text_structure.xml 64.5 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 17 stycznia 1978 r. Komisja Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, obradująca pod przewodnictwem posła Sylwestra Zawadzkiego (PZPR), rozpatrzyła rezultaty reformy struktury terenowych organów państwowych oraz podziału administracyjnego kraju.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">W posiedzeniu udział wzięli przedstawiciele:</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">- sejmowych komisji: Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług, Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, Komunikacji i Łączności, Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej;</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">- Ministerstwa Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z ministrem Marią Milczarek, Ministerstwa Rolnictwa z wiceministrem Andrzejem Kacałą, Szef Kancelarii Rady Państwa Edmund Boratyński oraz przedstawiciele Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Usług, CZSP, Narodowego Banku Polskiego, Urzędu Rady Ministrów, Najwyższej Izby Kontroli i Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych;</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">- przedstawiciele wojewódzkich rad narodowych w Toruniu, Szczecinie, Siedlcach, Częstochowie i Zamościu oraz urzędów gminnych w Opalenicach, Ustce, Łukowie, Goraju i Oleśnie.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Przedstawioną na piśmie przez Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska informację o rezultatach reformy terenowych organów administracji państwowej uzupełniła minister Maria Milczarek.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Ideą przewodnią, przeprowadzonej w trzech kolejnych etapach reformy terenowych organów władzy i administracji państwowej było:</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">- sprzężenie realizacji zadań lokalnych z zadaniami ogólnopaństwowymi, jako warunek prawidłowego kojarzenia celów i zadań wyznaczonych przez partię i rząd;</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">- pogłębienie demokracji socjalistycznej, jako ważnego nośnika aktywności organów państwowych w terenie, ściśle wiążącego te organy ze społeczeństwem;</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">- powołanie organów administracji państwowej, ze sprecyzowanymi kompetencjami i odpowiedzialnością.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Dokonane zmiany w podziale administracyjnym kraju, umożliwiają bardziej wszechstronną realizację zadań społeczno-gospodarczych. Nowe województwa są regionami integrującymi wszystkie elementy ekonomiczne i społeczne, będące nośnikami prawidłowego, perspektywicznego rozwoju. Jak potwierdza praktyka, nowy układ terytorialny województw zapewnił korzystniejsze warunki dla prawidłowego planowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego, pełniejszego wykorzystania naturalnych zasobów lokalnych oraz prawidłowego wykorzystania właściwości gospodarczych, demograficznych i kulturowych regionów.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Dwustopniowa struktura organizacyjna terenowych organów władzy i administracji państwowej wyeliminowała te zjawiska negatywne, które przed reformą hamowały operatywność działania i skuteczność prawidłowej realizacji decyzji politycznych i państwowych. Organy stopnia wojewódzkiego przejęły wszystkie funkcje koordynacyjne i nadzorujące realizację zadań społeczno-gospodarczych, natomiast w miastach i gminach, powstały ośrodki realizujące wyznaczone zadania. Praktyka potwierdza, że takie ukształtowanie modelu terenowej administracji państwowej zapewnia jasność kompetencji, służy wyzwalaniu aktywności, umożliwia skuteczne egzekwowanie odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">W kraju istnieją obecnie 2402 terenowe organy administracji państwowej, w tym 49 stopnia wojewódzkiego, 2353 stopnia podstawowego.</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Nowy kształt strukturalno-organizacyjny organów administracji państwowej spowodował wzrost wymogów kwalifikacyjnych dla osób w nich zatrudnionych. Wykształcenie wyższe posiadają obecnie wszyscy wojewodowie i prezydenci miast stopnia wojewódzkiego (przeważnie o kierunku ekonomicznym i prawno-administracyjnym), 95% prezydentów miast i ich zastępców, 96% naczelników dzielnic i 98% ich zastępców, 74% naczelników miast, 68% naczelników miast i gmin oraz 51% naczelników gmin.</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">W ciągu 2 lat od wejścia w życie reformy szybko i sprawnie zorganizowane zostały państwowe organy wojewódzkie oraz powołano wszystkie inne jednostki stopnia wojewódzkiego, dokonano ogromnego wysiłku dla prawidłowego skompletowania kadr, opracowano plany i programy społeczno-gospodarczego rozwoju województw (plany zagospodarowania przestrzennego zatwierdzono już dla 47 województw, jak również dla wielu miast i gmin). W 32 nowych województwach zachodzą pozytywne zmiany we wszystkich sferach życia. Obserwuje się rywalizację nie tylko między gminami i miastami, ale również między województwami o lepszą gospodarność i sprawniejsze zaspokojenie potrzeb społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Struktura urzędów terenowych stopnia podstawowego ustalona została na podstawie wytycznych województw, przy czym w odniesieniu do organizacji urzędów gminnych korzystano z wzorcowego statutu, opracowanego przez Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. Oceniając pozytywnie proces organizacji urzędów terenowych resort stwierdza, że ich struktura wymagać będzie dalszego doskonalenia zgodnie z doświadczeniami oraz wzrastającymi zadaniami.</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Zasadniczym i długofalowym celem reformy jest umacnianie gmin, podstawowego ogniwa w systemie terenowych organów władzy i administracji państwowej. Średnia powierzchnia gminy w kraju wynosi obecnie 139 km2 a liczba ludności 7.500. Gminne organy władzy i administracji państwowej pomyślnie zdają egzamin, jako organizatorzy życia gospodarczego i społecznego w terenie. Uprawnienia jakie zapewniono naczelnikom gmin umożliwiają im coraz lepsze koordynowanie działania na swoim terenie, usprawnianie obsługi rolników, zwłaszcza przez gminne spółdzielnie, kółka rolnicze, SKR-y i banki spółdzielcze.</u>
          <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Nowych treści nabrała więź władz gminnych z ludnością, ożywiają się i wzbogacają formy organizacyjne samorządów wiejskich. Zebrania wiejskie stają się ważnym forum dyskusji, wymiany poglądów i wyrażanie opinii przez rolników przed ważniejszymi decyzjami.</u>
          <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Dwustopniowy system władzy terenowej pozwolił na sprawniejsze załatwianie spraw obywateli w I instancji. Z badań przeprowadzonych przez Ministerstwo Administracji wynika, że odsetek odwołań od decyzji indywidualnych wydanych w I instancji waha się od 0,5 do 2%, a uzasadnione odwołania, powodujące zmianę lub uchylenie decyzji stanowią ok. 20% wniesionych odwołań. Maleje także liczba skarg kierowanych bezpośrednio do Ministerstwa: w roku ubiegłym wpłynęło ich o 50% mniej niż w 1972 r.</u>
          <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Wraz z przeobrażeniami strukturalno-administracyjnymi władzy terenowej podjęto działania mające na celu doskonalenie kwalifikacji kadr. O skali dokonanych przemian w tej dziedzinie świadczyć mogą następujące dane: w byłych gromadach przeważali liczbowo pracownicy z wykształceniem podstawowym, 38,9% miało wykształcenie średnie, a wyższe zaledwie 0,1% zatrudnionych. Obecnie w urzędach gminnych pracuje 87% pracowników z wykształceniem średnim, a 6,5% z wyższym. Są to przeważnie pracownicy młodzi, ambitni i zaangażowani, z perspektywą trwałego związania się z pracą w administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Obok pozytywnych zmian we wszystkich dziedzinach działania terenowej administracji państwowej obserwuje się jeszcze szereg zjawisk, które wskazują na potrzebę śmielszego wykorzystania przez władze terenowe przyznanych im uprawnień, koordynacyjnych w stosunku do wszystkich jednostek państwowych, spółdzielczych i społecznych, rozwijania własnej inicjatywy i samodzielności, uruchamiania lokalnych rezerw materialnych i społecznych, poprawy gospodarności i rozszerzania więzi ze społeczeństwem.</u>
          <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">Minister M. Milczarek poinformowała, że zatwierdzony ostatnio przez Prezydium Rządu statut wojewody pozwoli na dalsze umocnienie jego funkcji. Przewiduje się odpowiednią nowelizację zarządzeń wykonawczych i dostosowanie ich do zatwierdzonego statutu.</u>
          <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Resort pracuje obecnie nad statutem naczelnika, przede wszystkim naczelnika gminy. Będzie to również dokument dużej wagi, toteż opracowuje się go przy szerokiej konsultacji z aktywem terenowym oraz pracownikami nauki i organizacji społecznych. Trzeba bowiem m.in. uwzględnić bardzo zróżnicowane warunki działania gmin. Dążeniem przygotowywanego statutu będzie umocnienie tego podstawowego ogniwa władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">Ważnym zadaniem w roku 1978 będzie opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego dla gmin. Do chwili obecnej plany takie zatwierdzono dla 150 gmin i szeregu miast.</u>
          <u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">Minister M. Milczarek podkreśliła, że resort wykorzystuje szeroko w swoim działaniu uwagi i postulaty posłów zgłoszone na posiedzeniach komisji sejmowych oraz zebrane przez nich w działalności poselskiej.</u>
          <u xml:id="u-1.25" who="#komentarz">Uwagi o działalności rad narodowych i ich organów w warunkach dwustopniowego podziału terytorialnego kraju przedstawił Szef Kancelarii Rady Państwa Edmund Boratyński.</u>
          <u xml:id="u-1.26" who="#komentarz">Na przestrzeni lat 1973-1977 Rada Państwa i jej Komisja Spraw Rad Narodowych dokonały oceny i analizy węzłowych problemów funkcjonowania i pracy terenowych organów przedstawicielskich. Rada Państwa na tle tej oceny udzielała pomocnych wskazań mających na celu dalsze doskonalenie działalności terenowych rad narodowych. Komisja Spraw Rad Narodowych Rady Państwa poświęciła tym problemom 12 posiedzeń.</u>
          <u xml:id="u-1.27" who="#komentarz">Oceny Rady Państwa oparte były na szerokim materiale źródłowym, dokumentacji i uwzględniły każdorazowo wyniki badań i opinie Komisji Spraw Rad Narodowych a także bezpośrednie doświadczenia i oceny poszczególnych prezydiów rad narodowych stopnia wojewódzkiego i podstawowego. Na tle uzyskanego tą drogą szerokiego przeglądu działalności rad narodowych stwierdza się znaczny postęp w realizacji ich podstawowych funkcji i zadań. Wzrosła rola i ranga sesji rad narodowych, polepszyła się rytmiczność ich odbywania, aktywność radnych i komisji w przygotowywaniu problemów pod obrady. W 1977 częstotliwość sesji WRN kształtowała się następująco: 85% WRN odbyło po 5-6 sesji, a tylko 15% po 4 sesje. Rady stopnia podstawowego odbyły w ub. roku średnio po 5 sesji, a niektóre nawet 7-8 sesji. Polepszyła się frekwencja i aktywność radnych na sesjach.</u>
          <u xml:id="u-1.28" who="#komentarz">W 1976 r. obserwowano w szczególności ożywienie inicjatyw rad w sprawach rolnictwa i gospodarki żywnościowej. W roku ub. obok tych spraw ważne miejsce zajmowały również problemy rozwoju usług, handlu i rzemiosła, budownictwa i oświaty oraz zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-1.29" who="#komentarz">Pełniej realizowane są funkcje koordynacyjne rad narodowych wobec wszystkich jednostek działających na ich terenie. Jednakże dla gminnych rad narodowych skoordynowanie poczynań wielu jednostek różnych branż o różnym podporządkowaniu jest często trudnym zadaniem.</u>
          <u xml:id="u-1.30" who="#komentarz">Na przestrzeni 1976 r. komisje rad obu szczebli przeprowadziły ponad 38 tys. społecznych kontroli w jednostkach niepodporządkowanych.</u>
          <u xml:id="u-1.31" who="#komentarz">Istotną poprawę obserwuje się w realizacji funkcji uchwałodawczej rad narodowych: w 98,2% rozpatrywanych na sesjach sprawach podjęto odpowiednie uchwały, przy czym odznaczają się one większą konkretnością i na ogół prawidłową konstrukcją prawną i merytoryczną.</u>
          <u xml:id="u-1.32" who="#komentarz">W warunkach funkcjonowania dwustopniowej struktury coraz szerzej rozwija się współdziałanie sąsiadujących rad narodowych stopnia podstawowego i podejmowanie wspólnych przedsięwzięć koordynacyjnych. Najczęściej dotyczy to problemów rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-1.33" who="#komentarz">Wzrosła aktywność radnych w utrzymywaniu więzi z wyborcami, wyrazem tego jest ich uczestnictwo w blisko 50 tys. spotkań i 126 tys. zebrań wiejskich. Większość tych spotkań miała charakter konsultacyjny.</u>
          <u xml:id="u-1.34" who="#komentarz">Poważnie wzrosła również rola komisji w pracach rad narodowych, co jest m.in. widoczne w procesie przygotowywania sesji i w opiniowaniu materiałów przedkładanych pod obrady, a także w kontroli realizacji przyjętych przez rady zadań. W dwustopniowym modelu terenowych organów władzy i administracji powołanych zostało 10.530 stałych komisji rad narodowych, z czego 343 na szczeblu wojewódzkim. W r. 1976 komisje przedłożyły 83.727 wniosków, z czego 6.118 na szczeblu wojewódzkim. O trafności tych wniosków świadczy fakt, że 90% tych wniosków zostało przyjętych do Realizacji (86% już wykonano). Nie w pełni natomiast wykorzystane zostały możliwości komisji w zakresie społecznego nadzoru nad pracą poszczególnych komórek terenowej administracji państwowej. Powiązanie radnych z organami samorządu nie ma jeszcze powszechnego zasięgu; bezpośrednie i stałe powiązanie mają radni, którzy są członkami samorządu mieszkańców w miastach oraz pełnią funkcje w samorządach wiejskich. Do korzystnych tendencji zaliczyć należy zacieśnianie więzi radnych z załogami większych zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-1.35" who="#komentarz">Przeprowadzona reforma spowodowała również istotne zmiany w strukturze organizacyjnej i zakresie działania prezydiów rad narodowych, jako organów reprezentujących radę na zewnątrz i organizujących jej pracę. Można stwierdzić, że prezydia te prawidłowo realizują funkcje organizatorskie i inspiratorskie w zakresie inicjowania działań komisji rady, a w szczególności podejmowania przez nie czynności kontrolnych.</u>
          <u xml:id="u-1.36" who="#komentarz">II Krajowa Konferencja PZPR uznała dotychczasowy dorobek rad narodowych w dziedzinie kształtowania społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. W referacie Biura Politycznego podkreślono jednocześnie konieczność dalszego doskonalenia form i skuteczności pracy organów przedstawicielskich. Do podstawowych kierunków tych działań należą m.in.: tworzenie warunków dla umacniania oddziaływania rad narodowych na działalność organów i aparatu administracji państwowej, umocnienie funkcji rad narodowych jako podstawowych organów samorządu społecznego, podnoszenie efektywności kontroli społecznej, umocnienie samodzielności rad narodowych stopnia podstawowego, tworzenie warunków dla prawidłowego oddziaływania sesji rad narodowych na pracę organów terenowych, tak by wszystkie ważne sprawy terenu były przedmiotem kolegialnych ocen i decyzji.</u>
          <u xml:id="u-1.37" who="#komentarz">Koreferat przedstawił w imieniu podkomisji poseł Aleksander Zarajczyk (PZPR).</u>
          <u xml:id="u-1.38" who="#komentarz">Reforma organów terenowych w latach 1972-75 miała na celu zarówno umocnienie roli organów przedstawicielskich, jak i usprawnienie działalności administracji terenowej. Jak podkreślano na II Konferencji Krajowej PZPR, reforma ta sprawdziła się w praktyce i spełniła pokładane w niej oczekiwania. Spotkała się ona z pełnym zrozumieniem i poparciem społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-1.39" who="#komentarz">Mówca podkreślił, że dokonane zmiany w podziale administracyjnym kraju zapewniają korzystniejsze warunki dla prawidłowego planowania oraz pełniejszego wykorzystania naturalnych zasobów lokalnych. Nowe województwa są ośrodkami aktywizującymi środowisko i region. Dwustopniową struktura administracyjna przyspieszyła przepływ informacji.</u>
          <u xml:id="u-1.40" who="#komentarz">Widocznym efektem reformy jest coraz lepsza praca administracji. Z każdym rokiem obywatele są lepiej obsługiwani, o czym świadczy m.in. znikoma ilość odwołań od decyzji indywidualnych wydanych w I instancji. Niepokoi natomiast jeszcze stosunkowo duża ilość skarg kierowanych bezpośrednio do władz centralnych, co spowodowane jest m.in. przeświadczeniem obywateli, że organ naczelny załatwi skargę szybciej, niż organ terenowy. Problemy poruszone w skargach obywateli powinny być szczegółowo analizowane we wszystkich ogniwach, w celu usuwania przyczyn skarg.</u>
          <u xml:id="u-1.41" who="#komentarz">Istotne znaczenie w usprawnianiu pracy organów terenowych ma osiągana poprawa kwalifikacji kadr administracji państwowej. Nadal jednak zbyt duża jest fluktuacja na szczeblu podstawowym. Do przyczyn tego stanu rzeczy związki zawodowe zaliczają stosunkowo niskie uposażenia pracowników zatrudnionych w organach administracji podstawowej oraz brak mieszkań. Znaczny odsetek pracowników gmin dojeżdża do pracy z dość dużej odległości. Należy więc domagać się bardziej konsekwentnej realizacji decyzji Prezesa Rady Ministrów z 1975 r., w której przewidziano budowę około 40 tys. mieszkań dla kadry kierowniczej i pracowników urzędów i instytucji gminnych. Nadal niedostateczny jest dopływ do pracy w administracji terenowej prawników, pracowników nadzoru budowlanego i architektonicznego oraz geodetów. Dla poprawy sytuacji kadrowej, szczególnie w urzędach gminnych, niezbędne jest zwiększenie limitów miejsc na studiach zaocznych oraz kierowanie większej liczby absolwentów szkół wyższych do pracy w tych urzędach.</u>
          <u xml:id="u-1.42" who="#komentarz">Według badań PAN występują zbyt duże dysproporcje w zatrudnieniu w urzędach gminnych: w badanych gminach jeden pracownik urzędu, statystycznie biorąc, obsługuje od 196 do 690 mieszkańców. Poseł A. Zarajczyk postulował opracowanie optymalnego modelu zatrudnienia z uwzględnieniem specyfiki i charakteru jednostki stopnia podstawowego. Również szczegółowego zbadania wymaga funkcjonowanie gmin o wielkościach skrajnych, działających na terenach o różnym charakterze społeczno-gospodarczym. Powinny stąd wyniknąć wskazówki co do kryteriów jakim ma odpowiadać wiejska jednostka podstawowa. Obecnie np. przy przeciętnej 140 km2, 86 gmin ma mniej niż 86 km2, a 165 ponad 250 km2.</u>
          <u xml:id="u-1.43" who="#komentarz">Mówca ocenił jako prawidłowe kierunki nadzoru i pomocy ze strony województw na rzecz organów administracji państwowej stopnia podstawowego. Liczba gmin w poszczególnych województwach determinuje formy i intensywność nadzoru, pierwszeństwo zdobywają sobie masowe formy oddziaływania przed formami zindywidualizowanymi. Kieruje się do jednostek szczebla podstawowego szczegółowe wskaźniki, wytyczne, pouczenia i zalecenia, a nie sprawdza dostatecznie realizacji zadań. Wydziały kontroli i instruktażu działające przy wojewódzkich radach narodowych nie mogą zastąpić pracy wydziałów merytorycznych. Problem funkcjonowania kontroli ogólnej wymaga odrębnego rozpatrzenia. Konieczne jest powtórne przejrzenie i uporządkowanie zakresu kompetencji organów stopnia wojewódzkiego i podstawowego, aby istniała w tym względzie absolutna jasność. Należałoby np. zwiększyć uprawnienia naczelników gmin w dziedzinie decyzji inwestycyjnych (budowa infrastruktury technicznej i socjalnej), rolnictwa (sąsiedzka wymiana gruntów). Rozważyć należy możliwość modyfikacji organizacji i podziału kompetencji organów zajmujących się nadzorem architektonicznym i budowlanym: aktualnie na szczeblu wojewódzkim sprawy te załatwiane są przez 3 wydziały, które podporządkowane są różnym resortom, co wpływa ujemnie na realizację zadań.</u>
          <u xml:id="u-1.44" who="#komentarz">W ślad za wojewódzkimi radami rynku, sztabami do spraw usprawnienia transportu powoływane są inne zespoły do załatwiania różnych spraw. Jest to zjawisko niepomyślne, gdyż powoduje zdejmowanie odpowiedzialności za realizację zadań z jednostek o charakterze resortowym. Zdaniem podkomisji poselskiej, zamiast powoływać zespoły i sztaby należałoby dostosować odpowiednio do potrzeb strukturę organizacyjną urzędów wojewódzkich, powierzając w tym zakresie uprawnienia wojewodzie.</u>
          <u xml:id="u-1.45" who="#komentarz">Z materiałów zespołu rad narodowych PAN wynika, że w połowie badanych gmin zaznaczył się wzrost wytycznych i poleceń ze szczebla wojewódzkiego w stosunku do 1974 r. o 20 do 90 aktów w ciągu roku. Nie znajduje to uzasadnienia w zwiększonych zadaniach na szczeblu gminy. Wzrost korespondencji powoduje w gminie sytuację szczególnie niekorzystną, bowiem pisma kilku jednostek wojewódzkich kumulują się na jednym stanowisku pracy; trzeba bardziej uwzględniać zdolność wykonawczą urzędów gminnych.</u>
          <u xml:id="u-1.46" who="#komentarz">Podobnie przedstawia się sytuację w relacji organy centralne-województwa. Najwięcej korespondencji wpływa z resortów: rolnictwa, administracji i gospodarki terenowej oraz zdrowia i opieki społecznej. Natomiast nie obserwuje się tendencji do zacieśniania bezpośrednich kontaktów resortów z urzędami wojewódzkimi, rzadko organizuje się narady dla dyrektorów poszczególnych wydziałów.</u>
          <u xml:id="u-1.47" who="#komentarz">Od urzędów terenowych nadal żąda się zbyt wielu informacji i opracowań, poza sprawozdawczością GUS. Wydawane akty normatywne bardzo często nie regulują spraw kompleksowo.</u>
          <u xml:id="u-1.48" who="#komentarz">W przedłożonych Komisji sejmowej opiniach i informacjach, wojewódzkich zespołów poselskich, przewodniczących wojewódzkich rad narodowych oraz PAN wiele uwagi zwraca się na niedostosowanie tzw. podziałów specjalnych do granic województw i gmin oraz nadmiernej centralizacji zarządzania niektórymi dziedzinami życia gospodarczego. W rezultacie przejścia do struktury dwustopniowej powstał szereg jednostek podziału specjalnego, tzw. „rejonów” obejmujących kilka sąsiednich gmin oraz tzw. „okręgów” obejmujących kilka sąsiadujących województw. Obecnie funkcjonuje ok. 100 takich specjalnych podziałów terytorialnych, przy czym zdecydowana ich większość pojawiła się po reformie administracyjnej. Podziały te istnieją na podstawie różnej rangi aktów prawnych, niektóre z nich nie są publikowane, np. zarządzenie nr 174 Ministra Rolnictwa z 1975 r. w sprawie terytorialnego zasięgu inspekcji nasiennej. Zwiększanie liczby organów o kompetencjach specjalnych przy niedostosowaniu ich terytorialnego zakresu działania do podziału administracyjnego kraju może podważyć podstawowy charakter tego podziału, dlatego nie należy tworzyć we wszystkich województwach jednostek specjalistycznych, a ich podziały terytorialne powinny być dostosowywane do podstawowego podziału administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-1.49" who="#komentarz">Poseł A. Zarajczyk zwrócił także uwagę na opinie o pogorszeniu obsługi ludności w niektórych dziedzinach życia, np. w zakresie doraźnej obsługi lekarskiej i rejonizacji szkół. Mówca postulował przyjęcie zasady, że bez względu na granice województw ludność może korzystać z usług najbliżej położonych ośrodków doraźnej opieki zdrowotnej i szkół. Sprawa rozliczeń finansowych pomiędzy województwami może być uregulowana centralnie lub w drodze umów między władzami wojewódzkimi.</u>
          <u xml:id="u-1.50" who="#komentarz">W codziennym działaniu odczuwa się wyraźny wzrost roli organów administracji stopnia podstawowego i ich odpowiedzialności za rozwój społeczno-gospodarczy. Poseł A. Zarajczyk postulował dalsze rozszerzenie oddziaływania tych organów na sprawy o zasadniczym znaczeniu dla danego terenu, jak np. rozbudowę dróg. Przeciwdziałać trzeba nadmiernej centralizacji planowania i zarządzania. Mówca podkreślił, że krytycznie ocenia się likwidację przemysłu terenowego i obecną organizację spółdzielczości pracy. Nie znajduje uzasadnienia nadmierne koncentrowanie nadzoru nad spółdzielczością pracy w krajowych związkach. Spółdzielnie, które wytwarzają na potrzeby rynku lokalnego, powinny być podporządkowane władzom terenowym.</u>
          <u xml:id="u-1.51" who="#komentarz">Prowadzone badania w gminach w zakresie gospodarki finansowej wskazują na potrzebę modyfikacji obowiązujących przepisów w kierunku umocnienia funkcji planu społeczno-gospodarczego, zwiększenia samodzielności rad narodowych i zachowania stabilności zasobów finansowych, o czym mówił na II Konferencji PZPR I sekretarz tow. Edward Gierek. Rozważyć należy np. możliwość planowania budżetu na okresy 5-letnie, co pozwoliłoby lepiej powiązać go z planem. Wskaźniki do planu i budżetu gminnego ograniczyć trzeba tylko do kilku najważniejszych, pozostawiając gminom szerokie możliwości samodzielnego decydowania w ramach wymogów wynikających z konieczności zachowania jednolitej polityki państwa. Zaniechana być musi również stosowana obecnie praktyka dokonywania zmian w uchwalonych przez wojewódzkie rady narodowe planach społeczno-gospodarczego rozwoju, bez wiedzy i zgody tych rad.</u>
          <u xml:id="u-1.52" who="#komentarz">W rezultacie reformy rozbudowane zostały więzi rad narodowych i administracji ze społeczeństwem. Z przeprowadzonych analiz wynika, że we wszystkich ośrodkach w kraju wzrosła liczba komitetów domowych i osiedlowych, które tworzą ważną platformę obywatelskiego działania organizatorskiego, kontroli społecznej i pracy ideowo-wychowawczej.</u>
          <u xml:id="u-1.53" who="#komentarz">Obecny model administracji gminnej stwarza, jak nigdy przed tym, szerokie możliwości rozwoju samorządu wiejskiego. Rola tego samorządu wzrasta w obliczu zwiększających się zadań sołectw. Samorząd wiejski w przeciwieństwie do miast jest wieloczłonowy. Dlatego godna uwagi jest inicjatywa woj. kieleckiego powołania w kilku gminach prezydiów zebrania wiejskiego, w których skład wchodzi czołowy aktyw wiejski. Pierwsze doświadczenia wskazują, że można na tej drodze lepiej oddziaływać na środowisko wsi, przyspieszać realizację zadań, rozwijać inicjatywy społeczne. Wskazanym wydaje się w związku z tym, rozpowszechnienie nowej struktury samorządu wiejskiego opracowanej przez Instytut Państwa i Prawa PAN, korzystając przy tym z doświadczeń różnych województw. Obecnie, poza ustawą o radach narodowych, nie ma żadnego aktu regulującego organizację i tryb funkcjonowania samorządu wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-1.54" who="#komentarz">Na zakończenie poseł A. Zarajczyk stwierdził, że prawidłowe założenia reformy zostały osiągnięte, a jej rezultaty są widoczne i odczuwalne dla wszystkich. Działania na rzecz dalszego umacniania i usamodzielniania organów władzy terenowej, szczególnie szczebla podstawowego są słuszne i powinny być podejmowane w procesie ciągłym.</u>
          <u xml:id="u-1.55" who="#komentarz">(Dyskusja.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#SylwesterZawadzki">Przygotowując dzisiejsze posiedzenie, podkomisja otrzymała szereg cennych opracowań. M.in. opracowania takie nadesłało 6 wojewódzkich zespołów poselskich, 6 komisji WRN, wpłynęły opracowania z sejmowej Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oraz z Komisji Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości i Usług, Najwyższej Izby Kontroli, ZG Zw. Zaw. Prac. Państwowych i Społecznych oraz Instytutu Nauk Prawnych PAN.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#SylwesterZawadzki">Objęta tematem posiedzenia problematyka jest bardzo szeroka. Do spraw szczególnie ważnych, na które należałoby zwrócić szczególną uwagę w dyskusji, trzeba zaliczyć:</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#SylwesterZawadzki">- wzmocnienie rad narodowych jako organów przedstawicielskich oraz pogłębienie samorządności mieszkańców miast i wsi;</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#SylwesterZawadzki">- potrzeba umocnienia gminy jako jednostki podstawowej w strukturze terenowych organów państwowych;</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#SylwesterZawadzki">- dalsze działania na rzecz podnoszenia sprawności funkcjonowania terenowych organów administracji (decentralizacja szeregu uprawnień, umocnienie funkcji koordynacyjnej itd.) - problem dostosowania różnorodnych podziałów specjalnych do podstawowego podziału administracyjnego kraju;</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#SylwesterZawadzki">- kierunki do doskonalenia nadzoru pionowego nad terenowymi organami administracji państwowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#FranciszekDąbal">Komisja podjęła temat bardzo aktualny. Aktualność ta wynika zarówno z konieczności aktywnego wcielania w życie zadań wytyczonych przez Konferencję PZPR, jak również z potrzeby przygotowywania właściwego klimatu dla działalności rad narodowych, które wkrótce zostaną wybrane.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#FranciszekDąbal">Generalnie oceniając reforma administracyjna spełniła swoje zadania, była celowa i słuszna, potwierdziła się w dotychczasowej praktyce. Równocześnie jednak w działaniu terenowych organów władzy i administracji ujawniło się szereg problemów, których rozwiązaniem trzeba się zająć oraz nieprawidłowości, które muszą zostać usunięte.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#FranciszekDąbal">To, co dotychczas zostało zrobione w zakresie nowego podziału administracyjnego kraju wymagało wielkiego wysiłku. Komisja powinna więc pozytywnie ocenić pracę i zaangażowanie ludzi, którzy reformę wcielali w życie.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#FranciszekDąbal">Na wiele spraw, które wymagają zajęcia się wskazał w swym referacie poseł koreferent. Wnioski wynikające z tego referatu są słuszne i godne poparcia. Na uwzględnienie również zasługują uwagi zawarte w materiałach dostarczonych Komisji, a zwłaszcza propozycji Instytutu Państwa i Prawa PAN. Uwagi te powinny zostać przeanalizowane i włączone do opinii, którą Komisja w wyniku posiedzenia opracuje.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#FranciszekDąbal">W miarę rozwoju kraju, trzeba doskonalić jego strukturę administracyjną, coraz lepiej dostosowywać ją do potrzeb, szukać jak najlepszych rozwiązań. Z przeglądu obecnej struktury wynika, że zbyt duża jest rozpiętość między wielkością poszczególnych gmin, liczbą zamieszkujących je obywateli. Praktyka uczy też, że gminy większe mają lepsze warunki pracy, podczas gdy gminy zbyt małe mają zbyt małe środki dla realizacji swoich zadań. Daje to wskazówki co w strukturze podziału administracyjnego można i należy poprawić. Unikać jednak trzeba schematyzmu w tym działaniu.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#FranciszekDąbal">Reforma przyjęła za podstawę dwustopniowość podziału i zasada ta powinna obowiązywać bezwzględnie. Tym bardziej więc nie wolno dopuszczać do nieformalnego tworzenia innego typu podziałów. Nie można się zgodzić z decyzjami w sprawie przemysłu terenowego. Z punktu widzenia obywatela decyzje te mają negatywne skutki. Bardzo wiele drobnych artykułów rynkowych wycofanych zostało z produkcji w rezultacie innego podporządkowania przemysłu terenowego. Innym przykładem może być sprawa dróg lokalnych. Stworzone zostały okręgowe dyrekcje, rejonowe zarządy, ale naczelnikowi gminy nie zapewniono potencjału wykonawczego dla realizacji zadań w dziedzinie budowy i utrzymania dróg lokalnych. Poprzedni układ lepiej spełniał swoje zadania. Nie wydaje się też możliwe prawidłowe sterowanie na co dzień usługami dla ludności, jeśli decyzje w tej sprawie podejmowane są poza szczeblem gminnym. Już kilka tych przykładów świadczy jak wiele jest spraw, które wymagają rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#FranciszekDąbal">Wiele poprawić trzeba i należy w zakresie sprawowania przez władze gminne funkcji koordynacyjnych. Nie ma jasności, czy plan i budżet ma charakter obligatoryjny czy fakultatywny. Gmina dostaje obowiązujące ją wskaźniki planowe, ale za tym nie zawsze idzie zapewnienie dostatecznych środków. Jak np. naczelnik gminy może wybudować obowiązującą go ilość stanowisk dla bydła, jeśli nie otrzymuje dostatecznej ilości cementu? Naczelnik gminy, zapraszając przedstawiciela jakiejś instytucji na naradę koordynacyjną, nie ma możliwości egzekwowania od niego obecności. Wydaje się, że gminy dorosły już do tego, aby rozszerzyć ich uprawnienia i kompetencje. Nadmiernie sformalizowane zostały czyny społeczne, wskutek czego zagubione wiele cennych inicjatyw. Fundusz gminny jest obwarowany zbyt wieloma przepisami. Nasuwa się pytanie, dlaczego ci co tworzą ten fundusz nie mogą bardziej swobodnie nim dysponować?</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#FranciszekDąbal">Stworzony został dobry klimat dla funkcjonowania rad narodowych jako organów przedstawicielskich. Szczególnie dobre warunki stworzone zostały dla rozwoju samorządności mieszkańców miast. Obowiązują w tej sprawie uchwały Biura Politycznego KC PZPR, Rady Ministrów itp., które stwarzają warunki formalno-prawne dla działalności tego samorządu. Rozwój ten jednak nie przebiega równomiernie, należałoby więc zastanowić się jak ożywić te ogniwa samorządu, które pracują słabiej, albo w ogóle nie wykazują żadnej aktywności. Upowszechniać należy dobre osiągnięcia. Niektóre miejskie rady narodowe część swych uprawnień scedowały na samorząd mieszkańców. Należałoby iść dalej w tym kierunku. Pogłębiać trzeba więzi między samorządem a radą narodową.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#FranciszekDąbal">Znacznie mniej korzystnie kształtuje się sytuacja w dziedzinie rozwoju samorządu wiejskiego, a przecież mamy tu bogate tradycje, duży dorobek. Odczuwa się brak więzi między zebraniem wiejskim i organami przedstawicielskimi rady narodowej. Zebrania wiejskie zwoływane są głównie z inicjatywy naczelników gmin, a nie prezydiów rad narodowych. Obserwuje się malejące zainteresowanie wsi tymi zebraniami, obniżającą się frekwencję. Rozważyć należałoby celowość powołania stałego organu samorządu wiejskiego. Zbyt słabo rozwija się na wsi działalność polityczno-wychowawcza.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#FranciszekDąbal">Nie zawsze komisje rad są dostatecznie przygotowane do sprawowania kontroli społecznej. Dlatego też zastanowić się trzeba nad formami doskonalenia pracy organów przedstawicielskich.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#FranciszekDąbal">Naczelnik gminy Łuków w woj. siedleckim Kazimiera Goławska: W odczuciu naczelników gmin brak jest jednolitości w rozumieniu uprawnień przysługujących im. Terminologia jest zbyt różnorodna. Wszystko to powoduje brak precyzji w określaniu metod postępowania. Zdaniem naczelników gmin, należałoby im przyznać uprawnienia władcze dla egzekwowania decyzji. Z pewnością wybór form i metod działania należy do naczelnika. Dobry naczelnik będzie stosować demokratyczny styl działania, musi mieć jednak możliwość stosowania również w szczególnych przypadkach form władczych.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#FranciszekDąbal">Podstawowym kryterium oceny pracy gminy i jej naczelnika są wyniki gospodarowania. Gmina staje się więc jakby jednostką gospodarczą. Aby taka organizacja gospodarcza mogła jednak sprawnie działać nie może mieć zbyt wielu kierowników. Funkcje kierownicze w gminie pełnić powinien naczelnik gminy.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#FranciszekDąbal">Działalność samorządu różnie się kształtuje w poszczególnych województwach. W wielu ulega stałemu umacnianiu, są jednak i takie, gdzie pozostaje jedynie fikcją. Zdarza się też, że niechętnie przyjmowane są nowe formy działania samorządu wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#FranciszekDąbal">W gminie Łuków od 5 lat stosuje się ankiety dla sondowania opinii społecznej. Ankiety obejmują szeroki wachlarz spraw gminy. Dzięki tym ankietom władze gminne mogą lepiej rozumieć społeczeństwo i w większym stopniu zaspokajać jego potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#FranciszekDąbal">Konieczne jest podniesienie znaczenia planów rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Obecnie część wskaźników dyrektywnych ustalanych w pionie resortowym nie znajduje pokrycia w układzie poziomym.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#FranciszekDąbal">Poziom kwalifikacji kadr w urzędach gminnych, mimo poprawy w tym zakresie, trudno uznać za zadowalający. W szczególnie niekorzystnej sytuacji znajdują się gminy w nowych województwach. Odczuwa się brak ośrodków doskonalenia kadr. Jedną z głównych przyczyn trudności kadrowych w urzędach gminnych jest konkurencyjność płacowa innych instytucji, nawet na szczeblu gminy. Administrację cechuje wysoki poziom zatrudnienia kobiet, co powoduje szereg komplikacji m.in. związanych z udzielaniem urlopów macierzyńskich. W mniejszych liczbowo jednostkach potrzebna jest przeto możliwość dodatkowego zatrudnienia pracowników celem wyrównania przejściowych trudności kadrowych.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#FranciszekDąbal">Gmina Łuków jest dwa razy większa niż średnia w kraju. Z doświadczeń i wyników gospodarczych uzyskiwanych przez tę gminę wynika, że nie jest ona za duża. Powiększenie wielkości gmin dałoby szanse dla umocnienia kadrowego, dla poprawy warunków pracy, a tym samym dla lepszego działania urzędów gminnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#JerzyKusiak">Konieczne jest podniesienie rangi planu społeczno-gospodarczego w gminie. Naczelnik gminy nie jest dysponentem środków finansowych zarówno po stronie dochodów, gdyż zbyt wiele środków przekazywanych jest na wyższy szczebel, jak i po stronie wydatków, bowiem wieloma środkami naczelnik nie może dysponować swobodnie.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#JerzyKusiak">Coraz bardziej rysuje się potrzeba dostosowywania struktury organizacyjnej jednostek gospodarczych do podziału administracyjnego kraju. Dotyczy to m.in. gminnych spółdzielni, banków spółdzielczych itp. Wiele jednostek gospodarczych obsługuje kilka gmin, a zdarza się nawet, że mieszkańców danej gminy obsługują jednostki gospodarcze umiejscowione w kilku okolicznych województwach.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#JerzyKusiak">Naczelnicy gmin mają duże trudności w realizacji swych uprawnień koordynacyjnych. Mają też różnorodne kompetencje, ale nie wszystkie mogą praktycznie wykorzystywać. Np. naczelnik gminy nie decyduje o budowie szkoły, pawilonu handlowego itp. On musi zabiegać o to, aby na terenie jego gminy takie inwestycje powstały, lecz decyzje zapadają poza gminą.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#JerzyKusiak">Brak koordynacji kontroli szczebla wojewódzkiego powoduje nadmierną ilość tych kontroli. Należałoby doprowadzić do ich ograniczenia, przy równoczesnym pogłębieniu i uczynieniu ich bardziej kompleksowymi. Urzędy gminne zasypywane są różnego rodzaju zaleceniami, wytycznymi, zarządzeniami itp. ze strony województw, jak by urzędy wojewódzkie tymi formami chciały zastąpić instruktaż, pomoc. Od gmin również żąda się nadmiernej ilości sprawozdań, opracowań, które obciążają biurokratycznymi czynnościami pracowników urzędów.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#JerzyKusiak">Ogólna ocena pracy urzędów gminnych jest pozytywna, niemniej nie wolno zatrzymać się na osiągniętym poziomie. Gminy dojrzały do tego, by otrzymać większe kompetencje.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#JerzyKusiak">Naczelnik gminy Goraj w woj. zamojskim Jan Marzec: Reforma stworzyła dobre warunki pracy urzędom gminnym. Zostały one wyposażone w odpowiednie uprawnienia, dzięki czemu mogą działać znacznie efektywniej niż dawne rady gromadzkie. W okresie dzielącym od wprowadzenia nowej struktury administracyjnej zrobione zostało znacznie więcej, aniżeli we wszystkich poprzednich latach. Tym niemniej stwierdzić trzeba, że nie wszystko jeszcze do końca zostało właściwie opracowane. Gminna administracja z pewnością pracuje coraz lepiej, nie nadążają za nią jednak inne jednostki gospodarcze na terenie gminy, m.in. rolnicze. Zbyt często administracja gminna musi je zastępować. Jeśli jednak nie wszystko jest załatwione tak jak trzeba, krytyka społeczna uderza przede wszystkim w administrację gminną. Wydaje się, że słabsza praca jednostek gospodarczych wynika stąd, że po reformie jednostki szczebla wojewódzkiego nie przekazały jednostkom niższego szczebla dostatecznych uprawnień. Często też tworzone były jednostki szczebla pośredniego, które nie mając dostatecznych warunków dla swego działania, przechwytują uprawnienia jednostek szczebla podstawowego.</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#JerzyKusiak">Administracja gminna odczuwa trudności kadrowe, spowodowane brakiem mieszkań. Brak ten odczuwają nie tylko urzędy gminne, ale również inne jednostki organizacyjne zlokalizowane na terenie gminy. Budownictwo mieszkaniowe w gminie należy zaktywizować. Rozważyć można byłoby sprawę budowy domków przez instytucje gospodarcze działające na wsi i sprzedaży tych domków pracownikom urzędów gminnych.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#JerzyKusiak">Nadal niezadowalający jest stan technicznego uzbrojenia urzędów gminnych. Źle jest też z łącznością między gminami a województwem, zwłaszcza w nowych województwach. Mimo oczekiwań, nie spełniają swej roli telexy. Zlokalizowano je w urzędach pocztowych i obsługa poczty niechętnie świadczy te usługi. Ponadto telexy ulegają częstym uszkodzeniom.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#JerzyKusiak">Szereg paradoksów występuje w zakresie uprawnień naczelników gmin. Decydują oni w wielu bardzo poważnych sprawach, ale np. wielu drobnych decyzji nie wolno im podejmować. M.in. o zakupie sprzętu biurowego, np. krzeseł, decydować musi wojewoda.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#BolesławStrużek">Jedną z podstawowych wad ujawniających się w toku realizacji reformy jest dominacja rad przez organa administracji. Wynika stąd konieczność wzmacniania rangi, funkcji rad jako organów przedstawicielskich. Jesteśmy na etapie przygotowań do wyborów nowych rad, szybko więc podejmować trzeba działania przygotowujące właściwe warunki dla ich pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#BolesławStrużek">Przeanalizowania wymaga podział na województwa. Powstało wiele stosunkowo słabych organizmów. Zbyt wielkie różnice są między obszarem poszczególnych województw, liczbą mieszkańców, zatrudnionych w przemyśle, wielkością nakładów inwestycyjnych itp. Powstaje problem czy województwa nierozwinięte, o wyraźnie agrarnym charakterze będą zdolne dotrzymać tempa ogólnego rozwoju kraju, czy różnica między nimi a przodującymi województwami nie będą się pogłębiać. Zastanowić się więc trzeba nad koncepcją polityki regionalnej.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#BolesławStrużek">Nierównomiernie rozwinięta jest baza materialno-techniczna i organizacyjna wielu województw. Do dziś szereg nowych województw nie ma wielu własnych instytucji rolniczych, niektóre z tych instytucji są nadmiernie rozproszone terytorialnie, co utrudnia ich prawidłowe funkcjonowanie.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#BolesławStrużek">Zbyt często traktujemy organa samorządowe, jako coś co ma charakter wyraźnie akceptujący. Tak rozumiany samorząd nie może spełnić należnej roli w życiu społecznym swojego terenu. Sprawa nie polega na strukturze organizacyjnej: chodzi o stwarzanie warunków dla autentycznej pracy samorządu.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#BolesławStrużek">Przedstawiciel ZG Zrzeszenia Prawników Polskich Jerzy Świątkiewicz: Zarząd Główny ZPP szeroko zanalizował układ stosunków urząd-obywatel. Stwierdzono efektywne oddziaływanie reformy struktury administracji terenowej na te stosunki. W podjętej przez ZG ZPP uchwale pozytywnie oceniono reformę, jak też zawarto szereg postulatów w sprawie doskonalenia działalności terenowych organów państwowych. Wiele tych postulatów zbieżnych jest z wnioskami zawartymi w referacie poselskim.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#BolesławStrużek">Na szczególne podkreślenie zasługuje istniejące przekonanie społeczeństwa o poprawie działania administracji. Wskazują na to badania opinii publicznej: 80% badanych orzekło, że stosunek pracowników administracji do interesantów jest życzliwy, że sprawy załatwiane są umiejętnie. Pewne krytyczne opinie zgłaszano w sprawie szybkości załatwiania spraw.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#BolesławStrużek">II Konferencja Partyjna zwróciła uwagę na potrzebę podniesienia roli sesji rad narodowych. Obecnie sesje te charakteryzuje brak ścierania się poglądów, mają one raczej charakter afirmujący. Uchwały kończące obrady sesji opracowywane są znacznie wcześniej, a wyniki dyskusji nie mają wpływu na ich treść. Zdarza się nawet, że jako podstawę dalszej działalności przyjmuje się referat kierownika organu administracji oraz uwagi zgłoszone w dyskusji, mimo że uwagi te często są sprzeczne. Chociaż stopniowo rozwijania jest instytucja interpelacji, w wielu radach jest ona niewykorzystywana. Zbadać również należałoby dlaczego w ostatnim okresie sesje rad narodowych uległy tak wydatnemu skróceniu.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#BolesławStrużek">Istnieje pełna jasność jakie są funkcje rady jako organu przedstawicielskiego, mniej natomiast wiadomo jakie zadania stoją przed radami w dziedzinie pogłębiania samorządności mieszkańców miast i wsi. Rysuje się pilna potrzeba podjęcia dalszych studiów teoretycznych w tej sprawie i opracowania rozwiązań praktycznych.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#BolesławStrużek">Nie zawsze podział administracyjny pokrywa się z podziałem różnych instytucji gospodarczych. Np. wiele spraw rolnych załatwiać trzeba nie w gminie, w której się zamieszkuje, lecz w sąsiednich. Wydaje się konieczne urealnienie kompetencji przekazanych już gminnym radom narodowym. Dopiero potem można myśleć o ich rozszerzaniu.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#BolesławStrużek">Reforma musiała spowodować szereg skutków ubocznych, niekiedy ujemnych, m.in. swego rodzaju partykularyzm. Jeśli bowiem decyzje wojewody są niezaskarżalne, to mamy do czynienia z 49 ośrodkami stanowienia prawa.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#BolesławStrużek">Upoważnianie pracowników gminnych urzędów do wydawania decyzji grozi dalszą dezintegracją prawną. Środkiem zapobiegającym tej dezintegracji prawa administracyjnego byłoby ustanowienie sądowej kontroli decyzji administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#BolesławStrużek">Mierniki praworządnego działania administracji są nie dość precyzyjne. Jednym z takich mierników jest np. liczba wnoszonych odwołań od decyzji. Brak jest jednak jednolitego określenia, co rozumiemy pod pojęciem decyzji. Różnie też rozumie się co to jest odwołanie. Niezbędne jest więc ujednolicenie mierników oceny działania administracji.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#BolesławStrużek">Naczelnik miasta i gminy Opalenica w woj. poznańskim Adam Adamczewski: Reforma stworzyła dobre warunki dla właściwej obsługi obywateli i dla podejmowania słusznych decyzji gospodarczych. W gminie Opalenica wprowadzono szereg usprawnień organizacyjnych, poprawiono funkcjonalność urzędu gminnego, dużą wagę przywiązuje się do zapewnienia pracownikom samodzielności działania. Systematycznie odbywane są szkolenia pracowników, których tematyka odpowiada aktualnym potrzebom. Przestrzega się zasady załatwiania interesantów niezwłocznie, bądź też w terminach skróconych. W rezultacie działań urzędu gminnego nastąpił wzrost zaufania obywateli, co m.in. uwidacznia się w tym, że obywatele wnoszą mniej spraw do urzędu wojewódzkiego i że minimalna jest liczba skarg.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#BolesławStrużek">Urząd gminy dąży do stworzenia warunków dla rozbudzania inicjatywy społecznej i popiera te inicjatywy. Miasto i gmina rozwijają się dynamicznie m.in. dzięki temu, że integrowana jest działalność wszystkich jednostek zlokalizowanych w gminie. Urząd gminy dąży też do wykorzystania w jak największym stopniu, z korzyścią dla mieszkańców, swych uprawnień koordynacyjnych. M.in. ustalono rozmiary środków finansowych i sił wykonawczych jakimi instytucje gospodarcze gminy partycypować będą przy budowie społecznie niezbędnych obiektów. Jak uczy doświadczenie, odczuwa się jednak lukę w zakresie możliwości egzekwowania uprawnień koordynacyjnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#AleksanderBolechowski">Społeczna ocena reformy jest pozytywna. Reforma stworzyła też możliwości dużego awansu dla pracowników organów administracji państwowej. Rady zakładowe urzędów terenowych zwracają jednak uwagę, że ujawniło się szereg zjawisk ubocznych, dotyczących m.in. niezbędnych przegrupowań kadrowych. Zjawiska te trzeba było stopniowo łagodzić. Występuje potrzeba dalszego doskonalenia organizacji pracy, funkcjonowania urzędów, usuwania wszystkiego, co wpływa ujemnie na kształtowanie opinii o działalności administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#AleksanderBolechowski">Reforma stworzyła korzystniejsze rozwiązania dla szczebla wojewódzkiego niż podstawowego. Np. samodzielność urzędów gminnych jakże często jest ograniczana przez różne ogniwa rejonowe, ponadgminne. Również sytuacja kadrowa urzędów gminnych jest gorsza w stosunku do urzędów wojewódzkich. Obserwuje się co prawda wydatną poprawę wskaźnika wykształcenia pracowników urzędów gminnych, ale istnieje potrzeba stworzenia klimatu, zachęcającego tych pracowników do stałego podnoszenia ich kwalifikacji.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#AleksanderBolechowski">W urzędach gminnych jest stosunkowo duża fluktuacja kadr, co wynika z niższego uposażenia pracowników nie tylko w stosunku do urzędów wojewódzkich, lecz także w stosunku do innych jednostek zlokalizowanych w gminie. uzyskiwanie fachowców utrudnia też brak mieszkań, Mniej korzystna w stosunku do województwa jest też wewnętrzna organizacja urzędów gminnych: niejednokrotnie jeden pracownik załatwiać musi sprawy z różnych dziedzin. Szczupła obsada wpływa na jakość załatwiania spraw. Nierównomierne jest rozdzielenie etatów między poszczególnymi gminami, co powoduje rozpiętość w obciążeniu pracą poszczególnych pracowników.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#AleksanderBolechowski">Ustalenia reformy nie są jeszcze w pełni wcielane w życie. Wiele niekorzystnych zjawisk nie wynika z przepisów ustawy, lecz z nieprawidłowego jej wdrażania. Pełne powodzenie reformy uzależnione jest od dobrze przygotowanych kadr o wysokich kwalifikacjach moralnych, pracujących w odpowiednich warunkach. Wszystkie te sprawy znajdują się stale w centrum zainteresowania związku zawodowego, który przedstawił posłom obszerny materiał zawierający uwagi i postulaty w związku z reformą struktury terenowych organów państwowych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#TadeuszKloflk">Istotne znaczenie dla działalności gminy mają właściwie opracowane i przekazane zarządzenia i wytyczne ze szczebla wojewódzkiego.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#TadeuszKloflk">Dalszego doskonalenia wymagają formy pracy podstawowego ogniwa administracji terenowej jakim jest gmina. Urząd gminny koordynuje na swoim terenie całokształt poczynań gospodarczych, społecznych i kulturalnych. Dobre współdziałanie urzędu gminnego z instytucjami gospodarczymi przyczynia się do realizacji wielu istotnych dla gminy przedsięwzięć, jak np. rozbudowy dróg, budowy przystanków autobusowych, remontów ośrodków kulturalnych i szkół.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#TadeuszKloflk">O coraz lepszej pracy urzędów gminnych świadczy fakt zmniejszania się liczby odwołań.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#TadeuszKloflk">Przemyślenia wymaga bardziej precyzyjne dopasowanie zasięgu terytorialnego niektórych instytucji i urzędów. Zdarzają się wypadki, że mieszkańcy jednej gminy muszą korzystać np. z urzędu notarialnego zlokalizowanego w innej gminie. Podobnie jest z lokalizacją niektórych szkół.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#KrystynaJandyJendrośka">Jak wynika z informacji Kancelarii Rady Państwa, poważnie wzrosła rola i znaczenie komisji rad narodowych na szczeblu województwa. Obserwuje się dużą aktywność tych komisji i ich wpływ na formułowanie uchwał rad narodowych. Gorzej natomiast przedstawia się sytuacja na szczeblu gminy, gdzie praca poszczególnych komisji opiera się często na aktywności 2–3 członków. Stosunkowo słabe jest zainteresowanie pracą komisji gminnych rad narodowych ze strony działaczy społecznych na danym terenie, którzy na ogół nie liczą się z opiniami komisji. Należałoby zastanowić się, czy przyczyną tego stanu rzeczy jest słaba aktywność komisji, czy też dlatego są one mało aktywne, że władze terenowe nie liczą się z ich opiniami.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#KrystynaJandyJendrośka">Jesteśmy w przededniu wyborów do rad narodowych, jest to szczególna okazja do bacznego zwrócenia uwagi na właściwy dobór kandydatów do tych rad, biorąc pod uwagę rosnącą rolę i znaczenie organów przedstawicielskich.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#KrystynaJandyJendrośka">Prawidłową realizację zadań gospodarczych i społecznych przez administrację terenową utrudniają niejednokrotnie sprzeczne ze sobą zarządzenia władz centralnych. W roku ub. wyszło zarządzenie, które w poważnym stopniu ograniczyło zakres usług świadczonych przez rzemiosło na rzecz gospodarki uspołecznionej. Z drugiej strony, inne wytyczne centralne zalecają wykonawstwo remontów szkół i innych obiektów socjalnych w terenie we własnym zakresie. Gminy zlecały często te pracą rzemieślnikom. Nie jest to obecnie możliwe przy tak poważnym ograniczeniu świadczeń rzemiosła na rzecz gospodarki uspołecznionej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#JózefDroś">Miasto i gmina Oleśno obejmuje swym zasięgiem 3 dawne gromady o łącznej powierzchni 227 km2 i liczbie mieszkańców ponad 18 tys. Jest to jednostka prężna, cechuje ją duże zaangażowanie społeczne mieszkańców, co pozwala pomyślnie realizować zadania społeczno-gospodarcze. Gmina brała udział w wielu konkursach i współzawodnictwach m.in. w konkursie „Bank Miast 440”, w którym współzawodniczyła z gminą Pleszew. Organizowano także szereg imprez i akcji z których dochód przeznaczono na budowę Centrum Zdrowia Dziecka.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#JózefDroś">W gminie powołano radę dyrektorów, która pomyślnie współdziała z samorządem wiejskim, co pozwala na podejmowanie wielu cennych inicjatyw.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#JózefDroś">Przemyślenia wymaga problem załatwiania niektórych spraw obywateli zamieszkujących obrzeża gmin lub województw. Np. woj. częstochowskie obejmuje tereny, które kiedyś należały do 4 województw. Odległość do niektórych urzędów z obrzeża jest w nowym układzie organizacyjnym zbyt duża, a dotarcie do nich uciążliwe.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#JózefDroś">Minister administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska Maria Milczarek: Dyskusja poselska potwierdziła opinię resortu o pomyślnych rezultatach reformy, choć szereg problemów nie jest jeszcze należycie rozwiązanych i wymaga szczegółowych przemyśleń i opracowań.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#JózefDroś">Wiele wniosków poselskich będzie uwzględnionych po wprowadzeniu statutu wojewody. Statut ten przewiduje, że władza terenowa, respektując założenia planu centralnego, będzie mogła swobodniej ustalać warunki jego realizacji i lepiej dostosowywać założenia planu do potrzeb swego terenu (dotyczy to m.in. rozwoju sieci szkół na terenie województw).</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#JózefDroś">Mimo ogólnego zmniejszenia nakładów na inwestycje w skali ogólnokrajowej w 1978 r., w terenie wzrosły one o blisko 30% w stosunku do wykonania w roku 1977. Oznacza to poważny wzrost zadań organizacyjnych administracji terenowej.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#JózefDroś">Przemyślenia wymaga celowość utrzymywania struktury organizacyjnej nadzoru nad spółdzielniami przez krajowe związki spółdzielczości.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#JózefDroś">Uwagi i wnioski posłów zgłoszone w toku obrad zostaną rozpatrzone przez zainteresowane resorty i włączone do planu ich bieżących prac.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#SylwesterZawadzki">Interesująca dyskusja wzbogacona została głosami działaczy terenowej administracji i pozwoliła na wysunięcie wielu postulatów i wniosków, które wymagają szczegółowego rozważenia.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#SylwesterZawadzki">W dyskusji znalazła wyraz pozytywna ocena wyników realizacji reformy terenowych organów władzy i administracji. Do tych pomyślnych rezultatów w niemałym stopniu przyczyniła się działalność Rady Państwa oraz jej Komisji do Spraw Rad Narodowych oraz Ministerstwa Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#SylwesterZawadzki">W dyskusji na czoło wysunęła się sprawa gminy, jako podstawowej jednostki podziału administracyjnego, umocnienia roli gminnej rady narodowej oraz pozycji naczelnika gminy. Wymaga to podniesienia rangi GRN w sferze społeczno-gospodarczej, a m.in. zwiększenia znaczenia planu społeczno-gospodarczego rozwoju oraz umocnienia funkcji koordynacyjnej, usunięcia barier w gospodarowaniu funduszem gminnym i zwiększenie samodzielności w dysponowaniu budżetem. Łączy się z tym kwestia poważnych zmian w praktyce realizowania nadzoru, dyrektywnego, operującego nadmierną ilością szczegółowych wskaźników zarządzeń i poleceń do zwiększenia praktycznej pomocy i weryfikacji działań, które naruszają prawo i zasadniczą linię polityki państwa.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#SylwesterZawadzki">Niezbędna jest decentralizacja szeregu kompetencji, które w momencie przeprowadzenia reformy zostały w pośpiechu scentralizowane, chodzi tu np. o decyzje w sprawie rozbudowy dróg, przemysłu terenowego, usług itp.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#SylwesterZawadzki">Wysuwano słuszne wnioski w sprawie likwidacji nadmiernej ilości i dostosowania podziałów specjalnych do podziału administracyjnego kraju. Nie jest to sprawa łatwa i wiąże się z określonymi kosztami, koniecznością przydzielania lokali, mieszkań, dodatkowych etatów. Wymaga ona zatem szczegółowego rozważenia i przygotowania długofalowego programu działania, jak również przeprowadzenia doraźnych korekt, z takim postulatem powinniśmy wystąpić.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#SylwesterZawadzki">Jednym z istotnych celów reformy było równoczesne umocnienie roli organów przedstawicielskich i usprawnienie państwowej administracji terenowej. Wszelkie sprzeczne z tym działania skazane będą z góry na niepowodzenie. Ścisły związek między tymi dwoma celami i konieczność równoczesnego działania w obu kierunkach nie zawsze jest w praktyce rozważany. W obecnym okresie po dokonaniu poważnych wysiłków na rzecz usprawnienia administracji, szczególnie silnie została zaakcentowana przez II Krajową Konferencję PZPR potrzeba działania na rzecz podnoszenia roli sesji rad narodowych, znaczenia aktywności ich komisji i podnoszenia autorytetu radnego. Wiąże się to z koniecznością bardziej aktywnego przeciwstawiania się tendencjom do formalizmu, czego wyrazem jest np. skracanie sesji rad narodowych, tak jakby jedynym celem miało być szybkie podjęcie potrzebnej uchwały, bez należytego rozpatrzenia opinii radnych i niezbędnego w związku z tym klimatu sprzyjającego rozwojowi dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#SylwesterZawadzki">Komisja zleciła podkomisji opracowanie opinii w oparciu o przebieg obrad Komisja przyjęła następującą uchwałę:</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#SylwesterZawadzki">„Komisja rozpatrzyła i przyjęła do wiadomości informacje:</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#SylwesterZawadzki">- Kancelarii Rady Państwa na temat działalności rad narodowych i ich organów w warunkach dwustopniowego podziału terytorialnego kraju;</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#SylwesterZawadzki">- Ministerstwa Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska na temat rezultatów reformy struktury terenowych organów państwowych oraz podziału administracyjnego kraju.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#SylwesterZawadzki">Oceniając pozytywnie wyniki reformy, Komisja wyraża zadowolenie z faktu, że problematyka rad narodowych znalazła tak wysoką rangę w pracach II Krajowej Konferencji PZPR.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#SylwesterZawadzki">Komisja wyraża pogląd, że w kontynuacji zadań reformy na pierwsze miejsce wysuwa się potrzeba dalszego podnoszenia roli rad narodowych jako organów przedstawicielskich i ich znaczenia dla rozwoju demokracji socjalistycznej, co łączy się nierozerwalnie z aktywizacją sesji rad, ich komisji i radnych. Odnosi się to w szczególności do umocnienia roli gminnych i miejskich rad narodowych - podstawowego ogniwa w tym systemie, a zwłaszcza rozszerzenia sfery ich samorządności i stworzenia szerszych możliwości rozwoju ich inicjatywy. Dotyczy to również rozwoju samorządu miast i wsi oraz wzmocnienia kontroli społecznej i potrzeby zapewnienia jej większej skuteczności.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#SylwesterZawadzki">Komisja wyraża przekonanie, że zbliżające się wybory do rad narodowych stopnia podstawowego będą stanowiły istotny postęp w działaniu na rzecz wzmocnienia pozycji ustrojowej rad, jak również zwiększenia ich wkładu w realizację zadań społeczno-gospodarczych rozwoju kraju i programu rozwoju demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#SylwesterZawadzki">Komisja zleca podkomisji administracji terenowej przygotowanie - na podstawie materiałów resortowych, koreferatu i przebiegu dyskusji - projektu opinii i przedstawienie jej Komisji na następnym posiedzeniu”.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#SylwesterZawadzki">W kolejnym punkcie porządku obrad Komisja rozpatrzyła odpowiedź na dezyderat w sprawie kredytów dla budownictwa jednorodzinnego, do której zgłosił uwagi poseł Jerzy Kusiak (PZPR).</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#SylwesterZawadzki">W związku z powyższym Komisja wysłuchała dodatkowych wyjaśnień wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego Zdzisława Fedorowicza. Wynika z nich m.in., że na początku II kwartału br. Narodowy Bank Polski dokona szczegółowej analizy zgłoszeń o udzielenie kredytów na potrzeby budownictwa indywidualnego i przedstawi odpowiednie wnioski w tej sprawie ministrowi finansów. Wnioski te zostaną również przedstawione Komisji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#SylwesterZawadzki">Komisja przyjęła nadesłaną odpowiedź jako wstępną i postanowiła ponownie rozpatrzyć problem po zapoznaniu się z wynikami analizy dokonanej przez Narodowy Bank Polski. Zwrócono uwagę na konieczność uwzględnienia w tej analizie problemu wzrostu kosztów budownictwa oraz możliwości umorzenia części kredytów w przypadku zwolnienia mieszkania państwowego przez kredytobiorcę.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>