicie: „Polski Czerwony Krzyż ma na celu organizowanie i prowadzenie działalności humanitarnej i wychowawczej, zmierzającej do utrwalenia pokoju między narodami poprzez szerzenie zasad humanitaryzmu, rozwijanie poszanowania czci i godności ludzkiej, ochronę zdrowia i życia ludzkiego oraz niesienie pomocy we wszystkich okolicznościach, gdy dobra te są zagrożone”.</u>
          <u xml:id="u-12.23" who="#PosełWykaMarian">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać z tej wysokiej trybuny, będzie głosować za przyjęciem projektu ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu z głębokim przeświadczeniem, że spełnia świadomie swój obowiązek w stosunku do żywotnych potrzeb rozwoju humanitarnej i ludzkiej działalności którą niech stokrotnie krzewi i umacnia dla dobra ludzi pracy miast i wsi zasłużona Ludowej Ojczyźnie organizacja Polskiego Czerwonego Krzyża.</u>
          <u xml:id="u-12.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Głos ma poseł Andrzej Benesz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#PosełBeneszAndrzej">Wysoki Sejmie! Ustawa zreferowana przez posła sprawozdawcę jest oczywista w sformułowaniach i jasna w swoich intencjach. Elementy dyskusyjne zawsze w mniejszej czy większej mierze istniejące tutaj — dotyczyć będą raczej szczegółów i form wykonania.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#PosełBeneszAndrzej">Problem naszej generalnej aprobaty dotyczy w tym wypadku przede wszystkim całości sytuacji, której nowa ustawa chce i wychodzi naprzeciw.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#PosełBeneszAndrzej">Są pojęcia, instytucje, których już sama nazwa wywołuje jednoznaczne skojarzenia. Do takich właśnie — i to w najlepszym sensie — należy na pewno Polski Czerwony Krzyż.</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#PosełBeneszAndrzej">I z doręczonego nam uzasadnienia projektu ustawy, i z wypowiedzi posła sprawozdawcy jasno wynika słuszność wydania nowego w tej mierze aktu normatywnego uwzględniającego aktualne potrzeby sytuacji w kraju, a także niezbędne elementy typu międzynarodowego. Również i ten ostatni aspekt kwitujemy zrozumieniem i zadowoleniem.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#PosełBeneszAndrzej">Polski Czerwony Krzyż tak w swojej bogatej historii, jak i w chwili obecnej, na pewno jest jedną z czołowych organizacji, których ogólnoludzki, międzynarodowy charakter jest bezsporny. Omawianie z tej trybuny w naszych czasach w społeczeństwie polskim tego rodzaju wartości jest chyba zbędne.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#PosełBeneszAndrzej">Jako pewnik można — a może czasem i trzeba — podkreślić fakt, że my Polacy szczególną uwagę przywiązujemy do tego typu ogólnoludzkich walorów. Nauczyła nas tego nasza własna, nierzadko tragiczna historia, w której jakże często walory te na naszych ziemiach przez wielu były deptane.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#PosełBeneszAndrzej">Może i dlatego, Wysoka Izbo, dumni jesteśmy, że dzisiaj właśnie my poprzez Polski Czerwony Krzyż niesiemy swój wkład pomocy w solidarnościowe akcje Czerwonego Krzyża. W ostatnich latach była to zwłaszcza pomoc dla ludności algierskiej, wyniszczonej długotrwałą wojną, pomoc materialna i lekarska na rzecz ludności Konga, ofiar powodzi na Cejlonie, w Wietnamie, Argentynie, Urugwaju, po trzęsieniu ziemi w Mongolii, Iranie, Agadirze, a przede wszystkim w Skopje, także po zeszłorocznym huraganie na Kubie. Niemała jest ta lista, chociażby z ostatnich paru lat.</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#PosełBeneszAndrzej">Chcemy być przecież i jesteśmy w tej grupie narodów, które nie niosą i nie chcą nieść innym cierpień, a przynoszą pomoc, jeżeli cierpienia te ludzie czy żywioł zadają. Zbyt dużo doświadczeń goryczy mieliśmy sami i potrafimy wartość takiej pomocy właściwie ocenić.</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#PosełBeneszAndrzej">Oczywiście, podstawowym jednak odcinkiem działalności PCK są sprawy wewnątrzkrajowe. Mówili o nich stosunkowo obszernie moi przedmówcy, o działalności opiekuńczej nad ofiarami klęsk żywiołowych, o jakże rosnących zadaniach zwiększenia obronności państwa w warunkach możliwości totalnych metod wojny, wobec których, jak bardzo bledną obrazy pobojowiska spod Solferino, obrazy, na skutek których zrodziła się przecież idea Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#PosełBeneszAndrzej">Idei tej Czerwony Krzyż został wierny. Polski Czerwony Krzyż na wszystkich konferencjach międzynarodowych jest zawsze rzecznikiem stanowiska Polski Ludowej na rzecz rozbrojenia, zakazu broni masowej zagłady, utrwalenia pokoju — stawiając je jako najważniejsze zadania humanitarne Czerwonego Krzyża.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#PosełBeneszAndrzej">Jest jeszcze jednak jeden ciekawy odcinek pracy Polskiego Czerwonego Krzyża. Jest nim szeroko pomyślana i realizowana działalność opiekuńcza nad samotnymi chorymi w szpitalach, sanatoriach i prewentoriach, nad pensjonariuszami w domach i zakładach opiekuńczych. Opieka i pomoc udzielana osobom będącym przejściowo w trudnych warunkach życiowych. Pomoc inwalidom, starcom i emerytom. Niezależnie od konkretnych form materialnych terenowe ogniwa PCK podejmują społecznie i załatwiają wiele spraw interwencyjnych — renty, pracę, mieszkania dla chorych, miejsca w szpitalach, sanatoriach, przedszkolach, domach dziecka.</u>
          <u xml:id="u-14.11" who="#PosełBeneszAndrzej">Sądzę, Wysoka Izbo, że te pozornie mało efektowne i niezbyt uchwytne dla sprawozdawczości administracyjnej formy działania uzasadniają, aby Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi złożyć szczególnie serdeczne wyrazy uznania i podziękowania. Są to bowiem dziedziny bardzo trudnych międzyludzkich spraw, w których nawet najlepiej działający aparat administracyjny nie zawsze jest w stadnie okazać odpowiedni stopień bezpośredniości, ciepła i po prostu serdecznej opieki.</u>
          <u xml:id="u-14.12" who="#PosełBeneszAndrzej">Czy jednak zawsze Polski Czerwony Krzyż ma na swojej drodze przysłowiowe już u nas zielone światło? Czy nigdy nie występują, zwłaszcza, przyznajmy się, w terenie, małe, ludzkie obawy, czy ktoś kogoś tutaj nie może aby zastępować? Ustawa, którą Wysoki Sejm, jak wierzę dzisiaj uchwali, na pewno stworzy jeszcze lepsze warunki do działania. Polskiego Czerwonego Krzyża i pomoże w prawidłowym rozwiązywaniu tylu trudnych spraw.</u>
          <u xml:id="u-14.13" who="#PosełBeneszAndrzej">Ale oprócz tych formalnych ram prawnych, a więc niejako zabezpieczenia obowiązkowo pozytywnego stosunku administracji, zasadniczo dla każdej społecznej organizacji ma znaczenie opinia społeczna, stopień aprobaty, stopień życzliwości i emocjonalnego zaangażowania się społeczeństwa w akceptację celów danego zrzeszenia. Fakt zajęcia się przez rząd i przez Sejm sprawami Polskiego Czerwonego Krzyża — wierzymy — jeszcze bardziej podniesie zainteresowanie i zakres społecznej pomocy dla tej organizacji, a przecież właśnie ta pomoc społeczna, ogromny stopień ofiarności publicznej w niemałej mierze warunkuje zakres i rozmiar pracy Polskiego Czerwonego Krzyża.</u>
          <u xml:id="u-14.14" who="#PosełBeneszAndrzej">Już samo podanie do wiadomości faktu sejmowej debaty nad projektem omawianej w tej chwili ustawy spowodowało falę dużego zainteresowania, falę, której wyrazem było wiele pytań, uwag, dezyderatów, z którymi jako posłowie terenowi spotkaliśmy się w ostatnich dniach. Wśród tego typu uwag, szczególnie często występowała problematyka honorowego krwiodawstwa, zwłaszcza krwiodawców indywidualnych. Wydaje się, że tutaj nie zawsze stopień za interesowania ze strony stacji krwiodawstwa w szpitalach jest dostateczny. Zdarza się także, że niektóre zakłady pracy, dzień, w którym pracownik oddaje krew, traktują jako nieusprawiedliwioną absencję ze wszystkimi negatywnymi konsekwencjami, także i płacowymi.</u>
          <u xml:id="u-14.15" who="#PosełBeneszAndrzej">Nie do końca także chyba dopracowane są sprawy sióstr Czerwonego Krzyża pracujących bardzo dobrze i bardzo ofiarnie, ale przy nie najprawidłowiej uregulowanych sprawach stosunku pracy.</u>
          <u xml:id="u-14.16" who="#PosełBeneszAndrzej">Parokrotnie postulowano również sprawę lepszego, pełniejszego wykorzystania wiejskich przodownic zdrowia. Są one — przez swe szkolenia — dobrze przygotowane do najprostszych zabiegów. W praktyce powszechnie to robią, ale formalna strona sprawy pozostaje otwarta, a ludzie proszą o akceptację istniejącej a jeszcze w tej chwili koniecznej praktyki.</u>
          <u xml:id="u-14.17" who="#PosełBeneszAndrzej">Przekazuję, Wysoka Izbo, tych kilka uwag, ą raczej dezyderatów naszych wyborców — korzystając z okazji omawianej obecnie ustawy — w przekonaniu, że zwłaszcza w tym klimacie zainteresowania sprawami Polskiego Czerwonego Krzyża dezyderaty te zostaną uważnie przeanalizowane i w słusznych wypadkach zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-14.18" who="#PosełBeneszAndrzej">Oczywiście, wspomniane przed chwilą sprawy są pewnymi marginesami zasadniczego problemu, którym jest formalne i faktyczne, administracyjne i społeczne zabezpieczenie jak najlepszych ram dla rozwoju działalności Polskiego Czerwonego Krzyża tak w kraju — dla naszych potrzeb i to w każdym czasie — jak i dla najpełniejszych form jego międzynarodowej współpracy w imię dalszego zbliżenia między ludźmi. Tym celom wydaje się dobrze służyć będzie nowa ustawa i z tą myślą nasz Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego projekt tej ustawy w pełni poprze.</u>
          <u xml:id="u-14.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Głos ma poseł Jan Frankowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#PosełFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Przedstawiony Sejmowi projekt ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu jest niewątpliwie potrzebny i celowy. Porządkuje on istniejący stan rzeczy w tej dziedzinie i stwarza dla Polskiego Czerwonego Krzyża właściwe ramy działalności.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#PosełFrankowskiJan">Użyłem określenia porządkuje. Jest ono o tyle nieścisłe, że projekt ustawy formułuje na przykład w art. 1 zadania Polskiego Czerwonego Krzyża w sposób mimo wszystko nowy. Określa w sposób odpowiadający potrzebom naszych czasów i ukształtowany jest przez wymogi życia i praktykę. Mam w szczególności na myśli akcenty położone na działalność nie tylko jak dotychczas humanitarną, ale co jest ważne także na działalność wychowawczą. Mamy również położony mocny akcent na rozwijanie poszanowania czci i godności ludzkiej. Tak sformułowane zadania Polskiego Czerwonego Krzyża kształtują właściwie jego profil, bliski i drogi tym wszystkim, którzy skupili się w pracy dla wspólnego dobra pod tak szanowanym i cenionym godłem, jakim jest Czerwony Krzyż.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#PosełFrankowskiJan">Jest to jeszcze jeden konkretny przykład współpracy ludzi wierzących i niewierzących, współpracy dwóch humanizmów — chrześcijańskiego i socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#PosełFrankowskiJan">Nic też dziwnego, że tak zaszczytne powołanie i postawione cele zgromadziły w szeregach Polskiego Czerwonego Krzyża ponad 4 miliony członków, podczas gdy przed wojną w 1938 r. mieliśmy przy znacznie większej liczbie ludności tylko około 800 tys. Tak więc w Polsce Ludowej — Polski Czerwony Krzyż stał się jedną z wielkich, masowych organizacji, skoro co ósmy obywatel naszego państwa jest jego członkiem. Świadczy to nie tylko o docenianiu zadań postawionych przez Polski Czerwony Krzyż, ale także o zaufaniu i czynnym poparciu ze strony szerokich mas naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#PosełFrankowskiJan">Na podkreślenie zasługuje również duży udział młodzieży w szeregach Polskiego Czerwonego Krzyża.</u>
          <u xml:id="u-16.5" who="#PosełFrankowskiJan">Poseł Zajączek, jako sprawozdawca projektu omawianej ustawy, jak również i koledzy posłowie, którzy przemawiali w dyskusji, poruszyli wiele konkretnych aspektów działalności Polskiego Czerwonego Krzyża.</u>
          <u xml:id="u-16.6" who="#PosełFrankowskiJan">Chciałbym również i ja poczynić kilka uwag na temat jednej z dziedzin działalności Polskiego Czerwonego Krzyża.</u>
          <u xml:id="u-16.7" who="#PosełFrankowskiJan">Projektowana ustawa słusznie utrzymuje nadal tę część działalności Polskiego Czerwonego Krzyża, którą zwykło się określać jako pomoc społeczną. Można się tu spotkać ze zdaniem, że pomoc społeczna powinna być skoncentrowana w organach władzy państwowej i że udział dobrowolnych organizacji społecznych, jeśli nie jest już całkiem zbędny, to powinien mieć charakter co najwyżej przejściowy.</u>
          <u xml:id="u-16.8" who="#PosełFrankowskiJan">Zarówno rzeczywiste potrzeby, jak i nasza praktyka dowodzą, że obok poważnej pomocy ze strony organów władzy ludowej nieodzowna i pożyteczna jest działalność dobrowolnych organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-16.9" who="#PosełFrankowskiJan">Wicepremier Zenon Nowak w dniu 16 czerwca 1963 r. przemawiając na akademii zorganizowanej w Warszawie z okazji obchodów 100-lecia powstania Polskiego Czerwonego Krzyża, powiedział między innymi: „Istnieje często konieczność zapewnienia społecznej pomocy ludziom dotkniętym skutkami klęsk żywiołowych, nieszczęśliwych wypadków, niekorzystnych splotów okoliczności życiowych, konieczność otoczenia opieką ludzi samotnych i starych. Tym wszystkim celom powinien dziś służyć Polski Czerwony Krzyż — szkoła społecznej ofiarności”.</u>
          <u xml:id="u-16.10" who="#PosełFrankowskiJan">Szkoła społecznej ofiarności, o której wspominał w swoim przemówieniu Wicepremier Nowak, jest niezwykle cennym elementem wychowawczym w życiu naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-16.11" who="#PosełFrankowskiJan">Działalność niektórych dobrowolnych stowarzyszeń, a wśród nich również Polskiego Czerwonego Krzyża, spełnia ważne funkcje wychowawcze, wyczulające serca ludzkie, funkcje integrujące nasze społeczeństwo, a ponadto przynoszące określone korzyści materialne.</u>
          <u xml:id="u-16.12" who="#PosełFrankowskiJan">Jest to humanitarny stosunek do człowieka przekuty w konkretny czyn, a w konsekwencji przecież konkretne czyny mają przede wszystkim wartość.</u>
          <u xml:id="u-16.13" who="#PosełFrankowskiJan">Przyjrzyjmy się pokrótce działalności Polskiego Czerwonego Krzyża w dziedzinie pomocy społecznej, zgodnie z wytycznymi Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 24 lutego 1964 r. Polski Czerwony Krzyż po pierwsze organizuje i prowadzi punkty opieki społecznej nad chorymi w domu, sprawuje opiekę higieniczno-sanitarną w domach pomocy społecznej oraz w środowiskach wymagających oświaty sanitarnej. Niesie pomoc osobom samotnym, pozbawionym wszelkich środków, a przebywającym w społecznych zakładach służby zdrowia i pomocy Społecznej, współdziała w niesieniu pomocy ludności w wypadkach klęsk żywiołowych, ułatwia uzyskiwanie leków i aparatów przeciwko zniekształceniom i kalectwu osobom kwalifikującym się do udzielania im pomocy społecznej.</u>
          <u xml:id="u-16.14" who="#PosełFrankowskiJan">Oczywiście, głównym kierunkiem działalności jest pomoc dla ofiar klęsk żywiołowych. Niezależnie jednak od tej działalności, której rozmiary dyktują niezaplanowane przecież przez nas zarówno konieczności, jak i realne możliwości opierające się w dużej mierze na ofiarności społecznej, Polski Czerwony Krzyż obejmuje różnego rodzaju pomocą i opieką około 70 tys. osób rocznie.</u>
          <u xml:id="u-16.15" who="#PosełFrankowskiJan">Podkreślić należy w szczególności poważne znaczenie zapoczątkowanej niedawno nowej formy pomocy, a mianowicie opieki nad chorym w domu. W 1960 r. ponad 2 tys. osób korzystało z tej formy pomocy. W naszych warunkach, kiedy nie zawsze możemy zapewnić potrzebującym łóżko szpitalne, albo też kiedy łóżko szpitalne nie jest potrzebne i wystarczy zwykła pomoc w domu, ta nowa forma pomocy jest niezwykle cenna i życzyć by należało, aby się rozwinęła w sposób odpowiadający rzeczywistym potrzebom.</u>
          <u xml:id="u-16.16" who="#PosełFrankowskiJan">Wysoki Sejmie! Określiłem już omawiany projekt ustawy, że jest on dobry i odpowiada aktualnym wymogom. Dlatego też Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za jego uchwaleniem. Pragnę jednak dodatkowo zwrócić uwagę, że w stosunku do Polskiego Czerwonego Krzyża my posłowie mamy szczególne obowiązki.</u>
          <u xml:id="u-16.17" who="#PosełFrankowskiJan">Wprawdzie wielu posłów bierze bezpośredni udział w pracach Polskiego Czerwonego Krzyża, między innymi jako członkowie Zarządu Głównego, do których i ja mam zaszczyt należeć, chodzi jednak o coś więcej. Chodzi o to, abyśmy w naszej działalności terenowej pomogli Polskiemu Czerwonemu Krzyżowi w dalszym pomnażaniu zarówno bazy członkowskiej, jak i dobrowolnych ofiar materialnych. Naród nasz jest ofiarny i czuły na potrzeby swoich sióstr i braci. Polski Czerwony Krzyż, szkoła ofiarności społecznej, zdaje egzamin w służbie narodu i jako taki zasługuje na nasze uznanie i poparcie.</u>
          <u xml:id="u-16.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Na liście mówców zgłoszeń więcej nie ma.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o Polskim Czerwonym Krzyżu w brzmieniu proponowanym przez Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o Polskim Czerwonym Krzyżu.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o opłacie skarbowej (druki nr 189 i 208).</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Osiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#PosełOsińskiStanisław">Wysoki Sejmie! Na dzisiejszym posiedzeniu rozpatrzyć mamy projekt ustawy o zmianie ustawy o opłacie skarbowej. Jest to jedno z posunięć mających na celu unormowanie obowiązku podatkowego osób otrzymujących przesyłki z zagranicy i dokonujących sprzedaży towarów z tych przesyłek. Projekt tej ustawy zawarty jest w druku nr 189, który został Obywatelom Posłom przesłany w odpowiednim czasie oraz druk nr 208, w którym zamieszczona jest poprawka.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#PosełOsińskiStanisław">Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę omówić niektóre sprawy wiążące się z przedstawionym projektem ustawy oraz słuszność i konieczność jej uchwalenia.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#PosełOsińskiStanisław">Osoby prywatne wprowadzają do obrotu krajowego znaczne ilości towarów pochodzenia zagranicznego. Są to osoby, które bądź same przywożą różne towary — zakupione w czasie pobytu za granicą — bądź otrzymują z zagranicy różne przesyłki deklarowane jako dary. Przesyłki te stanowią nieraz zamaskowany pod postacią darów import handlowy.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#PosełOsińskiStanisław">Transakcje tymi towarami w kraju są dokonywane w dużej części za pośrednictwem sklepów komisowych, zwłaszcza jeżeli chodzi o konsumpcyjne artykuły przemysłowe. Towary te skupują również państwowe i spółdzielcze przedsiębiorstwa handlu detalicznego upoważnione do skupu towarów od ludności, jak „Delikatesy”, sklepy „MHD” i „Społem”. Ponadto nabywcami towarów pochodzenia zagranicznego są uspołecznione i prywatne przedsiębiorstwa przemysłowe.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#PosełOsińskiStanisław">Wartość skupu takich towarów, dokonanego przez uspołecznione przedsiębiorstwa handlu detalicznego, zajmujące się skupem towarów od ludności, wyniosła w 1963 r. 681 mln zł, w czym artykułów spożywczych za 200 mln zł. Obroty ze sprzedaży komisowej wyniosły w tym roku 550 mln zł. Łącznie więc wartość towarów sprzedanych tylko w tych dwóch źródłach wyniosła w 1963 r. przeszło 1,2 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#PosełOsińskiStanisław">Dotychczas obroty tymi towarami w kraju były opodatkowane wtedy, gdy terenowe jednostki finansowe otrzymały dokładne informacje o częstotliwości przesyłanych danej osobie paczek, a także o rodzaju i wartości towaru będącego przedmiotem obrotu dokonywanego przez daną osobę. Ponieważ nie było technicznie możliwe zbieranie informacji o wszystkich przesyłkach w urzędach celnych, wszczęcie postępowania zmierzającego do wymiaru zobowiązań podatkowych następowało z reguły dopiero po otrzymaniu informacji o dokonanej już sprzedaży towarów. Dużą przeszkodę stanowił tu również fakt, że w celu uniknięcia opodatkowania zainteresowane osoby rozdrabniały przesyłki przez kierowanie ich na adresy podstawionych osób albo przeprowadzanie transakcji w kraju małymi ilościami towarów przez podstawione osoby. Jeżeli więc nawet znaczna przesyłka została rozdrobniona przez skierowanie jej do większej ilości podstawionych osób, mogła ona ujść uwadze organu finansowego. Przypadki rozdrabniania były częste, zwłaszcza w miastach portowych.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#PosełOsińskiStanisław">Nie było również możliwe przy dotychczas obowiązujących zasadach odpowiednie uporządkowanie spraw podatkowych przy sprzedaży towarów przez uczestników wycieczek zagranicznych, którzy niejednokrotnie traktują te wyjazdy jako dodatkowe źródło dochodu.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#PosełOsińskiStanisław">Nie bez znaczenia w tych sprawach jest okoliczność, że nawet w przypadku, gdy aparat finansowy zbierze odpowiednie informacje i dokona wymiaru podatku, ściągnięcie tego podatku napotyka na duże trudności, gdyż wymiaru dokonuje się po upływie pewnego okresu czasu od sprzedaży, gdy zbywca zużył już uzyskaną za towar gotówkę.</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#PosełOsińskiStanisław">Niezależnie jednak od omówionych względów, dotychczasowe zasady miały jeszcze inny ujemny aspekt. Osoby dokonujące sprzedaży towaru pociągane były do obowiązku zapłaty podatków obrotowego i dochodowego dopiero po upływie pewnego czasu. W chwili zaś dokonywania sprzedaży nie wiedziały, czy i w jakiej wysokości będą musiały płacić podatki od tej sprzedaży, bowiem wydziały finansowe, zgodnie z udzielonymi im wytycznymi, pociągały te osoby do obowiązku płacenia podatków tylko wtedy, gdy rodzaj i ilość towaru wskazywały na charakter handlowy transakcji i powstało domniemanie, że w rachubę wchodzi nielegalny import zamaskowany w formie daru. Sprawiało to wrażenie dowolności i zaskoczenia.</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#PosełOsińskiStanisław">W celu usunięcia wskazanych ujemnych cech istniejącego stanu i równoczesnego zabezpieczenia wpływów budżetowych rząd dokonał już pewnych posunięć, a przedstawiony projekt ustawy jest dalszym posunięciem, mającym na celu wprowadzenie poboru należności budżetowych od takich sprzedaży u źródła, w chwili dokonywania sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#PosełOsińskiStanisław">Do posunięć już dokonanych należy wprowadzona od dnia 1 lipca br.:</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#PosełOsińskiStanisław">— podwyżka prowizji komisowej pobieranej przy sprzedaży nowych towarów pochodzenia zagranicznego z 10% do 15%, to jest o 5% w stosunku do obrotu;</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#PosełOsińskiStanisław">— podwyżka marży w skupie, stosowanej przez uspołecznione przedsiębiorstwa handlowe przy skupie towarów pochodzenia zagranicznego; podwyżka ta wynosi przy skupie artykułów przemysłowych z wyjątkiem odzieży używanej i obuwia używanego — 5%, wyrobów spirytusowych — 10%, wyrobów tytoniowych — 6%, win — 2,5%, pozostałych artykułów spożywczych — 2%.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#PosełOsińskiStanisław">Kwoty stanowiące podwyżkę prowizji komisowej i marż w skupie są w całości odprowadzane do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-18.14" who="#PosełOsińskiStanisław">Dalszym zamierzeniem w tym kierunku jest wprowadzenie opłaty skarbowej od rachunków w tych przypadkach, gdy nie ma zastosowania wspomniana wyżej podwyższona prowizja komisowa lub marża skupu.</u>
          <u xml:id="u-18.15" who="#PosełOsińskiStanisław">Obecnie obowiązująca ustawa o opłacie skarbowej dopuszcza wprowadzenie od pism stwierdzających czynności cywilno-prawne, do której to grupy pism należą rachunki, opłaty skarbowej tylko do wysokości 1% kwoty rachunku.</u>
          <u xml:id="u-18.16" who="#PosełOsińskiStanisław">Dla realizacji omówionego założenia przedstawiony Sejmowi przez rząd projekt ustawy o zmianie ustawy o opłacie skarbowej wprowadza podwyższenie z 1% na 10% górnej granicy wysokości opłaty skarbowej, jaka może być pobierana od pism stwierdzających czynności cywilno-prawne. W wyniku dyskusji na Komisji uściślono projekt, wprowadzając poprawkę, ograniczającą upoważnienia dla rządu do ustalenia stawek opłaty w ramach podwyższonego do 10% limitu tylko do rachunków. Dla pozostałych pism, stwierdzających czynności cywilno-prawne, obowiązywać będą nadal dotychczasowe limity stawek. Ponadto projekt ustanawia płatników dla poboru opłaty skarbowej od rachunków, to jest osoby, które będą obowiązane pobrać należną opłatę skarbową od rachunków stwierdzających sprzedaż określonych towarów. Uchwalenie przez Sejm przedstawionego projektu upoważni rząd do odpowiedniej zmiany przepisów § 35 rozporządzenia z dnia 28 grudnia 1957 r. w sprawie szczegółowego określenia przedmiotów opłaty skarbowej, stawek opłaty oraz zwolnień od tej opłaty w tym kierunku, że od rachunków będzie pobierana opłata skarbowa w granicach do 10% w zależności od rodzaju sprzedawanego towaru.</u>
          <u xml:id="u-18.17" who="#PosełOsińskiStanisław">W myśl złożonego na posiedzeniu Komisji oświadczenia, opłata zostanie wprowadzona w wysokości: przy sprzedaży leków i artykułów spożywczych, z wyjątkiem napojów spirytusowych — 5%, a przy sprzedaży pozostałych towarów — 10%. Opłacie tej nie będą oczywiście podlegały transakcje, przy których ma być pobierana prowizja komisowa lub marża skupu. Nie będzie pobierana opłata przy sprzedaży rzeczy używanych i środków transportowych.</u>
          <u xml:id="u-18.18" who="#PosełOsińskiStanisław">Od rachunków stwierdzających sprzedaż przez podmioty gospodarki nie uspołecznionej towarów wytwarzanych przez te podmioty będzie, tak jak dotychczas, pobierana opłata w dotychczasowej wysokości 0,2%.</u>
          <u xml:id="u-18.19" who="#PosełOsińskiStanisław">Proponowane rozwiązanie pozwoli na pobór należności podatkowej bezpośrednio u źródła, w chwili dokonywania transakcji. Zarówno pobór opłaty skarbowej, jak i prowizji komisowej czy marży skupu, będzie odbywał się przy wypłacie należności za sprzedane towary i poza tym sprzedawca nie będzie później pociągany do płacenia podatków obrotowego i dochodowego z tego tytułu poza przypadkami, gdy organy finansowe będą w posiadaniu konkretnych dowodów, że nadesłane „dary” stanowią zamaskowany import handlowy. W takim przypadku następowałoby opodatkowanie podatkami obrotowym i dochodowym.</u>
          <u xml:id="u-18.20" who="#PosełOsińskiStanisław">Dla przedstawienia Obywatelom Posłom całokształtu zmian w zakresie opodatkowania osób otrzymujących przesyłki z zagranicy, dodatkowo nadmieniany, że Minister Finansów zwolnił od podatku od nabycia praw majątkowych dary z zagranicy, jeżeli roczna wartość tych darów, otrzymywanych przez danego obywatela i prowadzących z nim wspólne gospodarstwo domowe członków rodziny, nie przekracza rocznie 60 tys. zł. Poprzednio opodatkowaniu podlegały darowizny, których wartość w okresie sześciu lat przekraczała 30 tys. zł. Dla podatników zasada ta była bardzo uciążliwa, a dla aparatu finansowego trudna do stosowania z uwagi na dużą ilość drobnych darów i konieczność prowadzenia ich ewidencji w okresie sześciu lat. W związku z tym zarządzenie Ministra Finansów, poza zwolnieniem darów otrzymanych w ciągu roku o wartości do 60 tys. zł przewiduje, że dary o większej wartości będą nadal podlegały opodatkowaniu, jednakże podstawę opodatkowania będzie stanowiła wartość darów, otrzymanych w danym roku, a nie w ciągu sześciu lat. Stanowi to dalszą poważną ulgę.</u>
          <u xml:id="u-18.21" who="#PosełOsińskiStanisław">Oceniając całokształt dokonanych już projektowanych zmian, należy stwierdzić, że nowe zasady stworzą jasną dla obywatela sytuację. Jeżeli wartość otrzymywanych paczek nie przekroczy kwoty wolnej od podatku od nabycia praw majątkowych, to jest 60 tys. zł rocznie, i nie zostanie sprzedana, nie będzie żadnego podatku. W razie sprzedaży zawartości paczki obywatel nie będzie miał żadnego kontaktu z organem finansowym, gdyż cała należność — znana mu z góry — zostanie potrącona przy sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-18.22" who="#PosełOsińskiStanisław">W razie, gdyby wartość otrzymanych paczek była większa, kontakt z organem finansowym ogranicza się tylko do podatku od nabycia praw majątkowych, który jest dla każdego zrozumiały. I w tym zresztą zakresie wprowadzono wspomnianą wyżej poważną ulgę przez odstąpienie od zasady kumulowania całości darów za okres 6 lat.</u>
          <u xml:id="u-18.23" who="#PosełOsińskiStanisław">Zamiast podatków obrotowego i dochodowego należności na rzecz budżetu zostaną odprowadzone w formie podwyższonej prowizji komisowej, marży skupu lub opłaty skarbowej. Obciążenie to wynosić będzie niedużo, bo od 2 do 10% wartości sprzedanego towaru, przy czym sprzedający towar poniesie je bieżąco przy sprzedaży i jeśli nie jest handlarzem będzie miał gwarancję, że w przyszłości nie będzie pociągany do obowiązku podatkowego.</u>
          <u xml:id="u-18.24" who="#PosełOsińskiStanisław">Na tle przedstawionego wyżej stanu nie ma obawy, że wprowadzenie proponowanych zasad spowoduje zwiększenie się pokątnej sprzedaży. Obywatel nie będzie miał powodu, by unikać legalnych transakcji, skoro nie pociągną one za sobą późniejszego kontaktu z organem finansowym. Wydaje się, że wręcz przeciwnie, dotychczasowe zasady mogły zniechęcać obywatela do sprzedaży towarów w jednostkach uspołecznionych, gdyż jednostki te były dla organów finansowych źródłem informacji o dokonanych transakcjach. Całokształt omówionych zmian będzie stanowić uporządkowanie kłopotliwej dotychczas dziedziny stosunków pomiędzy obywatelem a organami finansowymi.</u>
          <u xml:id="u-18.25" who="#PosełOsińskiStanisław">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył przedstawiony projekt ustawy o zmianie ustawy o opłacie skarbowej (druk sejmowy nr 189) z poprawką zawartą w druku nr 208.</u>
          <u xml:id="u-18.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Na liście mówców nikt nie jest zgłoszony.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o opłacie skarbowej wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o opłacie skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o przekazaniu państwowym biurom notarialnym prowadzenia ksiąg wieczystych (druki nr 199 i 205).</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Głos ma sprawozdawca poseł Tadeusz Rześniowiecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o przekazaniu państwowym biurom notarialnym prowadzenia ksiąg wieczystych, który w imieniu sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości przedkładam do zatwierdzenia, ma na celu przede wszystkim usprawnienie i uproszczenie, a tym samym przyśpieszenie dokonywania wpisów w księgach wieczystych.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Instytucja ksiąg wieczystych mimo różnych poglądów o potrzebie jej utrzymania posiada w obecnym naszym życiu gospodarczym poważne znaczenie. Wystarczy wskazać na fakt, że duża ilość przepisów prawnych, jak na przykład ustawa o przejmowaniu przez państwo gospodarstw zadłużonych, przepisy ustawy o zabezpieczeniu pożyczek na finansowanie budownictwa mieszkaniowego, ustawa o sprzedaży przez państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych, przepisy o sprzedaży przez państwo gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, o uwłaszczeniu i regulacji gruntów — opierają swe postanowienia na wpisach do ksiąg wieczystych.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Uchwalony niedawno Kodeks cywilny utrzymał w mocy przepisy prawa materialnego, dotyczące ksiąg wieczystych i hipoteki. O żywotności ksiąg wieczystych świadczą cyfry wniosków o wpisy do sądów prowadzących księgi wieczyste. W latach 1959–1962 ilość wniosków wynosiła ponad 500 tys. rocznie. Pewien spadek ilości wniosków notuje się w 1963 r. i za trzy kwartały 1964 r. na skutek ograniczeń w podziale gospodarstw rolnych i prawa pierwokupu przez rady narodowe działek budowlanych, jednak i ten wpływ jest poważny, bo za trzy kwartały 1964 r. wynosi ponad 277 tys. wniosków.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Sądy czynią duży wysiłek w kierunku opanowania wpływów, starając się przede wszystkim o szybkie załatwienie czynności pilnych, jak zabezpieczenie pożyczek, wpisów egzekucyjnych itp. Wydziały lub sekcje wieczysto-księgowe są bardzo obciążone wydawaniem świadectw i odpisów z ksiąg wieczystych oraz z dokumentów przechowywanych w archiwach ksiąg wieczystych. Zaległości w załatwianiu wniosków o wpisy są poważne i wynosiły na koniec 1963 r. ponad 208 tys. spraw.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Według obecnego stanu prawnego, dokumentacja obrotu prawami do nieruchomości przebiega dwoma torami. Przed notariuszem, który sporządza akt zawarcia umowy między stronami oraz przed sądem, który zajmuje się ujawnieniem nabytych praw w księgach wieczystych. Notariusz przed spisaniem umowy dotyczącej nieruchomości bądź sam bada aktualny stan zapisu w księdze wieczystej, bądź spisuje umowę na podstawie złożonego przez strony odpisu księgi wieczystej. Drugi sposób sporządzania umów jest powszechny i wygodny dla notariusza, lecz bardzo kłopotliwy dla stron i pracochłonny dla wydziałów księgowowieczystych. Na podstawie umowy notarialnej i wniosku o wpis wydział wieczystoksięgowy po raz drugi bada stan księgi wieczystej, wydaje postanowienie o wpisie i zarządza wpis. Ten dwoisty tor dokumentowania obrotu nieruchomościami jest pracochłonny i przewlekły w czasie. Tu zasadniczo leży przyczyna poważnych zaległości w aktualizowaniu ksiąg wieczystych, co przy domniemaniu prawdziwości i rękojmi wiary publicznej tych ksiąg bywa źródłem zakłóceń w obrocie nieruchomościami.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Wprawdzie sąd, wydając postanowienie wpisu, ma prawo kontroli nad czynnościami notariusza pod względem ich zgodności z obowiązującymi przepisami prawnymi, jednak, jak wykazały kontrole Ministerstwa Sprawiedliwości, na 100 tys. zbadanych w 1963 r. wpisów, na podstawie umów notarialnych było tylko 45 odmów, a więc ilość naprawdę znikoma. Świadczy to również o tym, że państwowe biura notarialne mają dobrą obsadę fachową, która należycie wykonuje swoje obowiązki. Nad obroną swoich słusznych praw będą czuwać same zainteresowane strony, którym projekt ustawy, zgodnie z poprawką sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, zapewnia wszelkie środki obrony tak na drodze instancji odwoławczych, jak również drogą rewizji nadzwyczajnej. Nie jest zresztą potrzebne, by nad obrotem nieruchomościami czuwały aż dwie instytucje państwowe.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Jeżeli państwowe biuro notarialne sporządziło akt przenoszący skutecznie własność nieruchomości, nie zachodzi potrzeba, aby sąd ze swej strony tylko po to badał prawdziwość aktu notarialnego, by dokonać wpisu o charakterze deklaratywno-rejestracyjnym.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Nad właściwą pracą państwowych biur notarialnych w dziedzinie prowadzenia ksiąg wieczystych czuwać będzie również kontrola zarówno ze szczebla centralnego, jak również z ramienia prezesa sądu wojewódzkiego.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">W obecnej chwili na terenie całego kraju mamy 245 sądów prowadzących księgi wieczyste z następującą obsadą personalną: 276 sędziów i 590 sekretarzy sądowych. Biur notarialnych jest 290 z 475 notariuszami i 1.105 pracownikami notarialnymi. Jeżeli złączy się te siły ludzkie w państwowych biurach notarialnych i uprości tok postępowania, to na pewno efekty będą lepsze z korzyścią dla dokumentowania obrotu nieruchomościami. Projekt ustawy, uwzględniając te potrzeby, postanawia w art. 1, że: „Prowadzenie ksiąg wieczystych przekazuje się państwowym biurom notarialnym”. Księgi wieczyste prowadzi notariusz. Kierownik państwowego biura notarialnego może powierzyć pracownikom biura, mającym pełne kwalifikacje, samoistne spełnianie wszystkich lub niektórych czynności, spełnianych dotychczas samoistnie przez sekretarza sądowego (art. 4 projektu).</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Akt notarialny, oprócz postanowień podlegających wpisowi do księgi wieczystej, zawierać będzie wniosek stron o dokonanie wpisu. Odpada więc potrzeba sporządzania odrębnego dotychczasowego wniosku o wpis do księgi wieczystej (art. 5 ust. 1).</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Postanowienie o wpisie zastąpione zostanie zarządzeniem, a zawiadomienie stron o dokonanym wpisie zamiast doręczania dotychczasowego odpisu postanowienia, zawierać będzie tylko istotną treść wpisu (art. 5 ust. 3). Postanowienia te odnoszą się również do tych sądów, które nie przekażą czasowo prowadzenia ksiąg wieczystych państwowym biurom notarialnym (art. 7 ust. 2).</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Art. 2 projektu w brzmieniu ustalonym przez sejmową Komisję Wymiaru Sprawiedliwości określa właściwość miejscową państwowych biur notarialnych, mogących sporządzać akty notarialne, których treść podlega wpisom do ksiąg wieczystych. Właściwe jest państwowe biuro notarialne bądź prowadzące księgę wieczystą danej nieruchomości, bądź państwowe biuro notarialne miejsca zamieszkania jednej ze stron.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">W art. 1, 7 i 8 projektu zawarte są delegacje ustawowe dla Ministra Sprawiedliwości do określenia państwowych biur notarialnych, które przejmą prowadzenie ksiąg wieczystych oraz obszarów ich właściwości miejscowej, okresy czasu, w których przejęcie ma nastąpić oraz możliwość delegowania sędziów do państwowych biur notarialnych lub upoważnienia notariuszy do pełnienia czynności sędziego, prowadzącego księgi wieczyste.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Wysoki Sejmie! Na drodze realizacji projektu ustawy na pewno wyłonią się trudności kadrowe, płacowe, brak pomieszczeń biurowych i wiele innych. Trudności te jednak są do pokonania. Wyłania się również poważna potrzeba nowelizacji całości przepisów regulujących prowadzenie ksiąg wieczystych. Projekt obecnej ustawy jest niejako pierwszym krokiem w tym zamiarze.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Projekt ustawy będzie na pewno życzliwie przyjęty przez wszystkich posiadaczy gospodarstw rolnych, działek budowlanych i budynków mieszkalnych, przez rady narodowe, państwowe i spółdzielcze instytucje kredytowe oraz inne organizacje gospodarcze, których działalność w jakimś stopniu powiązana jest z instytucją ksiąg wieczystych.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#PosełRześniowieckiTadeusz">Dlatego też w imieniu sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, by Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy (druk sejmowy nr 199) wraz z poprawkami sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości podanymi w druku sejmowym nr 205.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Do dyskusji nikt nie jest zgłoszony. Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o przekazaniu państwowym biurom notarialnym prowadzenia ksiąg wieczystych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o przekazaniu państwowym biurom notarialnym prowadzenia ksiąg wieczystych.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Na tym kończymy obrady Sejmu w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Następne punkty porządku dziennego zostaną rozpatrzone w dniu jutrzejszym.</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, to jest 17 listopada do godz. 9 rano.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#WicemarszałekJanKarolWende">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 20)</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9)</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech i Wicemarszałek Zenon Kliszko)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszałekZenonKliszko">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#WicemarszałekZenonKliszko">Powołuję na sekretarzy posłów Zofię Grzebisz i Juliana Jaworskiego.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#WicemarszałekZenonKliszko">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Julian Jaworski.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#WicemarszałekZenonKliszko">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#WicemarszałekZenonKliszko">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o rządowych projektach ustaw:</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#WicemarszałekZenonKliszko">a) Kodeks postępowania cywilnego (druki nr 200 i 212),</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#WicemarszałekZenonKliszko">b) Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego (druki nr 201 i 213).</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#WicemarszałekZenonKliszko">Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Jodłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#PosełJodłowskiJerzy">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Po uchwaleniu w lutym bieżącego roku nowego Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz w kwietniu bieżącego roku nowego Kodeksu cywilnego, przystępujemy dziś do rozpatrzenia i uchwalenia trzeciego z kolei wielkiego aktu kodyfikacyjnego, jakim jest Kodeks postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#PosełJodłowskiJerzy">Można bez przesady stwierdzić, że rok bieżący zapisze się nie tylko w rocznikach bieżącej kadencji sejmowej, ale także w historii ustawodawstwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i w historii prawa polskiego w ogóle jako rok wielkich kodyfikacji cywilno-prawnych.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#PosełJodłowskiJerzy">Kodeks postępowania cywilnego stanowi ważne i nieodzowne uzupełnienie dwóch poprzednio uchwalonych kodeksów i jest z nimi najściślej związany. Silny jest też związek tego kodeksu z prawem pracy. Kodeks postępowania cywilnego normuje bowiem — jak głosi jego czołowy art. 1 — postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego i prawa pracy. To determinuje jego znaczenie społeczne i gospodarcze. Prawo procesowe stoi na straży i zabezpiecza prawidłową realizację prawa materialnego, normującego doniosłą i rozległą dziedzinę stosunków cywilno-prawnych, rodzinnych i prawa pracy. Dla realizacji tych stosunków, dla stosowania w życiu społecznym i gospodarczym zasad prawa cywilnego i rodzinnego oraz innych ustaw, szczególnie istotną rolę odgrywa postępowanie sądowe i orzecznictwo sądowe.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#PosełJodłowskiJerzy">Rola orzecznictwa sądowego jest w tym zakresie podwójna. Po pierwsze sądy bezpośrednio realizują stosunki cywilno-prawne, rozstrzygając przypadki, w których dochodzi do sporu. A takich przypadków jest ciągle poważna ilość.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#PosełJodłowskiJerzy">W miarę utrwalania się i pogłębiania zasad moralności socjalistycznej i dyscypliny społecznej niewątpliwie ilość ich będzie malała, obowiązki w zakresie stosunków cywilnoprawnych, rodzinnych i prawa pracy będą przez obywateli i inne podmioty wykonywane w coraz większym stopniu dobrowolnie i we właściwy sposób. Dziś jednak ilość przypadków, w których w sprawach cywilnych potrzebna jest ingerencja sądu, jest jeszcze bardzo poważna.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#PosełJodłowskiJerzy">Po wtóre orzecznictwo sądowe odgrywa wielką rolę w prawidłowym kształtowaniu się stosunków cywilno-prawnych w życiu społecznym i gospodarczym. Rozstrzygając sprawy w przypadkach spornych sądy poprzez wykładnię prawa, poprzez wyjaśnianie jego zasad, oddziaływają na liczne stosunki prawne między obywatelami oraz między obywatelami a podmiotami gospodarki uspołecznionej, przyczyniając się do właściwego regulowania tych stosunków także w drodze pozasądowej, Orzecznictwo sądowe odgrywa więc również rolę profilaktyczną. Jedno orzeczenie sądowe wydane w sprawie pewnego typu ze stosunków prawa cywilnego czy prawa pracy, wskazując prawidłową wykładnię wchodzących w grę przepisów prawnych, wskazując zasady ich właściwego stosowania, rzutuje na ogromną nieraz liczbę identycznych przypadków i zapobiega wielu niepotrzebnym procesom w tych sprawach. Orzecznictwo sądowe posiada więc doniosłe znaczenie dla utrwalania praworządności, dla ochrony własności społecznej i dla ochrony praw obywateli. Ochrona tych praw w drodze sądowej musi odbywać się w sposób ściśle określony w ustawie. Formy i zasady działania sądów w zakresie sprawowania wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych określa właśnie prawo procesowe.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#PosełJodłowskiJerzy">O znaczeniu społecznym i gospodarczym oraz o zasięgu stosowania prawa procesowego mogą świadczyć liczby. Tak więc w latach 1960–1964 ogólna liczba wpływu spraw cywilnych do sądów tylko powiatowych wynosiła: w 1960 r. — 751 tys. spraw, w latach 1961 i 1962 — po 710 tys., w 1963 r. — 691 tys. a w I półroczu bieżącego roku — 380 tys. W tym samym okresie liczba rocznego wpływu spraw do sądów wojewódzkich wynosi około 80 tys. Ogółem więc sądy nasze rozpoznają ponad 800 tys. spraw cywilnych rocznie. Dodać trzeba, że jednocześnie do komorników wpływa rocznie ponad pół miliona spraw egzekucyjnych, mających na celu wykonanie zapadłych wyroków sądowych i innych orzeczeń.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#PosełJodłowskiJerzy">Wśród spraw cywilnych, rozpoznawanych przez sądy, są oczywiście sprawy różnego kalibru i różnej wagi. Są wśród nich sprawy drobne o niewielkim znaczeniu. Ale są też sprawy ważne, o dużym ciężarze gatunkowym i wielkim znaczeniu społecznym. Oto, jak wygląda struktura spraw cywilnych w sądach powiatowych w jednym tylko roku 1963. W roku tym do sądów powiatowych wpłynęło około 35 tys. spraw o alimenty, 10 tys. spraw o ustalenie ojcostwa, 35 tys. spraw o rozwód, 11 tys. spraw o eksmisję z lokali, 17 tys. spraw o odszkodowania przeciwko skarbowi państwa i jednostkom gospodarki uspołecznionej, 18.500 spraw o odszkodowania na rzecz skarbu państwa i jednostek gospodarki uspołecznionej, 14 tys. spraw z tytułu umów kontraktacji, 14 tys. spraw ze stosunku pracy z powództwa pracownika, a 65 tys. spraw z powództwa zakładów pracy, ponad 5.200 spraw rolniczych spółdzielni produkcyjnych, 11 tys. spraw o działy spadkowe, głównie gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#PosełJodłowskiJerzy">W zakresie spraw rozpoznawanych przez sądy powiatowe, jako władzę opiekuńczą na ogólną liczbę 46.500 spraw, o ustanowienie opieki wpłynęło 7 tys. spraw, o przysposobienie dzieci około 5 tys., o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej około 14 tys., o zastosowanie przymusowego leczenia w zakładach zamkniętych 2.800 spraw. Warto zaznaczyć, że do Sądu Najwyższego do 1962 r. wpływało rocznie ponad 4 tys. spraw cywilnych, a po ograniczeniu kompetencji sądów wojewódzkich jako I instancji w 1962 r. wpływa obecnie około 2 tys. spraw rocznie.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#PosełJodłowskiJerzy">Są to liczby poważne, wskazujące, że co roku dociera do sądów naszych, a także do organów egzekucyjnych ogromna liczba spraw, mających wielkie znaczenie nie tylko dla zainteresowanych obywateli, ale także z punktu widzenia ochrony własności społecznej oraz ochrony interesu społecznego. Zagwarantowanie najlepszych możliwie form działania sądów w tych sprawach i jak najskuteczniejszych sposobów wykonania orzeczeń sądowych musi więc być przedmiotem należytej troski ustawodawcy.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#PosełJodłowskiJerzy">Projekt Kodeksu postępowania cywilnego w przeciwieństwie do kodeksów rodzinnego i cywilnego nie był przedmiotem pierwszego czytania. Wpłynął do Sejmu w sierpniu bieżącego roku, w okresie międzysesyjnym, i został skierowany przez Prezydium Sejmu do rozpoznania przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości z udziałem przedstawicieli innych zainteresowanych komisji. Okoliczność ta usprawiedliwia, jak sądzę, a zarazem stwarza potrzebę, aby sprawozdanie Komisji nad projektem rządowym Kodeksu postępowania cywilnego poprzedzić pokrótce przedstawieniem jego podstawowych założeń i wskazaniem momentów uzasadniających tę nową kodyfikację prawa procesowego cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#PosełJodłowskiJerzy">Nowy kodeks ma zastąpić nie tylko poprzedni Kodeks postępowania cywilnego z roku 1930, ale również Kodeks postępowania niespornego z 1945 roku oraz szereg dekretów i ustaw normujących postępowanie niesporne, wydanych w latach 1945–1950. Nowy kodeks łącznie z przepisami wprowadzającymi obejmuje bez mała 1.200 artykułów i stanowić będzie największy akt ustawodawczy uchwalony dotychczas przez Sejm. Należy zaznaczyć, że w okresie międzywojennym KPC, podobnie jak i inne kodeksy z tego okresu, był wydany w formie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej na podstawie projektu ówczesnej Komisji Kodyfikacyjnej, który nie był ani rozpatrywany przez Sejm, ani nie stanowił przedmiotu szerszej dyskusji. Projekt obecny po ogłoszeniu drukiem jego pierwszej wersji w 1960 r. był przedmiotem dyskusji w sądach, w instytucjach naukowych i organizacjach społecznych, jak Zrzeszenie Prawników Polskich, Liga Kobiet i inne. Również dalsze projekty były udostępnione sądom i organizacjom społecznym, które nadsyłały liczne uwagi uwzględnione w dalszych pracach nad kodeksem. Tak więc i ten projekt, podobnie jak i wiele innych wydanych w ostatnich latach aktów ustawodawczych, był przedmiotem dyskusji społecznej i został wypracowany przy zastosowaniu nowych, demokratycznych zasad prac ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#PosełJodłowskiJerzy">Projekt Kodeksu postępowania cywilnego nie stanowi tak zasadniczej przebudowy prawa procesowego ani nie przynosi w tak szerokim zakresie nowych rozwiązań, jak czyni to na przykład Kodeks cywilny w dziedzinie prawa cywilnego. Nie było do tego potrzeby. Nasze prawo procesowe cywilne, mimo pewnych mankamentów czy braków, jest nie tylko skodyfikowane i zunifikowane, ale opiera się na zasadach właściwych dla procesu socjalistycznego. Przeszło ono bowiem w okresie powojennym poważną ewolucję i było przedmiotem periodycznych i systematycznych nowelizacji, dostosowujących je do nowych warunków społeczno-gospodarczych i potrzeb wymiaru sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#PosełJodłowskiJerzy">Prawo procesowe, obecnie obowiązujące, opiera się formalnie na Kodeksie postępowania cywilnego z 1930 roku. Kodeks ten, jakkolwiek pod względem techniczno-legislacyjnym stał wprawdzie na wysokim poziomie, wydany był jednak w innych warunkach ustrojowych i dostosowany był do prawa cywilnego i handlowego ówczesnej formacji i oparty był na zasadach typowych dla prawa burżuazyjnego. Opierał się na założeniu, iż proces cywilny stanowi domenę interesów prywatnych, co prowadziło w konsekwencji do przekazania dominującej roli w procesie stronom i do ograniczenia uprawnień sądu. Ale kodeks ten w okresie powojennym był wielokrotnie nowelizowany, zmieniany i uzupełniany. Po pierwszych zmianach z lat 1945–1949, wynikających z potrzeby dostosowania nowego prawa procesowego do nowego zunifikowanego w tym okresie prawa cywilnego — prawo procesowe przeszło przez zasadniczą reformę w roku 1950. Ustawa z 20 lipca 1950 r. o zmianie Przepisów postępowania cywilnego nie była tylko jedną z wielu kolejnych nowelizacji kodeksu, ale zmieniła zasadniczo strukturę naszego procesu cywilnego, sięgnęła do jego podstaw i oparła go na zasadach właściwych dla procesu socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#PosełJodłowskiJerzy">Ustawa ta po pierwsze odstąpiła od systemu trójinstancyjnego, przyjmując system dwuinstancyjny, w którym sprawy rozpoznawane są w zasadzie przez sąd pierwszej instancji, a rola sądu II instancji sprowadza się do kontroli prawidłowości i zgodności z prawem orzeczeń I instancji.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#PosełJodłowskiJerzy">Po wtóre — ustawa ta wprowadziła do sądownictwa cywilnego w szerokim zakresie udział ławników w rozstrzyganiu spraw, dopuściła udział prokuratora jako rzecznika interesu społecznego i państwowego, zrealizowała nadzór Sądu Najwyższego nad orzecznictwem sądów niższych instancji poprzez rewizję nadzwyczajną, wysunęła na czoło zasad procesu zasadę prawdy obiektywnej, wyposażając sąd w środki działania zmierzające do jej wykrywania, a przede wszystkim uprawniające go do powoływania z urzędu dowodów nie powołanych przez strony. Dalej ustawa ta ograniczyła tak zwaną zasadę dyspozycyjności, poddając szereg czynności stron w procesie, jak na przykład cofnięcie pozwu czy zrzeczenie się roszczenia, zawarcie ugody, uznanie powództwa, kontroli sądu. Wówczas to wprowadzone zostały po raz pierwszy przepisy mające na celu ochronę własności społecznej w procesie cywilnym, a także przepisy stwarzające pewne uprzywilejowanie dochodzenia roszczeń społecznie ważnych, jak roszczenia alimentacyjne, odszkodowawcze i pracownicze.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#PosełJodłowskiJerzy">Wreszcie ustawa z 20 lipca 1950 r. zapoczątkowała kierunek odtąd przyświecający dalszym poczynaniom ustawodawczym w tym zakresie, kierunek odformalizowania i uproszczenia postępowania sądowego.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#PosełJodłowskiJerzy">Jeśli zatrzymałem się bliżej na ustawie z 1950 r. i wskazałem na zasady, jakie wówczas zostały zaadaptowane w postępowaniu cywilnym, to uczyniłem to dlatego, że zasady te charakteryzują obecnie rozpatrywany projekt KPC i stanowią jego fundament. Dodajmy, że zasady te zostały utrwalone, rozwinięte i pogłębione w następnych kilku nowelizacjach kodeksu, w szczególności w latach 1953, 1958 i 1962. Wszystkie te nowele, zrodzone z potrzeb praktyki sądowej, zmierzały do uproszczenia postępowania sądowego, do jego demokratyzacji poprzez zbliżenie sądu do obywatela, do usprawnienia postępowania cywilnego, do zapewnienia najlepszej ochrony praw obywateli i interesów gospodarki uspołecznionej oraz do zabezpieczenia jak największej sprawności i efektywności wykonania orzeczeń sądowych. W dużym stopniu nowelizacje te recypowały zasady, które wykształciły się uprzednio w judykaturze sądowej.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#PosełJodłowskiJerzy">Dzięki temu nasze prawo procesowe było i jest w zasadzie dostosowane do aktualnych potrzeb naszego wymiaru sprawiedliwości i realizuje zasady właściwe dla socjalistycznego sądu i socjalistycznego procesu.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#PosełJodłowskiJerzy">Ale okoliczność, że prawo to formalnie opiera się na starym kodeksie z 1930 roku i że jego nowe socjalistyczne oblicze kształtowało się w drodze licznych zmian starych przepisów i wprowadzania przepisów nowych, powoduje, że obecnie obowiązujący kodeks jest zespołem norm nawarstwionych i pochodzących z różnych okresów, nie zawsze ze sobą należycie skoordynowanych, w rezultacie czego struktura tego kodeksu zatraciła swą jednolitość. A przy tym ważny odcinek postępowania w sprawach cywilnych — tak zwane postępowanie niesporne — normowany był oddzielnym kodeksem i szeregiem ustaw i dekretów szczególnych. Było to związane z utrzymywaną ciągle dwutorowością postępowania w sprawach cywilnych. Obok właściwego procesu, czyli postępowania spornego, w którym rozpatrywane są w zasadzie wszystkie sprawy cywilne (jak na przykład sprawy o odszkodowanie, o komorne i eksmisje, o należność za pracę itd.), sądy rozpoznają i załatwiają wiele spraw w tak zwanym postępowaniu niespornym. Chodzi tu na przykład o sprawy takie, jak ustanowienie opieki nad małoletnimi, przysposobienie, ubezwłasnowolnienie, odtwarzanie dokumentów itp., jednym słowem o sprawy, które nie mają charakteru procesu. W sprawach tych sądy działają w dużym stopniu z urzędu i mają szersze uprawnienia, a formy postępowania są bardziej elastyczne. Tym się tłumaczy, że w okresie unifikacji prawa cywilnego w latach 1945–1947 przekazano do postępowania niespornego szereg spraw o charakterze spornym, w których interes społeczny odgrywał szczególną rolę i w których szło o jego lepsze zabezpieczenie — do czego zasady postępowania niespornego lepiej się podówczas nadawały niż zasady procesu na tle ówcześnie występujących różnic w obu postępowaniach. W wyniku tego nastąpiło rozdwojenie postępowania w sprawach cywilnych na dwa odrębne i przeciwstawne sobie tryby. Ta dwutorowość, niezrozumiała dla przeciętnego obywatela, straciła w dużym stopniu rację bytu po reformie prawa procesowego w 1950 r. Wysunął się wówczas problem scalenia postępowania cywilnego. Już nowela z 1953 r. przyniosła przepisy niwelujące w pewnym stopniu różnice między tymi dwoma trybami postępowania. Ale pełne scalenie postępowania cywilnego mógł zrealizować dopiero nowy kodeks i ten właśnie wzgląd na potrzebę scalenia postępowania cywilnego był drugim motywem kodyfikacji.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#PosełJodłowskiJerzy">Były to względy ważne, ale o charakterze raczej techniczno-ustawodawczym. Względem najistotniejszym o charakterze merytorycznym, uzasadniającym podjęcie prac nad nowym Kodeksem postępowania cywilnego, była przedsięwzięta kodyfikacja prawa cywilnego i rodzinnego. Ze względu na ścisły związek prawa procesowego z prawem materialnym, prawo procesowe, mające na celu zabezpieczenie realizacji prawa materialnego, musi być dostosowane do jego zasad i instytucji. Każda zmiana prawa materialnego musi rzutować na prawo procesowe, musi pociągać za sobą zmiany także w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#PosełJodłowskiJerzy">Jak bowiem stwierdził swego czasu w znanym i często cytowanym sformułowaniu Marks „jeden duch powinien ożywiać proces i prawo materialne, ponieważ proces jest formą istnienia prawa, jest ostatecznym przejawem jego wewnętrznej treści”. Praktyka życia społecznego i prawnego potwierdza w pełni to stwierdzenie.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#PosełJodłowskiJerzy">Nowy Kodeks cywilny oraz Kodeks rodzinny nie mogłyby wejść w życie i być realizowane przy starym Kodeksie postępowania cywilnego. Liczne przepisy tego kodeksu musiałyby być zmienione i dostosowane do nowych zasad i instytucji prawa cywilnego i rodzinnego. Można to było osiągnąć bądź w drodze jeszcze jednej nowelizacji KPC znowu o charakterze zasadniczym albo w drodze wydania nowego kodeksu. Wybrano słusznie drugą drogę.</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#PosełJodłowskiJerzy">Nowy Kodeks postępowania cywilnego wejdzie w życie jednocześnie z nowym Kodeksem cywilnym i Kodeksem rodzinnym to jest z dniem 1 stycznia 1965 roku.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#PosełJodłowskiJerzy">Nowy kodeks jest aktem ustawodawczym, obejmującym wielki zakres materii. Normuje on po pierwsze — właściwość sądów w sprawach cywilnych i tryb postępowania tych sądów przy rozpoznawaniu spraw, to znaczy wskazuje, jak obywatel ma dochodzić swych praw, a sąd rozpoznawać powództwa, przeprowadzać dowody, wydawać wyroki i rozpoznawać środki odwoławcze; po wtóre, normuje całe postępowanie w sprawach nie mających charakteru procesu, nazwane obecnie nieprocesowym, a także tak zwane postępowanie zabezpieczające, mające na celu zabezpieczenie na czas trwania procesu możliwości późniejszego wykonania wyroku, wreszcie normuje rozległą materię egzekucji sądowej, to jest przymusowego wykonania orzeczeń sądowych. Ponadto kodeks ten obejmuje postępowanie przed sądami polubownymi w takim zakresie, w jakim możliwe jest poddawanie takim sądom spraw cywilnych zamiast kierowania ich do sądów państwowych. Wreszcie Kodeks postępowania cywilnego obejmuje także obszerne przepisy z zakresu tak zwanego międzynarodowego postępowania cywilnego, to jest przepisy regulujące postępowanie w sprawach, w których jedną ze stron jest cudzoziemiec albo zagraniczna osoba prawna oraz regulujące problem uznania i wykonywania w Polsce zagranicznych orzeczeń sądowych. Ze względu na rozwój stosunków gospodarczych między Polską a innymi krajami zarówno socjalistycznymi, jak i niesocjalistycznymi, przepisy te nabierają coraz większego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-23.25" who="#PosełJodłowskiJerzy">Nadmienić należy, że nie wszystkie sprawy z zakresu prawa cywilnego należą do drogi sądowej i rozpoznawane są w sądowym postępowaniu cywilnym. Jak wiadomo, Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilno-prawne między jednostkami gospodarki uspołecznionej, między obywatelami oraz między obywatelami a jednostkami gospodarki uspołecznionej. Dwie ostatnie kategorie spraw należą do drogi sądowej. Jeśli natomiast spór wynika między jednostkami gospodarki uspołecznionej, należy on do kompetencji państwowych komisji arbitrażowych. Podkreśla to art. 2 projektu w brzmieniu nadanym mu w toku prac Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. Ale mimo to KPC jest aktem w dużym stopniu dotyczącym gospodarki uspołecznionej, ponieważ wszystkie sprawy, w których jedną stroną jest podmiot gospodarki uspołecznionej, a takich spraw jest bardzo poważna liczba, należą do kompetencji sądów i są rozpoznawane w postępowaniu sądowym.</u>
          <u xml:id="u-23.26" who="#PosełJodłowskiJerzy">Charakteryzując ogólnie kierunki nowej kodyfikacji postępowania cywilnego, i cele, jakie ona realizuje, można stwierdzić, że nowy Kodeks postępowania cywilnego zmierza :</u>
          <u xml:id="u-23.27" who="#PosełJodłowskiJerzy">1) do utrwalenia i pogłębienia zasad socjalistycznego procesu cywilnego,</u>
          <u xml:id="u-23.28" who="#PosełJodłowskiJerzy">2) do wzmożenia ochrony interesu społecznego w postępowaniu cywilnym,</u>
          <u xml:id="u-23.29" who="#PosełJodłowskiJerzy">3) do scalenia postępowania sądowego i usunięcia nieuzasadnionych różnic między postępowaniem procesowym a nieprocesowym,</u>
          <u xml:id="u-23.30" who="#PosełJodłowskiJerzy">4) do dalszego uproszczenia i odformalizowania procesu cywilnego,</u>
          <u xml:id="u-23.31" who="#PosełJodłowskiJerzy">5) do usprawnienia i stworzenia dalej idących gwarancji należytego wykonywania orzeczeń sądowych.</u>
          <u xml:id="u-23.32" who="#PosełJodłowskiJerzy">Byłoby oczywiście niemożliwe zreferować tutaj nawet w dużym skrócie całości przepisów nowego kodeksu. Ograniczę się przeto do przedstawienia jego głównych założeń i wskazania na pewne nowe w porównaniu z kodeksem obecnie obowiązującym — rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-23.33" who="#PosełJodłowskiJerzy">Istotne znaczenie mają przepisy zawarte w tytule wstępnym. Mają one znaczenie fundamentalne, dają bowiem wyraz najważniejszym zasadom naczelnym kodeksu. Wyodrębnienie tytułu wstępnego jest kontynuacją przyjętej już w naszym ustawodawstwie metody, a mianowicie wysuwania na czoło zasad ogólnych celem ich szczególnego podkreślenia i wytknięcia głównych kierunków dla wykładni przepisów zawartych w danym kodeksie czy innym akcie. Taka metoda została zastosowana na przykład także w Kodeksie postępowania administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-23.34" who="#PosełJodłowskiJerzy">Przepisy zamieszczone w tytule wstępnym nie wyczerpują oczywiście unormowania zasad naczelnych procesu cywilnego. Uzupełnia je i podbudowuje szereg dalszych postanowień kodeksu. Wskazać należy na niektóre z tych zasad.</u>
          <u xml:id="u-23.35" who="#PosełJodłowskiJerzy">Zasada prawdy obiektywnej znajduje wyraz w art. 3 kodeksu. W myśl tego przepisu sąd powinien dążyć do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy i wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych; sąd z urzędu może podejmować czynności, jakie uzna za potrzebne do uzupełnienia materiałów i dowodów przedstawionych przez strony i uczestników. Zasadę tę uzupełniają dalsze przepisy kodeksu, jak art. 210 § 2, w myśl którego każda ze stron obowiązana jest do złożenia oświadczenia co do twierdzeń strony przeciwnej, dotyczących okoliczności faktycznych, jak art. 213, który mówi, że w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron sąd może zarządzić odpowiednie dochodzenie i który postanawia, że sąd nie jest związany uznaniem pozwu; art. 228, w myśl którego strony są obowiązane wskazać dowody potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy; sąd może jednak dopuścić dowód nie powołany przez strony, i może zarządzić odpowiednie dochodzenie dla znalezienia koniecznych dowodów. Art. 3 § 1 głosi, że strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. W toku prac nad kodeksem były wyrażane wątpliwości czy przepis tego rodzaju należy zamieszczać w ustawie jako ustanawiający obowiązek nie obwarowany żadną sankcją. Pomijając, że jest to nieścisłe, gdyż pewne sankcje o charakterze procesowym dla stron uchylających się od wyjaśnień lub składających wyjaśnienia niezgodne z prawdą oraz zatajających istnienie dowodów, przewidują niektóre przepisy kodeksu, jak na przykład art. 103 § 2, trzeba uznać za celowe umieszczenie tego przepisu w kodeksie ze względu na jego znaczenie wychowawcze. Prawo socjalistyczne może bowiem i powinno ustanawiać nie tylko nakazy obwarowane sankcjami karnymi, ale także nakazy, których realizacja stanowi obowiązek obywatelski.</u>
          <u xml:id="u-23.36" who="#PosełJodłowskiJerzy">Art. 4 kodeksu wyraża zasadę ochrony własności społecznej. Podkreśla on, iż sąd powinien dążyć do zapewnienia należytej ochrony własności społecznej. Przepis ten nakłada na sąd obowiązek nowy w postępowaniu cywilnym, tak zwanej sygnalizacji, to jest obowiązek zawiadamiania organu nadrzędnego jednostki gospodarki uspołecznionej będącej stroną, jeżeli osoby powołane do jej reprezentowania, nie przestrzegają obowiązujących przepisów lub nie stosują się do wydanych przez sąd zarządzeń, albo gdy może być celowe podjęcie czynności procesowych w stosunku do osób nie objętych postępowaniem. Zasada ochrony własności społecznej znajduje ponadto wyraz w licznych przepisach kodeksu. Wskazać należy na przykład na art. 317, w myśl którego, gdy powodem jest jednostka gospodarki uspołecznionej, sąd może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem albo nawet zasądzić ponad żądanie, dalej na art. 195 § 4, w myśl którego, jeżeli wymaga tego ochrona własności społecznej, sąd może z urzędu wezwać do sprawy w charakterze pozwanego osobę, która nie została pozwana, jeśli ujawni się, że powództwo na rzecz gospodarki uspołecznionej może być wytoczone przeciwko innym jeszcze osobom.</u>
          <u xml:id="u-23.37" who="#PosełJodłowskiJerzy">Art. 323 postanawia, że sąd sporządza z urzędu uzasadnienie wyroku w oprawach, w których jedną ze stron jest jednostka gospodarki uspołecznionej. W myśl art. 329 sąd może nadać wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, to jest nakazać przymusowe wykonanie wyroku pierwszej instancji, niezależnie od możliwości zaskarżenia go do drugiej instancji — jeżeli zasądza roszczenie Odszkodowawcze na rzecz jednostki gospodarki uspołecznionej. Art. 331 przewiduje, że natychmiastowa wykonalność wyroku nie będzie orzeczona w sprawach przeciwko państwowym jednostkom organizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-23.38" who="#PosełJodłowskiJerzy">Dalej wskazać trzeba na art. 375, w myśl którego sąd rewizyjny nie jest związany granicami wniosków rewizyjnych w sprawach, w których stroną skarżącą jest jednostka gospodarki uspołecznionej, na art. 703, w myśl którego zabezpieczenie roszczeń pieniężnych przeciwko państwowym jednostkom organizacyjnym nie jest dopuszczalne, na artykuły 1049–1052, które ustanawiają ograniczenie egzekucji przeciwko jednostkom gospodarki uspołecznionej i wreszcie na art. 1059–1065, które zawierają przepisy o egzekucji na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-23.39" who="#PosełJodłowskiJerzy">W myśl art. 5 kodeksu, sąd powinien udzielać stronom i uczestnikom postępowania, występującym w sprawie bez adwokata, potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ich o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań. Uzupełniają ten przepis art. 322, w myśl którego stronie działającej bez adwokata, obecnej przy ogłoszeniu wyroku, przewodniczący ma udzielić wskazówek co do sposobu i terminu wniesienia środka odwoławczego oraz art. 448, w myśl którego w postępowaniu w sprawach o roszczenia pracowników sąd w każdym stadium postępowania powinien pouczać pracownika już nie tylko o uprawnieniach przysługujących mu na podstawie przepisów KPC, ale także wyjaśniać mu znaczenie obowiązujących przepisów prawnych, a zwłaszcza przepisów prawa pracy. Te przepisy nowego kodeksu zmierzają do zabezpieczenia rzeczywistej a nie formalnej tylko równości stron wobec sądu, poprzez zagwarantowanie opieki sądu nad działalnością strony słabszej ekonomicznie, działającej bez adwokata czy nieporadnej.</u>
          <u xml:id="u-23.40" who="#PosełJodłowskiJerzy">Art. 6 daje wyraz postulatowi szybkości postępowania, stanowiąc, że sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie mogło w miarę możliwości nastąpić na pierwszym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-23.41" who="#PosełJodłowskiJerzy">Utrzymana została i podkreślona jako jedna z zasad naczelnych naszego procesu cywilnego zasada udziału prokuratora w postępowaniu cywilnym. Art. 7 stanowiąc, że prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, precyzuje bliżej momenty uzasadniające udział prokuratora. Udział ten może mieć miejsce, gdy wymaga tego ochrona praworządności, ochrona praw obywateli, interesu społecznego lub własności społecznej. W sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator może wytaczać powództwa w wypadkach wskazanych w ustawie. Jak wiadomo, Kodeks rodzinny dopuścił możliwość wytaczania przez prokuratora powództw we wszystkich kategoriach spraw rodzinnych i małżeńskich z wyjątkiem spraw rozwodowych. Pozycję prokuratora w procesie jako rzecznika interesu społecznego podkreśla art. 60, w myśl którego prokurator nie jest związany z żadną ze stron. Osoba, na rzecz której prokurator wytacza powództwo, może wstąpić do sprawy w każdym jej stanie w charakterze powoda.</u>
          <u xml:id="u-23.42" who="#PosełJodłowskiJerzy">Całkowitą nowością w przepisach nowego kodeksu jest dopuszczenie do udziału w postępowaniu cywilnym organizacji społecznych ludu pracującego. W myśl art. 8 organizacje takie, nie prowadzące działalności gospodarczej, mogą w zakresie swej działalności statutowej dla ochrony praw obywateli spowodować wszczęcie postępowania, jak również brać udział w każdym toczącym się postępowaniu. W myśl art. 61 uprawnienia takie służą organizacjom społecznym w sprawach o roszczenia alimentacyjne, o roszczenia pracowników ze stosunku pracy, jak również o naprawienie szkód wynikłych z wypadków w zatrudnieniu i choroby zawodowej. Przepisy te są wyrazem tendencji do demokratyzacji procesu cywilnego i do rozszerzenia gwarancji ochrony praw obywateli.</u>
          <u xml:id="u-23.43" who="#PosełJodłowskiJerzy">Art. 9 KPC statuuje w procesie cywilnym konstytucyjną zasadę jawności postępowania. Wyjątki od niej dopuszczane są wyłącznie ze względów porządku publicznego lub moralności oraz w innych uzasadnionych przypadkach, wskazanych w art. 152, a także w sprawach małżeńskich (art. 421).</u>
          <u xml:id="u-23.44" who="#PosełJodłowskiJerzy">Jakkolwiek proces cywilny ma na celu rozstrzygnięcie sprawy w drodze orzecznictwa sądowego, w przypadkach gdy obywatel lub inny podmiot prawny poszukuje ochrony swych praw na drodze sądowej, to jednak przepisy kodeksu cechuje w dużym stopniu tendencja do załatwiania spraw sądowych w drodze pojednawczej. Dają temu wyraz art. 10 i 223 § 1, w myśl których w sprawach, w jakich zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia, dalej art. 184 do 186 dopuszczające możliwość przeprowadzenia postępowania pojednawczego, na żądanie jednej ze stron jeszcze przed wszczęciem właściwego procesu i wreszcie art. 427 i 428, w myśl których w sprawach rozwodowych przeprowadzenie próby pojednania stron przed przystąpieniem do rozpoznania sprawy stanowi obowiązek sądu.</u>
          <u xml:id="u-23.45" who="#PosełJodłowskiJerzy">Na zakończenie tego przeglądu zasad ogólnych postępowania cywilnego wyrażonych w tytule wstępnym kodeksu, należy wspomnieć o art. 11 i 12, które dotyczą stosunku postępowania cywilnego do postępowania karnego. Art. 11 utrzymuje zasadę mocy wiążącej w postępowaniu cywilnym wyroku karnego skazującego, gdy chodzi o ustalenie popełnienia przestępstwa, a art. 12 stanowi, że roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone bądź w postępowaniu cywilnym, bądź w postępowaniu karnym zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego. Ze względu na to, że duża cześć roszczeń o odszkodowania wynika z czynów przestępczych, jak na przykład sprawy bankowe, sprawy o odszkodowania za wypadki komunikacyjne. przepisy te mają istotne znaczenie dla praktyki sądowej.</u>
          <u xml:id="u-23.46" who="#PosełJodłowskiJerzy">Z innych zagadnień unormowanych w nowy sposób przez Kodeks postępowania cywilnego wysunąć należy na czoło wyodrębnienie przepisów normujących postępowanie w sprawach pracowniczych (art. 447–463). Nastąpiło to w ostatniej fazie prac kodyfikacyjnych na wniosek Centralnej Rady Związków Zawodowych i Komitetu Pracy i Płac. Wyodrębnienie i rozbudowa przepisów o postępowaniu w sprawach o roszczenia pracowników podkreślają znaczenie i wagę tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-23.47" who="#PosełJodłowskiJerzy">Trzeba podkreślić, że znaczna ilość spraw pracowniczych, mimo działania zakładowych i terenowych komisji rozjemczych, rozpoznawana jest przez sądy. Według danych statystycznych z lat ostatnich, zakładowe komisje rozjemcze rozpoznają rocznie około 28 tys. spraw z wniosków pracowników, roszczących pretensje do zakładów pracy. Do sądów zaś wpływa rocznie około 14 tys. spraw z powództwa pracowników. A zatem 1/3 spraw pracowniczych, dotyczących roszczeń pracowników, wpływa do sądów. Jak wiadomo, zakładowe i terenowe komisje rozjemcze rozpoznają sprawy roszczeń pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach uspołecznionych, z wyjątkiem pracowników zajmujących stanowiska kierownicze, natomiast do kompetencji sądów należy rozpoznawanie spraw dotyczących roszczeń pracowników wszelkich innych instytucji i zakładów pracy, a ponadto pracowników zajmujących kierownicze stanowiska w przedsiębiorstwach uspołecznionych. Sprawy rozpoznawane przez zakładowe komisje rozjemcze mogą być również przekazane na drogę sądową, gdy przy ich rozstrzyganiu w zakładowej komisji rozjemczej nie osiągnięto jednomyślności, lub gdy orzeczenie zakładowej komisji rozjemczej zostało uchylone przez zarząd główny związku zawodowego. W tym trybie trafia do sądów ponad 5% spraw rozpoznawanych przez zakładowe komisje rozjemcze. Dodać trzeba, że ponadto sądy są wyłącznie właściwe do rozpoznawania spraw ze stosunku pracy, w których stroną powodową jest zakład pracy, a pracownik występuje w charakterze pozwanego; takich spraw jest rocznie około 65 tys. Są to sprawy na przykład o szkody spowodowane przez pracowników, o zwrot pobranych zaliczek, o zwrot sortów mundurowych itp.</u>
          <u xml:id="u-23.48" who="#PosełJodłowskiJerzy">Jak z powyższego wynika, sprawy ze stosunku pracy stanowią liczną i ważną grupę spraw cywilnych rozpoznawanych przez sądy. Nie ma potrzeby podkreślać wagi i znaczenia społecznego tych spraw. Wiążą się one z ochroną uprawnień pracowników, a również z ochroną własności społecznej, wiążą się z prawidłowym stosowani em zasad ustawodawstwa pracy. W obecnie obowiązującym Kodeksie postępowania cywilnego również znajdowały się przepisy normujące w sposób odrębny niektóre kwestie postępowania w sprawach ze stosunku pracy. Są to jednak przepisy stosunkowo nieliczne i porozrzucane po całym kodeksie. Zebranie tych przepisów w ramy jednego działu uznać należy za celowe i pożyteczne, zwłaszcza że chodzi tu nie tylko o proste wyodrębnienie i zebranie tych przepisów, ale o rozbudowę i wprowadzenie do postępowania ze stosunku pracy pewnych nowych i celowych ze względu na ochronę praw pracownika postanowień.</u>
          <u xml:id="u-23.49" who="#PosełJodłowskiJerzy">W myśl art. 447 przepisy, o jakich mowa, stosuje się nie tylko do roszczeń pracowników o wynagrodzenie za pracę i wynagrodzenie szkód z wypadków przy pracy, ale także do roszczeń członków spółdzielni pracy oraz do roszczeń spadkobierców pracowników. W myśl art. 463 niektóre przepisy omawianego działu stosuje się odpowiednio także w prawach, w których pracownik jest stroną pozwaną.</u>
          <u xml:id="u-23.50" who="#PosełJodłowskiJerzy">Omawiane przepisy zawierają szereg odrębności w postępowaniu, zmierzających do ochrony interesu pracownika. W szczególności na uwagę zasługują przepisy art. 456 i 457, które wprowadzają do postępowania ze stosunku pracy tak zwane postępowanie wyjaśniające, które sąd ma przeprowadzić przed rozpoznaniem sprawy, a które ma na celu skłonienie stron do zawarcia ugody, skonkretyzowanie żądań powoda, ustalenie, jakie okoliczności sprawy są sporne między stronami, jakie dowody należy przeprowadzić, oraz wyjaśnienie wszelkich okoliczności mających znaczenie dla prawidłowego i szybkiego rozstrzygnięcia sprawy. Szereg przepisów wprowadza uproszczone i skrócone formy postępowania w omawianych sprawach. Tak więc w myśl art. 454 pracownik działający bez adwokata może zgłosić ustnie do protokołu powództwo w sądzie powiatowym swego zamieszkania, choćby sąd ten nie był właściwy do rozpoznania sprawy, a w myśl art. 455 sąd może wzywać strony, świadków i biegłych w sposób, który uzna za najbardziej celowy z pominięciem normalnego trybu doręczenia wezwań, jeżeli uzna to za niezbędne dla przyśpieszenia rozpoznania sprawy. W sprawach pracowniczych skrócone są terminy, tak więc w myśl art. 460 termin rozprawy powinien być wyznaczony najpóźniej w 2 tygodnie od zakończenia postępowania wyjaśniającego, rozprawa nie może być odroczona na czas dłuższy niż 3 tygodnie, a termin rozprawy przed sądem rewizyjnym powinien być wyznaczony w przeciągu 3 tygodni od daty wpływu akt sprawy. Pełnomocnikiem pracownika może być nie tylko adwokat, ale również przedstawiciel związku zawodowego (art. 453).</u>
          <u xml:id="u-23.51" who="#PosełJodłowskiJerzy">Istotne znaczenie ma przepis art. 462, w myśl którego zasądzając należności pracownika ze stosunku pracy sąd z urzędu nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w części odpowiadającej jednomiesięcznemu wynagrodzeniu pracownika z wszelkimi dodatkami i bez żadnych potrąceń. Tendencji uproszczenia i odformalizowania postępowania służy także art. 450, w myśl którego, jeśli do sądu wpłynie sprawa należąca do zakładowej komisji rozjemczej lub innego organu, sąd nie odrzuca pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, jak to ma miejsce w innych przypadkach, gdy sprawa nie należy do kompetencji sądu, lecz ma przekazać sprawę bezpośrednio do zakładowej komisji rozjemczej. Wreszcie, szczególne znaczenie z punktu widzenia zarówno ochrony praw pracownika, jak i należytego stosowania przepisów prawa pracy, a zwłaszcza przepisów bhp, ma art. 448 § 2, w myśl którego w razie stwierdzenia przy rozpoznawaniu sprawy poważnego uchybienia przepisów, a zwłaszcza przepisów dotyczących ochrony życia lub zdrowia pracownika ze strony jednostki gospodarki uspołecznionej, sąd ma obowiązek zawiadomić o stwierdzonym uchybieniu jednostkę nadrzędną, a w razie potrzeby — prokuratora. Wątpić nie należy, że przepisy te przyczynią się w rezultacie do szybszej, pełniejszej i skuteczniejszej ochrony praw pracownika.</u>
          <u xml:id="u-23.52" who="#PosełJodłowskiJerzy">W zakresie postępowania odrębnego w sprawach małżeńskich i rodzinnych oraz w postępowaniu nieprocesowym, dotyczącym takich spraw, nowy kodeks przynosi szereg zmian w celu uwzględnienia w postępowaniu sądowym nowych postanowień Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zmian tych nie będę omawiał, sądzę, że w dyskusji, w głosach kolegów posłów znajdą one swoje rozwinięcie.</u>
          <u xml:id="u-23.53" who="#PosełJodłowskiJerzy">Przepisy o postępowaniu spadkowym dostosowane są do nowych przepisów Kodeksu cywilnego o prawie spadkowym, w szczególności uwzględniają postanowienia przepisów ograniczających podział gospodarstw rolnych. Wskazać tu zwłaszcza należy na art. 667, regulujący kwestię stwierdzenia praw do spadku, gdy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne.</u>
          <u xml:id="u-23.54" who="#PosełJodłowskiJerzy">W części poświęconej postępowaniu egzekucyjnemu nowy kodeks realizuje tendencje przyśpieszenia i wzmożenia efektywności postępowania wykonawczego. Przepisy o egzekucji zawarte w obecnie obowiązującym Kodeksie postępowania cywilnego — trzeba stwierdzić — są w niemałym stopniu anachroniczne i wymagały nowego ujęcia dostosowanego do aktualnych warunków gospodarczych. Nowy kodeks przynosi szereg modyfikacji w zakresie egzekucji sądowej. Wskażę tylko na najważniejsze z nich.</u>
          <u xml:id="u-23.55" who="#PosełJodłowskiJerzy">W zakresie egzekucji z nieruchomości najistotniejszą niewątpliwie innowacją jest odstąpienie od systemu obowiązkowej sprzedaży licytacyjnej zajętej nieruchomości i przyznanie prawa pierwokupu tej nieruchomości zainteresowanym jednostkom gospodarki uspołecznionej, a także współwłaścicielom nieruchomości. W myśl art. 948 państwowym jednostkom organizacyjnym, rolniczym spółdzielniom produkcyjnym i kółkom rolniczym oraz ich związkom z chwilą obwieszczenia o licytacji nieruchomości przysługuje prawo przejęcia tej nieruchomości na własność w cenie sumy oszacowania. W myśl art. 949 prawo przejęcia nieruchomości na własność ma również po organizacjach wymienionych poprzednio — współwłaściciel nieruchomości wystawionej na licytację, o ile posiada on kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego. Dopiero jeżeli nikt z prawa przejęcia nieruchomości nie skorzysta, albo gdy przedmiotem egzekucji nie jest nieruchomość rolna, przystępuje się do jej sprzedaży przez licytację.</u>
          <u xml:id="u-23.56" who="#PosełJodłowskiJerzy">W zakresie egzekucji z ruchomości, nowe przepisy również odstępują od zasady licytacyjnej sprzedaży zajętych ruchomości. W myśl art. 850 zajęte ruchomości stanowiące przedmiot obrotu handlowego, komornik sprzedają właściwym jednostkom handlu uspołecznionego po cenach obowiązujących te jednostki lut po cenach skupu. Inne ruchomości komornik na wniosek wierzyciela przekaże w celu sprzedaży do państwowego przedsiębiorstwa komisowego. Dopiero wówczas, gdy zajęte ruchomości nie mogą być przekazane do sprzedaży komisowej, albo nie zostały sprzedane w ciągi 3 miesięcy, można wystawić je na licytację.</u>
          <u xml:id="u-23.57" who="#PosełJodłowskiJerzy">Nową całkowicie formą egzekucji sądowej jest egzekucja z rachunku bankowego.</u>
          <u xml:id="u-23.58" who="#PosełJodłowskiJerzy">Normują ją szczegółowo artykuły 874 do 879. Egzekucja ta dopuszczalna jest przeciwko przedsiębiorstwom państwowym (art. 1049 a) oraz w stosunku do jednostek gospodarki uspołecznionej nie będących jednostkami państwowymi, a więc w stosunku do spółdzielni (art. 1050). Przepisy o egzekucji z rachunku bankowego są bardzo ważne z punktu widzenia zabezpieczenia efektywności wykonania orzeczeń sądowych, zasądzających należności od jednostek gospodarki uspołecznionej. Dotychczas egzekucja przeciwko jednostkom państwowym nie była w żadnej formie dopuszczalna. Realizacja zasądzonych należności odbywała się w drodze złożenia tytułu wykonawczego właściwej instytucji, a gdy nie wykonała ona dobrowolnie wyroku, zainteresowanemu służyła jedynie droga zwrócenia się do organu nadrzędnego. Egzekucja sądowa nie będzie nadal dopuszczalna, gdy chodzi o państwowe instytucje nie będące przedsiębiorstwami.</u>
          <u xml:id="u-23.59" who="#PosełJodłowskiJerzy">Przepisy rozdziału o egzekucji świadczeń na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej zmierzają do zabezpieczenia działania tak ze strony samego wierzyciela, jak organu egzekucyjnego. Art. 1059 zobowiązuje wierzyciela, to znaczy przedsiębiorstwo uspołecznione czy inną instytucję, do podjęcia czynności zmierzających do niezwłocznego ściągnięcia należności zasądzonej i do współdziałania w tym celu z organem egzekucyjnym. W razie bezczynności wierzyciela organ egzekucyjny obowiązany jest w odpowiednim terminie zawiadomić o tym jednostkę nadrzędną i prokuratora (art. 1061). W sprawach egzekucyjnych na rzecz jednostki gospodarki uspołecznionej komornik obowiązany jest do działania z urzędu, w szczególności w myśl art. 1060, powinien z urzędu przeprowadzić dochodzenie w celu ustalenia majątku i stanu majątkowego dłużnika, a w razie ujawnienia mienia dłużnika podlegającego egzekucji obowiązany jest dokonać zajęcia tego mienia i podjąć dalsze czynności egzekucyjne.</u>
          <u xml:id="u-23.60" who="#PosełJodłowskiJerzy">Nowością w zakresie egzekucji na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej jest dopuszczenie egzekucji z wkładów oszczędnościowych i to nie tylko przez zajęcie i realizację książeczki oszczędnościowej, gdy tę znaleziono u dłużnika, co jest możliwe i obecnie, ale także przez zajęcie rachunku oszczędnościowego w PKO lub w spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowej nawet w razie nieodnalezienia książeczki dłużnika.</u>
          <u xml:id="u-23.61" who="#PosełJodłowskiJerzy">Dla podkreślenia wagi, jaką przywiązuje się do egzekucji świadczeń alimentacyjnych, przepisy w tym zakresie zostały wyodrębnione w oddzielny rozdział. W oparciu o zasady dotychczasowego prawa, w szczególności o zasady wprowadzone przez ustawę z 15 lutego 1962 r., zostały one unormowane w sposób gwarantujący w możliwie najlepszym, stopniu sprawność egzekucji tych świadczeń na rzecz osób uprawnionych. Również gdy chodzi o egzekucję świadczeń alimentacyjnych komornik obowiązany jest do działania z urzędu dla wykrycia mienia dłużnika podlegającego egzekucji i do dokonywania potrzebnych czynności egzekucyjnych.</u>
          <u xml:id="u-23.62" who="#PosełJodłowskiJerzy">Na zakończenie uwag dotyczących postępowania egzekucyjnego trzeba wzmiankować, że w kodeksie znalazły się przepisy normujące szczegółowo trudną, ale ważną materię, zbiegu egzekucji sądowej i egzekucji administracyjnej, prowadzonej przez wydziały finansowe.</u>
          <u xml:id="u-23.63" who="#PosełJodłowskiJerzy">Ostatnia część nowego kodeksu zawiera przepisy o międzynarodowym postępowaniu cywilnym. Należy podkreślić, że po raz pierwszy w naszym ustawodawstwie została dokonana pełna kodyfikacja przepisów z tego zakresu. Poprzednie przepisy, zawarte w Kodeksie postępowania cywilnego, Kodeksie postępowania niespornego i w ustawie o międzynarodowym prawie prywatnym były wysoce niewystarczające z punktu widzenia rozwijającego się obrotu prawnego z zagranicą. Omawiana część Kodeksu postępowania cywilnego obejmuje przepisy normujące właściwość sądów polskich w sprawach cywilnych, czyli tak zwaną jurysdykcję krajową, normuje szczegółowo zwolnienia spod jurysdykcji sądów polskich ze względu na immunitet dyplomatyczny, zgodnie z niedawno zawartą konwencją wiedeńską z 1961 roku, dalej przepisy normujące pozycję cudzoziemców w procesie cywilnym i ich uprawnienia, przepisy, o doręczeniach za granicą i o pomocy sądowej, o stosowaniu obcego prawa, o zabezpieczeniu spadków po cudzoziemcach, wreszcie przepisy o uznaniu i wykonaniu zagranicznych orzeczeń sądowych, stanowiące w zasadzie recepcję przepisów wprowadzonych do Kodeksu postępowania cywilnego przez ustawę z 15 lutego 1962 r. Omawiane przepisy w dużym stopniu opierają się na przyjęciu zasady wzajemności, to znaczy uzależniają możność korzystania z pełnych praw w procesie przez cudzoziemców od warunku, aby z takich samych praw korzystali obywatele polscy za granicą.</u>
          <u xml:id="u-23.64" who="#PosełJodłowskiJerzy">Szczegółowe unormowanie materii międzynarodowego postępowania cywilnego uznać należy za celowe i korzystne tak dla obywateli polskich, jak i dla polskich jednostek gospodarki uspołecznionej, z uwagi na rozwój obrotu prawnego z zagranicą. Słusznie stwierdzono w uzasadnieniu projektu rządowego do Kodeksu postępowania cywilnego, że „objęcie kodyfikacją przepisów międzynarodowego postępowania cywilnego wzmacnia też atmosferę wzajemnego zaufania i odpowiada zasadom pokojowego współistnienia państw o różnych ustrojach społeczno-politycznych”.</u>
          <u xml:id="u-23.65" who="#PosełJodłowskiJerzy">Wysoka Izbo! Komisja Wymiaru Sprawiedliwości pracowała nad projektem Kodeksu postępowania cywilnego ponad 2 miesiące. Okres ten — niewątpliwie niedługi, jak na pracę nad tak wielkim aktem ustawodawczym — był wypełniony pracami szczególnie intensywnymi. Komisja odbyła 3 posiedzenia plenarne, a powołana przez nią podkomisja na kilkunastu posiedzeniach rozpatrzyła szczegółowo projekt kodeksu; jeszcze zaś ściślejszy zespół zajmował się stroną redakcyjną przepisów. We wszystkich tych pracach uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości i Generalnej Prokuratury, a w znacznej części, przy rozpatrywaniu poszczególnych działów kodeksu, przedstawiciele Urzędu Rady Ministrów, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Rolnictwa, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Handlu Zagranicznego, Komitetu Pracy i Płac, a także przedstawiciele Centralnej Rady Związków Zawodowych i Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej. Brali w nich udział także przedstawiciele sejmowych komisji: Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, Pracy i Spraw Socjalnych, Spraw Zagranicznych i Handlu Zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-23.66" who="#PosełJodłowskiJerzy">W rezultacie tych prac Komisja Wymiaru Sprawiedliwości przedstawia propozycje poprawek do projektu Kodeksu postępowania cywilnego, zawarte w drukach nr 212 i 212a, oraz do projektu ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego, zawarte w druku nr 213.</u>
          <u xml:id="u-23.67" who="#PosełJodłowskiJerzy">Ogólna ilość tych poprawek jest pokaźna, jednak znakomita ich większość są to poprawki redakcyjne i terminologiczne, mające na celu przede wszystkim uzgodnienie terminologii Kodeksu postępowania cywilnego z Kodeksem cywilnym i Kodeksem rodzinnym oraz lepsze, jaśniejsze i bardziej czytelne ujęcie przepisów tego niewątpliwie trudnego aktu prawnego.</u>
          <u xml:id="u-23.68" who="#PosełJodłowskiJerzy">Wśród poprawek merytorycznych większość dotyczy kwestii techniczno-procesowych, przeważnie w celu uproszczenia lub bliższego sprecyzowania niektórych postanowień kodeksu. Tych poprawek referować nie będę. Chciałbym natomiast zatrzymać się na tych, które mają bardziej istotne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-23.69" who="#PosełJodłowskiJerzy">Zacznę od poprawki dotyczącej systematyzacji samego kodeksu. Projekt dzieli kodeks na 6 części niewspółmiernych między sobą. Tak na przykład część pierwsza — Postępowanie rozpoznawcze — obejmująca przepisy o procesie i o postępowaniu nieprocesowym, liczy 684 artykuły, część druga — Postępowanie zabezpieczające — 26 artykułów, a część czwarta — tylko 13 artykułów. Komisja, uznając ten podział za nadmiernie szczegółowy, proponuje podział kodeksu na 3 części: część pierwszą — Postępowanie rozpoznawcze, część drugą — Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne i część trzecia — Międzynarodowe postępowanie cywilne.</u>
          <u xml:id="u-23.70" who="#PosełJodłowskiJerzy">Komisja proponuje nowe brzmienie art. 11 o mocy więżącej wyroku karnego w procesie cywilnym bardziej dostosowane do zasad zarówno postępowania karnego, jak i postępowania cywilnego. W zakresie właściwości sądów Komisja proponuje utrzymać w kompetencji sądów wojewódzkich sprawy o zaprzeczenie ojcostwa, które w myśl projektu miały przejść do kompetencji sądów powiatowych. Ze względu na wagę społeczną tych spraw i ich rzadkość, nie wydaje się to uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-23.71" who="#PosełJodłowskiJerzy">Komisja proponuje zamieścić w kodeksie przepisy o składzie sądu (art. 46.1), oparte na zasadzie wyrażonej w prawię o ustroju sądów powszechnych, to znaczy, że sądy pierwszej instancji rozpoznają sprawy z udziałem ławników oraz wskazują na wyjątki dopuszczone od tej zasady, zgodne zresztą ze stanem obecnie obowiązującym.</u>
          <u xml:id="u-23.72" who="#PosełJodłowskiJerzy">W zakresie udziału prokuratora w procesie cywilnym Komisja proponuje istotną zmianę do art. 55. W myśl projektu, prokurator byłby zobowiązany zawsze wskazać osobę, na rzecz której wnosi powództwo. Komisja miała na uwadze, że mogą jednak zajść przypadki, gdy prokurator działać będzie nie na rzecz określonej osoby, dla ochrony jej praw, ale wyłącznie w interesie praworządności, w interesie społecznym. Wówczas nie powinien go obciążać obowiązek wskazania osoby, na rzecz której wytacza powództwo, zwłaszcza że takiej osoby może w ogóle nie być. W takim przypadku prokurator powinien pozwać wszystkie strony stosunku prawnego, którego dotyczy powództwo, aby wszystkie zainteresowane osoby były uczestnikami procesu. Na przykład, gdy zostanie zawarta umowa sprzeczna z prawem, mająca za przedmiot jakąś nielegalną transakcję, prokurator może wytoczyć powództwo do sądu o jej unieważnienie i w takim wypadku, oczywiście, wytoczy to powództwo nie na rzecz jednej z osób uczestniczących w tej transakcji, ale wszyscy jej uczestnicy, powinni występować w tym procesie jako pozwani.</u>
          <u xml:id="u-23.73" who="#PosełJodłowskiJerzy">Uznając za trafną koncepcję dopuszczenia do udziału w procesie organizacji społecznych we wskazanych w art. 61 kategoriach spraw — Komisja uznała jednak, że nie ma potrzeby, aby prawo to miała przysługiwać wszystkim organizacjom bez względu na ich charakter i zadania. Uprawnienie to powinno służyć takim organizacjom, do których statutowych zadań należy rozwijanie form opieki socjalnej. Dlatego Komisja proponuje, aby upoważnić Ministra Sprawiedliwości do ogłoszenia wykazu organizacji, którym przysługiwać będzie uprawnienie wytaczania powództwa dla ochrony praw obywateli.</u>
          <u xml:id="u-23.74" who="#PosełJodłowskiJerzy">Komisja proponuje zamieścić w kodeksie jako art. 110.2 dotychczasowy przepis art. 3 ustawy o kosztach sądowych, wskazujący, jakie osoby i w jakich sprawach zwolnione są od kosztów sądowych. Przepis ten zwalnia mianowicie od kosztów sądowych strony dochodzące alimentów, ustalenia ojcostwa, należności pracownika ze stosunku pracy albo naprawienia szkód wynikłych z wypadków w zatrudnieniu. Przepis ten, jako mający znaczenie zasadnicze i wymowę społeczną, powinien znaleźć się w kodeksie, a nie w ustawie o kosztach sądowych, regulującej kwestie natury fiskalnej. Komisja proponuje również utrzymać dotychczasowe uprawnienia Ministra Sprawiedliwości do określenia zasad częściowego zwalniania od kosztów sądowych (art. 110.8).</u>
          <u xml:id="u-23.75" who="#PosełJodłowskiJerzy">Komisja proponuje pewne zmiany w odniesieniu do kwestii zeznań małoletnich jako świadków w procesie. Tak więc proponuje się, aby granicę wieku małoletnich, od których nie odbiera się przyrzeczenia (art. 265), podnieść z lat 14 do 17, biorąc pod uwagę, że od tej dopiero granicy wieku rozpoczyna się odpowiedzialność kama za złożenie fałszywych zeznań w sądzie. Ponadto Komisja proponuje, aby w procesach rozwodowych wyłączyć składanie zeznań w charakterze świadków przez dzieci stron do ukończenia lat 17, a przez innych małoletnich — do ukończenia przez nich lat 13 (art. 422 1).</u>
          <u xml:id="u-23.76" who="#PosełJodłowskiJerzy">Komisja proponuje dodać nowe przepisy (art. 294 i następne), regulujące kwestie składania zeznań w charakterze stron za osoby prawne, za skarb państwa oraz w sprawach, w których powództwo wytoczone jest przez prokuratora. Komisja proponuje uzupełnić i nadać bardziej precyzyjną redakcję przepisom art. 301–303, dotyczącym przeprowadzania dowodu z grupowego badania krwi oraz dopuszczającym możliwość zasięgania opinii instytutów naukowych i naukowo-badawczych.</u>
          <u xml:id="u-23.77" who="#PosełJodłowskiJerzy">W rozdziale o postępowaniu w sprawach rodzinnych proponuje się dodanie art. 443.1, który wskazuje, jakie osoby mają występować w procesie w charakterze pozwanych, jeżeli powództwo o zaprzeczenie i ustalenie ojcostwa, o unieważnienie uznania dziecka i inne podobne wytacza prokurator.</u>
          <u xml:id="u-23.78" who="#PosełJodłowskiJerzy">W dziale dotyczącym postępowania w sprawach o roszczenia pracowników Komisja proponuje dwie zmiany: Po pierwsze — przeniesienie do tego działu art. 34 o właściwości miejscowej sądów w sprawach ze stosunku pracy i rozciągnięcie tego przepisu na wszystkie sprawy objęte omawianym działem.</u>
          <u xml:id="u-23.79" who="#PosełJodłowskiJerzy">Po drugie — Komisja uwzględniając propozycję zgłoszoną przez CRZZ proponuje, aby w art. 462, dotyczącym nadania rygoru natychmiastowej wykonalności wyrokom zasądzającym należność za pracę, o czym mówiłem poprzednio, wprowadzić uzupełnienie, w myśl którego w sprawach o naprawienie szkód wynikłych z wypadków w zatrudnieniu lub choroby zawodowej — rygor natychmiastowej wykonalności mógłby być nadany pracownikowi w części zasądzającej pełne 3-miesięczne wynagrodzenie pracownika.</u>
          <u xml:id="u-23.80" who="#PosełJodłowskiJerzy">W postępowaniu nieprocesowym wskażę na jedną tylko poprawkę, mianowicie na dodanie art. 566.1, w myśl którego w sprawach o odebranie dziecka sąd ma doręczać odpis wniosku prokuratorowi i zawiadamiać go o terminie sprawy, aby w ten sposób umożliwić prokuratorowi udział w tych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-23.81" who="#PosełJodłowskiJerzy">W części dotyczącej postępowania egzekucyjnego Komisja proponuje zamieszczenie nowego przepisu art. 755.2, odpowiadającego zresztą obecnie obowiązującemu przepisowi 528 KPC, normującego odpowiedzialność komornika za szkody wyrządzone umyślnie lub przez niedbalstwo w toku egzekucji oraz kwestię solidarnej odpowiedzialności skarbu państwa. W takim przypadku Komisja uznała, że mimo istnienia w Kodeksie cywilnym przepisów o odpowiedzialności skarbu państwa za szkody wywołane niezgodną z prawem działalnością funkcjonariuszów państwowych, celowe jest odrębne unormowanie odpowiedzialności skarbu państwa za szkody spowodowane przez organ egzekucyjny, jako kwestii szczególnej.</u>
          <u xml:id="u-23.82" who="#PosełJodłowskiJerzy">Uwzględniając wnioski Centralnego Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych i przedstawicieli Komisji Rolnictwa, proponuje się uzupełnić art. 875 postanowieniem, że Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia ustalić zakres ograniczeń wypłat z tytułu dniówek obrachunkowych dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych z rachunku bankowego spółdzielni w wypadku, gdy do rachunku tego została skierowana egzekucja.</u>
          <u xml:id="u-23.83" who="#PosełJodłowskiJerzy">Rozdział o egzekucji świadczeń alimentacyjnych proponuje się uzupełnić art. 1068, normującym przypadek zbiegu egzekucji świadczeń alimentacyjnych z egzekucją należności innego typu. Wreszcie proponuje się wyodrębnić oddzielny tytuł i wyłączyć z postępowania egzekucyjnego przepisy dotyczące wykonania orzeczeń sądowych, nakazujących odebranie dziecka lub osoby pozostającej pod władzą rodzicielską albo opieką.</u>
          <u xml:id="u-23.84" who="#PosełJodłowskiJerzy">W przepisach wprowadzających Kodeks postępowania cywilnego wskażę tylko na trzy poprawki: po pierwsze proponuje się skreślić art. XIV, który przewidywał zmiany w dekrecie o postępowaniu w sprawach o rozgraniczeniu nieruchomości. Oznaczać to będzie, że sprawy te nadal będą się toczyć w trybie dotychczasowym, to jest postępowania nieprocesowego.</u>
          <u xml:id="u-23.85" who="#PosełJodłowskiJerzy">Druga poprawka do art. XV przewiduje uzupełnienie ustawy z 21 stycznia 1958 r. o wzmożeniu ochrony mienia społecznego przed szkodami wynikającymi z przestępstwa przepisem, uprawniającym prokuratora do zarządzenia w toku zabezpieczenia sprzedaży zajętych ruchomości.</u>
          <u xml:id="u-23.86" who="#PosełJodłowskiJerzy">Wreszcie proponuje się dodać nowy art. XX, regulujący kwestię stwierdzenia praw do spadku, w skład którego wchodzi gospodarstwo rolne w sytuacji, gdy spadkodawca zmarł przed datą 5 lipca 1963 r., to jest przed datą wejścia w życie przepisów ustawy o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-23.87" who="#PosełJodłowskiJerzy">Wysoki Sejmie! Uchwalenie nowego Kodeksu postępowania cywilnego mieć będzie istotne znaczenie nie tylko dla sądów, ale także dla ogółu obywateli i dla podmiotów gospodarki uspołecznionej. Dla sądów — które otrzymają nowy, bardziej nowoczesny i bardziej precyzyjny, dostosowany w pełni do aktualnych warunków społeczno-gospodarczych instrument ich codziennego działania w realizacji trudnej funkcji sprawowania wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych. Dla obywateli, którzy w nowym kodeksie znajdą ulepszone i wzmocnione gwarancje ochrony ich praw w tak ważnych dziedzinach, jak stosunki własnościowe, stosunki rodzinne, stosunki pracy, roszczenia odszkodowawcze i inne. Dla podmiotów gospodarki uspołecznionej — gdyż kodeks ten wzmacnia również ochronę ich interesów — ochronę własności uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-23.88" who="#PosełJodłowskiJerzy">Pełna realizacja zasad tego kodeksu zgodna z jego założeniami, aby mogła przyczynić się do utrwalenia praworządności w tych dziedzinach stosunków społecznych i gospodarczych, których ochrona jest przekazana na drogę sądową, nie może być jednak dziełem samych tylko sądów. Wymagać ona będzie rzetelnego współdziałania z nimi obywateli, występujących w postępowaniu sądowym w charakterze stron, świadków i innych uczestników. Od ich postawy, od ich poczucia obywatelskiego obowiązku rzetelnego współdziałania z organami wymiaru sprawiedliwości, od rzetelnego korzystania przez nich ze środków obrony, jakie kodeks stawia do ich dyspozycji, zależeć będą w niemałym stopniu efekty społeczne, jakich oczekiwać można po wejściu w życie nowego Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-23.89" who="#PosełJodłowskiJerzy">W imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt wnosić o uchwalenie Kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego — w brzmieniu projektów rządowych (druki nr 200 i 201) wraz z poprawkami zawartymi w drukach nr 212 i 213.</u>
          <u xml:id="u-23.90" who="#PosełJodłowskiJerzy">Jednocześnie w imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę o upoważnienie Obywatela Marszałka do ustalenia w tekście Kodeksu postępowania cywilnego ciągłej numeracji części, ksiąg, tytułów, działów i rozdziałów oraz artykułów kodeksu w konsekwencji uchwalonych poprawek.</u>
          <u xml:id="u-23.91" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszałekZenonKliszko">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Jan Wasilkowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#PosełWasilkowskiJan">Wysoki Sejmie! Przepisy o sądowym postępowaniu cywilnym, których kodyfikację zawiera rozpatrywany projekt, nie normują samej materii stosunków społecznych będących źródłem spraw cywilnych. Te stosunki społeczne są regulowane przez prawo cywilne, prawo pracy, prawo rodzinne i opiekuńcze. Natomiast Kodeks postępowania cywilnego określa i normuje formy prawne, w których następuje ingerencja sądów i innych organów wymiaru sprawiedliwości w sferę tych stosunków społecznych, ingerencja mająca na celu ich ustalenie i ich ochronę przy pomocy przymusu państwowego. Ten charakter przepisów o sądowym postępowaniu cywilnym, charakter przede wszystkim prawno-organizacyjny, jest przyczyną, że społeczna rola tych przepisów nie zawsze występuje z taką wyrazistością, jak społeczna rola przepisów prawa pracy, prawa cywilnego czy prawa rodzinnego i opiekuńczego. Będzie więc rzeczą pożyteczną podkreślić w dyskusji nad projektem jego główne cechy, które nadają mu prawdziwie postępowe oblicze.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#PosełWasilkowskiJan">Część tych cech nie jest innowacją projektu, została bowiem przejęta z prawa dotychczas obowiązującego i stanowi podsumowanie 20-letniego rozwoju ustawodawstwa Polski Ludowej. Dotyczy to zwłaszcza niektórych zasad usankcjonowanych przez dokonaną w roku 1950 reformę ustroju sądów i postępowania sądowego oraz przez kilka ustaw późniejszych. Wiele innych cech, o których chcę mówić, jest wynikiem prac Komisji Kodyfikacyjnej albo prac przeprowadzonych nad projektem na szczeblu rządowym. Inne wreszcie stanowią wynik prac sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. Scharakteryzuję krótko najważniejsze z tych cech projektu.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#PosełWasilkowskiJan">Jako cechę pierwszą wymienię demokratyzację sądowego postępowania cywilnego. Znajduje ona przede wszystkim wyraz w udziale czynnika społecznego w postępowaniu sądowym. Ustawa z 1950 r. usankcjonowała ogólną zasadę, że sąd pierwszej instancji rozpoznaje sprawy w składzie: jeden sędzia zawodowy i dwóch ławników ludowych. Późniejsze ustawodawstwo dopuściło pewne wyjątki od tej zasady, które nie dotyczą jednak ani spraw ze stosunku pracy, ani spraw ze stosunków rodzinnych, a więc takich spraw, w których udział i wpływ czynnika społecznego na tok i wynik postępowania jest szczególnie pożądany. Projekt nie zmienia w tym zakresie obecnego stanu prawnego.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#PosełWasilkowskiJan">Należy zauważyć, że udział ławników ludowych w rozpoznawaniu i rozstrzyganiu spraw w sądach stanowi u nas zasadę konstytucyjną. Wyjątki od tej zasady może według brzmienia Konstytucji wprowadzić tylko ustawa.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#PosełWasilkowskiJan">Udział ławników jest jednym z przejawów uczestniczenia społeczeństwa w sprawowaniu funkcji państwowych. Zapewnia on organom wymiaru sprawiedliwości bezpośredni kontakt z ogółem ludzi pracy i przyczynia się do podnoszenia na wyższy poziom świadomości prawnej społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#PosełWasilkowskiJan">Jak już zaznaczyłem, ławnicy ludowi biorą udział w postępowaniu pierwszo-instancyjnym. Postępowanie w instancji odwoławczej odbywa się bez ich udziału. Tłumaczy się to tym, że ustalanie materiału faktycznego sprawy, w szczególności ocena dowodów, jest w zasadzie zadaniem sądu pierwszej instancji. Natomiast w postępowaniu odwoławczym wymagają rozstrzygnięcia przede wszystkim kwestie o charakterze ściśle prawnym. Nie uważam jednak za wykluczone, że dalsza ewolucja może doprowadzić do rozszerzenia roli ławników ludowych.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#PosełWasilkowskiJan">Poważnym krokiem w kierunku dalszej demokratyzacji postępowania cywilnego są przepisy projektu dotyczące roli, która w tym postępowaniu przypada organizacjom społecznym ludu pracującego. Według projektu w sprawach o roszczenia alimentacyjne oraz o roszczenia pracowników wynikające ze stosunku pracy, jak również w sprawach o roszczenia o naprawienie szkód wynikłych z wypadku w zatrudnieniu lub choroby zawodowej, organizacje ludu pracującego, których zadanie nie polega na działalności gospodarczej, mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli oraz wstępować do toczącego się postępowania w każdym jego stadium. Organizacja nie uczestnicząca w sprawie może być dopuszczona do udziału w postępowaniu w celu przedstawienia sądowi poglądu, wyrażonego w uchwale lub oświadczeniu jej właściwego organu. Wykaz organizacji, którym przysługują te uprawnienia, ma ustalić Minister Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#PosełWasilkowskiJan">Demokratyzacja postępowania cywilnego wyraża się również w projektowanych przepisach o pełnomocnikach procesowych. Nasze ustawodawstwo z 1950 roku zerwało z tradycyjną zasadą przymusu adwokackiego w sprawach cywilnych, widząc w niej utrudnienie dostępu obywateli do wymiaru sprawiedliwości. Projekt odrzuca również zasadę przymusu adwokackiego i określa bardzo szeroko krąg osób, które mogą występować w charakterze pełnomocników procesowych. Należy w szczególności podkreślić, że w sprawach o ustalenie ojcostwa lub o roszczenia alimentacyjne, pełnomocnikiem procesowym może być również, między innymi, przedstawiciel właściwego do spraw opieki społecznej organu prezydium rady narodowej albo przedstawiciel organizacji społecznej, mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie. W sprawach o roszczenia pracownika pełnomocnikiem procesowym może być także przedstawiciel związku zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#PosełWasilkowskiJan">Jedną z konsekwencji braku przymusu adwokackiego w postępowaniu cywilnym jest przepis projektu, według którego sąd powinien udzielać stronom i uczestnikom postępowania, występującym bez adwokata, potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ich o skutkach prawnych tych czynności oraz o skutkach zaniedbań.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#PosełWasilkowskiJan">Z dążeniem do pogłębienia demokratyzacji postępowania cywilnego wiąże się ściśle tendencja projektu do uproszczenia tego postępowania i do ograniczenia w nim roli elementów ściśle formalnych. Pod tym względem projekt wykazuje duży postęp w porównaniu z obowiązującym obecnie kodeksem. Tytułem przykładu, można tu wskazać na przepis, który stanowi, że gdy pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, przewodniczący powinien wezwać stronę do poprawienia lub uzupełnienia pisma, a nie odrzucać to pismo. Mylne oznaczenie pisma przez stronę lub inne niedokładności nie są przeszkodą do rozpoznania pisma we właściwym trybie (art. 128). Bardzo istotne znaczenie — z omawianego punktu widzenia — ma przepis, według którego strona działająca bez adwokata i zwolniona od kosztów sądowych może zgłosić ustnie powództwo w sądzie powiatowym swego miejsca zamieszkania, chociażby ten sąd nie był właściwy do rozpoznania sprawy. W wypadku takim sąd, w którym powództwo zgłoszono, prześle niezwłocznie akta sprawy sądowi właściwemu.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#PosełWasilkowskiJan">Należy także podkreślić istotne uproszczenia i ograniczenia warunków formalnych przewidziane przez projekt w razie zmiany powództwa (art. 194), w razie wytoczenia powództwa przeciwko osobie, która nie powinna być stroną pozwaną w danej sprawie oraz w razie wytoczenia powództwa przez osobę, która w danej sprawie nie powinna występować w charakterze powoda. Projekt zrywa w tych materiach z formalistyką, zapewniając prawidłowy bieg postępowania. Przykłady te można by zresztą mnożyć.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#PosełWasilkowskiJan">Zasadniczym celem postępowania sądowego — o czym była już mowa w referacie — jest według projektu ustalenie prawdy obiektywnej. Sąd powinien dążyć do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy i do wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych. W tym celu sąd może podejmować z urzędu czynności dopuszczalne według stanu sprawy, jakie uzna za potrzebne do uzupełnienia materiału faktycznego i dowodów i dążyć do objęcia postępowaniem całego materiału, który jest potrzebny do wyjaśnienia sprawy. Ta zasada, sformułowana w jednym z naczelnych artykułów projektu (art. 3), została rozwinięta i skonkretyzowana w jego dalszych szczegółowych przepisach.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#PosełWasilkowskiJan">Przykładowo wymienię:</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#PosełWasilkowskiJan">1) Sąd nie jest związany uznaniem powództwa przez stronę pozwaną. Może jednak poprzestać na uznaniu powództwa wtedy, gdy znajduje ono uzasadnienie w okolicznościach sprawy.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#PosełWasilkowskiJan">2) Sąd może uznać, że niedopuszczalne jest cofnięcie pozwu, albo zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia, jeżeli czynność taka sprzeciwia się prawu lub zasadom współżycia społecznego, albo jeżeli stanowi rażące naruszenie usprawiedliwionego interesu osób uprawnionych.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#PosełWasilkowskiJan">3) Z analogicznych przyczyn sąd powinien uznać za niedopuszczalne zawarcie ugody sądowej.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#PosełWasilkowskiJan">4) Sąd może dopuścić dowody nie powołane przez strony. Może również zarządzić odpowiednie dochodzenie w celu znalezienia koniecznych dowodów.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#PosełWasilkowskiJan">5) Jest zasadą ogólną, że sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem pozwu, ani zasądzać ponad żądanie. Jednakże według projektu tej ogólnej zasady nie stosuje się, jeżeli powodem jest jednostka gospodarki uspołecznionej, jak również w sprawach o roszczenia alimentacyjne, w sprawach o roszczenia pracowników oraz w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. W tych wypadkach sąd orzeka o roszczeniach, które wynikają z faktów przytoczonych przez powoda, chociażby roszczenie nie było objęte żądaniem pozwu lub było objęte tym żądaniem w mniejszym rozmiarze niż to uzasadnia wynik postępowania.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#PosełWasilkowskiJan">6) W zasadzie sąd rewizyjny rozpoznaje sprawę w granicach rewizji. Jednakże w sprawach, w których stroną skarżącą jest jednostka gospodarki uspołecznionej, oraz w sprawach o prawa niemajątkowe, o roszczenia alimentacyjne lub o roszczenia pracownika, a także w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, sąd nie jest związany ani granicami wniosków, ani granicami podstaw skargi rewizyjnej.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#PosełWasilkowskiJan">Ta aktywna rola sądu orzekającego w sprawach cywilnych stanowi jedną z zasadniczych różnic między charakterem postępowania cywilnego w ujęciu projektu a tradycyjnym charakterem postępowania cywilnego w ustawodawstwach burżuazyjnych. Założeniem projektu jest takie ukształtowanie postępowania, ażeby sąd opierał swoje orzeczenia na analizie rzeczywistych stosunków. Natomiast tradycyjne ustawodawstwo państw kapitalistycznych — sankcjonując na ogół bierną postawę sądu orzekającego — poprzestaje często na tak zwanej „prawdzie formalnej”.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#PosełWasilkowskiJan">Do naczelnych zasad projektu należy zasada maksymalnej ochrony własności społecznej. Znajduję ona wyraz w wielu projektowanych przepisach. Przykładowo:</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#PosełWasilkowskiJan">1) Jeżeli stroną lub uczestnikiem postępowania jest jednostka gospodarki uspołecznionej, a osoby powołane do jej reprezentowania nie działają lub działają nienależycie, sąd powinien zawiadomić o tym organ nadrzędny tej jednostki, a w razie potrzeby także prokuratora.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#PosełWasilkowskiJan">2) Jak już o tym była mowa, jeżeli powodem jest jednostka gospodarki uspołecznionej, sąd może orzec ponad żądanie pozwu, i podobnie, jeżeli rewizja od wyroku I instancji została wniesiona przez jednostkę gospodarki uspołecznionej, sąd nie jest związany granicami rewizji.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#PosełWasilkowskiJan">3) Projekt reguluje oddzielnie egzekucję przeciwko jednostkom gospodarki uspołecznionej oraz egzekucję na rzecz takich jednostek. Według projektu egzekucja należności pieniężnych przeciwko przedsiębiorstwom państwowym może być prowadzona tylko z rachunku bankowego. Egzekucja należności pieniężnych przeciwko jednostkom organizacyjnym nie państwowym, powinna być kierowana przede wszystkim do ich rachunków bankowych. Dopiero wtedy, gdy egzekucja z rachunku bankowego nie da wyników w ciągu jednego miesiąca, można skierować egzekucję do innego mienia danej jednostki nie państwowej. Jednakże egzekucja ze środków trwałych jest dopuszczalna tylko po stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji z innego mienia.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#PosełWasilkowskiJan">Szereg odrębności przewidują przepisy o egzekucji z mienia rolniczych spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#PosełWasilkowskiJan">4) Przepisy o egzekucji na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej zostały ujęte zgodnie z wymaganiami dyscypliny finansowej. Jednostka gospodarki uspołecznionej, która uzyskała tytuł egzekucyjny, jest obowiązana w razie uchylania się dłużnika od świadczenia podjąć czynności zmierzające do ściągnięcia należności. W toku takiej egzekucji organ egzekucyjny powinien działać z urzędu, korzystając w razie potrzeby z pomocy organów Milicji Obywatelskiej. W razie bezczynności jednostki gospodarki uspołecznionej, będącej wierzycielem egzekucyjnym, organ egzekucyjny obowiązany jest zawiadomić jej jednostkę nadrzędną i prokuratora, jeżeli bezczynność grozi umorzeniem egzekucji.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#PosełWasilkowskiJan">Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym jest przewidziany w projekcie bardzo szeroko, podobnie jak w prawie obecnie obowiązującym. Była o tym szerzej mowa w referacie. Projekt nie wprowadza tutaj w stosunku do prawa obowiązującego istotnych innowacji. Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również brać udział w każdym toczącym się postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, interesu społecznego, własności społecznej lub praw obywateli (art. 7). Sąd powinien zawiadamiać prokuratora o każdej sprawie, w której jego udział uważa za potrzebny (art. 59).</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#PosełWasilkowskiJan">Prokurator nie jest związany z żadną ze stron. Może składać oświadczenie i zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe, oraz przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie. Może zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy (art. 55–60). Projekt kładzie między innymi nacisk na udział prokuratora w szczególnie drażliwym postępowaniu, mającym jako przedmiot odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub opiece, ą zatrzymywanej wbrew orzeczeniu sądowemu przez osobę nieuprawnioną. Dotyczyć to będzie najczęściej, jakkolwiek w ogóle wypadki te są chyba rzadkie, odebrania dziecka w razie rozwodu, czy jeżeli sąd rozwodowy powierzył pieczę nad dzieckiem jednemu z rodziców, a drugie z rodziców wzbrania się wykonać to orzeczenie.</u>
          <u xml:id="u-25.28" who="#PosełWasilkowskiJan">Projekt wykazuje dużą troskę o ułatwienie cywilno-prawnej ochrony praw obywateli. Należy tu przede wszystkim wskazać na przepisy o zwolnieniu od kosztów sądowych, na przepisy o postępowaniu w sprawach o roszczenia pracowników i na przepisy o egzekucji świadczeń alimentacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-25.29" who="#PosełWasilkowskiJan">Z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych korzystają pewne grupy spraw, a mianowicie: strona dochodząca należności pracownika albo naprawienia szkód wynikłych z wypadku w zatrudnieniu lub choroby zawodowej; strona dochodząca ustalenia ojcostwa i roszczeń z tym związanych, strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-25.30" who="#PosełWasilkowskiJan">Sąd może zwolnić od kosztów sądowych osobę, która wykaże, że nie jest w stanie ponieść tych kosztów bez uszczerbku dla utrzymania własnego i rodziny. Na wniosek strony zwolnionej od kosztów sąd ustanowi dla niej adwokata, jeżeli uzna jego udział w sprawie za potrzebny.</u>
          <u xml:id="u-25.31" who="#PosełWasilkowskiJan">Przepisy o postępowaniu w sprawach o roszczenia pracowników oraz przepisy o dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych będą niewątpliwie przedmiotem osobnych głosów w dyskusji, które przedstawią szczegółowo oba te doniosłe problemy. Nie będę więc o nich mówił. Natomiast chciałbym uzupełnić tę ogólną charakterystykę głównych cech projektu wzmianką o zagadnieniu środków proceduralnych, zmierzających do zapewnienia jednolitości i właściwego poziomu orzecznictwa sądowego w sprawach cywilnych.</u>
          <u xml:id="u-25.32" who="#PosełWasilkowskiJan">Reforma ustroju sądów i postępowania sądowego, przeprowadzona w 1950 r., zastąpiła tradycyjny w naszym kraju system trójinstancyjny systemem dwuinstancyjnym. Rozpatrywany projekt Kodeksu postępowania cywilnego zachowuje system dwuinstancyjny, którego wyższość została wykazana przez 15-letnią niemal praktykę. Istnieją więc i będą istnieć nadal dwa piony sądowe: pierwszy — sądy powiatowe jako pierwsza instancja i sądy wojewódzkie jako instancja odwoławcza oraz drugi pion — sądy wojewódzkie jako pierwsza instancja i Sąd Najwyższy jako instancja odwoławcza. Wobec tego, że w wyniku kilkuletniej ewolucji sąd powiatowy stał się sądem właściwości ogólnej, o bardzo szerokich kompetencjach, ogromna większość spraw cywilnych kończy się w sądzie wojewódzkim jako sądzie drugiej instancji. Do Sądu Najwyższego wpływa w trybie zwykłych środków odwoławczych tylko bardzo niewielki procent spraw i to tylko spośród tych, w których instancją pierwszą są sądy wojewódzkie. Przy takim systemie zwykłe środki odwoławcze, to jest rewizja i zażalenie, nie mogłyby zapewnić ani należytego poziomu, ani jednolitości orzecznictwa. Z tego względu już ustawodawstwo z 1950 r., wprowadzając system dwuinstancyjny, usankcjonowało szereg nowych środków, dzięki którym Sąd Najwyższy może sprawować efektywny zwierzchni nadzór nad orzecznictwem wszystkich sądów. Są to tak zwane w języku sądowym „środki nadzoru pozainstancyjnego”, mianowicie rewizja nadzwyczajna, która może być wniesiona od każdego orzeczenia kończącego postępowanie, podejmowanie przez Sąd Najwyższy uchwał, zawierających odpowiedzi na pytania prawne oraz wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej.</u>
          <u xml:id="u-25.33" who="#PosełWasilkowskiJan">Projekt Kodeksu postępowania cywilnego normuje spośród tych środków tylko rewizję nadzwyczajną, ponieważ problematyka uchwał wyjaśniających zagadnienia prawne i problematyka wytycznych wymiaru sprawiedliwości przedstawia się jednolicie w sprawach cywilnych i w sprawach karnych i została unormowana w ustawie z 15 lutego 1962 r. o Sądzie Najwyższym (uchwały Sądu Najwyższego zawierające odpowiedzi na pytania prawne są podejmowane bądź przez składy siedmiu sędziów, bądź przez poszczególne izby, bądź przez dwie izby połączone, bądź przez ogólne zgromadzenie Sądu Najwyższego; wytyczne wymiaru sprawiedliwości są uchwalane bądź przez jedną izbę Sądu Najwyższego, bądź przez dwie połączone izby, bądź przez zgromadzenie ogólne).</u>
          <u xml:id="u-25.34" who="#PosełWasilkowskiJan">Trzeba stwierdzić, że wymienione środki nadzoru pozainstancyjnego — przy prawidłowym współdziałaniu Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości, którym przysługuje inicjatywa w sprawie rewizji nadzwyczajnej, uchwał i wytycznych — dają Sądowi Najwyższemu pełne możliwości wykonywania jego konstytucyjnych zadań w zakresie nadzoru nad orzecznictwem.</u>
          <u xml:id="u-25.35" who="#PosełWasilkowskiJan">Wysoki Sejmie! Te krótkie uwagi o kilku wybranych problemach z zakresu rozpatrywanego projektu stanowią tylko niewielki przyczynek w dyskusji. Dotyczą one jednak szczególnie doniosłych rozstrzygnięć projektowanego kodeksu. Analiza tych rozstrzygnięć uzasadnia wniosek, że projekt czyni zadość postulatom dotyczącym sądowego postępowania cywilnego w obecnym okresie naszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-25.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszałekZenonKliszko">Głos ma poseł Tadeusz Sitek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#PosełSitekTadeusz">Wysoka Izbo! Projekt Kodeksu postępowania cywilnego wraz z poprawkami sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, przedstawiony Wysokiej Izbie przez posła sprawozdawcę prof. dr Jodłowskiego, jest trzecim aktem ustawodawczym, kodyfikującym nasze prawo cywilne. Kodeks postępowania cywilnego pozostaje w ścisłym powiązaniu z uchwalonym już w roku bieżącym Kodeksem cywilnym oraz Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym. Ta olbrzymia praca kodyfikacyjna prawa cywilnego jest poważnym dorobkiem polskiej myśli prawniczej w okresie XX-lecia państwa ludowego — pochłonęła ona dużo wysiłków i aktywnego wkładu wybitnych znawców prawa cywilnego, naukowców i praktyków, przedstawicieli resortów oraz komisji sejmowych.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#PosełSitekTadeusz">Ujednolicenie i jednoczesne wprowadzenie w życie przepisów o tak olbrzymim zasięgu i znaczeniu w stosunkach społecznych, tworzących zbiór podstawowych zasad współżycia społecznego w państwie ludowym, zabezpiecza praworządność i prawidłowy rozwój socjalistycznej demokracji. Dlatego też głównym założeniem przy opracowaniu nowego Kodeksu postępowania cywilnego było zebranie i usystematyzowanie oraz włączenie nowych treści do przepisów prawnych, dotyczących realizowania praw obywateli przed sądami.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#PosełSitekTadeusz">Przepisy dotychczas istniejące, których źródło tkwiło w okresie międzywojennym, a w szczególności Kodeks postępowania cywilnego z roku 1932, okazały się już dawno przestarzałe, częściowo nieaktualne, a często niezgodne z podstawowymi założeniami ustroju społeczno-politycznego Polski Ludowej, ulegały zmianom i dostosowaniom do nowych zasad ustrojowych.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#PosełSitekTadeusz">Słusznie też wprowadzono do projektu Kodeksu postępowania cywilnego przepisy o postępowaniu w sprawach małżeńskich wobec istnienia nowej instytucji cywilno-prawnej rozwodów, nowe przepisy dotyczące stosunków pracy, a w szczególności działania sądów z urzędu, przy rozpatrywaniu spraw z zakresu ochrony praw pracowniczych, zabezpieczenia alimentów, naprawiania szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym oraz postanowienia o ochronie interesów skarbu państwa. Obok zwykłych środków odwoławczych w instytucji rewizji nadzwyczajnej wprowadzono dużo korzystnych dla obywatela uproszczeń, gwarantujących mu obiektywne załatwienie sprawy.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#PosełSitekTadeusz">Charakterystyczną i godną podkreślenia jest zmiana treści art. 396 § 1, zawarta w projekcie w art. 410 § 1. Dawny przepis warunkował wniesienie rewizji nadzwyczajnej tylko wówczas, kiedy prawomocne orzeczenie, kończące postępowanie w sprawie, naruszało interes państwa ludowego albo powzięte zostało z pogwałceniem istotnych przepisów prawa. Nowy przepis przewiduje możność wniesienia rewizji nadzwyczajnej także od uzasadnienia prawomocnego orzeczenia, jeżeli uzasadnienie to narusza interes Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej albo w sposób rażący uchybia czci strony lub narusza jej prawa.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#PosełSitekTadeusz">Opracowane oprócz zbioru przepisów postępowania procesowego w sprawach spornych przepisy o postępowaniu niespornym, które dotąd mieściły się nie tylko w Kodeksie postępowania niespornego, lecz również w wielu innych aktach normatywnych i przepisach wprowadzających, wywoływały w orzecznictwie sądów trudności interpretacyjne i w korzystaniu z przepisów postępowania sądowego.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#PosełSitekTadeusz">Mówiąc o ujednoliceniu i zebraniu w jeden kodeks przepisów dotyczących spraw cywilnych, należy zwrócić uwagę na to, że treść przepisów pod względem redakcyjnym jest prosta, przejrzysta, a zatem bardziej zrozumiała dla każdego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#PosełSitekTadeusz">Na szczególne podkreślenie zasługuje przepis art. 607 nowego Kodeksu postępowania cywilnego, mający duże znaczenie praktyczne dla ludności wiejskiej. Przepis ten nakłada na sąd obowiązek szerokiego działania z urzędu w sprawach o zniesienie współwłasności nieruchomości rolnej. W sprawach tych sąd ustala nie tylko skład i wartość nieruchomości, rodzaj użytków wchodzących w jej skład, obszar nieruchomości stanowiący już własność współwłaścicieli, ale także w miarę potrzeby okoliczności przewidziane w art. 216 Kodeksu cywilnego, a więc spłaty na rzecz tych współwłaścicieli, którzy pracują w owym gospodarstwie rolnym, są małoletni bądź uczęszczają do szkół, bądź są trwale niezdolni do pracy. Tę ekonomię procesową ludność wiejska przyjmie na pewno z zadowoleniem.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#PosełSitekTadeusz">Dla rolnictwa istotną również rolę odgrywa art. 615 o ustanowieniu drogi koniecznej, która umożliwia dotarcie właściciela nieruchomości do drogi publicznej, uwzględniając równocześnie nie tylko interes wnioskodawcy, ale także interes społeczno-gospodarczy, pozwalający ekonomicznie wykorzystać czas i środki służące rozwojowi produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#PosełSitekTadeusz">Z tego wynika, że opracowanie nowego projektu Kodeksu postępowania cywilnego i zebranie łącznie możliwie wszystkich przepisów dotyczących postępowania sądowego jest bardzo korzystne i dla sądów, i dla obywateli.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#PosełSitekTadeusz">Nowy Kodeks postępowania cywilnego jest oryginalnym tworem polskiej myśli prawniczej, tworem powstałym w nowych warunkach ustrojowych, kodeksem opartym na doświadczeniach w okresie XX-lecia Polski Ludowej. Prace przygotowawcze do przedstawionego w dniu dzisiejszym projektu, jak słyszeliśmy, trwały wiele lat, w okresie tym niewątpliwie powstawały cząstki tego projektu w postaci oddzielnych ustaw i dekretów, w postaci orzecznictwa sądowego, stojącego na gruncie nowej rzeczywistości ustrojowej i nowego stosunku do ludzi, na podstawie polemiki prasowej, opracowania poszczególnych zagadnień przez naszych prawników, teoretyków i praktyków i głosów w dyskusji toczącej się w organizacjach społecznych. Dlatego szereg instytucji prawnych, szereg rozwiązań w postępowaniu sądowym jest nowych i oryginalnych, lecz przemyślanych, dojrzałych i uznanych jako najbardziej pomocne do realizacji uprawnień obywateli, ochrony interesu społecznego i praworządności socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#PosełSitekTadeusz">Przemiany ustrojowe, ochrona interesu gospodarki socjalistycznej, przemiany społeczno-gospodarcze znajdują wyraźne odbicie w przepisach projektu Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#PosełSitekTadeusz">Dominującą przesłanką większości przepisów jest ochrona interesów obywatela, ochrona praw ludu pracującego miast i wsi. Należy przede wszystkim podkreślić uczestnictwo w kompletach sądzących obok sędziów zawodowych, przedstawicieli środowisk — ławników ludowych, których udział daje gwarancję właściwego, prawidłowego wymiaru sprawiedliwości, zgodnego z celami i zasadami naszego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#PosełSitekTadeusz">Nowy kodeks w przepisach ogólnych wyraźnie podkreśla obowiązek wszechstronnego badania przez sąd wszystkich istotnych okoliczności faktycznych sprawy i wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków i praw. Sąd powinien bez zbytniego formalizowania dążyć do wykrycia rzeczywistej prawdy materialnej, do szybkiego rozstrzygania spraw, a w wypadkach potrzebnych udzielać stronom wskazówek co do czynności procesowych (art. 5), wyjaśniać znaczenie obowiązujących przepisów prawnych i pouczać o skutkach zaniedbań.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#PosełSitekTadeusz">Wszczęcie postępowania sądowego może następować nie tylko na wniosek obywateli, lecz również na wniosek organizacji społecznych, które w zakresie działalności statutowej mogą dla ochrony praw obywateli spowodować wszczęcie postępowania, jak również brać udział w toczącym się postępowaniu (art. 8, 61, 62, 63). Uprawnienia organizacji społecznych w tym zakresie są ściśle określone i odnoszą się w szczególności do prowadzenia spraw o roszczenia alimentacyjne, roszczenia pracowników ze stosunku pracy, jak również o wynagrodzenie szkód wywołanych wypadkiem w zatrudnieniu lub chorobą zawodową.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#PosełSitekTadeusz">Są to sprawy podlegające szczególnej ochronie prawnej, co znajduje następnie podkreślenie w przepisach i czynnym działaniu sądu, przez powoływanie z urzędu wszelkich potrzebnych dowodów w celu ustalenia właściwego stanu faktycznego, w przyśpieszonym biegu tych spraw, zabezpieczeniu roszczeń, nadawaniu wyrokom rygoru natychmiastowej wykonalności, obowiązku szybkiego przesyłania spraw do instancji rewizyjnych.</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#PosełSitekTadeusz">Nowe przepisy o egzekucji w szczególny sposób stwarzają warunki do zabezpieczenia egzekucji należności alimentacyjnych i innych należności, przez nałożenie obowiązku na zakłady pracy odnotowywania na wydawanych świadectwach pracy wzmianek o zajęciu wynagrodzenia lub wprost zawiadamiania nowego zakładu pracy o zajęciu wynagrodzenia oraz obowiązku powiadomienia komornika o zmianie miejsca pracy przez dłużnika.</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#PosełSitekTadeusz">W interesie praworządności, ochrony praw obywateli, jak również interesu społecznego i ochrony własności społecznej, może być wszczęte postępowanie na wniosek prokuratora. Sąd ma również obowiązek zawiadamiania prokuratora o każdej sprawie, w której uważa jego udział za potrzebny. Udział prokuratora przewidziany jest nie tylko w sprawach majątkowych czy dotyczących ochrony własności społecznej, lecz również w sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego, w określonych wypadkach przewidzianych w ustawie, a w szczególności w sprawach o ustalenie ojcostwa, o zaprzeczenie ojcostwa, unieważnienie uznania dziecka, rozwiązanie przysposobienia czy o ubezwłasnowolnienie.</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#PosełSitekTadeusz">Księga druga Kodeksu postępowania cywilnego zajmuje się postępowaniem nieprocesowym, poprzednio zwanym niespornym. Biorą w nim udział osoby zainteresowane, zwane uczestnikami, a postępowanie to reguluje sprawy z zakresu prawa osobowego, z zakresu prawa spadkowego oraz złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. Cały ten dział postępowania, który poprzednio mieścił się w zbiorze zawierającym około 300 stron druku, obecnie zawarty jest w 191 artykułach, co już mówi o konkretnym ujmowaniu zagadnień, przejrzystości i uproszczeniu postępowania w niektórych rodzajach spraw.</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#PosełSitekTadeusz">Obok przepisów regulujących postępowanie dotyczące prawa osobowego, rodzinnego oraz opiekuńczego są tu przepisy związane z rozwojem gospodarki socjalistycznej, w szczególności w zakresie ograniczenia podziału gospodarstw rolnych, znoszenia współwłasności, współdziałania sądów z organami administracji państwowej w zakresie możliwości podziału nieruchomości. Na podstawie przepisów art. 634, 660 i 667 sąd decyduje o wyborze spadkobiercy, który prowadzić będzie gospodarstwo rolne należące do spadku. Przepisy te upoważniają sąd do badania z urzędu, który spośród spadkobierców odpowiada warunkom do dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Przepisy art. 667 są podstawą prawną, na zasadzie której sąd stwierdza nabycie spadku przez spadkobierców oraz określa wysokość ich udziału w gospodarstwie rolnym. W sprawach, szczególnie dotyczących możliwości podziału gospodarstw chłopskich, sąd powinien dążyć do uzgodnienia interesów stron z interesem ogólnospołecznym.</u>
          <u xml:id="u-27.20" who="#PosełSitekTadeusz">Warto w tym świetle podkreślić wagę przepisów art. 815 dotyczących ograniczenia egzekucji, które odnosi się nie tylko do przedmiotów osobistego użytku narzędzi i zapasów niezbędnych do wykonywania pracy, ale wymienia również zwierzęta domowe niezbędne do zaspokojenia osobistych potrzeb dłużnika i jego rodziny oraz zapasy paszy i ściółki.</u>
          <u xml:id="u-27.21" who="#PosełSitekTadeusz">Wysoka Izbo! Podkreśliłem tutaj tylko niektóre szczególne i charakterystyczne dla nowego kodeksu przepisy, świadczące, iż wraz z przeobrażeniami ustrojowymi, społecznymi, gospodarczymi, kulturalnymi nastąpiły również zmiany zasad postępowania sądowego, zawierające zmiany stosunku do spraw obywateli, nowe uregulowanie praw i obowiązków obywateli oraz państwa wobec obywateli w postępowaniu sądowym. Kiedy się czyta nowy kodeks uderza przede wszystkim przejrzystość treści przepisów, dążenie do zniesienia zbytniej formalistyki, dążenie do osiągania celów procesowych środkami, które by zapewniły szybkość i właściwy sposób rozstrzygania spraw obywateli.</u>
          <u xml:id="u-27.22" who="#PosełSitekTadeusz">Niewątpliwie nowe przepisy, wykorzystane należycie, będą znaczną pomocą w osiąganiu zadań sądownictwa z korzyścią dla państwa i obywateli. Wydaje się rzeczą oczywistą, że dla osiągnięcia właściwych celów należy nowe przepisy doprowadzić do wiadomości sędziów oraz szeroko spopularyzować je wśród obywateli.</u>
          <u xml:id="u-27.23" who="#PosełSitekTadeusz">Są to wymagania konieczne, mówi o nich art. 3 Kodeksu postępowania cywilnego. Dlatego też organizacje społeczne, prasa codzienna, radio i wydawnictwa prawnicze powinny szeroko popularyzować wśród społeczeństwa przepisy Kodeksu postępowania cywilnego i wyjaśniać konieczność składania prawdziwych oświadczeń o okolicznościach faktycznych, mówienia prawdy i udzielania wyjaśnień bez ukrywania czegokolwiek. O ile będzie tak harmonijne i świadome działanie prawne sądów i uczestników postępowania, ustalenie prawdy materialnej i szybkie rozstrzyganie sprawy jest możliwe.</u>
          <u xml:id="u-27.24" who="#PosełSitekTadeusz">Przed resortem wymiaru sprawiedliwości stanie poważne zadanie wprowadzenia Kodeksu postępowania cywilnego i czuwanie nad prawidłowym stosowaniem jego przepisów.</u>
          <u xml:id="u-27.25" who="#PosełSitekTadeusz">Nie same jednak przepisy kształtują rzeczywistość, lecz przede wszystkim prawidłowe ich wykonanie. Nowy kodeks powinien być nie tylko literą prawa, ale duchem i treścią pracy naszego sądownictwa. Chodziłoby o to, aby zasady nowego kodeksu dobrze służyły orzecznictwu sądowemu, wiązały prawo z potrzebami życia, wywierały wpływ na kształtowanie się socjalistycznych norm we współżyciu społecznym, aby wiązały interes jednostki z interesem społecznym i państwowym. Należy wyrazić przekonanie, że nowy Kodeks postępowania cywilnego przyczyni się do szybkiego załatwienia spraw, zwłaszcza tak ważnych dla obywatela, jak należności za pracę, odszkodowania za wypadki w pracy, alimenty. Sprawy te niejednokrotnie ciągnęły się latami, co nie leży w interesie ani obywateli, ani naszego ustroju.</u>
          <u xml:id="u-27.26" who="#PosełSitekTadeusz">Na tle wykonywania nowego Kodeksu postępowania cywilnego i jego słusznych założeń nasuwają się także niektóre uwagi, na przykład:</u>
          <u xml:id="u-27.27" who="#PosełSitekTadeusz">— termin do wniesienia rewizji nadzwyczajnej wynosi sześć miesięcy od uprawomocnienia się wyroku. Jest to okres wydawałoby się dostatecznie długi na wniesienie rewizji nadzwyczajnej. Jednakże praktyka wykazuje, że o uzasadnieniu prawomocnego wyroku w postępowaniu rewizyjnym obywatel dowiaduje się nierzadko po upływie 3–4 miesięcy od ogłoszenia wyroku. Stąd złożenie wniosku o rewizję nadzwyczajną przypada często w terminie zbyt późnym, aby mógł być rozpoznany przez Ministra Sprawiedliwości czy Prokuratora Generalnego i z tych względów wniosek traci często praktyczne znaczenie bez winy zainteresowanego.</u>
          <u xml:id="u-27.28" who="#PosełSitekTadeusz">Szczególnie dużo trudności i kłopotów ma tu środowisko wiejskie, którego kultura prawna jest niewysoka, często nie orientuje się ono w biegu terminów dotyczących środków odwoławczych, z tych względów wnioski o rewizję nadzwyczajną pozostają bez skutku, gdyż upłynął już termin do wniesienia rewizji nadzwyczajnej.</u>
          <u xml:id="u-27.29" who="#PosełSitekTadeusz">Dlatego apeluję do Ministra Sprawiedliwości, aby spowodował, by uzasadnienia wyroków II instancji były możliwie szybko dostępne dla zainteresowanych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-27.30" who="#PosełSitekTadeusz">I jeszcze jedna uwaga. Projekt kodeksu w art. 816 sprawę wyłączenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne spod egzekucji przekazuje do załatwienia w osobnym rozporządzeniu Ministrowi Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Ministrem Finansów. Proszę więc Obywateli Ministrów, aby rozporządzenie takie ukazało się możliwie jak najszybciej i uwzględniało, iż egzekucja sądowa nie powinna wpłynąć na zahamowanie możliwości produkcyjnych gospodarstwa rolnego oraz nie powinna w okresie gospodarczym pozbawiać zainteresowanych koniecznych środków do życia.</u>
          <u xml:id="u-27.31" who="#PosełSitekTadeusz">Wysoki Sejmie! Korzystne zmiany Przepisów postępowania cywilnego, jakie wnosi projekt w stosunku do obecnie obowiązujących norm, a w szczególności scalenie w jedną całość dotychczasowych przepisów rozrzuconych w różnych ustawach, daleko idące odformalizowanie postępowania, pogłębienie zasady prawdy obiektywnej, szeroki udział prokuratora oraz organizacji społecznych w procesie i inne zmiany wzbogacać będą nasz dwudziestoletni dorobek w zakresie pozytywnych przeobrażeń we współżyciu między ludźmi oraz w stosunkach między obywatelem i państwem ludowym.</u>
          <u xml:id="u-27.32" who="#PosełSitekTadeusz">Ustrój socjalistyczny zapewnił człowiekowi pracy w Polsce Ludowej warunki do poszanowania jego godności osobistej, prawo do pracy i wypoczynku, do rozwoju swoich uzdolnień i wartości.</u>
          <u xml:id="u-27.33" who="#PosełSitekTadeusz">Dyskutowany dzisiaj Kodeks postępowania cywilnego jest zabezpieczeniem dalszego rozwoju socjalistycznych stosunków społecznych i praw obywatelskich w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-27.34" who="#PosełSitekTadeusz">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, w przeświadczeniu, że dyskutowany na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu Kodeks postępowania cywilnego jest prawnym zabezpieczeniem rozwoju socjalistycznych zasad współżycia społecznego w naszym kraju, będzie głosować za projektem Kodeksu postępowania cywilnego i Przepisami wprowadzającymi ten kodeks w brzmieniu przedstawionym przez sejmową Komisję Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-27.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszałekZenonKliszko">Głos ma poseł Tadeusz Gierzyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Wysoki Sejmie! Już tylko kilka tygodni dzieli nas od ważnego wydarzenia nie tylko prawnego, ale i społeczno-gospodarczego. W dniu 1 stycznia 1965 roku wchodzą w życie Kodeks cywilny oraz Kodeks rodzinny i opiekuńczy.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Jest rzeczą oczywistą, że samo istnienie nowego prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, które prawnicy określają prawem materialnym i uzyskanie mocy obowiązującej przez to prawo, nie jest równoznaczne z jego realizacją.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Urzeczywistnieniu cywilnego prawa materialnego służy prawo formalne, procesowe, dobrze więc się stało, że projekt Kodeksu postępowania cywilnego będzie mógł dziś być przez Wysoki Sejm uchwalony, co umożliwi stosowanie przepisów kodeksu także od pierwszego dnia nowego roku kalendarzowego.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Mamy przed sobą akt prawny o doniosłym znaczeniu, praktycznie nie mniejszym, jak dwie poprzednie kodyfikacje, i to nie ze względu na swoją obszerność — liczy przecież ponad 1.100 artykułów — ale z uwagi na wielką rolę społeczną procedury cywilnej. Służy ona ochronie ustroju państwa ludowego w sprawach cywilnych, zawiera procesowe gwarancje ochrony mienia społecznego oraz praw i interesów jednostek gospodarki uspołecznionej w sporach między tymi jednostkami a obywatelami, nadto zaś chroni zagwarantowane przez ludowy porządek prawny prawa i interesy obywateli, o ile prawa te realizowane są zgodnie z zasadami współżycia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Z liczb podanych przez posła sprawozdawcę wynika, że zasięg przepisów o postępowaniu cywilnym jest bardzo rozległy. 750 tysięcy spraw cywilnych rocznie — około 3 milionów obywateli biorących udział w charakterze stron, zainteresowanych, biegłych lub świadków w tych sprawach — wskazuje na społeczną rangę projektu Kodeksu postępowania cywilnego i użyteczność przepisów w nim zawartych.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Uderza szczególnie duża ilość spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego: 10–11 tys. spraw o ustalenie ojcostwa, około 30 tys. spraw o alimenty, 30–35 tys. spraw rozwodowych, 40–46 tys. spraw opiekuńczych — w tym 12–14 tys. spraw o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej i 4 do 6 tys. spraw o przysposobienie, to szeroki krąg często bardzo nabrzmiałych i bolesnych konfliktów, które trzeba rozwiązać bądź złagodzić przy zastosowaniu przepisów o postępowaniu cywilnym, przepisów pozostających w ścisłym związku z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Waga tych spraw jest niewątpliwa. Jak te trudne, skomplikowane problemy związku małżeńskiego, rodziny, dziecka zarysowują się w tych częściach, działach i tytułach projektu Kodeksu postępowania cywilnego, które mają służyć realizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego?</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Podobnie jak cały projekt, i te jego części nawiązują do istniejących przepisów, nie wprowadzając do nich jakichś zasadniczych, głębokich zmian.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Jest to zasada słuszna, w szczególności w odniesieniu do spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, szczególnie czułych i wrażliwych na wszelkie zmiany — toteż projekt Kodeksu postępowania cywilnego przede wszystkim wciela dotychczasowe przepisy zgodnie z generalną linią pełnej kodyfikacji prawa procesowego.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Nie jest to jednak kodyfikacja tylko formalna, mechaniczna. Projekt Kodeksu postępowania cywilnego bowiem uzupełnia, poprawia, porządkuje i unowocześnia obowiązujące przepisy, usprawnia i przyśpiesza postępowanie, a przede wszystkim przystosowuje przepisy o postępowaniu do nowych norm Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zachowując przy stosowaniu przepisów ogólnych odrębny tryb w postępowaniu procesowym, nieprocesowym, zabezpieczającym i egzekucyjnym w sprawach małżeńskich, rodzinnych i opiekuńczych, ze względu na specyfikę tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Ochrona rodziny jako całości, czy też poszczególnych jej członków, znajduje w projekcie Kodeksu postępowania cywilnego wyraz zarówno w przepisach odnoszących się do sytuacji, gdy samo wniesienie sprawy do sądu świadczy o rozbiciu rodziny, a co najmniej głębokim konflikcie rodzinnym, jak i w sprawach, gdzie ustawodawca przewidział ingerencję sądu ze względów mających charakter profilaktyki.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Do kategorii pierwszej zaliczyć trzeba ten typ spraw, jak sprawy o rozwód, alimenty, ustalenie czy zaprzeczenie ojcostwa.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Do drugiej — będą należały sprawy o zezwolenie na zawarcie małżeństwa, przysposobienie, ustanowienie opieki itp.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Znaczenie, jakie przywiązuje ustawodawca do zagadnień wiążących się ze sprawami rodziny, ma odbicie w samej systematyce Kodeksu postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Wysoka ranga spraw rodzinnych, podkreślenie niezależności od spraw czysto majątkowych — znalazły wyraz w projekcie Kodeksu postępowania cywilnego w postaci szeregu postanowień odrębnych, szczególnych, zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w sposobie wykonywania orzeczeń.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Dział I, w tytule VII w księdze I określa szczegółowo postępowanie w sprawach małżeńskich, dział II — w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi.</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">W księdze II, dział II reguluje tryb postępowania w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego; w postępowaniu egzekucyjnym wyodrębniono też w oddzielne tytuły egzekucje świadczeń alimentacyjnych i o wydanie dziecka.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Warto podkreślić, iż te części projektu Kodeksu postępowania cywilnego opracowała Komisja Wymiaru Sprawiedliwości z dużą pieczołowitością i troską o los rodziny i dzieci jaśniej precyzując szereg przepisów i wprowadzając kilka nowych, jak na przykład wyłączenie małoletnich do lat 13 z przesłuchiwania w charakterze świadków w procesach rozwodowych, a dzieci rozwodzących się małżonków do ukończenia 17 roku życia. Postulat taki był juz od dawna wysuwany przez lekarzy i pedagogów i został w projekcie Kodeksu postępowania cywilnego całkowicie zrealizowany. Komisja wyszła z założenia, że małoletni powinni być odseparowani od demoralizującej często atmosfery spraw rozwodowych, a dzieci rozwodzących się rodziców od wpływu na zeznania, praktyka bowiem zna wiele przypadków skłaniania przez rodziców dzieci do składania korzystnych dla siebie zeznań.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">W sprawach ze stosunków rodzinnych znajdzie zastosowanie także wiele przepisów mających na celu odformalizowanie i przyśpieszenie postępowania, ułatwienie wykrycia prawdy obiektywnej, tak ważny dla tych spraw dowód z przesłuchania stron, który ma być przeprowadzony, na przykład, w każdej sprawie o rozwód. Rola tego dowodu szczególnie wzrasta, kiedy przypomnimy, że projekt Kodeksu postępowania cywilnego nakłada na strony obowiązek składania wyjaśnień co do okoliczności sprawy, zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek.</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Doceniając znaczenie dowodu z grupowego badania krwi we wszystkich sprawach mających na celu dochodzenie praw stanu, projekt Kodeksu postępowania cywilnego wprowadza nowe przepisy dotyczące przeprowadzania tego dowodu.</u>
          <u xml:id="u-29.20" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Sprawozdanie z grupowego badania krwi ma zawierać stwierdzenie, czy sprawdzono należycie tożsamość osób, których krew pobrano, oraz wskazanie sposobu przeprowadzenia badania. Sprawozdanie ma być podpisane przez osobę, która przeprowadziła badanie, a jeśli krew została pobrana przez inną osobę, to pobranie krwi powinno być stwierdzone jej podpisem.</u>
          <u xml:id="u-29.21" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Stosowanie tego przepisu wykluczy chyba całkowicie możliwość pomyłki lub nadużyć, podnosząc tym samym znacznie walor tego dowodu.</u>
          <u xml:id="u-29.22" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Wyrazem humanizmu i troski o prawa człowieka jest przepis, w myśl którego pobranie krwi w celu jej badania może nastąpić tylko za zgodą osoby, której krew ma być pobrana, a w odniesieniu do dziecka, które nie ukończyło lat 13 — jego przedstawiciela ustawowego.</u>
          <u xml:id="u-29.23" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Jako korzystną modernizację przepisów, dotyczących dowodu z biegłych, przyjąć należy przepis, zezwalający sądowi na zażądanie opinii odpowiedniego instytutu naukowego lub naukowo-badawczego. Przepis ten wskazuje kierunek rozwojowy instytucji biegłego sądowego i z przepisu tego będą niewątpliwie korzystały sądy w wypadku konieczności badań przez antropologów w sprawach ustalenia ojcostwa, przez psychologów w wypadkach wątpliwości, komu powierzyć dziecko, w sprawach rozwodowych, opiekuńczych czy też o przysposobienie oraz wielu innych specjalistów.</u>
          <u xml:id="u-29.24" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Wspominałem już o udziale prokuratora w sprawach rodzinnych. Odpowiedni przepis stanowi, że w sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego, prokurator może wytaczać powództwo tylko w wypadkach, przewidzianych w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-29.25" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Z zestawienia przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego wynika, że prokuratorowi nie przysługuje na przykład samodzielne uprawnienie do wniesienia powództwa o rozwód. Ratio legis tego przepisu stanowi niewątpliwie założenie, że poza małżonkami nikt inny nie powinien ingerować w prawo tak osobiste, jak prawo do rozwiązania ważnie zawartego małżeństwa przez rozwód.</u>
          <u xml:id="u-29.26" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Niepodobna nie docenić znaczenia społecznego przepisów przyznających legitymację czynną w sprawach o roszczenia alimentacyjne organizacjom społecznym, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej. Jak uczy doświadczenie, wiele nieodwracalnych często tragedii ludzkich płynie z nieświadomości, niezaradności, fałszywego wstydu czy lęku przed represjami ze strony pozwanej. Wniesienie w odpowiedniej chwili sprawy do sądu o alimenty przez organizację społeczną, nie tylko może zapobiec dramatowi rodzinnemu, lecz będzie miało duże znaczenie wychowawcze, stanie się przestrogą dla innych i może wpoić w społeczeństwo przekonanie, że nie można w sposób karygodny lekceważyć swych obowiązków rodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-29.27" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Z zagadnień, dotyczących spraw rozwodowych, chciałbym zatrzymać się jeszcze na jednym. W toku opracowywania projektu Kodeksu postępowania cywilnego rozważana była celowość utrzymania instytucji posiedzeń pojednawczych w ich dotychczasowej formie. Przeciwnicy obligatoryjnych posiedzeń pojednawczych podnosili ich małą efektywność, wysuwali ich bezcelowość w wypadkach, gdy strona pozwana od początku zgadza się na rozwód, a nawet sama do niego dąży. Z poglądami tymi niepodobna się zgodzić. Stojąc na gruncie konstytucyjnej zasady trwałości małżeństwa i rodziny, traktując rozwody jako „zło konieczne”, należy uczynić wszystko, aby do rozwodu nie dopuścić. Oczywiście, gdy sprawa znalazła się na wokandzie sądowej — trudno mówić o profilaktyce, ale należy uczynić przynajmniej tę jeszcze jedną próbę, aby wykorzystując autorytet sędziowski, starać się nakłonić strony do pojednania. Liczba spraw rozwodowych nie maleje. W III kwartale 1964 r. wpłynęło ich do sądu 10.138. W tym samym czasie sądy uwzględniły 4.213 powództw, orzekając rozwód. Jeżeli w wyniku posiedzeń pojednawczych w 5 procentach strony opuszczały salę sądową pogodzone — to nawet dla takich wyników warto i trzeba było posiedzenie pojednawcze utrzymać. Zniesienie ich zresztą mogłoby być zrozumiane jako złagodzenie rygorów w sprawach o rozwód, a taki wniosek byłby zarówno błędny, jak i szkodliwy.</u>
          <u xml:id="u-29.28" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Być może, że dotychczasowy sposób przeprowadzania posiedzeń pojednawczych jest zbyt formalistyczny, a tym samym nie może doprowadzić do celu, często zaś nawet rozczarowuje tę stronę, która przychodząc do sądu żywiła nieśmiałą nadzieję, że pojednanie nastąpi. Ale to już jest zagadnienie pozakodeksowe, kwestia samej postawy sędziego, kierującego posiedzeniem, i warunków, w jakich to posiedzenie się odbywa. Powołane do tego czynniki mogą opracować i zalecić jakoś bardziej kameralną formę tego spotkania poróżnionych małżonków i stworzyć warunki oraz właściwą atmosferę do podjęcia mediacji w kierunku pogodzenia stron.</u>
          <u xml:id="u-29.29" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Dalszym przejawem dążenia do pogodzenia zwaśnionych małżonków są przepisy, dotyczące zawieszenia postępowania w sprawach o rozwód. Projekt Kodeksu postępowania cywilnego przejmuje dotychczasowy przepis, zezwalający sądom na tego rodzaju zawieszenie, ilekroć sąd nabierze przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego.</u>
          <u xml:id="u-29.30" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Celowy także jest nowy przepis, umożliwiający zawieszenie postępowania w wypadku nieprzybycia powoda na pierwsze posiedzenie sądowe, co pociąga za sobą podjęcie postępowania — na wniosek powoda — nie wcześniej niż po upływie trzech miesięcy, a w razie niezgłoszenia takiego wniosku, w ciągu roku po zawieszeniu — umorzenie postępowania.</u>
          <u xml:id="u-29.31" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">W toku publicznej dyskusji nad Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym wysuwany był postulat zagwarantowania stronom intymności ich życia osobistego również w sprawach o rozwód. Postulat ten realizują w projekcie Kodeksu postępowania cywilnego dwa przepisy:</u>
          <u xml:id="u-29.32" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">— jeden z nich stanowi, że posiedzenia w sprawach małżeńskich odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie strony żądają jawności, a sąd uzna, że jawność nie zagraża dobrym obyczajom;</u>
          <u xml:id="u-29.33" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">— drugi — zezwala na ograniczenie postępowania dowodowego do przesłuchania samych tylko małżonków w wypadku, gdy strona pozwana uznaje żądanie pozwu, wyrażając tym samym zgodę na rozwód.</u>
          <u xml:id="u-29.34" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Nowość legislacyjną, choć zaczerpniętą z praktyki sądowej, stanowi przepis dotyczący przeprowadzania wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków wychowawczych i bytowych małoletnich dzieci stron. Przepis ten ułatwi sądom decyzję, któremu z rodziców powierzyć należy dziecko, w jaki sposób sprecyzować uprawnienia i obowiązki drugiego rodzica i jakie zasądzić alimenty.</u>
          <u xml:id="u-29.35" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Odrębny rozdział Kodeksu postępowania cywilnego reguluje także postępowanie przed sądem opiekuńczym. Na uwagę zasługuje przepis, dotyczący działania przy tym sądzie społecznych organów pomocniczych w sprawach opiekuńczych małoletnich. Organy te, w osobach inspektorów społecznych, działają już od kilku lat i stanowią poważną pomoc dla sądu. Udzielają one także pomocy rodzicom i opiekunom, wskazują kandydatów na opiekunów i wykonują inne czynności, zlecone im przez sąd, jak przeprowadzenie wywiadów środowiskowych, ustalenie warunków życia małoletnich itp.</u>
          <u xml:id="u-29.36" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Na terenie kraju działa ponad 4 tys. inspektorów społecznych. Jest to kadra wyszkolona i ofiarna, zdająca sobie sprawę z tego, że pełnienie powierzonych im obowiązków jest zaszczytną funkcją społeczną.</u>
          <u xml:id="u-29.37" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Projekt Kodeksu postępowania cywilnego rozwija nową i pożyteczną instytucję, wprowadzoną przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy w postaci tak zwanej popularnie adopcji anonimowej. Pragnąc uniknąć zetknięcia się starej i nowej rodziny, co często stawało się źródłem konfliktu, a czasem doprowadzało do szantażu, projekt Kodeksu postępowania cywilnego przewiduje, że nie wzywa się na rozprawę rodziców, którzy wyrazili zgodę na przysposobienie ich dziecka w przyszłości bez określenia osoby przysposabiającej.</u>
          <u xml:id="u-29.38" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">W takim wypadku rodzice „naturalni” nie są uczestnikami postępowania o przysposobienie, a postulat tajemnicy, na którym zwykle tak bardzo zależy nowej rodzinie, może być niemal całkowicie zrealizowany.</u>
          <u xml:id="u-29.39" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Jak już wspomniałem, w odrębny tytuł ujęte zostały także przepisy dotyczące egzekucji świadczeń alimentacyjnych. O znaczeniu egzekucji w tych sprawach świadczy fakt, iż do komorników wpływa ich rocznie około 50 tys., to jest około 9% ogółu wniosków egzekucyjnych. W pierwszym półroczu bieżącego roku wszczętych zostało ponad 25 tys. egzekucji w poszukiwaniu należności alimentacyjnych. W 1962 r. wyegzekwowano tytułem alimentów 3,6 mln zł, a w 1963 r. około 8 mln zł. Wskazuje to na usprawnienie i polepszenie stanu egzekucji świadczeń alimentacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-29.40" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Przepisy egzekucyjne zostały w ostatnich latach przystosowane do przemian społeczno-gospodarczych i dokonano zmian, które stworzyły warunki do maksymalnego usprawnienia egzekucji należności alimentacyjnych. Projekt Kodeksu postępowania cywilnego uzupełnia dotychczasowe przepisy jeszcze jednym, zasługującym na uwagę, który dopuszcza wszczęcie egzekucji o alimenty z urzędu, na żądanie sądu pierwszej instancji rozpoznającego sprawę nawet bez wniosku stron, W części drugiej projektu Kodeksu postępowania cywilnego, zawierającej przepisy zabezpieczające i egzekucyjne, wymienić trzeba jeszcze jedno novum. Od kilku lat ostrej krytyce poddawane były przepisy dotyczące egzekucji o wydanie dziecka. Dziś nie tylko słowo „egzekucja” w odniesieniu do odebrania osoby znikło z kodeksu, lecz i same przepisy oparte zostały na nowych humanitarnych zasadach. Komisja wprowadziła przepis, umożliwiający nadzór prokuratora w tak ważnych społecznie sprawach, jak sprawy o odebranie dziecka, i wyodrębniła w nowy dział wykonywanie orzeczeń, dotyczące odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, a to ze względu na jak najbardziej osobisty charakter egzekucji, ustalając szczegółowy tryb nadzoru prokuratorskiego nad tymi czynnościami egzekucyjnymi. Chodziło przede wszystkim o to, aby dziecku zaoszczędzić przykrości, a czasem nawet wstrząsu psychicznego, a równocześnie zabezpieczyć skuteczność działania.</u>
          <u xml:id="u-29.41" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Przedstawione niektóre tylko spośród wielkiej ilości przepisów projektu Kodeksu postępowania cywilnego wykazują daleko idącą troskę ustawodawcy o interes społeczny, o dobro rodziny i interes dziecka. Projekt Kodeksu postępowania cywilnego stwarza dobre warunki do wcielania w życie prawa rodzinnego i opiekuńczego Polski Ludowej, do ukształtowania nowego modelu rodziny socjalistycznej, do zapewnienia trwałości i stabilności małżeństwa i rodziny, i do zapewnienia jak najpomyślniejszych warunków rozwojowych dziecka i młodzieży. Stanowi to duże osiągnięcie wszystkich, którzy w opracowanie projektu Kodeksu postępowania cywilnego włożyli tyle trudu i troski.</u>
          <u xml:id="u-29.42" who="#PosełGierzyńskiTadeusz">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za projektem Kodeksu postępowania cywilnego i Przepisów wprowadzających ten kodeks.</u>
          <u xml:id="u-29.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszałekZenonKliszko">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 15 do godz. 11 min. 50)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#Marszałek">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Anna Piotrowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#PosełPiotrowskaAnna">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Omawiając podstawowe założenia polityczne i społeczne projektu Kodeksu postępowania cywilnego nie można pominąć działu, który w sposób szczególny normuje postępowanie w sprawach o roszczenia pracowników. Tym działem pragnę się właśnie zająć.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#PosełPiotrowskaAnna">Wyodrębnienie tego postępowania w specjalny dział, jako jednego z postępowań szczególnych, wprowadzenie doń szeregu nowych przepisów, a nawet nowych instytucji procesowych, stanowi wyraz rzetelnej troski ustawodawcy o coraz pełniejszą i coraz szybszą realizację uprawnień pracowniczych na tych zwłaszcza odcinkach, gdzie interes pracownika powinien być ze względów społecznych szczególnie chroniony i gdzie przejawy niepraworządności w stosunku do pracownika są przez niego bardzo boleśnie odczuwane. Dotyczy to przede wszystkim spraw, o przywrócenie do pracy, o wynagrodzenie za pracę i odszkodowanie za wypadki w zatrudnieniu.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#PosełPiotrowskaAnna">Jest rzeczą powszechnie znaną, że mimo gwarancji ustawowych, chroniących stosunek pracy, mimo wyraźnych dyrektyw kierowanych wielokrotnie przez partię, przez organizacje zawodowe i przez organy władzy do kierownictw przedsiębiorstw, zdarzają się wypadki, że stosunki między nimi a załogą nie zawsze kształtują się w sposób zgodny z prawem. Powstają sytuacje konfliktowe, wywołujące u pracownika poczucie krzywdy, podważające zaufanie załogi do kierownictwa, powodujące rozdźwięki między nią a kierownictwem, co w sumie ujemnie wpływa na współpracę między administracją a załogą i hamuje działalność zakładów zarówno produkcyjną, jak i społeczną.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#PosełPiotrowskaAnna">Dlatego też zapobieganie konfliktom przez wdrożenie administracji gospodarczej do postępowania zgodnego z prawem, a szybkie i prawidłowe ich likwidowanie — o ile już one powstaną — stanowi jedną z przesłanek rozwoju gospodarczego i postępu społecznego. Stąd też wyłania się pilna potrzeba dalszego umacniania praworządności w stosunkach pracy.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#PosełPiotrowskaAnna">Projekt Kodeksu postępowania cywilnego jest właśnie dalszym krokiem na tej drodze, jest konsekwentną kontynuacją — w pełnej już i dojrzałej postaci — tych poprzednich aktów ustawodawczych, zwłaszcza nowelizacji do Kodeksu postępowania cywilnego, które starały się wprowadzić procesowe gwarancje dla ochrony interesów pracowniczych.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#PosełPiotrowskaAnna">Aktem dużego znaczenia dla ugruntowania praworządności i rozstrzygania sporów ze stosunku pracy, na drodze zwłaszcza ugodowej, było wprowadzenie zakładowych komisji rozjemczych. Te szczególne sądy społeczne zbliżyły wymiar sprawiedliwości w tych sprawach do społeczeństwa, oddały decyzję w ręce samych załóg. Przez swoją znajomość stosunków panujących w zakładzie pracy i jego potrzeb, a także znając pracownika, jego sytuację osobistą, rodzinną, a także wartość jako członka załogi, mogą one rzetelniej rozpoznać jego pretensje, uwzględniając nie tylko samą literę prawa, ale także społeczne i ludzkie aspekty konfliktu.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#PosełPiotrowskaAnna">Sąd, oddalony od pracownika i jego zakładu, nie jest w stanie — mimo najlepszej woli — dysponować w procesie tak bogatym i wszechstronnym materiałem, jak komisja rozjemcza, która rozpoznaje sprawę swojego zakładu pracy i swojego współtowarzysza. Stąd jej orzeczenia, może nawet mniej precyzyjne pod względem prawnym, będą niewątpliwie bardziej zbliżone do społecznego poczucia słuszności, a także bardziej zrozumiałe i bliższe tym wszystkim, do których bezpośrednio i pośrednio się odnoszą. Dlatego też mogą one spełniać skuteczniej niż wyroki sądowe rolę wychowawczą tak w stosunku do załogi, jak i do administracji zakładu, a przez to zapobiegać na przyszłość powstawaniu nowych konfliktów. Ścisłe zaś powiązanie działalności komisji rozjemczych z pracą rad zakładowych stwarza szerokie możliwości do ugodowego załatwiania sporów, bez uciekania się do tej ostateczności, jaką jest orzeczenie, które przecież tylko rozstrzyga konflikt, ale go nie likwiduje.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#PosełPiotrowskaAnna">Oceniając pracę komisji rozjemczych z perspektywy dziesięciu lat ich istnienia, możemy stwierdzić nie tylko ogromny ich wzrost ilościowy — bo w chwili obecnej działa ich na terenie kraju około 8 tys. — ale przede wszystkim poważne podniesienie poziomu ich pracy, a w konsekwencji wzrost autorytetu jako organu wymiaru sprawiedliwości. Początki w działaniu komisji rozjemczych były trudne: słaba na ogół znajomość ustawodawstwa pracy, nieumiejętność prowadzenia procesu, poddawanie się wpływom — powodowały konieczność częstego przekazywania spraw do sądu; zdarzały się wypadki świadomego uchylania się komisji od rozpoznawania spraw trudnych bądź takich, w których wystąpiło silne, osobiste zaangażowanie się kierownictwa zakładu. Dzięki jednak dużej pracy szkoleniowej związków zawodowych, pomocy sądów i sędziów, zwłaszcza zaś przez wykrystalizowanie się w ciągu tych lat poważnej grupy aktywu społecznego, stanowiącego trzon komisji rozjemczych, można dzisiaj z pełnym przekonaniem stwierdzić, że komisje zdały egzamin życiowy i że spełniają one dobrze swoją funkcję społeczną. Dowodem tego jest chociażby fakt, że na 28.546 spraw, rozpoznawanych przez komisje rozjemcze w ubiegłym roku — tylko około 5% spraw przeszło do rozpoznania sądowego. Dlatego też nowe unormowanie postępowania w sprawach ze stosunku pracy, oceniając pozytywnie działanie komisji rozjemczych, nie wprowadza żadnych zmian w postępowaniu rozjemczym, ani też nie zmienia zakresu właściwości komisji rozjemczych i sądów.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#PosełPiotrowskaAnna">O ile jednak w postępowaniu, a więc w samym sposobie realizacji uprawnień pracowników zaszły w ciągu dwudziestolecia poważne pozytywne zmiany, o tyle w ukształtowaniu stosunku pracy przez prawo materialne, niestety, nie posunęło się prawie nic naprzód. Jedynym wyjątkiem był dekret z 1956 r., który unormował tylko najbardziej palący problem tak zwanych „dyscyplinarnych” zwolnień, nie unormował jednak, bo nie mógł tak wycinkowo unormować, bardzo wielu zagadnień, które wymagają nowych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#PosełPiotrowskaAnna">Wysoki Sejmie! Wiem, że w dziedzinie prawa pracy od dłuższego czasu pracuje specjalna Komisja, ale waga społeczna tej dziedziny wymaga konkretniejszych już efektów. Doraźne łatanie luk w systemie prawa pracy i pilna jego wycinkowa nowelizacja spowodowały nie tylko to, że obecnie mamy niezwykle obfity i nie zawsze zharmonizowany zbiór przepisów różnej wagi i hierarchii, które sprawiają nie tylko poważne trudności interpretacyjne, ale powodują niemożność pamięciowego ich opanowania przez tych, którzy je mają stosować. W tej sytuacji problem pełnej realizacji praworządności w stosunkach pracy staje się bardzo trudny.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#PosełPiotrowskaAnna">Zdarzają się w przedsiębiorstwach wypadki, gdzie łamanie prawa jest wynikiem złej woli, kacykostwa i nieliczenia się ze zdaniem organizacji społecznych i związkowych. Częściej jednak, jest to chyba rezultat nieznajomości prawa, jego niezrozumienia, a nawet rezultat pewnych sprzeczności między normami różnego rzędu, a orzecznictwo Sądu Najwyższego też nie zawsze potrafi trudności te usunąć.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#PosełPiotrowskaAnna">Każde, nawet najdoskonalsze unormowanie przepisów postępowania w ostatecznym rezultacie nie odniesie tych oczekiwanych pozytywnych skutków, jeśli w parze z nim nie pójdzie w szybszym niż dotąd tempie skodyfikowanie prawa pracy.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#PosełPiotrowskaAnna">Dlatego też pragnę z trybuny sejmowej wyrazić nadzieję, że mała kodyfikacja przepisów procesowych w sprawach ze stosunku pracy, zawarta w projekcie Kodeksu postępowania cywilnego, będzie pierwszym, ale nie ostatnim krokiem do ogólnej kodyfikacji, a przede wszystkim, do kodyfikacji w zakresie prawa materialnego.</u>
          <u xml:id="u-32.13" who="#PosełPiotrowskaAnna">Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na zasadniczy cel, jaki staramy się osiągnąć w omawianym przeze mnie dziale projektu. Jest nim zagwarantowanie pracownikowi szybkiego i łatwego dochodzenia jego praw oraz pełnej i rzetelnej realizacji jego słusznego interesu. Pragniemy stworzyć taki system procesowy, aby niezależnie od znajomości prawa przez pracownika, niezależnie od jego aktywności w procesie, zaradności w dostarczaniu dowodów, niezależnie nawet od świadomości przysługujących mu praw, mógł on przez sąd uzyskać to wszystko, co mu się słusznie należy. Chcemy wreszcie zniweczyć możliwość zaistnienia w procesie jakiejkolwiek nierówności między silnym, uzbrojonym w dobrą obsługę prawną przedsiębiorstwem, a samotnym, nieraz nieporadnym, zagubionym w sądzie pracownikiem.</u>
          <u xml:id="u-32.14" who="#PosełPiotrowskaAnna">Wyrazem tych podstawowych założeń jest przede wszystkim odformalizowanie postępowania. Pracownik może sam, ustnie, zgłosić swoją pretensję, a sąd jest już zobowiązany dokładnie sprecyzować jego żądanie, wyjaśnić okoliczności, które mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu. Jeżeli zaś pracownik złoży pozew posiadający braki formalne, to te braki będą przez niego przy pomocy sądu usunięte na posiedzeniu wyjaśniającym, poprzedzającym rozprawę. Sąd powinien także z własnej inicjatywy doszukać się tego przedsiębiorstwa lub tej instytucji, która jest rzeczywiście zobowiązana względem pracownika, jeżeli ten, nie zawsze dobrze zorientowany w przepisach prawnych, skieruje swoją pretensję pod niewłaściwym adresem — co dość często się zdarza — jeśli chodzi o odszkodowanie za wypadek przy pracy, zwłaszcza jeżeli występuje rodzina pracownika, który zginął przy pracy. To samo dotyczy sytuacji, jeżeli sprawa zostanie wszczęta przed organem niekompetentnym do rozpoznania sporu, a więc przed sądem, zamiast przed komisją rozjemczą; w takim wypadku sąd przekazuje sprawę komisji nie odrzucając pozwu. W ten sposób pomyłka pracownika nie powoduje dla niego żadnych ujemnych skutków, w szczególności nie zostanie on obciążony kosztami procesu, z drugiej zaś strony skutki dla niego korzystne co do zachowania terminów dla dochodzenia roszczeń pozostają niezależnie od tego, że sprawę wszczęto mylnie przed sądem, zamiast przed komisją rozjemczą.</u>
          <u xml:id="u-32.15" who="#PosełPiotrowskaAnna">Zasada dążenia do ugodowego załatwienia sporu jest wyraźnie podkreślona w projekcie Kodeksu postępowania cywilnego. Szczególnie mocno jednak stawia się ją w postępowaniu ze stosunku pracy, które przewiduje możliwość przeprowadzenia specjalnego posiedzenia wyjaśniającego, między innymi w celu ugodowego załatwienia konfliktu. Na posiedzenie to wzywa sąd strony do osobistego stawiennictwa, przy czym przedsiębiorstwo ma reprezentować osoba, która jest zorientowana w sprawie i posiada upoważnienie do zawarcia ugody. Poza stronami, w posiedzeniu uczestniczy także przedstawiciel rady zakładowej, który znając dobrze podłoże konfliktu i orientując się w interesach obu stron, stanowić ma szczególnego rodzaju pomoc społeczną w mediacyjnym działaniu sądu.</u>
          <u xml:id="u-32.16" who="#PosełPiotrowskaAnna">Projekt wykazuje daleko idącą troskę o zapewnienie pracownikowi należytej pomocy w prowadzeniu sprawy. Obowiązek takiej pomocy nałożony jest na sąd, który powinien w każdym stadium postępowania w procesie pouczać pracownika o treści aktualnej w danym procesie przepisów prawa i o uprawnieniach procesowych, jakie mu służą. Ponadto projekt daje możliwość wytoczenia powództwa na rzecz pracownika przez organizację społeczną. W ten sposób organizacje te — w rzeczywistości związki zawodowe — uzyskały jeszcze jedno konkretne uprawnienie dla obrony słusznych interesów pracownika. Obecnie, na przykład, skarga pracownika do związku nie będzie musiała ograniczyć się li tylko do ewentualnej interwencji w dyrekcji zakładu, której skuteczność była wątpliwa, ale związek może skierować sprawę do sądu i działać tam na rzecz pracownika. Niezależnie od tego, związek zawodowy może w już toczącym się procesie przedstawić sądowi swój pogląd na sprawę. Taka opinia niewątpliwie wzbogaci materiał dowodowy i ułatwi sądowi trafność rozstrzygnięcia w aspekcie interesu społecznego.</u>
          <u xml:id="u-32.17" who="#PosełPiotrowskaAnna">Pomoc dla wnoszącego sprawę pracownika przejawia się wreszcie i w tym, że jego pełnomocnikiem może być przedstawiciel związku zawodowego. Pełnomocnik taki jest dla pracownika szczególnie korzystny, gdyż — po pierwsze — jest bezpłatny, a nadto posiada znajomość tych podstawowych przepisów prawa, także z zakresu prawa pracy oraz zorientowany jest w stanie faktycznym z racji pełnienia funkcji związkowej. Pomoc przedstawiciela związku jest więc dalej idąca niż pomoc adwokata.</u>
          <u xml:id="u-32.18" who="#PosełPiotrowskaAnna">Zasada prawdy obiektywnej w omawianych sprawach postawiona jest z dużą ostrością. W szczególności sąd nie tylko nie jest związany wnioskami dowodowymi stron, ale projekt wyraźnie nakłada na niego obowiązek zebrania z urzędu tych wszystkich dowodów, jakie są niezbędne dla możliwie najdokładniejszego wyjaśnienia strony faktycznej i — co właśnie jest najcharakterystyczniejsze dla spraw ze stosunku pracy — uchyla wszelkie ograniczenia w postępowaniu dowodowym. Inaczej mówiąc, sąd w tych sprawach ma całkowicie wolną rękę w zbieraniu materiału dowodowego z tym, że sędzia powinien wykazać maksymalną inicjatywę w tym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-32.19" who="#PosełPiotrowskaAnna">Jest oczywiste, że dobry wymiar sprawiedliwości to nie tylko trafne orzecznictwo, ale także szybkie i sprawne postępowanie, a więc takie działanie, by akt władzy przywracający stan praworządności następował możliwie bezzwłocznie po jego naruszeniu. Na ten aspekt działalności sądów zwraca projekt szczególną uwagę właśnie w sprawach ze stosunku pracy. Między wniesieniem pozwu a pierwszą rozprawą nie może upłynąć więcej niż 2 tygodnie, zaś posiedzenie w celu przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego ma nastąpić możliwie bezzwłocznie — nie później jednak niż w ciągu 2 tygodni. Między rozprawami nie może upłynąć dłuższy termin niż 3 tygodnie, w takim samym terminie należy wyznaczyć rozprawę rewizyjną po wpłynięciu akt do sądu odwoławczego. Sąd jest obowiązany natychmiast po wpłynięciu pozwu zebrać możliwie cały materiał dowodowy, może także w dowolny sposób wzywać osoby mające uczestniczyć w rozprawie, a więc na przykład telefonicznie.</u>
          <u xml:id="u-32.20" who="#PosełPiotrowskaAnna">Jak z tego widać, ustawodawca rezygnuje z formalizmu tak typowego dla zwykłego procesu, daje sędziemu prawie nieograniczoną inicjatywę w kierunku szybkiego i wszechstronnego prowadzenia postępowania dowodowego, a jednocześnie nakłada na niego surowe rygory terminów, tak aby stworzyć realną i pełną gwarancję szybkiego rozpoznania sprawy, bez szkody dla jej merytorycznego rozstrzygnięcia.</u>
          <u xml:id="u-32.21" who="#PosełPiotrowskaAnna">Kolejnym wyrazem troski ustawodawcy o ochronę interesu pracownika jest upoważnienie sądu do orzekania, niezależnie od treści zgłoszonego żądania. Jeśli po ustaleniu stanu faktycznego sąd dojdzie do przekonania, że pracownik żąda mniej, niż mu się słusznie należy, może i powinien zasądzić na jego rzecz również i to, co nie zostało objęte powództwem.</u>
          <u xml:id="u-32.22" who="#PosełPiotrowskaAnna">Sąd jest także obowiązany czuwać, by pracownik nie rezygnował wbrew swemu interesowi ze swoich uprawnień. Dlatego takie oświadczenia pracownika, jak cofnięcie żądania lub ograniczenie tego żądania czy zawarcie ugody, wymaga dla swej skuteczności zgody sądu. Sąd uzna takie cofnięcie lub ograniczenie powództwa bądź zawarcie ugody za dopuszczalne dopiero wtedy, gdy na podstawie zebranych materiałów dowodowych dojdzie do przekonania, że pracownik nie rezygnuje z tego, co mu zgodnie z prawem przysługuje. W ten sposób uniemożliwia się kierownictwu zakładów wywieranie poza sądem wpływu na pracownika — w sposób nie zawsze godziwy — aby ten zaniechał swoich praw.</u>
          <u xml:id="u-32.23" who="#PosełPiotrowskaAnna">Niezależnie od omówionych szczególnych gwarancji, jakie daje projekt ustawy w zakresie postępowania rozpoznawczego, wprowadza on specjalne przepisy, które pozwalają pracownikowi już w toku procesu, gdy wyrok nie stał się jeszcze prawomocny, otrzymać świadczenie pieniężne umożliwiające mu — w rozsądnych granicach — uzyskanie podstawy egzystencji dla siebie i rodziny. Nadając wyrokowi z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności, sąd upoważnia pracownika do uzyskania niezwłocznie po wydaniu wyroku — niezależnie od tego czy zostanie złożona rewizja — kwoty pieniężnej, równej jego jednomiesięcznemu wynagrodzeniu, jeśli chodzi o należności za pracę, a trzymiesięcznemu wynagrodzeniu, jeśli chodzi o odszkodowanie z tytułu wypadku w zatrudnieniu lub choroby zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-32.24" who="#PosełPiotrowskaAnna">Jeśli się więc weźmie pod uwagę przewidywaną szybkość, postępowania i pełną koncentrację dowodów, można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że pracownik w ciągu, jednego, dwóch miesięcy od wszczęcia sprawy — o ile sąd I instancji uzna pretensję za, słuszną — otrzyma już pewną minimalną kwotę pieniężną, która zapewni mu utrzymanie w tym najtrudniejszym dla niego okresie.</u>
          <u xml:id="u-32.25" who="#PosełPiotrowskaAnna">W sprawach o odszkodowanie za wypadek przy pracy troska ustawodawcy idzie jeszcze dalej. Jeśli pracownik bądź członek jego rodziny uprawniony do odszkodowania wykaże, iż znajduje się w trudnej sytuacji i nie posiada niezbędnych środków na swoje utrzymanie, sąd może już po wniesieniu pozwu, przed rozpoznaniem sprawy, a więc na samym początku procesu, zapewnić otrzymywanie renty w granicach zabezpieczających minimum jego egzystencji. Chodzi tu szczególnie o przypadki utraty jedynego żywiciela rodziny, gdy na skutek śmiertelnego wypadku rodzina pracownika pozostała nagle bez środków do życia, a jej byt uzależniony był od dobrej woli zakładu, który powinien był, lecz nie zatroszczył się o nią.</u>
          <u xml:id="u-32.26" who="#PosełPiotrowskaAnna">Projekt wprowadza też nowe przepisy dotyczące kosztów procesu. Interesującą nowością jest to, że sąd może nie zasądzić ód strony kosztów procesu, gdy strona sprawę przegra, jeżeli szczególne względy sprzeciwiają się obciążeniu tej strony kosztami. Będzie to niewątpliwie miało dość częste zastosowanie w sprawach o odszkodowanie za wypadek przy pracy, gdy poszkodowany pracownik bądź rodzina tego pracownika, który zginął w wypadku, nietrafnie oceniając zakres odpowiedzialności zakładu pracy, pozwie ten zakład i powództwo zostanie oddalone.</u>
          <u xml:id="u-32.27" who="#PosełPiotrowskaAnna">Warto wreszcie zwrócić uwagę na przepisy dotyczące realizacji orzeczeń sądowych. W obecnie obowiązujących przepisach sprawa egzekucji od jednostek państwowych nie była postawiona w sposób zdecydowany. Były wypadki, gdy dopiero interwencja prokuratora zmuszała dyrektora o kacykowskich skłonnościach do poddania się orzeczeniu sądu lub komisji rozjemczej. Projekt wprowadza wiele nowych przepisów, które gwarantują pracownikowi pełną realizację zasądzonych należności w ciągu miesiąca od przedstawienia wyroku stronie zobowiązanej.</u>
          <u xml:id="u-32.28" who="#PosełPiotrowskaAnna">Wysoki Sejmie! Z przedstawionych założeń i celów projektu Kodeksu postępowania cywilnego wynika w sposób oczywisty, z jak głęboką i rzetelną troską podchodzi ustawodawca do kwestii pełnej ochrony uzasadnionego interesu pracownika, widząc całkowitą jego zbieżność z interesem ogólnospołecznym. Przyznając pracownikowi w prowadzonym przez niego procesie szereg przywilejów, kieruje się jednym motywem: aby wszelkie konflikty w zakładach pracy likwidować natychmiast, możliwie na drodze polubownej, a jeśli spór wymagać już musi rozstrzygnięcia, aby ono zapadło szybko, aby jego treść odpowiadała w pełni przepisom prawa i społecznemu poczuciu słuszności. W ten sposób ustawa stworzy optymalne warunki do niezwłocznego i pełnego przywrócenia stanu praworządności w stosunkach pracy.</u>
          <u xml:id="u-32.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Projekt Kodeksu postępowania cywilnego jest trzecim w kolejności, a zarazem ostatnim projektem kodeksów z dziedziny prawa cywilnego. Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz Kodeks cywilny zostały już przez nas uchwalone i od 1 stycznia 1965 r. staną się obowiązującym, prawem. Uchwalenie Kodeksu postępowania cywilnego zakończy więc w zasadzie proces kodyfikacji prawa cywilnego w Polsce. Dwaj poprzednicy kodeksu: Kodeks rodzinny i Kodeks cywilny wywołały wielkie zainteresowanie w szerokich kręgach społecznych. Były dyskutowane żywo i wszechstronnie przez prasę, organizacje społeczne, liczne środowiska zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Trzeba natomiast powiedzieć, że projekt, który dziś omawiamy, darzono znacznie mniejszym zainteresowaniem. Moim zdaniem, jest to po trosze wina samego przedmiotu. Procedura sądowa, zawsze — odkąd w ogóle istnieje — łączyła się dla laika z zawiłością, niejasnościami, prawniczymi finezjami i słownictwem. Jednym słowem z gąszczem, w którego kręgu mogą poruszać się swobodnie tylko fachowcy i zręczni specjaliści.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Ponadto w przeświadczeniu społecznym pokutują jeszcze mocno tradycyjne przekonania, że zasadnicze znaczenie społeczne ma treść przepisów prawa materialnego, a procedura jest jedynie czymś zupełnie drugorzędnym. Tymczasem — jak wiemy z doświadczeń — od procedury właśnie zależy przecież praktyczna realizacja postanowień prawa materialnego w konkretnych, życiowych przypadkach. Można śmiało powiedzieć, że jaka jest procedura, takie są sądy, taka ochrona interesu społecznego i praw obywatela w procesie sądowym, taki jest w dużym stopniu cały wymiar sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Z tych przeto racji właściwym kształtowaniem formy Kodeksu postępowania cywilnego, jego treścią i rozstrzygnięciami, jest więc zainteresowane całe społeczeństwo. Szczególnie interesować to musi parę milionów ludzi, którzy występują rokrocznie w roli sądowej klienteli: a więc wnioskodawców, pozwanych, powodów. Dość wymienić jedną liczbę. Według Rocznika Statystycznego sądy rozpatrują z górą milion spraw cywilnych rocznie.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Z prawdziwym zadowoleniem stwierdzamy, że twórcy — autorzy projektu — a więc Komisja Kodyfikacyjna, zainteresowane resorty, sejmowa Komisja Wymiaru Sprawiedliwości, a w szczególności Podkomisja do Spraw Kodeksu postępowania cywilnego, dobrze zrozumiały społeczne znaczenie Kodeksu postępowania cywilnego. Doceniły w pełni jego odpowiedzialność za niemały wcale odcinek praworządności dnia codziennego w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Został poniesiony wielki nakład pracy. Duża była ilość zgłoszonych poprawek, liczba i czas trwania posiedzeń sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości i jej Podkomisji do spraw Kodeksu postępowania cywilnego. Należą się za te prace wyrazy szczerego podziękowania i te wyrazy składam.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Dla nas — działaczy społecznych — dominantę kodeksu stanowi jego wyjście naprzeciw wielkim potrzebom człowieka szukającego pomocy. Takie słuszne pojmowanie i ujmowanie spraw w projekcie ustawy uderza nas wszystkich, którzy z tytułu obowiązków poselskich i działalności społecznej stykamy się na co dzień z ludzką niedolą, niezaradnością, słabością. Jakże liczne i całkiem nowe są rozwiązania kodeksowe, u których podstaw leży humanitarny zamiar zapewnienia szczególnej pomocy właśnie najsłabszym, właśnie najbardziej niezaradnym spośród tych, którzy przed sądem dochodzą swych praw.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Podam konkretne przykłady. Jest rzeczą dość powszechnie znaną, że, niestety, często się zdarza, że pracownik niejednokrotnie musi na drodze sądowej dochodzić swych słusznych roszczeń. Dotychczasowy stan rzeczy nie był w tym zakresie zadowalający. Ciągnące się miesiącami, czasem latami, procesy o należności stanowiące dla pracownika źródło jego egzystencji, wywoływały uzasadnione żale, krytykę i żądanie zmian. Projekt wychodzi tym słusznym żądaniom naprzeciw, wprowadza krótkie terminy rozpatrywania spraw ze stosunku pracy zarówno przed sądami pierwszej, jak i drugiej instancji. Stwarza coś w rodzaju postępowania przygotowawczego, które ma za zadanie przygotować rozprawę główną tak, aby uniknąć jakże częstych odroczeń i wyznaczania nowych terminów. Nakłada na sąd obowiązek udzielania pracownikowi pouczeń o jego prawach w toczącym się procesie. Są to bardzo ważne przepisy. Nieraz spotykaliśmy się w naszej działalności poselskiej i w listach do naszych redakcji, z którymi jesteśmy związani z taką oto sytuacją:</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Z jednej strony sędziowskiego stołu staje radca prawny, człowiek o wysokich kwalifikacjach zawodowych, reprezentujący duże majętne przedsiębiorstwo. Z drugiej strony prosty człowiek, czasami inwalida, niezdolny do pracy na skutek wypadku w zatrudnieniu albo nawet wdowa po zmarłym pracowniku w wyniku wypadku. Sprawa jest wielokrotnie odraczana. Wędruje między instancjami. Ten z jednej strony sędziowskiego stołu znajdujący się radca prawny zna sądowe nieubłagane, rygorystyczne terminy. Wyposażony jest w teksty ustaw, jest obeznany z orzecznictwem i regułami procedury — z drugiej strony znajduje się człowiek, który często nie umie napisać najprostszego podania.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Potrzeba społecznej sprawiedliwości nakazuje uczynić wszystko, aby jeśli już dochodzi do tych procesów — skrócić je, uprościć, dać obronę prawną słabszym, nawet choćby nie mieli czasem racji, zniwelować — o ile możności — nierówności procesowe stron. Uczynić przebieg i wynik postępowania sądowego zrozumiałym dla każdego. Zyska przecież na tym nie tylko konkretny, zasługujący na pomoc człowiek, ale i autorytet, siła i wymowa wydanego w ten sposób wyroku.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Idźmy dalej. Jest w projekcie artykuł oznaczony liczbą 707, który stanowi bardzo ważne novum ustawodawstwa. Wynika z niego, że w czasie toczącego się procesu odszkodowawczego, którego wynik nie jest jeszcze pewny, może być udzielona pomoc poszkodowanemu wypadkiem przy pracy pracownikowi lub pozostałej po nim rodzinie. Sąd może więc przyznać na czas procesu odpowiednią sumę, płatną miesięcznie, a niezbędną dla zapewnienia środków koniecznego utrzymania pracownikowi lub pozostałej po nim rodzinie. Humanitarna treść tego przepisu rzuca się po prostu w oczy. Autorzy słusznie uważają, że lepiej zaryzykować stratę finansową zakładu pracy, niż dopuścić do ryzyka strat moralnych inwalidy pracy, pozbawionego środków egzystencji, które uzyska przecież dopiero po wygranym procesie.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Weźmy inny przykład z bliskiej nam na co dzień dziedziny. Upłynęło już kilka lat od czasu, kiedy przed sądem wystąpił po raz pierwszy przedstawiciel Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej, popierając pozew o alimenty. Od tej pory wiele się zmieniło. Sekcje alimentacyjne Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej — co jest powszechnie znane — działają we wszystkich miastach wojewódzkich i w wielu dużych miastach powiatowych. 7 tys. spraw o alimenty prowadzonych przed sądami w roku 1963 przez PKPS to liczba, która ma swoją społeczną wymowę. Nikt nie pamięta już jednak, że w pierwszym okresie działalności PKPS trzeba było ze strony sądów wiele dobrej woli i zrozumienia interesu społecznego, by uzyskać dla PKPS prawo do występowania przed sądem z pozwami alimentacyjnymi. Dopiero ostatnia nowelizacja Kodeksu cywilnego z roku 1962 stworzyła pełną, formalno-prawną ustawową podstawę do takich wystąpień.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Trzeba tu jednak powiedzieć, że mimo tych formalnych trudności, płynących z przestarzałości struktury prawnej, sądy i resort sprawiedliwości wykazały pełne zrozumienie dla roli Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej w tej dziedzinie. Nie było ani jednego przypadku, w którym PKPS napotkałby na trudności w prowadzonych procesach. Mówię o tym dlatego, że praktyka sądowa, późniejsze nieśmiałe jeszcze zmiany ustawodawcze z 1962 r. stworzyły PKPS pewną pozycję, ale właściwą realizuje dopiero projekt Kodeksu postępowania cywilnego. Dodajmy, że rzecznikiem tych właśnie zmian było Ministerstwo Sprawiedliwości i Generalna Prokuratura — sojusznicy PKPS, jeśli tak wolno powiedzieć — od pierwszego dnia wystąpień jego przedstawicieli na salach sądowych.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Nowości proponowane przez projekt w tej dziedzinie uważamy za bardzo doniosłe. Do chwili obecnej PKPS może działać jedynie w roli pełnomocnika procesowego, zaopatrzonego w pełnomocnictwo zainteresowanego czy zainteresowanej w dochodzeniu alimentów. Projekt obecny idzie dalej. Pozwala on Polskiemu Komitetowi Pomocy Społecznej podjąć z własnej inicjatywy proces sądowy przeciwko zobowiązanemu do alimentacji. Zdawałoby się, że chodzi tu o różnicę nieistotną, techniczno-procesową. Jest jednak inaczej. Nie brak w kraju naszym starych ludzi, ojców i matek, o których potrzebach materialnych, niestety, zapomniały ich własne dzieci. Ambicja i godność — mimo poczucia krzywdy — nie pozwalają często tym ludziom wystąpić na drogę sądową przeciwko swoim dzieciom. Wolą prowadzić nędzny często żywot, aniżeli odwołać się do pomocy sądu. Projekt ustawy daje PKPS możliwość przypomnienia tym dzieciom o ich obowiązkach wobec rodziców, uniezależniając wszczęcie procesu od zgody samego zainteresowanego. Zgodnie z projektem uzyskuje też PKPS stanowisko i przywileje procesowe, zagwarantowane dotychczas prokuraturze, a w sprawach swej statutowej działalności — funkcje doradcy instancji sądowych.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Dalsze istotne zmiany dotyczą egzekucji alimentów. W dzisiejszym stanie ustawodawstwa komornik przystępuje do egzekucji alimentów, jeśli zainteresowany złoży stosowny wniosek egzekucyjny i załączy doń tytuł wykonawczy. Dużo jednak czasu mija nim prosta kobieta na zapadłej prowincji, obarczona pracą zawodową i obowiązkami wychowawczymi swoich dzieci, zdobędzie się na załatwienie potrzebnych formalności sądowych, na napisanie wniosku. Wszystko to wymaga od niej niemałego wysiłku i inicjatywy. A tymczasem zaległości w alimentach rosną, sięgając niejednokrotnie wielu tysięcy złotych. Jak uczy nas przykre doświadczenie — zaległości takie dają początek powstawaniu zmiany miejsca pracy przez zobowiązanego czy zmiany miejsca zamieszkania przez opornych w wykonywaniu obowiązków wobec własnej rodziny. Czynią oni wtedy wszystko, by wywieść w pole komornika i uchylić się od płacenia narosłej sumy.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#PosełFilipowiczZygmunt">I tu projekt wychodzi społecznym potrzebom naprzeciw. Tytuł egzekucyjny przesyła sąd z urzędu komornikowi, uniezależniając egzekucję od ewentualnych starań zainteresowanej matki czy żony.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Mógłbym takich przykładów dotyczących uproszczenia i udoskonalenia w zakresie egzekucji alimentów wyliczyć bardzo dużo, ale te podane przeze mnie są chyba dostateczną ilustracją. Chociaż, jeśli Wysoki Sejm pozwoli, przytoczę jeszcze dwa.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Stworzono możliwość egzekwowania alimentów ze stypendiów dotychczas wolnych od egzekucji. Było to zupełnie niesłuszne, bo jest rzeczą wiadomą, że częstokroć stypendia przekraczają wynagrodzenie za pracę. Dalej, wspomnieć trzeba o materialnej odpowiedzialności zakładu pracy w przypadku, gdy zajęte przez komornika pobory wypłacił zobowiązanemu do alimentacji.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Wybraliśmy z licznych artykułów tylko kilka przykładów, dotyczących roszczeń ze stosunku pracy. Wybraliśmy pozycje procesowe organizacji społecznych i egzekucji należności alimentacyjnych jako te, z którymi w swej poselskiej działalności stykamy się najczęściej.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Przykłady pozytywnych rozwiązań ustawowych można by oczywiście mnożyć. Zaliczyć przecież tu można wzmożenie ochrony własności społecznej w procesie sądowym, poważne rozwinięcie inicjatywy sądu w dociekaniu prawdy obiektywnej w toku toczącego się postępowania, zwiększenie jawności procesu, unormowanie sprawy nowych środków dowodowych, związanych z rozwojem nauki i techniki. Wreszcie — co jest niezwykle ważne — zharmonizowanie przepisów procesowych w zakresie podziału gospodarstwa rolnego z przepisami prawa materialnego z tęgo zakresu.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Gałą mozaikę różnorakich, sprzecznych nieraz przepisów z odmiennych zupełnie epok ustrojowych zastąpiono jednolitym aktem prawnym. Dostosowany on jest do warunków ustroju socjalistycznego. Stwarza ramy prawne dla dynamicznego i lepszego jutra. Nie ma bowiem nic bardziej opornego w procesie tworzenia prawa, jak słowo.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Każdy, kto choć raz uczestniczył w posiedzeniu roboczym, nadającym projektowi ustawy ostateczny kształt słowny, wie, ile wysiłku trzeba dokonać, by opracowany przepis był jasny, zwięzły i prosty. Lektura projektu ustawy dostarcza i pod tym względem doświadczeń krzepiących.</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! W swoich ostatnich słowach chciałbym zwrócić uwagę na pewne okoliczności związane z redakcją i wejściem w życie projektu ustawy. Chodzi nam o dwa zagadnienia natury ogólnej i jedno bardziej szczegółowe, niemniej jednak społecznie bardzo doniosłe. Zastanawialiśmy się, czy ilość poprawek zgłoszonych na forum sejmowym nie sygnalizuje konieczności bardziej precyzyjnego i starannego przygotowania aktów prawnych tego rzędu, wagi i rzadkości, przez pozasejmowe organy robocze, przygotowujące projekty ustawy.</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Niepokoi nas także bardzo krótki okres tego, co prawnicy nazywają vacatio legis. Na wprowadzenie bowiem w życie Kodeksu postępowania cywilnego i przyswojenie jego całemu aparatowi sądowemu będziemy mieli zaledwie 5 do 6 tygodni czasu.</u>
          <u xml:id="u-34.24" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Rozumiemy, że chodzi o zsynchronizowanie terminu wejścia w życie przepisów procesowych i systemu prawa materialnego, który ma obowiązywać od 1 stycznia 1965 r. Czy jednak nie jest to okres za krótki? Czy nie należało raczej przedłużyć odpowiednio do potrzeb w drodze ustawy terminu obowiązywania przepisów Kodeksów cywilnego i rodzinnego.</u>
          <u xml:id="u-34.25" who="#PosełFilipowiczZygmunt">I wreszcie ostatnia sprawa. W końcowej wersji projektu zabrakło artykułu oznaczonego dawniej jako 1074. Zawierał on istotne udogodnienia w zakresie egzekucji alimentów od synów rolników, pracujących w gospodarstwie ojca, którzy pod formalnym pretekstem braku własnego majątku uchylali się od płacenia zasądzonych należności. Naszym zdaniem przepis ten wprowadzony pierwotnie z inicjatywy i na skutek doświadczeń procesowych Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej powinien znaleźć się w Kodeksie postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-34.26" who="#PosełFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Projekt, nad którym dyskutujemy, dobrze się przyczyni do umocnienia praworządności w naszym kraju. Oświadczam, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za przyjęciem projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-34.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#Marszałek">Głos zabiorze posłanka Helena Dąbska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#PosełDąbskaHelena">Wysoki Sejmie! Charakteryzując wniesiony pod dzisiejsze obrady projekt Kodeksu postępowania cywilnego przedmówcy moi wskazywali, że stanowi on dalszy krok w pogłębianiu zasad socjalistycznego procesu sądowego, że w szerokim zakresie realizuje tendencje do jego odformalizowania, odstępuje od utartych konstrukcji prawniczych na rzecz rozwiązań podyktowanych istotnymi względami społecznymi, rozwiązań zgodnych z wymogami życia.</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#PosełDąbskaHelena">Te cechy prawa procesowego, ujętego dziś w jednolitą strukturę kodeksu, nabierają szczególnej rangi przy postępowaniu w sprawach rodzinnych i opiekuńczych.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#PosełDąbskaHelena">Pragnę przypomnieć, że uchwalając przed ośmioma miesiącami Kodeks rodzinny, zwracaliśmy uwagę:</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#PosełDąbskaHelena">— po pierwsze — na specyfikę tej ustawy, która wkracza w sprawy osobiste obywateli, w sprawy stosunków w rodzinie, w dziedzinę społecznej moralności;</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#PosełDąbskaHelena">— po drugie — na poważną, co potwierdza praktyka naszego życia, rolę w tych sprawach orzecznictwa sądowego.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#PosełDąbskaHelena">Z tych to względów dużą wagę przywiązujemy do kwestii proceduralnych, które nie pozostają bez wpływu na prawidłowe stosowanie naszego prawa rodzinnego.</u>
          <u xml:id="u-36.6" who="#PosełDąbskaHelena">Chcę zwrócić uwagę na niektóre tylko problemy omawianego projektu. Jednym ze smutnych zjawisk społecznych — mimo pewnej poprawy w ostatnich latach — jest problem egzekucji świadczeń alimentacyjnych. Wcale nie do rzadkości należą wypadki, że orzeczenia sądowe w tych sprawach napotykają na duże trudności wykonania. Przy tym — co z przykrością trzeba podkreślić — nie zawsze ci, którzy z urzędu są powołani do egzekwowania tych orzeczeń lub pomocy w egzekwowaniu wyroków sądowych, wykazują dostateczną troskę o ich realizację.</u>
          <u xml:id="u-36.7" who="#PosełDąbskaHelena">Nie trzeba uzasadniać szkodliwości społecznej tego zjawiska. Wszak nie buduje ono autorytetu sądu, a boleśnie dotyka człowieka, który i tak już przez życie został dostatecznie, bo moralnie skrzywdzony. Dlatego należy uznać za bardzo istotne przepisy, mające na celu zabezpieczenie sprawnej egzekucji orzeczeń sądowych, między innymi, określenie obowiązków w tej mierze organów Milicji Obywatelskiej oraz organów prezydiów rad narodowych właściwych do spraw opieki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-36.8" who="#PosełDąbskaHelena">Słuszny też i konieczny, podyktowany przede wszystkim interesem dziecka, jest przepis, na podstawie którego sąd może nałożyć na małżonków obowiązek zaspokojenia potrzeb rodziny w czasie trwania procesu o rozwód lub o unieważnienie małżeństwa.</u>
          <u xml:id="u-36.9" who="#PosełDąbskaHelena">Szczególną jednak uwagę pragnę poświęcić roli, jaką w projekcie kodeksu wyznacza się organizacjom społecznym w zakresie ochrony sądowej. Organizacje te, mianowicie, mogą dla ochrony praw obywatela spowodować wszczęcie postępowania, jak również brać udział w toczącym się już postępowaniu w przypadkach przewidzianych w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-36.10" who="#PosełDąbskaHelena">Na niektóre aspekty tych przepisów kodeksu pozwolę sobie spojrzeć od strony wsi i rodziny wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-36.11" who="#PosełDąbskaHelena">Nie ulega wątpliwości, że proces kształtowania się nowego modelu rodziny na wsi, aczkolwiek powolniej niż w mieście, jednak postępuje. Są wszakże pewne uświęcone tradycją obyczaje, których przełamać nie jest zdolny człowiek sam, a zwłaszcza będący u schyłku życia. Tymczasem występujące konflikty w rodzinie wiejskiej dotyczą przede wszystkim stosunku dzieci do starych rodziców, i to często wtedy, kiedy w girę wchodzi właśnie sprawa alimentacji. Świadczą o tym między innymi pojawiające się od czasu do czasu publikacje w prasie. Ujawniają one nieraz wprost okrucieństwa dzieci, uchylających się od zabezpieczenia elementarnych warunków życia zniedołężniałym starcom. Ingerencje sądu w takich przypadkach bywają jednak bardzo rzadkie i najczęściej spóźnione.</u>
          <u xml:id="u-36.12" who="#PosełDąbskaHelena">Dlaczego? Niewątpliwie różne się na to składają przyczyny. A więc i potęga rodzicielskich uczuć i strach przed opinią, które potrafią być nieraz silniejsze od cierpień moralnych i cielesnych. Ale najczęściej występuje bezradność starego człowieka w dochodzeniu należnych mu praw.</u>
          <u xml:id="u-36.13" who="#PosełDąbskaHelena">Tę między innymi okoliczność uwzględnia projekt kodeksu, który postanawia, że w sprawach o roszczenia alimentacyjne pełnomocnikiem strony uprawnionej do alimentacji może być również przedstawiciel organizacji społecznej, mającej na celu udzielenie pomocy rodzinie. Oczywiście, przyznanie praw organizacjom społecznym — to dopiero jedna strona problemu. Druga — to gotowość tych organizacji do podjęcia wyznaczonych im zadań, korzystania z danych im uprawnień.</u>
          <u xml:id="u-36.14" who="#PosełDąbskaHelena">Bogaty zarówno w formach, jak i w treści rozwój życia społecznego w naszym kraju pozwala optymistycznie ocenić tę gotowość organizacji. Przykładem potwierdzającym tę tezę jest między innymi list Koła Gospodyń z Goleńska w powiecie łowickim do redakcji „Gospodyni Wiejskiej”, którego fragmenty pozwolę sobie przedstawić.</u>
          <u xml:id="u-36.15" who="#PosełDąbskaHelena">„Rzecz straszna zdarzyła się w naszej wsi.</u>
          <u xml:id="u-36.16" who="#PosełDąbskaHelena">Jedna z członkiń koła gospodyń potłukła tak mocno swojego ojca, że leżał zbroczony we krwi i nieprzytomny kilka godzin. Późnym wieczorem wywlókł się dopiero z domu i poza stodołą przyczołgał się do sąsiadów w poszukiwaniu ratunku... Informujemy, że członkini ta na ogólnym zebraniu koła gospodyń została wykluczona z naszych szeregów”.</u>
          <u xml:id="u-36.17" who="#PosełDąbskaHelena">To prawda, że taka postawa organizacji, jaką wykazało Koło Gospodyń w Goleńsku, nie jest jeszcze zjawiskiem powszechnym na wsi. Są jednak warunki po temu, aby taką się stała. Temu też wychodzą naprzeciw przepisy projektu kodeksu, w myśl których organizacja społeczna będzie mogła nie tylko, jak w omawianym wypadku, wywrzeć presję moralną przez wykluczenie ze swoich szeregów osoby, która narusza normy życia społecznego, ale gdy zajdzie potrzeba — będzie mogła stać się rzecznikiem skrzywdzonego w dochodzeniu jego praw na drodze sądowej.</u>
          <u xml:id="u-36.18" who="#PosełDąbskaHelena">Podkreślając znaczenie omawianego projektu Kodeksu cywilnego w odniesieniu do realizacji prawa rodzinnego, kierujemy się pragnieniem, aby w życiu naszym konieczność ingerencji prawa i sądu w dziedzinę stosunków rodzinnych sprowadzona została do minimum. Wielu konfliktom można przecież zapobiec. Można nie dopuścić do tego, aby człowiek znalazł się w kolizji z prawem. I w tej dziedzinie, powiedziałabym profilaktyki, widzę poważną rolę organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-36.19" who="#PosełDąbskaHelena">Przytoczę tu przykład inicjatywy zarządu gromadzkiego Ligi Kobiet w Rzezawie w powiecie bocheńskim. Zarząd ten widząc ciężkie warunki życiowe dwojga staruszków, zaprosił na spotkanie z aktywem wsi mieszkającego w mieście i dobrze sytuowanego ich syna. Wynik spotkania był taki, że syn podjął zobowiązanie alimentacyjne wobec swoich rodziców i wywiązuje się z niego bardzo regularnie.</u>
          <u xml:id="u-36.20" who="#PosełDąbskaHelena">Pamiętać jednak musimy, że skuteczność działania organizacji społecznych zależy nie tylko od gorących serc i dobrych chęci społeczników, angażujących się w rozwiązywanie skomplikowanych nieraz problemów ludzkich. Ich poczynania będą tym owocniejsze, im ściślejsze będzie współdziałanie z nimi organów władzy ludowej, rad narodowych, a zwłaszcza referatów opieki społecznej. Wydaje się, że referaty te powinny być otoczone większą niż dotychczas troską zarówno resortu zdrowia i opieki społecznej, jak i prezydiów rad narodowych. Sygnałem do tego jest między innymi i ten fakt, że za 1963 r. nie wykorzystane zostały i to w dość dużej wysokości kredyty przeznaczone właśnie na opiekę społeczną, to znaczy na zasiłki, zapomogi i pomoc w naturze tym, którzy pomocy tej najbardziej potrzebują.</u>
          <u xml:id="u-36.21" who="#PosełDąbskaHelena">Czymże to wytłumaczyć, skoro — jak wiemy — środki, jakie państwo może przeznaczać na te cele, nie są dostateczne wobec istniejących jeszcze potrzeb? Wyczerpującej odpowiedzi na to pytanie może udzielić kierownictwo resortu zdrowia. I w tej intencji pytanie to wysuwam.</u>
          <u xml:id="u-36.22" who="#PosełDąbskaHelena">Na podstawie własnych obserwacji i przykrych — muszę przyznać — doświadczeń, pragnę zauważyć, że u źródeł tego ujemnego zjawiska, szczególnie w powiatach, leży w niemałym jeszcze stopniu formalizm i nieudolność, obojętność tych, którym państwo ludowe z pełnym zaufaniem powierzyło los obywateli, pozbawionych warunków samodzielnego kierowania swoim dalszym życiem.</u>
          <u xml:id="u-36.23" who="#PosełDąbskaHelena">Wysoki Sejmie! Utrwalanie norm moralnych, wynikających z istoty naszego ustroju, to cel, który towarzyszy codziennej pracy partii politycznych, organizacji społecznych i organów władzy ludowej. Temu też celowi podporządkowane jest nasze prawo i ta wielka, podjęta po 1956 r. praca kodyfikacyjna, której ważnym ogniwem jest Kodeks postępowania cywilnego. Jego przepisy, odpowiadające drodze rozwojowej naszego sądownictwa, niewątpliwie dobrze służyć będą ugruntowaniu praworządności socjalistycznej i sprawie wychowania człowieka.</u>
          <u xml:id="u-36.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#Marszałek">Głos ma poseł Jan Pohorski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#PosełPokorskiJan">Wysoki Sejmie! Przedstawiony dziś pod obrady Sejmu projekt Kodeksu postępowania cywilnego reguluje tryb postępowania w wielu sprawach ważnych tak dla interesu państwa, jak i jego obywateli.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#PosełPokorskiJan">Pragnę ustosunkować się do projektu Kodeksu postępowania cywilnego z punktu widzenia jednego z wielu doniosłych — moim zdaniem — problemów, jakim jest ochrona własności społecznej w procesie cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#PosełPokorskiJan">Społeczna własność jest podstawą ekonomiczną naszego ustroju. Umocnienie i ochrona społecznej własności jest podstawowym zadaniem obowiązującego w naszym państwie systemu prawnego. Wynika to wyraźnie z postanowień Konstytucji, która mienie ogólnonarodowe powierza szczególnej trosce i opiece państwa i jego obywateli, zapewniając również opiekę i ochronę własności spółdzielczej oraz własności socjalistycznych organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#PosełPokorskiJan">Wymiar sprawiedliwości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ma za zadanie między innymi i ochronę mienia społecznego oraz praw i interesów instytucji i przedsiębiorstw państwowych oraz organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#PosełPokorskiJan">Wymiar sprawiedliwości realizuje te zadania w drodze postępowania sądowego, karnego i cywilnego. Prawo procesowe cywilne musi więc być oparte na takich zasadach, które pozwalałyby na skuteczną ochronę między innymi i własności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#PosełPokorskiJan">Stronami w procesie cywilnym są nie tylko osoby fizyczne. Często są nimi i jednostki gospodarki uspołecznionej oraz organizacje społeczne.</u>
          <u xml:id="u-38.6" who="#PosełPokorskiJan">Osoba fizyczna w procesie cywilnym przejawia zazwyczaj większą inicjatywę, niż osoby zastępujące jednostkę gospodarki uspołecznionej. Własność społeczna może więc być łatwo narażona na szkodę w wypadku, gdy w procesie nie dojdzie do należytego wyjaśnienia sprawy, do odtworzenia faktycznego stanu rzeczy, do ujawnienia tła społecznego sprawy, co w konsekwencji może doprowadzić do niekorzystnego dla jednostki gospodarki uspołecznionej rozstrzygnięcia, naruszającego interes materialny tej strony.</u>
          <u xml:id="u-38.7" who="#PosełPokorskiJan">Może to być następstwem braku należytego zainteresowania się procesem ze strony osób reprezentujących w procesie jednostkę gospodarki uspołecznionej. Również nieuzasadniona przewlekłość postępowania może narazić na szkodę interesy materialne takich jednostek.</u>
          <u xml:id="u-38.8" who="#PosełPokorskiJan">Jedną z naczelnych zasad Kodeksu postępowania cywilnego, pozwalających na realizację w procesie cywilnym zadań wymiaru sprawiedliwości, jest zasada prawdy obiektywnej łącznie z płynącą z niej zasadą kontradyktoryjności w rozumieniu socjalistycznym, to jest zasadą gromadzenia materiału procesowego przez strony przy współudziale i kontroli sądu.</u>
          <u xml:id="u-38.9" who="#PosełPokorskiJan">Zasada ta zawarta jest w przepisach art. 3 i 4 projektu. Zobowiązują one strony i uczestników postępowania do dawania wyjaśnień co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajenia czegokolwiek oraz do przedstawiania dowodów, a sąd do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, do wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków i praw.</u>
          <u xml:id="u-38.10" who="#PosełPokorskiJan">Sąd z urzędu może podejmować czynności dopuszczalne według stanu sprawy, jakie uzna za potrzebne do uzupełnienia materiału i dowodów przedstawionych przez strony i uczestników sprawy. Sąd powinien dążyć do zapewnienia należytej ochrony własności społecznej. Tę zasadę projekt słusznie wprowadza we wszystkich rodzajach postępowania nim objętych.</u>
          <u xml:id="u-38.11" who="#PosełPokorskiJan">Projekt kładzie więc nacisk na zasadę współdziałania z sądem stron w procesie. Zadaniem stron jest gromadzenie materiałów postępowania, a zadaniem sądu kompletowanie tego materiału za pomocą zasięgania informacji od stron, pouczania ich o sposobie należytej ochrony ich praw, pobudzania do aktywności, a w końcu podejmowania dochodzeń z urzędu. Gromadzenie materiału dowodowego powinno odbywać się ze szczególną starannością, gdy chodzi o mienie społeczne.</u>
          <u xml:id="u-38.12" who="#PosełPokorskiJan">Jest rzeczą oczywistą, że poważną rolę odgrywa tu inicjatywa sądu, troska o to, aby sprawa została wszechstronnie wyjaśniona, by nie pominięto niczego, co pozwalałoby sądowi na rozstrzygnięcie sporu zgodnie z prawdą obiektywną, gwarantującą ochronę mienia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-38.13" who="#PosełPokorskiJan">Również i inne przepisy projektu mają znaczenie dla ochrony własności społecznej. Na przykład sąd jest upoważniony do wezwania z urzędu do udziału w sprawie osób, które powinny być w tej sprawie stroną pozwaną, jeśli tego wymaga ochrona własności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-38.14" who="#PosełPokorskiJan">Sąd nie może orzec natychmiastowej wykonalności wyroku nawet za zabezpieczeniem w sprawach przeciwko państwowym jednostkom organizacyjnym. Sąd nie może wydać wyroku zaocznego przeciwko jednostkom gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-38.15" who="#PosełPokorskiJan">W sprawach, w których stroną skarżącą jest jednostka gospodarki uspołecznionej, sąd rewizyjny nie jest związany granicami ani wniosków, ani podstaw rewizji.</u>
          <u xml:id="u-38.16" who="#PosełPokorskiJan">Nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym od chwili wydania nie stanowi tytułu zabezpieczenia, a nakaz wydany na podstawie weksla lub czeku nie staje się wykonalny z upływem terminu do zaspokojenia roszczenia, jeśli jest skierowany przeciwko jednostce gospodarki uspołecznionej.</u>
          <u xml:id="u-38.17" who="#PosełPokorskiJan">Sąd nie może zabezpieczyć roszczeń pieniężnych w procesie przeciwko państwowym jednostkom organizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-38.18" who="#PosełPokorskiJan">Wymienione przykładowo przepisy projektu Kodeksu postępowania cywilnego wskazują, że ochrona własności jest w tym projekcie należycie zagwarantowana.</u>
          <u xml:id="u-38.19" who="#PosełPokorskiJan">Praktyka wykazuje, że zdarzają się procesy, w których jedną ze stron jest jednostka gospodarki uspołecznionej, szczególnie gdy jest stroną pozwaną, osoby powołane do reprezentowania tej jednostki nie działają w sprawie należycie, nie przestrzegają obowiązujących przepisów lub nie stosują się do wydanych przez sąd zarządzeń. Może to dotyczyć zarówno kierownictwa tych jednostek, jak też ich pracowników, reprezentujących w sądzie te jednostki. Powoduje to niepotrzebną przewlekłość postępowania, i utrudnia wyjaśnienie sprawy, a w konsekwencji może przynieść uszczerbek własności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-38.20" who="#PosełPokorskiJan">Projekt, przewidując możliwość zaistnienia takiego stanu rzeczy, słusznie stara się temu zapobiec, wprowadzając obowiązek sądu zawiadamiania organu nadrzędnego jednostki gospodarki uspołecznionej, będącej stroną lub uczestnikiem postępowania o stwierdzonych procesowych zaniedbaniach, o niestosowaniu się do wydanych przez sąd zarządzeń przez osoby powołane do reprezentowania tej jednostki.</u>
          <u xml:id="u-38.21" who="#PosełPokorskiJan">Jest to zasada tak zwanej sygnalizacji, instytucji znanej i wykorzystywanej w postępowaniu arbitrażowym. Stosowana ona była również w postępowaniu przed sądami powszechnymi, jednak na zasadzie pozaustawowej i to w zakresie jeszcze zbyt małym. Trzeba stwierdzić, że Ministerstwo Sprawiedliwości doceniając znaczenie tej praktyki starało się o stosowanie tej zasady przez sądy powszechne. Jest to bardzo pożyteczne, umożliwia takiej jednostce przystąpienie do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego oraz podjęcie kroków w kierunku czy to wytoczenia nowego powództwa, czy zastosowania wobec pewnych osób sankcji dyscyplinarnej, a nawet podjęcie potrzebnych kroków o charakterze organizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-38.22" who="#PosełPokorskiJan">Nałożenie na sąd takiego obowiązku i ścisłe przestrzeganie go w praktyce, przyczyni się do usprawnienia i przyśpieszenia postępowania w procesie cywilnym, a w konsekwencji do wzmożenia ochrony własności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-38.23" who="#PosełPokorskiJan">W ścisłym związku z tą ochroną pozostaje sprawa kontroli sądu nad aktami dyspozytywnymi jednostek gospodarki uspołecznionej, będących stronami w procesie.</u>
          <u xml:id="u-38.24" who="#PosełPokorskiJan">Chodzi o to, by cofnięcie pozwu, zrzeczenie się roszczenia lub zawarcie ugody nie następowało ze szkodą dla interesu społecznego. Wobec istniejących jeszcze braków przy zastępowaniu podmiotów gospodarki uspołecznionej w procesie, taka kontrola ze strony sądu jest jak najbardziej potrzebna.</u>
          <u xml:id="u-38.25" who="#PosełPokorskiJan">Słusznie więc projekt przyznaje sądowi prawo tej kontroli.</u>
          <u xml:id="u-38.26" who="#PosełPokorskiJan">Sąd ma prawo uznania ugody, cofnięcia pozwu, zrzeczenia się roszczenia za niedopuszczalne, jeśli czynność taka jest niezgodna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego, albo rażąco narusza usprawiedliwiony interes osób uprawnionych, a przy ugodzie interes jednej ze stron.</u>
          <u xml:id="u-38.27" who="#PosełPokorskiJan">Zastępstwo prawne jednostek gospodarki uspołecznionej — jak to już wspomniałem — nie jest jeszcze doskonałe. Dlatego poważnego znaczenia nabiera problem udziału prokuratora w procesie cywilnym jako czynnika ochrony własności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-38.28" who="#PosełPokorskiJan">Potrzeba szerszego przyznania tego prawa prokuratorowi do brania udziału w procesie cywilnym i do wszczynania procesu, znajduje uzasadnienie w istocie procesu socjalistycznego. Takie prawo przyznają prokuratorowi procedury innych krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-38.29" who="#PosełPokorskiJan">Udział prokuratora w procesie cywilnym wprowadziła już ustawa z 20 lipca 1950 r. Projekt jednak stwarza podstawy do rozszerzenia udziału prokuratora w tym postępowaniu. Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się postępowaniu, jeśli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli, interesu społecznego lub własności społecznej. Zrozumiałą jest rzeczą, że prawo to ograniczono w sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego przez stwierdzenie, że w tych sprawach prokurator może wytaczać powództwa tylko w wypadkach wskazanych ustawą. Takie sformułowanie wspomnianego przepisu stwarza potrzebną gwarancję ochrony własności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-38.30" who="#PosełPokorskiJan">Należy stwierdzić, że na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów wypadki wszczynania postępowania cywilnego przez prokuratora były liczne. Praktyka wykazuje, że prokuratura bynajmniej nie nadużywa tego prawa, korzystając z niego jedynie wówczas, gdy rzeczywiście wymaga tego interes naszego państwa. Wiele z tych spraw dotyczyło właśnie ochrony własności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-38.31" who="#PosełPokorskiJan">Prawo wytaczania powództw o prawa majątkowe jest więc istotną gwarancją ochrony własności społecznej w procesie cywilnym. Z zagadnieniem ochrony własności społecznej pozostaje w ścisłym związku sprawa szybkości postępowania cywilnego. Z zasady praworządności ludowej wynika obowiązek szybkiego urzeczywistnienia w procesie cywilnym zarówno praw obywateli, jak i jednostek gospodarki uspołecznionej. Postulat szybkości postępowania leży u podstaw tej gospodarki. Nie jest bowiem rzeczą obojętną dla jednostki gospodarki uspołecznionej, w jakim czasie zdoła ona odzyskać swe należności z tytułu na przykład mank, odszkodowań itp. Należności takie w poważnym stopniu mogą bowiem zamrozić środki obrotowe przedsiębiorstwa państwowego.</u>
          <u xml:id="u-38.32" who="#PosełPokorskiJan">Wprawdzie szybkość postępowania w procesie cywilnym zależy w dużym stopniu od postawy społecznej, inicjatywy stron i energii sądu, niemniej jednak, przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, normujące w odpowiednio właściwy sposób tok postępowania w procesie cywilnym, mogą skutecznie zapobiec przewlekłości i przyczynić się do przyśpieszenia postępowania.</u>
          <u xml:id="u-38.33" who="#PosełPokorskiJan">Przedstawiony Sejmowi projekt Kodeksu postępowania cywilnego zmierza wyraźnie do zapewnienia potrzebnej w interesie państwa i obywateli szybkości postępowania. Utrzymuje on te przepisy, które do tej pory służyły temu celowi oraz wprowadza dużo nowych. Trudno je tu wszystkie wymienić. Były one zresztą omówione przez posła sprawozdawcę. Ograniczę się do wymienienia kilku.</u>
          <u xml:id="u-38.34" who="#PosełPokorskiJan">Projekt wprowadza ogólną zasadę, iż sąd powinien przeciwdziałać przewlekłości postępowania i dążyć do tego, by rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeśli to jest możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy.</u>
          <u xml:id="u-38.35" who="#PosełPokorskiJan">Sąd na przykład, niezależnie od wyniku sprawy, może nałożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub niewłaściwym postępowaniem. Dotyczy to zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów.</u>
          <u xml:id="u-38.36" who="#PosełPokorskiJan">Przepisy projektu pozwalają również na wydatne skrócenie postępowania rewizyjnego. Przewiduje się na przykład przedstawienie akt sprawy sądowi II instancji natychmiast po doręczeniu rewizji stronie przeciwnej, która może w terminie siedmiu dni wnieść odpowiedź na rewizję wprost do sądu II instancji. Sąd może nadać z urzędu wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeśli zasądza odszkodowanie na rzecz państwowej jednostki organizacyjnej. Nadanie takiego rygoru w tych sprawach może skłonić pozwanego do zaniechania działań na zwłokę, w szczególności powstrzymać go od wnoszenia nieuzasadnionej rewizji.</u>
          <u xml:id="u-38.37" who="#PosełPokorskiJan">Reasumując, na pytanie czy projekt w należytym stopniu zapewnia gwarancję ochrony własności społecznej w procesie cywilnym, należy odpowiedzieć twierdząco. Należy się spodziewać, że sądy powszechne, które w najbliższym czasie rozpoczną stosowanie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego w praktyce, stosując się do podstawowych zasad tego kodeksu, zapewnią pełną gwarancję ochronie własności społecznej w procesie cywilnym.</u>
          <u xml:id="u-38.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Jodłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#PosełJodłowskiJerzy">Zabieram głos w celu krótkiego wyjaśnienia dwóch kwestii w związku z przemówieniem obywatela posła Filipowicza.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#PosełJodłowskiJerzy">Po pierwsze — małe sprostowanie pewnego nieporozumienia natury statystycznej. W moim referacie podałem, że do sądów powiatowych wpływa rocznie około 750 tys. spraw cywilnych, a do sądów wojewódzkich około 80 tys., co daje łącznie ponad 800 tys. spraw cywilnych w sądach. Obywatel Filipowicz powołując się na Rocznik Statystyczny podał, że do sądów wpływa rocznie ponad milion spraw.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#PosełJodłowskiJerzy">Rzeczywiście, jeśli brać pod uwagę Rocznik Statystyczny to podaje on wpływ w 1963 r. na liczbę 1.092 tys. spraw cywilnych, a w 1960 r. nawet 1.265 tys. spraw. Skąd ta rozbieżność? Otóż wynika ona stąd, że w klasyfikacji przyjętej w opracowaniach statystycznych zalicza się do spraw cywilnych także sprawy dotyczące załatwiania wniosków o wpisy do ksiąg wieczystych. Te właśnie sprawy, które wczoraj na mocy ustawy przez Sejm uchwalonej, zostały przekazane spod kompetencji sądów do państwowych biur notarialnych. Otóż nie są to sprawy sądowe w ścisłym tego słowa znaczeniu. Są to sprawy innego typu, które nie są załatwiane na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Sądzę, że omawiając zasięg stosowania przepisów kodeksu, należy brać pod uwagę te sprawy, które są rozpatrywane i załatwiane na podstawie przepisów tego właśnie kodeksu, natomiast należy wyeliminować sprawy, które nie mają charakteru spraw sądowych w rzeczywistym tego słowa znaczeniu i które pomijając, że przechodzą do kompetencji państwowych biur notarialnych, są załatwiane w postępowaniu odbywającym się na podstawie innych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#PosełJodłowskiJerzy">Druga kwestia. Obywatel Poseł Filipowicz wyraził żal — o ile dobrze zrozumiałem — że został pominięty w ostatecznym tekście kodeksu art. 1074, dotyczący egzekucji alimentów od osób zatrudnionych u swoich najbliższych. Chodzi tu głównie o egzekucję alimentów od młodych ludzi, zatrudnionych w gospodarstwach rolnych swoich rodziców.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#PosełJodłowskiJerzy">Otóż chciałbym wskazać, że przepis taki znajduje się jako art. 1073, który przewiduje, że jeżeli dłużnik zatrudniony jest u osoby bliskiej, osoba ta w razie zajęcia wynagrodzenia za pracę w poszukiwaniu świadczeń alimentacyjnych nie może zasłaniać się zarzutem, że wypłaciła dłużnikowi wynagrodzenie z góry ani zarzutami, że dłużnik pracuje bez wynagrodzenia lub za wynagrodzeniem niższym od przeciętnego. A zatem nawet w takim wypadku, kiedy dłużnik pracuje bezpłatnie w gospodarstwie swoich rodziców, to jednak mogą być ściągane od niego alimenty.</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#PosełJodłowskiJerzy">Wyjaśnienie tych kwestii wydawało mi się celowe dla uniknięcia nieporozumień.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#Marszałek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#Marszałek">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu Kodeksu postępowania cywilnego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił Kodeks postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#Marszałek">Przystępujemy do głosowania nad drugim projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#Marszałek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu Przepisów wprowadzających Kodeks postępowania cywilnego wraz z poprawkami Komisji Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#Marszałek">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#Marszałek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#Marszałek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-41.13" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-41.14" who="#Marszałek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości o dekrecie z dnia 20 lipca 1904 r. o amnestii (Dz. U. nr 27, poz. 174), (druk nr 206).</u>
          <u xml:id="u-41.15" who="#Marszałek">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Tomaszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Wysoka Izbo! W związku z 20-leciem Polski Ludowej w okresie międzysesyjnym Sejmu — Rada Państwa, działając zgodnie z art. 25 i 26 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, wydała w dniu 20 lipca br. dekret o amnestii. Dekret wszedł w życie z dniem ogłoszenia, a realizacja jego postanowień dobiega w zasadzie końca.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Ponieważ jednak zgodnie z art. 26 Konstytucji dekrety wymagają zatwierdzenia przez Sejm, Rada Państwa przedstawiła dekret o amnestii prezydium Sejmu, które w myśl regulaminu Sejmu przekazało dekret Komisji Wymiaru Sprawiedliwości. Komisja Wymiaru Sprawiedliwości przedstawiony dekret rozpatrzyła i zapoznała się z jego realizacją.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Dekret o amnestii z 20 lipca 1964 r. jest w historii 20-lecia Polski Ludowej piątym z kolei aktem amnestyjnym. O ile jednak każdy z poprzednich aktów amnestii uwzględniał potrzebę pewnych korektur w dotychczasowej polityce penitencjarnej i w związku z tym zasięg każdej z nich był stosunkowo szeroki — obejmując również przestępstwa zagrożone wysokimi karami — to dekret rozpatrywany na dzisiejszym posiedzeniu zasięgiem swoim zasadniczo odbiega od poprzednich aktów amnestyjnych wydanych w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Ustawodawca przedstawionego Wysokiej Izbie dekretu o amnestii wyszedł z ogólnego założenia, że zakres amnestii powinien być tak dostosowany do sytuacji istniejącej w zakresie przestępczości, by realizując założenia przebaczenia drobnych naruszeń prawa, nie spowodować deprecjacji kary i nie zmniejszyć jej prewencyjnego oddziaływania. Dlatego też szeroko zastosowano amnestię w odniesieniu do przestępstw o stosunkowo niewielkiej szkodliwości społecznej. Puszczono w niepamięć i przebaczono przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności od roku lub karą grzywny, jak również wszelkie wykroczenia. W sprawach o przestępstwa zagrożone karą surowszą, darowano kary pozbawienia wolności do roku oraz kary grzywny do tysiąca złotych, a gdy orzeczono je samoistnie — do 5 tysięcy złotych, przy czym w sprawach, w których nastąpiło orzeczenie kary pozbawienia wolności do sześciu miesięcy lub tylko samoistnej kary grzywny, skazanie uważa się za niebyłe, a karta karna ulega usunięciu z rejestru skazanych.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Również w przyszłości sąd uwzględni i umarzać będzie postępowanie o przestępstwa popełnione przed 22 lipca 1964 r., jeżeli dojdzie do wniosku, że należałoby za nie orzec tylko taką karę, która w myśl dekretu o amnestii podlega darowaniu. Orzeczone kary pozbawienia wolności w rozmiarze powyżej roku do lat dwóch złagodzone zostały o połowę.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Jednocześnie wprowadzono specyficzne ograniczenia zasięgu oddziaływania aktu amnestyjnego, a mianowicie:</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#PosełTomaszewskiStanisław">— przez ustalenie, że całkowite przebaczenie dotyczyć może tylko tych przestępstw, które zagrożone są karą nie wyższą od jednego roku pozbawienia wolności lub grzywną, czy też obiema tymi karami, że o ile chodzi o inne przestępstwa, to darowaniu ulegają tylko kary nie przekraczające jednego roku pozbawienia wolności bądź grzywny do 5 tys. zł, a złagodzeniu o połowę kary w wymiarze od roku do dwóch lat.</u>
          <u xml:id="u-42.7" who="#PosełTomaszewskiStanisław">— przez wyłączenie z zakresu amnestii szeregu poważniejszych przestępstw, jak rozbój, chuligaństwo, łapownictwo, płatną protekcję, różne afery dewizowe, a nadto wyłączenie z dobrodziejstwa amnestii recydywistów.</u>
          <u xml:id="u-42.8" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Również co do kar dodatkowych dekret stanął na stanowisku, że takie na przykład kary dodatkowe, jak pozbawienie prawa jazdy, orzeczenie o utracie praw opiekuńczych itp. powinny ze względów społecznych pozostać w mocy, mimo darowania kary zasadniczej.</u>
          <u xml:id="u-42.9" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Pewne natomiast ulgi w zakresie stosowania amnestii, a to ze względów przede wszystkim humanitarnych, przewidziano dla kobiet opiekujących się dziećmi do lat 14, a także dla kobiet, które ukończyły 55 lat życia oraz dla mężczyzn po ukończeniu 60 lat życia i młodocianych do lat 18. W odniesieniu do tych kategorii osób nastąpiło puszczenie w niepamięć i darowanie przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności do lat 2, darowanie kar orzeczonych w rozmiarze powyżej roku do lat 2 oraz złagodzenie o połowę kar orzeczonych w rozmiarze powyżej 2 do 3 lat.</u>
          <u xml:id="u-42.10" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Wreszcie nowością podkreślającą wychowawczy charakter dekretu jest przepis art. 8, który umożliwił sprawcom przestępstwa uzyskanie złagodzenia kary pozbawienia wolności o połowę, a nawet uwolnienie się od niej, jeżeli w ciągu 3 miesięcy od dnia wejścia w życie dekretu zgłosili się do organów ścigania, ujawnili wszystkie okoliczności czynu oraz współsprawców przestępstwa. Przepis ten, wprowadzony pod wpływem listów kierowanych przez zainteresowanych do organów państwowych i organizacji politycznych oraz głosów prasy, otworzył możliwości powrotu do uczciwego życia ludziom, którzy Wprawdzie popełnili przestępstwo, lecz pragnęli z tym zerwać, nie widzieli jednak drogi wydostania się z tej sytuacji, w której się znaleźli. Przepis ten odpowiadał ustawowemu obowiązkowi każdego obywatela zawiadamiania władz o przestępstwie i umożliwiał również uczestnikowi przestępstwa popełnionego w grupie skłonienie pozostałych uczestników do wspólnego skorzystania z dobrodziejstw tego przepisu.</u>
          <u xml:id="u-42.11" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Najważniejszym problemem, jaki wyłonił się przed sądami i więziennictwem w związku z wejściem w życie dekretu w dniu 22 lipca 1964 r., było zapewnienie możliwie szybkiego uwolnienia z zakładów karnych tych wszystkich osób, które odbywały kary zasadnicze, podlegające darowaniu, bądź kary ulegające złagodzeniu, kary zastępcze pozbawienia wolności, o ile nieściągalna grzywna, będąca podstawą wymierzenia kary zastępczej, uległa darowaniu, a także kary aresztu orzeczone w postępowaniu karno-administracyjnym. Zwolnieniu podlegały też osoby tymczasowo aresztowane, o ile na podstawie przepisów amnestyjnych sprawa ulegała umorzeniu.</u>
          <u xml:id="u-42.12" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Dziś możemy powiedzieć, że problem ten został rozwiązany dobrze i sprawnie. W rezultacie ofiarnej pracy sędziów penitencjarnych i powołanych do ich pomocy specjalnych zespołów pracujących w zakładach karnych, administracji więzień i dobrej współpracy z prezydiami rad narodowych i organami Milicji Obywatelskiej, w ciągu 3 pierwszych dni zwolniono z więzień 19.389 więźniów, a do dnia 1 sierpnia br. amnestię zastosowano do 88% osób odbywających kary pozbawienia wolności, a korzystających z dobrodziejstwa amnestii. Największą pracę w tym zakresie wykonały sądy wojewódzkie i więziennictwo w okręgach: Katowice, Wrocław, Bydgoszcz, Koszalin, Olsztyn. Ogółem do dnia 1 listopada br. zwolniono 33.226 osób z zakładów karnych. Zwalnianym z więzień więziennictwo zapewniło bezpłatne bilety kolejowe i żywność na drogę. Oddziały Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej i prezydia rad narodowych udzieliły pomocy finansowej, dostarczyły znacznej ilości odzieży i opieki lekarskiej. Wszystkie współdziałające ze sobą instancje położyły nacisk na zapewnienie pracy osobom opuszczającym zakłady karne. Naczelnicy więzień informowali zwalnianych o możliwościach otrzymania pracy, a w szeregu zakładach karnych wspólnie z przedstawicielami przedsiębiorstw prowadzili werbunek do pracy. Z ofiarowanej pracy skorzystało jednak tylko 2 tys. więźniów. Ogromna większość wróciła do miejsc zamieszkania, licząc na możliwość podjęcia pracy poprzednio wykonywanej. Tłumaczyć to można tym, że amnestia objęła więźniów krótkoterminowych, których rozłąka z domem, rodziną i miejscem pracy nie trwała z reguły dłużej, jak kilka miesięcy do jednego roku.</u>
          <u xml:id="u-42.13" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Do dnia 1 listopada 1964 roku wszystkie sądy zastosowały dekret o amnestii do 293.539 osób. Można założyć, że jeszcze w ciągu listopada bieżącego roku amnestia zostanie zastosowana do pewnej ilości spraw. W zasadzie chodzi już tylko prawie wyłącznie o stosowanie amnestii przez umorzenie postępowania, gdyż stosowanie amnestii do osób odbywających kary ogranicza się już do nielicznych tylko wypadków.</u>
          <u xml:id="u-42.14" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Sposób zastosowania amnestii przedstawia się następująco: przez umorzenie postępowania karnego — 54,5%, przez darowanie kar pozbawienia wolności — 32,0%, przez złagodzenie kar pozbawienia wolności — 4,2%, przez darowanie kary samoistnej grzywny — 9,3%.</u>
          <u xml:id="u-42.15" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Zgodnie z ogólną strukturą przestępczości, najliczniejszą grupę przestępstw, do których zastosowano amnestię, stanowiły przestępstwa przeciwko mieniu społecznemu — 20,3%. Dotyczy to oczywiście drobniejszych przestępstw. Następną z kolei grupę stanowiły darowane przestępstwa drogowe — 9,0%, a wśród nich najwięcej spraw dotyczących prowadzenia pojazdów w stanie nietrzeźwości. Dalej wymienić można kradzieże mienia prywatnego — 7,8% i przestępstwa przeciwko zdrowiu 6%, wśród których najliczniej występowały sprawy z oskarżenia prywatnego, szczególnie tak zwane naruszenia nietykalności.</u>
          <u xml:id="u-42.16" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Dekret z 20 lipca 1964 r. przez stworzenie szerszych ram stosowania amnestii do kobiet, spowodował znaczniejszy udział kobiet w korzystaniu z dobrodziejstwa amnestii. Ogółem skorzystało z amnestii do 1 listopada br. — 53.813 kobiet, co stanowi 18,5%, podczas gdy udział kobiet w ogólnej przestępczości wynosi 17,7%. Zakłady karne w wyniku amnestii opuściło ponad 3 tys. kobiet.</u>
          <u xml:id="u-42.17" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Największe stosunkowo trudności w czasie wykonywania amnestii spowodowało zagadnienie właściwego wyłączania z dobrodziejstw amnestii osób, które popełniły czyn o charakterze chuligańskim. Wynika to z braku ustawowego określenia przestępstw chuligańskich, skutkiem czego stwierdzenie chuligańskiego charakteru przestępstwa jest najczęściej wynikiem oceny stanu faktycznego sprawy, a nie znajduje wyrazu w kwalifikacji czynu. Tylko w nielicznych stosunkowo wypadkach ustalenie chuligańskiego charakteru czynu przestępczego jest bezsporne. Ma to miejsce w przypadkach orzekania kary w trybie przyśpieszonym, a także wówczas, gdy bezpośrednio kwalifikowano przestępstwo z przepisów ustawy z 22 maja 1958 r. o zaostrzeniu odpowiedzialności za chuligaństwo.</u>
          <u xml:id="u-42.18" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Również w zakresie wyłączenia z amnestii recydywistów powstały pewne trudności w wypadkach, gdy w aktach więźnia nie było danych o poprzedniej karalności. Na tym tle powstała w toku stosowania amnestii pewną ilość błędów, czy też kwestyjnych decyzji, co w głównej mierze stało się podstawą zaskarżenia postanowień przez prokuraturę i oskarżonych.</u>
          <u xml:id="u-42.19" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Ogółem do dnia 1 października 1964 roku — bo tylko takie dane posiadam — wpłynęło 2.698 zażaleń na postanowienia amnestyjne, to jest prawie 1% ogólnej ilości spraw podlegających amnestii. Około 80% tych zażaleń zostało rozpoznanych w drugiej instancji, przy czym 51% zażaleń uwzględniono. Zatem zapadło w tym okresie około 0,5% błędnych decyzji.</u>
          <u xml:id="u-42.20" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Poza tym do sądów wpłynęło około tysiąca podań i pism od oskarżonych o zastosowanie aktu amnestyjnego. W przeważającej większości wypadków były to podania osób, które uważały, że niesłusznie zostały wyłączone z dobrodziejstwa amnestii. W większości te podania były też bezpodstawne i zostały załatwione odmownie.</u>
          <u xml:id="u-42.21" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Art. 13 dekretu z 20 lipca bieżącego roku uprawnia oskarżonych, co do których umorzono postępowanie, do złożenia w terminie 30 dni od otrzymania odpisów postanowienia wniosku o merytoryczne rozpoznanie sprawy. Wniosków takich wpłynęło około 350, co stanowi tylko 0,2% w stosunku do ogólnej ilości osób, co do których umorzono postępowanie. Zgodnie z przepisami dekretu, sądy wyznaczały te sprawy już do rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-42.22" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Dla oceny skutków amnestii bardzo ważna jest sprawa powrotu amnestionowanych więźniów na drogę przestępstwa. Jak dotychczas na podstawie danych Centralnego Zarządu Więziennictwa, pragnę stwierdzić, że liczba osób, które po zastosowaniu do nich amnestii, ponownie popełniły przestępstwo i zostały aresztowane, jest stosunkowo niewielka, i wynosi do dnia 15 listopada 1964 r. — 339 osób, to jest 1% ogólnej liczby osób zwolnionych z zakładów karnych.</u>
          <u xml:id="u-42.23" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Wysoka Izbo! Oceniając dekret o amnestii w jego całokształcie, można powiedzieć, że poprzez szeroką amnestię drobnych przestępstw stworzył on warunki powrotu do normalnego, uczciwego życia dziesiątkom tysięcy osób, że nie zmierzał i nie przyczynił się do deprecjacji kary i osłabienia jej ostrza prewencyjnego, a przeciwnie, może przyczynić się do wzmocnienia represji karnej przeciw przestępstwom większej szkodliwości społecznej, że zapewnia on w dostatecznej mierze interes społeczny, a jednocześnie kieruje się względami wychowawczymi i humanitarnymi. Jako taki dekret zyskał zrozumienie i uznanie szerokiej opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-42.24" who="#PosełTomaszewskiStanisław">W imieniu Komisji Wymiaru Sprawiedliwości proszę Wysoką Izbę o zatwierdzenie dekretu z dnia 20 lipca 1964 r. o amnestii, ogłoszonego w Dzienniku Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 21 lipca bieżącego roku nr 27 poz. 174.</u>
          <u xml:id="u-42.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-42.26" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos? Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-42.27" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-42.28" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 20 lipca 1964 r. o amnestii — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-42.29" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-42.30" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-42.31" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-42.32" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził dekret z dnia 20 lipca 1964 r. o amnestii.</u>
          <u xml:id="u-42.33" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-42.34" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-42.35" who="#PosełTomaszewskiStanisław">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-42.36" who="#PosełTomaszewskiStanisław">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posłankę Zofię Grzebisz o odczytanie komunikatu o interpelacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">Do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Mariana Wyki do Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów w sprawie budowy przetwórni mączki rybnej w Kołobrzegu,</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#Marszałek">Interpelację tę zgodnie z art. 73 regulaminu Sejmu przesłałem interpelowanemu.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#Marszałek">Proszę o dalsze komunikaty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">Najbliższe posiedzenia Komisji sejmowych odbędą się według następującego planu:</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">Dzisiaj, dnia 17 listopada br. odbędą się posiedzenia następujących Komisji:</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Budownictwa i Gospodarki Komunalnej w godzinę po zakończeniu posiedzenia Sejmu w sali nr 67;</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Handlu Wewnętrznego o godz. 15, w sali nr 101;</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego w godzinę po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali nr 118;</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Zdrowia i Kultury Fizycznej bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali nr 102.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">Jutro, dnia 18 listopada br. odbędą się posiedzenia Komisji:</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — o godz. 9;</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Handlu Wewnętrznego o godz. 10;</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Pracy i Spraw Socjalnych o godz. 9;</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa o godz. 9;</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Spraw Zagranicznych o godz. 10;</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">W czwartek dnia 19 listopada br. odbędą się posiedzenia Komisji:</u>
          <u xml:id="u-45.13" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Gospodarki Morskiej i Żeglugi o godz. 9;</u>
          <u xml:id="u-45.14" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Handlu Wewnętrznego o godz. 10;</u>
          <u xml:id="u-45.15" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Pracy i Spraw Socjalnych o godz. 9;</u>
          <u xml:id="u-45.16" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa o godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-45.17" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">W piątek dnia 20 listopada br. odbędą się posiedzenia Komisji:</u>
          <u xml:id="u-45.18" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Komunikacji i Łączności o godz. 10;</u>
          <u xml:id="u-45.19" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa o godz. 12.</u>
          <u xml:id="u-45.20" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">W sobotę dnia 21 listopada br. odbędą się posiedzenia Komisji:</u>
          <u xml:id="u-45.21" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Komunikacji i Łączności o godz. 9;</u>
          <u xml:id="u-45.22" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa o godz. 10;</u>
          <u xml:id="u-45.23" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">— Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o godz. 10.</u>
          <u xml:id="u-45.24" who="#SekretarzposełZofiaGrzebisz">Posiedzenia Komisji Oświaty i Nauki, Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy wyznaczone na dni 20 i 21 listopada zostały przełożone na dni 23 i 24 listopada br.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 13 min. 30)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>