text_structure.xml
62.7 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#MaciejMałecki">Dzień dobry państwu. Otwieram posiedzenie Komisji do Spraw Energii i Skarbu Państwa. Witam państwa posłów. Witam ministra energii, pana Krzysztofa Tchórzewskiego wraz ze współpracownikami. Witam prezesa spółki Tauron Polska Energia S.A., pana Filipa Grzegorczyka wraz z zespołem. Witam wszystkich państwa uczestniczących w dzisiejszym posiedzeniu Komisji.</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#MaciejMałecki">Przedmiotem dzisiejszego posiedzenia będzie informacja Ministra Energii w sprawie sytuacji ekonomicznej w Tauron Polska Energia S.A. oraz spółkach Grupy Tauron, w szczególności niepokojącej sytuacji w Tauron Wydobycie S.A. w latach 2016–2019, z uwzględnieniem wpływu regulacji prawnych dotyczących ustabilizowania cen dostarczania energii elektrycznej dla odbiorców końcowych w 2019 r. oraz interpretacji lub wytycznych właściwych organów władzy państwowej w sprawie stosowania tych regulacji przez przedsiębiorstwa energetyczne.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#MaciejMałecki">Ponieważ posiedzenie zostało zwołane w trybie art. 152 ust. 2 regulaminu Sejmu na wniosek grupy posłów, który został przekazany do Komisji w dniu 26 kwietnia br., przystępując do realizacji porządku dziennego, proszę przedstawiciela wnioskodawców o zabranie głosu. Mam informację, że pan poseł Paweł Bańkowski jest przedstawicielem posłów wnioskodawców. Bardzo proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#PawełBańkowski">Bardzo dziękuję. Panie przewodniczący, Wysoka Komisjo, panie ministrze, panowie prezesi, z ogromnym niepokojem przyjęliśmy informacje o raporcie skonsolidowanym Grupy Tauron Polska Energia za 2018 r., z wyników którego wynika m.in. o 85% niższy zysk w porównaniu do roku 2017. Bardzo niepokojące są wyniki jednej ze spółek Grupy – Tauron Wydobycie z siedzibą w Jaworznie.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#PawełBańkowski">W ostatnich dniach w mediach pojawiły się informacje o tym, iż Grupa Tauron dokonuje wyceny zakładów górniczych, wchodzących w skład Tauron Wydobycie z zamiarem ich ewentualnego zbycia w związku z trudną sytuacją Grupy. Jak wynika z informacji, opublikowany raport nie uwzględnia ewentualnych zmian w regulacjach prawnych, które mogą mieć wpływ na wyniki finansowe w wyniku wprowadzenia w życie rozporządzeń do ustawy obniżającej cenę energii. Jako Komisja chcielibyśmy poznać wpływ regulacji prawnych na ostateczne wyniki całej Grupy.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#PawełBańkowski">Nie ukrywam, że do naszych biur poselskich w Jaworznie i w Wielkopolsce zgłaszają się pracownicy spółki Tauron Wydobycie, którzy jeszcze niedawno, w odpowiedzi na nasze interpelacje poselskie, byli zapewniani przez ministra energii o tym, że sytuacja spółki jest stabilna, a program oszczędnościowy nie zakłada redukcji zatrudnienia. Z tych odpowiedzi wprost nie wynikało, iż można się niepokoić o miejsca pracy dla pracowników tej spółki Grupy. Dzisiaj okazuje się, że jest inaczej.</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#PawełBańkowski">Prosimy zarząd spółki o przedstawienie szczegółowych informacji w powyższych sprawach. Na razie tyle z mojej strony – reszta w pytaniach. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Proszę pana ministra Krzysztofa Tchórzewskiego o przedstawienie informacji.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#KrzysztofTchórzewski">Dziękuję bardzo. Na wstępie kilka ogólnych informacji na temat sytuacji spółki. Następnie, jeżeli pan przewodniczący i państwo pozwolą, zarząd spółki wypowie się i przedstawi szczegółowe informacje, które przygotowane są w formie prezentacji. Myślę, że kolejne informacje pojawią się w odpowiedzi na pytania, które zapewne padną.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#KrzysztofTchórzewski">Chciałbym podkreślić, że od pierwszych dni objęcia urzędu ministra energii dręczył podobny do państwa posłów niepokój związany z sytuacją ekonomiczną spółki, wynikającą z przeinwestowania. Myślę, że będzie to pokazane w informacji, którą zarząd przedstawi. Niemniej jednak związane z tym zadłużenie spółki było dużym ciężarem i właściwie było cały czas na granicy dozwolonej przepisami. To jest pierwsza rzecz, która powoduje, że zarówno mi, jak i zarządowi nie jest lekko. Z drugiej strony pamiętajmy o sposobie prowadzenia negocjacji ze stroną społeczną, w czasie których doszło do dużych niepokojów społecznych. Praktycznie rzecz biorąc tego typu sytuacje zawsze utrudniają postępowania restrukturyzacyjne. Ponadto zawsze były i będą trudne, ale niekoniecznie muszą być aż tak trudne, jak sytuacja w górnictwie, którą zastaliśmy w 2015 r.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#KrzysztofTchórzewski">Patrząc z mojej perspektywy na spółkę w zakresie możliwości zarówno inwestycyjnych, jak i możliwości funkcjonowania, chciałbym podkreślić, że sytuacja Grupy i jej spółek jest stabilna. Nadal to podtrzymuję. Potwierdzają to również oceny międzynarodowych instytucji ratingowych. W latach 2016–2018 wynik finansowy EBITDA utrzymywał się na porównywalnym poziomie ok. 3,5 mld zł rocznie. W 2018 r. przychody Grupy Tauron wyniosły 18,1 mld zł i co prawda niewiele, ale były wyższe niż przychody w 2017 r. W najbliższej przyszłości, w związku z rozstrzygniętymi aukcjami, Grupa ma zagwarantowane dodatkowe wpływy z rynku mocy. Mimo znacznych nakładów inwestycyjnych, poziom zadłużenia utrzymuje się na stabilnym poziomie i wskaźnik długu netto do EBITDA nie przekroczył wartości 3,0, co jest bardzo istotne z punktu widzenia finansowania inwestycji.</u>
<u xml:id="u-4.3" who="#KrzysztofTchórzewski">W skali całej Grupy w 2018 r. na inwestycje przeznaczono środki w wysokości 3,7 mld zł, a więc nie są to małe środki, których by nie było, gdyby było źle z możliwościami finansowymi Grupy. Trzeba zaznaczyć, że największy strumień środków trafił do segmentu dystrybucja i wytwarzanie. Grupa Tauron realizuje bardzo ambitny program inwestycyjny w formie budowy bloku 910 MW w Jaworznie, modernizuje sieci dystrybucyjne i buduje nowe przyłącza – program kluczowy dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. Nowy blok energetyczny, którego budżet przekracza 6 mld zł ma być oddany do eksploatacji w IV kwartale tego roku. Podkreślam, że pozytywnie oceniam decyzję inwestycyjną moich poprzedników o budowie tego bloku, mimo wielkości i koniecznych nakładów.</u>
<u xml:id="u-4.4" who="#KrzysztofTchórzewski">Poza działalnością podstawową w zakresie produkcji, dystrybucji i sprzedaży energii elektrycznej, Tauron prowadzi działalność w zakresie wydobycia węgla kamiennego w trzech zakładach górniczych: Zakład Górniczy „Sobieski” w Jaworznie, „Janina” w Libiążu i Zakład Górniczy „Brzeszcze”. Nakłady inwestycyjne w segmencie wydobycie osiągnęły poziom 250 mln zł, włączając w to nakłady na realizację strategicznych przedsięwzięć inwestycyjnych, które jak wszystko wskazuje, poprawią sytuację w przyszłości, a więc: budowa poziomu 800 w ZG „Janina”, Szybu Grzegorz w ZG „Sobieski” oraz program inwestycyjny w kopalni „Brzeszcze”.</u>
<u xml:id="u-4.5" who="#KrzysztofTchórzewski">Odnosząc się do tematu dzisiejszego posiedzenia, w tym z uwzględnieniem wpływu regulacji prawnych dotyczących stabilizowania cen energii do odbiorców końcowych, chcę poinformować, że według stanu na maj br. ponad 65% odbiorców końcowych nie płaci wyższej ceny za energię elektryczną niż płaciło w czerwcu 2018 r. Sytuacja jeszcze korzystniej wygląda w przypadku najbardziej wrażliwych społecznie grup odbiorców, czyli gospodarstw domowych. Podwyżki cen energii elektrycznej nie dotknęły ok. 90% gospodarstw domowych. Pozostali odbiorcy energii elektrycznej, mimo obniżenia opłaty przejściowej o 95% i akcyzy z 20 zł do 5 zł za 1 MWH, płacą obecnie więcej, niż w 2018 r. Spodziewamy się, że ich umowy zostaną odpowiednio dostosowane w połowie 2019 r. ze skutkiem od 1 stycznia br., co oznacza, że ci odbiorcy finalnie nie zapłacą wyższych cen w pierwszym półroczu br. niż w dniu 30 czerwca 2018 r.</u>
<u xml:id="u-4.6" who="#KrzysztofTchórzewski">Ze względu na skomplikowaną materię regulacji, różne sposoby zawierania umów między spółką a odbiorcami, skalę (ponad 17 mln odbiorców końcowych) oraz rozmowami z KE, Ministerstwo Energii wstrzymało wydawanie rozporządzeń, które przeszły już etap konsultacji społecznych i uzgodnień międzyresortowych. W przypadku spółki Tauron wydanie rozporządzenia i obwieszczenia ministra energii pozwoli na uruchomienie wniosków do Funduszu Wypłaty Różnicy Cen, na podstawie których spółka otrzyma stosowne rekompensaty. Mając na uwadze nasz wewnętrzny harmonogram prac, zakładamy, że pierwsze wnioski do Funduszu Wypłaty Różnicy Cen będą mogły być składane w lipcu br. W Funduszu zgromadziliśmy już kwotę 1,7 mld zł. W I połowie 2019 r. planowane są jeszcze trzy aukcje sprzedaży uprawnień CO2. W wyniku tego kwota na koncie Funduszu w I półroczu przekroczy 2 mld zł. Środki zostaną przekazane tym wszystkim, których będzie dotyczyło pokrycie różnicy cen, w tym spółkę Tauron, która będzie mogła złożyć odpowiednie wnioski i otrzyma środki. Zakładamy, że wypłaty będą sukcesywnie realizowane, począwszy od sierpnia.</u>
<u xml:id="u-4.7" who="#KrzysztofTchórzewski">To tyle z mojej strony tytułem wstępu. Panie przewodniczący, proszę o możliwość podania szczegółowych informacji przez zarząd spółki.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję panie ministrze. Pan prezes Filip Grzegorczyk będzie kontynuował. Bardzo proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#FilipGrzegorczyk">Panie przewodniczący, szanowni państwo, jestem z panem Markiem Wadowskim – wiceprezesem zarządu do spraw finansowych i handlowych Grupy.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#FilipGrzegorczyk">Tak jak powiedział pan minister Tchórzewski, sytuacja Grupy Tauron nie jest najłatwiejsza, ale jest to sytuacja, którą dzisiaj możemy określić jako stabilną. Potwierdzają to kluczowe dane finansowe firmy, które wyświetlono na slajdzie. Przede wszystkim widzimy, że rosną przychody ze sprzedaży. EBITDA utrzymuje się mniej więcej na takim samym poziomie, wyniki netto – także. Trzeba zwrócić uwagę na CAPEX, czyli środki na nakłady inwestycyjne, które są bardzo wysokie. Oczywiście związane jest to z długiem spółki. Nakłady inwestycyjne ponoszone są każdego roku. Zatem siłą rzeczy dług także rośnie.</u>
<u xml:id="u-6.2" who="#FilipGrzegorczyk">Z punktu widzenia Grupy najbardziej kluczowym elementem, istotnym z punktu widzenia umów o finansowanie zawartych w przeszłości z bankami, jest tzw. covenant, czyli parametr dług netto do EBITDA. Za rok 2018 r. wyniósł 2,54. W umowach z instytucjami finansowymi wysokość graniczna tego parametru została określona na poziomie 3,5. Przekroczenie przez spółkę tego parametru z dużym prawdopodobieństwem mogłoby skutkować restrukturyzacją finansową Grupy, czyli mówiąc w uproszczeniu, wejściem banków do firmy. Jak już powiedziałem, na koniec 2018 r. ten wskaźnik wyniósł 2,54. Przewidujemy, że na koniec 2019 r. będzie wynosił poniżej 3,5. To oznacza, że według naszych prognoz spółka nie powinna przekroczyć tego parametru w bieżącym roku. Po 2019 r., czyli począwszy od 2020 r., wskaźnik powinien spadać. Przede wszystkim będzie to wynikiem zakończenia inwestycji blok Jaworzno 910, na który rokrocznie wydajemy duże kwoty. Od 2020 r. blok zacznie na siebie zarabiać. W 2021 r. będzie generował dodatkowe zyski, ponieważ jest to blok, który zmieścił się w tzw. rynku mocy.</u>
<u xml:id="u-6.3" who="#FilipGrzegorczyk">Mówiąc w pewnym uproszczeniu, problemy finansowe Grupy Tauron wynikają stąd, że dzisiaj jesteśmy w procesie inwestycyjnym, które dopóki nie zostaną oddane do użytku, to ten majątek nie będzie pracował. Najpoważniejszym wyzwaniem inwestycyjnym jest wspomniany blok 910 w Jaworznie.</u>
<u xml:id="u-6.4" who="#FilipGrzegorczyk">Szanowni państwo, myślę, że dość istotne jest, aby pokazać działania podejmowane względem Grupy Tauron w latach 2016–2018. Pokazuje to kolejny slajd. Nie wchodząc w szczegóły, żeby szanować państwa czas, powiem, że przede wszystkim doprowadziliśmy do działań, które w tym okresie pozwoliły podnieść EBITDA o niemal 2,5 mld zł. Ponadto obcięto CAPEX o 2 mld zł i pozyskano finansowanie dodatkowe na kwotę 4,5 mld zł. Na marginesie, jest to finansowanie o tyle nietypowe, że w dużej mierze realizowane w ramach tzw. obligacji hybrydowych. Spółka jest wiarygodna dla rynku, o czym świadczy choćby wyemitowanie euroobligacji na londyńskiej giełdzie papierów wartościowych. Proszę państwa, papiery nie byłyby kupione, gdyby spółka nie była wiarygodna. Zatem podjęto wymienione trzy grupy działań przez okres 3 lat.</u>
<u xml:id="u-6.5" who="#FilipGrzegorczyk">Podjęte działania doprowadziły do tego, że jesteśmy w sytuacji, którą można nazwać stabilną. Stabilną sytuację Grupy podkreśla corocznie uzyskiwany rating. Ostatnio spółka uzyskała rating agencji Fitch na poziomie inwestycyjnym.</u>
<u xml:id="u-6.6" who="#FilipGrzegorczyk">Następny slajd pokazuje 2 wykresy. Na dolnym wykresie widzimy co jest, a na górnym wykresie widzimy co by było, czyli krótko mówiąc, gdyby zarząd Grupy Tauron nie podjął działań, o których powiedziałem, czyli dotyczących CAPEX, finansowania i podnoszących EBITDA, to wskaźnik convenant (dopuszczalny poziom – 3,5) zostałby przekroczony w 2017 r. Inaczej mówiąc, gdyby nie podjęte działania, to powtarzam, z restrukturyzacją finansową mielibyśmy do czynienia już w 2017 r. Dzięki podjętym działaniom najprawdopodobniej ten wskaźnik nie będzie przekroczony nawet w roku 2019, ale tak jak powiedziałem, gdyby nie duży wysiłek spółki i jej pracowników (którym trzeba podziękować), nowoczesne formy finansowania, restrukturyzacja inwestycji i cały szereg innych działań, to władzę w Tauron sprawowałyby dzisiaj banki finansujące naszą działalność. Oczywiście to był stan zastany. Doprowadziliśmy do sytuacji, którą mamy dzisiaj, czyli wskaźnik za 2018 r. na poziomie 2,5.</u>
<u xml:id="u-6.7" who="#FilipGrzegorczyk">Proszę państwa, na kolejnym slajdzie chciałbym pokazać źródła zadłużenia Grupy Tauron. Chciałbym zastrzec, podobnie jak pan minister, że absolutnie nie jest to kwestia krytyki, tylko pewnych faktów. Fakty są takie, że w przeszłości w Grupie Tauron podejmowano decyzje inwestycyjne, które być może, patrząc z dzisiejszej perspektywy, były zbyt daleko idące w zakresie możliwości finansowych Grupy. Jest to klasyczny przykład przeinwestowania. Oczywiście spółka działa także na rzecz bezpieczeństwa energetycznego kraju, więc poniekąd jest to zrozumiałe.</u>
<u xml:id="u-6.8" who="#FilipGrzegorczyk">Jakie były decyzje inwestycyjne i akwizycyjne w niedługiej historii Grupy Tauron? Po pierwsze, spółka Tauron Dystrybucja dokonała akwizycji Górnośląskiego Zakładu Energetycznego Vattenfall za kwotę 4,6 mld zł. Po drugie, w Tauron Wytwarzanie podjęto decyzję o budowie bloku Jaworzno 910 MW o wartości 6,2 mld zł. Po trzecie, inwestycje w Tauron Ciepło to prawie 1,5 mld zł. Spółka Tauron Ciepło została przez nas oddłużona w zeszłym roku, a przecież wskaźnik tej spółki – dług netto do EBITDA – wciąż wynosi 5,0. Po czwarte, inwestycje w obszarze wydobycia, tj. w latach 2011–2018 to wydatki rzędu 0,5 mld zł. Powyższe pokazuje w liczbach źródła zadłużenia Grupy Tauron.</u>
<u xml:id="u-6.9" who="#FilipGrzegorczyk">Proszę państwa, procesy inwestycyjne w energetyce są bardzo długie, więc decyzje o powyższych inwestycjach zapadały dawno. Weszliśmy w te procesy i staraliśmy się je poprawić. Z drugiej strony, jeżeli weźmiemy pod uwagę inwestycję w Jaworznie, trudno byłoby jej nie kontynuować, choćby była inwestycja trudną, skoro do momentu objęcia przez nas zarząd na tę inwestycję wydano już 3 mld zł.</u>
<u xml:id="u-6.10" who="#FilipGrzegorczyk">Podkreślam, jeżeli chodzi o zadłużenie, jest to pokłosie decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez poprzednie zarządy. Nie jest to kwestia krytyki poprzednich zarządów, tylko kwestia faktów. Dzisiaj dużym nakładem sił staramy się zrealizować inwestycje, tak aby sytuacja firmy była w dalszym ciągu stabilna oraz poprawiała się. Na to ostatnie na pewno nie ma co liczyć w tym roku, czyli przed oddaniem inwestycji do eksploatacji.</u>
<u xml:id="u-6.11" who="#FilipGrzegorczyk">Odnośnie do zatroskania pracowników o miejsca pracy, szczególnie w Tauron Wydobycie, myślę, że w sensie subiektywnym może ktoś się obawia, ale nie ma czego. W sensie obiektywnym nie ma najmniejszych powodów do obaw. W zeszłym roku Tauron Wydobycie przyjął do pracy dodatkowych 200 nowych pracowników. Było to konieczne ze względu na intensyfikację prowadzenia robót przygotowawczych. Trudno mówić o zagrożeniu miejsc pracy w sytuacji, gdy przyjmuje się 200 nowych osób. Byłbym spokojny na miejscu zatrwożonych pracowników.</u>
<u xml:id="u-6.12" who="#FilipGrzegorczyk">Proszę państwa, jeżeli chodzi o ewentualne ruchy kapitałowe, to trzeba powiedzieć, że zarząd nie odpowiada za spekulacje prasowe. Strategia Grupy Tauron jest publicznie dostępna. Przewiduje obecną strukturę kapitałową. Jeżeli zostanie podjęta decyzja o zmianie strategii Grupy Tauron, spółka będzie o tym informowała rynek zgodnie z rozporządzeniem MAR, w tzw. raporcie bieżącym. Obecnie takiego tematu nie ma. Jeżeli państwo sobie życzą bardziej szczegółowych danych finansowych, pan prezes Wadowski jest do dyspozycji. Myślę, że chętnie udzieli odpowiedzi w serii pytań, o ile takie będą. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Otwieram dyskusję. Proszę bardzo, pan poseł Marek Sowa.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#MarekSowa">Panie przewodniczący, panie ministrze, panie prezesie, szanowni państwo, zarówno pan minister, jak i pan prezes nie dotykacie istotnej kwestii, która znalazła się w zaproszeniu na dzisiejsze posiedzenie Komisji. Możemy przyjąć tłumaczenie dotyczące całej Grupy Tauron. Myślę jednak, że szczególną uwagę należy zwrócić, i zostało to wyartykułowane we wniosku o zwołanie Komisji, tj. o kwestię finansową jednej ze spółek-córek, której Tauron jest stuprocentowym właścicielem. Chodzi o spółkę Tauron Wydobycie. Zdaję sobie sprawę, że w dniu dzisiejszym odbędzie się kolejne posiedzenie Komisji, które będzie poświęcone sytuacji polskiego górnictwa. Niemniej jednak spółka Tauron Wydobycie bardzo mocno rzutuje na wyniki całej spółki Tauron Polska Energia. Sytuacja jest zatrważająca. Radykalnie pogarsza się od 2015 r. W 2018 r. mieliśmy do czynienia z niesamowitą zapaścią.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#MarekSowa">Oczywiście można mówić o końcowych wynikach. Natomiast bardzo wiele mówią wyniki operacyjne. Przychody Tauron Wydobycie w ubiegłym roku wyniosły 1266 mln zł, a wydobycie wyniosło 5 mln ton. Dla pełnego obrazu należy porównać to z 2017 r., w którym sprzedaż węgla wyniosła 1541 mln zł, zaś wydobycie było na poziomie 6,45 mln ton węgla. Zatem w 2018 r. w trzech zakładach górniczych nastąpił spadek wydobycia węgla o blisko 1,5 mln ton. Z tego, co wiem było to niższe wydobycie niż w 2015 r., w którym wydobywano węgiel w dwóch zakładach górniczych. Dzisiaj są to trzy zakłady górnicze. To powoduje, że strata na 1 tonie węgla wynosi 210 zł.</u>
<u xml:id="u-8.2" who="#MarekSowa">Wysyłamy do państwa interpelacje prosząc o informację, bo chcemy wiedzieć. Nie mogę pojąć, dlaczego państwo odmawiacie nam prawa do informacji na temat wydobycia węgla w poszczególnych zakładach górniczych. Nie ma możliwości prześliźnięcia się po tym temacie i udawania, że nie ma problemu. Chciałbym, aby pan prezes podał konkretne wyniki dotyczące wydobycia w trzech zakładach górniczych – osobno dla „Brzeszcze”, „Janiny” i „Sobieskiego”. Proszę również o precyzyjne odniesienie się do wyników finansowych spółki Tauron Wydobycie. Po pana wypowiedzi w dniu 10 maja dla Reutersa niepokoje społeczne z tego tytułu mogą być większe. Pan prezes nie wykluczył różnych możliwości. Powiedział pan, że pracujecie nad tym. Mogę zacytować pańską wypowiedź, która mówi, że będziecie sprzedawali Tauron Wydobycie lub poszczególne zakłady górnicze. Powiedział pan: „w strategii, nad którą pracujemy, będzie miejsce na opcjonalne rozwiązania dotyczące segmentu górniczego”. Chciałbym, aby ten element także precyzyjnie wybrzmiał. Tyle tytułem wstępu. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Pan poseł Paweł Bańkowski. Bardzo proszę.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#PawełBańkowski">Bardzo dziękuję. Panie przewodniczący, po wypowiedzi pana prezesa Grzegorczyka nie jestem uspokojony. Nie mówimy o spekulacjach prasowych. Chciałbym zacytować wypowiedź pana ministra Tobiszowskiego z dnia 13 maja na Kongresie Gospodarczym w Katowicach. Pan minister pytany o logikę biznesu w sprzedaży przez Tauron aktywów węglowych, odpowiedział, że „jest i chcemy to przedstawić, bo teraz nad tym pracujemy”. Dodał też, że „chcemy, żeby pomysł został przedstawiony jeszcze maju”. Panie ministrze, panie prezesie, taka informacja nie wpływa uspokajająco na pracowników spółki Tauron Wydobycie i ewidentnie świadczy o tym, że Ministerstwo Finansów pracuje nad modelem zbycia którejś z kopalń („Janina”, „Sobieski” lub „Brzeszcze”). Nie tylko posłowie, ale przede wszystkim pracownicy spółki chcieliby się dowiedzieć, na czym stoją i czy mają powody do niepokoju, jeżeli chodzi o miejsca pracy. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Pan poseł Krzysztof Gadowski.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#KrzysztofGadowski">Panie ministrze, chciałbym, aby pan odniósł się do kwestii sprzedaży tych aktywów, skoro minister na takim forum (Forum Ekonomiczne) w poniedziałek powiedział o sprzedaży. Chcielibyśmy usłyszeć o planach ministra, bo nie wyobrażam sobie, że wiceminister mówi o czymś, o czym nie wie minister konstytucyjny.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#KrzysztofGadowski">Wiemy, że w 2018 r. do Polski zaimportowano prawie 20 mln ton węgla, w tym prawie 14 mln ton z Rosji. Pan poseł Sowa mówił o wyraźnym spadku wydobycia w Tauron Wydobycie. Jest on odczuwalny. Państwo mówicie o tym, że do końca 2019 r. z wielkim opóźnieniem udostępnicie kolejny blok energetyczny. Pojawia się pytanie, skąd weźmiecie węgiel do tego bloku. Jakie bloki Grupa Tauron chce zamknąć, żeby sprostać wszystkim wyzwaniom?</u>
<u xml:id="u-12.2" who="#KrzysztofGadowski">Dziękuję panu prezesowi za przedstawienie największych wydatków inwestycyjnych ostatnich lat, co świadczy o tym, że stanęliśmy na wysokości zadania i mocno inwestowaliśmy oraz rozwijaliśmy ten sektor. Przykro nam, że państwo mówicie, iż wielkim wysiłkiem staracie się dotrzymać kroku. Taka jest państwa rola. Skoro prezesi podejmują się zadań, powinni to realizować. Myślę, że wszystkie działania, o których pan prezes mówił, były przemyślane, bo jeśli nie, to powstaje kolejne pytanie o liczbę wniosków skierowanych do prokuratury o złamanie procedur lub związanych z zarządzaniem spółką przez poprzedników. Jeśli nie, to trzymajmy się prawdy, a jeżeli państwo nie dajecie rady, to trzeba zrezygnować. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Pan poseł Zdzisław Gawlik.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#ZdzisławGawlik">Panie przewodniczący, panie ministrze, panie prezesie, szanowni państwo, chciałbym się odnieść do wypowiedzi pana prezesa, który zwłaszcza w odniesieniu do inwestycji dokonywanych do końca 2015 r. formułował tezy, że przyczyną dzisiejszych kłopotów Tauron są inwestycje podejmowane w poprzednim okresie. Inaczej wybrzmiało to w ustach pana ministra. Chciałbym zapytać o konkret, tj. koszt inwestycji w Jaworznie na moment zawarcia kontraktu w rozłożeniu na wykonawców zewnętrznych i wewnętrznych. Jak to się przedstawia kosztowo? Druga kwestia dotyczy kontraktowego terminu oddania inwestycji w Jaworznie do eksploatacji w porównaniu do obecnie przewidywanego terminu zakończenia tej inwestycji.</u>
<u xml:id="u-14.1" who="#ZdzisławGawlik">Chciałbym zapytać: Ile poza core’owych inwestycji kapitałowych zostało dokonanych w Grupie Tauron od 2016 r. i jakich? Jakie korzyści przynoszą Grupie Tauron? Z informacji publicznej wiemy, że tego typu inwestycje zostały dokonane. Porównując sprawozdania Polskiej Fundacji Narodowej i Tauron mam wątpliwości, że ktoś tutaj buja. Myślę, że ktoś kiedyś oceni te sprawozdania i odpowie sobie na pytanie: Kto buja? Chciałbym zapytać o koszty poza core’owych inwestycji Tauronu. Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Czy są inne pytania? Nie widzę. Bardzo proszę o udzielenie odpowiedzi. Zacznie pan minister Krzysztof Tchórzewski.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#KrzysztofTchórzewski">W pytaniach największy niepokój wybrzmiał w odniesieniu do sytuacji finansowej segmentu Tauron Wydobycie. Rzeczywiście, biorąc pod uwagę możliwości i wielkość przychodów można powiedzieć, że sytuacja spółki jest dosyć trudna. Spółka potrzebuje dużych inwestycji, które wymagają dodatkowego finansowania. Myślę, że byłoby dobrze, gdyby zarząd pokazał sytuację spółki Tauron Wydobycie. Może pan dyrektor będzie uprzejmy pokazać kilka przygotowanych slajdów na ten temat? Prosiłbym, abyście państwo popatrzyli na problem w tym kontekście.</u>
<u xml:id="u-16.1" who="#KrzysztofTchórzewski">Chciałbym się odnieść do postawionych pytań związanych z kłopotami, kosztami i realizacją inwestycji. Spółce udało się pozyskać dodatkowe finansowanie, dodatkowego inwestora, na 880 mln zł na realizację inwestycji w Jaworznie, co usunęło zagrożenie spowolnienia jej realizacji. Sądzę, że panowie prezesi odniosą się do tego bardziej szczegółowo.</u>
<u xml:id="u-16.2" who="#KrzysztofTchórzewski">Kolejna kwestia dotyczyła problemów w Tauron Wydobycie, gdzie potrzeba sporych nakładów oraz różnych głosów związanych z poszukiwaniem rozwiązań w tym zakresie. Głosy są tylko opiniami, a nie decyzjami. W tym obszarze (Tauron Wydobycie) żadne decyzje zarówno na poziomie spółki, jak i na poziomie właścicielskim jeszcze nie zapadły. Dyskusja wśród załogi i na zewnątrz jest wynikiem mocnego zaangażowania załogi (wiadomo, jak czuła jest społeczność górnicza) i czasami pewne sprawy wychodzą poza procedury obowiązujące w spółkach publicznych. Dlatego tak należy na to patrzeć. Na obecnym etapie trwa poszukiwanie rozwiązań i źródeł finansowania. Nie jesteśmy blisko żadnych decyzji zarówno wewnątrz zarządu, jak i po stronie właścicielskiej. Po prostu nie ma jeszcze żadnej koncepcji, jak sobie poradzić z potężnym zakresem inwestycji, które są potrzebne. Dziękuję.</u>
<u xml:id="u-16.3" who="#KrzysztofTchórzewski">Poproszę panów prezesów o uzupełnienie informacji.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#MarekWadowski">Dzień dobry. Szanowni państwo, przedstawię sytuację finansową spółki Tauron Wydobycie wraz z przyczynami wynikami finansowego.</u>
<u xml:id="u-17.1" who="#MarekWadowski">Na pierwszym slajdzie pokazujemy państwu wynik finansowy w 2018 r. W 2018 r. wynik EBITDA, na którym się koncentrujemy, wyniósł -200 mln zł. Rzeczywiście, wynik finansowy w latach 2016–2017 był na porównywanym poziomie. W 2018 r. był na poziomie zdecydowanie niższym. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy były problemy w kopalni „Janina” w 2018 r. Było to także główną przyczyną spadku wydobycia węgla. Na wykresie poniżej pokazano w 2018 r. łączne wydobycie – 5,01 mln ton węgla. Rzeczywiście jest to wydobycie poniżej naszego progu opłacalności. Wydobycie w 2018 r. było niższe od wydobycia w dwóch poprzednich latach, ale tak jak mówię, główne problemy z wydobyciem były w kopalni „Janina”. Potem omówię bardziej szczegółowo źródła problemów w tej kopalni.</u>
<u xml:id="u-17.2" who="#MarekWadowski">Warto zwrócić uwagę na jedną rzecz, a mianowicie na wynik netto, który tak często interpretowany jest zbyt pochopnie. Bardzo duża strata w 2018 r. na poziomie nieco ponad 1 mld zł to przede wszystkim pochodna odpisów aktualizujących wartość majątku – kwota ponad 700 mln zł. Odpisy wynikają z polityki dekarbonizacji w UE i z szacunków, że ceny węgla nie będą się tak optymistycznie kształtować, jak w dwóch poprzednich latach. Zatem strata netto jest przede wszystkim pochodną odpisów. Natomiast rzeczywiście w 2018 r. wynik jest niższy niż w latach poprzednich.</u>
<u xml:id="u-17.3" who="#MarekWadowski">Na kolejnym slajdzie pokazujemy główne przyczyny takiego stanu rzeczy. Przyczyn jest dosyć sporo. Tak naprawdę sprowadzają się do zagadnienia związanego z inwestycjami. W przypadku Tauron Wydobycie mieliśmy do czynienia z sytuacją, w której jedna inwestycja w kopalni „Sobieski” (budowa Szybu Grzegorz) była bardzo opóźniona. Decyzja korporacyjna o budowie szybu zapadła w 2011 r. Inwestycja była ciągle opóźniana. Tak naprawdę zaczęliśmy budowę szybu w 2017 r. W tym roku widać już pierwsze urządzenia i maszyny na powierzchni. Bez Szybu Grzegorz i nowych inwestycji w Tauron Wydobycie trudno będzie spodziewać się poprawy sytuacji, dlatego że kopalnie spółki w dużej części są kopalniami wyeksploatowanymi. W tej chwili prowadzimy w nich dwie ważne inwestycje. Jak już wspomniałem, pierwszą z nich jest Szyb Grzegorz, a drugą jest pogłębianie szybu w kopalni „Janina”, czyli tak naprawdę budowa poziomu 800. Bez ukończenia tych inwestycji i pojawienia się ich efektów trudno nam będzie mówić o radykalnej poprawie sytuacji spółki. Jest to problem.</u>
<u xml:id="u-17.4" who="#MarekWadowski">W przypadku wszystkich kopalń Tauron Wydobycie dojście pracowników do miejsca wydobycia systematycznie się wydłuża. W ostatnich latach odległość zwiększyła się o prawie 1 km. To oczywiście rzutuje na okres pracy pracownika i koszty transportu. Na slajdzie pokazujemy, że budowa Szybu Grzegorz pozwoli na znaczne skrócenie dojścia do rejonów wydobywczych z 9,5 km do 3 km. Ma to znaczenie. W tej chwili jedyną możliwością skrócenia dojścia jest ukończenie tych inwestycji w terminie.</u>
<u xml:id="u-17.5" who="#MarekWadowski">Warto zwrócić uwagę także na fakt, że warunki geologiczno-górnicze w kopalniach Tauron Wydobycie są dosyć trudne. Nie sprzyjały nam w 2018 r., szczególnie w kopalni „Janina”. Nie publikujemy wyników w rozbiciu na poszczególne kopalnie, ale nie robimy tego z powodu ich utajnienia. Nie o to chodzi. Wynika to z naszego doświadczenia. Być może do tego wrócimy, bo wiem, że dawno temu takie wyniki były publikowane. Niemniej jednak interpretacja wyników jest dosyć trudna, dlatego że o ile możemy mówić o wydobyciu w poszczególnych kopalniach, o tyle poziom wyniku jest dosyć trudny w interpretacji, ponieważ rozłożenie elementów kosztowych na poszczególne kopalnie jest bardzo trudne. Generalnie mogę powiedzieć, że w 2018 r. zdecydowana większość ujemnego wyniku stanowiła kopalnia „Janina”. Kopalnia „Brzeszcze” i kopalnia „Sobieski” miały niewielki wpływ na wynik ujemny, nie tak duży jak kopalnia „Janina”. W roku 2018 r. był to główny problem.</u>
<u xml:id="u-17.6" who="#MarekWadowski">Poza problemami natury geologiczno-górniczej oraz koniecznością dokończenia inwestycji stykamy się problemami typowymi dla większości sektorów w polskiej gospodarce. Praca w kopalniach generalnie już nie jest tak atrakcyjna, jak miało to miejsce. W związku z tym coraz trudniej jest znaleźć wykwalifikowanych pracowników. Stąd nasze działania polegające na zwiększeniu zatrudnienia. Tak jak wspomniał pan prezes, w 2018 r. zatrudniliśmy dodatkowo 200 osób, po to żeby wykonywać roboty przygotowawcze, które są podstawą do tego, żeby wydobycie było na poziomie gwarantującym opłacalność. Ponadto kwestia firm zewnętrznych, z którymi mamy sporo kłopotów. Firmy zewnętrzne również mają problemy z pracownikami. Na problemy natury geologiczno-górniczej (techniczne) nakładają się problemy związane z pracownikami i firmami zewnętrznymi.</u>
<u xml:id="u-17.7" who="#MarekWadowski">Jakie działania podejmujemy w kierunku poprawy sytuacji? Szanowni państwo, przy omawianiu wyników Tauron Wydobycie i sytuacji całego sektora górnictwa w Polsce przede wszystkim musimy mieć świadomość, że poprawa sytuacji nie jest możliwa w krótkim okresie. Żeby można było oczekiwać efektów działań w górnictwie podziemnym musi upłynąć trochę czasu, ponieważ inwestycje i roboty przygotowawcze zajmują czas.</u>
<u xml:id="u-17.8" who="#MarekWadowski">Cały czas prowadzimy inwestycje. Mamy trzy główne programy inwestycyjne: pogłębianie, czyli budowa poziomu 800 w kopalni „Janina”, budowa Szybu Grzegorz w kopalni „Sobieski” i program inwestycyjny w Zakładzie Górniczym „Brzeszcze”. Wszystkie programy nakierowane są na poprawę efektywności i wyniku finansowego. Oprócz tego prowadzimy szereg drobnych działań. Na przykład w kopalni „Brzeszcze” bardzo istotna jest wentylacja, ponieważ jest to kopalnia metanowa. Robimy to, poprawiamy warunki wentylacyjne. Niemniej jednak wymaga to czasu, dlatego że poprawa warunków np. wentylacyjnych w kopalni „Brzeszcze” jest możliwa tylko dzięki rewitalizacji chodników wentylacyjnych, a to wymaga czasu.</u>
<u xml:id="u-17.9" who="#MarekWadowski">Nasze założenia są takie, że ten rok dla segmentu wydobycie również nie będzie łatwym rokiem. Może będzie trochę lepiej niż w roku 2018. Patrząc jednak na kwestię pożaru w „Sobieskim” i w tej chwili na zagrożenie pożarowe w „Janinie”, trzeba się zdystansować i przyjąć, że sytuacja może być podobna do tej z 2018 r. Widzimy wyraźnie, że dopiero w perspektywie roku 2022 istnieje możliwość poprawy sytuacji dzięki efektom z ukończonych obecnie prowadzonych inwestycji.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#WojciechZubowski">Dziękuję bardzo. Rozumiem, że panowie posłowie wnioskodawcy chcieliby zadać jeszcze parę pytań do przedstawionej informacji. Jako pierwszy pan poseł Bańkowski.</u>
</div>
<div xml:id="div-19">
<u xml:id="u-19.0" who="#PawełBańkowski">Bardzo dziękuję. Panie przewodniczący, chciałbym tylko potwierdzić i z ust pana ministra usłyszeć jednoznaczne zdementowanie informacji pana ministra Tobiszowskiego, którą zaprezentował na Kongresie Gospodarczym w Katowicach, a mianowicie, że zarówno Ministerstwo Energii, jak i Tauron Polska Energia nie planują zbycia aktywów węglowych w spółce Tauron Wydobycie. Chciałbym, żeby to jednoznacznie wybrzmiało z ust pana ministra na posiedzeniu naszej Komisji.</u>
<u xml:id="u-19.1" who="#PawełBańkowski">Chciałbym nawiązać do wyników produkcji, kosztów i wydobycia węgla. Z niepokojem obserwujemy spadek produkcji w Tauron Wydobycie w 2018 r. – 1,5 mln ton mniej niż w 2017 r. Jednocześnie obserwujemy wzrost jednostkowego wydobycia węgla, który w 2016 r. wynosił 190 zł/1 tonę, w 2017 r. – 204 zł/1 tonę, a za III kwartały 2018 r. – 245 zł/1 tonę. Proszę o informację, jaki był koszt jednostkowy na zakończenie 2018 r.?</u>
<u xml:id="u-19.2" who="#PawełBańkowski">Czy prawdą jest, że z uwagi na to, iż spółka-córka (Tauron Wydobycie) nie zaspokoi potrzeb w zakresie dostaw węgla, Tauron Polska Energia planuje w 2019 r. zakup 1 mln ton węgla? Czy prawdą jest, że ten węgiel będzie w głównej mierze pochodził z importu? Czy Tauron Polska Energia w latach 2016–2018 nabywał węgiel importowany? W jakiej ilości? Z jakich kierunków? Czy węgiel w 2019 r. będzie pochodził również z importu? Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-20">
<u xml:id="u-20.0" who="#WojciechZubowski">Dziękuję. Zgłasza się pan poseł Sowa.</u>
</div>
<div xml:id="div-21">
<u xml:id="u-21.0" who="#MarekSowa">Panie prezesie, po pierwsze, chciałbym, żeby pan jednak podał wydobycie węgla w poszczególnych zakładach górniczych. Nie mogę przyjąć wytłumaczenia unikania tych informacji. Do 2015 r. były to informacje publiczne. Jeśli mnie pamięć nie myli, to kopalnia „Janina” miała wydobycie na poziomie 2,4 mln ton rocznie, a „Sobieski” miał wydobycie na poziomie 2,9 mln ton. Wówczas „Brzeszcze”, będąca jeszcze w KW, dała 1 mln ton, ale w chwili przejęcia Tauron zapowiadał, że produkcja może wzrosnąć do 1,5–2,0 mln ton rocznie, po to aby spółka Tauron Wydobycie zaspokajała ponad 70% potrzeb Tauronu. Potrzeby Tauronu wynoszą rocznie ok. 9 mln ton. W ubiegłym roku zakupiono na zewnątrz 4,5 mln ton. Zatem nie 1 mln, a 4,5 mln ton i pytanie, ile z tego będzie pochodziło z Rosji. Pytanie jest jak najbardziej zasadne.</u>
<u xml:id="u-21.1" who="#MarekSowa">Druga kwestia dotyczy inwestycji. Problemy zaczęły się w 2016 r. Państwo zaprzestaliście inwestycji. Na interpelację otrzymałem odpowiedź, w której czytam, że w roku 2016 inwestycje (wówczas w 2 kopalniach) wyniosły 283 mln zł, w 2017 r. – 166 mln zł, w I kwartale 2018 r. – 91 mln zł (cały rok 247 mln zł). Gdzie były te inwestycje? Pan prezes cały czas mówi o „Sobieskim” i „Janinie”. Powiem państwu, gdzie były inwestycje. W „Sobieskim” – 68 mln zł (Szyb Grzegorz) i 34 mln zł w „Janinie”, gdzie praktycznie nie prowadzicie żadnych inwestycji, Wygląda to na celowe działanie, tak jakby chciano wygenerować straty w „Janinie” i kopalnię zamknąć. Proszę powiedzieć, kiedy chcecie ten plan w całości zrealizować. Ponadto 87 mln zł zainwestowano w kopalni „Brzeszcze”. Nie wiem, gdzie jeszcze są inwestycje rzędu 60 mln zł, bo nie jest to wyartykułowane.</u>
<u xml:id="u-21.2" who="#MarekSowa">Warto powiedzieć, jaki jest cały wolumen inwestycji. Z odpowiedzi na interpelację wynika, że Szyb Grzegorz powinien kosztować 555 mln zł (budżet z 2017 r.), rozjechanie poziomu 800 (szyb jest już pogłębiony), w „Janinie” – 516 mln zł i kopalnia „Brzeszcze” – 529 mln zł. Proszę powiedzieć, na jakim poziomie zaawansowania są te inwestycje.</u>
<u xml:id="u-21.3" who="#MarekSowa">Pan tego nie powiedział, ale ze slajdu wynika, że Szyb Grzegorz zamiast ukończenia w 2021 r., ukończenie zaplanowano w 2024 r. Mogłem tego nie zauważyć, ale widzę, że jest jakaś aktualizacja planu i mamy radykalne przesunięcie ukończenia inwestycji w latach. Gdyby tak miało być, oznaczałoby to, że horyzont wyjścia z kłopotu jest bardzo oddalony w czasie. Przy gigantycznych problemach, które mamy dzisiaj, być może jest to świadome powstrzymywanie inwestycji, żeby zobaczyć, co się wydarzy.</u>
<u xml:id="u-21.4" who="#MarekSowa">Mówimy o tym, gdy sytuacja cenowa węgla na rynkach była bardzo dobra. Do 2015 r. nastąpiła radykalna zwyżka cen węgla. Państwo sami w raporcie napisaliście, że prognozy w kolejnych latach w tym zakresie nie są już tak optymistyczne i sytuacja cenowa węgla ma się pogorszyć. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-22">
<u xml:id="u-22.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Pan poseł Krzysztof Gadowski.</u>
</div>
<div xml:id="div-23">
<u xml:id="u-23.0" who="#KrzysztofGadowski">Panie prezesie, proszę uprzejmie powiedzieć o wzroście cen węgla dla energetyki od 2015 r. do dzisiaj. Jaki był poziom cen węgla dla energetyki i jaki był poziom ich podwyżek?</u>
</div>
<div xml:id="div-24">
<u xml:id="u-24.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Pan poseł Zdzisław Gawlik. Miałem informację, że pan poseł się zgłaszał.</u>
</div>
<div xml:id="div-25">
<u xml:id="u-25.0" who="#ZdzisławGawlik">Nie, dziękuję. Od ubiegłego roku zadaję to samo pytanie i nie mam odpowiedzi. Może kiedyś ją uzyskam.</u>
</div>
<div xml:id="div-26">
<u xml:id="u-26.0" who="#MaciejMałecki">Czy są inne pytania? Pan poseł Paweł Bańkowski.</u>
</div>
<div xml:id="div-27">
<u xml:id="u-27.0" who="#PawełBańkowski">Pan prezes Wadowski wspomniał o rozwiązywaniu problemów w zakresie zatrudnienia. Czy prawdą jest, iż jest taki pomysł, aby w modelu Tauron Wydobycie w dni świąteczne, czyli w soboty i niedziele zatrudniać pracowników poprzez firmy zewnętrzne? Czy prawdą jest, że taką firmą zewnętrzną mogłaby być firma z udziałem któregoś związku zawodowego? Pragnę przypomnieć, że taki model był praktykowany w Katowickim Węglu. Była taka spółka GSU, którą założyli związkowcy. Spółka zatrudniała osoby, które pracowały w święta. W ten sposób omijano problemy z Kodeksem pracy (czas odpoczynku itd.). Czy taki model planowany jest w Tauron? Dziękuję.</u>
</div>
<div xml:id="div-28">
<u xml:id="u-28.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję za pytania. Proszę o udzielenie odpowiedzi. Pan minister Krzysztof Tchórzewski.</u>
</div>
<div xml:id="div-29">
<u xml:id="u-29.0" who="#KrzysztofTchórzewski">Tauron jako spółka publiczna związana jest sposobem podawania informacji, jej zakresem, czasie itd. Powyższe utrudnia otwartą komunikację, ale otwartą sprawą jest to, że spółka poszukuje sposobu rozwiązania kwestii wydobycia. Ponieważ potrzebuje inwestycji, szuka sposobu rozwiązania problemu wydobycia. Głosy, które pojawiają się z naszej strony, ze strony ministra Tobiszowskiego i spółki są poszukiwaniem źródła finansowania, rozważaniem różnego typu posunięć, w tym także przesunięć kapitałowych, co również jest analizowane. Generalnie wszystko są to prace koncepcyjne. Różne rzeczy brane są pod uwagę. Z jednej strony jest ciśnienie państwa posłów i wielu środowisk, żeby podać informację, co mamy zamiar z tym robić. Z drugiej strony mamy więzy wynikające z systemu podawania informacji przez spółki publiczne. Niektóre informacje należy podawać w określonych terminach, ponieważ mogą wywoływać określone skutki cenowe akcji na rynku. To powoduje pewnego rodzaju zamieszanie. Państwa pytania w pewnym sensie są także pytaniami podstępnymi, które mogą powodować konkretne ruchy cenowe. Nie dziwię się pytaniom, ponieważ jako poseł często występowałem w takiej roli. Dzisiaj także jestem posłem.</u>
<u xml:id="u-29.1" who="#KrzysztofTchórzewski">Pan prezes powiedział o koncepcjach. Nie mówił o decyzjach. Nie ma żadnych decyzji.</u>
</div>
<div xml:id="div-30">
<u xml:id="u-30.0" who="#MarekSowa">W listopadzie podacie.</u>
</div>
<div xml:id="div-31">
<u xml:id="u-31.0" who="#KrzysztofTchórzewski">Nie ulega wątpliwości, że decyzje w tej sprawie muszą być podjęte jak najszybciej. Na inwestycje potrzebne są środki. Na pewno Tauron ma pewne problemy. Dlatego trwa poszukiwane rozwiązań. Chciałbym podkreślić, że Skarb Państwa jako dominujący akcjonariusz nie był jeszcze w sytuacji, w której mógłby się odnieść do formalnych propozycji zarządu w tym zakresie. Oczywiście dyskusje na ten temat trwają i czasem są upubliczniane. Jest to naturalne, ponieważ załoga jest bardzo aktywna, a to powoduje upublicznianie niektórych dyskusji. Natomiast czekamy na propozycje ze strony zarządu, co nie oznacza, że nie dyskutuje się z zarządem na ten temat. To także naturalna rzecz, iż takie dyskusje mają miejsce. Nie ma decyzji. Nie ma również decyzji nieformalnych, ponieważ jest to spółka publiczna i takich decyzji być nie może. Z mojej wiedzy (z poziomu właścicielskiego) wynika, że nie podjęto żadnych decyzji. Ponadto do tej pory spółka nie wydała żadnego komunikatu na ten temat. Tyle z mojej strony w tej sprawie.</u>
</div>
<div xml:id="div-32">
<u xml:id="u-32.0" who="#MaciejMałecki">Kontynuuje Tauron. Pan prezes Filip Grzegorczyk.</u>
</div>
<div xml:id="div-33">
<u xml:id="u-33.0" who="#FilipGrzegorczyk">Panie przewodniczący, szanowni państwo, zacznę od wypowiedzi dla Reutersa. Bardzo uprzejmie prosiłbym pana posła o precyzyjne cytowanie tego, co ja powiedziałem i tego, co skomentował dziennikarz. Muszę panu powiedzieć, że posiadam na tyle przytomny umysł, iż wiedząc, jakie są rygory, dokładnie wiem, co powiedziałem. Na kanwie konferencji wynikowej padło pytanie o segment wydobycia: Czy zamierzacie coś z tym zrobić? Takie było mniej więcej pytanie dziennikarza. Odpowiedziałem, że najprawdopodobniej będziemy aktualizować strategię i w ramach tego zostaną opracowane różne opcjonalne scenariusze dla górnictwa. To jest prawda. I tu kropka. Odrębną kwestią jest to, co Reuters później napisał o „Janinie”, „Sobieskim” i „Brzeszcze”. To nie była moja wypowiedź.</u>
<u xml:id="u-33.1" who="#FilipGrzegorczyk">Panie pośle, szanowni państwo, nie sprowadzajmy Grupy Tauron do górnictwa. Niestety, panie pośle, ale Tauron to nie jest tylko i wyłącznie górnictwo. Wydobycie węgla to jeden z segmentów Grupy Tauron.</u>
<u xml:id="u-33.2" who="#FilipGrzegorczyk">Minęło trochę czasu od przyjętej w 2016 r. strategii. Poza tym zmieniło się trochę rzeczy. Zmieniło się choćby to, że Sejm przyjął ustawę o rynku mocy, odbyły się aukcje, inaczej wyglądają perspektywy, zmieniły się uwarunkowania regulacyjne oraz uwarunkowania w otoczeniu. Powyższe elementy wręcz nakazują weryfikację strategii, ponieważ można w nich upatrywać szans biznesowych. Spółka reaguje elastycznie i chce zaktualizować strategię, próbując jak najlepiej wykorzystać zmiany w otoczeniu, w szczególności związane z rynkiem mocy. To nie jest dziwne i wydaje mi się, że jest to raczej godne pochwały, a nie zarzutów, tym bardziej że postulowanego przez branżę rynku mocy przez wiele nie udawało się zrobić i wreszcie się udało, co spółki energetyczne, w ty Tauron, stawia w nowych warunkach.</u>
<u xml:id="u-33.3" who="#FilipGrzegorczyk">Proszę państwa, skoro mamy segmenty, począwszy od wydobycia po dystrybucję i sprzedaż energii, to dla każdego z tych segmentów, w tym także dla wydobycia, będą określone opcje strategiczne w zakresie inwestycji, dezinwestycji, akwizycji itd. Proszę nie sprowadzajmy Tauronu do wydobycia.</u>
<u xml:id="u-33.4" who="#FilipGrzegorczyk">Jeżeli chodzi o wydobycie, proszę państwa, w Grupie Tauron nie było, nie ma i nie będzie zgody na jakiekolwiek przekształcenia, które zagrażałyby istnieniu kopalń. Proszę państwa, odrobina konsekwencji. Państwo mówią, że dopłacamy kwotę „x” do tony wydobywanego węgla. Zgoda. To jest kwestia biznesowej wiary. Albo wierzymy, że kopalnie na skutek wykonanych inwestycji… Nie, panie pośle, inwestycje są realizowane. Proszę popatrzeć do raportu. Inwestycje mają swój horyzont czasowy, tj. zakończenie poziomu 800 w „Janinie” – przełom lat 2020/2021, Szyb Grzegorz – 2023/2024. Do tego czasu inwestycje zostaną wykonane. Pan uważa, przy czym ośmielę się powiedzieć, iż jest to błąd metodologiczny, że gdy patrzy na kwoty, to mu wychodzi, że nie ma inwestycji. Pan prezes Wadowski wypowie się na temat nakładów w relacji do upływu czasu, ale zapewniam pana, że postęp w inwestycjach raportowany jest co kwartał na konferencjach wynikowych i postęp zgodny jest z harmonogramem.</u>
<u xml:id="u-33.5" who="#FilipGrzegorczyk">Uzdrowienie kopalni „Janina” to jest kwestia zakończenia inwestycji pod nazwą „Janina poziom 800”. Jeśli dobrze pamiętam, ostatnio podawano, że realizacja inwestycji jest na poziomie 67%.</u>
<u xml:id="u-33.6" who="#FilipGrzegorczyk">Budowa Szybu „Grzegorz” jest warunkiem uzdrowienia kopalni „Sobieski”, która od paru lat prowadzi wydobycie resztkowe. To są bardzo trudne warunki. Tam po prostu prawie nie ma węgla, a mimo to jest wydobywany. Dopiero Szyb Grzegorz, którego budowę powstrzymywano przez wiele lat, spowoduje, że zostanie to urentownione.</u>
<u xml:id="u-33.7" who="#FilipGrzegorczyk">No i oczywiście kopalnia „Brzeszcze”, gdzie prowadzony jest program modernizacyjny.</u>
<u xml:id="u-33.8" who="#FilipGrzegorczyk">Zatem nie przyjmuję zarzutu, że program inwestycyjny nie jest realizowany.</u>
<u xml:id="u-33.9" who="#FilipGrzegorczyk">Proszę państwa, muszą państwo wybaczyć, że nie jako pierwsi dowiecie się o aktualizacji strategii Grupy Tauron. Pierwsi dowiedzą się członkowie rady nadzorczej, a następnie państwo wraz z całym rynkiem za pomocą raportu bieżącego.</u>
<u xml:id="u-33.10" who="#FilipGrzegorczyk">Muszę kategorycznie zdementować informacje dotyczącą likwidacji. Nie ma żadnych planów, które wiązałyby się z likwidacją zakładów górniczych. Nie ma takich planów po stronie Grupy Tauron. Nie ma żadnych planów, które wiązałyby się z zagrożeniem miejsc pracy. Takich planów nie ma. To jest kwestia wiary, albo państwo w to uwierzą, albo nie. Oświadczam, że takich planów nie ma.</u>
<u xml:id="u-33.11" who="#FilipGrzegorczyk">Pan poseł pytał o inwestycje non-core. Z punktu widzenia Grupy Tauron taką inwestycją jest inwestycja PGE EJ1, czyli w elektrownię jądrową. Kontynuujemy ten non-core’owy biznes. PGE zwróciło się z wnioskiem o nabycie akcji od pozostałych partnerów. Transakcja nie doszła do skutku nie ze względu na Tauron. Tauron tej transakcji nie blokował, ale do niej nie doszło. Mamy inwestycje o charakterze B+R w zakresie Elektromobility Poland. Po prostu chcemy przy tym być, ale są to kwoty pomijalne z punktu widzenia wydatków Grupy Tauron. I wreszcie inwestycje stricte prorozwojowe. Powiedziałbym, że dość istotne – wspólnie z PFR fundusz venture capital o charakterze badawczo-rozwojowym – start-upowym. Bez start-upów i innowacji nie będzie rozwoju. Żadnych innych inwestycji non-core’owych w Grupie Tauron nie ma, chyba że pan minister, poseł o jakiś słyszał. Chętnie do tego się odniosę.</u>
<u xml:id="u-33.12" who="#FilipGrzegorczyk">Proszę państwa, tak jak powiedziałem na początku, i myślę, że jest to fundamentalne, a mianowicie, nikt nie poddaje krytyce wcześniej podjętych decyzji inwestycyjnych. Po prostu bierzemy to as is. Natomiast w sensie obiektywnym te decyzje powodują dzisiaj taką, a nie inną sytuację finansową Grupy. Nie jest naszą rolą zajmowanie się pisaniem wniosków do prokuratury i tego w Tauron generalnie nigdy się nie robiło. Sprawa jest bardzo prosta. Jeżeli podejmowano decyzje o budowie elektrowni Jaworzno, to przyjęto określone ścieżki, ponieważ decyzję inwestycyjną podejmuje się na bazie prognoz. Z dzisiejszej perspektywy te ścieżki okazały się nazbyt optymistyczne. No i tyle. Czy wtedy popełniono błąd? Nie potrafię tego powiedzieć. Błędu nie zarzucam, tylko twierdzę, że wtedy podjęte i dziś niekwestionowane decyzje inwestycyjne wywołują sytuację jaka jest. Pokazałem to państwu w formie faktów, a nie w formie zarzutów, obarczania winą itd. No, niestety tak jest, że jak firma inwestuje, a Tauron inwestuje, to zarabia mniej póki inwestycje nie zostaną oddane do użytku. Przecież to jest oczywiste. Mogę tyle powiedzieć, że nie mieliśmy wyboru co do tego, czy podjąć decyzje o inwestycjach, ponieważ były w toku. I tyle w tym temacie. Nie ma tu zarzutu. Po prostu takie są fakty.</u>
</div>
<div xml:id="div-34">
<u xml:id="u-34.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję panu prezesowi. Szanowni państwo…</u>
</div>
<div xml:id="div-35">
<u xml:id="u-35.0" who="#KrzysztofGadowski">Nie otrzymaliśmy odpowiedzi.</u>
</div>
<div xml:id="div-36">
<u xml:id="u-36.0" who="#MaciejMałecki">Pan prezes, proszę bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-37">
<u xml:id="u-37.0" who="#MarekWadowski">Szanowni państwo, potwierdzam, że w inwestycjach odtworzeniowych na przestrzeni lat widać spadek. Wynika to z harmonogramu prac, dlatego że pod ziemią nie da się zrobić inwestycji w taki sposób, że dajemy dowolną kwotę i próbujemy inwestować. To wynika z możliwości zainwestowania, dróg transportowych itd. Tak naprawdę sprowadza się to do jednej kwestii – kwestii wyeksploatowania złoża w kopalni „Sobieski”, co powoduje, że musimy poczekać na realizację naszych największych zamierzeń inwestycyjnych, czyli Szybu „Grzegorz” i poziomu 800 w kopalni „Janina”. Wtedy sytuacja zmieni się radykalnie. Obecnie zwiększanie środków na inwestycje odtworzeniowe nie prowadzi do większych efektów ze względu na stan tej kopalni. W tej chwili musimy to zmienić poprzez zakończenie głównych inwestycji.</u>
<u xml:id="u-37.1" who="#MarekWadowski">Padło pytanie o wydobycie w poszczególnych kopalniach. W 2018 r. kopalnia „Sobieski” wydobyła 2,36 mln ton, kopalnia „Janina” – 1,426 mln ton, a kopalnia „Brzeszcze” – 1,226 mln ton. Łącznie w 2018 r. kopalnie wydobyły 5,012 mln ton węgla. Tak jak mówiłem wcześniej, kopalnia „Janina” powinna wydobywać zdecydowanie więcej (powyżej 2,5 mln ton), żeby wydobycie było opłacalne. Wyraźnie widać, że kopalnia „Janina” w 2018 r. odnotowała największy spadek wydobycia i był to nasz największy problem związany z wynikiem finansowym.</u>
<u xml:id="u-37.2" who="#MarekWadowski">W zakresie zabezpieczenia Grupy Tauron w dostawy węgla opieramy się przede wszystkim na źródłach krajowych – przede wszystkim PGG i JSW. Zapotrzebowanie uzupełniamy węglem z Węglokoksu. Jedyny węgiel, który pojawia się poza krajowymi producentami pochodzi z Węglokoksu, przy czym Węglokoks częściowo sprzedaje nam węgiel produkowany we własnym zakładzie.</u>
<u xml:id="u-37.3" who="#MarekWadowski">W 2019 r. mamy do czynienia z sytuacją, w której potrzebny będzie węgiel dla bloku 910 MW w Jaworznie. Wynika to z harmonogramu budowy bloku. Dlatego w tym roku pojawia się dodatkowe zapotrzebowanie na węgiel do nowej jednostki. Zakładaliśmy dużo wyższe zużycie węgla w tym roku – przynajmniej 1 mln ton więcej niż w 2018 r. Natomiast prawdopodobnie tak nie będzie, ponieważ generalnie w segmencie wytwarzanie w całej Polsce produkcja energii elektrycznej z węgla dosyć mocno spadła (rok do roku). Mam na myśli rok 2019 r. versus 2018 r. – na przykład I kwartał/I kwartał. Zaobserwowaliśmy dosyć istotny spadek produkcji energii z węgla. Związane jest to przede wszystkim z warunkami wietrznymi. Wiatraki wypierają węgiel. Pewnie nasze zużycie węgla w tym roku będzie mniejsze niż pierwotnie planowaliśmy.</u>
<u xml:id="u-37.4" who="#MarekWadowski">Nie zakładamy tak dużej ilości, o której pan poseł wspomniał. Zakładamy mniejsze ilości. Nasze potrzeby będziemy uzupełniać węglem z Węglokoksu, również z tego względu, iż nowa jednostka Jaworzno 910 ma pewne wymagania jakościowe. W związku z tym musimy zapewnić odpowiednią jakość paliwa dla nowej jednostki, mieszając węgle z różnych źródeł. Na pewno nie zakładamy tak dużej ilości węgla, która będzie uzupełniona węglem z Węglokoksu.</u>
</div>
<div xml:id="div-38">
<u xml:id="u-38.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Pan prezes wyjaśnił…</u>
</div>
<div xml:id="div-39">
<u xml:id="u-39.0" who="#KrzysztofGadowski">Nie powiedział o cenach – o wzroście cen. Ile wzrosły od 2015 r. do końca 2018 r.?</u>
</div>
<div xml:id="div-40">
<u xml:id="u-40.0" who="#MarekWadowski">Nie pamiętam wszystkich cen. W tym roku średnia cena na rynku krajowym jest rzędu niecałe 12 zł/1GJ – bez kosztów transportu. W 2018 r. było to o około 1 zł mniej. Myślę, że między rokiem 2015 a 2019 różnica powinna być ok. 2 zł na 1 GJ. Oczywiście podaję to szacunkowo, bo nie mam danych przy sobie. Natomiast taki jest rząd wielkości.</u>
</div>
<div xml:id="div-41">
<u xml:id="u-41.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Panie pośle, przed chwilą pytałem, czy chce pan zabrać głos. Proszę państwa, pytałem, czy są jeszcze zgłoszenia. Było kilka rund pytań. Podczas ostatniej pytałem, czy ktoś jeszcze chce zadać pytanie. Panie pośle, rozumiem, że pan poseł chciałby zabrać głos w odniesieniu do tego, co przed chwilą się pojawiło, tak? Proszę państwa, czy oprócz pana posła Zdzisława Gawlika ktoś chce jeszcze zadać pytanie? Proszę, pan poseł Zdzisław Gawlik i zamykam listę pytań. Proszę bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-42">
<u xml:id="u-42.0" who="#ZdzisławGawlik">Panie przewodniczący, dziękuję bardzo. Pytam od ubiegłego roku (jest to w stenogramie) o stopień zaawansowania inwestycji Jaworzno, terminowość według kontraktu i o koszty. Pewną wiedzę o wzroście kosztów inwestycji posiadam z informacji publicznej. Pewne obszary tej inwestycji realizowane są także siłami wewnętrznymi Jaworzna. Chciałbym zapytać, jak kształtuje się termin oddania inwestycji w stosunku do terminu kontraktowego – pierwotnego, w 2015 r.? Jak na dzisiaj kształtują się koszty?</u>
<u xml:id="u-42.1" who="#ZdzisławGawlik">Jeżeli chodzi o aktywność poza core’ową, pytałem o konkretne wydatki, bo jeden powie, że to dużo, a drugie powie, że mało. Jaką korzyść z tej aktywności ma Tauron? Nie interesuje mnie historia spółek poza core’owych (np. elektrownia jądrowa), mimo że pan minister, prezes mają duży sentyment. Myślę, że za chwilę ocenimy, co zostało zrobione i jaki jest efekt zaangażowania inwestorów. Sądzę, że okazja do tego niedługo się pojawi. Teraz jednak interesują mnie spółki i wydatki kapitałowe od 2016 r. na działalność poza biznesową. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-43">
<u xml:id="u-43.0" who="#MaciejMałecki">Dziękuję. Proszę o odpowiedź.</u>
</div>
<div xml:id="div-44">
<u xml:id="u-44.0" who="#FilipGrzegorczyk">Jeżeli pan poseł pozwoli, a Komisja mnie do tego zobowiąże, wolałbym przygotować to na piśmie. Z szacunku dla Komisji nie chciałbym nikogo wprowadzać w błąd.</u>
<u xml:id="u-44.1" who="#FilipGrzegorczyk">Harmonogram realizacji inwestycji Jaworzno został zweryfikowany w 2016 r. i suma summarum termin przesunięty jest o 6 miesięcy. Dzisiaj dysponuję taką wiedzą, czyli w okresie od tego momentu do dzisiaj żadne opóźnienie nie miało miejsca.</u>
<u xml:id="u-44.2" who="#FilipGrzegorczyk">Jeżeli chodzi o koszty rozumiem, że pan poseł pyta o koszty ponadprogramowe…</u>
</div>
<div xml:id="div-45">
<u xml:id="u-45.0" who="#ZdzisławGawlik">Tak.</u>
</div>
<div xml:id="div-46">
<u xml:id="u-46.0" who="#FilipGrzegorczyk">…zwiększające budżet. To są tylko te, które publikowane są w raportach bieżących. Informacje na temat kosztów wewnętrznych wymagają sprawdzenia. Nie jestem w stanie dzisiaj powiedzieć, o ile wzrosły koszty wewnętrzne Tauron w związku z inwestycją.</u>
<u xml:id="u-46.1" who="#FilipGrzegorczyk">Co do ostatniego pytania, to nie wiem, o co chodzi. W pierwszej wersji chodziło o inwestycje kapitałowe – poza core-biznesem, a teraz po prostu o wydatki poza core-biznesem. Jakie?</u>
</div>
<div xml:id="div-47">
<u xml:id="u-47.0" who="#ZdzisławGawlik">Panie prezesie, wszystkie, które spółka poniosła od 2016 r.</u>
</div>
<div xml:id="div-48">
<u xml:id="u-48.0" who="#FilipGrzegorczyk">Panie ministrze, przyjechałem dzisiaj do Warszawy na koszt spółki. To także jest wydatek spółki. Jakie wydatki mam pokazać?</u>
</div>
<div xml:id="div-49">
<u xml:id="u-49.0" who="#ZdzisławGawlik">Mam wrażenie, że jest to koszt obsługi zarządu.</u>
</div>
<div xml:id="div-50">
<u xml:id="u-50.0" who="#FilipGrzegorczyk">Prawda.</u>
</div>
<div xml:id="div-51">
<u xml:id="u-51.0" who="#ZdzisławGawlik">Pan prezes powtarza nam, że Tauron to nie jest tylko wydobycie. Tauron to jest coś więcej. Do tego momentu tak mi się wydawało, że zarząd spółki to jest to samo co spółka. Przepraszam, tak mi się wydawało do tej pory. Za chwilę mogę mieć problem. Dziękuję bardzo.</u>
</div>
<div xml:id="div-52">
<u xml:id="u-52.0" who="#FilipGrzegorczyk">Myślę, że obaj doskonale wiemy, że zarząd spółki to nie spółka. Zarząd to organ osoby prawnej. Myślę, że akurat to świetnie obaj wiemy.</u>
</div>
<div xml:id="div-53">
<u xml:id="u-53.0" who="#MaciejMałecki">Proszę państwa, myślę że wchodzimy w obszar, który niekoniecznie jest dla Komisji do Spraw Energii i Skarbu Państwa. Wyczerpaliśmy porządek dzienny posiedzenia Komisji. Dziękuję państwu. Zamykam posiedzenie Komisji. Protokół z pełnym zapisem będzie wyłożony do wglądu w sekretariacie Komisji w Kancelarii Sejmu. Dziękuję.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>