text_structure.xml 42.2 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Początek posiedzenia o godzinie 16 minut 04</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Komisji Ustawodawczej Krzysztof Kwiatkowski</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dzień dobry państwu. Witam państwa na połączonym posiedzeniu 4 komisji, w imieniu państwa przewodniczących: pani przewodniczącej Jadwigi Rotnickiej i Komisji Środowiska, pana przewodniczącego Zygmunta Frankiewicza i komisji samorządu terytorialnego, pana przewodniczącego Stanisława Gawłowskiego i komisji klimatu, oraz Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przedmiotem dzisiejszej pracy 4 połączonych komisji jest rozpatrzenie w pierwszym czytaniu projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Ten projekt za chwilę przedstawi w imieniu wnioskodawców pan senator Stanisław Gawłowski.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">A teraz chętnie bym przywitał osoby uczestniczące w posiedzeniu zdalnie, ale w tym celu muszę otrzymać listę osób uczestniczących zdalnie. Czy mogę dostać listę osób…?</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dzięki temu przywitaniu dowiemy się, kto reprezentuje rząd – bo pewno będzie prezentował stanowisko rządu.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Uczestniczą z nami w posiedzeniu zdalnym przedstawiciele następujących instytucji: ministerstwo klimatu reprezentuje podsekretarz stanu, pan wiceminister… O, powiem państwu, przepraszam, nie przeczytam…</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">Pan przewodniczący Gawłowski przeczyta…</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#StanisławGawłowski">Guibourgé-Czertwertyński.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#KrzysztofKwiatkowski">Witamy pana ministra ze współpracownikami. Są z nami przedstawiciele organizacji pracodawców. Business Centre Club reprezentuje pan Ryszard Pazdan. Pan Grzegorz Cichy reprezentuje Unię Miasteczek Polskich.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#KrzysztofKwiatkowski">Jeżeli kogoś nie przywitałem, to oczywiście bardzo chętnie przywitam jeszcze w trakcie posiedzenia, jak stosowną informację otrzymam.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#KrzysztofKwiatkowski">A teraz oddaję głos panu senatorowi Stanisławowi Gawłowskiemu w celu przedstawienia założeń projektu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#StanisławGawłowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#StanisławGawłowski">Panie i Panowie Przewodniczący! Wysokie Komisje!</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#StanisławGawłowski">Zanim odniosę się do samego projektu ustawy, powiem kilka zdań o historii, bo jest to niezbędne, żeby zrozumieć, dlaczego pojawiła się ta inicjatywa. Otóż na początku lat dziewięćdziesiątych, już w wolnej Polsce, postanowiono utworzyć fundusze, które będą skierowane na pomoc i wsparcie działań związanych z ochroną środowiska. Pobierano wtedy opłatę za korzystanie ze środowiska i zanieczyszczanie go. Dzielono te pieniądze na 4 części. Trafiały one na początku do tzw. gminnych funduszy ochrony środowiska, wojewódzkich funduszy i do narodowego funduszu ochrony środowiska, a po powołaniu powiatów tym czwartym segmentem stały się powiatowe fundusze ochrony środowiska. Mniej więcej w roku 2010 pojawiła się inicjatywa rządowa dotycząca likwidacji wszystkich funduszy celowych. A te fundusze, o których wspomniałem, miały taki charakter funduszy celowych. I w tamtym czasie – pamiętam, bo byłem inicjatorem tychże zmian w części dotyczących funduszu ochrony środowiska – zapisaliśmy, że te pieniądze, które trafiały do gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska, stały się częścią przychodów gmin i powiatów, weszły w skład budżetu, ale z takim zaznaczeniem, że muszą być one przeznaczone na działania, które dotyczą ochrony środowiska. W przypadku wojewódzkich funduszy ochrony środowiska pojawił się zapis… Ja go przeczytam, bo on jest obowiązujący do dzisiaj. „Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, zwane dalej wojewódzkimi funduszami, są samorządowymi osobami prawnymi”. Tak, samorządowymi osobami prawnymi, chcę to wyraźnie podkreślić. Wyraźnie zaznaczono, że są to instytucje, które mają charakter samorządowy i nadzór nad nimi sprawuje samorząd województwa, zarządy województw jako takie.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#StanisławGawłowski">Uspołeczniono udział w tychże funduszach, bo w skład rady nadzorczej, z mocy ustawy, wchodzili przedstawiciele nie tylko samorządów województwa, ale również organów zajmujących się ochroną środowiska, oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych związanych z ochroną środowiska i przedstawiciele organizacji gospodarczych. Czyli taka rada nadzorcza składała się z 7 osób. W roku 2017 z inicjatywy rządu zmieniono zapisy dotyczące tylko i wyłącznie powoływania rady nadzorczej, ale też zarządów. Otóż zmieniono zapisy, zmniejszono liczbę członków rady nadzorczej do 5, ale przy tym ograniczono możliwości oddziaływania na wojewódzkie fundusze przez samorządy województw, bo tak naprawdę tylko 1 członek rady nadzorczej był osobą wskazaną przez samorządy województw, pozostałe osoby były wskazywane przez ministra właściwego do spraw klimatu – tak jest dzisiaj, wcześniej było: środowiska – i wojewodę. I tak naprawdę, mimo że do dzisiaj jest to, przypomnę, samorządowa jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną, to samorząd województwa, mimo że ma zadania z zakresu ochrony środowiska – a tych zadań jest naprawdę dużo, bardzo istotnych, bardzo ważnych – został pozbawiony instrumentów sprawczych dotyczących wspierania działań związanych z działaniem w tym obszarze.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#StanisławGawłowski">Ten projekt ustawy, który prezentuję, przywraca stan pierwotny, tzn. uspołecznia rady nadzorcze – bo spowoduje, że nie tylko przedstawiciele organów władzy, czyli samorządu, sejmiku województwa, zarządu urzędu marszałkowskiego, ale również przedstawiciele organizacji gospodarczych działających w danym województwie, organizacji ekologicznych, ale też przedstawiciele organów opiniodawczych takich jak przedstawiciel RDOŚ bądź WIOŚ zasiądą w tejże radzie nadzorczej. Samorząd województwa odzyska możliwości sprawcze również w tej części dotyczącej powoływania zarządów wojewódzkich funduszy ochrony środowiska. Tyle z mojej strony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję. Dziękujemy w szczególności za to syntetyczne przypomnienie historii powstania WFOŚ i składu jego organów przedstawicielskich czy nadzorczych.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Ja już przywitałem pana ministra wraz ze współpracownikami, a teraz uzupełnię to powitanie. Poza przedstawicielem Unii Miasteczek Polskich jest z nami też przedstawiciel Związku Województw RP – witam pana Michała Pabicha – i jest z nami przedstawiciel Związku Powiatów Polskich, pan Bartłomiej Zydel, którego serdecznie witam. Biuro Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców reprezentuje pan Jędrzej Jabłoński, a Fundację WWF Polska – pani Ewa Chodkiewicz. Witamy wszystkich państwa serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Teraz umożliwię zabranie głosu wiceministrowi klimatu i środowiska w celu przedstawienia stanowiska resortu.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę, Panie Ministrze, oddaję panu głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#AdamGuibourgéCzertwertyński">Bardzo, bardzo dziękuję. Bardzo dziękuję za możliwość udziału w posiedzeniu komisji. Dziękuję też panu senatorowi Gawłowskiemu za prezentację tego projektu.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#AdamGuibourgéCzertwertyński">Ja odniosę się, tak od razu, tylko do zasadniczych problemów, które widzę w związku z tą propozycją.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#AdamGuibourgéCzertwertyński">Pierwszy problem. Pan senator przywoływał historię tych wojewódzkich funduszy, sposób ich powoływania i zmian legislacyjnych z tym związanych, podkreślając znacząco, że fundusze te są samorządowymi osobami prawnymi – chociaż tutaj trzeba podkreślić, że fakt, iż są samorządowymi osobami prawnymi, nie oznacza, że są one jednostkami organizacyjnymi, które byłyby elementem województw, czy emanacją instytucji wojewódzkich, a jeszcze mniej gminnych czy powiatowych. Zresztą kilkakrotnie już sądy administracyjne wypowiadały się na ten temat. Myślę, że najbardziej znamienny jest wyrok WSA w Olsztynie z 2010 r., który potwierdził, że wojewódzkie fundusze nie są tworzone przez województwo, lecz w drodze ustawy, jak również że województwa nie wyposażają ich w majątek. To powiązanie działalności WFOŚ z ustawą o finansach publicznych powoduje, że funkcjonują one jako jednostki sektora finansów publicznych, których celem jest wykonanie zadań wyodrębnionych z budżetu, a wynikających wprost z ustawy stanowiącej podstawę ich powołania. Nie są to zatem wojewódzkie jednostki organizacyjne, gdyż wojewódzkie fundusze stanowią osobny twór organizacyjny wyposażony w osobowość prawną, funkcjonujący obok tych jednostek. I taki był stan prawny jeszcze przed tą zmianą, która została przeprowadzona w 2017 r. z inicjatywy poselskiej. A więc te zmiany z 2017 r. niczego nie zmieniły w tym zakresie, wojewódzkie fundusze tak samo jak wtedy nie były, tak samo i dzisiaj nie są żadną emanacją instytucji samorządowych, lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#AdamGuibourgéCzertwertyński">Ale zasadniczy problem, jaki mam z tą propozycją, to jest to, że dzięki tej propozycji poselskiej z 2017 r., tej reformy, bardzo znacząco poprawiono efektywność działania wojewódzkich funduszy. I miałbym duże obawy, że powrót do poprzednich rozwiązań spowoduje ograniczenie działalności funduszy. W tym okresie, od 2017 r. do 2020 r., liczba projektów realizowanych przez wojewódzkie fundusze bardzo znacząco wzrosła, z 9,5 tysiąca do 95 tysięcy, a jednocześnie wartość tych projektów wzrosła o ok. 60%, a w tym samym czasie koszty funkcjonowania tych zarządów zmniejszyły się o ok. 36%. Znacząco więc zwiększono sprawność wojewódzkich funduszy, co jest, moim zdaniem, gdy chodzi o wydawanie środków publicznych, bardzo pozytywną konsekwencją tych zmian. I dlatego miałbym obawy przed wprowadzeniem proponowanych w tym projekcie ustawy zmian.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">W tej sprawie w sposób szczególny powinniśmy wysłuchać 2 głosów. Mieliśmy już głos przedstawicieli rządowych, teraz chętnie usłyszymy drugą stronę, czyli przedstawicieli środowisk samorządowych. Uczestniczą dzisiaj w posiedzeniu przedstawiciele Związku Województw RP, Związku Powiatów i Unii Miasteczek Polskich.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Ja może wpierw zapytam, ze zrozumiałych względów, czy przedstawiciel Związku Województw RP, pan Michał Pabich, chce zabrać głos w kontekście tego projektu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#MichałPabich">Panie Przewodniczący! Panie Senatorze!</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#MichałPabich">Otrzymaliśmy ze strony województw opinię dotyczącą proponowanego rozwiązania. Przedstawiciele samorządów wojewódzkich opiniują pozytywnie zaproponowane rozwiązania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy teraz Związek Powiatów Polskich…?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#BartłomiejZydel">Bardzo dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#BartłomiejZydel">My, tak jak wskazaliśmy w naszym stanowisku, jak najbardziej pozytywnie odnosimy się do tej propozycji. Równocześnie zaproponowaliśmy takie szersze spojrzenie – to jest bardzo luźna propozycja – ale też zastanowienie się nad tym, czy jeden przedstawiciel samorządów powiatowych w radzie wojewódzkiego funduszu nie powinien się znaleźć. My mamy obecnie np. bardzo duże problemy z tzw. awaryjnym usuwaniem odpadów, a więc to rozwiązanie poprawiłoby, naszym zdaniem, komunikację na linii samorządy powiatowe – wojewódzkie fundusze. Niemniej, odnosząc się do głównej treści projektu, my oczywiście jesteśmy jak najbardziej na „tak” i w pełni popieramy to rozwiązanie, które znajduje się w przedłożeniu. Bardzo dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">I ostatni głos samorządowy… Przepraszam, bo akurat tutaj osobiście pan prezes reprezentuje…</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Oddaję głos panu prezesowi Grzegorzowi Cichemu, Unia Miasteczek Polskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#GrzegorzCichy">Słychać mnie, Panie Przewodniczący? Słychać mnie?</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Słychać dobrze.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#GrzegorzCichy">Panie Przewodniczący, również popieramy proponowane rozwiązania. Zwiększenie wpływu samorządu na działalność funduszy ochrony środowiska na poziomie wojewódzkim jest jak najbardziej zasadna. Chciałbym jedynie zwrócić uwagę na to, że te fundusze mają coraz mniej środków do rozdysponowania ze względu na to, że chociażby przemysł ciężki coraz mniej opłat środowiskowych wnosi do funduszy. Akceptujemy i popieramy proponowane rozwiązania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Jeszcze, korzystając z państwa obecności, zapytam: czy chce zabrać głos przedstawiciel rzecznika małych i średnich przedsiębiorstw?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#JędrzejJabłoński">Ja chciałbym powiedzieć, że rzecznik małych i średnich przedsiębiorców podtrzymuje swoje stanowisko wyrażone w opinii przesłanej do Senatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pan Ryszard Pazdan, ekspert Business Centre Club?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#RyszardPazdan">Dzień dobry.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#RyszardPazdan">My oczywiście trzymamy kciuki, żeby ta zmiana nastąpiła, bo w ogóle uważamy, że te działania powinny być dosyć zdecentralizowane. Ale nie chciałbym odnosić się do tej treści, o której mówiliśmy, bo zgłosiliśmy uwagę tego typu: tam zaproponowano również branie udziału przez przedstawiciela samorządów gospodarczych. I sugerowalibyśmy, ażeby zmienić ten punkt: nie „samorządów gospodarczych”, bo nie ma ich, jako takich, w Polsce, tylko „stowarzyszeń gospodarczych”. Od 30 lat usiłuje się ustawę w tej sprawie stworzyć. To jest nasza jedyna uwaga, po prostu chcemy brać udział w rozdziale tych środków, które, jakkolwiek by było, pochodzą, jako środki zebrane, właśnie z przedsiębiorstw. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">To słuszna uwaga. Widziałem, że przedstawiciel wnioskodawców życzliwie ją odnotował.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Jest z nami jeszcze sekretarz generalny Związku Gmin Wiejskich, pan Leszek Świętalski.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy chce pan zabrać głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#LeszekŚwiętalski">Tak jest, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#LeszekŚwiętalski">Dziękuję bardzo za dostrzeżenie mojej obecności.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#LeszekŚwiętalski">Wysoka Komisjo!</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#LeszekŚwiętalski">Chciałbym przyłączyć się do głosu samorządowców, którzy wypowiadali się tu, wskazując jednocześnie, że przy okazji obecnie obowiązującej zmiany, która miała miejsce właśnie w 2017 r., szczególnie nasza korporacja podnosiła sprzeciw wobec takowych ruchów, które odebraliśmy jako kolejną próbę nie tyle decentralizacji, ile recentralizacji właśnie m.in. funduszy wojewódzkich. Przypomnę, że w związku z tym, jak dzisiaj jest to ukształtowane, administracja centralna jest, praktycznie rzecz biorąc, bardzo mocno reprezentowana w wojewódzkich funduszach, ma wpływ nie tylko na rady nadzorcze, ale także na powoływanie składu zarządów. W związku z tym my domniemywamy, że jest jakowyś link bezpośrednio w zadaniach tematycznych realizowanych przez narodowy, jak i również wojewódzkie fundusze, niestety. Każdorazowo, kiedy zwracamy się np. o uruchomienie na szczeblach wojewódzkich niektórych specjalnych postępowań – ot, przynajmniej w zakresie redefiniowania problematyki usuwania azbestu i przeznaczania kwot na te cele – to wówczas jesteśmy absolutnie załatwiani w ten oto sposób: wojewódzkie fundusze działają zupełnie odrębnie i nie mają żadnej podległości merytorycznej, tematycznej i służbowej wobec jednostek centralnych. Zatem proponowana zmiana, przywracająca pierwotny stan, czyli zmierzająca do uczynienia z wojewódzkich funduszy bardziej właśnie funduszy celowych, o zasięgu regionalnym, jest jak najbardziej pozytywna.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#LeszekŚwiętalski">My oczywiście nie ubiegamy się o jakieś specjalne profity i miejsca gwarantowane w radach nadzorczych, bo jeślibyśmy określili wszystkich interesariuszy, to tego by było po prostu za mało, jeśli chodzi o miejsca. Uważamy, że organy pochodzące z bezpośrednich wyborów mają mandat reprezentatywności i możemy to w ten sposób regulować – co oczywiście nie przeszkadza temu, żeby ci wszyscy interesariusze mieli inne zdania na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#LeszekŚwiętalski">Krótko reasumując, powiem: Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej gorąco wspiera ten powrót wojewódzkich funduszy na niwę samorządową, tę decentralizowaną, ale równocześnie – może wbrew temu, co pan senator Gawłowski powiedział – my cały czas domagamy się jednak odtworzenia gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska, bo one w dzisiejszych czasach też mają absolutnie swój sens w zakresie wspierania inicjatyw, zarówno państwowych, tych centralnych, jak i regionalnych w całym entourage’u programów, które są obecnie oferowane. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">I, Szanowni Państwo, już ostatni głos ze strony naszych gości zewnętrznych. Projekty edukacyjne finansowane w obszarze ochrony środowiska finansowane ze środków funduszy ochrony środowiska realizują szczególnie organizacje społeczne. A więc państwa głos jest dla nas absolutnie równie istotny.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy przedstawicielka fundacji WWF Polska, pani Ewa Chodkiewicz, chce zabrać głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#EwaChodkiewicz">Tak. Chciałabym zabrać głos. Bardzo dziękuję za możliwość wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#EwaChodkiewicz">Udział w radach nadzorczych przedstawicieli organizacji pozarządowych oceniamy bardzo pozytywnie. Jest to oczywiście kwintesencja idei społeczeństwa obywatelskiego. Lokalne organizacje powinny mieć głos, ponieważ są na miejscu, tam, gdzie projekty są realizowane, na danym terenie, mają najlepsze rozeznanie na temat potrzeb i to one potem realizują te projekty.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#EwaChodkiewicz">Dodatkowo bardzo pozytywnie oceniamy procedurę wyboru organizacji, która ma być reprezentantem w radzie nadzorczej, to, że musi uzyskać poparcie największej ilości reprezentacji. Jednym słowem, podsumowując: bardzo popieramy ten postulat. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo serdecznie państwu dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Widzę, że pan przewodniczący Gawłowski jest podbudowany tyloma pozytywnymi opiniami, ale pewno będzie chciał się odnieść do tych kilku kwestii szczegółowych, które były zawarte w formie pytań.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#StanisławGawłowski">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#StanisławGawłowski">Najpierw odniosę się do wypowiedzi pana ministra.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#StanisławGawłowski">Panie Ministrze, art. 400 wspomnianej ustawy w pierwszej części odnosi się do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. I przeczytam, jak ten fundusz jest nazywany, przeczytam cały ten artykuł. Otóż: „Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zwany dalej Narodowym Funduszem, jest państwową osobą prawną”. Państwową osobą prawną. A w przypadku wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej używa się pojęcia: samorządowa osoba prawna. Oczywiście, Panie Ministrze, znam doskonale to rozstrzygnięcie – bo ten spór sam toczyłem ileś lat temu – że nie jest to wprost jednostka organizacyjna, ale jest to samorządowa osoba prawna. I od początku do końca chodziło nam o to, żeby to samorząd, samorząd województwa miał wpływ na działanie wojewódzkich funduszy ochrony środowiska. I w 2017 r., w ramach takiego trochę niezbyt ładnego zabiegu, zmieniono sposób powoływania rad nadzorczych, a potem również zarządów, ograniczono w ten sposób możliwości działania samorządu województwa, de facto zostawiając zapis o samorządowej osobie prawnej, ale powodując, że samorząd nie ma na to żadnego wpływu. To po pierwsze. Po drugie, mówił pan o efektywności, o kosztach związanych z tymi funduszami, ale zapomniał pan dodać tylko jedno. Może pan tego nie wiedzieć, to panu podpowiem. W tamtym czasie fundusze zajmowały się również realizacją zadań związanych z pieniędzmi dotyczącymi środków unijnych, marszałkowie województw w ramach regionalnych programów operacyjnych w dużej części przekazali te zadania do realizacji przez wojewódzkie fundusze. No, siłą rzeczy musiało to zwiększyć koszty funkcjonowania tychże instytucji. Po zmianie zapisów marszałkowie województw utworzyli u siebie wydziały i ta część pracowników, która wcześniej pracowała w wojewódzkich funduszach, zajmowała się tymi sprawami, wróciła po prostu do urzędów marszałkowskich. To tylko i aż tyle. Gdyby pan tak bardzo chciał śledzić te koszty związane z funkcjonowaniem, to polecam nadzór nad narodowym funduszem, bo rzeczywiście skala przyrostu wydatków, kosztów jest tam niebotyczna w stosunku do ilości zadań, i pewnie pan doskonale o tym wie. Tyle co do wypowiedzi pana ministra.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#StanisławGawłowski">Zdanie w części dotyczącej gminnych i powiatowych funduszy. Ja mówiłem o tym, ale przypomnę jeszcze raz. Wtedy, gdy likwidowaliśmy fundusze celowe, my nie zabraliśmy tych pieniędzy gminom i powiatom, one zostały w gminach i powiatach, tylko nie zostały jako gminne fundusze ochrony środowiska czy jako powiatowe fundusze ochrony środowiska, ale stały się częścią przychodów budżetów gmin i budżetów powiatów. Był wtedy w tej sprawie apel środowiska samorządowego, tak naprawdę – pamiętam te dyskusje – bo to poprawi wskaźniki tychże, będą mieć po stronie przychodów… będą mieć znacząco większe przychody. I my tylko zapisaliśmy wtedy dość jednoznacznie w ustawie, że pieniądze, które pochodzą z tego źródła, muszą być przeznaczone na działania związane z ochroną środowiska, co w przypadku gmin czy powiatów nie jest zbyt trudne, bo one finansują naprawdę szereg ważnych zadań dotyczących ochrony środowiska. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Jeszcze teraz zapytam – zanim otworzę dyskusję, w której już będą mogli zabierać głos panie i panowie senatorowie i będzie możliwość zgłaszania wniosków – czy przedstawiciel Biura Legislacyjnego, pan mecenas Mirosław Reszczyński, chce zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę, Panie Mecenasie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#MirosławReszczyński">Szanowni Państwo Przewodniczący! Wysokie Komisje!</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#MirosławReszczyński">Biuro pragnie przedstawić kilka uwag do omawianego projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#MirosławReszczyński">Na początku przedstawię uwagi o charakterze technicznolegislacyjnym. A mianowicie ustawa w art. 1 w pkcie 2 w lit. b w tiret 2 proponuje, aby w art. 400f w ust. 2 po pkcie 3 dodać pkty 4–6. I proponuje się brzmienie tych punktów. My pragniemy zwrócić uwagę, że w tekście ustawy oznaczenia numeryczne pktów 4–6 występują, są to oznaczenia numeryczne jednostek redakcyjnych, które zostały uchylone, więc nie można dodać jednostek, które już wystąpiły. Musimy zastosować taki zabieg legislacyjny, który mówi, żeby w tym poleceniu nowelizacyjnym wyrazy „pkty 4–6” należy zastąpić wyrazami „pkty 3a–3c” oraz odpowiednio zmienić oznaczenia numeryczne tych punktów, albowiem ma to istotne znaczenie w tworzeniu tekstów jednolitych aktów prawnych. W takiej sytuacji odbiorcy mają informacje, jakie przepisy zostały uchylone i jakie przepisy ponownie wprowadzamy do ustawy. Jak mówię, obecny zapis ma wadę technicznolegislacyjną, dlatego proponujemy stosowną zmianę w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#MirosławReszczyński">Analogiczną uwagę mamy do art. 1 pkt 2 lit. c. Tam również dodajemy ust. 3-6. I tam jest taka sama sytuacja – te ustępy zostały uchylone, oznaczenia numeryczne w tekście ustawy pozostają, więc nie możemy dodać takich punktów, musimy zastosować inną numerację, tj. trzeba w tym miejscu wyrazy „ust. 3–6” zastąpić wyrazami „ust. 2a–2d” i odpowiednio zmienić numerację tych przepisów wraz z konsekwencjami w dalszej części ustawy.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#MirosławReszczyński">Druga nasza uwaga odnosi się do art. 3. Jest to przepis intertemporalny. Zgodnie z tym przepisem „Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 400p ustawy, o której mowa w art. 1, zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych na podstawie art. 400p ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, jednak nie dłużej niż przez 3 miesiące od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy”. Tu jest pewien kłopot, Szanowni Państwo, dlatego że zachowujemy w mocy rozporządzenie, które było wydane na podstawie art. 400p omawianej ustawy, ono określa szczegółowy tryb działania organów i sposób udzielenia pełnomocnictw w wojewódzkich funduszach ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Propozycja projektu jest taka, ażeby tę kwestię regulowały statuty. No i mamy pewną wątpliwość, bo skoro zachowujemy w mocy dotychczasowe rozporządzenie do czasu wejścia w życie przepisów wykonawczych na podstawie nowej ustawy, tego nowego art. 400p, to musimy mieć świadomość tego, że to będą uchwały sejmiku województwa, które w każdym województwie wprowadzą statuty wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, i mamy prawie pewność, że nie nastąpi to w jednym dniu, a więc nie będzie jednolitego, jasnego terminu, do kiedy zachowane jest dotychczasowe rozporządzenie. Mamy propozycję zmiany, tj. ażeby zapisowi w art. 3 nadać następujące brzmienie: „Sejmik województwa nadaje statut wojewódzkiemu funduszowi ochrony środowiska i gospodarki wodnej, zgodnie z art. 400p ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy”. I ust. 2 tej regulacji: „Do dnia wejścia w życie statutu wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w zakresie organizacji wewnętrznej, szczegółowego trybu działania organów funduszu oraz sposobu udzielania pełnomocnictw stosuje się przepisy dotychczasowe”. I wtedy nie będzie wątpliwości, kiedy dotychczasowe rozporządzenie traci moc, dlatego że wprowadzamy przepis przejściowy, który mówi, że do momentu nadania statutu przez sejmik województwa stosujemy przepisy dotychczasowe. Przepis ten ma jeszcze jeden walor dodatkowy, dlatego że – pragnę zwrócić na to uwagę – omawianym przepisem uchylimy ust. 3 w art. 400e ustawy, a są to przepisy ustrojowe określające strukturę organizacyjną wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Ust. 3 dotyczy organizacji wewnętrznej biur wojewódzkich funduszy. To jest ustalane na podstawie regulaminu. My przepisami o wejściu w życie uchylimy te regulaminy 14 dni po wejściu w życie ustawy i tak naprawdę nie będzie przepisów dostosowujących, przejściowych, które mówią, co będzie wtedy. Przepis art. 3 uwzględnia właśnie uchylenie ust. 3 w art. 400e, albowiem w swojej części mówi, że w zakresie organizacji wewnętrznej wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska stosuje się przepisy dotychczasowe. A więc to są nasze propozycje konkretnych zmian w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#MirosławReszczyński">Pragniemy jeszcze poddać pod rozwagę Wysokich Komisji fakt, że przepisy… Wydaje się, że nie ma przepisów dostosowujących w zakresie powołania nowej rady nadzorczej w wojewódzkim funduszu, jak również wygaśnięcia mandatów członków zarządu tego funduszu. Poddaliśmy więc pod rozwagę przedstawiciela projektodawców nasze uwagi. Wydaje mi się, że to nie są tylko regulacje czysto dostosowujące, ale one zawierają też element merytoryczny. Wydaje mi się, że biuro będzie służyć pomocą w redakcji tych przepisów, jeśli będzie taka wola przedstawiciela projektodawców. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Panie Mecenasie, bardzo serdecznie dziękuję panu za wykonaną pracę merytoryczną. Jestem pod wrażeniem. Ale skoro pan mówi, że Biuro Legislacyjne jest pomocne dla wnioskodawcy, to na przyszłość proszę, żeby było pomocne i dla wszystkich członków połączonych komisji. Procedury…</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#MirosławReszczyński">Panie Przewodniczący, dla wszystkich, w tym szczególnie…</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Sekundę.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#MirosławReszczyński">…dla wnioskodawcy.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">Panie Mecenasie, proszę mi nie przeszkadzać. W Komisji Ustawodawczej procedujemy w takim stylu, że zawsze otrzymujemy wcześniej na piśmie proponowane poprawki i wtedy każdy z pań, panów senatorów może się z nimi zapoznać, procedując nad projektem.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Teraz umożliwię zabranie głosu senatorowi wnioskodawcy. On oceni, którą z tych propozycji poprawek przyjmie jako autopoprawki, co umożliwi nam dalsze łatwiejsze procedowanie. A jeżeli jakiejś nie przyjmie, to oczywiście któryś z senatorów będzie mógł zgłosić ją jako poprawkę we własnym imieniu.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#StanisławGawłowski">Bardzo dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#StanisławGawłowski">Do tych pierwszych dwóch propozycji, które rzeczywiście mają charakter czyszczący, nie mam uwag i w całości je przejmuję. Czyli to będzie poprawka dotycząca art. 1 pkt 2 tiret 2 itd., jak również poprawka dotycząca art. 1 pkt 2 lit. c itd. Te poprawki w całości przejmuję jako autopoprawki.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#StanisławGawłowski">Proponowaną poprawkę odnoszącą się do art. 3 z nowym brzmieniem… Ją absolutnie też, bo ona, jak myślę, uporządkuje czy ułatwi sposób podejmowania uchwał przez samorządy województw.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#StanisławGawłowski">A co do tej ostatniej, to ponieważ ona jest rozbudowana, nie ukrywam, że chciałbym mieć czas na to, żeby to jeszcze przeanalizować i przedyskutować. Czyli chodziłoby o to, żebyśmy sobie dali trochę czasu, bo być może ona ma uzasadnienie, ale jakby w drugim kroku zaproponuję ewentualnie jej przejęcie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czyli, jeżeli dobrze podsumowuję, przedstawiciel wnioskodawców przejął wszystkie, za wyjątkiem jednej…</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#StanisławGawłowski">Jednej, tak.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">…a w przypadku tej jednej zagwarantowuje sobie, że może ją zgłosi na kolejnym etapie…</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#StanisławGawłowski">Tak jest.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">…np. na posiedzeniu plenarnym.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Szanowni Państwo, czy my możemy… Bo one się wydają od strony formalnej… Czy my możemy je wszystkie poddać pod jedno głosowanie, Panie Mecenasie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#MirosławReszczyński">Szanowny Panie Przewodniczący, jeśli taka będzie wola Wysokiej Komisji, to tak. Ale pragnę zwrócić uwagę…</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dobrze…</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#MirosławReszczyński">…że szczególnie poprawki nr 1 i 2 to jest kwestia technicznego zapisu. My merytorycznie nic nie zmieniamy. A jeśli…</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">I dlatego…</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#MirosławReszczyński">…chodzi o nowe brzmienie art. 3, to może ja pozwolę sobie jeszcze raz odczytać i komisje wypowiedzą się osobno co do tej regulacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Tak jest. To jest ta jedna poprawka, której pan senator Gawłowski nie zgłasza. To ja…</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Sekundę, zaraz… Nie, przepraszam, bo to jest…</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#komentarz">Wypowiedzi w tle nagrania</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#KrzysztofKwiatkowski">A, już, przepraszam.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#komentarz">Wypowiedź poza mikrofonem</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Niech pan mecenas przypomni tę jedną.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#MirosławReszczyński">To nasza uwaga w odniesieniu do art. 3. Nie będę powtarzał argumentacji, tylko przytoczę treść. Proponujemy, aby art. 3 otrzymał następujące brzmienie. Art. 3 ust. 1: „Sejmik województwa nadaje statut wojewódzkiemu funduszowi ochrony środowiska i gospodarki wodnej, zgodnie z art. 400p ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.” I ust. 2: „Do dnia wejścia w życie statutu wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w zakresie organizacji wewnętrznej, szczegółowego trybu działania organów funduszu oraz sposobu udzielania pełnomocnictw stosuje się przepisy dotychczasowe”.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Absolutnie uzasadniona poprawka.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">Ja zapytam panie i panów senatorów… Bo ta rzeczywiście, bym powiedział, jest szersza i jest wyłączona z tego bloku. Czy państwo wyrażają zgodę, żeby w jednym głosowaniu przegłosować te poprawki, które zostały przyjęte jako autopoprawki do projektu?</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie widzę głosów sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przystępujemy do procedury głosowania nad tymi poprawkami, które przed chwilą legislator przedstawił.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#JadwigaRotnicka">Trzema.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#KrzysztofKwiatkowski">Trzema, podkreślam.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto z pań, panów senatorów jest za ich przyjęciem? Proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#KrzysztofKwiatkowski">19 osób na sali.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przypominam o oddawaniu głosów w systemie zdalnego głosowania.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#KrzysztofKwiatkowski">Nie ma takich głosów na sali.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#KrzysztofKwiatkowski">5 osób wstrzymujących się na sali.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#KrzysztofKwiatkowski">Proszę o zamknięcie możliwości głosowania zdalnego i podanie zbiorczych wyników.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#Gloszsali">38 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#KrzysztofKwiatkowski">38 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#Gloszsali">3 – przeciw.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#KrzysztofKwiatkowski">3 głosy przeciwne.</u>
          <u xml:id="u-30.18" who="#Gloszsali">I 14 osób się wstrzymało.</u>
          <u xml:id="u-30.19" who="#KrzysztofKwiatkowski">I 14 osób wstrzymujących się.</u>
          <u xml:id="u-30.20" who="#KrzysztofKwiatkowski">Stwierdzam, że te poprawki zostały przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-30.21" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy ktoś z pań, panów senatorów zgłasza jakieś inne poprawki? Nie.</u>
          <u xml:id="u-30.22" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy są inne głosy w dyskusji? Nie.</u>
          <u xml:id="u-30.23" who="#KrzysztofKwiatkowski">Przystępujemy do procedury głosowania nad przejęciem projektu z wcześniej przyjętymi poprawkami.</u>
          <u xml:id="u-30.24" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto z pań i panów senatorów jest za przyjęciem projektu? Proszę o podniesienie ręki.</u>
          <u xml:id="u-30.25" who="#KrzysztofKwiatkowski">19 głosów na sali.</u>
          <u xml:id="u-30.26" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-30.27" who="#KrzysztofKwiatkowski">5 osób przeciwnych na sali.</u>
          <u xml:id="u-30.28" who="#KrzysztofKwiatkowski">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-30.29" who="#KrzysztofKwiatkowski">Doliczamy wyniki głosowań zdalnych. Zamykamy już możliwość głosowania zdalnego i poproszę o wyniki zbiorcze.</u>
          <u xml:id="u-30.30" who="#Gloszsali">35 głosów za.</u>
          <u xml:id="u-30.31" who="#KrzysztofKwiatkowski">35 głosów za</u>
          <u xml:id="u-30.32" who="#Gloszsali">15 – przeciw.</u>
          <u xml:id="u-30.33" who="#KrzysztofKwiatkowski">15 głosów sprzeciwu.</u>
          <u xml:id="u-30.34" who="#Gloszsali">5 się wstrzymało.</u>
          <u xml:id="u-30.35" who="#KrzysztofKwiatkowski">5 senatorów się wstrzymało.</u>
          <u xml:id="u-30.36" who="#KrzysztofKwiatkowski">Stwierdzam, że projekt został przyjęty.</u>
          <u xml:id="u-30.37" who="#KrzysztofKwiatkowski">Czy pan przewodniczący, pan senator Stanisław Gawłowski, wykonywałby obowiązki senatora sprawozdawcy?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#StanisławGawłowski">Tak, bardzo chętnie, Panie Przewodniczący. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#KrzysztofKwiatkowski">I w imieniu 4 państwa przewodniczących zamykam wspólne posiedzenie 4 komisji.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#KrzysztofKwiatkowski">Członkom Komisji Ustawodawczej przypominam, że o 17.30 w tej samej sali mamy wspólne posiedzenie z komisją kultury.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#KrzysztofKwiatkowski">Dziękuję państwu za uczestnictwo, także za uczestnictwo zdalne, w tym przedstawicielom instytucji rządowych i publicznych.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#komentarz">Koniec posiedzenia o godzinie 16 minut 42</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>