text_structure.xml 230 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 5.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#WładysławKowalski">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#WładysławKowalski">Powołuję na sekretarzy posłankę Zofię Tomczyk i posła Stanisława Małolepszego. Protokół i listę mówców prowadzi poseł Małolepszy.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#WładysławKowalski">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#WładysławKowalski">Protokół 94 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#WładysławKowalski">Usprawiedliwiają nieobecność na posiedzeniach Sejmu następujący posłowie: Chajn Leon, Dobrowolski Henryk, Jaroszek Stefan, Kisiel Marian, Kulczyński Stanisław, Polewka Adam, Waleron Andrzej.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#WładysławKowalski">Proszą Wysoką Izbę o udzielenie urlopów zdrowotnych następujący posłowie: Bień Józef — od 1 do 31 maja br., Bigus Antoni — do 15 czerwca br., Dobruś Edward — od 9 maja do 10 czerwca br., Jacak Andrzej — od 8 maja do 8 czerwca br., Jura Albin — od 8 maja do 6 czerwca br., Kosydarski Władysław — od 10 do 31 maja br., Kwiatkowski Stanisław — do 1 czerwca br., Młotecki Władysław — od 7 do 30 maja br., Nowakowski Antoni — od 1 maja do 1 czerwca br., Nowicki Marian — od 7 maja do 6 czerwca br., Pol Maria — od 8 maja do 4 czerwca br., Zakrzewski Henryk — do 15 czerwca br.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#WładysławKowalski">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Wysoka Izba zgadza się na udzielenie urlopów wymienionym posłom. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#WładysławKowalski">Od ob. Prezesa Rady Ministrów otrzymałem pismo z dnia 14 maja 1951 r., w którym Rząd przedkłada Sejmowi Ustawodawczemu do zatwierdzenia następujące dekrety z mocą ustawy, ogłoszone w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z roku 1951:</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#WładysławKowalski">„1) dekret z dnia 19 kwietnia 1951 r. o zmianie przepisów o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych (Dz. U. R. P. nr 23, poz. 175),</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#WładysławKowalski">2) dekret z dnia 19 kwietnia 1951 r. o organach administracji miar oraz o miarach i narzędziach mierniczych (Dz. U. R. P. nr 26, poz. 195)”.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#WładysławKowalski">Powyższe dekrety przekazałem uprzednio do właściwych komisyj.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#WładysławKowalski">W dniu 23 maja br. przekazałem do właściwych komisyj następujące rządowe projekty ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#WładysławKowalski">„1) o likwidacji ochrony skarbowej (druk nr 946),</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#WładysławKowalski">2) o organizacji władz naczelnych w dziedzinie rolnictwa (druk nr 947),</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#WładysławKowalski">3) o medalu „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” (druk nr 950),</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#WładysławKowalski">4) o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy (druk nr 944)”.</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: poselski projekt ustawy — Ustawa Konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Polski Ludowej (druk nr 948).</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#WładysławKowalski">Czy w tej sprawie pragnie kto zabrać głos? Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#WładysławKowalski">Wobec tego proponuję, aby Wysoka Izba — na podstawie art. 25 regulaminu Sejmu Ustawodawczego — odesłała powyższy projekt ustawy do Komisji Prawniczej i Regulaminowej, Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Izba zgodziła się na moją propozycję. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: rządowy projekt ustawy o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 15 lutego 1951 r. umowy pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o zamianie odcinków terytoriów państwowych (druk nr 949).</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu Wiceprezesowi Rady Ministrów ob. Zawadzkiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#komentarz">(Powitany oklaska mi:)</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#Komentarz">Wysoka Izbo! W imieniu Rządu mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie ustawę ratyfikacyjną, dotyczącą umowy zawartej między Rzeczypospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o zamianie odcinków terytoriów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#Komentarz">Zgodnie z treścią umowy ZSRR odstępuje w drodze wzajemnej zamiany Rzeczypospolitej Polskiej odcinek terytorium państwowego w obwodzie drohobyckim o ogólnej powierzchni 480 km2. Odcinek ten zostanie włączony do obszaru Rzeczypospolitej Polskiej, a nasza granica państwowa ulegnie odpowiedniemu przesunięciu.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#Komentarz">Rzeczpospolita Polska ze swej strony odstępuje Związkowi Socjalistycznych Republik Rad w drodze wzajemnej zamiany odcinek graniczny terytorium państwowego w woj. lubelskim o takiej samej powierzchni, tj. równej 480 km2. Odcinek ten zostanie włączony do obszaru. ZSRR, a granica państwowa ulegnie odpowiedniemu przesunięciu.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#Komentarz">Z inicjatywą zamiany wystąpił Rząd Polski, działając w interesie naszej gospodarki narodowej. Inicjatywa ta spotkała się z życzliwym przyjęciem ze strony Związku Radzieckiego, a rokowania, które toczyły się w atmosferze prawdziwej przyjaźni i zrozumienia wzajemnych interesów, doprowadziły do zawarcia umowy.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#Komentarz">Umowę tę w dniu dzisiejszym przedkładam Wysokiej Izbie celem uchwalenia ustawy ratyfikacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#Komentarz">Pragnę w pierwszym rzędzie dać odpowiedź na pytanie, jakie są istotne elementy umowy.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#Komentarz">Otóż Polska otrzymuje od ZSRR odcinek terytorium w obwodzie drohobyckim w okolicach Ustrzyk Dolnych.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#Komentarz">ZSRR otrzymuje od Polski odcinek terytorium w woj. lubelskim, w trójkącie między rzekami: Bugiem, Sołokiją Huczwą na południe od Hrubieszowa i na wschód od Tomaszowa Lubelskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#Komentarz">Umowa opiera się na zasadzie wzajemnej zamiany kilometr za kilometr. Obszar Rzeczypospolitej Polskiej i ZSRR w kilometrach kwadratowych nie ulega zatem żadnym zmianom.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#Komentarz">Mieszana Polsko-Radziecka Komisja Delimitacyjna w ciągu 2 do 3 miesięcy od dnia wymiany dokumentów ratyfikacyjnych dokona wytyczenia w terenie linii granicznej zgodnie z opisem granicy w dwóch załącznikach do umowy i załączoną do niej mapą.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#Komentarz">Dokumenty ratyfikacyjne będą wymienione w Warszawie. Protokół, stanowiący załącznik i nieodłączną część umowy, reguluje sprawy majątkowe i przesiedleniowe. Oparty on jest na następujących zasadach.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#Komentarz">Wymiana odcinków odbywa się bez wzajemnego odszkodowania. Obie strony przekazują sobie w stanie nienaruszonym nieruchomy majątek państwowy, spółdzielczo-kołchozowy, spółdzielczy, jak również inny majątek społeczny wraz z urządzeniem przedsiębiorstw, kolei żelaznych i środków łączności.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#Komentarz">Wzajemne przekazywanie tego mienia odbywa się bez odszkodowania. Zasada ta posiada szczególne znaczenie dla naszych interesów.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#Komentarz">Umowa zabezpiecza równocześnie obu stronom prawo wywozu ruchomego majątku państwowego, spółdzielczo-kołchozowego i spółdzielczego, innego majątku społecznego, zapasowych i niewmontowanych urządzeń przedsiębiorstw, kolei żelaznych, środków łączności, transportu, traktorów, maszyn rolniczych i zwierząt użytkowych.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#Komentarz">Umowa przewiduje przesiedlenie się ludności z terenów ulegających przekazaniu. Dla informacji podaję, że na terytorium czterech gmin, mianowicie Krystynopoł, Bełz, Chorobrów i Uhnów, które przechodzą całkowicie do ZSRR, oraz trzech gmin, mianowicie Waręz, Dołhobyczów i Tarnoszyn, które przechodzą częściowo, mieszka około 14.000 ludzi. W myśl zasad przesiedlenia ludność polska zamieszkała na odcinku, który odstąpiony zostaje Związkowi Radzieckiemu, pozostanie w granicach Państwa Polskiego i żadne w jej sytuacji prawnej, nie zajdą zmiany. Analogiczna jest sytuacja prawna ludności, która będzie przesiedlona, przez władze radzieckie z odcinka przechodzącego do Polski.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#Komentarz">Ludność obu odcinków ma prawo wywozu całego swego ruchomego majątku. Mogę zapewnić Wysoką Izbę, że Rząd dołoży wszelkich starań, by przesiedlenie ludności z odstępowanego ZSRR odcinka terytorium odbyło się w warunkach jak najdogodniejszych, by nie była ona narażona na trudności i by interesy jej zostały należycie zabezpieczone.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#Komentarz">Dla realizacji zawartych w protokole postanowień, oba Rządy powołują mieszaną polsko-radziecką komisję pełnomocników dla załatwienia spraw związanych z przekazaniem mienia.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#Komentarz">Wysoka Izbo! Pragnę wskazać na motywy, którymi kierowały się Rządy Polski i ZSRR przy zawieraniu umowy.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#Komentarz">Motywem podstawowym, który zadecydował, że Rząd Polski wystąpił z inicjatywą zamiany i podpisał umowę, są złoża naftowe z poważną ilością czynnych otworów oraz złoża gazu ziemnego, znajdujące się na odcinku terytorium odstępowanym nam przez Związek Radziecki, Tak więc dzięki tej umowie uzyskujemy szczególnie cenne i niezbędne dla naszej gospodarki paliwa.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#Komentarz">Ze swej strony ZSRR uzyskuje dzięki umowie pewne udogodnienia w komunikacji kolejowej.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#Komentarz">W podpisanej z ZSRR urnowe znalazła dobitny wyraz dobra wola i przyjacielska współpraca, znalazło dobitny wyraz zrozumienie przez obie strony wzajemnych potrzeb i interesów. Z uwagi zaś na szczególne korzyści, jakie uzyskuje Polska Ludowa, umowa stanowi nowy akt braterskiej pomocy dla nas ze strony ZSRR. Te wzajemne stosunki nowego typu wynikają z wieczystego sojuszu i przyjaźni łączących Polskę i Wielki Związek Radziecki.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#Komentarz">W świetle tych faktów, zważywszy, że umowa, którą Rząd dziś przedkłada, stanowi dalsze wzmocnienie naszego potencjału gospodarczego i czyni zadość naszym istotnym potrzebom — wnoszę w imieniu Rządu o uchwalenie ustawy ratyfikacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#WładysławKowalski">Nikt więcej głosu nie żąda.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#WładysławKowalski">Proponuję, aby Wysoka Izba — na podstawie art. 25 regulaminu Sejmu Ustawodawczego — odesłała powyższy projekt ustawy do Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#WładysławKowalski">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Izba zgodziła się na moją propozycję. Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu o przedłożeniu rządowym o zamknięciu rachunków państwowych za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1948 r. z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi przez Sejm Ustawodawczy absolutorium co do budżetowej gospodarki finansowej za powyższy okres (druk nr 933).</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Krygierowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#AlfredKrygier">Wysoka Izbo! Mam zaszczyt referować imieniem Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu przedłożenie rządowe o zamknięciu rachunków państwowych za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1948 r. i wniosek Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#AlfredKrygier">Art. 40 ustawy z dnia 9 marca 1949 r. o kontroli państwowej głosi, iż sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli o zamknięciach rachunków państwowych z wnioskiem o absolutorium dla Rządu winno być przedstawione Radzie Państwa w ciągu sześciu miesięcy od otrzymania przez Najwyższą Izbę Kontroli zamknięć od Rządu. § 13 przepisów rachunkowo-kasowych dla Centralnej Księgowości Ministerstwa Skarbu przewiduje nadesłanie Najwyższej Izbie Kontroli zamknięć rachunków przez Ministerstwo Skarbu najpóźniej w 9 miesięcy po upływie roku budżetowego. Z tych przepisów wynika, iż prace NIK powinny się zakończyć po 15 miesiącach od dnia zamknięcia okresu budżetowego. W pierwszych latach po wyzwoleniu nawet mowy być nie mogło o terminowym wykonaniu obowiązków ustawowych przez ówczesne Ministerstwo Skarbu i przez NIK. Powody są zupełnie zrozumiałe i Wysokiej Izbie znane. Młody i faktycznie tworzący się organizm państwowy — i w tej dziedzinie nie chcieliśmy być kontynuacją Polski przedwrześniowej — nie mógł wykonać w tym terminie tak wielkich obowiązków ustawowych, zwłaszcza iż zakres budżetu stale wzrastał w rozmiarach bardzo poważnych. Zważywszy te okoliczności zbadać należy, w jakiej mierze i w jaki sposób w sensie terminowości NIK spełniła swe obowiązki, ustawowe.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#AlfredKrygier">Praca NIK jest oczywiście pracą ciągłą i bieżącą, tzn. nie rozpoczyna się dopiero w chwili przesłania jej zamknięć rachunków przez Ministerstwo Skarbu, które z kolei może zamknąć rachunki za okres budżetowy dopiero po ich otrzymaniu od wszystkich władz i urzędów. Zamknięcie rachunków i ich terminowe wykonanie jest w istocie rzeczy udziałem sprawnie działającej administracji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#AlfredKrygier">Ministerstwo Skarbu złożyło Najwyższej Izbie Kontroli sprawozdania:</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#AlfredKrygier">− za okres 1944–1945 — 30. IX.1947 r.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#AlfredKrygier">− 1945–1946 — 4.XII.1948 r.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#AlfredKrygier">− 1946 — 7.XII.1949 r.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#AlfredKrygier">− 1947 — 1.VI.1950 r.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#AlfredKrygier">− 1948 — 27.I.1951 r.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#AlfredKrygier">− 1949 — 10.V.1951 r.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#AlfredKrygier">Najwyższa Izba Kontroli złożyła Radzie Państwa sprawozdania w terminach następujących:</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#AlfredKrygier">− za okres 1944–1945 — w 1948 r.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#AlfredKrygier">− 1945–1946 — w 1949 r.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#AlfredKrygier">− 1946 — 22.VI.1950 r.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#AlfredKrygier">− 1947 — 13.VII.1950 r.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#AlfredKrygier">− 1948 — 23.IV.1951 r.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#AlfredKrygier">Najwyższa Izba Kontroli złoży prawdopodobnie Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie o zamknięciach rachunków państwowych za 1949 r. już w niedługim czasie, albowiem prace te są już na ukończeniu.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#AlfredKrygier">Podane terminy świadczą, iż okres prac nad sporządzaniem zamknięć rachunków przez Ministerstwo Skarbu i złożeniem sprawozdania Radzie Państwa przez Najwyższą Izbę Kontroli jest coraz krótszy, mimo iż wzrósł w sensie ilościowym i rzeczowym zakres prac budżetowych. Możemy stwierdzić fakt bardzo dodatni, iż w ciągu zaledwie 1,5-rocznego okresu Ministerstwo Skarbu i Najwyższa Izba Kontroli wykonały prace z trzech okresów budżetowych. Jest to wysiłek w sensie rzeczowym i ilościowym bardzo wielki.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#AlfredKrygier">Oczywiście otwarta jest sprawa organizacji, metod i sposobów wykonania kontroli. To zagadnienie nabiera z biegiem lat coraz większego znaczenia. Działalność naszych władz państwowych i państwowych organizacji gospodarczych przestaje być administracją, ową „grupą A” preliminarzy i zamknięć rachunków, a staje się funkcją społeczno-gospodarczą, pozbawioną wszelkich cech fiskalizmu państwa kapitalistycznego. Ta preponderancja zagadnień społeczno-gospodarczych i finansowych nad zagadnieniami skarbowymi ujawnia się już w preliminarzach budżetowych i ich wykonaniu od 1946 r., a ze szczególną wyrazistością występuje w okresie budżetowym 1950 r. Zagadnienie reorganizacji kontroli i jej zasadniczych zmian jest z tego powodu otwarte.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#AlfredKrygier">Zamknięcie rachunków państwowych za 1948 r. jest wykonaniem ustawy skarbowej z dnia 30 grudnia 1947 r. i ustawy o dodatkowych kredytach budżetowych z dnia 18 listopada 1948 r. Nasze dotychczasowe preliminarze budżetowe także i za okresy późniejsze wymagają kredytów dodatkowych. Oczywiście stanem idealnym byłoby preliminowanie kredytów w ten sposób, by wykonanie pokrywało się w 100% z preliminarzem. W naszych warunkach jest to jeszcze niemożliwe i być może, że w ogóle będzie niemożliwe z przyczyn natury obiektywnej. Nasz ogromny rozmach inwestycyjny, budowa państwa socjalistycznego i wzrastający dochód narodowy rodzą stale nowe potrzeby, które z kolei wymagają kredytów dodatkowych, a w konsekwencji sankcji ustawodawczej, a więc ustawy o kredytach dodatkowych.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#AlfredKrygier">Tempo naszego rozwoju gospodarczego, a więc i finansowego jest szybsze, aniżeli to przewiduje preliminowany budżet i z tego powodu powstaje konieczność uchwalania przez Wysoki Sejm kredytów dodatkowych.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#AlfredKrygier">Druga przyczyna jest już natury podmiotowej, mianowicie zbyt małe doświadczenie — mówimy o 1948 r. — naszego aparatu skarbowego, który mógł korzystać wprawdzie z trzydziestoletniego wówczas doświadczenia Związku Radzieckiego, jednak mimo to brakowało mu rutyny w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#AlfredKrygier">Jaki społeczno-gospodarczy punkt wyjścia był podstawą naszego budżetu na 1948 r.? Można określić to w sposób następujący:</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#AlfredKrygier">Rozwój gospodarczy kraju odbywał się pod znakiem systematycznego ograniczania i wypierania elementów kapitalistycznych i wzrostu form gospodarki socjalistycznej we wszystkich dziedzinach naszej gospodarki narodowej. Nie podaję cyfr, będą one przedmiotem obrad Wysokiej Izby w czasie rozprawy nad wykonaniem ustawy o państwowym planie gospodarczym. Najwyższa Izba Kontroli podaje jako uzasadnienie wniosku o udzielenie Rządowi absolutorium wiele cyfr świadczących, iż w r. 1948 można było stwierdzić stały i szybki rozwój naszego życia gospodarczego, Rok sprawozdawczy jest jednocześnie początkiem nowego etapu naszego życia społeczno-gospodarczego. Hasło budowy państwa socjalistycznego oznaczało jednocześnie jego realizację. A realizacja to nie tylko władanie środkami produkcji, lecz i socjalistyczne gospodarowanie, będące przecież przeciwieństwem gospodarki kapitalistycznej. A więc już nie tylko wzrost produkcji, lecz i jej jakość i zwiększona wydajność pracy, nie tylko troska o techniczny stan maszyn, lecz i lepsze i bardziej wydajne ich wykorzystanie, nie tylko faktyczny pobyt pracowników w zakładzie pracy, lecz i zwiększona dyscyplina pracy i poczucie odpowiedzialności indywidualnej i zespołowej — oto zagadnienia, które stwarza już w 1948 r. zadanie budowy państwa socjalistycznego i jej realizacja.</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#AlfredKrygier">W dziedzinie politycznej rok 1948 — to stabilizacja i uspokojenie kraju, w polityce zagranicznej — to rosnące chmury na terenie międzynarodowym i zupełnie wyraźne tendencje agresywne kapitalizmu angloamerykańskiego.</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#AlfredKrygier">Układ techniczny preliminarza i budżetu na 1948 r. pozostał bez zmian w stosunku do 1947 r. A więc zachowany został jego podział na cztery części: grupa A — Administracja, grupa B — Przedsiębiorstwa i Zakłady, grupa C — Monopole. Pomijam grupę D — (Fundusze).</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#AlfredKrygier">Ten podział, jeszcze nie odtwarzający w tej dziedzinie ówczesnej rzeczywistości gospodarczo-politycznej, musiał siłą rzeczy doprowadzić do takich paradoksów, jak włączenie do grupy A zaopatrzenia ludności lub kredytów na renty i emerytury. W grupie B — nie zniknęła jeszcze kapitalistyczno-fiskalna pozostałość jak monopole państwowe (tytoń, spirytus, sól, zapałki i loteria państwowa), mimo iż cały wielki i średni przemysł znajdował się w rękach Państwa. Pozostał też bez zmiany taki stan, że pewna liczba przedsiębiorstw objęta była budżetem państwowym, a pewna część była poza budżetem.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#AlfredKrygier">Ten brak jednolitości dowodzi, iż dopiero w latach następnych osiągnęliśmy w tej dziedzinie znaczny postęp, normując te zagadnienia w sposób jednolity, czego wynikiem była jednolita organizacja przemysłu i włączenie monopolów — z wyjątkiem loterii — do ogólnego już systemu organizacyjnego naszego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#AlfredKrygier">Dalszą cechą tego okresu budżetowego jest fakt istnienia jeszcze Ministerstwa Ziem Odzyskanych, które zostało jednak zlikwidowane już w niedługim czasie po okresie sprawozdawczym ustawą z dnia U stycznia 1949 r. Z dniem 21 stycznia 1949 r. nastąpiło scalenie administracji Ziem Odzyskanych z ogólną administracją państwową. Ten fakt nie jest tylko zwykłym aktem administracyjnym, lecz aktem dużej wagi politycznej także i o znaczeniu międzynarodowym,</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#AlfredKrygier">Innym, wyrazem stabilizacji stosunków w naszym kraju w 1948 r. były minimalne już ruchy migracyjne, I tak w 1945/46 r. ruch migracyjny wynosił 2,3 miliona osób, podnosząc się w 1947 r. do 6 milionów, by spaść w 1948 r. do 313 tysięcy. Mogliśmy twierdzić w latach 1945 do 1947, iż kraj nasz wówczas się urządzał, a natomiast w 1948 r. nasz kraj już się urządził, zważywszy minimalny ruch migracyjny.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#AlfredKrygier">W 1948 r. zakończono prace inwentaryzacji mienia poniemieckiego i opuszczonego na Ziemiach Odzyskanych oraz ich zagospodarowania. Skończył się więc w tempie bardzo szybkim okres „szabru” (rzecz charakterystyczna, iż termin ten zniknął nieomal zupełnie i z naszego słownika potocznego), skończył się rozdział tragedii okupacyjnej, której wyrazem było „mienie opuszczone”.</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#AlfredKrygier">Ostatnim, wreszcie relictum doby powojennej było Ministerstwo Aprowizacji, tzn. w praktyce reglamentowanie zaopatrzenia ludności w pewne, podstawowe artykuły żywności, a więc system kartkowy jako wynik niedoboru żywności w pierwszych latach po wyzwoleniu. Niedobór ten byłby jeszcze większy, gdyby nie przyjazna i jakże cenna pomoc Związku Radzieckiego, która umożliwiła nam przetrwanie w latach 1945–1947 r.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#AlfredKrygier">W roku sprawozdawczym kończy się reglamentacja środków żywności. Posiadaliśmy już wówczas środki żywności w dostatecznej ilości, umożliwiającej zaopatrzenie ludności na wolnym rynku, a nawet eksport. Ministerstwo Aprowizacji zostało zlikwidowane z dniem 1 października 1948 r., zaś Fundusz Aprowizacyjny nawet wcześniej — 1 maja 1948 r. W ciągu tych kilku miesięcy zlikwidowano również urzędy podległe temu ministerstwu, a więc rejonowe centrale aprowizacyjne, które zaopatrywały pracowników kluczowych gałęzi przemysłu w liczbie około 1,6 mln osób, i zjednoczone centrale aprowizacyjne zaopatrujące około 2,3 mln osób.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#AlfredKrygier">Rząd preliminował w okresie sprawozdawczym dochody w wysokości 311,2 mld zł, wydatki w kwocie 271,5 mld zł. Ten preliminarz został przez Wysoki Sejm, podwyższony po stronie dochodów do wysokości 317,4 mld i po stronie wydatków do wysokości 277,6 mld. Nadwyżka wynosząca 39,7 mld zł była przeznaczona w myśl art. 2 lit. b) ustawy skarbowej na pokrycie wydatków inwestycyjnych. Na mocy ustawy o kredytach dodatkowych z dnia 18 listopada 1948 r. 1) zwiększono dochody grupy A o 12 mld złotych i 2) zwiększono kredyty w grupie B i w budżecie majątkowym o sumę 50,2 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#AlfredKrygier">Po uwzględnieniu tych oraz innych zmian mniejszego znaczenia ostatecznie dochody preliminowano w kwocie 337,4 mld zł, wydatki w wysokości 338,3 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#AlfredKrygier">Wykonanie budżetu zmieniło jednak stan bardzo poważnie, albowiem osiągnięto dochody w wysokości 449 mld zł. Wydatki netto wynosiły 365,1 mld zł, czyli nadwyżka wyniosła 83,9 mld zł. W konsekwencji wykonanie budżetu po stronie dochodów było wyższe o 120,6 mld zł, po stronie wydatków o 26,7 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#AlfredKrygier">Ogólnopaństwowe zamknięcie kasowe Rzeczypospolitej Polskiej wynosiło w okresie sprawozdawczym 1 bilion 594 mld w gotowiźnie 497 mln zł w papierach państwowych. Na tę sumę składają się po stronie przychodów i rozchodów pozycje następujące:</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#AlfredKrygier">1) dochody i wydatki budżetowe, których wysokość już podałem,</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#AlfredKrygier">2) sumy obrotowe,</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#AlfredKrygier">3) sumy niebudżetowe i wreszcie 4) pozostałość kasowa na dzień 1 stycznia 1949 r.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#AlfredKrygier">Przez sumy obrotowe rozumie się przychody i rozchody dokonane przez organy skarbowe na rachunek rozporządzalnej gotowizny Skarbu Państwa. Sumy te podlegają wyrównaniu lub przeciwstawnemu zarachowaniu w innych organach skarbowych. Zamknięcia sum obrotowych nie są oczywiście uwzględnione w zamknięciach rachunków państwowych. W grupie zamknięć kasowych wpływy na rachunkach przychodowych i rozchodowych wynosiły 977 mld zł, rozchody na obu tych rachunkach 600,9 mld zł, razem 1 bilion 23 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#AlfredKrygier">Sumy niebudżetowe to rachunki bieżące, sumy komunalne, depozyty w gotówce i w papierach wartościowych. Pozostałość na dzień. 31 grudnia 1948 r. wynosiła 13 mld w gotowiźnie i 15,3 mln w papierach wartościowych. Rachunki te otwiera się władzom i urzędom skarbowym nie posiadającym prawa asygnowania z kredytów budżetowych oraz instytucjom niepaństwowym, jak samorząd, instytucje społeczne itd. Obroty na tych rachunkach władz i urzędów państwowych wynosiły 84,5 mld zł po stronie przychodu i 83 mld zł po stronie rozchodu. Na rachunkach instytucji nie państwowych obroty wynosiły 7,6 mld zł po stronie przychodu i 7,3 mld zł po stronie rozchodu.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#AlfredKrygier">Wspomniałem już o strukturze budżetu i jego podziale na cztery grupy. W tym układzie siłą rzeczy wydatki na grupę A odgrywają rolę dominującą i wynoszą w okresie sprawozdawczym 364 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#AlfredKrygier">Omawiając tę grupę wydatków trzeba z całym naciskiem stwierdzić pokojowy charakter naszego budżetu, czego dowodem fakt, iż wydaliśmy na Ministerstwo Obrony Narodowej 11,34% całości wydatków grupy A, wobec 14% w roku 1947.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#AlfredKrygier">Wspomniałem już o poważnym zagadnieniu w okresie sprawozdawczym — o wyżywieniu ludności, jako wyniku zniszczenia kraju i nędzy okupacyjnej. Fakt, iż na wyżywienie ludności wydaliśmy w okresie sprawozdawczym przeszło 76 mld zł, tj. 27% ogółu wydatków grupy A, jest nie tylko uzewnętrznieniem wagi tego zagadnienia, lecz przede wszystkim troski Państwa o byt mas pracujących. Wydatki na ten cel zwiększyły się nawet w roku 1948, albowiem w 1947 r. wynosiły mniej, gdyż 19,6 mld zł, tj. 25% wydatków grupy A.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#AlfredKrygier">76 mld wydatków na zaopatrzenie ludności pracującej, małe wydatki na obronę narodową i jednocześnie w bardzo szybkim tempie odbudowujący się kraj nieomal w 100% z funduszów państwowych — oto obraz budżetu okresu sprawozdawczego.</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#AlfredKrygier">Najwyższa Izba Kontroli w uzasadnieniu wniosku o absolutorium dla Rządu RP stwierdza, iż „w wyniku wytężonej i skutecznej akcji organów Bezpieczeństwa Publicznego oraz usprawnienia aparatu porządku publicznego następuje (w roku sprawozdawczym) ogólna poprawa stanu bezpieczeństwa publicznego...”. Cyfry są dowodem słuszności tego twierdzenia, albowiem w okresie sprawozdawczym wydaliśmy na ten cel 7,01% ogółu wydatków grupy A, wobec 9,62% w roku 1947.</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#AlfredKrygier">Wydaliśmy w 1948 r. na oświatę, kulturę, opiekę społeczną i zdrowie nieomal 13% ogółu wydatków grupy A. Ta suma obejmuje zaledwie niewielki ułamek wydatków na te cele, albowiem znaczna część wydatków tych mieści się w innych budżetach, a więc samorządu, ubezpieczeń społecznych a także i innych władz państwowych. Dopiero układ preliminarza budżetowego na rok 1951 pozwala nam na ścisłe obliczenie wysokości wydatków według ich kategorii, a nie według resortów administracji państwowej, Charakterystyczną cechą naszej gospodarki skarbowej jest minimalny — w stosunku do całości naszych wydatków państwowych — wydatek na długi państwowe. Wydaliśmy na ten cel w okresie sprawozdawczym 2,14% wydatków grupy A. Wydatek ten zwiększył się w stosunku do roku 1947, wówczas wynosił 0,28% wydatków grupy A.</u>
          <u xml:id="u-5.48" who="#AlfredKrygier">Rok 1948 to początek wielkich operacji kredytowo-towarowych ze Związkiem Radzieckim na skalę pokojową. Skończyły się już dostawy sprzętu wojennego a później akcja pomocy przyjacielskiej, rozpoczęła się normalna wymiana gospodarcza jako wynik przyjaznych wzajemnych stosunków gospodarczych. Cyfry obrotu towarowego są dowodem tego stanu, a przede wszystkim świadczą, jak wielkie znaczenie polityczne i skarbowo-gospodarcze ma dla nas przyjaźń i sojusz ze Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-5.49" who="#AlfredKrygier">Wydatki grupy A podzielone są na trzy części: osobowe, rzeczowo-administracyjne i rzeczowe. Wysokość tych wydatków wyrażona w odsetkach jest w pewnej mierze wskaźnikiem dobrej administracji. Podkreślam: w pewnej mierze, albowiem na pojęcie „dobrej administracji” składa się zbyt wiele innych czynników, by odsetek wydatków był wskaźnikiem wyłącznym. Mimo to zastrzeżenie stosunek procentowy tych grup ma bardzo poważne znaczenie. Badając odsetki te na przestrzeni trzech lat stwierdzamy bardzo poważny spadek wydatków osobowych, wzrost wydatków rzeczowych i rzeczowo-administracyjnych, a mianowicie wydatki wynosiły:</u>
          <u xml:id="u-5.50" who="#AlfredKrygier">— 1946; 1947; 1948,</u>
          <u xml:id="u-5.51" who="#AlfredKrygier">— osobowe — 27,3; 17,7; 13,3,</u>
          <u xml:id="u-5.52" who="#AlfredKrygier">— rzeczowo-admin. — 13,6; 8,9; 5,9,</u>
          <u xml:id="u-5.53" who="#AlfredKrygier">— rzeczowe — 59,1; 73,4; 80,8.</u>
          <u xml:id="u-5.54" who="#AlfredKrygier">Są to odsetki tych wydatków w stosunku do całości wydatków grupy A.</u>
          <u xml:id="u-5.55" who="#AlfredKrygier">Dochody państwowe (osiągnięte) wynosiły, jak podałem, 449 mld zł, z tego grupa A dała 360,6 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-5.56" who="#AlfredKrygier">Rzecz zrozumiała, iż największe dochody osiągnęło Ministerstwo Skarbu, odsetek ten w stosunku do całości wynosił w okresie sprawozdawczym 49,57%, Ministerstwo Przemysłu i Handlu 36%, ogólny Zarząd Skarbowy 10,01%, inne resorty administracji państwowej osiągnęły dochody znacznie mniejsze, nie przekraczające 2% dochodów grupy A.</u>
          <u xml:id="u-5.57" who="#AlfredKrygier">Wśród dochodów Ministerstwa Skarbu 96% to podatki na ogólną sumę 176 mld zł danin wpłaconych. Wśród tych podatki bezpośrednie są pozycją najważniejszą, bo stanowią 169,1 mld zł, podatki pośrednie przyniosły zaledwie 6,2 mld zł, czyli niespełna 4% podatków bezpośrednich. Uderzają zaległości podatków bezpośrednich wynoszące 29 mld zł. Istniejąca jeszcze w tym czasie dość silna inicjatywa prywatna (znaczna część handlu detalicznego, pewna część handlu hurtowego, drobna wytwórczość) nie poczuwała się do obowiązku opłacania podatków Państwu, uczyniła to dopiero zmuszona sankcjami natury skarbowo-administracyjnej. Podatki pośrednie mają od chwili wyzwolenia stałą tendencję spadku. Cyfrę na rok 1948 podałem już. Cyfra ta jest szczególnie uderzająca, jeżeli zauważymy, iż w roku 1944/45 podatki pośrednie wynosiły 27% ogólnych wpływów podatkowych, podnosząc się nawet w r. 1945/46 do 77%, by spaść w 1948 r. do niespełna 4%.</u>
          <u xml:id="u-5.58" who="#AlfredKrygier">Również i cła, to znaczy celne opłaty manipulacyjne nie dają Skarbowi Państwa niemal żadnego dochodu, albowiem dochód uzyskany w okresie sprawozdawczym wynosił zaledwie 600 milionów złotych, a więc niespełna 0,5% dochodów z danin publicznych.</u>
          <u xml:id="u-5.59" who="#AlfredKrygier">Cła i podatki pośrednie — to rozdział walki klasowej. W państwach kapitalistycznych ich wysokość jest niejako barometrem siły względnie słabości klasy pracującej. Nic dziwnego, iż w naszym ustroju i cła i podatki pośrednie nie odgrywają żadnej roli w dochodach skarbowych Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-5.60" who="#AlfredKrygier">Grupa B — Przedsiębiorstwa i Zakłady dokonały wpłat (10 przedsiębiorstw) w wysokości 9,1 mld zł, z czego 8,7 mld dały Polskie Koleje Państwowe i Polska Poczta, Telegraf i Telefon, wpływy do Skarbu Państwa 8 innych przedsiębiorstw wynoszą różnicę tych sum.</u>
          <u xml:id="u-5.61" who="#AlfredKrygier">Dopłaty Skarbu Państwa do 12 przedsiębiorstw wynoszą 3,6 mld zł. Niektóre z tych przedsiębiorstw są i powinny być deficytowe i muszą otrzymywać dopłaty ze Skarbu Państwa, w innych zawodziła gospodarka w roku sprawozdawczym.</u>
          <u xml:id="u-5.62" who="#AlfredKrygier">Wpłaty niektórych przedsiębiorstw były zbyt małe (Lasy Państwowe) zważywszy ich rozmiar i możliwości gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-5.63" who="#AlfredKrygier">Grupa C — Monopole dały wpływ w wysokości 78,4 mld zł, z czego monopole: spirytusowy i tytoniowy 76,4 mld, resztę, a więc niespełna 2 mld, trzy inne monopole.</u>
          <u xml:id="u-5.64" who="#AlfredKrygier">Oto w syntetycznym skrócie analiza zamknięć rachunków państwowych za rok 1918.</u>
          <u xml:id="u-5.65" who="#AlfredKrygier">Stwierdzamy fakty bardzo dodatnie, a więc przyśpieszenie prac nad zamknięciami przez Ministerstwo Skarbu i w konsekwencji przez Najwyższą Izbę Kontroli, stale polepszającą się pracę resortów naszej administracji państwowej i ich zwiększającą się dyscyplinę budżetową. Polega ona na bardziej ścisłym i zdyscyplinowanym budżetowaniu, równomiernym rozłożeniu — w granicach możliwości gospodarczych — wydatków na cały okres budżetowy, na wyzyskaniu kredytów z działów budżetowych, na które są przeznaczone w preliminarzu, a wreszcie na bardziej oszczędnej gospodarce osobowej, której dowodem są stale zmniejszające się wydatki osobowe grupy A.</u>
          <u xml:id="u-5.66" who="#AlfredKrygier">Oczywiście nasza młoda administracja państwowa i państwowa organizacja gospodarcza popełniały i błędy, wykazując usterki i niedomagania. Wynikały one z braku doświadczenia, no i ogromu zadań. Wymienię najważniejsze, tj. te, które są nie tylko aktualnymi błędami, dającymi się względnie łatwo usunąć, lecz których powód jest znacznie głębszy, tj. wynika z naszej nowej zupełnie problematyki społeczno-gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-5.67" who="#AlfredKrygier">Stwierdziłem już, iż kredyty dodatkowe są u nas koniecznością niezbędną, wynikającą z tempa naszego rozwoju gospodarczego. Ten fakt utrudnia oczywiście kontrolę. A drugie — to braki w sprawozdawczości, której ciągłość i systematyczność jest przecież jedną z form kontroli i planowania. Inna trudność — to brak synchronizacji między sprawozdaniami bankowymi i resortowymi, co utrudnia oczywiście kontrolę. A wreszcie fakt niepełności preliminarza budżetowego w okresie sprawozdawczym. Niektóre przedsiębiorstwa grupy B figurowały wówczas w budżecie jedynie kwotami wpłat względnie dopłat do Skarbu, nie podając szczegółowych planów finansowych. Natomiast niektóre znowu złożyły sprawozdania, jakkolwiek ich plany finansowe nie były podane w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-5.68" who="#AlfredKrygier">Banki, państwowe przedłożyły Najwyższej Izbie Kontroli za okres sprawozdawczy po raz pierwszy zamknięcia rachunkowe, tj. bilanse, rachunki wyników i sprawozdania z działalności. Współpraca banków państwowych z NIK układa się bardzo dobrze. Oba te fakty, tj. dobrą sprawozdawczość banków i ich dobrą współpracę uznać należy za objaw bardzo dodatni.</u>
          <u xml:id="u-5.69" who="#AlfredKrygier">Wymienione objawy ujemne, wymagające obserwacji i ewentualnej korektury w latach następnych, dotyczą niektórych przedsiębiorstw państwowych i zmuszają jednocześnie do przeprowadzenia całokształtu kontroli państwowej pod kątem widzenia rozwoju tych przedsiębiorstw, a więc ich dynamiki, a nie tylko badań, które nazwałbym statycznymi, tj. zgodności preliminarza z jego wykonaniem.</u>
          <u xml:id="u-5.70" who="#AlfredKrygier">Zamknięcie rachunków państwowych za rok 1948, mimo te objawy ujemne, o których wyżej wspomniałem, jest dowodem pracy i dużego dorobku czasu ówczesnego. Rok 1948 to praca codzienna, a jednocześnie przygotowanie narodu naszego do ogromnego wysiłku, którego początkiem będzie rok 1950 — do Planu 6-letniego. A dokona tego wysiłku, błogosławionego w skutki dla nas i pokoleń następnych, wolny naród socjalistyczny, jak uczy Józef Stalin — wolny „od niedających się pogodzić przeciwieństw klasowych”.</u>
          <u xml:id="u-5.71" who="#AlfredKrygier">Bezsprzecznie jest to praca pełna trudu, wysiłku i ofiarności wolnego narodu, budującego jeszcze podstawy socjalizmu, a droga do lego celu wiedzie — jak głosi Przewodniczący Komitetu Centralnego PZPR Bolesław Bierut — „przez poszanowanie dla autorytetu władzy ludowej, odnoszenie się do praw przez tę władzę wydanych z najwyższym szacunkiem, przestrzeganie na każdym kroku zasad praworządności rewolucyjnej”.</u>
          <u xml:id="u-5.72" who="#AlfredKrygier">Imieniem Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu wnoszę:</u>
          <u xml:id="u-5.73" who="#AlfredKrygier">Wysoki Sejm raczy zatwierdzić wniosek Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu, podany w druku nr 933.</u>
          <u xml:id="u-5.74" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#WładysławKowalski">Nikt do głosu nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania nad projektami uchwał, zawartymi w druku nr 933.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#WładysławKowalski">Pierwsza uchwala brzmi:</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#WładysławKowalski">„Sejm Ustawodawczy za twierdza przedstawione przez Rząd zamknięcie rachunków państwowych za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1948 r.”.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za tą uchwalą, zechce wstać, Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do głosowania nad drugą uchwałą, która brzmi:</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#WładysławKowalski">„Sejm Ustawodawczy — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — udziela Rządowi absolutorium co do budżetowej gospodarki finansowej za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1948 r.”.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że Sejm Ustawodawczy jednomyślnie zatwierdził przedstawione przez Rząd zamknięcie rachunków państwowych za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1948 r., oraz udzielił Rządowi absolutorium co do budżetowej gospodarki finansowej za powyższy okres.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu o rządowym sprawozdaniu o wynikach wykonania Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1948 (druk nr 934).</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Ratajowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#JulianRataj">Rok 1948, drugi rok planu gospodarczego charakteryzuje się, mówiąc ogólnie, dużym wzrostem produkcji we wszystkich dziedzinach gospodarki narodowej. Nastąpił silny wzrost ogólnego potencjału gospodarczego jak również towarzyszący temu wzrost stopy życiowej mas pracujących. Dość powiedzieć, że płace realne w przemyśle państwowym przekroczyły w roku 1948 poziom przedwojenny płac realnych.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#JulianRataj">Przedterminowe wykonanie planu gospodarczego 1948 r. stworzyło dogodne podstawy dla realizacji ostatniego roku planu 3-letniego, a zarazem dla zwycięskiej realizacji całego 3-letniego planu odbudowy gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#JulianRataj">Charakterystyczną cechą ogólną Narodowego Planu Gospodarczego i jego wyników w 1948 r. jest wzmożony udział gospodarki uspołecznionej w całokształcie gospodarki, narodowej. Udział ten charakteryzuje się cyfrą 60,7% dochodu narodowego. W tym drugim roku planu odbudowy gospodarczej obserwujemy również wzmożone oddziaływanie Państwa Ludowego na gospodarkę drobno-towarową. Dalej obserwujemy wzmożoną kontrolę Państwa nad sektorem kapitalistycznym, która szła głównie w kierunku zapobiegania przechwytywaniu dochodu narodowego przez elementy kapitalistyczne. Na szczególną uwagę zasługuje skuteczna obrona interesów chłopów pracujących przed wyzyskiem elementów spekulacyjnych i kapitalistycznych. Ta obrona wyraża się w klasowo prowadzonej polityce kredytowej, podatkowej oraz zaopatrzenia wsi w artykuły przemysłowe, jak również w ożywionej akcji oczyszczającej organizacje i instytucje pracujące dla wsi, jak Związek Samopomocy Chłopskiej, spółdzielczość wiejska, urzędy gminne — z elementów wrogich Państwu Ludowemu, z elementów kapitalistycznych i spekulanckich.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#JulianRataj">Przechodząc do krótkiego omówienia, poszczególnych dziedzin. gospodarki narodowej, chcę podkreślić na wstępie, że dziedziną, nadającą ton wykonaniu Narodowego Planu Gospodarczego w 1948 r., a zarazem dziedziną, która osiągnęła największy i najszybszy przyrost produkcji — jest przemysł. Przemysł już w drugim roku planu odbudowy stał się nie tylko -narzędziem ekonomicznej przebudowy naszej gospodarki, lecz stał się również wielkim narzędziem politycznym, sprzyjającym przebudowie i podnoszeniu całej naszej gospodarki w oparciu o podstawowe reformy — upaństwowienia przemysłu i reformy rolnej, Produkcja przemysłowa przekroczyła plan w 1948 r. o 14%. Prawie wszystkie przemysły ciężkie wykonały swój plan w połowie grudnia 1948 r.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#JulianRataj">Wartość produkcji przemysłowej wzrosła o 33% w stosunku do 1947 r. Jest to największy wynik przyrostu produkcji przemysłowej w Europie — po Związku Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#JulianRataj">Porównując osiągnięcia przemysłu z okresem przedwojennym, notujemy, że już w 1948 r. przemysł, nasz przewyższył produkcję przemysłowa, przedwojenną o 44%.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#JulianRataj">Jakże ubogo w porównaniu z naszymi rezultatami przedstawiał się stan produkcji przemysłowej w państwach kapitalistycznych, jak np. Francja i Włochy. We Francji produkcja przemysłowa wzrosła w 1948 r. zaledwie o 8% w porównaniu z okresem przedwojennym. We Włoszech natomiast brakowało do osiągnięcia wyników przedwojennych 13%.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#JulianRataj">Na tym tle tym bardziej charakterystycznie rysują się nasze zwycięskie osiągnięcia produkcji przemysłowej, wysiłek naszego przemysłu unarodowionego w porównaniu z przemysłem w burżuazyjnych i kapitalistycznych państwach zachodniej Europy.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#JulianRataj">W niektórych artykułach przemysłowych sukcesy przemysłu w porównaniu ze stanem przedwojennym przedstawiają się następująco: produkcja węgla wzrosła o 70%, produkcja energii elektrycznej przewyższyła stan przedwojenny o 85%, produkcja maszyn rolniczych wzrosła prawie dwukrotnie, produkcja parowozów — 8-krotnie, wagonów kolejowych — 25-krotnie.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#JulianRataj">W roku sprawozdawczym. produkcja przemysłowa wykazuje się nowo produkowanymi artykułami, dotychczas w ogóle reprodukowanymi w gospodarce polskiej, Do takich nowych artykułów należą: maszyny i urządzenia górnicze, parowozy pośpieszne, nowy typ obrabiarek, prototyp samochodu ciężarowego, krosna automatyczne. Również i zaopatrzenie rolnictwa charakteryzuje się nowo wyprodukowanymi narzędziami, jak ciągnikowe pługi, brony, kultywatory, po raz pierwszy też wypuszczono serię żniwiarek krajowej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#JulianRataj">Rok 1948 — drugi rok planu odbudowy — charakteryzuje się nie tylko nakładami inwestycyjnymi o charakterze odbudowy, ale już zawiera cały szereg nowych inwestycji, które mają znaczenie dla rozbudowy naszej gospodarki, mają znaczenie dla Planu 6-letniego, planu rozwoju gospodarczego. Cały szereg gałęzi przemysłowych cechuje się tym, że ponad połowa nakładów inwestycyjnych — to inwestycje na nowe budownictwo. Do takich nowych inwestycji, posiadających podstawowe, fundamentalne znaczenie dla rozwoju produkcji przemysłowej, należy budowa nowych kopalń - olbrzymów: „Ziemowit”, „Wesoła”, „Gigant”, pionierska budowa nowej fabryki łożysk kulkowych, dalej rozbudowa przemysłu metalowego, zwłaszcza zakładów „Ursus”, produkujących traktory dla rolnictwa, budowa fabryki samochodów ciężarowych — pierwszej tego rodzaju fabryki w kraju, rozbudowa przemysłu materiałów budowlanych, przemysłu chemicznego itd.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#JulianRataj">Źródłem tych sukcesów, źródłem tego szybkiego i dużego wzrostu produkcji przemysłowej oraz wzrostu wydajności pracy jest współzawodnictwo pracy, rozwijające się coraz szerzej wśród klasy robotniczej w 1948 r. W przemyśle węglowym cyfra współzawodnictwa wzrosła w ciągu 1948 r. pięciokrotnie. W przemyśle naftowym współzawodnictwo objęło ponad 70% ogółu zatrudnionych, w przemyśle hutniczym i chemicznym — ponad 50%.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#JulianRataj">W dziedzinie produkcji rolniczej najważniejszym osiągnięciem, jakie notujemy w 1948 r., jest uzyskanie zupełnej samowystarczalności zbożowej. A więc w drugim roku planu odbudowy gospodarczej osiągnęliśmy ten ważny sukces gospodarczy w dziedzinie aprowizacji kraju. Samowystarczalność zbożowa pozwoliła nam na zniesienie już w 1948 r. systemu zaopatrzenia kartkowego. Jesteśmy — po Związku Radzieckim — pierwszym krajem w Europie, który mógł sobie na to pozwolić.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#JulianRataj">Produkcja rolna wzrosła w 1948 r. o 26% w stosunku do roku poprzedniego. Mimo to ogólna wartość produkcji nie osiągnęła jeszcze poziomu przedwojennego, natomiast w przeliczeniu na 1 mieszkańca wartość produkcji rolnej przewyższyła stan przedwojenny, osiągając 106% stanu z 1938 r. Ten wzrost produkcji nastąpił na odcinku produkcji roślinnej, natomiast w hodowli notujemy jeszcze zacofanie, które spowodowało zakłócenia na rynku tłuszczów i mięsa. Ale w tymże roku 1948 nastąpił zryw hodowlany, nastąpił początek znanej akcji hodowlanej — tzw. „akcji H”, której wyniki znamy dziś bardzo dobrze jako wyniki podnoszące znakomicie w roku następnym — w trzecim roku planu odbudowy i w następnych latach — cyfry hodowli krajowej.</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#JulianRataj">Również gospodarstwa rolne władania publicznego, które w 1948 r. obejmowały 8% całości użytków w kraju, cechuje zapoczątkowane wówczas podniesienie produkcji tych gospodarstw. W 1948 r. mamy w tych gospodarstwach znaczną nadwyżkę zbożową, mianowicie dwukrotną w porównaniu z rokiem 1947. Był też postęp w dostawach rynkowych materiału rzeźnego.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#JulianRataj">Co jest przyczyną tak szybkich bądź co bądź postępów produkcji rolnej, zwłaszcza w porównaniu ze stanem po pierwszej wojnie światowej, kiedy nasze rolnictwo dźwigało się o wiele wolniej ze zniszczeń wojennych, jakkolwiek te zniszczenia były o wiele większe po drugiej, aniżeli po pierwszej wojnie światowej? Podstawową przyczyną tych sukcesów naszego rolnictwa jest zmiana ustrojowa położenia mas chłopskich, a więc reforma rolna, upaństwowienie przemysłu, które zniosło wyzysk kapitalistycznego przemysłu, jaki istniał przed wojną, następnie przeprowadzone oddłużenie finansowe rolnictwa. Dalszą przyczyną jest wydatna pomoc Państwa Ludowego, jaka spłynęła, zwłaszcza ze strony przemysłu, na rzecz rolnictwa. Sama wartość maszyn, rolniczych, wyprodukowanych w 1948 r., przewyższyła o 150% stan przedwojenny, zaopatrzenie zaś w nawozy sztuczne przekroczyło poziom przedwojenny o 170 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#JulianRataj">Ważnym instrumentem oddziałującym pomyślnie i pozytywnie na rozwój rolnictwa było też uklasowienie polityki stosowanej w dystrybucji towarowej, w zaopatrzeniu w kredyty, w pomocy maszynowej, pomocy sąsiedzkiej itd.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#JulianRataj">Na specjalne podkreślenie zasługują wielkie zdobycze, z jakich korzystało rolnictwo ze strony przemysłu, mianowicie szybki postęp elektryfikacji wsi. Tempo elektryfikacji wsi w 1948 r. przewyższyło dziesięciokrotnie tempo elektryfikacji Polski przed wrześni owej. Jak wynika z cyfr, elektryfikacja i reelektryfikacja gospodarstw wiejskich za rok 1948 równa się wynikom całego 20-lecia w dziedzinie elektryfikacji wsi za czasów sanacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#JulianRataj">Siadem coraz bardziej masowego ruchu współzawodnictwa pracy szerzącego się w klasie robotniczej notujemy w 1948 r. rozwój współzawodnictwa pracy w rolnictwie. W drodze współzawodnictwa chłopi wykonali cały szereg prac, z których wymienię tylko niektóre, jak np. uprawa odłogów w ilości 401 tys. ha, następnie oczyszczenie rowów melioracyjnych długości 60 tys. km.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#JulianRataj">Mimo tych osiągnięć produkcyjnych między rozwojem rolnictwa a rozwojem przemysłu zarysowała się wódka dysproporcja. Wysokiemu tempu rozwoju przemysłu nie mogło jeszcze sprostać nasze rolnictwo w 1948 r., oparte na rozdrobnionej gospodarce chłopskiej, operujące zacofaną techniką, pracujące na zacofanej podstawie organizacyjnej. Ale ten rok 1948 ukazał rolnictwu po raz pierwszy nowe perspektywy rozwoju. Widzimy właśnie po raz pierwszy w historii naszego rolnictwa i powstające w 1948 r. pierwsze spółdzielnie produkcyjne jako dobrowolne zrzeszenia pracujących chłopów. Te pierwsze spółdzielnie produkcyjne, jako narodziny nowego ustroju, opartego na wyższych formach organizacyjnych, operującego wyższą techniką, przewyższającą pod każdym względem system gospodarowania indywidualnego — otoczone zostały opieką Państwa Ludowego tak w dziedzinie kredytowej, jak zaopatrzenia, jak też korzystały ze słusznego klasowego uprzywilejowania w dziedzinie podatkowej.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#JulianRataj">Dziedzina budownictwa jako ważna część składowa Narodowego Planu Gospodarczego wykazuje się w 1948 r. pomyślnie wykonanymi zadaniami, Do tego pomyślnego wykonania zadań przyczyniły się również dwie łagodne zimy, które pozwoliły na znaczne przedłużenie sezonu budowlanego.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#JulianRataj">Trzeba tu podkreślić, że w budownictwie wykonane zostały przede wszystkim dwa główne zadania, wynikające z planu gospodarczego, a mianowicie: duże zwiększenie udziału gospodarki uspołecznionej w budownictwie; w wykonawstwie ten udział gospodarki uspołecznionej sięga 57% całego wykonawstwa, w zatrudnieniu osiągnięto 87% całości zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#JulianRataj">Następne ważne zadanie to zapoczątkowanie i rozszerzenie współzawodnictwa pracy w budownictwie. Mimo że to współzawodnictwo rozpoczęło się dopiero w tym roku sprawozdawczym, to jednak objęło ono już pod koniec roku 25% ogółu załóg robotniczych zatrudnionych w uspołecznionej gospodarce budowlanej.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#JulianRataj">Podkreślić należy duże wyniki budownictwa mieszkaniowego, charakteryzujące się cyfrą 44.000 nowych łub odbudowanych izb mieszkalnych oraz ukończoną budową 32.000 zagród wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#JulianRataj">W dziedzinie obrotu towarowego rok 1948 charakteryzuje się dalszym wzrostem zadań wynikających z bitwy o handel — bitwy rozpoczętej jeszcze w pierwszym roku planu odbudowy, która polegała na walce o uspołeczniony aparat wymiany, na walce ze spekulacją. Wynikiem tej bitwy było osiągnięcie przez uspołeczniony handel hurtowy 93% ogółu obrotów w kraju, natomiast w handlu detalicznym 37% ogółu obrotów detalicznych.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#JulianRataj">Trzeba tu podkreślić, że rok 1948 jest rokiem zasadniczych reform w dziedzinie spółdzielczości. Nastąpiła przebudowa Związku Spółdzielni „Społem” w tym kierunku, że powstał nowy związek, nowa Centrala Rolnicza Spółdzielni obsługujących wieś, oraz Związek Spółdzielni Spożywców obsługujących ludność miejską. W ten sposób spółdzielnie siały się instrumentem socjalistycznej wymiany i włączyły się w nurt wielkiego uspołecznionego aparatu w walce o dalsze uspołecznienie obrotu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#JulianRataj">Rezultatem ekonomicznym tych zamian w dziedzinie handlu są zmiany w podziale dochodu narodowego na korzyść mas pracujących, a na niekorzyść elementów kapitalistycznych. O ile w roku 1947 udział przywłaszczonego przez elementy kapitalistyczne dochodu narodowego wynosił blisko 10%, to w roku 1948 udział ten spadł do 3%.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#JulianRataj">Ważnym bardzo rezultatem w dziedzinie handlu w roku 1948 jest całkowite uspołecznienie skupu zboża w kraju, wyrwanie tego skupu ostatecznie z rąk elementów kapitalistycznych i spekulacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#JulianRataj">Również obroty handlu zagranicznego wzrosły bardzo poważnie, bo dwukrotnie w stosunku do roku 1947. Dzięki rozwijającej się coraz bardziej współpracy gospodarczej ze Związkiem Radzieckim, dzięki rosnącej wymianie gospodarczej z krajami demokracji ludowej, a mimo dyskryminacyjnej polityki państw kapitalistycznych zachodniej Europy, obroty naszego handlu zagranicznego przekroczyły po raz pierwszy w roku 1948 stan przedwojenny obrotów handlu zagranicznego. Saldo bilansu handlowego ukształtowało się dodatnio.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#JulianRataj">Odbiciem rozwoju produkcji, rozwoju wymiany towarowej są wyniki w dziedzinie komunikacji i ich wpływ na wykonanie podstawowych zadań Narodowego Planu Gospodarczego. I tak przewozy osobowe przewyższyły przewozy przedwojenne o 72%, a przewozy towarowe o 52%. Również stan wagonów ciężarowych był wyższy aniżeli w roku 1938.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#JulianRataj">W żegludze morskiej nastąpił znaczny wzrost zdolności przeładunkowej naszych portów. Po raz pierwszy w tym roku przekroczyliśmy przedwojenny poziom przeładunków polskiego obszaru celnego.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#JulianRataj">Rozwojowi gospodarki narodowej towarzyszył znaczny rozwój w dziedzinie oświaty, nauki, kultury oraz ochrony zdrowia. Główne zadania w dziedzinie oświaty zostały pomyślnie wykonane. 1 tak nastąpiła dalsza rozbudowa szkolnictwa zawodowego, szkolnictwa ogólnokształcącego oraz przekształcenie szkolnictwa na jedenastoletnią szkołę ogólnokształcącą. Centralne miejsce w planie na rok 1948 zajmowało szkolenie zawodowe głównie dla potrzeb przemysłu, rolnictwa i innych gałęzi gospodarki. I tak w roku 1948 było 375.000 uczniów szkół zawodowych oraz 117.000 uczniów kursów zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#JulianRataj">Na odcinku szkolnictwa wyższego przybyły cztery nowe uczelnie, a więc stan ich osiągnął 60 jednostek. Wzrosła również liczba studentów do 102.000, czyli przewyższyła przeszło dwukrotnie poziom przedwojenny.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#JulianRataj">Nastąpił również rozwój urządzeń upowszechnienia kultury. Charakterystyczną cechą rozwoju zdobyczy oświatowo-kulturalnych w roku 1948 jest szybszy rozwój tych zdobyczy na wsi aniżeli w mieście. Podobnie jak w dziedzinie szkolnictwa uderza szybki rozwój szkół podstawowych na wsi, tak również w dziedzinie kultury obserwuje się szybki rozrost takich zdobyczy, jak punkty biblioteczne na wsi, które wzrosły 23 razy, a ilość tomów wzrosła ponad 7 razy w stosunku do roku poprzedniego.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#JulianRataj">To samo zjawisko obserwuje się również w dziedzinie ochrony zdrowia, bo na przykład główne zadanie, jak rozbudowa instytucji otwartej pomocy lekarskiej, a więc ośrodków zdrowia, charakteryzuje się największym, wzrostem na wsi, mianowicie o połowę większym aniżeli ogólny rozwój ośrodków zdrowia w kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#JulianRataj">W tym szybkim rozwoju urządzeń oświatowych, szkolnictwa i ochrony zdrowia na wsi widzimy godny podkreślenia objaw, że polityka Państwa Ludowego skierowana była głównie na usuwanie zacofania, jakie miało miejsce przed wojną, w dziedzinie oświatowo-kulturalnej i zdrowotnej, a zacofanie to było największe na terenie wsi.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#JulianRataj">Odpowiednio do przemian ekonomicznych, do zarysowującej się wyraźnie przebudowy struktury naszej gospodarki narodowej w kierunku uprzemysłowienia kraju, widzimy znaczne zmiany na odcinku zatrudnienia. I tak o ile przed wojną, w roku 1938 zatrudnienie poza rolnictwem sięgało tylko 2.700.000 osób, to już w roku 1948 poza rolnictwem zatrudnionych było 4.100.000 osób. Jest to między innymi jedna z podstawowych charakterystyk naszego szybkiego rozwoju gospodarczego, szybko postępującego uprzemysłowienia naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#JulianRataj">Dwa są podstawowe źródła, podstawowe przyczyny naszych osiągnięć odnośnie pomyślnego wykonania Narodowego Planu Gospodarczego w 1948 roku. Pierwszym źródłem podstawowym jest współpraca ze Związkiem Radzieckim. W styczniu 1948 r. została zawarta między Polską i Związkiem Radzieckim podstawowa umowa o wymianie towarowej, umowa, która zapewniła nam 450 milionów dolarów kredytu na dostawę cennych urządzeń przemysłowych inwestycyjnych ze Związku Radzieckiego. Umowa ta miała znaczenie nie tylko dla 3-letniego planu odbudowy gospodarczej, ale miała również podstawowe znaczenie dla przyszłego, obecnie wykonywanego 6-letniego Planu rozwoju gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#JulianRataj">Drugim głównym źródłem naszych osiągnięć w wykonaniu planu 1948 r. — to wysiłek mas pracujących wyzwolonych spod władzy kapitalistycznej. A więc przede wszystkim szeroki ruch współzawodnictwa, który w roku 1948 dał dodatków ej wartości 6 miliardów złotych produkcji. Ten wynik związany jest w zasadniczej mierze z czynem kongresowym, jaki klasa robotnicza podjęła dla uczczenia Kongresu Zjednoczenia Partii Robotniczych w grudniu 1948 r. Pamiętne wezwanie i pamiętny przykład indywidualny górnika Wincentego Pstrowskiego znalazł licznych naśladowców indywidualnych w roku 1948. To indywidualne współzawodnictwo przerodziło się we współzawodnictwo zespołowe, aby sięgnąć jeszcze w roku 1948 do wyższej formy — współzawodnictwa zakładowego i międzyzakładowego. W ten sposób już w drugim roku odbudowy gospodarczej zorganizowany został front walki o wykonanie planu, który dzisiaj obserwujemy jako potężny, ogólnonarodowy front walki o wykonanie Planu 6-letniego, walki zarazem o pokój.</u>
          <u xml:id="u-7.39" who="#JulianRataj">Przedstawiając te informacje o wykonaniu Narodowego Planu Gospodarczego w roku 1948, wnoszę w imieniu Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu o przyjęcie wyników Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1948 do zatwierdzającej wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-7.40" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#WładysławKowalski">Czy pragnie kto zabrać głos? Nikt głosu nie żąda.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do głosowania nad uchwalą zawartą w druku sejmowym nr 934, która brzmi:</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#WładysławKowalski">„Sejm Ustawodawczy przyjmuje do wiadomości sprawozdanie Rządu o wynikach wykonania Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1948”.</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za powzięciem tej uchwały, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że uchwala została powzięta przez Sejm jednomyślnie.</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Prawniczej i Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy — Prawo o notariacie (druki nr 920 i 935).</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Grossowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#StanisławGross">Wysoka Izbo! Projekt ustawy, obejmującej Prawo o notariacie, który mam zaszczyt referować w imieniu Komisji Prawniczej i Regulaminowej, stanowi dalszy krok na drodze stale postępującej demokratyzacji organów naszego systemu prawnego oraz dostosowania struktury i form ich funkcjonowania do potrzeb i celów Państwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#StanisławGross">Notariat jest to system organów, do zadań których należy sporządzanie oraz poświadczanie czynności i dokumentów o charakterze cywilno-prawnym dla nadania im wiarygodności, jak również poświadczanie faktów posiadających znaczenie prawne. Tego rodzaju funkcje, których wynikiem jest szczególny autorytet, tzw. znamię wiary publicznej czynności i dokumentów, mają doniosłe znaczenie z punktu widzenia gruntowania zasad praworządności ludowej. Funkcje te powinny być wykonywane jedynie przez organy państwowe, których skład osobowy i sposób działania zapewnia właściwą i odpowiadającą polityce Państwa Ludowego realizację zadań w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#StanisławGross">Dotychczasowa sytuacja na odcinku notariatu wykazuje pod tym względem poważne braki. Obowiązuje dotąd w zasadzie Prawo o notariacie z 27 października 1933 r., według którego notariusze są osobami wykonującymi w istocie rzeczy tzw. wolne zajęcie zawodowe, pobierającymi na rzecz swoją wynagrodzenie za każdą czynność, zatrudniającymi w kancelariach notarialnych na swój rachunek i pod własną tylko odpowiedzialnością prywatnych pracowników, nie podlegających żadnej odpowiedzialności dyscyplinarnej. Obecnie ten stan rzeczy zmienił się jednak o tyle, że na podstawie regulaminu Funduszu Notarialnego czysty dochód z prowadzenia kancelarii notarialnej, po uwzględnieniu określonego wynagrodzenia dla notariusza, przelewa się na rzecz Funduszu Notarialnego, który służy na pokrycie wydatków związanych z zadaniami związków zawodowych i innymi potrzebami społecznymi. Poza tym dekret z dnia 24 stycznia 1946 r. udziela Ministrowi Sprawiedliwości upoważnienia do zwalniania notariuszy z zajmowanych stanowisk, powoływania ich do pracy w organach wymiaru sprawiedliwości, a nadto — w razie opróżnienia się stanowiska notariusza — do czasowego powierzania sędziom pełnienia obowiązków notarialnych. Przepisy te pozwoliły na zwolnienie pewnej liczby notariuszy z ich dotychczasowych stanowisk, powołanie ich do pracy w sądownictwie, a zarazem powierzenie niektórym sędziom pełnienia obowiązków notariuszy.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#StanisławGross">Oba te rozwiązania miały jednak jedynie charakter środków tymczasowych i nie usunęły potrzeby zasadniczego uregulowania ważnej sprawy notariatu, które podejmuje referowany obecnie projekt ustawy, opracowany w oparciu o doświadczenia ustawodawstwa radzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#StanisławGross">Zasady tego projektu przedstawiają się, jak następuje:</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#StanisławGross">Podstawowym ogniwem notariatu jest państwowe biuro notarialne, obejmujące jednego lub kilku notariuszy oraz pracowników notarialnych, do których stosują się wszystkie przepisy, dotyczące pracowników państwowych. Na czele biura stoi notariusz wyznaczony przez Ministra Sprawiedliwości. Za dokonywane przez notariusza czynności państwowe biuro notarialne pobiera opłaty na rzecz Skarbu Państwa. Mianowanie, przenoszenie i zwalnianie notariuszy należy do Ministra Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#StanisławGross">Pierwszym z warunków niezbędnych do uzyskania nominacji jest rękojmia należytego wykonywania obowiązków notariusza w Polsce Ludowej, pozostałe — obok posiadania obywatelstwa polskiego, pełni praw publicznych i obywatelskich praw honorowych oraz nieskazitelności charakteru — obejmują ukończenie wyższych studiów prawniczych oraz złożenie egzaminu notarialnego. Projekt znosi natomiast istniejące obecnie fazy przygotowawcze do zawodu notariusza w postaci aplikacji i asesury, uznając, że warunek złożenia egzaminu notarialnego daje dostateczną gwarancję należytego przygotowania kandydata do pełnienia obowiązków notariusza. Od egzaminu notarialnego projekt zwalnia wyszczególnione w nim kategorie osób, których poprzednie stanowiska w zawodach prawniczych świadczą o ich dostatecznym przygotowaniu. Są to profesorowie i docenci prawa, osoby posiadające kwalifikacje wymagane do wpisu na listę adwokatów, pracownicy referendarscy organów zastępstwa prawnego, sędziowie i prokuratorzy, prezesi, wiceprezesi i radcowie do spraw orzecznictwa w państwowych komisjach arbitrażowych oraz pracownicy referendarscy biur prawnych naczelnych władz państwowych, zatrudnieni na 'Stanowiskach związanych z pracami ustawodawczymi, Ponadto projekt upoważnia Ministra Sprawiedliwości do zwalniania poszczególnych osób od wymagań zarówno ukończenia studiów prawniczych jak i złożenia egzaminu notarialnego.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#StanisławGross">Wreszcie należy podkreślić, że według przepisów przejściowych projektu dotychczasowi notariusze zachowują swe stanowiska, asesorzy zaś i aplikanci notarialni, wpisani na listę w dniu wejścia w życie ustawy, mogą -być mianowani notariuszami, o ile odpowiadają wskazanym wyżej wymaganiom do objęcia tego stanowiska, bez obowiązku składania egzaminu notarialnego. To samo dotyczy b. sędziów Najwyższego Trybunału Administracyjnego oraz pracowników referendarskich b. Prokuratorii Generalnej.</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#StanisławGross">Notariusz, który jest pracownikiem państwowym, obowiązany jest, jak to formułuje omawiany projekt, wiernie służyć Polsce Ludowej, czuwać nad zgodnością z prawem dokonywanych czynności notarialnych, obowiązki swe wypełniać sumiennie i gorliwie, dochować tajemnicy służbowej oraz w postępowaniu swym kierować się zasadami godności, uczciwości i sprawiedliwości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#StanisławGross">Do obowiązków notariusza należy w szczególności piecza nad należytym zabezpieczeniem praw i interesów instytucji i przedsiębiorstw państwowych, oraz innych podmiotów gospodarki uspołecznionej, organizacji społecznych, a także osób fizycznych.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#StanisławGross">Tak skonstruowane obowiązki stawiają przed notariuszem polskim szerokie zadania w dziedzinie ochrony własności społecznej oraz umacniania zasad praworządności ludowej w osobistych i majątkowych stosunkach obywateli, instytucji, organizacji i przedsiębiorstw. Precyzują one i konkretyzują ciążący na notariuszu obowiązek czuwania nad zgodnością z prawem dokonywanych czynności notarialnych w sensie, odpowiadającym czynnej, twórczej roli naszego prawa ludowego w dziedzinie utrwalania, ochrony i rozwoju stosunków społecznych w naszym kraju w okresie budowania fundamentów socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#StanisławGross">Wyrazem tych samych dążeń jest przepis, który zobowiązuje notariusza do udzielania stronom potrzebnych objaśnień, z czym wiąże się wymienione w katalogu czynności notarialnych zadanie sporządzania na żądanie stron, projektów aktów, oświadczeń i dokumentów.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#StanisławGross">Projekt zabrania państwowym biurom notarialnym dokonywania czynności sprzecznych z prawem lub naruszających zasady współżycia społecznego w Państwie Ludowym. Notariusz nie ma także prawa dokonywania czynności, dotyczących jego samego lub wyszczególnionych w projekcie osób, związanych z nim węzłami bliskiego pokrewieństwa lub powinowactwa, jak również przysposobienia, opieki lub kurateli.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#StanisławGross">Odmowa dokonania czynności przez notariusza podlega zaskarżeniu do sądu wojewódzkiego, właściwego dla siedziby danego państwowego biura notarialnego.</u>
          <u xml:id="u-9.14" who="#StanisławGross">Projekt wymienia poszczególne rodzaje czynności notarialnych, do których należy m.in.: sporządzanie aktów notarialnych, poświadczeń, spisywanie protokołów, przyjmowanie dokumentów na przechowanie, sporządzanie wypisów, odpisów i wyciągów oraz dokonywanie innych czynności, wyszczególnionych w Prawie o notariacie lub zleconych przez inne przepisy prawne.</u>
          <u xml:id="u-9.15" who="#StanisławGross">Artykuły projektu, dotyczące trybu dokonywania czynności notarialnych, przede wszystkim zobowiązują do stwierdzania tożsamości stawających oraz zabraniają dokonania czynności, gdy notariusz przekona się, że osoba, która stawiła się, nie ma zdolności do czynności prawnych (a więc np. jest nieletnia, chora umysłowo). Z tej dziedziny przepisów warto nadmienić, że projekt dąży do zerwania z dotychczasową praktyką ustalania tożsamości osób głównie w oparciu o tzw. rekognoscenitów, tj. na podstawie stwierdzenia przez świadków. W praktyce przedwojennej odbywało się to w ten sposób, że w korytarzach notarialnych i hipotecznych funkcjonowali zawodowi świadkowie”, których nazwiska jako osób poświadczających tożsamość powtarzały się na przestrzeni lat we wszystkich niemal czynnościach notarialnych. Toteż obecny projekt nakazuje ustalać tożsamość na podstawie dowodu osobistego lub legitymacji służbowej, a dopiero w braku takich dokumentów pozwala uciekać się do stwierdzenia tożsamości w drodze oświadczeń dwóch znanych notariuszowi osób. Zerwanie z przestarzałą, formalistyczną instytucją świadków przy czynnościach notarialnych charakteryzuje także wszystkie pozostałe przepisy, dotyczące trybu dokonywania czynności notarialnych.</u>
          <u xml:id="u-9.16" who="#StanisławGross">Poza opłatą za czynności, notariusz pobiera również podatki i opłaty skarbowe należne w związku z dokonywaną czynnością. Wysokość pobieranych na rzecz Skarbu Państwa opłat za czynności notarialne ustali oddzielne rozporządzenie, w którym przewidziane będą również zasady zwalniania od powyższych opłat.</u>
          <u xml:id="u-9.17" who="#StanisławGross">Kierując się dążeniem do udostępnienia czynności notarialnych ludności zamieszkałej w mniejszych ośrodkach, w których nie ma państwowych biur notarialnych, projekt przewiduje powierzenie dokonywania niektórych czynności notarialnych prezydiom miejskich i gminnych rad narodowych w miastach i gminach pozbawionych notariusza. Po uwzględnieniu poprawek, wprowadzonych przez Komisję Prawniczą i Regulaminową, czynności te obejmują:</u>
          <u xml:id="u-9.18" who="#StanisławGross">1) dla mieszkańców danej gminy lub miasta — poświadczanie zgodności odpisu z okazanym dokumentem oraz, poświadczanie pozostawania przy życiu lub w określonym miejscu,</u>
          <u xml:id="u-9.19" who="#StanisławGross">2) dla wszystkich zgłaszających się — poświadczanie Własnoręczności podpisu na dokumencie, nie dotyczącym czynności prawnej.</u>
          <u xml:id="u-9.20" who="#StanisławGross">Projekt znosi zbędną instytucję izb notarialnych, gdyż notariusze i pracownicy notarialni stają się na gruncie nowego prawa pracownikami państwowymi, podlegają więc nadzorowi służbowemu Ministra Sprawiedliwości, a poza tym będą mieli całkowitą możność zrzeszenia się w ramach Związku Zawodowego Pracowników Państwowych.</u>
          <u xml:id="u-9.21" who="#StanisławGross">Tak przedstawiają się w ogólnym zarysie zasady projektu Prawa o notariacie. Projekt ten był przedmiotem obrad Komisji Prawniczej i Regulaminowej na posiedzeniu w dniu 18 maja 1951 r. Poprawki uchwalone przez komisję ujęte są w druku sejmowym nr 935, rozdanym Kolegom Posłom. Ważniejsze z nich zostały omówione przy referowaniu odpowiednich przepisów projektu. Ostatnia dotyczy terminu, od którego ustawa ma obowiązywać, Uwzględniając, że wprowadzenie w życie Prawa o notariacie wiąże się z szeregiem czynności przygotowawczych o charakterze personalnym i budżetowym, komisja podzieliła pogląd Ministerstwa Sprawiedliwości, że wejście w życie ustawy określić należy na dzień 1 stycznia 1952 r.</u>
          <u xml:id="u-9.22" who="#StanisławGross">Wnoszę, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy — Prawo o notariacie w brzmieniu projektu rządowego z poprawkami Komisji Prawniczej i Regulaminowej, sformułowanymi w druku sejmowym nr 935.</u>
          <u xml:id="u-9.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#WładysławKowalski">Otwieram rozprawę.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu posłowi Pietrzakowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#BolesławPietrzak">Wysoka Izbo! Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, skupiające w swoich szeregach chłopów mało i średniorolnych, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, widziało w starym sanacyjnym prawie o notariacie, wydanym rozporządzeniem sanacyjnego Prezydenta faszystowskiej Polski przedwrześniowej (z dnia 27 października 1933 r.) wielki wyzysk dokonywany przez notariuszy, czyli tzw. popularnie rejentów.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#BolesławPietrzak">Wiadomym nam było i jest, że w Polsce przedwrześniowej na skutek przeludnienia wsi był wielki głód ziemi na wsi, gdyż nie było odpływu ludności wiejskiej do miast, do przemysłu, bo tego przemysłu nie było za wiele. Jedynym odpływem ludności wiejskiej była emigracja za granicę państwa na roboty sezonowe do Francji, do Niemiec „na saksy” i do innych krajów.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#BolesławPietrzak">Reformy rolnej bez odszkodowania nie było, bo jakżeż kapitalistyczno-obszarnicza burżuazja rządząca miała sama wyrzec się ziemi na rzecz biedoty, a ta reforma, która była, to chłopi z niej nie korzystali, gdyż na kupno ziemi nie mieli pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#BolesławPietrzak">Toteż chłopi dzielili swoje gospodarstwa pomiędzy dorosłe swe dzieci. I tu właśnie rejenci, którzy dokonywali tych czynności rozpisowych gruntów, byli tą pompą wysysającą chłopa z ostatniego, a przeważnie z zapożyczanego grosza.</u>
          <u xml:id="u-11.4" who="#BolesławPietrzak">Któż to byli ci rejenci? To byli ludzie wolnego zawodu, tacy sami jak lekarze, adwokaci, aptekarze, proboszcze itp. zawody, rekrutujący się przeważnie z synów obszarników, bogatych chłopów czy kupców, kamieniczników i innych bogaczy — krzywdzicieli ludu.</u>
          <u xml:id="u-11.5" who="#BolesławPietrzak">W Polsce przedwrześniowej rejenci przy wyborach do sejmu i senatu zawsze wysługiwali się jako pierwsi sanacji BBWR-owskiej czy OZON-owskiej, piastując przy wyborach funkcje przewodniczących komisji wyborczych, którzy dokonywali różnych „cudów wyborczych” na rzecz reżimu sanacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-11.6" who="#BolesławPietrzak">Wiadomym jest, że w stosunkach kapitalistycznych wielu ludzi w wolnych zawodach, do których należą i rejenci, było pijawkami chłopskimi wysysającymi ostatnie soki krwawicy chłopskiej ciężko wypracowanej oraz że do zawodów tych szli ludzie, którzy byli ślepcami na wszelką krzywdę ludu.</u>
          <u xml:id="u-11.7" who="#BolesławPietrzak">Jedyną ich ideą było bogacenie się, by przez to stać się obywatelem lepszej klasy i wysługiwać się reżimowi, broniącemu wszelkiego rodzaju interesów bogaczy, kapitalistów, obszarników i innych spekulantów, których sami często byli potomkami.</u>
          <u xml:id="u-11.8" who="#BolesławPietrzak">Urząd rejenta był w zasadzie jedną z podpór ustroju poddańczo-pańszczyźnianego i kapitalistycznego. Dziś reformując ten urząd jak i wiele innych, wprowadzamy tę grupę ludzi do uczciwego sprawowania pracy w służbie ludu i Ojczyzny. Dlatego też ludzie ci winni zrozumieć, że spotyka ich zaszczytny awans społeczny. Mają się oni stać od tej chwili uczciwie zarabiającymi na chleb ludźmi, posiadającymi nową perspektywę rozwoju swojego zawodu. Przestaną być nazywani materialistami, a staną się społecznikami.</u>
          <u xml:id="u-11.9" who="#BolesławPietrzak">Toteż ta gruntowna reforma przepisów prawnych dotycząca organizacji i funkcjonowania notariatu, która została nam przed chwilą zreferowana przez posła Grossa, jest koniecznością państwową, gdyż będzie sprzyjała właściwej dyscyplinie gospodarczej, będzie sprzyjała wykorzenieniu możliwości zawierania aktów szkodzących interesom gospodarki uspołecznionej oraz ugruntowaniu praworządności ludowej.</u>
          <u xml:id="u-11.10" who="#BolesławPietrzak">Wynika z tej reformy, że w interesie świata pracy, a szczególnie w interesie chłopów mało i średniorolnych jest, aby notariusz był prawdziwym doradcą ludzi pracy przy sporządzaniu czynności notarialnych. Widać w projekcie ustawy również nakładanie na notariusza obowiązku udzielania odpowiednich wyjaśnień obywatelom co do kwestii prawnych, wiążących się z czynnościami, i obowiązek sporządzania dla stron projektów umów, dokumentów i aktów, nawet o ile żadna czynność notarialna nie następuje.</u>
          <u xml:id="u-11.11" who="#BolesławPietrzak">Projektowane biura notarialne i zatrudnieni w nich jako pracownicy państwowi notariusze nie będą sługusami kapitalistów jak dawniejszy notariat, który był na ich usługach, lecz będą dbać o ugruntowanie praworządności ludowej, o interesy szerokich mas ludowych, o przestrzeganie współżycia społecznego w Państwie Ludowym, o przestrzeganie przepisów spółdzielczości i innych ważnych norm ustroju społecznego i gospodarczego Państwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-11.12" who="#BolesławPietrzak">Biura te będą organem państwowym wykonującym czynności zgodnie z polityką Państwa Ludowego, będącego na etapie budowy podstaw socjalizmu w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-11.13" who="#BolesławPietrzak">Masy chłopów mało i średniorolnych z całym zaufaniem, będą mogły ustosunkować się do nowego ludowego notariatu, zorganizowanego w państwowych biurach notarialnych, stosownie do projektu ustawy będącej przedmiotem obrad Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-11.14" who="#BolesławPietrzak">Wysoka Izbo! Reasumując powyższe względy i biorąc pod uwagę, że dotychczasowy notariat pojmował swoje funkcje jako wykonywanie wolnego zawodu, przed nikim, dyscyplinarnie nie odpowiadającego, gdzie z braku dyscypliny rodziły się często nadużycia i wyzysk przeważnie mas ludowych — klub poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za projektem ustawy — Prawo o notariacie.</u>
          <u xml:id="u-11.15" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#WładysławKowalski">Do głosu nikt więcej nie jest zapisany. Zamykam rozprawę. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem zreferowanego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że Sejm ustawę — Prawo o notariacie jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Finansowo-Skarbowej o rządowym projekcie ustawy w sprawie zmiany dekretu o zasadach i trybie likwidacji niektórych przedsiębiorstw bankowych (druki nr 928 i 936).</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Kiernikowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#WładysławKiernik">Wysoki Sejmie! Przeprowadzając reformę bankowości w drugim stadium jej realizacji, która znalazła wyraz w dekrecie z dnia 25 października 1948 r., uregulowano jednocześnie dekretami z tegoż dnia sprawę zasad i trybu likwidacji przedsiębiorstw bankowych oraz instytucji kredytu długoterminowego, które to przedsiębiorstwa i instytucje w wielkiej liczbie rozmnożyły się w ustroju kapitalistycznym obok banków państwowych.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#WładysławKiernik">Dekret o reformie bankowej z 1948 roku ustalił główne zasady likwidacji instytucji bankowych przede wszystkim państwowych, które miały przestać istnieć, natomiast wspomniane poprzednio dwa dekrety likwidacyjne ustalać miały szczegółowe postanowienia o procedurze likwidacyjnej w stosunku do przedsiębiorstw bankowych prywatnych i niepaństwowych instytucji 'kredytu długoterminowego. Dekrety te jednak w zastosowaniu praktycznym wykazały wiele brak ów i niedomagań, które powodowały skomplikowanie i przewlekłość czynności likwidacyjnych, a nadto pozostawiały niektóre zagadnienia, nasuwające się w toku likwidacji, bez należytego ich rozwiązania, Toteż konieczność uproszczenia i przyśpieszenia trybu likwidacji dawnych banków państwowych oraz przedsiębiorstw bankowych i instytucji kredytu długoterminowego spowodowała nowelizację dekretów z 1948 roku równocześnie z nowelizacją dekretu o reformie bankowej, którą to ostatnią nowelizację Wysoki Sejm uchwalił w dniu 22 marca br.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#WładysławKiernik">Nowelizacja dekretów likwidacyjnych jest naturalną konsekwencją realizacji nowego etapu reformy bankowej, stwarzając sprawniejszy instrument do przeprowadzenia reformy, a w szczególności do racjonalnego i szybszego uporządkowania terenu dawnego kapitalistycznego systemu bankowości pod ostateczną budowę nowego ustroju bankowego, służącego naczelnym celom budowy socjalizmu w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#WładysławKiernik">Referując w imieniu Komisji Finansowo-Skarbowej projekt ustawy w sprawie zmian dekretu o zasadach i trybie likwidacji niektórych przedsiębiorstw, bankowych, nie będę wchodził w rozpatrzone przez komisję szczegółowe postanowienia tego projektu, umotywowane dokładnie w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy, a ograniczę się do scharakteryzowania najbardziej istotnych zmian przez projekt ten wprowadzonych.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#WładysławKiernik">Projekt, składa się z czterech artykułów, z których art. 1 zawiera właściwą treść nowelizacji, dotyczącą, wszystkich zmienionych artykułów dekretu z 1948 roku. Między innymi wielką wagę posiada wprowadzenie do art. U dawnego dekretu postanowienia, że księgi oraz, wyciągi z ksiąg i zapiski, oraz oświadczenia co do zwolnienia od zobowiązań, zrzeczenia, się praw i pokwitowania odbioru należności., stwierdzone przez likwidatora, mają moc prawną dokumentów publicznych, a wykazy zaległości, zaopatrzone przez niego stwierdzeniem, że podlegają egzekucji, mają moc prawną wykonalnego tytułu egzekucyjnego. Analogicznie do postanowienia, wprowadzonego w tej mierze w ustawie o reformie bankowej, Komisja Finansowo-Skarbowa uzupełniła powyższą zmianę ustępem stwierdzającym, że egzekucja należności na podstawie powyższych dokumentów odbywa się zależnie od wyboru likwidatora bądź wedle kodeksu postępowania cywilnego, bądź w trybie egzekucji administracyjnej. Zmiana ta niewątpliwie przyśpieszy i skróci tryb czynności likwidacyjnych, a więc i samą likwidację przedsiębiorstw bankowych.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#WładysławKiernik">Do przyśpieszenia likwidacji przyczyni się także postanowienie, wprowadzone do art. 23 dekretu z 1.948 r., rozszerzające czasowe wyłączenie z aktywów likwidowanego przedsiębiorstwa tych należności, których realizacja natrafia na przeszkody, tak że likwidacja prowadzona być może na razie z pominięciem tych aktywów. Po ustaniu przeszkód nastąpi realizacja tych aktywów i dodatkowy rozdział między wierzycieli na podstawie pierwotnego planu kolejności ich zaspokojenia.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#WładysławKiernik">Wprowadzenie w art. 24 kolejności, do planu zaspokojenia wierzycieli oraz uzupełnienie planu kolejności, zaspokojenia obowiązkiem likwidatora sporządzenia i wyłożenia do wglądu zainteresowanych zestawienia cyfrowego co do wysokości kwot zaspokojenia wierzycieli — ułatwi. wierzycielom orientowanie się co do zabezpieczenia ich praw w postępowaniu likwidacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#WładysławKiernik">Projekt ustawy zawiera dalej postanowienie, że należności z tytułu przysługujących pracownikom i ich rodzinom świadczeń emerytalnych mają być traktowane na równi z należnościami instytucji ubezpieczeń społecznych co do kolejności ich zaspokojenia, przewidzianej w art. 25 dekretu z 1948 r.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#WładysławKiernik">Nowa redakcja art, 30 dawnego dekretu zapewniła wierzycielom hipotecznym zaspokojenie z funduszów likwidowanego przedsiębiorstwa bankowego w kolejności, przewidzianej w art. 25, chociażby nie zgłosili swych należności na listę wierzytelności.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#WładysławKiernik">Wspomnieć jeszcze należy o uzupełnieniu dawnego art. 35 postanowieniem, że jeśli likwidowane przedsiębiorstwo bankowe nie podlegało obowiązkowi wpisu do rejestru ba bankowego — to uznanie go za zlikwidowane nastąpi przez Ministra Finansów, który ogłosi to w Monitorze Polskim.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#WładysławKiernik">Minister Finansów zostaje też uprawniony w myśl projektu ustawy do zarządzenia zrealizowania takich aktywów przedsiębiorstwa, które by wyszły na jaw już po dokonanej likwidacji, i dodatkowych wypłat według pierwotnego planu kolejności zaspokojenia zgłoszonych na listę wierzytelności.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#WładysławKiernik">To są najważniejsze merytoryczne i formalne zmiany dekretu likwidacyjnego z 1948 r., objęte art. 1 projektu ustawy — a ze względu na ich mnogość, art. 2 projektu upoważnia Ministra Finansów do ogłoszenia w Dzienniku Ustaw jednolitego tekstu znowelizowanego dekretu. Minister Finansów jest też, w mysi art. 3 projektu, powołanym do wykonania tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#WładysławKiernik">Ostatni art. 4 projektu — podobnie jak to było w ustawie o reformie bankowej, uchwalonej przez Wysoki Sejm — nadaje i tej ustawie moc wsteczną od dnia 1 stycznia 1950 r., a to celem ostatecznego zalegalizowania czynności likwidacyjnych w stosunku do przedsiębiorstw bankowych, których likwidacja została już zakończona, a które to czynności wybiegały poza ramy dekretu z 1948 r. i zostały dokonane po linii postanowień, wprowadzanych właśnie przedstawionym Wysokiemu Sejmowi projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#WładysławKiernik">W przeświadczeniu, że projekt ustawy wraz z wprowadzonymi doń przez komisję poprawkami będzie krokiem naprzód w realizacji wielkiego dzieła reformy bankowej, proszę Wysoki Sejm w imieniu Komisji Finansowo-Skarbowej o uchwalenie przedłożonego projektu ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#WładysławKowalski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt głosu nie żąda.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#WładysławKowalski">Wobec tego, że na sali nie ma quorum, zarządzam 15-minutową przerwę. Jeżeli po przerwie nie będzie quorum, zamknę posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 do godz. 12 min. 20.)</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy w sprawie zmiany dekretu o zasadach i trybie likwidacji niektórych przedsiębiorstw bankowych.</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że Sejm ustawę w sprawie zmiany dekretu o zasadach i trybie likwidacji niektórych przedsiębiorstw bankowych — jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Finansowo-Skarbowej o rządowym projekcie ustawy w sprawie zmiany dekretu o zasadach i trybie likwidacji niektórych instytucji kredytu długoterminowego (druki nr 929 i 937).</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Stanisławowi Dobrowolskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#StanisławDobrowolski">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt w imieniu Komisji Finansowo-Skarbowej wnieść projekt ustawy w sprawie zmiany dekretu o zasadach i trybie likwidacji niektórych instytucji kredytu długoterminowego w brzmieniu przedłożenia rządowego (druk nr 929) wraz z poprawkami do art. 1 i 4, które jeszcze bliżej omówię.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#StanisławDobrowolski">Podobnie jak przed chwilą uchwalona ustawa o zasadach i trybie likwidacji niektórych przedsiębiorstw bankowych, projekt ustawy, który referuję, ma za zadanie uprościć i przyśpieszyć rozpoczętą likwidację instytucji kredytu długoterminowego. Dotyczy i o spraw już prowadzonych, kiedy w praktyce dekret z 25 października 1948 r. ulegał pewnej zmianie i uzupełnieniom przez dodanie zagadnień ustawodawczo w dekrecie nieuregulowanych. Praktyka ta była niezbędna dla przeprowadzenia likwidacji w sposób właściwy i możliwie najszybszy.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#StanisławDobrowolski">Projekt ustawy w przedłożeniu rządowym wprowadza wszystkie konieczne zmiany, których motywy są identyczne jak poprzednio podawane w sprawozdaniu o projekcie ustawy o zasadach i trybie likwidacji niektórych przedsiębiorstw bankowych.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#StanisławDobrowolski">Zmiany te są następujące:</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#StanisławDobrowolski">— zmiana pierwsza projektu ustawy, dotycząca art. 1 dekretu, uzupełnia listę likwidowanych towarzystw nową instytucją, a mianowicie Towarzystwem Kredytowym miasta Suwałk w Suwałkach;</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#StanisławDobrowolski">— zmiana druga, dotycząca art. 9 ust. 1, pozwala uniknąć wzywania wierzycieli do spłacenia zobowiązań;</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#StanisławDobrowolski">— zmiana trzecia, dotycząca art. 17 ust. 3, oraz zmiana ósma, dotycząca art. 25 ust. 3., normują sposób wnoszenia odwołań według zasad, przyjętych w postępowaniu administracyjnym, podatkowym i sądowym;</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#StanisławDobrowolski">— zmiana czwarta, dotycząca art. 21, ma na celu przyśpieszenie likwidacji w drodze wyłączenia z masy wszelkich należności, których likwidacja napotyka na trudności; konsekwencją tej zmiany jest nowa redakcja art. 36 ust. 1;</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#StanisławDobrowolski">— zmiana piąta, dotycząca art. 22 (poprawka pierwsza), wpłynie na skrócenie terminów likwidacyjnych;</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#StanisławDobrowolski">— zmiana piąta, dotycząca art. 22 (poprawka druga) oraz zmiany: siódma, dotycząca ant. 24 ust. 1 i 2, i ósma, dotycząca art. 25 (poprawka pierwsza) — ustalają kolejność zaspokojenia wierzytelności;</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#StanisławDobrowolski">— zmiana dziewiąta, dotycząca nowego art. 25 a (ust. 2), pozwala wierzycielom na składanie zarzutów co do umieszczenia ich roszczeń w innej kolejności;</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#StanisławDobrowolski">— zmiana dziesiąta, dotycząca art. 30, usuwa wątpliwości co do wierzytelności hipotecznych lub na hipotekach zabezpieczonych;</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#StanisławDobrowolski">— zmiana jedenasta, dotycząca nowego art. 30a, umożliwia niezwłoczną sprzedaż nieruchomości w trzecim terminie po ustaleniu ceny wywołania przez wnioskodawcą;</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#StanisławDobrowolski">— zmiana trzynasta, dotycząca art. 34, umożliwia przekazanie stanowiących nadwyżką aktywów w postaci ruchomości lub nieruchomości bez potrzeby ich spieniężania oraz ustala sposób przekazania Skarbowi Państwa nieruchomości, będących własnością likwidowanej nieruchomości, znajdujących się we wspomnianej nadwyżce;</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#StanisławDobrowolski">— zmiany szesnasta i siedemnasta, dotyczące nowych art. 36a i 36b, regulują sprawy zrealizowania aktywów instytucji już zlikwidowanych.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#StanisławDobrowolski">Poza tymi zmianami komisja uzupełniła art. 1 projektu ustawy nową zasadniczą zmianą, wprowadzającą w art. 29 nowy ust. 2, regulujący sposób egzekucji należności stwierdzonych dokumentami określonymi w ust. 1 tego artykułu.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#StanisławDobrowolski">Pozostałe poprawki komisji zamieszczone w druku nr 937 nie wymagają uzasadnienia.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#StanisławDobrowolski">Przechodząc do pozostałych artykułów projektu ustawy, wnoszę zgodnie z przedłożeniem rządowym o upoważnienie Ministra Finansów do ogłoszenia jednolitego tekstu dekretu wraz z uwzględnieniem zmian wprowadzonych do dnia ogłoszenia jednolitego tekstu, oraz podtrzymuję projekt rządowy o wprowadzeniu w drodze wyjątku ustawy z mocą wsteczną, a to od 1 stycznia 1950 r., z uwagi na to, że likwidacja w większości instytucji kredytu długoterminowego została już zakończona i zachodzi konieczność zalegalizowania tych czynności likwidacyjnych, które były sprzeczne z przepisami dekretu z 25 października 1948 r., a które odpowiadają przepisom projektowanej nowej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#StanisławDobrowolski">Wnosząc w imieniu Komisji Finansowo-Skarbowej projekt ustawy, proszę Wysoką Izbę o uchwalenie jej w brzmieniu przedłożenia rządowego, wraz ze zgłoszonymi przeze mnie poprawkami.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#WładysławKowalski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt głosu nie żąda. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem zreferowanego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-16.2" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że Sejm ustawę w sprawie zmiany dekretu o zasadach i trybie likwidacji niektórych instytucji kredytu długoterminowego — jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-16.3" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: sprawozdanie Komisyj Handlu Wewnętrznego i Spółdzielczości oraz Rolnictwa i Reform Rolnych o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Skupu 1 Kontraktacji (druki nr 930 i 938).</u>
          <u xml:id="u-16.4" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Jaworskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#MarianJaworski">Referując w imieniu Komisyj Handlu Wewnętrznego i Spółdzielczości oraz Rolnictwa i Reform Rolnych rządowy projekt ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji, chcę dla uzasadnienia tej ustawy omówić niektóre fakty z dotychczasowych doświadczeń w dziedzinie skupu i kontraktacji płodów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#MarianJaworski">W okresie minionych sześciu lat dzięki władzy ludowej dokonał się w Polsce wielki rozwój planowego skupu i kontraktacji, rozwój państwowego i spółdzielczego handlu na tym odcinku, przy jednoczesnym wypieraniu i likwidowaniu prywatnego handlu i spekulacji, Dowodzą tego liczby:</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#MarianJaworski">— w zbożu — w 1948 r. spółdzielczość społemowska zakupiła 680.000 ton. w 1950 r. Państwowe Zakłady Zbożowe w oparciu o gminne spółdzielnie zakupiły 2.500.000 ton;</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#MarianJaworski">— w mięsie — w 1948 r. Rolnicza Centrala Mięsna zakupiła trzody zaledwie 23.000 ton, bydła 14.000 ton, w 1947 r. odpowiednie liczby wyniosły również tylko dla trzody 63.000 ton, bydła 21.000 ton. Znana uchwała Rządu w sprawie akcji „H” i powołanie Centrali Mięsnej spowodowały, że w 1949 r. zakupiono trzody 403.900 ton i bydła 252.000 ton, a w 1950 r. trzody 726.000 ton i bydła 375.000 ton;</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#MarianJaworski">— w buraku cukrowym — w 1940 r. zakontraktowano pod uprawę buraka 170.000 ha a zakupiono przez cukrownie buraka prawie 3.000.000 ton; w 1950 r. odpowiednie liczby wynoszą: 287.000 ha i 6.400.000 ton.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#MarianJaworski">Wzrost zasięgu kontraktacji roślin obrazują takie liczby:</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#MarianJaworski">W 1945 r. zaczęliśmy od kontraktowania czterech upraw (burak, cykoria, chmiel, tytoń), obejmujących 112.099 ha, a w 1949/50 r. przez ciągłe poszerzanie kontraktacji roślin zarówno przemysłowych konsumpcyjnych jak i materiału siewnego powiększyliśmy wielokrotnie ilość upraw kontraktowanych i objęliśmy w 1950 r. prawie 894.000 ha, zaś na rok 1950/51 objętych zostało kontraktacją 1.200.000 ha.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#MarianJaworski">Liczba gospodarstw kontraktujących obecnie uprawy roślinne wynosi około 2.000.000, a w kontraktacji trzody chlewnej bierze udział, jeszcze większa liczba gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#MarianJaworski">Tak więc te liczby, pokazujące wielki wzrost planowego skupu przez uspołeczniony handel i rozwój zasięgu kontraktacji, dowodzą jednocześnie rosnącego planowego oddziaływania i regulowania drobnotowarowej produkcji chłopskiej przez Państwo. Liczby te pokazują poważny zasięg wiązania indywidualnych gospodarstw chłopskich z planową gospodarką narodową.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#MarianJaworski">Nie trzeba dowodzić, jak doniosłe znaczenie posiada planowy skup i kontraktacja dla planowego zabezpieczenia potrzeb konsumpcyjnych klasy robotniczej i całej ludności, dla planowego zaopatrzenia przemysłu w surowce rolnicze, dla. zaopatrzenia gospodarstw chłopskich w kwalifikowany materiał siewny oraz dla dalszego rozwoju hodowli w indywidualnych gospodarstwach chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#MarianJaworski">Planowy skup i kontraktacja spotykają się z coraz większym zrozumieniem i uznaniem wśród mas małorolnych i średniorolnych chłopów, gdyż doświadczenia minionych sześciu lat przekonały i nadal przekonują chłopów o korzyściach, jakie gospodarce narodowej i im samym daje planowy skup i kontraktacja. Planowy skup zabezpiecza chłopom zbyt ich produktów po ustalonych cenach państwowych, uwalniając ich od prywatnych kupców, handlarzy i spekulantów i ograniczając działanie kapitalistycznych praw rynkowych w wymianie, których ujemne i dotkliwe skutki odczuwały małorolne a także średniorolne gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#MarianJaworski">Kontraktacją obejmuje się różne uprawy i hodowle, ale szczególnie te dziedziny produkcji rolniczej, które są najtrudniejsze w uprawach i bardziej pracochłonne, wymagające więcej umiejętności, specjalizacji i wysokiej techniki, większych nakładów i specjalnej pomocy ze strony Państwa. Chłopi otrzymują tę pomoc Państwa w postaci pożyczek, uprzywilejowania kontraktujących w zaopatrzeniu w nawozy i pomoc w zaopatrzeniu w odpowiednie odmiany nasienne oraz pomoc w paszy, jeśli chodzi o hodowlę i chów.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#MarianJaworski">Wszystko to stwarza warunki oddziałujące korzystnie na rozwój produkcji rolniczej i wzrost to warów ości gospodarstw chłopskich oraz na wzrost wydajności i jakości produkcji. Dlatego z roku na rok wzrasta wydajność z ha.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#MarianJaworski">I tak np. w roku ubiegłym przeciętna wydajność z jednego ha w pszenicy (przeciętna ozimej i jarej) wynosiła 12,4 q, a przeciętna przed wojną w latach 1932–1936 — 11,2 q. Odpowiednie liczby dla żyta wynosiły w ubiegłym roku — 12,7 q; przed wojną — 10,9 q. W buraku cukrowym; w ubiegłym roku 222 q z 1 ha; lata 1932–1936 — 209 q z 1 ha, pomimo, że burak cukrowy, jak i inne nieliczne kontraktowane rośliny przemysłowe, uprawiany był głównie na obszarniczych i wielkokułackich gospodarstwach.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#MarianJaworski">Są następujące przykłady:</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#MarianJaworski">Grupa plantatorów buraka cukrowego w gromadzie Brzeźćce, gminy Sarbiewo, pow. Płońsk, osiągnęła przeciętnie 595 q z 1 ha, a ob. Szymański, kierownik tej grupy, posiadający 5 ha ziemi, osiągnął 620 q z 1 ha.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#MarianJaworski">Grupa plantatorów buraka cukrowego w Gromadzie Sokolniki Nowe, powiat Płońsk, osiągnęła 540 q z 1 ha.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#MarianJaworski">Ob. Markowski Franciszek, członek grupy plantatorów buraka cukrowego w gromadzie Andrianki, gm. Boczki, pow. Bielsk, posiadający 5,5 ha, osiągnął 600,27 q z 1 ha.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#MarianJaworski">Wszystko to przyczynia się w rezultacie do podnoszenia dobrobytu pracujących chłopów i umacnia sojusz robotniczo-chłopski.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#MarianJaworski">Dzięki takiej polityce władzy ludowej wraz z osiągnięciami produkcyjnymi w rolnictwie i sukcesami uspołecznionego handlu w skupie i kontraktacji — wzrasta świadomość i rozwija się twórczy wysiłek podstawowych mas chłopskich w wykonywaniu patriotycznych obowiązków wobec swojej Ojczyzny, Mówiąc o osiągnięciach w skupie i kontraktacji nie można nie podkreślić roli uspołecznionych instytucji skupu i kontraktacji, jak np. PZZ, Centrala Mięsna, przemysł państwowy oraz spółdzielczość Samopomocy Chłopskiej. Niemniej jednak nie można nie widzieć trudności w przeprowadzaniu planowego skupu i kontraktacji ze względu na zaostrzającą się walkę klasową i rosnący opór kułactwa.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#MarianJaworski">Tym bardziej nie można pominąć przykładów, świadczących o błędach i brakach poszczególnych ogniw i poszczególnych pracowników niektórych instytucji, działających w tej dziedzinie na terenie wsi.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#MarianJaworski">Wiele tych przykładów można było zaobserwować w czasie przygotowywania i przeprowadzania ostatniej wiosennej akcji siewnej i kontraktacji. Niemal wszystkie przejawy niewłaściwej pracy wynikają z zakorzenionego i jeszcze nie wyplenionego w niektórych ogniwach niektórych instytucji biurokratyzmu. Biurokratyzm ten przejawia się w rozmaitych formach, między innymi — w mechanicznym narzucaniu planów kontraktacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#MarianJaworski">Można by w tej sprawie przytoczyć szereg przykładów rozmaitego rodzaju biurokratycznych wypaczeń; ograniczę się do kilku:</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#MarianJaworski">Gromada Wereszyn w pow. Hrubieszów, posiadająca ziemi ornej 239 ha, otrzymała zadanie uprawić 315 ha roślin kontraktowanych.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#MarianJaworski">W pow. Legnica, woj. wrocławskie, stosowano taki tryb kontraktacji, że rolnikom w gromadach wyznaczano zadania produkcyjne i doręczano im je na piśmie za pośrednictwem sołtysów.</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#MarianJaworski">Są również szczególnie szkodliwe i obiektywnie wrogie przykłady stosowania przymusu administracyjnego przy zawieraniu umów kontraktacyjnych zamiast uświadamiania i przekonywania, jak na przykład:</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#MarianJaworski">W gm. Skarżysko, pow. Opoczno, przewodniczący Gminnej Rady Narodowej ob. Seta Adam wysłał do chłopów urzędowe wezwania do kontraktacji, grożąc im jednocześnie w razie oporu milicją.</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#MarianJaworski">Zdarzają się również nierzadkie przykłady pogoni za jak największą ilością umów kontraktacyjnych w jednej gromadzie dla swoich instytucji branżowych i konkurencji z innymi instytucjami na wzór przedwojennych handlarzy, szkodząc w ten sposób całości planów kontraktacyjnych, jak w Kieleckiem, gdzie przemysł cukrowniczy rozpoczął kontraktację w miesiącu styczniu, zwracając uwagę tylko na uprawę buraka cukrowego i zaniedbując rzepak oraz nie licząc się z uprawą roślin kontraktowanych przez inne instytucje. Np. cukrownia Włostów w niektórych gromadach, a zwłaszcza w pow. Busko, zakontraktowała 240% planu buraków cukrowych. A pracownicy Centrali Zielarskiej w tym województwie tłumaczyli chłopom na zebraniach gromadzkich, że jeśli tylko przyjmą plan kontraktacji ziół, to już nie potrzebują kontraktować innych roślin.</u>
          <u xml:id="u-17.28" who="#MarianJaworski">Przykłady te świadczą o biurokratycznym pojmowaniu roli planowania i kontraktacji w indywidualnych gospodarstwach chłopskich. Takie metody tłumią inicjatywę gospodarczą chłopów, osłabiają sojusz robotniczo-chłopski i pozostawiają u chłopa poczucie ograniczania i pomniejszania jego roli, jako gospodarza na własnym gospodarstwie, co w rezultacie podważa słuszne, korzystne dla chłopów i wychowawcze założenia kontraktacji, kompromituje pracowników instytucji kontraktujących i obniża w oczach chłopów autorytet tych pracowników jako przedstawicieli państwowych lub społecznych organizacji i instytucji.</u>
          <u xml:id="u-17.29" who="#MarianJaworski">Innym rodzajem poważnych i wysoce szkodliwych dla sprawy kontraktacji niedociągnięć jest niedotrzymywanie umów kontraktacyjnych ze strony niektórych ogniw instytucji kontraktujących. W książce „Ekonomika i planowanie radzieckiego handlu spółdzielczego” na str. 261 czytamy między innymi: „Umowa kontraktacyjna posiada moc prawa zarówno w stosunku do skupującego, jak w stosunku do dostawcy”. A tymczasem spotykamy kontraktujących, którzy tej zasady nie respektują, tak np. roszarnia w rejonie Wołczyn jeszcze w miesiącu kwietniu nie odebrała od chłopów słomy lnu i konopi; albo roszarnia Lubaczów również jeszcze w kwietniu nie wypłaciła chłopom za len z roku ubiegłego i nie przyjmowała surowca; a cukrownia Częstocice, w województwie kieleckim jeszcze także w kwietniu roku bieżącego nie dostarczyła wysłodków chłopom indywidualnie gospodarującym i członkom, spółdzielni produkcyjnej w gromadzie Skowierzyn, pow. Tarnobrzeg.</u>
          <u xml:id="u-17.30" who="#MarianJaworski">Planowy skup, a szczególnie kontraktacja, nakłada również wielkie obowiązki i zadania na państwową służbę rolną w zakresie pomocy agrotechnicznej, zwłaszcza przy uprawach trudniejszych, nie stosowanych przedtem przez chłopów na niektórych terenach, a upowszechnianych obecnie. Trzeba podkreślić poważną poprawę aparatu państwowej służby rolnej i ofiarną pracę wielu agronomów tej instytucji. Jednakże są, niestety, zbyt powszechne jeszcze przykłady biurokratycznego stylu pracy i braku działania w upowszechnianiu wiedzy rolniczej na gromadach. Wiele ogniw państwowej służby rolnej poważnie zaniedbuje swoje podstawowe obowiązki w agrotechnicznej pomocy chłopom przy uprawach, zwłaszcza kontraktowanych.</u>
          <u xml:id="u-17.31" who="#MarianJaworski">Wszystkie te fakty świadczą o tym, że w niektórych ogniwach poszczególnych instytucji i organizacji, działających na wsi, u wielu pracowników tych instytucji panuje sprzeczny z założeniami władzy ludowej i obcy duchowi demokracji ludowej styl działalności w stosunku do pracujących chłopów.</u>
          <u xml:id="u-17.32" who="#MarianJaworski">Mieliśmy również przejawy wypaczania polityki Państwa w dziedzinie kontraktacji w poszczególnych uprawach, a szczególnie w kontraktacji trzody. Są przykłady dwojakiego rodzaju wypaczeń na odcinku kontraktacji.</u>
          <u xml:id="u-17.33" who="#MarianJaworski">Pierwsze wypaczenie to ułatwianie sobie roboty przez pogoń za ilością i pomijanie na niektórych gromadach małorolnych i średniorolnych, a zawieranie umów kontraktacyjnych wyłącznie z gospodarstwami kułackimi.</u>
          <u xml:id="u-17.34" who="#MarianJaworski">Drugie wypaczenie na gromadach polega na całkowitej eliminacji gospodarstw kułackich jako wyraz rzekomo klasowej polityki w kontraktacji, przy czym nierzadko średniorolnych chłopów kwalifikuje się jako kułaków. Te szkodliwe fakty świadczą o niezrozumieniu, że kontraktacja jest dobrodziejstwem i pomocą ze strony Państwa Ludowego w stosunku do gospodarstw małorolnych i średniorolnych i formą nakładania obowiązków produkcyjnych na gospodarstwa kułackie, których możliwości produkcyjne winny być w pełni wykorzystane dla potrzeb gospodarki narodowej; albowiem na obecnym etapie prowadzone jest ograniczanie eksploratorskich tendencji i wyzysku kułackiego, a nie likwidacja kułactwa jako klasy, a co za tym idzie — nie likwidowanie możliwości produkcyjnych ich gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-17.35" who="#MarianJaworski">W tych warunkach: kiedy — po pierwsze — osiągamy wielki rozwój pianowego skupu i kontraktacji z jednoczesną walką ze spekulacyjnym handlem na wsi, kiedy — po drugie — osiągamy dzięki polityce Państwa, stały wzrost produkcji rolniczej, kiedy — po trzecie — planowy rozwój gospodarki narodowej stawia przed wsią dalsze zadania w podnoszeniu produkcji rolniczej i coraz większe zadania przed państwowymi i społecznymi instytucjami w planowym skupie i kontraktacji płodów rolnych, kiedy — po czwarte — doświadczenia minionych sześciu lat wskazują na wielkie znaczenie kontraktacji w wiązaniu gospodarki chłopskiej z socjalistycznym przemysłem i w umacnianiu sojuszu robotniczo-chłopskiego, oraz — po piąte — przy braku koordynacji wielu skupujących i kontraktujących płody rolne instytucji i organizacji, konieczne jest i celowe powołanie Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji zgodnie z rządowym projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-17.36" who="#MarianJaworski">Powołanie Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji nie zwalnia oczywiście pozostałych instytucji kontraktujących od podjęcia zdecydowanej walki o usprawnienie swojej pracy, walki, z przegięciami i błędami poszczególnych ogniw ich aparatu.</u>
          <u xml:id="u-17.37" who="#MarianJaworski">Do zadań Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji, zgodnie z projektem ustawy, należeć będzie planowanie, organizowanie i nadzorowanie planowego skupu i kontraktacji oraz koordynowanie i nadzorowanie podległych temu urzędowi przedsiębiorstw. Urząd ten, którego strukturę organizacyjną określi uchwała Rady Ministrów, posiadać będzie pełnomocników wojewódzkich i powiatowych oraz — w miarę potrzeby — delegatów gminnych i gromadzkich.</u>
          <u xml:id="u-17.38" who="#MarianJaworski">Centralny Urząd Skupu i Kontraktacji będzie miał do wykonania trudne i poważne zadania, będzie je musiał wykonywać w warunkach zaostrzającej się walki klasowej, w nieprzejednanej walce z biurokracją i wszelkimi wypaczeniami.</u>
          <u xml:id="u-17.39" who="#MarianJaworski">Aby te zadania należycie wykonywać, koniecznym będzie działać w oparciu o rady narodowe i pod ich kontrolą, we współdziałaniu z organizacjami społecznymi na terenie wsi oraz z aktywem społecznym w gromadzie W ten sposób niewątpliwie zostanie usprawniony ten tak bardzo ważny odcinek gospodarki narodowej, jakim jest pianowy skup i kontraktacja produkcji rolniczej. W ten sposób będzie to miało poważny wpływ na dalsze umacnianie sojuszu robotniczo-chłopskiego i pogłębianie zaufania do władzy ludowej wśród mas pracujących chłopów, które swoją patriotyczną postawą, swoim twórczym wysiłkiem, wraz z klasą robotniczą, przy jej pomocy i pod jej kierownictwem wykonują i wykonywać będą zwycięsko zadania Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-17.40" who="#MarianJaworski">W imieniu Komisyj Handlu i Spółdzielczości oraz Rolnictwa i Reform Rolnych wnoszę o uchwalenie przez Wysoki Sejm przedłożonej przez Rząd i omówionej przeze mnie ustawy wraz z poprawkami komisyj (druki nr 930 i 938).</u>
          <u xml:id="u-17.41" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#WładysławKowalski">Otwieram rozprawę.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Stasiak.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#StanisławStasiak">Wysoki Sejmie! Ustawę o utworzeniu Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji mało i średniorolni chłopi przyj mą z zadowoleniem, bo ustawa ta przyczyni się do jeszcze większego usprawnienia skupu i kontraktacji, a więc tych spraw, które dla rolnika są jedne z najistotniejszych. Przecież właśnie kontraktacja i właśnie skup, a więc produkcja rolna i jej zbyt są z jednej strony realnym wkładem wsi, wnoszonym w wielkie narodowe budownictwo Planu 6-letniego, a z drugiej strony stanowią o stałym podnoszeniu się stopy życiowej chłopów, żyjących z pracy własnych rąk. Dlatego dla wsi polskiej ta ustawa regulująca jej istotne interesy ma bardzo ważne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#StanisławStasiak">Wieś polska w każdej dziedzinie życia widzi wielkie osiągnięcia naszej Ludowej Ojczyzny. Widzimy, jak rośnie w naszym kraju rowy potężny przemysł, a fabryki, kopalnie i huty pracują na pożytek całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#StanisławStasiak">Widzimy, jak z każdym rokiem zmienia się oblicze wsi polskiej. Znikło bezrobocie. Ginie upokarzająca chłopów plaga ustroju kapitalistycznego — analfabetyzm. Szeroko weszły do naszej wsi nowoczesne traktory i maszyny, które niosą chłopom większe urodzaje i lżejszą pracę na roli, Nasze dzieci, które przed wojną czekało ciężkie życie nędzarza, wyrobnika bez roli i bez fachu, dziś zdobywają setki nowych zawodów w mieście i na wsi oraz tysiącami garną się do szeroko dla nich otwartych szkół wszystkich szczebli.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#StanisławStasiak">Widzimy, jak z każdym dniem życie chłopskie podnosi się na wyższy poziom.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#StanisławStasiak">Tę poprawę chłopskiego życia zawdzięczamy naszej robotniczo-chłopskiej władzy, która służy interesom całego uczciwie pracującego narodu. Dlatego ze wszystkich sił wieś polska chce władzę robotniczo-chłopską umacniać, chce przyczyniać się do budowy coraz piękniejszej i szczęśliwszej Ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#StanisławStasiak">Podstawowym chłopskim wkładem w umacnianie naszej ludowej Ojczyzny, a jednocześnie w stałą poprawę chłopskiego życia jest walka o zwiększenie urodzajów, o powiązanie produkcji rolnej z planami państwowymi, oraz walka o to, aby chłopską pracą nie tuczyli, się spekulanci, tylko żeby szła ona na pożytek Państwa i wsi.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#StanisławStasiak">Trzeba powiedzieć, że Rząd Polski Ludowej na odcinku produkcji i zbytu wiele uczynił. Wieś dobrze pamięta te przedwojenne beznadziejne czasy, kiedy nie wiadomo było za co się chwycić, co uprawiać i co hodować, aby móc jako tako związać koniec z końcem. Skakały ceny na żywiec i zboże. Skakały ceny na przednówku i po żniwach. Zgraja kupców i kulczyków jak pasożyty obsiadała wieś, okradając chłopów przy każdej sposobności. Dziś już te czasy należą do przeszłości. Mamy stałe, opłacalne ceny na każdy produkt pracy rolnika Nasze gminne spółdzielnie już prawie wyparły spekulantów z życia wsi. Z roku, na rok rośnie ilość hektarów obsianych wysoko opłacanymi roślinami przemysłowymi, które dawniej były prawie że monopolem dla dworskich i kułackich gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#StanisławStasiak">Jak wieś docenia te przemiany w systemie zbytu, jak, docenia włączenie drobnotowarowej produkcji w pianową gospodarkę naszego Ludowego Państwa, mogą świadczyć zwycięsko przeprowadzona jesienna akcja skupu zboża i jesienno-wiosenna akcja kontraktacji.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#StanisławStasiak">Przecież to były olbrzymie, na wielką skalę przeprowadzone bitwy klasowe, w których wzięła czynny udział cala wieś: i ta szczerze patriotyczna wieś mało i średniorolnych chłopów, i ta druga kułacka, spekulancka, wśród której grasują jeszcze niedobitki wrogów Ojczyzny i ludu.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#StanisławStasiak">Obydwie te bitwy były zwycięskie. Obydwie te bitwy wygraliśmy, bo poparła nas zdecydowana większość wsi, a poparła dlatego, że właśnie polityka Rządu, że właśnie kontraktacja i planowy skup zboża leży w chłopskim interesie, że broni go przed spekulanckimi skokami cen, broni przed wyzyskiem, pozwala rozwijać opłacalne hodowle i uprawy.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#StanisławStasiak">Nie znaczy to wcale, że w akcji skupu zboża czy kontraktacji nie było braków czy błędów. One były i to nieraz bardzo dotkliwe dla chłopskiej gospodarki. Były wypadki nieprzyjmowania zakontraktowanych roślin czy żywca. Szczególnie pod tym względem nie wywiązały się nasze roszarnie, wśród których spora część nie skupowała zakontraktowanego lnu. Były wypadki niesłusznego i niesprawiedliwego wymiaru zboża w planowym skupie, były też wypadki mechanicznego narzucania upraw roślin na gromady, gdzie ani warunki glebowe, ani klimatyczne nie pozwalają na ich uprawę. Sporo też krwi napsuła nieskoordynowana akcja kontraktacyjna oraz za późno doprowadzone plany kontraktacyjne. Należy również powiedzieć, że nasza służba agronomiczna wciąż za mało okazuje pomocy i opieki dla kontraktujących. Często ta służba aktywizuje się tylko wtedy, kiedy trzeba zawrzeć umowę na kontraktację, a później dostarczyć produkt — zamiast przez cały czas pomagać wsi.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#StanisławStasiak">Należy przypuszczać, że rządowy projekt ustawy o powołaniu do życia Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji w dużym stopniu przyczyni się do usprawnienia skupu i kontraktacji, a tym samym do podniesienia naszej produkcji rolnej, bowiem koordynując, planując, organizując i nadzorując skup i kontraktację, nie dopuści do braków i błędów, jakie istniały w dotychczasowej produkcji.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#StanisławStasiak">Utworzenie Centralnego Urzędu stwarza warunki pomyślne dla dalszego rozwoju produkcji i wiązania chłopów z planową gospodarką. Centralny Urząd i jego terenowe agendy oraz zainteresowane instytucje winny mieć w swojej pracy na uwadze następujące wnioski, wypływające z dotychczasowej praktyki:</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#StanisławStasiak">Po pierwsze — planowanie upraw kontraktowanych powinno odbywać się w miesiącach, letnich, tak aby chłop tuż po żniwach, przystępując do upraw jesiennych, mógł zaplanować jednocześnie uprawy wiosenne, przeznaczając pod każdy rodzaj upraw odpowiednie kawałki ziemi i odpowiednio je nawozić i uprawiać. Chłop nie może i nie powinien, być zaskakiwany planem kontraktów w ostatniej chwili, będąc do tego nieprzygotowanym i zużywszy już najlepsze i najodpowiedniejsze skrawki ziemi pod inne uprawy.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#StanisławStasiak">Po drugie — nie należy przystępować do podpisywania umów na uprawy kontraktowane z poszczególnymi rolnikami, dopóki gromadzki plan kontraktacji jako całość, obejmujący wszystkie rodzaje upraw, nie zostanie uprzednio dokładnie omówiony w gromadzie z udziałem wszystkich mało i średniorolnych chłopów. Odgórne narzucanie planów kontraktacji na gromady sposobem administracyjnym utrudnia wykonanie planów, odstręcza chłopów od upraw kontraktowanych i daje pole do wszelkiego rodzaju wypaczeń i nadużyć.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#StanisławStasiak">Po trzecie — przyjęty na gromadzie plan kontraktacji zasadniczo nie powinien ulegać zmianom, bo to wprowadza zniechęcenie wśród chłopów.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#StanisławStasiak">Po czwarte — podpisana umowa kontraktacyjna wiąże dwie strony: drobnego producenta rolnego oraz instytucje kontraktujące. I dlatego, aby bardziej związać chłopów ze stosunkowo nową dla nich formą zbytu, instytucje kontraktujące muszą dotrzymać wszystkich warunków wynikających z umowy. Jedynie tą drogą chłop nabierze pełnego zaufania do systemu planowej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#StanisławStasiak">Po piąte — uprawy kontraktowanie powinny w zasadzie dawać większe korzyści niż uprawy niekontraktowane. Dlatego instytucjom kontraktującym nie wolno się ograniczać tylko do spisywania umów, ale także muszą one roztoczyć troskę nad całym okresem wegetacji roślin, i rozwojem sztuk hodowlanych przez pouczanie o sposobach racjonalnej produkcji roślinnej lub zwierzęcej, o sposobach zwalczania szkodników i chorób oraz przez kontrolę wykonywania planów kontraktacji aż do pełnego wykonania umowy przez obydwie strony. Ten sam obowiązek spoczywa na państwowej służbie rolnej i terenowych organizacjach Związku Samopomocy Chłopskiej, Biorąc to wszystko pod uwagę, klub poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w przekonaniu, że Centralny Urząd Skupu i Kontraktacji przyczyni się do usprawnienia skupu, i kontraktacji, a tym samym do powiększenia udziału pracujących chłopów w budowie Planu 6-letniego — głosować będzie za przedłożoną ustawą.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Bodalski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#MieczysławBodalski">Wysoka Izbo! Szybki rozwój socjalistycznego przemysłu i coraz większy wzrost stopy życiowej mas pracujących zarówno miast jak i wsi stawiają coraz większe zadania przed naszym rolnictwem. Chodzi o szybszy wzrost produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#MieczysławBodalski">Czy może nie rośnie nasze rolnictwo? Owszem rośnie. Jest niewątpliwym faktem, że wydajność zbóż z jednego hektara wzrosła w stosunku do okresu przedwojennego w Polsce o około 20% Mamy również, jak to wykazały dane narodom ego spisu powszechnego, poważne osiągnięcia w rozwoju hodowli.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#MieczysławBodalski">Stwierdzić jednak trzeba, że wzrost produkcji. rolniczej odbywa się u nas wolniej aniżeli zapotrzebowanie na tę produkcję, wolniej aniżeli rozwój naszego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#MieczysławBodalski">Czy może wobec lego należy zwolnić tempo rozwoju naszego socjalistycznego przemysłu? Na to pytanie odpowiedział na V Plenum KC PZPR tow. Bierut: „Nie możemy sobie pozwolić na zmniejszenie tempa, na obniżenie zadań, nie możemy sobie bowiem więcej pozwalać na pozostawanie w tyle, jeśli idzie o poziom techniczny naszego przemysłu, jeśli idzie o poziom naszych sił wytwórczych. Nie wolno nam trwać w zacofaniu, gdy masy pracujące chcą żyć inaczej, kulturalniej niż przedtem. Nie możemy sobie pozwolić na budowanie podstaw socjalizmu w ciągu dziesięcioleci, bo wszelkie ociąganie się dawałoby tylko atuty naszym wrogom klasowym, Wreszcie musimy zabezpieczyć szybkie tempo wzrostu naszych sił wytwórczych i poziomu techniki, ponieważ wymaga tego sytuacja międzynarodowa, wymaga tego troska o naszą niezależność, troska o siłę obronną naszego Państwa i troska o wzrost sił obozu pokoju w walce z imperialistyczną zaborczością”. Musimy zwiększyć tempo rozwoju naszego przemysłu, aby szybciej zaopatrzyć wieś w maszyny, po to, aby uprzemysłowić rolnictwo i zwiększyć towarowość jego produkcji.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#MieczysławBodalski">Czy istnieją u nas możliwości dalszego poważnego zwiększenia towarowości produkcji rolnej? Istnieją duże możliwości. Tkwią one przede wszystkim w charakterze naszej władzy ludowej, która wyzwoliła masy pracujące spod ucisku obszarników i kapitalistów. Stały się one gospodarzem w swojej Ojczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#MieczysławBodalski">„W kraju chłopskim — mówi Lenin — pierwsi zyskali najwięcej, zyskali od razu, zyskali na dyktaturze proletariatu chłopi w ogóle. Chłop głodował w Rosji za panowania obszarników i kapitalistów. Chłop nigdy jeszcze w ciągu długich wieków naszych dziejów nie miał możności pracowania dla siebie: głodował oddając setki milionów pudów zboża kapitalistom, do miast i za granicę. Po raz pierwszy dopiero za panowania dyktatury proletariatu chłop pracował dla siebie i odżywiał się lepiej niż mieszkańcy miast. Po raz pierwszy chłop ujrzał w rzeczywistości wolność spożywania własnego chleba, wolność od głodu”. Bardzo poważne możliwości podniesienia produkcji towarowej rolnictwa istnieją obecnie w indywidualnych gospodarstwach chłopskich. Jednym z podstawowych zadań naszej Partii i Rządu oraz instytucji gospodarczych i organizacji masowych jest udzielenie wszelkiej pomocy mało i średniorolnym chłopom celem podniesienia urodzajności ich gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#MieczysławBodalski">Duże możliwości, wzrostu produkcji rolnej tkwią w gospodarczym i organizacyjnym wzmocnieniu istniejących Państwowych Gospodarstw Rolnych — podstawowej dźwigni socjalistycznej gospodarki na wsi.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#MieczysławBodalski">Nową możliwością zwiększenia urodzajności. w rolnictwie jest przejście od drobnych, zacofanych i rosproszkowanych gospodarstw chłopskich do wielkich gospodarstw zespołowych — spółdzielni produkcyjnych, stosujących planowe płodozmiany, zaopatrzonych w traktory, nowoczesne maszyny i urządzenia rolnicze, gospodarujących w oparciu o nowoczesne zdobycze wiedzy i nauki rolniczej i pomoc państwa, zdolne do wyprodukowania największej ilości zboża i najszybszego rozwoju hodowli.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#MieczysławBodalski">Jednym z wielu środków tej pomocy Państwa jest ostatnia uchwała Prezydium Rządu z dnia 19 maja br., dotycząca sprawy dalszego rozwoju h odo wili trzody chlewnej w gospodarstwach indywidualnych, oraz wniesiony obecnie pod obrady Sejmu rządowy projekt ustawy o utworzeniu Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#MieczysławBodalski">Jaką pomoc uzyska wieś w wyniku utworzenia Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji?</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#MieczysławBodalski">Utworzenie tego urzędu pozwoli skoordynować i właściwie opracować jednolity plan skupu i kontraktacji i we właściwym czasie przeprowadzić kontraktację zbóż okopowych i hodowli wśród chłopów, co do tej pory nie zawsze miało miejsce, dezorientowało chłopów i wprowadzało chaos i nieporozumienia w planowaniu gospodarki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#MieczysławBodalski">Jakie znaczenie ma dla wsi np. planowy skup zboża, świadczą nasze doświadczenia ostatnich lat.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#MieczysławBodalski">Podczas gdy w krajach kapitalistycznych urodzajne żniwa idą w parze z gwałtowną zniżką cen i przysłowiową „klęską urodzaju” dla drobnych i średnich gospodarstw, to w naszym kraju obfite żniwa przy stałych cenach zbóż w ciągu całego roku są zwycięstwem chłopa i bodźcem do coraz większego wysiłku w walce o urodzaj.</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#MieczysławBodalski">Gdy w krajach kapitalistycznych bogacze i spekulanci za bezcen po żniwach wykupują zboże od chłopa, aby na przednówku odsprzedać je temuż chłopu po lichwiarskich cenach, to w naszym kraju dzięki pomyślnemu wykonaniu planowego skupu zboża Rząd może przeznaczyć — jak to ma miejsce w tym roku — około 50.000 ton żyta na pomoc przednówkową dla najbardziej potrzebujących drobnych i średnich gospodarstw chłopskich, uniezależniając ich w ten sposób od wyzysku lichwiarzy zbożowych, bogaczy i spekulantów.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#MieczysławBodalski">Planowy skup i obrót zbożem jest w naszych warunkach poważnym elementem wzmacniającym sojusz robotniczo-chłopski, gdyż pozwala na planowe i równomierne — dzięki istnieniu rezerw zbożowych — zaopatrywanie klasy robotniczej i miast w chleb.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#MieczysławBodalski">Istnienie rezerw zboża konsumpcyjnego z kolei pozwala Centrali Nasiennej planowo rozprowadzać między chłopów siewne zboża selekcyjne, co przy fachowej pomocy państwowej służby rolnej poważnie wpływa na wzrost urodzaju zbóż w gospodarstwach chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-21.16" who="#MieczysławBodalski">Wzrost produkcji zboża towarowego, planowe zorganizowanie systematycznego obrotu tym zbożem zgodnie z interesem mało i średniorolnych chłopów wpływa decydująco na rozwój hodowli, ułatwia kontraktację i równomierną podaż żywca na rynek bez. przeszkód i zahamowań w ciągu różnych pór roku. Opłacalne ceny zbóż i żywca, kontraktacja w terminie oraz planowy skup tych nadwyżek od chłopów — oto drogi wiodące do wzrostu produkcji gospodarstw chłopskich i wzrostu ich zamożności.</u>
          <u xml:id="u-21.17" who="#MieczysławBodalski">Walka o rozwój kontraktacji na wsi leży na linii troski Partii i Rządu o rozwój indywidualnego gospodarstwa chłopskiego.' Niewątpliwie mamy poważne osiągnięcia na odcinku PGR-ów, mamy poważne tak ilościowe, jak i jakościowe osiągnięcia na odcinku spółdzielni produkcyjnych. Cieszymy się i dumni jesteśmy z tego i doceniamy olbrzymie znaczenie i perspektywę rozwojową tych gałęzi socjalistycznej gospodarki rolnej, ale również trzeba widzieć dialektyczną zależność rozwoju tych dźwigni, szczególnie spółdzielczości produkcyjnej, od naszej gospodarczej, politycznej i organizacyjnej pracy z indywidualnym chłopem i od wzrostu produkcji na jego indy w dualnym gospodarstwie.</u>
          <u xml:id="u-21.18" who="#MieczysławBodalski">Uchwala Prezydium Rządu z dnia 19 maja przewiduje powszechność kontraktacji czyli przeprowadzenie kontraktacji niezależnie od wielkości gospodarstwa, niezależnie od wielkości i stanu hodowli i ilości zakontraktowanych tuczników.</u>
          <u xml:id="u-21.19" who="#MieczysławBodalski">Akcja planowego skupu zboża i kontraktacji stwarza doskonałe warunki dla wzmocnienia gospodarczego i aktywizacji politycznej przede wszystkim biedoty wiejskiej. Biedni chłopi są szczególnie zainteresowani w stałej cenie zboża, bo muszą je kupować na przednówku, a często i do siewu na wiosnę w ramach kredytu siewnego. Biedni chłopi, są szczególnie zainteresowani w kontraktacji trzody chlewnej, gdyż ta gałąź hodowli ma najbardziej powszechne zastosowanie wśród tej grupy gospodarstw. Opłacalność hodowli trzody chlewnej wpływa bardzo poważnie na wzrost zamożności olbrzymiej masy gospodarstw biedniackich.</u>
          <u xml:id="u-21.20" who="#MieczysławBodalski">Olbrzymie znaczenie ma planowy skup zboża i kontraktacja trzody chlewnej wśród gospodarstw średniackich.</u>
          <u xml:id="u-21.21" who="#MieczysławBodalski">Gospodarstwa te ze względu na swą liczbę i zdolność produkcyjną stanowią poważną silę w naszej gospodarce narodowej. Średniak w naszych warunkach po reformie rolnej i likwidacji obszarników stanowi „centralną figurę” naszego rolnictwa zarówno w produkcji zboża, jak i hodowli. Pozyskanie średniaka jako producenta przez kontraktację i jako człowieka pracy i sojusznika klasy robotniczej i biedoty jest centralnym naszym zadaniem politycznym w okresie zaostrzającej się walki z wyzyskiem wiejskich bogaczy i w okresie budowy podstaw socjalizmu w naszym kraju!</u>
          <u xml:id="u-21.22" who="#MieczysławBodalski">Powszechność kontraktacji w związku z coraz większym zapotrzebowaniem na zboże, surowce, mięso i tłuszcze dla rozwijającego się przemysłu i rosnących potrzeb miast obejmuje swoim zasięgiem także gospodarstwa kułackie, podporządkowując ich produkcję kontroli Państwa.</u>
          <u xml:id="u-21.23" who="#MieczysławBodalski">Zwycięska realizacja tych olbrzymich zadań gospodarczych, jakie stoją przed Centralnym Urzędem Skupu i Kontraktacji, gminnymi spółdzielniami i państwową służbą rolną, zależy od politycznej pracy z szerokimi masami chłopskimi. O powodzeniu tej akcji, decyduje robota polityczna, przekonywanie, wyjaśnianie, masowe poradnictwo żywieniowe i bezwzględna walka z przejawami bezduszności, biurokratyzmu, złego stosunku do człowieka i wiążącymi się z tym wypaczeniami.</u>
          <u xml:id="u-21.24" who="#MieczysławBodalski">Doświadczenie wykazuje, że tych wypaczeń — zarówno lewackiego awanturnictwa, jak i prawicowego oportunizmu — w akcji skupu zboża i kontraktacji było niemało. Wypaczenia te były bardzo szkodliwe w skutkach dla rozwoju hodowli.</u>
          <u xml:id="u-21.25" who="#MieczysławBodalski">W dniu 20 grudnia ub. roku gminna spółdzielnia w Serocku otrzymała polecenie, aby nie brać od kułaków żadnych sztuk, nawet zakontraktowanych. Na skutek tego kułacy zniechęcili się do hodowli, nie pokrywali macior, a sprzedawali je na mięso. Da je to w skutkach na niektórych terenach zmniejszenie ilości prosiąt i wzrost cen na prosięta, co utrudnia nabywanie ich przez biedotę. To bezmyślne zarządzenie wymierzone przeciw kułakowi trafia często w biedotę, a my nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę.</u>
          <u xml:id="u-21.26" who="#MieczysławBodalski">Przedstawiciel PZZ w Siedlcach poszedł dalej, bo na zebraniu w gminie Mokobrody oświadczył, że „kto nie oddał zboża, to trzeba z nim rozwiązać umowę na świnie”, a w gminie Sarnaki pogroził mocniej, że „wszystkich tych, co świnie kontraktują, to pozamykamy”.</u>
          <u xml:id="u-21.27" who="#MieczysławBodalski">Na spędach w Szelkowie i Makowie w dniu 29 i 30 stycznia pracownicy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej siedzieli przy kasie w punkcie skupu i od razu potrącali podatek gruntowy na rok 1951, co spowodowało, że chłopi nie otrzymywali pieniędzy za żywiec i z tego powodu wracali ze świniami do domu i bardzo często bili je na własny użytek.</u>
          <u xml:id="u-21.28" who="#MieczysławBodalski">Z szeregu gmin sygnalizują chłopi o karygodnych faktach biurokratyzmu i niewłaściwego stosunku do człowieka.</u>
          <u xml:id="u-21.29" who="#MieczysławBodalski">Oto co mówi o tym na zebraniu koła Związku Samopomocy Chłopskiej w gromadzie Szkarada ob. Rojek Marian: „W marcu przyprowadziłem jałówkę na spęd, Jałowica winna być zaliczona do I klasy. Klasyfikator zaliczył do II-ej. Ponieważ stanowiło to dosyć dużą różnicę w cenie, nie zgodziłem się i przyprowadziłem bydlę do domu. Za tydzień zaprowadziłem na jarmark do Kiernozi, gdzie zaliczono ją do I kategorii. W momencie, gdy oddawałem jałówkę, przybył ten sam klasyfikator i zabronił kupna tej jałówki według I kategorii”. Czyż to się tak powinno ułatwiać sprzedaż chłopom?</u>
          <u xml:id="u-21.30" who="#MieczysławBodalski">Podobne wypadki występowały przy przyjmowaniu od chłopów lnu przez roszarnie w Bielsku Podlaskim i Żyrardowie, a roszarnia Choceń w pow. Gostynin dotąd nie odebrała zakontraktowanych w ub. roku drobnych ilości lnu od chłopów, mówiąc, że „to drobni dostawcy i brać się nie opłaci”,</u>
          <u xml:id="u-21.31" who="#MieczysławBodalski">Te zaś przejawy prawicowego oportunizmu przejawiały się dosyć często wśród pracowników niektórych instytucji kontraktujących. Występowało to szczególnie, przy kontraktacji trzody chlewnej, Instytucje kontraktujące nie zawsze dbają o ilość kontraktujących gospodarstw, a jest pogoń za ilością sztuk nierogacizny przede wszystkim u kułaków z pominięciem biedoty i średniaków. co uniemożliwia korzystanie tym gospodarstwom z przywilejów, jakie daje kontraktacja trzody chlewnej.</u>
          <u xml:id="u-21.32" who="#MieczysławBodalski">Zadaniem Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji, gminnych spółdzielni a przede wszystkim Związku Samopomocy Chłopskiej jest dopilnowanie, aby spopularyzować kontraktację wśród pracujących chłopów, gdyż sprawa walki o chleb, o kontraktację, o zaopatrzenie miast - to sprawa ogólnonarodowa i nie powinno zabraknąć ani jednego chłopa, który by nie wziął udziału w tej akcji.</u>
          <u xml:id="u-21.33" who="#MieczysławBodalski">Utworzenie Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji skupia kontraktację podstawowej produkcji rolnej w ręku jednej instytucji i pod jednym kierownictwom. A że chłopi mieli z tym niemało kłopotu, świadczy fakt taki: ob. Pietrzak Franciszek z gromady Topołowo, pow. sochaczewski, zakontraktował 20 arów buraków cukrowych, 10 arów rzepaku i 50 arów jęczmienia browarnego. Kontraktował z różnymi instytucjami oddzielnie. Oddzielnie też otrzymywał przydział nawozów i nasion, po które kilkakrotnie musiał jeździć do gminnej spółdzielni odległej o 5 km. Jednego dnia otrzymał 15 kg azotniaku, na drugi dzień pojechał po 15 kg superfosfatu, na trzeci po 15 kg soli potasowej, a na czwarty po nasiona na zasiew. Ob. Pietrzak zmitrężył niemal tydzień czasu na odbiór nawozów i nasion, czasu natracił i najeździł się co niemiara. A ileż to setek tysięcy takich Pietrzaków marnuje w całej Polsce miliony cennych dni, podczas gdy w tym wielkim wysiłku budownictwa socjalistycznego liczyć należy czas nie tylko na dni i godziny, ale na minuty i sekundy. Czyż to nie hamuje naszego tempa?</u>
          <u xml:id="u-21.34" who="#MieczysławBodalski">Trzeba, aby powstający dziś Centralny Urząd Skupu i Kontraktacji jak również istniejące już instytucje pracujące z chłopami wzięły to pod uwagę. To będzie jednym z warunków wykonania planu skupu, kontraktacji i naszych zadań, Ponieważ mowa o poszanowaniu czasu i terminów, to trzeba zwrócić uwagę na to, aby planowanie i przeprowadzenie kontraktacji wśród chłopów na wsi odbywało się w. porze letniej przed jesiennymi zasiewami, gdyż zasiewy jesienne winny uwzględniać realizację kontraktacji zarówno kultur sianych jesienią, jak i planowanych wiosną, by chłopi mogli przygotować ziemię jesienią pod wiosenne kultury objęte planem kontraktacji.</u>
          <u xml:id="u-21.35" who="#MieczysławBodalski">Plany te winny być przedyskutowane na zebraniach gromadzkich, jeszcze w lecie, by chłopi w ostatniej chwili nie byli zaskakiwani kontraktem czy planem zasiewów, jak to miało miejsce w tegorocznej wiosennej akcji siewnej. W zimie natomiast należy te piany ponownie postawić na zebraniu i to z udziałem agronomów, celem skontrolowania stanu przygotowań.</u>
          <u xml:id="u-21.36" who="#MieczysławBodalski">Mówiąc o kontraktacji i jej wpływie na wzrost produkcji rolnej, należy równocześnie zwrócić uwagę na to, aby Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych otoczyło troskliwą opieką i kontrolą podległy mu aparat państwowej służby rolnej, by ci instruktorzy i agronomowie bardziej fachowo niż dotąd pomogli chłopom w poradnictwie żywieniowym, w odpowiednim doborze ras sztuk hodowlanych, w pomocy weterynaryjnej, w zwalczaniu chorób zwierzęcych i szkodników zbożowych, Aparat ten jest zbyt nastawiony na organizacyjną stronę i to z dużą dozą biurokratyzmu i mechanicznego -podejścia do sprawy.</u>
          <u xml:id="u-21.37" who="#MieczysławBodalski">Jako przykład świadczy fakt, że do gromady Tułowo przyjechał instruktor rolny z gminy Szymanów w celu zapoznania chłopów z kontraktacją. Na zebraniu wyznaczył, co trzeba w gromadzie kontraktować, ale ile czego, w jaki sposób i na jakich warunkach — tego nie wyjaśnił. Po jego odjeździe chłopi otrzymali z gminy plan zasiewów niezgodny z warunkami gromady ani z jej obszarem. Chłopi myśleli, że to jest ta właśnie „kontraktacjami”.</u>
          <u xml:id="u-21.38" who="#MieczysławBodalski">Jakie z tego wypływają wnioski?</u>
          <u xml:id="u-21.39" who="#MieczysławBodalski">Ministerstwo Rolnictwa winno organizować wystawy i pokazy hodowlane, pogadanki z chłopami na tematy fachowe: żywienia, upraw, nawożenia, ochrony roślin itp. Popularyzować należy dobrych instruktorów i agronomów w terenie oraz wyróżniać i awansować ich. Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych winno szerzej niż dotąd premiować i nagradzać dobrych plantatorów i hodowców.</u>
          <u xml:id="u-21.40" who="#MieczysławBodalski">Przed instytucjami kontraktującymi i skupującymi stoi zadanie należytego zorganizowania skupu, przeszkolenia zawodowego i wychowania politycznego odbiorców i klasyfikatorów, by ci swoim postępowaniem i stosunkiem do chłopów wykazali, że są dobrymi spółdzielcami i „kulturalnymi kupcami”, że są współgospodarzami troszczącymi się o poszanowanie swojej placówki i socjalistycznej własności.</u>
          <u xml:id="u-21.41" who="#MieczysławBodalski">Jeżeli do wykonania tych poważnych, postawionych przez Partię i Rząd zadań potrafimy przekonać i zmobilizować szerokie masy chłopów na wsi, to niewątpliwie zrobimy poważny krok naprzód na drodze do wzrostu towarowości gospodarstw chłopskich i zamożności wsi.</u>
          <u xml:id="u-21.42" who="#MieczysławBodalski">Wykonanie tych zadań będzie umocnieniem sojuszu robotniczo-chłopskiego, podniesieniem stopy życiowej mieszkańców miast i wsi oraz poważnym wkładem wsi w walce o pokój i Plan 6-letni.</u>
          <u xml:id="u-21.43" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#WładysławKowalski">Do głosu nikt więcej nie jest zapisany. Zamykam rozprawę. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem omawianego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisje, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt, Stwierdzam, że Sejm ustawę o utworzeniu Centralnego Urzędu Skupu i Kontraktacji — jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu o rządowym projekcie ustawy o zmianie organizacji państwowego arbitrażu gospodarczego (druki nr 931 i 939).</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Rapaczyńskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#KazimierzRapaczyński">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy, który mam zaszczyt referować imieniem Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu, jest jednym z projektów zarządzeń, które mają za cel należyte ustawienie poszczególnych jednostek administracji państwowej w związku i w konsekwencji zarówno ustawy o organizacji naczelnych władz gospodarki narodowej, jak przede wszystkim dekretu z dnia 21września 1950 r., zmieniającego ustawę o organizacji naczelnych władz gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#KazimierzRapaczyński">Jednym z postanowień tego dekretu zniesiony został Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, a kompetencje jego zostały przekazane Prezydium Rządu.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#KazimierzRapaczyński">W związku z tym oraz z uwagi na fakt, że państwowe komisje arbitrażowe rozpoznają spory prywatno-prawne nie tylko między jednostkami gospodarczymi, ale między wszystkimi władzami i urzędami, słusznym jest, ażeby zmienić organizacyjne podporządkowanie arbitrażu państwowego w ten sposób, że zwierzchni nadzór nad tym arbitrażem przejdzie do zakresu działania Prezesa Rady Ministrów, Referowany przeze mnie projekt ustawy ma właśnie za zadanie tego rodzaju zmianę.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#KazimierzRapaczyński">Komisja Planu Gospodarczego i Budżetu przeprowadziła w tej ustawie pewne zmiany zarówno redakcyjne, jak i odnośnie treści. Zostały one Kolegom Posłom doręczone.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#KazimierzRapaczyński">Imieniem Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu uważam, że ustawa ta jest celowa, uchwalenie jej przyczyni się do należytego organizacyjnego ustawienia arbitrażu gospodarczego i w konsekwencji proszę Wysoką Izbę o uchwalenie rządowego projektu ustawy wraz z poprawkami, wprowadzonymi przez Komisję Planu Gospodarczego i Budżetu,</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#WładysławKowalski">Do głosu nikt nie jest zapisany. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem zreferowanego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o zmianie organizacji państwowego arbitrażu gospodarczego jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 10 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Przemysłowej o rządowym projekcie ustawy o urzędzie Ministra Drobnego Przemysłu i Rzemiosła (druki nr 932, 940 i 952).</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Stefańskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#StanisławStefański">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Przemysłowej mam zaszczyt zreferować projekt ustawy o powołaniu urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#StanisławStefański">Projekt tej ustawy jest dalszą konsekwencją przeobrażeń, zapoczątkowanych ustawą z dnia 7 marca 1950 r. o utworzeniu Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#StanisławStefański">Dotychczasowa forma organizacyjna Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości, po rocznej praktyce, okazała się niewystarczająca do należytego kierowania sprawami związanymi z operatywną działalnością setek, a nawet tysięcy drobnych przedsiębiorstw przemysłowych, zakładów spółdzielczych oraz nie mniej liczonych warsztatów indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#StanisławStefański">Sprawy drobnej wytwórczości wymagały coraz to większego i skrupulatniejszego nadzoru, szybkich i autorytatywnych decyzji, szczególnie w okresie zwiększającej się w miarę realizacji Planu 6-letniego dyscypliny planowania oraz zwiększających się na tle wzrastającego dobrobytu potrzeb mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#StanisławStefański">Z rozstrzygnięciem tej sprawy nie można było długo czekać. Projekt ustawy o utworzeniu jednego z ważnych i potrzebnych resortów gospodarczych jest potwierdzeniem słusznej drogi rozwojowej naszego gospodarstwa narodowego i szybkiego tempa jego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#StanisławStefański">Szczególnie ważne zadania stoją przed nowo powstającym resortem. Pozwolę sobie przytoczyć słowa wypowiedziane przez ob. Wicepremiera Minca na temat roli drobnej wytwórczości:</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#StanisławStefański">„Bardzo poważną rolę w dziedzinie zaspokajania potrzeb rynkowych powinien odegrać rozwój socjalistycznego przemysłu drobnego, w tej liczbie spółdzielczości pracy. Przemysł ten powinien się rozwijać — zwłaszcza w zakresie artykułów konsumpcyjnych oraz lokalnych surowców i materiałów budowlanych — maksymalnie szybko i elastycznie, produkując w coraz to większej ilości i w coraz lepszej jakości wielki asortyment pozornie drobnych, ale potrzebnych dla życia codziennego towarów, których brak dotąd jeszcze wielokrotnie daje się odczuwać”.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#StanisławStefański">Powołanie resortu dla spraw drobnej wytwórczości na szczeblu ministerialnym i szerokie kompetencje, jakie związane są z tak wysokim szczeblem administracji gospodarczej, pozwolą na stałe doskonalenie metod pracy, na należyty dobór kadr tak pod względem fachowym jak i politycznym, co umożliwi, dalszy rozwój tej gałęzi, gospodarki i realizację stojących przed nią zadań.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#StanisławStefański">Zadania te nie polegają jedynie na wyprodukowaniu odpowiednio zwiększonej i zróżniczkowanej masy towarowej, na świadczeniu usług w zakresie rosnących potrzeb ludności oraz na wykorzystaniu rezerw produkcyjnych i na ożywieniu gospodarczo zaniedbanych terenów. Do zadań tego resortu należeć będzie również prowadzenie właściwej polityki. gospodarczej na odcinku uspołeczniania indywidualnych warsztatów pracy, co przyczyni się do realizacji programowych zasad zawartych w ustawie o Planie 6-letnim, tj. do przekształcenia zacofanych form gospodarki drobnotowarowej w dziedzinie wytwórczości i usług w składową część naszej gospodarki socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#StanisławStefański">Ustawa o 6-letnim Planie Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu na tata 1950–1955 w rozdziale II art. 26 postanawia:</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#StanisławStefański">„Należy zapewnić wydatny rozwój socjalistycznego przemysłu drobnego, który winien uzupełnić produkcję towarów szerokiego spożycia oraz wykorzystywać miejscowe surowce i odpadki przemysłowe.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#StanisławStefański">Państwo okaże pomoc indywidualnemu rzemiosłu, przyczyniającemu się do zaspokajania potrzeb ludności pracującej, oraz będzie okazywać pomoc w zakresie przechodzenia indywidualnej wytwórczości rzemieślniczej w socjalistyczne formy spółdzielczości pracy”.</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#StanisławStefański">Zadaniem przemysłu drobnego i rzemiosła jest:</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#StanisławStefański">— produkowanie artykułów masowego spożycia, nie wytwarzanych przez przemysł, kluczowy, artykułów dotąd importowanych, artykułów luksusowych i służących do zaspokajania potrzeb i życzeń konsumentów, wynikających ze wzrastającej stopy życiowej ludności;</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#StanisławStefański">— produkowanie środków wytwarzania i części zamiennych oraz wykonywanie usług na rzecz przemysłu kluczowego;</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#StanisławStefański">— zorganizowanie szerokiej sieci spółdzielczych punktów usługowych dla zaspokajania bezpośrednich potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#StanisławStefański">Ogólnie mówiąc zadanie to sprowadza się do wytwarzania tych artykułów codziennej potrzeby, których niedobór lub brak daje się odczuwać na rynku, uzupełniania produkcji przemysłu kluczowego i organizowania usług bezpośrednio dla konsumenta. Poważnym zadaniem jest również włączenie się drobnej wytwórczości w pulę eksportową, zwłaszcza w zakresie artykułów luksusowych, wyrobów przemysłu ludowego i autystycznego.</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#StanisławStefański">O dużej dynamice rozwojowej tej części naszego gospodarstwa narodowego świadczą liczby Planu 6-letniego: w roku 1955 wartość produkcji całego przemysłu wzrośnie o 158% w porównaniu z rokiem 1949, w tym wartość produkcji przemysłu wielkiego i średniego wykaże wzrost o 136%, a całej drobnej wytwórczości o 384%. Dla drobnej wytwórczości, podległej dotychczas Centralnemu Urzędowi Drobnej Wytwórczości, planowany jest wzrost jeszcze większy, bo o 585%. Szczególna uwaga zwrócona zostanie na podniesienie poziomo województw gospodarczo zaniedbanych, w których przewidywany jest największy procentowo wzrost drobnej wytwórczości, tak np. dla woj. zielonogórskiego wskaźnik wzrostu drobnej wytwórczości podległej CUDW wynosi 4.517, dla woj. białostockiego 3.000 itd.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#StanisławStefański">Te olbrzymie liczby wzrostu świadczą o konieczności, wielkich przemian, jakie w wyniku Planu 6-letniego mają nastąpić w poszczególnych województwach, i o roli, jaka przypada drobnej wytwórczości w ich gospodarczym uaktywnieniu.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#StanisławStefański">Całokształt spraw, dotyczących drobnej wytwórczości, tj. państwowego przemysłu drobnego, spółdzielczości pracy, spółdzielczości rzemieślniczej, rzemiosła i prywatnego przemysłu — należał dotąd do zakresu działania Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości, który został utworzony na podstawie ustawy z dnia 7 marca 1950 r. Centralny Urząd Drobnej Wytwórczości podlegał Przewodniczącemu Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego. Założeniem było, iż to podporządkowanie Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego miało nosić charakter przejściowy. Do zadań tego urzędu należały bowiem między innymi sprawy, związane z organizacją produkcji drobnej wytwórczości, co zasadniczo nie wchodzi w zakres działania PKPG. Spowodowało to, iż w szeregu późniejszych aktów ustawodawczych urząd prezesa CUDW został już faktycznie zrównany z urzędem ministra.</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#StanisławStefański">Plan 8-letni stawia przed drobną wytwórczością wielkie zadania do wykonania. Podporządkowanie państwowego przemysłu terenowego organom jednolitej władzy państwowej, jaką są terenowe rady narodowe, stwarza realne warunki do zwiększenia aktywności gospodarczej poszczególnych województw. Rozszerzając zakres działalności rad narodowych na tym odcinku — dążymy do wyzwolenia ich inicjatywy w kierunku jak najszybszego wyrównywania opóźnień w rozwoju gospodarczym danego terenu i nastawienia produkcji drobnej wytwórczości na zaspokajanie potrzeb lokalnych w oparciu o wykorzystanie surowców miejscowych, zastępczych i odpadkowych. Z uwagi m wielkie zadania, jakie ma do spełnienia przemysł drobny — państwowy i spółdzielczy — na odcinku zaspokajania potrzeb ludności, rozwój jego otoczony być winien szczególnie troskliwą opieką.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#StanisławStefański">Poważne zadania stają również na odcinku rzemiosła. Należy podkreślić tu specjalnie ważną dla świata pracy dziedzinę świadczenia usług, jak usługi szewskie, krawieckie czy fryzjerskie lub remontowo-konserwatorskie (wodociągi, kanalizacja, centralne ogrzewanie, elektrotechnika, ślusarstwo, na odcinku wiejskim kowalstwo, kołodziejstwo, zawód rymarski itp.). W ustroju kapitalistycznym rzemiosło było wypierane przez prywatną produkcję fabryczną i nie miało przed sobą żadnych perspektyw rozwojowych. Jedynie dzięki ciężkiej, kilkunastogodzinnej pracy rzemieślnika, a często i członków jego rodziny, warsztaty te utrzymywały się na powierzchni życia. W Polsce Ludowej spółdzielczość pracy otwiera przed rzemiosłem nowe, jaśniejsze perspektywy. Proces przechodzenia rzemiosła od gospodarki indywidualnej do gospodarki uspołecznionej winien odbywać się jednak stopniowo, w miarę powstawania warunków gospodarczych i narastania świadomości społeczno-politycznej rzemieślników. Zachowana tu musi być zasada dobrowolności przy przechodzeniu do wyższej, zespołowej formy działalności gospodarczej, jaką jest forma spółdzielczości pracy. Wszelkie próby mechanicznego załatwienia sprawy nie mogą dać pożądanych rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#StanisławStefański">Nasuwa się tu również potrzeba włączenia do rytmu tych prac samorządu gospodarczego rzemiosła. Nowa jego rola winna być konsekwencją nowych zadań, jakie w Polsce Ludowej stanęły przed rzemiosłem.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#StanisławStefański">Drobna wytwórczość to dziesiątki tysięcy jednostek gospodarczych, zatrudniających łącznie ponad 400.000 osób. Duży zakres obecnej produkcji i ogromne jej zróżniczkowanie, konieczność przestawienia tej produkcji na wytwarzanie szerokiego wachlarza artykułów bezpośredniego spożycia oraz na uzupełnianie produkcji przemysłu kluczowego, wykorzystywanie w pierwszym rzędzie surowców lokalnych, zastępczych, odpadków itd. — wszystko to wymaga właściwego ujęcia organizacyjnego całokształtu spraw drobnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#StanisławStefański">Możliwe to będzie pod warunkiem utworzenia autorytatywnego ośrodka dyspozycji wykonawczej o silnych akcentach rygoru egzekwowania, o dużej operatywności działania.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#StanisławStefański">Wielkie zadania, jakie stoją przed drobną wytwórczością, jej duży potencjał ludzki i gospodarczy, różnorodność form organizacyjnych i zróżniczkowanie produkcji — wszystko to wysunęło potrzebę utworzenia urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, który stałby się centralnym ośrodkiem dyspozycji dla tej gałęzi naszego gospodarstwa narodowego i przejął kierownictwo całością jej spraw.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#StanisławStefański">Rządowy projekt ustawy składa się z siedmiu artykułów.</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#StanisławStefański">Komisja Przemysłowa na posiedzeniu w dniu 18 maja r. b. przyjęła jednomyślnie tekst ustawy, proponując jednocześnie wprowadzenie następujących poprawek:</u>
          <u xml:id="u-25.28" who="#StanisławStefański">Przed art. 1 komisja proponuje zamieszczenie następującego wstępu, wyjaśniającego cel ustawy: „W celu usprawnienia i wzmożenia nadzoru państwowego nad drobną wytwórczością odpowiednio do wzrostu zadań tej gałęzi gospodarki w wykonaniu narodowych planów gospodarczych, dotyczących zaspokajania rosnących potrzeb ludności na artykuły masowego spożycia i usługi, oraz w celu podkreślenia roli spółdzielczości pracy i rzemiosła w dziedzinie świadczenia usług — stanowi się co następuje:”. Zdaniem komisji zamieszczenie tego wstępu będzie czynnikiem uświadamiającym i mobilizującym drobną wytwórczość do wypełnienia stojących przed nią zadań.</u>
          <u xml:id="u-25.29" who="#StanisławStefański">W art. 2 komisja proponuje następujące zmiany:</u>
          <u xml:id="u-25.30" who="#StanisławStefański">W pierwszym zdaniu, w którym mówi się o zakresie działania ministra, zamiast słów „państwowego przemysłu terenowego” wstawić słowa „państwowego przemysłu drobnego”.</u>
          <u xml:id="u-25.31" who="#StanisławStefański">W pkt 1) tegoż artykułu zamiast słów „państwowym przemysłem terenowym” wstawić słowa „państwowym przemysłem drobnym”.</u>
          <u xml:id="u-25.32" who="#StanisławStefański">W pkt 2) tegoż artykułu w zdaniu: „sprawy zwierzchniego zarządu państwowym przemysłem terenowym” skreślić słowo „terenowym”.</u>
          <u xml:id="u-25.33" who="#StanisławStefański">Punktowi 4) tegoż artykułu nadać nowe brzmienie: „nadzorowanie i popieranie rzemiosła oraz nadzór nad prywatnym przemysłem”.</u>
          <u xml:id="u-25.34" who="#StanisławStefański">Pierwsze trzy poprawki mają charakter czysto porządkowy, chodzi tu o ustalenie jednolitej nomenklatury. Poprawka do pkt 4) wynika z intencji ustawy o Planie 6-letnim, w której mówi się o udzielaniu pomocy rzemiosłu przy przechodzeniu do socjalistycznej formy spółdzielczości pracy. Wypływa stąd potrzeba popierania działalności rzemiosła jako potencjalnej kadry spółdzielczości pracy.</u>
          <u xml:id="u-25.35" who="#StanisławStefański">Komisja proponuje dalej, aby art. 6 oznaczyć jako art. 7, a art. 7 oznaczyć jako art. 6 o brzmieniu następującym:</u>
          <u xml:id="u-25.36" who="#StanisławStefański">„Art. 6. Traci moc ustawa z dnia 7 marca 1950 r. o Centralnym Urzędzie Drobnej Wytwórczości (Dz. U. R. P. nr 10, poz. 104) z wyjątkiem przepisów art. 9, które pozostają w mocy z tą zmianą, że przewidziany w nich zakres działania Przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego przekazuje się Ministrowi Przemysłu Drobnego i Rzemiosła”.</u>
          <u xml:id="u-25.37" who="#StanisławStefański">Art. 9 ustawy o CUDW nadał przewodniczącemu PKPG uprawnienia do uregulowania w porozumieniu z właściwymi resortowo ministrami szeregu spraw, związanych z likwidacją izb przemysłowo-handlowych i ich związku. Wobec tego jednak, że likwidacja ta nie została jeszcze ukończona, zachodzi potrzeba przekazania tych uprawnień Przewodniczącego PKPG Ministrowi Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, Ponadto w imieniu Komisji Przemysłowej wnoszę trzy poprawki przyjęte na dzisiejszym jej posiedzeniu:</u>
          <u xml:id="u-25.38" who="#StanisławStefański">1) Tworzony na mocy niniejszej ustawy urząd będzie nosił nazwę urzędu Ministra Przemyku Drobnego i Rzemiosła analogicznie do przyjętej już nomenklatury odnośnie istniejących urzędów ministrów przemysłowych. W związku z tym należy zmienić odpowiednio nazwę urzędu we wszystkich artykułach ustawy, wszędzie tam, gdzie nazwa ta się powtarza.</u>
          <u xml:id="u-25.39" who="#StanisławStefański">2) W art. 2:</u>
          <u xml:id="u-25.40" who="#StanisławStefański">a) początek artykułu otrzymuje brzmienie: „Do zakresu działania Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła należą sprawy państwowego przemysłu drobnego, rzemiosła, prywatnego przemysłu oraz sprawy gospodarcze spółdzielczości pracy, a w szczególności:”.</u>
          <u xml:id="u-25.41" who="#StanisławStefański">b) pkt 3) otrzymuje następujące brzmienie: „planowanie, koordynowanie i nadzór nad działalnością gospodarczą spółdzielczości pracy,”.</u>
          <u xml:id="u-25.42" who="#StanisławStefański">Utworzenie urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła — to ważne wydarzenie w naszym życiu gospodarczym. Fakt ten oznacza zapewnienie drobnym zakładom produkcyjnym i usługowym należytej opieki i pomocy ze strony Państwa Ludowego. Społeczne bowiem znaczenie wartości produkcji, a zwłaszcza usług tych małych zakładów przewyższa niekiedy ich wartość wyrażoną w pieniądzach. Ministerstwo Przemysłu Drobnego i Rzemiosła usprawni i wzmoże nadzór państwowy nad drobną wytwórczością odpowiednio do wzrostu zadań tej gałęzi gospodarki w wykonaniu narodowych planów gospodarczych, co przyczyni się do sprawnego zaspokajania rosnących potrzeb ludności na artykuły masowego spożycia i usługi.</u>
          <u xml:id="u-25.43" who="#StanisławStefański">Utworzenie urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła ze szczególnym uznaniem powita rzemiosło polskie. W historii naszego narodu — a bodajże w historii gospodarczej świata — jest to bowiem pierwszy przypadek podniesienia na tak wysoki szczebel w hierarchii administracji państwowej, jakim jest ministerstwo, odcinka pracy gospodarczej reprezentowanego przez rzemiosło. Jest to niewątpliwie wyrazem należytej oceny przez Państwo wagi i znaczenia rzemiosła w naszym życiu gospodarczym oraz troski o dalszy jego rozwój. Rzemiosło jest przekonane, że wraz z powołaniem urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła stworzone zostaną warunki dla pełnego wykorzystania jego możliwości wytwórczych i usługowych oraz że proces jego uspołeczniania będzie przebiegał prawidłowo i bez przeszkód. Wszędzie tam, gdzie na razie nie będzie można przejść na formę spółdzielczą, rzemiosło indywidualne uzyska poparcie władz, by mogło nadal rozwijać się i zaspokajać potrzeby mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-25.44" who="#StanisławStefański">Urząd Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła winien doprowadzić do usprawnienia i właściwego organizacyjnego ujęcia całości spraw drobnej wytwórczości, podniesienia na wyższy poziom jej potencjału produkcyjnego i usługowego, usprawnienia wykonania zadań Planu. 6-letniego na odcinku zaspokajaniu rosnących potrzeb ludności, wzmożeniu pracy kulturalno-oświatowej i przyczynić się wreszcie do przekształcenia zacofanych form gospodarki drobnotowarowej w dziedzinie wytwórczości i usług w formę socjalistyczną, włączając ją jako składową część do naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-25.45" who="#StanisławStefański">Doceniając wagę i znaczenie powołania urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, proszę Wysoką Izbę o zatwierdzenie projektu ustawy z -poprawkami, przyjętymi przez Komisję Przemysłową i zawartymi w drukach sejmowych nr 940 i 952.</u>
          <u xml:id="u-25.46" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-25.47" who="#StanisławStefański">Otwieram rozprawę.</u>
          <u xml:id="u-25.48" who="#StanisławStefański">Głos ma poseł Sadłowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#JulianSadłowski">Wysoki Sejmie! Rząd wniósł do Sejmu Ustawodawczego projekt ustawy o urzędzie Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła. Do zakresu działania tego Ministerstwa należeć mają między innymi sprawy nadzorowania rzemiosła. Nadzorowanie to zawiera w sobie tak troskę o rozwój rzemiosła i koordynację z całością gospodarki narodowej, jak i wyzyskanie potencjału rzemiosła dla dobra Państwa i na korzyść państwowych planów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#JulianSadłowski">Jest to fakt historycznego znaczenia. Po raz pierwszy w dziejach państwowości polskiej rzemiosło uzyskało bezpośrednio urząd ministerialny. Rzemiosło polskie ceni sobie to wywyższenie i rozumie je jako nakaz dalszej wzmożonej pracy dla dobra. Państwa i socjalistycznego społeczeństwa. Rozumie to jako moralny obowiązek jeszcze intensywniejszej i ofiarniejszej pracy dla wykonania gigantycznego Planu 6-letniego i utrwalenia powszechnego pokoju.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#JulianSadłowski">Rzemiosło polskie gospodarczo, społecznie i narodowo wplotło się od wieków w nurt historii polskiej i zawsze było oddane sprawie postępu i wolności oraz walce o sprawiedliwość społeczną.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#JulianSadłowski">Polskie hasło walki „za waszą wolność i naszą” znaczy się w historii najpiękniejszymi kartami zapisanymi spracowaną dłonią polskiego rzemieślnika. Rewolucja kościuszkowska wysunęła na czoło sponiewierane i gnębione przez, szlachtę i obszarników warstwy społeczne chłopa i rzemieślnika.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#JulianSadłowski">Bartosz-Głowacki i Stach Swistacki, szewc Jan Kiliński i rzeźnik Sierakowski poszli, wspólnie walczyć przeciwko caratowi i reakcji pod sztandarami Tadeusza Kościuszki. Przez długie lata czyny Sierakowskiego i Kilińskiego żyły we wspomnieniach ludu warszawskiego. Wielkie wypadki rewolucyjne 1848 r. poprzedziły w Poznańskiem wystąpienia Partii Plebejuszów, w której rej wodzili rzemieślnicy ze Stefańskim na czele. W roku 1882 w Poznańskiem obserwujemy silny ruch rewolucyjny wśród introligatorów i innych rzemieślników. W okresie rewolucji 1905 r. odezwy pierwszomajowe drukowane były w Warszawie w tajnej drukarni, ukrytej w mieszkaniu rzemieślnika-szewca.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#JulianSadłowski">Przykłady takie solidarnej, ścisłej, wspólnej walki rzemieślników i robotników można by przytaczać w nieskończoność.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#JulianSadłowski">Jest rzeczą bezsporną, że rzemiosło posiadające odległe historyczne tradycje organizacji cechowych, dotknięte jest pewnym konserwatyzmem i przywiązaniem do swych wiekowych tradycji. Jest to jednak konserwatyzm z formy, a nie z treści. Jest rzeczą bezsporną, że rzemieślnik nie posiada w takim stopniu zaostrzonego i wysubtelnionego instynktu klasowego jak robotnik, ale też nie ulega wątpliwości, ze rozwój kapitalizmu, że centralizacja i koncentracja kapitału doprowadzała do ruiny materialnej w takim samym stopniu robotnika jak i rzemieślnika, zwłaszcza zaś rzemieślnika drobnego, mało warsztatowca, dla którego bogacz-nakładca, wyzyskujący znojny trud jego pracy, był zawsze wrogiem „numer jeden”.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#JulianSadłowski">W kapitalistycznej Polsce przedwojennej jak i w innych państwach kapitalistycznych rzemiosło nie miało odpowiednich warunków rozwojowych. Drobne warsztaty rzemieślnicze były albo spychane do form karłowatych, albo też w nierównej watce konkurencyjnej były całkowicie niszczone przez rosnące zakłady przemysłowe. Działalność gospodarcza małych warsztatów rzemieślniczych była ograniczona do minimum. W chaotycznej, bezplanowej gospodarce kapitalistycznej, której motorem działania zawsze była dążność do uzyskania jak największego zysku, osiąganego po trupach słabszych finansowo konkurentów, rzemiosło nie mogło spełniać istotnej funkcji ogólnopaństwowej.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#JulianSadłowski">Sytuacja uległa zmianie w wyniku tych głębokich przeobrażeń politycznych i gospodarczych, jakie wystąpiły u nas od chwili powitania Polski Ludowej. Nacjonalizacja przemysłu oraz przejście na tory gospodarki planowej, gospodarki opartej nie na walce konkurencyjnej, usunęło te zasadnicze przyczyny, które powodowały ruinę drobnych zakładów.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#JulianSadłowski">W gospodarce socjalistycznej drobna wytwórczość ma do spełnienia poważne zadania, których realizacja ma istotne znaczenie dla gospodarki ogólnonarodowej. Do zadań tych należy uzupełnianie produkcji przemysłu kluczowego, wytwarzanie tak dla potrzeb państwowych, jak i na potrzeby rynku, Dotyczy to zwłaszcza tych gałęzi, w których czynnik wysokokwalifikowanej pracy ludzkiej ma dominujące znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#JulianSadłowski">Doniosłą też rolę odgrywa rzemiosło przede wszystkim w zaspokajaniu codziennych potrzeb świata pracy, w rzetelnym i uczciwym świadczeniu najniezbędniejszych usług swym najbliższym sojusznikom i towarzyszom — robotnikom i chłopom.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#JulianSadłowski">Znaczenie produkcji drobnotowarowej podnosi i to, że w znacznej mierze może ona opierać się na surowcach odpadkowych i lokalnych, którymi przemysł kluczowy nie jest zainteresowany, oraz że wytwórczość ta organizuje się przede wszystkim na terenach pozbawionych większych zakładów przemysłowych, gdzie zatrudnia miejscowe rezerwy siły roboczej i ożywia gospodarkę terenów zaniedbanych.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#JulianSadłowski">Nie bez znaczenia jest również i ten fakt, że w pewnych trudnych okresach dziejowych, gdy przemysł duży zmuszony jest nieraz w znacznym stopniu ograniczać swoją produkcję, wytwórczość rzemieślnicza, która narażona jest w znacznie mniejszym stopniu na niszczycielskie działanie tych przyczyn, staje się istotnym i poważnym wkładem w potrzeby społeczeństwa i państwa. Wiemy wszyscy, iż w latach 1944–1946, zanim fabryki nasze dzięki braterskiej pomocy Wielkiego Związku Radzieckiego ruszyły pełną parą, rzemiosło wniosło swój rzetelny i nieprzemijający wkład w dzieło zaspokajania natychmiastowych potrzeb ludności i w dzieło heroicznej odbudowy naszych miast, a zwłaszcza naszej stolicy.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#JulianSadłowski">Polska Ludowa doceniała i docenia znaczenie rozwoju rzemiosła i dała temu wyraz nie tylko w szeregu oficjalnych oświadczeń składanych przez najwyższych jej przedstawicieli, ale też i przez cały szereg konkretnych, pozytywnych aktów prawnych. Oczywiście mówię tu o rzemiośle drobnym, o rzemiośle, z którego elementy kapitalistyczne, elementy pasożytnicze jeśli, nie zostały wyrugowane całkiem, to w znacznym stopniu ograniczone i pozbawione znaczenia. Na Kongresie Zjednoczeniowym Partii Robotniczych dostojny opiekun wszystkich drobnych rzemieślników — Prezydent Bierut oświadczył; „Partia musi umieć odróżnić pożyteczną dla ogółu działalność drobnych rzemieślników indywidualnych, właścicieli zakładów usługowych, od tych, którzy żerują tylko na trudnościach naszego życia gospodarczego. Pierwszym państwo powinno przychodzić z pomocą, działalność drugich ograniczać, lub jeśli uzna za szkodliwą — usunąć”. Jedna z tez Planu 6-letniego zapowiada: „Państwo okaże pomoc indywidualnemu rzemiosłu, przyczyniającemu się do zaspokajania potrzeb ludności pracującej, oraz będzie okazywać pomoc w zakresie przechodzę ni a indywidualnej wytwórczości rzemieślniczej w socjalistyczne formy spółdzielczości pracy”. Rząd nasz, uznając słuszność stanowiska samorządu gospodarczego rzemiosła, wysłuchał jego postulatów i znacznie rozszerzył przepisy o podatku zryczałtowanym w rzemiośle, na rok 1951. Aktem tym Rząd Polski Ludowej stwierdził dobitnie, iż drobne rzemiosło jest przedmiotem głębokiej jego troski i znajduje się pod jego opieką.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#JulianSadłowski">Rząd Polski Ludowej dał wyraz swemu stosunkowi do samorządu gospodarczego rzemiosła przez powołanie trzech nowych Izb Rzemieślniczych, a mianowicie w Opolu, Zielonej Górze i Koszalinie.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#JulianSadłowski">Rząd polski, doceniając rolę i znaczenie rzemiosła w gospodarce narodowej, wnosi obecnie projekt ustawy o powołaniu do życia Ministerstwa Drobnego Przemysłu i Rzemiosła, Projekt ten całe rzemiosło polskie wita z niekłamaną radością, w głębokim przeświadczeniu, że dane mu będzie rozwinąć wszystkie siły — te realnie już wykazane i te potencjalne — do pracy dla Państwa pod egidą tego nowego resortu. Resort Ministerstwa. Drobnego Przemysłu i Rzemiosła przy wnikliwej opiece nad czułym I wrażliwym instrumentem, jakim jest rzemiosło polskie, przeprowadzić może to rzemiosło przez te etapy rozwoju i przekształceń, jakie wiążą się z celami i realizacją Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#JulianSadłowski">Rzemiosło polskie swą pracą i swą działalnością da dowód, że całkowicie zasłużyło na to zaszczytne wywyższenie.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#JulianSadłowski">Oczywiście wszyscy zdajemy sobie sprawę, że aby rzemiosło mogło spełnić zadania, które wkłada nań Rząd, musi ono zmienić strukturę, musi przechodzić do wyższych, uspołecznionych form pracy. Zdajemy sobie sprawę i uznajemy za całkowicie słuszne, że droga rozwojowa gospodarki narodowej prowadzi poprzez uspółdzielczanie wszystkich faz działalności gospodarczej. Samorząd gospodarczy rzemiosła dał ternu wyraz powołując we wszystkich izbach rzemieślniczych specjalne wydziały spółdzielcze, których celem jest szerzenie wśród indywidualnego rzemiosła idei spółdzielczości. Związek Izb Rzemieślniczych Rzeczypospolitej Polskiej zorganizował ostatnio na terenie wszystkich województw robocze narady aktywu rzemieślniczego, poświęcone sprawie spółdzielczości w rzemiośle. Narady te wykazały, że idea spółdzielczości przeniknęła głęboko i obejmuje coraz większe szeregi. Rozbudowujemy w tej chwili sieć cechowych świetlic i opracowujemy pian pracy w tych świetlicach. Plan ten nastawiony jest na przeoranie psychiki rzemieślnika, na rozszerzenie jego zrozumienia odnośnie zachodzących przemian politycznych i gospodarczych i na wpojenie mu głębokiej miłości do Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#JulianSadłowski">Ale też reprezentujemy jednocześnie stanowisko, że uspołecznienie rzemiosła nie może być dokonane aktem jednego odgórnego zarządzenia administracyjnego czy aktem nacisku fiskalnego, stosowanego niejednokrotnie wbrew stanowisku władz centralnych przez władze wojewódzkie czy powiatowe.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#JulianSadłowski">W swym dziele „Dziecięca choroba lewicowości w komunizmie” Lenin mówi, że drobnych wytwórców towarowych nie można zlikwidować tak jak obszarników czy kapitalistów, lecz należy znaleźć sposób współżycia z nimi i tylko długą, powolną i ostrożną pracą organizatorską można ich i trzeba przerobić i wychować na nowo”.</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#JulianSadłowski">Rzemieślnik polski na tej nowej drodze przeszedł już znaczny etap. Rozwijający się ruch racjonalizatorski i nowatorski w rzemieślniczych poradniach technicznych świadczy o tym, że rzemieślnik podobnie jak robotnik docenia już znaczenie stosowania nowych, wyższych form pracy, że formy te przyswaja on sobie, szerzy je wśród swoich towarzyszy i staje się ich wielkim propagatorem.</u>
          <u xml:id="u-26.21" who="#JulianSadłowski">Udziałem swym w czynie 1-Majowym, który w tym roku miał wśród rzemiosła polskiego szczególnie masowy charakter, rzemieślnik dowiódł, że godny jest znaleźć się ramię w ramię w jednym szeregu z robotnikiem i chłopem.</u>
          <u xml:id="u-26.22" who="#JulianSadłowski">Nie wątpimy, że działalność Rządu Polski Ludowej, objawiająca się w stosunku do drobnego rzemieślnika w formie obywatelskiego wychowania i otaczania go troskliwą opieką, jest działalnością mądrą i celową, której rezultatem będzie pozyskanie dla spółdzielczości nie członków niechętnych, pracujących częstokroć niedbale, lecz nowych uświadomionych, bojowych kadr spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-26.23" who="#JulianSadłowski">Dając wyraz tej wierze oraz uznając w całej pełni doniosłość państwową ustawy o urzędzie Ministra Drobnego Przemysłu i Rzemiosła oświadczam, że posłowie rzemieślniczy będą głosowali za uchwaleniem ustawy w brzmieniu rządowego projektu.</u>
          <u xml:id="u-26.24" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-26.25" who="#JulianSadłowski">Głos ma posłanka Pietrzakowa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#WładysławaPietrzakowa">Wysoka Izbo! W związku z przedłożonym przez Komisję Przemysłową rządowym projektem ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Drobnego Przemysłu i Rzemiosła pragnę imieniem klubu ZSL ustosunkować się do wymienionego projektu.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#WładysławaPietrzakowa">W przed wrześniowej Polsce, zaniedbanej przez rządy sanacyjne i zniszczonej przez okupację faszystowską, nie analizowano znaczenia rozwoju lub zamierania drobnego przemysłu, nie liczono się z sytuacją panującą wśród dziesiątków rodzin chałupniczych, zamierających z wyzysku kapitalistycznych większych zakładów rzemieślniczych, nie liczono się również i z tym, że małorolny chłop i wyrobnik wiejski odsprzedawał swój towar, będący dziełem jego mozolnej pracy, „wybrańcom” losu — burżuazyjnej elicie.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#WładysławaPietrzakowa">W Polsce Ludowej Rząd robotniczo-chłopski otacza opieką każdą dziedzinę przemysłu i w ślad za realizacją postawionych olbrzymich zadań na. odcinku odbudowy i rozbudowy przemysłu ciężkiego i lekkiego wysuwa zadania i podkreśla znaczenie dla rozwoju gospodarki narodowej drobnego przemysłu i rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#WładysławaPietrzakowa">Drobny przemysł, obejmujący wielobranżowy przemysł, spółdzielczość pracy i rzemiosło, jak również terenowy przemysł materiałów budowlanych obejmuje ogromną rozpiętość gałęzi, jak przemysły: skórzany, odzieżowy, meblowy, betoniarski itp. W budowie naszego ludowego Państwa ma on ogromne znaczenie i perspektywy rozwoju, szczególnie na terenach zaniedbanych pod względem uprzemysłowienia, jak województwa: kieleckie, lubelskie, białostockie, rzeszowskie i inne. Przed nowo powołanym ministerstwem powstają dziesiątki problemów do rozwiązania w imię dobra pracujących setek tysięcy zrzeszonych w spółdzielniach pracy, w drobnych zakładach państwowych, wreszcie w imię tysięcy chałupników zatrudnionych w różnych gałęziach drobnego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#WładysławaPietrzakowa">Do czołowych zadań należą, jak słusznie podkreślił referent, podstawowe punkty w polityce rozwojowej drobnego przemysłu: dążenie Rządu i społeczeństwa do organizowania rzemieślniczych spółdzielni pracy, do zainteresowania i zaktywizowania ludności niezamożnej na terenach pozbawionych środków rozwojowych, ekonomicznych i kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#WładysławaPietrzakowa">Dużej wagi zadaniem jest zmechanizowanie wytwórczości przemysłu ludowego na wsi dla odciążenia z mozolnej pracy ręcznej, szczególnie jeśli chodzi o wyroby koszykarskie itp., wykonywane przez kobiety wiejskie, następnie wy korzy stanie odpadków szczególnie w przemyśle zabawkarskim. Oto przykłady wielu zadań, jakie Rząd stawia już na obecnym etapie wykonywania Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#WładysławaPietrzakowa">Podane nam perspektywy rozwoju drobnego przemysłu w 6-letnim Planie są wyrazem troski Rządu o wyrównanie i podniesienie tej dziedziny do poziomu ogólnonarodowej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#WładysławaPietrzakowa">Wobec szerokiej sieci gałęzi drobnego przemysłu, które dotychczas obejmował Centralny Urząd Drobnej Wytwórczości, pragnę szerzej omówić przynajmniej jedną z tych gałęzi — artystyczny przemysł ludowy, mający swe źródła w tradycjach sztuki ludowej.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#WładysławaPietrzakowa">Powołana w końcu 1949 r. Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego sprecyzowała swe zadania na odcinku rozwoju wymienionego przemysłu w takich między innymi zasadniczych punktach: zaktywizowanie tradycyjnych ośrodków sztuki ludowej, przekształcenie i rozwinięcie przemysłu artystycznego i ludowego z indywidualnej wytwórczości w przemysłową o skali państwowej itp.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#WładysławaPietrzakowa">Należy podkreślić, że w stosunkowo krótkim czasie Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego nawiązała kontakt z ośrodkami i twórcami sztuki ludowej, zorganizowała szereg nowych placówek produkcyjnych w formie spółdzielni pracy, zorganizowała tysiące chałupników w uspołecznione zespoły produkcyjne, a przez to dopomogła licznej biedocie wiejskiej zapewnić dodatkowe źródło zarobku i możliwość wykorzystania wrodzonych zdolności artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#WładysławaPietrzakowa">Bogate środki sztuki ludowej: wyroby drzewne Podhala, drzeworyty beskidzkie, hafty góralskie, ceramika iłżycka, pisanki łowickie, wycinanki kurpiowskie, tkaniny opoczyńskie i białostockie, garncarstwo lubelskie itp. — oto wyraźnie zdrowe źródło dzisiejszej kultury wywodzącej się ze sztuki ludowej, podnoszące wartości kultury ogólnonarodowej oraz wzrost produkcji drobnego przemysłu i rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#WładysławaPietrzakowa">Trudno nie podkreślić takich placówek jak np. tkacka spółdzielnia pracy w Węgrowie, gdzie obok wysokowartościowych wyrobów artystycznych widzimy wysokie uspołecznienie kobiet, wiejskich, członkiń tej spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#WładysławaPietrzakowa">Albo spółdzielnia „Opoczynianka”, gdzie wiele kobiet wiejskich znalazło zatrudnienie przy robocie pięknych tkanin, haftów, narzut, obrusów, pasiaków i strojów ludowych. Spółdzielnia ta zaopatrzyła państwowy zespół pieśni i tańca „Mazowsze” w autentyczne stroje opoczyńskie.</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#WładysławaPietrzakowa">Jedną z najbardziej twórczych i dobrze rozwijających się spółdzielni pracy przemysłu ludowego i artystycznego jest spółdzielnia w Jerzmanowicach koło Ojcowa, która w swych wyrobach snycerskich, jak kasety, laski, bomboniery, papierośnice itp. reaktywuje stare podhalańskie motywy ludowe. Spółdzielnia ta zatrudniając miejscową ludność wyciągnęła ubogą wieś podkrakowską z dotychczasowej depresji gospodarczej, zapewniając jej dobre warunki egzystencji.</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#WładysławaPietrzakowa">Niemniej ważną gałęzią przemysłu, na którą należy zwrócić większą uwagę, jest przemysł zabawkarski niezbyt dotychczas doceniany. Polska Ludowa w dążeniu do właściwego wychowania dziecka na świadomego, pełnowartościowego i radosnego obywatela Państwa docenia należycie znaczenie tej na pozór błahej dziedziny przemysłu — zabawki jako narzędzia wychowawczego. W związku z tym przemysł tej branży zaczyna rozwijać się i znajdzie właściwe miejsce, zabawka stanie się masowym produktem w państwowej gospodarce planowej, Z obserwacji tej gałęzi przemysłu drobnego i innych wynika jasno, że powołanie Ministerstwa Drobnego Przemysłu i Rzemiosła jest celowe i słuszne. Przyczyni się to wydatnie do dalszego rozwoju wszystkich gałęzi drobnego przemysłu i rzemiosła, zapewni poprawę bytu drobnym rzemieślnikom, a także częściowo ludności wiejskiej pozbawionej ziemi lub też żyjącej na karłowatych gospodarstwach, zmuszonej szukać źródeł utrzymania na drodze ubocznych zarobków.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#WładysławaPietrzakowa">Należy stwierdzić, że przemysł drobny odegra poważną rolę w wykonaniu Planu 6-letnie go i budowie socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#WładysławaPietrzakowa">Klub poselski ZSL będzie głosował za ustawą o powołaniu Ministra Drobnego Przemysłu i Rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#WładysławaPietrzakowa">Głos ma poseł Czechowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#EugeniuszCzechowicz">Wysoka Izbo! Klub Stronnictwa Demokratycznego z zadowoleniem i uznaniem wiła wniesiony pod obrady Sejmu projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#EugeniuszCzechowicz">Jednym z podstawowych założeń Planu 6-letniego jest wzrost dobrobytu mas pracujących, co spowoduje Wzrost zapotrzebowania ze strony ludności na artykuły masowego spożycia i na wszelkiego rodzaju usługi. Do pokrycia tego narastającego ciągle — równolegle ze wzrostem stopy życiowej — zapotrzebowania zachodzi potrzeba coraz większej mobilizacji odcinka produkcji i usług artykułów konsumpcyjnych dla zaspokojenia całej różnorodności potrzeb 25-milionowej masy ludności naszego kraju. Pokrycie tych indywidualnych potrzeb ludności, wzrastających i różniczkujących się wraz z podnoszeniem jej stopy życiowej — to pierwsze i naczelne zadanie drobnej wytwórczości. Odbiciem tego jest blisko siedmiokrotny wzrost wartości tej produkcji i usług zaplanowany na lata 1950–1955.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#EugeniuszCzechowicz">W pierwszym okresie powojennym i w czasie realizowania zadań planu 3-letniego drobna wytwórczość z uwagi na różnorodność form organizacyjnych, na szeroki zakres produkcji i jej zróżniczkowanie, ze względu wreszcie na dominujący w owym czasie drobnokapitalistyczny jej charakter nie mogła być objętą planowaniem gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#EugeniuszCzechowicz">Pierwszym krokiem w dziedzinie uregulowania całokształtu spraw drobnej wytwórczości i pierwszą próbą włączenia jej potencjału wytwórczego i usługowego w ramy gospodarki planowej było utworzenie na podstawie ustawy z 7 marca 1950 r. Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#EugeniuszCzechowicz">Do chwili utworzenia CUD W poszczególne działy drobnej wytwórczości podlegały różnym władzom państwowym czy spółdzielczym.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#EugeniuszCzechowicz">Utworzenie CUDW, który stał się centralnym ośrodkiem dyspozycji dla całej drobnej wytwórczości, było niewątpliwie poważnym krokiem naprzód w tej dziedzinie. Po roku działalności tego urzędu należy podsumować wyniki jego pracy, aby wyciągnąć wnioski na przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#EugeniuszCzechowicz">Do pozytywnych osiągnięć CUDW należy zaliczyć organizacyjne uporządkowanie tej rozproszkowanej gałęzi naszej gospodarki, co nie było rzeczą prostą i łatwą z uwagi na różnorodność form, wielką ilość zakładów i zróżniczkowanie produkcji.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#EugeniuszCzechowicz">Wymienić tu należy wyraźne rozgraniczenie zadań czterech pionów spółdzielczości pracy, działających planowo w uspołecznianiu indywidualnych warsztatów. Najpoważniejsze zmiany nastąpiły jednak na odcinku państwowego przemysłu drobnego, podległego dotąd dyrekcjom przemysłu miejscowego. Te zakłady, których produkcja przeznaczona jest w pierwszym rzędzie na zaspokajanie lokalnych potrzeb ludności, zostały przekazane wojewódzkim radom narodowym. W ten sposób 80% zakładów z dawnego przemysłu miejscowego przeszło w bezpośredni zarząd wojewódzkich rad narodowych, które kierować będą tymi zakładami poprzez wojewódzkie zarządy przemysłu terenowego. Powinno się to przyczynić do lepszego zaspokajania potrzeb miejscowej ludności i pozwolić na właściwy rozwój przemysłu terenowego w oparciu o wykorzystanie surowców lokalnych.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#EugeniuszCzechowicz">Osiągnięciem CUDW było zerwanie z szablonowością produkcji, która dotąd niejednokrotnie dublowała produkcję przemysłu kluczowego, przez podjęcie wytwarzania około pięciuset artykułów dotąd nieprodukowanych.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#EugeniuszCzechowicz">Wkroczenie na tory planowej polityki zatrudnienia pozwoliło podnieść wydajność pracy w zakładach podległych CUDW o 28%. Uzyskano również pewne osiągnięcia na odcinku socjalistycznej akumulacji, szczególnie w dawnym państwowym przemyśle miejscowym, gdzie zaplanowana oszczędność została przekroczona o 44%. Porządkowanie norm pracy i zwiększenie ilości robót zakordowanych w spółdzielczości rzemieślniczej przyczyniło się do obniżki kosztów własnych.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#EugeniuszCzechowicz">Naszym zdaniem, zwrócenie szczególnej uwagi na zaniedbane zagadnienie usług produkcyjnych i nieprodukcyjnych zasługuje na specjalne podkreślenie. Polityka CUDW słusznie zmierzała do tego, aby sprawę usług uczynić domeną szczególnego zainteresowania spółdzielczości pracy z uwagi na życiowe potrzeby szerokich mas ludności.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#EugeniuszCzechowicz">Na odcinku rzemiosła — którego sprawami Stronnictwo Demokratyczne specjalnie żywo się interesuje — należy stwierdzić, że CUDW prowadził słuszną politykę stopniowego i planowego uspołeczniania warsztatów rzemieślniczych. Rzemieślnicze spółdzielnie pracy tworzono tam, gdzie powstały już odpowiednie warunki gospodarcze i gdzie miało miejsce ciążenie do spółdzielczości ze strony drobnych rzemieślników. Tam, gdzie tego nie było, umożliwiano dalszą egzystencję warsztatom indywidualnym. Zdarzały się wprawdzie — zwłaszcza w pierwszym okresie działalności CUDW — próby nieplanowego przyśpieszania procesu uspołeczniania rzemiosła przez czynniki oddolne w -terenie, ale ingerencja władz naczelnych w sprawie ścisłego przestrzegania podstawowej zasady dobrowolności przy przechodzeniu do spółdzielczości pracy uregulowała tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#EugeniuszCzechowicz">Podjęto również próby zahamowania szkodliwego procesu sani zlikwidowania warsztatów rzemieślniczych, ponieważ proces ten może zmniejszyć możliwość pokrycia zapotrzebowania na produkcję i usługi rzemiosła ze strony mas pracujących. Przejawem tego było między innymi wprowadzenie rozszerzonego podatku zryczałtowanego dla rzemiosła indywidualnego, którego zasięg objął około 33% wszystkich warsztatów rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#EugeniuszCzechowicz">Poważna rola przypada tu rzemieślniczym spółdzielniom pomocniczym, które winny być szkołą pracy zespołowej i przygotowywać indywidualnych rzemieślników do przejścia na formę spółdzielczości pracy.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#EugeniuszCzechowicz">W trosce o utworzenie z rzemieślniczych spółdzielni pracy zdrowych jednostek gospodarczych zdecydowano się na gospodarcze usamodzielnienie spółdzielczości rzemieślniczej, stosując równocześnie szereg ulg i ułatwień dla młodych spółdzielni. Należy tu wymienić wprowadzenie systemu finansowania spółdzielczości pracy, ustalenie uproszczonego-planu kont dla słabszych jednostek, utworzenie ośrodków księgowości przy wojewódzkich związkach spółdzielni rzemieślniczych, wreszcie umożliwienie korzystania przez pierwsze 3 miesiące z kredytów „rozruchowych” na podstawie preliminarza wydatków.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#EugeniuszCzechowicz">Braki i niedociągnięcia CUDW spowodowane były w pierwszym rzędzie faktem, iż były to pierwsze próby organizacyjnego ujęcia bardzo skomplikowanej dziedziny życia gospodarczego, jaką reprezentuje drobna wytwórczość.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#EugeniuszCzechowicz">Praktyka wykazała, iż dla sprostania tym zadaniom, jakie stoją przed drobną wytwórczością, należy przekształcić CUDW w resort hierarchicznie wyższy i zrównać go z innymi ministerstwami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#EugeniuszCzechowicz">Stronnictwo Demokratyczne uznaje konieczność przekształcenia CUDW-u w Ministerstwo Przemyślu Drobnego i Rzemiosła i jest głęboko przeświadczone, że przyczyni się to do większej operatywności działania na odcinku drobnej wytwórczości i zapewni warunki dla dalszego wszechstronnego rozwoju tej ważnej gałęzi gospodarstwa narodowego.</u>
          <u xml:id="u-28.18" who="#EugeniuszCzechowicz">Jako reprezentacja polityczna rzemiosła witamy fakt utworzenia urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła ze szczególnym uznaniem. Jest to niewątpliwie wyrazem należytej oceny przez Państwo wagi i znaczenia rzemiosła w naszym życiu gospodarczym oraz troski o dalszy jego rozwój.</u>
          <u xml:id="u-28.19" who="#EugeniuszCzechowicz">Na tym nowym, ważnym etapie rozwoju i przeobrażenia struktury rzemiosła polskiego niech mi wolno będzie z całym zadowoleniem stwierdzić, że rzemiosło nasze coraz bardziej przyswaja sobie nowe, wyższe formy gospodarki uspołecznionej. Niewątpliwie głos nasz z tej trybuny sejmowej rozumieją dobrze nasi koledzy rzemieślnicy ze spółdzielni „Wisła” w Toruniu, ze spółdzielni krawców w Rybniku, ze spółdzielni im. 22 Lipca w Opolu, ze spółdzielni im. Wincentego Rzymowskiego w Łupnie, ze spółdzielni „Jedność” w Lublińcu, ze spółdzielni im. Kilińskiego w Aleksandrowie Kujawskim i z wielu innych spółdzielni rzemieślniczych w całym kraju, w których rzemieślnicy nasi czują się dziś dobrze i pracują z pełnym entuzjazmem i poświęceniem dla dobra osobistego i dla pomyślnego rozwoju naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-28.20" who="#EugeniuszCzechowicz">Tegoroczne tak masowe, wielomilionowe zobowiązania rzemiosła zarówno, uspołecznionego, jak też indywidualnego, podjęte z okazji święta 1 Maja, wykazały niezbicie, że rzemiosło polskie rozumie należycie i jest świadome swojej poważnej roli w realizacji Planu 6-letniego.</u>
          <u xml:id="u-28.21" who="#EugeniuszCzechowicz">Rzemiosło jest przekonane, że przez powołanie urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła stworzone zostaną warunki dla pełnego wykorzystania jego możliwości wytwórczych i usługowych oraz że proces jego uspołecznienia będzie przebiegał prawidłowo. Wierzymy, iż wszędzie tam, gdzie na razie nie można przejść na formę spółdzielczą, rzemiosło indywidualne uzyska pomoc i poparcie nowego Ministerstwa, by mogło nadal zaspokajać potrzeby mas pracujących, Przede wszystkim chodzi o dalsze zahamowanie procesu samolikwidacji drobnych warsztatów rzemieślniczych, między innymi drogą dalszego rozszerzenia systemu podatku zryczałtowanego dla warsztatów indywidualnych, wzmożenia opieki rad narodowych na odcinku lokalowym i finansowym, umożliwienia szkolenia nowych kadr przez indywidualnych rzemieślników, rozwiązania palącego problemu starych rzemieślników przez zatrudnienie ich w charakterze nauczycieli, instruktorów, brakarzy oraz utworzenie dla nich specjalnych domów rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-28.22" who="#EugeniuszCzechowicz">Celem stworzenia z rzemieślniczych spółdzielni pracy atrakcyjnej formy dla rzemieślników należałoby usprawnić działalność nowotworzonych spółdzielni, dać im większe niż dotychczas możliwości realnego dostępu do źródeł surowców lokalnych, zastępczych i odpadkowych, doprowadzić do większego uzgodnienia planów produkcyjnych z planami zbytu, zwrócić większą uwagę na jakość produkcji, doprowadzić do dalszej obniżki kosztów własnych, zarówno na odcinku robocizny jak i zużycia surowcowego, wprowadzać dalsze ułatwienia w dziedzinie księgowości przez rozbudowanie ośrodków księgowości i intensywne szkolenie księgowych, zintensyfikować akcję socjalną i rozwinąć akcję kulturalno-oświatową w spółdzielniach rzemieślniczych jako też w spółdzielniach pomocniczych oraz poddać rewizji wysokość opodatkowania spółdzielczości pracy.</u>
          <u xml:id="u-28.23" who="#EugeniuszCzechowicz">Uważamy za konieczne wzmożenie szkolenia nowych kadr w rzemiośle, przy czym specjalną troską powinno być otoczone szkolenie nowego narybku na odcinku zanikających zawodów rzemieślniczych, ze specjalnym uwzględnieniem działów artystycznych.</u>
          <u xml:id="u-28.24" who="#EugeniuszCzechowicz">Klub Stronnictwa Demokratycznego nie wątpi, że wymienione postulaty, wypływające z troski o dalszy rozwój rzemiosła, będą realizowane przez nowe Ministerstwo.</u>
          <u xml:id="u-28.25" who="#EugeniuszCzechowicz">Klub Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za projektem ustawy.</u>
          <u xml:id="u-28.26" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#WładysławKowalski">Głos ma poseł Bieniek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#StanisławBieniek">Wysoki Sejmie! Wniesiony projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła znajduje całkowite uzasadnienie zarówno organizacyjne jak też i gospodarcze, Przemysł drobny i rzemiosło obejmują nie tylko wytwórczość, ale także i usługi. Zarówno jeden jak też i drugi, dział pracy stanowią poważne uzupełnienie przemysłu kluczowego. Łącznie cały ten dział gospodarki narodowej zatrudnia blisko pół miliona pracowników, nie licząc wielu ośrodków wytwórczości ludowo-artystycznej. Występuje tu zagadnienie wytwórczości nie tylko szeregu drobnych wprawdzie, ale codziennego użytku, artykułów dla potrzeb rynku wewnętrznego, ale także artykułów zdobniczych o cechach etnicznych, stanowiących dość poważną pozycję w naszym eksporcie.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#StanisławBieniek">Dla zobrazowania stopnia zróżnicowania tej drobnej produkcji wystarczy podać, że obejmuje ona około 17 różnych branż, z których na pierwsze miejsce wybijają się: włókiennicza, odzieżowa, drzewna, metalowa, elektrotechniczna, chemiczna, ceramiczna, mineralna, skórzano-obuwnicza, futrzarska, precyzyjno-optyczna, papiernicza, poligraficzna, szczeciniarska, zabawkarska itp.</u>
          <u xml:id="u-30.2" who="#StanisławBieniek">Oprócz drobnej produkcji omawiany dział naszej gospodarki narodowej obejmuje, jak już zaznaczyłem poprzednio, także usługi. I tu mamy różne branże w ilości około 12. Spośród nich na pierwsze miejsce wybijają się usługi branży remontowo-budowlanej, transportowo-spedycyjnej, warsztatowo-remontowej, zegarmistrzowsko-jubilerskiej, usługi w zakresie branży krawieckiej, szewskiej, fryzjerskiej oraz usługi tego rodzaju jak np. pralnie, farbiarnie itp.</u>
          <u xml:id="u-30.3" who="#StanisławBieniek">Pod względem organizacyjnym i stopnia uspołecznienia również jest mocno zróżnicowany ten dział naszej gospodarki narodowej. Występują tu: państwowy przemysł drobny, zorganizowany w terenowych, przedsiębiorstwach przemysłu miejscowego i podporządkowany terenowym ogniwom jednolitej władzy narodowej, spółdzielcze jednostki organizacyjne, prowadzące działalność w zakresie wytwórczości, usług i rzemiosła, a nadto są jeszcze dość liczne prywatne, indywidualne zakłady drobnej wytwórczości i usług.</u>
          <u xml:id="u-30.4" who="#StanisławBieniek">Spółdzielczość stanowi bardzo poważną część tego działu naszej gospodarki narodowej. Wypracowała ona doskonałą formę organizacyjną dla tej dziedziny gospodarki w postaci spółdzielni pracy.</u>
          <u xml:id="u-30.5" who="#StanisławBieniek">Spółdzielczość pracy ustawiona jest w czterech pionach, a mianowicie: w Związku Spółdzielni Pracy, w Centrali Spółdzielni Inwalidów, w Centrali Rzemieślniczej oraz w Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego. Pierwsze dwie centrale są centralami spółdzielczymi, natomiast Centrala Rzemieślnicza i Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego są centralami spółdzielczo-państwowymi. Podstawowym zadaniem tych central jest właśnie uspołecznienie drobnej wytwórczości i usług, doskonalenie tejże wytwórczości, podnoszenie jej na wyższy poziom organizacyjny przez stosowanie zespołowych form pracy oraz organizowanie wszelkiej pomocy, w szczególności instrukcyjnej i szkoleniowej dla coraz pełniejszego wykorzystywania miejscowych rezerw surowcowych i sił roboczych. Szczególnie ważne zadanie pod względem organizacyjnym ma Centrala Rzemieślnicza. Zadaniem jej bowiem jest organizowanie spółdzielni rzemieślniczych jako pierwszej formy organizacyjnej uspołecznienia rzemiosła oraz organizowanie rzemieślniczych spółdzielni pracy jako wyższej formy organizacyjnej uspołecznienia drobnej wytwórczości i usług.</u>
          <u xml:id="u-30.6" who="#StanisławBieniek">Rozwój spółdzielczości pracy i rzemieślniczej datuje się w zasadzie od roku 1945. W roku 1938 mieliśmy zaledwie 106 spółdzielni pracy, zrzeszających 5.323 członków, a zatrudniających tylko 1.260 pracowników. Pracując w warunkach ustroju kapitalistycznego, nie mogły one oczywiście rozwinąć się. Wymownym tego dowodem są podane liczby. Natomiast w 1948 r. posiadaliśmy już 1.675 spółdzielni, zrzeszających 71.785 członków i zatrudniających 54.035 pracowników oraz prowadzących 2,145 placówek produkcyjnych, i 174 punkty usługowe. Na koniec 1950 r. posiadaliśmy już 3.540 spółdzielni pracy i rzemieślniczych, zrzeszających 173.061 członków.</u>
          <u xml:id="u-30.7" who="#StanisławBieniek">Okres lat 1945–1948 był niewątpliwie okresem żywiołowego rozwoju spółdzielczości pracy. Miało to miejsce dzięki dokonanym przemianom społeczno-gospodarczym. W tymże okresie zaczyna się również dokonywać uspołecznienie rzemiosła, czego wyrazem jest bogaty rozwój spółdzielczości także i na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-30.8" who="#StanisławBieniek">Mianowicie o ile w 1948 r. było 221 spółdzielni rzemieślniczych, to na koniec 1950 r. stan ich wynosił już 816, zrzeszających 57.292 członków-rzemieślników.</u>
          <u xml:id="u-30.9" who="#StanisławBieniek">Lata 1948–1950 cechował już planowy rozwój sieci spółdzielni pracy i spółdzielni rzemieślniczych oraz planowy rozwój ich działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-30.10" who="#StanisławBieniek">Dlatego też dla scharakteryzowania tego okresu podam niektóre liczby na koniec 1950 r. w porównaniu ze stanem na koniec 1948 r. Ilość zatrudnionych w spółdzielniach pracy i rzemieślniczych na koniec 1950 r. wynosiła 217.083, co stanowi blisko 402% stanu zatrudnienia na koniec 1948 r. Wielkość produkcji w tychże, spółdzielniach wyniosła w 1950 r. 3.754 miliony zł. Stanowi to przeszło 6-krotny wzrost w stosunku do 1918 r.; odnośny wskaźnik wynosi 607,7, przyjmując wartość produkcji w 1948 r. za 100. Wartość usług za 1950 r. wynosi 183,3 miliona zł, co stanowi przeszło dwukrotny wzrost w stosunku do 1948 r.; odnośny wskaźnik wynosi 239,3. Ilość zakładów produkcyjnych na koniec 1.950 r. wynosi 2.798; odnośny wskaźnik w stosunku do 1948 r. wynosi 130. Ten stosunkowo nieduży wzrost ilości zakładów wytłumaczony jest przekazaniem około 200 spółdzielni pracy branży spożywczej do pionu Związku Spółdzielni Spożywców, przekształceniem się około 100 spółdzielni głównie budowlanych na przedsiębiorstwa państwowe oraz połączeniem się kilkudziesięciu drobnych spółdzielni w silniejsze jednostki organizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-30.11" who="#StanisławBieniek">Ilość punktów usługowych wzrosła na koniec 1950 r. do 916, co stanowi 526,4% w stosunku do 1948 r.</u>
          <u xml:id="u-30.12" who="#StanisławBieniek">O ogromie zadań, jakie stoją przed drobną wytwórczością, świadczą również dostatecznie liczby Planu 6-letniego, które przewidują dalszy, przeszło 5-krotny wzrost drobnej wytwórczości. W 1951 r. wzrost wartości produkcji wyraża się wskaźnikiem 58,2 w stosunku da 1950 r. Obok zadań, wyrażających się w zwiększeniu ilości produkcji i usług. Plan 6-letni nakłada nadto poważne, zadania w zakresie poszerzenia asortymentu artykułów wytwarzanych przez drobną wytwórczość, pełniejszego wykorzystywania miejscowych rezerw surowcowych oraz poważnego podniesienia jakości produkowanych artykułów jak również świadczonych usług.</u>
          <u xml:id="u-30.13" who="#StanisławBieniek">Jeśli nawet uwzględnimy, że w dziedzinie rzemiosła uspółdzielczenie stanowi dopiero około 30% do 40% — po uwzględnieniu spółdzielni pomocniczych — a w ujęciu całościowym drobnej wytwórczości i usług uspołecznienie tego działu naszej gospodarki narodowej stanowi około 60% — to musimy stwierdzić, że i pod tym względem stoją jeszcze przed nami poważne zadania natury organizacyjnej i społeczno-wychowawczej.</u>
          <u xml:id="u-30.14" who="#StanisławBieniek">Do wykonania tych zadań potrzebny jest nie tylko poważny wysiłek spółdzielczości, ale nadto nieodzowny jest odpowiedni resort, który by koordynował prace organizacyjne oraz bezpośrednio kierował działalnością gospodarczą tego działu gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-30.15" who="#StanisławBieniek">Utworzenie i istnienie w okresie minionym odpowiednich departamentów w b. Ministerstwie Przemysłu i Handlu, a później w Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego oraz utworzenie w roku ubiegłym Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości odpowiadało ówczesnemu stanowi rzeczy. Tym niemniej miało to charakter przejściowy. Centralny Urząd Drobnej Wytwórczości bowiem był podporządkowany Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego, w zakres prac której nie wchodzą w zasadzie zagadnienia związane z organizacją produkcji. Obecnie zarówno wobec poważnego wzrostu tych zagadnień, jak też i wobec wielokroć zwiększonych zadań wynikających z Planu 6-letniego i wobec potrzeby odciążenia Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego od tych zagadnień — jest rzeczą konieczną utworzenie urzędu ministra dla spraw przemysłu drobnego i rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-30.16" who="#StanisławBieniek">Ustanowienie urzędu Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła niewątpliwie w poważnym stopniu wpłynie na usprawnienie pracy w tym dziale gospodarki narodowej przez pełniejsze jej skoordynowanie, a tym samym ułatwi wykonanie tych olbrzymich zadań, jakie stoją przed nami. Niewątpliwie przyczyni się to również do ułatwienia — poprzez zastosowanie odpowiednich form organizacyjnych — uspołecznienia rzemiosła i prywatnej drobnej wytwórczości, a tym samym przyczyni się w poważnym stopniu do przedterminowego wykonania Planu 6-letniego na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-30.17" who="#StanisławBieniek">Wysoki Sejmie! Klub poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, uwzględniając powyższe potrzeby, popiera w całej rozciągłości projekt ustawy przedłożony przez Rząd i będzie głosował za jego przyjęciem,</u>
          <u xml:id="u-30.18" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#WładysławKowalski">Do głosu nikt więcej nie jest zapisany. Zamykam rozprawę. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem zreferowanego projektu ustawy w brzmieniu nadanym mu przez komisję, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że Sejm ustawę o urzędzie Ministra Przemysłu Drobnego i Rzemiosła jednomyślnie uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 11 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o dekrecie Rządu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 kwietnia 1951 r. o służbie wojskowej oficerów i generałów Sił Zbrojnych (Dz. U.R.P, nr 22, poz. 172) — (druk nr 941), Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Pokrzywie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#JanPokrzywa">Wysoka Izbo! Dotychczasowe stosunki służbowe oficerów Wojska Polskiego regulował dekret z dnia 3 kwietnia 1948 r. Dekret ten został wydany w celu stworzenia tymczasowych przepisów, normujących na nowych, demokratycznych zasadach służbę wojskową oraz obowiązki, i prawa oficerów ludowego wojska.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#JanPokrzywa">Dekret z dnia 3 kwietnia 1948 r. unormował między innymi sytuację prawną oficerów, którzy stopnie oficerskie nabyli w szeregach naszego wojska w okresie walki z faszyzmem, jak również rozwiązał zagadnienie b, przedwojennych oficerów służby stałej, którzy nie wstąpili do naszego wojska lub zostali z jego szeregów zwolnieni.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#JanPokrzywa">Na określonym etapie dekret ten spełni! swoje zadanie. Wobec wydania jednak nowej ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym, jak również wobec stabilizacji zasad uzupełniania kadry oficerskiej młodymi oficerami pochodzenia robotniczo-chłopskiego, których dostarczają szkoły oficerskie, zaszła konieczność wydania nowego dekretu o służbie wojskowej oficerów i generałów Sił Zbrojnych, dekretu całkowicie przystosowanego do przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#JanPokrzywa">Dekret z dnia 19 kwietnia 1951 r. o służbie wojskowej oficerów i generałów Sił Zbrojnych składa się z 7 rozdziałów.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#JanPokrzywa">W rozdziale pierwszym, zawierającym przepisy ogólne, dekret rozróżnia — ze względu na stosunek do służby wojskowej — oficerów i generałów zawodowych, rezerwy oraz zwolnionych od powszechnego obowiązku wojskowego. Skasowane więc zostały instytucje oficerów w stanie spoczynku, oficerów w stanie nieczynnym oraz oficerów tytularnych. Dekret w dużym stopniu zaciera granicę między służbą, zawodową i w rezerwie, dając możność powoływania oficerów rezerwy do wojskowej służby zawodowej, oraz tworzy szereg jednolitych przepisów dla oficerów w czynnej służbie wojskowej.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#JanPokrzywa">Zgodnie z wymaganiami nowoczesnej organizacji Sił Zbrojnych dekret wprowadza nowy podział oficerów na korpusy osobowe.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#JanPokrzywa">Rozdział drugi zawiera przepisy o stopniach oficerskich, o mianowaniu na stopnie i pozbawianiu stopni oficerskich. W stosunku do poprzedniego dekretu wprowadzono tu szereg zmian, a mianowicie: wprowadzono stopień generała armii” jako najwyższy stopień generalski, ustalono zasadę, że stopień oficerski jest dożywotni z tym jednak, że jest on tytułem oficera tylko w czynnej służbie wojskowej, podczas gdy sprawa używania stopni oficerskich przez oficerów, nie będących w czynnej służbie wojskowej, zostanie unormowana przez Ministra Obrony Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-32.7" who="#JanPokrzywa">Na stopnie oficerskie mianuje Minister Obrony Narodowej, a na stopnie generalskie oraz na stopień Marszałka Polski — Prezydent Rzeczypospolitej.</u>
          <u xml:id="u-32.8" who="#JanPokrzywa">W nowych przepisach zniesiono zasadę mianowania na stopnie oficerskie raz do roku. Zwiększono dla oficerów zawodowych starszych stopni wymagany czasokres dla uzyskania kolejnego stopnia, pozostawiając jednak władzom mianującym w przypadkach szczególnych prawo wcześniejszego mianowania.</u>
          <u xml:id="u-32.9" who="#JanPokrzywa">Odpowiednie artykuły tego rozdziału określają przypadki utraty, pozbawienia lub obniżenia stopnia oficerskiego. Wprowadzono również możliwość przywracania stopni oficerskich za wyjątkowe zasługi dla Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-32.10" who="#JanPokrzywa">Rozdział trzeci traktuje o oficerach w czynnej służbie wojskowej, o ich obowiązkach i prawach.</u>
          <u xml:id="u-32.11" who="#JanPokrzywa">Rozdział czwarty dotyczy oficerów zawodowych. Uzupełnianie kadr oficerów zawodowych może odbywać się przez mianowanie oficerami zawodowymi absolwentów szkól oficerskich, przez powoływanie na własną prośbę lub z urzędu oficerów rezerwy oraz przez mianowanie podoficerów zawodowych na stopień oficerski.</u>
          <u xml:id="u-32.12" who="#JanPokrzywa">W dekrecie ustalone zostały konkretne przyczyny, uzasadniające zwolnienie oficera ze służby zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-32.13" who="#JanPokrzywa">Trzy końcowe rozdziały dekretu zawierają przepisy odnośnie oficerów rezerwy, oficerów zwolnionych od powszechnego obowiązku wojskowego oraz przepisy przejściowe i końcowe.</u>
          <u xml:id="u-32.14" who="#JanPokrzywa">Wysoka Izbo! Zreferowany przeze mnie dekret o służbie wojskowej oficerów i generałów jest wyrazem troski naszego Ludowego Państwa o coraz pomyślniejszy rozwój naszych Sił Zbrojnych, w których kadra oficerska stanowi zasadnicze i podstawowe ogniwo. Nasza armia jest armią wyzwolonych robotników i chłopów, zaś kadry oficerskie w ogromnej większości wywodzą się z klasy robotniczej i chłopskiej. Nasza kadra oficerska wyrosła z ludu, głęboko z ludem związana, wychowywana na postępowych tradycjach naszego narodu, czerpie doświadczenia z bogatej skarbnicy sojuszniczej Armii Radzieckiej, szczyci się braterstwem broni z Armią Radziecką, scementowanym krwią na polach walki z faszyzmem. W chwili, gdy cały nasz naród swe głębokie pragnienie pokoju wyraził w jednomyślnym poparciu Apelu Światowej Rady Pokoju — nasze ludowe wojsko dołączyło również swe głosy do głosów milionów. Żołnierze Ludowego Wojska Polskiego podpisując się pod kartami Narodowego Plebiscytu Pokoju stoją wraz z całym narodem w jednym szeregu z walczącymi o pokój i socjalizm milionami ludzi na całym święcie. U boku niezwyciężonej Armii Radzieckiej Wojsko Polskie wraz z sojuszniczymi armiami krajów demokracji ludowej nieugięcie stoi na straży pokoju.</u>
          <u xml:id="u-32.15" who="#JanPokrzywa">W imieniu Komisji Obrony Narodowej, która na posiedzeniu w dniu 23 maja r. b. rozpatrzyła dekret Rządu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 kwietnia 1951 r. o służbie wojskowej oficerów i generałów Sił Zbrojnych, wnoszę, aby Wysoki Sejm raczył powziąć następującą uchwałę:</u>
          <u xml:id="u-32.16" who="#JanPokrzywa">Sejm Ustawodawczy R. P. zatwierdza dekret z dnia 19 kwietnia 1951 r. o służbie wojskowej oficerów i generałów Sił Zbrojnych ogłoszony w Dzienniku Ustaw nr 22, poz. 172.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#WładysławKowalski">Gzy kto pragnie zabrać głos? Nikt do głosu się nie zgłasza. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem zreferowanego dekretu, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że dekret z dnia 19 kwietnia 1951 r. o służbie wojskowej oficerów i generałów Sił Zbrojnych — został jednomyślnie przez Sejm zatwierdzony.</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 12 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu o dekrecie Rządu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 kwietnia 1951 r. o organach administracji, miar oraz o miarach i narzędziach mierniczych (Dz. U. R. P. nr 26, poz. 195) — (druk nr 942).</u>
          <u xml:id="u-33.4" who="#WładysławKowalski">Udzielam głosu sprawozdawcy posłowi Benigerowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#StanisławBeniger">Wysoka Izbo! W Dzienniku Ustaw nr 26 z dnia 12 maja 1951 r. został ogłoszony dekret o organach administracji miar oraz o miarach i narzędziach mierniczych.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#StanisławBeniger">Dekret ten, znosząc dotychczas obowiązujący dekret o miarach z 1919 r., stawia administracji miar nowe zadania i zmierza do daleko rozleglejszej działalności niż dawniej.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#StanisławBeniger">Najważniejszym zadaniem stojącym przed administracją miar jest zabezpieczenie jednolitości, rzetelności i prawidłowości narzędzi mierniczych we wszystkich gałęziach gospodarki narodowej. Spełnienie tego zadania ma wyjątkowo duże znaczenie, albowiem pomiary dokonywane za pomocą narzędzi mierniczych służą nie tylko do określenia ilości przy zakupie i sprzedaży różnych towarów czy artykułów, ale też do kontroli procesów produkcyjnych, do wzajemnych rozrachunków także i wewnątrz przedsiębiorstw w czasie różnych faz produkcji.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#StanisławBeniger">Administracja miar sprawdza corocznie ponad 3 miliony różnych narzędzi mierniczych, przy czym nie ogranicza się do masowych narzędzi mierniczych jak odważniki, pojemniki itp., ale obejmuje swoim zasięgiem sprawdzanie coraz to większej ilości bardziej skomplikowanych narzędzi mierniczych, wymagających do sprawdzenia większego zasobu wiadomości, czasu i bardziej kosztownych narzędzi.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#StanisławBeniger">Organem centralnym administracji miar jest Główny Urząd Miar w Warszawie, na czele którego stoi prezes mianowany przez Prezesa Rady Ministrów, któremu podlegają okręgowe i obwodowe urzędy miar oraz pracownie naukowo-badawcze z dziedziny metrologii, Do pracowników naukowych zatrudnionych w komórkach, naukowo-badawczych Głównego Urzędu Miar stosuje się przepisy dotyczące pracowników nauki.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#StanisławBeniger">Narzędzia miernicze używane we wszystkich gałęziach produkcji narodowej w celu określenia wartości rzeczy łub świadczeń, jak też mające znaczenie dla bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz używane przy wszelkiego rodzaju czynnościach urzędowych muszą być legalizowane, tzn. sprawdzone i ocechowane przez organy administracji miar.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#StanisławBeniger">Organy administracji miar uprawnione są do sprawowania nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o miarach i narzędziach mierniczych oraz orzekania o wykroczeniach, polegających na stosowaniu lub przechowywaniu nielegalizowanych narzędzi mierniczych.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#StanisławBeniger">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu wnoszę o zatwierdzenie dekretu z dnia 19 kwietnia 1951 r. o organach administracji, miar oraz o miarach i narzędziach mierniczych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#WładysławKowalski">Czy kto pragnie zabrać głos? Nikt głosu nie żąda, Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem zreferowanego dekretu, zechce wstać. Dziękuję, Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że dekret z dnia 19 kwietnia 1951 r. o organach administracji miar oraz o mianach i narzędziach mierniczych — został przez Sejm jednomyślnie zatwierdzony.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#WładysławKowalski">Przystępujemy do punktu 13 porządku dziennego: sprawozdanie Komisji Przemysłowej o dekrecie Rządu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 kwietnia 1951 r. o zmianie przepisów o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych (Dz. U. R. P. nr 23, poz. 175) — (druk nr 943).</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#WładysławKowalski">Głos ma sprawozdawca posłanka Piwowarska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#IrenaPiwowarska">Wysoka Izbo! W Polsce Ludowej wynalazczość pracownicza jest, istotnym czynnikiem rozwoju gospodarki narodowej, toteż Państwo zapewnia wynalazcom jak najdalej idącą opiekę i pomoc, o czym świadczy dekret z dnia 12 października 1950 r. o wynalazczości pracowniczej (Dz. U, R. P. nr 47, poz. 428).</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#IrenaPiwowarska">Jednym ze środków umożliwiających ten rozwój oraz gwarantujących pomoc i opiekę Państwa są uprawnienia patentowe (patenty), przyznawane osobom, które przez swój twórczy wkład przyśpieszają realizację planów gospodarczych i budowanie podstaw socjalizmu. Możliwość przy tym uzyskania uprawnień patentowych, a tym samym pewnych korzyści materialnych, jest jedną z pobudek do twórczej pracy w dziedzinie wynalazczości.</u>
          <u xml:id="u-36.2" who="#IrenaPiwowarska">Obowiązujące dotychczas w Polsce przepisy prawa patentowego nakładają na zgłaszających, których wynalazki Urząd Patentowy R, P. uznał za nadające się do opatentowania, obowiązek uiszczania kwoty odpowiadającej kosztom druku opisu wynalazku i rysunków. Od uiszczenia tej kwoty wymienione prawo uzależnia udzielenie patentu lub dalsze trwanie udzielonego już patentu. Tak głosi art. 41 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych.</u>
          <u xml:id="u-36.3" who="#IrenaPiwowarska">Przepisy cytowanego artykułu zostały wprowadzone w okresie, kiedy bezpośrednim celem prawa patentowego w Polsce była ochrona interesów jednostek, zapewnienie im monopolistycznego korzystania z wynalazków. W określę tym pokrywanie kosztów druku opisu wynalazków i rysunków przez Państwo nie miało miejsca. Przepisy art. 41 cytowanego rozporządzenia w dotychczasowym brzmieniu uniemożliwiają niejednokrotnie uzyskanie przez słabszych finansowo wynalazców ochrony prawnej swych osiągnięć twórczych.</u>
          <u xml:id="u-36.4" who="#IrenaPiwowarska">Dekret z dnia 19 kwietnia 1951 r. o zmianie przepisów o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych znosi opłatę za pierwszych pięć stron, utrzymując opłatę za szóstą i następne strony. Ma to na celu skłonienie ogłaszającego wynalazek do zwięzłego sporządzania opisu tego wynalazku.</u>
          <u xml:id="u-36.5" who="#IrenaPiwowarska">W imieniu Komisji Przemysłowej proszę Wysoką Izbę o zatwierdzenie powyższego dekretu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#WładysławKowalski">Do głosu nikt się nie zapisał. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#WładysławKowalski">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem zreferowanego dekretu, zechce wstać. Dziękuję. Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#WładysławKowalski">Stwierdzam, że dekret z dnia 19 kwietnia 1951 r. o zmianie przepisów o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych — został jednomyślnie przez Sejm zatwierdzony.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#WładysławKowalski">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia Sejmu został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#WładysławKowalski">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Kancelarii Sejmu Ustawodawczego.</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#WładysławKowalski">Następne posiedzenie Sejmu odbędzie się w dniu jutrzejszym, tj. w dniu 26 maja o godz. 10 z następującym porządkiem dziennym, Proszę Obywatela Sekretarza o odczytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#StanisławMałolepszy">1. Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 15 lutego 1951 r. umowy pomiędzy Rzeczypospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o zamianie odcinków terytoriów państwowych (druki nr 949 i 954).</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#StanisławMałolepszy">2. Sprawozdanie Komisji Prawniczej i. Regulaminowej o poselskim projekcie ustawy — Ustawa Konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Polski Ludowej, zamieszczonym we wniosku posłów klubów poselskich: Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego i Katolicko-Społecznego (druki nr 948 i 953).</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#StanisławMałolepszy">3. Sprawozdanie Komisji Finansowo-Skarbowej o rządowym projekcie ustawy o likwidacji ochrony skarbowej (druki nr 946 i 955).</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#StanisławMałolepszy">4. Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy o medalu „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” (druki nr 950 i 951).</u>
          <u xml:id="u-38.4" who="#StanisławMałolepszy">5. Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Reform Rolnych o rządowym projekcie ustawy o organizacji, władz naczelnych w dziedzinie rolnictwa (druki nr 947 i 956).</u>
          <u xml:id="u-38.5" who="#StanisławMałolepszy">6. Sprawozdanie Komisji Prawniczej i Regulaminowej o rządowym projekcie ustawy o upoważnieniu Rządu do wydawania dekretów z mocą ustawy (druki nr 944 i 945).</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#WładysławKowalski">Proszę Obywatela Sekretarza o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#komentarz">(czyta:)</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#PosełSekretarz">W dniu dzisiejszym, tj. 25 mają br. odbędą się posiedzenia następujących komisyj:</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#PosełSekretarz">1) Finansowo-Skarbowej — bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu,</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#PosełSekretarz">2) Prawniczej i Regulaminowej — w godzinę po zakończeniu obrad Sejmu,</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#PosełSekretarz">3) Rolnictwa i Reform Rolnych — bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu,</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#PosełSekretarz">4) Spraw Zagranicznych — bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#WładysławKowalski">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14 min. 50.)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>