text_structure.xml
79.4 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml" />
<TEI>
<xi:include href="header.xml" />
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 16 maja 1988 r. Rada Społeczno-Gospodarcza, obradująca pod przewodnictwem Jerzego Sablika, rozpatrzyła:</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">- projekt opinii o informacji Rady Państwa na temat realizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego oraz o projektach ustaw o zmianie Konstytucji PRL oraz o zmianie ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego, a także projektach nowelizacji prawa budżetowego i niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">W posiedzeniu uczestniczyli: wiceprezes NIK Bogdan Sawicki, wiceminister finansów Sławomir Marczuk oraz przedstawiciele Komisji Planowania przy Radzie Ministrów i Urzędu Rady Ministrów.</u>
<u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Na początku posiedzenia sekretarz Rady Marcin Borowicz przedstawił komunikat o terminach i tematach najbliższych posiedzeń Rady i zespołów roboczych.</u>
<u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Projekt opinii w sprawie projektów nowelizacji: Konstytucji PRL, ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego oraz prawa budżetowego i niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej przedstawił przewodniczący zespołu roboczego Janusz Sach (pracownik naukowy, zastępca dyrektora ds. naukowych w Ośrodku Informacji Naukowej PAN, zgłoszony przez zakład pracy): Dwa projekty nowelizacji zostały wniesione z inicjatywy Rady Państwa, dwa - z inicjatywy rządowej, piątym dokumentem jest informacja Rady Państwa o realizacji ustawy o systemie rad narodowych.</u>
<u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Wszystkie te akty dotyczą rad narodowych i samorządu terytorialnego, stąd też zespół roboczy uznał, że oba przedłożenia - Rady Państwa i rządu - można ocenić w jednej opinii.</u>
<u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Na pierwsze miejsce wysuwa się przedłożenie Rady Państwa o nowelizacji ustawy zasadniczej. Proponowane zmiany dotyczą dwóch zagadnień. Pierwsze to wzmocnienie podmiotowości rad narodowych poprzez przyznanie im prawa do dysponowania mieniem komunalnym. W tej kwestii zespół roboczy uznał, że należałoby raczej zastosować sformułowanie „dysponowanie własnością komunalną”. Ta propozycja odpowiada postulatom społecznym, jednak w harmonogramie realizacji II etapu reformy gospodarczej są zawarte sformułowania dotyczące własności komunalnej, a nie mienia komunalnego.</u>
<u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Druga z inicjatyw Rady Państwa odnosi się do wyposażenia radnych do rad narodowych w rodzaj immunitetu. Zespół roboczy, w którego składzie znajdowali się również członkowie rad narodowych różnych szczebli, stanął na stanowisku, że naczelną zasadą jest równość obywateli wobec prawa. Istnieją od tej zasady pewne wyjątki, do których należy immunitet poselski. Jednak w przypadku przyznania podobnych praw zbiorowości 120 tys. obywateli - radnych trudno byłoby mówić o wyjątku. Zastanawialiśmy się także nad skutkami takiego pociągnięcia. W rezultacie zespół roboczy wypowiedział się zdecydowanie przeciw wyposażaniu tak potężnej grupy obywateli w daleko idące przywileje.</u>
<u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Rada Państwa przedstawiła też projekt nowelizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Nie będę szczegółowo omawiał tych propozycji, są one znane. Uznajemy, że wszystkie one odpowiadają zapotrzebowaniu społecznemu.</u>
<u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">W projekcie naszej opinii wyrażamy wątpliwość dotyczącą danych zawartych w informacji Rady Państwa o realizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Na str. 10 tej informacji przedstawiono w postaci tabeli dane, z których wynika, że w latach 1986-1987 ponad 2.100 rad narodowych szczebla podstawowego osiągnęło dochody własne niższe od wydatków. Równocześnie na str. 11 tej samej informacji stwierdza się, że w 1987 r. 67,2% rad narodowych szczebla podstawowego w całości pokrywało swoje wydatki budżetowe własnymi dochodami. Ta sprzeczność wymaga dodatkowego wyjaśnienia. Uzyskaliśmy je z Biura rad narodowych Kancelarii Rady Państwa, które wyjaśniło, iż: „informacja, że w 1987 r. budżety rad narodowych stopnia podstawowego znajdowały pokrycie w dochodach własnych w 67,2% wyraża procentowe pokrycie wydatków budżetowych dochodami własnymi wszystkich rad narodowych stopnia podstawowego, a nie odsetek tych rad pokrywających wydatki własnymi dochodami. Nie ma więc sprzeczności między informacjami zawartymi na str. 11 i na str. 10 - dotyczącymi liczby rad stopnia podstawowego, które osiągały dochody własne niższe od wydatków”.</u>
<u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Proszę o przyjęcie tego wyjaśnienia do wiadomości i pominięcie wątpliwości wyrażonych w związku z tym w projekcie opinii.</u>
<u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">W projekcie opinii zamieściliśmy zestawienie, z którego wynika, że projekt nowelizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego zakłada zmiany w 50 artykułach tej ustawy, z czego 30 zmian ma charakter merytoryczny, 14 - redakcyjny, a 6 - porządkowy. Zwróciliśmy też uwagę, że w okresie swego dość krótkiego, pięcioletniego obowiązywania ustawa ta była już ośmiokrotnie nowelizowana. Obecna nowelizacja jest najważniejsza z dotychczasowych, ale - trzeba wyraźnie to powiedzieć - nie odnosi się do wszystkich sprzecznych lub niespójnych ze wspomnianą ustawą aktów prawnych.</u>
<u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Generalnie rzecz biorąc, zespół roboczy opowiedział się za przyjęciem przedłożenie Rady Państwa. Wyraziliśmy równocześnie pewne wątpliwości w kilku sprawach. Jedna z nich dotyczy art. 58 ustawy, który przyznaje radom narodowym prawą żądania od zakładów działających na ich terenie programów ochrony środowiska, oszczędzania wody, energii, surowców. Proponujemy, by wyposażyć rady narodowe nie tylko w prawo żądania tych programów, ale również w prawo ich egzekwowania. Obecnie nie jest to równoznaczne, a bez proponowanego przez nas uprawnienia egzekucyjnego przepis pozostawałby zawierzony w próżni. Prawo egzekwowania realizacji przedkładanych programów miałoby wpływ na ich realność, a świadomość, że terenowy organ władzy państwowej ma prawo zażądać w każdej chwili informacji, co już zrobiono - miałby znaczny wpływ na realizację działań przewidzianych w zakładowych programach.</u>
<u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Druga wątpliwość dotyczy możliwości łączenia różnych rad narodowych jeden regionalny. Jako przykład można podać tereny położone nad Zalewem Zegrzyńskim, które - pozostając we władaniu różnych rad narodowych - zupełnie różnie wyglądają. Uważamy, że propozycja w tej sprawie nie jest do końca przemyślana. Ostateczne rozwiązanie tej kwestii powinien zaproponować ustawodawca.</u>
<u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Sądzimy, że można, a nawet należy rozważyć możliwość ograniczenia liczebności niektórych rad narodowych - co wiąże się m.in. z możliwością honorowania radnych. Rozbudowanie składu niektórych rad narodowych związane jest z istnieniem nomenklatury i ambicjami różnych organizacji, by mieć w radach możliwie wielu swoich przedstawicieli - może to jednak powodować daleko idące, niezamierzone przez ustawodawcę, skutki finansowe.</u>
<u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">W końcowej części opinii uznaliśmy, że byłoby dobrze, aby nowe rady narodowe, wybrane 19 czerwca br. mogły zacząć swe działanie już pod rządami znowelizowanej ustawy - choć zdajemy sobie sprawę, że jest to prawdopodobnie niewykonalne ze względu na dość przewlekły tryb pracy legislacyjnych i długie terminy publikowania aktów prawnych. Przypadek ustawy o nadzwyczajnych uprawnieniach dla rządu świadczy jednak, że okres ten może być znacznie skrócony.</u>
<u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Przedłożenie rządowe dotyczy dwóch spraw. Pierwsza to dostosowanie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej do znowelizowania ustawy o systemie rad narodowych. Uznaliśmy, że to przedłożenie zasługuje na wsparcie.</u>
<u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Druga kwestia dotyczy zmian w ustawie prawo budżetowe. Zespół roboczy - mając na uwadze społeczne dążenia do jak największego upodmiotowienia rad narodowych - uznał, że w miejsce proponowanego w przedłożeniu rządowym 8-10% odsetka wpływów z podatku dochodowego na rzecz rad narodowych powinno się wprowadzić odsetek stały, na poziomie nie mniejszym niż 10% - przy czym w zależności od potrzeb mógłby on być zwiększony w corocznych ustawach budżetowych. Różnica między przedłożeniem rządowym, a proponowanym przez nas rozwiązaniem nie ma istotnego wpływu na system rozliczeń z budżetem, a zapewnia bardziej stabilne podstawy polityki finansowej rad narodowych.</u>
<u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Na koniec proszę o uwzględnienie dwóch autopoprawek korektorskich. Na str. 5 w ostatnim akapicie pierwsze zdanie powinno brzmieć: „W okresie pięciu lat w czasie obowiązywania ustawy…” - wypadło tu słowo „czasie”. Na str. 7 w trzecim akapicie zdanie początkowe powinno brzmieć oczywiście: „Nie ulega wątpliwości, że działalność tak rad narodowych, jak i samorządu w środowisku miejskim różni się od działalności w środowisku wiejskim”. W tekście błędnie powtórzono dwukrotnie wyraz „miejskim”.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#HenrykStamm">Brałem udział w posiedzeniach zespołu roboczego, choć nie wszystkie moje sugestie zostały uwzględnione w projekcie opinii. Zwracam zwłaszcza uwagę na problem immunitetu dla radnego. Byłem zdecydowanie przeciwny tej propozycji. Z informacji przedłożonej przez Radę Państwa wynika, że na 120 tys. radnych w obecnej kadencji, tylko 19 osób weszło w kolizję z prawem. Nie można więc twierdzić, że jest to duża liczba. Argument, że immunitet wzmocni rangę radnego nie jest trafny, bo rangę może zwiększyć tylko odniesienie skuteczności działania radnych. Immunitet wydaje mi się zbytecznym zabezpieczeniem przed nieistniejącym niebezpieczeństwem.</u>
<u xml:id="u-2.1" who="#HenrykStamm">W tekście ustawy, którą zamierza się nowelizować znajduje się art. 83 mówiący o tym, że kierownicy jednostek terenowych powinni przyjmować radnych poza kolejką, jeśli sprawa jest związana z wykonywaniem mandatu radnego. Warto dodać, że stanowi to wielką pomoc dla członków rad narodowych. Z praktyki wiem, że nie tylko urzędnicy powinni pomagać radnym. Wydaje mi się, że funkcjonariusze służb publicznych powinni również ułatwiać pracę członkom rad narodowych.</u>
<u xml:id="u-2.2" who="#HenrykStamm">Jestem radnym i moja opinia jest poparta doświadczeniem życiowym. W Warszawie obowiązuje przepis, aby tramwaje, które miały awarię i zjeżdżają do zajezdni wywieszały specjalną tabliczkę informującą o tym. Niestety, przepis ten nie jest respektowany. Radny, który jedzie takim tramwajem zwraca uwagę motorniczemu, ale nie uzyskuje żadnej odpowiedzi. Podobna sytuacja panuje przed kinami, gdzie kwitnie handel biletami. Radny widzi to i interweniuje. Funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej może mu pomóc, ale nie musi tego zrobić. Podobnych przykładów można wymienić wiele.</u>
<u xml:id="u-2.3" who="#HenrykStamm">Proponuję, żeby Rada Państwa rozważyła możliwość przeniesienia art. 83 na początek Ustawy. Przypominam, że mówi on o obowiązku ułatwiania życia radnemu ze strony administracji terenowej. W tym miejscu należałoby dodać następny punkt zobowiązujący funkcjonariuszy służb publicznych do pomagania radnym podczas bieżących interwencji.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#WładysławBiałas">Zgadzam się w pełni z postulatem zawartym w projekcie opinii dotyczącym wprowadzenia własności komunalnej. Nie zgadzam się natomiast z inną sugestią projektu opinii dotyczącą niewprowadzania immunitetu dla radnych. Uzasadnienie zawarte w projekcie dokumentu nie przekonuje mnie. Twierdzi się, że przyznanie tak licznej grupie obywateli - bo chodzi o 120 tys. osób - immunitetu zbliżonego do poselskiego nie jest ani potrzebne ani celowe, „Znikomy odsetek radnych jest odwrotnie proporcjonalny do spraw społecznych jakie mogłyby wynikać z przyznania licznej grupie osób przywileju immunitetu” - oto zdanie z projektu naszej opinii.</u>
<u xml:id="u-3.1" who="#WładysławBiałas">Wydaje mi się, że jest to chybiona argumentacja. Rzeczywiście tylko kilkunastu radnych popadło w konflikt z prawem, ale to o niczym nie świadczy. Uważam za konieczne przyznanie radnym immunitetu. Wzmocni to pozycję osób nowo wybranych, przyspieszy proces demokratyzacji życia społecznego w naszym kraju. Moim zdaniem, radni mieli dotychczas zbyt dużo obowiązków, a za mało praw.</u>
<u xml:id="u-3.2" who="#WładysławBiałas">Mówiąc o prawach radnych należy pamiętać o problemie ekwiwalentu finansowego. Chodzi mi o tzw. ryczałty dla osób wybranych do rad narodowych. Wiem, że ta propozycja jest krytykowana. Popatrzmy na nią od strony radnego we wsi. Wielokrotnie jeździ on do miasta na posiedzenia, które przeciągają się do późnych godzin wieczornych. Kiedy chce wrócić nie ma już żadnego autobusu zazwyczaj decyduje się wówczas na długą przechadzkę do domu. W takiej sytuacji ryczałt pieniężny na dojazdy bardzo by się przydał.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#TadeuszZieliński">Na początek uwaga o charakterze ogólnym. Już 50 lat temu w pewnym poczytnym czasopiśmie ukazał się artykuł pt. „Przekleństwo nowelizacji”. Autor w przekonujący sposób dowodził, że stabilizacji społeczno-gospodarczej nie należy rozpoczynać od ustawicznych zmian w nowo wydawanych ustawach. Wydaje mi się, że te słowa zachowały aktualność również dzisiaj, w odniesieniu do „fabryki ustaw” przy ul. Wiejskiej.</u>
<u xml:id="u-4.1" who="#TadeuszZieliński">Ciągłe zmiany ustaw, w tym również ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego, nie sprzyjają stabilizacji prawa. Zwracam uwagę, że nie można tak często zmieniać ustaw bez stopniowej erozji społecznego szacunku dla prawa.</u>
<u xml:id="u-4.2" who="#TadeuszZieliński">Projekt naszej opinii mówi m.in. o zamierzonej nowelizacji Konstytucji. Sprawa dotyczy wprowadzenia mienia określanego jako komunalne. Chodzi o uzupełnienie art. 49 Konstytucji PRL. Zgadzam się z sugestią zawartą w projekcie naszej opinii, że jest to zapis nadzwyczaj zwięzły, co nie jest jego zaletą. Konieczne jest zdefiniowanie pojęcia mienia komunalnego. Postuluję również, aby mówić wyraźnie o własności komunalnej, a nie o mieniu komunalnym. Wiele lat temu prof. Oskar Lange dopuszczał możliwość utworzenia w socjalizmie własności komunalnej, wyraźnie różniącej się od własności społecznej oraz prywatnej. W latach 80. podjął ten temat na łamach „Nowych Dróg” prof. J. Kleer.</u>
<u xml:id="u-4.3" who="#TadeuszZieliński">Lakoniczność sformułowania o mieniu komunalnym budzi moje zastrzeżenia. Proponuję, aby przed zmianą Konstytucji zapoznać się przynajmniej z założeniami ustawy o własności komunalnej. Nie będziemy wówczas głosowali za czymś bardzo ogólnym i bliżej nieokreślonym.</u>
<u xml:id="u-4.4" who="#TadeuszZieliński">Ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego stwierdza w art. 129a, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych prezes Rady Ministrów może, nie dłużej niż na okres do najbliższej sesji, zawiesić wojewodę w pełnieniu obowiązków, powiadamiając o tym niezwłocznie prezydium wojewódzkiej rady narodowej. Wojewodzie służy takie samo prawo w stosunku do naczelników i prezydentów miast. Jest to przykład ogólniejszej tendencji dążącej do wzmocnienia bezpośredniego podporządkowania osób pełniących kierownicze stanowiska. Chodzi oczywiście o podporządkowanie organom centralnym. Zwracam uwagę, że szersze stosowanie tej praktyki może stanowić zagrożenie dla reformy gospodarczej. Kierownicy muszą korzystać z autonomii, aby nie bali się podejmować ryzyka. Dodam, że już w starożytnym Rzymie nie karano wodzów, którzy podjęli niewłaściwe decyzje działając w dobrej wierze. Ograniczanie swobody kierowania nie będzie sprzyjało przedsiębiorczości.</u>
<u xml:id="u-4.5" who="#TadeuszZieliński">Zwracam uwagę, że art. 129a w propozycji nowelizowanej zawiera klauzulę generalną: „w wypadkach szczególnie uzasadnionych”. Jest to bardzo ogólne stwierdzenie mogące budzić wątpliwości w praktyce. Jeśli chcemy zmienić ten przepis to powinniśmy dążyć do większej jasności sformułowań. Zgodnie z prawem, naczelnicy lub prezydenci, o których mowa w art. 129a są odwoływani w porozumieniu z prezydium wojewódzkiej rady narodowej lub prezydiami rad narodowych niższych szczebli. Sugeruję, aby ten sam tryb ustalić w przypadkach zawieszania tych osób. Kieruję tę propozycję pod adresem Rady Państwa.</u>
<u xml:id="u-4.6" who="#TadeuszZieliński">Część projektu nowelizacji dotyczy zawieszania i odwoływania kierowników przedsiębiorstw. Uważam, że należy wówczas stosować ogólne zasady prawnej Chodzi mi zwłaszcza o przepisy chroniące kierowników przed natychmiastową utratą pracy. Takie postanowienia są zawarte w Kodeksie pracy. Nowelizując ustawę nie zmieniajmy tak podstawowych aktów prawnych jak Kodeks pracy.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#AleksanderHulek">Bardzo mnie niepokoi częstotliwość wnoszenia poprawek do Konstytucji PRL. Bardzo często nowelizujemy ten podstawowy akt prawny. Czy naprawdę nie ma żadnego innego wyjścia? Wiem, że każda poprawka z osobna jest słuszna, ale po co aż tyle poprawek? Godzi to w autorytet prawa. Wszak Konstytucja to podstawowy dokument regulujący życie państwa i społeczeństwa.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#AleksanderHulek">Projekt nowelizacji ustawy o systemie rad narodowych obejmuje zmianę art. 32 ust. 1, w którym stwierdza się co należy do właściwości wojewódzkich rad narodowych. Mówi się w nim m.in. o sprawach związanych z funkcjonowaniem placówek szkolnictwa ponadpodstawowego oraz instytucji wychowawczych i opiekuńczych o charakterze specjalistycznym. Mówi się też o problemach dotyczących funkcjonowania szpitali, zakładów pomocy społecznej oraz jednostek transportu sanitarnego. Proponuję, aby w tym miejscu, tj. w art. 32 ust. 1 pkt 2 lit. f, dopisać, że do właściwości rad stopnia wojewódzkiego należą sprawy związane z funkcjonowaniem bazy rehabilitacyjnej. W tak ważnym dokumencie nie można zapominać o problemach osób niepełnosprawnych.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#RyszardWitkowski">Pamiętam niedawną dyskusję nad założeniami zmiany ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Wyrażam satysfakcję, że w projekcie ustawy uwzględniono wiele wniosków, zgłoszonych przez nas w toku tej dyskusji. Szczególnie cieszą mnie rozwiązania wzmacniające finansowo rady narodowe. Niestety, nie wszystkie nasze propozycje uwzględniono i dlatego przypomnę niektóre z nich.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#RyszardWitkowski">Czy rady narodowe są rzeczywistymi gospodarzami swego terenu? Moim zdaniem, w dużej części nie. Nikłe jest oddziaływanie rad narodowych na wszystkie przedsiębiorstwa i zakłady pracy podporządkowane innym organom założycielskim niż wojewoda. Wiele zakładów pracy działa na terenie danego województwa, lecz ich organami założycielskimi są ministrowie, organizacje społeczne itp. Te zakłady nie stosują się do zaleceń wojewody. Te przedsiębiorstwa często są szczególnie uciążliwe dla środowiska naturalnego.</u>
<u xml:id="u-6.2" who="#RyszardWitkowski">Aby pokonać te trudności należy przyspieszyć proces przekazywania przedsiębiorstw w gestię wojewodów. Obecnie trwa kampania zmiany organów założycielskich wielu przedsiębiorstw. Jednak brakuje jasności co do tego, jakie przedsiębiorstwa powinny być generalnie związane z wojewodą. Niektóre decyzje są zupełnie niezrozumiałe. Mówi się wprawdzie, że władza wojewody ma być wzmocniona, ale nie chce się przekazać mu dobrze prosperujących zakładów pracy.</u>
<u xml:id="u-6.3" who="#RyszardWitkowski">Praktyka gospodarcza pokazuje, że najchętniej przekazuje się wojewodom przedsiębiorstwa będące w złym stanie ekonomiczno-finansowym. Władze centralne pozbywają się w ten sposób kłopotów, kosztem władz terenowych. Ta praktyka jest następstwem braku ogólnego klucza, na podstawie którego należy przekazywać prawa organu założycielskiego na niższe szczeble w hierarchii terenowej. Moim zdaniem, wojewoda powinien być organem założycielskim w stosunku do wszystkich przedsiębiorstw bezpośrednio związanych z jego terenem. Apeluję, abyśmy zawarli w ustawie systemową regulację zasad przekazywania przedsiębiorstw w gestię organów terenowych.</u>
<u xml:id="u-6.4" who="#RyszardWitkowski">Bardziej precyzyjnego uregulowania wymaga projekt nowelizacji art. 62 ustawy o systemie rad narodowych. Mówi się tam, że rady narodowe mogą nakładać - w określonych sytuacjach - obowiązek udziału przedsiębiorstwa w rozbudowie infrastruktury techniczno-ekonomicznej i społecznej na danym terenie. To mocne sformułowanie jest jednak osłabione określeniem, że „udział jednostki ustala się szczegółowo w umowie między organem wykonawczym i zarządzającym rady narodowej a tą jednostką”. W trybie umownym niewiele będzie można wyegzekwować.</u>
<u xml:id="u-6.5" who="#RyszardWitkowski">Proponuję również, aby w przypadku inwestycji prowadzonych przez przedsiębiorstwa działające na danym terenie, ustanowić obowiązkowy odpis na rzecz władz terenowych w wysokości 10% wartości przedsięwzięcia inwestycyjnego. Pieniądze te będą przecież spożytkowane z korzyścią dla regionu, na którym działa to przedsiębiorstwo. Podobne rozwiązanie funkcjonuje w zakresie podatku dochodowego.</u>
<u xml:id="u-6.6" who="#RyszardWitkowski">Wojewódzkie rady narodowe uchwalają plany społeczno-gospodarczego rozwoju terenu, w których ustalają różne zadania. Kto ma realizować te zadania? W terenie istnieją przedsiębiorstwa, które są jednostkami samodzielnymi i samorządnymi. Rady narodowe nie mają żadnych instrumentów mogących skłonić przedsiębiorstwa do wykonywania zadań określonych w planie rozwoju regionu. Może dojść do sytuacji, w której rada narodowa będzie miała coraz więcej pieniędzy w wyniku stosowania odpisów od podatku dochodowego, ale nie będzie mogła skłonić żadnego przedsiębiorstwa do realizacji celów rozwoju regionu. Jeśli chcemy, aby rady narodowe były gospodarzami terenu, to wyposażmy je w mechanizmy oddziaływania na przedsiębiorstwa.</u>
<u xml:id="u-6.7" who="#RyszardWitkowski">Jestem radnym z Poznania. Na podstawie własnego doświadczenia stwierdzam, że bardzo kuleje budowa żłobków, placówek kulturalnych itp. Samorząd przedsiębiorstw budowlanych twierdzi, że nie opłaci się budować obiektów zlecanych przez WRN, ponieważ są to zadania nie zapewniające właściwego poziomu rentowności. Samorządne przedsiębiorstwo zawsze wybiera to, co przynosi większy zysk. Zastanówmy się, czy rady narodowe nie powinny mieć w ręku takich instrumentów jak np. prawo do podwyższania lub obniżania podatku dochodowego w stosunku do różnych przedsiębiorstw.</u>
<u xml:id="u-6.8" who="#RyszardWitkowski">Kilka słów na temat tworzenia rad społeczno-gospodarczych na szczeblu wojewódzkim. Nasza opinia sugeruje, że należy przyspieszyć proces powoływania tych organów. Wydaje mi się, że nie o powoływanie chodzi. Obok problemu istnienia tych ciał Jest również pytanie o funkcje i cele, Jakie mają spełniać. Bez rozstrzygnięcia tych spraw rady społeczno-gospodarcze będą zawsze organami mało stabilnymi. Dopóki będzie istniała nasza Rada, dopóty będzie można mówić o konieczności istnienia takich rad na szczeblu wojewódzkim. Nie wiadomo więc jak będzie się kształtowała sytuacja w przyszłości. Kończącym działalność członkom rad społeczno-gospodarczych obecnej kadencji trudno było powiedzieć cokolwiek konkretnego o ich przyszłości.</u>
<u xml:id="u-6.9" who="#RyszardWitkowski">Radny musi zostać w końcu wyposażony w odpowiednie kompetencje decydujące o jego pozycji społecznej. Jeśli tego nie zrobimy, powróci problem małej frekwencji na posiedzeniach i niedostatecznej aktywności radnych. Wydaje mi się, że jeśli nakładamy na rady narodowe duże obowiązki, to powinniśmy przyznać radnym pewien ekwiwalent materialny za ich działalność.</u>
<u xml:id="u-6.10" who="#RyszardWitkowski">Warto dodać, że gdy poszukiwano kandydatów na radnych, to na zebraniach wyborczych często mówiono o immunitecie. To nie radni wymyślili immunitet lecz władze, które obiecały go wprowadzić. Jeśli dziś dyskutujemy, czy rzeczywiście immunitet jest potrzebny, to na zebraniach wyborczych znów nas zapytają o te obietnice. Postuluję zatem, aby zastanowić się poważnie nad możliwością uchwalenia immunitetu dla rannych oraz ekwiwalentu finansowego za ich pracę.</u>
<u xml:id="u-6.11" who="#RyszardWitkowski">Kiedy myślę o ekwiwalencie, to chodzi mi przede wszystkim o działalność w terenie. Wzorem dobrej obsługi radnego jest praca biura Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie. Działa ono wspaniale, a za każde posiedzenie otrzymujemy skromny ekwiwalent pieniężny. Tymczasem radni działający w terenie ciężko pracują nie mając ani zaplecza organizacyjnego, ani ekwiwalentu materialnego.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#WiesławKozioł">Nowelizowanym art. 49 Konstytucji należy raczej mówić o własności a nie o mieniu komunalnym.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#WiesławKozioł">Refleksje budzi również kwestia immunitetu. Uważam zresztą, że pojęcie immunitet jest zbyt mocne. Nie oznacza ono wyjęcia radnego spod prawa, gdyż może on podlegać odpowiedzialności, jeżeli zgodę na to wyrazi prezydium rady narodowej. Taka regulacja koresponduje zatem z przepisami dotyczącymi rozwiązania stosunku pracy, gdyż w tym przypadku również potrzebna jest zgoda prezydium rady narodowej. Instytucja, o której mówię służyłaby więc zapewnieniu pewnej ochrony radnym. Proszę o przemyślenie tej sprawy, gdyż w moim przekonaniu, osłabienie tej ochrony nie byłoby celowe.</u>
<u xml:id="u-7.2" who="#WiesławKozioł">W projekcie zmiany art. 127 ustawy o systemie rad narodowych powiedziane jest, że wojewodę wybiera i odwołuje wojewódzka rada narodową. Tymczasem w art. 128 ust. 1 mowa jest, że wojewoda wybierany jest spośród kandydatów przedstawionych przez prezesa Rady Ministrów, a w ust. 2, że powołuje go prezes Rady Ministrów, na podstawie uchwały o wyborze. Kto zatem ostatecznie powołuje wojewodę? Uważam, że sformułowania te należy przeredagować.</u>
<u xml:id="u-7.3" who="#WiesławKozioł">W art. 131 jest mowa o powoływaniu prezydentów i naczelników. Mówi się tam lakonicznie o odpowiednim stosowaniu przepisów odnoszących się do powołania wojewody. Także te sformułowania wymagają przeredagowania.</u>
<u xml:id="u-7.4" who="#WiesławKozioł">Następna uwaga dotyczy udzielania absolutorium.</u>
<u xml:id="u-7.5" who="#WiesławKozioł">W art. 135 projektuje się zmianę ust. 2 i dodatnie ust. 3 i 4. Problem dotyczy przyjęcia przez radę narodową sprawozdań z wykonania planu i budżetu. Takie przyjęcie traktowane jest automatycznie jako udzielenie absolutorium. Uważam, że przyjęcie sprawozdań z wykonania planu i budżetu oraz udzielenie absolutorium nie są tym samym.</u>
<u xml:id="u-7.6" who="#WiesławKozioł">Proponuję utrzymanie dotychczasowych sformułowań art. 139 dotyczącego powoływania kierowników wydziałów.</u>
<u xml:id="u-7.7" who="#WiesławKozioł">W art. 141 wprowadzono nową instytucję, którą jest statut urzędu ustalony przez terenowe organy administracji państwowej. Popieram tę propozycję, ale opowiadam się za zmianą ostatniej części zdania, tak żeby prezydium rady narodowej nie opiniowało statutu lecz go zatwierdzało.</u>
<u xml:id="u-7.8" who="#WiesławKozioł">Słuszne jest sformułowanie nowego art. 150a, gdyż osiedla o charakterze wiejskim znajdują się także na terenach miejskich.</u>
<u xml:id="u-7.9" who="#WiesławKozioł">Zastanówmy się, co było źródłem ograniczonej samodzielności rad narodowych. Wskazywano na różne przyczyny. W moim przekonaniu główną przyczyną był brak samodzielności finansowej rad narodowych. W związku z tym wyrażam zadowolenie z faktu, że projektowana zmiana ustawy o systemie rad narodowych wprowadza wiele elementów wzmacniających ich pozycję finansową. Uważam jednak, że ustalenie udziału budżetów terenowych we wpływach z tytułu podatku dochodowego na poziomie 5–10% jest niewystarczające. Ten udział nie powinien być niższy niż 10%.</u>
<u xml:id="u-7.10" who="#WiesławKozioł">Około 10 lat temu wprowadzono zmianę organizacyjną dotyczącą administracji finansowej. Było to konsekwencją wzrostu samodzielności rad narodowych. Później jednak powołano izby skarbowe, która są niezależne od rad narodowych. 90% środków finansowych wpływa do izb skarbowych, a tylko 10% do rad narodowych. Ustawodawca zdaje sobie sprawę z tego faktu i dlatego w projekcie nowelizacji ustawy o urzędzie ministra finansów oraz urzędach i izbach skarbowych proponuje się dodać w art. 9 ust.5a, stwierdzający, że izby skarbowe realizują wytyczne polityki finansowej ustalane przez wojewódzkie rady narodowe. Zbyt lakoniczny jest jednak art. 9a. Podwójne podporządkowanie urzędów i izb skarbowych nie będzie sprzyjać samodzielności i samorządności rad narodowych.</u>
<u xml:id="u-7.11" who="#WiesławKozioł">Projekt ordynacji wyborczej do rad narodowych był przez nas rozważany w dużym pośpiechu. Mam więc uwagę dotyczącą zmiany charakteru wojewódzkich rad narodowych. De facto wojewódzka rada narodowa stanowi federację rad narodowych stopnia podstawowego. Należałoby zatem zastanowić się jaka powinna być reprezentacja w tej radzie. Proponuję przekazać Sejmowi postulat, aby 50% składu wojewódzkiej rady narodowej wybierane było przez rady stopnia podstawowego a 50% przez wyborców w wyborach powszechnych. Pamiętać należy, że na posiedzeniach wojewódzkich rad narodowych zapadają decyzje w sprawach dotyczących terenu działania rad stopnia podstawowego, które jednak nie mają wpływu na te decyzje.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#TeofilSkwierowski">Uważam, że immunitet powinien być przyznany radnym, ale nad konkretnym rozwiązaniem należy się zastanowić. Proponuj, aby wprowadzić różnego rodzaju immunitety dla radnych stopnia podstawowego i radnych stopnia wojewódzkiego. Radni stopnia podstawowego posiadaliby immunitet tylko w dniu, w którym odbywa się posiedzenie rady lub jej komisji. Radni stopnia wojewódzkiego korzystaliby natomiast z immunitetu w dniu poprzedzającym posiedzenie, w dniu posiedzenia i w dniu następnym po posiedzeniu. Uważam, że takie uregulowanie zapobiegłoby manipulacjom przy podejmowaniu uchwał rad narodowych, które często są przyjmowane przy niskiej frekwencji radnych.</u>
<u xml:id="u-8.1" who="#TeofilSkwierowski">W art. 85 projektu nowelizacji ustawy o systemie rad narodowych jest mowa o przyznawaniu radnym diet za udział w posiedzeniach rad i ich organów oraz o zachowaniu przez radnych prawa do wynagrodzenia za czas poświęcony na prace organizowane przez prezydium rady. Wypada zwrócić uwagę, że z tego ostatniego rozwiązania nie będą mogli korzystać radni będący rolnikami indywidualnymi lub np. rzemieślnikami.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#JerzySablik">Ob. K. Kisielewska zgłosiła formalny wniosek, by po zakończeniu dyskusji ale przed rozpoczęciem przez zespół roboczy prac nad ostatecznym kształtem projektu opinii - rozstrzygnąć w drodze głosowania stanowisko Rady w kwestii immunitetu radnego.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#AndrzejKalwas">Na proponowane zmiany legislacyjne należy spojrzeć pod kątem rozwiązań prawnych, które mogłyby przyczynić się do gospodarczego ożywienia społeczności lokalnych. Wiąże się to m.in. z realizacją II etapu reformy gospodarczej. Wydaje się więc, że przyznaniu radom narodowym prawa rozporządzania powierzonym mieniem - określanym jako mienie komunalne - powinno towarzyszyć wprowadzenie zasady, że społeczności lokalne powinny dysponować osobowością prawną. Dotyczyłoby to związków samorządu terytorialnego, określanych w innych krajach jako związki municypalne. Miałoby to głęboki sens prawny i przyczyniałoby się do ożywienia gospodarczego, zwiększając samoodpowiedzialność za realizację zadań powierzanych przez państwo i zarazem za zaspokajanie potrzeb lokalnych. Złe funkcjonowanie samorządów terytorialnych, powodujące niewystarczające zaspokajanie potrzeb - pociągałoby za sobą wymuszanie poprawy, zgodnie z oczekiwaniami społecznymi. Takie wyodrębnienie związków samorządowych społeczności lokalnych umożliwi wprowadzenie instytucji własności komunalnej oraz egzekwowanie odpowiedzialności cywilnej i prawnej.</u>
<u xml:id="u-10.1" who="#AndrzejKalwas">Problem ten wykracza poza nowelizację ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego i wymaga rozszerzenia konstytucyjnego katalogu form własności. Te nowe formy to mienie komunalne oraz mienie zorganizowane w formie terenowych przedsiębiorstw państwowych. Dysponowanie tą drugą formą mienia powinno odbywać się poprzez przyznanie radom narodowym uprawnień organów założycielskich lub poprzez ich współudział jako akcjonariuszy danego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa te będą mogły przynosić dochody społeczności lokalnej jako osobie prawnej.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#HenrykCzech">Nie zgadzam się z zarzutem, że ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego jest zbyt często nowelizowana. Czemu nie wprowadzać zmian jeśli wymaga ich życie? Potrzeby takich zmian istnieją, życie idzie wciąż naprzód. Wiem o tym dobrze jako radny kilku kadencji.</u>
<u xml:id="u-11.1" who="#HenrykCzech">Nie podzielam poglądu wyrażonego w projekcie opinii w sprawie immunitetu radnego - uważam, że wraz ze zwiększonymi uprawnieniami i zwiększoną odpowiedzialnością trzeba przekazywać także przywileje. Nie do przyjęcia jest dla mnie argument, że radny korzysta z ochrony prawnej jak funkcjonariusz publiczny - radny nie jest urzędnikiem, lecz członkiem organu władzy. Ważny jest również psychologiczny wydźwięk takiej regulacji.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">Nie czuję się kompetentny do komentowania poszczególnych przepisów ocenianych przez nas projektów aktów prawnych, były tu zresztą bardzo ciekawe i kompetentne głosy prawników na ten temat. To co chcę powiedzieć dotyczy preambuły naszej opinii.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">Sprawy, o których mówimy są fragmentem pewnego ogólniejszego procesu. To, że ośmiokrotnie już nowelizowano ustawę o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego nie jest dziełem przypadku. Świadczy to, że nie mamy ustalonej jasnej i do końca przemyślanej linii postępowania, a zmiany są w istocie poprawkami wymuszanymi przez potrzeby praktyczne.</u>
<u xml:id="u-12.2" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">Znajdujemy się w sytuacji niesłychanie trudnej, w obliczu trwającego kryzysu społecznego i gospodarczego. Powstrzymanie pierwszego ataku nie oznacza wygranej bitwy, a tym bardziej wojny - sukces można osiągnąć jedynie dzięki głębokiemu doskonaleniu naszej gospodarki i naszego organizmu państwowego. Zjawisko apatii społecznej, przerywanej zrywami zniecierpliwienia nie ogranicza się tylko do naszego kraju, ale w Polsce występuje szczególnie silnie. Bierze się ono z poczucia bezradności wobec wielkich organizmów państwowych, gospodarczych, na których funkcjonowanie jednostka ma wpływ minimalny - może się tylko zbuntować, nie może oddziaływać. Efektem jest „ustawienie się” negatywne. Jest to trend światowy. Wiele społeczeństw odpowiada jednak na to zjawisko nasileniem działań na szczeblu lokalnym, w najbliższym otoczeniu. Im bardziej będzie rozbudowana możliwość wpływania przez każdego człowieka na to otoczenie, tym mniejsza będzie jego apatia społeczna, tym większy wpływ na stabilizację całego systemu. W konstytucji USA zaznaczają się wyraźnie dwa trendy: centralistyczny - silnej władzy centralnej i federalistyczny - działań na szczeblach lokalnych.</u>
<u xml:id="u-12.3" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">Powinniśmy mieć większą odwagę w popieraniu inicjatyw lokalnych. Stale jesteśmy pełni obaw wobec takiej perspektywicznej polityki - można na to przytoczyć wiele przykładów. Występują obawy, że wzmocnienie samorządów lokalnych może spowodować, iż wymknie się nam z rąk władza polityczna. Wiadomo jednak, że coś trzeba wypuścić z ręki, że trzeba rozbudowywać system pluralistyczny - czy się to podoba, czy nie.</u>
<u xml:id="u-12.4" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">Z tym wiąże się samodzielność finansowa rad narodowych, mająca ogromne znaczenie dla gospodarki kraju. System ekonomiczny powinien umożliwiać pewnym regionom stawanie się bogatszymi od innych - w związku z większą aktywnością lokalnej władzy, większą aktywnością obywateli. W dobie reformy zróżnicowanie ekonomicznej uzależnione od aktywności, pracowitości, przedsiębiorczości powinno występować nie tylko pomiędzy obywatelami, ale i regionami. Hamowanie tego procesu, to hamowanie reformy.</u>
<u xml:id="u-12.5" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">Byłoby dobrze, gdyby coś z tych przemyśleń Znalazło się w tekście naszej opinii.</u>
<u xml:id="u-12.6" who="#KrzysztofTeodorTeplitz">Co do immunitetu radnego - to atrakcyjna propozycja, która z pewnością może zjednać większą liczbę osób do udziału w organach władzy. Za właściwą drogę uważam jednak wspieranie radnych w ich działaniu innymi metodami - przy zachowaniu zasady równości obywateli wobec prawa. Na szczeblu podstawowym, w gminach istnieją tendencje do tworzenia się „układów personalnych”, zespołów ludzi wspierających się nawzajem. Obawiam się, że przyznanie radnym immunitetu mogłoby umocnić tę tendencję.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#RyszardTobiasz">W proponowanym art. 20 ust. 3 ustawy prawo budżetowe procent wpływów z podatku dochodowego na rzecz rad narodowych powinien być określony elastycznie, na poziomie 5–10% od poszczególnych przedsiębiorstw. Uzasadnieniem dla takiego rozwiązania jest istnienie przedsiębiorstw wielozakładowych, których zakłady zlokalizowane są często w różnych regionach - na terenach podporządkowanych różnym radom narodowym. Jest to szczególnie istotne w przypadku przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Wspomniane odpisy powinny być przekazywane bezpośrednio do budżetu właściwych rad narodowych.</u>
<u xml:id="u-13.1" who="#RyszardTobiasz">W art. 65 ustawy o systemie rad narodowych proponuję wykreślić słowa „użyteczności publicznej”. Uważam, że działalność wszystkich przedsiębiorstw terenowych powinna wpływać korzystnie na region, w którym są zlokalizowane, zaś rady narodowe powinny mieć wpływ na statuty tych przedsiębiorstw.</u>
<u xml:id="u-13.2" who="#RyszardTobiasz">Obecny zapis art. 84a budzi wątpliwości, może też sprawić kłopoty natury interpretacyjnej.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#TadeuszPłuziński">Jako członek zespołu roboczego w pełni popieram projekt opinii. Popieram propozycję dotyczącą udzielania radnym pomocy ze strony funkcjonariuszy porządku publicznego. Co do przywilejów radnych - nie bardzo wiem o jakie chodzi. Propozycja w tej sprawie wyszła z Rady Państwa, ale jest to chyba raczej chwyt propagandowy, by pozyskać większą liczbę kandydatów na radnych. Jeśli Jednak tylko z tego powodu kandydują - należy z nich chyba jak najszybciej zrezygnować.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#MiłoszWilkanowicz">Sejm i Rada Państwa sprawują pieczę nad przestrzeganiem ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Z upoważnienia obecnego tu członka Rady Państwa Władysława Jonkisza chcę przedstawić kilka wag w nawiązaniu do wcześniejszych wypowiedzi członków Rady Społeczno-Gospodarczej.</u>
<u xml:id="u-15.1" who="#MiłoszWilkanowicz">Dotychczasowe nowelizacje wspomnianej ustawy, poddane krytycznej ocenie jako destabilizacja prawa, miały dostosować ten akt prawny do zachodzących zmian. Pierwsze zmiany były skutkiem błędnej redakcji w samej ustawie. Z kolei zniesiony został urząd ministra administracji terenowej - co pociągnęło za sobą konieczność zmiany zapisu ustawowego. Następna nowelizacja była skutkiem uchwalenia ustawy o drogach publicznych, zmieniającej również przepisy dotyczące rad narodowych. Z kolei zmieniono usytuowanie urzędu sołtysa, tą samą nowelą stworzono właściwsze przesłanki dla funkcjonowania rad narodowych we Wrocławiu i Poznaniu, gdzie obok rad wojewódzkich działają rady miejskie i dzielnicowe. W 1987 r. kolejna nowela odnosiła się do konsultacji społecznych na szczeblu terenowym, zaś ostatnia dotyczyła decentralizacji podporządkowania kilkuset przedsiębiorstw. Wszystkie te zmiany wynikły z pewnych ogólniejszych procesów.</u>
<u xml:id="u-15.2" who="#MiłoszWilkanowicz">To, co zaproponowano obecnie ma na celu dostosowanie działania rad narodowych do II etapu reformy gospodarczej, a także realizację decyzji politycznych mówiących o umacnianiu nadrzędnej pozycji rad narodowych nad terenowymi organami administracji państwowej. Czy w związku z tymi decyzjami politycznymi należało iść w kierunku przekształcania rad narodowych z organów władzy w organy samorządowe - czy też raczej w kierunku umacniania ich funkcji nadrzędno-kontrolnych? Obrano drogę umacniania obu tych funkcji. Chcę przypomnieć, że w okresie międzywojennym, gdy funkcje były rozdzielone - wojewoda sprawował kontrolę nad wyborami do samorządów terytorialnych. Teraz jest jednak inaczej.</u>
<u xml:id="u-15.3" who="#MiłoszWilkanowicz">Zwracam uwagę na znaczną demokratyzację wyborów wojewody. Dotychczas wojewodów mianował prezes Rady Ministrów po zasięgnięciu opinii właściwej WRN. Obecna propozycja idzie znacznie dalej. Decyzję podejmuje wojewódzka rada narodowa, wybierając spośród kandydatów proponowanych przez premiera. Jest to kompromis pomiędzy samodzielnością terenu a niezbędną kontrolą władz centralnych sprawowaną nad życiem całego kraju.</u>
<u xml:id="u-15.4" who="#MiłoszWilkanowicz">Warto dodać, że nowelizacja proponuje nieco inne zasady odwoływania wojewodów. Może to robić wojewódzka rada narodowa lub prezes Rady Ministrów. To rozwiązanie spotykało się ze sprzecznymi opiniami. Wyszliśmy z założenia, że instytucja absolutorium nie może zostać przekształcona w instytucję „votum zaufania”.</u>
<u xml:id="u-15.5" who="#MiłoszWilkanowicz">Kilka słów na temat przedsięwzięć zmierzających do wzmocnienia pozycji radnego. Przede wszystkim chodzi o immunitet prawny. Nie jest to żaden wymysł propagandowy, lecz wyraz uwspółcześnienia naszego systemu prawnego. Zasięgnęliśmy opinii w krajach sąsiedzkich i uznaliśmy, że wprowadzenie immunitetu może zostać zaproponowane w ramach procedury nowelizacyjnej. Podobna zasada obowiązuje w NRD i ZSRR. W toku konsultacji społecznych nie było zdecydowanych głosów domagających się wycofania tych propozycji. Krytyczne opinie wywodziły się głównie ze sfer naukowych. Nie zdezawuowano wartości tej propozycji, więc zawarliśmy ją w projekcie ustawy.</u>
<u xml:id="u-15.6" who="#MiłoszWilkanowicz">Skąd bierze się problem ryczałtów finansowych dla radnych? Zetknęliśmy się z nim ponieważ sygnalizowano zjawisko niesymetryczności przywilejów dla różnych działaczy społecznych. Chodzi zwłaszcza o działaczy samorządu spółdzielczego. Dlaczego radny ma być pozbawiony materialnych form rekompensaty za wydatkowany czas i energię?</u>
<u xml:id="u-15.7" who="#MiłoszWilkanowicz">W dyskusji sygnalizowano, że należy przesądzić sprawy związane z działaniem rad społeczno-gospodarczych na szczeblu wojewódzkim. Wydaje mi się, że jeszcze za wcześnie na takie przesądzenie. Rady społeczno-gospodarcze w terenie muszą ewoluować zgodnie z ewolucją pozycji Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie. W odniesieniu do tej ostatniej zgłaszano wiele propozycji, m.in. mówiło się o możliwości przekształcenia jej w drugą izbę parlamentu. Jeszcze nie wiadomo jaki będzie finał tych dyskusji i dlatego uznaliśmy za celowe pozostawienie elastyczności działania rad na szczeblach wojewódzkich. Chcemy „doposażyć” członków tych ciał materialnie, ale nie chcemy zbytnio usztywniać ram ich działalności. Życie wykaże jak ułoży się przyszłość Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie.</u>
<u xml:id="u-15.8" who="#MiłoszWilkanowicz">Dlaczego przewidziano tak długie vacatio legia? Krytykowano dzisiaj przedłużające się terminy mówiąc, że trzeba przyspieszać procesy reformatorskie. Wydaje mi się, że nasza propozycja jest wyważona, bo pewnych spraw i tak nie można przyspieszyć. Wojewódzkie rady narodowe uchwaliły niedawno budżety, które muszą obecnie aktualizować uwzględniając niedawne zmiany cen. Projekt nowej ustawy przewiduje też liczne delegacje ustawowe dla Rady Ministrów. Z tych powodów przyjęto dłuższy okres wchodzenia w życie ustawy niżby tego chciało wiele osób.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#SławomirMarczuk">Wśród problemów finansowych poruszanych podczas dzisiejszej dyskusji najważniejszym jest udział rad narodowych w podatku dochodowym. Rząd od początku był bardzo pozytywnie nastawiony do propozycji przekazania władzom terenowym części dochodów z działalności przedsiębiorstw na danym terenie. Ekonomiczna słuszność takich postulatów była niepodważalna.</u>
<u xml:id="u-16.1" who="#SławomirMarczuk">Określenie ostatecznej wysokości udziałów rad narodowych w podatku dochodowym poprzedziło wiele analiz i dyskusji. Wynik tych prac przedstawiliśmy w projekcie ustawy. W 1989 r. wojewódzkie rady narodowe mają osiągnąć udział w podatku dochodowym od przedsiębiorstw na poziomie 5%, natomiast w 1990 r. udział ten ma wzrosnąć do 10%. W ten sposób zakończymy bieżącą 5-latkę, a w następnej będziemy myśleli o ewentualnym nowym rozwiązaniu.</u>
<u xml:id="u-16.2" who="#SławomirMarczuk">Dlaczego zaproponowaliśmy tak zróżnicowane stawki? Odpowiedź jest prosta - sytuacja finansowa rad narodowych jest bardzo różna. Są województwa - np. Stołeczne - gdzie własne dochody pokrywają całość wydatków. W innych regionach kraju sytuacja kształtuje się różnie. Katowice i Poznań są w stosunkowo dobrej sytuacji finansowej, woj. bielsko-podlaskie i łomżyńskie tylko 50% wydatków pokrywają ze swych dochodów, a w takich województwach jak ciechanowskie czy chełmskie wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 36–40%. Gdyby w takiej sytuacji uchwalić bardzo wysoki udział władz terenowych w podatku dochodowym to natychmiast w niektórych województwach odłożyłyby się poważne zasoby finansowe. W takiej sytuacji musielibyśmy przejąć część tych dochodów w formie tzw. udziału budżetu centralnego w budżecie terenowym. Jedną ręką dalibyśmy województwom pieniądze, a drugą wyjęlibyśmy im je z kieszeni. Czy to miałoby jakiś sens?</u>
<u xml:id="u-16.3" who="#SławomirMarczuk">Była też propozycja, aby zdecydowanie podwyższyć udział budżetów terenowych w podatku dochodowym w stosunku do tych województw, które nie będą korzystały z dotacji centralnych. Pomysł ten upadł ze zrozumiałych względów. Potem powstała propozycja uchwalenia 5% udziału w 1989 r. i 10% udziału w 1990 r. Ma ona tę zaletę, że nie różnicuje organów terenowych, lecz proponuje wskaźniki udziału równe dla wszystkich.</u>
<u xml:id="u-16.4" who="#SławomirMarczuk">W dyskusji mówiono o zbyt powolnym przekazywaniu przedsiębiorstw wojewodom i prezydentom miast. Myślę, że proces ten powinien się zakończyć wraz z końcem 5-latki. Dopiero wówczas uzyskamy pełny obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstw i budżetów terenowych. Nowa 5-latka ma również przynieść generalną zmianę systemu dotowania przedsięwzięć podejmowanych przez władze terenowe.</u>
<u xml:id="u-16.5" who="#SławomirMarczuk">Postulowano w dyskusji, aby 10% wartości każdej inwestycji podejmowanej na danym terenie trafiało do budżetów terenowych. Jest to propozycja zaciemniająca system rozliczeń przedsiębiorstw z budżetem oraz z władzami terenowymi. Jedyną powinnością przedsiębiorstwa wobec władz terenowych jest podatek dochodowy. Jest to jedyny strumień pieniężny co zapewnia przejrzystość i jasność systemu rozliczeń. Nie twórzmy żadnych dodatkowych zobowiązań. Dodatkowe zobowiązania przedsiębiorstw wobec budżetów terenowych nie powinny być tworzone również z powodu, że sytuacja finansowa zakładów pracy jest bardzo różna. Nie tylko rady narodowe mają mało środków. Obawiam się, że obowiązkowy odpis w wysokości 10% od wartości inwestycji byłby niemożliwy do wyegzekwowania od wielu jednostek gospodarczych. Dlatego też postuluję utrzymanie jasnego systemu rozliczeń przedsiębiorstw z budżetem terenowym za pośrednictwem jednego strumienia pieniądza, tj. udziału w podatku dochodowym.</u>
<u xml:id="u-16.6" who="#SławomirMarczuk">Kilka słów na temat izb skarbowych. Nie realizują one bezpośrednio celów i zadań władz terenowych ponieważ nie są jednostkami wykonawczymi tych ciał. Izby skarbowe mają charakter organów usługowych w stosunku do budżetów terenowych. Warto dodać, że w przyszłości wydziały finansowe też nie były podporządkowane wyłącznie władzom terenowym, lecz działały w warunkach podwójnego podporządkowania: Ministerstwu Finansów oraz WRN.</u>
<u xml:id="u-16.7" who="#SławomirMarczuk">Izby skarbowe powstały stosunkowo niedawno. Skąd wzięła się idea powołania ich do życia? Generalnie mówiąc, chodziło o usprawnienie systemu rozliczeń finansowych. Trzeba pozostawić służby podatkowe przez pewien czas w spokoju - niech okrzepną i wykażą swe potencjalne możliwości. Jestem zatem przeciwnikiem jakichkolwiek zmian w strukturalnym podporządkowaniu izb skarbcach. Mówmy lepiej o szerszym wiązaniu tych organów z wojewódzkimi radami narodowymi, o doskonaleniu przepływu informacji itp.</u>
<u xml:id="u-16.8" who="#SławomirMarczuk">Polityka podatkowa w Polsce powinna być jednolita wobec wszystkich podmiotów gospodarczych. Sugerowano dzisiaj, żeby przyznać radom narodowym prawo do podwyższania lub obniżania podatku dochodowego przedsiębiorstw. Na ten temat mam negatywne zdanie. W Polsce nie może być tyle polityk fiskalnych ile jest województw.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#JerzySablik">Wyczerpaliśmy listę dyskutantów, wysłuchaliśmy też wyjaśnień przedstawicieli projektodawców. Zanim zespół roboczy rozpocznie prace nad ostatecznym kształtem naszej opinii proponuję przesądzić, czy zamieścimy w naszej opinii następujące sformułowanie: „przyznanie tak licznej grupie obywateli quasi poselskiego immunitetu nie jest ani potrzebne, ani celowe”. Zobowiązaliśmy się do przegłosowania tej kwestii. Kto z obecnych jest za utrzymaniem tego zdania w projekcie naszej opinii?</u>
<u xml:id="u-17.1" who="#JerzySablik">Rada przyjęła ten wniosek przy 5 głosach przeciwnych i 9 wstrzymujących się.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#JanuszSach">Zespół redakcyjny proponuje dokonać następujących zmian w tekście opinii:</u>
<u xml:id="u-18.1" who="#JanuszSach">- na str. 1 proponujemy przed dwoma końcowymi wierszami umieścić następujące zdanie: „proces rozszerzania zakresu kompetencji władczych dla samorządności terytorialnej poprzedzony pełnym określeniem pożądanego modelu docelowego powinien przebiegać szybciej i bardziej kompleksowo”, - po ostatnim akapicie że str. 1, który kończy się na str. 2 zespół redakcyjny proponuje umieścić następujące sformułowanie: „W związku z powyższym Rada Społeczno-Gospodarcza wyraża przekonanie, że społeczeństwo aktywnie o twórczo włączy się w proces upodmiotowienia rad narodowych i samorządów terytorialnych i że sprzyjać temu będą procesy dalszej decentralizacji władzy”, - w związku z wyjaśnieniem Kancelarii Rady Państwa zespół proponuje skreślenie ostatniego zdania ze str. 4, które kończy się na str. 5, jak też skreślenie odsyłacza znajdującego się na str. 5.</u>
<u xml:id="u-18.2" who="#JanuszSach">Zespół redakcyjny upoważnił mnie do skomentowania kilku szczegółowych uwag. Postulat dotyczący zagwarantowania radnym pomocy poprzez współdziałanie z organami porządku jest słuszny. Postulat ten nie może jednak zostać uregulowany ustawowo, gdyż pociągnęłoby to za sobą konieczność uchwalenia specjalnej ustawy. Ułatwianie radnym działania jest sprawą rad narodowych. Jest to sprawa do lokalnego załatwienia na szczeblu podstawowym lub wojewódzkim. Nie jest możliwe wprowadzenie w tej kwestii jednego zapisu.</u>
<u xml:id="u-18.3" who="#JanuszSach">Wyjaśnienia wymaga nieporozumienie dotyczące rekompensaty finansowej dla radnych wykonujących mandat. Rada Społeczno-Gospodarcza opowiada się za finansowym rekompensowaniem strat ponoszonych przez zainteresowanych z tego tytułu. W opinii sygnalizowaliśmy, kto powinien wypłacać środki w tym zakresie - czy rada narodowa, czy zakład pracy. Dyskusja przekonuje, że środki te powinny być wypłacane z budżetu rad narodowych. Uważamy, że takie uregulowanie gwarantuje rekompensatę tym radnym, którzy nie mają zinstytucjonalizowanego miejsca pracy.</u>
<u xml:id="u-18.4" who="#JanuszSach">Dyskutowano nad słusznością zawieszania wojewodów przez premiera. W świetle wyjaśnień przedstawiciela Kancelarii Rady Państwa zespół opowiada się za utrzymaniem zapisów projektu ustawy.</u>
<u xml:id="u-18.5" who="#JanuszSach">Zapis dotyczący ochrony prawnej radnego wymaga skorelowania z przepisami Kodeksu pracy.</u>
<u xml:id="u-18.6" who="#JanuszSach">Jeżeli chodzi o uwagi prof. A. Hulka, który wyraził zaniepokojenie częstotliwością zmian Konstytucji, to uważamy, że sprawa ta wykracza poza nasze kompetencje, opiniujemy bowiem konkretne projekty ustaw. Wspomniany problem zostanie przekazany Kancelarii Rady Państwa. Prosimy o sprecyzowanie tych zastrzeżeń na piśmie, a wówczas zostaną skierowane do Kancelarii Rady Państwa.</u>
<u xml:id="u-18.7" who="#JanuszSach">Słuszne jest stwierdzenie, że rady narodowe powinny wykazywać troskę o zapewnienie bazy dla osób niepełnosprawnych. Sprawę tę przekażemy do rozważenia.</u>
<u xml:id="u-18.8" who="#JanuszSach">Pozycja prawna Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie i rad społeczno-gospodarczych przy wojewódzkich radach narodowych nie jest dotychczas sprecyzowana. Rady są powoływane na okres kadencji. Uważamy, że nie możemy antycypować przepisów w tej sprawie.</u>
<u xml:id="u-18.9" who="#JanuszSach">Przyspieszenie przekazywania przedsiębiorstw jest uregulowane w zasadach II etapu reformy gospodarczej. Zapisy w projekcie wychodzą naprzeciw tym zasadom.</u>
<u xml:id="u-18.10" who="#JanuszSach">Uwagi dotyczące udzielania absolutorium, powoływania i odwoływania terenowych organów administracji państwowej oraz usytuowania izb skarbowych, po wysłuchaniu przedstawicieli Kancelarii Rady Państwa i rządu, zespół przekazuje jako postulaty członków Rady Społeczno-Gospodarczej. Prosimy o złożenie tych uwag do protokołu.</u>
</div>
<div xml:id="div-19">
<u xml:id="u-19.0" who="#AleksanderHulek">Zgłosiłem dwie poprawki w sprawie ludzi niepełnosprawnych i proszę o ich wniesienie do tekstu.</u>
</div>
<div xml:id="div-20">
<u xml:id="u-20.0" who="#JanuszSach">Zespół uznał, że trudno byłoby umieścić te poprawki w tekście opinii.</u>
</div>
<div xml:id="div-21">
<u xml:id="u-21.0" who="#JerzySablik">Proszę o wyraźne wskazanie miejsca, w którym poprawki te zdaniem prof. A. Hulka powinny się znaleźć oraz o odczytanie ich treści.</u>
</div>
<div xml:id="div-22">
<u xml:id="u-22.0" who="#JanuszSach">Prof. A. Hulek proponował, aby w art. 32 ust. 1. dodać po sprawach ochrony środowiska sformułowanie dotyczące rehabilitacji osób niepełnosprawnych i patologii. Proponował także w art. 32 ust. 2 dodać pkt f, który zawierałby zobowiązanie do zajęcia się bazą rehabilitacyjną.</u>
</div>
<div xml:id="div-23">
<u xml:id="u-23.0" who="#AleksanderHulek">Proponowałem dodanie do pkt. f art. 32 stwierdzenia „bazy rehabilitacyjnej oraz jednostek transportu sanitarnego”.</u>
</div>
<div xml:id="div-24">
<u xml:id="u-24.0" who="#JerzySablik">Jest więc propozycja, aby opinię rozszerzyć o dwa wnioski prof. A. Halka. Pierwszy dotyczy dodania sformułowania o rehabilitacji osób niepełnosprawnych i patologii. Proszę, aby członkowie Rady przegłosowali tę poprawkę.</u>
<u xml:id="u-24.1" who="#JerzySablik">Rada przyjęła wniosek przy 1 głosie przeciwnym i 18 głosach wstrzymujących się.</u>
<u xml:id="u-24.2" who="#JerzySablik">Drugi wniosek dotyczył dopisania sformułowania dotyczącego bazy rehabilitacyjnej i jednostek transportu sanitarnego. Proszę o przegłosowanie tej sprawy.</u>
<u xml:id="u-24.3" who="#JerzySablik">Rada przyjmą wniosek przy 1 głosie przeciwnym i 7 wstrzymujących się.</u>
</div>
<div xml:id="div-25">
<u xml:id="u-25.0" who="#TeofilSkwierowski">Sprawa, którą poruszałem jest zawarta w opinii. Mam na myśli kwestię wynagrodzeń za sprawowanie mandatu radnego. Uważam, że w tekście powinno być jednoznaczne sformułowanie wskazujące na to, czy opowiadamy się za finansowaniem tych wynagrodzeń z budżetu rady narodowej, czy z innych źródeł. Z naszych wypowiedzi nie wynika za jakim z tych stanowisk opowiada się Rada Społeczno-Gospodarcza.</u>
</div>
<div xml:id="div-26">
<u xml:id="u-26.0" who="#JerzySablik">Należałoby w opinii napisać: „Celowe byłoby jednoznaczne stwierdzenie z jakich środków powinna być wypłacana rekompensata. Zdaniem Rady Społeczno-Gospodarczej powinna być ona wypłacana z budżetu rady narodowej”.</u>
</div>
<div xml:id="div-27">
<u xml:id="u-27.0" who="#RyszardWitkowski">Domagam się konsekwentnie, aby na str. 7 opinii znalazło się sformułowanie, że rady narodowe powinny zostać wyposażone w instrumenty, które umożliwiałyby realizację zadań.</u>
</div>
<div xml:id="div-28">
<u xml:id="u-28.0" who="#JerzySablik">Uważam, że jest to propozycja ogólna, która nie zmieni treści ustawy. Proponuję przegłosować kto opowiada się za dopisaniem takiego zdania.</u>
<u xml:id="u-28.1" who="#JerzySablik">Wiosek został odrzucony większością głosów. Członkowie Rady większością głosów odrzucili też drugi wniosek dotyczący dopisania sformułowania, iż rady narodowe powinny otrzymywać 10% ze środków przeznaczonych na inwestycje.</u>
<u xml:id="u-28.2" who="#JerzySablik">Zwracam uwagę, iż wpisaliśmy do opinii, że rady narodowe są władne żądać programów i ich egzekwowania.</u>
</div>
<div xml:id="div-29">
<u xml:id="u-29.0" who="#JanuszSach">Uchwała Rady Ministrów mówi, że przy zatwierdzaniu inwestycji zakłady pracy są zobowiązane płacić do 10% sumy na rzecz rady narodowej.</u>
</div>
<div xml:id="div-30">
<u xml:id="u-30.0" who="#WiesławKozioł">Należy wyeliminować sprzeczność dotyczącą wyboru wojewodów. Można w art. 128 ust. 2 zastąpić słowo „przez” spójnikiem „i”.</u>
</div>
<div xml:id="div-31">
<u xml:id="u-31.0" who="#JerzySablik">Proponuję, abyśmy zostawili sformułowania ostateczne prawnikom. Istota rzeczy polega na tym, że rada narodowa wybiera wojewodę spośród kandydatów przedstawionych przez prezesa Rady Ministrów. Tak więc wybór należy do Rady, ale kolejne artykuły ograniczają ją, gdyż listę kandydatów przedstawia prezes Rady Ministrów. Musi on przedstawić co najmniej dwie kandydatury. Członkowie Rady nie wyrazili sprzeciwu co do tej generalnej zasady.</u>
<u xml:id="u-31.1" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza przyjęła tekst opinii wraz z poprawkami przy 1 głosie wstrzymującym się.</u>
<u xml:id="u-31.2" who="#JerzySablik">Załącznik nr 40 do Biuletynu nr 656/IX kad. z posiedzenia Rady Społeczno-Gospodarczej w dniu 16 maja 1988 r.</u>
<u xml:id="u-31.3" who="#JerzySablik">Opinia nr 40 Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie PRL IX kadencji w sprawie zespołu ustaw związanych z systemem rad narodowych i samorządu terytorialnego oraz Informacji Rady Państwa z dnia 12 kwietnia 1988 roku o realizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego uchwalona w dniu 16 maja 1988 roku.</u>
<u xml:id="u-31.4" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie PRL IX Kadencji już po raz drugi popisuje Informację Rady Państwa o realizacji ustawy z dnia 20 lipca 1983 roku o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego (por. Opinia nr 11 RSG z 29 listopada 1986 r.). Tym razem „Informacji Rady Państwa” towarzyszą projekty zmian ustaw - w tym i ustawy zasadniczej - związane z umacnianiem pozycji rad narodowych w systemie organów władzy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dwa z projektów nowelizujących obowiązujące ustawy wnoszone są pod obrady Sejmu z inicjatywy ustawodawczej Rady Państwa, a dwa pozostałe - z inicjatywy ustawodawczej Rady Ministrów.</u>
<u xml:id="u-31.5" who="#JerzySablik">Świadczy to, zdaniem Rady, o konsekwentnym dążeniu do zapewnienia radom narodowym i organom samorządu terytorialnego podstawy prawnej do coraz szerszego zakresu kompetencji władczych. Takie postulaty wysuwane są powszechnie, tak przez same rady narodowe i organy samorządu, jak też na szerokim forum społecznym, od uchwał IX i X Zjazdu PZPR, uchwał kongresów stronnictw sojuszniczych - ZSL i SD poczynając, poprzez uchwały kolejnych posiedzeń plenarnych partii i stronnictw, a na najszerszym forum jakim jest Patriotyczny Ruch. Odrodzenia Narodowego, jego Kongres i uchwały Rady Krajowej kończąc.</u>
<u xml:id="u-31.6" who="#JerzySablik">Proces rozszerzania zakresu kompetencji władczych dla samorządności terytorialnej, poprzedzony pełnym określeniem pożądanego, modelu docelowego, powinien przebiegać szybciej i bardziej kompleksowo.</u>
<u xml:id="u-31.7" who="#JerzySablik">Przedłożone projekty nowelizacji ustaw oraz treści zawarte w „Informacji Rady Państwa”, zdaniem Rady, powinny być eksponowane jako konsekwentne dążenie do poszerzania i umacniania procesu demokratyzacji naszego życia, a także jako dążenie do dostosowania pozycji rad narodowych i samorządu terytorialnego do wymogów reformy gospodarczej, którą rząd zamierza wprowadzać coraz szerszym frontem.</u>
<u xml:id="u-31.8" who="#JerzySablik">W związku z powyższym RSG wyraża przekonanie, że społeczeństwo aktywnie i twórczo włączy się w proces upodmiotowienia rad narodowych i samorządów terytorialnych i że sprzyjać temu będą procesy dalszej decentralizacji władzy.</u>
<u xml:id="u-31.9" who="#JerzySablik">I.</u>
<u xml:id="u-31.10" who="#JerzySablik">Opiniując przedstawione przez Radę Państwa propozycje zmian Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Rada Społeczno-Gospodarcza wzięła pod uwagę co następuje:</u>
<u xml:id="u-31.11" who="#JerzySablik">1. Uzupełnienie art. 49 Konstytucji przez przyznanie radom narodowym prawa dysponowania mieniem określonym jako komunalne, de facto nie zmienia stanu istniejącego. Zwięzłość zapisu jest zazwyczaj traktowana jako zaleta działalności legislacyjnej, w tym jednak przypadku konieczne jest zdefiniowanie w zapisie pojęcia mienia komunalnego - bowiem możliwe jest dwojakie (przedmiotowe i podmiotowe) rozumienie tego pojęcia, przy czym obydwa te rozumienia są teoretycznie poprawne. Niezależnie od tego, że proponowany zapis zawiera delegacje Sejmu dla Sejmu (przez co przepis pozostaje zawieszony aż do przyjęcia przez Sejm kolejnej ustawy), poprawka w obecnym brzmieniu powodowałaby ułomną podmiotowość prawną rady narodowej. Rady narodowe nie mogą być osobami prawnymi, którym nie przysługuje prawo własności.</u>
<u xml:id="u-31.12" who="#JerzySablik">Program realizacyjny drugiego etapu reformy gospodarczej (Harmonogram przedmiotowy cz. XII p. 3) zakłada „przygotowanie projektów nowych przepisów prawnych umożliwiających wprowadzenie własności komunalnej”, natomiast w części dotyczącej treści działań objętych harmonogramem przedmiotowym przemiennie posługuje się pojęciami mienia i własności komunalnej. W konkluzji jednak zawarto stwierdzenie, że „wprowadzenie własności komunalnej wymagać będzie - obok zmian Konstytucji PRL - zmiany niektórych ustaw, w tym w szczególności ustawy z 22 lipca 1983 roku o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego, a także opracowania odrębnej ustawy o własności komunalnej”.</u>
<u xml:id="u-31.13" who="#JerzySablik">Rada Społeczno-Gospodarcza uznający że skala proponowanej nowelizacji wychodzi na przeciw zapotrzebowaniu społecznemu, a także biorąc pod uwagę, iż obok własności państwowej, społecznej i osobistej istnieje w praktyce własność partii politycznych, stowarzyszeń i organizacji społecznych. Kościoła rzymsko-katolickiego i związków wyznaniowych, jest zdania, że nie ma żadnych przeszkód, aby utworzyć własność komunalną jako własność gmin i miast, miast, województw i wprowadzić tak zapis do Konstytucji PRL. Wypowiadając się za znowelizowaniem art. 49 Konstytucji, Rada uważa, że treść znowelizowanego artykułu powinna odnosić się do pojęcia własności komunalnej zamiast mienia komunalnego. Taka zmiana w niczym nie narusza pryncypiów ustrojowych, natomiast sama istota nowelizacji stanie się czytelna dla każdego obywatela, a także nawiązywać będzie do tradycji.</u>
<u xml:id="u-31.14" who="#JerzySablik">2. Uzupełnienie art. 50 Konstytucji przez przyznanie radnemu immunitetu od odpowiedzialności karno-sądowej i aresztu objęłoby przeszło 120 tys. radnych. Przyznanie tak licznej grupie obywateli quasi poselskiego immunitetu nie jest - zdaniem Rady - ani potrzebne, ani celowe. Znikomy odsetek radnych, do których miałby zastosowanie art. 50 Konstytucji, jest odwrotnie proporcjonalny do strat społecznych, jakie mogłyby wynikać z przyznania licznej grupie osób przywilejów określonych w proponowanej nowelizacji. Nie ma przy tym przekonujących dowodów na to, że istnieje zależność pomiędzy aktywnością radnego, a obawą przed naruszeniem jego praw osobistych w drodze, o której mówi projektowany przepis art. 50 ust. 3 Konstytucji PRL.</u>
<u xml:id="u-31.15" who="#JerzySablik">Radny w myśl ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego korzysta ze szczególnej ochrony prawnej, przysługuje mu ochrona z jakiej korzysta każdy funkcjonariusz publiczny wykonujący obowiązki służbowe (art. 84, ust. 1), a ponadto stosunek pracy z radnym nie może być rozwiązany bez zgody prezydium rady narodowej, której jest on członkiem (art. 84 ust. 3). Ta szczególna ochrona prawna radnego zdaniem Rady w wystarczający sposób zabezpiecza wykonywanie przez niego funkcji.</u>
<u xml:id="u-31.16" who="#JerzySablik">Przyznanie tak licznej grupie obywateli quasi poselskiego immunitetu byłoby też swoistą deprecjacją przywilejów z jakich w Polsce słusznie korzystają tylko członkowie najwyższego organu władzy.</u>
<u xml:id="u-31.17" who="#JerzySablik">Z tych względów, a także mając na uwadze potrzebę utrzymania zasady równości wobec prawa wszystkich obywateli, Rada Społeczno-Gospodarcza wypowiada się przeciw proponowanej nowelizacji art. 50 Konstytucji PRL.</u>
<u xml:id="u-31.18" who="#JerzySablik">II.</u>
<u xml:id="u-31.19" who="#JerzySablik">Rada Państwa przedstawiła również trzecią kolejną „Informację o realizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego”. W swojej opinii o poprzedniej informacji z drugiej połowy 1986 roku RSG podkreśliła kompleksowość oceny dokonanej przez Radę Państwa, konsekwencję przedstawiania Sejmowi okresowych informacji o realizacji ustawy z 20 lipca 1983 roku, wskazując też na pilną potrzebę tworzenia warunków dla pełnej realizacji wszystkich tych postanowień ustawy, które służyć mają umacnianiu pozycji rad narodowych jako gospodarza terenu, na którym działają.</u>
<u xml:id="u-31.20" who="#JerzySablik">Nie jest możliwe porównywanie „Informacji z 1986 roku” z „Informacją” przedstawioną obecnie ze względu na to, że każda z nich eksponuje inne elementy funkcjonowania rad narodowych. Uznając za celowe poświęcanie „Informacji” wybranej, zróżnicowanej problematyce, Rada uważa, że przedstawiony dokument rzetelnie oddaje istniejącą sytuację. Jednocześnie RSG uważa za konieczne podkreślić następujące sprawy szczegółowe.</u>
<u xml:id="u-31.21" who="#JerzySablik">Konieczne jest usprawnienie mechanizmów powoływania w przyszłości rad społeczno-gospodarczych przy wojewódzkich radach narodowych.</u>
<u xml:id="u-31.22" who="#JerzySablik">W „Informacji” brak jest oceny składu liczbowego poszczególnych rad narodowych różnych szczebli, wydaje się natomiast, że poszczególne rady są zbyt rozbudowane i w tym kontekście należałoby rozważyć celowość łączenia poszczególnych rad w skali regionalnej.</u>
<u xml:id="u-31.23" who="#JerzySablik">Szczególnie istotne jest poświęcenie w „Informacji” uwagi problemom sytuacji finansowej rad narodowych.</u>
<u xml:id="u-31.24" who="#JerzySablik">Analizując wpływ planowania terytorialnego na gospodarkę finansową rad narodowych oraz współzależność pomiędzy rozwojem gospodarki terenowej, a dalszą decentralizacją kompetencji rad narodowych, zaś w konsekwencji na kształtowanie się nowego stylu pracy, wreszcie na wzajemny stosunek pomiędzy radami z terenowymi organami administracji państwowej jako organami zarządzająco-wykonawczymi rad, Rada Państwa, uwzględniając wyniki konsultacji społecznej przedstawia Sejmowi projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie rad narodowych o samorządu terytorialnego. Zdaniem RSG projekt ten nie zawiera wszystkich rozwiązań systemowych, a jedynie poszerza istniejące uprawnienia rad i umacnia ich rolę.</u>
<u xml:id="u-31.25" who="#JerzySablik">III.</u>
<u xml:id="u-31.26" who="#JerzySablik">Projekt nowelizacji ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego zakłada zmiany w 50 artykułach tej ustawy, z których 30 zmian dotyczy spraw merytorycznych, 14 zmian redakcyjnych, a 6 ma charakter porządkowy.</u>
<u xml:id="u-31.27" who="#JerzySablik">W okresie pięciu lat w czasie obowiązywania ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego była ona już 8-krotnie nowelizowana. Praktyka taka nie sprzyja poczuciu stabilności prawa. Członkowie Rady, pełniący funkcje radnych w radach narodowych różnych szczebli, stwierdzają że tak częste zmiany w ustawie utrudniają sprawowanie ich funkcji - zdarza się, że zanim zmiana dotrze do wiadomości wszystkich zainteresowanych, następuje kolejna zmiana przepisów.</u>
<u xml:id="u-31.28" who="#JerzySablik">W Opinii nr 11 RSG poświęconej realizacji ustawy o systemie rad narodowych, w ślad za „Informacją” Rady Państwa z 1986 roku Rada Społeczno-Gospodarcza wyraziła pogląd, że nowelizacja ustawy z 20 lipca 1983 roku winna być podejmowana szczególnie rozważnie, oraz że niezbędne jest zapewnienie spójności tej ustawy z innymi ustawami uchwalonymi przez Sejm po 20 lipca 1983 roku. Stwierdzenie to RSG podtrzymuje.</u>
<u xml:id="u-31.29" who="#JerzySablik">Proponowane zmiany odpowiadają postulatom społecznym. Są jednak i takie problemy, które wykraczają poza samą ustawę o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego. Wskazać tu można na podział administracyjny kraju na 49 województw w konsekwencji powodujący swoiste rozdrobnienie rad narodowych, a co za tym idzie brak finansowej samodzielności pewnej liczby rad.</u>
<u xml:id="u-31.30" who="#JerzySablik">Obserwowanej jeszcze często nonszalancji ze strony terenowych organów administracji państwowej w stosunku do obywatela, w tym także do radnego, projekt nowelizacji przeciwstawia wyraźne podporządkowanie tych organów radom narodowym. Rada Społeczno-Gospodarcza jest zdania, że w zbyt małym stopniu podporządkowano radom terenowe organy administracji o właściwości szczególnej. Poza nielicznymi wyjątkami wynikającymi ze specyfiki działania tych organów, ich większe podporządkowanie radom pozwoliłoby na umocnienie pozycji rady narodowej i organów samorządu terenowego także wobec t.o.a.p. o kompetencjach szczególnych.</u>
<u xml:id="u-31.31" who="#JerzySablik">Za celowe uważać należy uregulowanie strukturalne pozycji dzielnicowych rad narodowych oraz rad narodowych w dużych aglomeracjach miejskich, choć np. uregulowanie pozycji rady narodowej we Wrocławiu w niewielkim stopniu zmienia stan aktualny i ma charakter symboliczny.</u>
<u xml:id="u-31.32" who="#JerzySablik">RSG proponuje poszerzenie katalogu spraw, do zajmowania się którymi zobligowane powinny być rady narodowe. I tak np. proponuje się, aby do obecnego katalogu spraw określonych w art. 32 ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego włączyć także sprawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych i zwalczania patologii społecznej (art. 32, ust. 1, pkt 1), a także włączyć do katalogu spraw szczegółowych wyliczonych w ust. 2 tego artykułu w p-punkcie f) spraw bazy rehabilitacyjnej i transportu sanitarnego.</u>
<u xml:id="u-31.33" who="#JerzySablik">W wielu przypadkach pożądane jest dopracowanie redakcyjne proponowanych zmian, tak aby nie wymagały one dodatkowej interpretacji i były jednoznaczne. Przykładowo można wskazać tekst art. 135 ust. 3 ustawy, który zakłada, że udzielenie absolutorium następuję bezwzględną większością głosów, nie precyzuje jednak czy chodzi o bezwzględną większość liczoną od składu rady, czy o większość obecnych i głosujących.</u>
<u xml:id="u-31.34" who="#JerzySablik">Art. 85 ust. 2 ma zapewnić radnemu prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń z zakładu pracy za czas, w którym wykonuje on swoje obowiązki - celowe byłoby jednak jednoznaczne stwierdzenie z jakich środków ma on te świadczenia pieniężne otrzymywać. Zdaniem Rady świadczenia te winny być wypłacane z budżetów rad narodowych.</u>
<u xml:id="u-31.35" who="#JerzySablik">Art. 58 przyznaje radom narodowym prawo żądania przedkładania programów ochrony środowiska, oszczędzania wody, energii, surowców od zakładów działających na ich terenie. Właściwe wydaje się natomiast przyznanie radom także prawa do egzekwowania realizacji tych programów. Praktyka wskazuje bowiem, że wiele słusznych programów często pozostaje jedynie programami.</u>
<u xml:id="u-31.36" who="#JerzySablik">Nie ulega wątpliwości, że działalność tak rad narodowych jak i samorządu w środowisku miejskim różni się od działalności w środowisku wiejskim. Wątpliwości budzi czy ta specyfika została w pełni uwzględniona w projektowanej nowelizacji.</u>
<u xml:id="u-31.37" who="#JerzySablik">Sprawy własności komunalnej i immunitetu radnych zostały omówione wyżej.</u>
<u xml:id="u-31.38" who="#JerzySablik">W konkluzji RSG pozytywnie opiniuje przedstawiony projekt nowelizacji z uwagami zgłoszonymi wyżej i stwierdza, że nowelizacja ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego jest niezbędna, a jej skuteczność będzie uzależniona w dużym stopniu od tego, czy radni nowej kadencji wykorzystają uprawnienia wynikające z nowej ustawy. Rozważyć przy tym należy, czy vacatio legis znowelizowanej ustawy nie jest zbyt długie. Optymalnym rozwiązaniem byłoby wejście w życie nowej ustawy z początkiem kadencji rad narodowych.</u>
<u xml:id="u-31.39" who="#JerzySablik">Propozycjom przedstawionym przez Radę Państwa towarzyszą dwa projekty nowelizacji ustaw:</u>
<u xml:id="u-31.40" who="#JerzySablik">- o prawie budżetowym;</u>
<u xml:id="u-31.41" who="#JerzySablik">- o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji państwowej.</u>
<u xml:id="u-31.42" who="#JerzySablik">Obydwie propozycje Rada Społeczno-Gospodarcza ocenia jako potrzebne i w pełni uzasadnione. Choć nie wyczerpują one postulatów dostosowania ustaw obowiązujących obecnie do ustawy o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego.</u>
<u xml:id="u-31.43" who="#JerzySablik">W odniesieniu do propozycji zmian ustawy o prawie budżetowym, Rada Społeczno-Gospodarcza sugeruje, aby w proponowanym art. 20, ust. 3, pkt 1a procent wpływów podatku dochodowego na rzecz rad narodowych miał charakter stały. Nie powinien on być niższy niż 10%, a w zależności od potrzeb mógłby być zwiększany w corocznych ustawach budżetowych. Za takim rozwiązaniem przemawia potrzeba stabilizowania polityki finansowej rad narodowych. Jej uzależnienie od uchwalanej corocznie przez Sejm ustawy budżetowej może powodować ograniczenie w działaniach rad narodowych.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>