PPC / ppc

text_structure.xml 1.83 MB
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1453 1454 1455 1456 1457 1458 1459 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 1480 1481 1482 1483 1484 1485 1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495 1496 1497 1498 1499 1500 1501 1502 1503 1504 1505 1506 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1518 1519 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 1530 1531 1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542 1543 1544 1545 1546 1547 1548 1549 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557 1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1574 1575 1576 1577 1578 1579 1580 1581 1582 1583 1584 1585 1586 1587 1588 1589 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 1614 1615 1616 1617 1618 1619 1620 1621 1622 1623 1624 1625 1626 1627 1628 1629 1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636 1637 1638 1639 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711 1712 1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1729 1730 1731 1732 1733 1734 1735 1736 1737 1738 1739 1740 1741 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748 1749 1750 1751 1752 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760 1761 1762 1763 1764 1765 1766 1767 1768 1769 1770 1771 1772 1773 1774 1775 1776 1777 1778 1779 1780 1781 1782 1783 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110 2111 2112 2113 2114 2115 2116 2117 2118 2119 2120 2121 2122 2123 2124 2125 2126 2127 2128 2129 2130 2131 2132 2133 2134 2135 2136 2137 2138 2139 2140 2141 2142 2143 2144 2145 2146 2147 2148 2149 2150 2151 2152 2153 2154 2155 2156 2157 2158 2159 2160 2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167 2168 2169 2170 2171 2172 2173 2174 2175 2176 2177 2178 2179 2180 2181 2182 2183 2184 2185 2186 2187 2188 2189 2190 2191 2192 2193 2194 2195 2196 2197 2198 2199 2200 2201 2202 2203 2204 2205 2206 2207 2208 2209 2210 2211 2212 2213 2214 2215 2216 2217 2218 2219 2220 2221 2222 2223 2224 2225 2226 2227 2228 2229 2230 2231 2232 2233 2234 2235 2236 2237 2238 2239 2240 2241 2242 2243 2244 2245 2246 2247 2248 2249 2250 2251 2252 2253 2254 2255 2256 2257 2258 2259 2260 2261 2262 2263 2264 2265 2266 2267 2268 2269 2270 2271 2272 2273 2274 2275 2276 2277 2278 2279 2280 2281 2282 2283 2284 2285 2286 2287 2288 2289 2290 2291 2292 2293 2294 2295 2296 2297 2298 2299 2300 2301 2302 2303 2304 2305 2306 2307 2308 2309 2310 2311 2312 2313 2314 2315 2316 2317 2318 2319 2320 2321 2322 2323 2324 2325 2326 2327 2328 2329 2330 2331 2332 2333 2334 2335 2336 2337 2338 2339 2340 2341 2342 2343 2344 2345 2346 2347 2348 2349 2350 2351 2352 2353 2354 2355 2356 2357 2358 2359 2360 2361 2362 2363 2364 2365 2366 2367 2368 2369 2370 2371 2372 2373 2374 2375 2376 2377 2378 2379 2380 2381 2382 2383 2384 2385 2386 2387 2388 2389 2390 2391 2392 2393 2394 2395 2396 2397 2398 2399 2400 2401 2402 2403 2404 2405 2406 2407 2408 2409 2410 2411 2412 2413 2414 2415 2416 2417 2418 2419 2420 2421 2422 2423 2424 2425 2426 2427 2428 2429 2430 2431 2432 2433 2434 2435 2436 2437 2438 2439 2440 2441 2442 2443 2444 2445 2446 2447 2448 2449 2450 2451 2452 2453 2454 2455 2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463 2464 2465 2466 2467 2468 2469 2470 2471 2472 2473 2474 2475 2476 2477 2478 2479 2480 2481 2482 2483 2484 2485 2486 2487 2488 2489 2490 2491 2492 2493 2494 2495 2496 2497 2498 2499 2500 2501 2502 2503 2504 2505 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2512 2513 2514 2515 2516 2517 2518 2519 2520 2521 2522 2523 2524 2525 2526 2527 2528 2529 2530 2531 2532 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569 2570 2571 2572 2573 2574 2575 2576 2577 2578 2579 2580 2581 2582 2583 2584 2585 2586 2587 2588 2589 2590 2591 2592 2593 2594 2595 2596 2597 2598 2599 2600 2601 2602 2603 2604 2605 2606 2607 2608 2609 2610 2611 2612 2613 2614 2615 2616 2617 2618 2619 2620 2621 2622 2623 2624 2625 2626 2627 2628 2629 2630 2631 2632 2633 2634 2635 2636 2637 2638 2639 2640 2641 2642 2643 2644 2645 2646 2647 2648 2649 2650 2651 2652 2653 2654 2655 2656 2657 2658 2659 2660 2661 2662 2663 2664 2665 2666 2667 2668 2669 2670 2671 2672 2673 2674 2675 2676 2677 2678 2679 2680 2681 2682 2683 2684 2685 2686 2687 2688 2689 2690 2691 2692 2693 2694 2695 2696 2697 2698 2699 2700 2701 2702 2703 2704 2705 2706 2707 2708 2709 2710 2711 2712 2713 2714 2715 2716 2717 2718 2719 2720 2721 2722 2723 2724 2725 2726 2727 2728 2729 2730 2731 2732 2733 2734 2735 2736 2737 2738 2739 2740 2741 2742 2743 2744 2745 2746 2747 2748 2749 2750 2751 2752 2753 2754 2755 2756 2757 2758 2759 2760 2761 2762 2763 2764 2765 2766 2767 2768 2769 2770 2771 2772 2773 2774 2775 2776 2777 2778 2779 2780 2781 2782 2783 2784 2785 2786 2787 2788 2789 2790 2791 2792 2793 2794 2795 2796 2797 2798 2799 2800 2801 2802 2803 2804 2805 2806 2807 2808 2809 2810 2811 2812 2813 2814 2815 2816 2817 2818 2819 2820 2821 2822 2823 2824 2825 2826 2827 2828 2829 2830 2831 2832 2833 2834 2835 2836 2837 2838 2839 2840 2841 2842 2843 2844 2845 2846 2847 2848 2849 2850 2851 2852 2853 2854 2855 2856 2857 2858 2859 2860 2861 2862 2863 2864 2865 2866 2867 2868 2869 2870 2871 2872 2873 2874 2875 2876 2877 2878 2879 2880 2881 2882 2883 2884 2885 2886 2887 2888 2889 2890 2891 2892 2893 2894 2895 2896 2897 2898 2899 2900 2901 2902 2903 2904 2905 2906 2907 2908 2909 2910 2911 2912 2913 2914 2915 2916 2917 2918 2919 2920 2921 2922 2923 2924 2925 2926 2927 2928 2929 2930 2931 2932 2933 2934 2935 2936 2937 2938 2939 2940 2941 2942 2943 2944 2945 2946 2947 2948 2949 2950 2951 2952 2953 2954 2955 2956 2957 2958 2959 2960 2961 2962 2963 2964 2965 2966 2967 2968 2969 2970 2971 2972 2973 2974 2975 2976 2977 2978 2979 2980 2981 2982 2983 2984 2985 2986 2987 2988 2989 2990 2991 2992 2993 2994 2995 2996 2997 2998 2999 3000 3001 3002 3003 3004 3005 3006 3007 3008 3009 3010 3011 3012 3013 3014 3015 3016 3017 3018 3019 3020 3021 3022 3023 3024 3025 3026 3027 3028 3029 3030 3031 3032 3033 3034 3035 3036 3037 3038 3039 3040 3041 3042 3043 3044 3045 3046 3047 3048 3049 3050 3051 3052 3053 3054 3055 3056 3057 3058 3059 3060 3061 3062 3063 3064 3065 3066 3067 3068 3069 3070 3071 3072 3073 3074 3075 3076 3077 3078 3079 3080 3081 3082 3083 3084 3085 3086 3087 3088 3089 3090 3091 3092 3093 3094 3095 3096 3097 3098 3099 3100 3101 3102 3103 3104 3105 3106 3107 3108 3109 3110 3111 3112 3113 3114 3115 3116 3117 3118 3119 3120 3121 3122 3123 3124 3125 3126 3127 3128 3129 3130 3131 3132 3133 3134 3135 3136 3137 3138 3139 3140 3141 3142 3143 3144 3145 3146 3147 3148 3149 3150 3151 3152 3153 3154 3155 3156 3157 3158 3159 3160 3161 3162 3163 3164 3165 3166 3167 3168 3169 3170 3171 3172 3173 3174 3175 3176 3177 3178 3179 3180 3181 3182 3183 3184 3185 3186 3187 3188 3189 3190 3191 3192 3193 3194 3195 3196 3197 3198 3199 3200 3201 3202 3203 3204 3205 3206 3207 3208 3209 3210 3211 3212 3213 3214 3215 3216 3217 3218 3219 3220 3221 3222 3223 3224 3225 3226 3227 3228 3229 3230 3231 3232 3233 3234 3235 3236 3237 3238 3239 3240 3241 3242 3243 3244 3245 3246 3247 3248 3249 3250 3251 3252 3253 3254 3255 3256 3257 3258 3259 3260 3261 3262 3263 3264 3265 3266 3267 3268 3269 3270 3271 3272 3273 3274 3275 3276 3277 3278 3279 3280 3281 3282 3283 3284 3285 3286 3287 3288 3289 3290 3291 3292 3293 3294 3295 3296 3297 3298 3299 3300 3301 3302 3303 3304 3305 3306 3307 3308 3309 3310 3311 3312 3313 3314 3315 3316 3317 3318 3319 3320 3321 3322 3323 3324 3325 3326 3327 3328 3329 3330 3331 3332 3333 3334 3335 3336 3337 3338 3339 3340 3341 3342 3343 3344 3345 3346 3347 3348 3349 3350 3351 3352 3353 3354 3355 3356 3357 3358 3359 3360 3361 3362 3363 3364 3365 3366 3367 3368 3369 3370 3371 3372 3373 3374 3375 3376 3377 3378 3379 3380 3381 3382 3383 3384 3385 3386 3387 3388 3389 3390 3391 3392 3393 3394 3395 3396 3397 3398 3399 3400 3401 3402 3403 3404 3405 3406 3407 3408 3409 3410 3411 3412 3413 3414 3415 3416 3417 3418 3419 3420 3421 3422 3423 3424 3425 3426 3427 3428 3429 3430 3431 3432 3433 3434 3435 3436 3437 3438 3439 3440 3441 3442 3443 3444 3445 3446 3447 3448 3449 3450 3451 3452 3453 3454 3455 3456 3457 3458 3459 3460 3461 3462 3463 3464 3465 3466 3467 3468 3469 3470 3471 3472 3473 3474 3475 3476 3477 3478 3479 3480 3481 3482 3483 3484 3485 3486 3487 3488 3489 3490 3491 3492 3493 3494 3495 3496 3497 3498 3499 3500 3501 3502 3503 3504 3505 3506 3507 3508 3509 3510 3511 3512 3513 3514 3515 3516 3517 3518 3519 3520 3521 3522 3523 3524 3525 3526 3527 3528 3529 3530 3531 3532 3533 3534 3535 3536 3537 3538 3539 3540 3541 3542 3543 3544 3545 3546 3547 3548 3549 3550 3551 3552 3553 3554 3555 3556 3557 3558 3559 3560 3561 3562 3563 3564 3565 3566 3567 3568 3569 3570 3571 3572 3573 3574 3575 3576 3577 3578 3579 3580 3581 3582 3583 3584 3585 3586 3587 3588 3589 3590 3591 3592 3593 3594 3595 3596 3597 3598 3599 3600 3601 3602 3603 3604 3605 3606 3607 3608 3609 3610 3611 3612 3613 3614 3615 3616 3617 3618 3619 3620 3621 3622 3623 3624 3625 3626 3627 3628 3629 3630 3631 3632 3633 3634 3635 3636 3637 3638 3639 3640 3641 3642 3643 3644 3645 3646 3647 3648 3649 3650 3651 3652 3653 3654 3655 3656 3657 3658 3659 3660 3661 3662 3663 3664 3665 3666 3667 3668 3669 3670 3671 3672 3673 3674 3675 3676 3677 3678 3679 3680 3681 3682 3683 3684 3685 3686 3687 3688 3689 3690 3691 3692 3693 3694 3695 3696 3697 3698 3699 3700 3701 3702 3703 3704 3705 3706 3707 3708 3709 3710 3711 3712 3713 3714 3715 3716 3717 3718 3719 3720 3721 3722 3723 3724 3725 3726 3727 3728 3729 3730 3731 3732 3733 3734 3735 3736 3737 3738 3739 3740 3741 3742 3743 3744 3745 3746 3747 3748 3749 3750 3751 3752 3753 3754 3755 3756 3757 3758 3759 3760 3761 3762 3763 3764 3765 3766 3767 3768 3769 3770 3771 3772 3773 3774 3775 3776 3777 3778 3779 3780 3781 3782 3783 3784 3785 3786 3787 3788 3789 3790 3791 3792 3793 3794 3795 3796 3797 3798 3799 3800 3801 3802 3803 3804 3805 3806 3807 3808 3809 3810 3811 3812 3813 3814 3815 3816 3817 3818 3819 3820 3821 3822 3823 3824 3825 3826 3827 3828 3829 3830 3831 3832 3833 3834 3835 3836 3837 3838 3839 3840 3841 3842 3843 3844 3845 3846 3847 3848 3849 3850 3851 3852 3853 3854 3855 3856 3857 3858 3859 3860 3861 3862 3863 3864 3865 3866 3867 3868 3869 3870 3871 3872 3873 3874 3875 3876 3877 3878 3879 3880 3881 3882 3883 3884 3885 3886 3887 3888 3889 3890 3891 3892 3893 3894 3895 3896 3897 3898 3899 3900 3901 3902 3903 3904 3905 3906 3907 3908 3909 3910 3911 3912 3913 3914 3915 3916 3917 3918 3919 3920 3921 3922 3923 3924 3925 3926 3927 3928 3929 3930 3931 3932 3933 3934 3935 3936 3937 3938 3939 3940 3941 3942 3943 3944 3945 3946 3947 3948 3949 3950 3951 3952 3953 3954 3955 3956 3957 3958 3959 3960 3961 3962 3963 3964 3965 3966 3967 3968 3969 3970 3971 3972 3973 3974 3975 3976 3977 3978 3979 3980 3981 3982 3983 3984 3985 3986 3987 3988 3989 3990 3991 3992 3993 3994 3995 3996 3997 3998 3999 4000 4001 4002 4003 4004 4005 4006 4007 4008 4009 4010 4011 4012 4013 4014 4015 4016 4017 4018 4019 4020 4021 4022 4023 4024 4025 4026 4027 4028 4029 4030 4031 4032 4033 4034 4035 4036 4037 4038 4039 4040 4041 4042 4043 4044 4045 4046 4047 4048 4049 4050 4051 4052 4053 4054 4055 4056 4057 4058 4059 4060 4061 4062 4063 4064 4065 4066 4067 4068 4069 4070 4071 4072 4073 4074 4075 4076 4077 4078 4079 4080 4081 4082 4083 4084 4085 4086 4087 4088 4089 4090 4091 4092 4093 4094 4095 4096 4097 4098 4099 4100 4101 4102 4103 4104 4105 4106 4107 4108 4109 4110 4111 4112 4113 4114 4115 4116 4117 4118 4119 4120 4121 4122 4123 4124 4125 4126 4127 4128 4129 4130 4131 4132 4133 4134 4135 4136 4137 4138 4139 4140 4141 4142 4143 4144 4145 4146 4147 4148 4149 4150 4151 4152 4153 4154 4155 4156 4157 4158 4159 4160 4161 4162 4163 4164 4165 4166 4167 4168 4169 4170 4171 4172 4173 4174 4175 4176 4177 4178 4179 4180 4181 4182 4183 4184 4185 4186 4187 4188 4189 4190 4191 4192 4193 4194 4195 4196 4197 4198 4199 4200 4201 4202 4203 4204 4205 4206 4207 4208 4209 4210 4211 4212 4213 4214 4215 4216 4217 4218 4219 4220 4221 4222 4223 4224 4225 4226 4227 4228 4229 4230 4231 4232 4233 4234 4235 4236 4237 4238 4239 4240 4241 4242 4243 4244 4245 4246 4247 4248 4249 4250 4251 4252 4253 4254 4255 4256 4257 4258 4259 4260 4261 4262 4263 4264 4265 4266 4267 4268 4269 4270 4271 4272 4273 4274 4275 4276 4277 4278 4279 4280 4281 4282 4283 4284 4285 4286 4287 4288 4289 4290 4291 4292 4293 4294 4295 4296 4297 4298 4299 4300 4301 4302 4303 4304 4305 4306 4307 4308 4309 4310 4311 4312 4313 4314 4315 4316 4317 4318 4319 4320 4321 4322 4323 4324 4325 4326 4327 4328 4329 4330 4331 4332 4333 4334 4335 4336 4337 4338 4339 4340 4341 4342 4343 4344 4345 4346 4347 4348 4349 4350 4351 4352 4353 4354 4355 4356 4357 4358 4359 4360 4361 4362 4363 4364 4365 4366 4367 4368 4369 4370 4371 4372 4373 4374 4375 4376 4377 4378 4379 4380 4381 4382 4383 4384 4385 4386 4387 4388 4389 4390 4391 4392 4393 4394 4395 4396 4397 4398 4399 4400 4401 4402 4403 4404 4405 4406 4407 4408 4409 4410 4411 4412 4413 4414 4415 4416 4417 4418 4419 4420 4421 4422 4423 4424 4425 4426 4427 4428 4429 4430 4431 4432 4433 4434 4435 4436 4437 4438 4439 4440 4441 4442 4443 4444 4445 4446 4447 4448 4449 4450 4451 4452 4453 4454 4455 4456 4457 4458 4459 4460 4461 4462 4463 4464 4465 4466 4467 4468 4469 4470 4471 4472 4473 4474 4475 4476 4477 4478 4479 4480 4481 4482 4483 4484 4485 4486 4487 4488 4489 4490 4491 4492 4493 4494 4495 4496 4497 4498 4499 4500 4501 4502 4503 4504 4505 4506 4507 4508 4509 4510 4511 4512 4513 4514 4515 4516 4517 4518 4519 4520 4521 4522 4523 4524 4525 4526 4527 4528 4529 4530 4531 4532 4533 4534 4535 4536 4537 4538 4539 4540 4541 4542 4543 4544 4545 4546 4547 4548 4549 4550 4551 4552 4553 4554 4555 4556 4557 4558 4559 4560 4561 4562 4563 4564 4565 4566 4567 4568 4569 4570 4571 4572 4573 4574 4575 4576 4577 4578 4579 4580 4581 4582 4583 4584 4585 4586 4587 4588 4589 4590 4591 4592 4593 4594 4595 4596 4597 4598 4599 4600 4601 4602 4603 4604 4605 4606 4607 4608 4609 4610 4611 4612 4613 4614 4615 4616 4617 4618 4619 4620 4621 4622 4623 4624 4625 4626 4627 4628 4629 4630 4631 4632 4633 4634 4635 4636 4637 4638 4639 4640 4641 4642 4643 4644 4645 4646 4647 4648 4649 4650 4651 4652 4653 4654 4655 4656 4657 4658 4659 4660 4661 4662 4663 4664 4665 4666 4667 4668 4669 4670 4671 4672 4673 4674 4675 4676 4677 4678 4679 4680 4681 4682 4683 4684 4685 4686 4687 4688 4689 4690 4691 4692 4693 4694 4695 4696 4697 4698 4699 4700 4701 4702 4703 4704 4705 4706 4707 4708 4709 4710 4711 4712 4713 4714 4715 4716 4717 4718 4719 4720 4721 4722 4723 4724 4725 4726 4727 4728 4729 4730 4731 4732 4733 4734 4735 4736 4737 4738 4739 4740 4741 4742 4743 4744 4745 4746 4747 4748 4749 4750 4751 4752 4753 4754 4755 4756 4757 4758 4759 4760 4761 4762 4763 4764 4765 4766 4767 4768 4769 4770 4771 4772 4773 4774 4775 4776 4777 4778 4779 4780 4781 4782 4783 4784 4785 4786 4787 4788 4789 4790 4791 4792 4793 4794 4795 4796 4797 4798 4799 4800 4801 4802 4803 4804 4805 4806 4807 4808 4809 4810 4811 4812 4813 4814 4815 4816 4817 4818 4819 4820 4821 4822 4823 4824 4825 4826 4827 4828 4829 4830 4831 4832 4833 4834 4835 4836 4837 4838 4839 4840 4841 4842 4843 4844 4845 4846 4847 4848 4849 4850 4851 4852 4853 4854 4855 4856 4857 4858 4859 4860 4861 4862 4863 4864 4865 4866 4867 4868 4869 4870 4871 4872 4873 4874 4875 4876 4877 4878 4879 4880 4881 4882 4883 4884 4885 4886 4887 4888 4889 4890 4891 4892 4893 4894 4895 4896 4897 4898 4899 4900 4901 4902 4903 4904 4905 4906 4907 4908 4909 4910 4911 4912 4913 4914 4915 4916 4917 4918 4919 4920 4921 4922 4923 4924 4925 4926 4927 4928 4929 4930 4931 4932 4933 4934 4935 4936 4937 4938 4939 4940 4941 4942 4943 4944 4945 4946 4947 4948 4949 4950 4951 4952 4953 4954 4955 4956 4957 4958 4959 4960 4961 4962 4963 4964 4965 4966 4967 4968 4969 4970 4971 4972 4973 4974 4975 4976 4977 4978 4979 4980 4981 4982 4983 4984 4985 4986 4987 4988 4989 4990 4991 4992 4993 4994 4995 4996 4997 4998 4999 5000 5001 5002 5003 5004 5005 5006 5007 5008 5009 5010 5011 5012 5013 5014 5015 5016 5017 5018 5019 5020 5021 5022 5023 5024 5025 5026 5027 5028 5029 5030 5031 5032 5033 5034 5035 5036 5037 5038 5039 5040 5041 5042 5043 5044 5045 5046 5047 5048 5049 5050 5051 5052 5053 5054 5055 5056 5057 5058 5059 5060 5061 5062 5063 5064 
<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#CzesławWycech">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#CzesławWycech">Powołuję na sekretarzy posłów: Bronisława Owsianika i Marię Regentową.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#CzesławWycech">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Maria Regentowa.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#CzesławWycech">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#CzesławWycech">Protokół 5 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciw niemu zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu udzieliło urlopów następującym posłom:</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#CzesławWycech">— Baranowskiemu Feliksowi — na dzień 24 i 27 kwietnia br.;</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#CzesławWycech">— Dobrowolskiemu Feliksowi — od 24 do 27 kwietnia hr.;</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#CzesławWycech">— Głowackiemu Teofilowi — na dzień 24 i 25 kwietnia br.;</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#CzesławWycech">— Janiurkowi Włodzimierzowi — od 15 kwietnia do 15 maja br.;</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#CzesławWycech">— Kadlofowi Julianowi — od 15 kwietnia do 15 maja br.;</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#CzesławWycech">— Kuleszy Józefowi — od 24 kwietnia do 3 maja br.;</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#CzesławWycech">— Makarczykowi Zbigniewowi — od 12 kwietnia do 12 maja br.;</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#CzesławWycech">— Niedzielskiemu Stanisławowi — od 9 do 30 kwietnia br.;</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#CzesławWycech">— Wasilkowskiej Zofii — od 30 marca do 27 kwietnia br.;</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#CzesławWycech">— Zarzyckiemu Januszowi — od 24 do 27 kwietnia br.;</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#CzesławWycech">— Zawieyskiemu Jerzemu — od 30 kwietnia do 25 maja br.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#CzesławWycech">Prosi Wysoki Sejm o udzielenie urlopu poseł Tułodziecki Wacław — od 24 kwietnia do 30 maja br.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#CzesławWycech">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm udzielił urlopu wymienionemu posłowi.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu ustaliło porządek dzienny 6 posiedzenia Sejmu, który został Obywatelom Posłom w dniu dzisiejszym — po uzupełnieniu — doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#CzesławWycech">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia?</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#CzesławWycech">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm porządek dzienny przedstawiony przez Prezydium Sejmu zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#CzesławWycech">a) o projekcie ustawy budżetowej na rok 1957 (druk nr 26),</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#CzesławWycech">b) o projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 (druk nr 25).</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Oskar Lange.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#OskarLange">Wysoki Sejmie! Przedłożone przez Rząd projekty Narodowego Planu Gospodarczego oraz budżetu państwa na rok 1957 należy ocenić w świetle całokształtu sytuacji gospodarczej kraju. Są one bowiem wyrazem tej sytuacji, odzwierciedlają jej tendencje rozwojowe i z kolei, po uchwaleniu przez Sejm, będą wpływać na dalszy bieg rozwoju gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#OskarLange">Znajdujemy się obecnie w pewnym okresie przejściowym, w okresie, w którym następuje absorpcja przez gospodarkę narodową rezultatów wielkiego wysiłku industrializacyjnego i inwestycyjnego, dokonanego przez naród w okresie planu 6-letniego, uporządkowanie życia gospodarczego oraz usuwanie dysproporcji, które narosły w ubiegłym okresie. Równocześnie następuje przebudowa sposobu zarządzania gospodarką narodową, odbywa się proces przechodzenia od zarządzania centralistyczno-administracyjnego do zarządzania opartego na pełnym wykorzystaniu bodźców ekonomicznych, na samorządzie klasy robotniczej i na uruchamianiu szerokiej społecznej i indywidualnej inicjatywy mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#OskarLange">Ubiegły okres był okresem ogromnego wysiłku inwestycyjnego oraz okresem wielkiego tempa wzrostu produkcji przemysłowej. Wystarczy przypomnieć, że część dochodu narodowego poświęcona na akumulację wynosiła w 1953 r. około 29% (licząc w cenach roku 1956), że stopa wzrostu produkcji przemysłowej wynosiła dwadzieścia kilka procent rocznie; wszak produkcja przemysłowa wzrosła 2,7 raza w okresie planu 6-letniego. W tych warunkach gospodarka narodowa pracowała w stanie ogromnego napięcia. Koncentracja wysiłku inwestycyjnego w pewnych gałęziach gospodarki narodowej zmuszała do poważnych zaniedbań w innych dziedzinach, prowadząc w tych ostatnich do dekapitalizacji majątku narodowego, do nierównomierności rozwoju poszczególnych części gospodarki narodowej. Wysokie napięcie planów inwestycji i planów produkcji przemysłowej prowadziło do gospodarowania przy niezwykle szczupłych rezerwach surowcowych, do nierytmiczności w pracy zakładów, do trudności w kooperacji między zakładami i dysproporcji całych dziedzin gospodarki narodowej, do pogorszenia jakości produkcji, do nieliczenia się z kosztami. Co jednak najważniejsze to fakt, że to wysokie napięcie odbiło się ujemnie na wzroście stopy życiowej ludności, uniemożliwiło ono wykonanie zadań planu 6-letniego w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#OskarLange">Obecnie porządkujemy naszą gospodarkę narodową, usuwamy wymienione jej braki. Jest to potrzebne dla pełnego wykorzystania rezultatów dokonanego przez naród wielkiego wysiłku inwestycyjnego i industrializacyjnego, dla umocnienia niewątpliwie wielkich osiągnięć planu 6-letniego oraz dla odrobienia zaległości w rozwoju stopy życiowej. Wymaga to w pierwszym rzędzie zmniejszenia napięcia planu inwestycyjnego i planu produkcji przemysłowej, wymaga również zmiany pewnych podstawowych proporcji w gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#OskarLange">Wymogi te znajdują wyraz w przedłożonym projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1957. Projekt ten cechuje dalsze obniżenie udziału akumulacji w dochodzie narodowym, zmniejszenie tempa wzrostu produkcji przemysłowe i wzrostu działu dóbr konsumpcyjnych w produkcie społecznym. Udział akumulacji w dochodzie narodowym zmniejsza się do 18,7%. Jest to dalszy ciąg procesu zmniejszania się tego udziału, który rozpoczął się w 1954 r., kiedy z 24,6% w wymienionym roku zmniejszył się do 23,3% w 1955 r. i do 20,5% w 1956 roku (wszystko to w cenach z roku 1956). Globalna produkcja przemysłu socjalistycznego ma wzrosnąć według planu w ciągu bieżącego roku tylko o 4%, w porównaniu ze wzrostem globalnej produkcji przemysłowej o 9,9% osiągniętym w ubiegłym roku. Założone w projekcie planu tempo wzrostu jest zatem o połowę mniejsze.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#OskarLange">W dalszym ciągu projektuje się nieco szybszy wzrost produkcji przemysłowych artykułów konsumpcyjnych niż środków produkcji. Odpowiednie liczby wynoszą: 4,4% i 3,8%, podczas gdy w zeszłym roku wynosiły: 11% i 8,9%. Globalny wzrost produkcji rolniczej jest przewidziany o 3,4%, czyli w tempie nie o wiele mniejszym niż wzrost produkcji przemysłowej. Do tego należy dodać, że inwestycje, które mają globalnie wzrosnąć o 5,9%, zmieniają swoją strukturę w kierunku lepszego zaopatrzenia potrzeb konsumpcyjnych ludności. Inwestycję w przemyśle zmniejszają się o 3,2%, przy czym jednak rosną o 7,6% inwestycje w przemysłach produkujących dobra konsumpcyjne. Natomiast ulegają zwiększeniu o 18% nakłady inwestycyjne w rolnictwie, wliczając tutaj zarówno inwestycje własne ludności wiejskiej, jak również inwestycje państwowe oraz pomoc kredytową dla gospodarstw indywidualnych. Poważnie wzrastają inwestycje na budownictwo mieszkaniowe, w tym także kredyty na budownictwo indywidualne. Należy również zaznaczyć, że masa towarowa przeznaczona na rynek zwiększy się więcej niż produkcja, a to na skutek założonej w planie nadwyżki importu nad eksportem. Wyraża się to w ten sposób, że dochód narodowy przeznaczony do podziału wzrośnie o 7,9%, podczas gdy dochód narodowy wytworzony przez gospodarkę narodową wzrasta tylko o 4,3%. Spożycie indywidualne wzrośnie o 11,2%, a dochód realny na głowę ludności będzie w 1957 r. o ok. 20% wyższy niż w roku 1955.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#OskarLange">Jak widać, Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1957 jest nastawiony na maksymalnie możliwe w danych warunkach zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych ludności, jak również na stworzenie warunków dla uporządkowania gospodarki narodowej. Ostatniemu celowi sprzyja założone w planie niskie tempo przyrostu produkcji przemysłowej. Tempo to jest niewątpliwie zbyt niskie. Doświadczenie pierwszego kwartału bieżącego roku pokazuje, że zdolności wytwórcze wielu zakładów przemysłowych są większe; produkcja przemysłowa była w pierwszym kwartale bieżącego roku o 9,9% większa niż w pierwszym kwartale roku ubiegłego, istnieją więc możliwości większego tempa wzrostu produkcji przemysłowej. Założenie planu jest jednak w zasadzie słuszne, chodzi bowiem o to, żeby nie powtarzać napięcia planów charakterystycznego dla ubiegłego okresu, a skierować wysiłki w kierunku zapewnienia rytmiczności produkcji, polepszenia jej jakości i obniżki kosztów, zwłaszcza materiałowych, zapewnienia kooperacji między zakładami, odbudowy rezerw surowcowych, szybkiego usunięcia dysproporcji. Można też przypuszczać, że wzrost produkcji rolnej będzie większy niż założony w planie. Nowy program polityki rolnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, który uruchamia silne bodźce ekonomiczne dla zwiększenia produkcji rolnej, powinien dać pewne rezultaty jeszcze w ciągu tego roku. Ponieważ produkcja rolnicza zależy również od czynnika niezależnego od woli ludzkiej, jakim są warunki klimatyczne, założenia planu są wyrazem słusznej ostrożności.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#OskarLange">Budżet państwa jest konsekwencją Narodowego Planu Gospodarczego. Dlatego projekt budżetu na rok 1957 wykazuje te same tendencje co Narodowy Plan Gospodarczy, daje wyraz finansowym założeniom planu. Przedłożony przez Rząd projekt budżetu jest większy po stronie dochodów o 8,9% w stosunku do wykonania w roku ubiegłym, zaś po stronie wydatków jest większy o 13,1%. Globalna wysokość budżetu wzrasta w tempie nieco większym niż dochód narodowy.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#OskarLange">Dochody z gospodarki uspołecznionej wzrastają o 7,2%, natomiast maleją o 7,1% dochody z gospodarki nieuspołecznionej. Ostatnie zjawisko związane jest z nową polityką podatkową zmierzającą do popierania rozwoju rzemiosła oraz ze zmianami w dziedzinie podatku gruntowego, mianowicie obniżeniem progresji podatku gruntowego oraz zmianami w dziedzinie klasyfikacji gruntów. Ogólna struktura dochodów niewiele się zmienia. Podstawę dochodów państwa stanowią dochody z gospodarki uspołecznionej, które wynoszą 72,9% całości dochodów, podczas gdy w roku ubiegłym wynosiły 74,1%.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#OskarLange">Po stronie wydatków największy wzrost jest w wydatkach na usługi socjalne i kulturalne, mianowicie 17,4%. Przy tym prawie nie zmieniają się wydatki inwestycyjne, rosną zaś wydatki bieżące. Najsilniej wzrastają tutaj wydatki na renty i zasiłki (o 23%), następnie zaś na naukę (22%) oraz na oświatę i wychowanie (16,7%). O 14,5% wzrastają wydatki na gospodarkę narodową, przy czym cały wzrost, a nawet więcej dotyczy wydatków bieżących. Wydatki inwestycyjne maleją nieco. Wzrost wydatków bieżących wiąże się głównie z podwyżkami płac oraz ze wzrostem normatywów środków obrotowych, który jest konieczny dla odbudowania zapasów i tą drogą uzyskania poprawy rytmiczności produkcji. Maleją natomiast wydatki i na obronę narodową (o 12,1%), na administrację (o 2,8%), na wymiar sprawiedliwości i prokuraturę (o 6,4%). Ostatnie dwie pozycje maleją mimo przeprowadzonej podwyżki płac. Wreszcie maleją także wydatki na obsługę długów państwowych. W rezultacie następuje pewna zmiana w strukturze wydatków państwowych. Tak na przykład: wydatki na administrację wynoszą 4,1% w porównaniu z 4,7% wykonania roku ubiegłego; wydatki na obronę narodową wynoszą 7,5% w porównaniu z 9,5% wykonania roku ubiegłego. Natomiast udział wydatków na usługi socjalne i kulturalne rośnie z 27,8% na 29,4%, a udział wydatków na gospodarkę narodową z 53,4% na 55,1%.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#OskarLange">Warto także wspomnieć o udziale budżetów terenowych w ogólnej wysokości budżetu państwa. Udział ten wydatnie się zwiększył. Podczas gdy zeszłoroczny budżet państwa przewidywał dochody budżetów terenowych w wysokości 16,7% oraz wydatki budżetów terenowych w wysokości 15,8% całości dochodów, względnie wydatków państwa, to według projektu na rok 1957 dochody budżetów terenowych obejmują 22,5% dochodów budżetu państwa, a wydatki budżetów terenowych wynoszą 23,5% wydatków budżetu państwa. Jest to wyrazem decentralizacji działalności organów państwowych. Przejawem tej decentralizacji jest także zmieniona struktura budżetów terenowych. W roku bieżącym przewiduje się, że około 60% wydatków bieżących budżetów terenowych będą pokrywać dochody własne, podczas gdy w budżecie zeszłorocznym wynosiły one tylko 17,5%. Zlikwidowana została forma udziału budżetów terenowych w dochodach budżetu centralnego, natomiast dotacja wyrównawcza wynosi obecnie 62,8% dochodów budżetów terenowych. Lwia część wydatków budżetów terenowych idzie na gospodarkę narodową oraz na usługi socjalne i kulturalne (około 45% na każdą z tych pozycji), przy czym wydatki na gospodarkę narodową idą więcej niż w połowie na cele inwestycyjne, a wydatki na usługi socjalne i kulturalne mają w przeszło 90% charakter wydatków bieżących. W ubiegłym roku wydatki na gospodarkę narodową wynosiły tylko 36,6% ogółu wydatków budżetów terenowych. Zmiana ta wiąże się z rozszerzeniem działalności gospodarczej rad narodowych — Powracając do budżetu państwa jako całości widzimy, że wzrost wydatków jest większy od wzrostu dochodów. W rezultacie budżet zamyka się nadwyżką w wysokości 1,5 miliarda złotych. Nadwyżka ta jest jednak już niemal całkowicie przeznaczona na pokrycie akcji kredytowej banków, tylko mała rezerwa Rady Ministrów w wysokości 800 milionów złotych, która jest włączona do budżetu, stoi do dyspozycji Rządu na nieprzewidziane wydatki.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#OskarLange">Jak widać, gospodarka finansowa państwa jest bardzo napięta, a możliwości jakichkolwiek manewrów w tej dziedzinie są niezmiernie ograniczone. Napięcie to jest odbiciem napięcia istniejącego w całej gospodarce narodowej. Tegoroczny budżet państwa, podobnie jak Narodowy Plan Gospodarczy, jest nastawiony na maksymalne zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa. W ostatnim okresie silnie wzrósł nacisk tych potrzeb na całą gospodarkę narodową. Zjawisko to jest zrozumiałe. Działa tutaj z jednej strony stare dziedzictwo społecznego i gospodarczego zacofania kraju, zaś z drugiej strony niewykonanie zadań planu 6-letniego w dziedzinie wzrostu stopy życiowej ludności. Po okresie wysokiego napięcia planów inwestycyjnych i planów produkcji przemysłowej, zwłaszcza w dziedzinie wytwarzania środków produkcji, weszliśmy w okres napięcia gospodarki narodowej, spowodowanego naciskiem niezaspokojonych potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa. Napięcie to znajduje wyraz w ponadplanowym wzroście siły nabywczej ludności. Wystarczy przypomnieć, że w roku ubiegłym fundusz płac wzrósł o 5 miliardów, a dochody pieniężne ludności rolniczej wzrosły o 5 miliardów więcej, niż zakładano w Narodowym Planie Gospodarczym. Także w pierwszym kwartale bieżącego roku nastąpiło przekroczenie założonych w planie dochodów' pieniężnych ludności. Fundusz płac został przekroczony o ok. 8% przy przekroczeniu planów produkcji przemysłowej tylko o ok. 6,6%, czyli wzrastał szybciej od produkcji przemysłowej. Nastąpiło też pewne przekroczenie dochodów ludności wiejskiej, nie pokryte zwyżką dostaw produktów rolnych i zwyżką cen za artykuły kupowane przez ludność wiejską.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#OskarLange">Wymienione przekroczenie funduszu płac i dochodów ludności wiejskiej zostało pokryte zwiększoną masą towarową. Było to możliwe na skutek przekroczenia planu produkcji przemysłowej, konwersji przemysłu w celu zwiększenia produkcji dóbr konsumpcyjnych, ponadplanowych podwyżek w skupie żywca oraz drogą ponadplanowego importu artykułów konsumpcyjnych przy równoczesnym zwiększeniu ich eksportu. Ponadplanowy import był wynikiem operacji kredytowych. Poważną rolę odegrały tutaj kredyty udzielone przez Związek Radziecki i Czechosłowację oraz skreślenie wzajemnych roszczeń między nami a Związkiem Radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#OskarLange">Napięcie gospodarki narodowej, spowodowane naciskiem niezaspokojonych potrzeb konsumpcyjnych, jest zjawiskiem równie niepożądanym jak istniejące w poprzednim okresie napięcie spowodowane zbyt wysokimi planami inwestycyjnymi i produkcyjnymi. Bezpośrednim tego skutkiem jest tak samo gospodarowanie przy zbyt szczupłych rezerwach materialnych i finansowych, brak możliwości manewrów w polityce gospodarczej i niebezpieczeństwo zakłóceń w normalnym przebiegu procesów gospodarczych. Utrzymanie równowagi rynkowej między siłą nabywczą ludności a masą towarową wymaga wielkiego wysiłku, wysiłku tym trudniejszego, im szczuplejsze są rezerwy towarowe. Na dalszą metę kontynuacja takiego nacisku potrzeb konsumpcyjnych utrudniałaby akumulację, a zwłaszcza inwestycje potrzebne dla zatrudnienia wzrastającej ludności, jak również dla zapewnienia wzrostu dochodu narodowego i stopy życiowej ludności. Z tej wysokiej trybuny chciałbym podkreślić, że niedocenianie na dłuższą metę potrzeb akumulacji i inwestycji produkcyjnych oraz potrzeby rezerw towarowych i finansowych byłoby równie niewłaściwe jak niedocenianie w ubiegłym okresie bezpośrednich potrzeb konsumpcyjnych ludności. Musimy dążyć do zrównoważonej polityki gospodarczej naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#OskarLange">Tak jednostronnego nastawienia Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa na zaspokojenie bieżących potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa jak w roku obecnym nie będzie można kontynuować w przyszłości. Nie znaczy to, żebyśmy nie mieli w przyszłości zmierzać do szybkiego zwiększenia stopy życiowej ludności, ale będzie to trzeba osiągać za pomocą większego niż w roku obecnym wysiłku produkcyjnego, lepszej organizacji gospodarki narodowej, a przede wszystkim przez wydobycie ukrytych rezerw drogą walki z marnotrawstwem i usunięcie tego zjawiska tak szkodliwego dla rozwoju gospodarki narodowej. W ostatnio wymienionej dziedzinie szczególną rolę powinny odegrać rady robotnicze.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#OskarLange">W trosce o równowagę gospodarki narodowej Sejm powziął w dniu 22 marca br. uchwałę wzywającą Rząd do czuwania nad utrzymaniem równowagi pomiędzy wzrostem zasobów rynkowych a siłą nabywczą ludności i wzywającą społeczeństwo do poważnego wysiłku zmierzającego do zapewnienia tej równowagi. W szczególności Sejm wezwał kierownictwa i załogi przedsiębiorstw do ścisłego przestrzegania dyscypliny finansowej oraz wezwał ludność wiejską do pełnego i terminowego wywiązywania się z obowiązków wobec państwa. Tę uchwałę Sejmu chciałbym dzisiaj przypomnieć.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#OskarLange">Przedłożone przez Rząd projekty Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu na rok 1957 były przedmiotem, szczegółowej analizy przez komisje sejmowe. Zgodnie z regulaminem, projekty te były badane nie tylko przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, ale także przez zainteresowane komisje resortowe. Krótki czas, jaki mieliśmy do dyspozycji, uniemożliwił tak dokładne wnikanie w projekty planu i budżetu, jakiego by komisje pragnęły. Tym niemniej należy stwierdzić, że komisje wniosły duży i poważny wkład pracy w analizę rządowych projektów. Brzmi to może nieco formalnie, ale warto powiedzieć, że komisje oraz dwie wyłonione podkomisje odbyły łącznie 96 posiedzeń, przy czym większość tych posiedzeń miała przebieg całodzienny. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poświęciła całokształtowi projektów rządowych 10 posiedzeń.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#OskarLange">Posiedzenia komisji sejmowych dały okazję do omówienia całokształtu zagadnień poszczególnych dziedzin gospodarki narodowej i administracji oraz polityki państwowej. W dyskusjach tych brali udział kierownicy resortów lub ich zastępcy, nastąpiła żywa wymiana myśli i doświadczeń między Rządem a zasiadającymi w komisjach posłami. Rezultatem tych dyskusji były liczne uchwały powzięte przez komisje oraz dezyderaty skierowane do Rządu. O uchwałach tych i dezyderatach nie będę tutaj mówił, gdyż są one już znane resortom i Rząd niewątpliwie się nimi zajmie. Ograniczę się tylko do wniosków dotyczących Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#OskarLange">Komisje sejmowe zgłosiły ponad 150 wniosków do budżetu i planu. Przeważająca większość tych wniosków odzwierciedla nacisk niezaspokojonych potrzeb, tak silnie odczuwanych przez społeczeństwo. Jest rzeczą zrozumiałą i słuszną, że posłowie naciskowi temu dają wyraz, albowiem reprezentują oni społeczeństwo, jego potrzeby i bolączki.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#OskarLange">Toteż około 140 wniosków postulowało zwiększenie poszczególnych pozycji budżetu państwa i Narodowego Planu Gospodarczego. Wnioski uchwalone przez komisje przewidywały łącznie zwiększenie wydatków budżetu o przeszło 3.539 mln zł przy jednoczesnym zmniejszeniu wydatków o 562 miliony oraz zwiększeniu dochodów budżetu per saldo o 97 mln zł. W rezultacie więc wnioski te oznaczałyby zwiększenie wydatków budżetu per saldo o 2.880 mln zł. Gdyby wnioski te zostały wszystkie przyjęte, pochłonęłoby to nie tylko przewidzianą w projekcie rządowym nadwyżkę 1,5 miliarda złotych, przeznaczoną na akcję kredytową banków, ale powstałby niedobór w wysokości ponad 1 miliard 359 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#OskarLange">Rzecz jasna, że wnioski te, z których każdy niewątpliwie wyraża prawdziwe i uzasadnione potrzeby społeczne, nie mogły być wszystkie przyjęte. Trzeba je było zredukować do rozmiarów umożliwiających znalezienie pokrycia w postaci zmniejszenia innych wydatków lub zwiększenia dochodów. Pokrycie takie nie zawsze można znaleźć w ramach jednego resortu. Dlatego komisje resortowe, za zgodą Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, przedstawiały wnioski bez wskazania pokrycia, chociaż pewne komisje znajdowały częściowe pokrycie w ramach swojego resortu. W ten sposób na Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów spoczęło zadanie ostateczne selekcji wniosków, redukcji ich rozmiarów i znalezienia źródeł pokrycia.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#OskarLange">Wnioski komisji sejmowych do Narodowego Planu Gospodarczego proponowały w sumie zwiększenie planu inwestycji, kapitalnych remontów i kredytów o 1.347 mln zł. Tutaj również zachodziła potrzeba dokonania przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów selekcji, redukcji i szukania pokrycia finansowego w budżecie państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#OskarLange">Oprócz wniosków komisji sejmowych wpłynęły również do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zapowiedziane przez Rząd uzupełnienia. Dla przyśpieszenia mianowicie prac technicznych budżet w roku bieżącym był oddany do druku przed ostatecznym rozstrzygnięciem przez Rząd niektórych końcowych problemów finansowych, jak zakup 3 statków, zapomogi dla młodych małżeństw, koszty przeszkolenia zwalnianych pracowników, repatriacja oraz końcowe wyniki uzgodnień budżetowych z radami narodowymi. Stosunek swój do tych problemów Rząd przedstawił w toku prac Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Uzupełnienia rządowe wyniosły kwotę 529 milionów zł, na którą Rząd przedstawił pokrycie. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów rozpatrzyła również te uzupełnienia.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#OskarLange">W toku tej pracy prezydium Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przeprowadziło dwukrotnie rozmowy z wicepremierami i innymi członkami Rządu. W rezultacie Komisja uchwaliła poprawki do Narodowego Planu Gospodarczego i do budżetu państwa, które są zawarte w drukach nr 25 i 26 i które zostały rozesłane Obywatelom Posłom. Poprawki te zostały także przyjęte przez Rząd.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#OskarLange">Uchwalone przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do budżetu wynoszą w sumie zwiększenie wydatków o 1.094.037 tys. zł. Większość tych wydatków, bo 886.777 tys. zł, to wydatki bieżące, a 207.262 tys. zł, czyli niecałe 20% - stanowią wydatki inwestycyjne. Dla częściowego pokrycia tych wydatków Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów proponuje zmniejszenie innych wydatków dokładnie o 639.210 tys. zł, w tym 607.310 tys. zł wydatków bieżących i 31.900 tys. zł — wydatków inwestycyjnych. Per saldo, więc Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów proponuje zwiększenie wydatków o 454.827 tys. zł, w tym wydatków bieżących o ponad 279.467 tys. zł i wydatków inwestycyjnych o 175.360 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#komentarz">(Jest to suma podana na pierwszej stronie tego dokumentu.)</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#OskarLange">Jeżeli chodzi o Narodowy Plan Gospodarczy, to Komisja proponuje przyjęcie wniosków dodatkowych w wysokości 490,7 mln zł. W sumie tej zawarta jest kwota 100 mln zł na zwiększenie kredytów dla indywidualnych gospodarstw chłopskich. Reszta — to głównie wnioski o dofinansowanie planu inwestycyjnego oraz planu kapitalnych remontów. Pokrycie tych wniosków następuje z dochodów budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#OskarLange">Szczegółowe wyliczenie proponowanych podwyżek wydatków państwa, w tym także wydatków inwestycyjnych, Obywatele Posłowie znajdą w druku nr 26.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#OskarLange">Jak widać z zestawienia na str. 3 tego druku, główne podwyżki idą na gospodarkę narodową, wymiar sprawiedliwości i prokuraturę, szkolnictwo zawodowe, oświatę i wychowanie oraz zdrowie i kulturę fizyczną. W zwiększonych wydatkach inwestycyjnych szczególny udział mają nauka i szkolnictwo wyższe. Na str. 6–8 wymienionego druku Obywatele Posłowie znajdą proponowane zmiany w wydatkach budżetów terenowych poszczególnych województw, na dalszych zaś stronach tego dokumentu podane jest dokładne zestawienie zmian proponowanych w budżetach poszczególnych resortów.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#OskarLange">Zwiększone wydatki muszą znaleźć pokrycie w zwiększonych dochodach budżetu. Znalezienie takiego pokrycia nie było, rzeczą łatwą. Chciałbym podkreślić, że w tej sprawie przyszło z pomocą Ministerstwo Finansów, które jeszcze raz przebadało pozycje dochodowe budżetu. W rezultacie Komisja proponuje zwiększenie dochodów państwa o 554.175 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#komentarz">(Kwota też podana na pierwszej stronie tego dokumentu.)</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#OskarLange">Proponowane zwiększenie dochodów jest nieco większe od proponowanego zwiększenia wydatków, mianowicie o 99.348 tys. zł. O tyle zwiększyłaby się nadwyżka budżetowa, co pozwoliłoby na zwiększenie planu kredytowego banków, albo zwiększyłoby rezerwę rządową.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#OskarLange">Jakie są źródła proponowanego podwyższenia dochodów budżetu? Są one podane na str. 2 druku nr 26. Jak widać, o 70.224 tys. zł wzrastają dochody z gospodarki uspołecznionej na skutek rozmaitych zmian w szacunkach dochodów, które szczegółowo są wyliczone w tymże dokumencie w związku z omówieniem poszczególnych resortów. Dochody z ubezpieczeń społecznych są zwiększone o 70 mln zł. Dalej proponuje się zwiększenie o 150 mln zł dochodów z gospodarki nieuspołecznionej drogą podwyższenia od 1 maja br. podatków miejskich, mianowicie podatku dochodowego i obrotowego płaconego przez rzemiosło i handel. Proponuje się również podwyższenie od 15 maja br. opłat stemplowych, co powinno powiększyć dochody o 156 mln zł; należy przy tej sposobności zaznaczyć, że w porównaniu z innymi krajami opłaty stemplowe są u nas bardzo niskie. Projekty ustaw dotyczące ostatnich dwóch pozycji zostaną wniesione przez Rząd do Sejmu jeszcze na tej sesji. W pozycji „różne dochody” w wysokości 107.951 tys. zł niemal całość stanowią dochody przewidziane jako rezultat sprzedaży indywidualnym rolnikom enklaw należących do PGR-ów i przez PGR-y słabo wykorzystanych.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#OskarLange">Wszystkie te pozycje dają w sumie wymienione zwiększenie dochodów budżetu o 554.175 tys. zł. Warto zwrócić uwagę na fakt, że większa część proponowanego zwiększenia dochodów, mianowicie 306.832 tys. zł, stanowi zwiększenie dochodów własnych budżetów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#OskarLange">Ostatecznie więc, po wprowadzeniu zmian proponowanych przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, budżet wynosi po stronie dochodów 140.920.061 tys. zł, a po stronie wydatków 139.299.974 tys. zł. Nadwyżka dochodów nad wydatkami wynosi więc 1.620.087 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#OskarLange">Komisja proponuje również szereg poprawek do artykułu 5 i 6 ustawy budżetowej, poprawki te są podane na str. 2 druku nr 26 i nie wymagają bliższego omówienia. Komisja proponuje także szereg poprawek w tekście uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957, które są szczegółowo wyliczone w druku nr 25. Poprawki są wynikiem rozmaitych szczegółowych wniosków komisji resortowych, zaakceptowanych przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#OskarLange">Mówiąc o proponowanych zmianach w Narodowym Planie Gospodarczym i w budżecie państwa, należy także wspomnieć o pewnych wnioskach, które Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów musiała odrzucić. O wnioskach tych trzeba wspomnieć dlatego, że wyrażają one problemy społeczne i potrzeby, które domagają się rozwiązania. Jeden taki problem — to sprawa emerytur z tzw. starego portfelu. Komisja Pracy i Spraw Socjalnych wystąpiła z propozycją zrównania rent „starego portfelu” z rentami „nowego portfelu” jeszcze w tym roku. Gdyby tego dokonać począwszy od 1 lipca br. dla osób niepracujących, zwiększyłoby to wydatki o 545 mln zł, zaś w roku następnym, tj. 1958, kiedy obciążony byłby już budżet za cały rok, zwiększenie wydatków wyniosłoby według szacunku ponad 1 miliard zł. Komisja Pracy i Spraw Socjalnych wskazała źródła pokrycia dla półrocznych wydatków tego roku. Mianowicie drogą zmniejszenia dotacji dla instytucji społecznych, drogą zmniejszenia wydatków inwestycyjnych Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz drogą zwiększenia dochodów przez podwyżkę cen za bilety kinowe, jak również drogą zużycia pewnych rezerw z innych źródeł budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#OskarLange">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przyjęła propozycję tę bardzo przychylnie, jednak ze względu na obecne napięcie gospodarki narodowej, nie mogła jej zaakceptować. Oznaczałoby to bowiem zwiększenie dochodów pieniężnych ludności o przeszło miliard złotych w skali rocznej. Zwiększenie takie jest możliwe tylko w warunkach odpowiedniego zwiększenia masy towarowej w dziedzinie dóbr konsumpcyjnych. Nie wystarczy tutaj znalezienie pokrycia budżetowego w postaci zmniejszenia pewnych wydatków inwestycyjnych, gdyż dodatkowa siła nabywcza, powstała na skutek przyjęcia wniosku, nie byłaby wydatkowana na dobra inwestycyjne, ale na dobra konsumpcyjne. Znalezienie pokrycia w budżecie nie chroni przed naruszeniem równowagi rynkowej, równowagi między siłą nabywczą a masą towarową na rynku. Dlatego właśnie Sejm w uchwale z dnia 22 marca 1957 r. stwierdził, że zagadnienia związane z podwyżkami płac — a do takich należą też zagadnienia emerytur — powinny być rozpatrzone przez Rząd w porozumieniu ze związkami zawodowymi w drugiej połowie bieżącego roku. Wówczas znane będą wyniki zbiorów oraz sytuacja bilansu płatniczego i wiadomo będzie, na jaką masę towarową rynkową można liczyć. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uważa, że zanim te perspektywy nie będą wyjaśnione, nie można podejmować zobowiązań obciążających rynek towarowy i grożących naruszeniem jego i tak już bardzo napiętej równowagi. Należy się tutaj ściśle trzymać uchwały Sejmu z dnia 22 marca br.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#OskarLange">To samo dotyczy wniosku Komisji Oświaty i Nauki w sprawie zmniejszenia wymiaru godzin pracy nauczycieli w szkołach podstawowych oraz w szkołach średnich, co zwiększyłoby wydatki budżetowe w tym roku o 187 min zł, a w przyszłości w skali rocznej o 561 mln zł. Tutaj również Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uznała, że jest to wniosek zwiększający fundusz płac i jako taki, zgodnie z uchwałą Sejmu z dnia 22 marca br. może być rozpatrywany dopiero w drugiej połowie bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#OskarLange">Nie mogąc zaakceptować wymienionych wniosków, Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zdaje sobie jednak w pełni sprawę z ich doniosłości. Komisja uważa, że sprawa zrównania emerytur ze „starego portfelu” z emeryturami z „nowego portfelu” stanowi palący problem społeczny, który powinien być możliwie szybko rozwiązany. Komisja wzywa Rząd, aby sprawę tę traktował jako sprawę najwyższego priorytetu przy przyszłych podwyżkach płac. Należy zwrócić uwagę na fakt, że sprawa ta mogła już być uregulowana, gdyby nie żywiołowy ponadplanowy wzrost funduszu płac, który utrudnia planową politykę w dziedzinie płac i emerytur. Dotyczy to także załatwiania spraw takich, jak obniżka wymiaru godzin pracy nauczycieli. Możliwość pozytywnego załatwienia tych spraw jest uwarunkowana pełnym przestrzeganiem dyscypliny płac.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#OskarLange">Jeżeli chodzi o sprawę kredytów dla rolnictwa, Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego proponowała zwiększenie tych kredytów o 300 mln zł. Jednak uwzględniając napięcie panujące w gospodarce narodowej, Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów mogła uwzględnić te propozycje tylko częściowo, a mianowicie w wysokości 100 mln zł, o których już poprzednio wspominałem. Komisja oczekuje, że w toku wykonania budżetu Rząd wygospodaruje dalsze kwoty na kredyty dla indywidualnie gospodarujących rolników.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#OskarLange">Przy tej sposobności chciałbym zaznaczyć, że kredyty dla gospodarki chłopskiej wzrosły wydatnie, mianowicie z 655 mln zł w ubiegłym roku do 900 mln zł przewidzianych w planie na rok bieżący. Łącznie z dodatkowymi 100 mln zł uchwalonymi przez Komisję kredyty te będą więc w tym roku wynosiły 1 miliard zł. Udzielając gospodarce chłopskiej tak wydatnej pomocy państwo ma jednak prawo, a zarazem obowiązek, domagania się wypełniania zaległych dostaw obowiązkowych i spłacenia zaległych podatków.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#OskarLange">W toku obrad Komisji Rada Ministrów powzięła uchwałę z dnia 25 marca 1957 r. zmniejszającą liczebność sił zbrojnych o 45 tys. szeregowych, podoficerów i oficerów. Jak wiadomo, wydatki budżetu na obronę narodową są w tym roku o blisko 2 miliardy zł mniejsze niż w budżecie zeszłorocznym.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#OskarLange">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przyjęła z zadowoleniem obniżkę wydatków na cele obrony narodowej oraz uchwałę Rządu o zmniejszeniu stanu liczebnego sił zbrojnych. W powziętej jednomyślnie uchwale Komisja stwierdza, że jest to poważny wkład w rozwiązanie zagadnień gospodarczych naszego kraju. W tejże uchwale Komisja stwierdza również, że stało się to możliwe dzięki temu, że w kwestiach obrony kraju nie jesteśmy osamotnieni, gdyż współpracujemy ze wszystkimi uczestnikami Układu Warszawskiego. Przyjmując do wiadomości uchwałę Rządu o zmniejszeniu liczebności sił zbrojnych oraz obniżkę wydatków na cele obrony narodowej, Komisja stwierdza, że nie narusza to wykonania naszych zobowiązań wynikających z Układu Warszawskiego i naszych sojuszów obronnych.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#OskarLange">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu, i Finansów powzięła szereg dalszych uchwał dotyczących zagadnień związanych z Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa. Komisja zwróciła uwagę na sytuację w energetyce i trudności w wykonaniu planowanych w tej dziedzinie zadań. Komisja zwraca uwagę Rządu na potrzebę podjęcia wszelkich środków dla pełnego wykonania planowanych zadań w zakresie budowy i terminowego uruchomienia elektrowni. Komisja zwróciła również szczególną uwagę na konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu wydobycia węgla i potrzeb rozwojowych przemysłu węglowego, będącego podstawowym przemysłem naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#OskarLange">W dziedzinie polityki rolnej Komisja stwierdziła, że wytyczne Komitetu Centralnego PZPR i Naczelnego Komitetu ZSL nakreśliły słuszny kierunek polityki rolnej i zwraca uwagę Sejmu na potrzebę udzielenia pełnego poparcia dla zrealizowania tych wytycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#OskarLange">Komisja zwraca również uwagę na konieczność poddania rewizji dotychczasowej polityki leśno-drzewnej, polegającej na nadmiernych wyrębach lasów. Plan 5-letni opracowywany obecnie przez Rząd powinien zawierać program stopniowego ograniczania wyrębów w poszczególnych latach, zmierzający do tego, aby w 1963 r. rozmiar wyrębów doprowadzić do poziomu etatu zgodnego z produkcyjnymi możliwościami lasów w Polsce. Komisja zwraca również uwagę na potrzebę przedsięwzięcia energicznych kroków dla przyśpieszenia rozwoju produkcji materiałów eliminujących drewno w budownictwie, kolejnictwie, energetyce, telekomunikacji, kopalnictwie i innych gałęziach przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#OskarLange">Komisja zwraca również uwagę na potrzebę rozszerzenia prac naukowo badawczych w dziedzinie włókien syntetycznych i barwników w celu zabezpieczenia dla przemysłu włókienniczego i skórzanego odpowiedniej bazy surowców i półfabrykatów pochodzenia krajowego.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#OskarLange">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwróciła szczególną uwagę na potrzebę specjalnych wysiłków dla zrównoważenia bilansu płatniczego w 1957 r. Komisja wzywa Rząd do maksymalnej oszczędności w przydziałach wolnych dewiz, zwłaszcza na cele niegospodarcze. Komisja wyraża dezyderat, aby tegoroczne przydziały na ten cel obniżyć o 10%.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#OskarLange">Zagadnieniem wielkiej wagi społecznej i politycznej jest sprawa repatriacji. Zagadnienie to zajęło żywo Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Komisja Spraw Wewnętrznych proponowała, aby wyodrębnić z rezerw budżetu właściwych resortów kredyty na repatriację w wysokości 383,5 mln zł. Dyskusja wykazała jednak, że wydatki związane z repatriacją będą przypuszczalnie znacznie wyższe od wymienionej kwoty i należy się liczyć z potrzebą otwarcia dalszych kredytów dla zagospodarowania się repatriantów. Dyskusja wykazała również, że sprawa łączy się z kwestią aktywizacji Ziem Zachodnich oraz innych zaniedbanych terenów, jak również z kwestią rozwoju rzemiosła. W związku z tym zachodzi potrzeba specjalnego zajęcia się tym problemem i w razie potrzeby odpowiedniego uzupełnienia budżetu. Jak Obywatelom Posłom wiadomo, sprawą tą zajęła się Komisja Ziem Zachodnich, która przedłoży Sejmowi projekt utworzenia specjalnego funduszu dla spraw repatriacji. Projekt ten posiada pełne poparcie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#OskarLange">Komisja zajęła się również sprawą metodologii przygotowania narodowych planów gospodarczych i budżetów państwa. Sprawie tej Komisja zamierza poświęcić specjalne posiedzenie już po zakończeniu przez Sejm prac nad obecnym projektem Narodowego Planu Gospodarczego i budżetu. W związku z tym Komisja wyraża pogląd, że w przyszłości roczne narodowe plany gospodarcze a w ślad za tym i ustawy budżetowe powinny być wnoszone do Sejmu jesienią i uchwalane przed 1 stycznia.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#OskarLange">Praktyka lat ubiegłych pokazuje bowiem, że ścisłość planowania nie zyskuje na zbyt późnym przedstawianiu planów, a przeciwnie, traci na tym zarówno planowanie, jak i gospodarka finansowa państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#OskarLange">Chciałbym wreszcie poinformować Wysoki Sejm, że Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, w porozumieniu z obywatelem Ministrem Finansów, postanowiła odbyć w drugiej połowie bieżącego roku posiedzenie poświęcone sprawozdaniu Ministra Finansów z przebiegu wykonania budżetu państwa. Da to Komisji możność zapoznania się z tokiem wykonywania budżetu i ustosunkowania się do ważniejszych zagadnień polityki finansowej państwa, które w toku tego wykonania powstaną. W ten sposób Komisja będzie miała możność stałego śledzenia gospodarki finansowej państwa.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#OskarLange">Wysoki Sejmie!</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#OskarLange">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, przy pomocy komisji resortowych, dokonała analizy i oceny rządowych projektów Narodowego Planu Gospodarczego oraz ustawy budżetowej na rok 1957. Projekty te Komisja w zasadzie aprobuje, przedstawiając Wysokiemu Sejmowi poprawki zawarte w drukach nr 25 i 26. Komisja wnosi, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić wymienione projekty rządowe wraz z proponowanymi przez Komisję poprawkami. Wniosek swój Komisja przedkłada w przeświadczeniu, że wymienione projekty rządowe oraz proponowane przez Komisję poprawki odpowiadają potrzebom i możliwościom gospodarki narodowej i służyć będą jako instrument zapewnienia jej równowagi oraz warunków dalszego jej rozwoju.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#CzesławWycech">Konwent Seniorów proponuje, aby dyskusję nad sprawozdaniem o projekcie ustawy budżetowej i projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 przeprowadzić łącznie z dyskusją nad sprawozdaniem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniu Rady Ministrów z wykonania budżetu Państwa za rok 1955.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#CzesławWycech">Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#CzesławWycech">Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#CzesławWycech">Przystępujemy więc do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniu Rady Ministrów z wykonania budżetu Państwa za rok 1955 (druk nr 28).</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#CzesławWycech">Głos ma sprawozdawca poseł Zygmunt Garstecki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#ZygmuntGarstecki">Wysoki Sejmie! Budżet państwa za rok 1955 został wykonany po stronie dochodów w wysokości 101,9%, a po stronie wydatków — 107,2%. W związku z tym budżet zamyka się nadwyżką w kwocie 1.088 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#ZygmuntGarstecki">Wykonanie planu dochodów z nadwyżką wynika z nieuwzględnionych w budżecie wpłat nadwyżek środków obrotowych na 1 styczeń 1955 r. przedsiębiorstw państwowych, z wykorzystania przez rady narodowe uprawnień do zwiększenia dochodów oraz przekroczenia niektórych dochodów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#ZygmuntGarstecki">Wydatki budżetowe zostały przekroczone w zakresie gospodarki narodowej w związku z koniecznością dodatkowego sfinansowania inwestycji i ponadplanowych strat poniesionych, a nie rozliczonych w 1954 r.; na usługi socjalno-kulturalne, na obronę narodową w związku ze zmianą cen na zaopatrzenie materiałowe i na inwestycje, które w okresie sporządzania budżetu nie miały zabezpieczenia dokumentacji projektowo-kosztorysowej i w zawartych umowach z wykonawcami oraz na administrację, wymiar sprawiedliwości i bezpieczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#ZygmuntGarstecki">W 1955 r. nastąpiła dalsza stopniowa zmiana w wewnętrznej strukturze nakładów inwestycyjnych na korzyść rolnictwa, budownictwa mieszkaniowego i komunalnego i na remonty kapitalne w gospodarce mieszkaniowej, na usługi socjalne i kulturalne. Wskazuje to na podejmowane przez Rząd wysiłki w kierunku stopniowego zmniejszania ostrych dysproporcji, jakie narastały w naszej gospodarce w toku realizacji 6-latki i w kierunku polepszenia trudnej sytuacji bytowej mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#ZygmuntGarstecki">Nakłady na inwestycje scentralizowane w gospodarce narodowej, liczone w cenach porównywalnych, były o około 3% wyższe niż w 1954 r. Plan w przemyśle został wykonany w 103,4% — przy czym produkcja w porównaniu z rokiem 1954 wzrosła o 11%. Po raz pierwszy od kilku lat został wykonany plan obniżki kosztów własnych, których poziom obniżył się w porównaniu z 1954 r. średnio o 2,9%.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#ZygmuntGarstecki">Wzrosły w porównaniu z ubiegłymi latami nakłady na rolnictwo i leśnictwo, chociaż w stopniu nie odpowiadającym ogromnym potrzebom, jakie w tej dziedzinie gospodarki narodowej narastały w poszczególnych latach planu 6-letniego, oraz — jeśli chodzi o rozdział ich na poszczególne sektory gospodarki rolnej — przy niedostatecznym uwzględnieniu chłopskiej gospodarki indywidualnej. Nakłady na inwestycje w Ministerstwie Rolnictwa były o 38% wyższe niż w 1954 r., a w Ministerstwie PGR o 26%. Plan w rolnictwie został wykonany w 97% — w. porównaniu z poprzednim rokiem produkcja wzrosła o 3%. Nie dopisały zbiory ziemniaków, co zaważyło w dużym stopniu — obok innych czynników — na niewykonaniu wzrostu produkcji rolnej. Produkcja globalna państwowych gospodarstw rolnych wzrosła o 12% w porównaniu z 1954 r., jednak plan został wykonany tylko w 87%. Nie znalazł należytego odbicia nabrzmiały i palący problem budownictwa mieszkaniowego i gospodarczego na wsi. Wysoce niedostateczne było w dalszym ciągu zaopatrzenie rolnictwa w nawozy, których plan produkcji nie został wykonany, w maszyny i inne środki produkcji.</u>
          <u xml:id="u-5.6" who="#ZygmuntGarstecki">Uległy rozszerzeniu usługi socjalne i kulturalne — wydatki budżetowe wzrosły na ten cel o 11% w stosunku do 1954 r. Zwiększyły się również nakłady na budownictwo mieszkaniowe i komunalne, na remonty kapitalne w gospodarce mieszkaniowej o 40% nakładów więcej niż w 1954 r. Plan remontów kapitalnych budynków mieszkalnych został wykonany w 107,6%. Jednakże wobec szybkiego przyrostu ludności i przypływu ludności do miast sytuacja mieszkaniowa nie uległa poprawie — odwrotnie, nastąpiło pewne pogorszenie.</u>
          <u xml:id="u-5.7" who="#ZygmuntGarstecki">Na obniżkę cen zostało wydanych w 1955 r. około 2,4 miliarda zł. Miały jednak miejsce liczne wypadki nieuzasadnionych podwyżek średnich cen przy wycofywaniu tańszych asortymentów, co znowu w znacznym stopniu niwelowało rezultaty obniżki. Na zwiększenie płac wydatkowano około 600 min zł i na polepszenie warunków skupu około 1 miliarda zł. Polepszyły się również obroty w handlu detalicznym — sprzedano ludności o 11% więcej towarów niż w 1954 r.</u>
          <u xml:id="u-5.8" who="#ZygmuntGarstecki">Jakkolwiek wykonanie dochodów w dziale I osiągnięto w 100,8%, to nie we wszystkich dziedzinach gospodarki sytuacja kształtowała się równomiernie.</u>
          <u xml:id="u-5.9" who="#ZygmuntGarstecki">Mimo przekroczenia produkcji przemysłu w całości nie zostały usunięte trudności na odcinku asortymentowego wykonania planu, jakości i rytmiczności produkcji, jak również wewnątrz przemysłowej kooperacji. Między innymi nie wykonane zostały pozycje z przemysłu maszynowego i motoryzacyjnego, co poważnie wpłynęło na niewykonanie planu produkcji eksportowej i na mocne napięcie naszego bilansu płatniczego. Nie został w pełni wykonany plan wydobycia rud żelaza i miedzi, produkcji cegły, obuwia skórzanego i cukru.</u>
          <u xml:id="u-5.10" who="#ZygmuntGarstecki">Jedną z przyczyn tych braków były występujące wciąż dysproporcje w rozwoju poszczególnych, powiązanych ze sobą gałęzi produkcji, np. w przemyśle materiałów budowlanych, który nie nadążał za rozwojem budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-5.11" who="#ZygmuntGarstecki">W budownictwie mieszkaniowym ZOR nie wykonano zadań oddawania izb mieszkalnych do użytku. Wystąpiły opóźnienia w budownictwie urządzeń socjalnych i kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-5.12" who="#ZygmuntGarstecki">Niedobór z tytułu podatku obrotowego wynosi 4.096,6 min zł. Na niewykonanie planowych wpłat z tytułu podatku obrotowego, złożyły Się, po uwzględnieniu Skutków obniżki cen, przede wszystkim niedobór w Ministerstwie Przemysłu Rolnego i Spożywczego w wyniku głównie niewykonania planu produkcji i sprzedaży oraz w Ministerstwie Przemysłu Mięsnego i Mleczarskiego, w wyniku przede wszystkim niewykonania planu CZP Mięsnego.</u>
          <u xml:id="u-5.13" who="#ZygmuntGarstecki">Wpłaty z zysku do budżetu państwa wykonane zostały w 110,9%.</u>
          <u xml:id="u-5.14" who="#ZygmuntGarstecki">Najpoważniejsze nadwyżki we wpłatach z zysku wykazuje Ministerstwo Finansów — instytucje finansowe w wyniku wpłat odsetek od kredytów przedterminowych wpłaconych do budżetu w formie wpłat z zysku. Ministerstwo Skupu dało nadwyżkę w wyniku ponadplanowych wpłat za rok 1954. Ministerstwo Handlu Wewnętrznego dało nadwyżkę wskutek ponadplanowych wyników za trzy kwartały w związku z przekroczeniem planów obrotów i wskutek obniżki kosztów handlowych.</u>
          <u xml:id="u-5.15" who="#ZygmuntGarstecki">Podatek dochodowy został wpłacony przez przedsiębiorstwa spółdzielcze w 110,2%. Nadwyżka ta jest wynikiem ponadplanowych wpłat przedsiębiorstw podległych Centralnemu Związkowi Spółdzielczości Pracy. Ponadplanowe zyski w tych przedsiębiorstwach powstały przede wszystkim wskutek pobierania zawyżonych cen za usługi i wyroby.</u>
          <u xml:id="u-5.16" who="#ZygmuntGarstecki">Dochody z gospodarki nieuspołecznionej zostały wykonane w 93,7%. Wykonanie dochodów podatkowych z gospodarki nieuspołecznionej wykazuje niedobór w kwocie 389,7 mln zł. Powstanie tego niedoboru wynikło w szczególności w związku z niewykonaniem podatku gruntowego na kwotę 278,1 mln zł, oraz niewykonaniem podatków obrotowego i dochodowego na kwotę przeszło 148 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-5.17" who="#ZygmuntGarstecki">Na niewykonanie wpływów z tytułu podatków obrotowego i dochodowego wywarło wpływ ograniczenie dostaw i usług gospodarki nieuspołecznionej i 'spółdzielni pomocniczych na rzecz gospodarki uspołecznionej, oraz spadek ilości przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych. Liczba przedsiębiorstw przemysłowych spadła w stosunku do 1954 r. o 17%, handlowych o 14%. Rzemiosło wykazuje wzrost liczby przedsiębiorstw o 2% oraz usługi, zajęcia zawodowe o 3%. Mimo to nałoży podkreślić, że w porównaniu z rokiem 1954 wykonanie wpływów z tytułu podatków obrotowego i dochodowego uległo poprawie i jest wyższe o 94 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-5.18" who="#ZygmuntGarstecki">Wydatki na gospodarkę narodową zostały wykonane w 114,9%. Ogółem wydatki na finansowanie przedsiębiorstw państwowych zostały wykonane w wysokości 92,5%. Jednakże w zakresie finansowania wzrostu środków obrotowych nastąpiło w ciągu roku zwiększenie kredytów z rezerwy budżetu centralnego o kwotę 33 mln zł. Dalsze zwiększenie kredytów na kapitalne remonty nastąpiło z budżetów terenowych w trybie przepisów o wykonywaniu budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-5.19" who="#ZygmuntGarstecki">Plan finansowania przedsiębiorstw na rok 1955 nie był w pełni wykonany, a zwłaszcza w przedsiębiorstwach finansowanych z budżetu centralnego. Podstawową przyczyną niepełnego wykonania planu finansowania przedsiębiorstw było niepełne wykonanie planu eksportu, co spowodowało zmniejszenie dotacji na ujemne różnice budżetowe dla Ministerstwa Handlu Zagranicznego. Poz;a tym niepełne wykorzystanie kredytów budżetowych przeznaczonych na finansowanie gospodarki narodowej nastąpiło w wyniku skorygowania w kwartalnych zadaniach finansowych wysokości normatywu do rzeczywistych potrzeb przedsiębiorstw, szczególnie w Ministerstwie Hutnictwa i Ministerstwie Przemysłu Mięsnego i Mleczarskiego oraz w konsekwencji ujawnienia rezerw nie wykazanych w planie.</u>
          <u xml:id="u-5.20" who="#ZygmuntGarstecki">Dotacje na finansowanie planowych strat ministerstw: Górnictwa, Hutnictwa, PGR, Budownictwa Miast i Osiedli oraz Przemysłu Materiałów Budowlanych, które to resorty partycypują w ca 70% w ogólnej sumie wydatków na pokrycie planowanych strat, wykorzystane zostały w zasadzie w pełni. Nie zostały z budżetu sfinansowane ponadplanowe straty, w szczególności w Ministerstwie Górnictwa Węglowego, w Ministerstwie PGR, w Ministerstwie Budownictwa Miast i Osiedli oraz w Ministerstwie Przemysłu Materiałów Budowlanych — które powstały głównie na skutek niewykonania planu obniżki kosztów. Planowany deficyt został przekroczony w Ministerstwie Górnictwa o 46%, w Ministerstwie Przemysłu Materiałów Budowlanych o 25%, w Ministerstwie PGR o 99% oraz w Ministerstwie Budownictwa Miast i Osiedli o 80%.</u>
          <u xml:id="u-5.21" who="#ZygmuntGarstecki">Niedobory z tytułu pogorszenia wyników powstały przede wszystkim:</u>
          <u xml:id="u-5.22" who="#ZygmuntGarstecki">— w Ministerstwie PGR — głównie na skutek niewykonania planu produkcji roślinnej i zwierzęcej, produkcji przemysłu rolnego i przekroczenia kosztów własnych realizacji produkcji roślinnej i przemysłu rolnego, jak również w wyniku straty pozaoperacyjnej, w której najpoważniejszą pozycję stanowią padnięcia inwentarza żywego;</u>
          <u xml:id="u-5.23" who="#ZygmuntGarstecki">— w Ministerstwie Górnictwa Węglowego — w wyniku w szczególności przekroczenia kosztów własnych produkcji (szczególnie kosztów robocizny), nieosiągnięcia planowej wydajności pracy, oraz niewykonania planu sprzedaży węgla przemysłowego i rynkowego;</u>
          <u xml:id="u-5.24" who="#ZygmuntGarstecki">— w Ministerstwie Budownictwa Miast i Osiedli — w rezultacie przede wszystkim przekroczenia kosztów własnych produkcji, szczególnie w pozycjach zużycia materiałów, kosztów zakupu, oraz strat pozaoperacyjnych;</u>
          <u xml:id="u-5.25" who="#ZygmuntGarstecki">— w Ministerstwie Przemysłu Mięsnego i Mleczarskiego — w wyniku między innymi niewykonania zadań obniżki kosztów w przemyśle mięsnym, niewykonania planu sprzedaży mięsa, obniżki cen w przemyśle mleczarskim i rybnym oraz strat na przeklasyfikowaniu masła.</u>
          <u xml:id="u-5.26" who="#ZygmuntGarstecki">Niedobór z tytułu obniżki cen wystąpił przede wszystkim w jednostkach podległych Ministerstwu Handlu Wewnętrznego, CRS „Samopomoc Chłopska” i Ministerstwu Przemysłu Lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-5.27" who="#ZygmuntGarstecki">Wyższe wykonanie budżetu od kwot ustalonych w ustawie budżetowej wynika ze zmian wprowadzonych w toku wykonania budżetu, tzn. zwiększenia kwot budżetowych z rezerwy budżetu, na podstawie uchwał rządowych oraz uchwał rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-5.28" who="#ZygmuntGarstecki">Na usługi socjalne i kulturalne zwiększono kredyty w stosunku do ustawy budżetowej o 483,3 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-5.29" who="#ZygmuntGarstecki">W wykonaniu planu sfinansowania inwestycji na rok 1955 zwraca uwagę szczególnie słabe wykonanie akumulacji środków własnych (85,4%). Powodem tego stanu rzeczy jest niepełne wykonanie planu oddawania obiektów do użytku oraz przesunięcie na czwarte miejsce uchwałą Nr 527 Prezydium Rządu kolejności płatności rat amortyzacyjnych z rachunku rozliczeniowego.</u>
          <u xml:id="u-5.30" who="#ZygmuntGarstecki">Na skutek słabego wykonania planu akumulacji środków własnych, przeznaczonych na finansowanie inwestycja, wzrosło znacznie wykorzystanie środków budżetowych przeznaczonych na ten cel (98,3%).</u>
          <u xml:id="u-5.31" who="#ZygmuntGarstecki">Zwraca uwagę słabe wykonanie planu sfinansowania inwestycji przez takie resorty jak: Ministerstwo PGR — 90,9%, Ministerstwo Górnictwa Węglowego — 91,2%, Ministerstwo Przemysłu Drzewnego i Papierniczego — 92,8%, Ministerstwo Przemysłu Maszynowego — 92,8%.</u>
          <u xml:id="u-5.32" who="#ZygmuntGarstecki">Podobnie jak w latach ubiegłych wystąpiła duża nierytmiczność w wykonaniu planu sfinansowania inwestycji. Najwyższe wypłaty dokonane były w IV kwartale, osiągając 30,4% kwoty rocznych wypłat. Tak znaczna koncentracja nakładów przypadająca na IV kwartał spowodowała, iż założona w planie obniżka zobowiązań w ciągu roku nie została zrealizowana. Przeciwnie, rzeczywiste zobowiązania przechodzące do zapłaty na rok 1956 osiągnęły kwotę znacznie wyższą od planowanej.</u>
          <u xml:id="u-5.33" who="#ZygmuntGarstecki">Nie nastąpiła również w okresie sprawozdawczym oczekiwana poprawa na odcinku stabilizacji planu inwestycyjnego. Zmiany w planie inwestycyjnym przewyższały znacznie ilość tytułów.</u>
          <u xml:id="u-5.34" who="#ZygmuntGarstecki">Powodem braku stabilizacji planu inwestycyjnego były błędy w planowaniu rzeczowym, jak również w dalszym ciągu nienależyte zaopatrzenie inwestycji w dokumentację potrzebną do prawidłowej realizacji robót. Nie wszystkie nakłady inwestycyjne oparte były o dostatecznie przemyślaną efektywność ekonomiczną poszczególnych obiektów.</u>
          <u xml:id="u-5.35" who="#ZygmuntGarstecki">Jeżeli chodzi o zabezpieczenie nieprzekraczalności limitów, jak i wyeliminowanie nielegalnej działalności inwestycyjnej, osiągnięto w roku 1955 poprawę, jednakże na odcinku rozliczeń kontrola bankowa nadal stwierdzała poważne nieprawidłowości. Stwierdzone zostały nieprawidłowości polegające na fakturowaniu nakładów większych niż faktycznie wykonane, na fakturowaniu robót nie wykonanych, na zawyżaniu cen jednostkowych oraz zawyżaniu procentu zaawansowania robót.</u>
          <u xml:id="u-5.36" who="#ZygmuntGarstecki">Poważną nieprawidłowością w działalności inwestorów w roku 1955 był wzrost zamrożonych środków w obiektach nie skończonych oraz maszynach i urządzeniach nie przekazanych do montażu.</u>
          <u xml:id="u-5.37" who="#ZygmuntGarstecki">Stan nie przekazanych do montażu maszyn i urządzeń zwiększył się, w ciągu roku o 29,7 mln zł i wynosił według danych GUS na dzień 31. XII. 1955 r. — 2.616,7 mln zł. Stanowi to 72,8% wartości maszyn przekazanych do montażu w ciągu roku 1955. W szeregu resortów zapasy maszyn przewyższały znacznie roczne potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-5.38" who="#ZygmuntGarstecki">Na specjalne omówienie zasługuje nadwyżka uzyskana w dziedzinie obrotu zagranicznego. Wykazane przekroczenie akumulacji jest wynikiem z jednej strony niewykonania planu eksportu, z drugiej zaś strony przekroczenia planu importu towarów sprzedawanych po wysokich cenach na rynku wewnętrznym (ryż, obuwie, tytoń, tkaniny, artykuły elektrotechniczne itd.) — co spowodowało przekroczenie planowanej dodatkowej różnicy cen o 1.347 mln zł. Powyższe wcale nie świadczy o korzystnym kształtowaniu się bilansu handlowego i płatniczego. Jak wynika ze sprawozdania Narodowego Banku Polskiego w okresie sprawozdawczym uzyskano w zakresie obrotów towarowych z zagranicą saldo ujemne.</u>
          <u xml:id="u-5.39" who="#ZygmuntGarstecki">Również nastąpiło pogorszenie obrotu płatniczego Polski z zagranicą, szczególnie w wolnych dewizach. Przeprowadzone przez Ministerstwo Kontroli Państwowej kontrole wykazały, że na pogorszenie się naszej sytuacji płatniczej z zagranicą wpłynęły, między innymi, następujące momenty: niekorzystne przeprowadzenie niektórych transakcji handlowych, nie wy korzy stanie rezerw w zakresie rozszerzania eksportu oraz zastępowania importowanych dóbr produkcją krajową i niewłaściwa polityka frachtowa PLO.</u>
          <u xml:id="u-5.40" who="#ZygmuntGarstecki">Na zmniejszenie dochodów działu I w dalszym ciągu miało poważny wpływ brakoróbstwo, które istniało i nadal istnieje zresztą w szeregu resortów przemysłowych. Poważne straty poniosła gospodarka narodowa wskutek niedostatecznego oddziaływania kierownictwa zakładów w kierunku jak najekonomiczniejszego kształtowania się kosztów produkcji. Z drugiej strony występowało zjawisko odwrotne, a mianowicie nieuzasadnione obniżki kosztów, które wypaczają prawidłową ocenę przedsiębiorstw. Niewłaściwa jakość produkcji, występująca w wielu zakładach, powodowała z jednej strony nieosiąganie zaplanowanej akumulacji, z drugiej strony prowadziła do obniżki kosztów własnych poprzez niedopuszczalne zwiększanie wydatków ludności. Również gospodarkę materiałową w resortach należy uznać za wysoce nieraz niezadowalającą. Przy właściwym prowadzeniu gospodarki materiałowej, stanowiącej w większości przedsiębiorstw ponad 50% nakładów poniesionych na produkcję, koszty byłyby dużo niższe. W szeregu resortów przemysłowych stwierdź ono poważne uchybienia w dziedzinie kooperacji, które przyczyniły się w znacznym stopniu do zmniejszenia akumulacji, a tym samym do zmniejszenia dochodów działu I.</u>
          <u xml:id="u-5.41" who="#ZygmuntGarstecki">Wpływ na zmniejszenie dochodów tego działu miał w dalszym ciągu fakt udzielania przez sektor państwowy różnym elementom spekulacyjnym, ukrywającym się pod szyldem spółdzielni, zleceń na wykonywanie robót i usług oraz pośredniczenia w wystawianiu faktur.</u>
          <u xml:id="u-5.42" who="#ZygmuntGarstecki">Na duże straty narażało w dalszym ciągu gospodarkę narodową istnienie wysokich mank w resortach handlowych, na skutek niedostatecznie energicznej akcji ze strony kierownictwa centralnych zarządów w kierunku zapobiegania ich powstawaniu.</u>
          <u xml:id="u-5.43" who="#ZygmuntGarstecki">Ponadto należy zaznaczyć, że akumulacja wykazana w dziale I budzi poważne zastrzeżenia ze względu na stwierdzenie stosowania niewłaściwej polityki cen przez niektóre resorty. Sytuacja ta spowodowała, że niektóre przedsiębiorstwa państwowe, a szczególnie spółdzielcze, osiągnęły poważną akumulację, bez specjalnego wkładu z ich strony w obniżkę kosztów własnych.</u>
          <u xml:id="u-5.44" who="#ZygmuntGarstecki">Na skutek niewłaściwej polityki cen dopłacono w 1955 r. z budżetu państwa poważne kwoty do różnych artykułów przemysłowych, które z jednej strony nie były artykułami pierwszej potrzeby, z drugiej zaś strony były to artykuły łatwo zbywalne i nie zachodziła potrzeba ustalania na nie cen zbytu poniżej kosztów własnych. Na przykład do sprzedanych w 1955 r. samochodów dopłacono 65 mln zł, do kryształów 13 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-5.45" who="#ZygmuntGarstecki">Na podstawie tylko faktów ustalonych przez Ministerstwo Kontroli Państwowej, w drodze wyrywkowych kontroli, gospodarka narodowa poniosła w 1955 r. straty na skutek braków, niewłaściwej gospodarki materiałowej, przechwytywania dochodów przez elementy spekulacyjne, mank, złej jakości produkcji — na sumę blisko 1,5 miliarda zł. Bardzo nikłe i słabe były również rezultaty walki z nadmiernie rozbudowaną administracją państwową i całym systemem centralistycznych, biurokratycznych zarządzeń i przepisów krępujących rozwój inicjatywy terenowej.</u>
          <u xml:id="u-5.46" who="#ZygmuntGarstecki">Wysoki Sejmie! Rok 1955 zamyka doniosły w następstwa okres naszej gospodarki — plan 6-letni. Ocena rezultatów tego okresu została dokonana na VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR i zostały również wyciągnięte generalne wnioski, zmierzające do uzdrowienia naszej gospodarki narodowej, usunięcia błędów i braków jakie tkwiły w samej koncepcji 6-latki i wystąpiły w toku jej realizacji. Realizacja planu 6-letniego dała niewątpliwe poważne osiągnięcia zwłaszcza w rozwoju potencjału przemysłowego. Nie doprowadziła jednak do oczekiwanego przez masy pracujące podniesienia ich stopy życiowej.</u>
          <u xml:id="u-5.47" who="#ZygmuntGarstecki">Weszliśmy w nowy etap rozwoju naszej gospodarki z wielu możliwościami i z wielu poważnymi, a nieraz bardzo ostrymi trudnościami. Realizując uchwały VIII Plenum KC PZPR i wytyczne w sprawie polityki rolnej KC PZPR i NK ZSL, Rząd dokonał już, dokonuje i będzie dokonywał koniecznych posunięć, zmierzających do naprawienia i usunięcia błędów i narosłych trudności w naszej gospodarce, żeby stworzyć warunki do osiągnięcia głównego zadania, jakim jest możliwe w najbliższych latach rzeczywiste podniesienie stopy życiowej mas pracujących miast i wsi. Ze zmianami w naszej polityce gospodarczej musi iść jednak w parze ogromny, gospodarny i wytrwały, codzienny wysiłek całego społeczeństwa, w ręku którego leży ostateczne pomyślne zrealizowanie naszych zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-5.48" who="#ZygmuntGarstecki">Postępująca demokratyzacja i decentralizacja życia gospodarczego jest jedynie słusznym i koniecznym procesem, zmierzającym do oparcia naszej gospodarki narodowej na twórczej, rozumnej inicjatywie, pracy i kontroli szerokich mas. W potencjale gospodarczym, stworzonym w minionym okresie wielkim wysiłkiem klasy robotniczej i całego narodu, tkwią ogromne możliwości i rezerwy produkcyjne, które trzeba wykorzystać w maksymalnym stopniu, żeby przezwyciężyć powstałe trudności i wygospodarować niezbędne środki na podniesienie stopy życiowej ludności. Droga do tego prowadzi jedna: produkować więcej, taniej i lepiej. Analiza wyników wykonania budżetu i planu za rok 1955 wykazuje, jak wielkie rezerwy i możliwości nie zostały tą właśnie drogą wykorzystane z dotkliwymi stratami dla gospodarki narodowej. Dotyczy to zwłaszcza potanienia kosztów produkcji przez oszczędne i należyte wykorzystanie surowca i materiałów, przez uporczywą walkę z marnotrawstwem w tej dziedzinie, przez udoskonalenia techniczne, właściwą organizację pracy — przez wykorzystanie wielu rezerw tkwiących w naszym przemyśle i rolnictwie i we wszystkich innych gałęziach naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-5.49" who="#ZygmuntGarstecki">Dzisiaj sprawa opanowania trudnej sytuacji gospodarczej zależy bardziej niż kiedykolwiek od mądrego, gospodarnego i rzetelnego wysiłku całego społeczeństwa, od jego zapobiegliwości i wzmożonej odpowiedzialności za sumienne wykonywanie swych obowiązków na każdym posterunku pracy, od poszanowania państwowego i społecznego mienia. Należy tu przypomnieć również, że przestrzeganie w pełni zasady odpowiedzialności w naszym życiu gospodarczym jest jednym z istotnych czynników zapobiegania lekkomyślności, beztrosce, niedbalstwu i nieudolności w gospodarzeniu społecznym i państwowym majątkiem.</u>
          <u xml:id="u-5.50" who="#ZygmuntGarstecki">Społeczeństwo ma prawo oczekiwać i oczekuje od Sejmu i Rządu przestrzegania tej zasady, od góry zaczynając i na dole kończąc.</u>
          <u xml:id="u-5.51" who="#ZygmuntGarstecki">Wysoki Sejmie! Komisja Planu, Budżetu i Finansów analizując wykonanie budżetu państwa za 1955 rok omawiała również niektóre problemy związane z systemem finansowym, a wywierające istotny wpływ na funkcjonowanie naszej gospodarki. Między innymi dotyczy to systemu rozliczania przedsiębiorstw z tytułu zysku, finansowania środków obrotowych przedsiębiorstw, systemu finansowania inwestycji i systemu rozliczeń robót budowlano-montażowych. Postanowiono, że problem dokonania zmian w systemie finansowym będzie dyskutowany na specjalnych posiedzeniach Komisji w oparciu o przygotowywane w tym zakresie propozycje Rządu, które zostaną następnie przedłożone Wysokiemu Sejmowi do rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-5.52" who="#ZygmuntGarstecki">Komisja Planu, Budżetu i Finansów uznaje również za celowe wprowadzenie do prawa budżetowego przepisu ograniczającego uprawnienia Rządu do dysponowania zarówno nadwyżką bieżącą budżetu, jak i nadwyżką z lat ubiegłych. Zasadą powinno być uruchomienie dodatkowych kredytów w ciężar wymienionych źródeł za zgodą Sejmu. Przepisy prawa budżetowego (dekret z dnia 17. XII.1952 r.) upoważniają Rząd do dysponowania nadwyżką w szczególnych tylko wypadkach. Dotychczasowa praktyka wskazuje, że w szeregu przypadków miało miejsce dysponowanie nadwyżką budżetową i na cele, których realizację nie zawsze można by zaliczyć do przypadków szczególnych.</u>
          <u xml:id="u-5.53" who="#ZygmuntGarstecki">Idąc po linii wzmocnienia kontroli Sejmu nad działalnością Rządu, Komisja uznała również za celowe wysunięcie Wysokiemu Sejmowi pod dyskusję wprowadzenia praktyki przedstawiania przez poszczególne resorty właściwym komisjom sejmowym informacji o realizacji budżetu po zakończeniu półrocza.</u>
          <u xml:id="u-5.54" who="#ZygmuntGarstecki">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu, Budżetu i Finansów proponuję Wysokiemu Sejmowi przyjęcie następującej uchwały:</u>
          <u xml:id="u-5.55" who="#ZygmuntGarstecki">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza przedstawione przez Radę Ministrów sprawozdanie z wykonania budżetu za rok 1955”.</u>
          <u xml:id="u-5.56" who="#ZygmuntGarstecki">Zarządzam 10-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-5.57" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 50 do godz. 12 min. 20.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#CzesławWycech">Otwieram łączną dyskusję nad projektem ustawy budżetowej na rok 1957 i projektem uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 oraz sprawozdaniem Rady Ministrów z wykonania budżetu państwa za rok 1955.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#CzesławWycech">Obywatele Posłowie proszeni są o zapisywanie się do głosu przez składanie kartek z nazwiskami sekretarzowi posłowi Marii Regentowej.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#CzesławWycech">Jako pierwszemu udzielam głosu posłowi Stanisławowi Cieślakowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#StanisławCieślak">Wysoka Izbo! Mija właśnie półtora miesiąca od dnia 9 marca br. — daty czwartego posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na którym to posiedzeniu Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów oraz Minister Finansów przedstawili z odpowiednim uzasadnieniem w imieniu Rządu pod obrady i do decyzji Wysokiej Izby projekt budżetu państwa oraz projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1957.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#StanisławCieślak">W ciągu tego, dość długiego czasu, mieliśmy jako posłowie możność gruntownego zapoznania się z przedstawionymi materiałami, przedyskutowania obu projektów na komisjach sejmowych, zażądania dodatkowych wyjaśnień i informacji od kierowników wszystkich resortów i centralnych urzędów, jak również dokładniejszego zbadania różnych spraw w terenie, oraz mieliśmy możność zasięgnięcia opinii naszych wyborców co do celowości poszczególnych wydatków budżetowych i co do słuszności kierunków rozwoju naszej gospodarki, oświaty i kultury, nakreślonych w projekcie Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1957.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#StanisławCieślak">Tegoroczna sesja budżetowa z powodu wyznaczenia wyborów do Sejmu na koniec stycznia br. przeciągnęła się aż do miesiąca kwietnia. Jest to fakt, który, mamy nadzieję, nie powtórzy się już w dalszych pracach naszego Sejmu, gdyż wspólną intencją Sejmu i Rządu jest, aby budżet i plan gospodarczy uchwalany był przed początkiem nowego roku budżetowego. Jednak to opóźnienie umożliwiło nam również zbadanie przebiegu wykonania budżetu i planu w I kwartale br. i wyciągnięcia niezwykle cennych, dodatkowych wniosków co do słuszności i realności poszczególnych pozycji budżetu i kierunków planu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#StanisławCieślak">Wysłuchaliśmy również przed chwilą sprawozdania Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, w którym referent generalny poseł Lange przedstawił nam na tle ogólnej sytuacji finansowej państwa szereg wniosków do projektu i poprawek wprowadzonych w toku prac Komisji.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#StanisławCieślak">Sądzę, Obywatele Posłowie, że na podstawie tych wszystkich materiałów i przeprowadzonych analiz można już dziś udzielić odpowiedzi na zasadnicze pytania, jakie społeczeństwo polskie kieruje pod naszym adresem. Jak Sejm, jako najwyższy organ władzy ludowej ocenia sytuację polityczną i gospodarczą naszego państwa, jakie z tej oceny wyciąga wnioski i zalecenia na przyszłość, w jaki sposób zamierza utrwalić i rozwijać zdobycze Polskiego Października: suwerenność, demokrację i socjalizm?</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#StanisławCieślak">Sądzę, że pełną i wyczerpującą odpowiedź na te pytania przyniesie całokształt debaty generalnej nad budżetem i planem, do której zapisało się już wielu mówców ze wszystkich klubów poselskich, reprezentowanych w tej Wysokiej Izbie, jak również szereg posłów bezpartyjnych.</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#StanisławCieślak">Rozpoczynając tę debatę chciałbym, jako działacz chłopski i przedstawiciel Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, skupić uwagę Wysokiej Izby i całego społeczeństwa na ocenie sytuacji ekonomicznej klasy chłopskiej na tle ogólnej sytuacji ekonomicznej i perspektyw rozwoju naszego Ludowego Państwa, za które chłopi wespół z bratnią klasą robotniczą i inteligencją wspólnie odpowiadają.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#StanisławCieślak">Jest to jeden z podstawowych problemów naszego kraju, gdyż z rolnictwa żyje w Polsce blisko 12,5 min ludzi i wytwarza blisko jedną trzecią część całego naszego dochodu narodowego, ponosząc również niemałą część świadczeń całej ludności pracującej, przeznaczoną na utrzymanie naszego Ludowego Państwa, umocnienie jego siły obronnej oraz na rozbudowę jego gospodarki, oświaty i kultury.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#StanisławCieślak">Niedocenianie w minionym okresie potrzeb ekonomicznych rolnictwa doprowadziło — jak wszyscy wiemy — do poważnych zaburzeń i dysproporcji w całej naszej gospodarce narodowej i wywołało poważne straty materialne i moralne.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#StanisławCieślak">Te błędy wyrażały się głównie w zbyt forsownym — jak na nasze możliwości i warunki — tempie akumulacji i inwestycji, co prowadziło do ogołacania wielu gospodarstw chłopskich z wszelkich zasobów gotówkowych, niezbędnych do prawidłowego, intensywnego gospodarowania na roli, w niedocenianiu potrzeb inwestycyjnych rolnictwa i w niewidzeniu jego różnorodnych potrzeb produkcyjnych, co doprowadziło do narastania procesów dekapitalizacji zwłaszcza w budownictwie wiejskim i do ubożenia gleby. To ujemne zjawisko pogłębiło się w latach minionych przez niewłaściwe administracyjne narzucanie społecznych form gospodarki rolnej, w oderwaniu od bogatych w tym zakresie tradycji i dążeń mas chłopskich, oraz błędne stosowanie polityki klasowej, prowadzące do wypadania z produkcji znacznej liczby gospodarstw chłopskich. Doprowadziło to do zjawisk ucieczki od ziemi jako warsztatu pracy, czego wymownym dowodem było zmniejszenie się w latach 1950–1955 obszaru gospodarki chłopskiej o przeszło 800 tys. ha gruntów ornych, które z konieczności oddano w zagospodarowanie PGR-om, lub które leżały odłogiem.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#StanisławCieślak">Pewne zmiany w tej niesłusznej polityce wobec wsi zarysowały się już w końcowych latach planu 6-letniego, zasadniczy jednak przełom nastąpił dopiero po Październiku, po VIII Plenum KC PZPR i IV Plenum naszego NK ZSL. Określiły go — znane Wysokiej Izbie: wspólna deklaracja obu naszych partii z dnia 10 grudnia ub. roku o jedności działania PZPR i ZSL, umacniająca sojusz robotniczo-chłopski w oparciu o przodownictwo klasy robotniczej i samodzielność ZSL jako partii chłopskiej czynnie uczestniczącej w budowie socjalizmu, oraz wspólne wytyczne KC PZPR i NK ZSL w sprawie polityki rolnej ze stycznia br.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#StanisławCieślak">W pewnym stopniu zasady tam przyjęte znalazły już swój wyraz zarówno w projekcie budżetu, jak i Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1957.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#StanisławCieślak">Oczywiście masy chłopskie — które ze zrozumieniem przyjęły wspomniane uchwały — zdają sobie w pełni sprawę z trudnej sytuacji ekonomicznej naszego państwa i wiedzą, że wprowadzenie w całej pełni omawianych wytycznych polityki rolnej wymaga wielu lat wytężonej pracy, pokonania niemałych trudności i oporów ze strony elementów konserwatywnych i biurokratycznych oraz zdecydowanej walki z tymi siłami wstecznymi, które chciałyby wykorzystać odnowę naszego życia jako etap do odbudowy kapitalizmu wbrew interesom i dążeniom mas chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-7.13" who="#StanisławCieślak">Na czym polega trudna sytuacja ekonomiczna naszego państwa, o której wspomniał już poseł Lange zwracając uwagę na potrzebę rozważnego i odpowiedzialnego ustosunkowania się do wielu słusznych postulatów i wniosków komisji oraz poszczególnych posłów, które nie mogą być w całej pełni natychmiast zaspokojone jeszcze w tym roku?</u>
          <u xml:id="u-7.14" who="#StanisławCieślak">Czyżby w naszej gospodarce wystąpiły jakieś zjawiska kryzysowe, świadczące o zasadniczych, strukturalnych trudnościach ekonomicznych gospodarki socjalistycznej? Nic podobnego. Nie można mówić o kryzysie w warunkach poważnego wzrostu produkcji przemysłowej i rolnej, jaki nastąpił w roku 1956 i rozwija się w sposób pomyślny w I kwartale br., w warunkach wzrostu siły nabywczej mas pracujących na wsi i w mieście, w warunkach szybkiego wzrostu obrotów naszego handlu.</u>
          <u xml:id="u-7.15" who="#StanisławCieślak">Podstawową trudność o charakterze przejściowym stanowi jedynie potrzeba pełnego pokrycia odpowiednią ilością towarów szybkiego wzrostu dochodów ludności i jej siły nabywczej. W tym roku bowiem cały przyrost dochodu narodowego w wysokości 20 miliardów zł przeznaczony jest zgodnie z wytycznymi Narodowego Planu Gospodarczego na poprawę realnych zarobków klasy robotniczej i dochodów ludności rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-7.16" who="#StanisławCieślak">Na pokrycie zwiększonej o 20 mlrd zł siły nabywczej ludności przewiduje się wzrost towarowej produkcji przemysłowej o przeszło 14 mlrd zł, wzrost importu o 10 mlrd zł i wzrost towarowej produkcji rolnej o przeszło 3 mlrd zł. Pewną część tej ilości towarów należałoby przeznaczyć na uzupełnienie naszych rezerw i zapasów, poważnie uszczuplonych w końcu roku zeszłego i w pierwszym kwartale bieżącego roku, reszta stanowi wystarczające pokrycie dla zwiększonej siły nabywczej ludności, jednak pod warunkiem ścisłego przestrzegania dyscypliny płac, jak również terminowego i skrupulatnego wykonywania przez wieś jej obowiązków wobec państwa, a przede wszystkim obowiązkowych dostaw zbóż i żywca.</u>
          <u xml:id="u-7.17" who="#StanisławCieślak">Jak na tym tle przedstawia się sytuacja finansowa wsi? Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1957 przewiduje wzrost opłacalności i dochodów wsi na sumę około 2,8 mlrd zł. Udział ludności rolniczej w globalnym spożyciu całego narodu wzrasta do 33%, dochody zaś pieniężne chłopów stanowić będą obok dochodów naturalnych 20% dochodów pieniężnych całej ludności kraju.</u>
          <u xml:id="u-7.18" who="#StanisławCieślak">Mimo że są to liczby szacunkowe, niezbyt ścisłe — w tym miejscu należy wyrazić postulat, aby Komisja Planowania, jak również Główny Urząd Statystyczny oraz Instytut Ekonomiki Rolnej podjęły gruntowniejsze badania ustalające wydatki i dochody rodzin chłopskich — to jednak liczby te muszą budzić poważny niepokój, dlaczego klasa chłopska, która stanowi blisko 45% ludności kraju i wytwarza jedną trzecią część dochodu narodowego, uczestniczy jedynie w tak szczupłych rozmiarach w spożywaniu owoców wspólnej pracy całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-7.19" who="#StanisławCieślak">Mimo tego niskiego jeszcze udziału wsi w dochodzie narodowym, zarówno w roku zeszłym i bieżącym roku, nastąpiła pod tym względem poważna poprawa świadcząca o zdecydowanej woli Rządu, aby opłacalność i dochodowość rolnictwa stopniowo, w miarę wzrostu produkcji rolnej i zwiększać i podnosić.</u>
          <u xml:id="u-7.20" who="#StanisławCieślak">Obciążenia finansowe wsi ulegają w tym roku poważnej obniżce i wynosić będą około 13 mlrd zł. Jest to w obecnych warunkach konieczny i niezbędny wkład klasy chłopskiej na cele ogólnonarodowe, zwłaszcza na dalsze uprzemysłowienie naszego kraju, w którym chłopi są ogromnie zainteresowani, gdyż bez dalszego odpływu do zajęć pozarolniczych nadmiaru ludności ze wsi z przeludnionych okolic, gdzie przeważają gospodarstwa małorolne, oraz bez rozwoju gałęzi przemysłu dostarczającego wsi środków produkcji, nawozów sztucznych, maszyn rolniczych, materiałów budowlanych itp. — niemożliwy jest dalszy szybki rozwój produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-7.21" who="#StanisławCieślak">Jak wierny, mimo poważnej poprawy w tym roku w porównaniu do lat ubiegłych zaopatrzenie wsi w środki produkcji jest wciąż jeszcze niedostateczne i nie pokrywa nawet części najpilniejszych potrzeb. W ogólnej bowiem masie towarów sprzedawanych na wsi przez CRS „Samopomoc Chłopska” środki produkcyjne dla rolnictwa stanowią dotychczas zaledwie 14%. Rolnictwo np. zakupuje — mimo podwyższonych przydziałów — tylko 20% cementu, 16% tarcicy, 11% cegły i innych materiałów ściennych, 5% dachówki, 5% węgla itp. materiałów przeznaczonych na rynek wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-7.22" who="#StanisławCieślak">Jeśli chodzi o inwestycje na rolnictwo, budżet na rok 1957, a ściśle mówiąc jego projekt, przewiduje na ten cel skromną kwotę 4,3 mlrd zł, z tego 2,5 mlrd zł na inwestycje w PGR, 0,5 mlrd zł na inwestycje POM, a reszta, tj. tylko 1.300 mln zł, przeznaczona jest na inwestycje ogólnorolnicze, z których korzystają głównie gospodarstwa chłopskie, a są to przeważnie inwestycje przeznaczone na melioracje, elektryfikację wsi i weterynarię.</u>
          <u xml:id="u-7.23" who="#StanisławCieślak">Wydaje się, że plan inwestycji rolniczych niesłusznie został tak zaniżony. W obecnej sytuacji ekonomicznej kraju i napiętej równowagi między wzrastającą szybko siłą nabywczą ludności a ilością towarów znajdujących się na rynku — rozszerzenie procesów inwestycyjnych stopniowe jest bardzo wskazane, bo wymaga stosunkowo małych nakładów, a przynosi szybkie efekty ekonomiczne w postaci zwiększonych ilości artykułów żywnościowych i surowców rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-7.24" who="#StanisławCieślak">Wystarczy podać, że staranne zagospodarowanie każdych 10 ha odłogów przynieść może już w roku następnym co najmniej 60 q zbóż, 6 q mięsa, 5.000 litrów mleka, 2.000 sztuk jaj, 500 kg cukru i wiele innych artykułów żywnościowych i surowców rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-7.25" who="#StanisławCieślak">Stopniowe rozszerzanie i przyśpieszanie procesów inwestycyjnych w rolnictwie w oparciu również o własne środki chłopów, które uzupełnione byłyby przez środki państwowe, leży więc nie tylko w interesie samych chłopów, ale również w bezpośrednim interesie klasy robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-7.26" who="#StanisławCieślak">Doceniają to oczywiście przede wszystkim sami rolnicy, którzy po Październiku zabrali się energicznie do likwidowania odłogów, do naprawy budynków mieszkalnych i inwentarskich na wsi, do rozwijania hodowli, przeznaczając na ten cel poważne sumy ze środków własnych i kredytów państwowych, na które zapotrzebowanie szybko i stale rośnie.</u>
          <u xml:id="u-7.27" who="#StanisławCieślak">Ta zapobiegliwość zaczyna przynosić już spodziewane owoce. W roku zeszłym wieś dostarczyła ponad plan artykułów rolnych za sumę 5.800 mln zł, w pierwszym kwartale bieżącego roku państwowy plan skupu artykułów rolnych i wolnorynkowa podaż bazarowa wzrosła ponad plan o około 2 mlrd zł. Te dodatkowe ilości, zwłaszcza mięsa, mleka, masła i ziemniaków, rzucone na rynek przyczyniły się w poważnym stopniu do zahamowania pewnych procesów o charakterze inflacyjnym, które wystąpiły z duża siłą w ostatnich miesiącach roku zeszłego i pierwszych dwóch miesięcy roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-7.28" who="#StanisławCieślak">Duże znaczenie dla stabilizacji finansowej kraju miał również fakt zaliczkowania przez wieś poważnych sum pieniędzy w związku z zamierzoną obniżką dostaw obowiązkowych zbóż i dokonaną podwyżką cen niektórych artykułów rolnych i podwyżką niektórych artykułów nabywanych przez rolników, jak nawozy sztuczne, materiały budowlane, maszyny itp.</u>
          <u xml:id="u-7.29" who="#StanisławCieślak">Ogólnie należy się spodziewać z tytułu tych operacji pewnej zwyżki dochodów wsi, zwłaszcza w drugiej połowie roku, wysokość jej trudno jednak już dziś ustalić ściśle — można ją będzie ocenić dopiero po zbiorach.</u>
          <u xml:id="u-7.30" who="#StanisławCieślak">Stwierdzając wzrost dochodów i opłacalności rolnictwa, czego dowodem są przytoczone przeze mnie wskaźniki i szacunki Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1957 — chciałbym przestrzec z tej Wysokiej Trybuny przed wyciąganiem z tego faktu zbyt pochopnych i przez to niesłusznych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-7.31" who="#StanisławCieślak">W pewnych kołach rozlegają się głosy, że w związku ze zwyżką dochodów wsi następuje nieuzasadnione przechwytywanie przez wieś zbyt dużej części dochodu narodowego, że wieś ma wiele wolnej -gotówki, że należy przejść na pełną odpłatność wszystkich usług świadczonych wsi, nie dopuścić do rozszerzenia akcji kredytowej dla rolnictwa i ograniczyć nakłady na rolnictwo ze środków państwowych. Są to poglądy głęboko niesłuszne.</u>
          <u xml:id="u-7.32" who="#StanisławCieślak">Znaczniejszy bowiem wzrost dochodów wsi w 1957 r. następuje w pewnych grupach gospodarstw, zwłaszcza średnich i większych o wyższej towarowości oraz na niektórych terenach naszego kraju. Jednocześnie w pewnych grupach gospodarstw, zwłaszcza małorolnych (a przypominam, że mamy w Polsce 670 tys. gospodarstw do 2 ha i milion gospodarstw od 2 do 5 ha) może nastąpić w tym roku przejściowa stabilizacja, a nawet pewna obniżka realnych dochodów. Dotyczy to zwłaszcza gęsto zaludnionych województw południowych, wschodnich i centralnych.</u>
          <u xml:id="u-7.33" who="#StanisławCieślak">Dlatego też domagać się będziemy od Rządu zdecydowanych i energicznych kroków, zmierzających również do intensyfikacji mało i średniorolnych gospodarstw chłopskich, zwłaszcza w województwach krakowskim, rzeszowskim, kieleckim i lubelskim — w tym celu, aby zwyżka dochodów wsi na bazie wzrostu produkcji rolnej objęła wszystkie gospodarstwa chłopskie.</u>
          <u xml:id="u-7.34" who="#StanisławCieślak">Podzielając w całej pełni słuszną troskę Rządu zmierzającą do całkowitego opanowania pewnych objawów inflacyjnych, jakie wystąpiły w ostatnich miesiącach roku zeszłego i w dwóch pierwszych miesiącach roku bieżącego, pragniemy zwrócić uwagę, że pewna ilość wolnej gotówki niezbędna jest do prowadzenia racjonalnej gospodarki w każdym gospodarstwie chłopskim i że poważne zainteresowanie rolników podniesieniem produkcji rolnej skłania ich do kierowania każdego wolnego, z trudem przecież zdobytego grosza na remonty budynków, zagospodarowanie dodatkowych obszarów ziemi itp. Dlatego też pewien wzrost dochodów wsi należy uznać za zjawisko prawidłowe i sprzyjające szybkiemu wzrostowi produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-7.35" who="#StanisławCieślak">Nie zwalnia to oczywiście obu naszych partia i Rządu od czuwania nad tym, aby ten wzrost dochodów wsi znalazł jak najpełniejsze pokrycie w dostawach, zwłaszcza artykułów inwestycyjnych i środków produkcyjnych, aby on nie wyprzedzał ogólnego wzrostu dochodu narodowego. W związku z tym należy rozważyć również sprawę zwiększenia jeszcze może w jesieni tego roku importu nawozów sztucznych, pewnej ilości nowoczesnych maszyn rolniczych, jak również pasz treściwych, bo to przyniesie szybkie efekty ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-7.36" who="#StanisławCieślak">Wysoka Izbo! Poruszyłem w swym przemówieniu kilka podstawowych tylko momentów, wiążących się z udziałem warstwy chłopskiej w tworzeniu i podziale dochodu narodowego. Cały szereg spraw wymaga szerszego omówienia. Będą o nich mówić z pewnością w toku dalszej debaty moi koledzy z Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, jak też i inni posłowie.</u>
          <u xml:id="u-7.37" who="#StanisławCieślak">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego uważa, że przedstawione projekty budżetu i planu na rok 1957 zabezpieczają w zasadzie prawidłowy kierunek rozwoju naszego Ludowego Państwa. Stwarzają wstępne warunki do stopniowego wzrostu opłacalności i dochodowości naszego rolnictwa zgodnie z wytycznymi obu partii w sprawach polityki rolnej. Zabezpieczają podstawowe interesy klasy chłopskiej. Dlatego też Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego głosować będzie za przyjęciem obu tych projektów wraz z tymi zmianami, jakie wprowadziła Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do obu projektów rządowych przedstawionych półtora miesiąca temu na posiedzeniu Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-7.38" who="#StanisławCieślak">Udzielam głosu posłowi Włodzimierzowi Lechowiczowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#WłodzimierzLechowicz">Wysoka Izbo! Od pół roku kraj nasz przechodzi szereg bardzo istotnych i pozytywnych przeobrażeń w życiu gospodarczym i politycznym. Wynikają one z nowego poglądu na metody budownictwa socjalizmu i w konsekwencji dotykają szeregu podstawowych zagadnień, o których tu już była mowa, takich jak:</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#WłodzimierzLechowicz">— zakres, zasady i dyrektywność centralnego planowania,</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#WłodzimierzLechowicz">— formy zarządzania gospodarką narodową, kurs na usamodzielnianie przedsiębiorstw i rozbudowę samorządu robotniczego,</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#WłodzimierzLechowicz">— udział akumulacji w dochodzie narodowym i tempo industrializacji kraju,</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#WłodzimierzLechowicz">— kurs na podnoszenie stopy życiowej,</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#WłodzimierzLechowicz">— zahamowanie procesu likwidacji sektora drobnotowarowego i otwarcie perspektyw dla jego pozytywnej działalności gospodarczej na przyszłość jako dopełnienia gospodarki uspołecznionej itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#WłodzimierzLechowicz">Niektóre z nowych i słusznych założeń polityki ekonomicznej w naszym kraju wskutek żywiołowości w realizacji w pierwszym okresie, żywiołowości będącej pierwszym odruchem protestu przeciwko niektórym błędom przeszłości, same z kolei przysporzyły nam nowych błędów i nowych kłopotów.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#WłodzimierzLechowicz">Zbudowanie więc w krótkim czasie rozsądnego planu gospodarczego i budżetu państwowego na bazie tylu zmiennych, bądź nieświadomych elementów, na pewno nie było rzeczą łatwą, jednak okazało się rzeczą osiągalną. Zdaniem Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, przedłożony Izbie budżet i Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1957 odzwierciedlają w sposób dostatecznie jasny tendencje wynikające z przeobrażeń w naszej gospodarce i te obiektywne konieczności, wobec jakich stanęła dziś nasza gospodarka narodowa.</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#WłodzimierzLechowicz">Tym bardziej Klub nasz oczekuje, że dalsze roczne plany gospodarcze przedkładane Sejmowi przez Rząd, jak zwłaszcza plany wieloletnie oraz preliminarze budżetu państwowego, będą odznaczać się coraz większą precyzją i uściśleniem cyfr i przeznaczenia pozycji wydatkowych, że z takąż ścisłością będzie podawane przeznaczenie wszystkich funduszów rezerwowych, że załącznikiem do budżetu będzie nasz bilans płatniczy względnie jego omówienie, że wreszcie przedkładane Sejmowi przez Rząd preliminarze będą bronione w komisjach sejmowych przez przedstawicieli Rządu z jednakową solidarnością, wyjąwszy wypadki zamierzonego świadomie przeniesienia na forum Sejmu niezamkniętych dyskusji w łonie Rządu.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#WłodzimierzLechowicz">Jeżeli pomimo sumiennej pracy sejmowych komisji resortowych, a potem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, zmiany i poprawki w planie i budżecie zaproponowane Sejmowi przez komisje są stosunkowo nieznaczne, to niewątpliwie przyczyną tego jest między innymi okoliczność, że zarówno plan gospodarczy, jak i budżet są uchwalane zbyt późno, już w toku ich realizacji od z górą jednego kwartału, co naturalnie utrudniałoby w poważnym stopniu realizację albo czyniło bezprzedmiotowymi szereg propozycji tak co do planu, jak i co do budżetu.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#WłodzimierzLechowicz">Uważamy za konieczne na przyszłość, aby prace komisyjne i debaty nad planem i budżetem odbywały się w czasie jesiennej sesji Sejmu, tak by zostały zakończone przed otwarciem nowego roku budżetowego.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#WłodzimierzLechowicz">Uważamy również za słuszny wniosek Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, aby Rząd, aby poszczególne resorty, aby Minister Finansów dostarczył komisji w ciągu roku budżetowego sprawozdań o przebiegu realizacji planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#WłodzimierzLechowicz">Wysoka Izbo! Szczupłość naszego dochodu narodowego z jednej strony i niekończący się rejestr pilnych potrzeb i bolączek będących następstwem tak naszego zacofania w przeszłości, jak i potwornych zniszczeń wojennych, z drugiej strony — nakazują ustalić kryteria pomocne przy określaniu hierarchii potrzeb i pilności zadań.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#WłodzimierzLechowicz">Polska współczesna przeżywa na raz trzy wielkie procesy, z których każdy mógłby wypełnić w przyszłości życie niejednego pokolenia i które też nie mogły nie zaciążyć na życiu naszego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#WłodzimierzLechowicz">Po pierwsze więc — jest to proces wielkich przemian ustrojowych. W ciągu niewielu lat zostały u nas upaństwowione, bądź w innych formach uspołecznione, podstawowe gałęzie przemysłu i kopalnictwo, transport i banki, wielkie obszary rolne i handel zagraniczny oraz w przeważającej części także handel wewnętrzny.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#WłodzimierzLechowicz">Zniknęła z naszego życia szczytowa niegdyś warstwa ludzi żyjących bez pracy, z samego tylko posiadania, czyli — innymi słowy — żyjących z cudzej pracy.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#WłodzimierzLechowicz">Staliśmy się jako naród krajem ludzi pracujących i interes ludzi pracujących winien być główną wytyczną i podstawowym celem działania wszystkich organów władzy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#WłodzimierzLechowicz">Po drugie — jest to doniosły dla życia narodu proces zmiany obszaru państwowego. Dokładnie 1/3 naszego obecnego obszaru to ziemie historycznie prapolskie, które jednak dopiero w naszym pokoleniu powróciły do macierzy po kilkuwiekowej rozłące i które w związku z tym wymagają na nowo poznania i takiego przystosowania, aby stanowiły nierozłączną całość z resztą naszych ziem, które wymagają od Polaków naszego pokolenia wielkich nakładów, wielkich zdolności organizacyjnych oraz nowych umiejętności i nowych nawyków.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#WłodzimierzLechowicz">Po trzecie wreszcie — to proces wielkich migracyjnych ruchów ludności, chyba największy w świecie, przebiegający jednocześnie w kierunku poziomym i pionowym, a więc związany bądź z przemianami ustrojowymi, bądź ze zmianami terytorialnymi i ze skutkami wojny. To wielkie procesy repatriacyjne i reemigracyjne, do dziś nie zakończone, to duży ruch ludności ze wsi do miast, który nie ustanie już teraz tak długo, jak długo poziom kultury życia wiejskiego nie zrówna się w następstwie gospodarczego podźwignięcia wsi z kulturą życia w mieście.</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#WłodzimierzLechowicz">Do tęgo wszystkiego dołącza się jeszcze jedno zadanie, które historia postawiła przed naszym pokoleniem, mianowicie zadanie kulturalnego zasymilowania — i przez to wzbogacenia kultury ogólnonarodowej — wielu setek tysięcy Polaków, wiekami odciętych od kraju, latami zapomnianych przez rządy burżuazyjne. a dziś zjednoczonych z nami w Ludowej Ojczyźnie. To oni swoim wytrwaniem przy polskości, wbrew pruskiej eksterminacji, potwierdzili nasze prawo do powrotu na ziemie piastowskie.</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#WłodzimierzLechowicz">Na tle tego wszystkiego, gdy zmieniła się terytorialna podstawa egzystencji narodu, gdy wraz z ustrojem zmieniają się wzajemne stosunki ekonomiczne pomiędzy ludźmi w naszym kraju i gdy w związku z tym nasza kultura nasyca się wciąż nowymi elementami — staje się chyba jasne, że w naszych oczach tworzy się z tej mieszaniny nowy typ Polaka, nowy typ polskiej kultury, nowy naród.</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#WłodzimierzLechowicz">A trudności, które obecnie przeżywamy zarówno w ekonomice, jak i w dziedzinie ideologicznej, są trudnościami okresu przejściowego. Ta przejściowość jest u nas widoczna na każdym kroku: od ekonomiki do moralności. Jako naród przestaliśmy już być zdolni do kontynuowania kultury burżuazyjnej, a jeszcze nie stać nas na tworzenie oryginalnej kultury socjalistycznej. W dziedzinie moralności straciły dla nas atrakcyjność liczne elementy moralności burżuazyjnej, gdy jeszcze nie narosły i nie utrwaliły się powszechnie elementy moralności socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#WłodzimierzLechowicz">Dla nikogo myślącego nie może być wątpliwości, gdzie w tym zmaganiu się różnych elementów naszej rzeczywistości leży postęp.</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#WłodzimierzLechowicz">Dla nikogo również nie może być wątpliwości co do roli państwa w kształtowaniu się nowej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#WłodzimierzLechowicz">Żaden ustrój w świecie, żadna formacja społeczna nie potrafiły — jak dotąd — utrwalić swojego istnienia bez wykorzystania ku temu instytucji państwa i aparatu państwowego. Chodzi przy tym nie tylko o aparat represji w stosunku do przeciwników ustroju, choć naturalnie i tein jest niezbędnie potrzebny. W daleko wyższym stopniu chodzi o aparat zdolny organizować życie na nowych zasadach, zdolny do sprawnego urzeczywistnienia założeń ideologicznych ustroju, aparat cieszący się przy tym zaufaniem i autorytetem wśród obywateli.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#WłodzimierzLechowicz">Czy w naszym kraju mamy obecnie taki aparat?</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#WłodzimierzLechowicz">Z licznych faktów, z licznych głosów przedstawicieli wielu ośrodków wynika, że na wielu terenach cierpimy dziś na niedowład władzy państwowej, że aparat władzy publicznej w naszym kraju jest często nieudolny i nie na poziomie, że nastąpiło obniżenie poziomu całej naszej administracji, że w trzynastym roku władzy ludowej utrzymuje się na wielu terenach i w licznych instytucjach prowizoryczna partyzantka w tym zakresie, partyzantka zrozumiała w pierwszych latach Polski Ludowej, ale nie dziś, że zarządzenia władz centralnych nie wszędzie są należycie rozumiane i wykonywane, że na wielu terenach obniżyło się bezpieczeństwo i współdziałanie obywateli z organami MO w okiełznaniu chuligańskich elementów, że nastąpiło znieczulenie wrażliwości na przestępstwa przeciwko mieniu, zwłaszcza społecznemu, i na objawy eksterminacji wobec obywateli innych narodowości, zwłaszcza obywateli pochodzenia żydowskiego, że na porządku dziennym spotykamy kumoterstwo, łamanie albo obchodzenie prawa, często korupcję, że w dołowym aparacie wykonawczym wielu rad narodowych w terenie mamy ludzi bez kwalifikacji, gdy jednocześnie brak nam koncepcji dokąd kierować do pracy absolwentów wyższych uczelni. Słowem — pomimo ogromnych zadań społecznych i narodowych, które stoją przed naszym państwem, pomimo wielkiego rozrostu funkcji państwa nie zbudowaliśmy dotąd sprawnego i oddanego władzy ludowej aparatu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-8.27" who="#WłodzimierzLechowicz">Dotyczy to także obsady personalnej naszych przedstawicielstw zagranicznych. W skutkach oznacza to rezygnację z tej wielkiej pomocy, jaką może nieść dobry aparat państwowy przy realizacji każdego wielkiego przedsięwzięcia, pomocy, z jakiej nie rezygnował dotąd żaden ustrój społeczny, umacniający swoje fundamenty.</u>
          <u xml:id="u-8.28" who="#WłodzimierzLechowicz">Także obecnie likwidując przerosty w administracji przeważnie nie wykorzystujemy tej sposobności do przeprowadzenia należytej selekcji wśród pracowników administracyjnych. Są oni w większości bardzo słabo uposażeni, co naturalnie utrudnia dobór i utrzymanie w administracji wartościowszych jednostek, a niejednokrotnie powoduje demoralizację słabszych jednostek, łapówkarstwo, kradzieże itd.</u>
          <u xml:id="u-8.29" who="#WłodzimierzLechowicz">Klub posłów SD uważa, że ze wszech miar słuszny i pożądany proces decentralizacji może ulec zwichnięciu i zahamowaniu z tej właśnie przyczyny, że wobec tego zajęcie się sprawą aparatu administracji publicznej w naszym kraju, ustalenie w drodze ustawy jej praw i obowiązków oraz wymogów wobec kandydatów do pracy w administracji jest pilnym i ważnym zadaniem Rządu i Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-8.30" who="#WłodzimierzLechowicz">Nie chodzi przy tym o odbudowę machiny biurokratycznej w dawnym stylu, wyosobnionej ze społeczeństwa i mającej skłonność do uzurpowania sobie władzy nad społeczeństwem, machiny ciągnącej wstecz i hamującej rozwój. Chodzi o należytą organizację władzy, o jasne określenie zakresu działania i obowiązków poszczególnych instancji, chodzi wreszcie o należyty dobór ludzi powołanych do pracy w wykonawczym aparacie administracyjnym.</u>
          <u xml:id="u-8.31" who="#WłodzimierzLechowicz">Z organizacją naszej administracji publicznej wiąże się inny nie załatwiony dotąd problem ustrojowy, mianowicie konieczność wyraźnego określenia, a co ważniejsze, faktycznego przekazania radom narodowym wszystkich szczebli właściwego dla nich zakresu działania tak w dziedzinie gospodarczej, jak i społeczno-kulturalnej. Wymaga to jasnego sprecyzowania bądź zdecydowania takich spraw jak: związek budżetów terenowych z budżetem centralnym, dyrektywność planowania centralnego w stosunku do planów terenowych, określania własnych źródeł dochodów rad narodowych, udział rad narodowych w zyskach przedsiębiorstw kluczowych dyslokowanych na ich terenach, tytułem rekompensaty za korzystanie przez te przedsiębiorstwa z urządzeń komunalnych itd.</u>
          <u xml:id="u-8.32" who="#WłodzimierzLechowicz">Te i wiele innych problemów poruszanych przez posłów w debacie nad budżetami terenowymi i liczne wypowiedzi na te tematy zdają się w pełni uzasadniać dezyderat powołania przez Sejm nadzwyczajnej komisji dla spraw rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-8.33" who="#WłodzimierzLechowicz">Klub nasz wypowie się za powołaniem takiej komisji.</u>
          <u xml:id="u-8.34" who="#WłodzimierzLechowicz">Uważamy również za swój obowiązek przyśpieszenie prac nad nową pragmatyką służbową dla pracowników administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-8.35" who="#WłodzimierzLechowicz">Bardzo ujemnym zjawiskiem w naszym życiu publicznym, zjawiskiem, które ujawniło się w toku debaty budżetowej w komisjach, jest problem, który można by nazwać „etatyzacją życia społecznego”. Idzie o to, że większość masowych organizacji społecznych, które działają w naszym kraju, bez względu na kierunek i przedmiot ich działalności, korzysta z dotacji i subwencji z budżetu państwowego. Bardzo często te dotacje są zużytkowywane przez te organizacje nie na określone, doraźnie podejmowane akcje czy na zlecone zadania, co byłoby zrozumiałe i uzasadnione, lecz na normalną bieżącą działalność statutową, a nierzadko również na wydatki administracyjne, przy czym rachuba na dotację powoduje systematyczne zanikanie zasady, aby budżet organizacji społecznych opierać przede wszystkim na składkach członkowskich i na własnych środkach organizacji, a dopiero w drugiej kolejności lub w nadzwyczajnych wypadkach na subwencji państwowej.</u>
          <u xml:id="u-8.36" who="#WłodzimierzLechowicz">Wskutek tego brak dziś podstaw do rozeznania, która organizacja otrzymuje subwencję dlatego, że zaspokaja jakąś potrzebę społeczną i jej istnienie jest uważane za potrzebne i za celowe, a która istnieje tylko dlatego, że otrzymuje subwencje.</u>
          <u xml:id="u-8.37" who="#WłodzimierzLechowicz">W toku prac nad budżetem na rok bieżący dokonano wydatnej redukcji sum przeznaczonych na dotacje dla organizacji społecznych o z górą 100 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-8.38" who="#WłodzimierzLechowicz">Uważamy za słuszne, nie tylko ze względów finansowych ale również dla uzdrowienia życia społecznego w naszym kraju, aby Rząd przeprowadził dalszą rewizję celowości dotacji w dotychczasowej wysokości dla poszczególnych organizacji społecznych i aby na przyszłość była przestrzegana zasada, że wysokość stałej dotacji musi pozostawać w określonym stosunku do własnych środków, które organizacja społeczna potrafi zmobilizować.</u>
          <u xml:id="u-8.39" who="#WłodzimierzLechowicz">Głęboką troską napawa nas sytuacja w szkolnictwie, zwłaszcza w szkolnictwie podstawowym. Jak wynika z danych statystycznych, nie wszystkie dzieci w naszym kraju są objęte obowiązkiem szkolnym, ponadto zaś nie w stosunku do wszystkich dzieci obowiązek szkolny jest realizowany w minimalnym wymiarze.</u>
          <u xml:id="u-8.40" who="#WłodzimierzLechowicz">Budownictwo szkół nie pozostaje we właściwym stosunku do wielkiego przyrostu naturalnego w naszym kraju, zagęszczenie w izbach szkolnych, zwłaszcza w miastach, wzrasta z roku na rok i miejscami osiągnęło już stopień, który stawia pod znakiem zapytania możliwość owocnej pracy nauczyciela. W licznych szkołach nauka odbywa się na trzy zmiany, co odbija się zdecydowanie negatywnie na wynikach nauczania i wychowania oraz na zdrowiu młodzieży. W szkołach brak pomocy szkolnych. Nauczyciele są przeciążeni nadmierną liczbą godzin lekcyjnych w tygodniu. Obniżenie wymiaru godzin w najbliższym czasie do poziomu 24 lub 21 godzin na tydzień jest koniecznością, która w ogólności warunkuje podniesienie naszego szkolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-8.41" who="#WłodzimierzLechowicz">Reformy wymaga nasz ustrój szkolny, system kształcenia nauczycieli, wymagają programy i tradycyjne metody nauczania, głębokiej rewizji domagają się niektóre podręczniki. Nade wszystko zaś wymaga zmiany stosunek społeczeństwa i stosunek władz terenowych do nauczyciela jako do piastuna naszej przyszłości. Nie jesteśmy jeszcze w stanie wynagradzać należycie ciężką i odpowiedzialną pracę nauczyciela tak, jakby na to zasługiwała, natomiast jesteśmy w stanie już dziś obdarzyć nauczycielstwo autorytetem i szacunkiem, uznaniem i miłością całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-8.42" who="#WłodzimierzLechowicz">Przy okazji warto zaznaczyć, że zapoczątkowana zmiana stosunku do inteligencji w ogólności — winna być kontynuowana i pogłębiana, winna znajdować wyraz w systematycznym poprawianiu ekonomicznego położenia inteligencji, tak by odżyły w naszym społeczeństwie bodźce skłaniające ludzi do podnoszenia swoich kwalifikacji.</u>
          <u xml:id="u-8.43" who="#WłodzimierzLechowicz">Nie wolno nam zapominać o stratach, jakie ponieśliśmy w przeszłości w naszej gospodarce i w całym naszym życiu państwowym wskutek tzw. kultu niefachowości i niekompetencji. Nie unikniemy dalszych błędów w naszej gospodarce, jeśli na kierowniczych stanowiskach będziemy tolerowali ludzi bez kwalifikacji, ludzi, którzy od lat nie rozwijają się i którzy wskutek tego mają zbyt często skłonność przenosić każdą różnicę zdań w sprawach fachowych wyłącznie na grunt polityczny.</u>
          <u xml:id="u-8.44" who="#WłodzimierzLechowicz">Nie wolno nam zapominać, że naród polski już 13 rok żyje w formach Państwa Ludowego, że w ciągu tych lat wykształcił nowe zastępy inteligencji pochodzenia robotniczego i chłopskiego, że z dawnej inteligencji całe człony wykrystalizowały w Polsce Ludowej swój pozytywny stosunek do władzy ludowej, że — innymi słowy — dzisiejsza inteligencja nie tylko pragnie towarzyszyć klasie robotniczej w jej trudzie nad zbudowaniem socjalizmu w Polsce, ale również sama chcę socjalizmu i sama też chcę go budować, domagając się jednak odpowiedniego miejsca dla siebie w naszym społeczeństwie tak pod względem ekonomicznym, jak politycznym, prawnym i moralnym.</u>
          <u xml:id="u-8.45" who="#WłodzimierzLechowicz">Trudne położenie materialne wielu grup inteligencji pracującej podsyca w niektórych środowiskach tendencje do poszukiwania nowych form organizacyjnych, z którymi niesłusznie są wiązane nadzieje na poprawę bytu materialnego danej grupy inteligenckiej.</u>
          <u xml:id="u-8.46" who="#WłodzimierzLechowicz">Trudno oczywiście pojąć paradoks, że np. lekarz po sześciu latach wyższych studiów otrzymuje jako swoje pierwsze wynagrodzenie kwotę 900 zł, a po 15 latach pracy dochodzi do wynagrodzenia w kwocie 1650 zł.</u>
          <u xml:id="u-8.47" who="#WłodzimierzLechowicz">Toteż właśnie w środowiskach lekarskich odżyły ostatnio tendencje do powołania samorządu zawodowego w postaci izb lekarskich. Te tendencje są słuszne i godne realizowania o tyle, o ile są dyktowane troską o podniesienie wiedzy fachowej i o podniesienie poziomu etycznego w zawodzie lekarskim, który jest przecież zawodem specjalnego zaufania społecznego. Jednakże zdarza się, że w niektórych ośrodkach kraju te tendencje stają się wyrazem negatywnego stosunku lekarzy do idei związków zawodowych, w szczególności do Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia, który jest obarczany odpowiedzialnością za dzisiejszą sytuację ekonomiczną lekarzy.</u>
          <u xml:id="u-8.48" who="#WłodzimierzLechowicz">Tendencje te świadomie, lub przeważnie nieświadomie, nawiązują do dawnych tradycji, gdy zawód lekarza, oparty głównie na prywatnej praktyce, zaliczał się do tzw. wolnych zawodów. Innymi słowy idea samorządu zawodowego jest w niektórych ośrodkach traktowana nie jako idea mająca dopełniać dotychczasową działalność Związku Zawodowego i w konsekwencji umacniać jego pozycję, ale jako idea konkurencyjna w stosunku do związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-8.49" who="#WłodzimierzLechowicz">Jesteśmy za stworzeniem samorządu lekarskiego w postaci autonomicznych izb lekarskich i za powierzeniem izbom szerokich uprawnień w sprawach dotyczących podnoszenia wiedzy i etyki lekarskiej, jednak uważamy, że izby lekarskie powinny powstać i funkcjonować w najściślejszej więzi ze Związkiem Zawodowym Pracowników Służby Zdrowia. Innym tendencjom nie będziemy patronować.</u>
          <u xml:id="u-8.50" who="#WłodzimierzLechowicz">Wielkie zadania, jakie dość nieoczekiwanie stanęły przed resortem pracy i opieki społecznej, nakazują skoncentrowanie większej niż dotąd uwagi na pracach tego resortu. Zadania te obejmują bowiem znaczną część przejściowych trudności wynikających ze zmian naszego modelu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-8.51" who="#WłodzimierzLechowicz">W resorcie pracy i opieki społecznej winna być jak najszybciej skoncentrowana do końca cała polityka socjalna w naszym kraju i wszystkie związane z tym zagadnienia, jak ustawodawstwo pracy, płace i zatrudnienie, ubezpieczenia, ochrona, bezpieczeństwo i higiena pracy i inne.</u>
          <u xml:id="u-8.52" who="#WłodzimierzLechowicz">Rozdzielenie tych zagadnień pomiędzy szereg resortów, albo włączenie ich do zakresu działania częściowo organów państwowych, częściowo zaś organów społecznych, jak to miało miejsce w niedawnej przeszłości, naszym zdaniem nie wyszło na pożytek ani bezpośrednio zainteresowanym, ani polityce socjalnej jako całości, ani wspomnianym organizacjom.</u>
          <u xml:id="u-8.53" who="#WłodzimierzLechowicz">Problem lokalnego bezrobocia jest u nas przede wszystkim problemem organizacyjnym i wiąże się bądź z odpowiednim skierowaniem i rozmieszczeniem poszukujących pracy, bądź z ich odpowiednim przekwalifikowaniem. Tym bardziej aparat resortu pracy i opieki społecznej musi wykazać wiele znajomości rynku zatrudnienia, wiele operatywności i zdolności organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-8.54" who="#WłodzimierzLechowicz">Dokonujemy i jeszcze w ciągu tego roku będziemy musieli dokonać dalszej likwidacji przerostów i redukcji etatów w administracji w związku z postępującą decentralizacją i reorganizacją władz naczelnych. Losem kilku dziesiątków tysięcy ludzi, którzy w związku z tym stracili lub jeszcze stracą pracę, będzie musiał zaopiekować się przede wszystkim resort opieki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-8.55" who="#WłodzimierzLechowicz">W zakresie ubezpieczeń jest więcej niż nabrzmiały problem likwidacji tzw. „starego portfelu” rent. Priorytet tego zagadnienia wobec innych analogicznych zagadnień jest powszechnie uznany zarówno w Rządzie, jak w Sejmie. Chodzi teraz o jak najszybsze wygospodarowanie środków na jego rozwiązanie. Nie ulega dla nas wątpliwości, że tylko postawa samych zatrudnionych, tylko większa dyscyplina w pracy i w płacach może umożliwić rozwiązanie tej sprawy jeszcze w końcu tego roku na bazie oszczędności i nadwyżek w toku realizacji budżetu. Jak najrychlejszego załatwienia tej sprawy domagają się względy gospodarcze, społeczne, prawne i moralne. Podniesienie wysokości rent „starego portfelu” i zrównanie ich z nowymi rentami będzie ulgą dla ludzi pracujących, którzy przecież w znacznej części ponoszą koszty utrzymania w rodzinie starych rencistów, nie mogących utrzymać się z renty w dotychczasowej wysokości choćby na najnędzniejszym poziomie. Likwidacja „starego portfelu” rent zlikwiduje niesłuszny podział obywateli na dwie kategorie i przekreśli niesłuszną linię podziału. Będzie ona realizacją parokrotnie już dawanych zapewnień i przyrzeczeń, będzie aktem sprawiedliwości wobec ludzi biednych i bardzo potrzebujących pomocy, którzy na swoje prawo do renty ciężko pracowali. Wierzymy, że Rząd zgodnie z uchwałą i apelem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zbada dokładnie wszystkie aspekty zagadnienia, zbada wszystkie możliwości pokrycia wydatków na ten cel i że wkrótce zaproponuje Sejmowi konkretne sposoby rozwiązania sprawy.</u>
          <u xml:id="u-8.56" who="#WłodzimierzLechowicz">Wielki problem o charakterze ogólnonarodowym, przy rozwiązywaniu którego będzie musiał również współdziałać resort pracy i opieki społecznej, to problem repatriacji — problem przyjęcia, odpowiedniego rozlokowania i zatrudnienia kilkuset tysięcy repatriantów ze Związku Radzieckiego.</u>
          <u xml:id="u-8.57" who="#WłodzimierzLechowicz">To zadanie zaciążyło na budżecie poważnymi kwotami, odsuwając na drugie miejsce inne pilne potrzeby. Mimo to będzie ono na pewno wymagać w toku realizacji dodatkowych środków, większych niż przewidziano na ten cel w budżecie. Rozumiejąc to, Klub nasz poprze wnioski Komisji Ziem Zachodnich, w momencie gdy się pojawią, o utworzeniu poza budżetem specjalnego funduszu o charakterze społecznym, przeznaczonego na finansowanie potrzeb związanych z repatriacją, a w łączności z tym i z aktywizacją Ziem Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-8.58" who="#WłodzimierzLechowicz">Przechodząc do zagadnień ściśle gospodarczych, trzeba zacząć od stwierdzenia, że utrzymujący się u nas jeszcze dotąd system cen i kalkulacji, metoda rozliczeń i rachunkowości, ewidencji i statystyki utrudniają albo wręcz uniemożliwiają urobienie sobie jasnego poglądu na stan naszej gospodarki. Cyfry zawarte w wielu dokumentach mają charakter już czysto umowny, wobec różnej struktury cen na surowce i artykuły inwestycyjne, a różnej na przedmioty spożycia, i wprowadzają człowieka w dziwny świat paradoksów, w świat pozornej rentowności albo pozornej deficytowości, w świat pozornych bodźców, które w rzeczywistości stają się antybodźcami, w świat różnych operacji przeliczeniowych, do których stosują się różne prawa ustanawiane w trybie administracyjnym w ciągu szeregu lat.</u>
          <u xml:id="u-8.59" who="#WłodzimierzLechowicz">W tym świecie paradoksów jedyną realną pozycję stanowi suma nieprzerwanej ludzkiej pracy, ciągły i ofiarny wysiłek robotnika, inteligenta, chłopa, których trudem dźwiga się nasz kraj i których trudem nasze życie toczy się mimo wszystko bez zakłóceń, a nasze codzienne potrzeby są zaspokajane.</u>
          <u xml:id="u-8.60" who="#WłodzimierzLechowicz">Jest dowodem wielkiej żywotności naszego ustroju i wielkich sił, które ten ustrój wyzwolił, że pomimo wszystko wzrasta u nas suma wytwarzanych dóbr i rośnie nasz potencjał wytwórczy.</u>
          <u xml:id="u-8.61" who="#WłodzimierzLechowicz">Robimy w roku bieżącym pierwsze nieśmiałe kroki na drodze, która ma nas wyprowadzić z chaosu cen, chcemy je sprowadzić do jakiegoś wspólnego mianownika, mówimy o prawie wartości. Nie ulega wątpliwości, że zasięg działania tego prawa w naszych warunkach ustrojowych, przy możliwościach szerokiej akcji interwencyjnej ze strony państwa, może i powinien być ograniczony i różny od zasięgu działania tego prawa w warunkach ustroju kapitalistycznego. Z drugiej jednak strony nie może ulegać wątpliwości, że stworzenie warunków dla działalności gospodarczej sektora drobnotowarowego w mieście i na wsi, że kurs na całkowite zniesienie w przyszłości obowiązkowych dostaw przez wieś, że import artykułów konsumpcyjnych z zagranicy, że przechodzenie przedsiębiorstw na rozrachunek gospodarczy itd. — zwiększają siłę działania tego prawa i coraz szerzej zagarniają w strefę jego działania również cały nasz system płac. W warunkach kapitalistycznych to prawo działa jako żywioł przeciwko słabszemu. W naszych warunkach stroną mocniejszą jest sektor uspołeczniony, który może i powinien regulować zasięg i skutki działania prawa wartości.</u>
          <u xml:id="u-8.62" who="#WłodzimierzLechowicz">Liczne fakty z życia gospodarczego ostatniego okresu nieustannie podmywają panujący u nas system płac i wysuwają konieczność radykalnej jego przebudowy. Stanie się to zresztą nieuchronne, gdy przyjdzie pora na zasadnicze porządkowanie chaosu cen. Ceny na wiele usług i na wiele towarów są u nas skalkulowane jeszcze poniżej wartości, ponieważ nawet tam, gdzie kalkulacja odpowiada faktycznym kosztom produkcji, zbyt często w kosztach produkcji za nisko jest wy szacowana i za nisko opłacana praca ludzka. Byłoby złudnym mirażem nie dostrzegać, że społeczeństwo nasze nie jest jeszcze społeczeństwem jednolitym klasowo, że nadal pozostaje ono zróżnicowane pod względem ekonomicznej sytuacji i pod względem dochodów poszczególnych grup ludności i że to zróżnicowanie będzie się teraz jeszcze pogłębiać. Tymczasem zaś system cen i cała np. dziedzina konsumpcji zbiorowej, wszystkie ceny na usługi komunalne, kulturalne, komunikacyjne i inne — są u nas zorganizowane w taki sposób, jakbyśmy już mieli do czynienia ze społeczeństwem pod każdym względem jednolitym.</u>
          <u xml:id="u-8.63" who="#WłodzimierzLechowicz">Fakt, że na naszym rynku pojawiają się towary i usługi w cenie poniżej wartości, stwarza sztucznie zwiększony popyt na te towary i usługi i jest chrzestnym ojcem czarnego rynku, gdzie ceny ulegają korekturze i gdzie realizuje się prawo wartości, naturalnie z uwzględnieniem stosunku popytu i podaży.</u>
          <u xml:id="u-8.64" who="#WłodzimierzLechowicz">Kamieniem węgielnym teorii prawa wartości jest ludzka praca. Cena za towar musi zatem obejmować płacę roboczą, skalkulowaną co najmniej według zasad prawa wartości, to znaczy w takiej wysokości, by zapewniała możliwość reprodukcji siły roboczej, a więc co najmniej na poziomie minimum egzystencji w historycznie określonych warunkach. Że te warunki zmieniają się u nas z każdym rokiem i że minimum egzystencji wzrasta także i u nas, zdajemy sobie z tego sprawę i jest to miarą wzrostu naszej kultury.</u>
          <u xml:id="u-8.65" who="#WłodzimierzLechowicz">W warunkach socjalizmu, gdzie siła robocza przestaje być towarem, płaca robocza staje się wyrazem udziału pracownika w dochodzie narodowym. Byłoby jednak zaprzeczeniem socjalizmu, gdybyśmy zakładali, że ten udział może być niższy od ceny siły roboczej, kalkulowanej przez kapitalistę na zasadzie prawa wartości i przy istnieniu rezerwowej armii bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-8.66" who="#WłodzimierzLechowicz">Dlatego też zgadzamy się wszyscy, że socjalizm trzeba budować na najwyższej technice, na najwyższych osiągnięciach ludzkiej wiedzy i na najwyższej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-8.67" who="#WłodzimierzLechowicz">Przez długi czas nie były prowadzone w Polsce studia socjologiczne, nie badano struktury budżetów rodzinnych w poszczególnych grupach pracowników i nie kuszono się o określenie realnych kosztów utrzymania rodziny robotnika — i człowieka pracy w ogóle. Za politykę socjalną nikt nie odpowiadał.</u>
          <u xml:id="u-8.68" who="#WłodzimierzLechowicz">Naszym zdaniem podjęcie natychmiastowych studiów w tym kierunku winno poprzedzić wszelkie próby i wszelkie rozważania co do bardziej zasadniczej reformy płac. Już dziś można stwierdzić gołym okiem bez dokładniejszej analizy i bez bliższych badań, że ustalone u nas minimum płacy nie odpowiada minimum egzystencji — rozumiejąc pod tym aktualny poziom życia i potrzeb w naszym kraju. Należałoby wobec tego rozważyć, czy planowana w przyszłości regulacja płac nie powinna w pierwszej kolejności objąć najniższych grup we wszystkich branżach i generalnie podnieść dolny poziom płac. Bowiem płaca robocza skalkulowana poniżej wartości, nieuchronnie powoduje samorzutne realizowanie się prawa wartości na tym odcinku, i to w tak ujemnych objawach i formach jak absencja, bumelanctwo, objawy korupcji i kradzieży mienia społecznego, które z kolei stanowią wielką przeszkodę w narastaniu świadomości i moralności socjalistycznej, zwłaszcza wobec ich ogromnego wpływu demoralizującego na całe otoczenie.</u>
          <u xml:id="u-8.69" who="#WłodzimierzLechowicz">Nasz system cen utrudnia w szczególności rozeznanie co do efektywności naszego handlu zagranicznego. Brak nam podstaw do porównywania ceny eksportowej z ceną krajową i ceny krajowej z cena światową, stąd też niemożliwe są wnioski co do opłacalności eksportu w jednej, a nieopłacalności w innej grupie towarów, co do tego, w jakiej grupie towarów nasz eksport przestaje być opłacalny i może odbywać się tylko kosztem konsumenta krajowego, a w jakiej jest względnie opłacalny i winien być rozwijany.</u>
          <u xml:id="u-8.70" who="#WłodzimierzLechowicz">Rozumiemy doskonale konieczność stałego zwiększania wymiany i obrotów towarowych z zagranicą. Wiemy, jak zawiły jest system preferencji celnych, premii eksportowych, ulg podatkowych i innych środków stosowanych w handlu zagranicznym przez państwa kapitalistyczne, z którymi wypada nam teraz konkurować na rynkach światowych. Chodzi jednak o to, abyśmy jasno zdawali sobie sprawę, w jakiej grupie towarów i w jakich kierunkach geograficznych nasz eksport jest najbardziej opłacalny, abyśmy na określonych rynkach zdobywali trwałą pozycję importera określonych artykułów i abyśmy pod tym kątem mogli planować rozbudowę naszego przemysłu, przede wszystkim tych jego gałęzi, które wiążą się z naszymi naturalnymi zasobami surowcowymi i które z tego tytułu dają nam przewagę. Zasoby węgla, siarki i soli w naszym kraju zdają się wskazywać na przemysł chemiczny jako na naszego największego eksportera.</u>
          <u xml:id="u-8.71" who="#WłodzimierzLechowicz">Była tu już mowa o tym, że z terenu naszego kraju dochodzą głosy pełne troski o to, czy gospodarka leśna w Polsce jest prowadzona racjonalnie, to znaczy, czy zachowane są warunki trwałości i ciągłości produkcji.</u>
          <u xml:id="u-8.72" who="#WłodzimierzLechowicz">Według miarodajnych urzędowych szacunków — w lasach polskich na powierzchni 7.402 tys. ha przyrasta rocznie przeciętnie 12 mln m3 masy drzewnej. W planie na rok 1957 przewiduje się do wyrębu masę 18 mln m3 — różnica wynosi zatem 6 mln m3.</u>
          <u xml:id="u-8.73" who="#WłodzimierzLechowicz">Z wykonania narodowych planów gospodarczych za lata 1952 do 1956 wynika, że i w tych latach realizowano plan pozyskania drewna na poziomie 17 do 19 mln m3. Rok 1957 jest zatem już szóstym z kolei, w którym plan przekracza o 6–7 mln m3 uzasadnioną normę. Daje to w sumie cyfrę około 40 mln m3, o którą to ilość zapas masy drzewnej w naszym kraju uległ zmniejszeniu, powodując szereg dalszych mniej lub więcej groźnych konsekwencji. Budzi to obawy, czy gospodarka tym majątkiem narodowym, jakim są lasy, jest zgodna z ekonomicznym prawem socjalizmu — zapewnienia ciągłego wzrostu i doskonalenia produkcji.</u>
          <u xml:id="u-8.74" who="#WłodzimierzLechowicz">Przyłączamy się do apelu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pod adresem Rządu, by przy okazji spodziewanej debaty nad Planem 5-letnim przedłożył swoje projekty odbudowy gospodarki leśnej, swój plan przejścia na coroczny normalny etat rębny oraz swój plan rozwoju produkcji materiałów zastępczych dla oszczędności drewna.</u>
          <u xml:id="u-8.75" who="#WłodzimierzLechowicz">Wysoka Izbo! Realna płaca robocza jest głównym, ale nie jedynym elementem stopy życiowej. Na tę ostatnią składają się także warunki mieszkaniowe, warunki komunikacyjne, urządzenia i usługi komunalne, kulturalne, handlowe, rzemieślnicze itd. Przecież człowiek mieszkający w ruderze, dojeżdżający do pracy w zatłoczonym pociągu czy tramwaju, zmuszony stać w kolejce do kina czy do sklepu — nie ma świadomości, że wzrosła jego stopa życiowa, nawet wówczas gdy wzrasta jego zarobek o kilkadziesiąt złotych. W związku z tym nie należy uważać za pomyślny objaw, że w planie na rok 1957 zakupy towarowe mają wzrosnąć globalnie o 19,7%, gdy zakupy usług tylko o 12,8%. Nie należy również oczekiwać większej sprawności aparatu handlowego w 1957 r., skoro planowanemu wzrostowi masy towarowej, jaką ma rozprowadzić handel, ze 130 na 160 mlrd nie towarzyszą odpowiednio wielkie inwestycje na rozbudowę sieci handlowej, która pod względem lokalizacji punktów sprzedaży jest jedną z najrzadszych w Europie. Nadal też utrzymuje się u nas zbyt mały wpływ handlu na planowanie produkcji.</u>
          <u xml:id="u-8.76" who="#WłodzimierzLechowicz">Wielki u nas problem mieszkaniowy uległ, jak wynika z cyfr, dalszemu pogorszeniu: zagęszczenie na izbę w miastach wzrosło z 1,71 na 1,75 osób. Jest to, Zdajemy sobie z tego sprawę, zagadnienie, którego rozwiązanie wymaga wielu środków, wielkiego rozmachu w budownictwie mieszkaniowym — państwowym i komunalnym, spółdzielczym i indywidualnym, a przede wszystkim wchodzi tu w grę sprawa rozwoju produkcji materiałów budowlanych, zwłaszcza w przemyśle terenowym, oraz kapitalnych remontów.</u>
          <u xml:id="u-8.77" who="#WłodzimierzLechowicz">Wiąże się z tym sprawa czynszów odpowiednio zrekompensowanych w płacach i w ślad za tym sprawa racjonalnej konserwacji, remontów bieżących i amortyzacji.</u>
          <u xml:id="u-8.78" who="#WłodzimierzLechowicz">Rok bieżący nie przyniesie radykalnych rozwiązań na tym odcinku, jednak zapoczątkowuje skromną poprawę. Wydatnie wzrastają kredyty na budownictwo mieszkaniowe, aczkolwiek sumy te należy odpowiednio skorygować w związku ze zwyżką cen na materiały budowlane. Naszym zdaniem należałoby też uchylić natychmiast wszystkie normatywne, a zwłaszcza biurokratyczne przeszkody utrudniające rozwój w terenie produkcji materiałów budowlanych. Posiadamy wszak duże złoża gliny, wapienia i innych surowców, istnieją duże tradycje produkcyjne w tym zakresie i duże potrzeby, brak nam natomiast zmysłu gospodarności w terenie i zmysłu organizacyjnego, które trzeba rozwinąć karczując do reszty w mentalności wielu aktywistów terenowych „zurzędniczenie” jako pozostałość po okresie centralistycznego planowania. Należałoby także bliżej rozpracować i bardziej rozbudować system spółdzielczego, zespołowego i system indywidualnego budownictwa mieszkaniowego, w połączeniu z systemem ratalnych przedpłat na ten cel ze strony kandydatów na własne mieszkania.</u>
          <u xml:id="u-8.79" who="#WłodzimierzLechowicz">Uważamy rozwój rzemiosła i drobnego przemysłu opartego o surowiec miejscowy, surowiec wtórny lub zastępczy, za aktualną konieczność gospodarczą i społeczną, za warunek aktywizacji mniejszych miast i osiedli, za warunek rozwoju rolnictwa, zwłaszcza indywidualnego, za warunek ożywienia ruchu budowlanego w naszym kraju, zwłaszcza w zakresie produkcji materiałów budowlanych i w zakresie remontów, za warunek zwiększenia ilości towarów na rynku i zwiększenia zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-8.80" who="#WłodzimierzLechowicz">Jak podawał referent budżetu resortu finansów, ilość indywidualnych warsztatów rzemieślniczych traktowanych jako jednostki podatkowe wynosiła na koniec 1956 r. 78.142. Ku naszemu zdumieniu dowiedzieliśmy się, że plan zakładał wzrost tej liczby na koniec 1957 roku do 80 tys., czyli niespełna o 2 tysiące. Tymczasem już na dzień 28 lutego 1957 r. mieliśmy w kraju 87.591 warsztatów rzemieślniczych, czyli w ciągu 2 miesięcy roczny plan został przekroczony z nadwyżką. Szybkie odradzanie się rzemiosła jest zdrowym objawem i wskazuje na realnie istniejące potrzeby społeczne.</u>
          <u xml:id="u-8.81" who="#WłodzimierzLechowicz">Według naszych szacunków ilość warsztatów rzemieślniczych potrzebnych w naszym kraju — w obecnym stanie jego gospodarki — winna dosięgnąć cyfry 200–250 tys. zakładów. Byłoby lekkomyślnością, gdybyśmy zdrowy pęd ku odradzaniu rzemiosła czymkolwiek zahamowali lub podważyli.</u>
          <u xml:id="u-8.82" who="#WłodzimierzLechowicz">Uznając potrzebę rozwoju rzemiosła w naszym kraju i występując w roli orędownika jego potrzeb i jego interesów, Stronnictwo nasze stoi niezmiennie na stanowisku, że perspektywa rozwoju drobnej wytwórczości towarowej leży w spółdzielczości, byle budowanej właściwymi metodami i byle opartej na właściwych zasadach, tzn. przy zachowaniu samorządności, przy utrzymaniu rentowności, wyższej mechanizacji, odbiurokratyzowaniu itd. itd. To, że spółdzielnie pracy powołane do życia w ubiegłych latach, często przy pomocy środków, które nie mogą budzić zachwytu, przetrwały prawdę bez reszty okres kryzysu, że kryzys obudził w nich jedynie zdrowy ruch ku odnowie i doskonaleniu form działania, a nie ku rozpadowi, dowodzi, że idea spółdzielczości jest słuszna i że zdobyła sobie trwałą pozycję wśród rzemieślników jako wyższy typ i wyższa forma gospodarki. Tę ideę nasze Stronnictwo będzie nadal popierać.</u>
          <u xml:id="u-8.83" who="#WłodzimierzLechowicz">Słyszy się niejednokrotnie argumenty o większej rentowności przedsiębiorstw prywatnych niż uspołecznionych, zapomina się jednak przy tym świadomie, a czasem nieświadomie, że ta większa rentowność jest często osiągana kosztem interesu społecznego. W sposób najbardziej jaskrawy jest to widoczne w odniesieniu do handlu typu koniunkturalno-spekulacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-8.84" who="#WłodzimierzLechowicz">Stronnictwo nasze reprezentuje pogląd, że inicjatywa prywatna winna kierować się przede wszystkim w dziedzinę wytwórczości rzemieślniczej bądź przemysłowej, lub w dziedzinę usług typu nie rzemieślniczego, a dopiero w drugiej kolejności w dziedzinę handlu, tam mianowicie, gdzie sieć placówek handlu uspołecznionego jest niedostateczna i gdzie wskutek tego handel prywatny ma do spełnienia realną i pożyteczną funkcję społeczną. Zatem nie interes jednostki, a potrzeba i interes społeczny winny naszym zdaniem decydować o uruchamianiu obecnie nowych placówek handlu prywatnego.</u>
          <u xml:id="u-8.85" who="#WłodzimierzLechowicz">Dostrzeżone ostatnio w pewnym zakresie ujemne zjawiska w handlu prywatnym w żadnym razie nie powinny nam przesłaniać takich samych zjawisk w handlu uspołecznionym, gdyż te, ze względu na zakres działania sektora uspołecznionego w handlu, mają nieporównanie większy wpływ na sytuację kraju i na położenie człowieka pracy w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-8.86" who="#WłodzimierzLechowicz">Plan gospodarczy na rok 1957 przewiduje, jak o tym mówili moi przedmówcy, wzrost produkcji globalnej przemysłu zaledwie o 4,3% i produkcji rolnej o 3,4%. W 1956 r. wzrost ten był dwukrotnie większy.</u>
          <u xml:id="u-8.87" who="#WłodzimierzLechowicz">W 1956 r. wzrost dochodu narodowego wyniósł okrągło ok. 16 mlrd zł, zaś w 1957 r. wyniósłby przy tak zaplanowanym wzroście produkcji globalnej ok. 12 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-8.88" who="#WłodzimierzLechowicz">Jednocześnie fundusz płac z racji podwyżek dokonanych w końcu ub. roku i podwyżek zdecydowanych już w tym roku wzrośnie o ok. 13 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-8.89" who="#WłodzimierzLechowicz">Wzrost dochodów wsi, wyprowadzony jako saldo między ulgami w dostawach i ulgami podatkowymi dla wsi a podniesieniem cen na materiały budowlane, na nawozy, na maszyny rolnicze i elektryfikację, wyniesie około 1,5 mlrd zł. Łącznie więc wzrost dochodów ludności wyniósłby około 14,5 mlrd zł przy dochodzie narodowym zaplanowanym na poziomie około 12 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-8.90" who="#WłodzimierzLechowicz">Taki bilans w gospodarce narodowej nie jest, rzecz prosta, wynikiem jednego bieżącego roku, ale obejmuje także masę spadkową z lat ubiegłych. Tym niemniej wymaga on na pewno szczególnych środków dla zapewnienia równowagi planu i budżetu i dla zapobiegnięcia zjawiskom inflacyjnym. On to właśnie spowodował przede wszystkim obniżenie udziału akumulacji w dochodzie narodowym i utrzymanie inwestycji na niezmienionym poziomie, pomimo planowanego wzrostu dochodu narodowego w 1957 r. o ok. 4,7%. Musimy uświadomić sobie jasno wszystkie konsekwencje takiej decyzji i jej nadzwyczajny, jednorazowy i niedopuszczalny na przyszłość charakter. Przybywa u nas co roku pół miliona ludzi, dla których trzeba nowych środków utrzymania i nowych mieszkań, nowych miejsc pracy i zatrudnienia. Poza tym my wszyscy chcielibyśmy żyć coraz lepiej i mieszkać coraz wygodniej, innymi słowy podnosić stopę życiową, a tego wszystkiego nie można osiągnąć inaczej, jak tylko przez stałą rozbudowę naszych możliwości wytwórczych, jak przez stałe przeznaczanie części dochodu narodowego na nowe inwestycje. Dzisiejsze inwestycje — to przecież zadatek nadziei na lepsze jutro. Nie osiągnie się tego w warunkach, gdy planowany wzrost spożycia jest większy niż planowany wzrost dochodu narodowego. Na szczęście w tym roku odczujemy jeszcze wpływ niektórych z wielkich inwestycji sześciolatki.</u>
          <u xml:id="u-8.91" who="#WłodzimierzLechowicz">Dzięki takiemu bilansowi w naszej gospodarce zmienia się struktura naszego importu, w którym coraz większą pozycję stanowią artykuły konsumpcyjne, zamiast inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-8.92" who="#WłodzimierzLechowicz">Na wyrównanie bilansu przeznaczono zwrot dawnych należności za tranzyt kolejowy. Założono również wzrost zadłużenia wobec zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-8.93" who="#WłodzimierzLechowicz">Na tym tle jest na pewno zrozumiała i uzasadniona nieustępliwa walka o to, by dalszy wzrost funduszu płac nie wyprzedzał wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-8.94" who="#WłodzimierzLechowicz">To są cienie planu gospodarczego i budżetu na rok 1957. Są i jasne strony tego planu. Należą do nich przede wszystkim, dostrzegalne nawet nie dla znawcy, ogromne wewnętrzne rezerwy zawarte w tym planie i możliwości znacznego przekroczenia planu, który został ustalony przez zakłady pracy oddolnie na pewno na zaniżonym poziomie, prawdopodobnie pod wpływem istniejącego systemu premiowania za wykonanie i przekroczenie planu.</u>
          <u xml:id="u-8.95" who="#WłodzimierzLechowicz">Okoliczność, że w planach jest przewidziany daleko większy wzrost zaopatrzenia materiałowego, niż wynikałoby to z planowanego wzrostu produkcji, dowodzi między innymi tego, że zakłady liczą się z możliwością przekroczenia planów. Dowodzi tego również poziom wykonania planu w I kwartale bieżącego roku i przekroczenie planowanych wskaźników wzrostu produkcji średnio o 3%.</u>
          <u xml:id="u-8.96" who="#WłodzimierzLechowicz">Plan przewiduje znaczny wzrost nakładów inwestycyjnych i wzrost środków na akcję kredytową dla rolnictwa, zwłaszcza indywidualnego, i dla rzemiosła. Jednocześnie obciążenia podatkowe gospodarki nieuspołecznionej zostały utrzymane na dotychczasowym poziomie, a w odniesieniu do wielu grup drobnych wytwórców zostały znacznie obniżone.</u>
          <u xml:id="u-8.97" who="#WłodzimierzLechowicz">Odstąpiono wreszcie od systemu „domiarów”, wprowadzono ryczałty podatkowe, uproszczono system podatkowy, zastosowano system ulg podatkowych dla rzemieślników, obniżono progresję podatku gruntowego dla chłopów. Jeśli za tym pójdzie wydatniejsze polepszenie zaopatrzenia materiałowego dla rzemiosła i dla rolnictwa, czego niestety w planie nie widać, powinnoby to dać w efekcie znaczny wzrost masy towarowej na rynku, produkcji rolnej i rzemieślniczej, jak również wzrost zatrudnienia w obu tych dziedzinach gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-8.98" who="#WłodzimierzLechowicz">Plan gospodarczy i budżet na rok 1957 są cyfrowo zbilansowane, jednak gołe cyfry zdają się wskazywać, że jest to plan wegetatywny, plan mało ambitnych zamierzeń i słabo mobilizujących zadań. W istocie rzeczy okazuje się, przy bliższej analizie cyfr, że jest to plan wielkich możliwości i wielkiej odnowy, plan rozrachunku z przeszłością i wejścia na nową drogę.</u>
          <u xml:id="u-8.99" who="#WłodzimierzLechowicz">Wysoka Izbo! W wyborach styczniowych społeczeństwo obdarzyło nas kredytem zaufania. Ten kredyt mógłby okazać się krótkoterminowym, gdybyśmy nie zdołali wytknąć właściwej drogi ku odnowie, ku poprawie zbyt nieraz jeszcze ciężkiej sytuacji człowieka pracy w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-8.100" who="#WłodzimierzLechowicz">Plan zdaje się spełniać to zadanie, pokazuje jedyną możliwą drogę wyjścia z trudności — oddaj e w ręce samego społeczeństwa, w ręce robotników i inteligentów, w ręce chłopów i rzemieślników losy naszej gospodarki, naszego kraju i całej naszej przyszłości, losy socjalizmu w naszym kraju. Realizacja tego planu i znaczne jego przekroczenie w zakresie wzrostu produkcji, wydajności pracy, obniżenia kosztów i wzrostu akumulacji — może i powinna stać się przełomowym etapem na drodze uzdrowienia naszej gospodarki dla dobra i pożytku człowieka pracy w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-8.101" who="#WłodzimierzLechowicz">Od nas, posłów, również wiele zależy, czy i w jakim stopniu to wielkie zadanie zostanie spełnione. Jeśli potrafimy wobec naszych wyborców ożywić kolumny suchych cyfr planu i budżetu i napełnić je żywą ludzką treścią, którą zawsze i nieodmiennie stanowi przede wszystkim ludzka praca, jeśli potrafimy ugruntować w społeczeństwie przekonanie, że orientacja na własne siły jest zawsze najbardziej niezawodna, jeśli potrafimy rozniecić entuzjazm, umocnić wśród obywateli poczucie odpowiedzialności za interes społeczny i zmobilizować siły do najwydatniejszej i ofiarnej pracy — plan na rok 1957 zostanie wykonany ze znaczną nadwyżką, a wraz z tym zostanie wygrany pierwszy etap bitwy o nasz program wyborczy, bitwy o suwerenność, demokrację i socjalizm.</u>
          <u xml:id="u-8.102" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Remigiuszowi Bierzankowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#RemigiuszBierzanek">Wysoki Sejmie! Jest starym i dobrym zwyczajem parlamentarnym, że dyskusja nad całokształtem działalności Rządu odbywa się z okazji przedłożenia rocznych preliminarzy budżetowych, że toczy się w oparciu i w najściślejszym powiązaniu z długimi kolumnami liczb wyrażającymi twardą rzeczywistość: ograniczone możliwości finansowania takich czy innych zamierzeń, że spory i różnice zdań mają za przedmiot dodawanie i odejmowanie, skreślanie i dopisywanie pozycji kredytowych. I my otrzymaliśmy preliminarze budżetowe: wiele dziesiątków stronic wypełnionych tysiącami liczb.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#RemigiuszBierzanek">Czy jednak można powiedzieć, że liczby nam przedłożone odpowiadają realnie istniejącym wartościom i proporcjom w naszej gospodarce narodowej? Czy — obejmując w państwie typu socjalistycznego lwia część procesów produkcyjnych i dystrybucyjnych — dają nam choćby tylko orientacyjny i przybliżony, ale rzeczywisty obraz wyników gospodarowania państwa i przedsiębiorstw państwowych? Nikt chyba nie zaryzykuje odpowiedzi pozytywnej na te pytania.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#RemigiuszBierzanek">Pozwolę sobie przytoczyć parę tylko przykładów dysproporcji w naszym rachunku gospodarczym. Podstawowy artykuł naszego handlu wewnętrznego i zagranicznego — węgiel, figuruje w kosztach przedsiębiorstw zaledwie w 1/10 tego, co kosztuje na rynkach światowych; dolar z eksportu węgla kosztuje nas 7,5 zł, z eksportu cukru — 34 zł, z eksportu penicyliny — 300 zł, a z eksportu niektórych innych artykułów — ponad 400 zł. W budżecie zaś figuruje dopłata ponad 7,5 mlrd do przemysłu węglowego, który w istocie rzeczy należy do najbardziej dochodowych działów naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#RemigiuszBierzanek">Przy takim stanie rachunku słyszeliśmy na jednej komisji, że absolutnie nie opłaca się u nas wykorzystywanie siły wodnej rzek i budowa elektrowni na rzekach, wszędzie uważanych za najtańsze źródło energii, ponieważ u nas wypada to znacznie drożej od elektrowni pracujących na węglu, który — jako węgiel produkcyjny — kosztuje około 70 zł za tonę.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#RemigiuszBierzanek">Na innej komisji skarżył się prezes centrali spółdzielczej, że gminne spółdzielnie nie przejawiają entuzjazmu do wydobywania torfu, ponieważ koszty jego wydobycia są niewspółmiernie wysokie w porównaniu z ceną i wartością cieplną węgla.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#RemigiuszBierzanek">W rezultacie należymy w świecie do krajów najbardziej beztrosko gospodarujących węglem, a próby wyjścia z tego stanu przez zastąpienie węgla czym innym są u nas — wobec fikcyjności rachunku — nieopłacalne. Tak jest w wielu innych działach naszej gospodarki. Jeśli natomiast chodzi o układ i treść tegorocznych przedłożeń rządowych, z zadowoleniem pragnę podkreślić, że w poważnym stopniu odbiegają one od preliminarzy lat ubiegłych, kiedy to — jak stwierdził jeden z naszych najwybitniejszych znawców finansów „nieprzenikniona zasłona otaczała szklaną kasę państwową, gospodarka finansowa zamknęła się w kręgu administracyjnym... a w dziedzinie nauki powstało zjawisko: polska nauka finansów bez danych finansowych o Polsce”.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#RemigiuszBierzanek">Tegoroczne preliminarze nie są już, jak w latach ubiegłych, kilkustronicowym zestawieniem wydatków w kilku ogólnych grupach. Z zadowoleniem również pragnę skonstatować, że ministerstwa — w szczególności mogę to powiedzieć o Ministerstwie Handlu Wewnętrznego — chętnie udzielały nam więcej i bardziej szczegółowych informacji niż podane w preliminarzach. Niemniej jednak preliminarze tegoroczne — mimo poważnego kroku naprzód — nie dają jeszcze wystarczająco jasnego obrazu naszej gospodarki także ze względu na system budżetowania. Wymagają w szczególności specyfikacji i bliższego liczbowego udokumentowania wielomiliardowe „dodatnie” i „ujemne różnice budżetowe”.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#RemigiuszBierzanek">Komisja Budżetowa napotkała na duże trudności w swym dążeniu do ustalenia choćby w przybliżeniu rezerw skarbowych, jakie mogą być do dyspozycji w tym roku. Istotne bowiem z punktu widzenia ekonomicznego pozycje budżetu — tzw. różnice dodatnie i ujemne, których podstawą jest rentowność przedsiębiorstw państwowych i transakcji z innymi krajami — wymykają się z naszego pola widzenia.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#RemigiuszBierzanek">Do paradoksu prowadzi także budżetowanie w zakresie wzajemnych stosunków między budżetami terenowymi i budżetem centralnym. W tym zakresie budżet oparty jest na centralizmie zgodnie z teorią, że państwo więcej daje niż bierze. Rezultatem jest, że najwięcej dotacji dajemy najbogatszemu województwu katowickiemu, bo 2.680 mln zł, a najmniej biednym województwom: koszalińskiemu i opolskiemu, bo po 600 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#RemigiuszBierzanek">Jeżeli o tym mówię, to nie dlatego, żeby domagać się realnego i bardziej pełnego przedłożenia rachunkowego już w tym roku. Życie gospodarcze nie znosi gwałtownych zmian, zbyt wielka rewolucyjność, jak na przykład jakieś gwałtowne podniesienie ceny węgla bez odpowiednich innych zmian oraz podniesienia płac, byłaby tutaj awanturnictwem. Byłyby nim także gwałtowne zmiany w systemie budżetowania i w rachunku ekonomicznym, jeżeli wziąć pod uwagę, że w latach minionych liczby statystyczne i wskaźniki pełniły zbyt często — jak się to mówi wśród fachowców — funkcję środka służącego do zaklinania wężów i nie jest rzeczą ani łatwą ani prostą zaprzęgnąć te liczby do zupełnie innej funkcji społecznej, i to w tak krótkim czasie jaki nas dzieli od Października.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#RemigiuszBierzanek">Wnioski, jakie pragnę wyprowadzić z tego stanu rzeczy, są następujące:</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#RemigiuszBierzanek">1) Rząd powinien już w najbliższej przyszłości podjąć kroki w celu dokonania dalszych istotnych zmian w systemie budżetowania, ażeby preliminarze, jakie będą przedłożone Sejmowi w przyszłym roku, dawały bardziej pełny obraz naszej gospodarki. W szczególności pragnęlibyśmy widzieć w preliminarzach lub w załącznikach do preliminarzy dane liczbowe dotyczące przedsiębiorstw państwowych — przemysłowych, handlowych, komunikacyjnych, które by pozwalały na zorientowanie się, ile przedsiębiorstw w poszczególnych działach gospodarki państwowej jest rentownych, a ile deficytowych, jak wielka jest rentowność względnie deficytowość w poszczególnych grupach przedsiębiorstw, jak przedstawia się układ kosztów w najważniejszych grupach wydatków, chociażby tylko w tym zakresie, jak to figuruje w budżetach przedwojennych w odniesieniu do monopoli i ówczesnych przedsiębiorstw państwowych. Od sprawności działania i wyników operacyjnych jednostek gospodarujących, a więc w naszym ustroju w ogromnym stopniu przedsiębiorstw państwowych — zależy wysokość dochodu narodowego, a tym samym stopy życiowej społeczeństwa. Moglibyśmy natomiast — bez szkody dla uprawnień Sejmu — darować naszym budżetowcom trud specyfikowania, jak dotychczas, w każdym ministerstwie i urzędzie centralnym wpływów i wydatków np. z tytułu prowadzenia żłobków i przedszkoli. Wystarczy tutaj jedno saldo dla całej administracji centralnej.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#RemigiuszBierzanek">2) Jest naszym prawem i obowiązkiem właśnie wobec takiego obrazu rzeczywistości, ażebyśmy nie ograniczali się do samych tylko liczb, lecz jak najszerzej uwzględniali w dyskusji nad budżetem realnie istniejące stosunki. Dewizą w tych warunkach powinno być: jedno spojrzenie do tych ksiąg, a dwa spojrzenia do księgi naszego życia.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#RemigiuszBierzanek">3) Jest naszym obowiązkiem pilne śledzenie, czy i w jakim zakresie w poszczególnych działach gospodarki wchodzimy na drogę prawdziwego gospodarowania, opartego na sprawdzianach liczbowych, czy istnieją zamierzenia w tym względzie, czy wkraczamy — choćby stopniowo — na twardy grunt rachunku gospodarczego. Od tego bowiem zależy w dużym stopniu dzieło naprawy naszej gospodarki, od tego zależy także skuteczne wykonywanie w przyszłości przez Sejm i społeczeństwo istotnego prawa kontroli.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#RemigiuszBierzanek">Duża część tego społeczeństwa rozumie dobrze, że w naszej sytuacji gospodarczej konieczna jest cierpliwość i że polepszenie sytuacji nie może nastąpić od razu, ale chciałaby widzieć już obecnie perspektywy bardziej racjonalnej gospodarki i instytucjonalne gwarancje bardziej skutecznej kontroli sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#RemigiuszBierzanek">Pragnę w dzisiejszym przemówieniu poświęcić kilka uwag naszej gospodarce na jednym odcinku — w handlu wewnętrznym i w spółdzielczości. Jest to dział najbardziej bezpośredniego, codziennego styku zwykłego obywatela z działaniem praw ekonomicznych, z zależnościami pomiędzy ceną i obecnością towaru w sklepie a jego kosztem, podażą i popytem, styku ze sprawnością naszej uspołecznionej gospodarki. Wiadomo bowiem, że nasz handel jest w lwiej części handlem uspołecznionym — państwowym i spółdzielczym. I dobrze, że tak jest, gdyż nie ulega dla mnie żadnej wątpliwości, że w naszych warunkach, w warunkach budowy socjalizmu, kiedy zadaniem handlu jest nie zysk, lecz zaopatrzenie ludności i przeciwdziałanie spekulacji — funkcje takie może i powinien spełniać nie handel prywatny, ale przede wszystkim handel uspołeczniony, państwowy i spółdzielczy, w ścisłym współdziałaniu i w zależności od swej większej lub mniejszej przydatności i sprawności.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#RemigiuszBierzanek">Przyjrzyjmy się bliżej pracy handlu uspołecznionego.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#RemigiuszBierzanek">Istnieją u nas trzy kategorie przedsiębiorstw tego handlu:</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#RemigiuszBierzanek">1) przedsiębiorstwa ekstra-klasy, jak „Delikatesy”, „Galluxy”, o wysokiej marży kalkulacyjnej i uprzywilejowanym zaopatrzeniu,</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#RemigiuszBierzanek">2) przedsiębiorstwa I klasy — MHD,</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#RemigiuszBierzanek">3) przedsiębiorstwa II klasy — spółdzielnie.</u>
          <u xml:id="u-10.21" who="#RemigiuszBierzanek">Jakie są wyniki gospodarowania w tych klasach? Przedsiębiorstwa ekstra-klasy dają znaczne dochody na skutek koncentrowania w nich towarów najbardziej atrakcyjnych, na ogół o dość wysokiej kalkulacji. Natomiast duży procent przedsiębiorstw MHD przynosi deficyt, i to często wielomilionowy deficyt. Na ogólną liczbę 657 przedsiębiorstw MHD — 113 zamknęło bilans za 1956 rok deficytem o łącznej wysokości 116 mln zł. Podkreślić trzeba z uznaniem, że w tegorocznych bilansach, odmiennie niż w poprzednich latach, uwzględniono postulat realności bilansów stwarzając odpowiednie rezerwy. Najgorsze wyniki osiągają przedsiębiorstwa MHD w wielkich miastach, w podcieniach „Delikatesów” i „Galluxów”, które otrzymują „śmietankę” towarową. W Warszawie jeden MHD — Południe przyniósł nomad 27 mln zł strat, MHD — Śródmieście 1.700 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-10.22" who="#RemigiuszBierzanek">A jak przedstawiają się wyniki gospodarcze w spółdzielniach spożywców? Bez porównania lepiej. Na ogólną liczbę 353 spółdzielni spożywców bilans ze stratami za rok 1956 zamknęło 17 spółdzielni na łączną sumę strat 13.200 tys. zł, przy czym straty przypadają głównie na spółdzielnie warszawskie i spółdzielnie w Szczecinie. W 1955 r. tylko 10 spółdzielni wykazało straty o wysokości ponad 7 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-10.23" who="#RemigiuszBierzanek">Do jakich wniosków prowadzi porównanie kosztów w MHD i w spółdzielniach?</u>
          <u xml:id="u-10.24" who="#RemigiuszBierzanek">Wskaźnik kosztów w MHD wynosił 6,83% od obrotu dla artykułów spożywczych, a 4,66% dla przemysłowych. W spółdzielniach spożywców łączny wskaźnik wynosił 5,94%. Należy wziąć pod uwagę, że spółdzielnie spożywców płacą 0,12% od obrotu na utrzymanie swojej centrali, Związku, gdy tymczasem zarząd centralny MHD utrzymywany jest z pieniędzy budżetowych, z podatków i zysków innych przedsiębiorstw państwowych; a następnie, że w kosztach spółdzielni spożywców figuruje około 0,1% od obrotu na cele szkoleniowe, które w handlu państwowym pokrywane są z budżetu państwowego. W rezultacie, jeżeli uwzględniany powyższe, otrzymamy wskaźnik dla kosztów spółdzielni 5,72%, gdy tymczasem ważona średnia dla MHD wynosi 6,25%. A zatem spółdzielnie spożywców mają koszty niższe o ponad 0,5% od obrotu, czyli pracują taniej o około.8%. Pomijam już sprawę bez porównania niższych mank w pionie spółdzielni spożywców Jak przedstawia się sytuacja na terenie Łodzi? Dwa przedsiębiorstwa MHD Ruda i Śródmieście wykazały straty blisko 6 mln zł, dwa inne ledwie zapięły bilans zyskiem 160 tys. zł. W tej samej Łodzi cztery spółdzielnie spożywców wykazały łącznie nadwyżkę w sumie 12.177 tys. zł. W jakich warunkach osiągały spółdzielnie swoje wyniki gospodarcze? O tym liczby nie mówią, ale jest rzeczą znaną i szeroko omawianą na wszystkich zebraniach, że spółdzielnie były na każdym odcinku dyskryminowane w porównaniu ze sklepami państwowymi: w zakresie zaopatrzenia ze źródeł scentralizowanych, w zakresie przydziału lokali, transportu, a nawet do niedawna w zakresie systemu płac i urlopów pracowników sklepowych.</u>
          <u xml:id="u-10.25" who="#RemigiuszBierzanek">Czy ten system trójpodziału przedsiębiorstw handlu uspołecznionego jest celowy? Wykształcił się on w latach minionych jako wyraz dążeń do ograniczenia spółdzielni spożywców, zepchnięcia jej do roli „ubogiego krewnego” socjalizmu w przejściowym okresie — do czasu jej pełnego upaństwowienia. Z drugiej zaś strony — jako wyraz „fasadowości” i „pałaców” także w dziedzinie handlu. System ten musi wywoływać dzisiaj najbardziej istotne zastrzeżenia, zarówno z punktu widzenia gospodarczego jak i społecznego. Z punktu widzenia gospodarczego — bo prowadzi przez lokowanie obrotów najbardziej korzystnych w uprzywilejowanych przedsiębiorstwach do zaniżenia marż i rentowności we wszystkich innych przedsiębiorstwach MHD i w spółdzielniach, co uniemożliwia podniesienie kultury handlu i modernizację urządzeń w sklepach położonych poza głównymi ulicami większych miast. W przełożeniu na język potoczny oznacza to urządzanie w sposób nowoczesny, często kosztem wielu milionów złotych, wielkich sklepów delikatesowych, a jednocześnie konieczność powstrzymania się od najbardziej niezbędnych wydatków na konieczne remonty i urządzenia w sklepach spółdzielczych. Ten system polityki handlowej pogłębia różnice w zaopatrzeniu i w wyglądzie sklepów, np. w Łodzi pomiędzy ulicą Piotrkowską a Bałutami i Widzewem, wywołuje głębokie i słuszne niezadowolenie wśród ludności robotniczej, która narzeka na zły wygląd i złe zaopatrzenie sklepów na przedmieściach i konieczność wędrówek na ulicę Piotrkowską, by tam zająć miejsce w kolejce przed „Delikatesami” dla zakupu cytryn czy masła. Na Komisji sejmowej Handlu Wewnętrznego' domagano się zdecydowanie likwidacji odrębnych przedsiębiorstw delikatesowych. Rada Narodowa m. Łodzi wypowiedziała się ostatnio za przekazaniem artykułów szerszego zapotrzebowania z „Galluxów” i „Delikatesów” do sklepów normalnych. Jeżeli to nastąpi, nie będzie chyba potrzeby utrzymywania odrębnego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-10.26" who="#RemigiuszBierzanek">Z punktu widzenia społecznego nie ma żadnego uzasadnienia, by w państwie typu socjalistycznego istniały odrębne uprzywilejowane przedsiębiorstwa handlowe dla prowadzenia sklepów reprezentacyjnych. Miarą poziomu kultury socjalistycznej, także kultury handlu socjalistycznego nie jest wygląd i zaopatrzenie pałaców handlowych w śródmieściach wielkomiejskich, ale wygląd i zaopatrzenie sklepów położonych w głuchej wsi i na przedmieściach robotniczych.</u>
          <u xml:id="u-10.27" who="#RemigiuszBierzanek">Druga sprawa — to stosunek do spółdzielczości spożywców. W latach minionych ustalono z góry, że spółdzielnie spożywców muszą ustąpić miejsca rzekomo wyższej formie gospodarowania — sklepom państwowym. Podejmowano wiele środków, ażeby przystosować życie do schematu. Nie przydzielano spółdzielniom zupełnie lokali w nowych budynkach i osiedlach, ażeby znikły wraz ze starymi domami. Odcięto młodzież od spółdzielczością likwidując spółdzielnie uczniowskie i szkolnictwo spółdzielcze. Ustalono takie marże dla spółdzielni i narzucono spółdzielniom taki podział nadwyżek, ażeby nie mogły świadczyć swoim członkom żadnych korzyści materialnych, doprowadzono do stanu, że członkostwo spółdzielni nie dawało prawie żadnych korzyści materialnych, a tylko stwarzało fikcję, że się ma prawa organizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-10.28" who="#RemigiuszBierzanek">W ostatnich miesiącach — po Październiku — Rząd dokonał wiele na odcinku spółdzielczym. Przywrócono do życia spółdzielczość mieszkaniową, mleczarską, uwzględniono w dużym stopniu, choć nie całkowicie, postulaty spółdzielczości owocarsko-warzywniczej. Mimo deficytowości państwowego handlu warzywami i owocami państwo nie chcę zrezygnować jeszcze z handlu pietruszką i kapustą, jak sobie żartują spółdzielcy.</u>
          <u xml:id="u-10.29" who="#RemigiuszBierzanek">W trakcie załatwiania jest sprawa spółdzielczości oszczędnościowo-pożyczkowej. Co jednak najważniejsze, pozwolono spółdzielniom rzeczywiście decydować o własnych sprawach organizacyjnych. Zwolniony o spółdzielców od obowiązku wybierania „prezesów” i członków władz „ wytypowanych” i „przywiezionych w teczkach”. Zwrócono spółdzielniom samorządność i sens istnienia.</u>
          <u xml:id="u-10.30" who="#RemigiuszBierzanek">Przez cały kraj przechodzi obecnie — w okresie walnych zgromadzeń — fala odnowy spółdzielczości, w wielu środowiskach, zwłaszcza na wsi, przybiera ona formy niezwykle aktywnej inicjatywy społecznej. Społeczeństwo zgłasza swą gotowość bezpośredniego i czynnego udziału w organizowaniu i prowadzeniu przedsiębiorstw spółdzielczych różnego rodzaju dla lepszego zaspokojenia swych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-10.31" who="#RemigiuszBierzanek">Przed nami staje w tym roku historyczna alternatywa: czy potrafimy z entuzjazmu narodowego, którego świadkami byliśmy w okresie Października, stworzyć źródło trwałej energii społecznej w postaci różnych form samorządu gospodarczego i zużytkować tę energię dla naprawy naszej gospodarki, dla przekształcenia naszego socjalizmu w socjalizm uspołeczniony i ludzki. Z obecnych trudności gospodarczych nie wyjdziemy bez udziału szerokich mas w naprawie naszej gospodarki, w usuwaniu z niej korupcji i marnotrawstwa. Jeżeli na odcinku przemysłu przywiązujemy słusznie wielką wagę do pracy rad robotniczych, to w innych dziedzinach gospodarki, m. in. w handlu, formą samorządu może być tylko spółdzielczość.</u>
          <u xml:id="u-10.32" who="#RemigiuszBierzanek">Rozwój spółdzielczości nie może jednak nastąpić w drodze nowego jakiegoś schematu narzuconego społeczeństwu, musi być dziełem samego społeczeństwa. Tak samo dziełem spółdzielców musi być usunięcie ze spółdzielczości nadmiernego centralizmu i biurokratyzmu, który często upodabniał placówkę spółdzielczą do złego urzędu państwowego. Ale z drugiej strony z naszego ustawodawstwa, z naszej polityki gospodarczej, z naszego odgórnego planowania należy usunąć jak najprędzej wszystko to, co utrudnia rozwój inicjatywy społecznej, wszystko to, co jest pozostałością tych schematów i teorii z lat ubiegłych, które nie zdały u nas egzaminu. Należy uczynić wszystko, i to możliwie rychło, ażeby otworzyć „zieloną drogę” dla rozwoju spółdzielczości i to nie tylko na wsi, ale także i w mieście.</u>
          <u xml:id="u-10.33" who="#RemigiuszBierzanek">Jakie są potrzeby spółdzielni spożywców? Trzeba wyciągnąć wnioski z liczb obrazujących wyniki gospodarcze handlu państwowego i spółdzielczego. Należy stworzyć warunki i możliwości, ażeby spółdzielnie spożywców tam, gdzie pracują taniej i lepiej od handlu państwowego, przejęły w pewnym zakresie stopniowo jego funkcje. Jestem głęboko przekonany, że państwo nowoczesne, a zwłaszcza państwo typu socjalistycznego, musi kierować procesami wymiany handlowej i w tym celu powinno posiadać pewną ilość przedsiębiorstw, by interweniować na rynku dla realizacji najważniejszych zadań polityki ekonomicznej; ale nikt mnie nie przekona, że istota socjalizmu polega na tym, by wszędzie lub prawie wszędzie państwo musiało prowadzić sklepy detaliczne, zwłaszcza wówczas gdy daje to straty i gdy spółdzielnie pracują lepiej. Dla popularności socjalizmu na pewno będzie lepiej, gdy taki czy inny błąd w zaopatrzeniu popełni od czasu do czasu spółdzielnia, zarządzana przez ludzi pochodzących z wyboru i przez nich źle kontrolowanych, aniżeli państwo socjalistyczne.</u>
          <u xml:id="u-10.34" who="#RemigiuszBierzanek">Mówi się u nas dużo o modelu polskiego socjalizmu. Nie przesądzając takich czy innych projektów perspektywicznych naszych ekonomistów wydaje się, że śmielej powinniśmy realizować, i to już obecnie, bez czekania na rozstrzygnięcie ustrojowe, jedną, jak sądzę zupełnie bezsprzeczną zasadę: usuwajmy i zacieśniajmy, na podstawie naszych, doświadczeń i rachunków trzeźwo analizowanych, wszystkie te formy gospodarki uspołecznionej, które pracują źle które dają deficyt, a rozszerzajmy i upowszechniajmy to, co pracuje lepiej, co daje pozytywne wyniki gospodarcze i społeczne. Jeżeli zaczniemy to robić już teraz, nie czekając na pełny obraz nowego modelu, to być może rezultatem ubocznym naszego działania, zgodnego ze zdrowym rozsądkiem, będą właśnie nowe, odpowiednie dla nas formy ustrojowe.</u>
          <u xml:id="u-10.35" who="#RemigiuszBierzanek">W swoim czasie, sto lat temu, w parlamencie francuskim reakcyjny polityk Thiers w głosowaniu nad wydatkami na organizowanie warsztatów narodowych domagał się uwielokrotnienia preliminowanej na ten cel sumy. Argumentował, że będąc przeciwny tym warsztatom, jako formom utopijnym, pragnie, ażeby więcej milionów wydano na ten eksperyment, bo wydając więcej, naród francuski dłużej sobie to zapamięta i na długie lata wyrzeknie się wszelkich eksperymentów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-10.36" who="#RemigiuszBierzanek">My dziś znajdujemy się w innej sytuacji. Wydaliśmy przed kilku laty wiele milionów na Państwową Centralę Handlową, ażeby przy jej pomocy zwalczyć „Społem”. Dobrze byłoby ogłosić rachunek strat za cały ten okres i w ogóle byłoby rzeczą wskazaną ogłaszanie bilansów wszystkich przedsiębiorstw uspołecznionych. Wiele milionów kosztowało nas popieranie różnych sztucznych zcentralizowawanych form handlu państwowego i ograniczanie rodzimej naszej formy — handlu spółdzielczego.</u>
          <u xml:id="u-10.37" who="#RemigiuszBierzanek">Wyciągnijmy wnioski z liczb i faktów. Na naszym odcinku zamiast eksperymentu wystarczy sumienna analiza liczb. Można się uprzeć i wydając miliony złotych nadal eksperymentować z nadmiarem detalu państwowego w handlu. Ale ten eksperyment nie podniesie naszej stopy życiowej, ani nie stanie się formą socjalizmu, zgodną z wolą szerokich rzesz konsumentów.</u>
          <u xml:id="u-10.38" who="#RemigiuszBierzanek">Warunkiem rozwoju spółdzielni spożywców jest rozszerzenie jej asortymentu w zakresie artykułów przemysłowych masowego zapotrzebowania, ażeby mogła szerzej zaspokoić potrzeby członków i osiągnąć wyższe marże, które by pozwoliły jej wypłacać członkom zwroty od zakupów.</u>
          <u xml:id="u-10.39" who="#RemigiuszBierzanek">Ciągle nie załatwiona jest sprawa marż hurtowych, wówczas gdy spółdzielnia zakupuje towar bezpośrednio u producenta. W świetle obowiązujących zarządzeń zazwyczaj jest tak, że jeżeli spółdzielnia kupi coś bezpośrednio z fabryki, czy z innej jakiejś spółdzielni, to zdawałoby się, że według wszelkich praw logiki gospodarczej marżę hurtową powinny podzielić pomiędzy siebie, w takim lub innym stosunku, spółdzielnia i zakład wytwórczy, co miałoby duże znaczenie także dla rad robotniczych i przyczyniłoby się do likwidacji zbędnych ogniw. Tymczasem wciąż jest tak, że spółdzielnie marżę hurtową muszą często odprowadzać do hurtowni, która poza zaksięgowaniem nie brała żadnego udziału w transakcji.</u>
          <u xml:id="u-10.40" who="#RemigiuszBierzanek">Miarą przerostu hurtu i centralizmu w naszym handlu są dane statystyczne dotyczące zatrudnienia. Na 545 tys. osób zatrudnionych w handlu zaledwie 221 tys. pracuje w detalu, w hurcie pracuje aż 142 tys., a w administracji tzw. wydzielonej — aż 82 tys.</u>
          <u xml:id="u-10.41" who="#RemigiuszBierzanek">Zrealizowanie postulatów spółdzielni w zakresie marży pociągnie za sobą szereg korzystnych konsekwencji ekonomicznych. Najpierw pozwoli zwiększyć stan zatrudnienia w spółdzielniach. Ministerstwo Finansów ucieka się w tym względzie do środków doraźnych, które mimo dobrych chęci budzą zastrzeżenia co do zasady. Tak więc zarządzenie Nr 20 z 15 lutego br. przewiduje dotacje dla spółdzielni na dodatkowe zatrudnienie, ale tylko w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-10.42" who="#RemigiuszBierzanek">Pragnę zapytać Obywatela Ministra Finansów, dlaczego przyznaje ten przywilej tylko Warszawie, skoro wiadomo, że w innych miastach, np. w Łodzi, zagadnienie bezrobocia występuje w znacznie ostrzejszej postaci niż w Warszawie. Czy nie byłoby bardziej celowe załatwienie tej sprawy w formie generalnej i bardziej ekonomicznej, np. przez przyznanie ulg podatkowych czy też dodatków marżowych dla wszystkich spółdzielni, które zwiększą stan zatrudnienia?</u>
          <u xml:id="u-10.43" who="#RemigiuszBierzanek">Tak np. w Łodzi spółdzielnie spożywców zatrudniły już systemem chałupniczym 180 kobiet, głównie przy wyrobie dziecinnej konfekcji, której brak na rynku. Spółdzielnie jednak nie mogą doprosić się odpowiedniego zaopatrzenia w niektóre rodzaje surowca ze źródeł państwowych i zmuszone są zakupywać go z drugiej ręki po cenach wyższych. Przeszkadza to w rozwinięciu tej akcji na szerszą skalę.</u>
          <u xml:id="u-10.44" who="#RemigiuszBierzanek">Proponowałbym, ażeby Ministerstwo Finansów — za wzorem Warszawy — udzieliło dla naszych spółdzielni pomocy finansowej, ale tylko w zakresie pokrywania różnic w cenach zakupu pomiędzy ceną urzędową, po której spółdzielnia kupić nie może, i ceną rynkową. Korzyść będzie dwojaka: zapewnimy równy start spółdzielni spożywców, a jednocześnie — na tym wąskim chociaż odcinku — będziemy wszyscy wiedzieli, ile nas kosztuje dyskryminacja placówek spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-10.45" who="#RemigiuszBierzanek">Usunięcie dyskryminacji spółdzielni w zakresie asortymentu i podniesienie dochodowości pozwoliłoby wreszcie wejść spółdzielniom na tory zdrowej ekonomiki spółdzielczej. Obecnie jest tak, że członek nie ma prawie żadnej korzyści materialnej z tytułu członkostwa, a udział jego jest symboliczny, bo wynosi 75 zł. Zdrowa gospodarka spółdzielcza wymaga, by udział był znacznie wyższy, z możliwością wpłaty ratami, ale też by spółdzielnia dobrze gospodarująca mogła wypłacić rocznie członkowi, systematycznie zaopatrującemu się w sklepie spółdzielczym, te 100, 200, czy 300 zł w formie zwrotu od zakupów. Nie zostanie przez to nasz robotnik i inteligent kapitalistą, a inne, bardziej realne będzie zainteresowanie członka sprawami spółdzielni, inaczej toczyć się będzie dyskusja na walnym zgromadzeniu.</u>
          <u xml:id="u-10.46" who="#RemigiuszBierzanek">Ważną, do pewnego stopnia prestiżową, sprawą jest postulat zwrotu spółdzielniom spożywców ich własności, tak jak się to dzieje obecnie w spółdzielczości mleczarskiej. Odebranie spółdzielniom spożywców i Związkowi „Społem” zakładów wytwórczych, będących ich własnością, dokonane zostało bez podstaw prawnych i to „wywłaszczenie” — bo tak się je nazywa w terenie — nie posiada żadnego uzasadnienia społecznego. Był to majątek, który powstał w wyniku wyrzeczeń się na walnych zgromadzeniach i na zjazdach spółdzielczych z podziału nadwyżki na cele rozbudowy gospodarstwa spółdzielczego. Ten majątek, będący uprzedmiotowioną pracą szerokich mas członkowskich, trzeba zwrócić prawowitemu właścicielowi. W przypadkach, gdyby zwrot pociągnąć miał za sobą nonsensy ekonomiczne, należy zwrot zastąpić rozliczeniem się z organizacjami spółdzielczymi. Takie słowa jak: Dwikozy, Kielce, Włocławek, Toruń — mają po dzień dzisiejszy żywą treść w środowisku spółdzielczym. Trudno byłoby obecnie namawiać walne zgromadzenia do rezygnacji z części nadwyżki na inwestycje, dopóki na zawsze nie ustalimy zasady, że własność spółdzielni bez zgody członków nie może być zabrana i że to, co źle zrobiono, zostanie naprawione.</u>
          <u xml:id="u-10.47" who="#RemigiuszBierzanek">Ważną sprawą jest przyznanie Związkowi Spółdzielni Spożywców uprawnień w zakresie hurtu i planowania, jakie posiada CRS.</u>
          <u xml:id="u-10.48" who="#RemigiuszBierzanek">Inne sprawy spółdzielcze zostawmy spółdzielcom. Na tym odcinku dokonano wiele w ostatnich miesiącach. Walne zgromadzenia przebiegają dziś prawie wszędzie w atmosferze demokratyzacji i swobody dyskusji, inaczej niż w latach poprzednich. Usunięto już wiele nonsensów gospodarczych, naprawiono wiele krzywd osobistych, umożliwiono powrót do pracy wielu zasłużonym spółdzielcom usuniętym w latach poprzednich, jakkolwiek trzeba stwierdzić, że nie wszystko jeszcze tutaj zrobiono — W procesie demokratyzacji istnieją jeszcze tu i ówdzie pewne zahamowania i próby odgórnego ryglowania na różnych szczeblach. Działa i w naszej dziedzinie jak gdzie indziej znana teoria, wygodna dla wielu biurokratów, którą można by streścić w słowach: nic nie mamy osobiście przeciwko demokratyzacji, owszem, osobiście bardzo popieramy, ale po co się śpieszyć i „wychylać się”, skoro zjazd Partii odłożony i nie wiadomo co być może. Jestem głęboko przekonany, że tę cyniczną teorię przekreśli bieg naszego życia i przekreślają ją już obecnie na wielu walnych zgromadzeniach członkowie spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-10.49" who="#RemigiuszBierzanek">Niepokojącym zjawiskiem w naszym handlu uspołecznionym, zwłaszcza państwowym, ale nie tylko państwowym, jest płynność kadr i częste lekceważenie fachowych kwalifikacji. W niektórych przedsiębiorstwach płynność kadr przybiera zastraszające rozmiary, uniemożliwiając prowadzenie jakiejkolwiek racjonalnej gospodarki. Nie jest zapewne przypadkiem, że w przodującym pod względem deficytowości MHD Warszawa-Południe zmiany personelu w szeregu sklepów współzawodniczyły z rotacją towarów. Nowy system płac dla pracowników sklepowych nie sprzyja zupełnie stabilizacji pracowników — nie uwzględniono, niestety, skromnego postulatu Związku Zawodowego w sprawie dodatków za kwalifikacje i wysługę lat. Zarządzenie Ministerstwa w sprawie wymagań kwalifikacyjnych w handlu jest pierwszym krokiem we właściwym kierunku, przyjęte jednak wymagania są zbyt niskie i istnieją furtki dla ich ominięcia. Tak np. można zostać wykwalifikowanym sprzedawcą po dwuletniej szkole i roku praktyki, a więc już w wieku siedemnastu lat, gdy np. w NRD kierownik sklepu w mieście musi mieć maturę. W systemie płac obowiązującym, zarobki w mieście dyrektora przedsiębiorstwa są tak niskie, że często co do wysokości zarobków figuruje on na liście płac w swym przedsiębiorstwie na trzydziestym lub czterdziestym miejscu.</u>
          <u xml:id="u-10.50" who="#RemigiuszBierzanek">Jak najszerzej należy stosować w handlu państwowym konkursy przy obsadzaniu stanowisk kierowniczych. Nie uzdrowimy stosunków, jeżeli nie będziemy twardo realizować dwóch zasad: fachowości i wykorzystania inicjatywy społecznej. Całe szpalty naszej prasy wypełnione są postulatami karania spekulujących pracowników handlu, jak gdyby przepis karny miał być wszechmocnym lekarstwem na niedomagania gospodarcze. A bardzo mało — stanowczo za mało — pisze się i mówi o warunkach ekonomicznych i organizacyjnych, które by pozwoliły stworzyć stały trzon uczciwych i fachowych pracowników handlu uspołecznionego.</u>
          <u xml:id="u-10.51" who="#RemigiuszBierzanek">Bardzo niepokojącym zjawiskiem jest kierunek naszej polityki w stosunku do inicjatywy prywatnej — w połączeniu z naszą błędną polityką cen. Jest faktem, że w chwili obecnej najdłuższe kolejki, poza okresem szczególnym, formują się przy zakupie artykułów nie pierwszej potrzeby, lecz przy sklepach i stoiskach z artykułami półluksusowymi, importowanymi. I nie tylko importowanymi. Jest rzeczą zupełnie niezrozumiałą, dlaczego te artykuły mamy sprzedawać po cenach dwa a nawet trzy razy niższych od cen rynkowych, dyktowanych przez prawo podaży i popytu. Zbliżenie cen oficjalnych do cen rynkowych na takie artykuły, jak poczynając od balowych rękawiczek a kończąc na motocyklach i samochodach, mogłoby wydatnie związać siłę nabywczą ludności i przynieść poważne wpływy budżetowe przy stosunkowo nieznacznym obciążeniu budżetów rodziny robotnika i nisko zarabiającego inteligenta, który zresztą niejednokrotnie kupuje te artykuły po cenach podwyższonych przez pośrednika. Obecny system cen jest źródłem korupcji w aparacie handlowym. Jest publiczną tajemnicą, że za posady w niektórych sklepach płaci się poważne sumy. Ten system sprawia, że dla inicjatywy prywatnej najbardziej ponętną i zyskowną jest funkcja polegająca na przechwytywaniu artykułów atrakcyjnych ze sklepów państwowych. Dziwimy się, że tak mało powstaje sklepów prywatnych tam, gdzie sieć jest najrzadsza, że najchętniej skupiają się w śródmieściach większych miast. Przy obecnej polityce cen i przeciekach z handlu państwowego najlepszym ekonomicznym punktem dla ulokowania sklepu prywatnego jest miejsce tuż pod „Galluxem” lub podobnym sklepem.</u>
          <u xml:id="u-10.52" who="#RemigiuszBierzanek">Sądzę, że obok naszej uspołecznionej gospodarki przez okres dłuższy niż jedno pokolenie może i powinna współistnieć gospodarka prywatna, jeżeli nie są obojętne wyniki gospodarowania i poziom naszego życia. Ale istnieją różne rodzaje inicjatywy prywatnej. Osobiście nie lękałbym się, gdyby np. w niektórych działach naszego drobnego przemysłu powstawały przedsiębiorstwa prywatne na podstawie koncesji wydawanej nawet na trzydzieści lat, zatrudniające kilkunastu i więcej robotników, także z własnym punktem zbytu, jeżeli ich właściciele angażują się kapitałowo na dłuższy okres czasu lub są specjalistami nie łatwymi do zastąpienia. Nie widzę bowiem w naszych warunkach ustrojowych szerszych możliwości stosowania wyzysku robotników przez przedsiębiorcę prywatnego. Natomiast poważne zastrzeżenia budzi polityka beztroskiego udzielania zgody na zakładanie małych nawet sklepików, działających w oparciu o koncesję wydawaną na czas nieograniczony, co jest interpretowane jako koncesje odwołalne każdej chwili, jeżeli sklepiki te mają charakter spekulacyjny, dezorganizują rynek i korumpują aparat państwowy, a opierają się w swojej działalności na zwulgaryzowanej zasadzie NEP-u: nie angażować się zbytnio, zarobić, ile się da, dopóki trwa odwilż. Całkowicie błędną jest tutaj teoria szczupaka wpuszczonego do sadzawki z karpiami, jeżeli wziąć pod uwagę, że w konkurencji z handlem uspołecznionym sklepy, prywatne formalnie, a zwłaszcza praktycznie, nie są w tym stopniu co handel uspołeczniony skrępowane owymi przysłowiowymi „dwoma tysiącami zarządzeń i instrukcji”.</u>
          <u xml:id="u-10.53" who="#RemigiuszBierzanek">Słyszeliśmy na Komisji oświadczenie Ministra Handlu Wewnętrznego, że w zakresie organizacji handlu zmierzamy zdecydowanie w kierunku decentralizacji, w kierunku przekazywania tych spraw radom narodowym. Nie jestem przeciwnikiem decentralizacji, ale do czego ona tutaj prowadzi? W jednym z miast powiatowych prezydium rady narodowej w ramach odwilży usiłuje usunąć sklep spółdzielczy z budynku ratuszowego, by przydzielić go kupcowi prywatnemu, argumentując, że spółdzielnia — mimo kilkuletniego już zajmowania sklepu — nie załatwiła sobie przydziału lokalowego. Gdyby decentralizacja tego rodzaju miała być konsekwentnie prowadzona, mielibyśmy do czynienia ze zjawiskiem, że w wyniku wyborów do takiej czy innej rady narodowej następowałaby masowa likwidacja sklepów jednego lub drugiego rodzaju.</u>
          <u xml:id="u-10.54" who="#RemigiuszBierzanek">Potrzebna jest tu jakaś linia polityczna, nie można beztrosko przekazywać wszelkich kompetencji radom, a później — jak to ma miejsce — ustnymi dyrektywami hamować władze lokalne, co nie jest najlepszą szkołą praworządności. Potrzebna jest ustawa określająca warunki rozwoju przede wszystkim drobnej wytwórczości i rzemiosła, a tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy handel uspołeczniony nie może spełnić zadań, także dla handlu prywatnego.</u>
          <u xml:id="u-10.55" who="#RemigiuszBierzanek">Błędna jest również teoria, modna ostatnio, że należy spychać sklepy prywatne ze śródmieścia na przedmieścia robotnicze i na wieś. Właśnie tam istnieją najkorzystniejsze warunki społeczne dla pracy spółdzielni, tam istnieje możność wyzwolenia inicjatywy społecznej i samorządności, która zapewnia wewnętrzną kontrolę placówki handlowej, kontrolę najważniejszą, której brak w handlu państwowym, Jeżeli podkreśliłem niewykorzystanie możliwości zwiększenia dochodów budżetowych w drodze elastycznej polityki cen na artykuły półluksusowe, to mam na myśli, nawet gdyby statystycznie poziom cen nieco się podniósł, zużycie tych sum przede wszystkim na najbardziej palące potrzeby społeczne, nie uwzględnione w naszym budżecie z braku środków.</u>
          <u xml:id="u-10.56" who="#RemigiuszBierzanek">Należą tu przede wszystkim emerytury tzw. „starego portfelu”. Bolesna to, dobrze znana wszystkim sprawa. Niełatwo pogodzić się z emeryturami ludzi pracy tej wysokości, tym bardziej, że właściwie mamy do czynienia tutaj z wywłaszczeniem oszczędności emerytalnych i wcieleniem ich w poprzednich latach do budżetu państwowego. Należą tu potrzeby naszych repatriantów, należą sumy niezbędne dla naszego szkolnictwa podstawowego i dla zwiększenia stanu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-10.57" who="#RemigiuszBierzanek">Głosować będę za uchwaleniem proponowanego przedłożenia rządowego, bo zdaję sobie sprawę z trudności gospodarczych, których nikt nie jest w stanie usunąć w krótkim czasie, i uważam za swój obowiązek udzielenie poparcia Rządowi, który realizuje program Października. Niemniej jednak nie mogę całkowicie pominąć tych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-10.58" who="#RemigiuszBierzanek">Jestem głęboko przekonany, że istnieją możliwości poczynienia poważnych redukcji wydatków jeszcze w tym roku i że szkoda wynikająca z tych redukcji będzie znacznie mniejsza niż pożytek społeczny i polityczny, płynący z przeznaczenia tych sum na wymienione wyżej cele.</u>
          <u xml:id="u-10.59" who="#RemigiuszBierzanek">Pragnę zaapelować do Rządu o najbardziej skąpe wydatkowanie w całym budżecie, a w szczególności o stopniową redukcję subwencji na wiele przedsiębiorstw takich, jak operetki, cyrkli, przedsiębiorstwa filmowe i zużycie zaoszczędzonych sum jeszcze w tym roku na najbardziej pilne, a nie uwzględnione w budżecie potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-10.60" who="#RemigiuszBierzanek">Warto rozważyć sprawę powołania pewnej ilości komisji sejmowych, z udziałem pracowników kontroli państwowej, dla poszczególnych grup najgorzej gospodarujących przedsiębiorstw państwowych, które po zbadaniu sprawy przedstawiły wnioski Sejmowi; przyczyniłoby się to niewątpliwie do likwidacji wielu „ujemnych różnic budżetowych” i do zwiększenia niedostatecznie dużych „dodatnich różnic”, bo tutaj przede wszystkim, a nie w budżecie administracyjnym, tkwią możliwości zaoszczędzenia poważnych sum. Być może, że działalność takich komisji stałaby się jedną z istotnych form wykonywania przez socjalistyczny parlament swych uprawnień kontrolnych. Wnioski w tej sprawie pozwolę sobie przedstawić w dyskusji nad ustawą o kontroli państwowej.</u>
          <u xml:id="u-10.61" who="#RemigiuszBierzanek">Wysoka Izbo! Istotą zła, jakie się u nas panoszyło przed Październikiem, było nie to, że budowano socjalizm i że popełniano przy tym błędy. Były w tym okresie także duże i niewątpliwe osiągnięcia. Obecnie też jest u nas dużo zła i nieprędko je usuniemy. Głównym złem epoki tzw. kultu jednostki było to, że droga do naprawy błędów, do zmiany na lepsze poprzez inicjatywę oddolną, poprzez dyskusję — była u nas zagrodzona i zaryglowana. Jedynym sposobem, który mógł otworzyć tę drogę, była eksplozja. I to nastąpiło. Ale eksplozja, ani nawet seria eksplozji i zamieszanie nie są w stanie dokonać naprawy naszej gospodarki i naszej moralności publicznej. Tego musi dokonać samo społeczeństwo, a obowiązkiem władz państwowych jest to ułatwić. Stąd wielkie historyczne znaczenie ustawy powołującej rady robotnicze, których prace należy doskonalić i rozwijać. Stąd znaczenie wszelkich form samorządu gospodarczego, chłopskiego i pracy w spółdzielniach wszelkich typów. Stąd znaczenie i wielkie nadzieje, jakie wywołało w społeczeństwie utworzenie Frontu Jedności Narodu, który powinien stać się platformą czynnej i stałej współpracy dla szerokiego wachlarza aktywu społecznego i politycznego. Powodzenie naszych wysiłków gospodarczych zależeć będzie w dużym stopniu od tego, czy i jak dalece uda nam się uczynić twórczymi i aktywnymi nasze organizacje samorządu robotniczego i spółdzielczego, w jakim stopniu przetworzymy entuzjazm październikowy w nurt spokojnej, intensywnej akcji dogłębnych reform, dokonywanych zgodnie z prawem i statutami.</u>
          <u xml:id="u-10.62" who="#RemigiuszBierzanek">Wiele się dzisiaj mówi, i słusznie, o niebezpieczeństwie upatrywania istoty Października w eksplozjach i permanentnej rewolucyjności. Ale też istnieje drugie, nie mniejsze niebezpieczeństwo ryglowania i stwarzania oporów dla inicjatywy społecznej przez ludzi przyzwyczajonych do starych metod, których jak sądzę — i to na pewno nie tylko ja sam — zbyt wielu pozostało na tych samych stanowiskach. Nietrudno dostrzec, że istnieje pomiędzy drugim i pierwszym niebezpieczeństwem związek przyczynowy. Im szerzej otworzymy drogę dla samorządności społeczeństwa, dla rozwoju form spółdzielczych i samorządu pracy, tym mniejsze będzie niebezpieczeństwo eksplozji, tym skuteczniej przeciwstawimy się nawrotowi starych metod odgórnego działania.</u>
          <u xml:id="u-10.63" who="#RemigiuszBierzanek">Droga do socjalizmu będzie nie tylko bardziej zgodna z właściwościami naszego społeczeństwa, ale szybciej doprowadzi nas do celu, jeżeli na wielu odcinkach mniej będziemy budowali socjalizm od góry, natomiast stworzymy szersze możliwości by on sam narastał w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-10.64" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#CzesławWycech">Ogłaszam przerwę obiadową do godz. 16.30.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14. min. 30 do godz. 16 min. 45.)</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-11.3" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Stefanowi Kisielewskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#StefanKisielewski">Wysoki Sejmie! Zanim powiem kilka uwag o budżecie i planie gospodarczym tegorocznym, chciałbym przypomnieć, z jakich pozycji, z jakiego stanowiska tu przemawiam.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#StefanKisielewski">Przemawiam w imieniu posłów Klubu Katolickiego „Znak”, który zrzesza ludzi nie mających w ciągu ostatnich 12 lat żadnego wpływu na to, co się w Polsce działo, pozostających poza obrębem życia publicznego, trwających na swego rodzaju emigracji wewnętrznej. Z tej emigracji powróciliśmy po wydarzeniach Października, doszedłszy do wniosku, że zaistniały warunki, żeby wziąć udział w życiu publicznym, żeby wziąć jakąś cząstkę odpowiedzialności i sądząc, że będzie to potrzebne dla kraju, weszliśmy do Sejmu symbolicznie tylko, w bardzo niewielkiej grupce.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#StefanKisielewski">W naszej ocenie spraw gospodarczych czy ustrojowych, spraw modelu, ważne jest to, że nie jesteśmy marksistami, ani nie jesteśmy specjalistami, chociaż Zdajemy sobie sprawę, że żyjąc w tym ustroju musimy myśleć kategoriami gospodarczymi tego konkretu, w którym się znajdujemy. Wobec tęgo w naszej ocenie spraw gospodarczych nie ma momentu porównywania ich z doktryną, zastanawiania się, o ile nasz model jest zgodny z doktryną, a o ile nie jest, o ile on do niej dąży, czy o ile się od niej oddala. Dla nas ważne są tylko dwa momenty: jeden — to dobro narodu polskiego, które niezależnie od poglądów czy światopoglądów jest w sprawach gospodarczych obiektywnie sprawdzalne, empirycznie sprawdzalne, a drugi — to problem, to punkt widzenia pewnych konieczności, konieczności zarówno historycznych, geopolitycznych, jak i konieczności po prostu faktów dokonanych.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#StefanKisielewski">Jest jasne, że o ile przez 12 lat budowało się w Polsce z wielkim wysiłkiem, z wielkim nakładem pracy i środków, pewien system gospodarczy, pewien model, to o ile chcę się ten model zmienić, czy poprawić, czy zreformować, to tego się nie zrobi ani w rok, ani w dwa, ani może nawet w 5 lat, że to jest w tych konkretnych warunkach praca żmudna i powolna. Dlatego też i obecny budżet tegoroczny uważamy za budżet konieczności — oczywiście można się spierać co do takich czy innych pozycji, ale zasadnicza jego koncepcja inna być nie mogła. To jest budżet przejściowy, w którym ludzie uważają, że reformy Października uwidoczniają się w nim za mato. Być może, że nie uwidoczniają się one w sposób uderzający, są tam jednak niewątpliwie zarodki tych istotnych reform, a jednocześnie jest jasne, że inaczej być nie mogło, tak jak powiedział jeden z przedmówców — życie gospodarcze nie znosi nagłych przeskoków, ta sprawa musi iść ewolucyjnie. Dlatego też wydaj e mi się, że za tym budżetem konieczności głosować muszą wszyscy, bo nie głosować za nim to byłaby czcza demonstracja, na którą nie może sobie pozwolić ktoś, kto nie ma innej koncepcji, czy innego planu, a wydaje się, że w tej sytuacji nikt by tej koncepcji nie przedstawił. To, że to jest budżet konieczności, świadczy o tym choćby fakt, że jesteśmy już w drugim kwartale, że zasadniczy kierunek działań gospodarczych już jest nadany, zasadniczy kierunek inwestycji, zasadnicza polityka, tak że uchwalenie tego budżetu jest po prostu swego rodzaju no... pewną formalnością.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#StefanKisielewski">Jednocześnie jednak nie ma powodu, żeby nie dać wyrazu tym wątpliwościom, i obawom, i niezadowoleniom, jakie nurtują społeczeństwo. Oczywiście społeczeństwo jest niecierpliwe, społeczeństwo jest nerwowe, społeczeństw o jest zmęczone, w minionym okresie żądano od społeczeństwa olbrzymich ofiar, które częstokroć okazały się nadaremne i dlatego może społeczeństwo dziś wykazuje nadmierną, pochopną niecierpliwość. Prawda, wszędzie rozlegają się te głosy: no, przecież to nie jest budżet Października, gdzież są te reformy, gdzie jest to nowe nastawienie gospodarki itd. Na tę niecierpliwość społeczeństwa składać się może i szereg przyczyn politycznych. Jedną z nich jest zachowanie jednak w dużym stopniu tajności naszego życia politycznego. Jeżeli chodzi o nasz odcinek, o Sejm, to uważam, że bardzo się źle stało, że posiedzenia komisji sejmowych, tzn. jedyna dotąd konkretna działalność Sejmu, nie były udostępnione publiczności, nie były udostępnione prasie. Jeśli chodzi o sprawozdania z działalności komisji, z posiedzeń komisji, które się ukazywały w takich pismach, jak „Trybuna Ludu”, czy „Życie Warszawy”, czy „Express”, to te sprawozdania były bez żadnego sensu, to były wyrywki niektórych przemówień, nie dające żadnego pojęcia o całokształcie debat na tych komisjach. A szkoda, bo społeczeństwo zbliżyłoby się może wtedy do tych prac tu dokonywanych i zrozumiałoby, że nie tak to łatwo przestawia się model, czy reperuje się poniesione w poprzednim okresie straty.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#StefanKisielewski">Jeśli chodzi o opinie gospodarcze nurtujące u nas, najważniejsza z nich, bardzo rozpowszechniona, jest ta, że nastawienie w. minionym okresie naszego całego wysiłku inwestycyjnego, wysiłku pracy na przemysł ciężki, na przemysł hutniczy i maszynowy, było sprzeczne z dyspozycjami surowcowymi, z dyspozycjami technicznymi i w ogóle z możliwościami Polski, i że w rezultacie zbudowaliśmy przemysł deficytowy, przemysł zależny od surowców importowanych, przy tym przemysł zbudowany z daleka od centrów nowoczesnej techniki, przemysł w dużym stopniu przestarzały.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#StefanKisielewski">Oczywiście, ktoś na to, powie, że eksportujemy przecież produkty tego przemysłu, że eksportujemy maszyny czy wagony. To prawda. Ale nikt z ręką na sercu nie powie, że eksportujemy je z dochodem. Oczywiście, w naszych warunkach nie jest możliwe dokładne obliczenie kosztów własnych, kosztów inwestycji, kosztów pracy, ale chyba nie ma najmniejszej wątpliwości, że kiedy sprzedajemy za granicę wagony czy jakąś maszynę za dewizy, to sprzedajemy ją bez uwzględnienia naszych własnych kosztów, sprzedajemy ją z obiektywnym deficytem.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#StefanKisielewski">Czy wniosek z tego, że przemysł jest deficytowy, że długo jeszcze będzie deficytowy, czy z tego wniosek, że należy odesłać setki tysięcy robotników na trawkę i zrezygnować z włożonych inwestycji? Oczywiście o tym nie ma mowy. Odwrotu z tej drogi nie ma. Jest tylko jedna jedyna droga, to znaczy droga przekształceń i modernizacji tego przemysłu, częściowej jego likwidacji, częściowego przeniesienia, ludzi do innych nowo stworzonych gałęzi przemysłu. Ale oczywiście to są marzenia, na to wszystko potrzeba kolosalnych kredytów, nie kredytów z naszego budżetu, ale kredytów zewnętrznych, po prostu jakiegoś zastrzyku. Bez tego problem zmodernizowania i urentownienia naszego ciężkiego przemysłu wydaje się nie do rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#StefanKisielewski">Drugi pogląd, bardzo w Polsce rozpowszechniony, to jest ten, że właściwą dziedziną, w której Polska mogłaby się stać producentem i pełnowartościowym eksporterem, byłby przemysł chemiczny — niektórzy mówią o przemyśle przetwórstwa rolnego. Tu oczywiście mamy węgiel. Moglibyśmy uruchomić produkcję przetworów węgla, jest ta legendarna siarka, której eksploatację należałoby uruchomić, ale i tu trzeba sobie zdać sprawę, że poziom produkcji przetwórczej węgla, produkcji chemicznej w takich Niemczech Zachodnich, czy Skandynawii jest tak wysoki, że to, żebyśmy mogli z nim konkurować, wymaga olbrzymich wkładów inwestycyjnych i szeregu lat czasu, żeby rzeczywiście ta produkcja stanęła na poziomie, który by umożliwił nam wyjście na rynki światowe.</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#StefanKisielewski">To tak samo bez wielkiego zastrzyku kredytowego wydaje się niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#StefanKisielewski">Trzeci problem, który wydaje się dziurą bez dna, to jest problem mieszkaniowy. To jest przecież zupełnie tragiczna historia.</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#StefanKisielewski">Dowiadujemy się, że jest przewidziana budowa 197 tys. izb, to znaczy 200 tys., powiedzmy, ogólnie. To jest cyfra właściwie katastrofalna, przecież rocznie jest u nas 400 tys. przyrostu naturalnego. I dalej — przyjeżdżają repatrianci ze Związku Radzieckiego, i dalej — trzeba wziąć ten nieobliczony procent walących się w Polsce izb, procent bardzo wielki. Rokrocznie rozbiera się, rokrocznie zawala się, zwłaszcza na Ziemiach Zachodnich, bardzo wielka ilość izb. Problem Ziem Zachodnich, to jest problem specjalny. One naprawdę grożą zawaleniem. Takie miasta jak Kłodzko, jak Świdnica, jak Jelenia Góra — wymagają bardzo daleko idących inwestycji, tam są jakieś wysychania gruntów, jakieś komplikacje i właściwie my możemy te miasta utracić. A trzeba wziąć pod uwagę, że są to miasta z bardzo pięknym uzbrojeniem kanalizacyjnym i elektrycznym. Niestety, przez brak akcji remontowej, przez niewłaściwe postawienie sprawy własności, przez cały szereg przyczyn — w tej chwili te ziemie są zagrożone zawaleniem się. I tu potrzebne są naprawdę bardzo daleko idące i bardzo szybkie środki. A tak samo nie widać, skądby te środki można wziąć.</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#StefanKisielewski">Jeżeli chodzi o przemysł budowlany, utopiono masę pieniędzy w prefabrykacjach, w budowlanych materiałach prefabrykowanych, które okazały się niepraktyczne i kosztowne. Zniszczono masę cegielni. W tej chwili materiałów budowlanych nie ma, nie ma cegły, nie ma drzewa, nie ma cementu, nie ma dachówek. Według obliczeń fachowców, aby zachować zagęszczenie takie, jakie jest obecnie, należałoby wybudować 385 tys. izb, zamiast 200 tys., aby zaś uzyskać postęp odpowiadający temu postępowi, jaki jest w krajach sąsiednich, w Związku Radzieckim, czy na Zachodzie — 555 tys. izb. Więc jasne jest, że my na to nie mamy. Nie ma ani tych materiałów, ani pieniędzy na to.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#StefanKisielewski">Skąd wziąć kredyty?</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#StefanKisielewski">Nasz bilans handlowy i płatniczy jest ujemny, a jedynym naszym bogactwem jest eksportowy węgiel, którego wydobycie spadło i dalej spada. To znowu wynika z całego szeregu przyczyn — niedoinwestowania przemysłu węglowego, przestarzałych urządzeń, niewykonania planu energetycznego, a także z bardzo złych warunków pracy; wielu górników jest skoszarowanych, nie mieszka u siebie i w rezultacie wydajność pracy i wydobycie spada.</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#StefanKisielewski">I tutaj się nasuwa generalne pytanie, skąd wziąć na to wszystko pieniędzy? Bo słyszymy o kredytach zagranicznych, słyszymy o różnych sumach, że 70 mln dolarów, że 150, słyszałem nawet że 300.</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#StefanKisielewski">Pan Minister Dietrich powiedział na Komisji Budżetu, mówiąc o różnych pożyczkach jakich się spodziewamy, że w tym roku przechodzimy na garnuszek. To znaczy rozumiał to w ten sposób, że dostaniemy tyle, że będziemy żyli na cudzy koszt. To oczywiście jest, mówiąc co najmniej łagodnie, bardzo gruba przesada. Słyszałem, że Niemcy Zachodnie po wojnie dostały od Ameryki kilkanaście miliardów dolarów w gotówce i kilkanaście miliardów dolarów w sprzęcie, maszynach itd. Gdybyśmy chcieli jakoś proporcjonalnie to przeliczyć na nasze warunki, to wy da je się, że suma 3 miliardów dolarów byłaby sumą, która by dopiero umożliwiła przedsięwzięcie jakichś naprawdę daleko idących reform, to znaczy przejście z tego deficytowego przemysłu ciężkiego na przemysł częściowo ciężki, zmodernizowany, częściowo na inne gałęzie przemysłu, doinwestowanie, unowocześnienie przemysłu węglowego i zaradzenie tej tragedii mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#StefanKisielewski">Jest takie powiedzenie: herbata z mieszania w niej łyżeczką nie zrobi się słodsza, tylko trzeba dosypać cukru. Tylko ja pytam, kto ma dać te 3 miliardy dolarów, czy to ma dać Wschód, czy Zachód? Ja, osobiście, wołałbym, żeby dał Wschód, ponieważ jesteśmy w bloku wschodnim, będziemy w nim, chcemy w nim być, bo to jest kierunek naszej racji stanu i kierunek rozwoju historycznego, niemniej ostatecznie jest takie przysłowie: „pecunia non olet” „pieniądze nie śmierdzą”. Więc weźmiemy od tego, kto da, tylko czy aby da? Czy nie będzie takiej sytuacji, że „wśród serdecznych przyjaciół psy zająca zjadły”.</u>
          <u xml:id="u-12.18" who="#StefanKisielewski">Mnie się wydaj e, że bez rozstrzygnięcia sprawy tych naprawdę wielkich kredytów, miliardowych kredytów, my będziemy tylko mieszać tą łyżeczką w herbacie, a tego zasadniczego uniezależnienia się gospodarczego, tej zasadniczej suwerenności gospodarczej i dochodowości gospodarczej, zdrowych podstaw — nie osiągniemy.</u>
          <u xml:id="u-12.19" who="#StefanKisielewski">Teraz przechodzę do zmian strukturalnych, to jest tam, gdzie to mieszanie łyżeczką dało jednak dobre skutki, albo może dać dobre skutki. Jedną z tych zdobyczy październikowych, które niewątpliwe trzeba jak najpozytywniej ocenić i które mogą dać pozytywne rezultaty, jest zmiana struktury rolnictwa. Oczywiście skończenie z tym absurdem ekonomicznym, jakim było przymusowe tworzenie spółdzielni produkcyjnych przy naszej bazie technicznej, w naszych warunkach psychologicznych i politycznych, skończenie z tym, to jest objaw bardzo pozytywny. Te spółdzielnie produkcyjne w 80% przestały istnieć i nic na pozór nie stoi na przeszkodzie, żeby w ciągu paru lat nie zaistniały nowe stosunki na wsi, żeby chłop zrozumiał, że może pracować i że warto inwestować, że warto zwiększyć wydajność ziemi, że to jest jego, że to mu się wróci, że nie należy wyrzynać bydła i zjadać oraz przenosić się do miasta. Zresztą ten odpływ do miast już się zahamował. To jest niewątpliwie proces zdrowy, oczywiście jeżeli jakaś błędna znowu polityka, oparta na doktrynie a nie na wymogach ekonomicznych, nie zakłóci tego.</u>
          <u xml:id="u-12.20" who="#StefanKisielewski">Sądzę, że po doświadczeniach, jakieśmy przeszli, których symbolem jest ten bolesny fakt, że Polska, kraj o takich tradycjach rolniczych — sprowadza olbrzymie ilości ziarna z importu, że jednak po tych doświadczeniach są wszelkie dane, aby gospodarka rolna weszła na jakieś sensowne tory.</u>
          <u xml:id="u-12.21" who="#StefanKisielewski">Oczywiście jest jeszcze sprawa PGR. PGR-y istnieć muszą, żadna wielka gospodarka rolna bez takich większych jednostek się nie obejdzie, ale faktem jest, że dopłacaliśmy do PGR-ów dotąd 2 tysiące złotych rocznie do hektara; w tym roku jest preliminowany postęp, to znaczy — tysiąc złotych rocznie. Ale najlepiej by było, ażeby w ogóle nie dopłacać. Tu oczywiście błędy planowania, błędy struktury wpłynęły w ogromnym stopniu.</u>
          <u xml:id="u-12.22" who="#StefanKisielewski">Osobiście sądzę jednak, że jeżeli chodzi o sprawę rolną, to na dalszą metę, przy mądrej polityce, można być optymistą i to jest ten jeden z niezaprzeczalnych dorobków Października. Jest natomiast cały szereg zmian strukturalnych, które nie zostały jeszcze dokonane. Tu mówił o tym wyczerpująco poseł Lechowicz, mianowicie o sprawie kalkulacji cen, wskaźników, bodźców, o dojściu do jakiejś hierarchii tych cen, do jakiegoś prawa wartości.</u>
          <u xml:id="u-12.23" who="#StefanKisielewski">Istniała taka anegdota, która mówiła, że ustrój gospodarczy Polski przed Październikiem był dowodem na niesłuszność marksizmu. Ponieważ marksiści twierdzą, że bazą są problemy ekonomiczne, a nadbudową — polityka i ideologia, to u nas bazą była polityka i ideologia, a nadbudową — sprawy ekonomiczne. Oczywiście, tu sprawy ekonomiczne stały na głowie i teraz należy je postawić na nogach.</u>
          <u xml:id="u-12.24" who="#StefanKisielewski">Minie nie chodzi o to, żeby dojść do jakiegoś prawa wartości bez względnej, jakie panuje na rynkach zachodnich, na rynkach kapitalistycznych. O tym nie ma mowy. Zresztą i tam nie jest ono dziś tak bezwzględne. Chodzi jednak o to, żeby jakieś kryterium, przynajmniej świadomość kosztów własnych, strat i zysków — istniało. Ze jeśli już państwo interweniuje i powiada: będziemy sprzedawać poniżej kosztów własnych — to żeby państwo wiedziało, że to jest poniżej kosztów własnych, żeby to nie było przypadkowe.</u>
          <u xml:id="u-12.25" who="#StefanKisielewski">Muszę powiedzieć, że studiując obecny budżet, patrząc na te pozycje cyfrowe, myślałem, że właściwie to wszystko nic nie mówi; bo przecież przy różnorodnych kryteriach cen — mówił o tym zresztą poseł Lechowicz — przy najrozmaitszych przeliczeniach zagranicznych, przy złotym dewizowym, takim i owakim, przy przeliczeniach PKO, przy cłach, przy najrozmaitszych problemach, to naprawdę wydedukować z tęgo budżetu, czy to jest budżet dochodu, czy to jest budżet deficytu, to jest zupełna niemożliwość. To jest żonglowanie cyframi; bardzo ładnie się wszystko zgadza, ale co pod tymi cyframi się kry je, to nie tylko szary człowiek, ale ja, szary poseł, też nie bardzo rozumiem i tych rzeczy najbardziej elementarnych — to znaczy czy pracujemy na deficycie i wyciskamy z narodu, czy też pracujemy na dochodzie — tego z tego budżetu nikt nie wydedukuje.</u>
          <u xml:id="u-12.26" who="#StefanKisielewski">To się łączy tak samo ściśle ze sprawą handlu zagranicznego. Handel zagraniczny, wydaj e mi się, nastawiony mamy na zdobywanie dewiz, bez względu na to za ile, jakim kosztem. Wydaje się, że resort handlu zagranicznego nie wnika w to, ile się dokłada, jego to nie obchodzi. On dostaje to i to na sprzedaż i stara się sprzedać za najlepszą cenę. Tymczasem przecież nie żyjemy na księżycu, żyjemy w jakimś systemie naczyń połączonych, mimo wszystko.</u>
          <u xml:id="u-12.27" who="#StefanKisielewski">Otóż wskazania Ministerstwa Handlu Zagranicznego dla przemysłu: „nie produkujcie tego, bo to dla eksportu się nie opłaca, produkujcie to” — to byłoby niesłychanie ważne. Wydaj e mi się, że ta sprawa nie została dotąd jakoś postawiona i unormowana i że my na eksporcie zagranicznym ciągle tracimy.</u>
          <u xml:id="u-12.28" who="#StefanKisielewski">Sprawa dalsza — sprawa planowania. Oczywiście mówi się dużo o decentralizacji, o centralizacji. Jest jasne, że nie można przejść od razu na planowanie całkowicie zdecentralizowane. Natomiast wydaj e mi się, że należałoby jednak zmienić samą zasadę budżetowania i planowania. Ta zasada jest w tej chwili jednakowa dla wszystkich przedsiębiorstw, dla budżetów terenowych i dla budżetu państwowego. Dzieli ona sztywno wydatki i dochody. To jest bardzo ściśle rozdzielone: tyle, powiedzmy, na koszty produkcji, tyle na robociznę, tyle na fundusz socjalny, tyle na inwestycje, tyle na amortyzację itd., itd. Tych sum nie można przekraczać, one są sztywne i z tego wynikają dwie rzeczy: po pierwsze, że poszczególne przedsiębiorstwa przemysłowe są spętane, muszą bardzo sztywną prowadzić politykę, są spętane tymi rubrykami, a z drugiej strony — olbrzymie pole do nadużyć. Wszyscy księgowi w całej Polsce nie zajmują się niczym innym, tylko tym, jak przesuwać pieniądze z jedne rubryki do drugiej, żeby się zgadzało, nazywało, że plan wykonany, ażeby jednak jakoś wymaganiom życia sprostać.</u>
          <u xml:id="u-12.29" who="#StefanKisielewski">Ja znam taki wypadek, że dyrektor pewnej firmy budowlanej państwowej dostał nagrodę 3 tysiące zł za wzorową pracę. Ale on tej nagrody wcale nie dostał, tylko się umówił z załogą, że te 3 tysiące pójdą na łapówkę, żeby dostać cegłę. Oczywiście, takiej rubryki „na łapówki” nie było, była rubryka „na premie”, więc po prostu sobie to po cichu przesunęli.</u>
          <u xml:id="u-12.30" who="#StefanKisielewski">Otóż chodzi o to, żeby te rzeczy uelastycznić, żeby umożliwić przedsiębiorstwom, swobodne dysponowanie, przesuwanie sum z rubryki do rubryki, swobodne kupowanie surowca, choćby nawet na czarnym rynku, jak to się dzieje w Jugosławii. Jeżeli nie dojdzie do tej finansowej samodzielności przedsiębiorstw, to rady robotnicze będą fikcją. One są fikcją, dlatego że dostały odpowiedzialność, a nie dostały żadnych możliwości wykonywania. One są spętane. I dlatego wydaje mi się, że przejście na inny sposób budżetowania, inny sposób, swobodniejszy, elastyczniejszy planowania — to będzie również zadanie tego przyszłego' planu, na który wszyscy czekamy.</u>
          <u xml:id="u-12.31" who="#StefanKisielewski">Jest taka anegdotka, że Polska przed Październikiem to był zepsuty samochód, a Polska po Październiku to jest ten sam zepsuty samochód, tylko że mu klakson naprawili. To bardzo smutna anegdotka i liczymy na to, że następny budżet, następny plan — Plan 5-letni, który ma niedługo wejść pod debaty — będzie już nie tylko naprawieniem klaksonu, ale i naprawieniem samochodu. To znaczy, że te reformy Października, których zarodki — powtarzam — są w obecnym budżecie, ale które są dla społeczeństwa mało jeszcze widoczne, w tamtym planie, w tamtym budżecie uwidocznią się bardziej uderzająco.</u>
          <u xml:id="u-12.32" who="#StefanKisielewski">I tutaj nasuwa się sprawa roli Sejmu. Jaka będzie rola Sejmu w tej całej pracy? Jak dotąd, Sejm jest swego rodzaju wielkim biurem skarg i zażaleń. My wszyscy załatwiamy setki spraw. Ja nie pomniejszam tego, to są sprawy ważne, ludzie tego potrzebują, my wszyscy dokonywamy pewnej pracy technicznej powiedzmy, Komisja Budżetowa dokonała pewnej pracy technicznej, przesunęła pewne sumy z jednych pozycji do drugich, wynalazła nowe źródła dochodów. Niemniej to nie jest praca koncepcyjna. Wydawałoby się, że przy budowaniu tego nowego modelu gospodarczego, niezależnie — jak powiadam — od sprawy kredytów zagranicznych, którą uważam za zasadniczą — że przy tych przyszłych zmianach strukturalnych rola Sejmu będzie większa, będzie rolą koncepcyjną, a nie techniczną. Oczywiście to zależy od Partii, od decyzji Partii. Partia rządzi. Jeżeli Partia zadecyduje, że Sejm ma pozostać sejmem technicznym, to on takim zostanie. Jeżeli Partia zadecyduje, że Sejm ma być sejmem koncepcyjnym, to on będzie sejmem koncepcyjnym, z tym, że — wydaje mi się — właśnie jednym z podstawowych haseł Października było to, że Partia powiedziała, iż wciąga społeczeństwo do pracy, do pracy nie tylko takiej, że „pracuj, rób co ci każą, a o reszcie nie myśl”, ale właśnie do pracy twórczej.</u>
          <u xml:id="u-12.33" who="#StefanKisielewski">No, choćby rady robotnicze. To jest symbol tego. I wydaje mi się, że jednym z elementów tej zmiany sytuacji było to, że Sejm powinien wziąć udział w tej pracy koncepcyjnej, a nie tylko technicznej. Czekamy na nią z okazji debaty nad Planem 5-letnim. Wydaje mi się przy tym, że jeżeli Sejm ma tę pracę koncepcyjną spełniać, musi być troszeczkę inny tryb jego pracy. Ja np. nie mogę zrozumieć, właściwie nikt w Polsce tego nie może zrozumieć, dlaczego tak rzadkie są posiedzenia Sejmu, a jak już są, to nagle, na łeb na szyję leci się od rana do późnego wieczora. To jest zupełnie niezrozumiałe, to jest jakiś błąd. Harmonogram pracy Sejmu — ten koncepcyjny harmonogram — powinien być chyba jakoś wcześniej ustalony, przewidziany i... ogłoszony, jawny.</u>
          <u xml:id="u-12.34" who="#StefanKisielewski">Poza tym, na zakończenie, jeszcze chciałem stwierdzić tę rzecz, o której mówili przedmówcy — potrzebę nowych ludzi, nowych kadr, zwłaszcza przy problemach gospodarczych. To przejście z jednego modelu na drugi — to nie znaczy, że ja chcę od razu socjalizm zlikwidować, tylko to jest zmiana modelu w ramach socjalizmu. Otóż przy przejściu z tego modelu potrzeba jednak nowych ludzi, którzy by myśleli trochę innymi kategoriami, nie byli wkolejeni w ten schemat panujący w okresie poprzednim. Jest taki pogląd w Polsce, że Polską muszą rządzić ludzie, którzy mają mieszkania w Warszawie, no, bo co zrobić, skąd wziąć mieszkań? Łatwiej zmienić poglądy niż mieszkania. Otóż mnie się wydaje, że jednak to nie musi być taka niezłomna zasada, i że dałoby się może wielu pracowników ministerstw czy wiceministrów, wysłużonych w poprzednim okresie, zastąpić przez tych ludzi świeżych, przez ludzi, którzy się palą do pracy, którzy mają koncepcje, a którzy na razie są po różnych radach ekonomicznych itd., natomiast ich konkretnego wpływu na tę przebudowę modelu nie widać.</u>
          <u xml:id="u-12.35" who="#StefanKisielewski">Kończąc, stwierdzam jeszcze raz, że budżet i plan tegoroczny uważamy za przejściowy i za budżet konieczności, przeciwko któremu nikt przytomny i odpowiedzialny głosować nie będzie, bo nie ma nic innego do dania. Z pustej kieszeni nie wyjmie i nie da. Natomiast kluczowymi sprawami wydają się: sprawa kredytów zagranicznych jako sprawa podstawowa, i druga sprawa, żeby Plan 5-letni oparty był rzeczywiście na nowych wzorach, na wzorach koncepcyjnych, które potocznie w Polsce nazywa się ideami Października.</u>
          <u xml:id="u-12.36" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-12.37" who="#StefanKisielewski">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Kuzińskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#StanisławKuziński">Wysoki Sejmie! Przedłożony Sejmowi do rozpatrzenia projekt planu gospodarczego na rok 1957 stawia sobie jako główne zadanie podniesienie spożycia mas pracujących. Globalne liczby wzrostu spożycia, wzrostu funduszu płac i dochodów realnych są już powszechnie znane. Chciałbym zwrócić uwagę, że w porównaniu z rokiem 1955 płace przypadające na jednego zatrudnionego będą według planu na rok 1957 średnio wyższe o prawie 19%. Dochody realne ludności chłopskiej wzrastają również w tej samej mniej więcej skali. Tak więc widzimy już dzisiaj, że w przeciągu lat 1956–1957 osiągamy takie tempo wzrostu stopy życiowej, jakiego dotychczas nigdy jeszcze nie osiągnęliśmy. Żadne trudności i troski dnia codziennego nie powinny nam przysłonić tej zasadniczej zdobyczy. Zawiera się w niej humanistyczna treść budownictwa socjalistycznego w naszym kraju w nowych zmienionych warunkach, znajduje w tym swój wyraz istota zwrotu politycznego dokonywanego przez Partię począwszy od VII Plenum.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#StanisławKuziński">Dla oceny sytuacji ekonomicznej, kierunku i charakteru gospodarki 1957 r. kapitalne znaczenie ma tempo wzrostu produkcji, wzrostu spożycia i wzrostu zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#StanisławKuziński">Jak w tych trzech dziedzinach kształtuje się dynamika naszej gospodarki w roku bieżącym?</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#StanisławKuziński">W planie 1957 r. założony został wzrost globalnej produkcji przemysłowej o 4%, a produkcji rolniczej o 3,4% w porównaniu z 1956 r.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#StanisławKuziński">Wzrost zatrudnienia wyniesie około 230 tys. ludzi, tzn. około 3,5%, a więc wzrost zatrudnienia jest procentowo biorąc niemal dwukrotnie szybszy niż wzrost ludności.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#StanisławKuziński">I wreszcie spożycie rośnie o ponad 20 miliardów zł, czyli około 11%.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#StanisławKuziński">Przytoczone liczby świadczą o dużej prężności naszej gospodarki i o zachowaniu ogólnego ciągu wzrostu ekonomicznego — to jest niewątpliwe.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#StanisławKuziński">Na czym wobec tego polegają trudności i niebezpieczeństwa, przed którymi w obecnej sytuacji stoimy i przeciwko którym powinniśmy zmobilizować wszystkie nasze siły?</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#StanisławKuziński">Najogólniej można by scharakteryzować przyczyny trudności, w jakich się znajdujemy, jako trudności wynikające z szybszego wzrostu spożycia od wzrostu produkcji. Z tym jest związane wyczerpywanie się naszych rezerw towarowych, finansowych i inwestycyjnych oraz deficyt bilansu płatniczego w obrotach zagranicznych. W planie 1957 r. dochód narodowy wytworzony w kraju wzrasta z 254 na 264,7 mlrd zł. Jednakże dochód, który będziemy dzielili w tym roku, jest wyższy od wytworzonego dochodu narodowego o ponad 10-miliardową nadwyżkę wynikającą z oddłużenia i z kredytów zagranicznych. W sumie więc dochód narodowy do podziału wzrasta nie o 10, lecz o ponad 20 mlrd zł. Cały ten przyrost dochodu narodowego przeznaczamy na spożycie, zarówno przyrost wytworzony w kraju, jak również cały niemal przyrost środków wynikający z kredytowych stosunków z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#StanisławKuziński">Oczywiście mówię tutaj o założeniach planu na rok 1957, albowiem wykonanie planu może mniej lub bardziej odbiegać od tych założeń, na co wskazują już choćby pomyślne wyniki I kwartału 1957 r. Te odchylenia od planu nie zmienią jednak w bardzo istotny sposób jego początkowych założeń.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#StanisławKuziński">Tendencja szybszego wzrostu spożycia niż dochodu narodowego utrzymana zostaje już przez drugi rok. Jak wiadomo bowiem, jeszcze w 1956 r., wtedy gdy dochód narodowy wzrósł o 7%, to spożycie indywidualne wzrosło o prawie 12%.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#StanisławKuziński">W jaki sposób można było założyć takie nienormalne proporcje planu i czy nie oznacza to podcięcia korzeni dalszego rozwoju całej gospodarki narodowej?</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#StanisławKuziński">Najgłębsze zmiany dokonały się w ciągu kilku miesięcy, na przełomie 1956 i 1957 r. Szybszy wzrost spożycia niż wzrost produkcji i dochodu narodowego został osiągnięty poprzez dalsze stosunkowe zmniejszenie akumulacji, a zwłaszcza udziału inwestycji w dochodzie narodowym, poprzez likwidację niektórych znacznych zobowiązań wobec zagranicy, oraz dzięki uzyskaniu dodatkowych rezerw z kredytów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#StanisławKuziński">Na przełomie 1956/1957 r. poważnie podniesione zostały dochody różnych grup pracujących — ze źródeł można powiedzieć jednorazowych i w zasadzie niepowtarzalnych.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#StanisławKuziński">W ten sposób dokonany został największy krok w tej zasadniczej korekcie naszej polityki, korekcie pomiędzy wysokością akumulacji a wysokością spożycia, którą od szeregu lat — choć nie zawsze konsekwentnie — przeprowadza nasza Partia. Decydujące znaczenie ma tutaj utrzymanie od 1954 r. nakładów inwestycyjnych ze środków państwowych na niemal niezmienionym poziomie. Cały więc przyrost dochodu narodowego od 1954 r. w ciągu tych lat powiększał fundusz płac i dochody realne chłopów. Utrzymanie inwestycji na niezmienionym poziomie w przeciągu kilku lat ma tę dodatnią stronę, że pozwala przechodzić na inne proporcje pomiędzy spożyciem a akumulacją w sposób mniej kosztowny, niż w wypadku gdybyśmy zechcieli gwałtownie obniżyć poziom inwestycji na rzecz spożycia. Doświadczenie innych krajów demokracji ludowej, które również dokonywały zmiany w proporcjach pomiędzy wzrostem spożycia o wzrostem dochodu narodowego, wskazują na to, jak wielkie wstrząsy i straty w gospodarce wiążą się z raptownym obniżeniem poziomu inwestycji. Te straty to: przerwane budowle, zamrożone ogromne środki, stagnacja produkcji w szeregu gałęzi i fala bezrobocia. Wystarczy przypomnieć tu najbardziej jaskrawe doświadczenia Węgier z 1954 r., kiedy to nastąpił ogólny spadek produkcji w związku właśnie ze spadkiem inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#StanisławKuziński">W związku z tym trzeba byłoby najogólniej zapytać, czy poziom inwestycji założonych w planie 1957 r. nie oznacza jakiegoś katastrofalnego spadku aktywności gospodarki, zagrażającego fundamentalnym warunkom rozwoju w latach następnych?</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#StanisławKuziński">Inwestycje 1957 r., dokonywane przez państwo i spółdzielczość, wynoszą 100,2% poziomu 1956 r. Jednocześnie jednak podział tych inwestycji został tak zaplanowany, że zabezpiecza on rozwój tych gałęzi gospodarki, które stanowią decydujące ogniwo dalszego rozwoju przemysłu i rolnictwa. O ile w przemyśle jako w całości założono pewien spadek inwestycji, mianowicie o 3,2%, to górnictwo węglowe otrzymuje o 2,3% więcej inwestycji niż w roku ubiegłym, energetyka o 7,5%, a przemysł materiałów budowlanych nawet o 40% więcej niż w roku ubiegłym. Jednocześnie rozwój przemysłu produkującego środki spożycia zostaje wsparty przez wzrost inwestycji o 7,6% w porównaniu z rokiem 1956. Taki podział środków inwestycyjnych przeznaczonych dla przemysłu jest jak najbardziej słuszny i celowy. Oznacza on bowiem skierowanie głównego wysiłku inwestycyjnego na te dziedziny gospodarki, które dotychczas hamowały wzrost całości ekonomiki, bądź też do tych gałęzi, które dają największą opłacalność wkładanych środków. I nad tą właśnie sprawą warto się nieco zatrzymać.</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#StanisławKuziński">Wiadomo powszechnie, że niemożliwość wykorzystania mocy wytwórczych przemysłu maszynowego, częściowo hutnictwa oraz budownictwa wynika w pierwszym rzędzie z niedorozwoju bazy surowcowej i energetycznej dla tych przemysłów, lub też z trudności pokrycia drogą importu brakujących surowców czy półfabrykatów. Skupienie więc wzrostu nakładów inwestycyjnych w niektórych dziedzinach surowcowo-energetycznych pozwala na uzyskiwanie już w roku bieżącym, względnie w latach następnych takich przyrostów produkcji, które by łagodziły dysproporcję pomiędzy mocami przetwórczymi przemysłu a bazą surowcową.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#StanisławKuziński">Inwestycje węglowe dają najwyższe wskaźniki opłacalności, w handlu zagranicznym stanowią one więc najdogodniejszą specyficzną drogę uzyskiwania drogą importu tych surowców i tych półfabrykatów, których w kraju nie produkujemy, lub produkujemy w niedostatecznej ilości, bądź których produkcja jest nieopłacalna. Ujemną stroną inwestycji węglowych jest długotrwałość budowy nowych obiektów, lub rozbudowy istniejących kopalń. Dlatego też nie angażujemy w budownictwie węglowym w roku bieżącym nadmiernych środków, co w obecnych warunkach jest całkowicie zrozumiałe.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#StanisławKuziński">Wzrost nakładów inwestycyjnych na energetykę uzasadniony jest nie tylko elementarną koniecznością zapewnienia odpowiedniego do wzrostu produkcji przemysłowej — wzrostu energii elektrycznej, ale również wiąże się z koniecznością instalowania takich urządzeń energetycznych, które by podniosły wskaźniki techniczne tego przemysłu, a zwłaszcza oszczędzałyby zużycie węgla na 1 KWh.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#StanisławKuziński">Inwestycje energetyczne 1957, r., przewidujące uruchomienie ok. 800 MW nowej mocy, pozwolą na ponad 2-krotnie szybszy wzrost produkcji energii elektrycznej od wzrostu całej produkcji przemysłowej. Złagodzi to w II półroczu 1957 r. dysproporcję pomiędzy potrzebami przemysłu a dostawami energii elektrycznej — Wzrost nakładów inwestycyjnych na przemysł materiałów budowlanych, pomimo że nie przyniesie on w roku bieżącym jeszcze pełnych efektów, jest absolutnie konieczny wobec znanej sytuacji budownictwa, dla którego wielkość produkcji materiałów budowlanych ma obecnie znaczenie decydujące.</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#StanisławKuziński">Inwestycje w przemyśle maszynowym, utrzymywane w kwotach mniejszych niż w roku poprzednim, przeznaczone są na rozwinięcie tylko tych rodzajów mocy wytwórczych, które szczególnie drastycznie ograniczają możliwości rozwoju całości tego przemysłu. Mianowicie inwestycje te będą w pierwszym rzędzie skierowane do budowy odlewni żeliwa i staliwa oraz kuźni i fabryk łożysk tocznych, Pomimo to w dalszym ciągu w 1957 r. przemysł maszynowy będzie ciągle jeszcze odczuwał brak odkuwek i odlewów. Bardzo istotnie zmieniona zostaje struktura produkcji tego przemysłu. Pozostanie ciągle jeszcze jego słabość w zaopatrzeniu w artykuły elektrotechniczne.</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#StanisławKuziński">Na cele inwestycyjne przemysł maszynowy nie będzie zwiększał swoich dostaw, natomiast wartość produkcji maszyn i urządzeń przeznaczonych na eksport wzrasta o 33%, a produkcja na rynek o ponad 50%. Takie wielkie zadania w przestawieniu tego przemysłu będą wymagały poświęcenia mu szczególnej uwagi ze strony Rządu, będą wymagały dużych wysiłków ze strony rad robotniczych i dyrekcji. Przemysł maszynowy uruchamia w tym roku w produkcji seryjnej około 110 nowych typów maszyn, urządzeń i aparatury. Ma to na celu lepsze przystosowanie produkcji tego przemysłu do wyposażenia podstawowych gałęzi naszej gospodarki w środki produkcji pochodzenia krajowego, do stopniowego eliminowania poszczególnych rodzajów importu inwestycyjnego. W szczególności zaznaczyć należy, że takie dziedziny jak energetyka, przemysł chemiczny, hutnictwo, górnictwo i inne, które dotychczas opierały wzrost swoich mocy wytwórczych w przeważającej mierze na importowanych urządzeniach inwestycyjnych, będą mogły stopniowo coraz więcej zaopatrywać się w kraju. Nowe asortymenty wprowadzone do przemysłu maszynowego, zwłaszcza nowe typy obrabiarek do obróbki wiórowej oraz prasy i ciężkie maszyny do obróbki plastycznej, mają na celu m. in. umożliwienie naszemu przemysłowi maszynowemu szersze wyjście na rynki zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#StanisławKuziński">Te niewątpliwe postępy przemysłu maszynowego w roku bieżącym nie mogą nam jednak zamykać oczu na ciągle jeszcze niewielki jego ciężar gatunkowy w gospodarce narodowej, na ogólną jego słabość zarówno w wielkości produkcji jak i w poziomie konstrukcyjnym i technologicznym. Dlatego też w przyszłych latach przemysł ten będzie musiał się dostosowywać zarówno w swojej strukturze produkcji, jak i w poziomie technicznym do wciąż rosnących wymagań współczesnej technologii u odbiorcy krajowego i zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#StanisławKuziński">Godnym podkreślenia jest, że pomimo ogólnego spadku inwestycji przemysłowych uczyniono w planie 1957 r. znaczny wysiłek w nakładach dla grupy przemysłów produkujących na rynek. Inwestycje rosną tutaj o 7,6%. Jest to w pełni usprawiedliwione i konieczne wobec zadań wzrostu produkcji, jakie stawiamy przed tym przemysłem.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#StanisławKuziński">Inwestycje w przemyśle lekkim, spożywczym i drobnym odznaczają się stosunkowo szybkim zwrotem wkładanych środków, nie odciągają bowiem środków na tak długi okres jak w przemyśle ciężkim. Niestety nie można było w toku prac sejmowych wyjść naprzeciw tym wszystkim postulatom inwestycyjnym, jakie ten przemysł wysuwa, gdyż nie sposób podnosić plan inwestycyjny ponad możliwości gospodarki. Potrzeby inwestycyjne w tym przemyśle są tu szczególnie palące wobec wieloletnich zaniedbań, jakich dopuściliśmy się w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#StanisławKuziński">Z charakterystycznych cech planu 1957 r. wymienić należy bardzo poważny wzrost nakładów na budownictwo mieszkaniowe, który wynosi łącznie z kredytami i nakładami ze środków własnych ludności prawie 29% w porównaniu z rokiem poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#StanisławKuziński">Dla pełniejszej charakterystyki tych wysiłków. które czynimy w planie 1957 r. w celu łagodzenia narosłych w poprzednich latach dysproporcji pomiędzy mocami przetwórczymi przemysłu a zaopatrzeniem surowcowym, zasadnicze znaczenie posiadają liczby wzrostu importu głównych surowców.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#StanisławKuziński">Import produktów naftowych wzrasta w 1957 r. w porównaniu z 1956 r. o 36%, rudy żelaznej o 22%, rudy chromowej o 34%, wyrobów walcowanych o 42%, kauczuku o 42%, itp. Jeżeli przy tym uwzględnimy, że w planie założono wzrost produkcji przemysłowej tylko o 4%, to widzimy, jak poważny krok zostaje tu uczyniony dla lepszego zaopatrzenia przemysłu ciężkiego w importowane surowce.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#StanisławKuziński">Ogółem dla przemysłu ciężkiego import surowców wzrasta o 22%. Zaplanowane zaopatrzenie przemysłu lekkiego w importowane surowce ma wzrosnąć w 1957 r. o 24%, w tym: bawełny o 23%, wełny o 22% i juty o 23%.</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#StanisławKuziński">Wprawdzie to, czego dokonujemy dla lepszego zaopatrzenia przemysłu, nie doprowadzi jeszcze w tym roku do utworzenia pełnych normatywów zapasów, niemniej jednak pozwoli to radom robotniczym wielkiej liczby fabryk i hut na skierowanie swoich wysiłków dla lepszego zorganizowania pracy, lepszego wykorzystywania mocy wytwórczych, likwidacji przestojów i godzin nadliczbowych i oszczędniejszego wykorzystania surowców. W tym bardzo istotnym zagadnieniu zaopatrzenia przemysłu i w zamierzeniach planu na rok 1957 powiększenia zaopatrzenia materiałowego, upatrywać należy poważnego kroku naprzód w stwarzaniu ekonomicznych warunków rozwoju ruchu rad robotniczych. Rzecz prosta, jest to tylko jeden z warunków.</u>
          <u xml:id="u-13.31" who="#StanisławKuziński">W planie na rok 1957 postawiono zadanie wzrostu produkcji rolniczej w niewiele mniejszym odsetku niż wzrost przemysłu. Jest to bardzo istotna cecha tego planu. Wzrost ten ma być zabezpieczony między innymi przez odpowiednie nakłady inwestycyjne.</u>
          <u xml:id="u-13.32" who="#StanisławKuziński">Wzrost inwestycji w rolnictwie nosi specyficzny charakter. Udział rolnictwa w inwestycjach limitowych systematycznie w ostatnich latach wzrastał. W bieżącym roku jednak inwestycje limitowe w rolnictwie spadają o 3,6%. Wiąże się to przede wszystkim ze zmniejszeniem inwestycji w państwowych ośrodkach maszynowych. Jednocześnie jednak inwestycje dokonywane ze środków własnych ludności wiejskiej wyniosą około 4.300 mln zł, co oznacza wzrost o około 86% w porównaniu z rokiem ubiegłym. W ten sposób łączne nakłady inwestycyjne wzrosną w całym rolnictwie o 18,3%. Jest to rekordowe tempo wzrostu inwestycji w rolnictwie. Realizacja jednak tego specyficznego planu inwestycyjnego, nie realizowanego przecież w znacznej swojej części dyrektywami państwowymi, wymaga całego zespołu środków ekonomicznych dla pobudzenia ducha przedsiębiorczości w gospodarstwach chłopskich. Spośród tych ekonomicznych środków najważniejszym jest zwiększenie przydziałów materiałów budowlanych oraz maszyn rolniczych i ciągników dla rynkowego zakupu przez chłopów.</u>
          <u xml:id="u-13.33" who="#StanisławKuziński">Gdyby można było w jednym zdaniu scharakteryzować plan 1957 r., można byłoby powiedzieć: jest on głębokim manewrem w rozstawieniu środków gospodarki, mającym na celu dalszą istotną zmianę proporcji pomiędzy akumulacją a spożyciem na rzecz spożycia, przy zachowaniu ogólnego wzrostu gospodarki narodowej i przy znacznych postępach w kierunku likwidacji dysproporcji narosłych w latach ubiegłych w aparacie produkcyjnym przemysłu, zwłaszcza zaś dysproporcji pomiędzy mocami przetwórczymi przemysłu a zaopatrzeniem surowcowo-energetycznym oraz dysproporcji pomiędzy przemysłem a rolnictwem.</u>
          <u xml:id="u-13.34" who="#StanisławKuziński">Zapewnienie bezbolesnego przejścia od ekonomiki pierwszych lat sześciolatki do ekonomiki rozwijającej harmonijnie przemysł ciężki z jednej strony, a przemysł lekki i rolnictwo z drugiej strony, zapewnienie tego przejścia bez masowego bezrobocia, bez spadku globalnej produkcji przemysłowej, przy poważnym wzroście dochodów realnych ludności wiejskiej i płac realnych klasy robotniczej, możliwe jest tylko w gospodarce planowej, gospodarce socjalistycznej, kierującej się we wszelkich swych poczynaniach interesami mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-13.35" who="#StanisławKuziński">W związku z tym nasuwa się szereg refleksji co do etapu budownictwa socjalistycznego, w którym się znajdujemy.</u>
          <u xml:id="u-13.36" who="#StanisławKuziński">Niektóre podstawowe cechy ekonomiki 1957 r. są zwyczajną odwrotnością tych cech, które charakteryzowały naszą ekonomikę w pierwszych czterech latach sześciolatki. Na przykład w 1953 r. mieliśmy bardzo wysokie tempo wzrostu produkcji przemysłowej, szybki wzrost wydajności pracy przy jednoczesnym obniżeniu płac realnych. Mieliśmy w tym roku wysoki udział akumulacji w dochodzie narodowym, a jednocześnie spadek dochodów realnych ludności chłopskiej. Natomiast w 1957 r. mamy szybszy wzrost płac i dochodów realnych niż wzrost produkcji i wydajności pracy, przy poważnym obniżeniu udziału akumulacji w dochodzie narodowym.</u>
          <u xml:id="u-13.37" who="#StanisławKuziński">Trzeba powiedzieć, że rok 1953 i rok 1957 są latami skrajnie charakteryzującymi dwa różne etapy budownictwa socjalistycznego i dwie różne sytuacje polityczne, w jakich się ono dokonuje. W 1953 r. mieliśmy krańcowe naruszenie proporcji pomiędzy wzrostem produkcji i wydajności pracy a wzrostem spożycia — na niekorzyść tego ostatniego. W ten sposób zburzona została wówczas nieodłączna od socjalizmu harmonia pomiędzy wzrostem produkcji a wzrostem spożycia. Nie czas jest tutaj analizować, co w tym było koniecznego, a co było błędem polityki. Nie ulega jednak wątpliwości, że w pierwszym etapie industrializacji naszego kraju koniecznym było nie tylko po prostu zwiększanie produkcji przemysłu ciężkiego, ale stworzenie od podstaw szeregu ważnych gałęzi przemysłu. W dużej więc mierze absolutnie koniecznym było zwiększanie zatrudnienia i wydzielanie ze skąpych zasobów nie rozwiniętej jeszcze gospodarki rezerw materiałowych dla zorganizowania wielkich budowli przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-13.38" who="#StanisławKuziński">Niezależnie od błędów gigantomanii tamtego okresu, które dodatkowo spiętrzyły trudności i obciążyły stopę życiową, koniecznym było zaangażowanie środków w inwestycje o szczególnie długofalowym charakterze. Jeżeli dzisiaj mamy możliwość przez pewien okres czasu szybciej zwiększać spożycie niż produkcję, zwłaszcza produkcję w przemyśle ciężkim, jest to w poważnym stopniu rezultatem ofiar i wyrzeczeń tamtego okresu.</u>
          <u xml:id="u-13.39" who="#StanisławKuziński">Takie są obiektywne podstawy dzisiejszej sytuacji i planu na rok 1957. Zależności pomiędzy akumulacją i spożyciem, o których tu wspominałem, mają rzecz prosta swoją nienaruszalną prawidłowość w pewnych granicach. Działają w pewnym sensie jak prawa natury. Żadne względy doktrynalne ich nie zmienią.</u>
          <u xml:id="u-13.40" who="#StanisławKuziński">Tutaj przedstawiciel — jak mówił mój przedmówca o sobie — symbolicznego wkładu obozu emigracji wewnętrznej do Sejmu sugerował, jak gdyby w tych proporcjach pomiędzy spożyciem a akumulacją zaważyły względy doktrynalne. Właśnie chciałbym stwierdzić, że w tych zależnościach pomiędzy spożyciem a akumulacją nie może być mowy nieraz o jakichś doktrynalnych, z góry założonych tezach nie wyjętych z życia. Chodzi tutaj o ukształtowanie takich stosunków pomiędzy inwestycjami bieżącego okresu a wzrostem spożycia w przyszłym okresie, które najlepiej harmonizują interes dnia dzisiejszego z interesem dnia jutrzejszego. Mój przedmówca próbował wyjść z tego dylematu, z tej sprzeczności pomiędzy akumulacją a spożyciem przy pomocy miliardów kredytów zagranicznych. Tylko że od pobożnych życzeń nikomu się jeszcze lżej nie stało. I pesymizm mojego przedmówcy, że bez tych kredytów miliardowych nie wyjdzie nasza gospodarka na równą drogę, wydaje się nieuzasadniony, gdyż liczby wzrostu gospodarki w tym roku i rezerwy, które posiadamy, gwarantują nam przy takiej czy innej pomocy zagranicznej, ale przede wszystkim w oparciu o własne siły, uzyskiwanie bardzo poważnych przyrostów produkcji i opieranie naszej gospodarki na własnych wewnętrznych zasadach.</u>
          <u xml:id="u-13.41" who="#StanisławKuziński">W 1957 r. niezbędna dla każdej produkcji proporcja pomiędzy akumulacją i wydajnością pracy a spożyciem została załamana w inną stronę niż w 1953 r. i o tym trzeba pamiętać. W planie 1957 r. zakłada się wzrost wydajności pracy zaledwie o 1%, natomiast płace wzrosną o 6%. Produkcja przemysłowa wzrasta o 4%, fundusz płac zaś o 10%, fundusz akumulacji pozostaje na niezmienionym poziomie, fundusz spożycia zaś wzrośnie o ponad 10%.</u>
          <u xml:id="u-13.42" who="#StanisławKuziński">Nie trzeba tutaj chyba wytaczać całego frontu oczywistej argumentacji przeciwko żądaniom dalszego i głębokiego ograniczania inwestycji na rzecz bieżącego spożycia. Jest przecież jasne, że w cokolwiek dłuższym okresie czasu nie można rozwijać spożycia bez wzrostu produkcji i bez warunkującego ten wzrost wzrostu akumulacji. Nie wolno nam zapominać wobec tego, że układ proporcji planu 1957 r. może mieć tylko charakter przejściowy. Chodzi tutaj zresztą nie tylko o stwarzanie zaczynu dla wzrostu produkcji w następnych latach. Pod tym względem plan 1957 r. nie wygląda najlepiej, tego zaczynu mamy chyba za mało. Chodzi tutaj o to, że musimy zachować taki poziom inwestycji, który by na bieżąco, choć okrężną drogą, nie podrywał stopy życiowej. Mam tu na myśli konieczne dla bieżącego spożycia szybko obracające się inwestycje przemysłu lekkiego oraz poziom zatrudnienia w gospodarce narodowej — dwie dziedziny wiążące się ściśle z obciążeniem dochodu narodowego, z odpowiednim udziałem akumulacji.</u>
          <u xml:id="u-13.43" who="#StanisławKuziński">W związku z tym trochę dziwne wydają się rozważania na temat minimum egzystencji, skoro nie wskazuje się sposobu pokrycia różnicy pomiędzy tym minimum a faktycznymi zarobkami nisko zarabiających grup pracowniczych. Samo zaś gołe twierdzenie, że płaca nie może nigdy być u nas niższa, niż da je kapitalista, wyraźnie jest błędne teoretycznie i fałszywe w swoim politycznym sensie. Przecież wyższe stosunkowo zarobki, jakie dają niektórzy nasi kapitaliści, są bezpośrednim rezultatem wysokiego poziomu zatrudnienia w gospodarce socjalistycznej i braku tej milionowej rezerwowej armii pracy, którą kapitał zawsze wyzyskuje do obniżenia poziomu płac. Przykład Polski przed wrześniowej jest dostatecznie dobitny. Co zaś do politycznego aspektu tej sprawy, to chyba nikomu z nas nie zależy na wytwarzaniu złudzenia, że kapitalista jest lepszy niż państwo ludowe, jeśli chodzi o wysokość płac, które daje.</u>
          <u xml:id="u-13.44" who="#StanisławKuziński">Trzeba sobie jasno powiedzieć, że odwrócenie pewnych koniecznych i naturalnych proporcji pomiędzy produkcją a spożyciem, z jakim mamy do czynienia w 1957 r. powoduje szereg negatywnych skutków, z którymi będziemy mieli do czynienia w tym roku i być może również w 1958 r. Najbardziej generalnym ujemnym skutkiem tęgo odwrócenia proporcji jest wyczerpanie rezerw gospodarki narodowej w kilku dziedzinach, mających fundamentalne znaczenie dla polepszenia jakości pracy całej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-13.45" who="#StanisławKuziński">Jaki wpływ wywiera to wyczerpanie na możliwości przekształcenia systemu zarządzania i planowania oraz jakość pracy gospodarki w ogóle?</u>
          <u xml:id="u-13.46" who="#StanisławKuziński">Po pierwsze — można byłoby powiedzieć, że zachowanie w rękach państwa większych niż obecnie środków finansowych pozwoliłoby na głębsze reformy w systemie cen zbytu, zwłaszcza artykułów rynkowych. Klub Poselski PZPR stoi na stanowisku, że nie należy w roku bieżącym podnosić cen na artykuły rynkowe powszechnego użytku. Trzeba będzie jednak prędzej czy później postawić na porządku dziennym sprawę niektórych cen, zwłaszcza cen węgla. Powinno to być, rzecz prosta, związane z odpowiednią rekompensatą w płacach. Sprawa komornego nie będzie mogła być w tym roku rozwiązana. Jest to też jedna ze spraw z tych kategorii wysokości cen. Takie reformy cen połączone z rekompensatą w płacach muszą jednak dodatkowo obciążać budżet i bilans towarowy. One są bardzo potrzebne i konieczne dla wprowadzenia rachunku ekonomicznego do gospodarki, jednak nie odbywają się bez poważnych wkładów finansowych ii dlatego można to robić tylko stopniowo. To reformowanie cen ma jak najbardziej zasadnicze znaczenie dla stworzenia właściwych proporcji wartościowych poszczególnych towarów, dla wprowadzenia realnego rachunku ekonomicznego w każdą komórkę gospodarki uspołecznionej, dla rozwinięcia prawidłowych bodźców zainteresowania materialnego przedsiębiorstw w rozwijaniu produkcji i obniżce jej kosztów.</u>
          <u xml:id="u-13.47" who="#StanisławKuziński">Po drugie — możliwość rozporządzania większymi niż w tej chwili rezerwami finansowymi i nierozdysponowaną masą towarową pozwoliłaby na takie korzystne dla mas pracujących korekty systemu płac i premii, które, by dalej wzmogły bodźce ekonomiczne dla wzrostu produkcji, wzrostu wydajności pracy i obniżki kosztów własnych. Możliwość przekształcenia modelu gospodarczego jest uzależniona od wielkości rezerw gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-13.48" who="#StanisławKuziński">Po trzecie — gdybyśmy posiadali większe rezerwy towarowe i dewizowe, można byłoby w handlu zagranicznym osiągać znacznie lepsze wskaźniki jego opłacalności poprzez eliminowanie zdarzającego się jeszcze nieopłacalne” go, a obecnie przymusowego eksportu, oraz poprzez sprzedaż i kupno w takich momentach i na takich rynkach, które gwarantują uzyskanie najwyższych cen sprzedaży i najkorzystniejszych cen zakupów.</u>
          <u xml:id="u-13.49" who="#StanisławKuziński">Po czwarte — dać więcej swobody przedsiębiorstwom w zaopatrywaniu się w surowce, czy dać więcej swobody przedsiębiorstwom w gospodarowaniu funduszem płac można tylko wtedy, gdy będzie więcej towarów, gdy będzie więcej materiałów zaopatrzeniowych. I takie są obiektywne warunki zwiększenia tej samodzielności, polepszenia całego modelu gospodarczego. Jeżeli się abstrahuje od tych warunków, wszystko inne będzie rzeczywiście brzmiało jak głos klaksonu w samochodzie.</u>
          <u xml:id="u-13.50" who="#StanisławKuziński">Jak więc widać, ujemne skutki ogromnego napięcia bilansu planu 1957 r. oraz wyczerpania się rezerw gospodarczych ogranicza nam, jak to się niedawno mówiło na posiedzeniu Rady Ekonomicznej, „pole manewru” gospodarczego. Brak rezerw ma zasadniczy wpływ na tempo przemian strukturalnych w sposobie gospodarowania, w zwiększeniu samodzielności przedsiębiorstw, w stopniowym opieraniu naszych związków ze wsią wyłącznie na zasadach kontraktacyjno-rynkowych i dalszym ściślejszym wiązaniu interesów osobistych z interesami społecznymi w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-13.51" who="#StanisławKuziński">Wszystko to — rzecz prosta — nie oznacza, i chciałbym podkreślić, że w warunkach takiego napięcia, w jakich się znajdujemy, nie ma nawet możliwości już obecnie czynienia dalszych kroków w kierunku polepszenia systemu związków ekonomicznych i zastępowania administracyjnej metody przez bodźce ekonomiczne w szeregu istotnych dziedzin. Tą rozległą sferą zagadnień nie będę się jednak tutaj zajmował.</u>
          <u xml:id="u-13.52" who="#StanisławKuziński">Trzeba z całą siłą podkreślić, że dalsze zmiany na lepsze w naszym modelu gospodarczym są jak najbardziej i głównie zależne od warunków ekonomicznych, od wielkości rezerw gospodarki, a nie tylko jakoby od dobrej woli takich czy innych urzędników państwowych. Dlatego trzeba, abyśmy bili się o wytworzenie tych rezerw, o stworzenie tych warunków, a wtedy szybciej i skuteczniej będą działały nasze narzędzia gospodarcze, przede wszystkim zaś osobiste zainteresowanie każdego wytwórcy w wynikach produkcji.</u>
          <u xml:id="u-13.53" who="#StanisławKuziński">Z krótkiego przeglądu proporcji niektórych zagadnień planu 1957 r. wynikają pewne główne kierunki zadań gospodarczych i możliwości polepszenia rezultatów trudnego roku 1957 w stosunku do planu. Jakie to są zadania i możliwości?</u>
          <u xml:id="u-13.54" who="#StanisławKuziński">1. Wydaje się, że najważniejszym jest wykorzystanie możliwości przekroczenia planu produkcji przemysłowej. Niskie wskaźniki wzrostu założone w planie, polepszenie w wielu gałęziach zaopatrzenia materiałowego i polepszenie systemu płac, których już dokonaliśmy, stwarzają tutaj szerokie pole działania dla całego aktywu gospodarczego, w szczególności zaś dla rad robotniczych, dyrekcji zakładów i związków zawodowych. Spośród zadań w tym zakresie na pierwsze miejsce należałoby wysunąć rozwinięcie produkcji eksportowej lub też produkcji zastępującej towary importowane oraz produkcji, która zwiększyłaby masę towarową na rynku.</u>
          <u xml:id="u-13.55" who="#StanisławKuziński">2. Polepszenie wskaźników pracy przemysłu w zakresie kosztów własnych, wydajności pracy i jakości produkcji może dokonywać się szybciej niż dotychczas w oparciu o zmiany w systemie zarządzania i planowania, których już dokonaliśmy, oraz w oparciu o zwiększoną aktywność klasy robotniczej w produkcji, o zwiększone zainteresowanie materialne załóg pracowniczych i personelu kierowniczego. Pozytywne doświadczenia pierwszych miesięcy w pracy rad robotniczych wskazują na realność przekroczenia wskaźników planu w tych ważnych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-13.56" who="#StanisławKuziński">3. Przestrzeganie z żelazną konsekwencją dyscypliny płac i dyscypliny dostaw obowiązkowych jest niezbędnym i elementarnym warunkiem wykonania, a następnie przekroczenia wskaźników planu, zwłaszcza zaś utrzymania równowagi rynkowej. Bez tego bowiem wszystkie inne poczynania skazane są na niepowodzenie.</u>
          <u xml:id="u-13.57" who="#StanisławKuziński">Wtedy, gdy wszystkie te trzy warunki i zadania będą należycie spełnione, nie tylko że nie będą nam zagrażać w najmniejszym nawet stopniu zjawiska braku równowagi rynkowej, ale usuniemy w stopniu większym, niż to przewiduje plan, ogniska bezrobocia, skuteczniej będziemy walczyć ze spekulacją i wygospodarujemy dodatkowe środki dla podniesienia płac niektórym oddziałom zatrudnionych i dochodów realnych, względnie będziemy mogli zwiększyć środki dla najbardziej niezbędnych, szybko zwracających się i wysoce opłacalnych inwestycji. Tylko wtedy też byłoby możliwe podjęcie sprawy emerytów.</u>
          <u xml:id="u-13.58" who="#StanisławKuziński">Realizacja uchwał VIII Plenum KC PZPR — pogłębienie więzi Partii i władzy ludowej z masami, głęboka reforma, jaką jest tworzenie rad robotniczych w przedsiębiorstwach, zmiany w polityce rolnej — wszystko to stwarza atmosferę, która powinna sprzyjać systematycznemu, skupionemu i harmonijnemu wysiłkowi klasy robotniczej i chłopstwa.</u>
          <u xml:id="u-13.59" who="#StanisławKuziński">Te ogólne polityczne warunki powinniśmy wykorzystać dla umocnienia gospodarskiego nastroju liczenia się z możliwościami gospodarki narodowej, dla wprowadzenia jednocześnie nastroju takiej pracy, która wykorzysta bogate możliwości naszej ekonomiki.</u>
          <u xml:id="u-13.60" who="#StanisławKuziński">Będzie to miało decydujące znaczenie dla umocnienia i utrwalenia osiągnięć naszego Października.</u>
          <u xml:id="u-13.61" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Kazimierzowi Banachowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#KazimierzBanach">Wysoki Sejmie! Realizacja dzieła odnowy, które rozpoczęte zostało w Październiku, nie jest rzeczą łatwą. Spuścizna minionego okresu, obok dużych osiągnięć politycznych i gospodarczych stwarzających z naszego kraju inną jednostkę gospodarczą, dając inny ustrój, likwidując obszarnictwo, rządy kapitalistów, wyzwalając robotników i chłopów z zależności od klas wyzyskujących, przyniosła również wiele wypaczeń, błędów, a nawet zła.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#KazimierzBanach">Rozmiary zamierzonych zmian są bardzo poważne i wprowadzenie ich w życie wymaga wielkiego, nieustępliwego wysiłku i czasu. Niecierpliwe oczekiwanie na szybkie wyniki zaprojektowanych zmian, brak wytrwałości, osąd, że same władze polityczne czy rządowe mają wziąć na siebie cały ciężar dokonywania przeobrażeń, nie ułatwia i nie przyśpiesza odnowy, lecz ją opóźnia, a może grozić wypaczeniami.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#KazimierzBanach">Na trudności dzisiejszych czasów wpływają błędy i wypaczenia ubiegłego, przedpaździernikowego okresu. Lecz nie wolno zapominać, że każda zmiana stwarza konieczność dodatkowego wysiłku, a w okresie wprowadzenia jej w życie przynosi zakłócenia.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#KazimierzBanach">Mechanizm działania nowego państwa jest skomplikowany, nie pozwala na szybkie uzyskiwanie sprawności i wyników wkrótce po dokonaniu zmian.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#KazimierzBanach">Olbrzymia większość narodu wypowiedziała się za koniecznością szybkich i głębokich zmian; na wielu odcinkach zostały one dokonane, na wielu podjęto odpowiednie decyzje. Nie należy jednak łudzić się, że w każdej sprawie będziemy mieć od razu odpowiednie rezultaty.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#KazimierzBanach">Mamy obowiązek powiedzieć narodowi, jak to po Październiku czynimy, całą prawdę. Trudności są poważne. Mogą one być pokonane tylko wtedy, gdy całe nasze społeczeństwo będzie w pełni uczestniczyć w działaniach mających wprowadzić zmiany, ugruntowywać je i doskonalić.</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#KazimierzBanach">Naród zaufał kierownictwu i wykazał dojrzałość polityczną zarówno w okresie Października, jak i w czasie wyborów. Lecz próba wielkiej odnowy wymaga długotrwałego, stałego poczucia odpowiedzialności społeczeństwa za to, co się dzieje w kraju, wymaga rozwagi politycznej i konsekwencji w dążeniu do lepszego jutra i takiej samej więzi narodu ze swym kierownictwem, jak to miało miejsce w Październiku.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#KazimierzBanach">Ci, którzy niechętnym okiem patrzą na zachodzące zmiany, którzy metodami komenderowania chcieliby rządzić krajem, nie opuszczają okazji, by wykazywać potknięcia, wzmagać nerwowość, utrudniać odnowę. Inni — którzy liczą na bankructwo socjalizmu — czekają na drugi etap, wprowadzający kapitalizm, zacierają ręce, gdy widzą, że wyniki zmian nie nadchodzą od razu, cieszą się, że tu i ówdzie piętrzą się trudności.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#KazimierzBanach">Nie można nie być czujnym, gdy chodzi o taką wielką sprawę. Nie wolno w imię źle pojętej wolności poglądów spokojnie patrzeć na podkopywanie odnowy. Trzeba dać odpór tym, którzy odnowie szkodzą. Musi on być skuteczny i konsekwentny. Naród w poczuciu odpowiedzialności za wielką sprawę, z pełną rozwagą polityczną winien wziąć udział w unicestwieniu przeszkód stojących na drodze odnowy.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#KazimierzBanach">W czasie pracy w komisjach sejmowych widzieliśmy, jak bardzo trudna jest nasza sytuacja gospodarcza. Konieczna nieraz suma rzędu 100 milionów zł, potrzebna na zwiększenie kredytów dla rolnictwa lub podniesienie płac najmniej zarabiającym, jest problemem nie łatwym do rozwiązania. Po wszechstronnej analizie planu gospodarczego i budżetu na rok 1957 doszliśmy do przekonania, że rzeczywiście poza dokonanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawkami, niewiele można zmienić bez obawy zachwiania naszej równowagi rynkowej. Jedyną drogą do podwyższenia stopy życiowej ludności wsi i miast jest zwiększenie wyników naszej pracy, przekraczanie planów gospodarczych, obniżanie kosztów produkcji, polepszenie jakości wytwarzanych wyrobów, likwidacja marnotrawstwa.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#KazimierzBanach">Wymaga to nie tylko wzrostu natężenia pracy, uporu i dużej sprawności, lecz i coraz większej aktywności inicjatywy ludzi pracy w mieście i na wsi, wzrostu ich gospodarności i odpowiedzialności za warsztat pracy.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#KazimierzBanach">Obserwując przemiany zachodzące na wsi, śmiało można stwierdzić, że już teraz wyraźnie widać poważne zasadnicze zmiany w nastawieniu chłopów do spraw gospodarczych. Najlepszym tego dowodem może być stosunek chłopów do ziemi. Ze wszystkich stron napływają informacje, że tak liczne dawniej wypadki opuszczania ziemi, tolerowanie nie uprawianych gruntów — to zjawiska, które nie mają w bieżącym roku miejsca. Nie będzie odłogów na terenach chłopskich, grunty będą w pełni uprawione i będą dawać krajowi dobro w postaci zwiększonej ilości produktów' rolnych. Wieś ożywiła się, odradza się, wszędzie widać wzrost wysiłków i inicjatywę, dążenie do lepszej gospodarki. I to nie tylko na odcinku gospodarczym Październik wniósł na wsi tyle zmian. Chłopi poczuli się współgospodarzami, chcą współuczestniczyć w przemianach społecznych, kulturalnych, gospodarczych i politycznych zarówno wsi, jak i całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#KazimierzBanach">Program Października przyjęty został przez, większość chłopów z aprobatą. Jakie elementy tego programu wpłynęły na tak duże ożywienie wsi?</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#KazimierzBanach">— zapewnienie prawa własności ziemi i prawa dobrowolnego wyboru form gospodarowania, zapowiedź stopniowego znoszenia obowiązkowych dostaw i zmierzanie do normalnej wymiany rynkowej na zasadach opłacalności;</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#KazimierzBanach">— przywrócenie samorządności organizacjom wiejskim, społeczno-gospodarczym, kulturalno-oświatowym, spółdzielczym i Związkowi Młodzieży Wiejskiej;</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#KazimierzBanach">— perspektywa rozszerzania możliwości inwestycji w gospodarstwach chłopskich;</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#KazimierzBanach">— odczucie wielkiej ulgi, związane z wysiłkami stronnictw i organów władz zmierzających do zmian metod organizowania działalności;</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#KazimierzBanach">— zaprzestanie administracyjnego komenderowania wsią, częściowego stosowania przymusu, ograniczenie zbyt licznego aparatu biurokratycznego i rozszerzenie możliwości wyrażania społecznej, gospodarczej i kulturalnej inicjatywy chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#KazimierzBanach">Zmiany nastrojów politycznych na wsi wyrażają się zwiększoną podażą artykułów rolnych i hodowlanych na rynku, oraz związanym z tym zwiększeniem żywności dla miast, a surowców dla przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-15.19" who="#KazimierzBanach">Śmiało można stwierdzić, że przygniatająca większość mas chłopskich słowami i czynem wskazuje poparcie dla zachodzących w Polsce nieodwracalnych przemian politycznych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-15.20" who="#KazimierzBanach">Doświadczenia okresu międzywojennego, okresu powojennego, wyraźnie wskazują, iż zadania, jakie stały a zwłaszcza stoją obecnie przed wsią polską, są tak olbrzymie, że przez; ożywienie i wzmożenie wysiłków indywidualnych gospodarstw, bez oparcia ich o szeroką sieć organizacji społecznych, wzajemnej pomocy, zawodowych i kulturalnych — dalszy postęp jest niemożliwy.</u>
          <u xml:id="u-15.21" who="#KazimierzBanach">Dlatego tak wielką wagę przywiązujemy do różnych form zespołowego, zorganizowanego działania na wsi. Na drodze rozwoju zorganizowanego działania na wsi stoją jednak poważne przeszkody.</u>
          <u xml:id="u-15.22" who="#KazimierzBanach">Jeszcze w wielu wypadkach terenowi działacze polityczni i gospodarczy chcą iść starą drogą komenderowania, biurokratycznego, bezdusznego stosunku do potrzeb i spraw wsi. Bagatelizują słuszne skargi na zło i krzywdę, pomijają słuszne żądania chłopów.</u>
          <u xml:id="u-15.23" who="#KazimierzBanach">Niepokojący proces łapownictwa, często występujący protekcjonizm w załatwianiu spraw przez biurokratów — oto bakcyl, który wstrzymuje i wypacza rodzenie się i krzepnięcie koniecznych i różnorodnych, jeżeli chodzi o wieś, form zespołowych organizacji działania na odcinku gospodarczym, społecznym i kulturalnym.</u>
          <u xml:id="u-15.24" who="#KazimierzBanach">Trzeba widzieć i drugie, bodaj groźniejsze niebezpieczeństwo na wsi. Są wśród chłopów i działaczy ludzie, którzy niczego się nie nauczyli i niczego nie chcą zrozumieć. Bez poczucia odpowiedzialności, bez dbałości o losy kraju różnego rodzaju znachorzy polityczni mamią ludzi i usiłują sprowadzić ich na manowce. Pomagają im, ubierając się w togę rzekomych obrońców ludu, niedobitki byłych obszarników i sanacyjnych dygnitarzy, rozgromieni kapitaliści i wsteczna część kleru. Oni to, wszelkiego rodzaju reakcja społeczna, wrogowie postępu i socjalizmu — kolportują na wsi plotki, wmawiają, że nieuchronnie nastąpi drugi etap, szkalują obóz socjalizmu, podważają naszą przyjaźń ze Związkiem Radzieckim, usiłują podważać sojusz robotniczo-chłopski, słuszność i konieczność przodującej roli klasy robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-15.25" who="#KazimierzBanach">Każde potknięcie, każdy błąd, każde niezałatwienie słusznego żądania chłopskiego — służy im za pocisk we władzę ludową i w skuteczność obranej drogi do budowy nowego ustroju. Trzeba dopomóc chłopom w walce z reakcyjną propagandą. Zmiana atmosfery politycznej na wsi, przede wszystkim stworzenie warunków, w których chłopu, jako aktywnej sile w sojuszu robotniczo-chłopskim, wraz z robotnikiem dana będzie pełna możność być współtwórcą i współgospodarzem kraju, atmosfery, w której chłopi poczują, że mogą praktycznie wpływać na losy całego społeczeństwa, na życie na wsi i w mieście — to najlepsza broń w walce ze wstecznictwem.</u>
          <u xml:id="u-15.26" who="#KazimierzBanach">Znaczna większość chłopów dobrze wie, kto stoi na przeszkodzie postępowi na wsi. Zdecydowany opór, jaki liczni chłopi dają spekulantom oraz ich biurokratycznym poplecznikom, umożliwiającym wykupywanie przez spekulantów maszyn rolniczych sprzedawanych przez POM i GOM, przeciwstawianie się sprzedaży ziemi różnego rodzaju kułakom i spekulantom — oto dowód słusznej, społecznej postawy chłopów. Są to zdrowe objawy normalnie przebiegającej na wsi walki klasowej, bez komenderowania i odgórnego organizowania.</u>
          <u xml:id="u-15.27" who="#KazimierzBanach">Trzeba, realizując słuszne wytyczne nowego programu rolnego, wnikliwie wsłuchiwać się w to, co mówią podstawowe masy chłopskie. Należy udzielić pomocy dla tych grup chłopów, którym grozi czy to wyzysk, czy też nacisk ze strony elementów spekulanckich i reakcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-15.28" who="#KazimierzBanach">Wszędzie tam, gdzie na skutek niedoskonałości ustalonych praw czy zarządzeń społecznie wyrobieni chłopi nie mają dostatecznych podstaw do zwycięskiego przeprowadzenia wałki z wyzyskiem, łapownictwem, dążeniami spekulanckimi — należy ze strony władzy przyjść im z pomocą w szybkim ustaleniu praw czy zarządzeń ułatwiających walkę ze złem.</u>
          <u xml:id="u-15.29" who="#KazimierzBanach">W ostatnich czasach odbyły się walne zgromadzenia przedstawicieli gminnych spółdzielni. Słuszne były głosy krytyki w stosunku do działalności gminnych spółdzielni. Miały one i mają posłużyć usprawnianiu pracy gminnych spółdzielni i oddaniu ich istotnie w ręce pracujących chłopów. Ale w żadnym wypadku nie mogą one zachęcić kogokolwiek do wprowadzania na wieś handlu prywatnego. My, ludowcy, uznając w pełni za słuszne, już dziś bezwzględnie konieczne, oparcie aparatu zaopatrzenia i zbytu na zasadach spółdzielczości, nie chcemy na wieś wprowadzać handlu prywatnego, chcemy kroczyć starą, ludową, wypróbowaną drogą ugruntowywania spółdzielczości.</u>
          <u xml:id="u-15.30" who="#KazimierzBanach">Aktyw wiejski, w szczególności ta jego część, która wyrosła z organizacji młodzieżowych, gospodarczych, kulturalno-oświatowych, spółdzielczych, z kółek rolniczych, żywo dyskutuje sprawę tworzących się organizacji gospodarczych, społecznych i kulturalnych na wsi. Nie zniszczona została wiara w znaczenie zorganizowanego wysiłku na wsi i wszędzie, gdzie tylko zgrupowany jest światlejszy zespół chłopów, odbudowa samorządnych organizacji wiejskich postępuje naprzód. Kółka rolnicze, związki, zrzeszenia producentów roślin przemysłowych i hodowców, spółdzielnie mleczarskie i ogrodnicze, reorganizujące się gminne kasy spółdzielcze, koła młodzieży wiejskiej tworzą już dziś gęstą sieć na wsi.</u>
          <u xml:id="u-15.31" who="#KazimierzBanach">W tym spontanicznym dążeniu wiele jest jeszcze chaosu, zbyt wiele pośpiechu, lecz zjawisko to jest nader pozytywne.</u>
          <u xml:id="u-15.32" who="#KazimierzBanach">Do organizacji wiejskich trzeba wybierać ludzi wypróbowanych i cieszących się zaufaniem, ludzi, którzy chcą służyć sprawie socjalizmu i wsi. Działacze ZSL i PZPR mają obowiązek demaskować demagogów i karierowiczów, z drugiej zaś strony zwalczać wszelkie przejawy komenderowania samorządnymi organizacjami wiejskimi. Działacze partii politycznych muszą nauczyć się przekonywać masy chłopskie o słuszności swego stanowiska i wyzbyć się, jeżeli to jeszcze jest — a jest na pewno — narzucania swojej woli.</u>
          <u xml:id="u-15.33" who="#KazimierzBanach">W dyskusjach, jakie są w kraju, dają o sobie znać poglądy przebrzmiałe, niesłuszne i niepotrzebne. Ożywają tu i ówdzie tendencje agrarystyczne i dążenia do solidaryzmu chłopskiego, skierowanego przeciwko miastu i klasie robotniczej. Są tacy, którzy chcieliby odgrodzić wieś od miast, ześrodkować całą uwagę chłopów na sprawach rolnictwa czy wąsko pojętych interesach wsi. Wystarczająco duża jest ilość na wsi chłopów radykalnych, rozumiejących, że dziś spraw kraju nie można dzielić na odrębne całkiem problemy miejskie i wiejskie, bo każda kwestia przemysłu, czy miasta znajduje odzwierciedlenie w problematyce wiejskiej i odwrotnie, nie ma spraw wsi, które nie miałyby odbicia w stosunkach w mieście. Im bliższa będzie współpraca działaczy i organizacji PZPR z działaczami ZSL i jego organizacjami, tym szybciej i sprawniej przebiegać będzie ograniczanie wpływów wrogich elementów i zwiększenie szeregów ludzi wierzących w słuszną sprawę budowy socjalizmu w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-15.34" who="#KazimierzBanach">Nie zawsze i nie wszędzie praca ta przebiega zadowalająco. Dzieje się tak zarówno dlatego, że z jednej strony nie zostały jeszcze przezwyciężone do końca stare nawyki do komenderowania, jak również dlatego, że z drugiej strony jest jeszcze sporo nie przezwyciężonej do końca nieufności w oparcie sojuszu robotniczo-chłopskiego o zdrowe, ideowe zasady.</u>
          <u xml:id="u-15.35" who="#KazimierzBanach">Stanowisko Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w sprawie spółdzielczości produkcyjnej wypływa z wielkiego dorobku radykalnego nurtu ruchu ludowego, który zawsze był inicjatorem postępowych, zespołowych zasad gospodarowania. Indywidualne gospodarstwo będzie na długo przeważającym czynnikiem produkcji rolnej; nie możemy jednak bez głębokiej troski patrzeć na rozpadające się spółdzielnie produkcyjne tam, gdzie miały one szanse lepszej gospodarki, niż może to uczynić indywidualny posiadacz ziemi.</u>
          <u xml:id="u-15.36" who="#KazimierzBanach">Uważamy również, że nie możemy pozostawić bez troskliwej opieki tych, którzy po rozwiązaniu spółdzielni produkcyjnych znaleźli się w trudnych warunkach, bez środków produkcji, sprzężaju, maszyn czy nasion. Musimy stworzyć dla nich odpowiednie warunki do gospodarowania w pojedynkę; z drugiej zaś strony konieczne jest pełne poparcie i podtrzymanie inicjatyw tworzenia, na zasadach odpowiednich dla każdego zrzeszającego się zespołu, nowych spółdzielni czy też przekształcenia spółdzielni innego typu na spółdzielnię takiego typu, jaki uznany będzie za właściwy przez zrzeszonych. Zgłaszane przez chłopów realne postulaty w sprawie zaopatrzenia zespołów spółdzielczych w odpowiednie środki produkcji, z równoczesnym uruchomieniem miejscowych rezerw surowcowych i materiałowych, spotkać się muszą z pełnym poparciem.</u>
          <u xml:id="u-15.37" who="#KazimierzBanach">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe stoi na gruncie konieczności pełnej realizacji wytycznych KC PZPR i NK ZSL w sprawie polityki rolnej; widzi konieczność poważnego udziału państwa w przeobrażeniu stosunków na wsi. Trzeba jednak wyraźnie stwierdzić, że zobowiązania ze strony Rządu nie mogą być jednostronne, jak też nie mogą być jednostronne ciężary, które bierze na siebie wieś w stosunku do kraju. Zapowiedziana pomoc dla rolnictwa musi być realizowana, tak jak realizowane być muszą ze strony chłopów te świadczenia, które na nich przypadają. Uznaliśmy za słuszne w przyszłości znoszenie stopniowo obowiązkowych dostaw i oparcie wymiany między wsią a miastem na zasadach rynkowych i na zasadach odpłatności produkcji. Przejście jednak z jednego systemu na drugi nie jest tak łatwe, skoro zważy się, że wiąże się ono ze znacznym zwiększeniem wydatków skarbu państwa i nagromadzeniem zasobów. Wiemy, że poważna część chłopów wykonała świadczenia z tytułu obowiązkowych dostaw, inna zaś tego nie uczyniła. Gdybyśmy pogodzili się z tym stanem rzeczy, tolerowalibyśmy niemoralną sytuację, że jedni w pełni realizują swoje obowiązki względem kraju, inni zaś, mając po temu warunki, obowiązków tych nie wykonują. Nie jest to słuszne i nie jest sprawiedliwe.</u>
          <u xml:id="u-15.38" who="#KazimierzBanach">Trzeba też w pełni zdawać sobie sprawę, że sytuacja gospodarcza kraju nie pozwala na zwiększenie wydatków, a ci, którzy obowiązkowych dostaw nie zrealizowali, pogarszają tę właśnie sytuację.</u>
          <u xml:id="u-15.39" who="#KazimierzBanach">Kraj nasz przeżywa poważne bieżące trudności gospodarcze, lecz nie tylko te budzą naszą troskę.</u>
          <u xml:id="u-15.40" who="#KazimierzBanach">Wiemy już, że nasza wiara w rozwiązanie problemu nadmiaru ludności w rolnictwie okazała się problematyczna. Wprawdzie kwestia przeludnienia wsi przedstawia się dziś na skutek wielkiego uprzemysłowienia kraju i zmian terytorialnych zupełnie inaczej, niż to było przed wojną, lecz faktem jest, że mimo reformy rolnej następuje w ostatnim czasie karłowacenie gospodarstw. Wiemy też o zahamowaniu jak się wydaje na dłuższy czas odpływu wolnych rąk ze wsi do miasta; zjawisko to będzie wymagać wielkiego wysiłku koncepcyjnego, wielkiej i śmiałej inicjatywy i pracy realizacyjnej, jeśli chcemy powszechnego wzrostu stopy życiowej. Musimy się zdobyć na śmiałe, naukowe zbadanie dróg, które mogą dać pozytywne rozwiązanie. Nie można cofać się przed obalaniem twierdzeń, które życie zdyskwalifikowało, trzeba szukać rozwiązań rzeczywistych, a nie pozornie skutecznych.</u>
          <u xml:id="u-15.41" who="#KazimierzBanach">Sprawa zatrudnienia dorastającej młodzieży musi się stać głównym, poważnym zagadnieniem gospodarczym kraju. Wydaje się, że należałoby zastanowić się nie tylko nad sposobami przyspieszenia rozbudowy przemysłu w miastach, lecz również stopniowego tworzenia takiej struktury gospodarczej wsi, w której obok postępowego, intensywnego rolnictwa, byłby stosunkowo poważny przemysł w odpowiedniej dla wsi wielkości, obsługujący lokalne potrzeby ludności wiejskiej, przetwarzający surowce rolne i uzupełniający miejską produkcję przemysłową. Trzeba na to spojrzeć nie tylko z punktu widzenia bezpośredniej opłacalności, lecz również efektu ogólnego i kosztów inwestycji nie tylko samego przemysłu, lecz i osiedli z nim związanych.</u>
          <u xml:id="u-15.42" who="#KazimierzBanach">Z tego co powiedziałem widać, że przed nami piętrzą się zadania dnia dzisiejszego, jak również sprawy odleglejsze, trudne i skomplikowane. Nic też dziwnego, że tylko w oparciu o dojrzałość naszego społeczeństwa., w oparciu o szeroki Front Jedności Narodu, o ścisły, głęboki, prawdziwy sojusz robotniczo-chłopski można kształtować drogi do lepszego jutra.</u>
          <u xml:id="u-15.43" who="#KazimierzBanach">Wysoki Sejmie! Poza problemami gospodarczymi, politycznymi i społecznymi, którymi żyją na co dzień masy chłopskie i które tylko pokrótce starałem się scharakteryzować, istnieją zasadnicze problemy dotyczące treści i formy ludowładztwa i budownictwa socjalizmu w naszym kraju. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe w czasie ostatniego półrocza poszerzyło i poszerza swoje szeregi wśród pracujących mas chłopskich i inteligencji ze wsią związanej i mając możliwości szerszego niż w ubiegłym okresie działania, zdaje sobie sprawę ze zwiększonej odpowiedzialności za teraźniejsze i przyszłe losy wsi polskiej.</u>
          <u xml:id="u-15.44" who="#KazimierzBanach">Jako samodzielna partia polityczna, dziedzicząca postępowe, radykalne i rewolucyjne tradycje ruchu ludowego, będziemy poszerzać naszą współodpowiedzialność za losy wsi polskiej w tym przekonaniu, że jedynie przez wydobycie i rozwijanie postępowego dorobku ruchu ludowego można skutecznie budować socjalizm na wsi.</u>
          <u xml:id="u-15.45" who="#KazimierzBanach">Dla polskiej drogi do socjalizmu jest właśnie charakterystyczne to, że chłopi polscy wypracowali własne, społeczne, radykalne formy przebudowy życia wiejskiego.</u>
          <u xml:id="u-15.46" who="#KazimierzBanach">Jednocześnie zwalczać będziemy w naszych szeregach wszelkie tendencje separatystyczne.</u>
          <u xml:id="u-15.47" who="#KazimierzBanach">Jakiekolwiek zawężanie wspólnej z PZPR platformy oddziaływania na masy chłopskie osłabiłoby nie tylko Partię, ale zaszkodziłoby sprawie ruchu ludowego, masom pracującym miast i wsi oraz przyszłości naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-15.48" who="#KazimierzBanach">Dziś organizacje wiejskie są naszą wspólną sprawą, sprawą robotników, chłopów i inteligencji sprawujących władzę w Polsce Ludowej, sprawą PZPR i ZSL, gdyż pomagać one mają w realizowaniu wspólnych wytycznych nowej polityki rolnej i przebudowy wsi.</u>
          <u xml:id="u-15.49" who="#KazimierzBanach">Za fundament władzy ludowej uznajemy sojusz robotniczo-chłopski, którego istotną treść utrwalać będziemy w codziennej pracy organizacyjnej Stronnictwa i w pracach naszego Klubu Poselskiego w Sejmie.</u>
          <u xml:id="u-15.50" who="#KazimierzBanach">Chcąc budować w kraju naszym socjalizm, uznajemy przodownictwo klasy robotniczej w dokonywanych przemianach politycznych, gospodarczych i społecznych, w rozwijaniu wszechstronnej inicjatywy mas chłopskich, w organizowaniu politycznego, gospodarczego i społeczno-kulturalnego życia wsi. Popierać będziemy oddolną inicjatywę mas chłopskich w uspołecznianiu produkcji rolnej na zasadach dobrowolności. W stałej współpracy z PZPR, przy zachowaniu naszej samodzielności, działać będziemy w przekonaniu, że Polska naprawdę niepodległa i niezależna może być tylko Polską socjalistyczną! Stojąc na gruncie uchwał VIII Plenum KC PZPR i IV Plenum NK ZSL, będziemy przestrzegać demokratycznych, humanitarnych i praworządnych metod regulowania stosunków społecznych, ale równocześnie domagać się będziemy surowych kar dla złodziei grosza publicznego, szkodników anarchizujących nasze życie i krzewicieli wszelkich form nienawiści człowieka do człowieka.</u>
          <u xml:id="u-15.51" who="#KazimierzBanach">Z tym programem politycznym pójdziemy do mas chłopskich, ten program realizować będziemy w Sejmie i na komisjach porozumiewawczych stronnictw politycznych w terenie, gdyż w takiej pracy widzimy gwarancję utrwalenia zdobyczy Października.</u>
          <u xml:id="u-15.52" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Bolesław Drobner.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#BolesławDrobner">Wysoki Sejmie! Znamy wszyscy świetne pióro Stefana Kisielewskiego. Rzuca na papier kalambury tuzinami, żarty sypie setkami, ale dzisiaj nie każdy „żart był tynfa wart”, a zwłaszcza ten, który nasz kolega poseł rzucił nam w twarz. Używam tego wyrażenia, bo przecież powiedzenie, że przed Październikiem była nasza Polska zepsutym samochodem, a po Październiku naprawiono klakson, to nie jest taki dobry żart, żeby można było się śmiać i zapomnieć, czym był Październik w Polsce. To 'nie był klakson, to nie był głos syreny samochodowej, ażeby usuwali się ludzie z drogi, a to było głośne wołanie w obronie naszej niepodległości i naszej suwerenności. Jak patrzyłby na nas cały świat, gdyby w czasie VIII Plenum Komitetu Centralnego naszej Partii nie było nic innego, jak tylko naprawienie na tokarni klaksonu.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#BolesławDrobner">Daliśmy wyraz naszym dążeniom do niepodległości za wszelką cenę, do suwerenności politycznej i dlatego dobrze będzie, jeśli w tej sali, w której siedzi ta Partia, której VIII Plenum odbywało się w październiku, nie będzie się powtarzało kiepskich żartów. Głosować będziemy nie z konieczności, bo nie ma innego preliminarza budżetowego i nie ma innych form, tak jak o tym mówił poseł Kisielewski, ale dlatego, że w tej sytuacji, w jakiej się znajdujemy, jest to jedyny budżet, którego złe strony znamy, i że jest naszym obowiązkiem świętym ten budżet — jeśli jest złym, niedoskonałym — doprowadzić do doskonałości.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#BolesławDrobner">Na co mamy czekać? Na 3 miliardy dolarów pożyczki, żeby stać się kolonią kapitalistycznych Stanów Zjednoczonych? Za darmo nie daje się takich pieniędzy żadnemu państwu. My już dwa miesiące walczymy o pożyczkę dużo niniejszą w Stanach Zjednoczonych, ale Stany Zjednoczone powinny wiedzieć, że jeżeli jej nie dadzą, to Polska dążąca do socjalizmu szczerze, nie tylko w słowach, musi dać sobie sarna radę, i da sobie radę, bo za tą Polską stoją elementy i czynniki, które przeżywały już nieraz ciężkie czasy, a nie poddały się.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#BolesławDrobner">Czy nie pamiętamy, jak w 1947 r. ambasador Stanów Zjednoczonych Bliss Lane powiedział: „Nie pomożemy wam, nawet UNRRY nie damy”. I Wtedy miałem sposobność powiedzenia mu, że my tej darowizny i jałmużny nie chcemy — i przeżyliśmy dziesięć lat bez tych wielkich kredytów trzymiliardowych, ani nawet trzymilionowych. Rzecz prosta, jesteśmy w trudnym położeniu, nasza sytuacja gospodarcza jest trudna, Zdajemy sobie z tego sprawę, ileśmy sami zawinili, że jest taka, a ile winy jest z innej strony. Ale my mamy kolosalny kapitał, szalony majątek, nierównie większy niż 3 miliardy dolarów. To jest kapitał w klasie robotniczej, w chłopstwie, które wie, że z darowizny nie żyje się.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#BolesławDrobner">Dalej — mówił poseł Kisielewski, że przemysł pracuje nie na naszych surowcach, a więc jest chory. Tak, ale są państwa, które również nie mają rudy żelaznej jak Szwajcaria, a mają wspaniały przemysł metalowy, u nich produkuje się lokomotywy, produkuje się maszyny, samochody itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#BolesławDrobner">Są państwa, jak Włochy, które nie mają rudy żelaznej i nie mają kauczuku. Włochy nie pachną żywicą, a jednakże jest tam duży przemysł gumowy, jednakże jest tam przemysł metalowy.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#BolesławDrobner">No, bo przecież nie może tak być, żebyśmy mogli żyć tylko dzięki soli i węglowi. Państwo takie jak nasze musi mieć bawełnę, choć ona u nas nie rośnie, a przemysł bawełniany mamy dobry. Produkujemy materiały bawełniane, produkowała je Kongresówka i wysyłała na Daleki Wschód. I rudy żelaznej nie mamy, ale jeszcze przed powstaniem Huty Lenina i innych hut, jak Huta „Warszawa”, była u nas w Polsce produkcja metalowa, bośmy korzystali z tej rudy żelaznej z sojuszniczego, z bratniego kraju — ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Trzeba tylko umiejętnie prowadzić ten przemysł. Ale poseł Kisielewski chciałby mieć u nas jakąś krainę płynącą miodem, żeby tylko go Rzepicha nalewała. To byłoby bardzo ładne, ale nie bylibyśmy krajem przemysłowym, który klasie robotniczej daje możność pracy, podnosi nasze walory.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#BolesławDrobner">Naturalnie, dla krakowianina Kisielewskiego — obaj jesteśmy z Krakowa — spółdzielnie produkcyjne to jest nonsens. Nie, nie nonsens, jak w ogóle spółdzielczość pracy nie jest nonsensem. To jest najlepszy wykwit kolektywnego życia i kolektywnej pracy. Nie kto inny, jak ksiądz prałat Bliziński, poseł w pierwszym Sejmie Ustawodawczym po 1918 r., był założycielem i dobrym kierownikiem kołchozu, bo tak nazywali pod Kaliszem Lisków. Tam była potrzebna wspólna spółdzielcza praca, bo inaczej byłaby nędza na tej wsi.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#BolesławDrobner">To tylko majsterkowie, mali ludzie, mali duchem, uważają, że każda spółdzielnia pracy to jest jeden skandal, że spółdzielnia produkcyjna to jest skandal. Nie udało się wiele dobrych spółdzielni. Mechanicznie je zakładano, nie zbadano warunków, w jakich miały powstać. Ale to, że się nie udało, że w październiku zaczął się ogień, pożar, który niszczył spółdzielnie produkcyjne, to jeszcze niczego nie dowodzi. Bo jeżeli pożar roztoczy swoje węże ogniste i nad naszym domem przejdzie, to jeszcze nie znaczy, żeby nie budować drugiego domu, który nie będzie z łatwopalnego materiału.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#BolesławDrobner">Poseł Kisielewski nie zrozumiał tego, co się dzieje teraz w Polsce i jaką ta Polska ma być, a my wiemy, że każdy medal ma dwie strony. To nie jest wynalazek naszych chińskich towarzyszy. I Październik ma swoje dodatnie, świetne, znakomite, dobre strony, ale ma także i złe.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#BolesławDrobner">W październiku nie było rewolucji socjalnej. To był rewolucyjny ruch, a w ruchu rewolucyjnym rozmaicie bywa. Ale co z niego wyszło?</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#BolesławDrobner">Ja się zajmę krótko kilkoma zagadnieniami, które nie dadzą całkowitego obrazu naszego budżetu i naszego planu. Nie roszczę sobie pretensji do tego — zresztą kto inny był do tego przeznaczony z naszego Klubu. Ja tylko zwrócę uwagę na pewne różnice dobre i korzystne, jakich świadkami jesteśmy. Jeżeli porównamy — ale to mogą zrobić tylko ci posłowie, którzy w tamtej kadencji pracowali w Sejmie — to ujrzymy, jak wyglądał preliminarz budżetowy na rok 1956, dany posłom w tej sali sejmowej. Osiem stron druku i ani jednej stroniczki dalej.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#BolesławDrobner">To było lekceważenie nas. Nie mieliśmy żadnych danych. Szliśmy w zaufaniu, głosowaliśmy za tym budżetem, nie mieliśmy możności skontrolowania niczego. I to było złe, a obecnie przedłożony preliminarz budżetowy obejmuje 170-kilka stron. Możemy się rozejrzeć w tym materiale dobrze.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#BolesławDrobner">Mało tego, powinien on wynosić dwa razy tyle, a może trzy razy tyle, tak te rzeczy wyglądają wszędzie w parlamentach i w Polsce przedwojennej. Budżety były grubymi tomami.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#BolesławDrobner">Tutaj w Ministerstwie Kultury i Sztuki — bo jestem członkiem tej Komisji — dano mi, a dzisiaj uprzejmy towarzysz Minister Dietrich dał mi po raz drugi te same materiały dodatkowe, takie działowe materiały. Mam te dodatki z Ministerstwa Kultury i Sztuki, ale z innych ministerstw nie mam ich.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#BolesławDrobner">Nie mamy rozejrzenia w całości naszej gospodarki, nie mam możności skontrolowania tego wszystkiego, a tylko przypadek zrządził, że w Ministerstwie dali mi ten dział X. My to naprawimy. To jest drobiazg.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#BolesławDrobner">W jesieni, gdy powinna być — jak mówiłem w inauguracyjnym przemówieniu — debata budżetowa, powinno się nam przedstawić preliminarz łącznie z tymi dodatkami, i to lepiej zredagowanymi niż jest ten, który miałem w rękach odnośnie Ministerstwa Kultury.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#BolesławDrobner">Wtedy siądziemy — jeżeli naturalnie nie dostaniemy tych materiałów w ostatniej chwili — i będziemy porównywali, kontrolowali, krytykowali, naprawiali, ale nie powiemy, że czekamy na 3 miliardy dolarów pożyczki.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#BolesławDrobner">Idźmy dalej. Nasz budżet, nasz preliminarz przedstawia, że oto dochody i podatki z gospodarki uspołecznionej wynosiły w 1956 r. 102.600 mln zł (w okrągłych cyfrach). W 1957 r. jest niemal ten sam dochód i podatki z uspołecznionej gospodarki, to jest 102.300 mln, no i następują podatki z gospodarki nieuspołecznionej. Podatki tylko, dochodów bowiem państwo z tej gospodarki nie dostaje, wynosiły w tamtym roku 5.900 mln, to jest wszystko, co możemy dostać od rękodzieła „rosnącego i wzrastającego” itd., a obecnie, w tym roku wynoszą już tylko 4.700 mln, a więc mniej o 1.200 mln. A przecież są nam potrzebne pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#BolesławDrobner">No, gdybyśmy teraz podnieśli im podatki, ażebyśmy mieli 5-krotnie więcej niż 4,7 mlrd zł, więc 20 i 25 miliardów zł, to nam nie da wyjścia z trudnej sytuacji, bo my przecież musimy 102 miliardy wydatków pokryć z dochodów uspołecznionej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#BolesławDrobner">Przecież nie można tak powiedzieć, że absolutnie u nas nic się nie robi, że wszystko jest złe. Ja należę do tych, którzy często krytykują i ostro, ale pod jednym kątem widzenia, że tego ustroju socjalistycznego my nie zmienimy i nie pozwolimy naruszyć go — nie będziemy się cofali do ustroju kapitalistycznego, i to pod żadnym względem.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#BolesławDrobner">A teraz zapoznajmy się z taką koncepcją. Mówimy o tym, że uspołeczniona gospodarka, dobrze prowadzona, musi nam dać nie 102, ale 120 miliardów zł, i jestem przekonany — o czym będę za chwilę mówił — że jeżeli będziemy likwidowali w ostry sposób marnotrawstwo materiałów, jeżeli będziemy likwidowali brakoróbstwo, jeżeli będziemy zwalczać i to bezwzględnie kradzieże w zakładach pracy, jeżeli będziemy niszczyli to wszystko, co staje nam na przeszkodzie, to wyciągniemy z łatwością i na fundusz płac dużo więcej, a nie będziemy tylko drukować inflacyjne banknoty. Możemy wyciągnąć, i to od nas zależy.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#BolesławDrobner">Teraz rady robotnicze muszą nam pomóc, żeby podnieść stopę moralności, bo na tym cierpimy. Podnieść stopę moralności wszędzie, szerzyć tę wiarę i przekonanie, że to od nas zależy — gdybyśmy nawet nie dostali 3 miliardów i gdybyśmy nie dostali 100 milionów dolarów ze Stanów Zjednoczonych. Musimy do tego doprowadzić. W przeciwnym razie co? Katastrofa? Ogłaszamy bankructwo? No, nic podobnego. Nie wolno myśleć nawet o tym. A więc teraz podnieść musimy stopę moralności i podnieść przekonanie w klasie robotniczej i inteligencji pracującej, że od nas samych zależy podniesienie się funduszu płac, wyrównanie emerytom ze „starego portfelu” i tak dalej, i tak dalej — od nas samych. A jeżeli będzie jakieś ułatwienie z zewnątrz — proszę bardzo, szczerze i wdzięcznie przyjmiemy. My walczymy o uspołecznienie coraz większe. To jest droga do dobrobytu. To jest droga, o której mówił Władysław Gomułka — niepodległości drogą i suwerenności idziemy do socjalizmu!</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#BolesławDrobner">Korzystam ze sposobności i Zapoznam Kolegów Posłów z dwiema wypowiedziami pisma bardzo interesującego „Za i Przeciw” — pisma katolickiego.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#BolesławDrobner">W artykule wstępnym w numerze pierwszym czytamy: „W zasadach socjalistycznych koncepcji gospodarczych widzimy odpowiedź na słuszne i bliskie nam dążenia świata pracy do sprawiedliwości społecznej... Polski model gospodarczy powinien się opierać na ogólnospołecznej i spółdzielczej własności środków produkcji”. Byłem zachwycony tym, co czytałem w artykule wstępnym na pierwszej stronicy pierwszego numeru tego pisma. Ale otwieram dalsze strony i czytam na trzeciej stronie tegoż samego pisma, tego samego numeru, artykuł Stefana Kurowskiego. Dozwolicie, że przeczytam kilka zdań:</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#BolesławDrobner">„Jesteśmy za prywatną własnością środków produkcji w takim zakresie i skali, w jakiej się ona społecznie i ekonomicznie uzasadni. Uważamy, że w rolnictwie, w przemyśle drobnym i w handlu ta forma własności ma przed sobą wielkie zadania do spełnienia..”. „Jesteśmy więc za inicjatywą prywatną. W tym, swoim stanowisku nie jesteśmy odosobnieni ostatnio. Ale w przeciwieństwie do tych, którzy godzą się na inicjatywę prywatną jako na zło konieczne, my widzimy konieczność, dostrzegając również pozytywne momenty społeczne, związane z własnością prywatną. Dlatego też uważamy, że prywatna własność może się stać jednym z elementów rzeczywistej demokracji... należy przywrócić do właściwej roli przedsiębiorcę, który zastąpi urzędnika biurokratę”.</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#BolesławDrobner">Skoro mówimy o dochodach z uspołecznionej gospodarki, które przynoszą nam 102 miliardy, a powinny przynieść 120 miliardów zł na początek naszego odrodzenia, no to jeżeli coś takiego czytamy, to widzimy, że piszący o tym są ludźmi nie żywymi, nie liczą się z tym, że my też nie jesteśmy tylko manekinami, które będą przyjmować każdy artykuł za dobrą monetę. Przeciwko takim poglądom będziemy występowali bardzo ostro, ale nie konfiskatami, a tylko tym szerzeniem przekonania, wiary, że właśnie tylko społeczne przedsiębiorstwa, tylko uspołeczniona gospodarka jest zdrowa i przynosi właściwe rezultaty. Korzystam z tego, co członek Rady Ekonomicznej, Antoni Rajkiewicz, w bardzo ciekawym artykule w „Gazecie Pomorskiej” pisał o tej inicjatywie prywatnej. Przeczytam tylko takie zdanie:</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#BolesławDrobner">„Sektor prywatny nie może się rozwijać kosztem sektora uspołecznionego, powinien uzupełniać jego działalność przez zwiększenie masy dóbr konsumpcyjnych, usług oraz poprawę zaopatrzenia ludności. Sądzę — pisze on — że najlepszym środkiem na przeciwdziałanie monopolistycznym zapędom handlu prywatnego będzie ustawienie działania placówek uspołecznionych”. A teraz pytanie, na co są nam pieniądze potrzebne, na co te nasze pieniądze, tak trudno zdobyte, idą. Co się mieści w tych 102 miliardach? No, to przeczytajmy:</u>
          <u xml:id="u-17.28" who="#BolesławDrobner">„Zmniejszono wydatki na obronę narodową w tym roku z 12 miliardów w 1956 r. na 10 miliardów 200 milionów. Zmniejszono wydatki na wymiar sprawiedliwości i bezpieczeństwo z 5 miliardów na 4,6 miliarda. Ale zwiększono wydatki w tych trudnych warunkach na oświatę i wychowanie z 5 i pół miliarda na 6 miliardów 900 milionów. Na to idzie dochód 25 gospodarki uspołecznionej. Nauka i wyższe uczelnie miały 2 i pół miliarda wydatków w 1956 r., a teraz dostaną (ciągle mało) 2 miliardy 900 milionów. A wydatki na zdrowie i kulturę fizyczną wzrastają z 7 miliardów na 8,8”. itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-17.29" who="#BolesławDrobner">To znaczy, że my z tych pieniędzy coś robimy; nie można powiedzieć, że dzięki 3 miliardom pożyczki, kredytu od Stanów Zjednoczonych będziemy mogli żyć, bo tylko dzięki naszej pracy mądrej i roztropnej będziemy mogli żyć i podnosić nasze wydatki i mieć większy dochód, będziemy mieli pokrycie dla naszych wydatków.</u>
          <u xml:id="u-17.30" who="#BolesławDrobner">Czytam dalej takie zdanie:</u>
          <u xml:id="u-17.31" who="#BolesławDrobner">„W roku 1957 liczba izb lekcyjnych w szkołach podstawowych wzrośnie o 3.480 (w drodze budownictwa i z innych źródeł). Mimo to ze względu na niezwykle duży w 1957 roku wzrost liczby dzieci w wieku szkolnym — bo 270 tysięcy — nastąpi wzrost zagęszczenia izb lekcyjnych”. Będziemy się wstydzili. W Krakowie mamy dwie czy trzy nowe szkoły, a zagęszczenie będzie 60 dzieci na jedną izbę szkolną. No, ale my to musimy naprawiać. Musimy dochód naszej uspołecznionej gospodarki podnieść dlatego, żeby mieć na większe wydatki — budować, budować i budować.</u>
          <u xml:id="u-17.32" who="#BolesławDrobner">Dalej — podczas gdy przewiduje się, że zatrudnienie w rzemiośle indywidualnym wzrośnie z około 135 tysięcy osób w końcu 1956 r. do około 190 tys. osób w końcu 1957 r., to piękny wzrost, ale przecież o ile chodzi o aktualną sytuację w dziedzinie zatrudnienia (to są te komentarze do nowego planu), przewiduje się, że liczba zatrudnionych w układzie socjalistycznym bez spółdzielni produkcyjnych wyniesie w 1957 r. średnio rocznie 7 milionów osób, co oznacza wzrost w stosunku do 1956 r. o 236 tysięcy osób.</u>
          <u xml:id="u-17.33" who="#BolesławDrobner">To są fakty, to są cyfry. Wszystko, co spółdzielcze, jest podobno złe. No tak, ale czytajmy informacje w „Trybunie Ludu”:</u>
          <u xml:id="u-17.34" who="#BolesławDrobner">„Jeszcze kilka lat temu takich gminnych spółdzielni, które przynosiły dochód, było niewiele. Stanowiły one wśród około 2,5 tys. istniejących wówczas gminnych spółdzielni znaczną mniejszość. Pozostałe GS-y — jak wykazywały bilanse — wychodziły „na zero”, a jeszcze częściej z deficytem.</u>
          <u xml:id="u-17.35" who="#BolesławDrobner">A jak jest dziś? Znaczna większość GS-ów przynosi dochód. Spośród 2.800 istniejących spółdzielni blisko 160 GS-ów — jak wykazały to bilanse — osiągnęło w 1956 r. zyski wynoszące ponad milion złotych. Wśród „nowo upieczonych milionerów” są i takie spółdzielnie, których roczny dochód wyraża się sumą od 2 do 3 milionów złotych.</u>
          <u xml:id="u-17.36" who="#BolesławDrobner">I spółdzielczość produkcyjna nie jest nonsensem, i spółdzielczość gminna na wsi nie jest nonsensem, daje racjonalnie prowadzona poważne zyski dla państwa. Spośród dochodów od spółdzielczości najwyższe wpłaty przypadają na wojewódzkie związki spółdzielczości pracy — 1.276 milionów”. To daje spółdzielczość, a ileż my zarzutów stawiamy spółdzielniom pracy?! Mówimy, że źle pracują, nieplanowo, że kradnie się w nich i prowadzi się rabunkową gospodarkę. My to wszystko musimy uzdrowić i wtedy będzie nie 1 miliard 276 milionów, a miliardów 12. Taką jest gospodarka uspołeczniona.</u>
          <u xml:id="u-17.37" who="#BolesławDrobner">Dalej — a przecież i o tym pamiętać musimy — pisze jeden komentarz naszego planu, że w 1956 r. wydatki na gospodarkę narodową wynosiły przeszło 73 miliardy złotych, teraz trochę mniej. Gdzież byłoby pokrycie dla tych 73 miliardów, gdybyśmy liczyli tylko na te 4,7 czy 4,9 miliardów z gospodarki nieuspołecznionej. Ludność nasza wzrasta o blisko pół miliona rocznie. Z tym faktem trzeba się liczyć — i nie rozpaczać, nie załamywać rąk, a tylko pracować.</u>
          <u xml:id="u-17.38" who="#BolesławDrobner">Nie chcę przedłużać mojego przemówienia Rośnie liczba absolwentów VII klasy. Rośnie — 141 tys., klasy XI — 173 tys.; wyższych szkół — 382 tys.; w bibliotekach publicznych — tomów 347 tys.; liczba kin miejskich wzrasta i wiejskich wzrasta; liczba widzów w kinach miejskich i wiejskich wzrasta, liczba widzów w teatrach wzrasta. Czego to dowodzi? Czy jesteśmy bankrutem, który nie może sobie na nic pozwolić? Ale wszystkiego tego za mało. Naszą ambicją musi być podniesienie sukcesów, żeby ich było coraz więcej. Pozwólcie, że będę nudził cyframi, które już czytaliśmy w prasie. Liczba dzieci w przedszkolach miejskich przekroczy 300 tys., w szkolnictwie podstawowym uczyć się będzie blisko 4 miliony dzieci, z czego przeszło 90% według programu pełnej 7-klasowej szkoły podstawowej. Otworzymy nowych 6,5 tys. oddziałów. W szkołach średnich ogólnokształcących liczba uczniów wzrośnie do 218 tys. Wzrost, wzrost, wzrost. A czyjeż to ręce wypracowały, jak nie robotnika — w spółdzielniach pracy i w fabrykach państwowych i w handlu uspołecznionym, itd.? W służbie zdrowia zostanie sfinansowany wzrost liczby łóżek w szpitalach i zamkniętych zakładach przeciwgruźliczych o blisko 8 tys. Toż to są właściwie astronomiczne liczby w stosunku do tych możliwości sprzed kilku lat. Zwiększenie o 3,7 miliona godzin lekarskich. Dodać należy, że liczba łóżek w szpitalach wzrośnie na koniec roku do 125 tys. Mało, bo się czeka na miejsce w szpitalu, jeśli ktoś zachoruje, i trzeba protekcji używać, aby kogoś w szpitalu umieścić. Wszystko mało. Ale wzrost jest. Nie jesteśmy bankrutami. A ile miejsc w żłobkach stałych, a ile nowych stacji pogotowia ratunkowego itd., itd.?</u>
          <u xml:id="u-17.39" who="#BolesławDrobner">Ale zdajemy sobie sprawę ze złych zwyczajów, ze zbrodniczych aktów. Nie wiem, czy to jest w całym państwie, ale „Orbis” w Krakowie jest deficytowym przedsiębiorstwem. To trzeba dobrze skontrolować, pod dobrą lupę to wziąć. „Ruch” jest deficytowy. Znacie wszyscy, którzy byliście przed wojną w Krakowie, w tej Mecce i Medynie, że tam był Hawełka — restauracja, której właściciel miał kilkanaście domów, kilka pałaców w Krakowie, kilka włości — a teraz deficytowa.</u>
          <u xml:id="u-17.40" who="#BolesławDrobner">No tak, my mamy na Melbourn, chcielibyśmy mieć na Brukselę. My całą tę gospodarkę musimy uzdrowić — to jest nasze zadanie.</u>
          <u xml:id="u-17.41" who="#BolesławDrobner">Naturalnie będą mnie dziennikarze bić, jestem do tego przyzwyczajony, mam trochę wygarbowaną skórę, ale powiem o prasie kilka słów. „Życie Warszawy” zatrudnia stałych 74 dziennikarzy. Poza tym są fundusze na specjalne honoraria, co stanowi 50% osobowego funduszu płac dziennikarzy. Przejrzałem teraz świąteczny numer „Życia Warszawy”. Odpoczywałem i) czytałem go; i wziąłem ołówek i zacząłem liczyć: tam były artykuły prof. Akermana, Mejro, Grochowskiego, Kopalińskiego, Łuszczaka, Iwaszkiewicza, Jastruna, Skulskiej. Tam były komunikaty: Zjazdu SPATIF-u, Zjazdu Konstytucyjnego ZMS, konferencji techników, Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu, o rejsie żeglarskim, komunikat Rady Państwa, Komisji dla rozwoju Ziem Zachodnich itd. Tam były sprawozdania PAP-u o pobycie delegacji rządowej w Ułan Bator, o przybyciu jej do Moskwy, tam był wiersz Benedykta Hertza. I co dalej? Była tam wypowiedź ministra Jędrychowskiego, Rybickiego, Trąmpczyńskiego, Marszałka Wycecha, Sekretarza Rady Państwa Horodeckiego, tam były fragmenty z referatu na plenum Warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego. I zliczyłem dokładnie — 900 wierszy piór redakcyjnych, a nie przypadkowych współredaktorów. Gdybyśmy powiedzieli, że 14 redaktorów było potrzebnych na zebranie wywiadów i komunikatów, to 60 napisało po 15 wierszy, po 15 linijek... A nie myślcie, że to tylko „Życie Warszawy”. „Sztandar Młodych” zatrudnia 84 dziennikarzy, „Trybuna Ludu” — 134.</u>
          <u xml:id="u-17.42" who="#BolesławDrobner">Trudno i darmo, to trzeba uszanować, to trzeba uzdrowić, to trzeba rozpracować. To są anomalie. Jeśli zauważą w prasie, że ja przemawiałem, no to przypuszczam, że mnie tak zleją zimną wodą, że mi do najbliższej wypowiedzi w Sejmie wystarczy. Ale tylko do najbliższej.</u>
          <u xml:id="u-17.43" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
          <u xml:id="u-17.44" who="#BolesławDrobner">Chcę powiedzieć jeszcze o jednym fakcie. Wspomniałem, jak wzrastają wydatki na oświatę i wychowanie, na zdrowie i kulturę fizyczną, ale nie powiedziałem nic o wydatkach na kulturę i sztukę, które wynosiły „horribile dictu” półtora miliarda złotych zaledwie w 28-milionowym państwie — w tamtym roku, a teraz jest dużo lepiej, bo o 45 milionów mniej. Jakże to Ministerstwo pracuje? Wyjątkowo była taka sytuacja, że przy ocenie pracy Ministerstwa Kultury i Sztuki w cudownej harmonii z sobą byli: jeden poseł spod znaku „Znaku”, członek Rady Państwa Zawieyski, i Kubicki, bardzo wybitny publicysta spod „Zielonego Sztandaru”, i ja spod skromnego czerwonego sztandaru, i wszyscy trzej uważaliśmy, że to Ministerstwo nie ma żadnej koncepcji, żadnej przewodniej linii, idzie, bo wydatkuje się, planuje itd., itd. Mieliśmy bardzo dużo do zarzucenia. Byli złośliwi — ja do nich nie należałem — którzy mówili, że dawniej to Ministerstwo patronowało czemuś, co niewielu ludzi w Polsce rozumiało — socrealizmowi, a obecnie Ministerstwo patronuje czemuś, czego ja nie rozumiem — realsocjalizmowi. To różnica w czasie.</u>
          <u xml:id="u-17.45" who="#BolesławDrobner">W kinie widzieliśmy ramy obrazów ukradzionych we Wrocławiu z Muzeum, wspaniałych obrazów Matejki i innych malarzy; czytaliśmy sprawozdania prokuratorskie o tej kradzieży i o poniszczeniu scyzorykami czy żyletkami i całego szeregu obrazów. A co zrobiło Ministerstwo Kultury i Sztuki? Komisja wysłana dla zbadania tych kradzieży i zniszczenia uważała, że trzeba wzmocnić posterunki MO na ulicy obok Muzeum Śląskiego.</u>
          <u xml:id="u-17.46" who="#BolesławDrobner">W tym Muzeum usadowiło się kilkanaście rodzin, a może przesadzam, kilka rodzin, do których przychodzili goście. Co tu milicjant będzie widział na ulicy? Ja siedziałem w więzieniu ze złodziejami, oni mnie uczyli — ale to nie było potrzebne — jak zwinąć obraz ładny i schować pod płaszczem w zimie. Takich kradzieży milicjant nie zauważy. Ale nie wpadło Ministerstwo Kultury na tę myśl, żeby zwiększyć ilość czuwających w muzeach i trzeba było dopiero inicjatywy poselskiej komisji, żeby na 128 muzeów dać 150 dodatkowych etatów dla emerytów, ale patrzących i widzących i słyszących, takich, którzy będą pilnowali, żeby przypadkowi widzowie odwiedzający muzeum nie kradli. Ale Ministerstwo na tę myśl nie wpadło.</u>
          <u xml:id="u-17.47" who="#BolesławDrobner">Departament Muzealnictwa i Ochrony Zabytków podpisał uchwałę o likwidacji oddziału Muzeum Archeologicznego w Nowej Hucie. O kierowniku tych robót archeologicznych w Nowej Hucie, docencie Buratyńskim oświadczył podobno prof. Kostrzewski na ostatnim Zjeździe archeologów, że gdyby on nie zrobił nic więcej w życiu tylko to, co zrobił dotychczas, to są cuda. Czesi wyraźnie mi oświadczyli, że przenieśliby do siebie to wszystko, cośmy wydobyli w Nowej Hucie. A Departament Muzealnictwa i Ochrony Zabytków likwiduje ten oddział. To jest najłatwiej.</u>
          <u xml:id="u-17.48" who="#BolesławDrobner">Mało tego. W tym Sejmie nie mówiłem jeszcze o tym, ale w poprzedniej kadencji wspomniałem, że dostaniemy teraz, w 1957 r. 174 tys. zł na płace pracowników Wydziału Kultury MRN w Krakowie, zresztą bardzo skromnie, i ani grosza na ochronę zabytków. A my wiemy, że niechronione zabytki giną, wobec czego wpadliśmy na taki pomysł, że każdy, kto płaci u nas 45 gr za bilet tramwajowy, dopłaci 5 gr na ochronę zabytków i zapłaci 50 gr. I z tego mamy przeszło 2,5 mln rocznie. Teraz będziemy mieli przy pewnych podwyżkach do 3,5 mln rocznie. Proszę mi wierzyć, że do dnia dzisiejszego, mimo że już dwa lata mijają, jak zbieramy pieniądze, z Ministerstwa nikt! nie przyjechał, żeby się zainteresować, czy my słusznie wydajemy te pieniądze, czy dobra jest hierarchia wydatków itd.</u>
          <u xml:id="u-17.49" who="#BolesławDrobner">A obecnie poszła inicjatywa dalej. Wzorem „Karolinki” w Katowicach wprowadziliśmy u siebie loterię liczbową „Lajkonika”. Dochód czysty, poza wygranymi, dzieli się na dwie części, a więc na uzbrojenie gruntów pod nowe domki jednorodzinne i pod nowe bloki, na przeprowadzenie linii tramwajowej do Prokocimia czy Wieliczki — a druga połowa na ochronę zabytków. Jest więc duża inicjatywa. I z tego źródła, z trzech ciągnień tej loterii mamy już 1 mln 200 tys. A ciągnienia idą co tydzień. Okazuje się, że ludność chcę nam pomagać, inicjatywę tę wszyscy cenią tak dalece, że arcybiskup Baziak był łaskaw podziękować mnie osobiście jako niedowiarkowi, że myślę także i o sakralnych wspaniałych zabytkach, jakie Kraków ma u siebie.</u>
          <u xml:id="u-17.50" who="#BolesławDrobner">Inicjatywa oddolna jest olbrzymia, i można i trzeba ją będzie wyczerpywać wtedy, jak trzeba będzie nawet bez pomocy innych sanować, uzdrawiać i ratować naszą gospodarkę. No, ale na ochronę zabytków całe Ministerstwo ma 34 miliony. Widzimy więc to, co było z Katedrą w Toruniu, wiemy i o innych zniszczeniach, ale powiadamy — co ma wisieć nie utonie, na zabytki i tak się znajdą pieniądze.</u>
          <u xml:id="u-17.51" who="#BolesławDrobner">Chcę powiedzieć o tym, jak postponuje się nasze miasto, „miasto mojej matki”. Dam kilka cyfr, jak się traktuje w Warszawie miasto Kraków, przez porównanie Warszawy i Krakowa w roku 1956.</u>
          <u xml:id="u-17.52" who="#BolesławDrobner">Warszawa ma okrągło dwa razy tyle ludności, co Kraków, Kraków ma już pół miliona ludności. Otóż suma ogólna budżetu dla Krakowa wynosi 676 mln. Suma ogólna budżetu dla Warszawy — 3 mlrd 43 mln. To bardzo słusznie, że Warszawa dostaje, ale dlaczego Kraków tak mało partycypuje w tym? Gospodarka narodowa u nas 95 mln. Warszawa 1 mlrd 705 mln. Oświata i wychowanie 71 mln. Warszawa 340 mln. Zdrowie i kultura fizyczna 136 mln w Krakowie, a w Warszawie stosunkowo mało — 581 mln. Kultura i sztuka w tych polskich Atenach partycypuje 5 mln 350 tysiącami, a Warszawa — 62 mln 687 tys. Myśmy powiedzieli, że Kraków jest postponowany, ale nie stracone nasze nadzieje. Rząd i Minister Finansów zrozumieją wreszcie, że nam trzeba iść też na rękę.</u>
          <u xml:id="u-17.53" who="#BolesławDrobner">Korzystam ze sposobności i podam taki fakt. Mam przed sobą pismo urzędowe Ministra Gospodarki Komunalnej z 6 kwietnia br. do Ministra Handlu Zagranicznego Trąmpczyńskiego: „Oto zgodnie z uchwałą Prezydium Rządu (nr taki a taki) z marca 1954 r. w sprawie poprawy zaopatrzenia w wodę m. Krakowa wybudowany został nowy wodociąg na rzece Rudawie”. No, to jest na zapotrzebowanie wody w mieście. Ale woda pobierana z Wisły jest też konieczna, a ta woda wiślana jest w dalszym ciągu zanieczyszczona fenolem, normalnie nazywanym kwasem karbolowym. Pomiary wykazały obecność fenolu w granicach od 0,02 do 0,06 mg/1, a w momentach zrzutu ścieków przez przedsiębiorstwa okręgu śląskiego — aż do 0,56 mg/1. Zachodzi nieodzowna konieczność zainstalowania na ujęciu wody na Bielanach urządzenia do ozonizacji, co umożliwi oczyszczenie i uzdatnienie wody do granic ustalonych normą. W przeciwnym razie — dodajmy od siebie — choroby szerzyć się będą.</u>
          <u xml:id="u-17.54" who="#BolesławDrobner">Fenol to jest syntetyczny środek i on niszczy zdrowie dzieci naszych, bezwzględnie, dla starszych może mniej jest szkodliwy. Cóż tu trzeba dać? Trzeba znaleźć 50 tys. dolarów, tj. 200 tys. rubli na taką aparaturę ozonizacyjną — i nie ma na to pieniędzy. Nie ma. Minister Handlu Zagranicznego nie może znaleźć na to pokrycia. Czy to jest dopuszczalne? Nie. To raczej nie kupujmy za granicą (podobno we Francji) kurtyny dla kombinatu teatralnego w Łodzi za 30 tys. dolarów, tak jakby u nas ludzie nie umieli tego robić. Zdaje się, że pogodzimy się co do tego — raczej kurtyna zostanie w Paryżu, jeżeli ją tam mają robić, a aparatura do ozonizacji wody będzie w Krakowie.</u>
          <u xml:id="u-17.55" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-17.56" who="#BolesławDrobner">Mam jeszcze tylko dwa zagadnienia, bo i tak już nadużyłem cierpliwości słuchaczy, oba bardzo smutne, ale nie mogę sobie na to pozwolić, abym je pominął. W numerze świątecznym „Trybuny Ludu” widzieliśmy ilustrację, fotografię straszną — oto 4-letnie dziecko ma podniesione obie rączki w górę, a z tyłu stoją za nim hitlerowcy, esesowcy z karabinami maszynowymi w ręku; to była likwidacja getta żydowskiego w Warszawie w 1944 r. W tym dniu, kiedy to przeczytałem, kiedy widziałem tę rycinę — podszedł do mnie jeden ze znanych mi komunistów. Jego dziecko spotkało się w szkole z atakiem. Chłopcy, rówieśnicy, zaczęli go wszyscy bić, bo... Żyd. Chłopiec podniósł wtedy rączki obie. Niedopuszczalne stosunki są u nas. Trzeba głośno o tym mówić, że konieczna jest walka z niezdrowym prądem antysemickim.</u>
          <u xml:id="u-17.57" who="#BolesławDrobner">I tu się zgadzam całkowicie z tym, co napisał Turowicz w „Tygodniku Powszechnym” o antysemityzmie:</u>
          <u xml:id="u-17.58" who="#BolesławDrobner">„Wszelki antysemityzm jest sprzeczny z nakazem miłości człowieka. Antysemityzm jest jakby towarem importowanym, żerującym jedynie na pewnych jeszcze istniejących w społeczeństwie polskim dyspozycjach. On ma odwrócić uwagę od istotnych spraw i przyczyn zła w różnych dziedzinach. Antysemityzmu z katolicyzmem pogodzić się nie da. Antysemityzm jest w swojej istocie całkowicie pogański”.</u>
          <u xml:id="u-17.59" who="#BolesławDrobner">To jest silna wypowiedź. Zgadzamy się całkowicie, że ten antysemityzm jest importowany. Dość wspomnieć, że jeden dyplomata zagraniczny wtrącał się u nas w nasze sprawy i nalegał na „odżydzanie” polskiego dziennikarstwa. I oto ludzie związani z krwi i kości z kulturą polską, z ziemią polską, wyjeżdżają do Izraela. Boją się. Straszny to exodus.</u>
          <u xml:id="u-17.60" who="#BolesławDrobner">To są rzeczy okropne. My musimy być wyżsi ponad to wszystko, co jest pogańskie.</u>
          <u xml:id="u-17.61" who="#BolesławDrobner">Chcę przypomnieć na tym miejscu kilka faktów z historii narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-17.62" who="#BolesławDrobner">Oto dzień 8 kwietnia 1861 r. był dniem braterstwa polsko-żydowskiego. W czasie demonstracji patriotycznych wojska carskie oddały salwę w tłum. Padł nieznanego nazwiska rzemieślnik niosący krzyż, wówczas pochwycił go młody Żyd, Landy — ojciec Adasia Landego, któregośmy znali, komunisty polskiego — wzniósł go wysoko ponad tłum i nosił tak długo, aż i jego skosiła kula.</u>
          <u xml:id="u-17.63" who="#BolesławDrobner">Cyprian Norwid poświęcił Landemu odę „Żydowie polscy”, a inny poeta Karol Baliński pisał, że:</u>
          <u xml:id="u-17.64" who="#BolesławDrobner">„W dziejach świata, o wrogowie!</u>
          <u xml:id="u-17.65" who="#BolesławDrobner">Wieczna wam zgroza i wstyd:</u>
          <u xml:id="u-17.66" who="#BolesławDrobner">Że gdy krzyż tłukli carowie,</u>
          <u xml:id="u-17.67" who="#BolesławDrobner">Bronił go — Żyd...”.</u>
          <u xml:id="u-17.68" who="#BolesławDrobner">A po wybuchu powstania 1863 r. młodzież żydowska również podążyła w lasy. Odtąd w oddziałach powstańczych, czy to jako zwykłych bojowców, czy to jako dowódców we władzach powstańczych, a nawet w Rządzie Narodowym, spotykamy Polaków — Żydów, były ich tysiące? Niepodobna dziś powiedzieć ilu. Wszędzie bardzo czynnie walczyli w szeregach powstania, bądź wspierali je materialnie, czy też pracowali na rzecz powstania, drukowali odezwy powstańcze, w tym również odezwy Rządu Narodowego.</u>
          <u xml:id="u-17.69" who="#BolesławDrobner">A któż inny, jak wielki duch, rewolucjonista polski, Edward Dembowski pisał w „Dzienniku Rządowym” w 1846 t., że „Izraelici pomni na swobody, jakich używali za panowania królów polskich, pomni na szlachetne i uczucia i czyny Polaków — rzucili się rączo do pracy, to jest do urzeczywistnienia życzenia rządu i narodu polskiego, wywdzięczając się za troskliwość niezwyczajną przychylnością i sprężystym zapałem służenia sprawie ogólnej...”. „...Wielu ochotników zapisało się już w szeregi mających walczyć za wolność i narodowość, wielu już posłuszeństwem, skromnością i odwagą się odznaczyło, a żaden jeszcze nie okazał się niegodnym zaufania, jakie w nim pokładano”. No, a może z powstania listopadowego przytoczę pewien moment z przemówienia dowódcy gwardii narodowej Ostrowskiego. Do gwardii tej wstąpiło 1100 Żydów. W owym czasie 1100 Żydów! Sformowano dwa bataliony gwardii, biorące udział w bojach pod Stoczkiem i Wawrem „i sprawiedliwość — pisze Ostrowski — oddać winienem starozakonnym, którzy gwardię miejską składali, że z bardzo małymi, nic nie znaczącymi wyłączeniami w ciągu całej służby wyborną zachowali konduitę, sprawowali się pilnie i roztropnie”. No, a w czasach strasznych okupacji — któż ginął tutaj? Może parę nazwisk podam: oto Hanka Sawicka, córka komunisty polskiego Bernarda Szapiry, Niuta Tajtelbaum, dr Anka Wolf, Józef Lewartowski itd., itd. To nie jest dziwne, że Władysław Broniewski pisał w utworze pt. „Żydom polskim”:</u>
          <u xml:id="u-17.70" who="#BolesławDrobner">„Oto, co trzeba wyryć, jak w głazie, w polskiej pamięci: wspólny dom nam zburzono, i krew przelana nas brata, łączy nas mur egzekucyj, łączy nas Dachau, Oświęcim, każdy grób bezimienny i każda więzienna krata”. Sprawa bardzo smutna, że jesteśmy świadkami szerzącego się antysemityzmu, ale i z tym damy sobie radę, bo musimy i chcemy dać sobie radę.</u>
          <u xml:id="u-17.71" who="#BolesławDrobner">Ostatnie zagadnienie szalenie smutne. Kiedy mówię o budżecie, to nie chciałbym słowami Stefana Kisielewskiego powiedzieć: „Głosuję za nim z konieczności”. Ale z przykrością muszę powiedzieć — głosuję w jednym wypadku z konieczności. Mamy dochód poważny z produkcji i sprzedaży alkoholu. Alkohol przynosi znaczny dochód. Wolelibyśmy, żeby nie szerzyło się pijaństwo, a było więcej na szkoły, żeby się nie szerzyło pijaństwo i chuligaństwo i moralna zupełna deprawacja i młodych i starych, żeby inną była ta Polska. Tu bym chciał, żeby w je-' siennym budżecie, preliminarzu była pewna zmiana — zmniejszenie się dochodu z wódki.</u>
          <u xml:id="u-17.72" who="#BolesławDrobner">I ostatni moment w tym ustępie, to taki — Pozwólcie, że przeczytam. Jest komunikat PAP-u oficjalny:</u>
          <u xml:id="u-17.73" who="#BolesławDrobner">„Od szeregu lat obserwuje się wzrost przestępczości nieletnich. Jak informuje szef oddziału Służby Kryminalnej Komendy Głównej MO płk Górnicki — liczba nieletnich do lat 17, ujętych za udział w napadach i rozbojach, wzrosła z 61 osób do 174 w ub. roku.</u>
          <u xml:id="u-17.74" who="#BolesławDrobner">W tym samym czasie liczba młodocianych przestępców w wieku od 17 do 21, ujętych za napady i rozboje — wzrosła z 512 do 868, a w wieku 21–25 — z 462 do 1451 osób. Nie tak katastrofalnie, ale równie niepokojąco przedstawia się sprawa udziału młodzieży we włamaniach. Jeżeli w 1954 r. wśród ujętych włamywaczy było 22% młodych w wieku do 17 lat, to stosunek ten w roku ubiegłym wzrósł do 28%; tak więc ponad 1/4 włamywaczy to dorastająca młodzież, toteż fakty te każą na nią zwrócić szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-17.75" who="#BolesławDrobner">„Notuje się często niespotykane w poprzednich latach zjawisko powstawania całych band, dowodzonych niekiedy nawet przez 14–15-letnich chłopców. Na specjalną uwagę zasługuje duża liczba nieletnich recydywistów. Niezbędna jest izolacja kilku tysięcy dzieci moralnie zagrożonych i przejęcie przez państwo opieki nad nimi.</u>
          <u xml:id="u-17.76" who="#BolesławDrobner">Komenda Główna jest zdania, że podstawą do izolowania dziecka powinna być jego sytuacja środowiskowa, a nie fakt, że bardziej czy mniej przypadkowo ujęto go np. przy kradzieży”. I przerażające dalsze zdanie:</u>
          <u xml:id="u-17.77" who="#BolesławDrobner">„Ustalono np., że na terenie woj. warszawskiego i opolskiego 103 dzieci zatrzymanych za różne przestępstwa wychowywanych jest przez matki prostytutki, a 138 przez rodziców nałogowych alkoholików. Około 37% nieletnich skazanych przez sądy w 1955 r. przerwało poprzednio naukę w szkole podstawowej.</u>
          <u xml:id="u-17.78" who="#BolesławDrobner">Działalność profilaktyczna jest jednak bardzo utrudniona z tego powodu, że wydziały oświaty nie wykonują niejednokrotnie orzeczeń sądowych zalecających przejęcie przez państwo opieki nad dzieckiem. Stanowisko swoje tłumaczą na ogół brakiem miejsc w zakładach dla nieletnich. Poza tym wielu sędziów załatwia sprawy przewlekle i nie zapewnia sobie pomocy ze strony szkoły, zakładu pracy czy komitetu blokowego”. A teraz przypominam tym Kolegom Posłom, którzy byli posłami w tamtej kadencji Sejmu: postawiłem przy ubiegłej debacie budżetowej propozycję, że przecież nie można zostawiać dzieci karanych w sądach dla nieletnich tylko pod opieką kuratorów, którzy nic z tymi chłopcami zdemoralizowanymi zrobić nie mogą. Znaleźliśmy w woj. krakowskim miejsce — Pilicę. Jest tam pałac dawny, piękny zamek otoczony basztami, miejsce, w którym by można było 500–600 chłopców za rok czy dwa umieścić. I zażądałem wówczas pół miliona złotych na Zakład Wychowawczy w Pilicy. I Minister Dietrich zgodził się, chociaż miał zapięty surdut budżetowy na ostatni guzik, bo zrozumieliśmy wszyscy, że na to trzeba dać, że to są wydatki, na które nie wolno szczędzić. I zapowiedziałem z góry, że na przyszły rok, to znaczy na rok 1957, na ten nowy „Poemat pedagogiczny” musimy dostać milion złotych.</u>
          <u xml:id="u-17.79" who="#BolesławDrobner">I co się okazuje? Wydział Oświaty WRN w Krakowie ma u siebie ludzi bez serc i bez ducha, starych ramolów, i oni nie pilnowali tej sprawy, a ja nie jestem członkiem Komisji Oświaty i nie mogłem pilnować tej sprawy. Wiedziałem, że dostał Wydział Oświaty 500 tys., zużył je na częściowy remont pałacu, że posłał tam już 10 chłopców, 3 kiepskich nauczycieli i na tym skończyło się. A Ministerstwo Oświaty ma także speców od zakładów wychowawczych. Z takim specem tu w gmachu sejmowym mówiłem, który nie wiedział w ogóle, że się coś w Pilicy robi. I nie znalazło się miejsca w naszym preliminarzu budżetowym na ten milion złotych na rok 1957.</u>
          <u xml:id="u-17.80" who="#BolesławDrobner">Dyscyplina partyjna obowiązuje mnie. Nie mogę stawiać wniosków nie uzgodnionych z Klubem Partyjnym; nie stawiam żądań, bo to byłaby bezczelność, nie stawiam postulatów, bo to byłoby za śmiałe. Czuję, że jestem winien także, że nie pilnowałem, wśród innych rzeczy, także i tej sprawy. Sądzę, że w tej chwili powinna się wydzielić z naszego składu sejmowa komisja, do której by należeli także prawnicy i także pedagogowie, i żeby Ministerstwo Sprawiedliwości zajęło się tą sprawą, którą zabagniło Ministerstwo Oświaty; żeby taka komisja po wszystkich zakładach wychowawczych pojeździła, popatrzyła jakie metody się tam stosuje, słuszne czy nie, żeby obejrzała Pilicę, której w tym roku... dajcie milion, Towarzyszu Ministrze, a na przyszły rok znowu milion, żeby rozszerzyć, bo miejsce będzie na wszystko: 400–500–1000, a potrzeba rośnie z dnia na dzień. Ratujmy dzieci!</u>
          <u xml:id="u-17.81" who="#BolesławDrobner">SOS!</u>
          <u xml:id="u-17.82" who="#BolesławDrobner">Jako współoskarżony — bo nie zrobiłem wszystkiego, co było w mej mocy — powiadam, że milion trzeba dać, jak się to ma nazywać, to mi jest obojętne. Ja sądzę, że Towarzysz Minister Dietrich będzie nosił surdut zapięty nie tak według dernier cri paryskiego szyku, ale troszeczkę go rozluźni.</u>
          <u xml:id="u-17.83" who="#BolesławDrobner">Kończę: dopraszam się łaski!</u>
          <u xml:id="u-17.84" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam godzinną przerwę na spożycie kolacji.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#CzesławWycech">Obrady rozpoczniemy o godz. 20,30.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#CzesławWycech">Po przerwie przemawiać będzie poseł Bukowski.</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 19 min. 30 do godz. 20 min. 50.)</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Jerzemu Bukowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#JerzyBukowski">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! Niełatwo jest zająć tę trybunę po moim świetnym poprzedniku i naszym nestorze i zatrzymać uwagę przerzedzonych szeregów przez kilkanaście minut. Postaram się wobec tego moje przemówienie oczyścić z wszelkich efektów oratorskich.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#JerzyBukowski">W dotychczasowych przemówieniach było tak, że ci wszyscy posłowie, którzy nie przeprowadzali analizy merytorycznej naszego budżetu i spraw budżetowych, uważali za właściwe choć w dwóch słowach powiedzieć, jakie to jest to zahamowanie, które oni mają głosując za budżetem. Robili to na końcu. Ja zrobię to na początku.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#JerzyBukowski">Tym, co mnie boli w uchwalonym budżecie, jest fakt, że jednak tak długo dyskutowana, tak ważna sprawa obniżek godzin dla nauczycieli nie mogła się utrzymać. Byliśmy wszyscy przekonani wywodami Ministra Finansów, ale mnie się wydaje, że ta sprawa miała szczególny aspekt polityczny i dlatego godna była poniesienia nawet pewnego ryzyka gospodarczego. Całą pracę nad budżetem cechowała ograniczona możliwość jakichkolwiek zmian po wyciśniętej już bardzo stronie dochodowej, jak również i zmian po stronie wydatków, których słuszności w przedłożeniu rządowym nic nie można było zarzucić, a tak trudno było coś dołączyć z tych potrzeb, które uważaliśmy za niezbędne, za właściwe.</u>
          <u xml:id="u-19.3" who="#JerzyBukowski">Wniosek zawarty dzisiaj w referacie sprawozdawcy generalnego w starym, a zawsze żywym sloganie: musimy produkować więcej, lepiej i taniej — to jest sprawa zasadnicza, to jest to zagadnienie, które nam otwiera perspektywy lepszej pracy nad przyszłymi budżetami. Nad tym zagadnieniem chciałbym się zatrzymać.</u>
          <u xml:id="u-19.4" who="#JerzyBukowski">Zastanawiałem się, jakie są zasadnicze, ogólnokrajowe, ogólnospołeczne sprawy, które wiążą się z tym właśnie zagadnieniem rozszerzenia naszej produkcji. Bo, proszę Wysokiego Sejmu, można społeczeństwu powiedzieć, że dobrobyt nasz zależy od tego, czy będziemy produkować lepiej, więcej, taniej, ale my to powtarzamy dość dawno. Rzecz jasna, że zadania te przełożone na teren poszczególnych zakładów pracy znajdują swoje zalecenia na co dzień, ale chodzi o to, jak przedstawić tę sprawę całemu społeczeństwu, czego od całego społeczeństwa wymagać, ażeby ten postulat mógł być spełniony; inaczej — jakie są główne hamulce w rozwoju produkcji?</u>
          <u xml:id="u-19.5" who="#JerzyBukowski">Wymienię najpierw dwa z nich, które były już tutaj obszernie omówione przez kolegów Lechowicza i Bierzanka, mianowicie sprawa cen i sprawa tzw. podziemia gospodarczego, oraz trzeci problem, bardzo istotny, z tymi dwoma nie wiążący się bezpośrednio — sprawa kwalifikacji kadr.</u>
          <u xml:id="u-19.6" who="#JerzyBukowski">Chcę tylko krótko zwrócić uwagę na to, że sprawa cen oderwanych od wartości to nie tylko dezorganizacja naszej gospodarki w ogóle, to również czynnik przeciwdziałający dobremu rozwojowi produkcji, to jest czynnik, który w wielu przypadkach skłania do pogorszenia jakości produktów, to jest czynnik, który w wielu przypadkach prowadzi do marnotrawstwa. Proces ten, proces regulacji cen — jak to nazwał poseł Kuziński — na pewno nie jest procesem krótkotrwałym i rozumiemy, dlaczego on jest 'delikatny i trudny. Powiedzmy to po prostu. Obawiamy się, że każde ruszenie cen zmobilizuje nam i upłynni te środki, które w tej chwili są skapitalizowane w postaci wkładów' oszczędnościowych i dlatego zda je mi się, że musimy pójść do społeczeństwa ze stałym systematycznym naświetlaniem problemu cen, w naszych kontaktach z wyborcami, przez prasę, wszelkimi środkami w sposób przekonywający przygotowywać regulację cen, która musi nieuchronnie nastąpić.</u>
          <u xml:id="u-19.7" who="#JerzyBukowski">To jest pierwsza ważna sprawa, z którą do społeczeństwa pójść musimy w zakresie ulepszania, w zakresie poprawy również, jeśli chodzi o zagadnienia produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-19.8" who="#JerzyBukowski">Sprawa druga — podziemie gospodarcze. Trzeba powiedzieć, że związek działalności podziemia gospodarczego z efektami produkcji jest dosyć skomplikowany. Trzeba powiedzieć, że tu jeszcze jest ten czynnik demoralizacji, który sięga głęboko i szeroko i w rezultacie nieuchronnie musi stanowić zakłócenie rozwoju produkcji. Wydaje mi się, że zbyt tanio chcemy zagadnienie podziemia ocenić, jeśli mówimy tylko o spekulacji, jeśli mówimy o nowelizacji dekretu, która by spekulację miała zwalczać. W naszym ustroju spekulacja byłaby bezsilna bez powiązań z jednostkami tkwiącymi W naszym aparacie gospodarczym — i dlatego rzecz trzeba nazwać po imieniu.</u>
          <u xml:id="u-19.9" who="#JerzyBukowski">Źródłem, z którego wyrasta działalność podziemia gospodarczego, jest korupcja. Nie boję się z tej Wysokiej Trybuny wypowiedzieć tego słowa. Trzeba powiedzieć, że historia ustrojów państwowych wskazuje, że już nie jeden raz skorumpowanie aparatu administracyjnego było przyczyną głębokich wstrząsów i kryzysów życia państwowego. Kiedy mówimy o działalności gospodarczego podziemia, jest może trochę śmieszne mówić o nim w perspektywie widzenia cytryn przed sklepami uspołecznionymi. To jest tylko przenośnia, dlatego że to nie jest podziemiem. W podziemiu jest co innego, to mianowicie, w jaki sposób te cytryny, w jaki sposób rozmaite przeciekające artykuły dostają się na rynek. Dlatego drugie wielkie zagadnienie, które społeczeństwu musimy uświadomić, to jest to, że walczyć z podziemiem gospodarczym to znaczy walczyć w pierwszym rzędzie z wszelkimi formami korupcji.</u>
          <u xml:id="u-19.10" who="#JerzyBukowski">Poseł Bierzanek robił tutaj pewne aluzje co do handlu detalicznego; nie wymieniał, jak te rzeczy, tam wyglądają, ale wspominał sumy, które się płaci za stanowiska sprzedawców w tych czy innych sklepach. Tej liczby mają swój wyraz, te liczby wskazują na bardzo szybką amortyzację nakładu.</u>
          <u xml:id="u-19.11" who="#JerzyBukowski">W tych warunkach, gdzie mamy z jednej strony przeciek masy towarowej, a z drugiej strony mamy w obiegu kolosalne sumy pieniężne, nasz rachunek równowagi między funduszem płac i masą towarową kontrolowaną jest obciążony, nie wiem jak dużym, ale znakiem zapytania.</u>
          <u xml:id="u-19.12" who="#JerzyBukowski">Jak wspominałem, zagadnieniem odmiennym bardzo, już bezpośrednio związanym z rozwojem produkcji i stanowiącym poważny problem społeczny, jest zagadnienie kwalifikacji fachowych.</u>
          <u xml:id="u-19.13" who="#JerzyBukowski">Chciałbym tutaj zacząć od sprawy bardzo zasadniczej, od sprawy, która mnie osobiście wydoje się jakimś fałszem, głoszonym nie wiem w imię czyich interesów. Mianowicie słyszy się głosy tego rodzaju, że ustanowienie nie to już cenzusu, ale wymogów kwalifikacyjnych przy zajmowaniu pewnych stanowisk jest uderzaniem w nabyte prawa klasy robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-19.14" who="#JerzyBukowski">Mnie się wydaje, że w tym tkwi jakiś złośliwy i głęboki fałsz; nie tylko fałsz, powiedziałbym — obraza klasy robotniczej i więcej — niedocenianie rozumu klasy robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-19.15" who="#JerzyBukowski">Ja, jako inżynier, wiele lat pracowałem w fabryce i mogę stwierdzić, że nigdzie indziej w tym stopniu jak u robotnika nie ma szacunku dla kwalifikacji. I dlatego nie jest ta sprawa taka jasna i taka prosta. Dlatego dziś, kiedy z racji np. rewizji uposażeń w przemyśle metalowym została uczyniona nieśmiała próba ustawienia jakiejś klasyfikacji stanowisk z powiązaniem z niezbędnym wykształceniem, to i w prasie były takie wzmianki, były takie odgłosy, że to jest formalizowanie, to jest próba zamiany kwalifikacji — papierkiem. I koniec końców jakiś zamach na stanowiska zajęte przez wysuniętych robotników.</u>
          <u xml:id="u-19.16" who="#JerzyBukowski">Ja myślę, że to jest ta trzecia sprawa, nad którą trzeba się głęboko zastanowić i w której trzeba dojść do sedna sprawy. Mnie się wydaje, że w obronie niedoceniania kwalifikacji nie występują wysunięci robotnicy, występują raczej różni manipulanci życiowi, których mocne postanowienie wymogów kwalifikacji zmiotłoby z powierzchni ziemi.</u>
          <u xml:id="u-19.17" who="#JerzyBukowski">Na żadnym kierowniczym stanowisku nie obawiam się polityka, godnego tego miana, ale obawiam się pseudofachowców, którzy nie są właściwie ani politykami, ani fachowcami, ale mają ambicje techniczne i którzy mocno dbają o to, ażeby brylować swoimi wiadomościami technicznymi w zespole, w którym pracują. To jest najgroźniejsze.</u>
          <u xml:id="u-19.18" who="#JerzyBukowski">Niefachowiec, polityk, umiejący szeroko spojrzeć na zagadnienie, oprze się na dobrych fachowcach. Zły fachowiec będzie gromadził dokoła siebie jeszcze gorszych fachowców, a usuwał tych, którzy mogliby go przyćmić. I to jest najgroźniejsze zjawisko.</u>
          <u xml:id="u-19.19" who="#JerzyBukowski">Dlatego wytworzyła się taka dziwna sytuacja, że dziś niejednokrotnie łatwiej jest dostać pracę całkiem niekwalifikowanemu, niekiedy półanalfabecie, niż absolwentowi podstawowej szkoły zawodowej.</u>
          <u xml:id="u-19.20" who="#JerzyBukowski">Czy to nie jest takie zjawisko, że ten kult niekompetencji sięgnął tak daleko, że na samym dolę nawet chcę się mieć ludzi bez podstawowego przygotowania w zawodzie? Dlaczego trudno dziś o pracę dla młodych inżynierów? Dlaczego wysunięci robotnicy, którzy z dużym nakładem pracy odbyli w takim czy innym trybie studia, szczególnie jeśli musieli przez jakiś czas oderwać się od zajmowanego stanowiska — a zdarza się to często — po zdobyciu dyplomu nie wracają na swoje kierownicze stanowiska, a spychani są w dół? To są fakty.</u>
          <u xml:id="u-19.21" who="#JerzyBukowski">Czy to ma znaczyć, że od jednej przesady zastępowania prawdziwych kwalifikacji tylko papierkiem dyplomowym przechodzimy do innego przegięcia, do tego, że dyplom czy jakiekolwiek świadectwo wykształcenia zawodowego jest czymś dyskwalifikującym?</u>
          <u xml:id="u-19.22" who="#JerzyBukowski">Nie będę rozwijał sprawy postawienia na głowie zagadnienia uposażeń, które — trzeba to ze smutkiem powiedzieć — wykazuje nieopłacalność jakiegokolwiek wysiłku w zdobywaniu fachu.</u>
          <u xml:id="u-19.23" who="#JerzyBukowski">Zjawiskiem z ostatnich miesięcy jest, że kiedy absolwenci naszych szkół technicznych stanęli wobec tego, że nie będą podlegali przydziałowi pracy, będą mieli swobodę wyboru pracy, szybko, tak jak tylko można, zaczęli się oni kształcić jako frezerzy, tokarze itp. Skończą szkołę, schowają dyplom i pójdą na stanowiska robocze — dlaczego? Między innymi dlatego, że tam jako racjonalizatorzy o wiele prędzej się wybiją niż w normalnej karierze inżynierskiej.</u>
          <u xml:id="u-19.24" who="#JerzyBukowski">Obywatele Posłowie! To są fakty zastraszające. Nad tym nie można spokojnie przejść do porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-19.25" who="#JerzyBukowski">Nie twierdzę, że są dziedziny gospodarki, że są dziedziny techniki, gdzie z praktyków, inteligentnych z natury praktyków wyrastają bardzo dzielni ludzie. Ale nie obawiam się postawić tutaj tezy, że ze stu ludzi z dyplomami wyjdzie większy odsetek tych, którzy pchną postęp techniczny naprzód, niż z pięciuset takich, którzy podstawowego wykształcenia w zawodzie nie mają. Mówię o tym dlatego, że często przeciwstawia się młodych świeżo upieczonych inżynierów, czy młodych techników doświadczonym robotnikom, którzy zajmują stanowiska kierownicze, zjedli zęby — jak to się mówi — na swoim zawodzie.</u>
          <u xml:id="u-19.26" who="#JerzyBukowski">Tutaj było dziś powiedziane: socjalizm budować trzeba na bazie najwyższej techniki. Jest to przypomnienie sloganu, dobrego, słusznego sloganu, ale proszę powiedzieć na czym budować najwyższą technikę? I tutaj mamy za sobą niewątpliwie wiele błędów — niektóre z nich jeszcze przejrzymy.</u>
          <u xml:id="u-19.27" who="#JerzyBukowski">Na marginesie. Obecnie przeprowadzane są tu i ówdzie, dosyć szeroko jak wiemy, redukcje. Mógłbym przytoczyć szereg przykładów, ale obiecałem sobie nie dawać efektownych przykładów. Te efektowne przykłady czytamy w prasie i słyszymy w rozmowach, znamy ich wiele. Zwalnia się fachowców niby dlatego, że oni fachowcy, to i tak sobie jakoś poradzą. A pozostawia się przyuczonych. Czy tak mają wyglądać kompresje etatowe naszych centralnych instytucji, zarządzających gospodarką? Chyba to jest coś fałszywego.</u>
          <u xml:id="u-19.28" who="#JerzyBukowski">Trafiłem kiedyś — nie powstrzymam się od jednego przykładu — do takiego sklepiku ze słodyczami, gdzie był jeszcze mały bar kawowy. Uderzyła mnie niesłychanie miła i dobra obsługa. Okazało się, że pani, która sprzedawała cukierki, to była ekonomistka, absolwentka SGPiS, a pani, która parzyła kawę, była inżynierem chemikiem — zredukowane obie w jednej z centralnych instytucji. One naprawdę dobrze sprzedawały cukierki i dobrze parzyły kawę.</u>
          <u xml:id="u-19.29" who="#JerzyBukowski">Pozostaje w omawianym zagadnieniu sprawa tak zwanych ludzi zasłużonych.</u>
          <u xml:id="u-19.30" who="#JerzyBukowski">Chciałbym tu przytoczyć powiedzenie jednego starego robotnika podczas spotkań przedwyborczych, który w toku żywej dyskusji na temat kwalifikacji, powiedział tak: Obywatelu kandydacie, klasa robotnicza ma szeroki gest, klasa robotnicza ma szeroką rękę, ona swoim zasłużonym da emerytury, jakie im się należą, ale ona nie może patrzeć, żeby zasłużeni psuli robotę, na której się nie znają. Ja myślę, że to trochę brutalne powiedzenie właściwie odzwierciedla bardzo poważną istotę rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-19.31" who="#JerzyBukowski">Nie spojrzałem na zegar kiedy zacząłem, ale zdaje się, że mój czas dobiega. Chciałbym na zakończenie zwrócić uwagę jeszcze na jedną rzecz. Ubiegłych 10–12 lat, jeśli chodzi o rozwój naszego przemysłu, jeśli chodzi o to dążenie do najwyższej techniki, cechowały pewne uproszczenia. Mianowicie, że będziemy mieć najwyższą technikę, jeśli kupimy całą fabrykę, jeśli kupimy do tego proces technologiczny, jeśli weźmiemy jeszcze licencję na produkcję określonego sprzętu.</u>
          <u xml:id="u-19.32" who="#JerzyBukowski">Przez tych 10–12 lat trzeba powiedzieć, że wychowując nasze załogi fabryczne, wychowując naszych młodych inżynierów na — trzeba, czy nie trzeba — licencyjnej produkcji, myśmy robili wiele, tylko nie robiliśmy kroku w kierunku postępu technicznego. Polityka licencyjna jest słuszną polityką. Tam, gdzie chcę się uruchomić skokiem produkcję w kraju nieznaną, słusznie jest rozpocząć ją od licencji. Ale skazać się na zastępowanie jednej licencji następną i ciągnienie tego procesu gdzieś tak bez końca, bo taką produkcję prowadzić można nawet przyuczonymi, jest zaprzeczeniem postępu. Naśladownictwa można nauczyć nawet najmniej kwalifikowanych, ale żeby rozwijać postęp, do tego kwalifikacje są niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-19.33" who="#JerzyBukowski">Był taki długi okres, że myśmy w fabrykach wydrenowali inżynierów z produkcji, a fabryki wydrenowaliśmy na rzecz centralnych biur konstrukcyjnych, na rzecz instytutów, z doświadczonych inżynierów. Często te biura konstrukcyjne, często instytuty badawcze resortowe odrywały się całkowicie w swojej działalności od zaplecza fabrycznego. Nie będę rozwijał szerzej tego tematu, ale wypowiem postulat: inżynierowie do produkcji i biura konstrukcyjne do fabryk. To jest ten warunek, który musi być spełniony, jeżeli nie mamy przy każdej zmianie programu produkcyjnego przeżywać głębokich kryzysów w fabrykach, jeżeli mamy naprawdę budować socjalizm — jeśli nie na najwyższej, to na rosnącej technice.</u>
          <u xml:id="u-19.34" who="#JerzyBukowski">Nie jest tajemnicą, że Październik był między innymi dla szerokich rzesz inteligencji zawodowej jakimś olbrzymim impulsem, że ludziom tkwiącym na często urzędniczych — nie ujmując nic godności urzędnika — stanowiskach wydawało się, że teraz nareszcie zmobilizowane zostaną te wszystkie możliwości, którymi rozporządzamy. I trzeba powiedzieć, że ten proces powrotu wielu dzielnych fachowców do produkcji i do zarządzania przemysłem nie następuje tak szybko, jak postępować powinien.</u>
          <u xml:id="u-19.35" who="#JerzyBukowski">Myślę, że powinniśmy okazać zaufanie naszej inteligencji, technicznej w szczególności, powinniśmy chyba dosyć śmiało zerwać z biurokratycznym systemem, który kiedyś nazywał się systemem bezpieczeństwa i pewności. Mówimy wiele o niewyzyskaniu mocy produkcyjnych naszego przemysłu, ale przecież my mamy kolosalne zasoby nie wyzyskanych rezerw twórczych, tkwiących w ludziach, i dlatego niech mi też wolno będzie rzucić tu kamyczek w kolegę posła Kisielewskiego Ja w tych rezerwach widzę o wiele pewniejszą gwarancję naszego rozwoju, niż w tych nie wiadomo dlaczego akurat na 3 miliardy dolarów oszacowanych kredytach zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-19.36" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Józefowi Macichowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#JózefMacichowski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pomimo spóźnionej pory nie mam odwagi zrezygnować ze swojego 30-minutowego przemówienia, pragnę bowiem poruszyć jeden z tematów, który dotychczas zarówno w wystąpieniach rządowych jak i poselskich znajdował tylko fragmentaryczny wyraz. Pragnę mówić o gospodarce leśnej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#JózefMacichowski">W skali historycznej bilans gospodarki leśnej na ziemiach polskich od szeregu pokoleń zamyka się saldem, ujemnym. W wieku XIX kraje zaborcze, ratując swe budżety, wycięły bezpowrotnie z powierzchni Polski 5,5 miliona ha lasów. W wieku XX wydajność lasów polskich z jednego ha zmalała z 3,5 m3 w okresie poprzedzającym pierwszą wojnę światową do 2 m3 w okresie międzywojennym. Jedną z przyczyn tego zjawiska było stałe przekraczanie dozwolonej górnej granicy wyrębów przez prywatnych właścicieli, skupiających w swym ręku 2/3 lasów polskich. Oparcie polityki handlowej rządów międzywojennych na eksporcie drewna, sięgającym 25% wartości całego eksportu, powodowało stałe pomniejszanie się substancji drzewnej. W okresie tym powierzchnia leśna kraju zmniejszyła się o dalsze 820 tys. ha. Druga wojna światowa kosztowała polską gospodarkę leśną 100 milionów m3 grubizny, a straty wojenne bezpośrednie i pośrednie w lasach wyniosły 6,5 miliarda zł według cen przedwojennych. Ostatnia wojna dowiodła ponadto, że lasy jako baza surowca drzewnego, obok ropy naftowej i węgla, stanowią jeden z celów agresji wojennej.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#JózefMacichowski">Polska Ludowa przejęła lasy na własność ludu pracującego w stanie ruiny i dewastacji. Sytuacja nasza byłaby niewspółmiernie trudniejszą, gdyby nie odzyskanie 2.800 tys. ha lasów na ziemiach zachodnich, będących obecnie trzonem zaopatrzenia gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#JózefMacichowski">Wysoki Sejmie! Artykuł 8 Konstytucji PRL głosi: „Mienie ogólnonarodowe: złoża mineralne, wody, lasy państwowe... podlega szczególnej trosce i opiece państwa oraz wszystkich obywateli”. Chwalebna idea zawarta w treści naszego najwyższego prawa jest wyrazem zrozumienia przez ustrój nasz wszechstronnego znaczenia lasów, o których już starożytni mówili, że lasy są „sumimum ibonum homini datum” — najwyższym dobrem danym człowiekowi.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#JózefMacichowski">Zrozumienie to wynika z gorzkich doświadczeń wielu narodów. Historia błędów kapitalizmu i poprzedzających go formacji uczy, że istnieje nierozerwalna łączność między konserwacją zdolności produkcyjnej gleby, zalesieniem i gospodarką wodną. Jeżeli te trzy elementy traktowane są kompleksowo jako harmonijna całość, właściwie związane z gospodarką rolną i użytkowaniem lasu, istnieje wówczas możliwość i pewność zwalczenia pustyni — najgroźniejszego wroga cywilizacji, który górami piasku pogrzebał już niejedną cywilizację. Przykłady krajów azjatyckich, basenu śródziemnomorskiego, a ostatnio Stanów Zjednoczonych są tego dobitnym potwierdzeniem. Aby zapewnić Chinom minimum ekonomiczne lesistości, trzeba by dziś zalesić obszar 13 razy większy od powierzchni Polski. W roku 205 przed naszą erą cesarz chiński Tszu zarządził całopalenie licznych dzieł naukowych — oszczędził jednak przed ogniem dzieła traktujące o leśnictwie. Ekonomiści amerykańscy stwierdzają, że dla powstrzymania procesów pustynnienia niektórych tamtejszych terenów potrzeba nakładów inwestycyjnych rzędu 15 miliardów dolarów.</u>
          <u xml:id="u-21.5" who="#JózefMacichowski">Tam, gdzie nie ma społecznej własności i społecznego poczucia odpowiedzialności za przyszłość kraju, tam siły przyrody panują nieubłaganie nad człowiekiem.</u>
          <u xml:id="u-21.6" who="#JózefMacichowski">Kraj Rad już w 30-ym roku socjalistycznej władzy podjął nieznaną w dziejach ludzkości próbę ujarzmienia pustyni i podporządkowania sił przyrody człowiekowi, na jego usługi i pożytek.</u>
          <u xml:id="u-21.7" who="#JózefMacichowski">W historii naszego narodu nie brak dowodów troski o zachowanie lesistości kraju. Nie zapominając jednak o klasowym znaczeniu licznych uniwersałów królewskich, mających na celu przede wszystkim ograniczenie i pozbawienie chłopów praw do korzystania z dóbr leśnych i czyniących z gospodarki leśnej jedno z narzędzi ucisku feudalnego, stwierdzić trzeba, że co światlejsze umysły polskie ostrzegały nieraz przed skutkami zaniku lasów w Polsce. Na przykład Uniwersał Królewski z 1778 r. stwierdza, że „... dla dobra ogółu zachodzi potrzebą pilniejszego niż dotąd gospodarstwa w utrzymaniu borów i lasów, gdyż przykłady wyciętych lasów każą się lękać przezornemu rządowi, iżby kraj z drewna nie był ogołocony”.</u>
          <u xml:id="u-21.8" who="#JózefMacichowski">Działo się to w czasach, gdy lesistość Polski wynosiła 43%.</u>
          <u xml:id="u-21.9" who="#JózefMacichowski">Oddajmy jeszcze na chwilę głos wieszczowi z Czarnolasu. Tak oto Jan Kochanowski w swym „Satyrze” ubolewa nad wyniszczaniem lasów:</u>
          <u xml:id="u-21.10" who="#JózefMacichowski">„Wszędy rąbią: albo buk do huty,</u>
          <u xml:id="u-21.11" who="#JózefMacichowski">Albo sośnię na smołę, albo dąb na szkuty.</u>
          <u xml:id="u-21.12" who="#JózefMacichowski">O te biedne pieniądze, wszak i drew po chwili</u>
          <u xml:id="u-21.13" who="#JózefMacichowski">Nie najdą, iżby sobie izbę upalili”.</u>
          <u xml:id="u-21.14" who="#JózefMacichowski">W drugiej połowie XX wieku nie poetyckimi rymami, lecz logiką cyfr przemawiać trzeba, aby rozwiać legendę o niewyczerpalności leśnego majątku narodowego, choć kraj nasz ojczysty do niedawna z bogactwa lasów i zwierza dzikiego słynął.</u>
          <u xml:id="u-21.15" who="#JózefMacichowski">Jest już truizmem stwierdzanie, że kryzys drzewny na świecie pogłębia się z każdym rokiem. Trzy czwarte ludzkości cierpi głód drewna. Nieprzebrane rezerwuary puszcz syberyjskich i tropikalnych długo jeszcze pozostaną nieosiągalne z uwagi na ich niedostępność. Tymczasem ceny na drewno rosną i dochodzą na rynku światowym do 90 dolarów za m3.</u>
          <u xml:id="u-21.16" who="#JózefMacichowski">Rozwój cywilizacji i kultury pociąga za sobą nieuchronnie, podobnie jak przyrost ludności, większe spożycie drewna.</u>
          <u xml:id="u-21.17" who="#JózefMacichowski">Podstawowe prawo socjalizmu zobowiązuje do pozostawienia przyszłym pokoleniom lasów nie w stanie „nieuszczuplonym”, jak głosi burżuazyjny komunał, lecz w stanie zasobniejszym, pełniejszym, osiągniętym na zasadzie rozszerzonej reprodukcji, aby zwiększona zasobność lasów potęgowała ich wpływ na urodzajność i gospodarkę wodną kraju, jego zdrowotność i obronność, a to w myśl nauki Marksa, że: „Ziemia stale się poprawia przy właściwym jej traktowaniu”.</u>
          <u xml:id="u-21.18" who="#JózefMacichowski">Przy stuletnim cyklu produkcyjnym w lesie okres 13 lat naszej ludowej państwowości to okres zaiste nieznaczny. Jest to jednak okres dostatecznie długi, by stwierdzić osiągnięcia i niewłaściwości, aby wyciągnąć wnioski. Błędy popełnione w gospodarce leśnej — bez względu na obiektywne czy subiektywne przyczyny — ujawniają się po wielu dziesiątkach lat, gdy na ratunek jest już za późno.</u>
          <u xml:id="u-21.19" who="#JózefMacichowski">Wysoka Izbo! Zacytuję parę cyfr obrazujących nasz leśny stan posiadania. Lesistość Polski wynosi 23%. Lasy zajmują powierzchnię 7.400 tys. ha, z czego 1.200 tys. ha przypada na lasy chłopskie. Zapas drzewny w Polsce drzewostanów w wieku od 21 do 120 lat szacowany jest na ca 600 mln m3. Jest to równo połowa tego, co w naszych warunkach klimatyczno-glebowych powinno być.</u>
          <u xml:id="u-21.20" who="#JózefMacichowski">Zdolność produkcyjna naszych lasów, a więc przyrost przeciętny jest szacowany na od 11 do 12 mln m3 rocznie. Drzewostanów rębnych mamy zaledwie 15% zamiast 20%. Na owych 15% powierzchni drzewostanów rębnych w lasach państwowych przeciętny zapas masy na 1 ha wynosi 194 m3 zamiast 308 m3, a więc zaledwie 63% normalnego zapasu.</u>
          <u xml:id="u-21.21" who="#JózefMacichowski">Warunki, w jakich znaleźliśmy się po II wojnie światowej, zmusiły nasze leśnictwo do poniesienia ofiar gospodarczych na rzecz odbudowy i rozbudowy kraju. Świadomie rozwijaliśmy jedne gałęzie życia gospodarczego kosztem uszczuplenia innej, niemniej ważnej, jaką są lasy.</u>
          <u xml:id="u-21.22" who="#JózefMacichowski">Ustawa o państwowym gospodarstwie leśnym stawia na pierwszym miejscu zachowanie lasów, dając w ten sposób wyraz dbałości Państwa Ludowego o utrzymanie w stanie nie pomniejszonym wielkiego majątku narodowego — lasów.</u>
          <u xml:id="u-21.23" who="#JózefMacichowski">W szczególności ustawa zapewnia utrzymanie trwałości i ciągłości ich użytkowania dla zaspokojenia obecnych i przyszłych potrzeb gospodarki narodowej. Ustawa ta mówi, że gospodarka leśna powinna być oparta na planach urządzenia gospodarstwa leśnego, a rozmiar wyrębów winien odbywać się w granicach naturalnego przyrostu masy drzewnej, tzn. w naszych warunkach do niedawna 12 mln m3 grubizny rocznie, W myśl tejże uchwały Radzie Ministrów służy prawo, na wniosek przewodniczącego Komisji Planowania, doraźnego ustalania większego od etatu rozmiaru użytkowania w wypadkach konieczności ogólnopaństwowej, tzn. w przypadkach gdy będą tego wymagały względy państwowe, ważniejsze w hierarchii potrzeb od zasad gospodarki leśnej.</u>
          <u xml:id="u-21.24" who="#JózefMacichowski">W roku wydania tej ustawy, tj. w 1949 r. rozmiar użytkowania wynosił 12.100 tys. m3, a więc praktycznie równy był przyrostowi. Od roku 1950 krzywa wyrębów rośnie jednak systematycznie i ostro w górę, a w roku bieżącym wyrąb osiąga rekordową cyfrę 18.171 tys. m3 grubizny, tzn. o 6 min m3 więcej ponad etat, a wskaźnik przekroczenia wyraża się cyfrą 50%.</u>
          <u xml:id="u-21.25" who="#JózefMacichowski">Na przestrzeni okresu planu 6-letniego oraz dwóch pierwszych lat Planu 5-letniego wyrąbaliśmy 132 mln m3, czyli o 36 mln m3 ponad etat. Odpowiada to trzem rocznym etatom.</u>
          <u xml:id="u-21.26" who="#JózefMacichowski">W roku bieżącym wycinamy drzewostany, które winny pójść do wyrębu w 1960 r. Tegoroczny wyrąb, najwyższy na przestrzeni ostatnich 12 lat, wiąże się z palącą koniecznością odbudowy wsi i wzrostem zapotrzebowania na drewno w ogóle. Wyrąb ten znacznie przekracza pierwotne założenia Planu 5-letniego i nie bierze pod uwagę postanowień VII Plenum KC PZPR, zalecających systematyczne zmniejszanie wyrębów w Planie 5-letnim w takim stopniu, aby w 1960 r. ciąć przynajmniej o 6% mniej niż w 1956 r. Tym samym zamierzona pierwotnie przez Partię oszczędność została już przez wyręby dwóch pierwszych lat przekreślona.</u>
          <u xml:id="u-21.27" who="#JózefMacichowski">Utrzymanie dotychczasowego tempa eksploatacji lasów do końca Planu 5-letniego oznaczałoby, że w roku 1960 padłyby drzewostany podlegające wyrębowi w 1964 r. Bilans leśny zamknąłby się saldem ujemnym 54 min m3.</u>
          <u xml:id="u-21.28" who="#JózefMacichowski">Fakty te dowodzą, że systematycznie uszczuplamy potencjalny zapas produkcyjny lasów, a więc świadomie zmniejszamy środek produkcji.</u>
          <u xml:id="u-21.29" who="#JózefMacichowski">Z kolei rzutuje to na stałe zaniżanie się przyrostu, a tym samym etat 12 min m3 traci aktualność z każdym rokiem i staje się coraz niższy.</u>
          <u xml:id="u-21.30" who="#JózefMacichowski">Na skutek tego stanu rzeczy pozyskujemy surowiec coraz cieńszy i gorszy jakościowo. Na przestrzeni ostatnich 6 lat przeciętna średnica surowca tartacznego iglastego obniżyła się z 26 cm do 23 cm, a w najbliższych 5 latach obniży się do 22 cm ewentualnie 21 cm. Oznacza to, że nie będą mogły być zaspokojone normy techniczne niektórych odbiorców, np. kolei, gdzie normy dla podkładów wymagają średnicy 23–30 cm.</u>
          <u xml:id="u-21.31" who="#JózefMacichowski">Destrukcyjny wpływ nadmiernych wyrębów potęguje się w wykonawstwie terenowym na skutek systematycznego występowania w narodowych planach gospodarczych dysproporcji między rzeczywistym układem sortymentów w lesie, wynikającym ze struktury naszych drzewostanów, a zapotrzebowaniem na nie. Przejawia się to szczególnie w nacisku na cienkie sortymenty iglaste oraz w żądaniach dostarczania nadmiernych ilości konkretnych sortymentów, nawet bez uwzględnienia sortymentów towarzyszących.</u>
          <u xml:id="u-21.32" who="#JózefMacichowski">Ma to miejsce m.in. w tegorocznym Narodowym Planie Gospodarczym, żądającym dodatkowo wyrębu 300 tys. m3 surowca tartacznego iglastego. Jeżeli do tego uwzględni się kilkakrotne w ciągu roku odgórne zmiany dyspozycyjne co do sortymentów i gatunków, ta przypomina tendencje do traktowania lasu przez czynniki planujące jako składu drewna o niewyczerpalnych możliwościach, a nie jak żywego biologicznego zespołu posiadającego swe przyrodnicze i ekonomiczne prawa i wymagania, a co najważniejsze granicę możliwości. Tego rodzaju stosunek do gospodarki leśnej z konieczności musi powodować i powoduje dezorganizację jej prawidłowego toku i zahamowania na odcinkach hodowli, pielęgnacji, ochrony, urządzenia lasu, melioracji leśnych itd.</u>
          <u xml:id="u-21.33" who="#JózefMacichowski">Wreszcie nieuniknione jest również marnotrawstwo drewna w samym lesie, wynikające z niemożności opanowania i zharmonizowania procesów pozyskania wywozu i konserwacji drewna w warunkach dużej koncentracji zadań dochodzących do 150%, a miejscami i 200%.</u>
          <u xml:id="u-21.34" who="#JózefMacichowski">Leśniczy nasz, chcąc wykonać obecnie swe zadania zgodnie z instrukcją służbową, musiałby mieć około 500 dni roboczych w roku.</u>
          <u xml:id="u-21.35" who="#JózefMacichowski">Warto zaznaczyć, że rozmieszczenie sił roboczych w lasach, na skutek różnych przyczyn, a w szczególności z braku osad śródleśnych i stałych robotników jest niemal odwrotnie proporcjonalne do zadań. Na przykład na Ziemiach Zachodnich zniesiono instytucję gajowych, pomimo że tam koncentruje się 60% zadań produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-21.36" who="#JózefMacichowski">Ofiary gospodarcze lasów na rzecz innych gałęzi życia nie mogą iść w nieskończoność. Jeżeli jednak były one dotychczas koniecznością dla dobra kraju, to społeczeństwo to rozumie.</u>
          <u xml:id="u-21.37" who="#JózefMacichowski">Jeżeli Rząd przez nadmierne wyręby w hierarchii potrzeb stawia gospodarkę leśną na dalszym planie, ale równocześnie — co u nas ma miejsce — prowadzi intensywne zalesienia, to jest to pozytywny wyraz stabilizacji polityki leśnej, obliczonej jednak na bardzo daleką przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-21.38" who="#JózefMacichowski">Pominięcie jednak perspektywy na najbliższe 10-lecia, tzn. na okres gdy zapas drzewostanów rębnych zostanie wyczerpany, a średnio-wiekowe drzewostany nie dojrzeją jeszcze do wyrębu, nie potwierdza tej dalekowzroczności. Zaistnieje więc wkrótce luka w zaopatrzeniu kraju w drewno. Będzie to miało miejsce przy dotychczasowym tempie wyrębu między 1965 a 1970 rokiem, najpóźniej.</u>
          <u xml:id="u-21.39" who="#JózefMacichowski">Sprawy te były przedmiotem wielu wystąpień. Nie były one jednak uwzględniane przez centralne planowanie, ulegające naciskowi odbiorców i konsumentów drewna.</u>
          <u xml:id="u-21.40" who="#JózefMacichowski">Mimo deficytu drewna odbywa się w naszym kraju ogromne jego marnotrawstwo, przy równoczesnej słabej inwencji w kierunku jego eliminacji i oszczędzania.</u>
          <u xml:id="u-21.41" who="#JózefMacichowski">Ministerstwo Kontroli Państwowej, Wydział Kontroli Zużycia Drewna przy Centralnym Zarządzie Zbytu oraz inne organy służby państwowej dysponują niezliczonymi dowodami jaskrawego, karygodnego marnotrawstwa drewna. Marnotrawstwo to m. in. wynika z niezdawania sobie sprawy z rzeczywistej wartości drewna. Społeczeństwo na ogół nie wie, że na rynkach światowych drewno jest dwukrotnie droższe od stali i cementu.</u>
          <u xml:id="u-21.42" who="#JózefMacichowski">O skuteczności ostatnio wprowadzonej u nas słusznej podwyżki cen na drewno, jako czynnika hamującego popyt i wpływającego na jego oszczędzanie, można będzie wyciągnąć wnioski najwcześniej po roku.</u>
          <u xml:id="u-21.43" who="#JózefMacichowski">Zbieżność, w tym samym czasie, zniesienia ograniczeń w obrocie drewnem pochodzącym z lasów chłopskich z podniesieniem cen na drewno — spowodowała silne ożywienie na wolnym rynku drzewnym, noszącym miejscami symptomy „gorączki drewna”, wykorzystywanej przez elementy spekulacyjne.</u>
          <u xml:id="u-21.44" who="#JózefMacichowski">W wykorzystaniu drewna cechuje nas jeszcze prymityw i konserwatyzm.</u>
          <u xml:id="u-21.45" who="#JózefMacichowski">Zniesienie np. sezonowości w branży drzewnej powoduje, że używa się mokrej tarcicy do konstrukcji budynków i ich wnętrz, W wielu krajach zastąpiono już do 65% drewniane podkłady kolejowe stalowymi i struno-betonowymi — u nas zaledwie w 13%. Wskaźnik zużycia drewna w naszych kopalniach rośnie z roku na rok i należy do najwyższych na świecie.</u>
          <u xml:id="u-21.46" who="#JózefMacichowski">Budownictwo pochłania rocznie 3.700 tys. m3 tarcicy iglastej — przy stałej tendencji wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-21.47" who="#JózefMacichowski">Zużycie tarcicy przy kubaturze 100 m3 budowli wynosi:</u>
          <u xml:id="u-21.48" who="#JózefMacichowski">− w Polsce — 6,5 m3,</u>
          <u xml:id="u-21.49" who="#JózefMacichowski">− we Francji — 5,0 m3</u>
          <u xml:id="u-21.50" who="#JózefMacichowski">− w Niemczech — 3,7 m3.</u>
          <u xml:id="u-21.51" who="#JózefMacichowski">Dlaczego tak się dzieje? Drewno, surowiec deficytowy i teoretycznie reglamentowany, był i jest dostarczany w każdej niemal żądanej ilości, sortymentach i gatunkach, do niedawna po bardzo niskiej cenie — loco stacja wyładowcza czy plac budowy.</u>
          <u xml:id="u-21.52" who="#JózefMacichowski">Tak więc, łatwo osiągalne i mało kłopotliwe, nie mogło drewno stanowić u jego konsumentów przedmiotu szczególnej troski ani oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-21.53" who="#JózefMacichowski">Rząd nasz dał ostatnio dowody troski w tej sprawie. W październiku 1955 r. ukazała się dawno oczekiwana, dokładnie precyzująca terminy i zadania pod adresem resortów, uchwała Nr 871 Prezydium Rządu w sprawie wzmożenia oszczędności materiałów drzewnych.</u>
          <u xml:id="u-21.54" who="#JózefMacichowski">Ponadto Rząd asygnował miliard zł na rozwój środków produkujących materiały zastępcze i prefabrykaty.</u>
          <u xml:id="u-21.55" who="#JózefMacichowski">Niestety, uchwała nie została zrealizowana, pomimo że terminy w niej zawarte ekspirowały. Nie odczuwa się też działania skutków miliarda złotych, skoro zapotrzebowanie na drewno wzrosło.</u>
          <u xml:id="u-21.56" who="#JózefMacichowski">Tak więc w okresie łatwego zdobywania drewna została zmarnowana szansa kilku lat na stworzenie produkcji zastępczej. Dziś jest już ostatnia chwila, by szansę tę wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-21.57" who="#JózefMacichowski">Realizując uchwałę Prezydium Rządu można było bez trudu zaoszczędzić ów milion m3 drewna — tak nieodzownie obecnie potrzebny na odbudowę wsi.</u>
          <u xml:id="u-21.58" who="#JózefMacichowski">Stosunek do omawianej uchwały, która jako akt prawny państwowej wagi musi być zreasumowana i zrealizowana, dowodzi, że w świadomości konsumentów drewna panuje jeszcze groźna w skutkach zasada prymatu zużycia drewna przed produkcją jego w lasach.</u>
          <u xml:id="u-21.59" who="#JózefMacichowski">Większość zainteresowanych resortów w ciągu 7 miesięcy od ukazania się uchwały nie wydało żadnych zarządzeń wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-21.60" who="#JózefMacichowski">Zapotrzebowania resortów tymczasem rosną i są pokrywane nawet wtedy, jeżeli plany ich nie są wykonywane albo poszczególne pozycje planów są skreślone.</u>
          <u xml:id="u-21.61" who="#JózefMacichowski">Z tych stwierdzeń nasuwają się dwa generalne wnioski:</u>
          <u xml:id="u-21.62" who="#JózefMacichowski">— pierwszy — że można rozdzielić tylko tę masę drewna, jaka jest do dyspozycji w lasach, a nie przydzielać jej tyle, ile wymagałoby pełne zaspokojenie „na wyrost” skalkulowanych zapotrzebowań. Przy czym ograniczenie dostaw winno następować stopniowo, z uprzedzeniem, na jaką ilość drewna resorty mogą liczyć w latach następnych;</u>
          <u xml:id="u-21.63" who="#JózefMacichowski">— drugi — że każda gałąź gospodarki powinna z braku dla niej drewna w dostatecznej ilości sama dbać o zabezpieczenie się w takie surowce, których zastosowanie umożliwi jej utrzymanie i rozwój produkcji. Korekta norm technicznych i wskaźników zużycia drewna jest u nas rzeczą palącą.</u>
          <u xml:id="u-21.64" who="#JózefMacichowski">Na przykładzie wspomnianego, a nie wykorzystanego miliarda złotych widać, że limity inwestycyjne na rozwój środków zastępczych i eliminujących drewno należałoby kolejno koncentrować na niektórych tylko gałęziach, na przykład na kolejnictwie i budownictwie, celem uzyskania widocznych efektów gospodarczych, a nie rozpraszać limitów na wiele nieuchwytnych pozycji.</u>
          <u xml:id="u-21.65" who="#JózefMacichowski">Szybki rozwój zakładów produkujących środki zastępcze, wykorzystanie do maksimum drewna, eliminowanie jego wszędzie tam gdzie jest to możliwe, pozwoli bez szkody dla przemysłu i budownictwa a z korzyścią dla lasów ograniczyć wyręby w takim stopniu, aby kategorycznie i najdalej w 1963 r. doprowadzić wyręby do normy wynikającej z aktualnego wówczas etatu.</u>
          <u xml:id="u-21.66" who="#JózefMacichowski">Jest to jedna i jedyna alternatywa.</u>
          <u xml:id="u-21.67" who="#JózefMacichowski">Całkowite wyeliminowanie drewna z czynnej strony naszego bilansu handlowego, a więc likwidacja eksportu — nawet w naszej sytuacji nie jest ostateczną koniecznością.</u>
          <u xml:id="u-21.68" who="#JózefMacichowski">Istnieje w pewnej granicy możliwość połączenia postulatu oszczędnej gospodarki w lasach z utrzymaniem eksportu poszukiwanych na rynkach światowych sortymentów, przy równoczesnym imporcie tańszych, a u nas deficytowych kopalniaków i papierówki.</u>
          <u xml:id="u-21.69" who="#JózefMacichowski">Jest rzeczą nienormalną, że my Polacy, zajmujący piąte w świecie a trzecie w Europie miejsce pod względem wydobycia węgla, zużywający 2.600 tys. m3 kopalniaków rocznie, nie prowadzimy gospodarstw kopalniakowych w wieku rębności 60–80 lat, to jest nie urządzamy lasów pod kątem widzenia ekonomiczno-przyrodniczej rejonizacji.</u>
          <u xml:id="u-21.70" who="#JózefMacichowski">Trzeba stwierdzić, że dla równowagi na północy i zachodzie kraju istnieją warunki przyrodnicze umożliwiające produkcję sosny stolarskiej w wieku 120–140 lat.</u>
          <u xml:id="u-21.71" who="#JózefMacichowski">Nakładem dużego wysiłku i kosztów w ciągu 12 lat zalesiliśmy 950 tys. ha, tj. 2 razy więcej niż wyrąbaliśmy. Stać się to mogło tylko w warunkach Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-21.72" who="#JózefMacichowski">W roku bieżącym zalesiamy dalsze 152 tys. ha, tj. o 9% więcej niż w roku ubiegłym. Moglibyśmy być dumni z tych osiągnięć, gdyby jakość naszych upraw i młodników nie budziła zastrzeżeń. Wadliwy układ stawek robotniczych i norm oraz zaniżona pracochłonność powodują, że drzewostany w wieku 1–20 lat, których mamy 28%, znajdują się w hodowlanym i pielęgnacyjnym zaniedbaniu. Cierpi na tym przyrost ilościowy i jakościowy masy oraz stan sanitarny lasu.</u>
          <u xml:id="u-21.73" who="#JózefMacichowski">W zakresie gospodarki leśno-drzewnej istnieją u nas jeszcze olbrzymie rezerwy i możliwości produkcyjne:</u>
          <u xml:id="u-21.74" who="#JózefMacichowski">1. Szybko rosnące plantacje topolowe, będące u nas jeszcze w stadium eksperymentalnym, mogą poważnie złagodzić deficyt drewna celulozowego. W ciągu 30 lat można wyprodukować na 1 ha 350–400 m3 topolowej masy drzewnej, tj. 3 razy więcej niż sosnowej. Celowość inwestycji na tego rodzaju produkcję znajduje pełne uzasadnienie ekonomiczne;</u>
          <u xml:id="u-21.75" who="#JózefMacichowski">2. Przeszło milion ha lasów chłopskich jest u nas nie urządzonych, a przyrost w nich jest szacowany zaledwie na 0,5 m3 z ha;</u>
          <u xml:id="u-21.76" who="#JózefMacichowski">3. Setki tysięcy m3 szlachetnego drewna liściastego marnieje na zadrzewieniach przydrożnych. Z akcji zadrzewień Niemcy przed wojną osiągali 1,5 do 2 mln m3 rocznie;</u>
          <u xml:id="u-21.77" who="#JózefMacichowski">4. Milion drzew jeszcze ścina się u nas bez żywicowania, co odpowiada stracie 9 tys. ton żywicy;</u>
          <u xml:id="u-21.78" who="#JózefMacichowski">5. Państwo nasze płaci 85 mln zł odszkodowań za straty od zwierzyny, a zwierzostan kurczy się. Czesi za same kuropatwy żywe dostarczone na eksport osiągnęli w 1955 r. 1,5 mln dolarów. Cena dwóch żywych kuropatw na rynku światowym wynosi tyle, co jednej tony węgla eksportowego;</u>
          <u xml:id="u-21.79" who="#JózefMacichowski">6. Runo leśne: grzyby, jagody i zioła leśne nie są jeszcze u nas dostatecznie wykorzystane. Gospodarstwo leśne, nie mające odpowiednika ani w rolnictwie ani W przemyśle, naginano i nagina się jeszcze pod wieloma względami do ram organizacyjnych przemysłu, nie licząc się ze specyfiką ekonomiki leśnej.</u>
          <u xml:id="u-21.80" who="#JózefMacichowski">Tak ważna i zagrożona gałąź naszego życia, jak lasy, od początku była i jest wyraźnie niedoinwestowana.</u>
          <u xml:id="u-21.81" who="#JózefMacichowski">W ciągu planu 6-letniego resort leśny zrealizował zaledwie 410 mln zł inwestycji, z czego 228 mln zł na zalesienia, natomiast 182 mln zł na mechanizację, budownictwo, komunikację itd. Nic więc dziwnego, że stopień mechanizacji ścinki nie został osiągnięty. W 1955 r. ścięto zaledwie 13% piłami mechanicznymi, choć założenia opiewały na 62%. Transport mechaniczny osiągnął wskaźnik zaledwie 33%.</u>
          <u xml:id="u-21.82" who="#JózefMacichowski">Potrzeby budownictwa w lasach są olbrzymie. Tysiące robotników i leśników mieszka z dala od lasów w wynajętych mieszkaniach. Przy dotychczasowym tempie budownictwa śródleśnego według przeciętnych limitów Planu 5-letniego, braki w osadach administracji leśnej można będzie uzupełnić dopiero po 20 latach.</u>
          <u xml:id="u-21.83" who="#JózefMacichowski">Ogromna ilość, bo 65% nadleśniczych, nie posiada wyższego wykształcenia, a tylko 20% leśniczych ma techniczne wykształcenie. Mimo to wyuczonych leśników można spotkać w najrozmaitszych innych dziedzinach pracy.</u>
          <u xml:id="u-21.84" who="#JózefMacichowski">Jedną z przyczyn niedowładu naszego leśnictwa, obok zbiurokratyzowanego systemu zarządzania państwowym gospodarstwem leśnym, był i jest niewłaściwy schemat organizacyjny i wadliwy system uposażenia administracji leśnej. Ruchoma część uposażenia, a więc premia, nie powinna być decydującą pozycją w budżecie rodziny leśnika. Deputat rolny, w granicach samowystarczalności, winien być integralną częścią uposażenia ustawowo zastrzeżoną.</u>
          <u xml:id="u-21.85" who="#JózefMacichowski">W 1918 r. Lenin odpowiadając delegacji robotniczo-żołnierskich rad w sprawie stosunku do leśników stwierdził:</u>
          <u xml:id="u-21.86" who="#JózefMacichowski">„Gospodarstwo leśne wymaga specjalnej wiedzy technicznej. Specjalistów leśnych nie można zastąpić innymi bez strat dla lasu, a tym samym dla całego społeczeństwa”. W kraju naszym narastają nowe problemy, jak objawy stepowienia Wielkopolski, zawydmienie śródlądowe i nadmorskie, ujemny bilans wodny, a przede wszystkim kryzys drzewny. Im szybciej zabierzemy się do tych spraw, tym lepiej dla gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-21.87" who="#JózefMacichowski">Lokalizacja i poziom techniczny naszego przemysłu celulozowo-papierniczego oraz przemysłu drzewnego i leśnego jest wynikiem stanu przypadkowego, jaki zastaliśmy po zaborcach i kapitalizmie jako rezultat całkiem odmiennych warunków ekonomiczno-społecznych. Wśród wielu zadań, jakie stanęły przed naszym Państwem Ludowym, na czoło wysuwa się obecnie racjonalne wykorzystanie drewna, odpadków i trocin w drodze budowy i rozwoju przemysłu tworzyw sztucznych i chemizacji drewna. Przyszłość naszych zasobów leśnych leży nie w mechanicznej obróbce drewna, lecz w jego chemizacji. Zanim będziemy w stanie rozwinąć przemysł chemiczny i fizyko-chemiczny, bazujący na drewnie, do wymiarów przemysłu narodowego, już dziś, poczynając od 1957 r., należy wziąć ostry kurs na rozwój zakładów produkujących środki i materiały zastępcze. Jest to warunek „sine qua non” do wprowadzania ograniczeń wyrębów.</u>
          <u xml:id="u-21.88" who="#JózefMacichowski">Robotnik leśny, leśnik i drzewiarz polski nigdy nie zawiedli w zakresie gospodarki zaopatrzenia kraju w drewno. Duch Października przeniknął głęboko w świadomość tych ludzi. Pragną oni realizować i realizują na swym odcinku naprawę Rzeczypospolitej, ale równocześnie społeczeństwo domaga się należytego miejsca hierarchicznego dla leśnictwa w naszej Ludowej Ojczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-21.89" who="#JózefMacichowski">Naświetlając Wysokiej Izbie sytuację w kraju na odcinku gospodarki leśno-drzewnej, liczę na pełne poparcie Wysokiej Izby dla wskazań pod adresem Rządu, zgłoszonych przez głównego referenta Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu posła Lange w sprawie rewizji polityki leśnodrzewnej i zmiany jej w kierunku systematycznego ograniczania wyrębów.</u>
          <u xml:id="u-21.90" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#CzesławWycech">Na tym kończymy dzisiejsze obrady Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#CzesławWycech">Wznowienie obrad Sejmu nastąpi jutro. Na posiedzeniu jutrzejszym będzie kontynuowana dyskusja.</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#CzesławWycech">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 21 min. 50.)</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech oraz wicemarszałkowie Zenon Kliszko i Jerzy Jodłowski.)</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#CzesławWycech">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#CzesławWycech">Powołuję na sekretarzy posłów Piotra Sznajdra i Balbinę Semczukową.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#CzesławWycech">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Piotr Sznajder.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#CzesławWycech">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu zawiadamia, że następujący obywatele posłowie usprawiedliwili swą nieobecność na posiedzeniu Sejmu: Januszko Zbigniew, Nowicki Kazimierz, Spychalski Józef, Spychalski Władysław Witold, Wieczorek Tadeusz.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#CzesławWycech">Wysoki Sejmie!</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#CzesławWycech">Pragnę zawiadomić Wysoki Sejm, że w dniu 18 kwietnia Rada Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dokonała ratyfikacji Układu o przywróceniu normalnych stosunków między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Japonią, podpisanego w Nowym Jorku w dniu 8 lutego br.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#CzesławWycech">Z chwilą wejścia w życie tego Układu zakończony zostanie stan wojny między naszymi krajami. Zgodnie z jego postanowieniami przywrócone zostaną stosunki dyplomatyczne i nastąpi wymiana ambasadorów.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#CzesławWycech">Podpisanie i ratyfikacja Układu o przywróceniu stosunków z Japonią to jedno z ważnych wydarzeń w naszej polityce zagranicznej, to dalszy krok w kierunku normalizacji i rozwoju pokojowych stosunków Polski Ludowej z wszystkimi państwami świata.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#CzesławWycech">Jakkolwiek dzielą nas od Japonii tysiące kilometrów, naród polski odnosił się zawsze z dużym szacunkiem do pracowitego i tak bardzo uzdolnionego narodu japońskiego. Głęboko współczuliśmy z nim, gdy jako pierwszy tak ciężko doświadczył skutków użycia broni jądrowej, tej broni, o której zakaz naród polski tak stanowczo walczy.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#CzesławWycech">Żywię nadzieję, że po przywróceniu stosunków dyplomatycznych między Polską a Japonią nawiążemy z Japonią bliskie stosunki w wielu dziedzinach, a w szczególności w dziedzinie gospodarczej i kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#CzesławWycech">Sądzę, że Wysoki Sejm upoważni mnie do przekazania z tej okazji Parlamentowi japońskiemu serdecznych życzeń pomyślności i rozwoju, a w szczególności pokoju, którego utrwalenie jest wspólnym naszym celem.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do dalszego ciągu dyskusji nad projektami ustawy budżetowej i uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 oraz sprawozdaniem Rady Ministrów z wykonania budżetu Państwa za rok 1955.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#CzesławWycech">Pragnę przypomnieć Obywatelom Posłom zabierającym głos, że regulamin sejmowy ustalił czas przemówień na 30 minut. Proszę Obywateli Posłów o przestrzeganie tego postanowienia.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Bronisławowi Warownemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#BronisławWarowny">Wysoki Sejmie! Zarówno handel państwowy, jak i spółdzielczy ma poważne osiągnięcia. Obroty towarowe wybitnie wzrosły. Poszerzony został asortyment towarowy, rozbudowana została poważnie sieć handlu. Nie chodzi tu jednak o przytaczanie wszystkich osiągnięć, jest ich dużo, są powszechnie znane i bezsporne. Chodzi jednak o to, że obok tych osiągnięć nasz handel uspołeczniony posiada ciągle jeszcze wiele braków i niedomagań, które często powodują komplikacje w naszej gospodarce i robią dużo niezadowolenia w codziennym życiu społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#BronisławWarowny">Oczywiście, że dobra praca przedsiębiorstw handlowych zależy przede wszystkim od moralnej postawy pracowników handlu i ich przygotowania zawodowego. Trzeba przy tym stwierdzić, że ta wielka rzesza pracowników handlu w ogromnej swej większości jest rzetelna i ofiarna społecznie, rozumie swe zadania i pragnie je wykonywać jak najlepiej. Jest jednak sporo w handlu ludzi przypadkowych, nieprzygotowanych zawodowo lub wręcz nieuczciwych i dlatego spotykamy w wielu sklepach, w zakładach gastronomicznych i usługowych niechętną i nieuprzejmą obsługę, obojętność na reklamacje oraz okradanie klientów i przedsiębiorstw handlowych. Stwarza to oczywiście złą opinię o całości handlu uspołecznionego.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#BronisławWarowny">Nie są to jeszcze wszystkie braki naszego handlu. Trzeba dodać, że ciągle jeszcze duża ilość artykułów o niskiej wartości użytkowej zalega magazyny i półki sklepowe, że brak jest artykułów tańszych a poszukiwanych, że istnieje, a ostatnio nawet się wzmogła, spekulacja artykułami deficytowymi. To są wszystko sprawy, które wskazują na potrzebę dalszych reform i zmiany struktury organizacyjnej w handlu.</u>
          <u xml:id="u-23.3" who="#BronisławWarowny">Zastosowanie w handlu planowania centralistycznego, które z natury rzeczy musiało być ściśle powiązane z centralistycznym i drobiazgowym rozdzielnictwem towarów, pozbawiło przedsiębiorstwa handlowe, zarówno państwowe jak i spółdzielcze, wszelkiej inicjatywy. Handel przestał być handlem, a stał się administracyjnym aparatem rozdzielczym.</u>
          <u xml:id="u-23.4" who="#BronisławWarowny">W ostatnich kilku miesiącach Ministerstwo Handlu Wewnętrznego dokonało poważnych zmian w systemie zarządzania i metod planowania w handlu. Zostało również zlikwidowane 11 centralnych zarządów handlu detalicznego, a kierowanie przedsiębiorstwami przesunięto do wojewódzkich zarządów handlu w wojewódzkich radach narodowych.</u>
          <u xml:id="u-23.5" who="#BronisławWarowny">Już dziś na podstawie tej krótkiej działalności wojewódzkich zarządów handlu można powiedzieć, że reforma ta nie dała potrzebnych zmian i warunków do samodzielności i elastyczności działania przedsiębiorstwom handlowym. Ten sam biurokratyczny system zarządzania został tylko przesunięty na szczebel wojewódzki. Ponadto powierzenie wojewódzkim radom narodowym bezpośredniego kierownictwa handlem państwowym, z równoczesną koordynacją wszystkich innych przedsiębiorstw handlowych, nie wydaje mi się zbyt szczęśliwe.</u>
          <u xml:id="u-23.6" who="#BronisławWarowny">Należy zastanowić się nad wydzieleniem bezpośredniej działalności handlowej z kompetencji rad narodowych i podporządkowania jej organizacjom handlowym. Natomiast komórki handlu rad narodowych powinny zająć się zagadnieniami polityki handlu, nadzoru i usprawnieniem zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-23.7" who="#BronisławWarowny">Poważne zmiany, jakie obecnie zachodzą w systemie zarządzania produkcją przemysłową, wskazują na pilną potrzebę dalszej decentralizacji zarządzania handlem na szczeblu centralnym i usamodzielnienia przedsiębiorstw handlowych.</u>
          <u xml:id="u-23.8" who="#BronisławWarowny">Główną wytyczną dla dalszych reform w handlu powinno być oparcie gospodarki przedsiębiorstw handlowych na zasadach rentowności.</u>
          <u xml:id="u-23.9" who="#BronisławWarowny">Dotychczasowe ustawienie organizacyjne handlu nasuwa szereg zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-23.10" who="#BronisławWarowny">Przede wszystkim nasz handel uspołeczniony cechuje ogromna rozbudowa administracji, szczególnie komórek nadrzędnych. Administracja taka jest ciężka i mało operatywna, co również niewątpliwie utrudnia przeprowadzenie radykalnych zmian w handlu.</u>
          <u xml:id="u-23.11" who="#BronisławWarowny">Jeżeli chodzi o wiejską spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu, to weszła ona w zasadzie na drogę decentralizacji i usamodzielniania spółdzielni. Realizacja jednak tych zmian przebiega zbyt powoli na skutek stosunkowo słabego instruktażu i pomocy dla gminnych spółdzielni w przejściu do nowych form organizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-23.12" who="#BronisławWarowny">Wysoka Izbo! W ostatnich latach, a szczególnie w bieżącym roku zaopatrzenie wsi w artykuły produkcyjne, biorąc ogólnie, znacznie wzrosło. Ale mimo tej poprawy ciągle jeszcze występuje szereg braków co do ilości i jakości towaru, sezonowości i terminowości dostaw.</u>
          <u xml:id="u-23.13" who="#BronisławWarowny">Bardzo źle przedstawia się nadal zaopatrzenie wsi w cegłę i wapno. W bieżącym roku wieś ma otrzymać 390 tysięcy ton wapna i 500 milionów sztuk cegły. Ilość ta nawet w połowie nie pokrywa zapotrzebowania wsi. Niezależnie od tego, że towarów tych jest bardzo mało, to jeszcze ten plan nie jest w pełni realizowany przez przemysł. Plan dostaw na I kwartał wynosi 9% ogólnej dostawy rocznej — wykonanie natomiast za ostatnie 2 miesiące wynosi zaledwie 3–4% rocznego planu dostaw.</u>
          <u xml:id="u-23.14" who="#BronisławWarowny">Próby zwiększenia produkcji cegły i wapna sposobem gospodarczym napotykają na trudności, a to na skutek braku opału.</u>
          <u xml:id="u-23.15" who="#BronisławWarowny">Nie ma również większej poprawy zaopatrzenia wsi w nawozy sztuczne. Ilość nawozów sztucznych na sezon wiosenny nieznacznie tylko wzrosła, przy czym szczególnie odczuwa się brak nawozów azotowych.</u>
          <u xml:id="u-23.16" who="#BronisławWarowny">Poza tym trzeba dodać, że otrzymywane przez rolnictwo nawozy sztuczne pozostawiają dużo do życzenia tak pod względem jakości produkcji, zawartości składników użytkowych, jak i właściwego opakowania.</u>
          <u xml:id="u-23.17" who="#BronisławWarowny">Przemysł chemiczny powinien podjąć wysiłki w kierunku poprawy jakości nawozów i opakowania. A w kontroli jakościowej trzeba żeby brały udział stacje chemiczno-rolnicze Ministerstwa Rolnictwa i Centrali Rolniczej, a nie tylko przemysłu chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-23.18" who="#BronisławWarowny">Mówiąc o nawozach sztucznych pragnę jeszcze zwrócić uwagę na dotychczasowy niewłaściwy system rozprowadzania nawozów. Gminne spółdzielnie mają duży brak magazynów. Nawozy składane są często w stodołach i różnych szopach. Powoduje to dodatkowe duże marnotrawstwo.</u>
          <u xml:id="u-23.19" who="#BronisławWarowny">Trzeba rozważyć sprawę zniesienia dotychczasowego systemu rezerwowania nawozów na uprawy kontraktowane i inne cele, jak również wiązania sprzedaży nawozów z rynkowym skupem zboża. Gminne spółdzielnie powinny mieć możliwości sprzedawania nawozów sztucznych w miarę otrzymywania transportów.</u>
          <u xml:id="u-23.20" who="#BronisławWarowny">Jednym z podstawowych braków w zaopatrzeniu produkcyjnym wsi jest wysoce niedostateczna ilość maszyn i narzędzi rolniczych. Braki te ostro występują już od kilku lat. Przemysł maszynowy, zgodnie wreszcie z prowadzoną w ubiegłym okresie polityką rolną, nastawiony był na produkcję maszyn ciężkich przeznaczonych głównie dla gospodarstw uspołecznionych.</u>
          <u xml:id="u-23.21" who="#BronisławWarowny">Indywidualne gospodarstwa chłopskie zaopatrywane były tylko w najbardziej proste narzędzia rolnicze, i to w niedostatecznej ilości. Obecna zmiana polityki rolnej jeszcze bardziej spiętrzyła zapotrzebowanie na artykuły do produkcji rolnej, a w szczególności na maszyny i narzędzia rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-23.22" who="#BronisławWarowny">Ilość niektórych asortymentów zamieszczona w bilansie Narodowego Planu Gospodarczego na bieżący rok nie zaspokaja potrzeb rolnictwa nawet w 50%. A tymczasem dostawy za I kwartał br. wskazują na to, że i te plany w wielu asortymentach nie są w pełni realizowane.</u>
          <u xml:id="u-23.23" who="#BronisławWarowny">Chłopi pragną, tak w interesie własnym jak w interesie państwa, wykonać założenia podniesienia produkcji roślinnej i hodowlanej, lecz do tego są potrzebne niezbędne środki techniczne. Powołując się na wytyczne Komitetu Centralnego PZPR i Naczelnego Komitetu ZSL w sprawie polityki rolnej, chłopi domagają się zwiększenia dostaw nawozów sztucznych, maszyn i narzędzi rolniczych, pasz treściwych i artykułów inwestycyjnych na budownictwo wiejskie.</u>
          <u xml:id="u-23.24" who="#BronisławWarowny">Przy obecnym stanie produkcji przemysłowej, a zwłaszcza w niektórych asortymentach towarowych, nie obejdziemy się jednak bez planowego importu, w przeciwnym bowiem razie następować będą zahamowania w produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-23.25" who="#BronisławWarowny">Rozważając zagadnienie handlu zagranicznego, nie można nie zauważyć, że dotychczas w Ministerstwie Handlu Zagranicznego nie doceniane są należycie potrzeby importowe i możliwości eksportowe naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-23.26" who="#BronisławWarowny">Nasuwają się poważne wątpliwości, czy Centrala Handlowa „Motoimport” przy dość zbiurokratyzowanym jeszcze systemie pracy, mając ogromne zadania importowe na cele inwestycyjne przemysłu, jest w stanie dobrze zaspokajać i potrzeby wsi. Wymaga rozważenia postulat, aby Biuro Handlu Zagranicznego Centrali Rolniczej, które dotychczas ma bardzo wąski zakres wymiany towarowej z zagranicą, wyposażyć w pełne uprawnienia prowadzenia działalności handlowej i zlecić mu prowadzenie importu dla celów inwestycyjnych wsi i eksportu niektórych produktów rolnych. Aby ustrzec się od takich wypadków, jakie miały już miejsce, że sprowadzane maszyny rolnicze nie nadają się w naszych warunkach do pracy, Ministerstwo Handlu Zagranicznego powinno pilnie przestrzegać zasady fachowości. Ludzie decydujący o jakości i asortymencie sprowadzanych maszyn czy narzędzi rolniczych powinni się znać na rolnictwie i znać jego potrzeby, a już w szczególności ich odbiór powinien się odbywać przy udziale fachowców-rolników.</u>
          <u xml:id="u-23.27" who="#BronisławWarowny">Jeżeli chodzi o eksport produktów rolnych, to Centrala Handlu Zagranicznego „Rolimex”, mając szeroki wachlarz towarów rolno-spożywczych i przemysłu spożywczego, dokonuje przeważnie obrotów towarami masowymi lub też towarami, co do których utarte są już drogi obrotu handlowego.</u>
          <u xml:id="u-23.28" who="#BronisławWarowny">Znikają natomiast z pola widzenia naszego eksportu artykuły pozornie drobne, a bardzo poszukiwane za granicą, które mogłyby państwu przysporzyć sporo dewiz. Do artykułów takich można zaliczyć: ziemniaki do celów spożywczych, ziemniaki sadzeniaki, mak, gorczycę, wszelkiego rodzaju nasiona, groch, fasolę, cebulę, warzywa, owoce w różnej postaci, miód, grzyby itp.</u>
          <u xml:id="u-23.29" who="#BronisławWarowny">Oczywiście, że niektóre z wymienionych tu produktów są już eksportowane, lecz pełne możliwości w tym zakresie nie są wykorzystane i nie widać w tym kierunku zdecydowanych wysiłków. Eksport produktów rolnych opiera się w większości na rynkowym ponadplanowym skupie. Brak jest propagandy, pomocy fachowej i zachęty do zwiększania i ulepszania potrzebnych upraw. Kontakt z producentem jest zupełnie zaniedbany, właściwie nikt tymi sprawami w sposób zorganizowany nie interesuje się. Ażeby podnieść jakość produktów rolnych i zwierzęcych z przeznaczeniem na eksport należy podjąć kontraktację niektórych tych produktów z przeznaczeniem na eksport.</u>
          <u xml:id="u-23.30" who="#BronisławWarowny">W oparciu o pracę kółek rolniczych, kół gospodyń i związków branżowych jest możliwość podniesienia jakości i zwiększenia masy towarowej na eksport.</u>
          <u xml:id="u-23.31" who="#BronisławWarowny">Wracając jeszcze do importu niektórych artykułów przemysłowych, pragnę podkreślić, że istnieje konieczność zwiększenia dostaw nawozów sztucznych. Obecnie już czas pomyśleć o potrzebach roku 1958 czy 1959. Zachodzi również pilna potrzeba doinwestowania przemysłu wapiennego. W roku 1956 nie zostały wykonane plany zaopatrzenia wsi w wapno i to samo grozi w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-23.32" who="#BronisławWarowny">Wieś odczuwa duży brak artykułów hutniczych, a w szczególności blach czarnych i ocynkowanych, dźwigarów i żelaza zbrojeniowego.</u>
          <u xml:id="u-23.33" who="#BronisławWarowny">Coraz częściej spotykamy na wsi wozy ogumione. Są one sprawniejsze i bardziej użytkowe. Odczuwa się jednak dotkliwy brak opon.</u>
          <u xml:id="u-23.34" who="#BronisławWarowny">Szacunkowe potrzeby wsi na opony wynoszą ok. 200 tys. sztuk, tymczasem dostawy krajowe w ubiegłym roku wynosiły zaledwie 1.500 sztuk. Uważam, że wskazane jest rozważenie możliwości zakupienia opon z importu.</u>
          <u xml:id="u-23.35" who="#BronisławWarowny">W ubiegłym roku zaistniała potrzeba importu pewnej ilości masła dla zaopatrzenia rynku wewnętrznego. Aby jednak uniknąć na przyszłość tego typu transakcji, a z drugiej strony aby stworzyć możliwości rozwoju hodowli i podniesienia mleczności krów, zachodzi potrzeba uzyskania jeszcze w bieżącym roku, dalszych funduszów na zakup pasz treściwych.</u>
          <u xml:id="u-23.36" who="#BronisławWarowny">W bieżącym roku pewna ilość maszyn i narzędzi rolniczych została zakupiona z importu. Biorąc pod uwagę wyjątkowe potrzeby transakcję tę należy uznać za potrzebną.</u>
          <u xml:id="u-23.37" who="#BronisławWarowny">Na przyszłość jednak, kiedy przemysł będzie mógł zaspokoić potrzeby rolnictwa, importu maszyn rolniczych nie można uznać za właściwą formę zaopatrzenia naszego rolnictwa. Hamowałoby to rozwój naszego przemysłu maszyn rolniczych. Chodzi tylko o to, aby przemysł szybciej i bardziej elastycznie dostosował się do potrzeb i wymagań rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-23.38" who="#BronisławWarowny">Obecnie wieś jest zaopatrywana w maszyny rolnicze przez spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu i przez Centralny Zarząd Zaopatrzenia Rolnictwa. Ze względów organizacyjnych, jak i gospodarczo-ekonomicznych niesłuszne jest utrzymywanie takiego stanu. Uważam, że całość zaopatrzenia wsi w maszyny rolnicze należy przekazać Centrali Rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-23.39" who="#BronisławWarowny">Wysoki Sejmie! Handel wiejski w poważnym stopniu jest prowadzony w formie handlu wiązanego. Za dostarczony żywiec dostaje się pieniądze, węgiel, paszę, za produkty zbożowe płaci się pieniędzmi, nawozami sztucznymi, towarami przemysłowymi itp.</u>
          <u xml:id="u-23.40" who="#BronisławWarowny">System ten zapoczątkowany przy kontraktacji świń objął prawie wszystkie kierunki kontraktacji. W takich warunkach spółdzielnia nie ma w zasadzie dużo do powiedzenia. Obłożona jest ze wszystkich stron zarządzeniami i instrukcjami, których musi ściśle przestrzegać. Z drugiej strony taka forma handlu jest uciążliwa dla wsi, tym bardziej że w wielu asortymentach tak pod względem jakości towarów, jak i terminowości ich dostaw państwo nie wywiązuje się bieżąco z umów. Stwarza to oczywiście atmosferę rozgoryczenia.</u>
          <u xml:id="u-23.41" who="#BronisławWarowny">W miarę gdy tylko na to pozwolą warunki gospodarcze, należy zaniechać formy wiązania towarowego i oprzeć handel wiejski na zasadach prawa rynkowego.</u>
          <u xml:id="u-23.42" who="#BronisławWarowny">Rozumiem dobrze trudności węglowe państwa, niemniej jednak zachodzi potrzeba, aby zabezpieczyć konieczne potrzeby wsi w opał oraz wyrównać należności węgla za dostawę trzody chlewnej. Jeżeli chodzi o skup zboża, to uważam za słuszne, aby w przyszłym sezonie zaniechać wiązania sprzedaży artykułów przemysłowych ze skupem zboża.</u>
          <u xml:id="u-23.43" who="#BronisławWarowny">Ostatnio rady narodowe udzielają zezwoleń na prowadzenie przedsiębiorstw i sklepów prywatnych. Chodzi o to, ażeby prywatne sklepy uzupełniały braki w sieci istniejących już placówek uspołecznionych i powiększały masę towarową poprzez zaopatrywanie się w towary z różnego rodzaju zakładów rzemieślniczych. Tymczasem postępowanie niektórych rad narodowych pozostaje w wyraźnej sprzeczności z obowiązującymi w tym zakresie zasadami i w sprzeczności z interesami ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-23.44" who="#BronisławWarowny">Na wsi istnieje duża tradycja handlu spółdzielczego. Zgodnie z tą tradycją i własnymi interesami ludność wiejska chcę sama za pośrednictwem własnych placówek spółdzielczych prowadzić zaopatrzenie oraz zbyt wyprodukowanych przez siebie płodów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-23.45" who="#BronisławWarowny">Prezydia powiatowych rad narodowych wydają zezwolenia na prowadzenie prywatnych placówek, a zwłaszcza piekarń i masarń na terenie gromad i osiedli, na których działają gminne spółdzielnie, bardzo często nie biorąc pod uwagę już istniejących tam sklepów czy placówek społecznych, które są w stanie zaopatrzyć miejscową ludność. Na skutek tego prywatne sklepy, zamiast uzupełniać, często dublują sieć handlu, przechwytując atrakcyjne towary dla spekulacji.</u>
          <u xml:id="u-23.46" who="#BronisławWarowny">W takich sytuacjach, gdy jeszcze dojdzie kontakt sprzedawcy sklepu uspołecznionego z prywatnym detalistą, sklep uspołeczniony staje się tylko dodatkowym ogniwem pośrednim pomiędzy państwową hurtownią a prywatnym detalistą. Koszty takich transakcji oczywiście pokrywa konsument, płacąc ceny spekulacyjne.</u>
          <u xml:id="u-23.47" who="#BronisławWarowny">Zdarzają się również wypadki usuwania sklepów spółdzielni z zajmowanych lokali celem uruchomienia tam sklepów prywatnych.</u>
          <u xml:id="u-23.48" who="#BronisławWarowny">Większość sklepów prywatnych na wsi, bez względu na ustalony asortyment, handluje wędlinami, mięsem, wódką, wpływając przez to na dezorganizację rynku. Restauracje i jadłodajnie prowadzą niekoncesjonowany wyszynk alkoholu.</u>
          <u xml:id="u-23.49" who="#BronisławWarowny">Ministerstwo Handlu Wewnętrznego jest odpowiedzialne za ten stan rzeczy i powinno określić wyraźnie kierunek i rolę handlu prywatnego na wsi dla rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-23.50" who="#BronisławWarowny">Osobnym zagadnieniem jest uruchomienie na wsi tak bardzo potrzebnego rzemiosła. I tu sprawy posuwają się bardzo wolno. Wieś w dalszym ciągu pozbawiona jest zakładów rzemieślniczych, a zwłaszcza usługowych, takich jak: kuźnie, kołodziejnie, warsztaty rymarskie, szewskie itp.</u>
          <u xml:id="u-23.51" who="#BronisławWarowny">Poważną przeszkodą hamującą rozwój rzemiosła jest brak należytego zaopatrzenia w potrzebne materiały i surowice. Najlepszym rozwiązaniem, wydaje mi się, jest skoncentrowanie zaopatrzenia rzemiosła wiejskiego w powiecie, a konkretnie w powiatowym związku gminnych spółdzielni. Chodzi o to, ażeby rady narodowe przydzielały do tych celów potrzebną ilość towarów, których na rynku nie można dostać.</u>
          <u xml:id="u-23.52" who="#BronisławWarowny">Gdy się mówi o handlu wiejskim, nie sposób pominąć warunków, w jakich on pracuje, i trudności inwestycyjno-budowlanych, na jakie napotyka.</u>
          <u xml:id="u-23.53" who="#BronisławWarowny">Sprzedaż towarów odbywa się w większości w małych izbach chłopskich. Brak jest pomieszczenia na magazyny. Towary często są przechowywane w stodołach, czy różnego rodzaju nie przygotowanych do tego celu szopach lub komórkach. Tak magazyny, jak i sklepy nie posiadają wyposażenia w najprostsze urządzenia techniczne. Zacofanie handlu wiejskiego i brak wyposażenia materiałowego powoduje duże marnotrawstwo, braki towarowe i nadużycia.</u>
          <u xml:id="u-23.54" who="#BronisławWarowny">W tych warunkach staje się pilną koniecznością podniesienie wyposażenia gminnych spółdzielni. W szczególności należałoby zabezpieczyć zaopatrzenie materiałowe dla spółdzielni budujących ze środków własnych.</u>
          <u xml:id="u-23.55" who="#BronisławWarowny">Trzeba powiedzieć, że dotychczasowy poziom marż obowiązujący w handlu w ogóle, a zwłaszcza w handlu wiejskim, nie stwarza warunków do tworzenia funduszów własnych spółdzielni, z których część przeznaczona jest na inwestycje. W roku 1956 w GS-ach marże ukształtowały się na poziomie 7,81%, a koszty na poziomie 7,33%. Różnica więc między marżami a kosztami obrotu detalicznego wynosiła zaledwie 0,48% od obrotu. Spółdzielnie gminne pracują w różnych warunkach. Wchodzą tu w grę różnice kosztów transportu, rozproszenie i rozdrobnienie sieci itp. Przy obecnym poziomie marż detalicznych istnieje taka sytuacja, że spółdzielnie woj. białostockiego ponoszą straty w skali całego województwa, a w woj. kieleckim pracują na granicy rentowności.</u>
          <u xml:id="u-23.56" who="#BronisławWarowny">Województwa kieleckie i białostocki posiadają najgorsze warunki transportowe. Przy małych możliwościach tworzenia funduszów własnych pełne pokrycie środków obrotowych spółdzielni może być zapewnione dopiero gdzieś po 60 latach.</u>
          <u xml:id="u-23.57" who="#BronisławWarowny">Trzeba przy tym dodać, że obecny poziom marż hamuje podniesienie poziomu obsługi i kultury handlu, z którą wiąże się konieczność pełnego wzrostu zatrudnienia oraz lepszego wyposażenia i rozbudowy sieci. Wreszcie trzeba obciążyć przedsiębiorstwa handlowe pełną odpowiedzialnością za politykę zakupu towarów i obniżkę cen na towarach trudno zbywalnych. Dotychczas skarb państwa na te cele wypłaca duże sumy. Taki sposób pokrywania przecen towarowych zdejmuje w dużym stopniu odpowiedzialność za zakup odpowiednich towarów z przedsiębiorstw handlowych, a pośrednio system taki demobilizuje również przemysł w walce o jakość produkcji. Ryzyko przecen towarowych powinno ponosić każde przedsiębiorstwo handlowe. Istnieje zatem pilna potrzeba właściwego ustalenia marż w handlu uspołecznionym w poszczególnych asortymentach towarowych, gdyż obecny poziom tych marż jest za niski.</u>
          <u xml:id="u-23.58" who="#BronisławWarowny">Przed całym handlem uspołecznionym stoi wielki problem wzmożenia wysiłków w kierunku zabezpieczenia majątku społecznego. Częste kradzieże, manka, marnotrawstwo i spekulacja towarami — to groźne objawy pomniejszania majątku narodowego i komplikacji gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-23.59" who="#BronisławWarowny">Na skutek braku dostatecznego nadzoru i kontroli gospodarność szeregu przedsiębiorstw nasuwa poważne zastrzeżenia.</u>
          <u xml:id="u-23.60" who="#BronisławWarowny">W handlu wiejskim do organów samorządu rad spółdzielczych i komitetów powinni wejść ludzie cieszący się zaufaniem, związani z danym terenem. Trzeba odsztywnić organy samorządu spółdzielczego na walnych zgromadzeniach członków. Źródła nadużyć to przede wszystkim nieodpowiedni dobór pracowników. Często powierza się zupełnie nieodpowiednim osobom duży majątek, jak również nadal są fakty narzucania, spółdzielniom ludzi nie nadających się do tej pracy. W celu ochrony majątku społecznego wydaje się być celowym, aby pobierać od pracowników poręczenia osób materialnie odpowiedzialnych. Trzeba przede wszystkim w tym celu wykorzystać wszystkie sposoby organizacyjno-prawne, aby zabezpieczyć majątek społeczny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Gabrylowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#StanisławGabryl">Wysoki Sejmie! Niezwykle trudne zadanie przypadłe w roku bieżącym handlowi uspołecznionemu — mówił o tym przed chwilą poseł Warowny — poprzez który to handel następuje zaspokojenie popytu ludności na towary i usługi, i to popytu wzrastającego stosunkowo szybko wskutek znacznej dynamiki wzrostu płac i dochodów ludności zarówno w mieście, jak i na wsi.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#StanisławGabryl">Aparat handlowy, według założeń planu gospodarczego, powinien w 1957 r. związać towarami siłę nabywczą ludności w 83,7%, a może i wyżej, ze względu na to, że zarówno na wsi jak i w mieście przekraczany jest planowy fundusz dochodów pieniężnych ludności (zamiast dostaw obowiązkowych — skup wolnorynkowy, podniesienie płac niektórym kategoriom pracowników itd.). Dlatego też główną troską handlu jest i będzie zdobycie ponadplanowych towarów ze wszystkich źródeł.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#StanisławGabryl">Chodzi tu głównie o produkcję ponadplanową towarów przemysłu kluczowego, ponadplanową produkcję przemysłu terenowego i spółdzielczego, zwiększenie skupu ze źródeł zdecentralizowanych w rolnictwie, o skup zdecentralizowany od ludności (paczki zagraniczne) oraz o zwiększone zakupy zdecentralizowane od rzemieślników, drobnych wytwórców i chałupników. Stronnictwo Demokratyczne uważa, iż państwo będzie musiało tak pokierować stosunkami w dziedzinie produkcji kluczowego przemysłu oraz produkcji spółdzielczej i prywatnej, ażeby zapełnić pokrycie masą towarową obrotów detalicznych i zdjąć odpowiednią siłę nabywczą z rynku. Jednocześnie zaś konieczne jest zwiększenie w bilansie pieniężnych dochodów i wydatków ludności proporcji, przeznaczonych na wydatki nietowarowe, a szczególnie wydatki kulturalno-oświatowe.</u>
          <u xml:id="u-25.3" who="#StanisławGabryl">Należy nie dopuścić, by przy zwiększeniu funduszu dochodów pieniężnych ludności, przy ledwie zbilansowanej masie towarowej i stałych cenach wyznaczonych przez państwo na towary pierwszej potrzeby, nastąpił wzrost cen ha rynku nie zorganizowanym, na tzw. wolnym rynku, Przyzwyczailiśmy się do tej pory patrzeć na handel socjalistyczny prawie wyłącznie jako na dystrybutora towaru, tymczasem jego rola i funkcje są daleko ważniejsze aniżeli czynności kupna i Sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-25.4" who="#StanisławGabryl">Wydaje się nam, że handel, jako wypadkowa pracy przemysłu i drobnej wytwórczości, może i powinien być inicjatorem żądań wobec przemysłu, wobec importu, mając na uwadze coraz lepsze zaspokajanie potrzeb ludności, ciągłe wzbogacanie rynku w szeroki asortyment i tym samym regulowanie wzrostu, stopy życiowej obywateli.</u>
          <u xml:id="u-25.5" who="#StanisławGabryl">Ażeby osiągnąć powyższe, handel winien posiadać właściwą analizę rynku od dołu do góry i od góry do dołu, bez której to analizy nie może być mowy o właściwym planowaniu i oddziaływaniu na produkcję.</u>
          <u xml:id="u-25.6" who="#StanisławGabryl">W szczególności handel powinien zwrócić uwagę przemysłu kluczowego na produkcję uboczną artykułów ułatwiających prowadzenie gospodarstwa domowego przez zastosowanie różnorodnego sprzętu technicznego w rodzaju lodówek, pralek, odkurzaczy, froterek, kuchni gazowych, naczyń elektrycznych itp., przy czym należy się domagać od przemysłu właściwego i estetycznego wykonania, nie odbiegającego w wykończeniu od podobnych artykułów importowanych. Tym niemniej wydaje się, że ponadplanowa produkcja przemysłu kluczowego winna iść w kierunku produkcji artykułów wysokiej jakości, które konsument chętnie nabywa i płaci nawet wysoką cenę jeżeli nie są tandetnie wykonane. Uwzględnić należy również dezyderat przemysłu płynący w kierunku aparatu handlu i polityki Ministerstwa Handlu Wewnętrznego, aby przemysł nie był zaskakiwany zamówieniami krótkoterminowymi, bądź często ich zmianą w rodzajach i gatunkach zamówionych towarów.</u>
          <u xml:id="u-25.7" who="#StanisławGabryl">Jeżeli chodzi o produkcję przemysłu terenowego i spółdzielczego oraz drobnego przemysłu prywatnego z punktu widzenia zaopatrzenia konsumenta, należy poczynić odpowiednie kroki, aby zapewnić rozwój takich gałęzi, jak materiały budowlane, konfekcja dziecięca i damska, dziewiarstwo i trykotarstwo, produkcja obuwia wyborowego, rzemieślniczego, zabawki dziecięce, drobna galanteria skórzana i metalowa, kwiaciarstwo i ogrodnictwo.</u>
          <u xml:id="u-25.8" who="#StanisławGabryl">Przy rozpoczętej aktywizacji drobnego przemysłu i rzemiosła należałoby rozwiązać sprawy zaopatrzenia w materiały i surowce tych zakładów przemysłowych. Nie ma mowy o realnych korzyściach dla konsumenta, z tych źródeł zdecentralizowanych, jak długo ten problem nie zostanie rozwiązany. Przeciwnie — nawet aktywizacja źródeł zdecentralizowanych przy braku odpowiedniego zaopatrzenia materiałowego pogłębi niedobór masy towarowej na rynku, gdyż stworzy pole do dalszej spekulacji w kierunku wykupywania odpowiednich materiałów w sieci handlu uspołecznionego, celem dalszego przerobu w zakładach drobnego przemysłu i rzemiosła, względnie pogłębi proces tzw. przecieków z przemysłu kluczowego.</u>
          <u xml:id="u-25.9" who="#StanisławGabryl">Walka o zdobycie masy towarowej powinna iść równolegle z usprawnieniem i uproszczenie m zarządzania przedsiębiorstwami handlowymi oraz daniem tym przedsiębiorstwom szeregu uprawnień w zakresie wyboru dostawcy, asortymentu, swobody kalkulacji, doboru kadr oraz innych uprawnień, które by przyczyniły się do przekształcenia formy dystrybucyjnej i administracyjnej na formę ekonomiczną, handlową.</u>
          <u xml:id="u-25.10" who="#StanisławGabryl">Poważnym czynnikiem ułatwiającym wprowadzenie samodzielności handlowej przedsiębiorstw powinno być ograniczenie roli hurtu, który dotąd narzucał detalowi bezkrytycznie odbierany z przemysłu asortyment masy towarowej, narażając go często na straty lub przyczyniając się do powstawania poważnych niechodliwych remanentów, tzw. bubli.</u>
          <u xml:id="u-25.11" who="#StanisławGabryl">Rola hurtu powinna być ograniczona do rejestratora masy towarowej i potrzeb detalu oraz organizatora bezpośrednich dostaw towaru z przemysłu wprost do detalu (bez magazynów hurtu).</u>
          <u xml:id="u-25.12" who="#StanisławGabryl">Ze zmiany roli przedsiębiorstw detalicznych i hurtowych wynika konieczność stawiania obecnie znacznie wyższych wymagań personelowi handlowemu, i to zarówno administracyjnemu, jak i operatywnemu. Dotychczas zadaniem handlowców na wszystkich szczeblach i we wszystkich rodzajach działalności było techniczne, często mechaniczne wykonanie nakreślonych planów, zresztą bardzo szczegółowych, zadań otrzymanych od jednostki nadrzędnej. Obecnie pracownik handlu, od dyrektora począwszy a na sprzedawcy skończywszy, będzie musiał samodzielnie z własnej inicjatywy opracować plan swej działalności, czy swojego przedsiębiorstwa, zebrać i ułożyć materiał uzasadniający proponowane w planie rozwiązanie. Wymagać to będzie olbrzymiej pracy nad podniesieniem kwalifikacji istniejącej kadry handlowców, a nawet często wymiany personelu.</u>
          <u xml:id="u-25.13" who="#StanisławGabryl">Przy podniesieniu kwalifikacji należy mieć na uwadze nie tylko kwalifikacje zawodowe, ale również stronę moralno-etyczną pracowników handlu, ich poczucie odpowiedzialności i uczciwości za należyte wypełnianie ciążących na nich zadań. Obok znakomitej większości ofiarnych i zdolnych handlowców w aparacie handlu uspołecznionego mamy, niestety, wśród personelu handlowego jednostki nieuczciwe, które nie przynoszą chluby naszej gospodarce narodowej. Należy domagać się, aby Ministerstwo Handlu Wewnętrznego nie tylko usprawniło wszystkie elementy wchodzące w skład bodźców w zakresie wypełniania i przekraczania zadań planowych w handlu, ale by opracowało nowe metody w zakresie kontroli pracy aparatu handlowego i sankcje za przekraczanie uprawnień i niewłaściwe wywiązywanie się z nałożonych obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-25.14" who="#StanisławGabryl">Ocena handlu uspołecznionego w Polsce, tak państwowego jak i spółdzielczego, jest ze stanowiska konsumenta na ogół ujemna. Zarzuca się przedsiębiorstwom handlowym, przede wszystkim detalicznym, z którymi konsument styka się codziennie, niewystarczającą znajomość rynku i jego potrzeb, małą elastyczność, niski poziom obsługi, niski stan sanitarny, nie mówiąc już o wyposażeniu itd. Formułując tę ocenę nie pamięta się jednak, że nasz handel detaliczny pracuje niewątpliwie w bardzo trudnych warunkach, wynikających z wysokich zadań w zakresie tzw. wydajności pracy, przy niskich płacach oraz niesłychanie niskim poziomie marż i kosztów handlowych. Przeciętne marże detaliczne w 1956 r. kształtowały się w detalu miejskim, podległym i nadzorowanym przez MHW, w wysokości 7,2% przy kosztach 5,5%, w tym marże typowych przedsiębiorstw detalu państwowego, mianowicie przedsiębiorstw MHD — 6,9% przy kosztach porównywalnych 5,9%, a w detalu spółdzielczości miejskie i — marża 7,2% przy kosztach około 6,2%.</u>
          <u xml:id="u-25.15" who="#StanisławGabryl">Niski poziom marż, do którego doprowadziliśmy obniżając w latach 1947–1951 oraz w roku 1953 poprzednie stawki marżowe:</u>
          <u xml:id="u-25.16" who="#StanisławGabryl">1) zmusza do przerzucenia na budżet państwa tzw. ryzyka handlowego, wyrażającego się w pokrywaniu wyników przecen towarów trudno zbywalnych i posezonowych obniżek cen, bądź obniżek wynikających z konieczności równoważenia podaży i popytu;</u>
          <u xml:id="u-25.17" who="#StanisławGabryl">2) hamuje poprawę zaopatrzenia rynku i obsługi konsumenta, oraz 3) hamuje poprawę warunków i płacy personelu, stwarzając kolizję między możliwościami państwa i środkami przedsiębiorstw broniących się przed piętnem deficytowych jednostek.</u>
          <u xml:id="u-25.18" who="#StanisławGabryl">Szczególnie drastycznym przykładem takiej kolizji były wystąpienia kierownictwa niektórych przedsiębiorstw detalicznych przeciw przeprowadzonej w lipcu ub. roku regulacji płac pracowników operatywnych, gdyż finansowe skutki tej regulacji wywoływały lub pogłębiały deficytowość szeregu przedsiębiorstw, tak że liczba deficytowych przedsiębiorstw detalicznych wynosi za rok 1956–130.</u>
          <u xml:id="u-25.19" who="#komentarz">(Mówił o tym wczoraj poseł Remigiusz Bierzanek.)</u>
          <u xml:id="u-25.20" who="#StanisławGabryl">Z tych samych powodów przedsiębiorstwa detaliczne (zwłaszcza spółdzielcze) bronią się przed dodatkowym zatrudnieniem ludzi przesuwanych do handlu z administracji, chociaż względy organizacji pracy i prawidłowej obsługi konsumenta bezwzględnie tego wymagają, a skutki dodatkowego zatrudnienia znalazły pełne pokrycie w planach finansowych, obniżając planową rentowność lub zwiększając ilość przedsiębiorstw planowo-deficytowych.</u>
          <u xml:id="u-25.21" who="#StanisławGabryl">Innym przykładem antybodźca, jaki stanowią niskie marże, jest opór hurtowni spożywczych przeciw przejęciu na własny koszt obowiązku zaopatrzenia detalu, gdyż w wyniku tego szereg jednostek wykazałoby deficyt.</u>
          <u xml:id="u-25.22" who="#StanisławGabryl">Podobnie jak w handlu uspołecznionym, tak i w handlu prywatnym marże ustalone w 1945 r. obowiązują do dnia dzisiejszego, pomimo szeregu zmian, jakie zaistniały w kształtowaniu się kosztów. Wiąże się to ściśle z wysokością podatków. Dlatego Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego uważa za celowe postulowanie pod adresem Ministerstwa Finansów i innych zainteresowanych resortów przepracowania propozycji odnośnie zmiany marż w taki sposób, ażeby nie zmieniać cen detalicznych i nie naruszać dotychczasowych wyników finansowych przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-25.23" who="#StanisławGabryl">Rozpracowanie tego zagadnienia w roku bieżącym winno zorientować Sejm co do ewentualnych skutków finansowych dla budżetu na rok 1958. Zdaniem Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego konieczne jest również podjęcie prac nad opracowaniem nowego systemu rozliczeń z budżetem w handlu. System ten, który obowiązuje do tej pory, przewiduje rozliczenie z 11 tytułów, przy czym przedsiębiorstwa budżetów terenowych rozliczają się najpierw pod plan, a potem korygują te rozliczenia w oparciu o bilans.</u>
          <u xml:id="u-25.24" who="#StanisławGabryl">Jak dalece system ten komplikuje pracę, niech posłuży fakt, że przedsiębiorstwo mające planowy zysk w I kwartale i planową stratę w II kwartale (bardzo częsty przypadek w branży owocowo-warzywniczej) nie może zatrzymać zysku I kwartału na pokrycie straty II kwartału, ale odprowadza zyski w I kwartale i czeka na dotację za II kwartał.</u>
          <u xml:id="u-25.25" who="#StanisławGabryl">Wydaje się, że radykalne uproszczenie rozliczeń z budżetem, podobnie jak niemniej skomplikowanego trybu finansowania inwestycji kapitalnych remontów, przyczyni się do zmniejszenia administracji i rzeczywiście umożliwi aktywowi przedsiębiorstw zainteresowanie się gospodarką finansową i wykonywaniem obowiązków wobec budżetu.</u>
          <u xml:id="u-25.26" who="#StanisławGabryl">Usamodzielnienie przedsiębiorstw handlowych, zmiana pracy hurtu, weryfikacja kadr handlowych, powiększenie marż, uproszczenie systemu rozliczenia — powinny być czynnikami ułatwiającymi handlowi przejście z systemu dystrybucji na formę rzeczywistego handlu, lepszego zaspokajania potrzeb konsumentów, do bardziej kulturalnej obsługi, do zmniejszenia kolejek itp. Wymienione zmiany powinny nastąpić szybko, możliwie jeszcze w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-25.27" who="#StanisławGabryl">Pewnego wyjaśnienia, rozładowania napiętej atmosfery, wymaga również zagadnienie planowania na szczeblu resortu handlu, województwa i powiatu. Wydaje się, że słuszne są zarzuty spółdzielczości spożywców, że kierownictwo wojewódzkich zarządów handlu nie jest obiektywne przy nakładaniu planów obrotu na spółdzielnie spożywców. Samorząd spółdzielczości w ramach ogólnych planów gospodarczych powinien być zachowany. Należy oczekiwać, że zgodnie z wnioskami Komisji Handlu Wewnętrznego resort handlu ureguluje definitywnie te zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-25.28" who="#StanisławGabryl">Wysoki Sejmie! W ostatnim okresie wzmogły się przejawy spekulacji na rynku. Wykorzystując istniejące trudności w zaopatrzeniu rynku, szczególnie w artykuły deficytowe zarówno przemysłowe, jak i spożywcze, nieuczciwe elementy przechwytują znaczną ilość atrakcyjnej masy towarowej produkcji krajowej oraz z importu, celem dalszej jej odsprzedaży po cenach znacznie wyższych od ustalonych przez państwo. Działalność elementów spekulacyjnych powoduje systematyczny wzrost cen na niektóre towary, a w konsekwencji obniżanie realnych płac ludności wbrew polityce gospodarczej państwa. Pewne cyfry z tego zakresu podała ostatnio prasa, tym niemniej pragnę skupić uwagę Wysokiej Izby na niektórych zjawiskach spekulacji.</u>
          <u xml:id="u-25.29" who="#StanisławGabryl">Wzrost spekulacji, jak wiadomo, notują organy MO, Państwowa Inspekcja Handlowa, Ministerstwo Kontroli Państwowej i organy wewnętrznej kontroli w pionie spółdzielczym. Znaczna liczba tych przestępstw dokonywana jest przy współudziale niektórych nieuczciwych pracowników aparatu handlu. Świadczy o tym cyfra 8 tys. kierowników sklepów i ekspedientów przekazanych w zeszłym roku do dyspozycji prokuratury i sądu.</u>
          <u xml:id="u-25.30" who="#StanisławGabryl">Do najczęstszych form spekulacji należą:</u>
          <u xml:id="u-25.31" who="#StanisławGabryl">— wykupywanie atrakcyjnych towarów z sieci detalicznej, hurtowej, z paczek PKO, względnie z przemytu — dla dalszej odsprzedaży z zyskiem;</u>
          <u xml:id="u-25.32" who="#StanisławGabryl">— przechwytywanie artykułów deficytowych (często surowców reglamentowanych z zakładów produkcyjnych, względnie z sieci handlu) celem ich odsprzedaży w niezmienionej postaci, względnie w formie gotowych wyrobów, po nadmiernych cenach;</u>
          <u xml:id="u-25.33" who="#StanisławGabryl">— skupywanie towarowi od bezpośredni eh producentów (chłopów, rzemieślników, chałupników) i odsprzedaż ich z zyskiem przedsiębiorstwom uspołecznionym wprost lub przez podstawionych dostawców (np. spółdzielnie pracy).</u>
          <u xml:id="u-25.34" who="#StanisławGabryl">Podane metody spekulacji nie wyczerpują wszystkich praktykowanych form tej działalności, które są bardzo różnorodne. Wystarczy wspomnieć, iż w wielu wypadkach personel sklepów handlu państwowego i spółdzielczego wprowadza do obrotu poważne ilości towarów tzw. własnych, tj. zakupionych prywatnie na własny rachunek, które następnie sprzedaje w sklepie osiągając zyski. Zdarza się to najczęściej w sklepach z artykułami przemysłowymi. Tylko w 9 sklepach w Rzeszowie i Jaśle, należących do MHD i PSS, personel wprowadził do obrotu własnych towarów na sumę 553 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-25.35" who="#StanisławGabryl">Zakupy tego typu przynoszą szkodę detalowi i hurtowi, ponieważ:</u>
          <u xml:id="u-25.36" who="#StanisławGabryl">a) pieniądze na zakup towarów własnych nie są bynajmniej własne, lecz z utargów sklepowych;</u>
          <u xml:id="u-25.37" who="#StanisławGabryl">b) obrót towarami na blisko 600 tys. zł odbył się bez marży dla detalu, co licząc średnio przyniosło stratę około 60 tys. zł, kosztem przepompowania tej sumy do kieszeni personelu sklepowego;</u>
          <u xml:id="u-25.38" who="#StanisławGabryl">c) detal nie pobrał na tę kwotę towarów z hurtu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-25.39" who="#StanisławGabryl">Taki udział „cichego pomocnika” odbija się na planie. Tego rodzaju spekulacja w sprzedaży na własny rachunek dokonywana jest również w sklepach spożywczych i owocowo-warzywniczych.</u>
          <u xml:id="u-25.40" who="#StanisławGabryl">Zdarzają się wypadki, iż detal sprzedaje towary urzędom i instytucjom po cenach wyższych od obowiązujących. Zdawałoby się na pozór, że tam, gdzie zapłata następuje za pomocą przelewu lub na rachunek za gotówkę, nie mogą mieć miejsca nadużycia. A jednak tak nie jest. Kierownik sklepu, sprzedając towar tańszy za droższy, nie tylko może, ale i musi wycofać nadwyżkę, bo inaczej będzie miał superatę. Na przykład trzy sklepy MHD, a to Nr 59 papierniczy w Rzeszowie, Nr 1 tekstylny w Jaśle i Nr 1 tekstylny w Sanoku, oszukały skarb państwa na sumę 91 tys. zł, ponieważ skarb państwa przepłacił o tyle za dostarczone towary, a kwota ta wpłynęła do kieszeni sprzedawców. Sklep tekstylny Nr 1 w Jaśle tylko dla jednej instytucji, a mianowicie Jasielskiego Przedsiębiorstwa Geodezyjno - Wiertniczego Przemysłu Naftowego, podwyższył cenę o 56.538 zł. Sumkę tę zagarnął jeden człowiek — kierownik sklepu.</u>
          <u xml:id="u-25.41" who="#StanisławGabryl">Dokonywane są różnego rodzaju fikcyjne dokumentacje, mające na celu ukrywanie nadużyć. W MHD w Krośnie dokonano obniżki cen na 1890 kg mąki krupczatki, przy czym protokół z tejże przeceny jest mimo podpisania przez 6 osób najczystszą fikcją, ponieważ żadna z tych osób nie brała udziału w komisji, a podpisała jedynie protokół. Rezultat jest taki, że przedsiębiorstwo poniosło stratę na kwotę 6.876 zł, sporządzono również protokół komisyjnego zniszczenia 170 kg tejże mąki, która zgodnie z protokółem została rzekomo zniszczona i zakopana, ale równocześnie mąkę tę sprzedano w cenie 5 zł za kg na klajster do naklejania afiszów w mieście.</u>
          <u xml:id="u-25.42" who="#StanisławGabryl">Działanie na szkodę konsumenta przez oszukiwanie na wadze, mierze, podmianie gatunków i wyrobów, jak i pobieranie wyższych cen, jest wciąż nagminnym systemem stosowanym w sklepach spożywczych, cukierniczych, mięsnych, nabiałowych i owocowych.</u>
          <u xml:id="u-25.43" who="#StanisławGabryl">Ale są jeszcze inne niemniej rażące przykłady spekulacji. W roku 1956 organy MO wykryły grupę spekulantów, która skupywała produkowane na ich zlecenie przez rzemieślników wozy ogumione w cenie około 8 tys. zł za sztukę i sprzedawała je za pośrednictwem Pomocniczej Spółdzielni Wielobranżowej „Pokój” w Wołominie — państwowym gospodarstwom rolnym i innym przedsiębiorstwom po cenie 16.447 zł za sztukę. Wysokość transakcji (w której pośredniczyli skorumpowani pracownicy przedsiębiorstw) określa się na około 12 mln złotych. Obok dużych afer występują drobne spekulacje, które mimo iż są znane ogółowi społeczeństwa, nie spotykają się z należytym odporem. Do takich należą fakty: sprzedawanie ze sklepów detalicznych, względnie wprost z magazynów hurtowych towarów atrakcyjnych osobom znajomym. Wchodzą tu w grę takie artykuły jak: telewizory, radioodbiorniki, pralki elektryczne, lodówki, rowery, wełny wysokoprocentowe, niektóre wyroby srebrne, artykuły przemysłu precyzyjnego, artykuły galanteryjne itp.</u>
          <u xml:id="u-25.44" who="#StanisławGabryl">Ten proceder musi być zaniechany z uwagi na interes społeczny.</u>
          <u xml:id="u-25.45" who="#StanisławGabryl">Działalność organów powołanych do ścigania przestępstw, szczególnie prokuratury i sądownictwa, nie wpływa hamująco na zmniejszenie ilości przestępstw w zakresie spekulacji. Uzasadniam to następującymi danymi:</u>
          <u xml:id="u-25.46" who="#StanisławGabryl">W 1956 r. skierowano do prokuratora ogółem 25.124 sprawy o przestępstwa spekulacji, z czego organy te umorzyły około 38% tych spraw. Z rozpatrzonych przez sądy powszechne dalszych 9.524 spraw przeciwko 11.420 sprawcom wyroki skazujące zapadły jedynie w stosunku do 4.891 osób — (tj. około 42%). W pozostałych przypadkach sprawcom zawieszono warunkowo karę, skazano na grzywnę, względnie uniewinniono.</u>
          <u xml:id="u-25.47" who="#StanisławGabryl">Podkreślić należy, że zasadniczą przyczyną stosowania w tak niewielkich rozmiarach sankcji karnych za przestępstwa spekulacji jest wadliwość przepisów prawnych, stanowiących podstawę ścigania tych przestępstw, a w szczególności dekretu z dnia 4 marca 1953 r. o ochronie interesów nabywców w obrocie handlowym. Wśród pracowników prokuratury oraz sądownictwa istnieją krańcowo różne poglądy na temat definicji spekulacji.</u>
          <u xml:id="u-25.48" who="#StanisławGabryl">Dotyczy to sformułowań art. 1 dekretu z dnia 4 marca 1953 r., które nasuwają wątpliwości. Jest to szczególnie ważne przy kwalifikacji prawnej tak zwanej drobnej spekulacji, a więc ręczno-bazarowej, gdzie udowodnienie możliwości wywołania „zakłóceń w obrocie towarowym” jest praktycznie niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-25.49" who="#StanisławGabryl">Jak wynika bowiem z postanowienia Sądu Najwyższego z 25 września 1954 r. sporadyczne nabycie towaru łatwo dostępnego, chociażby w celu odsprzedaży z zyskiem, nie jest spekulacją. W tym stanie rzeczy np. wątpliwym prawnie staje się ściganie ulicznych handlarzy z cytrynami, o ile nie udowodni im się recydywy.</u>
          <u xml:id="u-25.50" who="#StanisławGabryl">Istniejącą dezorientację przy interpretacji poszczególnych przepisów dekretu z 4 marca 1953 r. pogłębia fakt istnienia niektórych orzeczeń Sądu Najwyższego, wzajemnie z sobą kolidujących. Na przykład Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 11 czerwca 1953 r. uznał handel łańcuszkowy za czyn spekulacyjny bez względu na okoliczności, natomiast w postanowieniu z 13 grudnia 1953 r. orzekł, iż handel łańcuszkowy uprawiany z chęci zysku, o ile nie godzi świadomie w nabywców, nie stanowi przestępstwa spekulacji.</u>
          <u xml:id="u-25.51" who="#StanisławGabryl">To ostatnie orzeczenie Sądu Najwyższego jest ponadto sprzeczne z innym postanowieniem Sądu Najwyższego — z 31 marca 1955 r., które zdefiniowało pojęcie spekulacji jako czyn przedsięwzięty w celu osiągnięcia zysku, bez względu na pobieraną cenę przyczyniający się do zakłócenia obrotu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-25.52" who="#StanisławGabryl">Tego rodzaju sytuacja na odcinku ustawodawstwa powoduje często przypadki umarzania przez prokuraturę i sądy spraw, które noszą wyraźnie znamiona spekulacji.</u>
          <u xml:id="u-25.53" who="#StanisławGabryl">Dla przykładu podaję:</u>
          <u xml:id="u-25.54" who="#StanisławGabryl">— Generalna Prokuratura odstąpiła od oskarżenia sprawców spekulacji wozami ogumionymi dla PGR (o której uprzednio wspomniałem) z art. 1 dekretu z 4 marca 1953 r., ograniczając się jedynie do oskarżenia za udzielanie łapówek;</u>
          <u xml:id="u-25.55" who="#StanisławGabryl">— Prokuratury Dzielnicowe m. Warszawy umorzyły na przestrzeni 1956 r. szereg spraw o handel łańcuszkowy zegarkami z przemytu oraz wyrobami ze złota;</u>
          <u xml:id="u-25.56" who="#StanisławGabryl">— Sąd Powiatowy dla m. Warszawy w wyroku wydanym wie wrześniu 1956 r. w sprawie handlu łańcuszkowego zleceniami banku PKO uznał tego rodzaju czyn za niemoralny, lecz nie przestępczy.</u>
          <u xml:id="u-25.57" who="#StanisławGabryl">Podobnych przykładów można by przytoczyć znacznie więcej.</u>
          <u xml:id="u-25.58" who="#StanisławGabryl">W związku z zapowiedzią Generalnej Prokuratury, która wspólnie z Ministerstwem Kontroli Państwowej i Ministerstwem Handlu Wewnętrznego opracowała już wstępny projekt zmiany dekretu z dnia 4 marca 1953 r. o ochronie interesów nabywców w obrocie handlowym, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego widzi potrzebę pełnego włączenia się do prac nad nowelizacją tego dekretu, ponieważ chodzi tu o taki dekret, który by jasno określał nie tylko pojęcie spekulacji, ale również rodzaj przestępstw, które podlegać powinny karze.</u>
          <u xml:id="u-25.59" who="#StanisławGabryl">Niezależnie od tego Klub Poselski SD postuluje, aby zarówno Ministerstwo Handlu Wewnętrznego, jak również prezydia wojewódzkich rad narodowych oraz prezydia powiatowych rad narodowych wyłoniły ze swego grona doświadczony aktyw gospodarczy w celu koordynacji wysiłków, zmierzających do zwalczania spekulacji w handlu. Do zadań tego rodzaju aktywu gospodarczego winno należeć ustalenie metod, jakimi kierownictwa przedsiębiorstw, służba inwentaryzacyjna i finansowa winny przeciwdziałać spekulacji, względnie ją wykrywać.</u>
          <u xml:id="u-25.60" who="#StanisławGabryl">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wyraża zarazem pogląd, że włączanie czynnika społecznego do bezpośredniej kontroli i ścigania nadużyć w handlu o tyle ma rację bytu, o ile dla tego typu społecznej kontroli stworzone zostaną przepisy wyraźnie precyzujące nie tylko formę i treść kontroli, ale również metodę i zakres tej kontroli. Społeczna kontrola bowiem, złożona przeważnie z niefachowych przedstawicieli organizacji masowych i społecznych, narażona jest na oszukiwanie jej i zbywanie wykrętami przez fachowe czynniki aparatu handlu.</u>
          <u xml:id="u-25.61" who="#StanisławGabryl">Walka ze spekulacją powinna być prowadzona kompleksowo. Skuteczność walki zależna jest nie tylko od wysokości kar, od wzmożonej kontroli, lecz przede wszystkim od dostarczania większej ilości towarów na rynek, od wyrównania cen na towary importowane z cenami wolnorynkowymi, od rozwiązania zagadnienia płac w handlu i usunięcia tych wszystkich czynników, które wpływają demoralizująco na aparat handlowy i popychają go na drogę nieuczciwości.</u>
          <u xml:id="u-25.62" who="#StanisławGabryl">Obok spekulacji niepokojące są objawy zwiększania się mank, kradzieży oraz zmniejszenia ściągalności przy sprzedaży towarów na raty. Objawy te dowodzą konieczności dokonania możliwie szybko weryfikacji kadr w handlu i bezwzględnego usunięcia wszystkich nieuczciwych osób.</u>
          <u xml:id="u-25.63" who="#StanisławGabryl">Wysoki Sejmie! Odnowa październikowa zapowiedziała zmianę polityki w stosunku do drobnej wytwórczości i usług. Oświadczenie, że rzemiosło i inne drobnokapitalistyczne formy mają w nowym ustroju charakter trwały, gdyż ich likwidacja spowodowała trudności dla socjalizmu”, oraz fragment expose Premiera stwierdzający, że „Rząd popiera i będzie popierał zdrową inicjatywę rzemiosła i handlu prywatnego”, przyjęte zostały przez zainteresowane miejskie warstwy pośrednie jako zapowiedź stabilizujących się warunków.</u>
          <u xml:id="u-25.64" who="#StanisławGabryl">Powyższe deklaracje upoważniają do wniosku, że model gospodarczy, jaki wypracowuje się, nie wyklucza nie tylko drobnej wytwórczości prywatnej, szczególnie rzemieślniczej i chałupniczej, lecz również przyciąga do współdziałania handel prywatny i usługi.</u>
          <u xml:id="u-25.65" who="#StanisławGabryl">Prywatny handel detaliczny, tak samo jak rzemiosło, nie stoi w zasadzie w sprzeczności z ustrojem socjalistycznym, w tych bowiem przedsiębiorstwach pracuje zazwyczaj tylko właściciel sklepu z rodziną.</u>
          <u xml:id="u-25.66" who="#StanisławGabryl">Z wielu względów rozwój handlu prywatnego jest potrzebny pod warunkiem spełnienia przez niego roli uzupełniającej sieci drobnodetalicznej handlu państwowego i spółdzielczego. Ogólna sieć państwowa i spółdzielcza w handlu wynosi 122.207 punktów. Przyrost tej sieci przewiduje się na 5.000 placówek w roku bieżącym. W sumie mamy w Polsce sieć uspołecznioną daleko niedostateczną, jeżeli się zważy, że przed wojną sieć prywatna wynosiła ponad 400 tys. sklepów i jeżeli się doda, że w Polsce na 1000 mieszkańców przypada zaledwie 6 placówek handlowych, a w Belgii przeszło 35, w Holandii — 19, w NRD — 12 itd.</u>
          <u xml:id="u-25.67" who="#StanisławGabryl">Chociażby już z tych względów prywatna sieć handlowa może i powinna uzupełniać luki sieci uspołecznionej. Ponadto potrzebę istnienia handlu prywatnego uzasadnia się następującymi powodami:</u>
          <u xml:id="u-25.68" who="#StanisławGabryl">— utrzymaniem sektora drobnotowarowego w produkcji rolniczej;</u>
          <u xml:id="u-25.69" who="#StanisławGabryl">— koniecznością rozszerzenia udziału rzemiosła w produkcji towarów;</u>
          <u xml:id="u-25.70" who="#StanisławGabryl">— warunkami subiektywnymi przejściowego zjawiska bezrobocia i koniecznością skierowania wielu niezatrudnionych do pracy w handlu i usługach;</u>
          <u xml:id="u-25.71" who="#StanisławGabryl">— państwo nie może skutecznie organizować obrotu we wszystkich towarach. Istnienie wielu grup towarów drobnych, nie dających się uchwycić przez aparat handlu uspołecznionego, wymaga istnienia dodatkowego aparatu, który dobra te mobilizuje i wprowadza do obrotu i zaopatrzenia ludności.</u>
          <u xml:id="u-25.72" who="#StanisławGabryl">Handel prywatny ma pomóc w zaopatrzeniu rynku w artykuły wytwórczości prywatnego przemysłu, rzemiosła, chałupnictwa, przemysłu ludowego i domowego oraz w artykuły nie produkowane przez przemysł uspołeczniony lub produkowane w niepełnym asortymencie i ilościach. Ma on ponadto rozwijać handel artykułami spożywczo-rolnymi, kwiatami, materiałami budowlanymi, produkowanymi w szczególności w lokalnych kamieniołomach, żwirowniach, zakładach produkcji prefabrykatów, wapiennikach, cegielniach, artykułami przemysłowymi z produkcji przemysłu prywatnego, produkcji rzemieślniczej i chałupniczej, nietypowymi częściami do maszyn, rowerów, motocykli, samochodów, artykułami metalowymi, galanterią metalową, wyrobami z tworzyw sztucznych, obuwiem dziecięcym i młodzieżowym, konfekcją dziecięcą i młodzieżową.</u>
          <u xml:id="u-25.73" who="#StanisławGabryl">Innymi słowy, handel prywatny uzyskał kierunki, które nie powinny wpływać na dezorganizowanie prowadzonego przez państwo czy spółdzielczość handlu, czy też nie powinien wpływać na dezorganizowanie prowadzonego przez państwo skupu podstawowych artykułów żywnościowych, jak zboże, mięso, ziemniaki, czy nasiona oleiste. W zasadzie więc zaopatrzenie sklepów prywatnych winno się opierać na produkcji rzemieślniczej, chałupniczej, prywatnych przedsiębiorstwach produkcyjnych i skupie niektórych artykułów. To zaopatrzenie nie może w żadnym wypadku, zdaniem Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, być oparte na systemie przechwytywania towarów z uspołecznionych źródeł. Handel prywatny może, a nawet powinien konkurować z handlem uspołecznionym w dziedzinie kultury obsługi konsumenta, jakości towarów, a nawet w dziedzinie obniżania cen, by stworzyć bodźce dla tańszej i lepszej produkcji w przemyśle uspołecznionym.</u>
          <u xml:id="u-25.74" who="#StanisławGabryl">Główny cel powołania inicjatywy prywatnej do współpracy to przede wszystkim zadanie zwiększenia podaży masy towarowej. Dlatego też ważna jest właściwa lokalizacja sieci handlu prywatnego i jej regulowany przyrost, uzasadniany względami ekonomicznymi i realnymi potrzebami konsumenta. Słuszny jest taki kierunek, ażeby handel prywatny uzupełniał przede wszystkim sieć na peryferiach miast oraz sieć w małych miastach i miasteczkach. Słuszne jest również takie założenie, iż punkty sieci prywatnej winny być lepiej wyposażone technicznie, a ich kierownicy powinni posiadać kwalifikacje handlowe.</u>
          <u xml:id="u-25.75" who="#StanisławGabryl">Przy poważnym wzroście sieci placówek prywatnych do ponad 18 tys. należy na przyszłość, zdaniem Klubu SD, stosować zakaz udzielania koncesji na handel osobom karanym za przestępstwa z chęci zysku. Również w wypadkach stwierdzania przestępstw w handlu prywatnym należy stosować sankcje w postaci odbierania koncesji, jeżeli naruszane są interesy nabywców w obrocie i podstawowe zasady obrotu handlowego.</u>
          <u xml:id="u-25.76" who="#StanisławGabryl">Uznając w zasadzie potrzebę istnienia sprawnie i uczciwie pracującego aparatu handlu prywatnego, który powinien stanowić pomoc dla państwa w rozwiązywaniu trudnych problemów z dziedziny zaopatrzenia ludności, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wypowiada się przeciwko wszelkim formom pokątnego handlu nielegalnego, działającego na szkodę ludności i interesów państwa. Handel nielegalny jest nie tylko społecznie szkodliwym zjawiskiem, ale również przyczyną dezorganizacji rynku. Wszelkie jednostki dezorganizujące rynek i przechwytujące dochód narodowy muszą być zgodnie z prawem karane.</u>
          <u xml:id="u-25.77" who="#StanisławGabryl">Od terenowych rad narodowych należy wymagać bardziej przemyślanej polityki koncesjonowania prywatnego handlu, regulowania sieci tych placówek, w dostosowaniu do faktycznych potrzeb społecznych. Preferowanie takich sklepów jak konfekcyjne, czy galanteryjne, lub nadmierne udzielanie zezwoleń na knajpy, nie pomaga zbliżeniu masy towarowej do konsumenta, lecz przeszkadza. Dlatego też, jeżeli ma powstać faktycznie uzupełniająca handel uspołeczniony prywatna sieć handlowa w Polsce, to przede wszystkim nie na zasadach stwarzania azylu dla nierobów i amatorów lekkiego chleba i lekkiego zysku, lecz na zasadach pełnowartościowej przedsiębiorczości jednostkowej, która w sposób inicjatorski pomagać będzie w rozwiązywaniu pracochłonnych zadań aparatu handlu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Michalinie Tatarkównie-Majkowskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wysoki Sejmie! Komisja sejmowa Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy upoważniła mnie do przedstawienia Wysokiemu Sejmowi kilku problemów związanych z pracą Ministerstwa Przemysłu Lekkiego, które zdaniem Komisji budzą poważny niepokój i wymagają ze strony Rządu w przyszłości pełniejszego zrozumienia powagi sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Jak wiadomo, w programie naszego działania jest stałe podnoszenie poziomu materialnego i kulturalnego naszego społeczeństwa, a w związku z powyższym przed przemysłem wytwarzającym dobra konsumpcyjne — jak wspomniał ob. Lange, przewodniczący Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — stoją ważne i odpowiedzialne zadania. Częścią składową tego przemysłu, jego kręgosłupem, jak wiemy, jest przemysł lekki. Jego prężność w jego zdolność do przystosowania się do potrzeb rynku, jego potencjał produkcyjny w dużym stopniu decyduje i będzie decydować o powodzeniu lub niepowodzeniu naszych zamierzeń.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Dzisiaj, kiedy ustalamy zadania na rok bieżący i wytyczne drogi postępowania na lata najbliższe, rzeczą nieodzowną jest uświadomienie sobie, czym w tym przemyśle dysponujemy, jaka jest jego siła produkcyjna, czego się można po nim spodziewać.</u>
          <u xml:id="u-27.3" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Nie można na to pytanie odpowiedzieć bez uświadomienia sobie roli, jaką nasz przemysł lekki odgrywał w naszej ekonomice w okresie ubiegłym. Rola ta — jak oceniła Komisja — polegała na tym: przemysł lekki traktowano z jednej strony jako instrument dostarczania na rynek odpowiedniej masy artykułów konsumpcyjnych, z drugiej zaś strony jako źródło poważnych dochodów, akumulacyjnych. Przypisywanie tej podwójnej roli przemysłowi lekkiemu było rozumne i obiektywne, gdyż kraj decydując się na olbrzymi program uprzemysłowienia nie mógł liczyć na żadne zewnętrzne źródła dochodów, mógł oprzeć się przede wszystkim o akumulację wewnętrzną. Jednym ze źródeł tej wewnętrznej akumulacji był właśnie przemysł lekki.</u>
          <u xml:id="u-27.4" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Pragnę ten problem omówić między innymi na przykładzie największego z przemysłów wchodzących w skład Ministerstwa Przemysłu Lekkiego, tj. przemysłu włókienniczego. Przed przemysłem tym stoją nie tylko trudne zadania narzucane przez rynek wewnętrzny, lecz stoją przed nim także, szczególnie w ostatnim okresie, odpowiedzialne zadania wynikające z naszych założeń handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-27.5" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Siłę przemysłu, jak wiadomo powszechnie, jego zdolności zaspokajania potrzeb rynku, jego rozwój, najlepiej obrazuje postęp techniczny, który w tym przemyśle się dokonywał. Oto fakty obrazujące techniczne wyposażenie, przykładowo biorąc, przemysłu bawełnianego.</u>
          <u xml:id="u-27.6" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wiek maszyn przedstawia się następująco: ponad 25% maszyn w przędzalniach i 32% maszyn w tkalniach pracuje ponad 50 lat, 32% maszyn przędzalniczych i 28% maszyn tkackich pracuje ponad 30 lat, a 20,5% przędzalniczych i 31% tkackich maszyn pracuje ponad 15 lat.</u>
          <u xml:id="u-27.7" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Ciężka sytuacja nie polega tylko na tym, iż maszyny te są stare i liczą sobie więcej niż pół wieku, polega ona również na polityce remontowania tych wysłużonych już maszyn i nosi jeszcze charakter często przypadkowy, nie mający nic wspólnego z rozumną, realną i planową gospodarką. Obok stale występującego od kilkunastu lat problemu części zamiennych, którego resort nie umiał rozwiązać mimo różnych koncepcji rozstrzygania ze strony samych zakładów, dopuszczono do karygodnych faktów podwyższania kosztów własnych z tytułu niewykonywania planowanych remontów średnich i bieżących. W rezultacie tej polityki musiało nastąpić obniżenie się współczynnika wydajności maszyn.</u>
          <u xml:id="u-27.8" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Dla przykładu: w Pabianickich Zakładach Przemysłu Bawełnianego współczynnik wydajności maszyn przędzalni średnioprzędnej wynosił przed wojną 96,5%, a obecnie wynosi 84%, przy 600 przeciętnie wrzecionach na jedną prządkę przed wojną, a 832 obecnie. W tkalni współczynnik ten wynosił przed wojną 84%, a obecnie 67,5%, przy czym ilość krosien na jednego tkacza wzrosła z 2,27 przed wojną do 3,52 obecnie. Cyfry te wyraźnie wskazują na wypaczenia występujące w naszej polityce w intensyfikacji sił produkcyjnych. Charakterystyczne jest też porównanie wielkości czasu postoju przędzalni. Przed wojną np. wynosiły one 1%, obecnie 4,6%, czyli że około 1/20 dnia tracimy ciągle bezproduktywnie. Zdaniem Komisji stan ten dłużej tolerowanym być nie może.</u>
          <u xml:id="u-27.9" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Tymczasem w takiej sytuacji obserwujemy stale zjawisko zmniejszania limitów na zakup maszyn za granicą. Limity dla przemysłu lekkiego wynosiły w 1956 r. 38 mln rubli, a w roku bieżącym zmniejszono je do 22 mln rubli. Samemu przemysłowi bawełnianemu, zmniejszono je w roku bieżącym z 11 mln w 1956 r. do 1.200 tys. rubli. To samo zjawisko zmniejszania limitów w stosunku do roku 1956 obserwujemy w przemyśle pończoszniczym, łykowym i obuwniczym.</u>
          <u xml:id="u-27.10" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Sytuacja na odcinku parku maszynowego, stawiająca pod znakiem zapytania realność planów produkcyjnych, jest jeszcze pogłębiona przez aktualny stan budynków fabrycznych. Według danych Ministerstwa Przemysłu Lekkiego 50% wszystkich posiadanych obiektów wymaga natychmiastowego remontu, a 10% wszystkich obiektów musi być przeznaczone do rozbiórki — o łącznej kubaturze 3.413.546 m3.</u>
          <u xml:id="u-27.11" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Brak konserwacji tych budynków doprowadził do fatalnego ich stanu, który ze szczególną ostrością występuje w budynkach wykończalni. Stan ten spowodował zatrzymanie tkalni w Zakładach im. Waltera, warsztatów mechanicznych Zakładów im. Obrońców Warszawy, farbiarni w Zakładach im. Kościuszki. W najbliższym czasie można się liczyć z zatrzymaniem z tych samych powodów Łódzkiej Tkalni Przemysłu Bawełnianego, zatrudniającej 1.200 pracowników i dającej produkcję roczną ponad 15 milionów metrów tkanin, Łódzkiej Przędzalni Przemysłu Bawełnianego zatrudniającej 700 osób i produkującej rocznie 1.000 ton przędzy. Nie lepsza jest również sytuacja w przemyśle wełnianym, gdzie katastrofalny stan budynków zmusi do wyłączenia w najbliższym czasie:</u>
          <u xml:id="u-27.12" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">— tkalni w Zakładach im. Łukasińskiego — 327 krosien,</u>
          <u xml:id="u-27.13" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">— tkalni w Zakładach im. Waryńskiego o łącznej ilości 300 krosien,</u>
          <u xml:id="u-27.14" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">— wykończalni w Zakładach im. Łukasińskiego o produkcji rocznej około 8,5 miliona metrów tkanin.</u>
          <u xml:id="u-27.15" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Ten stan parku maszynowego oraz budynków fabrycznych w przemyśle włókienniczym nie może być w żadnym wypadku na dalszą metę usprawiedliwiany zadaniami akumulacyjnymi, jakie przed tym przemysłem postawiono.</u>
          <u xml:id="u-27.16" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Zdaniem Komisji problem ten musi znaleźć pełne zrozumienie ze strony Rządu i uzyskać priorytet w planach budżetowych lat najbliższych.</u>
          <u xml:id="u-27.17" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Zdajemy sobie w pełni sprawę z tego, że przyznanie większych inwestycji w roku bieżącym dla przemysłu włókienniczego musiałoby się wiązać z ograniczeniem importu artykułów konsumpcyjnych na rzecz importu maszyn dla tegoż przemysłu, oraz musiałoby się wiązać ze zmniejszeniem puli materiałów budowlanych przeznaczonych na budownictwo mieszkaniowe, aby wybudować nowe potrzebne obiekty dla tegoż przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-27.18" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">W tym miejscu w pełni zgadzam się z posłem Kisielewskim, że samym mieszaniem łyżeczką herbaty nie osłodzisz. Dobrze byłoby jednak, aby mój przedmówca wskazał tę cukierniczkę, z której można by słodzić na co dzień ile potrzeba. Myślę także, że żaden nasz „dobroczyńca” z USA nie potraktuje chyba poważnie człowieka, który proponuje 3-miliardową pożyczkę dla naszego Ludowego Państwa. Dlatego też pokazanie rzeczywistej cukierniczki obowiązuje dziś każdego rzetelnego obywatela, a tym bardziej „szarego” posła obywatela Kisielewskiego.</u>
          <u xml:id="u-27.19" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Obok niewidzenia do końca perspektyw prowadzonej polityki w stosunku do potrzeb inwestycyjnych przemysłu Włókienniczego na obecną sytuację wpłynęły także niezdrowe, nieracjonalne zasady polityki amortyzacyjnej. Problem realnej wyceny środków trwałych w bilansach przedsiębiorstw jest do dzisiaj nierozwiązany, przede Wszystkim z winy Ministerstwa Finansów, Na skutek zaniżonej wyceny środków trwałych traci się możliwości jakiegokolwiek porównania rzeczywistego zużycia środków trwałych z nakładami na ich odtwarzanie.</u>
          <u xml:id="u-27.20" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Drugim skutkiem tej sytuacji jest zniekształcenie kalkulacji kosztów własnych oraz uniemożliwienie prawidłowej porównywalności nakładów produkcyjnych w poszczególnych przedsiębiorstwach.</u>
          <u xml:id="u-27.21" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Fakty zaniżonej wyceny środków trwałych są publiczną tajemnicą, a jeżeli fakt ten idzie w parze od wielu lat z występowaniem nadwyżki amortyzacji nad nakładami na inwestycje i kapitalne remonty, to wyraźnie świadczy o ciągłym niedoinwestowaniu przemysłu. I tak w 1955 r. nadwyżka ta wynosiła 143 mln zł, w 1956 r. — 252 mln zł, a w roku bieżącym planuje się w wysokości tylko 180 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-27.22" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Tymczasem nakłady inwestycyjne w przemyśle lekkim w pierwszych latach Planu 5-letniego wynoszą dla 1956 r. 808 mln zł i dla 1957 r. — 859 mln zł. Są one niższe od pierwotnych założeń i wprost śmiesznie niskie w porównaniu z faktycznymi potrzebami. Jeżeli w roku bieżącym, świadomi tego, że wysokość amortyzacji jest zaniżona, przewidujemy amortyzację w wysokości 1.339.370 zł i planujemy nakłady na inwestycje i kapitalne remonty w wysokości 1.160 tys. zł, to musimy być świadomi tego, że zgadzamy się w dalszym ciągu na zapoczątkowaną już dawno, a kontynuowaną obecnie dekapitalizację, tj. proces potencjalnego zmniejszania się majątku tego przemysłu. Według obliczeń Ministerstwa Przemysłu Lekkiego dekapitalizacja roczna w przemyśle lekkim w 1957 r. wyniesie około 550 mln zł. Jeśli weźmiemy pod uwagę fakt nagromadzenia tej dekapitalizacji z roku na rok oraz fakt, że suma amortyzacji zostanie zbilansowana z poziomem nakładów na inwestycje i kapitalne remonty dopiero w 1960 r., zgodnie z przewidywaniami Ministerstwa, to nasuwa się wniosek, od którego nie wolno nam uciekać, że jeżeli nie nastąpi jakaś zasadnicza zmiana polityki w stosunku do przemysłu lekkiego, to za lat niewiele nastąpi w tym przemyśle regres.</u>
          <u xml:id="u-27.23" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Powstaje zatem pytanie: jak Ministerstwo Przemysłu Lekkiego chcę sobie poradzić z wykonaniem trudnych zadań produkcyjnych na gruncie tych wszystkich trudności technicznych? Posłużę się znów przykładem z przemysłu bawełnianego. Jak w okresie ubiegłym, wobec narastających zadań ilościowych i nieprowadzenia właściwej polityki na polu postępu technicznego, przemysł bawełniarski ratował się powiększeniem do maksimum współczynnika zmianowości.</u>
          <u xml:id="u-27.24" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Zadania na rok bieżący wyrażają się dla przemysłu bawełniarskiego okręgu łódzkiego wzrostem produkcji przędzy o 8,3% i wzrostem produkcji tkanin o 7,2%. Dla osiągnięcia tych Wskaźników przemysł będzie musiał podnieść współczynnik zmianowości w przędzalniach do 2,8 i W tkalniach do 2,5 w roku bieżącym, w latach zaś 1958, 1959 i 1960 — aż do 2,85. Problem ten polega na tym, iż przyjęcie jako zasady ciągłości pracy na trzy zmiany jest, praktycznie bierce, w stosunku do tego zdewastowanego parku maszynowego krokiem nieobliczalnym w skutkach;</u>
          <u xml:id="u-27.25" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Próba osiągnięcia większej produkcji, bezzasadniczego postępu technicznego, modernizacji, polepszenia organizacji pracy, a opierając się jedynie na zwiększeniu współczynnika zmianowości, intensyfikowania pracy — jest próbą skazaną z góry na niepowodzenie, tak samo jak z góry skazana na niepowodzenia była próba obniżki kosztów własnych, drogą niedotrzymania warunków technologicznych, przez produkowanie tkanin lżejszych, rzadszych i nadmiernie rozciągniętych.</u>
          <u xml:id="u-27.26" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Brak perspektyw rozwojowych przemysłu włókienniczego w Ministerstwie Przemysłu Lekkiego z jednej strony, i niedocenianie przez Rząd dekapitalizacji potencjału technicznego tegoż przemysłu z drugiej strony — doprowadził do sytuacji, w której pod znakiem zapytania stoi realność planów produkcyjnych i planowane zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych rynku wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-27.27" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Ministerstwo Przemysłu Lekkiego nie wypracowało sobie dotychczas jasnego, precyzyjnego, uzgodnionego z Ministerstwem Przemysłu Maszynowego stanowiska w sprawie budowy maszyn, o czym już dwukrotnie sygnalizowano resortowi i Rządowi w poprzedniej kadencji sejmowej.</u>
          <u xml:id="u-27.28" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Przemysł nasz odznacza się tendencją do zaopatrywania się w maszyny pochodzenia zagranicznego. Jest to tendencja zdaniem Komisji uzasadniona, jeżeli weźmie się pod uwagę niewiarygodne wprost fakty charakteryzujące pracę przemysłu budowy maszyn włókienniczych. Maszyny włókiennicze krajowej produkcji odznaczają się złą jakością, są drogie, mało wydajne, trudne w obsłudze i zbyt ciężkie.</u>
          <u xml:id="u-27.29" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Charakterystyczna jest budowa serii maszyn bez przeprowadzenia badań nad prototypami. Maszyny mają często błędy konstrukcyjne. Do zakładów dostarcza się maszyny nie sprawdzone i niekompletne. Na przykład powszechnie znane są w tym przemyśle historie ze skręcarką PL-9, wrzecioniarką PA-8, czy przędzarką obrączkową PL-2 i PL-3.</u>
          <u xml:id="u-27.30" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Przeprowadzone przez Instytut Ekonomiki i Organizacji Przemysłu badania nad produkcją artykułu BB-90, produkowanego na krosnach mechanicznych i najnowocześniejszych krosnach automatycznych produkcji krajowej zainstalowanych w Zakładach Przemysłu Bawełnianego im. Marchlewskiego, wykazały przewagę starego krosna mechanicznego zarówno w wydajności (ilość wątków na godzinę), w procencie postojów, jak i w koszcie własnym tkaniny.</u>
          <u xml:id="u-27.31" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Dodać należy, że sytuacja w zakresie budowy maszyn dla przemysłu lekkiego wygląda źle nie tylko na odcinku przemysłu bawełnianego czy wełnianego. Nasz przemysł nie przystąpił także do rozwiązania problemu maszyn dla przemysłu włókien łykowych. W przemyśle garbarskim odczuwamy brak nowoczesnych maszyn i urządzeń, np. do produkcji zamszów czy do uszlachetniania skór niższych gatunków; jest to problem niemniej palący, jeżeli weźmie się pod uwagę różnice w cenie skóry surowej i wyprawionej. Dla przykładu: 1 metr kwadratowy w imporcie kosztuje około 7 dolarów, zaś sam surowiec na ten jeden metr kwadratowy kosztuje około 2,2 dolara, koszty wyprawy zaś w kraju tego jednego metra kwadratowego wynoszą około 3 dolarów.</u>
          <u xml:id="u-27.32" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Stwierdzone jest przez naukę, jak i ze względów ekonomiki kraju, że perspektywy rozwoju przemysłu włókienniczego muszą opierać się o jego ścisłą więź z przemysłem chemicznym. Nasze jednak osiągnięcia na polu współpracy tych dwóch przemysłów są bardzo niewielkie. Ministerstwo Przemysłu Lekkiego dotychczas nie posiada sprecyzowanego poglądu na charakter, rozmiar i kierunki tej współpracy. Rezultatem tego jest dysproporcja między potrzebami przemysłu włókienniczego i stopniem ich zaspokajania przez przemysł chemiczny.</u>
          <u xml:id="u-27.33" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Na przykład przemysł chemiczny produkuje obecnie, i to w małych ilościach, przędzę ciągnioną typu steelon, podczas gdy już na całym świecie produkuje się szereg różnych włókien syntetycznych ciągnionych lub ciętych. Jest rzeczą nieodzowną, by jak najszybciej uruchomić produkcję włókna typu orlon, mającego zastosowanie do mieszanek wełnianych, oraz przystąpić do produkcji innych włókien syntetycznych. Wymaga to porozumienia na szczeblu obu resortów, ustalającego najbardziej racjonalne kroki do odrobienia istniejących zaniedbań. Jest to wymóg rynku tak wewnętrznego, jak i zagranicznego, na którym pojawia się coraz więcej tkanin tego typu.</u>
          <u xml:id="u-27.34" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Sprawa ta tym bardziej staje się ważną dla naszej gospodarki, że odpowiednie zwiększenie produkcji włókien syntetycznych, dla której mamy także odpowiednią bazę surowcową, rozwiąże nam w dużym stopniu problem jaki mamy z zaopatrywaniem naszego przemysłu włókienniczego w bawełnę i wełnę. Zwiększenie udziału włókien sztucznych w mieszankach pozwoli poza tym nie tylko na pewne polepszenie sytuacji surowcowej, ale pozwoli także lepiej zaopatrywać rynek. Wyroby włókiennicze bawełniane, oparte o surowiec klasyczny i domieszki syntetyczne, są trwalsze, co powoduje lepsze nasycenie rynku przez zwiększenie okresu używalności danego produktu przez konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-27.35" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Oczywiście wachlarz kierunków współpracy obu resortów nie kończy się na tych przykładach, jest on daleko szerszy i bogatszy, kryje w sobie nieobliczalne wprost możliwości. Można tu choćby wymienić problemy wzrostu i rozwoju produkcji nowych barwników, mas plastycznych i żywic, garbników syntetycznych itp. Dlatego trzeba zrobić wszystko, by ten problem właściwie uregulować.</u>
          <u xml:id="u-27.36" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wysoki Sejmie! Przedstawione przed chwilą fakty o sytuacji w przemyśle lekkim, fakty, których konfrontacja z zadaniami stojącymi przed tym przemysłem musi rodzić obawy co do realności tych zadań, z kolei prowadzą do wysunięcia określonych wniosków, na które w imieniu Komisji pragnę wskazać.</u>
          <u xml:id="u-27.37" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">1. Jeżeli przemysł lekki — jego najważniejsza część, tj. przemysł włókienniczy, ma wykonać postawione przed nim zadania pracy nad lepszym zaspokajaniem potrzeb naszego społeczeństwa i nad dostarczaniem nam dewiz poprzez handel zagraniczny, to konieczne są kroki, które by sytuację, jaka się w tym przemyśle wytworzyła, mogły uzdrowić.</u>
          <u xml:id="u-27.38" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Trudno jest dzisiaj domagać się dodatkowych kredytów na inwestycje, renowację i remonty w tym przemyśle, mając przed oczyma obecną ciężką sytuację finansową naszego kraju, ale trudno jest także wyobrazić sobie, że bez tego dodatkowego zastrzyku finansowego uratujemy przed dewastacją ten przemysł i potrafimy zrealizować w nim zadania Planu 5-letniego, Dlatego wniosek nasz idzie w kierunku przeanalizowania możliwości zwiększania pomocy dla przemysłu lekkiego. Chodzi mianowicie o to, aby w tej ciężkiej sytuacji Rząd mógł zrezygnować z części nadwyżki amortyzacyjnej wpłacanej przez przemysł lekki, a która jest, jak się wydaje, nieodzowną dla poprawienia trudnej sytuacji inwestycyjnej w tym przemyśle w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-27.39" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">2. Nie wprowadzimy zagadnienia postępu technicznego na właściwą drogę bez uporządkowania sprawy wyceny środków trwałych. Dopóki problem ten nie zostanie przez właściwe czynniki uporządkowany, wszystkie nasze poczynania w zakresie tworzenia i dysponowania funduszem amortyzacyjnym muszą nosić charakter półśrodków.</u>
          <u xml:id="u-27.40" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Trzeba przyjąć jako zasadę, od której nie wolno odstąpić, konieczność zabezpieczenia odtwarzania majątku danego przemysłu przez pełne wykorzystanie na ten cel odpisanego funduszu amortyzacyjnego. Odnosi się to tak samo do gałęzi przemysłu jako całości, jak i do konkretnego przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-27.41" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Pamiętać trzeba przecież o tym, że jest to i tak tylko czynnik zabezpieczający prowadzenie gospodarki w zasadzie w ramach reprodukcji w skali prostej, reprodukcji, która w ekonomice socjalistycznej, jak wiemy, miejsca mieć nie powinna. Trzeba stworzyć także warunki dla pełniejszego oddania polityki inwestycyjnej, prowadzonej w ramach powstałych w przedsiębiorstwie sum amortyzacyjnych, w ręce przedsiębiorstwa i oparcie jej o surowy rachunek ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-27.42" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Trzeba poza tym stworzyć warunki dla wprowadzenia zasad pełnego rozrachunku gospodarczego i pełnej samodzielności ekonomicznej do instytutów naukowych i biur projektowych, zajmujących się postępem technicznym.</u>
          <u xml:id="u-27.43" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">3. Prawidłowy rozwój przemysłu lekkiego musi być oparty, co szczególnie wynika z jego obecnej skomplikowanej sytuacji, o perspektywiczny plan rozwoju wytyczający tempo rozwojowe, kierunki rozwoju, zasady modernizacji itp.</u>
          <u xml:id="u-27.44" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Rozwój przemysłu lekkiego wymaga opracowania konkretnych planów współpracy z innymi resortami. Dotyczy to szczególnie przemysłu maszynowego i przemysłu chemicznego. Zasady tej współpracy powinny stać się częścią składową perspektywicznego planu rozwoju przemysłu lekkiego. Opracowanie zarówno planu perspektywicznego rozwoju przemysłu lekkiego, jak i planów współpracy z innymi resortami, wymaga zaproszenia do opracowania wyżej wspomnianych planów przedstawicieli szkół wyższych, instytutów naukowych i czołowych praktyków.</u>
          <u xml:id="u-27.45" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Pracownicy naukowi Politechniki Łódzkiej, Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Łodzi, Instytutu Włókiennictwa, Instytutu Organizacji i Ekonomiki Przemysłu czekają na zaproszenia ze strony resortu do udziału w pracy, która często zbiega się z ich zainteresowaniami, tematem pracy katedr itp.</u>
          <u xml:id="u-27.46" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Opracowanie przy udziale tych instytucji perspektywicznego planu rozwoju przemysłu zabezpieczy prawidłowy jego rozwój i pozwoli w przyszłości uniknąć sytuacji, w jakiej dzisiaj się ten przemysł znalazł.</u>
          <u xml:id="u-27.47" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">4. Jedną z podstawowych zasad każdej działalności musi być odpowiedzialność za określone posunięcia, czy system posunięć. Nasza praktyka odeszła od tej słusznej zasady. Rezultatem tego są dzisiaj fakty podobne do sytuacji, jaka wytworzyła się w przemyśle włókienniczym. Obraz zaniedbań inwestycyjnych i remontowych, którymi pragnęliśmy zainteresować Wysoki Sejm, nie może być w przyszłości usprawiedliwiany potrzebami ogólnonarodowymi, jak budową przemysłu ciężkiego, obronnego itp. Potrzeby takie faktycznie występowały i będą występować, i trzeba było znaleźć inne na to środki.</u>
          <u xml:id="u-27.48" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Ilość jednak tych zabieranych środków winna była mieć jakąś racjonalniejszą granicę, która zdaniem Komisji w przemyśle włókienniczym została przekroczona. Do powtarzania się tych błędów — groźnych w skutkach dla naszej gospodarki — Rząd i resort nie mogą w przyszłości dopuścić.</u>
          <u xml:id="u-27.49" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Poważną winę za obecny stan w przemyśle lekkim, a w szczególności w przemyśle włókienniczym, mimo obiektywnych trudności ponosi jednak kierownictwo Ministerstwa Przemysłu Lekkiego, które w pierwszym rzędzie winno pamiętać, że warunki ekonomiczne pracujących w tym resorcie, w porównaniu z innymi, są nie najlepsze i według oświadczenia kierownictwa PZPR nie ma przecież warunków na radykalne zmiany, przynajmniej w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-27.50" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">W związku z tymi zasadami obowiązkiem resortu, jak i nas wszystkich kierujących życiem politycznym i gospodarczym, winno być usuwanie w porę wszelkich występujących dysproporcji i sprzeczności, które prowadzą w konsekwencji do skłócenia władzy z klasą robotniczą, czego niestety kierownictwo resortu, szczególnie w ostatnim czasie, biorąc za przykład teren Łodzi — nie doceniło.</u>
          <u xml:id="u-27.51" who="#MichalinaTatarkównaMajkowska">Wysoki Sejmie! Biorąc powyższe fakty pod uwagę, Komisja postuluje pod adresem Rządu konieczność radykalnego działania w kierunku zapobieżenia dalszemu pogarszaniu się sytuacji w tym resorcie, między innymi poprzez wprowadzenie do resortu nowych ludzi o śmiałych i przemyślanych perspektywach postępu technicznego i ekonomicznego, zapewniających w najbliższym czasie prawidłowe funkcjonowanie Ministerstwa Przemysłu Lekkiego, centralnych zarządów i oczywiście podległych im zakładów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Mieczysławowi Porzuczkowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#MieczysławPorzuczek">Wysoki Sejmie! Obecnie, kiedy Państwo Ludowe skupia w swoim ręku nieomal wszystkie podstawowe środki produkcji, poza indywidualną własnością chłopską i spółdzielczą, oddziaływanie państwa na gospodarkę rolną jest wyjątkowo duże. Uwidocznia się ono w bezpośrednim kierowaniu produkcją rolniczą w PGR-ach, w pośrednim wpływaniu na produkcję spółdzielni produkcyjnych i w oddziaływaniu poprzez różne formy na indywidualną gospodarkę chłopską. Mimo wyasygnowania na rolnictwo w minionym okresie 12 lat władzy ludowej dużej ilości środków produkcyjnych, głównie w postaci traktorów i dużych narzędzi przyczepianych, działalność ta w ciągu minionego okresu jak wiadomo nie przyniosła oczekiwanych rezultatów.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#MieczysławPorzuczek">Planowany wzrost produkcji rolniczej w okresie sześciolatki o 50% zrealizowany został zaledwie w 19%. Natomiast przyrost naturalny ludności za okres sześciolatki wynosił prawie 10%. Czyli ludzi w kraju przybywa, natomiast z produkcją rolniczą jest nadal słabo, co — rzecz jasna — zmusza Rząd do importowania poważnej ilości zbóż z zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#MieczysławPorzuczek">Jako działacz chłopski w ZSL w swoim wystąpieniu ograniczę się tylko do omówienia niektórych spraw, moim zdaniem ważnych z punktu widzenia rozwoju naszego rolnictwa. Nie będzie przesadą, jeśli nowiem — o czym mówił już poseł Warowny — że zaopatrzenie wsi w maszyny i narzędzia rolnicze od szeregu lat jest wysoce niedostateczne, co właśnie dziś daje o sobie bardzo wyraźnie znać.</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#MieczysławPorzuczek">Na przestrzeni ostatnich lat przemysł maszyn rolniczych pokrywał potrzeby wsi tylko w narzędziach najbardziej prymitywnych, takich jak pługi bezkoleśne „Piorun”, brony, i to tylko w jednym asortymencie, kultywatory tylko 5-zębowe itp. Natomiast cały szereg maszyn i narzędzi rolniczych o pierwszorzędnym znaczeniu dla gospodarki rolnej bądź nie było produkowanych w ogóle, jak młocarnie kieratowe, kosiarki, żniwiarki, których produkcję dla wolnego rynku przerwano w 1950 r., bądź produkowane były w niedostatecznej ilości, jak np. pługi ramowe 1–2 skibowe, kultywatory 7-zębowe, brony posiewne, obsypniki, wypielacze, siewniki zbożowe, ogrodowe itp., nie mówiąc już o sprzęcie do tzw. małej mechanizacji (mam tu na myśli silniki spalinowe i elektryczne), których w ogóle dla gospodarstw indywidualnych nie dostarczono. Na przykład na zapotrzebowane przez CRS w 1951 r. 2.563 siewniki zbożowe przydzielono zaledwie 829 sztuk, czyli 34%, a na 8.315 sztuk zapotrzebowanych w 1953 r. nie dostarczono ani jednej sztuki. Również na zapotrzebowane 3.340 sztuk grabi konnych w 1951 r. nie przydzielono nic, a w 1953 r. na zapotrzebowanie 8.825 sztuk grabi konnych przydzielono 2.455 sztuk, czyli 30,6%.</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#MieczysławPorzuczek">Podobne braki stwierdzono w przydziale sieczkarni, parników, pługów 2-skibowych i kopaczek.</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#MieczysławPorzuczek">Na skutek tego w województwie olsztyńskim pod koniec ubiegłego roku przypadł jeden, siewnik zbożowy, często kiepski, na 17 gospodarstw, jeden siewnik nawozowy na 72 gospodarstwa, jedna żniwiarka na 21 gospodarstw, jedna młocarnia na 12 gospodarstw, jedna kosiarka i jedna kopaczka na 13 gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-29.6" who="#MieczysławPorzuczek">Oczywista, są to maszyny różne, przeważnie mocno zniszczone, które wypadają z produkcji.</u>
          <u xml:id="u-29.7" who="#MieczysławPorzuczek">Wiadomo, że w warunkach klimatyczno-glebowych woj. olsztyńskiego prace siewne, żniwne, oraz wykopki ze względu na krótszy okres wegetacji i poważne opady, zwłaszcza w okresie żniw i wykopków, muszą być prowadzone szczególnie szybko. Natomiast brak maszyn, a często i ludzi, np. w PGR-ach nie pozwala na szybkie tempo prac polowych, wskutek czego od wielu lat notujemy poważne straty w zbiorach. Przydział maszyn tzw. deficytowych dla woj. olsztyńskiego, mimo występowania tam stosunkowo większych gospodarstw, był dotychczas wyraźnie krzywdzący. W tych warunkach stopień nasycenia gospodarstw indywidualnych w podstawowy sprzęt rolniczy, mimo systematycznego zwiększania się z każdym rokiem, a zwłaszcza od 1955 r., jest nadal niedostateczny. Ten stan pogłębia ustawiczny brak części zamiennych do tych maszyn, które z tych czy innych źródeł znajdowały się w rolnictwie, np. brak łożysk kulkowych do młocarń, brak części do maszyn żniwno-omłotowych, a nawet siewników, na skutek czego znaczna część tych maszyn stoi nieczynna.</u>
          <u xml:id="u-29.8" who="#MieczysławPorzuczek">Na przestrzeni ostatnich lat słyszymy alarmy chłopów, którzy domagają się sprzętu, podkreślając, że muszą niejednokrotnie wracać do ręcznych cepów, aby wywiązać się z obowiązkowych dostaw zboża, a siewy przeprowadzać starodawnym zwyczajem — z płachty, jak to się działo i w roku bieżącym. Prawdziwość tych skarg potwierdzają dane GUS-u. Na przeszło 3.100 tys. gospodarstw indywidualnych w 1950 r. było tylko 279 tys. siewników zbożowych. W ciągu sześciolatki CRS dostarczyła gospodarstwom chłopskim indywidualnym tylko 18.570 siewników.</u>
          <u xml:id="u-29.9" who="#MieczysławPorzuczek">Jeżeli chodzi np. o młocarnie, to w 1949 r. przemysł maszyn rolniczych wyprodukował i dostarczył wsi przeszło 15 tys. młocarń kieratowych, natomiast w r. 1951 dostarczono na wieś tylko 1773 młocarnie, w 1952 r. — 28 sztuk, natomiast w 1953 r. ani jednej sztuki, w 1954 r. 760 sztuk, w 1955 r. — 2.989 sztuk. W tym samym okresie w GOM-ach według danych GUS-u w 1949 r. znajdowało się 26 tys. młocarń, w 1953 r. — 22 tys., a w 1954 r. już tylko 21 tys. młocarń. Powyższe cyfry wskazują, że nie tylko zaprzestano dostarczać młocarnie gospodarstwom indywidualnym, ale również zmniejszał się stale stan tych maszyn w GOM-ach.</u>
          <u xml:id="u-29.10" who="#MieczysławPorzuczek">Podobny stan istniał i w innym sprzęcie, znajdującym się wówczas w GOM-ach. Obserwujemy tu systematyczny spadek; jeśli bowiem w 1949 r. stan kosiarek wynosił 13.498, to w 1954 r. spadł do 11.830, natomiast ilość snopowiązałek z 20.674 spadła w tym czasie do 11.234. Jeśli się przy tym zważy, że do 1953 r. włącznie gospodarstwa indywidualne nie otrzymywały wspomnianego sprzętu, to braki w tej dziedzinie rysują się nader wyraźnie.</u>
          <u xml:id="u-29.11" who="#MieczysławPorzuczek">Osobna sprawa — to jakość wyprodukowanych maszyn rolniczych. Jak ogólnie wiadomo, na ten temat wypowiedziało się na licznych naradach i zjazdach oraz zebraniach wiejskich tysiące chłopów. Zaszła więc konieczność podjęcia specjalnej uchwały Rządu zabezpieczającej jakość produkowanego sprzętu rolniczego. Trzeba stwierdzić, że w ostatnim czasie jakość sprzętu i maszyn rolniczych uległa pewnej poprawie, niemniej jednak pozostawia ona jeszcze wiele do życzenia.</u>
          <u xml:id="u-29.12" who="#MieczysławPorzuczek">Główną wadą naszych maszyn i narzędzi jest zbyt duży ciężar i niestaranne ich wykonanie, jak chropowatość i nieoczyszczone odlewy kół, luzy w łożyskach, pęknięcia na odlewach, koła biegowe krzywo ustawione, niedokładne spawanie, słabo nitowane ramy, źle pracująca dźwignia nastawcza, złe ustawienie rurek wysiewnych przy siewnikach, w sieczkarniach niedopasowane noże itp. Jak wspomniano, przemysł kluczowy został nastawiony głównie na produkcję maszyn typu ciężkiego i z tego względu z roku na rok przesuwał ważne pozycje, przeznaczone dla gospodarstw indywidualnych, z zakładów przemysłu kluczowego do przemysłu terenowego. Na przykład przesunięto produkcję kieratów z Włocławka, sieczkarń ze Strzelców Opolskich do Lublina, następnie do Piły. Kultywatory 7-zębowe zaprzestano produkować w Słupsku i dopiero po paru latach uruchomiono ich produkcję w Kielcach; produkcję siewniczków ogrodowych z Pilczyc, które nauczyły się tej produkcji, przesunięto do zakładu w Warszawie itd. Przemysł terenowy odczuwając brak surowca, brak sił fachowych, mając prymitywne wyposażenie zakładów, wprawdzie plany przyjmował, lecz nie był w stanie z przyczyn natury obiektywnej w porę ich realizować Na przykład Wojewódzkie Zakłady Przemysłu Terenowego Koszalin przyjęły do produkcji z przemysłu kluczowego w 1955 r. 1000 sieczkarń, wykonując z tej partii tylko 800 sztuk. Chełmskie Zakłady Przemysłu Terenowego w 1955 r. przyjęły do produkcji 500 młocarń i wykonały z tego zaledwie 13 sztuk.</u>
          <u xml:id="u-29.13" who="#MieczysławPorzuczek">Z tego względu w wielu wypadkach, pomimo, że bilans b. PKPG na papierze przyznawał te czy inne ilości sprzętu rolniczego, praktycznie często nie były one wykonywane i do chłopa nie docierały.</u>
          <u xml:id="u-29.14" who="#MieczysławPorzuczek">Trzeba również wspomnieć o sezonowości produkcji, a właściwie o jej niesezonowości, która przynosi wiele strat finansowych i materiałowych. Mam tu na myśli kopaczki, których poważna część dostarczana jest w listopadzie i grudniu, siewniki nadchodzące po wiosennej kampanii siewnej, pługi po okresie orek. Sprzęt musiał być przechowywany na składach, najczęściej bez jakiegokolwiek zabezpieczenia, niszczał, rdzewiał i w poważnym stopniu pogarszał swoją i tak nie najlepszą jakość, nie mówiąc już o stratach finansowych, które powstały na skutek finansowania znacznych zapasów przez szereg miesięcy, a przede wszystkim strat w rolnictwie na skutek nie wejścia tych narzędzi do produkcji w odpowiednich terminach.</u>
          <u xml:id="u-29.15" who="#MieczysławPorzuczek">Zaufanie do ogłoszonego programu rolnego, zawartego w wytycznych KC PZPR i NK ZSL wywołało stabilizację gospodarstw indywidualnych i nie obserwowane od szeregu lat ożywienie zmierzające w kierunku podniesienia na wyższy poziom gospodarki celem uzyskania lepszych wyników produkcyjnych. Po rozwiązaniu się poważnej ilości spółdzielni produkcyjnych powstało około 200 tys. nowych gospodarstw chłopskich, które często nie posiadają nawet takich narzędzi, jak pług, brona czy kultywator. Następuje intensyfikacja gospodarstw na Ziemiach Odzyskanych, połączona z akcją osiedleńczą i repatriacyjną.</u>
          <u xml:id="u-29.16" who="#MieczysławPorzuczek">Te przyczyny w sposób zasadniczy wpływają na wzrost zapotrzebowania wsi na narzędzia i maszyny rolnicze. Już dziś można zauważyć, że przemysł nie daje pełnej gwarancji dostarczenia przewidzianych właśnie w programie rolnym wszystkich maszyn i narzędzi rolniczych. Są obiekcje w stosunku do ilości wyprodukowanych siewników. Prawdopodobnie będą w roku bieżącym kłopoty z taką pozycją, jak 5.500 przyczep traktorowych.</u>
          <u xml:id="u-29.17" who="#MieczysławPorzuczek">Już wykonanie I kwartału nasuwa pewne wątpliwości dotyczące realności niektórych pozycji planu roku bieżącego. Na przykład Sławieńskie Zakłady Przemysłu Terenowego w Darłowie na plan 250 sztuk kieratów Z-5 nie wykonały ani jednej sztuki, to znaczy nie dostarczyły ich w I kwartale. Następnie Rzucowskie Zakłady Przemysłu Terenowego nie wywiązały się z planu. Znacznie gorzej jest z dostawą sieczkarń BW-2, bowiem Kluczborskie Zakłady Przemysłu Terenowego i Zakłady Metalowe i Odlewnicze w Pile na łączny plan 2 tys. sztuk nie dostarczyły w I kwartale ani jednej sztuki.</u>
          <u xml:id="u-29.18" who="#MieczysławPorzuczek">Odrębnego krótkiego omówienia wymaga sprawa podwyższenia cen na maszyny rolnicze. Jakkolwiek pewna podwyżka cen na maszyny rolnicze, zdaniem przemysłu maszyn rolniczych, jest konieczna — podyktowana likwidowaniem deficytowości, to niemniej winna ona być gruntownie przedyskutowana. Sądzę, że zbyt pochopna decyzja może wpłynąć na dalsze zahamowanie produkcji rolniczej. Bowiem zbyt wygórowana podwyżka, jak to proponuje przemysł maszyn rolniczych, jest nie do przyjęcia.</u>
          <u xml:id="u-29.19" who="#MieczysławPorzuczek">Wiadomo, że poważnie chory płaci za lekarstwo każdą cenę, lecz nie można tego stosować do bardzo chłonnego na maszyny rolnictwa. Trzeba mieć na uwadze i to, że zbyt poważna podwyżka cen na maszyny i narzędzia rolnicze uderzy po kieszeni nowo osiedleńców, repatriantów i biednych chłopów, którzy w pierwszym rzędzie muszą się zaopatrywać w maszyny i narzędzia rolnicze. Znając sytuację na wsi jestem zdania, że podwyżka cen na maszyny i narzędzia rolnicze winna nastąpić dopiero po żniwach. Ceny te powinny być jak najbardziej przystępne, natomiast podwyżka winna być równomierna w stosunku do wszystkich maszyn i narzędzi rolniczych, bowiem chodzi tu o chłopów małorolnych i średniorolnych.</u>
          <u xml:id="u-29.20" who="#MieczysławPorzuczek">Ażeby poprawić sytuację na tym odcinku, nasuwają się takie wnioski:</u>
          <u xml:id="u-29.21" who="#MieczysławPorzuczek">1) w zdecydowany sposób w jak najkrótszym czasie przestawić niektóre fabryki produkujące mało chodliwy sprzęt ciężki, którego jest dość w POM-ach i PGR-ach — na produkcję sprzętu najbardziej przydatnego dla gospodarstw indywidualnych;</u>
          <u xml:id="u-29.22" who="#MieczysławPorzuczek">2) rozważyć sprawę obłożenia zamówieniami na maszyny i narzędzia rolnicze fabryk przemysłu specjalnego;</u>
          <u xml:id="u-29.23" who="#MieczysławPorzuczek">3) zwiększyć produkcję maszyn rolniczych w całym asortymencie poszukiwanym na wsi, badać to zapotrzebowanie i zwrócić uwagę na jakość produkowanego sprzętu, zgodnie zresztą ze stanowiskiem Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa;</u>
          <u xml:id="u-29.24" who="#MieczysławPorzuczek">4) zobowiązać przemysł maszynowy do oceny wszystkich realnych swoich możliwości produkcji maszyn i narzędzi rolniczych, zarówno na rok bieżący, jak i na lata następne;</u>
          <u xml:id="u-29.25" who="#MieczysławPorzuczek">5) zobowiązać CRS do przepracowania i ponownego ustalenia ostatecznych potrzeb wsi indywidualnej na maszyny i narzędzia rolnicze, ażeby tego nie robić w okresie kampanii polowej;</u>
          <u xml:id="u-29.26" who="#MieczysławPorzuczek">6) skonfrontować zapotrzebowanie wsi z ponownie opracowanym planem możliwości produkcyjnych przemysłu zarówno na rok bieżący, jak i lata przyszłe, i na tej podstawie opracować plan uzupełnienia pokrycia potrzeb maszyn i narzędzi rolniczych w drodze importu w razie potrzeby;</u>
          <u xml:id="u-29.27" who="#MieczysławPorzuczek">7) zabiegać o przydział dewiz dla dokonania doraźnych, w razie potrzeby — podkreślam — zakupów niektórych maszyn i narzędzi rolniczych za granicą;</u>
          <u xml:id="u-29.28" who="#MieczysławPorzuczek">8) zobowiązać CRS do terminowego odbioru zamówionych maszyn, ażeby nie było w przyszłości tu i ówdzie zbyt długiego czekania przez przemysł, aż CRS wyprodukowane maszyny zabierze. Na przykład Lubelska Fabryka Maszyn Rolniczych musiała długo i cierpliwie czekać na dyspozycje CRS, by wysłać w teren 41 młocarń, które zajmują dużo miejsca na terenie fabryki.</u>
          <u xml:id="u-29.29" who="#MieczysławPorzuczek">Godnymi uwagi i rozważenia — moim zdaniem — przez Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego i Ministerstwo Przemysłu Drobnego i Rzemiosła są dezyderaty Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, dotyczące utworzenia z wielu zakładów jednego zrzeszenia producentów maszyn i narzędzi rolniczych, korzystając oczywista w tym wypadku z doświadczeń poznańskich.</u>
          <u xml:id="u-29.30" who="#MieczysławPorzuczek">Ażeby zlikwidować narzekania na zbyt biurokratyczny sposób sprzedaży maszyn przez CZZR i niektóre PZGS-y, należałoby już organizować sprzedaż niektórych maszyn bezpośrednio z fabryk, skąd będzie można otrzymać gwarancję, np. PGR-om, kółkom rolniczym, spółkom maszynowym. Maszyny będą sprzedawane po cenach niższych, bez wysokich marż. W ten sposób będzie można zlikwidować znane w Polsce i występujące w poprzednich latach tu i ówdzie łapownictwo przy sprzedaży maszyn rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-29.31" who="#MieczysławPorzuczek">Krótko o zaopatrzeniu wsi w nawozy sztuczne.</u>
          <u xml:id="u-29.32" who="#MieczysławPorzuczek">Biorąc pod uwagę poważne wciąż jeszcze braki na odcinku zaopatrzenia wsi w nawozy sztuczne, których brak wpływa hamująco na rozwój produkcji rolniczej, należy w ciągu najbliższych lat uczynić na tym odcinku krok decydujący. Warto przypomnieć, że w przodujących pod względem kultury rolnej krajach zaopatrzenie rolnictwa w nawozy sztuczne w ostatnich latach rośnie bardzo silnie. Dla ilustracji podam, że w ciągu 2 lat (1953–1954) zużycie nawozów na 1 ha w Danii wzrosło o 40 kg, w NRF o 85,7 kg, a w Polsce tylko o 2,9 kg we wszystkich trzech składnikach nawozowych.</u>
          <u xml:id="u-29.33" who="#MieczysławPorzuczek">W tej sytuacji zrozumiałym jest brak postępu w produkcji rolniczej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-29.34" who="#MieczysławPorzuczek">A jak nasi sąsiedzi zakładają wzrost nawożenia w okresie planu 5-letniego? Otóż w NRD zaopatrzenie pod zbiory w 1955 r. wynosiło 149,3 kg nawozów w trzech składnikach na hektar zasiewów, zaś na rok 1959–1960 planowane zaopatrzenie wynosi tam 198,9 kg, co oznacza wzrost o 49,3 kg na hektar, a równocześnie przewiduje się wzrost plonów 4 zbóż o 1,6 q z hektara. Natomiast w Czechosłowacji zaopatrzenie jednego ha zasiewów wynosiło w roku 1954–1955 - 64 kg, a na rok 1959–1960 planuje się zaopatrzenie w wysokości 59,9 kg. Wzrost nawożenia wynosi tu 35,9 kg na ha, a planowany wzrost plonów 4 zbóż — 3,2 kg z ha.</u>
          <u xml:id="u-29.35" who="#MieczysławPorzuczek">Nasz Plan 5-letni zakłada wzrost plonów 4 głównych zbóż do 15 q z ha w stosunku do średnich plonów z okresu planu 6-letniego. Stanowi to wzrost o 2,4 q z ha. Jest to wzrost, jak na nasze warunki i zaniedbania, poważny i wymaga poważnego zwiększenia zużycia nawozów sztucznych. Zaopatrzenie 1 ha ogólnej powierzchni zasiewów powinno więc w Polsce w roku gospodarczym 1959–1960 wynosić 64 kg we wszystkich trzech składnikach nawozowych.</u>
          <u xml:id="u-29.36" who="#MieczysławPorzuczek">Należy dążyć do tego, aby całkowite zapotrzebowanie na azot pokryć z produkcji krajowej. W tym celu trzeba zrekonstruować przemysł azotowy, rozbudować, zgodnie ze stanowiskiem Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa, Kędzierzyn i przebudować inne fabryki. Do czasu uruchomienia w dostatecznej wysokości produkcji krajowej — brakujące ilości azotu z konieczności należy importować. Wiadomo, że przemysł nawozów fosforowych jest u nas poważnie zaniedbany. Na skutek braku kwasu siarkowego nie wykorzystana jest zdolność przerobowa tego przemysłu — Ponieważ Zagłębie Kłodawskie nie daje spodziewanej produkcji nawozów potasowych i w najbliższych latach nie można oczekiwać poważniejszego wzrostu, całą potrzebną rolnictwu ilość nawozów potasowych należy zabezpieczyć w drodze importu, a w kraju wykorzystać pyły pocementowe do produkcji nawozów.</u>
          <u xml:id="u-29.37" who="#MieczysławPorzuczek">Niemniej ważnym problemem jest zaopatrzenie rolnictwa w wapno nawozowe, które jest w tej chwili niedostateczne. Szacunkowo przyjmuje się, że ok. 2/3 wszystkich gruntów ornych w Polsce wymaga wapnowania. Przyjmując, że powierzchnia gruntów uprawianych wyniesie w 1960 r. 15.750 tys. ha, ustala się powierzchnię gruntów wymagających wapnowania na ok. 10 mln ha; zakładając wapnowanie co 4 lata, roczna powierzchnia wymagająca wapnowania wynosi ok. 2,5 mln ha. Tymczasem Plan 5-letni przewiduje dostawy dla rolnictwa tylko ok. 860 tys. ton. Jest to wzrost w stosunku do wykonania 1955 r. o 12%, jednak daleko niewystarczający w stosunku do naszych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-29.38" who="#MieczysławPorzuczek">Z powyższych cyfr wynika, że zagadnienie zaopatrzenia rolnictwa w wapno nawozowe wymaga radykalnej poprawy. Jest to tym bardziej pilne, że w ostatnich latach nie wykonuje się nawet tych bardzo niskich planów.</u>
          <u xml:id="u-29.39" who="#MieczysławPorzuczek">W tej sytuacji konieczne wydaje się zrewidowanie planu produkcji wapna w przemyśle kluczowym i oparcie zaopatrzenia rolnictwa w ten niezbędny środek produkcyjny o produkcję przemysłu terenowego. Biorąc pod uwagę, że w wielu rejonach kraju chłopi nie umieją jeszcze racjonalnie stosować nawozów sztucznych i np. na wiosnę używają tylko nawozy azotowe, a w jesieni tylko fosforowe, względnie stosują niewłaściwe ich rodzaje — należy poprzez służbę agronomiczną i zakładanie na szeroką skalę poletek doświadczalnych i gospodarstw przykładowych przeprowadzać systematyczną akcję pouczającą i, co najważniejsze, ogłaszać wyniki z tychże doświadczeń.</u>
          <u xml:id="u-29.40" who="#MieczysławPorzuczek">Przyznam, że trudno zrozumieć, czym kieruje się Ministerstwo Rolnictwa od wielu lat w przydziałach nawozów sztucznych dla woj. olsztyńskiego i innych zaniedbanych województw. A zatem, jeśli w roku 1955–1956 średnia w kraju wynosiła w czystym składniku razem 33,9 kg na ha, to Olsztyńskie otrzymywało tylko 19,9 kg, to znaczy 6,3 kg nawozów azotowych, 4,6 kg fosforowych, 9 kg potasowych i 8,2 kg wapna nawozowego. Pod tym względem Olsztyńskie było i jest poważnie upośledzone, zajmując w skali krajowej przedostatnie miejsce. To samo zjawisko obserwujemy i w roku bieżącym. Dzieje się to w okresie, kiedy na Warmii i Mazurach obszar uprawy na skutek likwidacji odłogów i ugorów, dalszego osadnictwa i repatriacji — wzrasta w roku bieżącym o 11.600 ha.</u>
          <u xml:id="u-29.41" who="#MieczysławPorzuczek">Dla uniknięcia tych braków, oraz stworzenia podstaw do określenia niezbędnych dla danej gleby dawek nawozów sztucznych i wapna nawozowego, należy jeszcze w roku bieżącym uzupełnić sieć stacji chemiczno-rolniczych, tak aby na terenie każdego województwa taka stacja działała, aby pod koniec pięciolatki dostarczyć rolnictwu szczegółowe mapy zasobności gleby w dostępne dla roślin składniki pokarmowe, które winny być podstawą do poradnictwa stosowania nawozów pomocniczych oraz planowania zaopatrzenia rolnictwa w ten niezbędny środek produkcyjny.</u>
          <u xml:id="u-29.42" who="#MieczysławPorzuczek">Reasumując powyższe trzeba stwierdzić, że dla osiągnięcia skutecznego postępu produkcji rolniczej w najbliższych latach należy:</u>
          <u xml:id="u-29.43" who="#MieczysławPorzuczek">1) poprawić radykalnie zaopatrzenie rolnictwa w nawozy sztuczne, co najmniej do poziomu 75–80 kg na 1 ha użytków rolnych;</u>
          <u xml:id="u-29.44" who="#MieczysławPorzuczek">2) zapewnić rolnictwu niezbędną ilość wapna nawozowego — około 2 mln ton na 1960 rok;</u>
          <u xml:id="u-29.45" who="#MieczysławPorzuczek">3) do planów pracy instruktorów rolnych wprowadzić zagadnienie gospodarki nawozami sztucznymi i własnymi w gospodarstwie, ze szczególnym uwzględnieniem gromadzenia kompostu;</u>
          <u xml:id="u-29.46" who="#MieczysławPorzuczek">4) zbadać przyczyny słabych wyników nawożenia mineralnego w PGR-ach, mimo ze mają one znaczne ilości nawozów sztucznych;</u>
          <u xml:id="u-29.47" who="#MieczysławPorzuczek">5) zwiększyć zgodnie z zapotrzebowaniem przydział nawozów sztucznych dla woj. olsztyńskiego i innych województw zaniedbanych w tej materii.</u>
          <u xml:id="u-29.48" who="#MieczysławPorzuczek">Ostatnia sprawa — bardzo krótko — dotyczy elektryfikacji wsi. Wprawdzie po wyzwoleniu zrobiliśmy pewien krok naprzód w elektryfikacji wsi, bowiem z 1.263 wsi w 1938 r., co stanowiło zaledwie 3,1%, osiągnęliśmy w ubiegłym roku 16.058 wsi, czyli 40%, niemniej jednak braki w tej dziedzinie są nadal poważne, a zapotrzebowanie z dnia na dzień rośnie. Te ogólne liczby nie dają prawdziwego pojęcia o stanie faktycznym, ponieważ na Ziemiach Zachodnich stopień elektryfikacji był znacznie wyższy aniżeli w innych województwach naszego kraju. Tam z dobrodziejstwa energii elektrycznej korzysta większy procent wsi.</u>
          <u xml:id="u-29.49" who="#MieczysławPorzuczek">Wobec takiej sytuacji należy dążyć do przyśpieszenia elektryfikacji wsi w województwach centralnych, a z drugiej strony nie można opóźnić elektryfikacji Ziem Zachodnich, gdyż to oznaczałoby cofanie się w rozwoju kultury i postępu na tych terenach.</u>
          <u xml:id="u-29.50" who="#MieczysławPorzuczek">Według danych GUS w okresie od 1949 do 1956 r., tj. w okresie siedmiu lat, zelektryfikowano w Polsce 4.602 wsie. W roku bieżącym plan zakłada elektryfikację dalszych 1.300 wsi.</u>
          <u xml:id="u-29.51" who="#MieczysławPorzuczek">Biorąc pod uwagę, że średnia ilość zagród we wsiach elektryfikowanych wynosi 62 zagrody, to w roku bieżącym otrzyma światło dalszych 80.600 zagród. Niezależnie od tego około 500 wsi przeprowadza elektryfikację „na dziko”, bez zezwolenia władz. Chłopi w wymienionych wsiach nie liczą się często z kosztami. W jednej tylko wsi Małe Bałówki w pow. Nowe Miasto 30 rolników już wydatkowało wiosną br. na elektryfikację 160 tys. zł, podczas gdy kosztorys opiewa na 420 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-29.52" who="#MieczysławPorzuczek">Mimo tak poważnych kosztów pęd do elektryfikacji wsi jest bardzo poważny. Żywiołowo powstają dalsze komitety elektryfikacyjne, głównie z inicjatywy kółek rolniczych. Jakkolwiek plan elektryfikacji na rok bieżący, wynoszący 1.300 wsi, nie jest zbyt wysoki, to mimo to jest on poważnie zagrożony. Już dziś Centralny Zarząd Elektryfikacji Rolnictwa sygnalizuje o braku około 15 tys. m3 słupów energetycznych, zarysowuje się brak przewodów stalowych i stalowo-aluminiowych. Zachodzi również bardzo pilna potrzeba dostarczenia dla CZER 2 tys. ton żelaza zbrojeniowego na produkcję szczudeł.</u>
          <u xml:id="u-29.53" who="#MieczysławPorzuczek">Również w 1958 r. CZER chcąc wykonać zadanie, musi otrzymać około 10 tys. ton żelaza zbrojeniowego, w przeciwnym bowiem razie wykonanie Planu 5-letniego w tej dziedzinie może być poważnie zagrożone. Bardzo poważnie już dziś zarysowuje się brak przewodów instalacyjnych, zagraża to niewykonaniem sieci na poważnej przestrzeni. Znaczny brak notuje się w przydziale izolatorów porcelanowych, bowiem na 36 tys. sztuk ujętych w planie I kwartału przydzielono tylko 11 tys. sztuk dla CZER.</u>
          <u xml:id="u-29.54" who="#MieczysławPorzuczek">Biorąc pod uwagę, że plan elektryfikacji z każdym rokiem wzrasta, bowiem w 1958 r. ma objąć 1.623 wsi, a w 1960 r. już 2.382 wsie, to już dziś zachodzi bardzo paląca potrzeba przygotowania się do zabezpieczenia materiałowego.</u>
          <u xml:id="u-29.55" who="#MieczysławPorzuczek">Wiadomo, że każde opóźnienie przydziału materiału poważnie komplikuje sprawę, a ludzie zatrudnieni przy elektryfikacji pozostają bez zajęcia.</u>
          <u xml:id="u-29.56" who="#MieczysławPorzuczek">Ażeby wykonać zadanie bieżącego roku w zakresie elektryfikacji, nasuwają się następujące uwagi:</u>
          <u xml:id="u-29.57" who="#MieczysławPorzuczek">1) będzie dobrze, jeśli Ministerstwo Rolnictwa, mimo obiektywnych trudności, mimo nadmiernego wyrębu lasów zrealizuje zadanie I kwartału i, powiedzmy sobie, zadania bieżącego roku w przydziale słupów. Sądzę, że czas tu pomyśleć o materiałach zastępczych, np. o słupach betonowych. Należy w razie koniecznej potrzeby wykorzystać nawet możliwości importu słupów np. z Finlandii;</u>
          <u xml:id="u-29.58" who="#MieczysławPorzuczek">2) udzielić pomocy w postaci długoterminowego kredytu dla tych wsi, które elektryfikację wykonują sposobem gospodarskim, oraz zabezpieczyć im materiały instalacyjne;</u>
          <u xml:id="u-29.59" who="#MieczysławPorzuczek">3) zobowiązać zakłady przemysłowe podległe zainteresowanym resortom do pełnej realizacji zamówień na materiały niezbędne do wykonania planu elektryfikacji bieżącego roku.</u>
          <u xml:id="u-29.60" who="#MieczysławPorzuczek">Wysoki Sejmie! Oto niektóre tylko, moim zdaniem ważne zadania, w których realizacji zdecydowanej pomocy od Sejmu i Rządu oczekuje nasza polska wieś.</u>
          <u xml:id="u-29.61" who="#MieczysławPorzuczek">Od rzetelnej ich realizacji i głębokiego zrozumienia potrzeb wsi zależy w bardzo poważnej mierze wykonanie Narodowego Planu Gospodarczego w roku bieżącym oraz wytycznych Komitetu Centralnego PZPR i Naczelnego Komitetu ZSL.</u>
          <u xml:id="u-29.62" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Januszowi Fudalejowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#JanuszFudalej">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Chciałbym w części swojego przemówienia, jako młody poseł, może w sposób nie tak przygotowany analitycznie czy gospodarczo, podzielić się z Wami tym, co z dotychczasowych prac komisji, z analizy naszego budżetu i planu gospodarczego uważam za niezbędne.</u>
          <u xml:id="u-31.1" who="#JanuszFudalej">Znajomość spraw, o których chcę mówić, wynika u mnie: z powiązania zawodowego, z rozeznania sytuacji w moim rejonie, z przebiegu dotychczasowej pracy poselskiej.</u>
          <u xml:id="u-31.2" who="#JanuszFudalej">Jako hutnik chciałbym tutaj ustosunkować się do głosów, które w ostatnim okresie czy to w prasie, czy w wypowiedziach, a częściowo nawet w dotychczasowym przebiegu dyskusji, stwierdzały niesłuszność dalszego rozwijania przemysłu ciężkiego, wypowiadały się raczej za koniecznością pewnego zahamowania rozwoju przemysłu ciężkiego, szczególnie hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-31.3" who="#JanuszFudalej">Nie wciągając do dyskusji szeregu głębszych momentów, chciałbym jedynie wskazać na podstawowe rzeczy, stwierdzające niesłuszność tego rodzaju teorii — co jest chyba bardzo proste do udowodnienia, a na co wskazuje fakt szybkiego wzrostu produkcji stali na całym świecie i zamierzeń w tym kierunku. Jednocześnie jeżeli weźmie się pod uwagę spostrzeżenia na ten temat z przebiegu obrad komisji sejmowych, to na samej tylko Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa mieliśmy możność stwierdzić, że szybszy rozwój górnictwa, chemii czy budownictwa uzależniony jest od zwiększenia produkcji stali. A jeżeli tak, to niekonsekwencją chyba byłoby jednocześnie mówić o tym, że możemy sobie pozwolić na jakieś zahamowanie rozwoju hutnictwa.</u>
          <u xml:id="u-31.4" who="#JanuszFudalej">Drugim dowodem, który świadczy o tym, że nie możemy stosować takiej teorii w naszej praktyce gospodarczej, jest fakt, że nakłady, które włożyliśmy do tej pory szczególnie w przemyśle ciężkim w hutnictwo, mogą w najbliższych latach być bardzo szybko zamortyzowane ogromnym rentownym wzrostem produkcji. Jest to możliwe dzięki posiadanym rezerwom maszynowym, urządzeniowym, a jednocześnie dzięki potężnemu czynnikowi, jakim są posiadane przez hutnictwo rezerwy kadrowe, tak personelu inżynieryjno-technicznego, jak też kadry starych fachowców, i młodych, po zasadniczych szkołach hutniczych. I chyba byłoby dużym błędem nie widzieć tych olbrzymich możliwości i konieczności wykorzystania tego naszego zasobu urządzeń oraz ludzi i negować potrzeby uzupełniającego, ale słusznego rozwoju przemysłu ciężkiego w najbliższym okresie.</u>
          <u xml:id="u-31.5" who="#JanuszFudalej">Rozumiem, że może nie być warunków w tej chwili do stawiania postulatu dodatkowego rozwoju hutnictwa czy przemysłu maszynowego w bieżącym, tegorocznym planie czy budżecie, ale tym niemniej uważam, że przy opracowywaniu najbliższych planów ten kierunek powinien być uwzględniony przez Rząd.</u>
          <u xml:id="u-31.6" who="#JanuszFudalej">Moje dalsze uwagi i wnioski chciałbym poświęcić powiązaniu budżetu z sytuacją w terenie.</u>
          <u xml:id="u-31.7" who="#JanuszFudalej">Jak wskazywał na to przebieg tegorocznych obrad Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz innych komisji — istnieją u nas duże rozbieżności sytuacji gospodarczej i komunalnej poszczególnych województw. Wyrazem tego był chociażby głos jednego z posłów przedstawiający sprawę województw bardziej zacofanych gospodarczo i dotacji na te województwa z budżetu — a dotacji na województwa bardziej gospodarczo rozwinięte.</u>
          <u xml:id="u-31.8" who="#JanuszFudalej">Uważam za stosowne wskazać — o czym już była mowa na Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — że przy następnym opracowywaniu projektu planu i budżetu winien być wzięty pod uwagę w większym stopniu istniejący stan obecny województw, a szczególnie województw gospodarczo i komunalnie zacofanych. Do tego celu niezbędne będzie przeprowadzenie dokładniejszej analizy lokalnych warunków i czynników gwarantujących najszybszy rozwój danego terenu.</u>
          <u xml:id="u-31.9" who="#JanuszFudalej">Kielecczyzna na przykład, którą reprezentuję, ma bardzo poważne możliwości wykorzystania rozpoznanych już bogactw w postaci surowców mineralnych, jak też jednocześnie zachodzi tam konieczność zwiększenia, a właściwie przyśpieszenia dalszych badań geologicznych, szczególnie w rejonie gór Świętokrzyskich, które stanowią według wstępnych rozeznań tereny bardzo poważnych bogactw naturalnych. Zachodzi też konieczność uwzględniania innych możliwości rozwojowych, jak np. w wypadku tak zacofanego gospodarczo i komunalnie województwa, jakim jest kieleckie, spotęgowana zresztą potrzebami terenów przyczółkowych — przez szybkie i realne uwzględnienie planowanych zakładów w większym niż dotychczas stopniu, jak np. rozbudowa sieci komunikacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-31.10" who="#JanuszFudalej">Zdajemy sobie sprawę z problemu komunikacji kolejowej u nas w ogóle, nie zawsze jednak może bierzemy pod uwagę ekonomikę jej rozwoju. Uwzględniamy niektóre nieduże odcinki, które, jak na przykład część odcinków planowanej w przyszłości linii Kielce-Ostrowiec, czy przekucie kilku kilometrów linii kolejek wąskotorowych w rejonie Opatowa-Łagowa, mogą przynieść olbrzymie korzyści w aktywizacji gospodarczej tego terenu. Wskutek braku połączeń komunikacyjnych istnieją przecież olbrzymie rezerwy unieruchomionych towarów w produktach rolnych, warzywach, owocach, w kopalniach, a nawet w produkcji tak deficytowych materiałów jak cegła, której nie można wywozić z cegielni oderwanych od komunikacyjnych połączeń z woj. kieleckiego. Dla przykładu wymienię takie choćby, jak Wiślica, Kazimierza Wielka, Raków, Podkanów.</u>
          <u xml:id="u-31.11" who="#JanuszFudalej">W sprawach komunikacji, szczególnie dróg, można by mówić dużo, ale chciałbym skonkretyzować to w ramach dwóch tylko wniosków.</u>
          <u xml:id="u-31.12" who="#JanuszFudalej">Pierwszy dotyczy motoryzacji; jest to głos załóg PKS, które sugerują, ażeby resort komunikacji jeszcze w toku realizacji tegorocznego planu i budżetu zastanowił się nad słusznością i możliwością powiększenia środków na remonty i konserwację dróg, szczególnie na trasach samochodowych, nawet kosztem zmniejszenia nakładów na utrzymanie i remonty taboru samochodowego; koszty te są obecnie bardzo wygórowane.</u>
          <u xml:id="u-31.13" who="#JanuszFudalej">Drugi mój wniosek zmierza do zwrócenia uwagi na konieczność zwiększenia finansowych środków interwencyjnych na roboty drogowe, którym zwykle łatwiej zapewnić zaplecze materiałowe i które mogą przyczynić się do rozładowania lokalnych źródeł bezrobocia. Przez trafny wybór odcinków nowych dróg można jednocześnie wpłynąć na aktywizację gospodarczą szeregu miejscowości, a nawet okolic — przez otwarcie im łączności z całym krajem.</u>
          <u xml:id="u-31.14" who="#JanuszFudalej">Mówiąc o budżecie i planie terenowym pragnąłbym jeszcze wskazać na bardzo tani, a jednocześnie efektywny czynnik aktywizacji zacofanych gospodarczo rejonów, jakim może się stać eksploatacja bogactw kulturalno-turystycznych. Pisze się i mówi ostatnio bardzo dużo na ten temat, chodzi jednak o to, aby kompetentne resorty, a w szczególności chyba resort kultury, naprawdę mocniej zainteresowały się planowym uruchomieniem tych bogactw naturalnych naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.15" who="#JanuszFudalej">Na przykład sprawa większego zainteresowania się Sandomierzem i kilkoma pomniejszymi punktami w rejonie świętokrzyskim.</u>
          <u xml:id="u-31.16" who="#JanuszFudalej">Godne uwagi jest również podkreślenie bardzo ważnych wartości, jakie kry ją pod tym względem zabytki techniki hutniczej w rejonie staropolskim. Zabytki te, wzbogacane obecnie rewelacyjnymi wręcz odkryciami pieców hutniczych z okresu rzymskiego, mogą stanowić, przy skromnych, minimalnych nakładach konserwatorskich i szerokiej popularyzacji, obiekty o światowym zainteresowaniu turystycznym, a więc mogą się stać wspólnie z wymienionym już przeze mnie Sandomierzem oraz pięknem Łysogór poważnym źródłem przychodu dewiz dla naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-31.17" who="#JanuszFudalej">Nie chcąc wracać do poruszanej już sprawy budownictwa mieszkaniowego, pozwolę sobie jedynie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na kilka szczegółów, które może nie decydująco, ale w pewnym stopniu mogą wpłynąć na rozwój tego budownictwa, a szczególnie budownictwa domków indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-31.18" who="#JanuszFudalej">Zwiększone kredyty na ten cel przyjmuje całe społeczeństwo z powszechną aprobatą, a inicjatywa wielu zakładów idzie naprzeciw temu celowi w postaci uruchamiania i rozszerzania produkcji ubocznej materiałów budowlanych. W moim, na przykład, zakładzie obok produkcji cegły żużlowej i pustaków z żużla robotnicy rozpoczynają w bieżącym roku — ze środków funduszu zakładowego i pożyczek państwowych — budowę około 40 domków z żużla, wykonywanych z tego materiału wprost na placu budowy. Potrzeba nam do rozwoju tej akcji pomocy i szczerej współpracy Instytutu Techniki Budowlanej oraz służby architektonicznej.</u>
          <u xml:id="u-31.19" who="#JanuszFudalej">Dlatego z tej trybuny apeluję do kolegów z Instytutu, aby z dziedziny prac nad wielkimi badaniami i problemami naszego budownictwa zniżyli się do nieco mniejszych, jakim jest np. istotna obecnie bardzo sprawa budownictwa z zastępczych materiałów, a szczególnie żużlu, z pominięciem cegły. Chodzi konkretnie o pomoc we wskazaniu najlepszych rozwiązań technologii wiązania żużlu i zapewnieniu odpowiedniej wytrzymałości oraz ciepłoty tak budowanych mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-31.20" who="#JanuszFudalej">Apeluję do naszych architektów o umożliwienie klasie robotniczej i całemu społeczeństwu korzystania z poważnego dorobku naszej architektury w formie jak najszybszego opracowania chociażby kilku projektów typowych na domki jednorodzinne. Chodzi mi nie o konkursowe i wystawowe rozwiązanie, ale o praktyczną możliwość nabycia przez przeciętnego obywatela, np. w sklepie księgarskim, wybranego przez siebie z katalogu projektu domku jednorodzinnego, który potrzebowałby jedynie zatwierdzenia szczegółowej lokalizacji.</u>
          <u xml:id="u-31.21" who="#JanuszFudalej">Do resortu finansów mam dwa wnioski w sprawach kredytowania budownictwa indywidualnego. Pierwszy — to prośba o przeanalizowanie słuszności warunku udzielania pożyczki tylko tym, którzy mają w pełni uregulowane stosunki hipoteczne na działkach planowanych pod budowę. Jest faktem, że w naszej sytuacji budownictwa indywidualnego wielu ludzi nie posiada tych aktów hipotecznych, a to hamuje ich kredytowanie w indywidualnym budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-31.22" who="#JanuszFudalej">Drugi wniosek dotyczy konieczności zrewidowania zbyt sztywnej postawy banków w interpretowaniu przepisów o pożyczkach w dwóch ratach, w ten sposób, że jakoby nie można ich absolutnie podzielić na okres stanu surowego i wykończenia. Praktycznie trudno jest obecnie budującemu się rozpocząć i zakończyć w jednym roku budowę domku. Z tego powodu zamrażamy kredyty na budownictwo indywidualne i niepotrzebnie zmniejszamy ilość rozpoczynających budowę.</u>
          <u xml:id="u-31.23" who="#JanuszFudalej">Obecnie wypada mi przejść do trudniejszej dziedziny doświadczeń związanych z tegorocznym projektem budżetu i planu — do krótkiego stosunkowo okresu mojej działalności poselskiej i związanych z tym spostrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-31.24" who="#JanuszFudalej">Nie są to na pewno doświadczenia wystarczające do dzielenia się nimi ze starszymi obywatelami posłami, są one na pewno w dużej mierze subiektywne i indywidualne. Uważam jednak za słuszne i celowe podzielić się nimi z kolegami, ponieważ sądzę, że wymiana uwag i doświadczeń na temat naszej pracy poselskiej w bieżącej kadencji będzie mocno rzutować na dalsze układanie planu i budżetu, a chyba również i na fakt o niemałym znaczeniu dla uchwalanego obecnie budżetu i planu na rok 1957. A fakt ten — to realizacja tego budżetu. Możemy mieć takie lub inne uwagi szczegółowe do przedstawionego Wysokiemu Sejmowi projektu budżetu i planu, ale mamy też na pewno równocześnie mocne przekonanie, że jest to budżet i plan lepiej opracowany niż w latach ubiegłych, głębiej przeanalizowany przez komisje sejmowe, realny, całkowicie słuszny, bo odpowiada zarówno naszym możliwościom, jak też ustalonym na VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej kierunkom rozwoju gospodarczego naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-31.25" who="#JanuszFudalej">Pozytywne zdanie o tegorocznym planie wypowiada obecnie klasa robotnicza wielu zakładów przemysłowych na zebraniach, spotkaniach i naradach, zaznajamiających załogi zakładów z naszą sytuacją gospodarczą i najbliższymi zamierzeniami oraz zadaniami. Na tych spotkaniach utwierdziłem się w przekonaniu, że w realizacji zadań tegorocznego planu możemy liczyć na tak podstawową siłę, jaką stanowić będzie wzrost wydajności pracy klasy robotniczej, realizowany dzięki wzrastającej dyscyplinie pracy i wyrażony w codziennym czynie produkcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-31.26" who="#JanuszFudalej">Co to ma jednak — ktoś by zapytał — wspólnego z doświadczeniami czysto poselskimi?</u>
          <u xml:id="u-31.27" who="#JanuszFudalej">Otóż uważam, że bardzo dużo z tego, co uznano za słuszne i pilne, umieszczone w budżecie i planie po stronie nakładów wymaga już obecnie wniosków i wysiłków również poselskich, aby w końcu roku z cyfr powstały realne fakty — fakty rozwoju i poprawy naszej sytuacji gospodarczej, komunalnej i wszystkich innych gałęzi.</u>
          <u xml:id="u-31.28" who="#JanuszFudalej">Znamy przecież wszyscy przykre doświadczenia niewykorzystywania w ubiegłym okresie planowanych nakładów na budowy ważne — na budownictwo mieszkaniowe, budowę ośrodków zdrowia, czy budowę szkół.</u>
          <u xml:id="u-31.29" who="#JanuszFudalej">Dlatego uważam za bardzo ważne i pilne przypomnienie naszej roli nie tylko w analizie budżetu i planu, ale także w ich pełnej, prawidłowej realizacji.</u>
          <u xml:id="u-31.30" who="#JanuszFudalej">Poza tym widzę konieczność wzmocnienia naszego udziału poselskiego w pomocy dla rad narodowych nad prawidłowym przebiegiem realizacji budżetów terenowych. Widzę również bardzo poważny wpływ postawy i działalności posłów w swoim środowisku zamieszkania oraz na terenie swej pracy.</u>
          <u xml:id="u-31.31" who="#JanuszFudalej">Ludzie chcą wiedzieć prawdę o naszej sytuacji gospodarczej, a zapoznani z nią, uzbrajają się w większą siłę do wypełniania codziennych zadań.</u>
          <u xml:id="u-31.32" who="#JanuszFudalej">Kilka dni temu miałem przykład potwierdzenia tego, co w tej chwili mówię. Wynikła konieczność rozmowy z naszymi stalownikami na temat pracy świątecznej w niedzielę i poniedziałek. Trzeba powiedzieć, że przeprowadzono tę rozmowę w ten sposób, iż pokazano całą prawdę o naszej sytuacji i potrzebach gospodarczych. Dato to taki rezultat, że frekwencja w pracy w dni świąteczne była jak nigdy — stuprocentowa.</u>
          <u xml:id="u-31.33" who="#JanuszFudalej">Uważam, że nasza rola w realizacji tegorocznego planu i budżetu będzie szczególnie doniosła dzięki systematycznej i słusznej działalności komisji sejmowych. Dużo zależeć będzie pod tym względem od tego, jak kierownicy resortów w praktycznej działalności ustosunkują się do tych wszystkich uwag i wniosków, które wynikały w dyskusji na komisjach.</u>
          <u xml:id="u-31.34" who="#JanuszFudalej">Z dotychczasowych własnych spostrzeżeń, a szczególnie z jednego przykładu, jaki dał Minister Przemysłu Chemicznego, ob. Radliński, odpowiadając na skromne, nawet może nieistotne uwagi pisemnie — jestem zdania, że kierownicy zrozumieli i porozumieją się w przyszłości z nami co do potrzeb pracy komisji. Jestem przekonany, że dalsza praca komisji sejmowych może i powinna potoczyć się tak, aby dać praktyczny, najlepszy wyraz wspólnego wysiłku nas wszystkich w pracy nie tylko nad słusznym planowaniem i uchwalaniem, ale również pomyślnym przebiegiem wykonania tegorocznego planu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam 15-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#CzesławWycech">Po przerwie będzie przemawiał poseł Zygmunt Kluza.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 40 do godz. 12 min. 15.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#ZenonKliszko">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#ZenonKliszko">Głos ma poseł Zygmunt Kluza.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#ZygmuntKluza">Wysoki Sejmie, Obywatelu Marszałku! Komisja sejmowa Handlu Zagranicznego przy omawianiu budżetu Ministerstwa Handlu Zagranicznego na rok 1957, po wyczerpującym naświetleniu przez ob. Ministra Trąmpczyńskiego sytuacji płatniczej w obrocie towarowo-dewizowym, postanowiła zwrócić uwagę zainteresowanym resortom na narastające niebezpieczeństwo pogłębiania niedoboru płatniczego na skutek szeregu czynników:</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#ZygmuntKluza">1) Jak wiemy, w ostatnim czasie wzrasta poważnie import inwestycyjny dla produkcji materiałów budowlanych, w celu przełamania braku w bilansie pokrycia materiałowego dla zaplanowanego budownictwa miast i wsi, a równocześnie łączy się z tym ograniczenie eksportu cementu, jak również większe zużycie węgla dla wyrobu cementu.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#ZygmuntKluza">2) Dalsza konieczność rozbudowy hutnictwa mimo to, że już obecnie krajowa baza surowcowa poważnie nie nadąża za zaspokojeniem potrzeb. Oznacza to poważny wzrost importu rudy żelaza i innych surowców hutniczych.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#ZygmuntKluza">3) Dalszy wzrost importu surowców dla przemysłu drobnego i lekkiego, np. bawełny, oraz poważny niedobór eksportu tkanin bawełnianych.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#ZygmuntKluza">4) Konieczność zmniejszenia eksportu statków i użycie ich do własnych celów, mimo że 80% potrzebnych materiałów do budowy statków importujemy.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#ZygmuntKluza">5) Dalszy wzrost importu środków konsumpcji, maszyn rolniczych i wielu innych. Wysiłki Rządu, zmierzające do poprawienia tej sytuacji, są bardzo daleko idące i nakładają na poszczególne resorty poważne obowiązki zwiększenia eksportu maszyn i urządzeń, a równocześnie ograniczają import maszynowo inwestycyjny do najpotrzebniejszego.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#ZygmuntKluza">Ostatnio zawarta umowa z Niemiecką Republiką Demokratyczną w ramach długoterminowego kredytu na sumę 400 mln rubli jest wyraźnym dowodem tego, że inwestycje winny być celowo i natychmiastowo wykorzystywane. Przez zawarcie tej umowy zostanie szybko rozbudowane nasze kopalnictwo węgla brunatnego, a z tym związana jest rozbudowa zakładów energetycznych oraz duże oszczędności węgla kamiennego. Niepoślednią rolę w poprawie tej sytuacji ma resort maszynowy, który winien z całą energią przystąpić do realizacji założeń planu eksportu z równoległym wprowadzaniem postępu technicznego, podnoszeniem jakości produkcji oraz bezwzględnym dotrzymywaniem terminów.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#ZygmuntKluza">Rozwój eksportu i urządzeń wymaga nowego ustawienia organizacyjnego oraz konieczności posiadania części zapasowych. Wymaga również wciągnięcia przedstawicieli zakładów produkcyjnych do pertraktacji i podpisywania kontraktów eksportowych wspólnie z delegatami Ministerstwa Handlu Zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#ZygmuntKluza">Nie należy zapominać o tym, że jeżeli zachodzi konieczność przestawienia się przemysłu, to winien on mieć na uwadze taką produkcję, na którą jest zagwarantowany długofalowy popyt na rynkach zagranicznych oraz za którą osiąga się maksymalne ceny. Nie należy uruchamiać takiej produkcji, na którą nie ma nabywców za granicą, jak również i w kraju.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#ZygmuntKluza">To samo dotyczy importu inwestycyjnego. Zainteresowane resorty winny ściśle przestrzegać zasady, że sprowadzać należy najnowsze urządzenia i najbardziej ekonomiczne w produkcji. Import inwestycyjny musi być powiązany z budownictwem inwestycyjnym, tak by sprowadzane urządzenia były możliwie szybko oddawane do produkcji. Niestety, kontrola planu importu inwestycyjnego wykazała duże niedociągnięcia na tym odcinku. W zgłoszonych planach importu był cały szereg pozycji maszyn i urządzeń, które produkuje się w kraju, lub które mogą być w zupełności zastąpione przez produkcję krajową, a nawet przez urządzenia i maszyny znajdujące się w remanentach do upłynnienia — na łączną sumę ponad 4 mln rubli. Same resorty wycofały z planów maszyny i urządzenia na łączną sumę prawie 4 mln rubli, nie podając centralom Ministerstwa Handlu Zagranicznego przyczyn rezygnacji. Zaszła zatem konieczność na skutek niedoboru płatniczego w Ministerstwie Handlu Zagranicznego zwrócenia planów importu do ponownego przeanalizowania i inwestorzy wycofali z planów maszyny i urządzenia na łączną sumę dodatkowo jeszcze ponad 100 mln złotych.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#ZygmuntKluza">Zasadniczą przyczyną tego stanu jest słaba znajomość możliwości produkcji w kraju (brak katalogów produkcji krajowej). Brak katalogów można by zastąpić przez odpowiednio dobrą konsultację resortów; konsultacja ta winna odbywać się przy założeniach inwestycyjnych, a nie w wypadku, gdy zabraknie limitów dewizowych na zakup.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#ZygmuntKluza">Brak należytej współpracy Ministerstwa Handlu Zagranicznego z poszczególnymi resortami, które nierzadko jeszcze traktują Ministerstwo Handlu Zagranicznego jako instytucję usługowo-wykonawczą, i to — jak się wyraził jeden z poważnych kierowników placówki Ministerstwa Handlu Zagranicznego — pracującą metodą straży przeciwpożarowej, a nie jako jedno z naczelnych ogniw organizmu państwowego.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#ZygmuntKluza">Bardzo często resorty niedostatecznie precyzują swoje pozycje pod względem technicznym, lub zgłaszają je bardzo późno, co w znacznym stopniu utrudnia pracę.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#ZygmuntKluza">Zdaniem Komisji należałoby całkowicie zaprzestać importu dokumentacji budowlano-wykonawczej, gdyż w kraju są możliwości wykonawcze przez odpowiednie zorganizowanie biur. Unikać zawierania umów ramowo-orientacyjnych, gdyż tego rodzaju umowy są najbardziej niekorzystne, ciągną się od 1948 r. i nie są jeszcze ostatecznie rozliczone.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#ZygmuntKluza">Zdaniem Komisji należy najpierw mieć dostatecznie jasno sprecyzowane stanowisko, co importować, ściągnąć oferty, przekonsultować z dostawcami i naszymi specjalistami, a dopiero potem zawrzeć umowę.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#ZygmuntKluza">Zdaniem Komisji należy również ograniczyć ilość osób wyjeżdżających w celach handlowych, jako reprezentanci, a umożliwić wyjazd specjalistom, których wyjazd eliminowałby pewne dodatkowe koszty w przyszłości, np. przyjazd instruktorów lub monterów.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#ZygmuntKluza">Oddzielnie należy omówić sprawę personalną i organizacyjną Ministerstwa Handlu Zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#ZygmuntKluza">Jeżeli chodzi o organizację, przytoczę taki fakt. Nie może istnieć taki system, jak dotychczas, np. na odcinku zaopatrzenia w rudy. Obecnie sprawą zaopatrzenia w rudy naszego hutnictwa zajmuje się 110 pracowników umysłowych, rozmieszczonych po takich punktach jak — CHZ „Centrozaip”, Biuro Dostaw Rud Zagranicznych Ministerstwa Handlu, Wydział Rud i Żelazostopów CZZMH, wydziały branżowe centralnych zarządów przemysłowych, delegatura Centrali Zaopatrzenia Ministerstwa Handlu w Warszawie i Centralna Służba Dyspozytorska Ministerstwa Handlu.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#ZygmuntKluza">Rzecz jasna, że jeżeli każda sprawa musi przejść przez te wszystkie komórki, to nie jest to operatywne załatwienie sprawy.</u>
          <u xml:id="u-34.19" who="#ZygmuntKluza">Jeżeli chodzi o obsadę personalną, stwierdzamy, że w Ministerstwie Handlu Zagranicznego potrzebni są jako doradcy ludzie posiadający wyższe wykształcenie techniczne w różnych kierunkach specjalizacji. Należałoby zatem pomyśleć o przeszkoleniu pewnej ilości inżynierów pod względem ekonomiczno-handlowym i powierzyć im odpowiednie odcinki pracy w Ministerstwie Handlu Zagranicznego, a przez to uniknie się podwajania stanowisk i istniejących paradoksów powodujących niezadowolenie, gdyż obecnie są fakty, że doradca zarabia znacznie więcej niż naczelnik wydziału, któremu dany doradca podlega.</u>
          <u xml:id="u-34.20" who="#ZygmuntKluza">Reasumując, sejmowa Komisja Handlu Zagranicznego zwraca uwagę, że należy bezwzględnie wzmóc walkę z marnotrawstwem surowców importowanych, dokonać analizy asortymentowej surowców np. włókienniczych, kauczuku itd., przyśpieszyć poprawę produkcji eksportowej w rolnictwie i wzmóc rolniczą masę towarową handlu, gdyż w ub. roku był poważny niedobór eksportowy na tym odcinku.</u>
          <u xml:id="u-34.21" who="#ZygmuntKluza">Musimy sobie wszyscy zdawać sprawę, że plany na odcinku handlu zagranicznego są bardzo napięte. Import musi wzrastać zarówno w zapotrzebowaniu na maszyny, surowce, jak i na środki konsumpcji dla ludności, ale musimy importowi temu przeciwstawić cały nasz potencjał eksportowy przemysłu i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-34.22" who="#ZygmuntKluza">Każdy zdrowo myślący obywatel wie, że poprawa naszej stopy życiowej będzie zależeć w znacznej mierze od naszej ofensywy eksportowej.</u>
          <u xml:id="u-34.23" who="#ZygmuntKluza">Z kolei zabiorze głos Minister Pracy i Opieki Społecznej ob. Stanisław Zawadzki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#StanisławZawadzki">Wysoki Sejmie! Wśród palących braków naszego systemu zabezpieczenia społecznego dzisiaj w opinii powszechnej Sejmu, Rządu, najszerszych mas narodu, pierwszy stopień pilności przyznawany jest jednomyślnie sprawie niedostatecznej wciąż wysokości rent i zaopatrzeń, a w szczególności sprawie wyrównania różnic w świadczeniach, przypadających rencistom „starego portfelu” w porównaniu z rencistami „portfelu nowego”.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#StanisławZawadzki">W ciągu bieżącej sesji Sejmu podejmowane były liczne wysiłki, m. in. przez sejmową Komisję Pracy i Spraw Socjalnych oraz specjalnie wyłonioną w tym celu podkomisję dla zbadania wszystkich możliwości wygospodarowania na te cele koniecznych kwot w tym jeszcze budżecie.</u>
          <u xml:id="u-35.2" who="#StanisławZawadzki">Prace te doprowadziły do ustalenia, że wobec napięcia naszego tegorocznego budżetu niezwłoczne przeznaczenie dalszych kwot na renty nie jest możliwe, zwłaszcza wobec szeroko utrwalonego przekonania co do absolutnej konieczności załatwiania z pierwszeństwem przed wszystkim — poprawy zasiłków dla rodzin wielodzietnych, poprawy pochłaniającej kwoty bardzo wysokiego rzędu, bo miliardowe.</u>
          <u xml:id="u-35.3" who="#StanisławZawadzki">Na tym tle faktycznym pragnąłbym Wysokiej Izbie przedstawić charakter i rozmiary podjętego w 1956 r. przez państwo i kontynuowanego w 1957 r. wysiłku, zmierzającego do poprawy naszego systemu rentowego i sytuacji materialnej rencistów, oraz charakterystyczne dane dotyczące dynamiki „starego portfelu” rentowego i szans jego likwidacji.</u>
          <u xml:id="u-35.4" who="#StanisławZawadzki">W 1956 r. — trzymam się kolejności chronologicznej — poprawa naszego systemu rentowego i sytuacji materialnej rencistów potoczyła się pięcioma torami:</u>
          <u xml:id="u-35.5" who="#StanisławZawadzki">1. Od maja 1956 r. przez „Kartę Nauczyciela” przesunęliśmy tę grupę pracowników z II kategorii zatrudnienia do I podnosząc jednocześnie pracownikom „starego portfelu” renty z tytułu własnej pracy o 160 zł miesięcznie, a renty wdowie o 100 zł miesięcznie.</u>
          <u xml:id="u-35.6" who="#StanisławZawadzki">2. Z dniem 1 lipca 1956 r. podniesiono minimum renty niepracujących rencistów „starego portfelu” z tytułu własnej pracy do 260 zł, wdowie zaś — do 180 zł. Jest to pozycja co do zasięgu i rozmiarów najpoważniejsza: objęto tutaj poprawą 370 tys. osób (co stanowi 48% ogółu rencistów tego rodzaju), wydatkując na ten cel 207.200 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-35.7" who="#StanisławZawadzki">3. W tym samym czasie, to jest z mocą od 1 lipca 1956 r.</u>
          <u xml:id="u-35.8" who="#StanisławZawadzki">a) podniesiono minimalną podstawę wymiaru renty dla rencistów „nowego portfelu” z 400 zł na 500 zł,</u>
          <u xml:id="u-35.9" who="#StanisławZawadzki">b) podwyższono procentowy wymiar rent niepracującym rencistom do 50% podstawy wymiaru,</u>
          <u xml:id="u-35.10" who="#StanisławZawadzki">c) przyznano dodatki od zarobków przewyższających 1.200 zł.</u>
          <u xml:id="u-35.11" who="#StanisławZawadzki">Ze zmian tych skorzystało 90 tys. osób, kosztem 74.500 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-35.12" who="#StanisławZawadzki">4–5. Doniosłe, choć drobniejsze ilościowo i kwotowo były w 1956 r. ostatnie dwie zmiany: przywrócenie 4 tysiącom osób emerytur utraconych w latach poprzednich wskutek weryfikacji, kosztem 7.600 tys. zł, oraz przesunięcie kilku tysięcy osób z drugiej kategorii do pierwszej kategorii zatrudnienia, przez rozszerzenie wykazu stanowisk szkodliwych dla zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-35.13" who="#StanisławZawadzki">Sumując, w 1956 r. państwo wydatkowało na podwyżki rent 328.800 tys. zł i z podwyżek tych skorzystało około pół miliona rencistów.</u>
          <u xml:id="u-35.14" who="#StanisławZawadzki">Podwyżki świadczeń rentowych zapoczątkowane w 1956 r. dają w 1957 r. wzmożone skutki finansowe i znacznie zwiększone kwotowo efekty.</u>
          <u xml:id="u-35.15" who="#StanisławZawadzki">W szczególności koszt realizacji przyznanych w 1956 r. zwiększonych świadczeń z „Karty Nauczyciela” przekracza w 1957 r. kwotę 121 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-35.16" who="#StanisławZawadzki">Środki konieczne na poprawę świadczeń dla rencistów „starego portfelu” dochodzą do 347 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-35.17" who="#StanisławZawadzki">Podwyższenie rent z dekretu o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym zwiększa wydatki państwa o 290 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-35.18" who="#StanisławZawadzki">Ze świadczeń kwotowo mniejszych zniesienie skutków weryfikacji powoduje w 1957 r. wydatek przekraczający 24 mln zł, a koszty dokonanego w 1956 r. rozszerzenia wykazu stanowisk szkodliwych dla zdrowia sięgają prawie tej samej sumy.</u>
          <u xml:id="u-35.19" who="#StanisławZawadzki">Nowym elementem w poprawie warunków bytowych rencistów w 1957 r. staje się podwyższenie rent inwalidów wojennych i wojskowych kosztem 190 mln zł, przeliczenie niektórych rent ze „starego portfelu” na renty z dekretu o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym — 104 mln zł, podwyższenie rent z „Karty Górnika” kosztem 92 mln zł i wreszcie podwyższenie zaopatrzeń ofiar wrogów ustroju demokratycznego Polski i uczestników ruchu podziemnego i partyzanckiego kosztem 30 min zł.</u>
          <u xml:id="u-35.20" who="#StanisławZawadzki">Ogółem skutki finansowe korzystnych dla rencistów zmian, bądź zapoczątkowanych już w 1956 r., bądź nowo wprowadzonych w 1957 r. — wymagały wygospodarowania 1.223 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-35.21" who="#StanisławZawadzki">Oznacza to, że od maja 1956 r. do końca 1957 r. fundusze przeznaczone na poprawę świadczeń rentowych przekroczyły ogółem 1.551 mln zł. Są to kwoty bardzo po ważne, zarówno w stosunku do całego budżetu rentowego (w 1956 r. — 3.529 mln zł), jak i w stosunku do obecnych możliwości państwa.</u>
          <u xml:id="u-35.22" who="#StanisławZawadzki">Jak z powyższego wynika, Rząd w trudnej sytuacji ekonomicznej kraju dokonał bardzo poważnego wysiłku w dziedzinie poprawy sytuacji materialnej rencistów. Jest to pierwszy krok, który nie rozwiązuje jeszcze tego trudnego problemu do końca, ale świadczy o wielkim wysiłku i zdecydowanym dążeniu Rządu do uregulowania tej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-35.23" who="#StanisławZawadzki">Główną przeszkodą do załatwienia tego problemu są trudności ekonomiczne i konieczność przestrzegania podstawowej zasady ekonomicznej — utrzymania równowagi rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-35.24" who="#StanisławZawadzki">Przechodzę do problemu „starego portfelu” rentowego i możliwości jego likwidacji.</u>
          <u xml:id="u-35.25" who="#StanisławZawadzki">Otworzyliśmy szereg dróg przejścia rencistów ze starego portfelu do nowego.</u>
          <u xml:id="u-35.26" who="#StanisławZawadzki">W listopadzie 1956 r. Sejm uchwalił przepis, na podstawie którego renciści „starego portfelu”, którzy przepracowali po wyzwoleniu kraju 10 lat, uzyskają samo przez się prawo do wymiaru renty według nowych zasad. W 1957 r. korzysta z tego postanowienia wedle szacunku około 20 tys. osób kosztem około 20 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-35.27" who="#StanisławZawadzki">Z tego powodu, że w myśl dekretu o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym prawo cło świadczeń z „nowego portfelu” przysługuje wszystkim dawnym rencistom, którzy przepracowali po 1 lipca 1954 r. 3 lata, w II półroczu 1957 r. uleganie przeniesieniu do „nowego portfelu” około 114 tys. osób kosztem 104 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-35.28" who="#StanisławZawadzki">W ten sposób „stary portfel” w roku bieżącym zmaleje o 134 tys. osób i stan rencistów objętych „starym portfelem” na koniec 1957 r. wyniesie 633 tys. osób, tj. około mniej niż w 1954 r.</u>
          <u xml:id="u-35.29" who="#StanisławZawadzki">Zrównanie rencistów „starego portfelu” z rencistami „nowego portfelu” polegałoby na tym, ażeby dawnym rencistom wymierzyć rentę według norm dekretowych, przy zastosowaniu jako podstawy wymiaru rzeczywistych zarobków urealnionych przy pomocy odpowiednich współczynników zamiennych. Koszt tego zrównania kształtuje się za pół roku 1957 na 545 min zł, w 1958 r. — na 1.024 mln zł, w latach następnych na kwoty nieco niższe. Jest to więc wydatek wysokiego rzędu, na który nas dziś nie stać. Jesteśmy świadomi tego, że głównym zadaniem, jakie stoi przed nami w zakresie rent, jest dalsza poprawa sytuacji materialnej rencistów „starego portfelu”.</u>
          <u xml:id="u-35.30" who="#StanisławZawadzki">Załatwienie tej sprawy jest uzależnione od naszych wspólnych wysiłków skierowanych na przekroczenie planów produkcyjnych, podniesienie na wyższy poziom dyscypliny płac, od obniżenia kosztów produkcji i administracji — od tych wszystkich rezerw, które tkwią w naszej gospodarce, od tego, w jakim stopniu potrafimy te rezerwy wygospodarować.</u>
          <u xml:id="u-35.31" who="#StanisławZawadzki">Problemy przyszłej reformy systemu rentowego są rozpatrywane w różnych wariantach i oceniane są wielostronnie, w szczególności w powiązaniu z ich skutkami nie tylko finansowymi, lecz i zatrudnieniowymi, tak aby poprawa naszych możliwości finansowych, otwierająca drogę do dalszego usuwania braków naszego systemu rentowego, zastała nas możliwie dobrze przygotowanymi.</u>
          <u xml:id="u-35.32" who="#StanisławZawadzki">W miarę powstawania warunków dla dokonywania zmian w kierunku poprawy będziemy informować Wysoką Izbę i sejmową Komisję Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Piotrowi Gajewskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#PiotrGajewski">Wysoki Sejmie! Sprawa planu gospodarczego i budżetu państwa na rok bieżący budzi najgłębsze zainteresowanie klasy robotniczej. Zainteresowanie to wynika zarówno z jej przodującej roli politycznej i głębokiego poczucia odpowiedzialności za całość życia kraju, jak i z decydującego udziału klasy robotniczej w wypracowywaniu dochodu narodowego, w wytwarzaniu dóbr, które się na ten dochód składają.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#PiotrGajewski">Zabierając głos w debacie nad planem i budżetem z ramienia związków zawodowych, pragnąłbym wyrazić na wstępie naszą aprobatę dla ogólnego kierunku i podstawowych założeń, jakimi kierował się Rząd przy sporządzaniu tych projektów, oraz dla zmian i poprawek dokonanych przez poszczególne komisje sejmowe w wyniku prac, w których aktywnie uczestniczyli posłowie — przedstawiciele ruchu zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#PiotrGajewski">Projekty planu gospodarczego i budżetu nacechowane są dużym poczuciem odpowiedzialności, realizmem, a równocześnie wskazują one na wielki wysiłek, podjęty w kierunku zabezpieczenia maksymalnie możliwej w danych warunkach poprawy sytuacji życiowej ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#PiotrGajewski">Świadczy o tym:</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#PiotrGajewski">— założony w planie na rok 1957 dalszy wzrost udziału spożycia w dochodzie narodowym, a w tym dalszy wzrost funduszu płac o 10 miliardów zł;</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#PiotrGajewski">— rozważne i oszczędne planowanie zamierzeń inwestycyjnych, które utrzymują się w zasadzie na niezmienionym poziomie w stosunku do roku 1956, a równocześnie zabezpieczają rozwój decydujących dla całej gospodarki narodowej gałęzi oraz znaczny rozwój gałęzi produkcyjnych na potrzeby rynku (o 7,6%) i wzrost produkcji globalnej rolnictwa (o 3,4%);</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#PiotrGajewski">— duży wysiłek dla zabezpieczenia rozwoju budownictwa mieszkaniowego (wzrost o 29%) i przemysłu materiałów budowlanych (wzrost o 40%); i wreszcie — oszczędności w wydatkach administracyjnych i obronnych.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#PiotrGajewski">Założenia te dowodzą prawidłowej oceny przez Rząd najbardziej palących potrzeb ludzi pracy oraz rzetelnego wysiłku nad najbardziej celowym, odpowiadającym tym potrzebom zużytkowaniem stojących do dyspozycji środków. Nie widzimy tu pogoni za efektownymi, a nierozważnymi projektami, która cechowana nieraz nasze planowanie w okresie minionym i której konsekwencje dziś jeszcze ciążą dotkliwie na naszej gospodarce, na barkach klasy robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#PiotrGajewski">W miejsce tego widzimy wysiłek w kierunku takiego skupienia sił i środków, które zapewniłyby trwałość osiągnięć gospodarczych ostatniego okresu oraz zapobiegłyby powstawaniu szkodliwych na dłuższą metę dysproporcji.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#PiotrGajewski">Ten sam kierunek widoczny jest również przy analizie projektu budżetu, gdzie wygospodarowane środki zostają przeznaczone na zwiększenie nakładów na cele socjalne i kulturalne o ponad 5,7 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#PiotrGajewski">Znamy dobrze sytuację, w jakiej toczyły się obrady komisji sejmowych nad budżetem, poszukujących dodatkowych środków na poszczególne grupy świadczeń, i dlatego oceniamy jako znaczne osiągnięcie wzrost świadczeń w tegorocznym budżecie w stosunku do ubiegłego roku: na ubezpieczenia społeczne o 23%, na oświatę i wychowanie o 19%, na lecznictwo sanatoryjne o 9%. Podobnie pozytywnie oceniamy zamierzone zwiększenie nakładów na bezpieczeństwo i higienę pracy, zwłaszcza przeznaczenie ok. 1,5 miliarda zł na poprawę wyposażenia w odzież ochronną i roboczą.</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#PiotrGajewski">Zdajemy sobie w pełni sprawę z tego, że zamierzenia planu i budżetu w omówionych pozycjach nie zaspokajają jeszcze palących potrzeb klasy robotniczej. Znamy skalę potrzeb z codziennej praktyki działaczy związkowych, z tysiącznych postulatów zgłaszanych przez załogi — potrzeb niewspółmiernie wielkich w stosunku do posiadanych i planowanych środków. Tym niemniej nie możemy negować wielkiego, i znajdującego odbicie w przedstawionych projektach gospodarczych, wysiłku w kierunku realizacji bez gwałtownych wstrząsów słusznej ekonomicznie i zgodnej z dążeniami ludzi pracy polityki.</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#PiotrGajewski">Chciałbym z kolei określić stanowisko związków zawodowych wobec kilku spraw o szczególnym znaczeniu dla klasy robotniczej. Zacznę od sprawy najistotniejszej — od sprawy płac.</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#PiotrGajewski">Odczuwamy w tej dziedzinie nacisk ze strony wielu grup pracowniczych, jesteśmy jako związki pod nieustannym naporem postulatów, i to postulatów w większości słusznych, a wynikających z wciąż jeszcze bardzo niskiego poziomu płac poszczególnych kategorii pracowników. Istnieje problem płac najniższych, wymagających w przyszłości na pewno pozytywnego rozwiązania, w miarę nagromadzenia środków na ten cel. Istnieje niemniej pilny i posiadający ostrą wymowę społeczną problem poprawy rent i emerytur, zwłaszcza likwidacji tzw. „starego portfelu” oraz ogólnego podniesienia poziomu rent. Wypowiedź Ministra Pracy i Opieki Społecznej, która miała miejsce przed chwilą, pomoże w tym rozumowaniu, w tych postulatach, niemniej zaostrza jeszcze bardziej czujność związków zawodowych. Istnieje aktualna i pilna sprawa zawarcia nowych układów zbiorowych pracy oraz szereg innych postulatów płacowych. Wiele z tych postulatów wysuwanych jest w atmosferze zniecierpliwienia, w atmosferze podsycanej przez ludzi pozbawionych poczucia odpowiedzialności i troski o interesy klasy robotniczej, nierzadko w formie kategorycznych, natychmiastowych żądań.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#PiotrGajewski">Czy wolno nam tak stawiać sprawę, szczególnie w sytuacji kiedy widzimy, że wszystkie wysiłki kierownictwa tak partyjnego, jak i rządowego zmierzają do zapewnienia poprawy bytu ludzi pracy w mieście i na wsi?</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#PiotrGajewski">Odwołajmy się do faktów. W ciągu ostatniego roku podwyżkami płac objęto ogółem 4,2 min zatrudnionych, przy czym wzrost funduszu płac w 1956 r. wyniósł ponad 15 mlrd zł, zaś plan na rok 1957 przewiduje dalszy wzrost o 10 mlrd. Oznacza to, że na przestrzeni 2 lat fundusz płac wzrasta o ponad 25%. Prawda, że podwyżki te nie objęły wszystkich zatrudnionych, że w systemach płacowych utrzymało się jeszcze mnóstwo drażniących nieprawidłowości, które muszą być regulowane stopniowo, lecz nie zmienia to faktu, że ogólny wzrost funduszu płac osiągnięty w ciągu ostatniego roku przekracza wszystkie dotychczasowe podwyżki płac. Należy podkreślić, że dokonany on został w warunkach stabilizacji kosztów utrzymania, przy bardzo tylko niewielkich zmianach w cenach niektórych artykułów.</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#PiotrGajewski">Dodajmy do tego jeszcze dla pełni obrazu wzrost funduszu na świadczenia społeczne w 1957 r. o 1,5 mlrd zł i wzrost zatrudnienia w roku bieżącym o 236 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#PiotrGajewski">Czy to oznacza, że dalsze postulaty są niesłuszne? Na pewno są słuszne, ale jeżeli uznajemy naszą odpowiedzialność, odpowiedzialność klasy robotniczej za nasze państwo, za dalszy prawidłowy rozwój naszej gospodarki — wówczas nie wolno nam wysuwać tych postulatów bez oglądania się na to, w jakiej konkretnej sytuacji gospodarczej znajduje się kraj. Dziś problem nie wygląda tak, czy realizować te słuszne postulaty, tylko jak i kiedy je realizować. A sytuacja jest taka, że w 1956 r. dochód narodowy wzrósł o 7%, natomiast spożycie — o 12%; w planie na rok 1957 założono wzrost globalnej produkcji przemysłowej o 4% i produkcji rolnej o 3,4%, a wzrost spożycia o ok. 11%. Dokonujemy tego kosztem środków nadzwyczajnych i niepowtarzalnych, kosztem zmniejszenia inwestycji, naruszenia rezerw, zmniejszenia wydatków obronnych, a także kosztem kredytów zagranicznych i innych.</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#PiotrGajewski">Czy jednak można bez groźby ciężkich powikłań gospodarczych kontynuować ten bieg, gdy wzrost spożycia wyprzedza wzrost produkcji?</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#PiotrGajewski">Czy można, zdając sobie sprawę z tej sytuacji i widząc realne rezultaty dotychczasowej polityki Partii i Rządu w zakresie płac, wyniki wyprzedzające nakreślone plany, wysuwać kategoryczne żądania dalszych podwyżek, a nawet próbować wywierać presję na Rząd w formie masówek, rezolucji, czy — jak to miało miejsce w kilku wypadkach — strajków?</u>
          <u xml:id="u-37.20" who="#PiotrGajewski">Takie metody nie przyśpieszają poprawy. Godzą one w realność naszego programu gospodarczego, w cały ogromny wysiłek zmierzający do gromadzenia środków na dalszą, trwałą poprawę warunków bytu ogółu pracujących, godzą bezpośrednio w interes klasy robotniczej.</u>
          <u xml:id="u-37.21" who="#PiotrGajewski">Dotychczasowe rezultaty polityki płacowej Rządu dają nam podstawę, by wierzyć w realność zamierzeń mających wpłynąć na dalszą poprawę poziomu życiowego mas; to jest źródłem naszego zaufania do tego programu i dlatego związki zawodowe popierają w pełni słuszną linię Partii i Rządu w tej sprawię.</u>
          <u xml:id="u-37.22" who="#PiotrGajewski">Związki domagają się równocześnie, aby Rząd, z większą niż dotychczas energią, usuwał źródła konfliktów w zakładach pracy, które wynikają nieraz nie na tle nierealnych i niemożliwych do zaspokojenia żądań, lecz na tle biurokratycznej drętwoty, obojętności i ślamazarności w załatwianiu konkretnych bolączek lub uzasadnionych pretensji załóg — co następnie jest wykorzystywane przez elementy warcholskie dla szerzenia zamętu i dezorientacji wśród robotników.</u>
          <u xml:id="u-37.23" who="#PiotrGajewski">Drugi zasadniczy problem, zaprzątający dziś uwagę klasy robotniczej — to sprawa zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-37.24" who="#PiotrGajewski">Związki zawodowe stwierdzają z zadowoleniem, że plan na rok bieżący przewiduje dalszy wzrost zatrudnienia o 236 tys. osób. Cyfra ta wskazuje, że w naszej gospodarce zmierzamy, zgodnie z zasadami polityki socjalistycznej, do dalszego uprzemysłowienia kraju i zapewnienia obywatelom prawa do pracy, że problem nadwyżek siły roboczej będzie stopniowo rozwiązywany. Niemniej nie możemy pozostawać obojętni wobec aktualnej ostrości społecznej tego problemu. Jedną z ważnych przyczyn obecnego stanu jest słuszne i poparte aktywnie przez związki zawodowe przyjęcie kierunku na redukcję zbędnych wydatków państwa, na przesunięcie nadmiaru pracowników administracyjnych do sfery produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-37.25" who="#PiotrGajewski">Uważamy też za słuszną aktualną politykę podyktowaną koniecznością ekonomiczną — utrzymania inwestycji na poziomie roku ubiegłego. W obecnej sytuacji, w związku z narastającą ostrością problemu zatrudnienia, uważamy za konieczne — obok dotychczasowych środków doraźnych, takich jak tworzenie nowych frontów pracy w zakładach, lepsze wykorzystanie mocy produkcyjnych, rozbudowa przemysłu drobnego i terenowego, zwiększenie zatrudnienia w usługach, rzemiośle i chałupnictwie — wypracowanie przez Rząd bardziej wszechstronnego programu zatrudnienia. Brak takiego programu i doraźne rozwiązywanie trudności związanych z brakiem miejsc pracy — przynajmniej dotychczas — uważamy za poważną słabość resortu pracy i opieki społecznej. Perspektywy przyśpieszenia rozwiązania sprawy zatrudnienia łączymy z racjonalną podwyżką rent i emerytur, co dać powinno ponad 100 tys. wolnych miejsc pracy.</u>
          <u xml:id="u-37.26" who="#PiotrGajewski">Jesteśmy, jako związki zawodowe, przeciwni zarówno wyolbrzymianiu problemu bezrobocia i lansowaniu panicznych nawoływań do emigracji zarobkowej, jak i przeciwko niedocenianiu ostrości społecznej tego zagadnienia — zwłaszcza w centrach administracyjnych kraju i małych miastach, niedocenianiu, jakie daje się zauważyć w wielu ogniwach gospodarczych i terenowych organach władzy, obojętnych wobec sprawy aktywizacji gospodarcze swego terenu.</u>
          <u xml:id="u-37.27" who="#PiotrGajewski">Uważamy, że istniejąca poważna chłonność siły roboczej pozwala na wyjście z impasu pod warunkiem podjęcia bardziej energicznej i opartej o generalny ogólnokrajowy plan akcji w tej sprawie ze strony wszystkich powołanych czynników.</u>
          <u xml:id="u-37.28" who="#PiotrGajewski">Oczekujemy w tej sprawie konkretnego stanowiska Rządu.</u>
          <u xml:id="u-37.29" who="#PiotrGajewski">Następna sprawa, jaką chciałbym poruszyć, to zespół zagadnień związanych z sytuacją rynkową, cenami i zaopatrzeniem oraz z sytuacją, jaka się wytworzyła w związku z wyraźną aktywizacją elementów spekulacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-37.30" who="#PiotrGajewski">Związki zawodowe stoją na stanowisku konieczności utrzymania stałości kosztów utrzymania i stałości cen. Nie może ujść uwadze klasy robotniczej fakt, że w ostatnim czasie obserwujemy na rynku niepokojący objaw nasilenia działalności elementów spekulacyjnych, co wiąże się z podwyższaniem cen szeregu artykułów na rynku prywatnym. Obok tego obserwujemy również tendencję niektórych przedsiębiorstw uspołecznionych oraz rad narodowych do samowolnego, niezgodnego z zapowiedziami czynników kierowniczych podnoszenia cen na niektóre wyroby i usługi, aby tą drogą uzyskać dodatkowe dochody.</u>
          <u xml:id="u-37.31" who="#PiotrGajewski">Uważamy, że w sytuacji obecnej pełna i bezwzględna stabilizacja cen artykułów masowego spożycia stanowi ważny czynnik w rozładowaniu atmosfery zniecierpliwienia oraz obaw klasy robotniczej co do dalszej poprawy jej sytuacji materialno-bytowej.</u>
          <u xml:id="u-37.32" who="#PiotrGajewski">Dlatego też wypowiadamy się jak najbardziej stanowczo przeciwko wszelkim dalszym podwyżkom cen artykułów masowego spożycia. Wyjątkiem mogą być uzasadnione i przeciwdziałające spekulacyjnym machinacjom podwyżki cen na istotnie luksusowe artykuły importowane, przy czym zachodzi tu konieczność dokładnego określenia listy tych artykułów. Nie można bowiem naszym zdaniem zaliczać do tej kategorii artykułów na przykład zwykłego obuwia, czy konfekcji dziecięcej.</u>
          <u xml:id="u-37.33" who="#PiotrGajewski">Z tych samych względów jesteśmy przeciwko tym głosom, które wypowiadają się za koniecznością podwyżek cen węgla, czynszów, opłat za komunikację miejską itp.</u>
          <u xml:id="u-37.34" who="#PiotrGajewski">Dlatego też zwracamy się do Rządu o zajęcie w tej sprawie jasnego stanowiska, odrzucającego te sugestie.</u>
          <u xml:id="u-37.35" who="#PiotrGajewski">Kilka uwag w sprawie cen w obrocie wolnorynkowym.</u>
          <u xml:id="u-37.36" who="#PiotrGajewski">Uważamy, że słuszna myśl ożywienia drobnej wytwórczości i poprawy zaopatrzenia poprzez stworzenie warunków dla rozwoju rzemiosła oraz dopuszczenie w szerszym, niż uprzednio, zakresie działalności prywatnego handlu detalicznego dla uzupełnienia sieci handlu uspołecznionego — została w wielu wypadkach wypaczona. Podziałał tu zarówno nacisk elementów spekulacyjnych, burżuazyjnych, posługujących się nierzadko środkami korupcji, jak i samowola pracowników aparatu władzy terenowej, nie dość kontrolowanej przez społeczeństwo, przez samą radę, przez związki zawodowe i organy partyjne. Taka praktyka ma niewiele wspólnego z intencjami i realizacją uchwał VIII Plenum KC PZPR.</u>
          <u xml:id="u-37.37" who="#PiotrGajewski">Działalność ta, w połączeniu z rażącą tolerancyjnością ze strony organów Państwowej Inspekcji Handlowej i bezradnością organów porządkowych wobec jawnej i bezkarnej spekulacji, szkodliwy liberalizm aparatu kontroli i sądownictwa wobec wszelkich przejawów nadużyć gospodarczych, idących w grube miliony złotych — wywołuje słuszne oburzenie ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-37.38" who="#PiotrGajewski">Wyrażając stanowisko klasy robotniczej domagamy się ze strony Rządu i wszystkich organów powołanych ku temu natychmiastowego, jak najbardziej zdecydowanego przeciwdziałania spekulacji, paskarstwu i nadużyciom, pociągania do surowej odpowiedzialności organizatorów spekulacyjnych machinacji, a zwłaszcza ludzi, którzy wykorzystują swoje uprawnienia służbowe do popierania kombinatorów i paskarzy.</u>
          <u xml:id="u-37.39" who="#PiotrGajewski">Związki zawodowe ze swej strony przeprowadzają szeroką mobilizację aktywu społecznego do walki z wszelkimi nadużyciami gospodarczymi i spekulacją. Zgodnie z uchwałą Prezydium CRZZ w tej sprawie w najbliższym czasie powołani zostaną w zakładach pracy społeczni kontrolerzy, współdziałający z odpowiednimi organami rad narodowych. Również wojewódzkie komisje porozumiewawcze związków zawodowych podejmą energiczną akcję zwalczania spekulacji, grabieży mienia społecznego i wszelkiego rodzaju nadużyć gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-37.40" who="#PiotrGajewski">Wysoka Izbo! Z niemałym zdziwieniem wysłuchałem wczoraj przemówienia posła Lechowicza. Jak się łatwo domyślić, powodem mego zdziwienia nie były słowa poparcia dla projektu budżetu i planu gospodarczego, rozsiane zresztą z rzadka w długim przemówieniu kolegi posła. Znajdują one bowiem naturalne wytłumaczenie w fakcie udziału Stronnictwa Demokratycznego w Rządzie Polski Ludowej i w wynikającej stąd odpowiedzialności za kraj, za gospodarkę i za Państwo Ludowe. Nie znajdują natomiast tego wytłumaczenia pozostałe, a przeważające w przemówieniu wywody kolegi Lechowicza.</u>
          <u xml:id="u-37.41" who="#PiotrGajewski">Jak można bowiem z poczuciem odpowiedzialności przedstawiać Sejmowi spis, powszechnie znany skądinąd, bolączek i trudności naszej gospodarki, nie wskazując ani słowem na sposoby rozwiązania tych trudności.</u>
          <u xml:id="u-37.42" who="#PiotrGajewski">Jak można równocześnie domagać się powiększenia szkolnictwa, powiększenia budownictwa mieszkaniowego, powiększenia zatrudnienia, powiększenia usług i cen za usługi, powiększenia rzemiosła, handlu prywatnego powiększenia eksportu, powiększenia inwestycji, powiększenia repatriacji, powiększenia płac, powiększenia emerytur i rent, powiększenia decentralizacji, powiększenia drzewostanu — i nie postawić nawet pytania: z czego? jakimi środkami urzeczywistnić te wszystkie powiększenia.</u>
          <u xml:id="u-37.43" who="#PiotrGajewski">Istotnie wobec „rozmachu” tych postulatów, rzeczowy i konkretny projekt budżetu i planu gospodarczego w oczach posła Lechowicza jest tylko projektem wegetatywnym i pozbawionym rozmachu.</u>
          <u xml:id="u-37.44" who="#PiotrGajewski">Duża ostrożność w ustalaniu założeń planu, poprawa zaopatrzenia przemysłu w surowce oraz rozszerzenie zakresu bodźców materialnych, zwłaszcza nowe zasady przyznawania funduszu zakładowego — stwarzają zespół warunków, umożliwiających znaczne przekroczenie założonych wskaźników wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-37.45" who="#PiotrGajewski">Obok tych czynników, niewątpliwie istotnych, zasadniczym elementem, który powinien przynieść zdecydowane podniesienie gospodarności w zakładach, jest nieskrępowany rozwój inicjatywy mas w kierunku uruchomienia wszystkich możliwych rezerw produkcji — tj. samorządu robotniczego. Mamy obecnie, dzięki powstaniu samorządów robotniczych, taką sytuację w zakładach, która rozszerza rzeczywisty i realny wpływ klasy robotniczej na gospodarkę zakładów poprzez swoje własne organy — rady robotnicze.</u>
          <u xml:id="u-37.46" who="#PiotrGajewski">Okrzepnięcie wielu rad robotniczych, nagromadzenie przez nie pewnych pozytywnych doświadczeń, ustawowe zwiększenie samodzielności zakładów, rozluźnienie zbyt rygorystycznych metod centralnego zarządzania — trzeba dziś wykorzystać dla poprawy sytuacji gospodarczej, a tym samym dla zapewnienia środków umożliwiających przekroczenie założonych w planie wskaźników w kierunku wzrostu i potanienia produkcji i szybkiego wzrostu dochodu narodowego, rozszerzenia programu podwyżek płacowych, zaopatrzenia rynku, wzrostu świadczeń socjalnych itp.</u>
          <u xml:id="u-37.47" who="#PiotrGajewski">Potrzebny jest tu świadomy i powszechny wysiłek dla poparcia przez klasę robotniczą programu VIII Plenum Partii i zamierzeń Rządu w zakresie polityki gospodarczej. Stworzyć lepsze warunki szybszej poprawy bytu mogą jedynie ludzie świadomi, w oparciu o owoce własnej pracy, o własną zwiększoną troskę o dobro społeczne, własną zdecydowaną walkę z wszelkim marnotrawstwem. Innych możliwości nie ma; w ekonomice nie ma cudów.</u>
          <u xml:id="u-37.48" who="#PiotrGajewski">To jest jedyna słuszna droga rzeczywistej obrony interesów robotniczych, i tak widzą swoje zadania w tym zakresie związki zawodowe.</u>
          <u xml:id="u-37.49" who="#PiotrGajewski">Wychodząc z tych założeń, jesteśmy zdecydowani przeciwdziałać wszelkiemu nieodpowiedzialnemu awanturnictwu w dziedzinie produkcji, godzącemu w interesy klasy robotniczej jako całości, wypierać i zwalczać niesłuszne demagogiczne hasła i tendencje, a równocześnie ostro, i bezwzględnie krytykować i wytykać wszelkie przejawy biurokratycznej bezduszności wobec słusznych i uzasadnionych, możliwych do zrealizowania postulatów pracowniczych, ujawniać błędy i przejawy nieudolności w zarządzaniu produkcją, wytykać i potępiać przejawy niegospodarności, bezdusznego stosunku do zdrowej inicjatywy pracowniczej, mobilizować opinię społeczną i kontrolę społeczną przeciwko wszelkim przejawom nieuczciwości.</u>
          <u xml:id="u-37.50" who="#PiotrGajewski">Udzielimy jak najdalej idącej pomocy dla rad robotniczych — zarówno w zakładach pracy w rozwiązywaniu problemów o znaczeniu lokalnym, jak i wobec wyższych ogniw administracji gospodarczej, wobec których nadrzędne instancje związkowe reprezentować winny interesy rad robotniczych i torować drogi ich dalszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-37.51" who="#PiotrGajewski">Widzimy wiele konkretnych spraw, wymagających jak najbardziej zdecydowanego działania ze strony zarządów głównych wobec odpowiednich resortów i ze strony CRZZ wobec Rządu — jak przeciwdziałanie nawrotom do zbyt drobiazgowego wnikania w dziedzinę planowania i podejmowania samodzielnych decyzji gospodarczych przez zakłady, wywieranie nacisku na właściwe organy administracji gospodarczej w kierunku wydania właściwych zarządzeń wykonawczych, zgodnych z intencją ustawy o radach robotniczych, o zwiększeniu samodzielności zakładów i o zasadach przyznawania funduszu zakładowego, anulowanie przestarzałych i nieżyciowych przepisów.</u>
          <u xml:id="u-37.52" who="#PiotrGajewski">Widzimy dla siebie ważne zadanie zapewnienia dalszego postępu w usamodzielnianiu przedsiębiorstw i demokratyzowaniu systemu zarządzania gospodarką, przy zachowaniu niezbędnych zasad centralnego planowania, koniecznych w socjalistycznym systemie gospodarowania.</u>
          <u xml:id="u-37.53" who="#PiotrGajewski">To są niewątpliwie ważne sprawy w niedalekiej perspektywie. Przede wszystkim jednak istnieje konieczność działania na dziś, działania w ramach już istniejących ustaw i zarządzeń otwierających szerokie pole do samodzielnego działania dla doświadczonych i posiadających inicjatywę załóg, w walce o wzrost produkcji, o wykonanie planów.</u>
          <u xml:id="u-37.54" who="#PiotrGajewski">To jest obecnie centralny problem gospodarczy, to jest klucz do zwiększenia masy towarowej o własnych siłach, w oparciu o posiadane zasoby i moce produkcyjne, o własny bezcenny kapitał ludzki — o naszą klasę robotniczą, która ma dziś przecież podstawy, by ufać kierownictwu, ma pełne gwarancje, że owoc jej wysiłku nie pójdzie na marne, a obracany będzie na jej pożytek i dobro, na dobro kraju, w interesie dalszego rozwoju budownictwa socjalistycznego i tego co najistotniejsze w socjalizmie — lepszego bytu ogółu pracujących.</u>
          <u xml:id="u-37.55" who="#PiotrGajewski">To powinno być celem naszych wspólnych wysiłków, ku temu zmierza przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt planu gospodarczego i budżetu państwa. I w tym przekonaniu wyrażam w imieniu związków zawodowych, w imieniu klasy robotniczej nasze pełne poparcie dla tego projektu, dla jego realizacji w codziennym trudzie milionów ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-37.56" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#ZenonKliszko">Z kolei ma głos poseł Józef Wydra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#JózefWydra">Wysoki Sejmie! Analizując działalność przedsiębiorstw pozostających w zarządzaniu Ministerstwa Przemysłu Drobnego i Rzemiosła oraz Centralnego Związku Spółdzielczości Pracy, chcę na wstępie zwrócić uwagę na fakt, że produkcja państwowego przemysłu drobnego stanowi około 3,2%, a spółdzielczego około 5,7%, a więc razem niecałe 9% wartości ogólnej produkcji naszego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#JózefWydra">Ten niewątpliwie bardzo niski udział wskazuje na konieczność zwrócenia większej uwagi na szybszy, niż innych przemysłów, rozwój przemysłu terenowego i spółdzielczego, z uwagi przede wszystkim na to, że z ich rozwojem jak najściślej wiąże się rozwój małych miast i miasteczek, a nawet wsi, że przemysły te mają największe możliwości rozwoju produkcji w oparciu o surowce miejscowe, poza tym że produkcja ich, dostosowana przede wszystkim do potrzeb i gustów regionu, może być w większości zbywana na miejscu — w końcu, że rozwój przemysłu miejscowego przede wszystkim zatrudni lokalne rezerwy siły roboczej, przez co może poważnie wpłynąć na zahamowanie przypływu ludności do nadmiernie przeludnionych miast.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#JózefWydra">Poza tym przemysł kluczowy odczuwa potrzebę szerszej, niż to miało miejsce dotychczas, kooperacji z przemysłem drobnym.</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#JózefWydra">Powstaje pytanie, czy przy obecnym stanie organizacyjnym i technicznym przemysł terenowy i spółdzielczy jest w stanie sprostać tym zadaniom?</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#JózefWydra">Przestarzałe maszyny i urządzenia, małe zakłady z jednej strony, a z drugiej — scentralizowany system zarządzania, rozbudowana administracja nie stwarzały odpowiednich warunków do prawidłowego rozwoju tych przemysłów.</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#JózefWydra">Nie wolno nam zapominać, że do przemysłu drobnego skarb państwa dopłacił w 1956 r. prawie 1 miliard złotych. Wprawdzie dopłata ta na rok bieżący ma się zmniejszyć o połowę, tym niemniej takiego stanu gospodarki nie można uznać za zadowalający.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#JózefWydra">Wiadomo, że część strat jest niezawiniona, a powstaje z ustalenia ceny na niektóre artykuły, jak np. na maszyny rolnicze, na poziomie niższym od kosztu własnego, z drugiej jednak strony poważne straty wynikają ze złej i biurokratycznej gospodarki przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#JózefWydra">Wy da je się słuszne, by dla uzdrowienia tego stanu i dla uzyskania właściwego obrazu gospodarki przedsiębiorstw zastanowić się nad możliwością wprowadzenia generalnej zasady zbywania artykułów produkcji przemysłu państwowego i spółdzielczego po cenach ustalonych w oparciu o rzeczywiste koszty produkcji.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#JózefWydra">W odniesieniu do artykułów, które powinny być dostarczane konsumentom po cenach niższych od ich kosztu własnego, należy rozważyć możliwość wprowadzenia rachunku wyrównawczego różnic cen na szczeblu obrotu towarowego — System ten, wymagający niewątpliwie dokładnych studiów i przepracowań, stworzyłby prawidłowe warunki dla lepszej gospodarki i wnikliwszej analizy działalności przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-39.9" who="#JózefWydra">Niezmiernie ważnym zagadnieniem dla pełnego usamodzielnienia zakładów jest umożliwienie każdemu z nich śledzenia ekonomicznych wyników jego działalności, co można osiągnąć przez wprowadzenie zasady rozrachunku wewnątrzzakładowego w każdym przedsiębiorstwie. Należy również szybciej kontynuować prace nad uproszczeniem księgowości i sprawozdawczości przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-39.10" who="#JózefWydra">Słabością przemysłu terenowego jest niedostateczna ilość i przeważnie gorsze niż w innych, analogicznych przemysłach, uposażenie robotników i sił technicznych zatrudnionych bezpośrednio w zakładach. Postępujący proces decentralizacji i zapewnienie właściwej płacy pozwoli niewątpliwie na wypełnienie tej luki i przesunięcie techników i inżynierów z administracji bezpośrednio do produkcji.</u>
          <u xml:id="u-39.11" who="#JózefWydra">Wiadomo, że przemysł drobny, podporządkowany Ministrowi Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, występuje w chwili obecnej w dwóch odmiennych formach organizacyjnych: jako przemysł terenowy, nadzorowany przez wielobranżowe wojewódzkie i miejskie zarządy przemysłu, i jako przemysł wyodrębniony, nadzorowany przez branżowe zarządy. Przykładowo: porównanie wyników osiągniętych w ostatnim pięcioleciu przez przemysł chemiczny wykazuje, że lepsze warunki działalności i rozwoju stworzyła organizacja branżowa. W szczególności wyodrębniony przemysł chemiczny wykazał się stałym wzrostem produkcji w skomplikowanych niekiedy nawet syntezach, poza tym wzrostem wydajności pracy, pewnymi osiągnięciami w zakresie postępu technicznego, wytyczeniem i utrzymywaniem pewnej stałej linii rozwojowej, dążeniem do maksymalnego wykorzystania potencjału produkcyjnego przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-39.12" who="#JózefWydra">Osiągnięcia te były możliwe dzięki zrozumieniu faktu, że przemysł chemiczny może być kierowany jedynie przez fachowców; wyrazem tego była odpowiednio prowadzona polityka zatrudnienia i troska o dobór właściwych kadr inżynieryjno-technicznych.</u>
          <u xml:id="u-39.13" who="#JózefWydra">Wyniki działalności chemicznego przemysłu terenowego wskazują natomiast na brak określonej linii rozwojowej, niewykorzystywanie potencjału produkcyjnego zakładów, całkowity brak zrozumienia zagadnień chemicznych, przypadkowość działania, niemożność operatywnej koordynacji w skali krajowej.</u>
          <u xml:id="u-39.14" who="#JózefWydra">Innym zagadnieniem, hamującym rozwój przemysłu wyodrębnionego i terenowego, jest sprawa zakładów będących pod przymusowym zarządem, których np. przemysł terenowy posiada ponad 43%. Ta forma prawna, jako forma przejściowa, nie stwarza dodatnich warunków ani dla właściwej polityki inwestycyjnej ani operatywnej zakładów, a ostatnio, między innymi w związku z uchylaniem przymusowych zarządów nad zakładami małymi i deficytowymi, wprowadza również nastroje demobilizujące wśród załóg, co powoduje dalsze obniżanie wydajności i powiększa deficyty tych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-39.15" who="#JózefWydra">Przed kilku dniami prasa doniosła, że Prezes Rady Ministrów powołał komisję do opracowania ustawy o uregulowaniu spraw dotyczących przymusowych zarządów. Fakt ten należy powitać z uznaniem i życzyć, aby właściwe akty ustawodawcze jak najszybciej znalazły się na porządku dziennym obrad Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-39.16" who="#JózefWydra">Wracając jeszcze do zagadnienia rentowności przemysłu terenowego pragnę zwrócić uwagę na fakt, że przemysł ten posiada ponad 27% zakładów zatrudniających poniżej 10 pracowników. Powstaje pytanie, czy przy rozbudowanej administracji takie zakłady mogą być rentowne. Wyda je mi się, że nie. Sprawa zakładów małych i nierentownych winna znaleźć szybkie i radykalne rozwiązanie, polegające nie na likwidacji tych przedsiębiorstw, ale na ich rozwoju i zwiększaniu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-39.17" who="#JózefWydra">Trudno dać receptę, w jakim kierunku powinny iść studia. Wydaje mi się, że jedna z takich możliwości to przekazanie niektórych zakładów na zasadzie dobrowolności i odpłatności spółdzielczości pracy, druga, która niewątpliwie wymaga jeszcze głębszego rozważenia, rozpracowania — to forma spółek państwowo-spółdzielczych czy państwowo-prywatnych, sygnalizowana z tej trybuny w wystąpieniu posła Wendego w dyskusji nad expose Obywatela Premiera. I wreszcie trzecia forma to przekazanie niektórych zakładów z powrotem ich poprzednim właścicielom czy indywidualnym rzemieślnikom.</u>
          <u xml:id="u-39.18" who="#JózefWydra">Wysoki Sejmie! Stronnictwo Demokratyczne od wielu lat występowało z postulatami szerszej samorządności i samodzielności spółdzielni pracy, niż miało to miejsce w okresie ubiegłym. Zwłaszcza wytyczne nasze z lipca ubiegłego roku sprawy te stawiały zdecydowanie i szeroko. VII a zwłaszcza VIII Plenum KC PZPR potwierdziło w swych uchwałach słuszność reprezentowanego przez nas kierunku.</u>
          <u xml:id="u-39.19" who="#JózefWydra">Wiec członków warszawskich spółdzielni pracy w październiku ub. roku zapoczątkował szeroką oddolną akcję odnowy, a II Krajowy Zjazd Delegatów CZSP w styczniu br. stworzył, wydaje się, prawidłowe podstawy dalszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-39.20" who="#JózefWydra">Trzeba z tego miejsca stwierdzić, że spółdzielnie pracy, które zresztą, podobnie jak i spółdzielnie produkcyjne, nie zawsze były organizowane na zasadach pełnej dobrowolności i świadomości politycznej członków, zwycięsko wyszły w okresie odnowy. Okres największego naporu tendencji na reprywatyzację w spółdzielczości pracy zasadniczo już minął. W okresie tym odeszło ze spółdzielni około 2% zatrudnionych, w tym niewątpliwie znaczny procent dobrych fachowców, jednakże przypływ nowych członków wypełnił te luki i w rezultacie ani stan zatrudnienia, ani wartość produkcji nie zmalały. Warto podkreślić, że według dotychczasowych informacji, w tym okresie tylko jedna spółdzielnia uległa likwidacji na skutek odejścia jej członków do indywidualnych warsztatów.</u>
          <u xml:id="u-39.21" who="#JózefWydra">Większa samodzielność, a co za tym idzie i większa odpowiedzialność za działalność spółdzielczego przedsiębiorstwa, jak również przychylne ustosunkowanie się przez Ministerstwo Finansów do uchwały Zjazdu, dopuszczającej większy niż dawniej udział członków spółdzielni w podziale czystej nadwyżki, poważnie zmobilizowały spółdzielcze załogi.</u>
          <u xml:id="u-39.22" who="#JózefWydra">Wykonanie w I kwartale br. produkcji towarowej wartości 4.399 mln zł, a więc wyższej o pół miliarda od produkcji w I kwartale 1956 r. i przekroczenie planu I kwartału o 15% — wskazuje na to, że szacunkowe zadania planu na rok 1957, wynoszące w produkcji przemysłowej 16.970 mln zł, zostaną nie tylko wykonane, ale i przekroczone.</u>
          <u xml:id="u-39.23" who="#JózefWydra">Przed spółdzielczością pracy stoi trudne zadanie wchłonięcia poważnej ilości nadwyżki sił roboczych, zwolnionych z administracji, repatriantów, a przede wszystkim pełnego zatrudnienia ludności miejscowego pochodzenia.</u>
          <u xml:id="u-39.24" who="#JózefWydra">Wydaje się również słuszne wskazać na konieczność i możliwości zwiększenia przez spółdzielczość pracy produkcji materiałów budowlanych przede wszystkim z prefabrykatów i materiałów zastępczych.</u>
          <u xml:id="u-39.25" who="#JózefWydra">Dla wykonania tych zadań spółdzielczości pracy trzeba pomóc, przede wszystkim przez:</u>
          <u xml:id="u-39.26" who="#JózefWydra">1) dotację z funduszu interwencyjnego Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej określonych kwot koniecznych na przekwalifikowanie wchłanianych nadwyżek sił roboczych;</u>
          <u xml:id="u-39.27" who="#JózefWydra">2) zwiększenie i jakościowe poprawienie niedostatecznego w wielu przemysłach i artykułach zaopatrzenia surowcowego, zarówno w surowce krajowe jak importowane;</u>
          <u xml:id="u-39.28" who="#JózefWydra">3) poprawienie katastrofalnego stanu parku maszynowego, przede wszystkim przez przesunięcie z przemysłu kluczowego zbytecznych rezerw nieczynnych, lub niedostatecznie wykorzystanych maszyn, które bez uszczerbku mogą być przekazane spółdzielczości. Poza tym zachodzi konieczność wzbogacenia zakładów spółdzielczych maszynami i urządzeniami produkowanymi przez nasz przemysł, jak również importowanymi z zagranicy;</u>
          <u xml:id="u-39.29" who="#JózefWydra">4) prawidłowszy, niż to ma miejsce dotychczas, przydział spółdzielniom lokali w nowym budownictwie, w pierwszej kolejności po przemyśle i handlu państwowym, co niestety nie zawsze jest przestrzegane przez władze terenowe nie tylko w miastach powiatowych i wojewódzkich, ale i w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-39.30" who="#JózefWydra">Stronnictwo Demokratyczne widzi również możliwości rozszerzenia działalności gospodarczej drobnego przemysłu prywatnego, a przede wszystkim takich przemysłów, jak przetwórstwa owoców, warzyw, runa leśnego, ryb itp. produkcji, materiałów budowlanych dla potrzeb budownictwa indywidualnego i wiejskiego, jak również przemysłów rozwijających produkcję artykułów dotychczas importowanych.</u>
          <u xml:id="u-39.31" who="#JózefWydra">Kończąc wyrażam przekonanie, że budżet omawiany na bieżącej sesji, aczkolwiek nie zaspokaja wszystkich potrzeb, jest najlepszym, na jaki jest nas stać w obecnej sytuacji gospodarczej i politycznej i że będzie oszczędnie i racjonalnie wykonany.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Zygmuntowi Kucharkowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#ZygmuntKucharek">Wysoki Sejmie! W dniu wczorajszym usłyszeliśmy anegdotkę o naprawionym klaksonie w zepsutym samochodzie. Prawdą jest, że istnieje grupka, ludzi, która naszą gospodarkę chciała naprawiać właśnie od klaksonu. Jedynie tylko klakson oni wspaniale już naprawili i dlatego teraz jest ich tak głośno słychać. Mała dobra rada dla tak zwanych „klaksomanów” — sprawdźcie, Koledzy, czy przypadkiem w waszych pojazdach nie nawaliły hamulce i czy by ich przede wszystkim nie należało naprawić.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#ZygmuntKucharek">Pozwólcie, Obywatele Posłowie, że przypomnę stare powiedzenie: gdyby tak smykiem, jak językiem. Rzeczywiście gdyby tak było, to na pewno mielibyśmy najlepsze orkiestry w całym świecie.</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#ZygmuntKucharek">Usłyszałem wczoraj także powiedzenie, że pieniądz nie śmierdzi. Nie miałem okazji sprawdzić, czy rzeczywiście cuchną, względnie pachną np. amerykańskie dolary. Ale uważam, że każda rzecz zabiera zapach z miejsca, skąd pochodzi, a więc także i pieniądz. Są tylko ludzie, którym chroniczny katar nie pozwala odróżnić zapachu od smrodu. Ale to już ich sprawa.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#ZygmuntKucharek">Ja osobiście nie należę do tych, którzy byli na tzw. wewnętrznej emigracji i chociaż nie piastowałem żadnych wysokich stanowisk państwowych, to jednak czuję się odpowiedzialny za to, co się działo u nas przez 12 lat. Tak samo sądzi tysiące wierzących robotników, którzy swoim trudem odbudowali Warszawę, wznieśli Nową Hutę, zbudowali przemysł stoczniowy, uruchomili setki fabryk. Oni na pewno nie byli na wewnętrznej emigracji i obraziliby się, gdyby ich ktoś o to posądził.</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#ZygmuntKucharek">W 1921 r. Lenin powiedział: „Trzeba umieć odważnie uznać istnienie zła, ażeby wydać mu bardziej stanowczą walkę, ażeby rozpoczynać wciąż i wciąż od nowa. Wypadnie nam jeszcze wiele razy we wszystkich dziedzinach naszego budownictwa powtórnie zaczynać od nowa, poprawiając to, czegośmy nie doprowadzili do końca, próbując różnorakich sposobów podejścia do naszego zadania”. Słowa te nie straciły i dziś na aktualności.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#ZygmuntKucharek">Będę głosował za przedłożonym budżetem i planem na rok 1957 nie dlatego, że muszę, ale dlatego, że jestem wewnętrznie przekonany, iż jest on jedynym realnym planem i budżetem w naszych warunkach. Niemniej jednak chciałbym zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu na niektóre zagadnienia absorbujące Komisję Żeglugi i Gospodarki Morskiej w czasie jej pracy.</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#ZygmuntKucharek">Zanim przejdę do spraw generalnych, chciałbym zwrócić uwagę na problem przemytu. Dawniej przysłowie mówiło: kto ma księdza w rodzie, temu bieda nie dobodzie. Teraz można by również słusznie powiedzieć: kto ma marynarza w rodzie, tego na pewno bieda nie bodzie.</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#ZygmuntKucharek">Uważamy, że dotychczas Rząd nie zwrócił należytej uwagi na nielegalny handel, uprawiany przez niektórych tzw. pływających marynarzy.</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#ZygmuntKucharek">Ostatnio całe nasze społeczeństwo wypowiedziało ostrą walkę wszelkim przejawom nieuczciwości — łapownictwu, spekulacji, złodziejstwu i przemytnictwu. Wśród części pracowników Marynarki Handlowej tendencja bogacenia się drogą nielegalnego handlu przybrała zatrważające rozmiary. Handel ten przybiera z dnia na dzień coraz bardziej niepokojący charakter, w wyniku czego podważone zostaje dobre imię naszych marynarzy zarówno w kraju, jak i za granicą.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#ZygmuntKucharek">W „Głosie Wybrzeża” z dnia 24 kwietnia czytamy: „O rozmiarach i charakterze tego handlu świadczą chociażby takie przykłady, jak usiłowanie przeszmuglowania ok. 20 kg sztucznej biżuterii przez stewarda gospodarczego Zegadłowicza ze statku „Warmia”, 231 zegarków przez kucharza Ćwierza ze statku „Puck” oraz ok. 30 kg pieprzu przez motorzystę Konieczko ze statku „Pokój”. Te i podobne przykłady dowodzą niezbicie, że dokonywany przez naszych marynarzy zakup artykułów realizowany jest ponad wszelką wątpliwość z dewiz zdobytych w kraju drogą nielegalną.</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#ZygmuntKucharek">Nielegalny handel w znacznym stopniu przyczynia się do poważnego obniżenia troski załóg o stan statków i podważa dyscyplinę na statkach. Znaczny bowiem procent załóg troszczy się w pierwszym rzędzie o własne, najczęściej nielegalne interesy handlowe, zaniedbując swe podstawowe zadania. Dlatego też sejmowa Komisja Żeglugi i Gospodarki Morskiej postuluje, ażeby do rządowego projektu ustawy o zwalczaniu spekulacji włączono walkę z przemytem pod wszelkimi postaciami.</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#ZygmuntKucharek">Na jednej z ulic Starego Gdańska, na murach odbudowanej kamieniczki widnieje łaciński napis: „Vivere non necesse, navigare necesse est”. Żyć nie jest konieczne, konieczne jest żeglować. Ta prawda winna głęboko tkwić w sercu każdego obywatela kraju, który szczyci się obecnie 500-kilometrowym dostępem do morza. Cieszy mnie niezmiernie fakt, że Sejm obecny dał wyraz zrozumieniu wagi tego zagadnienia i że dlatego powstała sejmowa Komisja Żeglugi i Gospodarki Morskiej.</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#ZygmuntKucharek">Ze względu na szczupłość zasobów pieniężnych nie mogły być uwzględnione wszystkie postulaty tej Komisji. Należy więc już dzisiaj zwrócić uwagę Wysokiej Izby na pewne sprawy, które powinny znaleźć pełne rozwiązanie w najbliższym czasie.</u>
          <u xml:id="u-41.13" who="#ZygmuntKucharek">Porty polskie, w wyniku zniszczeń wojennych i zbyt słabego tempa inwestycji, posiadają niski potencjał przeładunkowy, utrudniający prowadzenie skutecznej walki o akwizycję ładunków tranzytowych oraz powodujący wysokie dodatki dyskryminacyjne stosowane przez obcych armatorów w stawkach frachtowych. Stan ten powoduje w rezultacie poważną stratę dewiz dla skarbu państwa, bądź bezpośrednio, bądź przez niewykorzystane możliwości zarobków dewizowych płynących z obsługi tranzytu.</u>
          <u xml:id="u-41.14" who="#ZygmuntKucharek">Porty morskie nie odzyskały dotychczas przedwojennego potencjału usługowego. Gdańsk, Gdynia i Szczecin dysponowały w okresie przedwojennym 286 dźwigami różnych typów, a obecnie mają zaledwie 187, które w dużej mierze są przestarzałe i o małej wydajności. Szczególne zacofanie występuje na odcinku dźwigów drobnicowych, zwłaszcza w świetle zmian struktury przeładunków, na korzyść grupy pracochłonnych ładunków drobnicowych. Tabor holowniczy, jakim dysponują wszystkie nasze porty, jest także zbyt szczupły. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na daleko posuniętą amortyzację urządzeń portowych, co stanowić będzie o konieczności dalszej kasacji w następnej pięciolatce 63 podstawowych urządzeń przeładunkowych.</u>
          <u xml:id="u-41.15" who="#ZygmuntKucharek">W rezultacie tego zacofania technicznego sprawność przeładunkowa naszych portów w stosunku do konkurencyjnych jest nader niska. Doświadczenie pozwala twierdzić, że jednym ze źródeł zdobycia dewiz jest eksport usług, w tym wypadku tranzyt. Korzystne położenie geograficzne naszych portów predestynuje nas do zwiększenia obrotów tranzytowych w najbliższych latach. Z tego tytułu skarb państwa w 1955 r. uzyskał dewiz na sumę 120 mln rubli. Mając to na uwadze, trzeba usilnie dążyć do unowocześnienia naszych portów i polepszenia organizacji pracy, abyśmy mogli konkurować z naszymi sąsiadami.</u>
          <u xml:id="u-41.16" who="#ZygmuntKucharek">Często słyszy się frazes, że Gdańsk jest morską stolicą Polski. W poprzednich latach brak jasnej i wyraźnej perspektywy rozwoju portów, błędna i niewłaściwa polityka władz nadrzędnych — doprowadziły do tego, że port ten pozostał daleko w tyle za portami zachodnioeuropejskimi.</u>
          <u xml:id="u-41.17" who="#ZygmuntKucharek">Należy chyba śmiało powiedzieć, że w ciągu ostatnich lat, aczkolwiek zaleczono cały szereg ran wojennych, to jednak nie potrafiliśmy osiągnąć stanu przedwojennego. Dotyczy to w pierwszym rzędzie nabrzeży, urządzeń przeładunkowych, składów i taboru pływającego. Na skutek sporadycznego tylko, awaryjnego prowadzenia prac przy budowlach hydrotechnicznych w porcie, szereg odcinków nabrzeży i falochronów ulega dewastacji i staje się coraz mniej przydatnymi do eksploatacji. Na skutek prądów idących od Mołtawy następuje stałe i systematyczne zamulanie dna kanału i zwężanie się jego nurtu. Statki o zanurzeniu powyżej 27 stóp, przechodzące przez kanał, ciągną za sobą smugę mułu. Obrotnica statkowa przy wejściu do Basenu Władysława IV posiada dostateczną głębokość o tak małym promieniu, że statki dokonujące manewru zwrotu dotykają dziobem lub też rufą o podwodną część skarpy nabrzeży. Najbardziej katastrofalnie jednak przedstawia się sprawa Zakrętu Pięciu Gwizdków. Zakręt ten zmusza każdy statek do niespotykanego w innych portach niebezpiecznego skrętu o 110°. Istnieje potencjalne niebezpieczeństwo, że statki o długości powyżej 185 m mogą ulec awarii.</u>
          <u xml:id="u-41.18" who="#ZygmuntKucharek">Ponadto Stocznia Gdańska ma możność uzyskania ofert na budowę statków długości 235 m i szerokości do 30 m. Przy obecnym stanie kanału statki tego typu nie mogłyby być wyprowadzone ze stoczni. Dlatego też złagodzenie Zakrętu Pięciu Gwizdków na długości około 450 m ma pierwszorzędne znaczenie. Okres budowy przewidziany jest na trzy lata przy koszcie ok. 40 mln zł. Obecny stan nabrzeży w kanale portowym, według przeprowadzonych badań, grozi w każdej chwili awarią. Niebezpieczeństwo to nie może być usunięte bez radykalnej przebudowy kanału. Projekt przebudowy przewiduje poszerzenie kanału od strony Westerplatte o 30 do 40 m oraz odbudowę nabrzeża oliwskiego z uzbrojeniem na długości ok. 700 m.</u>
          <u xml:id="u-41.19" who="#ZygmuntKucharek">Należy także pamiętać o tym, że Gdańsk był w przeszłości portem morsko-rzecznym. W obecnej chwili nad zagadnieniem tym, a właściwie nad problemem całokształtu gospodarki wodnej pracuje Komisja Gospodarki Wodnej PAN, której prace są daleko zaawansowane. Zrealizowanie tych projektów pozwoli Gdańskowi stać się ponownie portem morsko-rzecznym.</u>
          <u xml:id="u-41.20" who="#ZygmuntKucharek">Sejmowa Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi po dyskusji z kierownictwem resortu postuluje, aby w Planie 5-letnim zwiększyć wydatki inwestycyjne dla Centralnego Zarządu Dróg Wodnych na rozpoczęcie budowy stopnia wodnego w Dębe na Bugu, która stanowi organiczną całość z prowadzoną od dłuższego czasu budową kanału Żerań-Zegrze. Inwestycja ta w dziedzinie energetyki zapewni roczną produkcję ok. 100 mln kwh energii elektrycznej, co poprawi znacznie warunki pracy węzła warszawskiego i zapewni roczną oszczędność o co najmniej ok. 50 tys. ton węgla. Stopień Dębe stworzy dogodne warunki żeglugowe między Warszawą a widłami Bugu i Narwi oraz zapewni stabilizację wilgotności gleby i umożliwi zarówno nawodnienie, jak i odwodnienie przyległych terenów.</u>
          <u xml:id="u-41.21" who="#ZygmuntKucharek">Z żeglugą i gospodarką morską wiąże się ściśle sprawa polskich stoczni. Przemysł okrętowy wykazał w okresie powojennym bardzo szybki wzrost produkcji, zarówno w wartości produkcji jak i w ilości statków zdawanych do eksploatacji. Tonażowo produkcja statków wzrosła z 5200 Dwt w 1949 r. do 119 tys. Dwt w 1956 r., czyli przeszło 20-krotnie. Ten poważny ilościowy wzrost produkcji jednostek pełnomorskich wymagał, oprócz szybkiego rozwijania potencjału produkcyjnego naszych stoczni, również szybkiego rozwoju bazy maszynowej w kraju. Należy tu przypomnieć, że do 1939 r. przemysł okrętowy w Polsce właściwie nie istniał. Nie można bowiem nazwać przemysłem okrętowym istniejącej wówczas stoczni marynarki wojennej oraz stoczni w Gdyni, która rozpoczęła przed wojną budowę zaledwie jednego kadłuba.</u>
          <u xml:id="u-41.22" who="#ZygmuntKucharek">Plan przemysłu okrętowego na rok 1957 zakłada dalszy wzrost produkcji okrętowej w statkach zdawanych do eksploatacji — dla armatora krajowego i zagranicznego. Przemysł okrętowy zwiększy swoją produkcję do 145 tys. Dwt w 1957 r., oo stanowi powiększenie produkcji towarowej o 21,5% w stosunku do roku ubiegłego. W 1957 r. przewiduje się do zdania:</u>
          <u xml:id="u-41.23" who="#ZygmuntKucharek">— 4 drobnicowce a nośności 10 tys Dwt każdy dla armatora krajowego,</u>
          <u xml:id="u-41.24" who="#ZygmuntKucharek">— 14 trampów o nośności 5 tys. Dwt dla armatora chińskiego i radzieckiego,</u>
          <u xml:id="u-41.25" who="#ZygmuntKucharek">— 10 parowców o nośności 3.200 Dwt dla armatora chińskiego, radzieckiego i polskiego,</u>
          <u xml:id="u-41.26" who="#ZygmuntKucharek">— 18 trawlerów parowych o nośności 500 Dwt dla armatora radzieckiego,</u>
          <u xml:id="u-41.27" who="#ZygmuntKucharek">— 7 trawlerów parowych o nośności 450 Dwt dla armatora radzieckiego i krajowego,</u>
          <u xml:id="u-41.28" who="#ZygmuntKucharek">— 7 lugrotrawlerów o nośności 140 Dwt dla armatora angielskiego i polskiego.</u>
          <u xml:id="u-41.29" who="#ZygmuntKucharek">Powyżej przedstawiony plan pozwoli polskiemu przemysłowi okrętowemu na zajęcie 10 miejsca w świecie. Plan 1957 r. charakteryzuje się od strony technicznej zwiększeniem udziału motorowców.</u>
          <u xml:id="u-41.30" who="#ZygmuntKucharek">Oprócz wymienionych budów przemysł okrętowy przystąpił do rekonstrukcji — według żądań armatora brazylijskiego — dwóch trampów o nośności 5 tys. Dwt, których zdanie do eksploatacji przewidziane jest w I kw. 1958 r.</u>
          <u xml:id="u-41.31" who="#ZygmuntKucharek">W ramach biura konstrukcyjnego przemysłu okrętowego zostaną opracowane nowe konstrukcje statków dla dalszego przygotowania przemysłu okrętowego do przystosowania się do budowy dużych nowoczesnych statków. Do zasadniczych opracowań konstrukcyjnych należą:</u>
          <u xml:id="u-41.32" who="#ZygmuntKucharek">— zbiornikowiec motorowy 18 tys. Dwt,</u>
          <u xml:id="u-41.33" who="#ZygmuntKucharek">— tramp motorowy 12 tys. Dwt,</u>
          <u xml:id="u-41.34" who="#ZygmuntKucharek">— drobnicowiec motorowy 4 tys. Dwt,</u>
          <u xml:id="u-41.35" who="#ZygmuntKucharek">— trawler przemysłowy motorowy 1200 Dwt,</u>
          <u xml:id="u-41.36" who="#ZygmuntKucharek">— holownik parowy 800 KM.</u>
          <u xml:id="u-41.37" who="#ZygmuntKucharek">W obecnej chwili przed przemysłem okrętowym odkrywają się nowe możliwości eksportowe w nowych kierunkach eksportu. Do przemysłu okrętowego zgłaszają się armatorzy zagraniczni z Brazylii, Anglii, Norwegii, Niemiec Zachodnich, Szwajcarii — z propozycjami zakupienia statków bieżącej i przyszłej produkcji przemysłu okrętowego. Ponieważ produkcja przemysłu okrętowego w Planie 5-letnim jest obłożona zamówieniami, względnie umowami międzypaństwowymi w 100%, przemysł okrętowy prowadzi rozmowy na dostawy statków po 1960 r.</u>
          <u xml:id="u-41.38" who="#ZygmuntKucharek">Jednym z podstawowych warunków, które mają wpływ na rozwój polskiego stocznictwa, jest sprawa właściwego rozwoju bazy maszynowej dla potrzeb okrętownictwa w naszym kraju. Pomimo dużych trudności możemy zanotować w minionym okresie bardzo poważny i szybki rozwój bazy maszynowej dla wyposażenia statków.</u>
          <u xml:id="u-41.39" who="#ZygmuntKucharek">Omawiając krajową bazę maszynowo-wyposażeniową trzeba przy tym zagadnieniu rozpatrywać kilka zasadniczych grup jak: maszyny główne, mechanizmy pomocnicze w maszynowni i pokładowe, elektrotechnikę okrętową, teletechnikę oraz drobny sprzęt wyposażeniowy. Na wstępie należy sobie powiedzieć, że jeśli chodzi o statki parowe, węglowe, czy opalane paliwem płynnym, to zasadniczo z wyjątkiem sprzętu radiowo-nawigacyjnego, który całkowicie sprowadzany jest z importu, jak również poza materiałem kotłowym, a więc dnami i płomienicami, kilkoma pozycjami armatury kotłowej — wszystkie dostawy pokrywa produkcja krajowa. Miernikiem tego jest wartość importu na statek, która wynosi obecnie np. dla trampów 5.000 Dwt 2,3%, podczas gdy na pierwsze jednostki tego typu wynosiła 18%, a dla trawlerów 5,6% przy imporcie na pierwsze jednostki rzędu 24%. To znaczne obniżenie wartości importu jest wynikiem rozwoju krajowej bazy maszynowej i stopniowego opanowania poszczególnych maszyn, urządzeń i innych elementów wyposażeniowych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-41.40" who="#ZygmuntKucharek">W chwili obecnej prowadzone są bardzo intensywne prace nad rozwojem w kraju bazy maszynowej dla statków o napędzie dieslowskim. Zakłady Cegielskiego w Poznaniu rozpoczynają w 1957 r. opartą o licencję firmy Sultzer produkcję silników dużej mocy rzędu 8 tys. KM. Zakłady „Zgoda” przystępują do budowy silników średniej mocy rzędu 2 tys. KM. Zakłady „Zamech” w Elblągu uruchomią produkcję turbin okrętowych o mocy 13.500 KM.</u>
          <u xml:id="u-41.41" who="#ZygmuntKucharek">Nasz młody przemysł okrętowy ma wszelkie szanse w bardzo krótkim czasie stać się naprawdę na wskroś nowoczesnym przemysłem, opartym o najnowsze zespoły maszyn i urządzeń, a do tego trzeba tylko właściwego zrozumienia u wszystkich dostawców przemysłu okrętowego, trzeba zrozumienia, że każdy nowy mechanizm czy urządzenie, szybciej opanowane w kraju, to poważna oszczędność dewiz, to jednocześnie możliwość przeznaczenia tych dewiz na zaspokojenie potrzeb ludności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Marianowi Lityńskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#MarianLityński">Wysoka Izbo! Budżet na rok 1957 przyjmuje świadczenia na rzecz rolnictwa i leśnictwa ok. 15 miliardów zł, co stanowi ok. 11% całego budżetu państwa. Jeśli wszelkie inne świadczenia na rzecz wsi, np. oświatowe, kulturalne, przemysłowe, administracyjne itp. przyjąć z dużą dowolnością, ale także z dużą przesadą, na dalszych 9% — to wieś, a więc i szeroko pojęte rolnictwo znajduje swój wyraz w 20% świadczeniach finansowych.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#MarianLityński">Trzeba pamiętać poza tym, że świadczenia wsi obliczono w cenach wyraźnie zaniżonych, podczas gdy świadczenia przemysłu przeważnie bazują na cenach rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#MarianLityński">Trzeba tu przypomnieć również, że mimo wielkiego nacisku na industrializację kraju, jeszcze w 1956 r. rolnictwo stanowiło główne źródło utrzymania dla 47% ludności, a dodać do tego należy wielki przyrost naturalny. W tym oświetleniu — zwiększenie o 18% nakładów inwestycyjnych, czy też o 100 mln zł kredytów w rolnictwie, nabiera nieco innego akcentu, niż to wynikało ze słów generalnego sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#MarianLityński">Ten tzw. „front” do rolnictwa, do wsi, wymaga zdaniem moim nieco uwagi, gdyż rodzą się zastrzeżenia, czy w zasadzie słuszne nowe założenia polityki rolnej obu partii politycznych w stosunku do rolnictwa dostatecznie przyśpieszają odnowę tej podstawowej u nas gałęzi gospodarki narodowej, czy uwzględniają wyjątkowy stan zaniedbania kulturalnego wsi i elementy psychiczne gospodarza tej wsi — polskiego chłopa.</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#MarianLityński">Pragnę zwrócić uwagę na pewne przesłanki psychologiczne, wiążące się ściśle z zamierzoną odnową rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#MarianLityński">Nie trzeba chyba nikogo w Polsce przekonywać, że rolnictwo, zawód rolnika — są u nas niedoceniane. Gdy u nas mówi się o rolnictwie, to ogromna większość społeczeństwa identyfikuje je z prymitywną łatwizną, która przy minimalnych wiadomościach zawodowych zmusza człowieka do ciężkiej pracy od świtu do nocy, przy nie istniejących prawie warunkach kulturalnych. Nawet cyfry naszego budżetu — mimo że przygotowywane przez ekonomistów — dyskryminują rolnictwo przez zaniżanie jego udziału w dochodzie narodowym, zaliczając dochód takich np. resortów jak przemysł spożywczy — do puli przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#MarianLityński">Do swego rodzaju dyskryminacji rolnictwa zaliczyłbym także niezrozumiały w zasadzie negatywny stosunek Ministra Handlu Wewnętrznego np. do odradzającej się spółdzielczości ogrodniczej.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#MarianLityński">Nawet w ośrodkach myśli naukowej dyscypliny rolnicze spotykają się nieraz z powątpiewaniem co do ich charakteru naukowego, a pogląd ten sprowadza się do uproszczonego kwalifikowania rolnictwa jako sumy stosowanych dyscyplin ścisłych, takich jak np. botanika, zoologia, genetyka itp. Zawód rolniczy — to zestaw dyskryminacji. Każdego innego zawodu trzeba się bowiem podobno nauczyć, rolnictwo zaś to jakby wiadomości „odziedziczone” przez każdego, o czym próbowano nas uporczywie przekonywać przez ostatnich 10 lat naszej gospodarki na wsi, gdy dyrektorami PGR i POM byli ludzie różnych zawodów, tylko nie rolnicy z wykształcenia.</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#MarianLityński">Gwałtowne uprzemysławianie naszego kraju mogło się m. in. odbywać i dlatego tak stosunkowo łatwo, że ludność wiejska uciekała chętnie z prymitywu i całodziennej pracy wsi do kulturalniejszych i korzystniejszych socjalnych warunków miasta. U nas, niestety, pojęcie rolnika było i jest jeszcze zawsze pojęciem podwartościowości w stosunku do robotnika, urzędnika. Dowodem tej ucieczki ze wsi są dane naszego rocznika statystycznego, które wykazują, że w ciągu ostatniego dziesięciolecia przy wzroście ludności naszego kraju o 15% ludność miast wzrosła żywiołowo o ok. 57%, co oznacza, że w miastach wzrastała niemal 4-krotnie silniej niż na wsi.</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#MarianLityński">W takich warunkach — bez środków zmierzających do stworzenia w rolnictwie atrakcyjnych warunków pracy nie można mówić, moim zdaniem, o socjalizacji wsi. Ani spółdzielczość produkcyjna, ani nawet dobrze pracujące POM-y czy GOM-y, ani wszystkie inne formy socjotechniczne aplikowane mieszkańcowi wsi, ani ostrożna w obietnicach deklaracja o nowej polityce rolnej obu partii — socjalizmu na wsi nie przyśpieszą. W moim najgłębszym przekonaniu tylko chłop wykształcony, kulturalnie mieszkający, jak jego brat robotnik w mieście, zastąpiony częściowo w ciężkiej pracy przeważnie ręcznej przez maszynę, w polu, w obejściu gospodarskim i w mieszkaniu, chłop posiadający możność spędzenia prawdziwie kulturalnie czasu wolnego od pracy — nie będzie uważał zawodu swego za poniżający w stosunku do pracy robotnika, czy urzędnika, a jego dzieci nie będą uciekać z prymitywu wsi do atrakcyjnego miasta.</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#MarianLityński">Na taką kulturę może sobie pozwolić tylko wieś zamożna. Idea socjalistycznej wsi to kooperacja nie biednych, a dobrze zarabiających chłopów — tzw. indywidualnych czy ze spółdzielni produkcyjnych. Taki chłop dopiero zrozumie, że dobrze, tj. ekonomicznie gospodarować można tylko na obiektach nadających się do dużej i małej mechanizacji, która oszczędza pracę mięśni człowieka i zwierząt, skracając czas pracy przynajmniej do liczby godzin zatrudnienia robotnika czy urzędnika w mieście.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#MarianLityński">W podniesieniu poziomu kulturalnego wsi szczególną rolę odegrać może nauczyciel. Nauczyciel na wsi odgrywa zawsze na tym polu w wielu krajach szczególnie pozytywną rolę, a w okresie naszej niewoli, ostatnio zaś okupacji — chlubnie zapisał się dla narodowego i społecznego wyzwolenia kraju. Niestety, polityka nasza w stosunku do tego naturalnego sprzymierzeńca w odnowie wsi, mimo wszelkich trudności, jest niedopuszczalna. Wiemy już, że nie uwzględniono w budżecie środków potrzebnych na zniżkę godzin, a zbyt łatwo potrafiliśmy to uzasadnić tzw. podwyżką płac. A jak te płace wyglądają, wiemy dobrze, a potwierdzają to wyniki ankiet zespołu badań budżetów rodzin nauczycielskich Związku Nauczycielstwa Polskiego, które mówią nie tylko o materialnej sytuacji nauczyciela, ale do bitnie świadczą, że państwo nasze może stracić najlepszego propagatora dla idei wydźwignięcia wsi — a więc i rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#MarianLityński">Oto wyjątek z ankiety nauczycielki B. w powiecie chrzanowskim, pracującej od 3 lat w zawodzie. Cytuję fragmenty: „Jeśli chodzi o wygląd zewnętrzny, to ja i dziecko chodzimy ubrane gorzej niż najbiedniejsi ludzie na wsi”; albo dalszy fragment: „Gdy ktoś wtargnie do mojego mieszkania, to staram się z nim rozmawiać w przedpokoju, aby ciekawscy nie rozglądali się, jak to pani nauczycielka mieszka”.</u>
          <u xml:id="u-43.13" who="#MarianLityński">A oto fragmenty innego charakteru ankiety nauczyciela K. z powiatu oławskiego. Cytuję: „Zdziczenie kultury bierze górę z całą bezwzględnością. Przedtem robiono sobie z oświaty kpiny, dziś oświatę traktuje się jako zło konieczne”, albo — cytuję: „Do szkoły dostają się elementy niepowołane i nieprzygotowane i tworzą z oświaty parodię. Elementy ciemne i zacofane (nawet rady narodowe) jeszcze znęcają się nad szkołą”.</u>
          <u xml:id="u-43.14" who="#MarianLityński">A przecież tylko przygotowany, kulturalny, dobrze uposażony nauczyciel na wsi to gwarancja postępu wsi. A postęp wsi to postęp rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-43.15" who="#MarianLityński">Dla wsi polskiej w perspektywie najbliższych lat szczególnie ważnym jest utrwalenie we wszystkich ogniwach naszego tzw. „aparatu” przekonania o szkodliwości polityki opartej o błędną doktrynę o zaostrzającej się walce klasowej na wsi. Aczkolwiek deklaracja w sprawie nowych założeń polityki rolnej obu partii ustala pewne zasady sprzyjające powrotowi „zaufania wsi”, to jednak między treścią tej deklaracji a jej wykonaniem w terenie jest długa droga pośredników, pracujących często siłą bezwładności, a często także celowo nad tym, aby słowa pozostały na papierze.</u>
          <u xml:id="u-43.16" who="#MarianLityński">Wiele, szczególnie pomniejszych komórek organizacyjnych w powiatach i gromadach, nie wykluczając także województw, pracuje na niekorzyść odradzającego się zaufania wsi. Na szczęście chłop polski daje sobie i z tym radę własnym sposobem. Wydaje się, że powinniśmy nareszcie zmienić radykalnie front do rolnictwa, dokonując obrotu nie o kilka, lecz o 180° — ustalając realny program odbudowy tej podstawowej gałęzi gospodarki narodowej, gałęzi, od której funkcjonowania zależy nie tylko stopniowy rozwój naszego przemysłu, ale i właściwsza płaszczyzna wymiany towarowej i międzynarodowej. Polska z natury swego położenia geograficznego i swego układu klimatyczno-glebowego musi pozostać krajem rolniczo-przemysłowym, w którym produkcja przemysłowa surowca rolniczego oparta być musi o nowoczesną technikę.</u>
          <u xml:id="u-43.17" who="#MarianLityński">Mimo niewątpliwie pozytywnych wyników „nowych założeń polityki rolnej” w deklaracji obu partii, Rząd nie wystąpił dotychczas z generalnym kompleksowym planem odbudowy rolnictwa, z nową — nazwijmy ją „kartą rolnictwa”, która wiązałaby rolnictwo z całokształtem gospodarki narodowej i uwzględniała jego ciężar gatunkowy. Opracowania takiej „karty rolnictwa” winna dokonać specjalna ponadresortowa komisja, uprawniona do wykorzystania materiałów znajdujących się w dyspozycji różnych naszych instytutów i urzędów. Komisja winna posiadać odpowiednie środki finansowe, umożliwiające jej swobodne wykonanie głównego zadania, tj. opracowania modelu rolnictwa — jego kierunków rozwojowych, etapów postępu, w nawiązaniu do obecnej sytuacji ekonomicznej, do układu istniejącej struktury gospodarczej i potrzeb państwa, przy uwzględnieniu w pełni elementów psychicznych naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-43.18" who="#MarianLityński">Komisja powinna w pierwszym rzędzie zwrócić uwagę na zagadnienia wynikające ze specyficznych warunków, w jakich rolnik polski wykonuje swój zawód. Te specyficzne warunki wynikają z mniej lub więcej odizolowanego środowiska wiejskiego, kształtującego w swoisty sposób psychikę rolnika, która różni się zasadniczo od psychiki stworzonej przez oddziaływanie zakładu fabrycznego, oraz życie w mieście. Jedną z jej zasadniczych cech jest konserwatyzm i tradycjonalizm, który przejawia się w nieufności do wszelkich nowych form.</u>
          <u xml:id="u-43.19" who="#MarianLityński">Do podstawowych problemów, którymi m. in. zająć się winna powołana wyżej komisja — zaliczam w skrócie:</u>
          <u xml:id="u-43.20" who="#MarianLityński">1. Wszelkie opracowywane projekty zarządzeń muszą odbudowywać zaufanie mas chłopskich do partii, stronnictw politycznych i Rządu. Zagadnienie to poruszam jako pierwsze dlatego, gdyż ono jest podstawą praworządności, a tylko praworządność usunie nieufność do głoszonych różnych programów.</u>
          <u xml:id="u-43.21" who="#MarianLityński">2. W opracowywanym modelu rolnictwa musi się mieścić organizacja wsi jako całości i poszczególnych gospodarstw, oraz organizacja rolników-producentów. Jednocześnie uwzględniony tu musi być właściwy stosunek PGR-ów i spółdzielni produkcyjnych do gospodarki prywatnej. Poza tym należy uwzględnić etapy rozwojowe postępu w rolnictwie i etapy uprzemysłowienia produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-43.22" who="#MarianLityński">3. Należy opracować odpowiednią politykę w odniesieniu do środków produkcji.</u>
          <u xml:id="u-43.23" who="#MarianLityński">4. Należy stworzyć warunki dla opłacalności produkcji rolniczej przez zapoczątkowaną już likwidację obowiązkowych dostaw, oraz ustalenie cen rynkowych przy skupie produktów rolnych przez państwo. Obowiązkowe świadczenia wsi wobec państwa powinny mieć wyłącznie charakter podatku. Świadczenia w naturze uderzają w gospodarkę silniej niż podatek w tej samej wysokości. Rola polityki państwa w zasadzie nie może ograniczać się tylko do ściągania świadczeń, ale musi również uwzględniać takie elementarne zasady, jak:</u>
          <u xml:id="u-43.24" who="#MarianLityński">a) nienaruszalność warunków przyrodniczych gospodarstwa,</u>
          <u xml:id="u-43.25" who="#MarianLityński">b) opłacalność produkcji poszczególnych gałęzi i typów gospodarstw,</u>
          <u xml:id="u-43.26" who="#MarianLityński">c) zagadnienie zbytu produktów rolnych i zaopatrzenie rolnictwa (o którym tu wiele już dzisiaj mówiono),</u>
          <u xml:id="u-43.27" who="#MarianLityński">d) zastosowanie właściwych bodźców ekonomicznych ustawiających produkcję rolniczą — i wreszcie</u>
          <u xml:id="u-43.28" who="#MarianLityński">e) rolę aparatu upoważnionego do pomocy w organizowaniu się rolnictwa na wsi i jego współdziałanie, jeśli aparat ten działa z różnych pionów.</u>
          <u xml:id="u-43.29" who="#MarianLityński">5. Trzy istniejące na wsi sektory winny współzawodniczyć ze sobą na zasadzie równości szans, bez przywilejów dla któregokolwiek z nich. Nie wyklucza to bynajmniej, że spółdzielnie produkcyjne należy otoczyć troskliwą opieką, lecz niedopuszczalne jest udzielanie im bezzwrotnych dotacji i ulgowych kredytów. Socjalizacja wsi winna się odbywać przez wprowadzenie coraz większego postępu i dobrobytu na wieś, gdyż dopiero wówczas chłop oceni, że uspółdzielczenie wsi stworzy mu większe możliwości zrównania poziomu kulturalnego wsi i miasta. Również należy przeanalizować rolę państwowych gospodarstw rolnych, będących obecnie zbiorowiskiem enklaw, dla wykazania ich właściwych zadań w państwie socjalistycznym. Należałoby przy tej analizie ustalić ostatecznie procent ziemi, jaką PGR-y winny posiadać dla zabezpieczenia wykonania postawionych przed nimi zadań, przekazując powstałe nadwyżki gospodarce chłopskiej. Mówiąc o ustaleniu roli PGR-ów, mam na myśli ich planowe rozmieszczenie w kraju, oraz podział ich zadań na:</u>
          <u xml:id="u-43.30" who="#MarianLityński">a) reprodukcyjne, o najwyższych kwalifikacjach personelu, i b) wzorowe produkcyjne, spełniające rolę interwencji państwa na rynku rolniczym.</u>
          <u xml:id="u-43.31" who="#MarianLityński">6. Dalsza rozbudowa przemysłu powinna postępować pod kątem zaspokojenia wszystkich potrzeb rolnictwa. Nie potrzebuję dodawać, że rolnictwo nie może być nadal składnicą złomu, nawet przy 100−ym wykonywaniu planów przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-43.32" who="#MarianLityński">7. Szczególnie istotne jest rozpracowanie zagadnienia pracy w rolnictwie w poszczególnych sektorach, uwzględniające m. in. ilość potrzebnej robocizny, jej rozmieszczenie w miejscu oraz w czasie, wreszcie fachowość i uzdolnienia organizacyjne rolników we wszystkich typach gospodarstw. Mieści się w tym sprawa ewentualnego zastosowania cenzusu zawodowego na prowadzenie gospodarstwa rolnego.</u>
          <u xml:id="u-43.33" who="#MarianLityński">Przytoczone niektóre problemy mogą służyć oczywiście tylko jako drogowskaz dla prac proponowanej komisji. Podkreślając jedynie stronę ekonomiczno-organizacyjną, nie uwzględniają one zupełnie problematyki produkcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-43.34" who="#MarianLityński">Jak wygląda w tym świetle praca tzw. „aparatu” na wsi? Trzeba sobie wyraźnie i bez osłonek powiedzieć, że znajdujemy się w bardzo niebezpiecznej fazie — gospodarki całkowicie bezplanowej. W terenie wystąpiła faktycznie rezygnacja z kierowania pracami rolnictwa w oparciu o dalekowzroczne opracowania i prace badawcze, które by w sumie poszczególnych elementów' dawały jasny obraz naszej polityki rolnej i jej zamierzeń docelowych. Ten stan — nazwę go chaotycznym — wynika z braku jakiejkolwiek koordynacji zamierzeń i decyzji podejmowanych i realizowanych przez szeroki wachlarz urzędów, instytucji, organizacji i komisji, zajmujących się sprawami rolnictwa. Na terenie każdego województwa działa kilkanaście zarządów komisji i tym podobnych instytucji „organizujących” rolnictwo. A poza tym równolegle do wyżej wymienionych — planują, postulują i w różny sposób realizują wytyczne rozmaite odgórne placówki resortowe. Świadczy to dostatecznie o tym, że praktycznie żadna wspólna, zsynchronizowana działalność w jakimś docelowym kierunku jest niemożliwa, po prostu dlatego że działa się i kieruje rolnictwem w terenie bez jakiegokolwiek przemyślanego programu, bez wskazania na cel i środki naszej polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-43.35" who="#MarianLityński">Taki stan rzeczy istnieje na szczeblu organizacyjnym województwa; czyż więc może być dobrze w powiecie i w gromadzie? Tego żadne państwo i żaden ustrój wytrzymać nie może.</u>
          <u xml:id="u-43.36" who="#MarianLityński">Uważam za swój obowiązek podkreślić, że niski poziom naszego rolnictwa oraz brak skrystalizowanych i przemyślanych kierunków produkcyjnych mamy do zawdzięczenia, poza tzw. przyczynami obiektywnymi, (np. zniszczenia wojenne), w pierwszym rzędzie pochopnym i niepodbudowanym pracami badawczymi decyzjom władz rolniczych wszystkich szczebli, realizowanym następnie w sposób bezkrytyczny i bezduszny przez aparat administracyjny. Pokutuje u nas głęboko zakorzenione w okresie ostatnich 12 lat zapatrywanie, że wszelkie planowanie i wszelkie prace badawcze są właściwie rolnictwu niepotrzebne, bo życie wykazało nierealność wszystkich dotychczasowych planów, a sposób i forma ich realizacji bardzo często odbiegały od podstawowych pojęć o tzw. zdrowym rozsądku. Wydaje się, że istota nieporozumienia leży w tym, iż dotychczasowe plany zawsze daleko odbiegały od realnych, aktualnych możliwości ich wykonania, właśnie z powodu braku prac badawczych oraz podbudowy ich pełną, wszechstronną ekspertyzą przyrodniczą i ekonomiczną. Stan ten musi ulec natychmiastowej zmianie — stąd mój wniosek o rozważenie sprawy powołania specjalnej ponadresortowej komisji dla sprawi rolnictwa, która w swej, nazwijmy ją, „karcie rolnictwa”, uwzględniając ciężar gatunkowy tej gałęzi gospodarki narodowej, przedstawiłaby Wysokiemu Sejmowi opracowanie kierunków rozwojowych w oparciu o osiągnięcia nauki, W metodach pracy z rolnikiem nie uwzględniono także tradycyjnych stosunków własnościowych na wsi, poziomu fachowego i kultury materialnej oraz duchowej rolnika. Pomimo likwidacji podziału dzielnicowego Polski w roku 1918–1919, podział ten jeszcze istnieje, gdyż pozostałości po stopniu rozwoju b. państw zaborczych do dziś dnia dają się zauważyć nawet z okien pociągu. Na rozmaitych terenach Polski występuje poważna różnica w zakresie psychiki rolnika i sposobu jego gospodarowania, i dlatego też może co prawda istnieć jeden typ organizacji rolniczej centralnej, ale już nie wojewódzkiej i powiatowej — tak jak nie może istnieć także jeden styl pracy na terenie wsi. Dlatego też podnoszenie poziomu produkcji, poziomu fachowego, oraz kultury materialnej i duchowej rolnika musi się odbywać różnymi drogami.</u>
          <u xml:id="u-43.37" who="#MarianLityński">Nowy, lepszy styl pracy Sejmu, jego nadrzędna rola w stosunku do pracy Rządu, pozwalają wierzyć, że wiele zdrowych myśli i wskazań w czasie debat w komisjach i na plenum Sejmu znajdzie swoją realizację i umożliwi wyjście z ogólnie nam znanej, trudnej sytuacji gospodarczej naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-43.38" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#ZenonKliszko">Udzielam głosu posłowi Karolowi Garwolińskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#KarolGarwoliński">Wysoki Sejmie! Chcę tutaj wypowiedzieć kilka uwag również na temat rolnictwa, ponieważ — tu muszę się przedstawić — jestem rolnikiem praktykującym i użytkownikiem 7 ha ziemi na wsi gdańskiej.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#KarolGarwoliński">Będę mówił o sprawach, które może jeszcze nie były tutaj poruszone, a które dotyczą bezpośrednio chłopa, w szczególności chłopów na Ziemiach Odzyskanych. Dlaczego akurat na Ziemiach Odzyskanych? Ponieważ ja tam mieszkam, ponieważ stamtąd zostałem tu przysłany przez tamtejsze społeczeństwo; do tych ziem tęsknili moi ojcowie i dlatego ja, teraz, w ramach moich możliwości chcę dla nich pracować.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#KarolGarwoliński">My, chłopi indywidualni, mamy w tej chwili trudne warunki w gospodarowaniu, wszyscy tu obecni o tym doskonale wiemy. Podnieść produkcję gospodarstw indywidualnych będzie nam w pierwszych latach trudno, choćby ze względu na stan zużycia takich czy innych narzędzi gospodarskich, na stan naszych zagród, na wyjałowienie naszej ziemi eksploatowanej za szybko, na krótko, na tymczasem.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#KarolGarwoliński">Pozwolę sobie uwypuklić potrzeby i przeszkody.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#KarolGarwoliński">Wóz chłopski kosztuje w chwili obecnej 20 q zboża — kiedyś kosztował 5 q, a to jest przecież jedno z najbardziej potrzebnych narzędzi w gospodarstwie. Zaprzęg na jednego konia kosztuje 8 q zboża — kiedyś kosztował 4 q.</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#KarolGarwoliński">Rzemiosło na wsi wprawdzie się ożywia, ale wiemy, że zaopatrzenie go w materiały jest niedostateczne dla potrzeb chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#KarolGarwoliński">Najbardziej wzrosła cena drewna, nie tylko budowlanego, ale właśnie na takie porządki, jak między innymi i wozy. Droga jest skóra na zaprzęg, drogie więc zaprzęgi, bo skóry raczej my nie możemy tyle kupić, ale przecież jesteśmy w stanie systemem gospodarskim ją garbować. Uważam, że należałby się nam przydział, czy raczej zezwolenie na garbowanie skóry sposobem gospodarskim na własne potrzeby. Przecież myśmy kiedyś bardzo długo chłopską skórę garbowali...</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-45.8" who="#KarolGarwoliński">Tutaj padły słowa, które mnie podniosły na duchu — chociaż duch chłopa indywidualnego w tej chwili w terenie nie jest zadowalający — słowa, które pochwalały inicjatywę i produkcję chłopów indywidualnych. Ba, przecież nawet Obywatel Gomułka tym się zachwycał i to uznanie nam również przekazał. I skoro to wszystko sobie przypomnę, to śmiem twierdzić i obiecać klasie robotniczej, że my, chłopi indywidualni, coś na pewno zrobimy. Oczywiście różnie w tej chwili o nas, chłopach indywidualnych się mówi, różnie się nas wprawdzie nazywa, ale skorośmy dojrzeli i zdali egzamin w ciągu 12 lat ucisku, to powiem, żeśmy dorośli w tym egzaminie do potrzeb politycznych, patriotycznych i nawet do potrzeb zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-45.9" who="#KarolGarwoliński">I dlatego skoro my, chłopi, domagamy się zwiększenia pomocy, to przecież nie prosimy o litość czy o jałmużnę, a żądamy tego, co się nam należy.</u>
          <u xml:id="u-45.10" who="#KarolGarwoliński">Czy z tej pomocy skorzysta wyłącznie chłop? Uważam, że pośrednio skorzysta z tej pomocy przecież właśnie klasa robotnicza, skorzysta całe społeczeństwo, bo zwiększona produkcja rolna to potanienie żywności, to pierwsza jaskółka podniesienia stopy życiowej.</u>
          <u xml:id="u-45.11" who="#KarolGarwoliński">Przeżyłem kilka wojen jako robotnik, ale pamiętam, że pierwsza pomoc dla poprawy bytu robotnika czy inteligenta zawsze przychodziła najpierw ze wsi. I dlatego zwrócę uwagę, że gdyby nawozy sztuczne, drewno budulcowe, czy porządkowe w najbliższych dwóch latach były sprzedawane po cenach deficytowych, to w przyszłej produkcji, która jest tak bardzo bliska nas, zwróci się to z nawiązką. Wprawdzie naruszy to budżet, ale przy głębszej analizie — jak tu padły słowa ludzi, którzy będą operowali budżetem — gdy obliczyć w tej chwili wydatki na towary importowane, np. paliwa, w które zaopatrujemy potrzebne w produkcji i dla potrzeb gospodarczych i niepotrzebne samochody, może by jaki grosz się między innymi i na to znalazł.</u>
          <u xml:id="u-45.12" who="#KarolGarwoliński">A inne sprawy jeszcze chłopstwa i rolnictwa, w szczególności na Ziemiach Odzyskanych? Ja widzę — a raczej czuję niż widzę przeszkody w tym, co nazywamy aktywizacją rolnictwa na tychże ziemiach.</u>
          <u xml:id="u-45.13" who="#KarolGarwoliński">Weźmy dla przykładu fantastyczną progresję. Dlaczego fantastyczna? Trudno oczywiście zawodowemu rolnikowi powiedzieć, że ta progresja musi być oparta na hektarach. Nie zawsze to dotyczy hektarów, w szczególności w gospodarstwach większych, tych, o których w tej chwili jest mowa, którym my obiecujemy, że chcemy je upełnorolnić, bo spodziewamy się tam produkcji roślinnej czy zwierzęcej. Jak również źle pojęte strefy ekonomiczne; na przykład sąsiad mieszka od sąsiada zaledwie o 2–3 km, a od razu o kilkanaście lub kilkadziesiąt procent ma powiększone cyfry dostaw czy podatków.</u>
          <u xml:id="u-45.14" who="#KarolGarwoliński">Klasyfikowanie ziemi — to również nasza bolączka. Wprawdzie ten proces się teraz odbywa, ale czy zadowalająco — to pytanie. Ja odpowiem, że niezupełnie. Otóż nasi naukowcy, klasyfikując nam ziemię na północnych i wschodnich terenach, nie biorą pod uwagę warunków klimatycznych, struktury gleby, właściwości terenów wyżynnych czy nizinnych i przez to nie zgadza się nam klasa.</u>
          <u xml:id="u-45.15" who="#KarolGarwoliński">Dla przykładu podam, że przecież koło Warszawy czy Łodzi żniwujemy o dwa-trzy tygodnie, a czasem i do miesiąca wcześniej, a tak ważne przygotowania dla gleby, jak podorywki czy poplony, niestety na Ziemiach Zachodnich, w szczególności na terenach północnych, absolutnie się nie udają. I dlatego klasa naukowo wskazująca treść pierwszej czy drugiej klasy, połączona z warunkami klimatycznymi, nie zdaje egzaminu w produkcji. Więc i z tego powodu również cierpimy.</u>
          <u xml:id="u-45.16" who="#KarolGarwoliński">Jeśli mówimy o terenach niskich, to mam na myśli nasze Żuławy — krainę, którą kiedyś wprawdzie nazywaliśmy obrośniętą tłuszczem, a dzisiaj niestety to jest ruina. Oczywiście tam należy poświęcić więcej uwagi i udzielić pomocy materialnej, mając na uwadze przede wszystkim gospodarstwa chłopskie, ponieważ wielkie gospodarstwa nie mają tam racji bytu, bo są to ziemie w krótkich kwadratowych częściach, gdzie trudno prowadzić gospodarkę wielkotowarową. Musimy się również liczyć tam i z przemysłem rolniczym, ale w tej chwili trzeba tam budować drogi, różne drogi i oczywiście między innymi i prawdziwe polskie drogi.</u>
          <u xml:id="u-45.17" who="#KarolGarwoliński">Dorzuciłbym tu jeszcze parę słów o potrzebach szkolnictwa na wsi, bo przecież my, chłopi, Zdajemy sobie sprawę, że bez szkoły, bez nauczyciela, bez inteligencji pracującej nie podniesiemy się. A zatem musimy stworzyć warunki dla tych ludzi, którzy by przyszli do nas pomagać nam budować to, co się nazywa nowe życie i to co się nazywa u chłopa kulturalne życie. Oczywiście w tych sprawach może zabierze głos szerzej któryś z naszych pedagogów i lepiej to wyjaśni i wytłumaczy.</u>
          <u xml:id="u-45.18" who="#KarolGarwoliński">Chciałbym jeszcze wspomnieć o naszych PGR-ach, ponieważ na Ziemiach Zachodnich jest ich bardzo dużo. Jestem zdania, że PGR-y powinny istnieć, a nawet są konieczne, ale winny służyć naprawdę przykładem, powinny świecić jak latarnie morskie.</u>
          <u xml:id="u-45.19" who="#KarolGarwoliński">A co do spółdzielni produkcyjnych, to w zupełności podzielam zdanie posła Drobnerą, który powiedział, że tam gdzieś nie mogli sobie dać rady i ksiądz zakładał. Niechaj ten ksiądz zakłada, jak nie mogą dać rady. Ja wiem jedno, że my będziemy sięgać po wszystkie możliwości, będziemy używali wszystkich sposobów, ażeby nie pogorszyć naszego chłopskiego życia, a raczej je polepszyć, podciągnąć je do wymogów — jak tu padały słowa — i do życia na wzór miasta.</u>
          <u xml:id="u-45.20" who="#KarolGarwoliński">Nie znaczy to jednak, że nie powiem w tej chwili: proszę zostawić to nam — i nas w spokoju. My sami te rzeczy znajdziemy i sami sobie dopasujemy. Dotychczas myśmy mieli sporo opiekunów i różnych znachorów, którzy częstowali nas różnymi lekarstwami — polskimi, zagranicznymi. Efektu to żadnego nie dało. Ja w tej chwili mogę stwierdzić, że nie tylko lekarstwo to nie działało, ale niejeden z nas dlatego, że nie działało, otrzymywał jeszcze takie czy inne nazwy, nie zawsze polskie, które padały z ust czasem nawet niby rzekomo chłopskich przywódców.</u>
          <u xml:id="u-45.21" who="#KarolGarwoliński">Apeluję tutaj do prawdziwych przyjaciół chłopa, do klasy robotniczej i do Rządu o zrozumienie i rozsądek, o danie nam wolnej woli i trochę pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-45.22" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#ZenonKliszko">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16.30.</u>
          <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 35 do godz. 16 min. 45.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-47.1" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Edmundowi Pszczółkowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#EdmundPszczółkowski">Wysoka Izbo! W realizacji zadań, jakie stawiamy sobie w Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957, niezmiernie ważne znaczenie posiada zabezpieczenie zamierzeń w dziedzinie wzrostu produkcji rolnej — a więc zwiększenie masy produktów rolnych i surowców dla przemysłu przetwórczego.</u>
          <u xml:id="u-48.1" who="#EdmundPszczółkowski">Chodzi tu bowiem o zaspokojenie wzrastającego zapotrzebowania na artykuły spożywcze, wynikającego z podwyżek płac dokonanych w roku ubiegłym i w ciągu roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-48.2" who="#EdmundPszczółkowski">Dlatego w toku debaty generalnej nad planem i budżetem należy odpowiedzieć sobie na pytanie: o ile plan gospodarczy i budżet na rok 1957 odpowiada realizacji naszych wysiłków w walce o wzrost produkcji rolnej, o ile zapewnia, o ile sprzyjać będzie realizacji wytycznych nowej polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-48.3" who="#EdmundPszczółkowski">Nie ma zapewne między nami różnicy poglądów na taki temat, że dla wysiłków o wzrost produkcji rolnej niezmiernie ważnym jest czynnik zainteresowania ekonomicznego, jakim jest opłacalność produkcji.</u>
          <u xml:id="u-48.4" who="#EdmundPszczółkowski">Jak ta sprawa przedstawia się obecnie i jakie są jej perspektywy na rok bieżący?</u>
          <u xml:id="u-48.5" who="#EdmundPszczółkowski">Pragnę przypomnieć kilka faktów i przytoczyć trochę cyfr.</u>
          <u xml:id="u-48.6" who="#EdmundPszczółkowski">II Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w marcu 1954 r. zapowiedział niezwiększanie obowiązkowych dostaw — i dzięki temu możliwość wzrostu dochodowości wsi w oparciu o wzrastającą produkcję i sprzedaż zwiększonych nadwyżek produktów rolnych po cenach rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-48.7" who="#EdmundPszczółkowski">Zapowiedź ta została w pełni dotrzymana, a nawet zobowiązania wobec państwa w tym okresie były korygowane na korzyść chłopów. Tak np. dokonane zostało zmniejszenie wygórowanych norm obowiązkowych dostaw zboża w 1956 r. w woj. koszalińskim, szczecińskim, zielonogórskim i wielu powiatach woj. bydgoskiego, poznańskiego i wrocławskiego.</u>
          <u xml:id="u-48.8" who="#EdmundPszczółkowski">Przez cały okres od II Zjazdu Partii trwał proces zmniejszania wymiaru obowiązkowych dostaw zboża i podatku gruntowego w wyniku poprawiania klasyfikacji społecznej gruntów, przeprowadzanej w zasadzie jednostronnie — prawie zawsze na korzyść chłopa. Nastąpiło zmniejszenie o 10% podatku gruntowego na Ziemiach Zachodnich i północnych. W tym samym czasie trwał stały wzrost produkcji rolnej, znacznie szybszy jak w latach poprzednich. Tak np. globalna produkcja rolna za dwa lata 1955–1956 wzrosła o ok. 10%.</u>
          <u xml:id="u-48.9" who="#EdmundPszczółkowski">A oto kilka cyfr ilustrujących te procesy:</u>
          <u xml:id="u-48.10" who="#EdmundPszczółkowski">Wymiar obowiązkowych dostaw zboża (wymiar brutto) w 1953 r. — 2.687 tys. ton, w 1956 r. — 2.136 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-48.11" who="#EdmundPszczółkowski">Podam kilka cyfr procentowego udziału obowiązkowych dostaw w ogólnym skupie. I tak np. w ogólnym skupie obowiązkowe dostawy zboża wyniosły w 1953 r. 91%, w 1956 r.—68%, plan na rok 1957 zakłada tylko 45%. Żywiec: w 1953 r. — 55%, w 1956 r. — 34%. Mleko: w 1953 r. — 66%, w 1956 r. — 35%.</u>
          <u xml:id="u-48.12" who="#EdmundPszczółkowski">Jak kształtowały się średnie ceny płacone chłopu w skupie państwowym odnośnie zboża, trzody i mleka?</u>
          <u xml:id="u-48.13" who="#EdmundPszczółkowski">Średnia cena tony zboża w 1954 r. wynosiła — 791 zł, w 1956 r. — 1234 zł. Trzoda mięsno-słoninowa za kilogram w 1954 r. — 9,21 zł, w 1956 r. — 12,38 zł. Mleko w 1954 r. litr — 1,30 zł, w 1956 r. — 1,71 zł.</u>
          <u xml:id="u-48.14" who="#EdmundPszczółkowski">Taki wzrost średniej ceny uzyskiwanej przez chłopów za sprzedane państwu produkty nastąpił w wyniku:</u>
          <u xml:id="u-48.15" who="#EdmundPszczółkowski">a) pewnych korekt (zmniejszenia) obowiązkowych dostaw zboża, o których mówiłem,</u>
          <u xml:id="u-48.16" who="#EdmundPszczółkowski">b) wzrostu produkcji i sprzedaży państwu znacznie większych ilości produktów po cenach ponadobowiązkowych (w związku z tym zmniejszony udział obowiązkowych dostaw w ogólnej sprzedaży państwu),</u>
          <u xml:id="u-48.17" who="#EdmundPszczółkowski">c) podwyżek cen w skupie mięsa.</u>
          <u xml:id="u-48.18" who="#EdmundPszczółkowski">Mam tu na myśli te zwyżki cen, które dokonane zostały w listopadzie i grudniu 1955 r. A wynosiły one dla żywca wołowego od 40% do 100% w klasach najniższych, które były szczególnie poważnie zaniżone. Dla trzody chlewnej w dostawach ponadobowiązkowych ceny zostały podwyższone od 7,5% do 19% w zależności od strefy i klasy.</u>
          <u xml:id="u-48.19" who="#EdmundPszczółkowski">W wyniku wzrostu produkcji oraz pewnych korekt na korzyść wsi w zobowiązaniach na rzecz państwa i podwyżek cen, głównie żywca — realne dochody wsi w 1956 r. w stosunku do roku 1955 wzrosły o około 16%.</u>
          <u xml:id="u-48.20" who="#EdmundPszczółkowski">Na obecnej sesji poseł Podedworny, ilustrując trudną sytuację na wsi, podał szacunek rozmiarów zmniejszenia środków trwałych w rolnictwie, wynoszący 19 miliardów zł.</u>
          <u xml:id="u-48.21" who="#EdmundPszczółkowski">Znane są rozmiary dekapitalizacji budynków na Ziemiach Odzyskanych. Czy jest to jedynie skutek niskich dochodów wsi?</u>
          <u xml:id="u-48.22" who="#EdmundPszczółkowski">Po pierwsze w dziedzinie dochodowości wsi w ostatnich 2–3 latach nastąpiła poważna poprawa. Po wtóre dekapitalizacja ta była tylko częściowo wynikiem niskich dochodów wsi, w poważnym stopniu była ona również wynikiem niedostarczania na wieś niezbędnych na ten cel środków materialnych, przede wszystkim materiałów budowlanych i maszyn rolniczych. W tej dziedzinie może najsłabiej były realizowane zalecenia II Zjazdu Partii.</u>
          <u xml:id="u-48.23" who="#EdmundPszczółkowski">Przy ogólnym wzroście nakładów na inwestycje w rolnictwie możemy zanotować w ciągu ostatnich dwóch lat słabą poprawę w zaopatrzeniu wsi w materiały budowlane (poza cementem) i w maszyny rolnicze dla gospodarki chłopskiej. To powodowało, że wzrastający dochód wsi kierował się głównie na wzrost konsumpcji.</u>
          <u xml:id="u-48.24" who="#EdmundPszczółkowski">Świadczą o tym m. in. obroty detaliczne GS-ów i PZGS-ów za ostatnie lata. Znów porównywać będę lata 1953 i 1956.</u>
          <u xml:id="u-48.25" who="#EdmundPszczółkowski">Biorę za punkt wyjścia rok 1953 jako rok największego napięcia w naszej gospodarce i najwyższych ciężarów nałożonych na wieś (mówił o tym już poseł Kuziński).</u>
          <u xml:id="u-48.26" who="#EdmundPszczółkowski">A oto cyfry. Obroty GS-ów i PZGS-ów:</u>
          <u xml:id="u-48.27" who="#EdmundPszczółkowski">[tabela]</u>
          <u xml:id="u-48.28" who="#EdmundPszczółkowski">Wzrost 1956 r. w stosunku do 1953 r. wynosi 46,7%. Dalszy wzrost trwa dale j i w roku bieżącym. Obroty I kwartału 1957 r. były wyższe od I kwartału 1956 r. o dalsze 23%. Na wzroście tym nie zaważył oczywiście w wydatniejszy sposób wzrost sprzedaży materiałów o charakterze inwestycyjnym, który był w tym okresie niewielki. Wspominał tu już o tym ob. poseł Cieślak mówiąc, że wynosił on 14%.</u>
          <u xml:id="u-48.29" who="#EdmundPszczółkowski">Nie odegrały większej roli również inne materiały służące do produkcji, poza znaczniejszym wzrostem sprzedaży nawozów sztucznych. Podany w powyższych cyfrach wzrost zakupów wsi miał zatem charakter głównie konsumpcyjny.</u>
          <u xml:id="u-48.30" who="#EdmundPszczółkowski">Podałem może zbyt wiele cyfr i w różnych przekrojach, charakteryzujących rzeczywistą ogólną sytuację wsi w dziedzinie dochodowości. Uczyniłem to dlatego, że niekiedy wyrażane są powątpiewania co do niektórych wskaźników wzrostu dochodów na wsi. Poseł Załęski np. na Komisji Rolne i domagał się uzasadnienia cyfr określających wzrost dochodowości wsi w 1956 r. A przecież większość tych cyfr, które podałem, to bezsporne cyfry rzeczywistego skupu, rzeczywiście wypłacanej gotówki, rzeczywiście płaconych średnich cen za produkty rolne i rzeczywiście dokonywanych przez wieś zakupów.</u>
          <u xml:id="u-48.31" who="#EdmundPszczółkowski">Wysuwane są niekiedy argumenty, że w wyniku dokonanych w bieżącym roku zmian cen zwyżka cen na artykuły przemysłowe sprzedawane dla wsi wyprzedza zwyżki cen artykułów rolnych i ulgi w obowiązkowych dostawach, z których wieś zacznie korzystać dopiero na jesieni; nie kwestionuje się przy tym słuszności samej zasady i ogólnego kierunku zmian, zmierzających do oparcia stosunków ekonomicznych między wsią a miastem na wymianie rynkowej regulowanej środkami ekonomicznymi przez państwo.</u>
          <u xml:id="u-48.32" who="#EdmundPszczółkowski">Czy rzeczywiście tak jest?</u>
          <u xml:id="u-48.33" who="#EdmundPszczółkowski">Ogólna wartość zwiększonych dochodów wsi, wynikająca ze zniesienia obowiązkowych dostaw mleka, obniżenia obowiązkowych dostaw zbóż, podwyższenia cen zboża w obowiązkowych dostawach oraz podwyżki cen buraków cukrowych, wełny, skór i tytoniu — wynosi w zaokrągleniu 4 miliardy zł.</u>
          <u xml:id="u-48.34" who="#EdmundPszczółkowski">Wzrost wydatków wsi, wskutek podwyżki cen materiałów budowlanych, mebli, papieru, gazet, maszyn rolniczych, nawozów sztucznych, opłat elektryfikacyjnych, usług POM — wyniesie w 1957 r. 2.900 mln zł. Różnica nowego układu cen na korzyść wsi, przy uwzględnieniu zmniejszenia podatku gruntowego wskutek zmniejszenia jego progresji, stanowi kwotę 1.170 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-48.35" who="#EdmundPszczółkowski">Prawdą jest, że z wyjątkiem mleka, ze wszystkich pozostałych ulg i zwyżek cen produktów rolnych wieś korzystać będzie dopiero na jesieni.</u>
          <u xml:id="u-48.36" who="#EdmundPszczółkowski">Jak się jednak przedstawiają dochody wsi już w I kwartale br., a więc przedtem jeszcze gdy zaczną działać wszystkie ulgi i zwyżki cen?</u>
          <u xml:id="u-48.37" who="#EdmundPszczółkowski">W I kwartale 1956 r. państwo zapłaciło za skupione przez siebie zboże, żywiec, mleko, jaja, drób 3.907 mln zł. W I kwartale br. zaś — 5.276 mln zł, czyli o 1.369 mln zł więcej, z czego przypada 900 mln zł na wzrost średniej ceny, a 470 mln zł na wzrost ilości sprzedanych produktów, głównie mleka i jaj.</u>
          <u xml:id="u-48.38" who="#EdmundPszczółkowski">Wśród podwyżek cen na artykuły przemysłowe największą pozycję, bo 1.700 mln zł stanowi wzrost cen na tarcicę i materiały budowlane. Wyniesie to kwartalnie ok. 425 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-48.39" who="#EdmundPszczółkowski">Inne zwyżki cen zaczną działać dopiero w II kwartale.</u>
          <u xml:id="u-48.40" who="#EdmundPszczółkowski">Za samo zatem mleko wieś otrzymała w I kwartale br. o 474 mln zł więcej aniżeli w I kwartale r. ub., pokrywając sobie samym tylko mlekiem z nawiązką wzrost wydatków na materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-48.41" who="#EdmundPszczółkowski">Nie ma więc podstaw twierdzenie o „wyprzedzaniu” zwyżek cen i stworzeniu wskutek tego trudności na wsi. Można natomiast stwierdzić, że poczynając od 1954 r., od II Zjazdu Partii dochody wsi systematycznie wzrastają, że jest realizowane założenie Zjazdu, iż dochody wsi będą rosły wskutek wzrostu produkcji i możliwości sprzedaży przez wieś większej ilości produktów po cenach ponadobowiązkowych. VIII Plenum KC i opracowane W wyniku uchwał tego Plenum oraz uchwał IV Plenum NK ZSL wspólne wytyczne w sprawie polityki rolnej proces ten pogłębiają i przyśpieszają, stwarzając zdrowe podstawy dla dalszego rozwoju rolnictwa, dla dalszego wzrostu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-48.42" who="#EdmundPszczółkowski">Można i należy natomiast mówić o innym niepokojącym zjawisku, a mianowicie o tym, że pewna część wsi próbuje zwiększać swoje dochody nie tylko w wyniku wzrostu produkcji i korzystania z opłacalnych cen w skupie nadwyżek ponadobowiązkowych przez państwo, ale również i przez niewykonywanie zobowiązań wobec państwa.</u>
          <u xml:id="u-48.43" who="#EdmundPszczółkowski">Już sam terminarz dostaw żywca w roku bieżącym ustalony został nieprawidłowo, przewidując znacznie mniejsze dostawy na początku roku i przesuwając znaczną część dostaw na koniec roku, ale i ten zaniżony terminarz wykonywany jest bardzo słabo, znacznie gorzej aniżeli w I kwartale roku ubiegłego, kiedy dochody wsi były niższe i niższe było pogłowie trzody.</u>
          <u xml:id="u-48.44" who="#EdmundPszczółkowski">Oto jak wygląda ta sprawa w cyfrach:</u>
          <u xml:id="u-48.45" who="#EdmundPszczółkowski">Terminarz na I kwartał 1956 r. wynosi 94,5 tys. ton, na I kwartał 1957 r. — tylko 61,7 tys. ton, przy czym wykonanie w 1956 r. wynosiło 97 tys. ton, a wykonanie w 1957 r. — tylko 51,9 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-48.46" who="#EdmundPszczółkowski">W marcu obowiązkowe dostawy żywca wykonane zostały tylko w 65%. Słabo realizowane są również zaległości obowiązkowych dostaw zboża, które wynoszą jeszcze obecnie 300 tys. ton.</u>
          <u xml:id="u-48.47" who="#EdmundPszczółkowski">W związku z niepomyślnym wykonywaniem dostaw żywca warto jeszcze wskazać na następujące czynniki:</u>
          <u xml:id="u-48.48" who="#EdmundPszczółkowski">— wiele faktów wskazuje, że pogłowie trzody chlewnej wzrośnie szybciej, aniżeli to przewiduje plan gospodarczy na rok 1957 (wskazują na to takie czynniki, jak wysoka cena prosiąt, mała podaż macior);</u>
          <u xml:id="u-48.49" who="#EdmundPszczółkowski">— bardzo pomyślny nadal przebieg kontraktacji trzody chlewnej;</u>
          <u xml:id="u-48.50" who="#EdmundPszczółkowski">— wzrost średniej wagi skupywanych tuczników (średnia waga tuczników w I kwartale ub. roku wynosiła w poszczególnych miesiącach od 119 do 122 kg, a w I kwartale br. od 130 do 134,6 kg);</u>
          <u xml:id="u-48.51" who="#EdmundPszczółkowski">— istniejący zapas paszy, co się charakteryzuje dużą podażą ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-48.52" who="#EdmundPszczółkowski">W toku debaty budżetowej należy jeszcze raz z całą mocą podkreślić, że tak jak konieczne jest przestrzeganie twardej dyscypliny płac w przemyśle, tak samo konieczne jest pełne wykonywanie obowiązkowych dostaw przez wieś. Naruszanie dyscypliny płac i niewykonywanie dostaw grozi zachwianiem równowagi rynkowej, może podważyć rezultaty tego ogromnego wysiłku, jakiego państwo dokonało w dziedzinie podniesienia realnych płac robotników i podniesienia dochodów chłopów.</u>
          <u xml:id="u-48.53" who="#EdmundPszczółkowski">Mówiąc o ogólnym wzroście dochodowości wsi należy jednakże widzieć i trudności, których pokonanie wymaga znacznego wysiłku — a są to:</u>
          <u xml:id="u-48.54" who="#EdmundPszczółkowski">1) nierównomierna wysokość tego dochodu w poszczególnych grupach gospodarstw, przy czym chodzi w tym wypadku o gospodarstwa średniackie,</u>
          <u xml:id="u-48.55" who="#EdmundPszczółkowski">2) stosunkowo mały udział we wzroście dochodów gospodarstw małorolnych.</u>
          <u xml:id="u-48.56" who="#EdmundPszczółkowski">W wyniku dużych ciężarów nałożonych na wieś w latach 1950–1953 oraz wskutek dużej rozpiętości norm w obowiązkowych dostawach, nie zawsze ekonomicznie uzasadnionych, pewna część gospodarstw średniackich nie mogła się rozwijać, prowadziła ekstensywną gospodarkę, nie brała udziału w kontrakcji roślinnej i zwierzęcej, a więc nie korzystała z bodźców ekonomicznych związanych z tą kontraktacją i przy tym w jeszcze mniejszym stopniu korzystała z możliwości zakupów nawozów sztucznych. W gospodarstwach tych produkcja nie wzrastała, a niekiedy nawet zmniejszała się. Wielu tym gospodarstwom trudno będzie się. szybko dźwignąć, nawet przy zastosowaniu w roku bieżącym poważnych ulg ustalonych w wytycznych w sprawie polityki rolnej. Dla wielu z nich konieczna jest pomoc państwa.</u>
          <u xml:id="u-48.57" who="#EdmundPszczółkowski">Komisja Budżetowa, stojąc w obliczu wielu palących potrzeb, uznała w porozumieniu z Rządem wagę tych spraw i proponuje podniesienie planu kredytów inwestycyjnych dla gospodarki chłopskiej o 100 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-48.58" who="#EdmundPszczółkowski">W wyniku tego ogólna suma kredytów inwestycyjnych w roku bieżącym dla indywidualnej gospodarki chłopskiej wzrasta do 1 mlrd zł — wobec 655 mln w 1956 r. i 412 mln w 1955 r. W stosunku do roku 1955 jest to 2,5-krotny wzrost.</u>
          <u xml:id="u-48.59" who="#EdmundPszczółkowski">Jest to, Obywatelu Pośle Garwoliński, dość dużo — to „trochę”, o które Obywatel Poseł zwracał się do Rządu; i wykazuje dużą troskę Rządu w tych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-48.60" who="#EdmundPszczółkowski">Sprawą Banku Rolnego, rad narodowych, właściwej opinii kółek rolniczych — a więc samych zainteresowanych chłopów oraz kontroli politycznej naszej Partii i ZSL jest, by te zwiększone kredyty trafiły do rzeczywiście najbardziej potrzebujących, by służyć mogły szybkiemu dźwiganiu słabszych gospodarstw, by przyczynić się mogły najskuteczniej do wzrostu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-48.61" who="#EdmundPszczółkowski">Zapotrzebowanie i rzeczywiste potrzeby są oczywiście znacznie większe, tak zresztą jak w wielu innych dziedzinach naszej gospodarki. Dalsze zaspokojenie tych potrzeb zależy od wyniku naszej gospodarki, od wzrostu produkcji przemysłowej i rolnej oraz — tu jeszcze raz trzeba powtórzyć — od przestrzegania dyscypliny płac i pełnego wykonywania przez wieś zobowiązań wobec państwa.</u>
          <u xml:id="u-48.62" who="#EdmundPszczółkowski">Druga trudność — jak wyżej zaznaczyłem — wynika ze słabego stosunkowo udziału chłopów małorolnych we wzroście produkcji i wzroście cen produktów rolnych, co jest skutkiem niskiej towarowości tych gospodarstw, oraz ze słabego udziału w ulgach, co wynika znowu z niskiego obciążenia w zobowiązaniach na rzecz państwa tych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-48.63" who="#EdmundPszczółkowski">Całkowite zwolnienie z obowiązkowych dostaw zboża i ziemniaków gospodarstw do 2 ha, oraz korzystanie tych gospodarstw z powszechnego zniesienia obowiązkowych dostaw mleka, częściowo tylko łagodzi ich sytuację.</u>
          <u xml:id="u-48.64" who="#EdmundPszczółkowski">Czy słuszna jest wobec tego polityka ulg i zmiany cen, jaką zastosowano w roku bieżącym? Słuszna, bo z ulg skorzystają w poważnym stopniu gospodarstwa średniackie na Ziemiach Zachodnich i na terenach, gdzie normy były zbyt wygórowane, co ułatwi im szybszy rozwój gospodarki, zachęci do gospodarowania na większym areale, a ponadto zmniejszenie nadmiernie wysokiej progresji zlikwiduje nierozsądne rujnowanie bogatszych gospodarstw, powodujące upadek produkcji w tych gospodarstwach.</u>
          <u xml:id="u-48.65" who="#EdmundPszczółkowski">Największą zdobyczą chłopów małorolnych w Polsce Ludowej było częściowe upełnorolnienie w wyniku reformy rolnej i osadnictwa oraz możliwość uzyskania przez znaczną ich część pracy w przemyśle i dzięki temu poważne zlikwidowanie nadmiaru rąk roboczych na wsi. Dalsze zasadnicze rozwiązanie trudnej sytuacji wielu jeszcze gospodarstw małorolnych zależy głównie od rozwoju przemysłu i od dalszej możliwości zatrudnienia w przemyśle.</u>
          <u xml:id="u-48.66" who="#EdmundPszczółkowski">Co jednak aktualnie uczynić można dla wielu gospodarstw małorolnych, które nie mają jeszcze możliwości uzyskania tego dodatkowego dochodu z pracy w przemyśle?</u>
          <u xml:id="u-48.67" who="#EdmundPszczółkowski">Wyliczyć tu można:</u>
          <u xml:id="u-48.68" who="#EdmundPszczółkowski">— dalszą pomoc w intensyfikacji gospodarstwa, kontynuowanie polityki rozwoju produkcji zwierzęcej w oparciu o pomoc paszową ze strony państwa, zwiększenie udziału tych gospodarstw w uprawie bardziej pracochłonnych i opłacalnych roślin przemysłowych i właściwa w tym względzie polityka kontraktacji;</u>
          <u xml:id="u-48.69" who="#EdmundPszczółkowski">— rozwój rzemiosła i chałupnictwa na wsi;</u>
          <u xml:id="u-48.70" who="#EdmundPszczółkowski">— udział w zespołach chłopskich uruchamiających produkcją (np. materiałów budowlanych) w oparciu o miejscowe surowce;</u>
          <u xml:id="u-48.71" who="#EdmundPszczółkowski">— poprzez aktywny udział w kółkach rolniczych zrzeszanie się dla wspólnego nabywania maszyn i obrony przed wyzyskiem bogatych chłopów.</u>
          <u xml:id="u-48.72" who="#EdmundPszczółkowski">Dla realizacji tej polityki wobec małorolnych chłopów potrzebna jest nie tylko określona polityka państwa, ale również odpowiednia działalność rad narodowych w terenie, troskliwa pomoc ze strony organizacji partyjnych, tak naszej Partii jak i ZSL, oraz aktywność samych małorolnych chłopów, którzy by poprzez udział w kółkach rolniczych oraz różne formy spółdzielczości bronili swoich interesów.</u>
          <u xml:id="u-48.73" who="#EdmundPszczółkowski">Na gruncie wzrastającej dochodowości wsi, która jeszcze bardziej zaznaczy się przy sprzedaży plonów rolnych na jesieni, pierwszorzędnego znaczenia nabiera zaopatrzenie wsi w materiały inwestycyjne i inne środki produkcji. Ta dziedzina była dotychczas bodajże najbardziej zaniedbana i wymaga największego wysiłku. Głównie chodzi tu o materiały budowlane i maszyny rolnicze. W planach na 1957 r. dokonywana jest poważna poprawa zaopatrzenia wsi w te towary. Plan zaopatrzenia wsi w materiały budowlane przewiduje wzrost wartości tych materiałów w stosunku do roku ubiegłego w cenach porównywalnych o przeszło 50%.</u>
          <u xml:id="u-48.74" who="#EdmundPszczółkowski">Należy jednak podkreślić, że w I kwartale br. przemysł materiałów budowlanych nie dostarczył wsi zaplanowanych ilości wapna, cegły i dachówki, wskutek czego ilość np. dostarczonej cegły była nawet mniejsza od ilości dostarczonej w I kwartale 1954 lub 1955 r.</u>
          <u xml:id="u-48.75" who="#EdmundPszczółkowski">Ze względu na ogromną wagę zaopatrzenia wsi w materiały budowlane myślę, że przemysł tych materiałów uczyni wszystko, ażeby wyrównać niedobory i zapewnić dostarczenie w roku bieżącym co najmniej zaplanowanych ilości tych materiałów.</u>
          <u xml:id="u-48.76" who="#EdmundPszczółkowski">Wielkiego wysiłku dokonuje przemysł maszyn rolniczych, ażeby zaspokoić wzrastające zapotrzebowanie wsi. Niezależnie od wzrostu wartości produkcji maszyn rolniczych o 15% w stosunku do roku ubiegłego następuje poważne przesunięcie w samym asortymencie, polegające na zwiększaniu udziału w ogólnej produkcji maszyn trakcji konnej, przeznaczonej dla indywidualnej gospodarki chłopskiej. Udział ten wzrasta z 30% w roku ub. do 60% w 1957 r.</u>
          <u xml:id="u-48.77" who="#EdmundPszczółkowski">Należy przy tym wyrazić zdziwienie, że przy wykonywaniu na ogół planów dostawy maszyn przez przemysł kluczowy istnieje wiele faktów niewykonywania planów przez przemysł terenowy podległy radom narodowym, które przecież winny dobrze rozumieć potrzeby rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-48.78" who="#EdmundPszczółkowski">Wiele skarg i gorzkich uzasadnionych zarzutów było ze strony chłopów na jakość dostarczanych maszyn. W ostatnim czasie zaznaczyła się w tej dziedzinie pewna poprawa, choć daleko jest jeszcze do stanu zadowalającego. Omawiane były te sprawy na Komisji Rolnej. Myślę, że wielu z nas, posłów stykających się z rolnictwem, niepokoić będzie przemysł maszyn rolniczych. W sprawie jakości maszyn należy żądać od resortu poprawy, a sygnalizując braki pomagać mu w walce o dalsze polepszenie jakości maszyn.</u>
          <u xml:id="u-48.79" who="#EdmundPszczółkowski">Należy z uznaniem przyjąć przygotowywanie przez Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego wprowadzenia od 1 czerwca br. gwarancji na sprzedawane maszyny. Wymaga to stworzenia szerokiej sieci punktów usługowych w oparciu o warsztaty remontowe POM. Krok ten przyczyni się niewątpliwie do dalszego ulepszenia jakości maszyn rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-48.80" who="#EdmundPszczółkowski">Trudno w jednym krótkim wystąpieniu omówić te wszystkie sprawy, które wiążą się z poważnymi przemianami zachodzącymi na wsi po Październiku. Jeżeliby jednak tylko wymienić to, co już zostało załatwione, jest w stadium załatwiania, lub jest przygotowywane do załatwienia, to zarysuje się wyraźny kierunek zgodny z uchwałami VIII Plenum i będącymi wyrazem tych uchwał wytycznymi w sprawie polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-48.81" who="#EdmundPszczółkowski">Pozwolę tu sobie dodatkowo wymienić takie sprawy, jak:</u>
          <u xml:id="u-48.82" who="#EdmundPszczółkowski">— uchwały Rady Ministrów o reaktywowaniu spółdzielczości mleczarskiej i warzywniczo-ogrodniczej i przekazaniu im majątku spółdzielczego,</u>
          <u xml:id="u-48.83" who="#EdmundPszczółkowski">— zmiana treści pracy spółdzielczych kas oszczędnościowo-pożyczkowych,</u>
          <u xml:id="u-48.84" who="#EdmundPszczółkowski">— zarządzenie Ministra Rolnictwa o zwrocie przejętych do zagospodarowania gruntów właścicielom tych gruntów,</u>
          <u xml:id="u-48.85" who="#EdmundPszczółkowski">— przygotowany przez Ministerstwo Rolnictwa projekt uchwały o obrocie nieruchomościami rolnymi,</u>
          <u xml:id="u-48.86" who="#EdmundPszczółkowski">— nakreślony poważny program prac Ministerstwa Rolnictwa w dziedzinie stabilizacji stosunków własnościowych, wydawanie aktów nadania, regulacja i szacunek nadanych gospodarstw oraz wpisywanie ich do ksiąg wieczystych,</u>
          <u xml:id="u-48.87" who="#EdmundPszczółkowski">— przygotowywanie projektów zasadniczych zmian w systemie kierowania państwowymi gospodarstwami rolnymi,</u>
          <u xml:id="u-48.88" who="#EdmundPszczółkowski">— regulowanie na prawidłowych i sprawiedliwych zasadach stosunków spółdzielni produkcyjnych z sąsiadującymi z nimi chłopami indywidualnymi,</u>
          <u xml:id="u-48.89" who="#EdmundPszczółkowski">— zmiana szeregu przepisów zapewniających pełniejszą samorządność spółdzielniom produkcyjnym,</u>
          <u xml:id="u-48.90" who="#EdmundPszczółkowski">— ustalenie na nowych zasadach roli POMÓW w stosunku do spółdzielni produkcyjnych,</u>
          <u xml:id="u-48.91" who="#EdmundPszczółkowski">— powstanie już około 9 tys. kółek rolniczych i trwające powoływanie powiatowych związków kółek i organizacji rolniczych,</u>
          <u xml:id="u-48.92" who="#EdmundPszczółkowski">— przygotowywana reorganizacja państwowej służby rolnej,</u>
          <u xml:id="u-48.93" who="#EdmundPszczółkowski">— przesuwanie szeregu zadań na samorządne organizacje chłopskie itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-48.94" who="#EdmundPszczółkowski">Składa się to wszystko na kierunek, którego węzłowym zadaniem jest wzrost produkcji rolnej, intensyfikacja indywidualnej gospodarki chłopskiej oraz gospodarki spółdzielni produkcyjnych i państwowych gospodarstw rolnych. Jest to kierunek na usunięcie błędów, które przeszkadzały w rozwoju rolnictwa, w pełnym wykorzystaniu tych wielkich możliwości, jakie stworzyły przemiany społeczno - ekonomiczne dokonane w Polsce Ludowej. Jest to kierunek na prawidłowe ułożenie stosunków ekonomicznych z chłopstwem, na umocnienie sojuszu klasy robotniczej z chłopami.</u>
          <u xml:id="u-48.95" who="#EdmundPszczółkowski">Polityka ta spotkała się z szerokim poparciem wszystkich warstw chłopstwa. Wzmogła ich zainteresowanie ziemią i rozwojem swej gospodarki, zwiększyła tendencję do inwestowania z własnych środków, podniosła aktywność w udziale w różnych formach spółdzielczości, spowodowała szczególnie aktywny udział w organizowaniu kółek rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-48.96" who="#EdmundPszczółkowski">Ta słuszna polityka rolna naszej Partii i ZSL, polityka wprowadzana w życie przez nasz Rząd, może się w pełni rozwinąć, może przynieść szybko oczekiwane rezultaty, jeśli wzmożona aktywność mas chłopskich znajdzie właściwe poparcie rad narodowych i instytucji społecznych i gospodarczych, jeśli ta aktywność wspierana będzie codzienną, zgodną, rzeczową współpracą naszych organizacji partyjnych z kołami ZSL.</u>
          <u xml:id="u-48.97" who="#EdmundPszczółkowski">Należy z całą mocą podkreślić, że w obecnej nowej sytuacji, kiedy likwidowane są przerosty w odgórnym administracyjnym kierowaniu życiem gospodarczym wsi, prawidłowe rozstrzyganie wielu problemów zgodne z interesami małorolnych i średniorolnych chłopów zależy w znacznie większym stopniu aniżeli dotychczas od terenu, od aktywności samych chłopów, od właściwej pracy ich samorządnych organizacji społecznych i różnych form spółdzielczości wiejskiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Józefowi Olszyńskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#JózefOlszyński">Wysoki Sejmie! Nie będę mówił o osiągnięciach, jakie uzyskuje i będzie uzyskiwać wieś dzięki wytycznym nowej polityki rolnej, gdyż mówili na ten temat moi przedmówcy, a w szczególności kolega poseł Pszczółkowski. Chcę natomiast zwrócić uwagę na główny kierunek rozwoju produkcji rolnej w świetle budżetu i planu na rok bieżący.</u>
          <u xml:id="u-50.1" who="#JózefOlszyński">Zasadniczym celem władzy ludowej jest stworzenie warunków masom ludowym dla zabezpieczenia systematycznego podnoszenia stopy życiowej i kultury narodu.</u>
          <u xml:id="u-50.2" who="#JózefOlszyński">Droga do tego celu prowadzi poprzez zespolenie twórczych, świadomych wysiłków mas pracujących w miastach i na wsi w różnych dziedzinach życia, a w szczególności w produkcji, wypracowanie jak największego produktu globalnego, obniżanie kosztów produkcji, sprawiedliwy podział dochodu, zabezpieczenie suwerenności narodowej i spokoju wewnętrznego.</u>
          <u xml:id="u-50.3" who="#JózefOlszyński">Im większy jest ogólnonarodowy produkt globalny, a mniejsze koszty jego wytworzenia, tym większy jest ogólny dochód, a tym samym większa możliwość wzrostu dochodów każdej jednostki społecznej oraz przeznaczenia większych sum na dalszy rozwój gospodarki narodowej. Im lepiej państwo czuwa nad właściwym podziałem dochodu narodowego na spożycie i inwestycje, oraz między poszczególne gałęzie gospodarki narodowej i grupy społeczne, tym bardziej zespalają się wysiłki mas pracujących z inicjatywą państwa i jego organów, wyzwala się świadomość działania, zwiększają się wysiłki i wyniki produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-50.4" who="#JózefOlszyński">Mówiąc o zagadnieniu produktu narodowego, o jego wypracowywaniu i podziale, chcę nawiązać do niektórych wypowiedzi moich przedmówców.</u>
          <u xml:id="u-50.5" who="#JózefOlszyński">Wczoraj z dużą uwagą wysłuchałem przemówienia posła dr Drobnera, uważam za stosowne jednak podkreślić, że nie mogę pogodzić się z tą częścią przemówienia posła Drobnera, która dotyczyła wyliczenia, że gospodarka nieuspołeczniona, a w tym w szczególności wieś, świadczy do budżetu państwa tylko 4,7 miliarda zł. Wszyscy wiemy, że obiektywne wyliczenia wyglądają grubo inaczej, że przecież obok podatków wieś świadczy pośrednio wiele miliardów złotych przy dostawach np. produktów rolnych, przy zakupie różnych produktów przemysłowych, jak również i w ramach różnych innych świadczeń.</u>
          <u xml:id="u-50.6" who="#JózefOlszyński">Rozumiem w pełni, że gospodarka uspołeczniona daje mimo wszystko, i dawać będzie w dalszym ciągu, główną część dochodu narodowego i główną część sum budżetowych, że spełnia ona i spełniać będzie w coraz większym stopniu główną, po prostu kierowniczą, zasadniczą rolę w naszej gospodarce ogólnonarodowej, ale chodzi mi o to, że tego rodzaju wyliczenia na niekorzyść wsi nie są po prostu mobilizujące dla wsi, dla chłopów.</u>
          <u xml:id="u-50.7" who="#JózefOlszyński">Mówiąc o wielkości dochodu narodowego i jego podziale, nie mam zamiaru poddawać krytyce stosowanych dotychczas zasad tego podziału. Nie o to mi chodzi na przykład, by obniżyć w zasadniczy sposób nakłady na rozwój przemysłu a podnieść ich kosztem inwestycje w rolnictwie. Jak również nie chodzi mi o to, by kosztem robotników podnieść dochody ludności wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-50.8" who="#JózefOlszyński">W zasadzie nie widzę jakichś zasadniczych sprzeczności między rozwojem przemysłu a rolnictwa oraz interesami robotników a chłopów. Przeciwnie, widzę tu w całej pełni zbieżność i jedność interesów. Jak każde zahamowanie i błąd w przemyśle odbić się musi ujemnie nie tylko na klasie robotniczej, ale również i na sytuacji społeczno-gospodarczej na wsi, tak podobnie brak dostatecznego rozwoju produkcji rolnej odbić się musi ujemnie na zaopatrzeniu przemysłu i zaopatrzeniu w środki żywności klasy robotniczej, a więc na poziomie jej stopy życiowej.</u>
          <u xml:id="u-50.9" who="#JózefOlszyński">Wiedzą o tym, moim zdaniem, dobrze zarówno robotnicy, jak również chłopi. Na zebraniach przedwyborczych miałem możność spotykać się z wypowiedziami górników i hutników Wałbrzycha, domagających się od kandydatów na posłów, by walczyli o lepsze zaopatrzenie wsi w materiały produkcyjne, bo w przeciwnym razie wieś nie będzie w stanie zaopatrzyć miast — jak również z wypowiedziami chłopów i kobiet na wsi, postulujących potrzebę dalszego rozwoju przemysłu i polepszania warunków bytu dla robotników, nauczycieli, służby rolnej i innych pracowników.</u>
          <u xml:id="u-50.10" who="#JózefOlszyński">Podkreślam to z całą świadomością dlatego, że tu i ówdzie spotyka się środowiska, które próbują przeciwstawiać interesy robotników interesom chłopów, i posądzają, że jedni chcą żyć kosztem drugich.</u>
          <u xml:id="u-50.11" who="#JózefOlszyński">Rozpatrując budżet na rok 1957, trzeba się poważnie zastanowić, czy biorąc pod uwagę nasze trudności ekonomiczne jest on dostatecznie skierowany na te cele i dziedziny gospodarki narodowej, które mogą dać najszybsze i najpewniejsze wyniki produkcyjne, konieczne dla podniesienia naszej gospodarki i zaspokojenia codziennych potrzeb ludności.</u>
          <u xml:id="u-50.12" who="#JózefOlszyński">Jeżeli chodzi o budżet, to trzeba z zadowoleniem stwierdzić, że obok jego ogólnego wzrostu o 11,4 mlrd zł i przewidzianej czystej nadwyżki w kwocie 1,5 mlrd zł — jest on w swojej strukturze zdrowszy w zasadzie od budżetów lat poprzednich.</u>
          <u xml:id="u-50.13" who="#JózefOlszyński">Po pierwsze — wydaje się być bardziej realny, oparty o niewygórowane w zasadzie sumy dochodów w poszczególnych działach. Zwłaszcza poważnie zmniejszają się planowane wpływy podatków od gospodarki nieuspołecznionej, a więc od chłopów i rzemieślników wiejskich i małomiasteczkowych, co powinno sprzyjać rozwojowi produkcji.</u>
          <u xml:id="u-50.14" who="#JózefOlszyński">Po drugie — następuje wzrost wydatków na cele socjalne i kulturalne ludności.</u>
          <u xml:id="u-50.15" who="#JózefOlszyński">Po trzecie — ulegają zmniejszeniu w stosunku do ogólnych sum wydatki na administrację i obronę narodową, przy zabezpieczeniu zobowiązań wynikających z Układu Warszawskiego.</u>
          <u xml:id="u-50.16" who="#JózefOlszyński">Biorąc pod uwagę to, co wyżej powiedziałem, trzeba stwierdzić, że budżet cechuje troska Partii i Rządu o podniesienie stopy życiowej szerokich mas ludności. Niemniej jednak, jako przedstawiciel Klubu Poselskiego ZSL, którego zadaniem i obowiązkiem jest szczególnie dbać o sprawy wsi, przy właściwym zrozumieniu i docenianiu interesów i trudności całej gospodarki narodowej, chciałbym zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu na zagadnienie wydatków budżetowych na rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-50.17" who="#JózefOlszyński">Wiadomo jest powszechnie, że w okresie odbudowy i rozbudowy naszej gospodarki narodowej główną uwagę i środki kierowaliśmy na rozwój przemysłu, w szczególności ciężkiego. W naszych warunkach politycznych i ekonomicznych tego rodzaju polityka ekonomiczna była w zasadzie słuszna, chociaż popełniliśmy i w tej dziedzinie niemało błędów i niedociągnięć.</u>
          <u xml:id="u-50.18" who="#JózefOlszyński">Rolnictwo w tym okresie, jak wiemy, zostało poważnie zaniedbane, a jego moc produkcyjna została naderwana. Na skutek braku nakładów inwestycyjnych, zarówno gotówkowych jak również materiałowych, nastąpiło znaczne obniżenie substancji majątkowej w budynkach wiejskich, koniecznych do rozwijania nie tylko rozszerzonej, ale również normalnej produkcji, oraz obniżona została na wielu terenach żyzność, a tym samym wydajność naszych gleb.</u>
          <u xml:id="u-50.19" who="#JózefOlszyński">Wiadomo jest również, że na rynkach światowych ceny na produkty rolne wzrastają i układają się korzystnie w stosunku do cen na produkty przemysłowe.</u>
          <u xml:id="u-50.20" who="#JózefOlszyński">W naszej sytuacji, przy znacznym przyroście naturalnym ludności i wzrastającym zapotrzebowaniu na środki żywności, staje my przed dwiema możliwościami: albo zwiększymy nakłady na rolnictwo i pomożemy masom chłopskim w wykorzystaniu rezerw i szybszym podniesieniu produkcji, albo też będziemy zmuszeni zmniejszać eksport mięsa, tłuszczów, cukru, a zwiększyć import zboża, masła, skór, wełny i innych środków spożycia oraz surowców rolniczego pochodzenia.</u>
          <u xml:id="u-50.21" who="#JózefOlszyński">Z błędów przeszłości i istniejącej na rynku żywnościowym sytuacji powinniśmy wyciągnąć bardziej konsekwentne wnioski. Wydaje mi się, że planowane wydatki budżetowe na cele rolnictwa w 1957 r., mimo ich wzrostu w stosunku do lat poprzednich, nie zabezpieczają od strony państwa dostatecznych warunków do wyzwolenia inicjatywy mas chłopskich w celu dokonania radykalnego przełomu w rolnictwie dla podniesienia produkcji.</u>
          <u xml:id="u-50.22" who="#JózefOlszyński">Biorąc powyższe pod uwagę, Komisja Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego rozpatrując budżet i plan Ministerstwa Rolnictwa na rok 1957 — wniosła o podniesienie kredytów dla drobnego rolnictwa z projektowanej kwoty 1.100 mln do kwoty 1.400 mln zł, czyli o 300 mln zł. Podwyżka ta na Komisji Budżetowej została jednakże zmniejszona do 100 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-50.23" who="#JózefOlszyński">Klub Poselski ZSL uważa, że projektowana przez Komisję Rolnictwa kwota 300 mln zł daleko nie odpowiada jeszcze istniejącym potrzebom, jeśli się chcę wyjść naprzeciw dążeniom chłopów do podźwignięcia ich gospodarki i produkcji.</u>
          <u xml:id="u-50.24" who="#JózefOlszyński">Tylko poważnymi trudnościami naszej gospodarki narodowej można usprawiedliwić szczupłość sum budżetowych na takie podstawowe pilne potrzeby, jak: kredyty bankowe dla rolnictwa, melioracja, elektryfikacja, popieranie produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz inne cele zmierzające do podniesienia produkcji. Dlatego Klub Poselski ZSL, zgodnie z tezą postawioną w referacie posła prof. Lange, stawia postulat, aby w miarę dopracowywania się rezerw budżetowych kierować je przede wszystkim na inwestycje w rolnictwie, zwłaszcza indywidualnym, oraz w zdrowych spółdzielniach produkcyjnych poprzez udzielanie kredytów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-50.25" who="#JózefOlszyński">Każda złotówka kredytów państwowych może wyzwolić rezerwy środków własnych chłopów, a tym samym wydatnie przyczynić się do podniesienia produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-50.26" who="#JózefOlszyński">Chłopi chcą inwestować w swoją gospodarkę, w szczególności po ożywieniu, jakie nastąpiło dzięki wytycznym nowej polityki rolnej. Trzeba im tylko pomóc w tej sprawie. Trzeba im dać możność wypracowywania własnych środków pieniężnych, pomagać im kredytami bankowymi i udostępnić nabycie potrzebnych materiałów.</u>
          <u xml:id="u-50.27" who="#JózefOlszyński">Teorie o ogólnym nadmiarze środków pieniężnych na wsi i przechwytywaniu dochodu narodowego przez chłopów są wynikiem uproszczenia sobie sprawy przez tych, którzy je głoszą.</u>
          <u xml:id="u-50.28" who="#JózefOlszyński">Prawdą jest, że dochody wsi ruszyły nieco z miejsca, że są gospodarstwa rolne, a nawet grupy gospodarstw znajdujące się w sprzyjających warunkach, zasobne w środki produkcji, bądź też czerpiące dochody z innych źródeł, które posiadają nadmiar gotówki. Ale jest również niezaprzeczalnym faktem, że zdecydowana większość gospodarstw cierpi na brak pieniędzy i nie ma warunków dla poczynienia odpowiednich inwestycji koniecznych do podniesienia produkcji.</u>
          <u xml:id="u-50.29" who="#JózefOlszyński">Trzeba tym gospodarstwom pomóc w uzyskaniu koniecznych środków inwestycyjnych, nie tylko przez udzielanie pożyczek, ale przede wszystkim przez podniesienie opłacalności produkcji rolnej. Cel ten można osiągnąć w dwojaki sposób:</u>
          <u xml:id="u-50.30" who="#JózefOlszyński">1) poprzez podniesienie cen na produkty rolne w stosunku do aktualnych kosztów produkcji — albo 2) przez obniżenie kosztów produkcji w stosunku do aktualnych cen, czyli po prostu mówiąc przez podniesienie wydajności.</u>
          <u xml:id="u-50.31" who="#JózefOlszyński">Jeżeli chodzi o zagadnienie podniesienia cen na produkty rolne, to jakkolwiek wydawałoby się, że zastosowanie tej metody jest proste i dające bezpośrednio szybsze efekty, to w naszych trudnych warunkach ekonomicznych zastosowanie tej metody na szerszą skalę jest wprost w obecnym okresie niemożliwe. Generalne podniesienie cen na produkty rolne musiałoby pociągnąć za sobą podniesienie cen na artykuły przemysłowe i usługi, a więc w konsekwencji nie poprawiłoby sytuacji mas pracujących, w tym również i sytuacji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-50.32" who="#JózefOlszyński">Natomiast możliwe jest, a nawet konieczne podniesienie cen na niektóre produkty rolne. Chodzi tu o właściwą proporcję cen na poszczególne produkty rolne i wpływanie na ich kształtowanie się w ten sposób, by pomogły w podnoszeniu produkcji podstawowych gałęzi rolnictwa, stanowiących o rozwoju całej gospodarki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-50.33" who="#JózefOlszyński">Niewiele już mamy rezerw w postaci ziem nowych, dotychczas nie uprawianych. Niedługo zniknąć powinna reszta ziem opuszczonych. W naszych warunkach zasadniczą sprawą jest więc podniesienie ilości i jakości produkcji z każdego hektara.</u>
          <u xml:id="u-50.34" who="#JózefOlszyński">Pod tym względem mamy olbrzymie, wprost nieograniczone, możliwości. Rozmiary tych możliwości wykazują nam nie tylko wysokie plony z hektara i wydajność hodowli w krajach przodującego rolnictwa, ale również w nie mniejszym stopniu osiągnięcia i doświadczenia naszych mistrzów urodzaju i kultury hodowlanej.</u>
          <u xml:id="u-50.35" who="#JózefOlszyński">Znam gospodarstwo położone w górzystych terenach woj. krakowskiego, posiadające 5 ha ziemi od III do V klasy. Na gospodarstwie tym pracuje właściciel wraz ze swoją rodziną; nie korzystają w ogóle z sił najemnych, ani też z żadnych ubocznych dochodów czy protekcji. Gospodarstwo to posiada 3 rasowe krowy, od których roczny udój mleka wynosi ponad 12 tys. litrów, a więc na każdy hektar przypada około 2.400 litrów mleka rocznie.</u>
          <u xml:id="u-50.36" who="#JózefOlszyński">Hodowla trzody daje ponad 1000 kg żywca rocznie, a więc ponad 200 kg na każdy hektar.</u>
          <u xml:id="u-50.37" who="#JózefOlszyński">Hodowla kur daje około 7.500 sztuk jaj rocznie, czyli 1.500 sztuk na ha.</u>
          <u xml:id="u-50.38" who="#JózefOlszyński">Duże również dochody dają drzewa owocowe, krzewy oraz wysokowydajne uprawy okopowych i zbóż.</u>
          <u xml:id="u-50.39" who="#JózefOlszyński">Gospodarstwo to, mimo stosunkowo małego areału, jest nie tylko prawie samowystarczalne zarówno w zakresie wyżywienia rodziny, jak i utrzymania inwentarza żywego, ale rokrocznie sprzedaje po kilka tysięcy litrów mleka, po kilka tysięcy sztuk jaj, kilkaset kilogramów żywca i dużo owoców. Wartość rocznej produkcji tego gospodarstwa wynosi od 80 do 90 tysięcy zł.</u>
          <u xml:id="u-50.40" who="#JózefOlszyński">Gdyby każdy hektar w Polsce dawał nie tak wybitnie wysoką wydajność jak w przytoczonym przykładzie, ale o połowę mniejszą, to i tak mielibyśmy w naszym kraju poważne nadwyżki mleka, masła, mięsa, jaj, owoców, zboża i innych środków spożycia.</u>
          <u xml:id="u-50.41" who="#JózefOlszyński">Podobnych przykładów osiągania wysokiej wydajności produkcji rolnej można by przytoczyć wiele w każdym rejonie kraju. Błąd nasz polega na tym, że nie umiemy w dostateczny sposób wykorzystać osiągnięć i doświadczeń przodowników rolnictwa dla celów powszechnego ich zastosowania.</u>
          <u xml:id="u-50.42" who="#JózefOlszyński">Ma to również swój wyraz w braku odpowiednich sum w budżecie państwa, oraz w budżetach terenowych na premie i nagrody za osiągnięcia i upowszechnianie przodujących metod produkcji w gospodarce rolnej.</u>
          <u xml:id="u-50.43" who="#JózefOlszyński">Dlatego m.in. postęp w produkcji rolnej odbywa się zbyt powoli, większość gospodarstw znajdujących się często w podobnych czy nawet lepszych warunkach glebowych i klimatycznych od gospodarstw przodujących pozostaje daleko w tyle osiągając o połowę czy nawet 2/3 mniejsze wyniki produkcyjne.</u>
          <u xml:id="u-50.44" who="#JózefOlszyński">Biorąc to co powiedziałem pod uwagę, trzeba stwierdzić, że wszelkie teorie o ograniczonych możliwościach podniesienia wydajności w rolnictwie, o malejącym obiektywnie dochodzie i zmniejszającej się opłacalności są w naszych warunkach nieuzasadnione i co najmniej daleko przedwczesne, a tym samym szkodliwe.</u>
          <u xml:id="u-50.45" who="#JózefOlszyński">Jakkolwiek nie uważam za jakieś nieszczęście naszej gospodarki narodowej sprowadzania znacznej ilości zboża z zagranicy, gdyż można sprowadzać zboże, a w zamian sprzedawać mięso, jeżeli to się dobrze kalkuluje — to jednakże uważam za błędną i nie do utrzymania tego rodzaju gospodarkę, która zaniedbuje wykorzystanie dużych rezerw wewnętrznych i dlatego zmuszona jest do sprowadzania z zagranicy milionów ton zboża, tysięcy ton masła, skór, surowców przemysłowych rolniczego pochodzenia i innych produktów.</u>
          <u xml:id="u-50.46" who="#JózefOlszyński">Dla intensyfikacji produkcji rolnej w naszych warunkach powinniśmy zwrócić zasadniczą uwagę przede wszystkim na czynniki podstawowe, decydujące o wysokości wydajności w rolnictwie. Wymienię niektóre z nich, moim zdaniem najpilniejsze do rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-50.47" who="#JózefOlszyński">Dla podniesienia produkcji roślinnej uważam za najważniejsze i najpilniejsze:</u>
          <u xml:id="u-50.48" who="#JózefOlszyński">1) Niezwłoczne opracowanie przez naukowców wspólnie z praktykami-rolnikami ogólnokrajowego planu rejonizacji odmian zbóż, okopowych, roślin przemysłowych i pastewnych, w dostosowaniu do warunków glebowych i klimatycznych. W tym zakresie mamy olbrzymie zaniedbania. Na wielu terenach np. uprawiamy rośliny „z dziada — pradziada”, według przyjętego zwyczaju jeszcze w okresie gospodarki feudalnej. Na terenach górskich zaorujemy zbocza, na upartego próbujemy uprawiać pszenicę, która w tych warunkach daje mizerne rezultaty, gdy natomiast na tych samych terenach zagospodarowanie łąk i pastwisk mogłoby dać o wiele lepsze wyniki i uniknęlibyśmy szkodliwej erozji. Gdzie indziej znowu siejemy na upartego rzepak, który z roku na rok przepada lub w najlepszym razie daje plony 2–5 q z ha, a siejemy go za mało na tych terenach, gdzie zwykle daje plony 15–20 i więcej q z ha. Na Żuławach np. i innych pszennych glebach obok pszenicy, która łatwo daje plony około 30 q z ha, siejemy również znaczne ilości żyta, dlatego tylko, że żyto, jako zboże gospodarczo-pastewne, potrzebne jest w gospodarstwie.</u>
          <u xml:id="u-50.49" who="#JózefOlszyński">2) Zabezpieczenie wspólnymi siłami instytucji państwowych i społecznych, do tego powołanych, oraz chłopów na poszczególnych terenach odpowiedniej jakości i ilości nasion, zbóż, okopowych i pastewnych roślin, motylkowych i trawiastych. Dotychczas sporo się na ten temat mówiło i nawet uchwalało, ale praktycznie niewiele w tej sprawie zrobiliśmy i co roku mamy w tej dziedzinie poważne komplikacje i braki. Instytucje centralne nie będą, moim zdaniem, mogły szybko rozwiązać same tego palącego problemu. Terenowe rady narodowe, organizacje kółek rolniczych oraz spółdzielczość wiejska muszą pomóc chłopom na swoim terenie w praktycznym jego rozwiązaniu.</u>
          <u xml:id="u-50.50" who="#JózefOlszyński">3) Najbardziej podstawowym czynnikiem w podniesieniu produkcji roślinnej, szczególnie w naszym kraju posiadającym ponad 60% gleb lekkich, jest nawożenie.</u>
          <u xml:id="u-50.51" who="#JózefOlszyński">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe już wiele razy stawiało postulat zwiększenia zaopatrzenia rolnictwa w nawozy sztuczne, zarówno za pomocą szybszej rozbudowy przemysłu chemicznego produkującego nawozy sztuczne, jak również przez importowanie nawozów zamiast zboża. Mówili już o tym moi przedmówcy, mówił w szczególności kol. poseł Porzuczek. Nie tylko nie mam zamiaru podważania słuszności tego rodzaju postulatów, ale przeciwnie, chciałbym je w pełni poprzeć jako słuszne i konieczne do bezzwłocznej realizacji. Niemniej jednak, mówiąc o kwestii nawożenia, mam na myśli przede wszystkim sprawę nawożenia nawozami naturalnymi.</u>
          <u xml:id="u-50.52" who="#JózefOlszyński">Doświadczenia sześciolatki wykazują, że mimo przeszło 4-krotnego zwiększenia przeciętnie na hektar nawozów sztucznych w stosunku do okresu przedwojennego, przeciętnie plony wzrosły w tym czasie zaledwie o 11%. Co więcej, doświadczenia wykazują, że plony wzrosły w większym procencie w tych gospodarstwach, które nawet mało używają nawozów sztucznych, ale mają pod dostatkiem nawozów naturalnych. Natomiast w tych gospodarstwach, które miały nawet znaczne ilości nawozów sztucznych, ale mało obornika, plony systematycznie obniżały się.</u>
          <u xml:id="u-50.53" who="#JózefOlszyński">Kraje zachodnio-europejskie wysoką wydajność plonów zawdzięczają właściwemu nawożeniu, nie tylko mineralnemu, ale przede wszystkim nawozami naturalnymi.</u>
          <u xml:id="u-50.54" who="#JózefOlszyński">Przykład rolnictwa szwedzkiego wykazuje, że kiedy w latach 1933–1939 posiadano około 3 min sztuk bydła, to mimo stosowania tylko 37 kg nawozów sztucznych na ha w czystym składniku zbierano z hektara 24 q pszenicy, 19 q żyta, 21 q jęczmienia, 365 q średnio buraków cukrowych. Natomiast w ostatnich latach, mimo zwiększenia dawki nawozów sztucznych do 76 kg w czystym składniku na każdy hektar, przy spadku pogłowia bydła do 2,5 mln sztuk, spadły również plony pszenicy do 21 q, żyta do 18,5 q, buraków cukrowych do 282 q przeciętnie z ha.</u>
          <u xml:id="u-50.55" who="#JózefOlszyński">Trzeba podkreślić, że wszelkie teorie szerzone przez niektórych „naukowców” — w cudzysłowie — ekonomistów i polityków o nieważności nawożenia organicznego są niesłuszne i szkodliwe, szczególnie w naszych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-50.56" who="#JózefOlszyński">Chcąc zwiększyć i ulepszyć nawożenie gleb nawozami naturalnymi, trzeba dokonać dwóch zasadniczych przedsięwzięć:</u>
          <u xml:id="u-50.57" who="#JózefOlszyński">1) trzeba usunąć marnotrawstwo w przechowywaniu i stosowaniu nawozów naturalnych,</u>
          <u xml:id="u-50.58" who="#JózefOlszyński">2) zwiększyć i podnieść na wyższy poziom hodowlę bydła.</u>
          <u xml:id="u-50.59" who="#JózefOlszyński">Jeżeli chodzi o pierwsze zagadnienie, to wszyscy wiemy, że marnotrawstwo panuje w tej dziedzinie niebywałe.</u>
          <u xml:id="u-50.60" who="#JózefOlszyński">W jednym z powiatów koledzy-fachowcy wraz z praktykami-rolnikami wyliczyli, w sposób oględny i nieprzesadny, że na skutek tylko złego przechowywania obornika i niewykorzystywania do nawożenia gnojówki i kompostu straty w czystym składniku nawozowym sięgają wartości 60 mln zł rocznie. Z tego wyliczenia łatwo wyciągnąć wniosek, że w skali krajowej straty z powodu niewłaściwego przechowywania i niewykorzystania obornika wynoszą rokrocznie miliardy złotych. Każde gospodarstwo, w zależności od ilości pogłowia i stopnia marnotrawstwa, ponosi od kilku do kilkuset tysięcy strat z tego tytułu rocznie. Jest to więc jedna z podstawowych rezerw w rolnictwie, której wykorzystanie wyzwalać będzie dalsze rezerwy, podnosząc wydajność produkcji roślinnej i z kolei rozwój hodowli, a zatem podnosić będzie dochodowość rolnictwa i stopę życiową całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-50.61" who="#JózefOlszyński">Jeśli mowa o zagadnieniu podniesienia hodowli bydła, to chodzi tu nie tylko o konieczność posiadania większej ilości obornika — chodzi również o lepsze, tańsze zaopatrzenie ludności w mleko, masło, mięso i wyroby skórzane. Jest to więc — moim zdaniem — główne ogniwo, za które powinniśmy uchwycić, by pociągnąć cały łańcuch zagadnień zmierzających do intensyfikacji rolnictwa, a tym samym lepszego zaopatrzenia ludności w żywność i przemysłu w surowce.</u>
          <u xml:id="u-50.62" who="#JózefOlszyński">To podstawowe zagadnienie, mimo uchwał partii politycznych i Rządu, zostało poważnie dotychczas zaniedbane. Wprawdzie w stosunku do tego, co odziedziczyliśmy po okupacji, mamy w zakresie hodowli bydła znaczne osiągnięcia pod względem ilości sztuk, lecz jeżeli chodzi o rozmieszczenie i jakość, to jesteśmy jeszcze bardzo daleko od potrzeb i istniejących możliwości w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-50.63" who="#JózefOlszyński">W okresie planu 6-letniego i do chwili obecnej na rozwoju hodowli bydła ujemnie odbijały się i w dalszym ciągu się odbijają dwa ciągle odradzające się zjawiska: po pierwsze — niekorzystna relacja cen na żywiec bydlęcy, mleko i produkty mleczne w stosunku do cen na inne artykuły rolne i niektóre przemysłowe; po drugie — brak pasz dla bydła i wysokie ich ceny.</u>
          <u xml:id="u-50.64" who="#JózefOlszyński">Zjawiska te powodowały, że poziom hodowli bydła ustalał się nie w stosunku do możliwości produkcyjnych gospodarstw i nie do potrzeb rynku, a w ramach potrzeb wewnętrznych danego gospodarstwa, w oparciu o kalkulację: opłaci się, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-50.65" who="#JózefOlszyński">Według wyliczenia Ministerstwa Rolnictwa stosunek cen żywca bydlęcego do cen pasz kształtował się w pewnych okresach w następujący sposób: w 1934 r. cena 1 kg żywca wołowego równała się cenie 3,4 kg żyta, 11,4 kg siana albo 16 kg ziemniaków; w 1949 r. cena 1 kg żywca wołowego równała się już tylko 3,3 kg żyta, 10,8 kg siana i 9,8 kg ziemniaków; natomiast od 1953 r. cena 1 kg żywca wołowego równała się zaledwie cenie 1,5 kg żyta, 3,7 kg siana i 4,4 kg ziemniaków.</u>
          <u xml:id="u-50.66" who="#JózefOlszyński">Obecnie cena żywca bydlęcego do wieprzowego kształtuje się u nas jak 1 do 3. Natomiast przed wojną ceny żywca wołowego były niższe od cen żywca wieprzowego najwyżej o 45%, a w niektórych okresach, zwłaszcza jeżeli chodzi o wyższe klasy, równały się ze sobą.</u>
          <u xml:id="u-50.67" who="#JózefOlszyński">Podobna kalkulacja cen na żywiec wołowy i wieprzowy jest obecnie w wielu krajach za granicą.</u>
          <u xml:id="u-50.68" who="#JózefOlszyński">Jeżeli chodzi o ceny na mleko, to były one niewspółmiernie niskie do kosztów produkcji, a w szczególności do cen pasz. Średnio cena mleka dostawianego do zlewni wynosiła 1 do 1,29 zł, w zależności od tego, jaki procent dostaw wynosiły dostawy obowiązkowe, i w zależności od zawartości tłuszczu.</u>
          <u xml:id="u-50.69" who="#JózefOlszyński">Przydział pasz treściwych jako ponadobowiązkowy czynnik służący wzrostowi dostaw mleka, a tym samym mający służyć wzrostowi hodowli i produkcji mleka, na skutek trudności w naszym bilansie zbożowo-paszowym z roku na rok obniżał się. I tak: kiedy w 1950 r. dostawca otrzymywał za 100 litrów mleka prawie 15 kg paszy treściwej, to w 1954 r. tylko 7,7 kg paszy treściwej.</u>
          <u xml:id="u-50.70" who="#JózefOlszyński">Chroniczny deficyt pasz dla bydła stał i stoi ustawicznie na przeszkodzie rozwojowi pogłowia bydlęcego, zarówno pod względem ilości, jak zwłaszcza jego jakości.</u>
          <u xml:id="u-50.71" who="#JózefOlszyński">Mamy przeważnie bydło kiepskie, chore, zagruźliczone — przede wszystkim dlatego, że jest zagłodzone.</u>
          <u xml:id="u-50.72" who="#JózefOlszyński">Toteż nic dziwnego, że udój mleka średnio od krowy wynosi około 1.700 l. Wyliczenia wykazują, że gdyby poprawić stan pasz dla bydła i podnieść higienę hodowlaną, to można by zwiększyć roczny udój mleka o kilkaset litrów od każdej krowy, a to dałoby setki i tysiące złotych dodatkowych dochodów poszczególnym gospodarstwom, w skali krajowej zaś zwiększyłoby naszą produkcję, a tym samym możliwości zaopatrzenia i eksportu, o sumę kilku miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-50.73" who="#JózefOlszyński">Fakt, że w planie na rok bieżący przewiduje się wzrost produkcji zwierzęcej o 3,3%, a bydła o 4%, produkcji mleka o 5,5%, świadczy wprawdzie o ostrożności planu, ale zarazem o braku dostatecznego wysiłku dla dokonania zdecydowanego przełomu na tym podstawowym odcinku produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-50.74" who="#JózefOlszyński">Brak zrozumienia dla tej sprawy potwierdza również to, że w budżetach terenowych przeznaczono stosunkowo skromne środki na popieranie hodowli bydła, a figurująca w budżecie centralnym suma 2.970 tys. zł pod pozycją „popieranie produkcji zwierzęcej” jest w całości przeznaczona na zarybienie rzek.</u>
          <u xml:id="u-50.75" who="#JózefOlszyński">Obok zrewidowania i właściwego ustawienia cen na żywiec bydlęcy i produkty mleczne, w stosunku do cen na inne produkty również rolniczego pochodzenia, trzeba zdecydowanych pociągnięć dla powiększenia produkcji pasz.</u>
          <u xml:id="u-50.76" who="#JózefOlszyński">Jest stare chłopskie przysłowie, które mówi „łąka żywi pole”, Przysłowie to jest słuszne, ale przyczynia się ono do zapominania, że łąka, aby mogła dawać dużo dobrego siana, musi być również żywiona i pielęgnowana.</u>
          <u xml:id="u-50.77" who="#JózefOlszyński">W moim przekonaniu, w dziedzinie właściwego zagospodarowania trwałych użytków zielonych, oraz w zwiększaniu upraw roślin pastewnych zarówno na plon główny, jak w szczególności na międzyplony i poplony, tkwi w naszych warunkach klucz do podniesienia i rozwoju hodowli bydła, a co za tym idzie w kolejności do rozwiązania problemu zbożowego.</u>
          <u xml:id="u-50.78" who="#JózefOlszyński">Konieczne jest zatem przeznaczenie większej puli nawozów sztucznych, w szczególności obornika, gnojówki i kompostów na łąki, pastwiska oraz pod uprawę polowych upraw roślin pastewnych.</u>
          <u xml:id="u-50.79" who="#JózefOlszyński">Większość naszych łąk jest zaniedbana, zakwaszona i wymaga dużych wysiłków, dużych nakładów, aby doprowadzić je do właściwego stanu.</u>
          <u xml:id="u-50.80" who="#JózefOlszyński">Im lepiej — proszę Wysokiego Sejmu — wysiłki chłopów zespolone zostaną z pomocą ze s trony społeczno-gospodarczych organizacji chłopskich, terenowych rad narodowych i właściwą, sprzyjającą polityką centralnych władz państwowych, tym lepsze będą wyniki produkcyjne, tym łatwiej pokonamy trudności w zakresie podnoszenia dochodu narodowego i zaopatrzenia ludności w potrzebne środki spożycia i produkcji, tym łatwiej uwolnimy się od szukania pomocy zagranicą w zakresie dostaw produktów żywnościowych. Tym bardziej bezpodstawne będą postulaty o zaciąganie miliardowych pożyczek.</u>
          <u xml:id="u-50.81" who="#JózefOlszyński">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe nie tylko będzie głosować — mimo tych niedociągnięć — za planem i budżetem, ale będzie wzmacniać swoje wysiłki w niesieniu pomocy dla wsi pracującej, w pokonywaniu trudności i w pełnej realizacji wytyczonych zadań.</u>
          <u xml:id="u-50.82" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Władysław Misterski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#WładysławMisterski">Wysoki Sejmie! Spośród wielu działów gospodarki narodowej największe zainteresowanie wśród społeczeństwa wywołuje rolnictwo. Rolnictwo wzbudza to zainteresowanie dlatego, że społeczeństwo chciałoby wiedzieć, czy potrafimy w najbliższej przyszłości stworzyć takie warunki produkcji, zwiększyć tę produkcję o tyle, ażeby nasz import, szczególnie zbóż, zmniejszył się, a może w najbliższej przyszłości można by go nawet zupełnie zlikwidować.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#WładysławMisterski">W sprawie państwowych gospodarstw rolnych resort doskonale orientuje się, jakie błędy spowodowały złe gospodarowanie i w efekcie duże deficyty, gdzie one tkwią i w czym. Resort proponuje i dokonuje wielkich zmian, które polegają na tym, że z dotychczasowych zespołowych gospodarstw tworzy się indywidualne gospodarstwa pracujące na rozrachunek własny. Według znawców rolnictwa da to niewątpliwie efekty, a efekty te powinny wyniknąć stąd, że odpowiedzialność kierownika gospodarstwa łącznie z radą robotniczą będzie większa, zainteresowanie, którego dotąd nie było, będzie większe tym właśnie gospodarstwem, na którym on pracuje, i w tym gospodarstwie, z którego chcę uzyskać jak największe efekty.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#WładysławMisterski">Prowadzenie gospodarstwa wcale nie jest łatwe. Gospodarstwo jest to twór żywy, o bardzo elastycznych formach. Dlatego trzeba dużych zdolności i dużej praktyki, a nawet talentu w prowadzeniu gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#WładysławMisterski">Przed resortem Ministerstwa Rolnictwa stoi nowe zadanie dokonania weryfikacji kierowników gospodarstw w PGR-ach. Oczywiście te rzeczy już są czynione, i to na wielką skalę. Nasuwa się tylko pytanie, czy w dostatecznym stopniu, w takim stopniu, który by rzeczywiście zagwarantował dobre prowadzenie całości gospodarstwa. Człowiek, którego spotkał awans społeczny — w wielu wypadkach zasłużony, ale w niektórych wypadkach nieszczęśliwie wybrany, jeżeli w dalszym ciągu się nie dokształcił, powinien z tego stanowiska odejść, względnie korzystać jeszcze w dalszym ciągu z każdej okazji, aby móc się pod względem zawodowym podciągać.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#WładysławMisterski">Oczywiście nie można od razu spodziewać się dużych efektów w produkcji — że jeżeli te zmiany nastąpią, to od razu skoczy produkcja z hektara, od razu skoczy wydajność mleka od krowy, od razu się naprawi całość gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#WładysławMisterski">Popełniono pokaźne błędy w strukturze rolniczej, błędy wynikające np. ze stosunku hodowli trzody chlewnej do bydła. Trzody chlewnej mamy w tej chwili za dużo i nie można jej od razu zlikwidować. Tam toną importowane tony zboża. Trzoda chlewna przynosi nam pokaźne ilości dewiz, chodzi jednakże z drugiej strony o utrzymanie żyzności globy, a żyzność gleby można utrzymać tylko przez naturalne nawozy, produkowane głównie przez bydło. A więc powinniśmy dążyć do stworzenia jak najlepszych warunków do hodowli bydła i wzrostu pogłowia tego bydła.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#WładysławMisterski">Z postępem rolnictwa, ze wzrostem produkcji łączy się oczywiście problem mechanizacji. Dobrze by było, gdyby można stworzyć ośrodek myśli, inwencji mechanizacji, która by podała kierunek rozwoju mechanizacji dostosowanej do naszej struktury rolnej. Wydaje mi się, że takim najbardziej odpowiednim ośrodkiem byłby np. Poznań, który ze względu na bogatą historię mechanizacji, bogatą historię produkcji maszyn jak i istniejącą już tam Politechnikę i Wydział Mechanizacji mógłby rzeczywiście stworzyć dobre warunki do rozwoju tej myśli, tej inwencji mechanizacji dostosowanej do struktury rolnej.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#WładysławMisterski">Trzeba jednakże powiedzieć, że organizacja w PGR-ach była i jest w dalszym ciągu robiona raczej na wyczucie, pomimo że tworzą ją rolnicy z wielkim talentem i z dużą praktyką. Państwowe gospodarstwa rolne nie mają statystyki oddolnej, nie mają liczb, na których można by było oprzeć się i które by wskazywały bez pudła — jak to się mówi — właściwe drogi, po których organizacja PGR-ów powinna pójść.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#WładysławMisterski">Pewien niepokój budzi pozycja przeznaczona w budżecie na walkę z chorobami roślin. Otóż tam właściwie mamy tylko pozycje na walkę ze stonką, a przecież walka z chorobami roślin, walka z chwastami zupełnie nowymi środkami stwarza dopiero właściwe warunki, ulepsza środowisko i daje pewność, że plony wzrosną przy nawożeniu.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#WładysławMisterski">Padały tutaj liczne głosy, że powinniśmy importować nawozy, zwiększać nawożenie, zwiększać ilość nawozów. Słuszne jednak w tej chwili jest stanowisko zajęte przez resort Ministerstwa Rolnictwa, który nie bardzo chętnie chcę pójść na import nawozów, dlatego że w tych warunkach, w jakich my w tej chwili gospodarujemy, efekt 1 kg azotu, fosforu czy potasu, przy dużym zachwaszczeniu, przy słabej uprawie, będzie właściwie żaden, a tylko niektóre gospodarstwa mogłyby liczyć na większe plony, ale to tylko tam, gdzie kultura rolna jest rzeczywiście już dość wysoka.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#WładysławMisterski">Te wszystkie sprawy leżą w orbicie działania resortu, pracowników resortu, tej dużej ilości pracowników administracyjnych gospodarstw. Są jednak pewne rzeczy ważne, które leżą poza tym kręgiem działania, a mianowicie kultura wsi.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#WładysławMisterski">Najpiękniejsze projekty organizacyjne i opracowania ekonomiczne, zrobione rzeczywiście z talentem, nie przyniosą żadnego efektu, jeżeli nie trafią do odpowiedniego aparatu — do mózgu człowieka należycie przygotowanego na ich przyjęcie. Dlatego niesienie kultury na wieś powinno przybrać u nas charakter ofensywny, gwałtowny, bowiem od tego zależy, czy nasze powodzenie w rolnictwie na wsi będzie duże, czy nie będzie wręcz mizerne.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#WładysławMisterski">Na zasadzie bardzo szerokich dyskusji, bardzo dokładnej analizy budżetu i zawartych w nich liczb są podstawy do twierdzenia, że dla rolnictwa, zwłaszcza dla państwowych gospodarstw rolnych, którymi się w tej chwili zajmuję — zaistniały warunki lepszego jutra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Janowi Rychelowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#JanRychel">Wysoka Izbo! Obok budżetu, który jest głównym instrumentem podziału dochodu narodowego na rozwój gospodarki narodowej i na bieżące potrzeby społeczne, ważnym narzędziem popierania rozwoju gospodarki narodowej jest także kredyt rozprowadzany przez aparat kredytowy.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#JanRychel">Szczególnie jeśli chodzi o rozwój produkcji rolniczej, znaczenie kredytu jest bardzo duże, a pomoc państwa dla gospodarstw indywidualnych i spółdzielczych udzielana jest przeważnie w formie zwrotnych kredytów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#JanRychel">Potrzeby inwestycyjne wsi są ogromne, wobec wielkiego zacofania i zaniedbania naszego rolnictwa. Dla likwidacji tego zacofania i zaniedbania konieczna jest m. in. pomoc w formie kredytów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#JanRychel">Pewien procent zamożniejszych gospodarstw niewątpliwie może pokryć konieczne nakłady inwestycyjne własnymi środkami. Jednak olbrzymia większość gospodarstw średnio i małorolnych będzie mogła podnieść poziom swej gospodarki tylko przy dodatkowej pomocy kredytowej państwa — zgodnie zresztą z założeniami programu rolnego.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#JanRychel">Powiązanie pomiędzy budżetem a kredytami wyraża się w tym, że głównym źródłem finansowym, z którego czerpane są środki na działalność kredytową banków, są wygospodarowane nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych, ulokowane w bankach przez Ministra Finansów.</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#JanRychel">W związku z tym, dla oceny całokształtu gospodarki finansowej i kontroli polityki gospodarczej Rządu jest rzeczą ważną, aby Sejm był informowany o tym, jak wykorzystuje się nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych w ramach akcji kredytowej. Z tych też względów słuszna jest teza posła Garsteckiego, by rozporządzanie nadwyżkami budżetowymi było w zasadzie uzależnione od decyzji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#JanRychel">Mam osobiście pewne uwagi co do sposobu rozdziału nadwyżek budżetowych w latach ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#JanRychel">Na przykład z sumy ponad 32 miliardy zł nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych, ulokowanych w bankach w minionym okresie, tj. do 1956 r. włącznie, tylko nieznaczna część została użyta na sfinansowanie działalności kredytowej dla spółdzielczego i indywidualnego rolnictwa. Siłą rzeczy ogranicza to zakres pomocy kredytowej dla rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#JanRychel">W roku bieżącym indywidualne rolnictwo i spółdzielnie produkcyjne korzystać będą po uchwaleniu budżetu z kredytów na cele inwestycyjne w wysokości 1.200 mln zł, a PGR-y, które gospodarują na dziesiątej części ogólnego areału rolnego naszego kraju, korzystać będą z pomocy finansowej z budżetu państwa na cele inwestycyjne w wysokości przeszło 2,5 miliarda zł.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#JanRychel">Z uruchomionego kredytu 1.200 mln zł dla spółdzielni produkcyjnych i indywidualnego rolnictwa wydziela się: 160 mln dla spółdzielni produkcyjnych na cele inwestycyjne, 40 mln dla pracowników PGR na budownictwo indywidualne, 3,5 mln dla pracowników służby rolnej i leśnej tak samo na budownictwo indywidualne, 100 mln dla osiedleńców, 80 mln dla pracowników służby rolnej i leśnej, pracowników innych instytucji oraz rzemiosła, 120 mln na zakup rozpłodników — razem 503,5 mln zł. Z pozostałej kwoty 696,5 mln zł korzystać będą indywidualni rolnicy na zakup jałówek i krów, zakup koni, zakup maszyn i narzędzi rolniczych, na rozwój pszczelarstwa, na sadownictwo przyzagrodowe oraz na remonty zabudowań gospodarskich i mieszkalnych, jak i na nowe budownictwo.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#JanRychel">Przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa zapoznał Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów z koniecznymi potrzebami kredytowymi dla indywidualnego rolnictwa i stwierdził, że na remonty i nowe budownictwo złożono w placówkach Banku Rolnego na dzień 1 kwietnia 1957 r. wnioski o kredyty na kwotę ok. 1.300 mln zł, a na wszystkie przeze mnie wymienione cele służy tylko kwota 696,5 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#JanRychel">Jak kształtuje się w bieżącym roku w stosunku do roku ubiegłego pomoc kredytowa na inwestycje dla spółdzielni produkcyjnych i indywidualnych rolników woj. opolskiego, świadczą następujące cyfry:</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#JanRychel">W 1956 r. województwo nasze otrzymało 70 mln zł kredytów, w tym 30 mln zł na gospodarstwa indywidualne i 40 mln zł na spółdzielnie produkcyjne. W 1957 r. otrzymaliśmy na to samo województwo tylko 42,7 mln zł kredytów, z czego dla gospodarstw indywidualnych 38,5 mln zł, tj. nominalnie nie wiele więcej niż w roku ubiegłym, a dla spółdzielni tylko 4,2 mln zł. Ponieważ ceny materiałów budowlanych wzrosły więcej niż o 100%, to w rezultacie wieś śląska otrzymała w tym roku efektywnie daleko mniejszą pomoc kredytową niż przed rokiem.</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#JanRychel">W innych województwach proporcje te mogą wypaść inaczej, ogólnie jednak biorąc rozmiary efektywnej pomocy kredytowej w stosunku do roku poprzedniego uległy zmniejszeniu i są niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#JanRychel">Pouczający w tym względzie jest reportaż ze wsi woj. rzeszowskiego pt. „Jeden dzień wiosny”, zamieszczony w „Trybunie Ludu” z dnia 15 kwietnia br. i mówiący o niedostateczności pomocy kredytowej.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#JanRychel">Zważywszy, że rolnictwo tworzy około 1/4 czystego dochodu narodowego, w czym główny udział przypada na rolnictwo indywidualne i spółdzielcze, zwracam się do Obywatela Ministra Finansów z postulatem, by został przeanalizowany sposób wykorzystania nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych i aby w odpowiednim stosunku zostały one przeznaczone na sfinansowanie działalności kredytowej dla podniesienia produkcji rolnej. Pod względem finansowym oznaczałoby to częściową i stopniową zmianę sposobu ulokowania nadwyżek budżetowych w poszczególnych bankach.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#JanRychel">Należy pamiętać, że państwowa pomoc kredytowa jest zwrotna i oprocentowana, że chłop jest w zasadzie solidnym dłużnikiem i że pożyczki stanowią z reguły uzupełnienie znacznie większych własnych wkładów pieniężnych i rzeczowych pracującego chłopstwa, czyli efekt gospodarczy kredytu jest zwielokrotniony.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#JanRychel">Ponieważ jednak nawet zwiększona pomoc kredytowa państwa nie może zaspokoić w całości potrzeb wsi, zwłaszcza w dziedzinie budownictwa gospodarczego i mieszkalnego, należy szukać dalszych źródeł finansowych dla rozszerzenia działalności kredytowej. Należałoby większy wysiłek włożyć w zjednywanie wkładów oszczędnościowych od ludności wiejskiej. W tym celu powinno się rozszerzyć krąg instytucji bankowych uprawnionych do gromadzenia wkładów. Obok PKO i kas spółdzielczych należy upoważnić do przyjmowania wkładów także oddziały i placówki terenowe Banku Rolnego, których jest w kraju ogółem 291. Niektórzy z wkładców mogą mieć upodobanie i zaufanie do tego banku, a drudzy do innego; należy pod tym względem pozostawić wkładcom całkowitą swobodę wyboru, a instytucje bankowe pobudzić do współzawodnictwa w propagandzie i pozyskiwaniu wkładców.</u>
          <u xml:id="u-54.18" who="#JanRychel">Należałoby także zastanowić się nad możliwością emitowania przez Bank Rolny średnioterminowych obligacji premiowanych, zabezpieczonych udzielonymi przez ten Bank pożyczkami.</u>
          <u xml:id="u-54.19" who="#JanRychel">Dla prawidłowego realizowania polityki kredytowej państwa w dziedzinie rolnictwa konieczne jest również właściwe ustalenie zakresu działania powołanego do tych zadań aparatu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-54.20" who="#JanRychel">Już od dawna dojrzała konieczność ześrodkowania wykonywania polityki kredytowej państwa w stosunku do rolnictwa w jedynie powołanej do tego instytucji, tj. w Banku Rolnym.</u>
          <u xml:id="u-54.21" who="#JanRychel">W tej sprawie zgodne postulaty, by Bank Rolny stał się jedynym bankiem dla rolnictwa i leśnictwa, wysunęły: sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, liczne prezydia wojewódzkich i powiatowych rad narodowych, centralne i terenowe organizacje polityczne i gospodarcze, jak również identyczną opinię wypowiedziała w tym względzie Polska Akademia Nauk, a także Wydział Nauk Rolnych i Leśnych w piśmie z dnia 10 stycznia 1957 r. skierowanym do Ministra Rolnictwa, Ministra Finansów, KC PZPR, NK ZSL i do Banku Rolnego.</u>
          <u xml:id="u-54.22" who="#JanRychel">Tymczasem zaś sprawa skoncentrowania w Banku Rolnym całości zagadnień finansowania i kredytowania rolnictwa i leśnictwa oraz opieki finansowej nad kasami spółdzielczymi nadmiernie się przeciąga i decyzja w tej sprawie jest ciągle odraczana.</u>
          <u xml:id="u-54.23" who="#JanRychel">Bank Rolny, który jest najbardziej wyspecjalizowanym w obsłudze rolnictwa i leśnictwa, mając za sobą blisko 40-letnią tradycję i doświadczenie sprawnie działającej instytucji, posiadając przy tym oddziały lub placówki prawie w każdym powiecie, jest najbardziej powołany do tego, by w całości ponosić odpowiedzialność za wykonywanie polityki kredytowej państwa W dziedzinie rolnictwa i leśnictwa.</u>
          <u xml:id="u-54.24" who="#JanRychel">Przedłużeniem sieci Banku Rolnego do szczebla gromad powinny stać się spółdzielcze kasy oszczędnościowo-pożyczkowe, wyposażone w pełny samorząd członkowski i zrzeszone we własnym związku organizacyjno-rewizyjnym, lecz korzystające zarazem z opieki finansowej i pomocy kredytowej Banku Rolnego.</u>
          <u xml:id="u-54.25" who="#JanRychel">W ten sposób, we właściwym współdziałaniu Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Rolnictwa i Banku Rolnego będzie mogła być zapewniona w ramach wytycznych programu rolnego:</u>
          <u xml:id="u-54.26" who="#JanRychel">1) właściwa realizacja polityki kredytowej państwa w stosunku do rolnictwa,</u>
          <u xml:id="u-54.27" who="#JanRychel">2) jednolita kontrola właściwych kierunków, terenowego rozmieszczenia i celowego wykorzystania kredytu,</u>
          <u xml:id="u-54.28" who="#JanRychel">3) ogólna opieka finansowa nad samodzielnymi pod względem organizacyjnym kasami spółdzielczymi.</u>
          <u xml:id="u-54.29" who="#JanRychel">Apeluję do Rządu, by w tej mierze została w pełni honorowana ustawa sejmowa o bankach z dnia 22 marca 1951 r. (Dz.U.Nr 18, poz. 143), która określała charakter Banku Rolnego jako banku finansującego całokształt potrzeb obrotowych i inwestycyjnych rolnictwa. Wydane później w latach 1952–1953 zarządzenia administracyjne, rozdzielające obsługę rolnictwa, leśnictwa i spółdzielczości wiejskiej pomiędzy trzy banki, stworzyły duże utrudnienie dla tej dziedziny gospodarki i stanowiły jeden z przykładów naruszenia praworządności, doprowadzając do stanu obecnego, który pozostaje w sprzeczności z intencją, literą i duchem ustawy z dnia 18 marca 1951 r.</u>
          <u xml:id="u-54.30" who="#JanRychel">Udzielam głosu posłowi Tadeuszowi Ilczukowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#TadeuszIlczuk">Wysoki Sejmie! Zabierając głos w debacie nad Narodowym Planem Gospodarczym i budżetem państwa na rok 1957 — już po wystąpieniach wielu posłów, którzy mówili o licznych interesujących nas sprawach spółdzielczości i to dość szczegółowo — ograniczę się do kilku i to bardziej ogólnych uwag w sprawie rozwoju wiejskiej spółdzielczości zbytu i zaopatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#TadeuszIlczuk">Handel jest u nas na ogół niedocenianą i nieudolnie organizowaną dziedziną pracy, co niewątpliwie przyczynia się do wielu naszych niepowodzeń w organizacji całości gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#TadeuszIlczuk">Dobrze zorganizowany handel produktami rolnymi to nie tylko doprowadzenie ich najkrótszą i najtańszą drogą do konsumenta. Zadaniem należycie zorganizowanej i sprawnie działającej podaży artykułów rolnych ze wsi na rynek krajowy i zagraniczny jest nade wszystko dodatnie oddziaływanie na ilość i jakość produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#TadeuszIlczuk">Doświadczenie wielu krajów, a także i naszego wskazuje, że zadanie to najlepiej wykonują sami chłopi-producenci, działający oczywiście nie w pojedynkę, lecz w sposób zorganizowany, na zasadach spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#TadeuszIlczuk">Tym z pewnością kierowała się Rada Ministrów, podejmując uchwałę Nr 82 z dnia 12 marca br. „w sprawie spółdzielczości mleczarskiej”. To dobrze, że wyszła taka uchwała. Bardzo dobrze też się stało, że Rada Ministrów w dniu 25 marca br. podjęła uchwałę Nr 144 „w sprawie przekazania spółdzielczości ogrodniczej niektórych agend i majątku państwowych organizacji gospodarczych, działających w zakresie warzywnictwa i owocarstwa”.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#TadeuszIlczuk">Naprawdę z dużym zadowoleniem przyjęła wieś wymienione akty prawne, stwarzające podstawy do odnowy spółdzielczości wiejskiej. Długo wprawdzie się one rodziły, ale — lepiej późno niż wcale. Najbliższa praktyka pokaże też, o ile trafnie uchwały te zostały opracowane. Nie będę więc ich omawiał. Chciałbym jednak z tego miejsca oświadczyć, że według opinii starych działaczy spółdzielczych, zarówno terenowych jak i centralnych — przebieg reaktywowania, spółdzielczości mleczarskiej i ogrodniczej pokazuje, że biurokracja, i to zarówno centralna jak i ta na niższych szczeblach, nie kwapiła się i nie kwapi do należytego wprowadzenia w życie uchwał PZPR i ZSL dotyczących odbudowy spółdzielczości, że wśród jej szeregów są przeciwnicy demokratyzowania życia na wsi poprzez rozwój spółdzielczości. Obserwacje te wywołują również obawy wśród chłopów, że ta niedobra atmosfera zarówno przy opracowywaniu projektów wspomnianych uchwał, jak i wprowadzaniu ich w życie, może się z czasem przerodzić w chęć kompromitowania, a nie rozwijania odbudowującej się spółdzielczości.</u>
          <u xml:id="u-55.6" who="#TadeuszIlczuk">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego uważa, że wszelkie usiłowania szkodzenia sprawie rozwoju spółdzielczości wiejskiej powinny spotkać się ze zdecydowanym odporem zarówno ze strony wszystkich organizacji politycznych i społecznych, jak i ze strony samych członków spółdzielni mleczarskich i ogrodniczych. Klub Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zwraca się też z tego miejsca do wszystkich chłopów — producentów mleka, owoców i warzyw, aby gremialnie wstępowali na członków odradzających się spółdzielni mleczarskich i ogrodniczych, po to, by wzmocnić szeregi członków spółdzielni, by wspólnie, po gospodarsku zwiększać korzyści z tych dziedzin chłopskiej gospodarki — tak dla dobra chłopów, jak i całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-55.7" who="#TadeuszIlczuk">Mówiąc o spółdzielczości chciałbym właśnie z trybuny sejmowej powiedzieć, że w obecnych naszych warunkach nie ma przeciwieństw między spółdzielczością a państwem ludowym. Spółdzielczość nie jest jakąś odrębną ideologią, nie stanowi ona i nie tworzy odrębnego swego światopoglądu, ale ma swoją ideę, całkowicie zgodną z ideologią socjalistyczną. Jest nią pomoc wzajemna stowarzyszonych w myśl dewizy: czego jeden nie może — dziesięciu zrobi, czego dziesięciu nie zmoże — stu dokaże. Jest nią wychowywanie ludzi pracy w duchu wzajemnego braterstwa, a nie wilczego prawa życia. Jest nią szkolenie mas ludowych w samorządnym prowadzeniu ich przedsiębiorstw. Celem każdego spółdzielczego działania jest zaspokajanie konkretnych potrzeb stowarzyszonych poprzez organizowanie zbiorowej zaradności, w wyniku czego rosną korzyści zarówno samych stowarzyszonych jak i ogólne.</u>
          <u xml:id="u-55.8" who="#TadeuszIlczuk">Realizacja tak pojętej idei spółdzielczości jest więc częścią realizacji zadań gospodarki planowej, częścią realizacji ogólnego programu budowy socjalizmu, budowy ustroju sprawiedliwości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-55.9" who="#TadeuszIlczuk">Spółdzielczość jest ruchem społeczno-gospodarczym, ma swoich uczestników i właściwą sobie organizację oraz zasady działania. Spółdzielnią jest tylko ta placówka, która ściśle przestrzega zasad spółdzielczych, u podstaw których leży: dobrowolność przynależenia, samorządność w zarządzaniu, wynagradzanie wysiłku ludzi, a nie wniesionych przez nich kapitałów.</u>
          <u xml:id="u-55.10" who="#TadeuszIlczuk">Spółdzielcza zasada „tworzenia wspólnych kapitałów” jest podstawą trwałego rozwoju spółdzielni. Kapitały mogą się tu gromadzić nieograniczenie w rękach ludzi pracy, jako ich wspólne dobro. Przy czym nie dzieje się to, i dziać nie powinno, z ofiarności ani filantropii z zewnątrz, lecz z woli stowarzyszonych wzajemnego pomagania sobie, z woli przeznaczania części zysków spółdzielni na fundusz społeczny. Narastający w spółdzielni majątek jest do tego stopnia majątkiem społecznym, że przy ewentualnej nawet likwidacji spółdzielni jej członkowie otrzymują tylko to, co wnieśli na udziały. Pozostały zaś majątek po zaspokojeniu wierzycieli przechodzi na rzecz pokrewnej instytucji społecznej.</u>
          <u xml:id="u-55.11" who="#TadeuszIlczuk">W świetle tych podstawowych założeń ruchu spółdzielczego nieistotny wydaje mi się spór na temat, czy wyższą formą gospodarki jest gospodarka państwowa, czy też spółdzielcza. Jedna i druga stanowią uspołecznioną formę gospodarowania. Jedna jest lepsza w jednej dziedzinie gospodarki narodowej, druga w innej. Nawet w tej samej dziedzinie jedna jest bardziej wskazana na jednych odcinkach, druga na innych. Nie może być zatem mowy o zwalczaniu gospodarki spółdzielczej przez państwową, lub odwrotnie. Mogą i powinny one działać obok siebie, wzajemnie się uzupełniać i ściśle współdziałać, ale chyba nie konkurować, zwłaszcza w zakresie organizacji zbytu produktów rolnych, np. owoców i warzyw, na tym samym terenie. Nie powinno więc pozostać w Siedlcach czy Grójcu państwowe przedsiębiorstwo skupu owoców i warzyw po zreaktywowaniu tam dawnej spółdzielni ogrodniczej.</u>
          <u xml:id="u-55.12" who="#TadeuszIlczuk">W całości systemu organizacji podaży produktów rolnych występuje taka funkcja, która może i powinna być tylko przez państwo wykonana. Takie bowiem produkty rolne, jak zboże, owoce, warzywa, ziemniaki, które — w przeciwieństwie np. do mleka — rolnictwo uzyskuje raz w roku, trzeba rozprowadzić nie tylko w przestrzeni, ale i w czasie.</u>
          <u xml:id="u-55.13" who="#TadeuszIlczuk">W tym celu pomiędzy organizacją podaży prowadzoną przez producenta rolnego a organizacją zaopatrującą konsumenta miejskiego musi wystąpić organ właściwego hurtu, którego zadaniem jest nabyć od rolników sezonowe nadwyżki wymienionych produktów, właściwie przechować i wprowadzać je stopniowo do sprzedaży dla konsumentów. Jest to wyłączna rola państwowego aparatu handlowego, łącznie z bankiem finansującym tego rodzaju rezerwy.</u>
          <u xml:id="u-55.14" who="#TadeuszIlczuk">Owoce i warzywa spośród artykułów uzyskiwanych przez rolnika jeden raz w roku, oraz mleko i mięso spośród artykułów uzyskiwanych w ciągu całego roku nie zawsze mogą być, w odróżnieniu na przykład od zboża, dostarczone na bardziej odległe rynki bez uprzedniego poddania ich odpowiedniemu przerobowi. Przetwórnie tych produktów stanowią nieodłączne ogniwa w organizacji ich podaży. Bez zakładu przetwórczego producenci tych łatwo ulegających zepsuciu produktów nie są w stanie organizować ich podaży na rynki, dla których te produkty są przeznaczone. Prowadzenie takich przetwórni na zasadach spółdzielczych w ramach chłopskiej, spółdzielczej organizacji zbytu z pewnością jest jak najbardziej wskazane.</u>
          <u xml:id="u-55.15" who="#TadeuszIlczuk">Takie stanowisko w sprawie spółdzielczości powinno, mam nadzieję, wiele wyjaśnić tym, którzy nieufnie są nastawieni do odradzającej się spółdzielczości wiejskiej, którzy wolą wszystko „upaństwowione”, choć to jak wiadomo nie zawsze znaczy „uspołecznione”, a w dotychczasowej naszej praktyce oznaczało najczęściej „zbiurokratyzowane”. Nie nazwa jest tu ważna, lecz wewnętrzne życie przedsiębiorstwa państwowego lub spółdzielczego, stanowiące o stopniu demokratycznego zarządzania nimi. Spółdzielcza forma gospodarowania, jako najbardziej zrozumiała dla szerokich rzesz ludowych, ma szczególne znaczenie dla wsi. I dlatego Zjednoczone Stronnictwo Ludowe w pełni docenia działalność wszelkich form spółdzielczości na wsi i będzie dążyć do stworzenia sprzyjających warunków dla należytego jej rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-55.16" who="#TadeuszIlczuk">Jednym z tych warunków jest ten, że trzeba zaufać masom, pomagać im w rozwoju spółdzielczości nie przez dawanie przywilejów i prowadzenie za rączkę, lecz przez stwarzanie odpowiedniego klimatu dla rozwoju inicjatywy społecznej, przez zapewnienie spółdzielczości możliwie jak największej samodzielności w ramach naszej gospodarki planowej.</u>
          <u xml:id="u-55.17" who="#TadeuszIlczuk">Nie ma spółdzielczości administrowanej z zewnątrz. Albo jest spółdzielczość w pełni samorządna, albo nie ma jej wcale. Jedyną dyrektywą z zewnątrz dla samorządnej spółdzielczości wiejskiej powinien być Narodowy Plan Gospodarczy, dający jej ogólne zadania planowe — przy pełnej spółdzielczej swobodzie w zakresie wykonawstwa tych zadań.</u>
          <u xml:id="u-55.18" who="#TadeuszIlczuk">Biurokratycznie natomiast administrowaną spółdzielczością była nasza spółdzielczość samopomocowa na czele z jej centralą. Taka jest ona jeszcze nadal, choć zrobiono już pierwsze kroki do rzeczywistego jej uspółdzielczenia.</u>
          <u xml:id="u-55.19" who="#TadeuszIlczuk">Są i głosy za likwidacją tych wielkich, uniwersalnych gminnych spółdzielni, by na ich miejscu budować od podstaw nową spółdzielczość na wsi — oddzielnie spółdzielnie spożywców i oddzielnie spółdzielnie rolniczo-handlowe. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe zdecydowanie odrzuca takie stanowisko, zmierzające do burzenia i niszczenia.</u>
          <u xml:id="u-55.20" who="#TadeuszIlczuk">Stanowczo wypowiadamy się za poprawieniem wszystkiego tego, co jest niezdrowe w pionie spółdzielczości CRS. Jest tam wiele zła, które stopniowo musi być i będzie usuwane. Pierwsze kroki w tej naprawie powinny zmierzać do tego, aby chłopi uznali tę spółdzielczość za swoją. W tym celu należy:</u>
          <u xml:id="u-55.21" who="#TadeuszIlczuk">— przeprowadzić swobodne i tajne wybory do wszystkich ogniw samorządu na wszystkich szczeblach organizacyjnych;</u>
          <u xml:id="u-55.22" who="#TadeuszIlczuk">— przywrócić organom samorządu spółdzielni prawo samodzielnego gospodarowania własnymi środkami i stosowania organizacji pracy zależnie od warunków;</u>
          <u xml:id="u-55.23" who="#TadeuszIlczuk">— uprościć organizację i technikę planowania, księgowości i sprawozdawczości, wiążąc spółdzielczość z planem narodowym tylko centralnie i jak najmniejszą ilością wskaźników (np. obrót, fundusz płac, akumulacja).</u>
          <u xml:id="u-55.24" who="#TadeuszIlczuk">Zakres działalności gospodarczej gminnych spółdzielni powinien wypływać z gospodarczej analizy danego terenu. Niech będą uniwersalne, niech organizują podaż wszystkich artykułów rolnych — już obecnie oprócz mleka — i niech zaopatrują chłopów w środki produkcji i konsumpcyjne artykuły przemysłowe. Niech w razie potrzeby pomagają zorganizowanym w nich chłopom w zakresie samej techniki produkcji rolnej przez wypożyczanie sprzętu itp., niech wszelkimi sposobami wpływają na podniesienie produkcji.</u>
          <u xml:id="u-55.25" who="#TadeuszIlczuk">Z czasem, tj. w miarę wzrostu produkcji rolnej i rozwoju inicjatywy chłopskiej, niewątpliwie dojrzeje sprawa specjalizacji w handlu artykułami rolnymi. Mogą więc w przyszłości powstawać i organizować się w odrębne związki np. spółdzielnie zbytu żywca, spółdzielnie budowlane i wytwórnie materiałów budowlanych, spółdzielnie zdrowia, wiejskie spółdzielnie pracy itp. Mogą, ale nie muszą, bo wszystko zależy od potrzeb i inicjatywy chłopów. I niekoniecznie jednakowo na terenie całej Polski, lecz zależnie od potrzeb i możliwości danego regionu. Dotychczas, tj. do Polskiego Października, było w naszej spółdzielczości wszystko w ramach i po linii, lecz przeważnie wszystko szło źle.</u>
          <u xml:id="u-55.26" who="#TadeuszIlczuk">Nie bójmy się zmian — niech obecnie wszystko wystaje poza ramki i niech przekracza linie, aby tylko dobrze szło, tj. z pożytkiem dla samych stowarzyszonych, całej wsi i całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-55.27" who="#TadeuszIlczuk">Pożądana jest jak największa różnorodność form spółdzielczego działania na wsi. Niech odżywają stare, tradycyjne sposoby organizowania zbiorowej zaradności chłopskiej i niech powstają nowe. Nie było dotychczas np. młyna na wsi prowadzonego przez odrębną spółdzielnię młyńską. Niech obecnie takie powstają. We wsi Izdebno pow. garwolińskiego jest np. niezagospodarowany dotąd staw. Jeden chłop oczywiście temu nie poradzi, ale w kilku, w kilkunastu zrobią to dobrze. Niech powstanie tam spółdzielnia dla prowadzenia stawu rybnego. Jest np. we wsi Dębowa Góra pow. skierniewickiego kilkunastohektarowy sad na resztówce. Niech zorganizuje się spośród miejscowych chłopów spółdzielnia prowadząca sad. Słowem, poprzez różne formy spółdzielczego działania rolnik może i powinien zaspokajać wszelkie potrzeby wynikające z jego działalności, jako jednostki gospodarującej, i z interesów gromady, w której żyje.</u>
          <u xml:id="u-55.28" who="#TadeuszIlczuk">Nie należy trzymać się szablonu, lecz pozostawić duże pole dla nieskrępowanej inicjatywy chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-55.29" who="#TadeuszIlczuk">Pragnąłbym wobec tego wyrazić pogląd, że Rząd nasz powinien uznać za słuszne, aby stopniowo likwidować państwowy aparat skupu produktów rolnych, stwarzając miejsce samorządnemu, spółdzielczemu aparatowi podaży tych produktów. Wydaje mi się bowiem, że nie ruszymy daleko z miejsca na drodze podnoszenia produkcji rolnej, jeżeli nie rozstaniemy się z obecną państwową organizacją skupu. Jakość i ilość produktów rolnych oraz przystosowanie ich do wymogów rynku może podnosić tylko właściwa forma spółdzielczej organizacji podaży tych produktów na rynki krajowe i zagraniczne. Sądzę, że przecież gminna spółdzielnia całkiem dobrze może rozliczać się bezpośrednio z państwowym młynem za dostarczone mu zboże, zamiast jak dotąd — za pośrednictwem powiatowej komórki aparatu skupu. Dopóki nie ma spółdzielni zbytu żywca, to przecież gminna spółdzielnia może samodzielnie klasyfikować żywiec, kupować go i odstawiać do państwowej rzeźni, bez pośrednictwa dołowych ogniw państwowego aparatu skupu.</u>
          <u xml:id="u-55.30" who="#TadeuszIlczuk">Oczywiście podobnie jak w dziedzinie mleczarstwa i ogrodnictwa, tak i tutaj, tj. w dziedzinie obrotu żywcem, zbożem itp. państwo może zatrzymać w swoim ręku kluczowe pozycje, byle nie wypaczało to samej zasady organizacji podaży przez samych producentów.</u>
          <u xml:id="u-55.31" who="#TadeuszIlczuk">Nawet obowiązkowe dostawy mogą być lepiej wykonane przez spółdzielcze organizacje chłopów, niż przez państwowe placówki skupu.</u>
          <u xml:id="u-55.32" who="#TadeuszIlczuk">Odpadną wówczas ogromne koszty państwowego skupu, ukróci się panoszące się nadużycia i korupcję.</u>
          <u xml:id="u-55.33" who="#TadeuszIlczuk">„Jeżeli klasyfikatorem będzie nasz człowiek, ta z nami mieszkający i podlegający naszej spółdzielczej kontroli — mówili mi chłopi na zebraniu Gminnej Spółdzielni w Stoczku Węgrowskim w dniu 31 marca br. — to odechce mu się wszelkiego szachrajstwa. A taki przyjezdny z Centrali Mięsnej, który zaraz ucieka, robi z nami co chcę...”. Jakość i ilość produkcji rolnej zależy nie tylko od dobrej organizacji podaży artykułów rolnych, ale i od sposobu i stopnia zaopatrywania chłopa jako producenta w potrzebne mu środki produkcji.</u>
          <u xml:id="u-55.34" who="#TadeuszIlczuk">Jest to doniosłe zadanie przemysłu w stosunku do rolnictwa. Dobrą organizacją podaży artykułów przemysłowych z miasta na wieś powinien być zainteresowany przemysł, podobnie jak rolnictwo — organizacją podaży towarów ze wsi do miasta. Producent przemysłowy powinien za pośrednictwem aparatu handlowego odbierać sygnały do poprawiania i zwiększania swojej produkcji przeznaczonej dla wsi.</u>
          <u xml:id="u-55.35" who="#TadeuszIlczuk">Wysoki Sejmie! Ze spółdzielczej podaży artykułów rolnych, której nieodłączną częścią, jak już wspomniałem, jest przetwórstwo produktów rolnych, osiągamy nie tylko korzyści gospodarcze w postaci większej i lepszej produkcji — a więc i lepszego zaopatrzenia rynku miejskiego, ale też i duże korzyści natury społeczno-politycznej — Chłopi, wraz ze spółdzielczą swoją organizacją handlową, włączają się na całym froncie do gospodarki społecznej. Im lepsza jest ich organizacja zbytu i zaopatrzenia, tym lepsza jest produkcja, tym większa staje się produkcja towarowa, tym silniejsze stają się związki chłopów z całością gospodarki społecznej. Coraz to większy udział chłopa w organizowanym przez niego handlu stawia go wobec różnych problemów życia zbiorowego. Poprzez spółdzielczą gospodarkę chłop wychodzi na szeroką arenę polityczną i społeczną.</u>
          <u xml:id="u-55.36" who="#TadeuszIlczuk">Na tej drodze z wolna i stopniowo (szybciej w miarę stwarzania odpowiedniego klimatu dla rozwoju wszelkich form spółdzielczości na wsi), ale istotnie uspołecznia się nasze rolnictwo, wprawdzie jeszcze nie w dziedzinie procesów technicznych związanych z hodowlą zwierząt czy uprawą roślin, lecz w licznych innych dziedzinach gospodarki chłopskiej, które wchodzą w krąg całości cyklu gospodarczego w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-55.37" who="#TadeuszIlczuk">A stąd na pewno też i bliższa i pewniejsza będzie droga chłopa do naprawdę dobrowolnych i opartych na zdrowych ekonomicznie podstawach spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-55.38" who="#TadeuszIlczuk">Jako stary działacz spółdzielczy i jako aktywny realizator popaździernikowej odnowy w naszym życiu społeczno-gospodarczym, uważam, że skoro dla zdemokratyzowania życia w fabrykach dążymy — i to bardzo słusznie — do jak największego rozwoju działalności rad robotniczych, to dla demokratyzacji życia na wsi powinniśmy ze wszech miar dążyć do rozwoju działalności wszelkiego typu wiejskich spółdzielni, które mają o tyle większe szanse szybkiego rozwoju, że mają w naszym kraju już niemałą i niezłą tradycję.</u>
          <u xml:id="u-55.39" who="#TadeuszIlczuk">Zarówno jedne jak i drugie, tj. zarówno rady robotnicze jak i spółdzielnie wiejskie, jakkolwiek w różnych warunkach działające, mają na celu rozwijanie inicjatywy społecznej, lepsze wykorzystywanie rezerw produkcyjnych, a tym samym zwiększanie produkcji i jej doskonalenie, a wraz z tym i lepsze zaspokajanie osobistych potrzeb robotników i chłopów. Trzeba tylko zarówno jednym jak i drugim zaufać i pójść im na spotkanie w ich dążeniach do rozwoju samorządu robotniczego i samorządu chłopskiego. Samorządy te w takich np. zakładach przetwórczych, jak duże mleczarnie, rzeźnie, spichrze, przetwórnie owoców i warzyw itp. mogą ściśle ze sobą współdziałać w praktyce dnia codziennego.</u>
          <u xml:id="u-55.40" who="#TadeuszIlczuk">Następuje w ten sposób skojarzenie interesów robotnika i chłopa, skojarzenie interesów ich obydwu z interesem społecznym. W konsekwencji stanowi to dla nich dobrą szkołę samorządności, gospodarności, zbiorowej zaradności — wychowuje więc zastępy świadomych budowniczych socjalizmu. Socjalizmu, którego stopień rozwoju będzie mierzony nie wyłącznie stopniem upaństwowienia naszego życia, ale głównie stopniem jego uspołecznienia, stopniem rozwoju sił wytwórczych, wzrostem wydajności pracy, a wraz z tym i stopniem coraz lepszego zaspokajania rosnących materialnych i kulturalnych potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-55.41" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Józef Marek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#JózefMarek">Wysoki Sejmie! Kolega poseł Ilczuk rozwinął przed nami zagadnienie problemu spółdzielczości wiejskiej i wykazał jej olbrzymie zalety w życiu gospodarczym wsi.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#JózefMarek">Problemem, który nurtuje w obecnej sytuacji nasze społeczeństwo, a szczególnie wieś, jest zagadnienie spółdzielczości ogrodniczej, która ma za sobą przepiękne karty dorobku w pracy społecznej i gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-57.2" who="#JózefMarek">W ogóle zagadnienie ogrodnictwa w naszym kraju to zagadnienie ostatnich kilkudziesięciu lat. W miarę intensyfikacji życia gospodarczego następuje intensyfikacja kultury rolnej, to znaczy przesuwanie się w kierunku ogrodnictwa.</u>
          <u xml:id="u-57.3" who="#JózefMarek">W obecnej sytuacji mamy w kulturach ogrodniczych 500 tys. ha, a wartość wyprodukowanego towaru wynosi 4,5 miliarda zł — z ciągłym narostem na przyszłość, bo tego wymaga życie gospodarcze. I na tle tej właśnie produkcji ogrodniczej wyrosła spółdzielczość ogrodnicza, jako potrzeba życia, gospodarczego, jako potrzeba rozwoju tej gałęzi w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-57.4" who="#JózefMarek">Spółdzielczość ogrodnicza to twór młody ostatniego pokolenia, tego które my reprezentujemy — ale jakże aktywny gospodarczo. W chwili upaństwowienia miała spółdzielczość ogrodnicza 151 placówek, z Centralą Ogrodniczą na czele, i wykazała w swym rozwoju gospodarczym, w swym dorobku gospodarczym, potężną ekspansję. Były to placówki jedne już potężne w swym rozwoju, drugie — które dopiero rodziły się jako wynik potrzeb naszego życia gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-57.5" who="#JózefMarek">Jedną z najbardziej typowych placówek, które wykazały największy potencjał rozbudowy gospodarczej, była spółdzielnia w Tymbarku. Placówka, która posiadała 4.500 członków, która od fundamentów potrafiła wybudować potężne przedsiębiorstwo przemysłowe, powstała w najbiedniejszym powiecie woj. krakowskiego; własnymi siłami, własnymi środkami wybudowała to potężne przedsiębiorstwo, z nadzieją dalszej rozbudowy wszystkich gałęzi gospodarczych tego Skalnego Podhala.</u>
          <u xml:id="u-57.6" who="#JózefMarek">Wiadomo nam, że spółdzielczość to jest wielkie braterstwo pracy, to wspólny wysiłek i wspólny trud w budowie lepszego jutra wsi polskiej — potężne w swym dorobku i potężne w swojej ofierze. Spółdzielczość wyrasta w pewnym środowisku, tam gazie społeczeństwo dorosło do rozwiązania danych problemów, gdzie rozumie potencjał wspólnego wysiłku. I zawsze się zaczyna w ten sposób, że najpierw tworzy się jedna placówka, która się rozrasta, potężnieje, z niej rodzi się druga, i znów się rozrasta, a później dalsze, tak że wszystkie momenty życia gospodarczego tego środowiska ujmuje się w tym zespołowym wysiłku, w tym wspólnym dorobku. I rośnie potencjał gospodarczy, rośnie wyrobienie społeczne wsi, wyrastają szeregi chłopów-społeczników, chłopów, którzy widzą swoją przyszłość gospodarczą w tym wspólnym wysiłku.</u>
          <u xml:id="u-57.7" who="#JózefMarek">Zachodzi pytanie, dlaczego w najbiedniejszym powiecie spółdzielnia potrafiła mieć aż 4.500 członków? Potrafiła dlatego, że wnikając swą pracą, potężną i ofiarną, w istotę życia gospodarczego tego środowiska stworzyła taki dorobek i miała takie podejście do zagadnień gospodarczych, że te jej efekty gospodarcze wzięły wszystkich za serce. Miała na celu jedno zagadnienie — dostosowanie rolnictwa do przyrody górskiej, bo wiemy, że gospodarowanie celowe i rozumne to jest dostosowanie się produkcji do przyrody.</u>
          <u xml:id="u-57.8" who="#JózefMarek">Jeżeli weźmiemy pod uwagę strefę górską, to tam jest zdecydowany kierunek produkcji na sadownictwo i hodowlę — a następnie idą inne gałęzie, boczne, jak letniska, leśnictwo. Spółdzielnia wzięła w swoje ręce to zagadnienie sadownicze, jako decydujące zagadnienie w rozwoju gospodarczym tych stron, i dołożyła wszelkich starań, ażeby je rozwinąć w całej pełni. Nie tylko przerabiało się owoce, a deserowy owoc szedł na sprzedaż, ale równocześnie wiązało się te zadania z rozbudową gospodarczą środowiska, bo to jest największe zagadnienie zagospodarowania społecznego — rozbudować gospodarczo środowisko w dostosowaniu do warunków i podciągnąć je jak najbardziej, do jak największej intensyfikacji. I to spółdzielnia spełniała chlubnie, z wypracowanych przez siebie funduszów. Bo najprzyjemniejszy jest ten dorobek, który wypływa z potu i znoju członka zespołu, tego małego człowieka, i najwięcej go wiąże ze środowiskiem czy z instytucją, w której działa. Ta spółdzielnia to właśnie czyniła.</u>
          <u xml:id="u-57.9" who="#JózefMarek">Z dorobku spółdzielni co roku szło na podhalańską wieś przeszło sto tysięcy drzewek owocowych; do każdego członka dotarły, bo w rodzinie spółdzielczej nie ma różnic, panuje braterstwo i do każdego — czy był mały, czy duży — dotarły te drzewka, aby je sadził i zagospodarowywał swój obiekt. Założeniem tej instytucji było zadrzewić podhalańskie wzgórza, tak aby lasy sadów szły przez grzbiety górskie poniżej lasów świerkowych i żeby szła jedna potężna produkcja wytwórcza, dostosowana do warunków przyrodniczych, zbudowana własnymi siłami i własnymi środkami.</u>
          <u xml:id="u-57.10" who="#JózefMarek">Budowaliśmy od fundamentów swoje przedsiębiorstwo, kamień po kamieniu, cegła po cegle, oblane znojem podhalańskiego chłopa, ale ukochane za to bezmiernie. Bo nic nie przychodzi na świecie lekko. Życie człowieka prostego jest ciężkie i znojne, ale jest ofiarne, bo w tej ofierze wspólnie się tworzy jego przyszłość. I ta przyszłość się wykuwała, coraz bardziej wyraźna, z roku na rok. Bo jeżeli spółdzielnia zaczęła pełną robotę w 1935 r., to przez te lata aż do upaństwowienia pozostawiła po sobie potężny dorobek — liczyła już, jak mówiłem, 4.500 członków, miała potężną fabrykę, gdzie pracowało 400 ludzi, obszerne szkółki, gdzie pracowało stu ludzi; zasadzono około 500 tysięcy drzewek w powiecie u swych członków, na zasadach wybitnie społecznych, gdyż spółdzielnia nie brała od gazdów pieniędzy. Wychodziliśmy z tej zasady: drzewko ma. zapłacić po 7 latach spółdzielni to co warte — 5 kg owoców, i nawet te 5 kg owoców wpisywało się na udział członkowski tego członka. I to tworzyło ten olbrzymi potencjał twórczy Skalnego Podhala. A że tak było, to dowodem jest to, że przy przejęciu przez państwo szkółek ich stan wynosił 435.879 sztuk.</u>
          <u xml:id="u-57.11" who="#JózefMarek">Taki był stan szkółek o powierzchni 105 ha, szkółek przeznaczonych wybitnie na zagospodarowanie tego najbiedniejszego powiatu. I na pewno gdyby ta instytucja dotychczas mogła istnieć, to już jakiś milion drzewek więcej porósłby na tych grzbietach górskich i potencjał gospodarczy tych stron byłby wzrósł niepomiernie.</u>
          <u xml:id="u-57.12" who="#JózefMarek">No, niestety w życiu nie zawsze się tak składa, jak się planuje. Złożyło się inaczej, tak że ta instytucja musiała przestać istnieć, a na jej miejsce przyszły instytucje inne, państwowe. Mówię „inne” dlatego, że spółdzielnia ta zajmowała się całokształtem zagadnień ogrodniczych. Wykonywało się wszystko: i zasadzanie przestrzeni, i kultury w sadach u członków na wysokim poziomie się pilnowało, i miało się w swych rękach cały zbyt owoców — i wszystko to szło przez jedną instytucję, zgrabnie wszystko poprowadzone, przy małej administracji a olbrzymim rozmachu gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-57.13" who="#JózefMarek">Taką była tai instytucja na Skalnym Podhalu, która wyrosła ponad miarę innych spółdzielni w Polsce. A że wyrosła ponad miarę innych spółdzielni w środowisku najbiedniejszym — to jest dowodem, jak bardzo była potrzebna i jak jest wysokie wyrobienie chłopa w tamtych stronach.</u>
          <u xml:id="u-57.14" who="#JózefMarek">Muszę z uznaniem podkreślić, że w tym roku, kiedy była gorąca wiosna, roboty wiosenne w pełni, na zebranie rady nadzorczej wszyscy członkowie tej rady przyjechali, ani jednego nie brakło, mimo że w polu były pilne roboty i nikt im za to nie wróci, bo przecież dziś spółdzielnia nie ma nic — wszystko zostało zabrane. To jest dowodem wyrobienia społecznego tych ludzi, prostych ludzi — jak bardzo wysoko cenią sobie ten swój dorobek społeczny.</u>
          <u xml:id="u-57.15" who="#JózefMarek">Chciałem rzucić parę słów odnośnie Centrali Ogrodniczej, która wyrosła na łonie tych 150 spółdzielni jako organ nadrzędny. Miała ona jak wspomniałem na wstępie, 151 spółdzielni. W tej chwili jest 90 spółdzielni, które już mają zarządy, 24 jest w stadium organizacyjnym, to znaczy powstają do życia, do nowej pracy; tych spółdzielni na razie jest mniej, aniżeli było. No, Zdajemy sobie z tego sprawę, że przerwa 7 lat w pracy spółdzielni to jest przerwa ogromna, boć każdy rok dorzuca duży dorobek do takiej instytucji. Wszak myśmy pracowali tylko własnym dorobkiem, bez żadnych funduszów, bez żadnych łask, czy jakichś skądś dotacji; z tego dorobku co roku przybywały nowe przedsiębiorstwa. Pracowaliśmy możliwie niedrogo i budowaliśmy tanio i dobrze, bo zależało nam na tym, żeby ten majątek powiększyć i lud podhalański scementować w jednym kierunku — rozbudowy swego życia gospodarczego, żeby mu wykazać, że w tym zespołowym wysiłku jest jednak potężna siła, że z tego wyrasta ich moc twórcza i że oni z tych funduszów, które sobie wypracują, mogą rozwijać szereg nowych zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-57.16" who="#JózefMarek">I dlatego na platformie tych instytucji wyrosły takie rzeczy, jak bursa dla najbiedniejszej młodzieży tych stron w Krakowie na Mikołajskiej 6, wyrosła spółdzielnia zdrowia z 400 członkami. W najbliższym programie działania była spółdzielnia-cegielnia dla całej okolicy. W programie działania było zagadnienie hodowli i przetwórstwa, w tym kierunku, ażeby tę gałąź uchwycić. A więc widzimy, że z tego źródła wychodziły coraz to nowe zagadnienia, były realizowane coraz to nowe przedsięwzięcia, oparte na własnych funduszach, na własnym dorobku i własnym wysiłku.</u>
          <u xml:id="u-57.17" who="#JózefMarek">Dziś, kiedy patrzymy z perspektywy tych siedmiu lat, siłą rzeczy pewien żal się budzi w tych szeregach członkowskich, że tak pięknie pracowało się, tak piękny był dorobek i że ta budowa, od fundamentów wysiłkiem tej biedoty ludzkiej wzniesiona, przestała być ich własnością. Nie może się ten prosty człowiek pogodzić z tymi założeniami, że tak musiało być. Ale z drugiej strony musimy zrozumieć sytuację życia naszego narodu. To co on przeżywał, to przeżywał każdy z nas. Tak się stać musiało. Siła przed prawem — trudno.</u>
          <u xml:id="u-57.18" who="#JózefMarek">Kiedy wszakże promienie słońca i uśmiech losu nad naszym narodem zaświeciły i kiedy ten promień słońca doszedł przez wszystkie warstwy narodu do najbiedniejszych zakątków naszej ziemi, to znów rosną nadzieje — ano znów staniemy do pracy i w bratnim wysiłku będziemy tworzyć to potężne jutro naszej wsi.</u>
          <u xml:id="u-57.19" who="#JózefMarek">Ale, niestety, łatwo wielkie rzeczy giną, lecz trudno się rodzą. I znów nasuwają się tu pewne trudności i pewne przeszkody. Formalnie, w zasadzie jest wszystko w porządku — w praktyce wychodzi inaczej.</u>
          <u xml:id="u-57.20" who="#JózefMarek">Otóż muszę przypomnieć, że w tej instytucji potężnej, największej wśród spółdzielczości polskiej, w tej instytucji, która była matką spółdzielczości polskiej, od razu przekrawało się pracę na dwie połowy. I tak — fabryka to jest przemysł kluczowy — no, to było jakieś 70% wartości tego dzieła. A reszta to jest przemysł drobny — handel owocami. Ale i ten handel owocami pokrajało się jeszcze na kawałki, bo jeszcze z tego coś łyknął przemysł terenowy, i jeszcze jakieś tam GS-y, i jeszcze ktoś. No i tak natworzyło się sporo instytucji. A była jedna potężna, mądra instytucja, która robiła wszystko dobrze, i była ku radości tego ludu, i była dumą tego ludu i chlubą.</u>
          <u xml:id="u-57.21" who="#JózefMarek">Niestety, tak się stało. I dziś kiedy przychodzi problem, żeby to zmartwychwstało, żeby powstało z trumny do życia po siedmiu latach zastoju, no to wychodzi tak: tu jest przemysł kluczowy, to nie, tu zaś jest handel owocami, no to też nie — kawałek dostaniecie, gazdy, a reszta to będzie państwowe. I tak interes ten wygląda na pierwszy rzut oka.</u>
          <u xml:id="u-57.22" who="#JózefMarek">Biorąc życiowo, tak jak bierze chłop polski, bezpośrednio — po cóż ma być tych gazdów sześciu, jeżeli jeden był mądry i dobry? A teraz ich będzie sześciu, albo siedmiu. Przysłowie mówi: gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść. A przysłowia są mądrością narodu. Tak to jest, niestety. I wyszła ta uchwała Rady Ministrów; prawda, trudno się to rodziło — jak to kolega Ilczuk powiedział — bo przeciwności pewne zachodziły ze strony Ministerstwa Handlu Wewnętrznego, no i utrudniały sposób wyjścia w tym kierunku. I te trudności się nie skończyły, one są dalej.</u>
          <u xml:id="u-57.23" who="#JózefMarek">Ci spółdzielcy powyłazili do pracy z różnych przedsiębiorstw, w których pracowali, chcą coś działać; no, ale nie ma jak, bo wszystko czeka, żeby przejąć to, co było istotą tej spółdzielczości, a nie można przejąć. I gnieździ się ten zarząd Centrali w małym pokoju, przyjęty gościnnie przez Centralę Rolniczą „Samopomoc Chłopska”, mimo że miał przepiękny budynek zbudowany przez nich samych, 400 pokoi w Warszawie — ale o tym się nawet nie wspomni. A przecież ci ludzie, spółdzielcy, to są ludzie ofiarni, to jest rodzina — skądkolwiek on będzie, czy z Warszawy, czy z Krakowa, to zawsze wspólne dobro przed sobą mają, a nie tylko swoje własne.</u>
          <u xml:id="u-57.24" who="#JózefMarek">W tej sytuacji — czy to jest społeczne podejście do zagadnienia, żeby instytucja, która miała przedtem 151 spółdzielni z centralą na czele, i żeby ci ludzie, co wrócili z powrotem, nie mieli nawet kąta, aby się gdzieś podziać i zacząć działać?</u>
          <u xml:id="u-57.25" who="#JózefMarek">Zbierały się cztery razy komisje w Ministerstwie Handlu Wewnętrznego, i nie dogadali się — i nigdy się nie dogadają. Cztery razy zeszli się przedstawiciele z Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i byli przedstawiciele Centrali Ogrodniczej, wszystko ludzie światli i mądrzy — i co z tego? Nie mogą znaleźć wspólnego języka; bo Ministerstwo Handlu Wewnętrznego chcę krajać, a ci ludzie znów, którzy znają zasady ekonomii pracy na wsi, mówią, że trzeba przedsiębiorstwa przejmować. Z drugiej strony powiedzmy sobie tak: była na przykład fabryka w Tymbarku, a teraz jeszcze zostaje ten handel, który według uchwały Rady Ministrów przechodzi na wieś. Jeżeli my ten handel jeszcze przedzielimy na połowę, to jak wygląda stosunek do chłopa w tej sytuacji? Jeżeli Ojczyzna tego wymaga, żeby na razie ta fabryka była przy kluczowym przemyśle — każdy się zgodzi, te dwa słowa wystarczą, bo Ojczyznę kochamy wszyscy, kocha ją chłop całą siłą i odda wszystko dla niej, żeby była wielka i wolna.</u>
          <u xml:id="u-57.26" who="#JózefMarek">To jest argument, który każdego przekona. Jeżeli powiemy, że tak trzeba, bo dobro Ojczyzny wymaga, aby ta fabryka zbudowana potem i znojem chłopa polskiego była w przemyśle kluczowym — zgoda, bo dobro Ojczyzny jest ponad wszystko. Ale z drugiej strony trzeba rozumieć, że przecież jeśli ta fabryka zostaje w przemyśle kluczowym, to my nie damy chłopu paru kości, żeby ogryzł, tylko musimy mu dać ten cały pion, żeby to wyglądało z godnością i honorem, bo tu jest cztery i pół tysiąca członków, którzy tę fabrykę budowali, i oni nigdy się nie zrzekną tego co zbudowali. Szkoda mówić — to weszło w ich kości i mózgi, że to jest ich, bo oni to tworzyli.</u>
          <u xml:id="u-57.27" who="#JózefMarek">Ale jest takie wyjście jak powiedziałem — i to wyjście szlachetne, z godnością i taktem. Dla Ojczyzny zrobimy wszystko, bo naszym obowiązkiem jest służba Ojczyźnie. I dlatego analizując to zagadnienie, Wysoki Sejmie, podejdźmy do niego z sercem i rozumem, i rozwiążmy je tak, jak wymaga tego dobro narodu.</u>
          <u xml:id="u-57.28" who="#JózefMarek">Uchwała Rady Ministrów mówi wyraźnie o przedsiębiorstwach; niestety Ministerstwo Handlu Wewnętrznego rozumie to inaczej. Nie mogą tego zrozumieć. A trzeba dojść do czegoś konkretnego, bo sezon przed nami, trzeba się do tego sezonu przygotować. Instytucja, która była przez siedem lat w zastoju, gdy wchodzi do życia, ma przecież pewne braki. Trzeba było do niej podejść z sercem, przygarnąć. Bo i człowiek, który siedział w więzieniu siedem lat, nie może od razu dobrze chodzić, bo stracił równowagę w nogach i orientację w przestrzeni. To samo jest i tutaj. Tu trzeba było podejść z sercem do instytucji, która tak pięknie pracowała, która wyrosła na polskiej racji stanu, wyrosła w duchu naszym narodowym i budowała to ogrodnictwa w tak piękny i tak mocny sposób. Nie można tego traktować pobieżnie, bo społeczeństwo na to wszystko patrzy i oczekuje od tych promiennych październikowych dni, że one zawsze będą świeciły przed nami i umacniały naszą polską rację stanu.</u>
          <u xml:id="u-57.29" who="#JózefMarek">Jeżeli idzie o zagadnienie wsi, to wieś możemy podnieść gospodarczo tylko przez uprzemysłowienie, uspółdzielczenie. Nie ma innej drogi. To są drogi wypróbowane, które dają efekty, i my pracujemy w tym kierunku, bo wiemy, że nie ma innej drogi. To jest droga, na której jedno za drugim się rodzi, droga, gdzie się nie ogląda na to co daje państwo, tylko patrzy się na własne siły. Trzeba to zrozumieć, trzeba podejść z sercem i trzeba to uznać i uszanować.</u>
          <u xml:id="u-57.30" who="#JózefMarek">To zagadnienie, Wysoki Sejmie, rzucam dziś dlatego, żeby je rozstrzygnąć z miejsca, zdecydowanie, żeby się nie przedłużały te narady, które nie doprowadzają do żadnego rezultatu. Bo już trzeba działać. Niech ten najbardziej aktywny w narodzie świat ogrodniczy ruszy nareszcie całą siłą w robotę, bo oni umieją robić.</u>
          <u xml:id="u-57.31" who="#JózefMarek">A teraz powiem, dlaczego wyrósł na Skalnym Podhalu potężny Tymbark. Dlatego, że z prostotą ludzką związaliśmy wiedzę polską. Tam u nas na Podhalu stale był z nami śp. prof. Goriaczkowski, tam z nami pracował prof. Chroboczek z Warszawy — i myśmy budowali razem: wiedza polska z prostotą wsi działały na jednej płaszczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-57.32" who="#JózefMarek">I tu się buduje, i tu się tworzy. Wiedzę wprzęgnąć trzeba w życie społeczne narodu i razem budować, razem tworzyć, a wyrosną rzeczy wielkie, tak jak wyrosły tam — na Skalnym Podhalu.</u>
          <u xml:id="u-57.33" who="#JózefMarek">I trzeba uszanować ten dorobek małego człowieka. Nie ma się co dziwić, że boli go takie postępowanie ze spółdzielczym majątkiem. Boli go dlatego, że on to tworzył i budował dla siebie i przyszłych pokoleń; jest to jego chluba«. Raczej więc trzeba mu iść naprzeciw i tak formy i metody prący gospodarczej ujmować, żeby wiązały wszystkich razem.</u>
          <u xml:id="u-57.34" who="#JózefMarek">To jest zagadnienie, które głęboko nurtuje społeczeństwo wsi polskiej i wymaga bezzwłocznej decyzji. Nie ma czasu na czekanie, czas nagli. Trzeba już działać. Jeżeli idziemy na stałe odwlekanie, jakiż będzie rezultat? Ano po prostu wyszłyby kpiny z tej spółdzielczości ogrodniczej, bo się przedłuży, przedłuży i potem powiedzą, Ministerstwo Handlu Wewnętrznego powie: ano niedołęgi, nie umieją gazdować. A tymczasem to są ludzie czynu, ofiarni, umieją gazdować, chcą gazdować i pokażą, że umieją gazdować. A nam zależy na tym, żebyśmy wszyscy gazdowali dobrze, żeby nie było takich strat, jakie ta nieszczęsna sprawa przynosi, że tu się tyle milionów straciło w tym przedsiębiorstwie. Powiadają nam — przemysł terenowy taniej. A tymczasem jest deficyt 55 milionów. No, po cóż ma być ten deficyt? Ogrodnicy-spółdzielcy wypracują zawsze — muszą wypracować, bo nikt nie dołoży, państwo nie dołoży. Musi być dochód, a jak nie potrafią go wypracować, to po nich przyjdą inni, mądrzejsi ludzie, którzy to zrobią.</u>
          <u xml:id="u-57.35" who="#JózefMarek">Dlatego w życiu spółdzielczym ważny jest dobór człowieka. Jak jest niedorajda, to jazda z nim; a na jego miejsce przychodzi człowiek zdolny, upatrzony przez ludzi — postawią go na przedzie i on musi działać. Tam nie ma sentymentów, ani stanowisk, tylko jest robota rzetelna, bezpośrednio twórcza — i trzeba w tej robocie więcej kochać bliźniego jak siebie. Tak jest, i to jest właśnie socjalizm, ten co wiąże ludzi, ten piękny, to braterstwo pracy i braterstwo ludzi, którzy dążą do tego, żeby było lepsze jutro. I tam nie masz nienawiści, ani żadnej przemocy.</u>
          <u xml:id="u-57.36" who="#JózefMarek">Sądzę, że niech się skończą już raz te męki Centrali Ogrodniczej, wyczekiwania tej spółdzielczości ogrodniczej w dążeniu do lepszego jutra. Dość już tego.</u>
          <u xml:id="u-57.37" who="#JózefMarek">Drugie zagadnienie, które chciałem poruszyć, o którym tak ładnie wspomniał ten nasz stary kochany poseł Drobner, to mianowicie, żeśmy wypili tego roku 55 milionów litrów wódki — i jeszcze z dodatkami i ogonem. No, to wygląda na to, że jeden Polak wypił dwa litry na rok. Ta sprawa jest specjalnie dla nas bolesna. Bo z jednej strony sobie napiszemy — dochód. Dochód jest, ile — to nie wiem. A z drugiej strony znów, powiedzmy sobie — rozchód. Jaki jest rozchód? Ano katastrofy samochodowe i na kolei. Pijacy się zabijają. Kiedyś tramwaj przejechał pijaka, bo spał na szynach. Nikt go nie spostrzegł — i biedaka przejechali.</u>
          <u xml:id="u-57.38" who="#JózefMarek">Druga sprawa — mamy bójki na wsi. To jest okropna rzecz. Te parobczaki na wsi chleją tę wódkę i potem się biją, tłuką nożami, zabijają się. Ileż wypadków! To trzeba wziąć na rozchód.</u>
          <u xml:id="u-57.39" who="#JózefMarek">A ile się urodzi matołów, niedołęgów — z rodzin pijackich. To znów jest na rozchód.</u>
          <u xml:id="u-57.40" who="#JózefMarek">Dalej — gruźlica. Ja byłem w zeszłym roku w powiecie Lubań koło Pobiedowej, na wsi. Przychodzę — chłop 35 lat, gruźlica. Pytam: skąd się napytał ten gazda gruźlicy? A no tak: co zarobi, to przepije, a jak przepije to nie zje. Gdybyśmy chcieli tak naprawdę na zdrowie nasze pracować, to wypadałoby to mięso, co idzie na eksport, dać zjeść tym ludziom, żeby byli zdrowi — tak by to wyglądało w życiowym ujęciu tego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-57.41" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-57.42" who="#JózefMarek">Więc trzeba będzie w przyszłości tak zrobić, żeby tu przeprowadzić bilans i wziąć to wszystko na rachunek strat lub zysków — jak wyjdzie. Bo my naprawdę jesteśmy społeczeństwem biednym, ale jednak może za dużo pijącym, a. to się odbija na zdrowiu narodu i na jego przyszłości. To pijaństwo zaczęło się z czasów okupacji i przecież miało pewien cel, a jaki to my wiemy. I to się tak przeciągnęło aż do obecnego czasu. Więc musimy tak gazdować, żeby te pieniądze, które pijacy wydają w knajpach na wódkę, żeby się dało w przyszłych budżetach państwowych na czym innym wypracować, a tych pijaków skierować do domu poprawczego. Szkoda, żeby naród sam siebie tak gubił.</u>
          <u xml:id="u-57.43" who="#JózefMarek">Te dwa zagadnienia w nieudolnych słowach chciałem przedstawić — bo co do reszty, to widzę moi przedmówcy cały szereg zagadnień dotyczących gospodarki na wsi tak dobrze przedstawili, że ja bym nawet swoimi słowami się na to nie kusił.</u>
          <u xml:id="u-57.44" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam godzinną przerwę na spożycie kolacji, do godz. 20.30.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#CzesławWycech">Po przerwie przemawiać będzie poseł Stefan Kamiński.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 19 min. 20 do godz. 20 min. 40.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#JerzyJodłowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#JerzyJodłowski">Przed udzieleniem głosu następnemu mówcy chciałbym przypomnieć wszystkim Obywatelom Posłom zapisanym do głosu, że w myśl art. 59 punkt 3 regulaminu czasokres przemówień posłów nie powinien przekraczać 30 minut. Wprawdzie Marszałek ma prawo przedłużenia w indywidualnych wypadkach tego czasu i dotychczas z tego uprawnienia dość szeroko korzystał, jednakże biorąc pod uwagę spóźnioną porę, wielką ilość zapisów do głosu i konieczność skończenia tej sesji do soboty — Prezydium Sejmu postanowiło obecnie egzekwować ściśle ten przepis regulaminu. I dlatego zwraca się z apelem do wszystkich mówców, ażeby zechcieli mieścić się w granicach czasu regulaminowo przewidzianego, a w miarę możliwości i w granicach czasu krótszego, tym bardziej że wiele tematów zostało już w dyskusji poruszonych, co niewątpliwie pozwoli dalszym mówcom bądź na pominięcie, bądź skrócenie tych problemów w ich przemówieniach.</u>
          <u xml:id="u-59.2" who="#JerzyJodłowski">Jako pierwszy po przerwie ma głos poseł Stefan Kamiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#StefanKamiński">Wysoki Sejmie! Projekt Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1957 przewiduje poważny wzrost zaopatrzenia wsi w artykuły do produkcji rolnej. Wzrost ten jednak nie pokrywa faktycznie wzrostu zapotrzebowania na te artykuły. Zagadnienia te były już omawiane w dniu dzisiejszym przez kolegów posłów Warownego i Porzuczka, zważywszy jednak wagę tych spraw uważam za konieczne dodać kilka uwag, szczególnie w zakresie zaopatrzenia wsi w materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#StefanKamiński">Podobnie jak zaopatrzenie w maszyny i narzędzia rolnicze, przedstawia się sytuacja z zaopatrzeniem gospodarstw chłopskich w materiały budowlane. Dotychczasowe przydziały materiałów budowlanych na wieś były tak niskie, że nie wystarczały nawet na remonty istniejących budynków w celu utrzymania ich w stanie używalności.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#StefanKamiński">Przydziały dla wsi w bieżącym roku, jakkolwiek wykazują wzrost w stosunku do roku ubiegłego, praktycznie sprawy budownictwa wiejskiego nie posuwają naprzód.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#StefanKamiński">Oczywistym stał się fakt, że potrzeby budownictwa wiejskiego, uwarunkowane przede wszystkim zainteresowaniem rolników w odbudowie względnie rozbudowie swoich gospodarstw, w stosunku do roku ubiegłego wzrosły wielokrotnie. Można zatem powiedzieć, że nieznacznemu, poza drewnem budowlanym i tarcicą, wzrostowi przydziałów materiałów budowlanych w 1957 r., w porównaniu z rokiem 1956, towarzyszy bardzo znaczny wzrost potrzeb. W tej sytuacji deficyt materiałów budowlanych pogłębił się. W podstawowych materiałach budowlanych pokrycie potrzeb na 1957 r. wynosi od 15 do 40%.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#StefanKamiński">Ilości materiałów budowlanych, określające potrzeby, zostały wyliczone w opracowaniach Komisji powołanej przez Prezydium Krajowej Rady Spółdzielczości Produkcyjnej i Zarząd Główny Związku Samopomocy Chłopskiej.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#StefanKamiński">Komisja w analizie potrzeb uwzględniła konieczność pobudowania nowych budynków na skutek amortyzacji, zagospodarowania odłogów na Ziemiach Zachodnich i w woj. rzeszowskim i lubelskim, przyrostu ludności, rozwoju hodowli oraz klęsk żywiołowych.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#StefanKamiński">Wyliczone w ten sposób potrzeby wymagają pobudowania rocznie ponad 260 tys. nowych budynków.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#StefanKamiński">Poza tym, potrzeby materiałów budowlanych wynikają z konieczności przeprowadzenia remontów, budowy gnojowników, silosów do kiszenia pasz, suszarni dla plantatorów roślin przemysłowych, szklarni itp.</u>
          <u xml:id="u-60.8" who="#StefanKamiński">Wyliczone w ten sposób przez Komisję potrzeby, pokrywają się w niewielkich odchyleniach z zapotrzebowaniami zgłaszanymi przez sieć placówek handlowych Centrali Rolniczej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, zaopatrujących wieś w te właśnie materiały budowlane.</u>
          <u xml:id="u-60.9" who="#StefanKamiński">W I kwartale można było zaobserwować pewien spadek popytu na drewno budowlane z powodu wzrostu cen. Nie można jednak w żadnym przypadku zakładać, że spadek zapotrzebowania na drewno jest równoznaczny z ograniczeniem budownictwa, Trzeba natomiast stwierdzić, choćby na podstawie dotychczasowych obserwacji, że nastąpiła oszczędność w zużyciu drewna, a przede wszystkim stosowania w budownictwie innych materiałów z powodzeniem zastępujących drogie drewno. To bardzo pozytywne zjawisko w naszej gospodarce łączy się przede wszystkim jednak ze wzrostem zapotrzebowania na inne materiały budowlane, zwłaszcza mineralne.</u>
          <u xml:id="u-60.10" who="#StefanKamiński">Szczególnie trudnym okresem w budownictwie wiejskim w bieżącym roku jest okres pierwszego półrocza. Wzrost bowiem przydziałów materiałów budowlanych w pierwszym półroczu jest niższy od planowanego wzrostu rocznego, mimo że II kwartał jest najodpowiedniejszą porą dla budowy na wsi.</u>
          <u xml:id="u-60.11" who="#StefanKamiński">Stan taki nasuwa obawę, że wieś w pierwszym półroczu bieżącego roku praktycznie nie odczuje wzrostu przydziałów materiałów budowlanych, a nawet w szkle i kaflach otrzyma mniej jak w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-60.12" who="#StefanKamiński">Sytuację w zaopatrzeniu wsi w materiały budowlane pogarsza jeszcze słaba realizacja dostaw przez przemysł.</u>
          <u xml:id="u-60.13" who="#StefanKamiński">Na podstawie danych z przemysłu można powiedzieć, że już w I kwartale bieżącego roku wieś otrzymała mniej, aniżeli wynikałoby to z planu:</u>
          <u xml:id="u-60.14" who="#StefanKamiński">− cementu — 4 tys. ton mniej,</u>
          <u xml:id="u-60.15" who="#StefanKamiński">− wapna palonego — 9 tys. ton mniej,</u>
          <u xml:id="u-60.16" who="#StefanKamiński">− cegły — 3 mln sztuk mniej,</u>
          <u xml:id="u-60.17" who="#StefanKamiński">− dachówki — 300 tys. ton mniej,</u>
          <u xml:id="u-60.18" who="#StefanKamiński">− kafli — 150 tys. jednostek mniej niż zakładał plan I kwartału.</u>
          <u xml:id="u-60.19" who="#StefanKamiński">Nie jest nowym zjawiskiem fakt, że przemysł materiałów budowlanych nie realizuje zaplanowanych dla wsi dostaw. W 1956 r. przemysł nie dostarczył wsi:</u>
          <u xml:id="u-60.20" who="#StefanKamiński">− wapna palonego — 42 tys. ton,</u>
          <u xml:id="u-60.21" who="#StefanKamiński">− wapna hydratyzowanego — 3,7 tys. ton,</u>
          <u xml:id="u-60.22" who="#StefanKamiński">− dachówki — 9 mln sztuk,</u>
          <u xml:id="u-60.23" who="#StefanKamiński">− kafli — 600 tys. jednostek,</u>
          <u xml:id="u-60.24" who="#StefanKamiński">− szkła — 200 tys. m2.</u>
          <u xml:id="u-60.25" who="#StefanKamiński">Jeżeli w roku bieżącym przemysł materiałów budowlanych będzie tak pracował jak w poprzednim — a sądząc po realizacji I kwartału na to się zanosi — wieś nie otrzyma więcej niektórych podstawowych materiałów budowlanych niż w roku ubiegłym. Na przykład przemysł prefabrykatów już zapowiedział niewykonanie planów produkcji w bieżącym roku i w związku z tym nie zrealizuje dla wsi około 35 mln jednostek ściennych.</u>
          <u xml:id="u-60.26" who="#StefanKamiński">Trzeba stwierdzić, że wszelkie wysiłki w kierunku poprawy sytuacji w budownictwie wiejskim nie dadzą rezultatu, jeżeli Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych nie podejmie zdecydowanych kroków w kierunku wzrostu produkcji.</u>
          <u xml:id="u-60.27" who="#StefanKamiński">Kierownictwo tego Ministerstwa musi zrobić wszystko, aby zabezpieczyć normalny przebieg wykonania planu zaopatrzenia rolnictwa w materiały budowlane, które w dużej mierze zdecydują o wykonaniu planów produkcji rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-60.28" who="#StefanKamiński">Wysoka Izbo! Innym zagadnieniem, które — moim zdaniem — wymaga wreszcie organizacyjnych i ekonomicznych rozwiązań, jest skup produktów rolnych. W obrocie towarowym między miastem i wsią, szczególnie w skupie i kontraktacji, skomplikowano całą procedurę. W okresie poprzednim powołano ponad 20 różnych central branżowych; one to, na czele z byłym Ministerstwem Skupu, robiły wszystko — jak wykazują fakty — aby rolnik czy spółdzielnia produkcyjna, przywożąc swoje produkty do gminnej spółdzielni, nie wiedzieli, jaka jest ich wartość i co za swój towar otrzymają. Trzeba do tego dodać, że pośrednictwo wielu central branżowych w skupie i kontraktacji produktów rolnych w dużym stopniu wpływało na ceny, które konsument musi płacić — no a wszystkie one razem z pewnością dochodu narodowego nie przysparzały, można to zresztą stwierdzić w szczegółowych preliminarzach budżetowych Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu. Oczywiście, wszystkie te centrale uważały za swój obowiązek wydać setki różnych zarządzeń i instrukcji, komplikując tak dokładnie prostą w zasadzie technikę skupu, że stan ten tolerowany dłużej być nie może.</u>
          <u xml:id="u-60.29" who="#StefanKamiński">Poważną przyczyną, mającą wpływ na niedociągnięcia w skupie i jego biurokratyczny styl, jest system rozliczeniowy dostaw. Są to wszelkie dopłaty gotówkowe, premie za jakość, terminową dostawę, wywiązywanie się z umów itp.</u>
          <u xml:id="u-60.30" who="#StefanKamiński">Wystawianie najróżniejszych rodzajów kwitów na dopłaty, wiązany system premiowy za skup z kontraktacji, względnie z wolnego rynku, jak nawozy sztuczne, nasiona, węgiel, pasze, olej, makuchy, tekstylia, następnie skup wiązany zboża za takie artykuły, jak: rowery, motocykle, motory, wozy ogumione itp., oprócz tego niewłaściwy system zaliczkowania, oparty na odpowiedzialności instytucji kontraktującej za kredyty, a nie na normalnych kredytach bankowych — przewleka w nieskończoność ich spłatę i rozliczenie.</u>
          <u xml:id="u-60.31" who="#StefanKamiński">Wszelkie wymienione bodźce powinna zastąpić odpowiednio skalkulowana cena, co nie tylko uprości system rozliczeń, ale w konsekwencji zmniejszy ilość ludzi potrzebnych do prowadzenia skupu i rozliczeń. Oprócz tego, ponieważ występujący często brak artykułów premiowych nie wpływa dodatnio na aktywizację skupu, ale powoduje niezadowolenie rolników i wstrzymanie dostaw, zniesienie systemu skupu wiązanego powinno usprawnić organizację skupu wolnorynkowego.</u>
          <u xml:id="u-60.32" who="#StefanKamiński">Szczególnie zawiły i pracochłonny jest system skupu i rozliczeń dostaw za żywiec, oparty na najróżniejszych bodźcach, tak gotówkowych jak i w naturze. Dla zobrazowania chciałbym podać dwa przykłady. Proszę Obywateli Posłów o cierpliwe wysłuchanie, choćby ze względu na to, że chłopi już kilka lat ten system cierpliwie znoszą.</u>
          <u xml:id="u-60.33" who="#StefanKamiński">Przykład pierwszy. Rolnik, który był zobowiązany w dostawie obowiązkowej dostarczyć 60 kg żywca w marcu — dostarczył 1 sztukę o wadze 110 kg. Gminna spółdzielnia rozlicza chłopa w sposób następujący: wypłaca mu za 60 kg żywca cenę dostaw obowiązkowych, plus premia za terminową dostawę w wysokości 25%; za 50 kg żywca płaci mu cenę wolnorynkową, plus dopłata do każdego kilograma po 1,60 zł, następnie po 2 kg węgla za całą dostarczoną sztukę, tj. 220 kg węgla.</u>
          <u xml:id="u-60.34" who="#StefanKamiński">Oczywiście rolnik może zrzec się odbioru węgla; wówczas gminna spółdzielnia dolicza mu dopłatę po 1,40 zł za każdy kilogram nie odebranego węgla.</u>
          <u xml:id="u-60.35" who="#StefanKamiński">Przykład drugi. Rolnik zobowiązany był dostarczyć w lutym 60 kg żywca i w maju też 60 kg na dostawy obowiązkowe. Ponieważ miał sztukę większą, zakontraktował część sztuki ponad 30 kg, z dostawą na maj. Dostarczył w maju sztukę o wadze 170 kg. (To są przykłady z życia.) Gminna spółdzielnia rozlicza rolnika, wypłacając: za 60 kg żywca dostarczonego na dostawy obowiązkowe po terminie — cenę dostaw obowiązkowych bez premii. Za 60 kg dostaw dostarczonych w terminie — cenę dostaw obowiązkowych plus premia 25%. Za 50 kg dostaw na kontraktację — cenę za sztuki kontraktowane. Za 60 kg żywca dostarczonych w terminie — po 2 kg węgla, tj. 120 kg węgla. Za 50 kg kontraktowanego żywca — po 4 kg węgla za 1 kg żywca, tj. 200 kg węgla. Za 50 kg kontraktowanego żywca — po 1,5 kg pasz treściwych, tj. 75 kg pasz.</u>
          <u xml:id="u-60.36" who="#StefanKamiński">Jeśli rolnik zrzekł się odbioru węgla, to gminna spółdzielnia wypłaca mu ekwiwalent gotówkowy po 40 gr za każdy kilogram węgla. Ponadto gminna spółdzielnia wypłaca rolnikowi pobierającemu paszę, w tym wypadku, wyrównanie do ceny wolnorynkowej po 1,60 zł do każdego kilograma pobranych pasz. Wygląda to makabrycznie.</u>
          <u xml:id="u-60.37" who="#StefanKamiński">Ogólnie biorąc, samych dopłat do ceny podstawowej występuje aż 12. Następnie gminna spółdzielnia z miejsca, w czasie spędu względnie po spędzie, jest zobowiązana sporządzić specyfikację skupu w 4 egzemplarzach, osobno dla każdego rodzaju zwierząt, oddzielnie dla dostaw obowiązkowych i dla kontraktacji, oraz oddzielnie dla każdej gromadzkiej rady narodowej wchodzącej w zakres działalności gminnej spółdzielni. Takie sprawozdanie i specyfikacja obejmuje aż 24 rubryki.</u>
          <u xml:id="u-60.38" who="#StefanKamiński">Czy nie prościej byłoby oprzeć kontraktację na opłacalnej cenie, uniezależniając ją od sprzedaży węgla i pasz treściwych?</u>
          <u xml:id="u-60.39" who="#StefanKamiński">Podałem przykłady wskazujące, że nie jest sprawą prostą rozliczyć rolnika, ile właściwie otrzyma on za dostarczony żywiec. Ale to dopiero początek drogi tej świnki; nim trafi ona już przerobiona na stół konsumenta, będzie jeszcze powodem wypisania wielu rachunków, bardzo wielu sprawozdań, no, i oczywiście zatrudni przy tych czynnościach wielu ludzi.</u>
          <u xml:id="u-60.40" who="#StefanKamiński">I tak: z gminnej spółdzielni wędruje żywiec do Przedsiębiorstwa Centrali Obrotu Zwierzętami Rzeźnymi. Z tego przedsiębiorstwa wędruje do rzeźni Przemysłu Mięsnego. Z rzeźni Przemysłu Mięsnego — bo rzeźnia jest na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym — do masarni Centralnego Zarządu Przemysłu Mięsnego. Z masarni tej do Miejskiego Handlu Mięsnego. I wreszcie trafia do sklepu, a następnie do konsumenta. Trzeba podkreślić, że wędrówka ta odbywa się często na podstawie tylko faktur obciążających poszczególne ogniwa.</u>
          <u xml:id="u-60.41" who="#StefanKamiński">Podobne przykłady można podać z dziedziny skupu zbóż, w którym to skupie też pośredniczy wiele central branżowych i przedsiębiorstw, nim zboże trafi do konsumenta. Przy czym zakwalifikowanie dostarczonego zboża jest o wiele trudniejsze, bo uzależnione od gęstości, stopnia zanieczyszczenia, wilgotności itp., a stopni kwalifikacji według zarządzeń byłego Ministerstwa Skupu jest aż kilkadziesiąt. No, i oczywiście związana jest z tym różnorodność cen. Najważniejsze jest to, że punkty skupu gminnych spółdzielni nie posiadają właściwie wyposażonych laboratoriów, stąd niezgodność i często krzywdząca dla rolnika ocena wartości dostarczonego zboża.</u>
          <u xml:id="u-60.42" who="#StefanKamiński">Wysoka Izbo! Przykładów takich jest mnóstwo, trudno wszystkie podać. Nie omówiłem jeszcze kilkunastu pozostałych central branżowych pośredniczących dzielnie w skupie różnych produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-60.43" who="#StefanKamiński">Dotychczasowy system skupu i kontraktacji należy koniecznie uprościć — domagają się tego spółdzielnie produkcyjne i rolnicy. Wysuwali oni już wnioski w roku ubiegłym na II Kongresie Spółdzielczości Zaopatrzenia i Zbytu, wysuwają je obecnie na walnych zgromadzeniach przedstawicieli i zebraniach kółek rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-60.44" who="#StefanKamiński">Podobno ponad pół roku pracuje nad tym zagadnieniem specjalna komisja, powołana przez Radę Ministrów. Dotychczas jednak brak wyników.</u>
          <u xml:id="u-60.45" who="#StefanKamiński">Nasza sytuacja gospodarcza — konieczność czynienia oszczędności w trakcie realizacji budżetu, powinna być tym czynnikiem, który przyśpieszy eliminację zbędnych ogniw w obrocie produktami rolnymi, a jednocześnie ureguluje i doprowadzi do normalnych handlowych warunków w zbycie przez wieś produktów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-60.46" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#JerzyJodłowski">Udzielam głosu posłowi Antoniemu Gładyszowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#AntoniGładysz">Wysoki Sejmie! Na wstępie pragnę podkreślić, że będę przemawiał jako poseł bezpartyjny, nie przynależny do żadnego ugrupowania.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#AntoniGładysz">Przy omawianiu budżetu, szczególnie zaś budżetu Ministerstwa Rolnictwa, pragnę podkreślić, że rolnictwo w Polsce w ostatnich latach znalazło się w bardzo trudnych warunkach. Szczególnie zaznaczyło się to w gospodarstwach indywidualnych, które bite ze wszystkich stron, poczęły powoli upadać. Upadek ten najbardziej uwidocznił się na Ziemiach Zachodnich, gdzie zahamowanie rozwoju rolnictwa, przy równoczesnym obniżaniu żyzności gleby, spowodowało stały spadek produkcji rolniczej. Przez złą i nieprzemyślaną politykę rolną doprowadzono do tego, że wielu chłopów, mimo wielkiego wrodzonego przywiązania i miłości do ziemi, często zaniedbywało się w pracy, nie obsiewało swej roli, a nawet ją porzucało.</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#AntoniGładysz">Przyczyn tego zjawiska było wiele. Wymienię tu tylko kilka, zresztą ogólnie znanych, które wpłynęły na bezpośrednią rujnację najlepszych niekiedy gospodarstw. Przyjęty i wtłaczany siłą chłopu program rozwoju rolnictwa opierał się na błędnych i wysoce szkodliwych zasadach. Kierowano się mianowicie niesłusznymi założeniami politycznymi, nie uwzględniając przy tym wszystkich naszych warunków, zarówno społecznych, ekonomicznych, jak i przyrodniczych. Dążąc wszelkimi drogami, często nawet siłą do szybkiego zorganizowania spółdzielczości produkcyjnej na wsi, zniszczono przy tym podstawową jej formę — tak zwaną spółdzielczość rolniczą, z którą nasz chłop był zżyty, którą szanował i cenił jako formę gospodarki wyższej, opartej na dobrowolności.</u>
          <u xml:id="u-62.3" who="#AntoniGładysz">Odgórnie szły zarządzenia, które zmierzały do likwidowania na wsi wszystkiego, co było przejawem żywotności grupy chłopów w organizacji, czy też chłopa indywidualnego w dążeniu naprzód. Byliśmy świadkami bezlitosnego likwidowania kółek rolniczych, samorządu rolniczego, związków ogrodniczych, związków pszczelarskich, związków plantatorów buraków, związków hodowców bydła, trzody chlewnej i innych. Zlikwidowano lub upaństwowiono spółdzielnie ogrodnicze, mleczarskie, spółki maszynowe, kasy samopomocowe zarówno dla produkcji, jak i handlu czy zbytu. Zniszczono właściwie całkowicie samorząd wiejski.</u>
          <u xml:id="u-62.4" who="#AntoniGładysz">Jako namiastkę dano wsi zawiłą formę spółdzielczą w postaci Związku Samopomocy Chłopskiej czy spółdzielni produkcyjnych, pozbawionych cech dobrowolności, a obarczonych wielkim grzechem biurokratyzmu.</u>
          <u xml:id="u-62.5" who="#AntoniGładysz">Przemoc ta najbardziej uwidoczniała się na Ziemiach Zachodnich, gdzie rolnicy w ciężkich warunkach dopiero co zaczęli gospodarzyć. Nic dziwnego, że w takiej sytuacji nie potrafiliśmy naszego chłopa nie tylko związać z ziemią, ale go od niej odstraszyliśmy — i to jest dla nas bolesne szczególnie na terenach Ziem Odzyskanych — Nie tysiące, a setki tysięcy hektarów gruntów leżało dotychczas bezużytecznie, szczególnie na zachodnich rubieżach. Jest ich także wiele w centralnej Polsce na skutek niesłusznych przymusowych zarządzeń. Ten program polityki nie zdał u nas egzaminu, czego dowodem jest fakt, że z górą 8 tys. spółdzielni produkcyjnych prysło w ciągu kilku dni, niczym bańki na wodzie. Nie umiem tylko powiedzieć, ile w tych spółdzielniach produkcyjnych utopiono miliardów złotych, bo to jest tajemnica nawet wobec posłów.</u>
          <u xml:id="u-62.6" who="#AntoniGładysz">Ładując miliardy w spółdzielnie, nie mogliśmy przez kilka ostatnich lat udzielać kredytów nie tylko na budowę nowych osiedli, domów mieszkalnych, zabudowań gospodarskich na wsi, ale nawet na konieczną poprawę walących się budynków. Ludzie w wielu okolicach kraju po dziś dzień mieszkają w ziemiankach. Na terenie powiatów tarnowskiego i Dąbrowa Tarnowska jest jeszcze sporo takich rolników, którzy mieszkają w ziemiankach i bunkrach od 12 lat. Rolnicy ci od kilku lat ubiegają się o pomoc państwa, lecz niestety nie mają nie tylko ułatwień w uzyskaniu kredytu, ale nawet w kupnie materiałów budowlanych. Od początku bieżącego roku sytuacja ta uległa znacznemu pogorszeniu. Rolnika, który oddaje państwu żyto po cenie 60 zł, ziemniaki po 19 zł, tucz po 5,80 zł — nie stać na płacenie cen rynkowych za cegłę, cement, wapno, tarcicę i inne materiały.</u>
          <u xml:id="u-62.7" who="#AntoniGładysz">Trzeba pamiętać, że spory procent rolników oddaje państwu w terminie wyżej wymienione płody, a później na własne potrzeby dokupuje je, płacąc 3–4 razy więcej, z własną stratą. Obowiązkowe dostawy i skup szeregu podstawowych produktów rolniczych, po cenach nawet poniżej kosztów produkcji, stanowiły największy hamulec w zainteresowaniu chłopa produkcją. Rolnika, którego obszar ziemi często nie przekraczał 4 ha, nazywano „kułakiem” i prześladowano nawet wówczas, gdy dzięki swej pracy, znajomości rolnictwa i pilności uzyskiwał lepsze plony.</u>
          <u xml:id="u-62.8" who="#AntoniGładysz">Wskutek szykanowania rolników, którzy opierali się wstąpieniu do spółdzielni produkcyjnej, mamy tysiące gospodarstw tzw. „trupów gospodarczych”, które rzecz jasna stanowią dla państwa wielką stratę. Dla przykładu podam, że jeśli tylko jedno gospodarstwo jest zniszczone na wsi, to na przeszło 40 tys. wsi w kraju tych zniszczonych gospodarstw będzie 40 tys. A co to znaczy — nie trzeba obliczać. Trzeba jednak wiedzieć, że na skutek złej polityki rolnej w ostatnich latach takich „trupów gospodarczych” mamy po kilkanaście w każdej wsi.</u>
          <u xml:id="u-62.9" who="#AntoniGładysz">Tego rodzaju polityka na odcinku rolnym doprowadziła do tego, że od kilku lat zmuszeni jesteśmy sprowadzać z zagranicy zboże na chleb, płacąc za nie wielokrotnie wyższe ceny, niż płaci się naszemu producentowi.</u>
          <u xml:id="u-62.10" who="#AntoniGładysz">W dniu wczorajszym słyszałem przemówienie jednego z posłów, który powiedział, że nie martwi się tym, że sprowadzamy zboże. Ja mam powód, żeby się martwić, bo sprowadzamy do Polski ponad 5 tys. ton, a płacimy dewizami, płacimy dolarami — przeszło 300 tys. dolarów. Do 1948 r. byliśmy jeszcze eksporterami zboża, ale wtedy nie było u nas spółdzielczości produkcyjnej z jej rozbudowaną biurokracją, ani też nie niszczono indywidualnych rolników, którzy byli głównymi dostawcami zboża, ziemniaków i innych płodów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-62.11" who="#AntoniGładysz">Drugą — niemniej ważną przyczyną sprowadzania zboża z zagranicy jest zła gospodarka w państwowych gospodarstwach rolnych. Popatrzmy na kadry, które obsługiwały te instytucje. Na stanowiskach naczelnych, a więc kierownicy gospodarstw, dyrektorzy zespołów, agronomowie, zootechnicy, inspektorzy gromadzcy czy powiatowi — to najczęściej ludzie, którzy nie tylko rolnikami nigdy nie byli, zawodu tego nie znali, ale często nie znali nawet wsi, a cóż dopiero jej życia i jej potrzeb. Faktem jest, że stanowiska te dzierżyli często dawni kierownicy sklepów, handlowcy, milicjanci, traktorzyści, fryzjerzy czy inni rzemieślnicy, a był nawet wypadek, że na kierowniczym stanowisku w PGR był dyrektor cyrku. Nic więc dziwnego, że państwowe gospodarstwa rolne pod tego rodzaju „fachową” ręką w szybkim tempie stawały się gospodarstwami deficytowymi i zatracały całkowicie swój charakter.</u>
          <u xml:id="u-62.12" who="#AntoniGładysz">Z tych właśnie czasów pochodzi szeroko rozpowszechnione, a tak szkodliwe w skutkach pojęcie, że w rolnictwie mogą pracować ludzie nie związani z tym zawodem. To fałszywe mniemanie trzeba z całą bezwzględnością potępić i skończyć z nim raz na zawsze. Niech prawdziwi rolnicy, z wykształceniem i z praktyką, wrócą do swego zawodu, a ludzie bez kwalifikacji rolniczych niech odejdą. Polski nie stać na tak kosztowną naukę.</u>
          <u xml:id="u-62.13" who="#AntoniGładysz">Dlatego należałoby domagać się od Ministra Rolnictwa, aby zarządził jak najszybciej przeprowadzenie weryfikacji kadr pracowników państwowych gospodarstw rolnych; weryfikacja ta powinna ustalić kwalifikacje fachowe, uwzględniając zarówno przygotowanie zawodowe, jak i dotychczasowe wyniki pracy każdego z weryfikowanych.</u>
          <u xml:id="u-62.14" who="#AntoniGładysz">Zła obsada na stanowiskach kierowników PGR oraz zła polityka rolna doprowadziły do tego stanu, że w roku ubiegłym państwo dopłaciło do PGR kwotę 6,8 mlrd zł. Na ten rok preliminuje się kwotę przeszło 2,5 mlrd zł na pokrycie deficytu i tyleż na inwestycje. Cyfra ta, rzecz jasna, nie jest sztywna i jeśli deficyt nie będzie większy niż w roku ubiegłym — to będzie dobrze.</u>
          <u xml:id="u-62.15" who="#AntoniGładysz">Z przemówienia Ministra Rolnictwa na Komisji Rolnej dowiedziałem się, że deficyt w PGR będzie co roku malał. Załóżmy, że w którymś tam roku, dajmy na to w 1960 r. nie będziemy już dopłacać do PGR-ów. Pytam się, czy na to prowadzi się PGR-y, żeby tylko do nich nie dopłacać?</u>
          <u xml:id="u-62.16" who="#AntoniGładysz">Inną — niemniej ważną przyczyną nieopłacalności PGR-ów było włączenie do nich wielu rozdrobnionych gospodarstw i zbyt rozdmuchana w nich administracja. Należy dążyć do tego, aby zbędne gospodarstwa PGR, przynoszące państwu stratę, rozparcelować lub wydzierżawić chłopom, zaś większe przekazać do prowadzenia na własny rachunek. Każde takie gospodarstwo winno być obciążone na rzecz państwa takimi samymi świadczeniami, jak jest obciążone gospodarstwo indywidualne, oczywiście przy zachowaniu progresji jaka obowiązuje każde gospodarstwo chłopskie.</u>
          <u xml:id="u-62.17" who="#AntoniGładysz">Wysoka Izbo! W ostatnich latach nieprzemyślana, krótkowzroczna polityka rolna zrujnowała drobny przemysł, głównie młyny, tartaki oraz rzemiosło na wsi. Wprawdzie uchwały VII i VIII Plenum KC PZPR poszły w kierunku zlikwidowania tych błędów, niemniej popełnione na tym odcinku przegięcia są tak duże, że trzeba wielkiego wysiłku i długiego okresu czasu, by je odrobić. Wątpliwe jest, czy uchwały zmierzające do naprawy sytuacji na tym odcinku są na terenie całej Polski jednakowo wprowadzane w życie, zgodnie z obowiązującymi przepisami i potrzebami naszej wsi.</u>
          <u xml:id="u-62.18" who="#AntoniGładysz">W sprawie braku węgla i nawozów sztucznych nie widać najmniejszej poprawy, a wieś z głębokim niepokojem patrzy w przyszłość, nie tylko z uwagi na niedostateczną ilość tych artykułów, ale i ich niewspółmiernie wysoką cenę.</u>
          <u xml:id="u-62.19" who="#AntoniGładysz">Rolnicy żywili wiele nadziei na zmianę po VIII Plenum i po ostatnich wyborach. Niestety, od nowego roku ceny na poszczególne materiały, na przykład budowlane, poszły od 100–200% w górę i rolnicy są tym poważnie rozczarowani, gdyż ich płody nadal są utrzymywane w dotychczasowej cenie. Rolnik nie będzie oponował, jeśli państwo zapłaci mu za 100 kg ziemniaków 19 zł, ale chcę wiedzieć, że za te same ziemniaki robotnik i inteligent nie da więcej jak 25–30 zł, a nie jak płacił dotychczas — 60 zł.</u>
          <u xml:id="u-62.20" who="#AntoniGładysz">Z roku na rok zmniejsza się wartość budynków na wsi, bo nowych nie przybywa, zaś stare walą się.</u>
          <u xml:id="u-62.21" who="#AntoniGładysz">Niedawno, na spotkaniu kandydatów na posłów z wyborcami, powiedział mi chłop z Chojnika, że wieś schodzi na psy. To jest prawda. Wieś do niedawna klęła, i to jeszcze jak, na wszystkich. Klęła nie na socjalizm, ale na ludzi. Potem na krótko uspokoiła się, mając nadzieję, że coś się zmieni. Ale ten okres już powoli mija i znowu słyszy się narzekanie, a tym razem już pod adresem nas, posłów, że patrzymy biernie jak podnosi się ceny. Wieś spodziewa się po nas, po nowym Sejmie, nie jakichś cudów, lecz zrozumienia, że Polski nie można budować wyzyskiem robotnika i chłopa, boć przecie robotnik i chłop — to właśnie ta nasza Polska Ludowa.</u>
          <u xml:id="u-62.22" who="#AntoniGładysz">Polityka nasza w myśl wytycznych VIII Plenum winna się zmienić w stosunku do wsi i rolnictwa — i to nie tylko na papierze, ale i w praktyce. Zmiana ta powinna polegać na rozwiązaniu trzech zasadniczych spraw:</u>
          <u xml:id="u-62.23" who="#AntoniGładysz">Pierwsza sprawa — to dostarczenie rolnikom dostatecznej ilości nawozów sztucznych, węgla i materiałów budowlanych po przystępnej cenie; dostarczenie odpowiednich nasion kwalifikowanych, narzędzi i maszyn rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-62.24" who="#AntoniGładysz">Druga — to gwarancja dana chłopu, że może on rozwijać gospodarstwo rolne, które w przyszłości ma prawo przekazać swoim dzieciom bez uszczerbku i szykan.</u>
          <u xml:id="u-62.25" who="#AntoniGładysz">Trzecia — to pomoc ze strony państwa w udzielaniu kredytów dla wsi, na budownictwo i na rozwój produkcji.</u>
          <u xml:id="u-62.26" who="#AntoniGładysz">Rolnik musi wiedzieć, że jeśli będzie więcej produkował, to z tego powodu nie tylko nie będzie miał przykrości i nie będzie hańbiony mianem kułaka, ale że nie będzie opłacał podatku progresywnie wzrastającego.</u>
          <u xml:id="u-62.27" who="#AntoniGładysz">Rząd winien dążyć do usunięcia kosztownego, a zarazem zbytecznego pośrednictwa między rolnikiem a konsumentem w postaci różnych przedsiębiorstw, które biorą niesłusznie wysokie marże zarobkowe, a konsumentowi sprzedają drogo towar w złym gatunku, a nawet częściowo zmarnowany.</u>
          <u xml:id="u-62.28" who="#AntoniGładysz">Należy również dążyć do jak najszybszej likwidacji wszelkich agend skupu, które wykorzystują producenta i konsumenta.</u>
          <u xml:id="u-62.29" who="#AntoniGładysz">W celu stworzenia warunków dla prawidłowego i harmonijnego rozwoju produkcji rolnej trzeba koniecznie wprowadzić do organów państwowych i samorządowych rutynowanych pracowników. Chcąc jednak tę politykę realizować, trzeba dokonać na tym odcinku wielu zmian personalnych, i to zarówno u dołu, jak i na szczeblach wyższych. Luki powstałe po niefachowcach czy ludziach nieudolnych obsadzać fachowcami, których usunięto w poprzednich latach. Odnosi się to szczególnie do PGR i handlu na odcinku wsi.</u>
          <u xml:id="u-62.30" who="#AntoniGładysz">Nadto wieś oczekuje na zapowiedzianą klasyfikację gleb, gdyż przy jej zmianie w latach ubiegłych skrzywdzono niemal wszystkich rolników.</u>
          <u xml:id="u-62.31" who="#AntoniGładysz">Wieś żąda ustalenia właściwego stosunku pomiędzy cenami na artykuły przemysłowe a cenami płodów rolnych. Wieś dostarcza miastu i przemysłowi swoje produkty — przemysł dostarcza rolnictwu swoje towary. Jedno bez drugiego nie może istnieć i dlatego należy wzajemny stosunek uregulować w taki sposób, aby nie było uprzywilejowania jednej gałęzi ze szkodą dla drugiej. Niech producent wie, że jego towar jest opłacalny i że robotnik i inteligent w mieście płacą godziwą cenę, bez drogi łańcuszkowej i bez marży zarobkowej ze strony pośredników.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#JerzyJodłowski">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Świdurskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#StanisławŚwidurski">Wysoki Sejmie! Jestem drugim rolnikiem tu przemawiającym, rolnikiem-praktykiem, i należałoby mi mówić o rolnictwie. Niestety, moi poprzednicy tak dużo mówili na temat rolnictwa, że dla mnie niewiele pozostało.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#StanisławŚwidurski">Zanim będę mówił na mój właściwy temat, pragnę ustosunkować się do wczorajszego przemówienia seniora tej Wysokiej Izby, posła Drobnera, i drugiego dzisiaj przemawiającego, posła Pszczółkowskiego.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#StanisławŚwidurski">Wysoki Sejmie! Czy u nas antysemityzm jest tak silny i tak mocny, że trzeba było tę sprawę aż tutaj poruszać i na ten temat mówić? Ja pamiętam jeden wypadek w Poznaniu przed wojną, kiedy Żyd szedł ulicą i przechodzili koło niego niedorostki i jeden chwycił go za brodę. Zrobiono wielki krzyk na ten temat, że w Poznaniu biją Żydów. Byłem bezpośrednio świadkiem tej sprawy i wiem, że tak nie było. Czemu dzisiaj prowadzimy walkę antysemitystyczną? Ja nie widzę tego antysemityzmu tutaj. Czyż można zaliczyć do walki z Żydami to, że wyjeżdżają od nas do Palestyny? Przecież to jest normalny objaw. Kiedy ja byłem za granicą i wojna się skończyła, to dokąd miałem jechać, do Abisynii? Przyjechałem do Polski, bo to mój kraj.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#StanisławŚwidurski">Wysoki Sejmie! Kiedy byłem w Palestynie i rozmawiałem z Żydami, to ci ludzie mówili, że organizują tam własne państwo i że z biegiem czasu wszyscy się tam znajdą, bo to będzie ich kraj. I nie uważam za właściwe, żebyśmy z powodu tych objawów jakie gdzieś, tu i tam mogą być, robili nad tą sprawą tyle hałasu.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#StanisławŚwidurski">Druga sprawa, do której chciałem się ustosunkować, to oświadczenie kolegi posła Pszczółkowskiego, który powiedział dzisiaj, że wieś ma olbrzymie dochody. Obecnie wieś z pełnym uznaniem przyjęła wiadomość o tym, że po tych ciężkich, koszmarnych dla wsi latach, Komitet Centralny PZPR i Naczelny Komitet ZSL wytknęły nowe drogi. Z pełną ufnością wieś czeka na rezultaty tego hasła. Jednak dotychczas — jak o tym mogliśmy się przekonać na podstawie przedstawionych cyfr — tak nie jest. Jestem rolnikiem, bezpośrednio pracuję na roli, i wiem, ile skorzystałem z tego wszystkiego — i moi sąsiedzi też wiedzą. My jesteśmy pełni nadziei, że jutro będzie lepiej.</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#StanisławŚwidurski">Następna sprawa, o której jeszcze chciałem wspomnieć, to sprawa handlu, w którym źle się dzieje. Wiedzieliśmy wszyscy o tym, że nadużycia tu i ówdzie były i są, ale że jest tak źle, tak bardzo źle — ja nie wiedziałem. Dopiero dzisiaj usłyszałem, co u nas w handlu się dzieje. Te przemówienia posłów to dzwony bijące na alarm dla Rządu i dla właściwych czynników, które winny zainteresować się tą sprawą.</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#StanisławŚwidurski">Dalej sprawa kas spółdzielczych. Jeden z posłów poruszył zagadnienie kredytowania wsi. Kredytowanie wsi ma być prowadzone poprzez kasy spółdzielcze.</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#StanisławŚwidurski">Od dłuższego już czasu jestem członkiem Prezydium Komisji Kas Spółdzielczych przy Centralnym Związku Spółdzielczym. Od lipca staramy się wszystkimi sposobami, żeby były kredyty w tych kasach. Dlaczego w kasach spółdzielczych mają być wszystkie kredyty, nie tylko krótko czy średnioterminowe, ale i długoterminowe? Bo one mają bezpośrednie rozpoznanie tej całej sprawy na miejscu. Trudno aby Bank Rolny, który jest oddalony nieraz od wioski o 20–30 km, czy więcej, znał gospodarstwo i potrzeby poszczególnych rolników lepiej niż kasy, w których pracuje samorząd i w przyszłości będzie jeszcze więcej pracował. Mamy projekt zorganizowania od 1 lipca br. samodzielnego Związku Kas Kredytowych i z tym zgadza się Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, które mam zaszczyt reprezentować.</u>
          <u xml:id="u-64.9" who="#StanisławŚwidurski">Wysoki Sejmie! Mniej więcej o tej samej godzinie przemawiał tutaj wczoraj jeden z posłów, naukowiec, specjalista z dziedziny leśnictwa. Wysoki Sejm pozwoli, że ja, jako rolnik posiadający ziemię w sąsiedztwie wielkich lasów, z powiatu znajdującego się w sąsiedztwie wielkich lasów, w tzw. puszczy Nadnotecko-Warciańskiej, której obszar wynosi około 116 tys. ha — będę chciał na ten temat powiedzieć kilka słów.</u>
          <u xml:id="u-64.10" who="#StanisławŚwidurski">Lasy są nieocenionym bogactwem narodowym, są najpiękniejszą ozdobą każdego krajobrazu; lasy do pewnego stopnia są regulatorem klimatu; lasy są miejscem wypoczynku. Nie sposób wymienić wszystkiego, co las daje narodowi. Dlatego należałoby lasy otoczyć jak najtroskliwszą opieką. Niestety, nie zawsze tak jest.</u>
          <u xml:id="u-64.11" who="#StanisławŚwidurski">Lasy w czasie wojny zostały bezlitośnie zniszczone. A po wojnie — ponieważ lasy nie umieją się bronić, ponieważ na drewno jest bardzo duże zapotrzebowanie, a nasza administracja leśna nie umiała obronić i uchronić lasów od wyrębu — dlatego wyrąbano nasze lasy na osiem lat naprzód.</u>
          <u xml:id="u-64.12" who="#StanisławŚwidurski">Mówi się wiele o tym, że budownictwo, górnictwo, kolejnictwo, energetyka, telekomunikacja i inne gałęzie naszej gospodarki, potrzebujące drewna, powinny zamiast drewna używać materiałów zastępczych. Cement i żelazo mamy, ale ponieważ te wszystkie materiały trzeba wyrabiać i z tym są trudności, idzie się więc po najłatwiejszej drodze i wyrębuje lasy. Są już głosy, że mamy kopalniaki i papierówkę importować. Moim zdaniem i tak za dużo już importujemy takich artykułów, które powinniśmy mieć w kraju w dostatecznej ilości. Przyczyniła się do tego w dużym stopniu nieprzemyślana gospodarka i system biurokracji, jaki się u nas rozpanoszył.</u>
          <u xml:id="u-64.13" who="#StanisławŚwidurski">Trzeba wzmóc ochronę lasów przed pożarami i szkodnikami. Aby jednak ta ochrona mogła być skuteczna, należy w służbie leśnej wprowadzić system trzystopniowy. Trzeba radykalnie znieść biurokrację, jaka się w tej służbie rozpanoszyła, aby nadleśniczy czy leśniczy mógł dopilnować produkcji leśnej, ochrony lasu, oraz miał możność wnikliwszej obserwacji zjawisk przyrodniczo-leśnych; obecnie ci ludzie są wszystkim — gońcami, skrobipiórkami, wszystko robią, tylko nie są prawdziwymi leśnikami.</u>
          <u xml:id="u-64.14" who="#StanisławŚwidurski">Leśniczowie, aby mogli żyć, muszą prowadzić własne gospodarstwo rolne. A co robią nadleśniczowie, którym trudniej prowadzić własną gospodarkę, jak wiążą swój budżet? Bo za takie uposażenie, jakie otrzymują, to mnich w pustyni nie jest w stanie wyżyć. A gdzie są rozrywki kulturalne, zdobycze kulturalne dla tych ludzi, kiedy ci ludzie mają korzystać z dobrodziejstw kultury? Czym mają jeździć do osiedli ludzkich, oddalonych nieraz o kilkanaście kilometrów? A jak ich dzieci mają uczęszczać do szkoły? Bardzo różnie to się obecnie dzieje. Należałoby organizować przy szkołach coś w rodzaju internatów, aby te dzieci mogły tam mieszkać.</u>
          <u xml:id="u-64.15" who="#StanisławŚwidurski">W takiej samej sytuacji żyją robotnicy leśni. Brak budynków mieszkalnych, złe zarobki. Toteż w lasach młodych, które zaliczamy do klasy I i II, źle się dzieje, bo nie przeprowadza się pielęgnacji i za kilka lat wyrosną niewłaściwe drzewa wskutek braku pielęgnacji.</u>
          <u xml:id="u-64.16" who="#StanisławŚwidurski">Zła polityka w ostatnich latach prowadziła do tego, że człowiek miał tylko żyć i pracować w mieście, o lasy i o rolnictwo niewiele się troszczono. Ta. dziedzina gospodarki była traktowana po macoszemu. Dziś trzeba to zło naprawić.</u>
          <u xml:id="u-64.17" who="#StanisławŚwidurski">Mogę zakomunikować Wysokiemu Sejmowi, że jednak pomimo tych wszystkich trudności, jakie były, dzięki ofiarnej służbie leśnej terenowej w woj. poznańskim zalesienia prowadzi się należycie; tym ludziom należy się pełne uznanie.</u>
          <u xml:id="u-64.18" who="#StanisławŚwidurski">Do bogactw lasów zaliczyć trzeba również grzyby i wszelkiego rodzaju jagody, których skup nie zawsze jest dobrze zorganizowany. Należałoby się zastanowić, czy nie byłoby wskazane uruchomienie przewoźnych kolumn przetwórstwa jagód, ponieważ transport surowca jest trudny i łatwo ulega on zepsuciu.</u>
          <u xml:id="u-64.19" who="#StanisławŚwidurski">Następne zagadnienie to przemysł drzewny, który w woj. poznańskim jest dobrze rozbudowany. Tartaki, fabryki mebli itd. pracują rytmicznie, braków surowca nie odczuwa się. Przemysł nasz przerabia dużo surowca sprowadzanego nieraz z dużych odległości. Transport podraża koszty produkcji. Przy nowych inwestycjach więc należałoby wziąć pod uwagę źródła zaopatrzenia, aby koszty przewozu nie podrażały produkcji. Moim zdaniem jednak surowiec dostarczany do przemysłu jest za młody i dlatego niektóre wyroby z tego drzewa są niedobre.</u>
          <u xml:id="u-64.20" who="#StanisławŚwidurski">Dalej ważnym zagadnieniem w gospodarce leśnej jest sprawa lasów chłopskich. Przede wszystkim należy zwrócić chłopom wszystkie lasy tam, gdzie jeszcze tego nie dokonano. Czy nadal mamy legalizować bezprawie, które zostało dokonane w czasie okupacji?</u>
          <u xml:id="u-64.21" who="#StanisławŚwidurski">Okupant wyrzucał chłopów z gospodarstw, rolników z mieszkań, lasy przyłączył do lasów państwowych — i do dnia dzisiejszego ta sprawa nie jest załatwiona. Wiemy w jaki sposób okupant traktował tych ludzi — przecież własnymi rękami musieli nieraz rozbierać to, co pobudowali.</u>
          <u xml:id="u-64.22" who="#StanisławŚwidurski">Gospodarka w lasach chłopskich powinna być taka sama jak w państwowych. Administracja lasów państwowych winna służyć radą i pomocą chłopom, bo przecież surowiec z tych lasów idzie na potrzeby państwa i inne potrzeby gospodarcze. Są lasy chłopskie, które liczą od 100 do 150 lat; tam należałoby przeprowadzić wyrąb i zobowiązać chłopa do zalesienia tych wyrębów. Sadzonki na ten cel powinno dostarczyć państwo, ponieważ chłop nie ma możliwości prowadzenia własnej szkółki. W niektórych okolicach chłopi posiadają ziemię, która powinna być zalesiona, i w tym należy im pomóc.</u>
          <u xml:id="u-64.23" who="#StanisławŚwidurski">W ostatnich czasach daje się zauważyć w niektórych okolicach pewną anarchię w lasach chłopskich, a szczególnie tam, gdzie własność lasów nie jest uregulowana. Przeprowadza się bezmyślny wyrąb — i nikt tego nie widzi, ani nie chcę widzieć; a przecież winna się tym opiekować i służba leśna, i rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-64.24" who="#StanisławŚwidurski">Ostatnie zagadnienie związane z lasami, które chciałem Wysokiemu Sejmowi przedstawić, to łowiectwo.</u>
          <u xml:id="u-64.25" who="#StanisławŚwidurski">Po wojnie obowiązywała u nas ustawa łowiecka z 1927 r. Nie była to ustawa idealna i dlatego należało ją zmodyfikować, czego też dokonano, ale w taki sposób, że dziś nikt w niej nie może się rozeznać. Scentralizowano wszystko — policzono zza biurka zwierzynę w lasach i na polach, unieważniono wszystkie umowy, bez względu na okres, na jaki zostały zawarte.</u>
          <u xml:id="u-64.26" who="#StanisławŚwidurski">Na terenach powiatów zorganizowano obwody łowieckie o powierzchni powyżej 3 tys. ha. Zorganizowano koła łowieckie w liczbie 15 członków, praktycznie mające od 30 do 40 członków, w tym znaczny procent kłusowników. Powiatowe rady łowieckie zostały zniesione, łowczy powiatowy mianowany jest przez wojewódzką radę łowiecką.</u>
          <u xml:id="u-64.27" who="#StanisławŚwidurski">Kierowanie łowiectwem odbywa się za pomocą powodzi okólników, które praktycznie niewielu czyta. Nie robi się zbiórek, dyscyplina upadła, członkowie nie respektują zarządzeń zarządu koła. Kłusownictwo rozszerza się, zwierzostan się zmniejsza. Statystyki sporządzane przez koła nie odpowiadają rzeczywistości, są wygórowane w celu zdobycia największego planu pozyskania zwierzyny.</u>
          <u xml:id="u-64.28" who="#StanisławŚwidurski">Wiemy, jak są wykonywane plany odstrzałów. Bażanty zostały w ogóle wystrzelane, kuropatw i zajęcy jest bardzo mało.</u>
          <u xml:id="u-64.29" who="#StanisławŚwidurski">Nie widziałem, aby któreś koło łowieckie dożywiało zwierzynę. Nie widziałem, aby ktoś z myśliwych tępił wrony, czy innych szkodników; wrony, gawrony grasują tysiącami, pastwą ich padają młode zające, a nierzadko i stare. Można spotkać gniazda kuropatw, których jest tak mało, gdzie jajka są wypite; często można widzieć walkę kuropatw w obronie ich młodych przed wronami — tylko tego nie widzą myśliwi. Te tysiące wron stają się plagą dla rolnictwa i dla zwierzyny.</u>
          <u xml:id="u-64.30" who="#StanisławŚwidurski">Jeżeli chodzi o zwierzynę grubą, to tu sprawa przedstawia się inaczej, bo myśliwi obecni przejęli się jak gdyby pewnym myśliwskim powiedzonkiem, że „jeżeli idziesz na niedźwiedzia polować, to przygotuj sobie łoże, a jeśli na dzika — to mary”. I dlatego w niektórych okolicach powiatów Nowy Tomyśl, Międzychód i innych, przyległych do wielkich obszarów, dziki stały się plagą rolnictwa. Chłopi całymi nocami po ciężkiej pracy muszą pilnować plonów; sieją i sadzą nieraz kilkakrotnie. Myśliwi nie trudzą się ubiciem dzika, bo to niełatwe, a zarazem niebezpieczne.</u>
          <u xml:id="u-64.31" who="#StanisławŚwidurski">Nikt zwierzyny w lesie nie dożywia. Pamiętam, że kiedyś wożono do lasów buraki pastewne i marchew — dzisiaj tego się nie robi.</u>
          <u xml:id="u-64.32" who="#StanisławŚwidurski">Należałoby lasy odgrodzić od pól, należałoby budować odłownie i przewozić zwierzynę tam, gdzie jej nie ma. Należałoby za szkody wyrządzone przez dziki chociaż w połowie obciążyć koła łowieckie, a nie w całości skarb państwa.</u>
          <u xml:id="u-64.33" who="#StanisławŚwidurski">Drugim takim szkodnikiem, jeśli nie gorszym od dzika, jest jeleń; oprócz szkód, które wyrządza na polach, wyrządza również duże szkody w młodnikach.</u>
          <u xml:id="u-64.34" who="#StanisławŚwidurski">Stwierdzam, że tak samo jelenie nie są dożywiane. Należałoby zakładać więcej poletek w lasach, aby odciągnąć zwierzynę od pól.</u>
          <u xml:id="u-64.35" who="#StanisławŚwidurski">W imieniu wyborców i własnym stawiam sprawę szkód wyrządzanych przez dziki i jelenie w niektórych okolicach, gdzie ich jest za dużo, jako poważny problem, który trzeba koniecznie rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-64.36" who="#StanisławŚwidurski">Aby szkody były mniejsze i straty przez państwo pokrywane zmniejszyć do minimum, proponuję:</u>
          <u xml:id="u-64.37" who="#StanisławŚwidurski">1. Przywrócić istnienie gromadzkich spółek łowieckich;</u>
          <u xml:id="u-64.38" who="#StanisławŚwidurski">2. Utworzyć nowe obwody w granicach około 1000 ha;</u>
          <u xml:id="u-64.39" who="#StanisławŚwidurski">3. Wydzierżawianie obwodów winno się odbywać drogą licytacji, w której mogłyby brać udział osoby, które uzyskają od łowczego powiatowego zaświadczenie stwierdzające gwarancje właściwego wykonywania przyjętych na siebie obowiązków; ma to na celu wyeliminowanie od wydzierżawienia obwodu przeróżnych spekulantów;</u>
          <u xml:id="u-64.40" who="#StanisławŚwidurski">4. Czynsz dzierżawny winien być płacony spółce łowieckiej;</u>
          <u xml:id="u-64.41" who="#StanisławŚwidurski">5. Tereny PGR mogą być wydzierżawiane również po uzgodnieniu z łowczym powiatowym co do dzierżawcy;</u>
          <u xml:id="u-64.42" who="#StanisławŚwidurski">6. Odszkodowanie za szkody wyrządzone przez zwierzynę płacą dzierżawcy;</u>
          <u xml:id="u-64.43" who="#StanisławŚwidurski">7. Reaktywować powiatowe rady łowieckie, w skład których weszliby przedstawiciele zarządu lasów państwowych i PGR;</u>
          <u xml:id="u-64.44" who="#StanisławŚwidurski">8. Utrzymać wojewódzkie rady łowieckie;</u>
          <u xml:id="u-64.45" who="#StanisławŚwidurski">9. Zlikwidować wszystkie uprzywilejowane spółki łowieckie, które niewłaściwie wykonują swoje zadanie.</u>
          <u xml:id="u-64.46" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#JerzyJodłowski">Głos ma poseł Antoni Woj tysiak.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#JerzyJodłowski">Czy poseł Wojtysiak jest obecny na sali?</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#komentarz">(Nie ma.)</u>
          <u xml:id="u-65.3" who="#JerzyJodłowski">Wobec tego, że nie ma posła Woj tysiaka, udzielam głosu posłowi Leonowi Lu tykowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#LeonLutyk">Wysoka Izbo! Zabieram głos, bo ze zdumieniem przed chwilą usłyszałem z ust kolegi klubowego, posła. Świdurskiego, słowa, które zabrzmiały nutą w ruchu ludowym dawno już niespotykaną — nutą antysemityzmu. Tak ja to zrozumiałem i sądzę, że wielu tak te słowa zrozumiało.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#komentarz">(Głos: Wszyscy.)</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#LeonLutyk">Nie wiem, czy kolega poseł Świdurski tak myślał, nie wiem, czy się nie przejęzyczył, ale tak ja to zrozumiałem i dlatego uważam za swój obowiązek — jako ludowiec, jako przedwojenny działacz ruchu ludowego, wychowany w ruchu wiciowym, wychowany na postępowych tradycjach ruchu ludowego — kategorycznie zaprotestować przeciwko samej możliwości przejawienia się takiego akcentu wśród dzisiejszych ludowców.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#LeonLutyk">W tradycjach ruchu ludowego już dawno te akcenty zostały kategorycznie zwalczone. Zwalczone zostały jeszcze przed wojną nie tylko wśród postępowego ruchu wiciowego, ale wśród całego ruchu ludowego, objętego politycznym wpływem Stronnictwa Ludowego, organizacji rolniczych, spółdzielczości.</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#LeonLutyk">Już przed wojną traktowaliśmy antysemityzm jako broń „Ciemnogrodu” w walce z siłami postępowymi, jako najsilniejszy czynnik w walce z wszelkimi przejawami postępu i demokracji, jako czynnik zapalający najgorsze instynkty w narodzie.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#LeonLutyk">W okresie okupacji, w którym najeźdźca pokazał nam, co znaczy zwyrodnienie spowodowane przez rozkwit antysemityzmu, kiedy miliony Żydów w Polsce było mordowanych przez faszyzm, myśmy na to patrzyli — i nie pozostawaliśmy w stosunku do tego bierni, lecz w walce podziemnej staraliśmy się dokładać wszelkich wysiłków, ażeby Żydów bronić.</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#LeonLutyk">I są przykłady, że leśne oddziały Batalionów Chłopskich współpracowały i współwalczyły z oddziałami ukrywających się Żydów, zbiegłych z getta.</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#LeonLutyk">Po tamtym okresie zdawałoby się, że antysemityzm z ruchu ludowego — i nie tylko z ruchu ludowego, ale w ogóle spośród chłopów — został wytępiony. Jeżeli teraz, co stwierdzić należy, wśród najczarniejszej reakcji, która jeszcze tu i ówdzie istnieje, przejawiają się takie zjawiska antysemityzmu, jeżeli dziś i konserwa tak zwanego „kultu jednostki” nieraz w rozpaczliwej walce przeciw postępowi ucieka się do tej broni, którą dawniej stosowała tylko reakcja — to są to zjawiska, z którymi musimy walczyć, do których nie możemy ustosunkować się biernie.</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#LeonLutyk">I dlatego, skoro taki akcent zabrzmiał w słowach naszego kolegi partyjnego, to tutaj z miejsca musimy na to odpowiedzieć, i musimy stwierdzić, że jeżeli on rzeczywiście choć cień miał takich myśli — to jest to zjawisko odosobnione.</u>
          <u xml:id="u-66.9" who="#LeonLutyk">Jestem przekonany, że mówię nie tylko w imieniu wszystkich naszych kolegów klubowych, ale że mówię w imieniu całego postępowego ruchu ludowego...</u>
          <u xml:id="u-66.10" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-66.11" who="#LeonLutyk">...mówię w imieniu wszystkich postępowych chłopów w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-66.12" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#JerzyJodłowski">Poseł Świdurski prosi o udzielenie mu głosu w sprawie oświadczenia z powodu niewłaściwego zrozumienia jego wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#JerzyJodłowski">Na podstawie art. 58 ust. 2 regulaminu Sejmu udzielam głosu posłowi Stanisławowi Świdurskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#StanisławŚwidurski">Wysoki Sejmie! Ledwo zasiadłem w ławach — koleżanka, która obok mnie siedzi, mówi, że ja niewłaściwie się wyraziłem.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#StanisławŚwidurski">Proszę Wysokiego Sejmu! Mnie całkowicie zaskoczyło wystąpienie kolegi klubowego, świadczące, że aż tak to źle brzmiało w jego uszach.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#StanisławŚwidurski">Tragedii narodów i tragedii żydowskiego narodu, jaka była w ostatniej wojnie, ja się przyglądałem i — Kolego — jeżeli przez chwileczkę choćby, przez moment mogliście mnie tak zrozumieć i zrozumieliście, że ja prowadziłbym jakąś politykę dyskryminacyjną w stosunku do narodu żydowskiego, to źle zrozumieliście.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#StanisławŚwidurski">Nigdy tego nie robiłem i nigdy tego nie będę robił. Ja tylko podkreśliłem, że nie wiem, dlaczego robi się tyle hałasu nad tym, bo ja nie widzę tej walki przeciw Żydom u nas. Ja jej w Poznańskiem nie widzę, i dlatego mówiłem, aby tej sprawy nie wyolbrzymiać, żeby to nie wyszło, że u nas jest aż tak źle, że my w Sejmie musimy nad tą sprawą zabierać głos. Jeżeli dałem przykład, że w Poznaniu taki a taki fakt miał miejsce, to dlatego, żeby zaznaczyć, że to była drobnostka, a zrobiono z tego wielki hałas.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#StanisławŚwidurski">Oświadczam jeszcze raz, że jestem przeciwnikiem dyskryminacji jakiejkolwiek narodowości. Uważam, że dużo mamy do zawdzięczenia Żydom, którzy byli w Polsce, i dużo od nich możemy się nauczyć. Takie jest moje zdanie.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#StanisławŚwidurski">Słyszałem tutaj oklaski; nie wiem, czy te oklaski świadczyły, że wszyscy tak zrozumieli moje wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#komentarz">(Głosy: Tak jest.)</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#StanisławŚwidurski">Byłem przeciwnikiem jakichkolwiek wystąpień antyżydowskich, jestem i będę zawsze, bo tragedię tego narodu widziałem na własne oczy. I zobaczę w stenogramie, czy naprawdę tak można było mnie zrozumieć. Nie byłem i nigdy nie będę przeciwnikiem Żydów.</u>
          <u xml:id="u-68.8" who="#StanisławŚwidurski">Jeżeli powiedziałem, że oni sami mówili, że „to będzie nasze państwo i tu będziemy się gospodarzyć” i że jest normalnym zjawiskiem, że tam wyjeżdżają — to czy można było z tego wnioskować, że ja mówię: odjeżdżajcie tam wszyscy?</u>
          <u xml:id="u-68.9" who="#StanisławŚwidurski">No, ja rozumuję po chłopsku, ja nie jestem uczonym człowiekiem, patrzę na życie takie, jakim ono jest — i na ten temat nie mam nic więcej do powiedzenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#JerzyJodłowski">Udzielam głosu posłowi Janowi Bonowiczowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#JanBonowicz">Wysoki Sejmie! Po raz pierwszy w moim życiu przypadł mi zaszczyt przemawiać na tej sali; a przemawiam w imieniu chłopów, którzy obdarzyli mnie zaufaniem, ażebym ich dążenia, ich plany i zamiary w Polsce Ludowej w tak wysokiej instancji przedstawił, reprezentował, a jak zajdzie potrzeba — i bronił.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#JanBonowicz">Pomimo że tyle razy już i na tej sali, a tysiące razy na wszystkich zebraniach chłopskich padały słowa „Polski Październik”, to mówiąc o wsi polskiej nie można tego pominąć, trzeba do tego określenia, do tego momentu historycznego, powrócić.</u>
          <u xml:id="u-70.2" who="#JanBonowicz">Październik w życiu wsi polskiej... Ażeby nikt nie mógł sądzić, że to był jakiś frazes, wystarczy spojrzeć na nasze pola uprawione i zasiane wiosną 1957 r., trzeba zobaczyć resztówki rozebrane do zagospodarowania, do których państwo raczej z funduszów społecznych dokładało setki milionów złotych, dokładała nasza spółdzielczość.</u>
          <u xml:id="u-70.3" who="#JanBonowicz">Polski Październik spowodował jedno, że w tej zaniedbanej, odsuniętej wsi pokazał się i doszedł do głosu wolny człowiek. I ten wolny człowiek stał się gospodarzem w swojej gromadzie, chcę być gospodarzem w swoim powiecie i chcę być i współgospodarzem naszej Polski. Październik, który pozwolił polskiemu chłopu stać się wolnym człowiekiem, pozwolił mu myśleć jako gospodarzowi. Przecież chyba nie będziemy się tutaj przekonywać, ile zła się zrobiło w stosunku do wsi, że chciało się budować socjalizm, ale najpierw odbierało się chłopu wszystko to, co było krokiem do socjalizmu, co było pewnym wypracowaniem nie tylko do myślenia, ale już do czynienia po socjalistycznemu.</u>
          <u xml:id="u-70.4" who="#JanBonowicz">Jeśli weźmiemy cały dorobek spółdzielczości — spółdzielczości mleczarskiej czy ogrodniczej, czy kas Stefczyka, czy kas Reifensena, czy Banków Ludowych, nie oszczędzono i takiej organizacji, jaką były kółka rolnicze — to wtedy widzimy, że wyrugowało się wszystko, jeśli chodzi o ten drogocenny dorobek chłopski, który mógł być podstawą do budowania lepszego jutra na terenie wsi.</u>
          <u xml:id="u-70.5" who="#JanBonowicz">Chłopi z chwilą kiedy zaczęli myśleć, kiedy zaczęli się czuć naprawdę współgospodarzami kraju, sięgnęli wspomnieniami do tych swoich organizacji, które im w najgorszych nieraz momentach — nie tylko gospodarczych, ale i politycznych pozwoliły się skupić i przetrwać. I na podstawie wspomnień przyszły im na myśl kółka rolnicze, pierwsze organizacje społeczno-zawodowe wsi polskiej, organizacje, które mają swoją tradycję od 1816 r. Do tych swoich starych form, do tych tradycji, biorąc pod uwagę obecną rzeczywistość nawiązuje wieś nasza, tworząc przed sobą program. Postanowili chłopi powołać znów do życia kółka rolnicze, jako organizacje samodzielne, samorządne, które mają być wstępem do pełnego samorządu rolniczego na terenie całego państwa.</u>
          <u xml:id="u-70.6" who="#JanBonowicz">Trzeba wiedzieć, jak sobie chłopi tę organizację wyobrażają w naszej obecnej rzeczywistości. Chłopi na swoich zjazdach w Poznaniu, na Kujawach, w Bydgoskiem, Rzeszowskiem i kobiety w Olsztyńskiem wyraźnie stawiają na te organizacje, które mają im pomóc, mają być bazą najbardziej ofiarnych myśli i uczynków, mają być sercem pełnego odrodzenia nie tylko gospodarczego, ale i społecznego wsi naszej.</u>
          <u xml:id="u-70.7" who="#JanBonowicz">Dlatego chłopi przyjęli program rolny opracowany i zatwierdzony przez Komitet Centralny PZPR, jak i przez Naczelny Komitet ZSL, jako podstawę do dalszego działania. Postanowili, ażeby taka organizacja była samodzielną jednostką prawną, począwszy od kółka rolniczego poprzez powiatowy związek wojewódzki i centralny.</u>
          <u xml:id="u-70.8" who="#JanBonowicz">Wieś postawiła sobie za zadanie, ażeby władze tych organizacji były społeczne, żeby nie uszczęśliwiano chłopów etatami, ale żeby od podstaw wszędzie był chłop, który bezpośrednio związany jest z produkcją, bezpośrednio i na co dzień bierze odpowiedzialność za tę gospodarkę, aby mógł być w tym kierownictwie. Bo inaczej było w organizacji jaką była „Samopomoc Chłopska”, która miała zastąpić kółka rolnicze. Tam chłopa zastąpiono na wszystkich szczeblach i wyszło zgodnie z naszym starym przysłowiem, że „cudze ręce są lekkie, lecz niepożyteczne”. A do tego nie chcę wieś w żadnym wypadku powrócić.</u>
          <u xml:id="u-70.9" who="#JanBonowicz">Kółka rolnicze mają jeszcze pobudzić do życia organizację kobiet wiejskich, które w tej chwili, pomimo takich czy innych haseł, mają najcięższą sytuację w naszym kraju, kobiet wiejskich, które naprawdę jeszcze nie odczuły, co to jest socjalizm, co to jest sprawiedliwość społeczna, co to jest mechanizacja wsi.</u>
          <u xml:id="u-70.10" who="#JanBonowicz">Poza tym trzeba jako podbudowę tego wszystkiego przewidzieć w tych organizacjach udział młodzieży wiejskiej. I nasz program to przewiduje. Przecież młodzież wiejska w stutysięcznej rzeszy w przysposobieniu rolniczym wniosła bardzo duży dorobek w życie wsi.</u>
          <u xml:id="u-70.11" who="#JanBonowicz">Poza przysposobieniem rolniczym, ażeby wytworzyć inną atmosferę w stosunku do gospodarowania na wsi, trzeba znowu powrócić do szkół rolniczych, które kształciły młodzież wiejską na gospodarzy, na samodzielnych rolników i na działaczy społecznych w swoim środowisku.</u>
          <u xml:id="u-70.12" who="#JanBonowicz">Przecież myśmy już mieli rocznie przeszło 5 tys. absolwentów szkół rolniczych, którzy opuszczali szkołę wracając do swoich warsztatów. Wprawdzie niecałe 5 tys. wracało na wieś, pewien procent po drodze zostawał, ale parę tysięcy ludzi rokrocznie wracało z pewnym doświadczeniem, z pewnym pogłębieniem swojej wiedzy teoretycznej, ażeby stanąć przy swoich warsztatach.</u>
          <u xml:id="u-70.13" who="#JanBonowicz">Ja rozumiem, że wielu ludziom bardzo ciężko zrozumieć to zjawisko i właściwie ocenić. Przeszkód jest dużo. Wielu rzekomych działaczy społecznych, czy politycznych, nie można jeszcze przyzwyczaić, że wolny chłop może być naprawdę twórcą dóbr, że może być twórcą i budowniczym właściwego programu, jaki ustaliła i uchwaliła Partia i Stronnictwo Ludowe.</u>
          <u xml:id="u-70.14" who="#JanBonowicz">I dlatego jest wiele momentów, w których przejawia się nawrót do komenderowania, do wytyczania, ustawiania i w pionie, i na linii, i na bazie — jak to sobie jeszcze żartobliwie chłopi określają.</u>
          <u xml:id="u-70.15" who="#JanBonowicz">Zorganizowana wieś polska bezwzględnie stanie na fundamencie sojuszu robotniczo-chłopskiego przy realizowaniu swoich bardzo ciężkich zadań, ale organizacja rolnicza, która na tych zasadach zostanie powołana, musi mieć za zadanie obronę interesów rolnictwa. W tej obronie interesów rolnictwa, biorąc pod uwagę obecną rzeczywistość, będzie stawiała sprawę uczciwego — zgodnie z generalną zasadą Polskiego Października — mówienia społeczeństwu, mówienia wsi prawdy, aby to zaufanie w dalszym ciągu pogłębiać. Chodzi o prawdy ekonomiczne, bo trudno jest pogodzić się z tym, że wszystkie podejścia „ekonomiczne” do wsi były naprawdę ekonomiczne.</u>
          <u xml:id="u-70.16" who="#JanBonowicz">Słuchałem przemówienia kolegi posła Pszczółkowskiego, który wyliczył, że wieś w tym roku dostaje więcej kredytów. Mam dokładne cyfry przed sobą. W porównaniu do roku 1956 podwyżka ta optycznie mieści się w granicach 20 mln zł, biorąc pod uwagę wieś, to znaczy indywidualnych chłopów i spółdzielczość produkcyjną. Ale czy my możemy to w ten sposób przedstawiać chłopu, który trochę myśli i kalkuluje, że w 1957 r. za ten milion złotych kupi on to, co kupił w 1956 r.? Musimy wziąć pod uwagę przeszło trzykrotną podwyżkę ceny drzewa, przeszło dwukrotną cegły, wapna i cementu. A przecież to są kredyty inwestycyjne, kredyty nie na spożycie, nie na konsumpcję, tylko na podniesienie gospodarki. A skoro te wszystkie rzeczy zostały podrożone, to nie można operować cyfrą, ale wartością.</u>
          <u xml:id="u-70.17" who="#JanBonowicz">Druga sprawa. Czy przy obliczaniu dochodu dla rolnictwa za rok 1957, biorąc pod uwagę obniżkę obowiązkowych dostaw o 630 tys. ton zboża, jest możliwe, ażeby obliczać całość jako dochód? Przecież w tej sumie mieszczą się tysiące ton nieściągalnych i tych ton nie można obliczać jako dochód.</u>
          <u xml:id="u-70.18" who="#JanBonowicz">Jeszcze jedna sprawa, na którą musimy zwrócić uwagę. Z tych wszystkich projektowanych ulg najmniej skorzystają mało i średniorolne gospodarstwa. Wiemy, że największe ulgi przypadną największym gospodarstwom, zniszczonym, tj. dużorolnym. Ale biorąc pod uwagę praktyczne znaczenie, znaczenie na co dzień sojuszu robotniczo-chłopskiego, nie będziemy przecież kosztem mało i średniorolnych chłopów odbudowywać dużych gospodarstw. To ich zniszczenie spowodowała polityka ogólna i dlatego trzeba je odbudować wysiłkiem całego narodu, aby stały się produkcyjnymi.</u>
          <u xml:id="u-70.19" who="#JanBonowicz">Wieś, bez względu na to czy na Ziemiach Odzyskanych, czy na starych, ma poważne pretensje do władz państwowych, jeżeli chodzi o rozliczenie się z państwem.</u>
          <u xml:id="u-70.20" who="#JanBonowicz">Weźmy jako pierwszą taką sprawę — sprawę dostarczenia opału wsi. Czytamy, że zagranica płaci nam za tonę węgla taką sumę, że dzięki temu możemy w kraju ustalić niską cenę na węgiel, ale żaden z fachowców, z tych rzeczoznawców nie powie, jaka jest cena na kamień węglowy, którego tak szczodrze dostarcza się nie tylko na wieś, ale i do miasta, szczególnie jako węgiel tzw. przydziałowy. Przydziela się jedną, czy dwie tony węgla, i rodzina ma sobie opalić tym węglem mieszkanie. Jeśli jednak dostaje węgiel o bardzo niskiej kaloryczności, to powstaje tragedia. Są powiaty bezleśne, takie jak radziejowski, aleksandrowski, czy inowrocławski, gdzie chłopi muszą opalać słomą, przy słomie chleb pieką, a potem brakuje paszy objętościowej dla inwentarza.</u>
          <u xml:id="u-70.21" who="#JanBonowicz">A zaleganie z dostarczeniem chłopom węgla za odstawiony żywiec do dwóch i pół miesiąca, bez poniesienia żadnych konsekwencji ze strony państwa? Tymczasem umowa mówi, że jeżeli chłop nie dostarczy żywca w terminie, to mu przepada taka czy inna premia.</u>
          <u xml:id="u-70.22" who="#JanBonowicz">Chłopi stawiają sprawę wyraźnie: żeby ten rozrachunek był uczciwy, żeby obowiązek był obustronny.</u>
          <u xml:id="u-70.23" who="#JanBonowicz">Organizacja kółek rolniczych występuje z apelem do władz państwowych, szczególnie do Ministra Rolnictwa, aby została przeprowadzona prawdziwa weryfikacja pracowników zatrudnionych w Ministerstwie Rolnictwa i na wszystkich placówkach związanych z rolnictwem, żebyśmy naprawdę mieli do czynienia z fachowcami; żeby cały personel był naprawdę pomocą dla wsi, a nie tylko ciężarem. Równocześnie organizacja wnosi o przeprowadzenie rewizji uposażeń tego aparatu, już naprawdę fachowego, żeby stworzyć możliwe warunki prący tym ludziom, ażeby mogli oni wykonywać swoje obowiązki, aby mogli swoją nauką, swoją wiedzą dopomóc nam w podniesieniu pracy, a tym samym wydajności naszych warsztatów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-70.24" who="#JanBonowicz">Nasza organizacja wysuwa pewne postulaty pod adresem Rządu. Trzeba by zapewnić sprawniejszą rejestrację kółek rolniczych, spowodować, aby — zgodnie z duchem programu rolnego — nie narzucano chłopom tej nazwy, której nie chcą. Bardzo często chłopi z rozmaitych powiatów piszą, że w powiecie nie chcą zarejestrować kółka rolniczego, jeśli nie ma nazwy „Samopomoc Chłopska”. A my stawiamy, że chłopi decydują, jaką nazwę dobierają sobie dla kółka rolniczego.</u>
          <u xml:id="u-70.25" who="#JanBonowicz">Istnieje zarządzenie Ministra Rolnictwa w sprawie przejęcia pewnej części aparatu fachowego przez powiatowy związek kółek i organizacji rolniczych. Ale jest postulat, ażeby fachowcy kierowani do pracy w organizacji kółek rolniczych mogli być przyjmowani na zasadzie wyboru, a nie przydziału.</u>
          <u xml:id="u-70.26" who="#JanBonowicz">Dalsza sprawa, to aby we wszystkich powiatach, województwach, jak i w centralnej organizacji rolniczej, zapewnić potrzebne etaty dla fachowo przygotowanych instruktorek kół gospodyń wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-70.27" who="#JanBonowicz">Należy zapewnić Głównemu Komitetowi Organizacyjnemu Kółek Rolniczych środki na zorganizowanie wycieczek zagranicznych dla członków kółek rolniczych oraz dla fachowych pracowników tych kółek.</u>
          <u xml:id="u-70.28" who="#JanBonowicz">Poza tym trzeba spowodować, aby w każdym powiecie mogła powstać choć jedna szkoła rolnicza, 11-miesięczna lub dwuzimowa.</u>
          <u xml:id="u-70.29" who="#JanBonowicz">Jest jeszcze jeden postulat, mianowicie ażeby zwrócić chłopom składki, pobrane w 1956 r. tytułem opłat na rzecz związków branżowych Te związki branżowe nie istnieją, nie działały już przeszło siedem lat, natomiast składki od chłopów regularnie co roku się ściągało.</u>
          <u xml:id="u-70.30" who="#JanBonowicz">Klasa robotnicza ze swoich roszczeń zrezygnowała. Chłopi nie chcą zwrotu tych składek za siedem lat, tylko za ten jeden rok — 1956, aby związki branżowe, które będą pracowały w ramach centralnej organizacji rolniczej, miały zadatek finansowy na prowadzenie swych spraw.</u>
          <u xml:id="u-70.31" who="#JanBonowicz">Ostatni wniosek dotyczy pomocy w zorganizowaniu przynajmniej stu praktyk dla fachowców za granicą, w tych krajach, gdzie mogą się oni czegoś nauczyć, pogłębić swoją wiedzę, żeby mogli naprawdę spełniać swój obowiązek doradców z wykształceniem w codziennym życiu naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-70.32" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#JerzyJodłowski">Udzielam głosu posłowi Janowi Drożdziukowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#JanDrożdziuk">Wysoki Sejmie! Chciałbym w swym wystąpieniu skoncentrować się głównie na sprawie własności ziemi nadanej chłopom w myśl przepisów o reformie rolnej i osadnictwie, oraz na sprawie tzw. mienia gromadzkiego, a także nieco uwagi poświęcić zagadnieniu wolnego obrotu ziemią.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#JanDrożdziuk">Trzeba bez przesady stwierdzić, że sprawy dotyczące stosunków własnościowych na wsi wysuwają się na czoło zagadnień związanych z polityką rolną. Sprawami tymi żyje obecnie cała wieś. Lokale zarządów rolnictwa, powiatowych i wojewódzkich rad narodowych, jak również Ministerstwa Rolnictwa w ciągu miesięcy zimowych aż do czasu rozpoczęcia robót potowych były przepełnione interesantami, którzy domagali się uregulowania spraw własności ziemi.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#JanDrożdziuk">Wytyczne KC PZPR i NK ZSL w sprawie polityki rolnej wyraźnie akcentują, że „dla utwierdzenia poczucia własności niezbędne jest jak najrychlejsze zakończenie prac związanych z wydawaniem aktów nadania oraz wpisem do ksiąg hipotecznych. Ma to szczególne znaczenie dla Ziem Zachodnich i całej Polski”. Wytyczne te wskazują, że „dla rozwoju chłopskiej gospodarki rolnej ważne jest jeszcze określenie i przestrzeganie w praktyce prawa własności”.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#JanDrożdziuk">Doświadczenia lat ubiegłych w pełni potwierdzają słuszność tez wysuniętych przez wytyczne, że poszanowanie własności chłopa, zniesienie ograniczeń krępujących tę własność i stworzenie warunków dla swobodnego dysponowania nią ma poważne, kapitalne znaczenie dla wzrostu zainteresowania chłopów w trwałym podnoszeniu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#JanDrożdziuk">Obecnie chciałbym nieco szczegółowiej omówić sprawy związane z uwłaszczeniem chłopów na nadanej im z reformy rolnej i osadnictwa ziemi.</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#JanDrożdziuk">Wiadomo, że na podstawie przepisów o reformie rolnej i osadnictwie utworzono nowych i upełnorolnione starych 1.100 tys. gospodarstw, przy czym ponad 500 tys. gospodarstw utworzono na Ziemiach Odzyskanych.</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#JanDrożdziuk">Równocześnie z podziałem ziemi i z przydziałem gospodarstw osadnikom prowadzone były prace uwłaszczeniowe. Chodziło bowiem o to, aby wszystkim tym, którzy skorzystali z reformy rolnej i osadnictwa., wydać akty nadania i dokonać wpisu prawa własności w księgach wieczystych. Warto tutaj nadmienić, że chłop nasz do ksiąg wieczystych, popularnie zwanych hipoteką, przywiązuje szczególną wagę, gdyż dokument ten w jego mniemaniu nie pozwala nikomu naruszać ani uszczuplać jego własności.</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#JanDrożdziuk">Według danych Ministerstwa Rolnictwa całkowita. akcja uwłaszczeniowa w okresie 1944–1946 r. aż do wpisów hipotecznych włącznie, prowadzona z dużym nakładem, objęła około 380 tys. gospodarstw. W latach 1949–1952 akcja ta niestety została całkowicie zahamowana; a. po 1952 r. akcję wznowiono, przebiega ona jednak w tempie całkowicie niedostatecznym.</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#JanDrożdziuk">Trzeba stwierdzić, że w ciągu całego minionego dwunastolecia zaledwie 1/3 gospodarstw nadanych chłopom przez państwo została całkowicie ustabilizowana przez dokonanie wpisu prawa własności w księdze wieczystej. Obserwacje terenowe z całej Polski dowodzą jednak, że pewna, duża ilość gospodarstw wymaga aktualizacji ze względu na to, że ich właściciele samowolnie je opuścili i dotąd nie poczyniono odpowiednich zmian w księgach wieczystych na korzyść Obecnych użytkowników tych gospodarstw. Tak jest w województwach zachodnich i w woj. lubelskim. W samym woj. koszalińskim np. na około 55 tys. osadników znajduje się co najmniej 15 tys. użytkowników gospodarstw bez żadnego tytułu, gdyż objęli je samowolnie, bez zgody władz, po opuszczających osadnikach.</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#JanDrożdziuk">Ogólnie można powiedzieć, że wpisy w księgach wieczystych na Ziemiach Odzyskanych dokonane w latach 1947–1949 są obecnie w większości nieaktualne i wymagają ponownego uporządkowania. Nie można więc traktować sprawy gospodarstw zahipotekowanych przed 1950 r. za zamkniętą, bowiem życie zmusi nas, abyśmy powrócili do niej i ponownie ją załatwili.</u>
          <u xml:id="u-72.10" who="#JanDrożdziuk">Jeśli zauważyć, że gospodarstwa nadane chłopom przez państwo stanowią ok. 30% ogólnej liczby istniejących w Polsce gospodarstw chłopskich, jasno widać, że sprawa uwłaszczenia tych gospodarstw stanowi zbyt poważny problem, by go można było lekceważyć i nie przystępować do energicznego i niezwłocznego uporządkowania.</u>
          <u xml:id="u-72.11" who="#JanDrożdziuk">Uregulowanie prawa własności ziemi obejmuje nabywców gruntów z reformy rolnej i osadnictwa, dzierżawców gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi, którzy dzierżawią grunt co najmniej przez 3 lata przed dniem 29 kwietnia 1955 r., oraz nabywców gruntów z niezakończonej parcelacji przedwojennej i cofnięcia zobowiązań spłaty z tej parcelacji.</u>
          <u xml:id="u-72.12" who="#JanDrożdziuk">Uwłaszczenie nabywców gruntów wymaga, całego szeregu czynności, a mianowicie: wydania orzeczeń o nadaniu gruntów, dokumentów i aktów nadania, oszacowania gospodarstw nadanych, ustalenia należności Państwowego Funduszu Ziemi z tytułu nadania ziemi i budynków oraz przygotowania wniosków do sądu o dokonanie wpisów prawa własności w księgach wieczystych.</u>
          <u xml:id="u-72.13" who="#JanDrożdziuk">Z poszczególnych czynności uwłaszczeniowych pozostaje do wykonania:</u>
          <u xml:id="u-72.14" who="#JanDrożdziuk">— wydanie orzeczeń o nadaniu gospodarstw, ok. 375 tys.,</u>
          <u xml:id="u-72.15" who="#JanDrożdziuk">— przeprowadzenie szacunku gospodarstw, ok. 550 tys.,</u>
          <u xml:id="u-72.16" who="#JanDrożdziuk">— przygotowanie wniosków do sądu o dokonanie wpisów prawa własności gospodarstw, ok. 750 tys.,</u>
          <u xml:id="u-72.17" who="#JanDrożdziuk">— przeprowadzenie rozrachunków za gospodarstwa nadane, ok. 650 tys.</u>
          <u xml:id="u-72.18" who="#JanDrożdziuk">Ponadto należy dokonać przejęcia około 125 tys. gospodarstw nadanych z reformy rolnej i osadnictwa, które jako samowolnie opuszczone przeszły z mocy prawa na własność państwa.</u>
          <u xml:id="u-72.19" who="#JanDrożdziuk">Ogrom zadań, jakie pozostają jeszcze do wykonania w zakresie uwłaszczeń, daje do poznania, jak mało dotąd w tej sprawie zrobiono, jak to zagadnienie w ciągu minionego okresu traktowano po macoszemu. Osobiście przeświadczony jestem, że te zadania okażą się jeszcze większe, gdy przyjdzie do praktycznej ich realizacji, bo przecież sprawy te, zwłaszcza na Ziemiach Odzyskanych, a ponadto w woj. rzeszowskim i lubelskim tak są zabagnione, że właściwie całą akcję uwłaszczeniową trzeba w zasadzie rozpoczynać na nowo.</u>
          <u xml:id="u-72.20" who="#JanDrożdziuk">Na Ziemiach Odzyskanych stan ten powstał z powodu częstych zmian użytkowników gospodarstw; niejednokrotnie jedno gospodarstwo ulegało 4–5-krotnym zmianom. Nie sama zmiana użytkowników była zjawiskiem złym, lecz to, że tej zmianie nie towarzyszyło prawo, że nie szanowano tam prawa i nie przestrzegano formalnie strony prawnej.</u>
          <u xml:id="u-72.21" who="#JanDrożdziuk">Od opublikowania wytycznych KC PZPR i NK ZSL w sprawie polityki rolnej upłynęło już z górą 3 miesiące. Jakie osiągnięto w tym czasie wyniki w zakresie uwłaszczenia? Wstyd powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-72.22" who="#JanDrożdziuk">Jasne jest, że miniony okres, pełen burzliwych przemian na terenie wsi, nie sprzyjał pracom uwłaszczeniowym, ale przecież istniały cały czas warunki do tych prac. Zarządy rolnictwa wojewódzkich i powiatowych rad narodowych w nawale innych prac nie potrafiły i nie mogły głębiej zająć się tą sprawą, nie otrzymały też należytej pomocy na tym odcinku ze strony Ministerstwa. Zaistniała więc bardzo dziwna sytuacja. Chłopi na wsi gorączkują się i żądają uporządkowania spraw własnościowych, a organy administracji ogólnej nie zajmują należytej postawy, ażeby wyjść naprzeciw słusznym żądaniom wsi.</u>
          <u xml:id="u-72.23" who="#JanDrożdziuk">Wydaje mi się, że Ministerstwo Rolnictwa, a zwłaszcza organy tego Ministerstwa bezpośrednio zajmujące się sprawą uwłaszczeń, powinny ocknąć się z letargu i przejść do energicznego załatwiania tych spraw.</u>
          <u xml:id="u-72.24" who="#JanDrożdziuk">Oczywiście rozumiem, że sprawa ta nie może być rozwiązana w ciągu miesiąca, czy nawet roku, że trzeba kilku lat wytężonej i dobrze zorganizowanej pracy, ale trzeba przecież jak najrychlej przystąpić do załatwienia tych palących spraw.</u>
          <u xml:id="u-72.25" who="#JanDrożdziuk">Ze względu na rodzaj prac uwłaszczeniowych, niektóre z nich — jak np. wydawanie dokumentów bądź aktów nadania — można przeprowadzić po wstępnym uporządkowaniu stanu posiadania; inne — jak szacunek gospodarstw i wpis do ksiąg wieczystych — dopiero po dokonaniu pomiarów i regulacji gruntów.</u>
          <u xml:id="u-72.26" who="#JanDrożdziuk">Czynności pierwszej grupy mogą być podjęte niezwłocznie i wykonane szybko, aby nabywcom zapewnić poczucie stabilizacji, które daje prawo własności.</u>
          <u xml:id="u-72.27" who="#JanDrożdziuk">Czynności grupy drugiej mogą być przeprowadzone w miarę sporządzania dowodów pomiarowych, co uzależnione jest od mocy przerobowej służby geodezyjnej.</u>
          <u xml:id="u-72.28" who="#JanDrożdziuk">Wydaje mi się, że bardzo dobrą okazją do uzyskania dowodów pomiarowych jest powiązanie akcji uwłaszczeniowej z prowadzoną równocześnie klasyfikacją gleboznawczą. Należałoby te dwie sprawy zharmonizować, tak aby w powiatach przewidzianych do klasyfikacji przeprowadzić wydawanie aktów nadania, a następnie po ukończeniu klasyfikacji — dalsze prace uwłaszczeniowe.</u>
          <u xml:id="u-72.29" who="#JanDrożdziuk">Druga sprawa — która według mnie powinna być szybko rozwiązana — to zniesienie zakazu wolnego obrotu ziemią.</u>
          <u xml:id="u-72.30" who="#JanDrożdziuk">Istniejące dotychczas ograniczenia obrotu ziemią przyniosły więcej szkody niż pożytku gospodarstwom rolnym. Utrudnienia przy sprzedaży ziemi w całości lub w części, względnie przy podziałach spadkowych pogarszały trudną sytuację w gospodarstwach rolników, a nie zahamowały normalnego zjawiska przechodzenia ziemi z rąk do rąk, zgodnie z potrzebami życia. Działo się to jednak nie pod ochroną prawną, ale pokątnie, przez co możliwe były różne wykrętne transakcje, ze szkodą dla rolników. W wielu wypadkach sprzedaż ziemi odbywa się w drodze umów prywatnych, nie notarialnych. Często zawierane są fikcyjne umowy sprzedaży w formie dzierżawy na kilkadziesiąt lat.</u>
          <u xml:id="u-72.31" who="#JanDrożdziuk">Dojrzała więc już sprawa zniesienia ograniczeń w obrocie ziemią. Zniesienie tych ograniczeń wymaga oczywiście aktu ustawodawczego. Odpowiedni projekt jest już opracowany, dyskusja nad nim toczy się, ale zbyt powoli, a czas ucieka.</u>
          <u xml:id="u-72.32" who="#JanDrożdziuk">Chciałbym jeszcze poruszyć sprawę mienia gromadzkiego.</u>
          <u xml:id="u-72.33" who="#JanDrożdziuk">Od z górą dwóch lat mieszkańcy wsi, na terenie których istnieje tzw. mienie (dobra) gromadzkie, zwracają się do rad narodowych o spowodowanie uregulowania przez władze centralne sprawy administracji tym mieniem.</u>
          <u xml:id="u-72.34" who="#JanDrożdziuk">Do czasu wejścia w życie ustawy z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, mieszkańcy wsi mogli zbywać mienie gromadzkie po wyrażeniu zgody przez prezydium powiatowej rady narodowej.</u>
          <u xml:id="u-72.35" who="#JanDrożdziuk">Dużo majątku gromadzkiego chłopi sprzedali w okresie międzywojennym lub wojennym bez sporządzenia notarialnych umów kupna–sprzedaży. Chłopi-nabywcy weszli w użytkowanie tych gruntów, a nawet pobudowali na parcelach budynki — stali się faktycznymi właścicielami.</u>
          <u xml:id="u-72.36" who="#JanDrożdziuk">Nikt w tym czasie nie domagał się uregulowania praw własnościowych i dlatego w obecnej chwili przeciętnie 20–25% obszaru majątku gromadzkiego znajduje się we władaniu indywidualnym bez przeniesienia praw własności.</u>
          <u xml:id="u-72.37" who="#JanDrożdziuk">W obecnej chwili nabywcy domagają się przeprowadzenia wszystkich czynności formalno-prawnych, mających na celu przeniesienie prawa własności.</u>
          <u xml:id="u-72.38" who="#JanDrożdziuk">Od dłuższego czasu występuje na wsi tendencja zaspokajania potrzeb mieszkańców przez budownictwo publiczne, np. świetlic, szkół, remiz strażackich itp. Chłopi ofiarnie dają wkłady materiałowe i robociznę niefachową. Niejedna z tych inwestycji sięga kwoty kilkuset tysięcy złotych. Na zebraniach chłopi podejmują także uchwały o sprzedaży dobra gromadzkiego i żądają zezwolenia na sporządzenie przez notariuszy umów kupna-sprzedaży. Notariusze otrzymali jednak zakaz sporządzania umów tego rodzaju nie tylko w odniesieniu do obecnego majątku gromadzkiego, lecz także odmawiają dopełnienia czynności formalno-prawnych dla nabywców z lat ubiegłych.</u>
          <u xml:id="u-72.39" who="#JanDrożdziuk">Jak wiadomo art. 41 ustawy z dnia 25 września 1954 r. zapowiada wydanie przepisów wykonawczych przez Radę Ministrów w sprawie zarządzania mieniem gromadzkim. Przepisy takie do tej pory nie zostały wydane. Chłopi nie rozumieją, jakie są przyczyny tej zwłoki. Wydaje mi się, że Urząd Rady Ministrów powinien przyspieszyć załatwienie tej sprawy. O ile mi jest wiadomo, już rok temu dyskutowano odpowiedni projekt uchwały Rady Ministrów, lecz jednak do tej pory nic w tym kierunku nie podjęto.</u>
          <u xml:id="u-72.40" who="#JanDrożdziuk">Wysoki Sejmie! Po październiku 1956 r. wzrósł niepomiernie pęd chłopów do posiadania ziemi, co jest dobrym objawem. Nie można tego zmarnować, bo to gwarantuje wzrost produkcji rolnej. W woj. lubelskim dochodzi do tego, że całe wsie zgłaszają się do przesiedlenia na inne tereny, przeważnie do powiatów hrubieszowskiego i tomaszowskiego, do tych powiatów, gdzie już w drugim roku osadnik da pełną produkcję rolną. Jednak tu potrzeba pomocy państwa. Poza tym, co otrzymało woj. lubelskie, potrzeba jeszcze około 10 mln zł, a na pewno w drugim roku, a najdalej w trzecim te 10 mln zł danych dodatkowo dla woj. lubelskiego spłacą sami osadnicy z dużą nawiązką.</u>
          <u xml:id="u-72.41" who="#JanDrożdziuk">Z powodu wyczerpania zapasu ziemi na osadnictwo nie można obecnie zadośćuczynić interesom chłopów. Jedynie w razie przekazania z PGR-ów gruntów gospodarstw nierentownych — a takie są w woj. lubelskim — można będzie w pełni podnieść produkcję rolną i wykorzystać areał ziemi.</u>
          <u xml:id="u-72.42" who="#JanDrożdziuk">Największe trudności zachodzą przy przewożeniu rozebranych budynków przez PKS samochodami, gdzie z góry żąda się zapłaty, a brak kredytów na ten cel powoduje wstrzymanie transportu, co mocno się odbija materialnie i ze szkodą na i tak biednym osadniku.</u>
          <u xml:id="u-72.43" who="#JanDrożdziuk">Wnoszę interwencję do Ministra Komunikacji, aby samochody były dostarczane przez PKS na polecenie prezydiów powiatowych rad narodowych terminowo i na warunkach kredytowych, takich jak przy transporcie kolejowym.</u>
          <u xml:id="u-72.44" who="#JanDrożdziuk">Wysoki Sejmie! Chcę zwrócić uwagę na jedno. W tej chwili mówi się dużo o kredytach dla wsi, wyda je mi się jednak, że te kredyty, które wieś będzie otrzymywać, nie rozwiążą w pełni zagadnienia, jakie stoi przed polską wsią. Musimy sobie postawić sprawę jasno i otwarcie, że zanim wieś otrzyma pieniądze, to państwo musi mieć już przedtem zapas materiałów aby je dać wsi. I dlatego mnie się wydaje, że my jako Sejm, jako ta najwyższa Izba, powinniśmy pomyśleć nad tym, żeby w 1958 r., kiedy może nasz stan materialny, ekonomiczny trochę się rozładuje, te kredyty przerzucić — przerzucić je na budowę cegielni i różnych wytwórni materiałów budowlanych. Nawet jeżeli chłopi poczekają rok czy pół roku, lepiej będzie jak otrzymają wówczas kredyty w formie materiałów, bo kredyty rozprowadzane w tym kierunku, w jakim szły, nie przynosiły korzyści, a wieś nadal nie miała tych materiałów i nie mogła się odbudowywać.</u>
          <u xml:id="u-72.45" who="#JanDrożdziuk">Chciałbym jeszcze kilka słów dorzucić do spraw, jakie się tu 'wyłoniły w dyskusji. Ja osobiście nie zgadzam się — aczkolwiek jestem chłopem-rolnikiem — z wypowiedzią posła Gładysza, ponieważ kolega Gładysz mocno zaatakował wszystko. Powiada, że było źle. I ja jako ludowiec zdaję sobie sprawę, że dotychczas wieś nie mogła się rozwijać. Zgadzam się z tym, że strona ekonomiczna wsi polskiej nie była jakoś zbyt przygotowana, ale z drugiej strony trudności jakie napotykane były w tym naszym olbrzymim aparacie administracyjnym, gdzie często łamało się prawo, prawo na dole wypaczało się przez różne takie czy inne instancje — powodowały, że z tego tytułu również wieś nasza poniosła wiele krzywdy.</u>
          <u xml:id="u-72.46" who="#JanDrożdziuk">Nie można mówić, że wieś podupadła tylko dlatego, że się budowało w Polsce spółdzielnie produkcyjne. My, ludowcy, Zdajemy sobie sprawę z tego, że w okresie międzywojennym, w okresie, kiedy w Polsce hulał rząd sanacyjny, gdzie mocno tkwiła drobna burżuazja, wtenczas u tych mas bezrobotnych na wsi lubelskiej, rzeszowskiej, krakowskiej, już w kołach „Wici” i u wielu ludowców występowały tendencje, ażeby te spółdzielnie jakoś organizować, żeby się łączyć w jakieś zespoły, bo innych dróg nie było. I wydaje mi się, że jeżeli teraz wieś ekonomicznie się wzmocni, jeżeli sami chłopi będą już do tego dochodzić i rozumieć swój zakres działania na bazie samego rozwoju wsi, to nie będzie to tak tragiczne, że ta spółdzielczość-produkcyjna będzie się rozwijać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#JerzyJodłowski">Jako ostatni w dniu dzisiejszym ma głos poseł Bronisław Ostapczuk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#BronisławOstapczuk">Wysoki Sejmie! Ja chciałem zabrać głos, by poruszyć niektóre zagadnienia, które wypłynęły w toku dzisiejszej dyskusji, abyśmy wychodząc z tej sali, z dzisiejszego posiedzenia mieli jasność w odniesieniu do niektórych spraw.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#BronisławOstapczuk">Zacznę od sprawy pierwszej — od pewnej metody polegającej na tym, że wraca się zawsze do tych spraw, które skrytykowała Partia — Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, mówiąc o błędach i wskazując drogi i środki przezwyciężenia tych błędów.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#BronisławOstapczuk">Mówię o tej metodzie dlatego, że ona również przenosi się na forum Sejmu. Tutaj w toku dyskusji mówi się o tego rodzaju sprawach, że Polska powinna stać się krajem rolniczo-przemysłowym; jeśli jednak mówi się, że z socjalizmem można poczekać, aż społeczeństwo nasze dojdzie do takiego stopnia i poziomu kultury, w którym można będzie budować socjalizm — to przecież w imię czego budujemy socjalizm, jak nie w imię podniesienia poziomu życia ludzi, podniesienia kultury społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#BronisławOstapczuk">Jeżeli się mówi o wielkim zaniedbaniu Ziem Zachodnich i biadoli się na ten temat nie przedstawiając konkretnych wniosków, co chcemy zrobić, ażeby te zaniedbania naprawić — a o zaniedbaniu Ziem Zachodnich właśnie debatowało VIII Plenum KC naszej Partii — to my, odpowiedzialni za losy naszego kraju, za rozwój naszego kraju, zabierając głos w sprawach Ziem Zachodnich powinniśmy pamiętać o niektórych sprawach związanych z gospodarką na tych ziemiach.</u>
          <u xml:id="u-74.4" who="#BronisławOstapczuk">W 1945 r. na terenie Ziem Zachodnich mieliśmy 400 tys. zniszczonych budynków, w tym 123 tys. zagród wiejskich było zniszczonych. W ciągu dwunastu lat odbudowano 80 tys. zagród.</u>
          <u xml:id="u-74.5" who="#BronisławOstapczuk">Trzeba przyznać, że polityka, jaka była stosowana w rolnictwie, niemało szkód przyniosła, ale przecież kto skrytykował te sprawy, kto przyznał się do tych błędów, kto je pokazał przed całym narodem? I nie można tego rodzaju metody tutaj na forum Sejmu stosować, ażeby pokazywać, że Partia jest winna za te wszystkie sprawy, i przeciągać dyskusję w taki sposób, żeby przynosiło to nie poprawę naszej gospodarce, a odwrotnie — szkody polityczne.</u>
          <u xml:id="u-74.6" who="#BronisławOstapczuk">Dlatego też parę słów poświęcę zagadnieniom Ziem Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-74.7" who="#BronisławOstapczuk">Wspomniałem o tym ogromie zniszczeń — a dodać można jeszcze ogrom zniszczeń w miastach na terenie Ziem Zachodnich, takich jak Wrocław zniszczony w 1945 r. w 70%, czy takie miasteczko jak Głogów w woj. zielonogórskim, które było prawie zniesione z powierzchni ziemi. Nie chcę przytaczać dziesiątków innych przykładów tego ogromu zniszczenia.</u>
          <u xml:id="u-74.8" who="#BronisławOstapczuk">Dziś na Ziemiach Zachodnich pracują miliony ludzi. Dziś dwa województwa — szczecińskie i wrocławskie, posiadają największy przyrost naturalny w kraju. Co godzinę na tych ziemiach rodzi się sześciu młodych obywateli naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-74.9" who="#BronisławOstapczuk">Wydaje się konieczne, żebyśmy te sprawy widzieli i traktowali je w sposób bardziej obiektywny, w sposób taki, który by pozwalał z jednej strony na ocenę naszych błędów, jakie popełniliśmy w stosunku do Ziem Zachodnich, a z drugiej strony na poszukiwanie środków i dróg naprawy, zmierzających do tego, ażeby zapewnić dalszą możliwość osiedlania ludności na Ziemiach Zachodnich, aktywizacji miasteczek na Ziemiach Zachodnich, zwiększenia produkcji na tych ziemiach; do tej pory, niestety, w dyskusji prawie nie było o tym mowy. A jest szereg problemów, które powinny być w odniesieniu do Ziem Zachodnich rozwiązane.</u>
          <u xml:id="u-74.10" who="#BronisławOstapczuk">Trzeba powitać inicjatywę działaczy społecznych, którzy pracowali kiedyś w Związku Zachodnim, a którzy zamierzają powołać do życia Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, 'które zajmie się organizacją pomocy dla repatriantów wracających do kraju, stworzeniem warunków, ażeby tych repatriantów osiedlać na Ziemiach Zachodnich, umożliwić im osiedlenie się w mieście i na wsi w województwach zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-74.11" who="#BronisławOstapczuk">Trzeba powiedzieć, że województwa zachodnie mają jeszcze duże możliwości osiedlania ludności. Mamy tam jeszcze w rolnictwie taką sytuację, że np. w woj. wrocławskim tylko około 52 osoby utrzymuje się ze 100 ha ziemi. Przy obecnym stanie naszej techniki wskaźnik ten winien wynosić co najmniej 70 osób. Hamuje sprawę mała ilość zagród, które można by objąć bezpośrednio w posiadanie i prowadzić gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-74.12" who="#BronisławOstapczuk">I tutaj raczej sprawa nie leży w kredytach. Najwięcej racji może w tym całym zagadnieniu miał ostatni dyskutant, mówiąc o sprawie materiałów budowlanych. Mamy na terenie Ziem Zachodnich i w całym kraju dziesiątki fabryk produkujących różnego rodzaju maszyny. Uważam, że powinniśmy postawić jako jedno z naczelnych zadań przystąpienie do produkcji wielkie j ilości maszyn potrzebnych do wytwarzania materiałów budowlanych, w szczególności do wytwarzania prefabrykatów. Załogi fabryk produkujących maszyny powinny sobie postawić jako jedno z zadań, aby w produkcji dodatkowej, czy w produkcji ubocznej doprowadzić do wytwarzania potrzebnej naszemu przemysłowi materiałów budowlanych ilości maszyn, które mogłyby dać nam te materiały budowlane, dać nam prefabrykaty z gruzu, z żużla, z tego wszystkiego co nadaje się do budownictwa, żebyśmy trochę zaoszczędzili lasów i żebyśmy rzeczywiście przystąpili do rozwoju budownictwa na terenie Ziem Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-74.13" who="#BronisławOstapczuk">A dalej drugi wniosek — nie patrzmy tylko na to, że państwo powinno inwestować w budownictwo na wsi, ale trzeba patrzeć i na drugą stronę i opracować pewien program budownictwa indywidualnego. Program, w którym by było i zabezpieczenie materiałów budowlanych, i pomoc państwa w postaci wydzielania działek pod budownictwo, uproszczenie wszystkich spraw związanych z budownictwem indywidualnym, stworzenie takich warunków, ażeby to budownictwo indywidualne mogło się rozwijać.</u>
          <u xml:id="u-74.14" who="#BronisławOstapczuk">Musimy wyraźnie stwierdzić, że są głosy, które w ostatnim czasie rozlegały się w Niemieckiej Republice Federalnej, głosy które wręcz wyrzekają się użycia takich środków, jak przemoc w stosunku do naszego państwa, jeżeli chodzi o sprawę granicy; i z drugiej strony są głosy polityków, czołowych polityków Niemieckiej Republiki Federalnej, który na wręcz postawione pytanie, czy NRF rezygnuje z użycia siły jeżeli chodzi o sprawę granicy na Odrze i Nysie — niestety żaden z tych kierowniczych polityków zapytany w tej sprawie nie dał odpowiedzi twierdzącej, że rezygnuje, a odwrotnie, wycofano się z tej sprawy najprawdopodobniej dlatego, że NRF znajduje się w przededniu wyborów do Bundestagu.</u>
          <u xml:id="u-74.15" who="#BronisławOstapczuk">Trzeba jednak powiedzieć, że rozlegające się trzeźwe głosy za tym, ażeby sprawa granicy na Odrze i Nysie była przedmiotem uznania międzynarodowego — głosy nie tylko w NRF, ale ostatnio i głosy niektórych senatorów w Stanach Zjednoczonych, głosy prasy angielskiej, głosy działaczy politycznych we Francji — to wszystko stwarza dla nas dobry klimat polityczny w skali międzynarodowej.</u>
          <u xml:id="u-74.16" who="#BronisławOstapczuk">Ostatnia podróż naszej delegacji rządowej po krajach Azji, przemówienia Premiera naszego Rządu w Indiach — wywołały przecież burzę niezadowolenia ze strony rewizjonistów zachodnio-niemieckich. Pamiętamy bezpośrednią reakcję ministra spraw zagranicznych Niemieckiej Republiki Federalnej von Brentano, który na stwierdzenie towarzysza Premiera Cyrankiewicza znalazł zaraz odpowiedź w sprawie naszych granic.</u>
          <u xml:id="u-74.17" who="#BronisławOstapczuk">I dlatego też mówiąc o sprawie Ziem Zachodnich trzeba nam wyraźnie stwierdzić, że nic nie jest w stanie zmienić tego faktu, że Polska rozciąga się od Bugu po Odrę i Nysę. Na terenie Ziem Zachodnich od 12 lat gospodarzą Polacy. Ziemie Zachodnie — to jest część składowa państwa polskiego. Dlatego też ta sprawa wymaga podkreślenia, przede wszystkim dlatego, ażeby ludność, która znajduje się na terenie Ziem Zachodnich, która tam ofiarnie pracuje, która przyczynia się do pomnażania dobra narodowego, która swoim wysiłkiem daje wkład w dzieło budownictwa socjalistycznego — jeszcze mocniej, jeszcze bardziej poczuła się pewna na tych ziemiach.</u>
          <u xml:id="u-74.18" who="#BronisławOstapczuk">Na straży naszych granic stoją armie państw socjalistycznych, armie państw-sygnatariuszy Układu Warszawskiego. I w tym leży siła naszego państwa, w tym leży siła stabilności ludności na terenie Ziem Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-74.19" who="#BronisławOstapczuk">I drugi problem, który obciąłem krótko poruszyć, to problem charakteru naszego kraju, perspektyw rozwoju naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-74.20" who="#BronisławOstapczuk">Myśmy przed laty rozpoczęli walkę o uprzemysłowienie kraju, i skoro dzisiaj jeden z posłów mówił o tym, że obowiązkowe dostawy były jednym z elementów wielkiego wyzysku chłopów na wsi, to trzeba powiedzieć, że jest to obraza dla polskiego chłopa.</u>
          <u xml:id="u-74.21" who="#BronisławOstapczuk">Bo przecież czy to Huta im. Lenina, czy inne huty i kopalnie na Śląsku, czy fabryki na Dolnym Śląsku, czy stocznie gdańskie i szczecińskie — czyż to nie jest wysiłek polskiego chłopa? Czy na to nie złożyły się obowiązkowe dostawy świadczone przez wieś na rzecz Państwa Ludowego? Przecież tych obowiązkowych dostaw nie wysyłaliśmy za granicę, nikomuśmy nie dawali tego za darmo, a to, że dzisiaj dymi Nowa Huta-, że dymią fabryki w naszym kraju, to jest właśnie trud i mozół naszych chłopów. I dlatego też w tej sprawie trzeba pamiętać, że podejmując walkę o industrializację kraju — ciężar tej walki, ciężar tej wielkiej pracy podjęło chłopstwo polskie, i to z honorem, trzeba powiedzieć, wykonało.</u>
          <u xml:id="u-74.22" who="#BronisławOstapczuk">Skoro my dziś mówimy o tym, że realizujemy nowy program rolny w naszym kraju, program, który te wszystkie błędy przeszłości usuwa, to przecież musimy pamiętać, że zabezpieczenie tego programu leży m. in. w tym, że wieś w dalszym ciągu będzie realizowała, choć zmniejszone już, obowiązki w stosunku do Państwa Ludowego, że aczkolwiek w perspektywie program rolny zakłada w ogóle zniesienie obowiązkowych dostaw, to aby dojść do tego, trzeba na bieżąco jednak te obowiązkowe dostawy realizować.</u>
          <u xml:id="u-74.23" who="#BronisławOstapczuk">Przecież one są realizowane nie w imię kapitalistów, nie w imię obcych interesów, a są realizowane na dobro, na rzecz całego naszego narodu, na rzecz socjalizmu — i o tej sprawie trzeba pamiętać.</u>
          <u xml:id="u-74.24" who="#BronisławOstapczuk">Trzeba pamiętać o tym, że Rząd podjął decyzję, w wyniku realizacji postanowień Komitetu Centralnego Partii i Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, zmniejszenia już na rok bieżący obowiązkowych dostaw o 360 tys. ton zboża. Z tego przecież duża część przypada również na tereny Ziem Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-74.25" who="#BronisławOstapczuk">Niewątpliwie sytuacja się poprawi, ale trzeba widzieć trudności, jakie stoją przed Rządem w realizowaniu, w przeprowadzeniu tej nowej polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-74.26" who="#BronisławOstapczuk">Dlatego też uważam, że sprawa realnego spojrzenia na sytuację naszego kraju, że sprawa wyciągania realnych wniosków dla naszej pracy, jest sprawą, która powinna nas cechować w każdym naszym wystąpieniu i w każdym naszym konkretnym poczynaniu.</u>
          <u xml:id="u-74.27" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#JerzyJodłowski">Na tym zakończymy obrady w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#JerzyJodłowski">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-75.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 22 min. 55.)</u>
          <u xml:id="u-75.3" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech i wicemarszałek Jerzy Jodłowski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#CzesławWycech">Wznawiani posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#CzesławWycech">Powołuję na sekretarzy posłów Gerarda Skoka i Józefa Boreckiego.</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#CzesławWycech">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Józef Borecki.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#CzesławWycech">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu zawiadamia, że następujący posłowie usprawiedliwili swą nieobecność na posiedzeniu Sejmu: Hasiak Stanisław i Szalach Franciszek.</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do dalszego ciągu dyskusji nad projektem ustawy budżetowej i uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 oraz sprawozdaniem Rady Ministrów z wykonania budżetu Państwa za rok 1955.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Kazimierzowi Majowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#KazimierzMaj">Wysoki Sejmie! Mówić będę o sprawach oświaty, nauki i kultury.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#KazimierzMaj">Muszę na wstępie zaznaczyć, że należałoby — moim zdaniem — wrócić do dobrej zasady stosowanej w parlamentach, mianowicie by pewne posiedzenia plenarne były poświęcane sprawom związanym z pracami poszczególnych komisji. Można by niektóre z tych spraw łączyć, jak na przykład sprawy oświaty, kultury i nauki, przy czym należałoby rozpoczynać debatę od wysłuchania sprawozdań z prac danych komisji i dopiero na tle tych sprawozdań dyskutować.</u>
          <u xml:id="u-77.2" who="#KazimierzMaj">Przypominam, że ta metoda pracy była stosowana i w naszych parlamentach i dawała ona dobre wyniki.</u>
          <u xml:id="u-77.3" who="#KazimierzMaj">Nasz obecny parlament, ze względu na swój skład, szczególniejszą uwagę powinien moim zdaniem zwrócić na sprawy oświaty, kultury i nauki. Przecież gdy chodzi o skład obecnego Sejmu, to mamy wśród posłów bardzo poważny odsetek przedstawicieli oświaty, nauki i kultury.</u>
          <u xml:id="u-77.4" who="#KazimierzMaj">Zresztą znalazło to swój wyraz również w składzie Prezydium Sejmu, a zatem zobowiązuje nas do uznawania spraw oświaty, nauki i kultury. Co więcej, zobowiązuje nas do zwracania na te sprawy uwagi w takiej skali, w jakiej one na to zasługują. A są to sprawy, które obok problemów natury ekonomicznej powinny dominować, jeśli chodzi o problematykę naszego współczesnego życia, jeśli chodzi o problematykę związaną z budową demokracji socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-77.5" who="#KazimierzMaj">Żywię nadzieję, że obecny Sejm, taki właśnie skład posiadający, rozpocznie nową erę w dziejach naszego życia. Być może, że era ta nazwana zostanie — i oby tak się stało — erą oświecenia socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-77.6" who="#KazimierzMaj">Nie zapominajmy, że to Oświecenie, jakie znamy w dziejach naszego narodu, to okres życia, w którym również były wielkie trudności natury finansowej i natury ekonomicznej. Niemniej jednak wtedy społeczeństwo polskie — stanowe wprawdzie społeczeństwo — zdobyło się na wielkie czyny w zakresie właśnie oświaty, nauki i kultury. Myślę, że i nasz Sejm, nawiązując do tych postępowo-demokratycznych tradycji, zajmie się w należytym wymiarze tymi wszystkimi kwestiami.</u>
          <u xml:id="u-77.7" who="#KazimierzMaj">Jeżeliby chodziło o sprawy, które były przedmiotem prac Komisji Oświaty i Nauki, no to oczywiście w tym wymiarze czasu, jakim dysponuję, mogę tylko na najważniejsze z nich zwrócić uwagę. Zresztą nie zachodzi potrzeba mówienia o całokształcie, bo koleżanki i koledzy posłowie przemawiający już w debatach nad innymi sprawami poruszali przy okazji i sprawy oświaty. I dlatego, nie chcąc się powtarzać, zwrócę tylko uwagę na sprawy niektóre, na sprawy wybrane.</u>
          <u xml:id="u-77.8" who="#KazimierzMaj">I tak, do tych spraw wybranych w pierwszym rzędzie zaliczyć należy kwestię budownictwa szkolnego. Jak wiadomo, od usytuowania materialnego zależy rozwój naszego systemu edukacyjnego, a projekt Narodowego Planu Gospodarczego na bieżący rok kalendarzowy i budżet państwa, również na bieżący rok, nie uwzględnia spraw związanych z budownictwem szkolnym w takiej skali, jakby to uczynić należało ze względu na potrzeby. Mamy tylko jedną trzecią tego, co nam potrzeba na remonty kapitalne i na to, żebyśmy mogli kontynuować akcję budowy szkół. A potrzeby w tej dziedzinie istnieją wielkie.</u>
          <u xml:id="u-77.9" who="#KazimierzMaj">Oczywiście źródłem tych potrzeb jest nasz przyrost naturalny. W najbliższych latach będziemy mieli wielką ofensywę siedmiolatków na izby szkolne. Potrzeba nam będzie wiele nowych izb szkolnych. Nasz przyrost naturalny to przyrost, który mierzy się blisko 20 promilami. Wiadomo, że po Kanadzie w naszym kręgu cywilizacyjnym zajmujemy drugie miejsce, gdy chodzi o skalę przyrostu naturalnego. No i oczywiście odczuwamy to na naszym systemie edukacyjnym. Potrzeba nam wielu nowych izb szkolnych, jak również potrzebne są remonty kapitalne.</u>
          <u xml:id="u-77.10" who="#KazimierzMaj">Chcę zwrócić uwagę, że nawet gdybyśmy chcieli konserwować w skali elementarnej te pomieszczenia jakie mamy, to nie wystarczą sumy przeznaczone na ten cel w budżecie. W środowisku wiejskim na przykład mamy 30 tys. izb szkolnych, które nazywamy izbami zastępczymi. Co to znaczy? To znaczy, że są to izby, które trzeba zamienić na normalne pomieszczenia szkolne. Gdy chodzi o plany w tej dziedzinie, trzeba to brać pod uwagę, gdyż izby na wsi, jak wiadomo, nie zawsze nadają się nawet na mieszkania, a, co mówić gdy chodzi o pracę szkolną.</u>
          <u xml:id="u-77.11" who="#KazimierzMaj">Jeżeliby chodziło o remonty kapitalne w skali ogólnokrajowej, to — jak już zaznaczyłem — mamy zaledwie 1/3 tego, co nam jest potrzebne, ażeby utrzymać na stopniu ledwie dostatecznym stan istniejących pomieszczeń szkolnych.</u>
          <u xml:id="u-77.12" who="#KazimierzMaj">W związku z tym zachodzi potrzeba przygotowania właściwego planu działania.</u>
          <u xml:id="u-77.13" who="#KazimierzMaj">Zdaję sobie sprawę z tego, że nasza sytuacja gospodarcza jest ciężka — nie jest ona beznadziejna, jest jednak ciężka — i stąd, mówiąc o budownictwie szkolnym, trzeba powiedzieć wyraźnie, że gdyby w takiej skali i nadal szły świadczenia ze skarbu państwa na rzecz budownictwa szkolnego, to nam to nie wystarczy; i dlatego wysuwa się tutaj konieczność zorganizowania społecznej akcji budowy szkół. Zresztą tę społeczną akcję już prowadzimy. Istniały i istnieją lokalne komitety budowy szkół, istnieją one na stopniu powiatowym, wojewódzkim.</u>
          <u xml:id="u-77.14" who="#KazimierzMaj">Trzeba by skoordynować akcję istniejącą w tej dziedzinie, trzeba, żeby w skali ogólnokrajowej powstało towarzystwo, które będzie zajmowało się akcją budowy szkół; przy czym należałoby, gdy chodzi o tę sprawę, przyjąć zasadę, że tam gdzie przejawi się inicjatywa społeczna w postaci nagromadzenia bądź to środków pieniężnych, bądź też materiałów budowlanych w postaci cegły, cementu, czy drzewa budulcowego — tam należałoby w pierwszym rzędzie przychodzić z pomocą, gdy mowa o świadczeniach ze strony skarbu państwa. Można by nawet ustalić wskaźnik tego rodzaju, że jeżeli inicjatywa społeczna nagromadzi na budowę szkoły odpowiednią sumę pieniędzy, względnie materiał budowlany, to tej inicjatywie przyjdzie z pomocą skarb państwa w postaci dotacji w odpowiedniej wysokości.</u>
          <u xml:id="u-77.15" who="#KazimierzMaj">Sprawa następna to sprawa usytuowania materialnego nauczycielstwa, sprawa usytuowania materialnego pracowników sieci publicznych bibliotek powszechnych. Jak wiemy, jedni i drudzy odgrywają poważną rolę, gdy chodzi o rozwój naszego życia narodowego i społecznego. Jak bowiem wiadomo, oświata, nauka, kultura spełnia wielką funkcję społeczną. Pracownicy oświatowi zatem to pracownicy, którzy powinni być przedmiotem wielkiej troski z naszej strony, jeśli chodzi o ich usytuowanie materialne i prawne.</u>
          <u xml:id="u-77.16" who="#KazimierzMaj">Mówili już tutaj moi przedmówcy, że ta sytuacja jest ciężka. Przeciętna uposażenia nauczyciela jest poniżej przeciętnej uposażenia pracowników fizycznych, zatrudnionych w górnictwie, hutnictwie, komunikacji, przemyśle itd.; nie mówię już o przeciętnej uposażenia pracowników umysłowych tych dziedzic. Zdajemy sobie z tego sprawę — a zdając sobie sprawę należy wyciągnąć z tego odpowiednie wnioski — że to odbija się ujemnie na całokształcie naszego systemu edukacyjnego. Powoduje to ucieczkę z zawodu nauczycielskiego wykwalifikowanych pracowników. Na przestrzeni niespełna 10 lat opuściło zawód nauczycielski, w sile wieku, ponad 30 tys. wykwalifikowanych osób, nauczycieli szkół podstawowych i nauczycieli szkół średnich. Ich miejsce z konieczności trzeba było kimś zapełnić i dlatego to między innymi — podkreślam, między innymi — w szkolnictwie po dziś dzień mamy 12 tys. niewykwalifikowanych nauczycieli, z czego 10 tys. niewykwalifikowanych nauczycieli, to znaczy nie mających ukończonego średniego wykształcenia, pracuje w szkolnictwie podstawowym. A gros znów tych nauczycieli niewykwalifikowanych to nauczyciele wiejscy. I stąd mój klub, Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wysuwa tu właśnie postulat wzięcia pod uwagę spraw związanych z sytuacją materialną nauczycielstwa i rozwiązania tych spraw przy najbliższych możliwościach finansowych naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-77.17" who="#KazimierzMaj">Są to sprawy, moim zdaniem, pierwszej rangi, pierwszej wagi.</u>
          <u xml:id="u-77.18" who="#KazimierzMaj">Podobnie rzecz się ma, jeśli chodzi o zniżkę godzin pracy nauczycieli. Zrobiono z tej zniżki godzin niepotrzebnie sprawę zwyżki uposażeń nauczycielstwa. To tak nie jest. Gdy zniżka godzin zostanie wprowadzona, to tylko pewna część nauczycielstwa, nauczycielstwa wiejskiego, odczuje to jako zwyżkę uposażeń, a to w ten sposób, że dodatkowe godziny, wychodzące poza ramy 24 godzin obowiązkowych tygodniowo, będą dodatkowo honorowane jako tzw. godziny nadliczbowe. Natomiast w odniesieniu do ogółu nauczycielstwa będzie to poprawienie warunków pracy dydaktycznej.</u>
          <u xml:id="u-77.19" who="#KazimierzMaj">A więc sprawa zniżki godzin to sprawa, jak mówię, natury dydaktycznej, a poza tym jest to sprawa natury moralno-politycznej. Przecież poprzedni Sejm przeprowadził już w tym względzie pewne postanowienia, przecież nad tym debatowały i czynniki oficjalne i Związek Nauczycielstwa Polskiego, przecież o tym mówiło się i pisało jako o rzeczy, która będzie wprowadzona od początku najbliższego roku szkolnego. Przecież należało to, między innymi, do programu wyborczego Frontu Jedności Narodu, a to obowiązuje. I trzeba, aby w ślad za deklaracją, jaką tu, z tego miejsca, złożył kolega poseł Lange, szły przygotowania w kierunku wprowadzenia tej zniżki godzin możliwie już w drugim półroczu bieżącego roku kalendarzowego. Tego nie należy odkładać, a zwłaszcza nie należy odkładać do tych czasów, kiedy będziemy, jak to chcę Krapotkin, pracować dwie godziny dziennie, zamiast 8, 16 czy 18 godzin.</u>
          <u xml:id="u-77.20" who="#KazimierzMaj">To musi być załatwione, jako rzecz która powiązana jest z całością procesu nauczania i wychowania. Od tego, krótko mówiąc, zależy poziom dydaktyczny i wychowawczy szkoły, od tego zależy kultura pracy nauczyciela.</u>
          <u xml:id="u-77.21" who="#KazimierzMaj">A zresztą chcę tutaj przypomnieć, że my, jako nauczycielstwo polskie, jesteśmy uczestnikami światowego ruchu zawodowego, jesteśmy składową częścią Departamentu Oświaty Federacji Związków Zawodowych. Ten to właśnie Departament Oświaty uchwalił, przy współdziałaniu UNESCO, Kartę Nauczyciela i Karta ta obowiązuje w wielu krajach. Nie została ona jednak w pełni wprowadzona u nas. A w tej Karcie Nauczyciela mówi się, między innymi, o wymiarze godzin pracy nauczyciela. W tym roku, w sierpniu, odbędzie się w Warszawie Zjazd Departamentu Oświaty Światowej Federacji Związków Zawodowych. Zjazd ten będzie miał swoją wymowę polityczną. Trzeba, ażebyśmy my, jako przedstawiciele nauczycielstwa polskiego, na tym Zjeździe mogli powiedzieć, że Karta Nauczyciela jest realizowana i w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-77.22" who="#KazimierzMaj">Chcielibyśmy zatem, żeby do tego czasu w sprawie obniżki godzin zapadły decyzje pozytywnie, bo są to kwestie objęte również Kartą Nauczyciela. Gdy to się stanie, będziemy mogli w tej sprawie złożyć na Zjeździe zobowiązujące nas oświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-77.23" who="#KazimierzMaj">Chciałbym następnie nawiązać do spraw związanych z organizacją naszego systemu polityki oświatowej.</u>
          <u xml:id="u-77.24" who="#KazimierzMaj">Otóż już poprzedni Sejm postulował — i słusznie — że należałoby z Ministerstwa Kultury i Sztuki przenieść do Ministerstwa Oświaty te agendy, które zajmują się upowszechnianiem kultury. Chodzi mi tutaj o Centralny Zarząd Bibliotek i Centralny Zarząd Świetlic. To są przecież agendy zajmujące się upowszechnianiem kultury, akcją, która powiązana jest organicznie z akcją upowszechniania oświaty w ogóle. Z tej racji wydaje mi się, że Ministerstwo Oświaty jest czynnikiem w tych sprawach bardziej fachowym aniżeli Ministerstwo Kultury i Sztuki, i dlatego trzeba dążyć do przeniesienia tych departamentów do Ministerstwa Oświaty, mając na uwadze interesy sieci publicznych bibliotek powszechnych, czy interesy domów kultury i świetlic.</u>
          <u xml:id="u-77.25" who="#KazimierzMaj">Skoro mowa o polityce oświatowo-kulturalnej, trzeba również wspomnieć i o tym, że odradzająca się akcja społeczno-kulturalna, odradzająca się społeczna oświata dorosłych — to dziedzina, której rozwój bardzo bujnie w tej chwili się zapowiada.</u>
          <u xml:id="u-77.26" who="#KazimierzMaj">Mamy już w kraju ponad 200 uniwersytetów powszechnych, prowadzonych przez odrodzone, odnowione, zdemokratyzowane Towarzystwo Wiedzy Powszechnej. Tworzą się już uniwersytety ludowe typu internatowego, powstają koła młodzieży wiejskiej, kółka rolnicze. Straże ochotnicze przekształcone zostały na organizacje społeczne — i słusznie. Rozwija się spółdzielczość, która zajmuje się również akcją społeczno-wychowawczą. Otóż to jest ta dziedzina pracy, która rokuje jak najlepsze nadzieje, jeśli chodzi o jej rozwój.</u>
          <u xml:id="u-77.27" who="#KazimierzMaj">Broniąc się przed etatyzacją, o czym tutaj mówił jeden z kolegów, dążyć trzeba do tego, aby akcja społeczno-kulturalna była akcją możliwie samowystarczalną pod względem finansowym. Niemniej jednak trzeba się liczyć z tym, że ze strony państwa musi być dana pewna minimalna pomoc, chociażby na zagospodarowanie gdy chodzi o takie instytucje jak uniwersytety ludowe itp.</u>
          <u xml:id="u-77.28" who="#KazimierzMaj">Następna sprawa — to sprawa oświaty rolniczej. Chcę przypomnieć, że z entuzjazmem przyjęto jeszcze w poprzednim Sejmie uchwałę, by tworzyć sieć trzysemestralnych zimowych szkół rolniczych. Przewidziano wówczas 600 punktów tych zimowych szkół rolniczych i już w tym roku, to znaczy w pierwszym półroczu br., powstało kilkadziesiąt ognisk właśnie kształcenia rolniczego młodzieży wiejskiej.</u>
          <u xml:id="u-77.29" who="#KazimierzMaj">No, ale jak wyglądają podstawy finansowe?</u>
          <u xml:id="u-77.30" who="#KazimierzMaj">Otóż jeśli chodzi o podstawy finansowe, to określono je w sposób, który przypomina zagłobowy humor, jaki Zagłoba przejawił sprzedając Szwedom Niderlandy. Mianowicie mówi się, że kredyty na zimowe szkoły rolnicze — których chcemy naprawdę mieć przynajmniej 600, i to w bieżącym roku kalendarzowym — znajdują się w sumach przeznaczonych na wystawy rolnicze. To znaczy sumy te Ministerstwo Rolnictwa przekazało już powiatowym radom narodowym. No, ale nie wszystkie prezydia powiatowych rad narodowych te sumy mają, bo zdążyły je już wydać na co innego. Okólnik wydany w tej sprawie nie pomógł — przyszedł za późno. I dlatego mamy już takie fakty, jak np. że nauczycielstwo pracujące w tych szkołach rolniczych nie otrzymuje od paru miesięcy należnego — skromnego wprawdzie, ale należnego mu — honorarium, bo nie ma pieniędzy.</u>
          <u xml:id="u-77.31" who="#KazimierzMaj">Poprawiając ten stan rzeczy należałoby kredyty na ten cel wydzielić i przelać je do kasy Ministerstwa Oświaty, jako że Ministerstwo Oświaty spełniać będzie nadzór dydaktyczno-pedagogiczny nad zimowymi szkołami rolniczymi.</u>
          <u xml:id="u-77.32" who="#KazimierzMaj">Jeżeliby chodziło o inne sprawy, dotyczące strony merytorycznej działalności takich agend, jak Ministerstwo Oświaty, Polska Akademia Nauk, czy Ministerstwo Szkół Wyższych, to na Komisji Oświaty i Nauki dużo uwagi zwracano na to, w jakim stopniu te właśnie agendy realizują program Polskiego Października, gdy chodzi o dziedzinę oświaty, o dziedzinę nauki.</u>
          <u xml:id="u-77.33" who="#KazimierzMaj">Polski Październik ma swój program w dziedzinie oświaty, nauki i kultury. Ten program myśmy popularyzowali, przeprowadzając akcję przedwyborczą. Program ten obejmował, między innymi, postulat rewizji podstaw teoretycznych naszego systemu edukacyjnego.</u>
          <u xml:id="u-77.34" who="#KazimierzMaj">Minister Oświaty, kolega Bieńkowski, w swoim referacie dotyczącym dróg reformy szkolnej słusznie mówi o tym, że w minionym okresie odhumanizowane zostały podstawy naszego systemu, edukacyjnego. Odhumanizowano je na rzecz źle pojętego, a jeszcze gorzej wykonywanego instrumentalizmu politycznego. I na skutek tego mamy te następstwa, o których wszyscy doskonale wiemy.</u>
          <u xml:id="u-77.35" who="#KazimierzMaj">Utrzymując, gdy chodzi o koncepcję teoretyczną, o istotę wychowania i nauczania, koncepcję pedagogiki socjalistycznej, która wreszcie zaczyna być określana od strony podstaw teoretycznych, trzeba sobie zdać sprawę z tego, że koncepcja pedagogiki socjalistycznej jest ściśle związana z koncepcją kultury humanistycznej. Między właściwie pojętym socjalizmem, właściwie pojętą kulturą socjalistyczną, wychowaniem socjalistycznym — a kulturą humanistyczną, wychowaniem humanistycznym, w moim rozumieniu rzeczy istnieje znak równania. I wielkim błędem stało się, że mówiąc i pisząc tak wiele, często niepotrzebnie i niesłusznie, o wychowaniu socjalistycznym, przeciwstawialiśmy je wychowaniu i kulturze humanistycznej. Dopiero od pewnego czasu mówi się o zhumanizowanym socjalizmie, względnie o zsocjalizowanej kulturze humanistycznej. I słusznie.</u>
          <u xml:id="u-77.36" who="#KazimierzMaj">Zjazd Oświatowy, jaki organizuje w pierwszych dniach maja Związek Nauczycielstwa Polskiego, między innymi i tymi problemami zajmować się będzie. Również postulat reformy programu nauczania, postulat tak gorąco i mocno zapowiedziany przez kolegę Ministra Bieńkowskiego — jako postulat w pełni słuszny — będzie na Zjeździe Oświatowym przedmiotem dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-77.37" who="#KazimierzMaj">Wiadomo, że w minionym okresie były duże osiągnięcia., ale były i duże błędy, gdy chodzi o system edukacyjny. Jeśliby chodziło o program, to jak już zaznaczyłem, źle pojęty instrumentalizm polityczny szedł tak daleko, że na przykład program śpiewu poprzedzony został wstępnymi uwagami, w których to uwagach zawarte są cele nauczania śpiewu. Mianowicie jako jeden z głównych celów podano, że śpiew ma na celu wpojenie w dzieci i młodzież przeświadczenia, że forma gospodarki zespołowej w rolnictwie jest wyższa od formy gospodarki indywidualnej. I to po dziś dzień figuruje, bo nowego programu jeszcze w zakresie nauki śpiewu nie ma. Przypomina to koncepcje pedagogiczne pewnego mnicha wileńskiego, który tuż przed wojną domagał się, żeby nauczanie matematyki, fizyki i chemii było oparte o tematy biblijne, żeby miało tematykę religijną.</u>
          <u xml:id="u-77.38" who="#KazimierzMaj">Jakby to wyglądało w praktyce? No, zostawiam rozwinięcie tej bujnej koncepcji pedagogicznej innym kolegom. Przypuszczam, że kolega poseł Kisielewski, mający dobre pióro, również w tej dziedzinie odezwie się wcześniej czy później, a to bardzo wzbogaci właśnie dział humoru prowadzony w poczytnym „Tygodniku Powszechnym”.</u>
          <u xml:id="u-77.39" who="#KazimierzMaj">Jeżeliby chodziło o reformę programów innych przedmiotów nauczania, to idą one w kierunku przede wszystkim przywrócenia im naukowego charakteru. Dotyczy to biologii, dotyczy to następnie nauk humanistycznych, dotyczy to przede wszystkim przedmiotów nauk ojczystych, jak historia Polski, historia literatury polskiej, geografia Polski itp.</u>
          <u xml:id="u-77.40" who="#KazimierzMaj">Chcę również wspomnieć, że taka np. reforma, jak usunięcie z programu nauczania śpiewu i rysunków, względnie pozostawienie na te przedmioty w pewnych klasach szczupłego wymiaru godzin, pociągnęła za sobą ujemne skutki natury społecznej. I tak, odczuła je w pierwszym rzędzie wieś. Właśnie w tym okresie na skutek usunięcia z programów tzw. przedmiotów artystycznych zmniejszył się dopływ młodzieży ze wsi do szkół artystycznych. I to bardzo wydatnie się zmniejszył, bo w szkołach artystycznych na stopniu średnim i na stopniu akademickim mamy tylko około 1,5% młodzieży wiejskiej. Pozornie niewinna, mała rzecz, a takie oto następstwa społeczne pociągnęła za sobą.</u>
          <u xml:id="u-77.41" who="#KazimierzMaj">Problem zatem Janków-muzykantów, Antków Prusa, czy Witków Reymonta w dalszym ciągu istnieje w odniesieniu do wsi. W dalszym ciągu jest ta sprawa nie rozwiązana.</u>
          <u xml:id="u-77.42" who="#KazimierzMaj">Trzeba więc reformując programy szkolne liczyć się z tym, aby reforma poszła w tym kierunku, żeby środowisko wiejskie uczestniczyło w pełni w kształceniu twórców naszej kultury artystycznej.</u>
          <u xml:id="u-77.43" who="#KazimierzMaj">Spraw dotyczących nauki jest bardzo wiele. Ja wspomnę tylko o niektórych. Swego czasu, gdy zapowiadano przygotowania związane z milenium — w 1963 r. obchodzić będziemy tysiąclecie istnienia państwa polskiego — ogłoszono program prac badawczo-naukowych w dziedzinie archeologii i historii Polski, które miały na celu przygotowanie wydawnictw naukowych na to właśnie milenium. Zaniechano jednak tych prac, i to nie tylko w Nowej Hucie koło Krakowa, zaniechano i gdzie indziej — a wielka szkoda, bo nauka nasza, prehistoria Polski poniesie na skutek tego wielkie straty.</u>
          <u xml:id="u-77.44" who="#KazimierzMaj">Należy te badania przywrócić, jak również należy pomyśleć, aby wreszcie Polska Akademia Nauk wydała monumentalną historię Polski. Jest zapowiedź tego. Nie wiem, czy jeżeli w dalszym ciągu będzie takie tempo, w jakim dotychczas szły prace w tym kierunku, czy Polska Akademia Nauk zdąży, aby w 1963 r. obdarzyć nas przynajmniej 3-tomową historią Polski. A zasługujemy na to jako naród, zasługuje na to nasza przeszłość, kryjąca w sobie wiele cennego dorobku, który należy brać za podstawę gdy się buduje nowe życie.</u>
          <u xml:id="u-77.45" who="#KazimierzMaj">Krótko jeszcze o nauczycielstwie i młodzieży — jako że mój wymiar czasu się kończy, a doba ziemska niestety ma tylko 24 godziny, godzina dzieli się na minuty, regulamin zaś wyznacza mówcy tylko 30 minut.</u>
          <u xml:id="u-77.46" who="#KazimierzMaj">Otóż proces odnowy objął i nauczycielstwo. Postępuje on tu nie bez trudności, jak w ogóle i w innych dziedzinach, ale postępuje naprzód. Nauczycielstwo zaczyna myśleć, mówić, czuć, zaczyna brać odpowiedzialność za sprawy dotyczące nie tylko zawodu nauczycielskiego, szkoły, ale i całości naszego życia narodowego.</u>
          <u xml:id="u-77.47" who="#KazimierzMaj">Podobnie jest i z młodzieżą. Padały tutaj słowa ostrej krytyki, gdy chodzi o naszą młodą generację. Nie pozbawione one były słuszności, jednak obiektywnie patrząc na to ze stanowiska pracownika oświatowego czy naukowego, stwierdzić trzeba, że mimo wszystko mamy dzielną, wspaniałą młodzież. Że jest to wspaniała młodzież — dowodem tego jej udział w tworzeniu programu Polskiego Października.</u>
          <u xml:id="u-77.48" who="#KazimierzMaj">Myślę, że i w realizacji programu Polskiego Października we wszystkich dziedzinach życia młodzież nasza weźmie czynny udział. Zresztą zjazd Związku Młodzieży Socjalistycznej, odbywający się obecnie, jest jak najlepszą wróżbą, gdy chodzi o te dziedziny.</u>
          <u xml:id="u-77.49" who="#KazimierzMaj">Jeżeli jest tak, jeżeli mamy wspaniałą młodzież — warto robić inwestycje w człowieka. Chcę, abyśmy to wszyscy zrozumieli, chcę, aby wraz z nami zrozumieli to i nasi koledzy finansiści.</u>
          <u xml:id="u-77.50" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-77.51" who="#KazimierzMaj">Głos ma poseł Wincenty Kraśko.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#WincentyKraśko">Wysoki Sejmie! Do generalnej debaty budżetowej wszyscy przywiązywaliśmy i przywiązujemy dużą wagę. Jest ona okazją do omówienia wielu generalnych spraw naszego kraju. Za liczbami budżetowymi kry je się przecież życie naszej Ojczyzny w tym roku, kryją się obecne i przyszłe wysiłki i kłopoty ludzi pracy, ich nadzieje i radości. Generalna debata budżetowa jest sprawdzianem naszej dojrzałości społeczno-politycznej, naszego zrozumienia trudnych i skomplikowanych warunków, w jakich nam przyszło działać. Dlatego też wszyscy ludzie pracy w Polsce przysłuchują się tej debacie z dużą uwagą. Oczekują oni od Sejmu mądrych decyzji, dużej rozwagi, oczekują potwierdzenia ich obaw i niepokojów, a jednocześnie ich nadziei i optymizmu, optymizmu wynikającego z przeświadczenia, że po Październiku weszliśmy na słuszną drogę i że z tej drogi nie cofamy się i cofać się nie zamierzamy — że po tej drodze konsekwentnie idziemy.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#WincentyKraśko">Stąd, wyda je mi się, wynika obowiązek dokonywania nieustannej konfrontacji naszej działalności z pracą społeczeństwa, z jego wysiłkami, stąd obowiązek wielkiej odpowiedzialności przy dokonywaniu wszelkich ocen.</u>
          <u xml:id="u-78.2" who="#WincentyKraśko">Poseł Kisielewski, przytaczając chybiony dowcip o zepsutym samochodzie i naprawionym klaksonie, podał w wątpliwość (po to chyba dowcip powtarzał) znaczenie zmian, jakie nastąpiły w naszym życiu po Październiku. A przecież zmiany te odczuwa cały naród. A przecież zmiany te widzi i o nich mówi — dobrze czy źle, to inna sprawa — cały świat. A przecież już samo wystąpienie posła Kisielewskiego na tej trybunie to też rzecz nowa. Chyba, że uzna je poseł Kisielewski tylko za pusty dźwięk klaksonu. Nie z tą jednak myślą, sądzę, występował poseł Kisielewski.</u>
          <u xml:id="u-78.3" who="#WincentyKraśko">Czyż to, czego dokonaliśmy po Październiku w sprawie umocnienia naszej suwerenności, w sprawie rozszerzania naszych stosunków politycznych, gospodarczych i kulturalnych z różnymi krajami Wschodu i Zachodu, nie powinno nas napawać radością i otuchą na przyszłość?</u>
          <u xml:id="u-78.4" who="#WincentyKraśko">Znaczna aktywizacja naszej polityki zagranicznej jest dziś faktem oczywistym, uznawanym daleko poza granicami naszego kraju. Dobitnie o tym świadczy m. in. podróż naszej rządowej delegacji do krajów Azji i echa, jakie ona wywołała w całym świecie. Byli, wprawdzie tacy, którzy zamiast wykazywania narodowi ogromnego znaczenia podróży do krajów, gdzie mieszka około połowa ludzkości, zajmowali się obliczeniami kosztów tej podróży, lub innymi, w dodatku przesadzonymi, szczegółami z dziedziny kulinarno-krawieckiej. Byli tacy, którzy z tej sprawy, która słusznie może być przedmiotem narodowej dumy, chcieli uczynić przedmiot ataku na Rząd.</u>
          <u xml:id="u-78.5" who="#WincentyKraśko">Idźmy jednak dalej.</u>
          <u xml:id="u-78.6" who="#WincentyKraśko">Czy cofnęliśmy się z drogi ścisłego przestrzegania praworządności wobec obywateli? Czy można tego nie widzieć, nie odczuwać? Czy to znów tylko klakson, tylko słowa, tylko propaganda?</u>
          <u xml:id="u-78.7" who="#WincentyKraśko">Czy wycofaliśmy się z nowego kursu w polityce rolnej, czy go nie realizujemy?</u>
          <u xml:id="u-78.8" who="#WincentyKraśko">Czy wycofaliśmy się z naszych założeń, jeśli chodzi o podnoszenie stopy życiowej ludzi pracy — oczywiście w ramach istniejących możliwości? Czy, na przykład, wzrost średnich płac w lutym tego roku w porównaniu z lutym ubiegłego roku o 27% we wszystkich gałęziach przemysłu łącznie, a w górnictwie o 42% — to znów tylko klakson i puste słowa?</u>
          <u xml:id="u-78.9" who="#WincentyKraśko">A może wróciliśmy do starych, niewłaściwych metod kierowania sprawami kultury w najszerszym tego słowa znaczeniu? Też chyba nie. Odwrotnie, zaczynają się rozlegać głosy, że w tej dziedzinie nasz leseferyzm poszedł za daleko i — jak ktoś słusznie napisał: „wśród naszych „stu kwiatów” zaczyna bujnie rozkwitać również szmira, tandeta i pornografia”.</u>
          <u xml:id="u-78.10" who="#WincentyKraśko">Nie zapomnieliśmy chyba również o zmianach, jakie nastąpiły np. w wojsku, w ustawieniu wielu placówek państwowych, w życiu organizacji społecznych.</u>
          <u xml:id="u-78.11" who="#WincentyKraśko">Czy to wszystko tylko dźwięk klaksonu, tylko puste słowa? Na pewno nie.</u>
          <u xml:id="u-78.12" who="#WincentyKraśko">A jeżeli już jesteśmy przy porównaniach, to słuszniej chyba byłoby powiedzieć, że obecnie nasz wóz jest na chodzie i posuwa się naprzód — tylko klakson jest zepsuty i albo w ogóle nie wydaje żadnych dźwięków, albo zamiast dźwięków słychać nieraz piski i zgrzyty. Poza tym pewną trudność sprawia także fakt, że w wozie, który jest obecnie prowadzony przez dobrego, trzeźwego kierowcę, niektórzy pasażerowie zachowują się jak pijani. A wobec tego zachodzi niejednokrotnie konieczność, niestety, przyhamowywania i bardzo pilnego baczenia na zakręty.</u>
          <u xml:id="u-78.13" who="#WincentyKraśko">Klasa robotnicza to widzi i rozumie. Widzi to przeważająca część ludzi pracy w mieście i na wsi. Doceniają oni rozmiary przemian, jakie nastąpiły po Październiku. To są ci sami ludzie pracy, którzy w najgorszych, najtrudniejszych latach nie udawali się na emigrację wewnętrzną, lecz dźwigali kraj ze zgliszcz i ruin, budowali nowe fabryki i szkoły, bronili władzy ludowej przed różnymi atakami. I nie wiem, czy może być dziś przedmiotem dumy emigracja wewnętrzna w owych ciężkich latach.</u>
          <u xml:id="u-78.14" who="#WincentyKraśko">Były to istotnie lata błędów i poważnych wynaturzeń, lata wielu ludzkich krzywd, bolesnych rozczarowań i porażeń. Ale nie zapominajmy, że były to także lata-, kiedy mimo wszystko rósł gmach naszej Ojczyzny, rośli i hartowali się ludzie, następował wielki awans kulturalny i społeczny szerokich mas, były to lata, kiedy kładliśmy podwaliny pod przyszły rozwój Polski.</u>
          <u xml:id="u-78.15" who="#WincentyKraśko">Z ludem trzeba być w doli i niedoli. Dziś leczymy się z wielu złudzeń. Dziś lepiej niż kiedykolwiek rozumiemy, że niełatwo jest budować ustrój sprawiedliwości społecznej, że to nie jest sprawa paru lat pracy, czy kilkuset nowych fabryk. Nie udało się tak szybko, jak błędnie zakładano, zlikwidować miedz między gospodarstwami wiejskimi. A usuwanie miedz między ludźmi — to sprawa znacznie trudniejsza. Dziś lepiej niż kiedykolwiek rozumiemy, że czeka nas jeszcze niejedna trudność, niejedna przeszkoda wewnętrzna czy zewnętrzna. I czy znów przy lada podmuchu, przy pierwszej poważniejszej trudności, kiedy życie nie ułoży się tak, jak wymarzyliśmy lub wykoncypowaliśmy w zaciszu gabinetu czy kawiarni — nie pojawią się wewnętrzni emigranci? Ale naród, ale klasa robotnicza pójdzie naprzód.</u>
          <u xml:id="u-78.16" who="#WincentyKraśko">Niech wszyscy czarnowidze i zawodowi pesymiści rozejrzą się po naszym kraju, od Bugu po Odrę, i niech zobaczą, jak na uchwały VIII Plenum KC PZPR odpowiadają ludzie pracy. Odpowiadają rzetelnym wysiłkiem robotnicy, o czym świadczą, mimo wszelkich trudności, pomyślne wyniki realizacji planów produkcyjnych w pierwszym kwartale tego roku. Odpowiadają ofiarnym trudem chłopi, o czym świadczy dobry przebieg kampanii siewnej — o czym już zresztą mówiono z tej trybuny — staranniejsza niż kiedykolwiek uprawa ziemi, zagospodarowanie odłogów, rozwój hodowli, bardzo duże zainteresowanie niższymi formami kooperacji i spółdzielczością wiejską.</u>
          <u xml:id="u-78.17" who="#WincentyKraśko">Czyż nie napawa też optymizmem poważna aktywizacja inteligencji? Czy nie cieszy rozwój rzemiosła?</u>
          <u xml:id="u-78.18" who="#WincentyKraśko">Prawda, że nastąpiły w naszym życiu również zjawiska ujemne. Niektóre z nich były nieuniknione przy tak głębokim zwrocie politycznym, niektóre zaś wynikają po prostu z naszej ślamazarności i niezaradności — ze ślamazarności naszego aparatu państwowego. Ale nie ma powodu do paniki. Ani nasza sytuacja gospodarcza nie jest beznadziejna, chociaż ciężka, ani też nie zalewa nas kapitalizm w mieście czy na wsi, jak niektórzy złowieszczo stwierdzają. Potrzebna tu jest niejednokrotnie szybka i skuteczna, oparta o przepisy prawa interwencja władz państwowych. Potrzebna jest dokładna analiza rozwoju inicjatywy prywatnej w ostatnim półroczu i wyciągnięcie z tej analizy wniosków zgodnie z duchem uchwał VIII Plenum.</u>
          <u xml:id="u-78.19" who="#WincentyKraśko">Ofiarny trud i wysiłek ludzi pracy wskazuje, że społeczeństwo nasze liczy przede wszystkim na własne siły. Oto i eden z chłopów naszego województwa, ciesząc się z poniedziałkowego deszczu powiedział: „Patrzcie — to pada pożyczka amerykańska”. Rzecz jasna, że nam pomoc z zewnątrz jest bardzo potrzebna, ale główna sprawa to kierowanie uwagi narodu na podstawowy środek pokonywania wszystkich trudności, jakim jest własna, gospodarna praca.</u>
          <u xml:id="u-78.20" who="#WincentyKraśko">Może mi ktoś powiedzieć: no dobrze, a co oznaczają strajki, które miały miejsce w niektórych zakładach pracy? — O czym one świadczą? Świadczą one z pewnością o dużym zniecierpliwieniu klasy robotniczej, o tym, że życie jej nie jest łatwe, o tym, że w jej życiu jest dużo jeszcze różnego rodzaju przeszkód biurokratycznych.</u>
          <u xml:id="u-78.21" who="#WincentyKraśko">Ale te zaburzenia i niepokoje świadczą też o tym, że nasz aktyw, łącznie z posłami — oczywiście ze „Znaku” też — nie potrafi dostatecznie przekonywająco wyjaśniać ludziom naszej sytuacji ekonomicznej, naszych obecnych możliwości, że nie potrafi skutecznie przeciwstawiać się fałszywym obrońcom interesów klasy robotniczej, którzy zachęcają ją do wystąpień, do nacisku na Rząd, na. Sejm, na kierownictwo Partii, bo według argumentacji niektórych demagogów wszystko, rzekomo, zależy od dobrej woli. Rządu czy Biura Politycznego.</u>
          <u xml:id="u-78.22" who="#WincentyKraśko">A prawdziwa obrona klasy robotniczej w obecnej sytuacji — to walka o równowagę gospodarczą, to walka o nagromadzenie odpowiednich rezerw, to kierowanie uwagi załóg na sprawy swoich zakładów, na sprawę podniesienia gospodarności, wydajności pracy, na walkę z marnotrawstwem. Jest to między innymi sfera działalności rad robotniczych. Jednocześnie nie należy ustawać w konsekwentnych wysiłkach usuwania biurokratycznych barier, jakich jest jeszcze sporo w centralnych zarządach i ministerstwach.</u>
          <u xml:id="u-78.23" who="#WincentyKraśko">Obrona interesów klasy robotniczej — to obecnie także przeciwstawianie się demagogii i warcholstwu, to obrona zdobyczy Października, oczywiście właściwie odczytanego, a więc zgodnie z treścią uchwał VIII Plenum, a nie zgodnie z pobożnymi życzeniami tego i owego.</u>
          <u xml:id="u-78.24" who="#WincentyKraśko">Czy przedłożony Sejmowi projekt budżetu, po uwzględnieniu poprawek, odpowiada w zasadzie październikowemu zwrotowi? Sądzę, że tak. Oczywiście martwimy się wszyscy, że nie starczyło środków na załatwienie sprawy rent i emerytur i obniżenie wymiaru godzin prący nauczycieli. Że nie starczyło środków na zaspokojenie wielu innych potrzeb. Podzielam w tej sprawie całkowicie troskę posła Bukowskiego. Mamy jednak nadzieję, że sprawy te będą leżały na sercu naszemu Rządowi. Zresztą Sejm powinien pilnować tej sprawy ze szczególną pieczołowitością.</u>
          <u xml:id="u-78.25" who="#WincentyKraśko">Jeślibym jako poseł z Poznania miał wnieść jakąś uwagę, to chyba tę, że w przyszłości ze znacznie większą skrupulatnością powinny być układane budżety terenowe. Stwierdzam na przykład, że woj. poznańskie jest w pewnym sensie zapoznawane.</u>
          <u xml:id="u-78.26" who="#WincentyKraśko">O województwie poznańskim utarła się błędna teoria, że jest ono najlepiej zaopatrzone, że tam poziom życia jest najwyższy, że tam najwięcej szpitali i szkół, kin i teatrów, że tam jest doskonała ziemia, no i skrzętny, cichy i pracowity lud. Z wyjątkiem tego ostatniego stwierdzenia, tzn. że lud poznański jest istotnie pracowity, skrzętny i cichy (mimo wypadków poznańskich), inne stwierdzenia są niesłuszne, bo ani ziemia w woj. poznańskim nie jest najlepsza, ani tam najwięcej szpitali, szkół czy kin. W wielu wypadkach jest odwrotnie.</u>
          <u xml:id="u-78.27" who="#WincentyKraśko">Wydaje mi się, że Poznańskie powinno więcej otrzymywać z ogólnego budżetu. Będą o to zabiegać posłowie naszego województwa. Zresztą w okresie, kiedy nastawiamy się na szybko rentujące się inwestycje, wszystkie wkłady do gospodarki woj. poznańskiego, a zwłaszcza do gospodarki rolnej, bardzo szybko się opłacą. Tam mniej zmarnują, lepiej wykorzystają i nawozy sztuczne, i materiały budowlane, i kredyty, i maszyny. Videant, consules. Niech zobaczą, niech rozważą tę sprawę kierownicy naszej nawy państwowej.</u>
          <u xml:id="u-78.28" who="#WincentyKraśko">Niepokoić też nieco musi zmniejszenie wydatków na wymiar sprawiedliwości. Jest to bowiem dziedzina w przeszłości wyjątkowo zaniedbana, jeśli chodzi o warunki pracy i płacy. Na wymiarze sprawiedliwości w najbliższej przyszłości nie powinniśmy chyba oszczędzać. Leży to w najlepiej pojętym interesie państwa i jego obywateli.</u>
          <u xml:id="u-78.29" who="#WincentyKraśko">I na zakończenie ostatnia uwaga, dotycząca, oceny naszego Sejmu. Znów, niestety, muszę nawiązać do wystąpienia posła Kisielewskiego. Otóż poseł Kisielewski stwierdził, że praca, naszych komisji i w ogóle Sejmu ma charakter organizacyjno-techniczny. Uważa on, że powinno to się zmienić, że Sejm nasz powinien być Sejmem koncepcyjnym. Co na to można powiedzieć? Sejm powinien być przede wszystkim sejmem, to znaczy powinien możliwie najlepiej wykonywać swoje funkcje w zakresie stanowienia praw i kontrolowania rządu. Czy na tę drogę nasz Sejm wszedł? Chyba tak. Świadczy o tym praca komisji sejmowych, w większości twórcza i koncepcyjna, i świadczy o tym niniejsza debata.</u>
          <u xml:id="u-78.30" who="#WincentyKraśko">Poseł Kisielewski dodaje ponadto, że wyłącznie od Partii zależy, czy Sejm będzie techniczny, czy koncepcyjny.</u>
          <u xml:id="u-78.31" who="#WincentyKraśko">Wiadomo wszystkim, że od postawy i pracy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej rzeczywiście bardzo dużo zależy. PZPR jako partia klasy robotniczej nie bała się brać na swoje barki odpowiedzialności i dźwiga ją dalej. I wiadomo, że bez przodowniczej roli PZPR socjalizmu w Polsce zbudować nie można. A jak wielu posłów z tej trybuny stwierdzało, tylko Polska socjalistyczna może być Polską suwerenną.</u>
          <u xml:id="u-78.32" who="#WincentyKraśko">I wiadomo również, że po VIII Plenum KC Partia czyni wszystko, aby rozwijała się inicjatywa ludzka, aby postępowała demokratyzacja naszego życia politycznego i gospodarczego. A jeśli na drodze demokratyzacji wyrastają przeszkody i trudności, jeśli tempo i zakres demokratyzacji nie są niejednokrotnie dostateczne — to nie od Partii najczęściej to dziś zależy.</u>
          <u xml:id="u-78.33" who="#WincentyKraśko">I nie od Partii przecież zależało to, jak wystąpi w debacie budżetowej w Sejmie poseł Kisielewski: technicznie i satyrycznie — czy też koncepcyjnie. Przecież nikt nie przeszkadzał posłowi Kisielewskiemu wystąpić z rozwiniętymi twórczymi koncepcjami ekonomicznymi. Powitano by to z uznaniem i radością. Poseł Kisielewski stwierdził jednak, że żadnych innych koncepcji — poza, zasadniczymi koncepcjami PZPR, współpracującej z sojuszniczymi stronnictwami SD i ZSL — nie ma. Po cóż wobec tego te słowa o rzekomych przeszkodach ze strony Partii w rozwijaniu koncepcyjnej pracy Sejmu?</u>
          <u xml:id="u-78.34" who="#WincentyKraśko">Wydaje mi się, że wszystkich nas w Sejmie, niezależnie od tego spod jakiego znaku jesteśmy, powinna łączyć wspólna troska o losy kraju i wspólna odpowiedzialność za jego rozwój, za spokój jego obywateli, za ich ciężki jeszcze dzień dzisiejszy i jaśniejsze jutro.</u>
          <u xml:id="u-78.35" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Janowi Kowalowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#JanKowal">Wysoka Izbo! Nikt nie zaprzeczy, że dotychczasowe osiągnięcia w dziedzinie oświaty mamy w Polsce Ludowej poważne. Za, przykład niech posłuży chociażby podstawowe szkolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#JanKowal">Jeżeli w 1937/38 r. mieliśmy w kraju z najwyższą klasą siódmą 4.435 szkół z liczbą 2.149.900 uczniów, to w 1955/56 r. było 14.735 szkół, do których uczęszczało 3.043.800 uczniów.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#JanKowal">W tych samych latach na wsi liczba szkół podstawowych z najwyższą klasą siódmą wzrosła z 2.355, liczących 955.200 uczniów, do 11.835 szkół, z liczbą 1.651.800 uczniów, mimo że ludności w kraju w 1955/56 r. było o około 7 milionów mniej w porównaniu z rokiem 1937/38.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#JanKowal">Nie przedstawiam tu osiągnięć w budownictwie szkolnym, w pomocach naukowych, w nowych urządzeniach, które każdy obywatel wokół siebie widzi. Wskazuję tylko na trzykrotny w skali krajowej i pięciokrotny wzrost 7-klasowych szkół podstawowych na wsi. Jest to piękny dorobek na polu upowszechnienia oświaty.</u>
          <u xml:id="u-80.4" who="#JanKowal">Mimo tych osiągnięć, z których jesteśmy dumni i cieszymy się nimi, nie możemy poprzestać na tym, bo dotychczasowe potrzeby, których w ciągu 12 lat nie potrafiliśmy zaspokoić, i nowe, które w miarę rozwoju społeczeństwa narastają, skłaniają nas do szybszego tempa pójścia naprzód, by w dalszym ciągu poszerzać nasze zdobycze w zakresie oświaty.</u>
          <u xml:id="u-80.5" who="#JanKowal">Średnia przeciętna na małą izbę wiejską — 36,6 uczniów w bieżącym roku szkolnym, w mieście zaś 55, w Warszawie 63, w Łodzi 68,8, w Białymstoku 72, sięgająca ponad 80 uczniów w niektórych innych miastach, do tego odbywająca się nauka w szkołach przy 2–3 zmianach dziennie — nie usposabia nas wesoło, ale odwrotnie, mocno niepokoi zbliżająca się wprost katastrofa. Szybki przyrost dzieci w wieku szkolnym powoduje wątpliwość co do możliwości przyjęcia ich wszystkich w bieżącym roku do szkoły. A przybywa ich 270 tys.</u>
          <u xml:id="u-80.6" who="#JanKowal">Jeżeli zaś chodzi o poglądowe nauczanie przez prowadzenie ćwiczeń i doświadczeń, aby wychować obywatela umiejącego myśleć i rozumować, to w takiej ciasnocie o tym nie może być mowy. Z konieczności nadal będzie panował w nauczaniu werbalizm.</u>
          <u xml:id="u-80.7" who="#JanKowal">Czy sytuacja lokalowa nie doprowadza do rozgoryczenia i rozpaczy nauczyciela, oddanego sprawie wychowania młodego pokolenia, a zarazem i rodziców?</u>
          <u xml:id="u-80.8" who="#JanKowal">W Planie 5-letnim przewiduje się wybudowanie z nakładów inwestycyjnych 17 tys. izb, czyli rocznie, przy rytmicznym wykonaniu planu, przybędzie nam 3.400 izb, a według obliczeń Ministerstwa Oświaty należałoby do 1965 r. budować po 30 tys. izb rocznie, by zaspokajać stopniowo narastające potrzeby w zakresie lokali, stopniowo wymieniać nieodpowiednie, niskie, ciemne, o bardzo małej powierzchni sięgającej czasem tylko 18–20 m2, izby wiejskie, porozrzucane w kilku budynkach, znajdujące się niejednokrotnie na krańcach wsi, odległych o 400–700 m.</u>
          <u xml:id="u-80.9" who="#JanKowal">Czy to w woj. rzeszowskim, lubelskim, warszawskim, czy też w woj. białostockim, w którym 30% ogólnej liczby izb szkolnych jest wynajętych na wsi, a przeznaczonych do jak najszybszej wymiany na właściwe izby w nowo wybudowanych budynkach własnych — chodzi o to, aby dziecko przychodzące do szkoły na drugą zmianę w okresie słotnej jesieni czy też wiosny, lub mroźnej zimy nie stało, co się często zdarza, pod ścianą tej jedynej izby i czekało na wolne miejsce po odejściu pierwszej zmiany do domu, bo to upokarza, zagraża zdrowiu i zniechęca do nauki.</u>
          <u xml:id="u-80.10" who="#JanKowal">Trzeba tu podkreślić, że są to w dużej mierze skutki decentralizacji w zakresie szkolnictwa w latach minionych. Prezydia rad narodowych objęły całkowitą władzę nad szkolnictwem. Bo one miały nim kierować, a nie Ministerstwo Oświaty i nie wydziały oświaty, które są jedynie do tego powołane.</u>
          <u xml:id="u-80.11" who="#JanKowal">W nawale wielu zagadnień natury gospodarczej prezydia rad narodowych w olbrzymiej większości nie starały się systematycznie analizować stanu oświaty na swym terenie i nie wykorzystywały możliwych środków zaradczych do usunięcia w odpowiednim czasie przyczyn wpływających na pogorszenie sytuacji w szkolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-80.12" who="#JanKowal">Dopingować ich nie miał kto, a z opinią kierownika Wydziału Oświaty, którego traktowano jako aktywistę do wszystkich spraw ogólnopaństwowych, rzadko się liczono. W wielkiej mierze na ten stan wpłynął również kult niefachowości na bardzo odpowiedzialnych, czołowych stanowiskach w naszych władzach terenowych.</u>
          <u xml:id="u-80.13" who="#JanKowal">Z tych samych też przyczyn obniżył się bardzo stan higieniczno-sanitarny i opieka higieniczno-sanitarna we wszystkich szkołach, szczególnie w lokalach wynajętych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-80.14" who="#JanKowal">Zapowiedziana przez Ministerstwo Oświaty reforma ustroju szkolnego, dostosowana do obecnej sytuacji ekonomicznej i kulturalnej kraju, w przeświadczeniu całego społeczeństwa, które jej niecierpliwie wyczekuje, może wiele zmienić na lepsze, pod warunkiem:</u>
          <u xml:id="u-80.15" who="#JanKowal">1) uznania za słuszne wyodrębnienia pionu oświaty z aparatu rad narodowych i usamodzielnienia go pod względem organizacyjnym i nadzoru pedagogicznego;</u>
          <u xml:id="u-80.16" who="#JanKowal">2) zerwania natychmiast z kultem niefachowości w szkołach na stanowiskach kierowniczych, a przede wszystkim w administracji szkolnej, dobrania na te stanowiska ludzi o pełnych kwalifikacjach, z dłuższą praktyką i gruntowną znajomością programów szkolnych, z umiłowaniem swego zawodu i dużym poczuciem odpowiedzialności za przyjęte na siebie obowiązki wobec narodu i państwa. W tej dziedzinie pierwsze kroki, trzeba powiedzieć, zostały już zrobione;</u>
          <u xml:id="u-80.17" who="#JanKowal">3) zmobilizowania całego społeczeństwa, chociażby tylko na przejściowo trudny okres gospodarczy kraju, do budownictwa szkolnego — o czym już mówił kol. Maj, a ja pragnę poprzeć już uzyskanymi osiągnięciami.</u>
          <u xml:id="u-80.18" who="#JanKowal">Przykładem może tu być woj. katowickie, które ma już poza sobą piękne tradycje wspaniałych szkół, powstałych przy olbrzymim wkładzie czynów społecznych i ofiar pieniężnych świata pracy.</u>
          <u xml:id="u-80.19" who="#JanKowal">Województwo białostockie, zniszczone w 75% działaniami wojennymi i zaniedbane z dawnych czasów, wybudowało około 190 szkół podstawowych, oddając corocznie do użytku przeciętnie 15 budynków szkolnych, które powstanie swe zawdzięczają właśnie nakładom — oprócz państwowych — z Funduszu Budowy Szkół.</u>
          <u xml:id="u-80.20" who="#JanKowal">W bieżącym roku buduje się 15 szkół z inwestycji państwowych, a 23 szkoły trzy-i czteroizbowe i 3 ośrodki kulturalne z funduszów Wojewódzkiego Komitetu Funduszu Budowy Szkół, który początkowo przekazał 7 mln zł i który mobilizuje społeczeństwo woj. białostockiego do czynów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-80.21" who="#JanKowal">Czyny społeczne to jedyna gwarancja szybszej budowy i odbudowy szkół na wsi.</u>
          <u xml:id="u-80.22" who="#JanKowal">Z doświadczeń wymienionych województw oraz woj. krakowskiego i opolskiego wynika, że budownictwo to, przy wykorzystaniu miejscowej siły roboczej i materiałów zastępczych, jest bardzo tanie i daje szybkie efekty. Jeżeli koszt budowy 1 izby sposobem zleconym wynosi 350–400 tys. zł, to koszt budowy czynem społecznym wynosi tylko 70 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-80.23" who="#JanKowal">Ludność dumna jest z posiadania własnego budynku szkolnego, szanuje go i ceni.</u>
          <u xml:id="u-80.24" who="#JanKowal">Mieszkańcy miejscowości bez szkoły, zespoleni chęcią posiadania jej, jednomyślnie, bez względu na poglądy polityczne, narodowość, stan majątkowy, przyjmują na siebie wysokie zobowiązania czynów społecznych, nieustępliwie domagają się jak najszybciej pomocy ze strony władz terenowych w budowie własnej szkoły.</u>
          <u xml:id="u-80.25" who="#JanKowal">Ten zapał i ofiarność społeczeństwa trzeba właściwie ocenić i należycie wykorzystać. Tym bardziej, że kwoty w budżecie państwa na rok 1957, nad którym dyskutujemy, w dziale oświaty i wychowania — jak stwierdza Ministerstwo Finansów — zaledwie zabezpieczają wzrost zadań, jakie stoją przed oświatą i wychowaniem w bieżącym roku.</u>
          <u xml:id="u-80.26" who="#JanKowal">Społeczeństwo, które ogromnym wysiłkiem stara się wydźwignąć naszą gospodarkę z trudnego położenia, przyjmie budżet oświaty na rok 1957 w przekonaniu, że w 100% będzie on zrealizowany na zaplanowane cele w oświacie.</u>
          <u xml:id="u-80.27" who="#JanKowal">Wysoki Sejmie! Nasze nauczycielstwo, które całą siłą poparło program VIII Plenum KC PZPR, program Frontu Jedności Narodu i pragnie nadal stać na straży właściwego w naszym kraju przebiegu procesu demokratyzacji, utrwalającego ustrój socjalistyczny — gwarancję suwerenności naszego państwa, doskonale zdaje sobie sprawę z obecnej trudnej sytuacji gospodarczej kraju i nie nalega na przeprowadzenie zasadniczej zmiany swych uposażeń, mimo że średnia płaca nauczycieli w stosunku do średnich płac w innych zawodach kształtuje się na znacznie niższym poziomie. Nauczycielstwo spodziewa się jednak, że wyrównanie to nastąpi w najbliższej przyszłości, co pozwoli mu wyrwać się z upośledzenia materialnego i stać się w pełni gospodarzem klasy i szkoły oraz w pełni odpowiedzialnym za wyniki swej pracy, i uniezależnić się materialnie od rodziców.</u>
          <u xml:id="u-80.28" who="#JanKowal">Trudno jest nauczycielstwu pogodzić się z przykrym faktem, jaki wyjątkowo jeszcze w naszym kraju istnieje — przeciążenia 30 godzinami pracy w stosunku tygodniowym w przeludnionych, jak już wykazałem, w olbrzymiej większości nieodpowiednich izbach szkolnych, przy ciągłych zmianach programów, podręczników i małej ilości pomocy naukowych.</u>
          <u xml:id="u-80.29" who="#JanKowal">Obniżka godzin nauczania pozwoliłaby zatrudnić wielu doświadczonych dobrych nauczycieli, miejscowych i repatriantów, przygotowanych do zawodu. Nie ma ona na celu — jak już wspomniał kolega Maj — jedynie podwyższenia poborów masy nauczycielskiej, jak niektórzy sądzą. Zresztą w wieloklasowych szkołach przy dostatecznej ilości kadr jest to niemożliwe. W jedno i dwuklasowych szkołach, oddalonych od środowisk kulturalnych, może jednak być podwyżka poborów. Będzie to stanowić bodziec i zachętę dla nauczyciela, który pójdzie tam pracować. Wówczas łatwiej ustabilizuje się ruch służbowy w tych szkołach, znikną przerwy w nauczaniu w ciągu roku szkolnego, jak to obecnie często się zdarza (np. w powiecie Gołdap, woj. białostockiego) z powodu przechodzenia nauczycieli do wyżej zorganizowanych szkół lub uciekania do innej pracy zawodowej w większych środowiskach i lepiej płatnej.</u>
          <u xml:id="u-80.30" who="#JanKowal">Obniżka godzin nauczania — jak wynika z setek listów i uchwał nadsyłanych chociażby tylko do Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego i Głównego Zarządu Związku Nauczycielstwa Polskiego — zrealizuje gorące pragnienie nauczycieli poświęcenia kilku godzin tygodniowo na dokładne, głębokie studiowanie i poznanie nowych programów i podręczników nauczania, które powinny być opracowane przy najszerszym udziale nauczycielstwa. Szczególnie dotyczy to programu języka polskiego i historii. Chodzi o uniknięcie przeładowania, o zapewnienie odpowiedniego umiaru w materiale nauczania dostosowanego do wieku rozwojowego młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-80.31" who="#JanKowal">Obniżka godzin da możność studiowania lektury o psychice dziecka, o jego rozwoju umysłowym i fizycznym, da możność specjalizowania się w swoim zawodzie dla dobra własnego, dla dobra ucznia, szkoły i całego środowiska, zwłaszcza wiejskiego, gdzie nauczyciel i szkoła są jedynym czynnikiem, który wpływa na podniesienie świadomości mas chłopskich, a przez to samo likwiduje różnice kulturalne, ekonomiczne, społeczne i polityczne między miastem a wsią.</u>
          <u xml:id="u-80.32" who="#JanKowal">Od siebie i od swoich wychowanków, na których są zwrócone oczy całego społeczeństwa, nauczycielstwo rozpoczęło i pragnie prowadzić walkę z kultem niefachowości i degradacją intelektualną. Pragnie wychować zdrowe, nowe kadry, zdolne do dalszego kształcenia się na dobrych fachowców, z których wyrośnie młoda inteligencja — wierny sojusznik klasy robotniczej w naszym kraju, a której rola w miarę postępu technicznego i dalszych osiągnięć socjalistycznego budownictwa stawać się będzie coraz bardziej wszechstronna w naszym ustroju socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-80.33" who="#JanKowal">Reasumując to, co powiedziałem, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego biorąc pod uwagę katastrofalną sytuację pod względem zagęszczenia izb lekcyjnych, co w wysokim stopniu ujemnie wpływa na właściwy poziom pracy dydaktyczno-wychowawczej, oraz groźbę odmówienia dzieciom w wieku szkolnym, których liczba z roku na rok szybko wzrasta, przyjęcia ich w bieżącym roku i w następnych latach do szkoły, a jednocześnie mając na uwadze trudności ekonomiczne kraju — uważa za konieczne w obecnym okresie powołanie Ogólnokrajowego Komitetu Funduszu Budowy Szkół w celu zainteresowania szkolnictwem całego społeczeństwa, zmobilizowania go do lepszego i szybszego wykorzystania wszystkich miejscowych rezerw, wyzwolenia w całej pełni inicjatywy zbiorowej do budownictwa szkolnego.</u>
          <u xml:id="u-80.34" who="#JanKowal">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, wypowiadając się za konsekwentną likwidacją niefachowości i dyskryminacji społecznej nauczyciela, jest przekonany, że może to nastąpić jedynie po usunięciu intelektualnej degradacji nauczycielstwa, które w dużej mierze własną pracą nad sobą, przy właściwym kierownictwie i nadzorze pedagogicznym, przez stałe dokształcanie się na kursach może nadrobić swoje braki.</u>
          <u xml:id="u-80.35" who="#JanKowal">Należy tylko przyjść mu z wydatną pomocą w formie obniżki godzin pracy tygodniowej.</u>
          <u xml:id="u-80.36" who="#JanKowal">Dlatego też Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego postuluje, aby Sejm wezwał Rząd do wprowadzenia zniżki godzin nauczania dla nauczycieli szkół podstawowych co 24 godzin w stosunku tygodniowym i do 18 godzin dla nauczycieli szkół średnich, gdy tylko to okaże się możliwe ze względów finansowych.</u>
          <u xml:id="u-80.37" who="#JanKowal">Umożliwi to równocześnie nauczycielstwu w całej rozciągłości, sumiennie i uczciwie, a nie po dyletancku wykonywać ustawę z dnia 27 kwietnia 1956 r., która zobowiązuje je do wychowania dzieci i młodzieży na ideowych, wykształconych i kulturalnych obywateli — patriotów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, oddanych sprawie budownictwa socjalizmu i pokoju.</u>
          <u xml:id="u-80.38" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Janowi Miodońskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#JanMiodoński">Wysoka Izbo! Panie Marszałku! Na wstępie pragnąłbym się przedstawić. Jestem bezpartyjnym, mówię w imieniu własnym. Jestem lekarzem, nauczycielem medycyny z Krakowskiej Akademii Medycznej. Doświadczyłem na sobie siły wydarzeń październikowych, które w sposób najzupełniej niespodziewany rzuciły mnie po prostu tutaj na tę salę.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#JanMiodoński">Jeśli patrzymy na to olbrzymie bogactwo problemów przewijających się przed nami w związku ze sprawami budżetowymi, to ja chciałbym spojrzeć na nie z jednego tylko punktu widzenia — oczami przede wszystkim raczej przyrodnika.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#JanMiodoński">W czym najbardziej przejawia się ludzkie, w najdodatniejszym tego słowa znaczeniu, działanie społeczeństwa? Gdyby mi ktoś postawił to pytanie, odpowiedziałbym mu, iż przejawia się w opiece — w opiece nad tymi, którzy tej opieki potrzebują, a więc nad dziećmi, starcami i chorymi. To jest ten zakres opieki, który potrzebny jest w każdym społeczeństwie na co dzień. Życie codziennie stawia przed nami te zagadnienia. Istnieją wszelako wydarzenia i sytuacje specjalne, gdzie i inne grupy potrzebują tej opieki, tak jak w tej chwili przeżywamy to, że repatrianci, repatriacja stanowi taką sytuację szczególną, o której tutaj zresztą szeroko mówiono.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#JanMiodoński">Jeśli zwrócimy się do zagadnienia „opieka a człowiek stary”, to musimy powiedzieć, że jest to zagadnienie dla nas raczej wstydliwe. Gdy znajduję się kiedykolwiek za granicą, to z zagadnień społecznych najbardziej interesuje mnie to, jak też w danym społeczeństwie przedstawia się los ludzi starych. Częstokroć, los ten badając, można szybciej i może trafniej ocenić prawdziwe, wewnętrzne walory danego społeczeństwa, niż studiując płody jego literatury, filozofii, sztuki, budownictwa itd.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#JanMiodoński">To kryterium dla nas w tej chwili nie wypada szczególnie pomyślnie. Na szczęście bardzo wiele mówiono na tej sali w tych dniach o tym zagadnieniu, i to również z autorytatywnych ust, tak że jest nadzieja, iż zagadnienie to w przyszłości będzie się przedstawiać korzystniej dla nas; a nie jest ono jakimś zagadnieniem charytatywnym, lecz sprawą spełnienia naszego twardego obowiązku, zobowiązania. Jeżelibyśmy pomiędzy społeczeństwem a człowiekiem starym przeprowadzili porównanie, jak między synem a starymi rodzicami, to w tej chwili jednak musielibyśmy powiedzieć, że taki syn, który by przedstawiał swoim starym rodzicom tego rodzaju swoje trudności ekonomiczne, jakie my przedstawiamy — mimo że są zupełnie prawdziwe — każdym innym nazwiskiem lub przezwiskiem mógłby być nazwany, ale nie mógłby być nazwany „dobrym synem”.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#JanMiodoński">Jeśli chodzi o zagadnienie człowieka chorego, to odwrotnie wręcz do tamtego zagadnienia — z postawienia tej sprawy Polska Ludowa może być dumna, pomimo wszystkich trudności i niedociągnięć, jakie do tej pory temu zagadnieniu towarzyszą. Prawie od pierwszych chwil swego istnienia prawodawstwo nasze zapewniło pomoc człowiekowi choremu w takiej mierze, w jakiej tylko społeczeństwo godne zapewnić to może — pomoc dla wszystkich chorych. A równocześnie za ustawą poszły wszelkie wysiłki, aby literze prawa czynem nadążyć.</u>
          <u xml:id="u-82.6" who="#JanMiodoński">Rozbudowa i budowa nowych akademii medycznych, czy szkół medycznych, rozbudowa szpitalnictwa była naprawdę bardzo szybka. Przy pomocy środków niestety zdumiewająco małych — przecież ta budowa szła. Trzeba sobie jednak powiedzieć, że przy tak pośpiesznej, może nieraz nazbyt pośpiesznej rozbudowie, musiały się wkraść i wkradły się błędy nieraz poważne, których nie możemy nie widzieć i nie dostrzegać, owszem, z całą bystrością musimy za nimi śledzić i je analizować.</u>
          <u xml:id="u-82.7" who="#JanMiodoński">Nazbyt szybka, lub może tylko bardzo szybka rozbudowa akademii medycznych musiała za sobą pociągnąć i pewne ujemne następstwa. Ilość ludzi, którzy mieli medycyny nauczać wzrosła nazbyt szybko, aby mogli oni być ku temu w pełni wykwalifikowani, zwłaszcza w pierwszych chwilach jej rozbudowy.</u>
          <u xml:id="u-82.8" who="#JanMiodoński">Obok rozbudowy nauki medycznej w miastach uniwersyteckich, rozbudowano szkoły tam, gdzie uniwersytetów nie było i idąc drogą jakichś uproszczeń i łatwizn, być może, postanowiono sobie zrównać wszystkie szkoły w ten sposób, że uczelnie medyczne oderwano od uniwersytetów, nawet tam, gdzie te uniwersytety były i gdzie z tymi uniwersytetami nauczanie medycyny było z dawna związane. W ten sposób oderwano od Uniwersytetu Jagiellońskiego wydział medyczny, który wraz z tym Uniwersytetem powstał. Takiż los spotkał Poznań, Warszawę i inne miasta, gdzie długie lata doświadczenia wskazywały, jak te rzeczy razem ku największej wspólnej korzyści prowadzić.</u>
          <u xml:id="u-82.9" who="#JanMiodoński">Dziś nie jesteśmy w stanie — Zdajemy sobie z tego sprawę — odrobić tej rzeczy w ciągu tygodni czy paru miesięcy, drogą paru zadrukowanych papierków. Będzie to znowu praca, i to poważna, którą jednak będziemy próbowali podjąć, ażeby tam, gdzie to jest możliwe, złączyć naukę medycyny z tymi ośrodkami, które gwarantują podniesienie poziomu nauczania tej dyscypliny wiedzy.</u>
          <u xml:id="u-82.10" who="#JanMiodoński">Mamy stare ośrodki z wypróbowaną wielką naukową tradycją. Uniwersytet Jagielloński w najbliższych latach obchodzić będzie 600-lecie swego istnienia i będzie naszym dążeniem, abyśmy wraz z tym Uniwersytetem Jagiellońskim jako Wydział Medyczny uroczystość tę święcili. Wszędzie tam, gdzie są uczelnie, i to o wysokim poziomie, winniśmy się starać, aby o bazę tych wysoko kwalifikowanych uczelni oprzeć nasze nauczanie. Poznań i Warszawa, jubileusze naukowe tak zasłużonego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, niedawno odbyty jubileusz Akademii Umiejętności Krakowskiej wskazują drogę, z czym i w jaki sposób wiązać się trzeba, aby naukę i nauczanie medycyny na najwyższym możliwie utrzymać poziomie, tam przynajmniej, gdzie te podstawy są do rozporządzenia.</u>
          <u xml:id="u-82.11" who="#JanMiodoński">Następstwa szybkiego rozrostu zaznaczyły się ujemnie i w innych dziedzinach. Mamy słabą, bardzo słabą opiekę pielęgniarską, która nie jest w stanie choremu zapewnić tego, co mieć powinien. Nie mamy dostatecznego zaopatrzenia w narzędzia, ani w leki. Mamy z tym nieraz bardzo dużo poważnych trudności. Pomimo wszystko jednak zrozumiałe jest, że tam gdzie rozbudowuje się dom, gdzie rozsadza się jego ściany i podnosi się sufit, niewygody zaznaczyć się muszą w okresie przebudowy. Musimy tylko podkreślić, że niewygód tych jesteśmy w pełni świadomi, wiemy, jakie i gdzie one są i na czym polegają, i będziemy szukali dróg, żeby je kolejno usuwać.</u>
          <u xml:id="u-82.12" who="#JanMiodoński">Z zagadnieniami zdrowia łączy się bardzo sport. Cóż o nim tutaj powiedzieć? Że ćwiczenie fizyczne, ćwiczenia ciała to rzecz bardzo pożyteczna i dla umysłu, że jest to rzecz, której — jak od czasów starożytności wiadomo — zaniedbywać nie wolno. Ale wtedy gdy napięty budżet państwowy trzeszczy, kiedy na najważniejsze sprawy zdrowia i inne rzeczy brak jest pieniędzy, nie wiem czy jest wtedy najcelowsze, aby sport wyładowywał się w kosztownych olimpiadach, zresztą ze słabym dla nas wynikiem.</u>
          <u xml:id="u-82.13" who="#JanMiodoński">Dziecko i opieka nad dzieckiem. Kiedy pytano raz jednego z moich wielkich mistrzów, prof. Rosnera, od kiedy należy wychowywać dziecko, odpowiedział, że należy rozpocząć jego wychowywanie co najmniej na jakieś dwadzieścia pięć lat przed jego urodzeniem, to znaczy że najpierw trzeba starannie wychowywać matkę, aby ta z kolei mogła starannie wychować dziecko, to jest wydobyć z jego organizmu, z jego umysłu to wszystko, co w ogóle do wydobycia z organizmu dziecięcego jest możliwe.</u>
          <u xml:id="u-82.14" who="#JanMiodoński">A więc wychowywanie od najmłodszych miesięcy, od pierwszych dni życia. Jeśli tego wychowania brak, zwłaszcza w pierwszych latach — wystąpią zaniedbania, których już później nie sposób nadrobić.</u>
          <u xml:id="u-82.15" who="#JanMiodoński">I tutaj od razu nasuwa się nam, ludziom pracującym w szpitalu, jedno źródło trudności. Mamy w zakresie szpitalnictwa, powiedzmy szczególnie w zakresie laryngologii, foniatrii, pedologii, częściej niż z innymi, trudności z dziećmi rodziców, którzy po skończonym osiemnastym roku życia zawierają małżeństwo. Ci „niedojrzali dojrzali” dostarczają nam wiele trudności. Ojciec idzie najczęściej do wojska, matka do jakiejś pracy; o ile jest babka, to babka opiekuje się dziećmi, a jeżeli jej nie ma — to żłobek.</u>
          <u xml:id="u-82.16" who="#JanMiodoński">Nie ma dla nas dziś z lekarskiego punktu widzenia żadnej wątpliwości, że dzieci żłobkowe są cofnięte w rozwoju mowy; a cofnięcie w rozwoju mowy to jest cofnięcie w rozwoju umysłowym. To są szkody, które porównać możemy tylko z takimi, jakie wyrządza flaszka, o której mówił kolega Marek.</u>
          <u xml:id="u-82.17" who="#JanMiodoński">Dziecko trzeba wychowywać od najmłodszych lat, a jeśli wychowywać je będziemy dobrze, i do dojrzałych lat, wtedy dokonamy rzeczy wielkiej.</u>
          <u xml:id="u-82.18" who="#JanMiodoński">Mówił tutaj poseł Drobner o możliwości szukania ukrytych skarbów. Otóż trzeba powiedzieć, że tym ukrytym skarbem, którego musimy u siebie szukać i znaleźć go możemy, to jest umysłowość obywatela i praca nad tą umysłowością. Cóż to jest bogactwo kraju? To po prostu iloczyn dóbr naturalnych, pomnożonych przez dzielność umysłową obywateli. Jeśli jeden z tych składników będzie bardzo mały, to i iloczyn imponującym nie będzie. Van Loon porównał mózg ludzki do wybuchowej substancji i słusznie obliczył, że jest to najbardziej wybuchowa, najbardziej energetyczna ze wszystkich substancji znanych na ziemi. Znacznie więcej energetyczna od energii atomowej, od energii jądrowej, tylko że eksploduje w ciągu dziesiątków lat.</u>
          <u xml:id="u-82.19" who="#JanMiodoński">Trzeba tylko umiejętnie tą eksplozją pokierować.</u>
          <u xml:id="u-82.20" who="#JanMiodoński">Jeśli będziemy kształcić dziecko od najmłodszych lat, poprzez dobrą szkołę podstawową, średnią i zawodową czy wyższą — możemy uzyskać właśnie ten skarb, o którym tutaj mówił poseł Drobner.</u>
          <u xml:id="u-82.21" who="#JanMiodoński">Zastanówmy się nad pytaniem: cóż to jest przeludnienie? To niewłaściwy stosunek ilościowy żywej substancji ludzkiej do wydolności umysłowej tej substancji ludzkiej. Można to wyjaśnić na jaskrawym przykładzie.</u>
          <u xml:id="u-82.22" who="#JanMiodoński">W Krakowie żyje nas ponad 400 tysięcy ludzi. No, nie możemy powiedzieć, abyśmy tam żyli bogato, ale żyjemy. Wprawdzie te Ateny polskie, w których się wszystkie pamiątki rozpadają i kruszą przy tych śmiesznych — przepraszam za słowo, ale naprawdę śmiesznych — funduszach, które są przeznaczane na konserwację naszych wspólnych dóbr i świętości, rozpadłyby się może jeszcze prędzej, gdyby nie ciepła ręka Premiera, która od czasu do czasu coś uratuje. W każdym razie żyje nas tam tych przeszło 400 tysięcy ludzi. Ale gdybyśmy do tego Krakowa wprowadzili 400 tysięcy krów, no to te, po oskubaniu zieleńców, bardzo szybko musiałyby zginąć, zginąć w przeważającej swojej części. Przeludnienie — czy jak by to w tym wypadku należało nazwać — byłoby znacznie bardziej jaskrawe, bo między ilością substancji żywej a wydolnością umysłową tych istot zachodziłaby już katastrofalna niezgodność.</u>
          <u xml:id="u-82.23" who="#JanMiodoński">Jeśli nie kształci się należycie ludzi młodych, to nie tylko ponosi się stratę przez defekty, nie tylko wtedy brak jest czegoś, co by mieć można., ale poza tym dochodzi do przesunięć, do wypaczeń działania zniekształconego systemu nerwowego. Rozwój chuligaństwa, wszelkich spryciarstw, oszustw, a wreszcie i zbrodni — to konsekwencja niedokształcenia moralnego i umysłowego mas młodocianych.</u>
          <u xml:id="u-82.24" who="#JanMiodoński">I jeśli nie zdołamy w należyty sposób spojrzeć na nasze szkolnictwo, od podstawowego do najwyższego, to wszystkie nasze środki takich czy innych przesunięć przepisów będą półśrodkami, bo dwie rzeczy muszą istnieć, ażeby państwo mogło dobrze funkcjonować. Nie wystarczy rozsądnego rządu, ale musi być i rozsądny, dobry obywatel, który by mógł go słuchać. Ani jedno, ani drugie samo za siebie nie starczy.</u>
          <u xml:id="u-82.25" who="#JanMiodoński">I dlatego wszelkie zaniedbanie na terenie nauki i szkolnictwa musi najfatalniejszymi odbić się konsekwencjami.</u>
          <u xml:id="u-82.26" who="#JanMiodoński">Inwestycja w nauczanie i naukę jest inwestycją najkorzystniejszą i najrentowniejszą; ma tylko jedną stronę ujemną, że jest inwestycją długofalową — ale jest inwestycją konieczną i bezwzględną. O tym nie tylko musimy pamiętać, ale i na to zupełnie realnie reagować.</u>
          <u xml:id="u-82.27" who="#JanMiodoński">Nad zagadnieniem wykształcenia i szkolenia wisi myśl Wyspiańskiego:</u>
          <u xml:id="u-82.28" who="#JanMiodoński">„Dużoby tam mogli mieć,</u>
          <u xml:id="u-82.29" who="#JanMiodoński">Żeby ino chcieli chcieć”.</u>
          <u xml:id="u-82.30" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Andrzejowi Mnichowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#AndrzejMnichowski">Wysoki Sejmie! W czasie trwania wczorajszej, popołudniowej zwłaszcza, debaty przewinął się w naszej dyskusji bardzo szeroki wachlarz zagadnień rolniczych. Musimy zdać sobie sprawę z tego, że zarówno wysuwane wczoraj przez obywateli posłów słuszne wnioski, jak również i ta wzmożona pomoc państwa, jaką przewiduje się dla wsi w programie rolnym — tylko wtedy zostaną w pełni zrealizowane, o ile do zagadnień wsi włączy się czynnie nauka rolnicza.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#AndrzejMnichowski">Nie chcę omawiać problematyki wyższej szkoły rolniczej, czy wydziału rolnego PAN. Chcę w dyskusji poruszyć problem instytutów naukowych, znajdujących się w gestii Ministerstwa Rolnictwa, a więc stojących — zdawałoby się — jak najbliżej bezpośredniej produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#AndrzejMnichowski">Instytutów tych mamy dziesięć, a więc:</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#AndrzejMnichowski">— Uprawy i Nawożenia Gleby,</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#AndrzejMnichowski">— Zootechniki,</u>
          <u xml:id="u-84.5" who="#AndrzejMnichowski">— Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa,</u>
          <u xml:id="u-84.6" who="#AndrzejMnichowski">— Hodowli i Aklimatyzacji Roślin,</u>
          <u xml:id="u-84.7" who="#AndrzejMnichowski">— Melioracji i Użytków Zielonych,</u>
          <u xml:id="u-84.8" who="#AndrzejMnichowski">— Sadownictwa,</u>
          <u xml:id="u-84.9" who="#AndrzejMnichowski">— Ochrony Roślin,</u>
          <u xml:id="u-84.10" who="#AndrzejMnichowski">— Rybactwa,</u>
          <u xml:id="u-84.11" who="#AndrzejMnichowski">— Weterynarii,</u>
          <u xml:id="u-84.12" who="#AndrzejMnichowski">— Ekonomiki Rolnej.</u>
          <u xml:id="u-84.13" who="#AndrzejMnichowski">Instytuty te zostały zorganizowane jako warsztaty badawcze, rozpracowujące wielokierunkowo zagadnienia rolnicze, zarówno w sensie teoretycznym, jak i naukowo-technicznym — półprodukcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-84.14" who="#AndrzejMnichowski">Wiemy dobrze, że produkcja rolna jest cyklem skomplikowanym i bardzo rozległym i że wymaga w swoich procesach badawczych zgodnego współdziałania szerokiego grona specjalistów z różnych dziedzin, właśnie w ramach tych instytutów rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-84.15" who="#AndrzejMnichowski">Wiemy również i to, że nauki rolnicze jako nauki stosowane, których zadaniem jest naukowe oświetlanie procesów produkcyjnych w rolnictwie, muszą prowadzić badania kompleksowe i pozostawać w ścisłej łączności z praktyką rolniczą.</u>
          <u xml:id="u-84.16" who="#AndrzejMnichowski">Nauka rolnicza, przede wszystkim, w naszym ustroju ma obowiązek i musi sprawować funkcję usługową wobec rolnictwa i jako taka przekazywać i wdrażać w praktyczne rolnictwo postęp techniczny. Musimy zdać sobie jasno sprawę z tego, że bez postępu technicznego nie może być mowy o wzroście ogólnej produkcji rolnej i intensyfikacji gospodarstw rolnych, co łączy się nie tylko ze wzrostem zamożności wsi, ale i dobrobytem całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-84.17" who="#AndrzejMnichowski">Uważam, że nie kto inny, a właśnie nauka rolnicza winna być odpowiedzialna za wdrażanie postępu technicznego w praktykę rolniczą, a te 131 mln zł, które przewiduje nasz budżet na ten rok na instytuty naukowe, winny wrócić się dziesięciokrotnie pomnożone do budżetu gospodarki narodowej w postaci dodatkowych tysięcy ton zboża i innych produktów rolnych — nie licząc zwiększonych dewiz eksportowych — właśnie przez wdrażanie postępu technicznego w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-84.18" who="#AndrzejMnichowski">W okresie minionych 12 lat nauka rolnicza w Polsce rozwinęła poważnie swój stan posiadania. Dysponuje ona, łącznie z Wydziałem Rolnym Polskiej Akademii Nauk, tzw. Wydziałem V, i wyższymi uczelniami rolniczymi, 133 zakładami podstawowymi i 121 zakładami terenowymi, rozmieszczonymi na terenie całego kraju. Nie licząc pracowników administracyjnych, nauka rolnicza dysponuje w chwili obecnej 450 samodzielnymi pracownikami naukowymi (a więc profesorowie, docenci, adiunkci i inni), około 1300 pracownikami naukowymi i około 1100 pracownikami inżynieryjno-technicznymi, co stanowi przecież potężny sztab ludzi, liczący około 4000 pracowników z wyższym wykształceniem rolniczym. Gdybyśmy chcieli, proszę Wysokiej Izby, porównać tę cyfrę 4000 osób z ilością rolników posiadających wyższe wykształcenie, którzy są zatrudnieni bezpośrednio w produkcji — mówię o PGR-ach, wojewódzkich zarządach rolnictwa czy POM-ach — to cyfra ta wydaje się rażąco nieproporcjonalna na korzyść nauki i nasuwa poważne zastrzeżenia, wymagające w przyszłości szybkiej rewizji.</u>
          <u xml:id="u-84.19" who="#AndrzejMnichowski">Możemy zaryzykować i takie twierdzenie, że w porównaniu z innymi krajami obozu socjalizmu, a nawet z krajami kapitalistycznymi, jesteśmy krajem o najbardziej liczebnie rozbudowanej siatce placówek naukowych i stosunkowo bardzo niskich efektach produkcyjnych rolnictwa jako całości — jeżeli porównamy nasze wyniki produkcyjne np. z Czechosłowacją, czy z Niemiecką Republiką Demokratyczną.</u>
          <u xml:id="u-84.20" who="#AndrzejMnichowski">Analizując działalność naukowych placówek rolniczych w minionym okresie 12 lat stwierdzić musimy, że obok niewątpliwie poważnych osiągnięć nauka rolnicza posiada cały szereg schorzeń, wynikających przede wszystkim z tego, że nie doceniano konieczności jak najsilniejszego powiązania jej z szeroką praktyką rolniczą.</u>
          <u xml:id="u-84.21" who="#AndrzejMnichowski">Brak tego powiązania ma częściowo swoje usprawiedliwienie w tym, że w minionym okresie na odcinku rolnictwa wytworzyła się paradoksalna sytuacja: z jednej strony mieliśmy naukę rolniczą pracującą nad unowocześnianiem metod podnoszenia produkcji rolniczej, a z drugiej strony mieliśmy błędną politykę rolną wobec wsi. Polityka ta zmniejszała, możliwości produkcyjne i intensyfikacyjne gospodarstw rolnych jako całości.</u>
          <u xml:id="u-84.22" who="#AndrzejMnichowski">W tej paradoksalnej sytuacji, jaka się wytworzyła pomiędzy praktyką a nauką rolniczą, nauka rolnicza w ogromnej większości skoncentrowała się wyłącznie na zagadnieniach teoretycznych — bez większego wyczulania się na systematyczny spadek produkcji rolnej i bez oparcia się o szerokie praktyczne rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-84.23" who="#AndrzejMnichowski">Takiemu klimatowi w sensie stylu pracy „sztuka dla sztuki” sprzyjał również i ten fakt, że wyposażenie techniczne warsztatów produkcyjnych we wszystkich sektorach naszego rolnictwa i przygotowanie fachowe podstawowych mas chłopskich, jak również i załóg PGR oraz terenowej służby instruktorsko-organizatorskiej, odbiega daleko jeszcze od możliwości pełnego wykorzystania tych wyników, metod i wskazówek, jakie nauka rolnicza w minionym okresie wypracowała i przekazała praktyce rolniczej do zastosowania.</u>
          <u xml:id="u-84.24" who="#AndrzejMnichowski">Wynika stąd logiczny wniosek, że poza nielicznymi wypadkami w minionym okresie nauka rolnicza szła swoją drogą, a praktyka rolnicza borykając się z trudnościami — swoją drogą (nie mówiąc naturalnie o literaturze fachowej, czasopismach, różnego rodzaju naradach, czy wycieczkach).</u>
          <u xml:id="u-84.25" who="#AndrzejMnichowski">Niewystarczające było również promieniowanie kulturą i postępem technicznym tych wszystkich stacji terenowych, jakie są rozsiane na terenie całej Polski. Dla przykładu mógłbym podać powiat kościański w woj. poznańskim. Powiat ten pod względem kultury rolniczej należy do przodujących powiatów woj. poznańskiego. W powiecie kościańskim mamy dwie stacje Instytutu Uprawy i Nawożenia Gleby, jedną stację Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, dwie stacje selekcji roślin PGR, jeden ośrodek postępu technicznego PGR. Stacje te są wzorowo prowadzone, mają przeciętną wydajność zbóż za wielolecie ponad 25–30 q z ha, podczas gdy rolnictwo praktyczne w tym samym powiecie nie osiąga za wielolecie 15 q podstawowych zbóż z ha. O czym to świadczy? Że rolnicy tego powiatu za mało korzystają z doświadczeń tych żywych uniwersytetów rolniczych, jakie mają na swoim terenie, a z drugiej strony pracownicy naukowi tych zakładów niewystarczająco wychodzili i wychodzą do praktyki rolniczej z postępem technicznym i nowoczesną myślą rolniczą.</u>
          <u xml:id="u-84.26" who="#AndrzejMnichowski">O tym, co znaczy agresywne wdrażanie postępu technicznego w praktykę, jakie nieoczekiwane wyniki produkcyjne daje właściwie postawiona współpraca naukowca z rolnikiem-praktykiem, mógłbym Wysoką Izbę przekonać licznymi przykładami z prac Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w ramach współpracy nauki z praktyką.</u>
          <u xml:id="u-84.27" who="#AndrzejMnichowski">Słabość oddziaływania nauki rolniczej w postępie technicznym polega jeszcze i na tym, że w okresie powojennym odsunęliśmy od kierowania sprawami rolniczymi rolników posiadających poza wiedzą teoretyczną duże znajomości praktycznego wykonawstwa, tj. — tak to rozumiem — gospodarowania. Ekonomikę do zagadnień rolniczych przekazaliśmy aktywowi różnych szczebli, a doradztwo fachowe nad kierownictwem rolnictwa, w sensie wpływów, przekazaliśmy wyłącznie teoretykom rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-84.28" who="#AndrzejMnichowski">Największą jednak, moim zdaniem, słabością instytutów naukowych jest to, że ustawione są one kierunkowo, np. hodowla roślin jako jeden kierunek, a uprawa i nawożenie jako drugi kierunek. Tak np. Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin zajmuje się hodowaniem ziemniaków, nowych odmian ziemniaków, Instytut Uprawy i Nawożenia Gleby zajmuje się zagadnieniami nawożenia i uprawy, a Instytut Mechanizacji z kolei — zagadnieniami mechanizacji uprawy ziemniaka. Tak ustawione instytuty naukowe wymagały, rzecz jasna, istnienia w Ministerstwie Rolnictwa odrębnego pionu propagandy rolniczej, która musiała siłą rzeczy wypełniać lukę — czyniła to zresztą nie zawsze dobrze, skutecznie i szczęśliwie — lukę, jaka zaistniała pomiędzy warsztatem badacza a warsztatem producenta.</u>
          <u xml:id="u-84.29" who="#AndrzejMnichowski">To kierunkowe rozczłonkowanie instytutów nie sprzyja również wykonaniu przez naukę rolniczą jej funkcji gospodarczych, polegających na przygotowywaniu elementów postępu w rolnictwie oraz pomocy naukowej w ich realizowaniu. Szczególnie ostro odczuwa, się brak opracowań przez naukę rolniczą syntetycznych zagadnień naukowo-gospodarczych, co rzecz jasna musi z kolei utrudniać korygowanie polityki rolnej na szczeblu centralnym, z uwzględnieniem opinii nauki. Opinia ta, bardzo cenna w obecnym układzie organizacyjnym, była i może być tylko wycinkową i nie obejmującą całokształtu zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-84.30" who="#AndrzejMnichowski">Brak dostatecznej pomocy ze strony nauki rolniczej przy wprowadzaniu do produkcji rezultatów badań naukowych wiąże się i z tym, że jako jedno z niewielu państw na świecie zwolniliśmy nasze naukowe placówki rolnicze od opracowań naukowych, pozwalających na sformułowanie zaleceń produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-84.31" who="#AndrzejMnichowski">Wysoka Izbo! Uchwały VIII Plenum i program rolny opracowany przez KC PZPR i NK ZSL stworzyły na wsi nowe i lepsze perspektywy rozwoju i intensyfikacji produkcji rolnej, o czym zresztą Obywatele Posłowie wczoraj mówili. Na wsi powstał nowy klimat i nowy pęd chłopa nie tylko do zagospodarowania ziemi, do przejęcia w zagospodarowanie ziemi, ale również pęd do nauki. Wzmogła się działalność społeczna chłopów w kółkach rolniczych, w szkołach przysposobienia rolniczego, w związkach branżowych i w wielu innych formach kooperacji wiejskiej. Uważam, że trzeba, aby ten patriotyzm i ożywienie mas chłopskich umiejętnie wykorzystała nauka rolnicza przez wdrażanie na wieś — właśnie poprzez kółka rolnicze, poprzez szkoły przysposobienia rolniczego i związki branżowe — postępu technicznego, aby nauka rolnicza, ten poważny potencjalnie sztab wybitnych mózgów rolniczych, przejęła wreszcie w Polsce odpowiedzialność za podnoszenie się ogólnej produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-84.32" who="#AndrzejMnichowski">Zachodzi pytanie, czy pracownicy nauki chcą przejąć odpowiedzialność za unowocześnianie rolnictwa, a tym samym za podnoszenie produkcji rolnej? Bezsprzecznie tak.</u>
          <u xml:id="u-84.33" who="#AndrzejMnichowski">Postępowi naukowcy-rolnicy uważają to za swój patriotyczny obowiązek, jako wkład w budownictwo socjalistyczne naszego kraju. Trzeba im tylko ku temu stworzyć przede wszystkim warunki organizacyjne.</u>
          <u xml:id="u-84.34" who="#AndrzejMnichowski">Dlatego też przedstawiam Wysokiej Izbie — a przede wszystkim sejmowej Komisji Rolnictwa — następujące wnioski:</u>
          <u xml:id="u-84.35" who="#AndrzejMnichowski">1. Nauka rolnicza musi być w jak najszybszym czasie całkowicie przeorganizowana w sensie połączenia szeregu placówek pracujących nad tymi samymi grupami roślin, względnie innymi analogicznymi zagadnieniami — co stworzy możliwość ukształtowania się kompleksowych warsztatów badawczych, tzw. branżowych, zachowujących pełną autonomię;</u>
          <u xml:id="u-84.36" who="#AndrzejMnichowski">2. Przy Ministerstwie Rolnictwa winien powstać jeden tylko Instytut Badań Naukowych, względnie Akademia Nauk Rolniczych, jako koordynator poszczególnych instytutów branżowych, skupiający w swojej gestii nie tylko teoretyczną myśl rolniczą, ale i dotąd niedocenianą wiedzę praktyczną;</u>
          <u xml:id="u-84.37" who="#AndrzejMnichowski">3. Nauki rolnicze, pozostające w resorcie rolnictwa, winny przejąć pełną naukową obsługę rolnictwa, a tym samym odpowiadać za kształtowanie się produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-84.38" who="#AndrzejMnichowski">Rzecz jasna, że przy uwzględnieniu powyższych wniosków muszą być opracowane nowe formy współpracy nauki rolniczej z Polską Akademią Nauk, jak również z wyższymi szkołami rolniczymi.</u>
          <u xml:id="u-84.39" who="#AndrzejMnichowski">Wysoki Sejmie! Przedstawiony przeze mnie fragmentaryczny tylko problem nauki rolniczej posiada swój wielki ciężar gatunkowy, a mianowicie pomyślny i szybki rozwój naszego rolnictwa. Jest to walka nie tylko o to, aby jak najwięcej wsi było dobrze zabudowanych, zelektryfikowanych i aby nasza wieś posiadała zamożny i kulturalny wygląd. Jest to walka przede wszystkim o unowocześnienie samego rolnika, o zasób jego wiedzy teoretycznej, o to, aby pracował on nowoczesnymi metodami agro- i zootechnicznymi, które w połączeniu z jego pracowitością i doświadczeniem praktycznym mogą dać dopiero oczekiwane przez nas efekty produkcyjne. Przede wszystkim więc nauka rolnicza, jako czołowa myśl twórcza naszego rolnictwa, musi wyjść z istniejącego obecnie impasu organizacyjnego, aby mogła łatwiej i agresywniej dotrzeć do bezpośredniego producenta, jakim jest warsztat rolny.</u>
          <u xml:id="u-84.40" who="#AndrzejMnichowski">Kończąc postuluję, aby Komisja Rolna Wysokiego Sejmu w planie swej pracy na najbliższy okres postawiła zagadnienie reorganizacji właściwego ustawienia nauki rolniczej w duchu i sensie uchwał VIII Plenum KC PZPR, zgodnie z opracowanym programem rolnym — w dobrze zrozumianym interesie pomyślnego rozwoju naszego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-84.41" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Balbina Semczukowa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#BalbinaSemczuk">Wysoka Izbo! Z obrad sejmowej Komisji Oświaty, Nauki i Kultury pragnę w najkrótszym ujęciu omówić kilka zagadnień, wypływających z analizy projektu budżetu Ministerstwa Oświaty, Dział 3, a dotyczących szkolnictwa zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#BalbinaSemczuk">Zacznę na wstępie od zacytowania fragmentu z objaśnień i tablic analitycznych w przedłożonym nam projekcie budżetu:</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#BalbinaSemczuk">„W szkolnictwie zawodowym następuje zmniejszenie ilości uczniów w średnich szkołach zawodowych i w związku z tym zmniejszenie wydatków. Szkolnictwo zawodowe, po okresie szybkiego rozwoju w latach planu 6-letniego, weszło w okres szukania nowych proporcji i nowych rozwiązań organizacyjnych, odpowiadających krystalizującym się poglądom na rolę i zadania szkół zawodowych”. Tymczasem począwszy od 1956 r. wzrasta szybko liczba absolwentów szkół podstawowych, którym winniśmy zapewnić dalszą naukę i przygotowanie do pracy.</u>
          <u xml:id="u-86.3" who="#BalbinaSemczuk">I tak na 281.600 uczniów, kończących naukę w szkole podstawowej w 1957 r., liczba ta będzie stale wzrastać i w 1960 r. wzrośnie do 364 tys. uczniów. Według obecnego stanu szkół tylko 63% tej młodzieży będzie mogło kształcić się dalej w szkołach średnich różnego typu.</u>
          <u xml:id="u-86.4" who="#BalbinaSemczuk">Jak w tych warunkach kształtuje się stan ilościowy szkół zawodowych? Na 1.945 szkół zawodowych w 1952 r., mamy obecnie tylko 1.177 szkół. Nabór do tych szkół w 1952 r. wynosił 478 tys. uczniów wobec tylko 299 tys. w 1956 r. Cyfry powyższe mają swoją wymowę.</u>
          <u xml:id="u-86.5" who="#BalbinaSemczuk">Najlepszym dowodem ostrości tego problemu społecznego są stale narastające głosy w prasie, dyskusje na zjazdach, konferencjach nauczycielskich, niezliczone ilości wniosków i dezyderatów; w czasie spotkań przedwyborczych rozładowanie zagadnienia młodzieży między 14 a 18 rokiem życia stawiano często przed sprawami mieszkaniowymi.</u>
          <u xml:id="u-86.6" who="#BalbinaSemczuk">Obradujące w styczniu br. X Plenum Centralnej Rady Związków Zawodowych po szerokiej dyskusji na temat niepokojącej sytuacji w szkolnictwie zawodowym podjęło uchwałę, wzywającą Prezydium CRZZ do gruntownego zaznajomienia się z całokształtem zagadnień i wystąpienia do Rządu z odpowiednimi postulatami.</u>
          <u xml:id="u-86.7" who="#BalbinaSemczuk">Omawiając zadania budżetowe na rok 1957, należy dorzucić garść uwag ogólnych o stanie szkolnictwa zawodowego — zupełnie zresztą nie wyczerpujących tego skomplikowanego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-86.8" who="#BalbinaSemczuk">Aby zadośćuczynić elementarnym potrzebom w tej dziedzinie, musimy przede wszystkim rozpatrywać zasadnicze sprawy szkół zawodowych nie tylko pod kątem widzenia doraźnych potrzeb gospodarczych, ale w równej mierze musimy brać pod uwagę aspekt społeczny, troskę o przyszłość naszej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-86.9" who="#BalbinaSemczuk">Sprawa, ta w teorii wydaje się zbyt oczywista, aby ją szerzej uzasadniać. W praktyce jednak założeniom tym przeczyła dotychczasowa polityka oświatowa w szkolnictwie zawodowym na przestrzeni ostatnich lat. Dostosowywano szkoły zawodowe wyłącznie do potrzeb życia gospodarczego, potrzeby wysuwały poszczególne resorty oraz niektóre departamenty b. PKPG, bez uwzględnienia przesłanek naukowych czy aspektów społecznych. Najlepszym tego dowodem był brak wyraźnej troski o stale narastające roczniki młodzieży kończącej szkoły podstawowe.</u>
          <u xml:id="u-86.10" who="#BalbinaSemczuk">W reformie szkolnictwa zawodowego w latach 1950–1951 wprawdzie uporządkowano ustrój szkolny likwidując mozaikę szkół, ale równocześnie:</u>
          <u xml:id="u-86.11" who="#BalbinaSemczuk">a) podzielono administrację szkolną na 40 resortów;</u>
          <u xml:id="u-86.12" who="#BalbinaSemczuk">b) obniżono jakość szkolenia nie tylko przez skrócenie okresu nauczania w szkołach zasadniczych o 1 rok, w technikach o 1 lub 2 lata, ale również przez wprowadzenie zbyt wąskich specjalności, bez zapewnienia potrzebnej bazy szkoleniowo-technicznej;</u>
          <u xml:id="u-86.13" who="#BalbinaSemczuk">c) nie wypracowano perspektywicznego planu rozwoju oświaty zawodowej;</u>
          <u xml:id="u-86.14" who="#BalbinaSemczuk">d) likwidowano szkolenie rzemieślnicze;</u>
          <u xml:id="u-86.15" who="#BalbinaSemczuk">e) zlikwidowano szeroką sieć masowego szkolnictwa rolniczego;</u>
          <u xml:id="u-86.16" who="#BalbinaSemczuk">f) podważono demokratyczną zasadę organizacji szkolnictwa zawodowego: szkolenie drobne, równorzędność wykształcenia szkół zawodowych z ogólnokształcącymi.</u>
          <u xml:id="u-86.17" who="#BalbinaSemczuk">Aby podnieść kulturę techniczną kraju, należy szkolić lepiej i więcej kadr technicznych, zachęcać poprzez bodźce materialne i odpowiedni system zatrudniania do zdobywania i podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wiedzy ogólnej. W rzeczywistości zagadnienie to ustawiono odwrotnie. Stworzono taki system zatrudnienia robotników, personelu inżynieryjnego i urzędników, który eliminował potrzebę zdobywania rzetelnych kwalifikacji zawodowych. Dawniej istniały takie szkoły zawodowe, jak terminator, czeladnik, mistrz, i w zależności od uzyskanego stopnia opanowania zawodu płacono odpowiednie wynagrodzenie. Na miejsce dawnego, 3-letniego terminowania i obowiązkowego uczęszczania do szkoły zawodowej wprowadzono kilkutygodniowe lub kilkumiesięczne szkolenie wewnątrzzakładowe, polegające na przyuczaniu robotnika do wykonywania kilku operacji technologicznych.</u>
          <u xml:id="u-86.18" who="#BalbinaSemczuk">Jedną z głównych wad tego szkolenia jest to, że zaciera się pojęcie kwalifikowanego robotnika, nie dąży się do podnoszenia jakości kwalifikacji zawodowych, gdyż stary fachowiec, dawny czeladnik, absolwent szkoły zawodowej jest tak samo wynagradzany, jak i absolwent kilkutygodniowego kursu wewnątrzzakładowego.</u>
          <u xml:id="u-86.19" who="#BalbinaSemczuk">Nie ma istotnie materialnej potrzeby uczenia się, jeżeli analfabeta pracujący przy tokarce zarabia tyle, co absolwent szkoły zawodowej. Brak nomenklatury stanowisk, zawierającej określenie wykształcenia, lata praktyki zawodowej i inne kwalifikacje pracownika, powoduje dowolność w angażowaniu do zatrudnienia osób niewykwalifikowanych. W zakładach trwa ustawiczne szkolenie, każda zmiana asortymentu produkcji wymaga. dodatkowego przeszkolenia, a. mimo to ciągle mówimy o braku wysoko kwalifikowanych kadr. Szkolenie to pożera duże sumy, nie zawsze celowe.</u>
          <u xml:id="u-86.20" who="#BalbinaSemczuk">Oto jeden z konkretnych przykładów: w stoczni Gdańskiej w ciągu 6 lat przeszkolono zawodowo ponad 14 tys. osób, a zakład zatrudnia 8 do 9 tys. pracowników, czyli każdy pracownik przechodził dwa razy szkolenie; podobnie jest w PAFAWAG-u, w fabryce samochodów na Żeraniu, w zakładach Cegielskiego w Poznaniu i innych.</u>
          <u xml:id="u-86.21" who="#BalbinaSemczuk">Szkolenie wewnątrzzakładowe obniża ogólną kulturę i jakość produkcji, przynosi straty gospodarce narodowe, sprzyja brakoróbstwu, niszczeniu surowców, sprzętu, maszyn i narzędzi wskutek niedostatecznego przygotowania zawodowego.</u>
          <u xml:id="u-86.22" who="#BalbinaSemczuk">Życie ukształtowało odpowiednie formy szkolenia zawodowego, od prymitywnych do coraz to organizacyjnie doskonalszych:</u>
          <u xml:id="u-86.23" who="#BalbinaSemczuk">— szkolenie wewnątrzzakładowe,</u>
          <u xml:id="u-86.24" who="#BalbinaSemczuk">— szkoła przyfabryczna i</u>
          <u xml:id="u-86.25" who="#BalbinaSemczuk">— normalna szkoła zawodowa.</u>
          <u xml:id="u-86.26" who="#BalbinaSemczuk">Logika wskazuje, że postęp w organizowaniu form szkolenia powinien polegać na przekształcaniu form niższych w wyższe. U nas często bywa odwrotnie: likwidujemy szkoły zawodowe, a rozwijamy wszelkie formy szkolenia wewnątrzzakładowego.</u>
          <u xml:id="u-86.27" who="#BalbinaSemczuk">Sytuacja taka powoduje narastanie dwóch groźnych zjawisk społecznych:</u>
          <u xml:id="u-86.28" who="#BalbinaSemczuk">1) napływu do zakładów niewykwalifikowanej siły roboczej, która jest obiektem stałego późniejszego przeszkalania,</u>
          <u xml:id="u-86.29" who="#BalbinaSemczuk">2) wzrostu liczby młodzieży od 14 do 18 lat, która się nie uczy i nie pracuje.</u>
          <u xml:id="u-86.30" who="#BalbinaSemczuk">Napływ niewykwalifikowanej siły roboczej do zakładu jest groźny i niepokojący, w równym stopniu, jak wzrost liczby młodzieży poza szkołą i pracą. Badania przeprowadzone w kilkunastu dużych zakładach przemysłu metalowego wykazują, że przeciętnie na jednego absolwenta zasadniczej szkoły zawodowej przypada trzech zaangażowanych niewykwalifikowanych robotników. W przemyśle pracuje około 400 tys. osób w wieku do lat 21 bez ukończonej szkoły zawodowej, a w znacznej części i bez szkoły podstawowej. Na przykład w PAFAWAGU-u na 729 osób, zaangażowanych w latach 1953–1956, 179 osób nie posiadało ukończonej szkoły podstawowej.</u>
          <u xml:id="u-86.31" who="#BalbinaSemczuk">Bilans siły roboczej na lata 1956–1960 przewiduje, że do pracy poza rolnictwem przyjdzie półtora miliona osób, w tym jeden milion niewykwalifikowanych. Oczywiście, bilans ten opiera się na podstawie istniejących szkół zawodowych, nie biorąc pod uwagę ich planowanej o 1/5 redukcji.</u>
          <u xml:id="u-86.32" who="#BalbinaSemczuk">Ministerstwo Finansów, przytłoczone kłopotami gospodarki finansowej, i Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej pod wpływem trudności zatrudnieniowych, postulują zlikwidowanie części szkół zawodowych i zaoszczędzenie na tym w Planie 5-letnim 2 miliardów zł, przy równoczesnym rzekomym zahamowaniu migracji młodzieży wiejskiej do miast.</u>
          <u xml:id="u-86.33" who="#BalbinaSemczuk">Są to przesłanki fałszywe i mogą sprowadzić katastrofalne skutki dla gospodarki narodowej. Jeżeli założymy, że w wyniku starań państwa część młodzieży otrzyma pracę jako pracownicy niewykwalifikowani, to obniży to ogólny poziom kultury technicznej, narazi państwo na dodatkowe koszty, wypływające ze stosowania przepisów o ochronie pracy dla młodocianych itp. Jeżeli będą czekać bezczynnie na zatrudnienie, pociągnie to za sobą nieobliczalne skutki społeczne, łatwe do przewidzenia.</u>
          <u xml:id="u-86.34" who="#BalbinaSemczuk">Organizowanie w ramach pomocy dla bezrobotnych różnego rodzaju robót publicznych jest przedsięwzięciem dosyć kosztownym. Pozostaje więc tylko zorganizowanie odpowiedniego systemu szkolenia, a następnie zatrudnienia pozwalającego na stopniowe wkraczanie młodzieży do pracy. W najgorszym wypadku daleko lepiej jest mieć do czynienia z pozostającymi bez pracy kwalifikowanymi kadrami, niż niekwalifikowanymi. Bo czy w istocie można mówić o bezrobotnym stolarzu, ślusarzu, cieśli czy krawcu, skoro wszyscy na każdym kroku odczuwamy brak tych usług?</u>
          <u xml:id="u-86.35" who="#BalbinaSemczuk">Osobnego, szerszego omówienia wymagałoby likwidowanie szkół pewnych specjalności, takich jak handlowe, finansowe, gastronomiczne, co uniemożliwia średnie kształcenie przede wszystkim dziewcząt nie nadających się masowo do szkół górniczych, hutniczych czy odlewniczych. Nasza organizacja woj. katowickiego mogłaby podać na konkretnych przykładach przykre konsekwencje takich pociągnięć — pozostawienia młodzieży poza szkołą, a zwłaszcza dziewcząt.</u>
          <u xml:id="u-86.36" who="#BalbinaSemczuk">A tymczasem wiemy, że w handlu, zakładach gastronomicznych pracują przeważnie osoby bez przygotowania zawodowego, poziom zaś tych usług jest nam aż nadto dobrze znany. Do dnia dzisiejszego niektóre z tych żeńskich szkół walczą, z nieprawdopodobnym uporem, o dalsze istnienie. Do historii przejdą np. zmagania Technikum Młodzieżowego i zasadniczej szkoły zawodowej w Katowicach, przesiedlanej z budynku Ido budynku.</u>
          <u xml:id="u-86.37" who="#BalbinaSemczuk">Do czołowych zadań w 1957 r. powinno należeć uporządkowanie spraw warsztatów szkolnych. Warsztaty szkolne szkół zawodowych to baza materialna, umożliwiająca prowadzenie szkolenia praktycznego kwalifikowanych robotników dla podstawowych specjalności naszego przemysłu i rzemiosła. Warsztaty szkolne otrzymują z wyposażenia inwestycyjnego tylko maszyny i obrabiarki, natomiast narzędzia, surowce i materiały zakupują ze środków własnych. Mimo takiego stanu rzeczy, stan parku maszynowego w warsztatach szkolnych zarówno ilościowo, jak jakościowo jest w najwyższym stopniu niezadowalający. Szkoły z trudnością realizują programy nauczania, mimo stosowania, pracy na dwie zmiany, a w niektórych wypadkach nawet na trzy. W tych warunkach propozycje Ministerstwa Finansów, nakładające w 1957 r. na warsztaty szkolne wpłatę 32.511 tys. zł (czysty zysk dla Ministerstwa Finansów, po odjęciu dotacji, 28.511 tys. zł), będą naprawdę bardzo trudne do zrealizowania. Trzeba wyraźnie powiedzieć, że warsztaty szkolne nie mogą przynosić takich zysków, nie są one bowiem zakładami produkcyjnymi, a przede wszystkim mają obowiązek szkolić młodzież i realizować program nauczania.</u>
          <u xml:id="u-86.38" who="#BalbinaSemczuk">Spodziewamy się, że Ministerstwo Finansów zmieni swoją politykę w stosunku do warsztatów szkolnych i dostosuje swe wymagania finansowe do ich konkretnych możliwości.</u>
          <u xml:id="u-86.39" who="#BalbinaSemczuk">Komisja Oświaty, po przeanalizowaniu obecnego stanu szkolnictwa zawodowego, wysunęła szereg wniosków, z których przytoczę cztery.</u>
          <u xml:id="u-86.40" who="#BalbinaSemczuk">Pierwszy wniosek dotyczy przeanalizowania dotychczasowego systemu oświaty zawodowej i opracowania programu jego naprawy. Należy opracować perspektywiczny plan rozwoju szkolnictwa zawodowego, zahamować likwidację szkół zawodowych wszelkich typów i kierunków szkolenia, a dostosować je bardziej w ramach ich specjalności do potrzeb życia gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-86.41" who="#BalbinaSemczuk">Zezwolić szkołom od 1957 r. na korzystanie z ewentualnych dochodów z warsztatów na cele szkół (wyrób pomocy naukowych, remont i uzupełnienie sprzętu, modernizacja obrabiarek).</u>
          <u xml:id="u-86.42" who="#BalbinaSemczuk">Przedłużyć naukę w zasadniczych szkołach zawodowych i technikach o jeden rok od 1 września 1957 r. dla uczniów klas pierwszych nowego naboru, oraz uczniów obecnie pobierających naukę w klasach pierwszych szkół zawodowych i techników od 1 września 1956 r.</u>
          <u xml:id="u-86.43" who="#BalbinaSemczuk">Przedłużenie to było już uchwalone w Sejmie ub. kadencji, na wniosek ówczesnej Komisji Oświaty i Nauki, w wytycznych do Planu 5-letniego. Nie powoduje to wzrostu wydatków budżetowych w 1957 r.</u>
          <u xml:id="u-86.44" who="#BalbinaSemczuk">Komisja uznaje za szkodliwe obniżenie tegorocznego naboru uczniów do szkół zawodowych, w szczególności do średnich szkół zawodowych (techników). Przyjęty za podstawę do obliczeń budżetu na rok 1957 nabór do klas pierwszych zasadniczych szkół zawodowych i techników należy powiększyć o 13 tys. uczniów.</u>
          <u xml:id="u-86.45" who="#BalbinaSemczuk">Ministerstwo Finansów', uznając ważność poruszanych zagadnień, przyznaje dodatkowe kredyty na realizację poszczególnych wniosków na ogólną sumę 90 mln zł. Umożliwi to Ministerstwu Oświaty zrealizowanie trudnych zadań stojących przed szkolnictwem zawodowym, a naszej młodzieży zapewni w większym niż dotychczas stopniu zdobycie przygotowania zawodowego i zapewnienie jej należnego miejsca w naszym społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-86.46" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Eugeniuszowi Ajnenkielowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#EugeniuszAjnenkiel">Wysoka Izbo! Na marginesie przedłożonego nam planu i budżetu na rok 1957 pragnę wypowiedzieć parę uwag, które nasuwają mi się jako samorządowcowi.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#EugeniuszAjnenkiel">Budżet jest ustawą, która nie powstaje z inicjatywy Sejmu. Projekty budżetu opracowuje ostatecznie Rząd i przedstawia Sejmowi. W opracowaniu projektu budżetu główną rolę odgrywa Minister Finansów. Na podstawie więc dotychczasowej praktyki — nie tylko tego Sejmu — pod adresem obywatela Ministra Finansów wysuwam następujące życzenia.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#EugeniuszAjnenkiel">Należy powrócić do istniejącej ongiś praktyki, według której Rząd składa Sejmowi na sesji projekt budżetu nie później niż na 4 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego. Komisje sejmowe wówczas będą miały dość czasu na drobiazgową nawet analizę zaprojektowanych pozycji, ze sprawdzeniem pewnych faktów w terenie. Potrzeby terenu będą wówczas dokładniej rozpatrzone i w miarę ich wagi zaspokajane.</u>
          <u xml:id="u-88.3" who="#EugeniuszAjnenkiel">Mówiąc o terenie mam na myśli samorząd ludności, jakim powinna być rada narodowa. Wydaje mi się jednak, że nie jest ona samorządem terenu. Sens dokonanej w 1950 r. reformy władz terenowych, przekształcającej rady narodowe w jednolite organy władzy państwowej, miał polegać na silniejszym powiązaniu organów władzy państwowej z masami ludowymi, z ich potrzebami, z ich interesami, z ich wolą. Miało to wzmocnić władzę państwową poprzez jej ujednolicenie, koordynację i wciągnięcie mas pracujących do udziału w rządzeniu państwem. Kontrola tych mas miała usprawnić działanie całego mechanizmu władzy państwowej, a przez to ułatwić walkę ze zbiurokratyzowanymi wypaczeniami aparatu urzędniczego.</u>
          <u xml:id="u-88.4" who="#EugeniuszAjnenkiel">Wspomniana ustawa z 1950 r., przekazująca władzę radom narodowym, zniosła szereg istniejących poprzednio urzędów i związanych z nimi stanowisk. Samorząd w nowym ujęciu należało uważać za zdecentralizowaną administrację państwową, wykonywaną przez lokalne organy samorządu, w ramach obowiązujących ustaw. Stąd całkowite zespolenie obu poprzednio istniejących administracji — państwowej i samorządowej — i stworzenie jednolitej administracji publicznej, opartej na rozwinięciu inicjatywy mas w dążeniu do pomnażania sił, dobrobytu i kultury narodu.</u>
          <u xml:id="u-88.5" who="#EugeniuszAjnenkiel">To maksymalne zespolenie terenowych agend administracji państwowej miało zmierzać i do tego, aby one, luźno w owym czasie nadzorowane przez resorty, poddane zostały rzeczywistemu kierownictwu i kontroli władz samorządu terytorialnego, jakim stać się miały rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-88.6" who="#EugeniuszAjnenkiel">Jedną z konsekwencji ówczesnej tezy o zespoleniu władzy terenowej było więc i zespolenie władz fiskalnych, a w ślad za tym włączenie budżetów samorządowych do budżetu ogólnopaństwowego. Na wydatki terenu pieniądze poczęły płynąć kanałami poszczególnych resortów ministerialnych. I tu zaczęło się wykrzywianie słusznych założeń wynikających z ustawy o terenowych organach jednolitej władzy państwowej. Kto daje pieniądze, ten stawia wymagania — mówiło się ongiś. O potrzebach terenu zaczęły decydować odległe od niego biurka resortowych ministerstw. Pamiętamy te czasy, że za nimi zasiadała gigantomania, a to odbijało się ujemnie na istotnych potrzebach terenu.</u>
          <u xml:id="u-88.7" who="#EugeniuszAjnenkiel">Organy jednolitej władzy w terenie stawały się organami różnorakich dyspozycji. Władzami nadrzędnymi rad narodowych stawały się — Rada Państwa, Rada Ministrów, poszczególni ministrowie. W praktyce zespół pracowników terenowych pocił się nad wykonaniem uchwał własnej rady, prezydium rady narodowej — nad zarządzeniami Rady Państwa, Rady Ministrów, ministrów, dyrektorów departamentów, naczelników wydziałów tych departamentów, referentów ministerialnych. Na teren zaczął spływać od góry potok rozporządzeń, zarządzeń, okólników, zaleceń, pouczeń, wyjaśnień, interpretacji, informacji — czego tylko kto chcę, z dołu zaś do góry posłusznie sunąć zaczęły pasmami sprawozdania, wykazy, memoriały, wyjaśnienia, usprawiedliwienia, żądania, życzenia. Znakomicie wzrastała z roku na rok produkcja akt państwowych.</u>
          <u xml:id="u-88.8" who="#EugeniuszAjnenkiel">Aby zabezpieczyć resorty i władzę resortów, raz po raz rusza w teren masa wizytacji wyższych urzędników, kontrolerów, delegacji pojedynczych i zbiorowych — sprawdzających wykonanie odgórnych zaleceń i działalność zespolonych władz terenowych. Do Warszawy zaś jechali pracownicy rad, podlegający wszystkim resortom, w celu wysłuchania pouczeń, przeszkoleń, składania sprawozdań, wyjaśnień, to znów ubiegający się o podwyższenie kredytów, lub szukający oparcia przeciw mającym nad nimi nadzór prezydiom. Jednym słowem na PKP ruch prawidłowo zagęszczony. Czy kto próbował obliczyć te diety i przejazdy — ile to państwo kosztuje?</u>
          <u xml:id="u-88.9" who="#EugeniuszAjnenkiel">Aby zabezpieczyć resortom wpływ na pracowników terenu, przyznano ministrom prawo uczestniczenia w decyzjach dotyczących angażowań, zwalniań i awansów pracowników. Wprowadzono nierównomierną siatkę płac dla pracowników wydziałów w terenie, np. w Łodzi przeciętna płaca kształtuje się rozmaicie, zależnie od wydziału, od 861 zł do 2.011 zł.</u>
          <u xml:id="u-88.10" who="#EugeniuszAjnenkiel">Czy to wszystko, co przytaczam w krótkości, stanowi o samodzielności władz terenu? Czy wyrabia w pracownikach odwagę podejmowania samodzielnych decyzji i odpowiedzialność za nie? Na pewno nie!</u>
          <u xml:id="u-88.11" who="#EugeniuszAjnenkiel">Uważam, że dla dobra sprawy należy podjąć się rewizji czy nowelizacji ustawy o radach narodowych, w kierunku nadania im samodzielności w zarządzaniu terenem, w kształtowaniu jego potrzeb i ich realizacji, a przez to przystąpić do likwidacji istniejącej i rażącej dysproporcji w ujęciu zamierzeń lokalnych przez poszczególne ministerstwa — w ujęciu nieraz wybitnie sprzecznym z odczuwalną lokalnie hierarchią potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-88.12" who="#EugeniuszAjnenkiel">Wysoka Izbo! Jestem jednym z posłów, których wybrała klasa robotnicza miasta Łodzi. Jestem łodzianinem i znam potrzeby oraz troski mego terenu, mego środowiska. Nie zawsze znajdują one odpowiednie zrozumienie i pomoc ze strony władz nadrzędnych.</u>
          <u xml:id="u-88.13" who="#EugeniuszAjnenkiel">Znając historię mego miasta mogę stwierdzić, że Łódź jest miastem niekochanym i zaniedbywanym w rodzinie miast polskich, miastem nieraz nawet dyskryminowanym. Tak było za czasów rozwoju kapitalizmu w Łodzi do roku 1914. Zyski, płynące z pracy rąk robotniczych, tuczyły ogniotrwałe kasy fabrykantów oraz skarb carów rosyjskich. Była to wówczas „ziemia obiecana” — jak nazwał nasze miasto Reymont. O potrzeby miasta i jego mieszkańców nikt się nie troszczył. Rosła niespotykana w dziejach osada fabryczna, w której robotnicy buntem upominali się o swe prawa. Wykorzystywano ciemnotę i zabobon gnieżdżące się w masach nieustannie do tego miasta napływających, podjudzano je do mordów wzajemnych na tle wybujałego nacjonalizmu, czy religianctwa. Rewolucyjne wystąpienia uświadomionych mas robotniczych przerażały tak kapitalistów, jak i ich rządy. Bano się tego miasta. Bartkiewicz, jeden z pisarzy polskich, pisząc reportaż o Łodzi rozpoczął słowami: „Jest w Polsce takie miasto — złe..”. Kto się lęka, pragnie unicestwić przyczynę lęku. Zniszczyć miasto, które przynosiło zyski, nie chciano, dążono natomiast do ograniczenia jego rozrostu. Takie założenia po każdym buncie robotniczym stanowiły politykę władz carskich. Zmniejszyć natomiast obręb miasta, zniszczyć konkurencyjny przemysł — taki cel postawili sobie przejściowi władcy miasta., niemieccy okupanci w czasie pierwszej wojny światowej. Nie wykonali tego w całości. Kiedy ich przepędzono, Łódź w trudzie odbudowała się. Zadymiły znów kominy, tysiąc kominów, radując oczy łodzian, bowiem gdy dymią kominy — Łódź wtedy żyje!</u>
          <u xml:id="u-88.14" who="#EugeniuszAjnenkiel">W dwudziestoleciu Polski przedwrześniowej miasto to było przedmiotem kolonialnego prawie wyzysku obcych kapitałów, inwestowanych w przemyśle. Duże zaś wpływy podatkowe zasilały kasy państwowe, które w obawie przed bezrobociem cykały miastu od czasu do czasu pewne kwoty na roboty publiczne. Klasa robotnicza walczyła o swoje sprawy, walczyła o rządy w mieście w parokrotnych wyborach, chwytając je w swoje ręce. Robotnicy starali się upięknić swoje miasto, uzdrowić je, poprawić sanitarne warunki życia mas. Szamotały się robotnicze władze miasta, przy ograniczonych wpływach podatkowych, bo tak endecja, jak i sanacja nie patrzyły chętnym okiem na to miasto pracy, buntów i walki. Kapitaliści zaś, nie odnawiając parku maszynowego naszych fabryk, nie rozbudowując przemysłu, eksploatując go zaś do ostatka, gospodarowali z myślą „po nas potop”.</u>
          <u xml:id="u-88.15" who="#EugeniuszAjnenkiel">To wszystko w spadku spadło na obecnego Ministra Przemysłu Lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-88.16" who="#EugeniuszAjnenkiel">Do rzędu 200-tysięcznego miasta chciał doprowadzić Łódź hitlerowski okupant w drugiej wojnie światowej. Niszczył miasto, przemysł, ludność zaś doprowadzając z prawie 750 tys. w 1939 r. do niewiele ponad 350 tys. w roku wyzwolenia, w 1945 r. Po wypędzeniu hitlerowców przez wojska radzieckie robotnik polski, tym razem bez obcych kapitalistów, począł odbudowywać swoje miasto i uruchamiać jego przemysł.</u>
          <u xml:id="u-88.17" who="#EugeniuszAjnenkiel">Utarło się, proszę Wysokiej Izby, w Polsce zdanie o niezniszczonej podczas wojny Łodzi. Istotnie, działania wojenne niewiele pozostawiły śladów w tym mieście. Natomiast hitlerowski najeźdźca w czasie swego w mieście pobytu wyniszczył ponad połowę jego mieszkańców, zrównał z ziemią część miasta, zmniejszając ilość izb w mieście o 33%. Tak więc trzeba stanowczo odrzucić mniemanie, dziś jeszcze pokutujące, o niezniszczonej Łodzi. Poniosła ona wielkie straty i wielkie stąd są jej potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-88.18" who="#EugeniuszAjnenkiel">Aby zabezpieczyć prawidłową rozbudowę miasta w przyszłości, dokonano w 1945 r. inkorporacji terenów. Miasto przed wojną stłoczone było na obszarze 5.875 ha, obecnie obejmuje ponad 21 tys. hektarów. Ten fakt jednak zmienił tylko przekrój miasta, które obecnie stanowi skupisko 700 tysięcy mieszkańców — na obszarze o niejednolitym charakterze, poczynając od dużych obszarów charakteru wiejskiego na peryferiach, włączonych już do miasta w czasach Polski Ludowej, aż do dzielnic o charakterze wybitnie miejskim, o zabudowie zwartej i maksymalnie wykorzystanej, źle jednak uzbrojonej.</u>
          <u xml:id="u-88.19" who="#EugeniuszAjnenkiel">Mówię o pewnych sprawach, które znam, o bolączkach, które prawdopodobnie znajdują się i w innych miastach, a mówię o Łodzi dlatego, że sprawy te czuję bezpośrednio i chciałbym uwypuklić zaniedbania wołające o poprawę. Powtarzam — miasto posiada 26,5 tys. nieruchomości z budownictwa starego, wznoszonego dla celów kapitalistycznej eksploatacji, a więc byle jak, aby prędko, a które od lat nie konserwowane należycie zaczyna się rozpadać. Wobec rozbierania budynków zagrażających życiu ludzkiemu, nowe budownictwo wykazuje niewielkie saldo przyrostu nowych izb w mieście.</u>
          <u xml:id="u-88.20" who="#EugeniuszAjnenkiel">Dane statystyczne wskazują, że Łódź w wielu dziedzinach niestety przoduje w Polsce. Mówię „niestety”, bo Łódź jest jedynym w Polsce miastem, które posiada największą ilość mieszkań jednoizbowych, bo 48,5%, a najmniejszą w Polsce ilość mieszkań 3-izbowych, bo zaledwie 13% — daleko poza innymi miastami.</u>
          <u xml:id="u-88.21" who="#EugeniuszAjnenkiel">Następnie jest miastem przodującym i pod względem zagęszczenia mieszkań jednoizbowych, w których mieszka 39,5% ludności miasta, gdy w Warszawie tylko 26,2%. Przeciętna ilość osób na jedną izbę w ogóle wynosi w Łodzi 3 osoby.</u>
          <u xml:id="u-88.22" who="#EugeniuszAjnenkiel">Mogę powiedzieć, że nie tylko przodujemy, ale i ciągniemy się w ogonie, na szarym końcu. Łódź jest na przedostatnim, na 18 miejscu w statystyce oddanych do użytku izb mieszkalnych. Na przykład w 1955 r. w ogólnej liczbie izb oddanych Łódź stanowi 2,3%, wtedy gdy woj. katowickie — 17,8%, krakowskie — 10%, Warszawa — 9,5%, a woj. warszawskie — 7,2%. Cyfry te mówią, że miasto nasze nie znajduje tego poparcia ani tej opieki, co inne województwa.</u>
          <u xml:id="u-88.23" who="#EugeniuszAjnenkiel">Przyrost nowych izb w Łodzi nie odpowiada zupełnie naturalnemu przyrostowi mieszkańców, oraz ilości zawieranych małżeństw. I tak parę cyfr: w 1954 r. wybudowano izb 3.008, a zawarto małżeństw 7.466; w 1955 r. wybudowano izb 5.334, a zawarto małżeństw 7.420; w 1956 r. wybudowano izb 4.031, a zawarto małżeństw 7.229. Razem wybudowano izb 12.373, a małżeństw zawarto 22.115.</u>
          <u xml:id="u-88.24" who="#EugeniuszAjnenkiel">Gdybyśmy zamierzali dać każdej młodej parze tylko jedną izbę, to niedobór izb wyniósłby ponad 9 tysięcy. Oczywiście ten niedobór jest w Łodzi o wiele większy. 36 tys. rodzin, a więc 120 tysięcy ludzi jest bez własnego kąta. Nie możemy udzielać pomocy wszystkim potrzebującym, nie jesteśmy też w stanie zapewnić każdemu młodemu małżeństwu w nowym budownictwie nawet najskromniejszego mieszkania. Stąd stałe zagęszczanie mieszkań, stające się piekłem życia rodzinnego, przyczyną tragedii i wielu chorób zakaźnych i nerwowych.</u>
          <u xml:id="u-88.25" who="#EugeniuszAjnenkiel">Ten brak mieszkań jest też jednym z powodów, że zajęła znów Łódź przodujące miejsce w uzyskiwaniu rozwodów.</u>
          <u xml:id="u-88.26" who="#EugeniuszAjnenkiel">Moje miasto należy do miast, które nie posiadają dostatecznych zasobów mieszkaniowych. Odnosi się to zarówno do ilości mieszkań, jak i do stopnia ich wyposażenia w konieczne urządzenia higieniczne. Trzeba pomóc miastu kredytem i materiałami. Uważam, że duży nacisk należy położyć na budownictwo spółdzielcze, albowiem budownictwo ZOR-owskie nie zdaje egzaminu. Poza tym, pragnąc zabezpieczyć istniejący już i powstały dobytek przed jego niszczeniem, należy oddać budynki w administrację społeczną, tworząc spółdzielnie administracyjne.</u>
          <u xml:id="u-88.27" who="#EugeniuszAjnenkiel">Przyznać muszę, że znów niestety i w innej dziedzinie uzyskaliśmy przodujące miejsce w Polsce — a to w spożyciu alkoholu. Na jednego mieszkańca od lat 18 wzwyż przypada wypitych litrów wódki czystej, gatunkowej, wina i miodu pitnego w 1954 r. 8,5 litra, w 1955 r. — 8,6 litra, a w 1956 r. — 9,1 litra. Znane mi są wypadki nałogowego pijaństwa wśród dzieci, poddawanych leczeniu. Wzrasta też liczba z roku na rok ukaranych awanturników i chuliganów w stanie nietrzeźwym, sięgając w ostatnim roku 16 tys. Wiemy z planu gospodarczego, że produkcja spirytusu wzrośnie w 1957 r. o pełne 30%. Biję więc na alarm! To nieszczęście obejmuje nie tylko Łódź, ale całą Polskę.</u>
          <u xml:id="u-88.28" who="#EugeniuszAjnenkiel">Wiemy, że klęsce alkoholizmu nie zapobiegniemy ani środkami administracyjnymi, ani prohibicją. Trzeba walczyć o każdego człowieka, o każde dziecko — innymi środkami, a więc szeroką propagandą, a więc leczeniem. Ratować trzeba kogo się da, ale na to trzeba mieć fundusze i trzeba je zabezpieczyć.</u>
          <u xml:id="u-88.29" who="#EugeniuszAjnenkiel">Obywatelu Ministrze Finansów, proszę o tym pamiętać przy sporządzaniu projektu budżetu na 1958 r. Proszę z wpływów, jakie daje produkcja spirytusu, odprowadzić pewne sumy na walkę z alkoholizmem oraz na leczenie. Nie chciałbym, aby było więcej takich faktów, jaki był przedmiotem niedawnej rozprawy sądowej w Łodzi. Pijak maltretował swą rodzinę aż do kresu wytrzymałości. Pewnego dnia żona, zbita i skopana, gdy zmęczony oprawca zapadł w pijacki sen, zadusiła go skakanką dziecięcą. Zameldowała o tym na posterunku milicji. Przybyły na miejsce oficer MO za drzwiami mieszkania usłyszał radosny szczebiot dzieci i ich śmiechy. Bawiły się obok trupa. Zapytał „Czego się tak cieszycie?” — odparły „A bo tata nie będzie nas już więcej bił!” Mamy niedobry, zbyt pobłażliwy stosunek do pijanych. A na wódkę potrzeba pieniędzy — i tu też tkwi jedna z najpoważniejszych przyczyn kradzieży notowanych w fabrykach i zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-88.30" who="#EugeniuszAjnenkiel">Nie neguję istnienia i zawodowych złodziei mienia publicznego, bez tego nałogu. W samym przemyśle wełnianym rozkradziono — jak notuje to prasa łódzka — ponad 21 milionów zł w towarze; w zakładach dziewiarskich stwierdzono złodziejstwa na ponad 10 milionów zł. A milionowe niedobory zanotowane w przemyśle bawełnianym, w pończoszniczym! Rozkrada się materiał budowlany na placach budów, wysokie manka powstają w handlu, szerzy się łapownictwo. W fabryce maszyn włókienniczych spokojnie rozmontowano maszyny i wyniesiono z zakładu dość pokaźne i wcale nie lekkie silniki elektryczne. Biję więc na alarm! Nie ma Ministra Sprawiedliwości, ale pod jego adresem krzyczę — nie należy certować się ze złodziejami mienia publicznego!</u>
          <u xml:id="u-88.31" who="#EugeniuszAjnenkiel">W czasie dyskusji na Komisji poruszyłem sprawę pijaństwa i jego skutków, oraz walki z nimi — usłyszałem w odpowiedzi, że trzeba mieć „kulturę picia”.</u>
          <u xml:id="u-88.32" who="#EugeniuszAjnenkiel">Wolne żarty. Zanim nabierzemy kultury picia, trzeba stworzyć warunki kultury życia. A to nie jest tak łatwa kwestia do rozwiązania. Biorę znowu Łódź jako przykład — niewystarczające są u nas ośrodki życia kulturalnego, za mało kin, sal koncertowych, za szczupłe są sale teatralne. Wszystko to mieści się w starych budowlach, zamykanych co pewien czas dla koniecznych remontów, bo grożą rozsypką, a i w miejskich gmachach też jest stanowczo za mało na to miejsca.</u>
          <u xml:id="u-88.33" who="#EugeniuszAjnenkiel">Poseł Tatarkówna mówiła wczoraj o przemyśle w Łodzi. Gdzie tu może być mowa o kulturze pracy. Nasze szkoły, przeważnie w budynkach mieszkalnych z okresu przedwojennego, ciemnych, bez korytarzy i podwórek, też nie są pod względem sanitarnym zadowalające. Mieszczą w sobie ponad sześćdziesięcioro dzieci na jedną klasę. W Łodzi obserwujemy nawrót powrotnego analfabetyzmu.</u>
          <u xml:id="u-88.34" who="#EugeniuszAjnenkiel">Jednoizbowe mieszkania nie posiadają na ogół urządzeń ułatwiających kobietom prowadzenie gospodarstwa domowego. Wielkim udogodnieniem jest w tym względzie posiadanie kuchenek gazowych. A gazu w Polsce nie staje. Niestety budowa rurociągu gazowego ze Śląska do Warszawy oparła się o Radomsko, niedaleko od Łodzi. Należy odgałęzienie tego rurociągu doprowadzić do naszego miasta. Roboty rozpoczęto, koszty nie są wysokie, ale inwestycja stanęła. Wobec takiej możliwości doprowadzenia gazu projektowana przebudowa łódzkiej gazowni byłaby wyrzuceniem pieniędzy. Tak, jak wyrzuceniem ich była budowa zakładów przemysłu włókienniczego w Zambrowie, które zbudowane w Łodzi zaoszczędziłyby skarbowi państwa 30%–40% kosztów nowej inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-88.35" who="#EugeniuszAjnenkiel">Do kultury życia należy wypoczynek i spokój. Ani jednego, ani drugiego nie daje robotnikowi łódzka komunikacja, a właściwie jej brak. Starania nasze o przydział wozów tramwajowych odbijają się od resortu, jak piłka od ściany. Proporcjonalnie do rozwoju miasta winna też rozbudowywać się komunikacja, aby zapewnić mieszkańcom dogodne, sprawne i szybkie poruszanie się w terenie. A jak jest? Robotnicy podróżują w obecnych warunkach w takiej ciasnocie, że do pracy przyjeżdżają zmęczeni i zdenerwowani. Notowaliśmy trzy wypadki zaduszeń, w tym jedno dziecko paromiesięczne. Ciasnota w tramwajach, winogrona obwisłe po obu stronach wejść, są przyczynami wielu wypadków i śmierci.</u>
          <u xml:id="u-88.36" who="#EugeniuszAjnenkiel">Mówi nam się o kulturze picia. A my stwierdzamy, że bardzo daleko nam od kultury życia, nawet nasze wysiłki w sprawie kultury życia są też torpedowane. Weźmy naszą piękną galerię sztuki, posiadającą szereg cudownych eksponatów. I cóż „widziemy” — jakby powiedział Wiech. Dyrekcja Muzeum Narodowego w Warszawie pożycza od nas obrazy, aby potem ich nie oddawać. To bardzo brzydko z jej strony. Pożyczono „Matkę” Rodakowskiego zakupioną za robotnicze pieniądze, trzymano parę lat i trzeba było dużej walki, żeby odebrać. Ostatnio znów pożyczono szereg obrazów malarzy włoskich, francuskich, rzeźby — i znów z chęcią przywłaszczenia. Musi być bardzo wielką i bardzo wysoką szyszką ten pan dyrektor Muzeum Narodowego, skoro na nasze interwencję nie odpowiada — ba, nawet Minister Kultury nie raczy odpowiedzieć na nasze interwencje i pomóc nam w zwrocie tych naszych dóbr.</u>
          <u xml:id="u-88.37" who="#EugeniuszAjnenkiel">Chcę podkreślić, że nasza opinia publiczna zna przytoczone fakty i fermentuje, wyrażając swe postulaty na zebraniach poselskich.</u>
          <u xml:id="u-88.38" who="#EugeniuszAjnenkiel">Nie wyczerpuję tu, jako poseł Łodzi, wszystkich postulatów — co nie dowodzi, że nie będę o nie walczył — ale wszystkie one dowodzą tezy, że Łódź jest miastem niekochanym w szeregu miast Rzeczypospolitej. A to miasto, jego ludność są pełne wytrzymałości i wiary, wiary w przyszłość, wiary w człowieka, w walkę naszą o jego dobro — i dla uzyskania tego dobra znoszą wiele ofiar. Łódź była ongiś bastionem walki klasy robotniczej, tworząc karty historii Polski. Łódź umiała walczyć w głodzie, zacisnąwszy pasa, o dobro Państwa Ludowego, nie bacząc na braki w swoim życiu osobistym. Łódź czyni to i dzisiaj, ale pragnie też przekonać się, że jej troski, jej codzienne potrzeby znajdują swój limit nie tylko w przychylności władzy, ale i w finansach państwa.</u>
          <u xml:id="u-88.39" who="#EugeniuszAjnenkiel">Łódź wymaga pomocy i ja ten krzyk Łodzi Wam przekazuję!</u>
          <u xml:id="u-88.40" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam 15-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 50 do godz. 12 min. 25.)</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Andrzejowi Beneszowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#AndrzejBenesz">Wysoki Sejmie! Dyskusyjna, krytyczna ocena przedkładanego obecnie w ramach ogólnego budżetu państwa — budżetu kultury, ma między innymi dwa charakterystyczne aspekty. Jeden merytoryczny, od strony cyfr pierwotnego przedłożenia, i drugi — od strony wyceny stopnia i kierunku ingerencji resortowo kompetentnej komisji sejmowej, ingerencji, w której trzeba dostrzec i wycenić reprezentowane przez posłów nurty tendencji społecznych, ścierających się nieraz z tamami obiektywnych możliwości naszego budżetu. Wydaje się także, iż w trakcie obecnej debaty trzeba na dyskutowane zagadnienia spojrzeć nie tylko od strony przedstawianych obecnie do zatwierdzenia pozycji budżetowych, ale również i od strony perspektyw posunięć, o których dyskutować będziemy przed zaproponowaniem następnego budżetu i to nie za rok od dzisiaj, ale, miejmy nadzieję, jeszcze pod koniec roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#AndrzejBenesz">W aspekcie postulowanych przez Komisję Kultury i Sztuki zmian budżetowych zatrzymam się specjalnie nad najwyższą, zaakceptowaną przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, pozycją zwiększenia wydatków na ochronę zabytków o kwotę 17.600 tys. zł, dodając do tego zwiększenie wydatków na ten cel w budżetach terenowych.</u>
          <u xml:id="u-90.2" who="#AndrzejBenesz">W obecnej chwili, gdy toczą się zażarte boje niemal o każdą złotówkę w naszym budżecie, tego rodzaju przemieszczenie poważnych kwot, i to dokonane na skutek inicjatywy poselskiej, wymaga bezsprzecznie naświetlenia.</u>
          <u xml:id="u-90.3" who="#AndrzejBenesz">U podstaw tej decyzji, Wysoka Izbo, leży fakt wprost katastrofalnego stanu zabytków naszej kultury narodowej, stanu, o którym Sejm powinien być w pełni poinformowany.</u>
          <u xml:id="u-90.4" who="#AndrzejBenesz">Jest rzeczą bolesną, że ogromne straty, które na tym odcinku ponosimy, straty również i ekonomicznie najzupełniej wycenialne, a w skali majątku narodowego wcale nie błahe, powstają w poważnej mierze na tle karygodnego, świadomego łamania przez niektóre organy naszych władz terenowych obowiązujących przepisów. Nie bez znaczenia jest tutaj niezwykle liberalny, czasem wprost beztroski stosunek władz prokuratorskich i wymiaru sprawiedliwości do sprawców zniszczeń i grabieży naszego skarbca zabytków kultury materialnej.</u>
          <u xml:id="u-90.5" who="#AndrzejBenesz">Także nie bez znaczenia są i poważne błędy posunięć administracyjnych, jak i stanowczo zbyt wolne wykonywanie podjętych w tym przedmiocie uchwał poprzedniego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-90.6" who="#AndrzejBenesz">A oto pewna ilość faktów. Nysa — prastary gród słowiański, stolica piastowskiego księstwa dzielnicowego, jedno z najpiękniejszych miast Śląska. W czasie ostatniej wojny śródmieście wprawdzie spłonęło, ale architektonicznie bogato strojone stare mury stały. Dziś już ich nie ma. Przetrwały setki lat obcych rządów i niejeden pożar, aby teraz, w 12 lat po wojnie ulec rozebraniu — i to pomimo uporczywej walki toczonej w ich obronie, wbrew oczywistemu stanowisku Ministerstwa Kultury, które okazało się jednak w tym wypadku bezsilne.</u>
          <u xml:id="u-90.7" who="#AndrzejBenesz">Bilans tej sprawy jest dla nas kompromitujący. W ciągu 10 lat rozebrano w Nysie 103 zabytkowe kamienice mieszkalne. Nazwisko odpowiednio „zasłużonego” tutaj architekta miejskiego, technika, później inżyniera Opary — pozostanie dla naszej kultury smutnym i bardzo niebudującym wspomnieniem.</u>
          <u xml:id="u-90.8" who="#AndrzejBenesz">Los Nysy nie jest niestety wyjątkiem. Fala zniszczeń objęła ostatnio wiele zabytków naszej narodowej kultury w całym kraju.</u>
          <u xml:id="u-90.9" who="#AndrzejBenesz">W Dzieżgoniu, na Pomorzu, z kompleksu zabytkowego śródmieścia ocalała już tylko jedna kamieniczka. W. Lubaniu, mimo sprzeciwu Wiceministra Kultury, rozebrano zabytkowy kościół, z przyczyn dosyć kompromitujących miejscowe czynniki. Również w zeszłym roku w Szczecinie rozebrano na kostkę do brukowania ulic najstarszą budowlę Szczecina, romański kościółek na przedmieściu Ustowo. Faktu tego nie omieszkały podać, zresztą w ślad za notatką w „Trybunie Ludu”, obce radiostacje.</u>
          <u xml:id="u-90.10" who="#AndrzejBenesz">Podobny los spotkał i romański kościółek w starej polskiej wsi Warzynicy pod Szczecinem. Porządkowanie Prabut rozpoczęto od likwidacji ruin średniowiecznego zamku. Przystąpiono do rozbiórki gotyckich murów obronnych w Nidzicy, Reszlu i Olsztynku.</u>
          <u xml:id="u-90.11" who="#AndrzejBenesz">W woj. rzeszowskim rozebrano 83 zabytkowe cerkiewki i starą synagogę w Przemyślu, które w okresie zajmowania tych terenów przez Związek Radziecki podlegały pełnej ochronie. Na terenie Beskidu Śląskiego z 38 drewnianych obiektów zabytkowych pozostały w tej chwili już tylko 3. Zbawienne wścibstwo i zdjęcia Polskiej Kroniki Filmowej dopomogły w zatrzymaniu procesu barbarzyńskiej dewastacji najświetniejszego w Polsce, poza Wawelem, zamku renesansowego w Baranowie.</u>
          <u xml:id="u-90.12" who="#AndrzejBenesz">Niszczeją stare zabytki Kołobrzegu, obsuwa się Piastowski Zamek w Szczecinie.</u>
          <u xml:id="u-90.13" who="#AndrzejBenesz">Jeżeli w zasadniczy sposób tego pędu nie zahamujemy, to mimo dużych nakładów i ogromnego wysiłku, jakie włożyliśmy — zwłaszcza w pierwszych latach naszej niepodległości — w ochronę zabytków, przyszłe pokolenia bardzo surowo nas za to osądzą.</u>
          <u xml:id="u-90.14" who="#AndrzejBenesz">W tym stanie rzeczy trzeba wezwać Rząd do zbadania całokształtu zagadnień związanych z konserwacją i odbudową zabytków w myśl uchwały przyjętej przez Sejm w dniu 15 listopada 1956 r. Trzeba spodziewać się i mieć nadzieję, że powołana, w tych dniach rządowa Komisja do Spraw Ochrony Zabytków poważnie zajmie się tymi zagadnieniami, przyśpieszając przede wszystkim nowelizację przepisów o ochronie zabytków. Trzeba, aby organy wymiaru sprawiedliwości zdecydowanie ostrzej traktowały tego rodzaju przestępstwa. W tej sprawie zresztą w najbliższych dniach wniesiona będzie interpelacja poselska. Dobrze się stało, że ostatnio sejmowa Komisja Kultury skierowała na ręce Generalnego Prokuratora sprawę rozbiórki zabytków śródmieścia w Elblągu.</u>
          <u xml:id="u-90.15" who="#AndrzejBenesz">Wyciągając konsekwentnie wnioski, postulujemy pod adresem Ministerstwa Kultury i Sztuki, aby w jak najkrótszym czasie doprowadziło do właściwego poziomu stan służby konserwatorskiej, która na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat zmniejszyła się o blisko 50% — dając jej zarazem realniejsze warunki pracy.</u>
          <u xml:id="u-90.16" who="#AndrzejBenesz">Postulując proponowane wyżej pociągnięcia, z naciskiem podkreślam, że nie są to jedynie wołania o fundusze. One są potrzebne, ale niemniej od nich potrzebne jest stworzenie warunków dla pełniejszego wykorzystania możliwości tkwiących w samym społeczeństwie. Przykładem niech będzie chociażby rozpoczęta przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze działalność społecznych opiekunów zabytków. Trzeba takiej inicjatywie umieć wyjść naprzeciw.</u>
          <u xml:id="u-90.17" who="#AndrzejBenesz">Mówiąc o zagadnieniach kultury i sprawach zabytków trzeba, zwłaszcza w tej chwili, przypomnieć jeszcze jedną nie wykonaną uchwałę Sejmu Ustawodawczego, podjętą w dniu 2 lipca 1949 r. — uchwałę, która zobowiązywała Rząd do zakończenia odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie do 1954 r. Referując wówczas tę sprawę Premier Józef Cyrankiewicz mówił: „Należy Warszawie i narodowi przywrócić, dźwignąwszy go z ruin, wysadzony w powietrze i przeorany czołgami hitlerowskimi Zamek Warszawski”. Uchwałę tę podjęto w piątą rocznicę powstania Rządu Ludowego, jako świadectwo niespożytych sił narodu i majestatu Rzeczypospolitej. To obowiązuje.</u>
          <u xml:id="u-90.18" who="#AndrzejBenesz">Nic i nikogo nie zwolniło z obowiązku realizacji tej uchwały. Zachowało się przecież około 80% architektonicznego stroju — tej najistotniejszej substancji artystycznej, zachowało się dzięki temu, że warszawiacy w swej nieustępliwej walce z okupantem z narażeniem życia przed wysadzeniem Zamku w powietrze wynieśli z niego boazerie, kominki, fragmenty stroju, fragmenty architektoniczne. Odbudowaliśmy miliony metrów sześciennych starówek Warszawy, Gdańska czy Poznania, a zapomnieliśmy o tym symbolu naszego przetrwania i odbudowy, którego kubatura wynosi niewiele więcej niż 1/3 kubatury gmachu dawnego PKPG na Placu Trzech Krzyży.</u>
          <u xml:id="u-90.19" who="#AndrzejBenesz">Trzeba dzisiaj Rządowi przypomnieć o tamtej deklaracji i uchwale Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-90.20" who="#AndrzejBenesz">Doskonale Zdajemy sobie sprawę z pierwszeństwa potrzeb życiowych człowieka pracy, z tego, że wielu warszawiaków — i nie tylko warszawiaków — jeszcze dzisiaj mieszka w szopach i starych garażach, ale zachowując właściwą dozę rozsądku trzeba tę odbudowę podjąć, oczywiście stopniowo, latami, proporcjonalnie do naszych możliwości gospodarczych, biorąc przykład choćby z Krakowa, który swą pomysłowością i dobrą wolą potrafi zdobywać poważne środki na konserwację swych zabytków, nie zawsze licząc na pieniądze państwowe.</u>
          <u xml:id="u-90.21" who="#AndrzejBenesz">W ramach tychże spraw jeszcze jedno zagadnienie, nie obce nikomu z myślących po polsku. Budzi obawę, a także gorycz i chyba poczucie niesmaku fakt, że mimo upływu 12 lat od zakończenia wojny, gdzieś w magazynach kanadyjskich zastraszająco niszczeją nasze arrasy wawelskie, oraz poważna ilość najcenniejszych zabytków powiązanych symbolicznie z historią Polski. Nasz Klub, Klub Posłów Stronnictwa Demokratycznego, konkretnie proponuje, by Prezydium Sejmu rozpatrzyło formę zwrócenia się naszego nowo wybranego Sejmu do parlamentu kanadyjskiego, aby wpłynął on na ostateczne załatwienie tej sprawy zgodnie z kategorycznym żądaniem całego naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-90.22" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-90.23" who="#AndrzejBenesz">Warto podkreślić, Wysoka Izbo, że jest historyczną tradycją — jedną z tych tradycji, które warto i trzeba kontynuować — iż od XVII wieku opiekę nad arrasami wawelskimi sprawował sejm polski.</u>
          <u xml:id="u-90.24" who="#AndrzejBenesz">Spośród ogromnej ilości spraw poruszonych w związku z omawianiem budżetu resortu kultury, chciałbym — z konieczności krótko — zatrzymać się przy paru specjalnie typowych zagadnieniach.</u>
          <u xml:id="u-90.25" who="#AndrzejBenesz">Wiemy, że nasze domy kultury i świetlice pracowały niewłaściwie; błąd leżał tu nie w założeniach koncepcji, a w zbiurokratyzowanych formach pracy, co szło w parze z przeciętnie bardzo niskim poziomem pracowników zatrudnionych na tym odcinku. Zetatyzowanie ruchu amatorskiego, zwłaszcza wsi, spowodowało odsunięcie się od niego nauczycielstwa z wielką szkodą — trzeba dodać — dla sprawy. Z drugiej strony plan studiów pedagogicznych, jak zresztą i naszych szkół w ogóle, niejako wyprany został z przedmiotów kulturalno-artystycznych. Mówiąc nawiasem, jesteśmy chyba jedynym krajem w Europie, w którym szkolnictwo nie uwzględnia zagadnienia wychowania estetycznego.</u>
          <u xml:id="u-90.26" who="#AndrzejBenesz">W tym stanie rzeczy korzystnym wyjściem byłoby doszkolenie pewnej części nauczycielstwa w kierunku uzupełnienia podstawowych w tym zakresie wiadomości i oparcia na nich, tzn. na nauczycielstwie oraz na aktywie społecznym — działalności świetlic, zakładając wynagrodzenie w postaci ryczałtów. Koncepcja ta wysuwana w wielu środowiskach znalazła w kraju szerokie uznanie, lecz niestety preliminowana na wspomniane wakacyjne przeszkolenie nauczycieli kwota 1.290 tys. zł została skreślona. Pociągnięcie to wydaje się niesłusznym zarówno z punktu widzenia efektywności pracy świetlic, jak i od strony ekonomicznego rachunku opłacalności, a raczej nieopłacalności, wkładów w stosunku do osiągniętych rezultatów przy stanie obecnym. Apelujemy do Ministra Kultury, aby sprawa ta została jeszcze raz po prostu od strony ekonomicznej przerachowana.</u>
          <u xml:id="u-90.27" who="#AndrzejBenesz">Jeden z następnych charakterystycznych zagadnień to problem powiązania wielomilionowych rzesz polskiego wychodźstwa z nową treścią naszej kultury. Znaczenie opracowania jednolitego — podkreślmy — zdrowego ekonomicznie planu działania wydaje się tu oczywiste. Dotychczasowa, nieraz partyzancka i wycinkowa działalność miała we wszelkich poczynaniach wspólny mianownik, którym były zawsze dotacje państwowe. A istnieją drogi dla innych rozwiązań tego problemu: dochodowy eksport naszych wydawnictw — oczywiście bez przerysowań propagandowych, szeroki eksport płyt i nagrań taśmowych, eksport produkcji przemysłu pamiątkarskiego, wreszcie śmielej zaplanowana i realizowana bezdewizowa, obustronnie korzystna, wymiana turystyczna między krajem a Polonią zagraniczną. Jest to jedna z form powiązań, o której warto szerzej pomyśleć. Oczywiście, powinniśmy sięgnąć tutaj i do dewizowego ruchu turystycznego w relacji Polonia Zagraniczna — Kraj.</u>
          <u xml:id="u-90.28" who="#AndrzejBenesz">W poszerzeniu tak ważnych dla spraw kultury ogólnej kontaktów z zagranicą — kontaktów normalnego zwykłego człowieka, a nie jedynie rzadkiego orbisowca, stypendysty, laureata, czy choćby tylko członka komisji do badania kabaretów w państwach zachodnio-europejskich (została taka niedawno powołana) — otóż w poszerzeniu tych kontaktów niepoślednią rolę odgrywa, a raczej powinna u nas odgrywać turystyka międzynarodowa. Wymiana turystyczna to również wymiana kulturalna w jak najbardziej szerokim tego słowa znaczeniu — musimy jej śmielej wyjść naprzeciw, szerzej zarazem otwierając drzwi dewizom, nie tylko tym tradycyjnie ciężko przez górnika, hutnika czy stoczniowca zarabianym. Szwedzi, Duńczycy i Norwegowie w Ustce, Darłowie i Kołobrzegu, Czesi, Austriacy i Anglicy na Jeziorach Mazurskich, Pojezierzu Połczyńskim i w Pieninach — to na pewno realny element zbliżenia międzynarodowego, wzajemnej wymiany przeżyć kulturalnych, a zarazem źródło dochodów — dochodów, których nikt na świecie nie lekceważy.</u>
          <u xml:id="u-90.29" who="#AndrzejBenesz">Wiąże się z tym zagadnieniem, jak zresztą i z normalnymi postulatami każdego kulturalnego człowieka, sprawa naszych popularnych wydawnictw kartograficznych — planów i map. Jak na razie, nie najlepiej świadczy o tym pionie np. plan choćby naszej stolicy, na którym tory kolejowe urywają się w Wiśle, bo istnienie mostu jest, a raczej było dotychczas, tajemnicą państwową; a biała plama ma zaszyfrować istnienie pasażerskiego dworca kolejowego, o którego istnieniu w Warszawie widocznie nikt nie wie, poza wtajemniczonymi kartografami. Niestety, tego rodzaju mentalność ciągle jeszcze rzutuje na jakość naszych map turystycznych, oczywiście nie z winy tych ludzi, którzy te mapy wykonują. A przecież trzeba przypomnieć, że jesteśmy krajem o wyjątkowo pięknych i starych tradycjach kartograficznych.</u>
          <u xml:id="u-90.30" who="#AndrzejBenesz">W splocie tych trudnych zagadnień niełatwo rysuje się rola państwa jako koordynatora i mecenasa życia kulturalnego, a więc w konsekwencji i rola resortu. Jest faktem, że nasze błędy w zakresie polityki kulturalnej były w ubiegłym okresie poważne, przede wszystkim dzięki hołdowaniu wąskim, powiedzmy doktrynerskim teoriom rozwoju nauki i sztuki. Ale także faktem jest, że właśnie resort kultury i sztuki był jednym z pierwszych działów naszego życia, które znalazły się pod ostrym obstrzałem krytyki społecznej za dotychczasową politykę administrowania kulturą narodową, za uzurpowanie sobie przez resort uprawnień monopolistycznego dyspozytora - zwłaszcza i szczególnie funduszami.</u>
          <u xml:id="u-90.31" who="#AndrzejBenesz">Niezależnie od stopnia, w jakim te nowe nurty ostatecznie wpłynęły na zmianę stylu pracy resortu kultury, trzeba w sposób zasadniczy stwierdzić, że jego działalność powinna jednakowoż konsekwentnie wzrastać, oczywiście nie jako cenzora i administratora, ale jako rozumnego mecenasa sztuki i kultury, równolegle z tym jak wzrastać będzie rola mecenatu społecznego, wraz oczywiście z jego rosnącymi wymaganiami. W architekturze, przemyśle, rzemiośle, wzornictwie — kryteria estetyki i artyzmu muszą i będą narastały w nowych, nie na miarę chwilowego zamówienia zakreślonych wartościach, będą narastały w kontekście współistnienia wszystkich kwiatów kwitnących na łące kultury, kwitnących dla przyszłości kultury socjalistycznej, dla ludzi, którzy służąc idei socjalizmu nie będą jednak w myśleniu posłuszni koniunkturalnym zamówieniom chwili.</u>
          <u xml:id="u-90.32" who="#AndrzejBenesz">Na zakończenie chciałbym jeszcze, Wysoka Izbo, ustosunkować się do wystąpienia posła Gajewskiego, konkretnie do tej części jego przemówienia, która skierowana była pod adresem mojego kolegi klubowego, posła Lechowicza.</u>
          <u xml:id="u-90.33" who="#AndrzejBenesz">Padło ze strony posła Gajewskiego kilka krytycznych uwag na temat wysunięcia przez Stronnictwo Demokratyczne szeregu postulatów, bez równoczesnego wskazania źródeł ich pokrycia.</u>
          <u xml:id="u-90.34" who="#AndrzejBenesz">Wyraził on głębokie zdziwienie, że Stronnictwo nasze jako współodpowiedzialne za losy kraju może w ten sposób ujmować wysuwane postulaty.</u>
          <u xml:id="u-90.35" who="#AndrzejBenesz">Kolego Pośle Gajewski! Stronnictwo nasze bierze współudział w Rządzie, ponosi współodpowiedzialność za losy kraju, chcę i będzie ją ponosiło również w przyszłości. Właśnie poczucie tej współodpowiedzialności nakazuje nam dążyć do naprawy tego wszystkiego, co my — również i jako Stronnictwo — w naszej działalności, razem z naszymi sojusznikami politycznymi, a więc także i ze związkami zawodowymi, dotychczas zaniedbaliśmy. I właśnie dlatego śmiało i do. końca wskazujemy na postulaty i na sprawy, które wymagają naprawy.</u>
          <u xml:id="u-90.36" who="#AndrzejBenesz">Wyda je mi się, że chyba tylko zbyt emocjonalne podejście podyktowało posłowi Gajewskiemu jego wypowiedź. Sądzimy, że gdyby uważniej wsłuchał się w przemówienie posła Lechowicza, znalazłby tam — niewątpliwie trudne, czasem nawet bolesne, ale zawsze postulaty, znalazłby tam apel pod adresem Rządu, aby te słuszne postulaty realizować.</u>
          <u xml:id="u-90.37" who="#AndrzejBenesz">Jeżeli nie kwestionuje się rzeczowej słuszności i chyba pilności jakichś społecznych dezyderatów, to zdaje się, że niesłuszne jest sugerowanie ich przemilczania. Wiemy z własnej, drogo opłaconej praktyki, że od milczenia trudne problemy nie zwykły znikać, przeciwnie — czasem lubią rosnąć.</u>
          <u xml:id="u-90.38" who="#AndrzejBenesz">Wierzymy, w niczym nie rezygnując z wysuniętych przez nas postulatów, chyba naszych wspólnych przecież postulatów, że razem z wami — z partiami politycznymi i związkami zawodowymi — będziemy mogli dezyderaty te jak najszybciej zrealizować na bazie razem wypracowanych, przez cały naród wypracowywanych możliwości ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-90.39" who="#AndrzejBenesz">Taką, a nie inną jest przecież treść politycznego współdziałania, taką jest prawda naszych czasów i siła naszych wspólnych osiągnięć.</u>
          <u xml:id="u-90.40" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Jan Żurek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#JanŻurek">Wysoki Sejmie! Spośród aktualnych zagadnień oświatowych pragnę w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Ludowego przedstawić w krótkim ujęciu zakres potrzeb i wniosków w dwóch dziedzinach bardzo palących dla wsi i miast, tj. szkolnictwa specjalnego oraz bibliotek, czytelnictwa i Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#JanŻurek">Na wstępie pragnę stwierdzić ogólnie, że wokół spraw oświatowych atmosfera w terenie nie jest zdrowa. Wypływa to w dużej mierze z pogoni za groszem dla zrównoważenia niskich budżetów rodzinnych. W takiej atmosferze rodzą się bolesne fakty bezdusznego stosunku do dziecka upośledzonego, anormalnego, i niewłaściwe ustosunkowanie do prac w zakresie oświaty dorosłych.</u>
          <u xml:id="u-92.2" who="#JanŻurek">Jeżeli przyjmiemy dla naszego kraju średnio europejski procent — 5% dzieci potrzebujących specjalnej opieki, szkolnictwa specjalnego i pomocy państwa, to na 3,5 miliona dzieci liczba ta wyniesie około 175 tysięcy.</u>
          <u xml:id="u-92.3" who="#JanŻurek">Szkolnictwo specjalne obejmuje opieką dzieci, które nie mogą korzystać ze szkoły normalnej ze względu na różne kalectwa, upośledzenie umysłowe, zagrożenie moralne i różnego rodzaju przewlekłe schorzenia.</u>
          <u xml:id="u-92.4" who="#JanŻurek">W Polsce Ludowej w początkowym okresie obserwujemy rozwój szkolnictwa specjalnego. Powstają nowe typy szkół specjalnych, jak np. dla dzieci przewlekle chorych, z zaburzeniami mowy i słuchu, a także rozwija się, zapoczątkowane tuż przed wybuchem wojny, zawodowe szkolnictwo specjalne.</u>
          <u xml:id="u-92.5" who="#JanŻurek">Natomiast pod względem metod nauczania i wychowania cofnęliśmy się poważnie w porównaniu z okresem przedwojennym.</u>
          <u xml:id="u-92.6" who="#JanŻurek">W ostatnich latach prasa w całym kraju nieustannie alarmuje społeczeństwo o katastrofalnym stanie szkolnictwa specjalnego w Polsce i wysuwa szereg postulatów, zmierzających do polepszenia sytuacji szkolnictwa specjalnego.</u>
          <u xml:id="u-92.7" who="#JanŻurek">Już w dniu 13 czerwca 1956 r. sejmowa Komisja Oświaty, Nauki i Kultury stwierdziła niepokojący stan szkolnictwa specjalnego, ustaliła przyczyny tego stanu, podejmując szereg wniosków mających na celu podniesienie poziomu szkolnictwa specjalnego.</u>
          <u xml:id="u-92.8" who="#JanŻurek">Niestety, trzeba stwierdzić, że część zasadniczych wniosków sejmowej Komisji nie jest realizowana.</u>
          <u xml:id="u-92.9" who="#JanŻurek">Dotychczas zupełnie nie kształci się wychowawców dla zakładów wychowawczych prowadzonych przez Ministerstwo Oświaty, Ministerstwo Sprawiedliwości i Ministerstwo Zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-92.10" who="#JanŻurek">W istniejących zakładach wychowawczych Ministerstwa Oświaty jest zatrudnionych około 900 niewykwalifikowanych pracowników pedagogicznych, w tym 335 wychowawców mających ukończoną tylko szkołę podstawową. Poważna liczba wychowawców nie jest przygotowana do wykonywania swych trudnych zadań, nie ma pojęcia o metodach wychowawczych, jakie należy stosować wobec dzieci o upośledzeniach fizycznych i psychicznych. Dlatego są wypadki stosowania niewłaściwych metod wychowawczych, jak bicie dzieci, głodzenie, czy też stosowanie karnych żabek.</u>
          <u xml:id="u-92.11" who="#JanŻurek">Ministerstwo Oświaty zupełnie nie kształci nauczycieli zawodu dla szkół zawodowych specjalnych. Dotychczas nie ma w kraju ani jednego nauczyciela zawodu posiadającego znajomość podstawowych zasad pedagogiki specjalnej.</u>
          <u xml:id="u-92.12" who="#JanŻurek">Istnieje obecnie tylko jedna uczelnia w Polsce — Studium Nauczycielskie Pedagogiki Specjalnej w Warszawie — zajmująca się kształceniem wyłącznie nauczycieli dla podstawowych szkół specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-92.13" who="#JanŻurek">W istniejących warunkach lokalowych Studium może wykształcić rocznie 50 nauczycieli dla wszystkich typów szkół specjalnych, praktycznie zatem po kilku nauczycieli dla każdego rodzaju szkół specjalnych. Tymczasem aktualne zapotrzebowanie wynosi 1500 nauczycieli. Z tego wynika, że Studium może teoretycznie zrealizować to zapotrzebowanie dopiero za 30 lat; w praktyce okres ten będzie jeszcze znacznie dłuższy.</u>
          <u xml:id="u-92.14" who="#JanŻurek">Komisja Oświaty na posiedzeniu w dniu 13 czerwca 1956 r. zobowiązała Ministerstwo Oświaty do reaktywowania Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej i „powierzenia tej instytucji wszystkich zagadnień naukowych programowych, metodyczno - pedagogicznych szkolnictwa specjalnego oraz zagadnienia kształcenia i doskonalenia nauczycieli i wychowawców dla potrzeb szkół i zakładów specjalnych”, jako też zapewnienia Instytutowi Pedagogiki Specjalnej odpowiednich warunków materialnych.</u>
          <u xml:id="u-92.15" who="#JanŻurek">Instytut Pedagogiki Specjalnej znajdował się przed wojną w Warszawie. Posiadał poważny dorobek naukowy, ma piękną tradycję i cieszy się wielkim autorytetem wśród nauczycieli i naukowców w kraju i za granicą. Przed wojną przebywali na studiach w tej uczelni nauczyciele innych państw.</u>
          <u xml:id="u-92.16" who="#JanŻurek">Ministerstwo Oświaty czyni usilne starania o przydzielenie dla Instytutu Pedagogiki Specjalnej wolnego budynku w Warszawie przy ul. Grenadierów 51/59, w którym dotychczas znajdował się ośrodek szkoleniowy Centralnej Rady Związków Zawodowych. Z takim dezyderatem występowała prasa. Z takim postulatem wystąpił krajowy zjazd sekcji szkolnictwa specjalnego Związku Nauczycielstwa Polskiego w dniu 9 marca br. Jednak decyzją komisji partyjno-rządowej przydzielono ten budynek na szpital. Tego rodzaju decyzja jest sprzeczna z uchwałą Rządu Nr 787 z dnia 13 grudnia 1956 r. w sprawie przekazywania na potrzeby szkolnictwa specjalnego budynków przeznaczonych na cele oświatowe.</u>
          <u xml:id="u-92.17" who="#JanŻurek">Sejmowa Komisja Oświaty wystąpiła z postulatem objęcia opieką wszystkich dzieci defektywnych, oraz że obowiązek szkolny do lat 16 musi być egzekwowany.</u>
          <u xml:id="u-92.18" who="#JanŻurek">Realizacja tych wniosków trafia na poważne trudności. Administracja szkolna nadal nie może zapewnić nauki i opieki poważnej liczbie dzieci. I tak:</u>
          <u xml:id="u-92.19" who="#JanŻurek">1. Główna Komenda Milicji Obywatelskiej przesłała do Ministerstwa Oświaty imienny wykaz 24.585 dzieci moralnie zagrożonych, które należy natychmiast objąć opieką wychowawczą;</u>
          <u xml:id="u-92.20" who="#JanŻurek">2. Około 35 tys. dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym czeka na wolne miejsca w szkołach specjalnych. Faktyczna liczba jest znacznie większa;</u>
          <u xml:id="u-92.21" who="#JanŻurek">3. Z treści memoriałów Polskiego Związku Głuchych i Polskiego Związku Niewidomych wynika, że około 5 tys. dzieci głuchych i 400 niewidomych nie uczęszcza do szkół;</u>
          <u xml:id="u-92.22" who="#JanŻurek">4. Brak zupełnie szkół dla dzieci afatycznych i kalekich. Liczba tych dzieci jest pokaźna;</u>
          <u xml:id="u-92.23" who="#JanŻurek">5. Niewystarczająca jest ilość przedszkoli. Wiele dzieci defektywnych w wieku przedszkolnym nie jest otoczonych opieką.</u>
          <u xml:id="u-92.24" who="#JanŻurek">6. Stanowczo niewystarczająca jest ilość zasadniczych szkół zawodowych specjalnych, które odgrywają poważną rolę w rewalidacji dzieci defektywnych i przygotowaniu ich do samodzielnego życia.</u>
          <u xml:id="u-92.25" who="#JanŻurek">Szczególnie trudna sytuacja pod tym względem istnieje na wsi. Do Ministerstwa Oświaty i wydziałów oświaty prezydiów wojewódzkich rad narodowych wpływa tysiące podań rodziców dzieci pochodzących ze wsi w sprawie przyjęcia tych dzieci do zakładów specjalnych. Przytłaczającej większości tych podań administracja szkolna nie jest w stanie załatwić pozytywnie. Wiele rodzin chłopskich czeka czasem 5 lat na przyjęcie dziecka do szkoły, wiele podań jest nie załatwionych od 1949 r. Nieustannie wpływają rozpaczliwe pisma w ramach skarg i zażaleń, w których rodzice błagają władze państwowe i stronnictwa polityczne o udzielenie pomocy. Petenci powołują się na Konstytucję, która ustala powszechne nauczanie. W siedzibach władz administracji szkolnej dzieją się nieraz dantejskie sceny.</u>
          <u xml:id="u-92.26" who="#JanŻurek">Należy nadmienić, że niepokojąca sytuacja istnieje także w odniesieniu do dzieci rodzin robotniczych. W tej dziedzinie szkolnictwo specjalne nie zaspokaja potrzeb. Niemniej jednak w większych miastach istnieją szkoły specjalne różnych typów. Szkoły te, przeważnie bez internatów, są dostępne wyłącznie dla dzieci miejscowych. Warunki lokalowe tych szkół są wprost skandaliczne.</u>
          <u xml:id="u-92.27" who="#JanŻurek">Z reguły w każdym mieście szkoły specjalne znajdują się w najgorszych lokalach. Szkolnictwo specjalne w mieście jest traktowane jako zagadnienie drugorzędne i dlatego można powiedzieć, że „wlecze się na szarym końcu”.</u>
          <u xml:id="u-92.28" who="#JanŻurek">Aby objąć nauczaniem dzieci wiejskie wymagające specjalnej troski, należy organizować szkoły z internatami. Niestety, liczba zakładów specjalnych jest niewystarczająca. Szczególnie upośledzone pod tym względem są województwa, w których przeważa gospodarka rolnicza, tj. białostockie, lubelskie, rzeszowskie, kieleckie, łódzkie. Mają one przeważnie 1–2 zakłady specjalne. Z tego względu wiele dzieci chłopskich jest pozbawionych nauki. Wydział Oświaty Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z siedzibą w Toruniu podaje, że około 900 dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym nie uczęszcza do szkół.</u>
          <u xml:id="u-92.29" who="#JanŻurek">W woj. warszawskim ponad 1000 tego rodzaju dzieci nie jest otoczone opieką szkolną.</u>
          <u xml:id="u-92.30" who="#JanŻurek">Przyczyną tego stanu jest brak budynków.</u>
          <u xml:id="u-92.31" who="#JanŻurek">W ciągu 12 lat nie wybudowano w kraju ani jednej szkoły specjalnej. Z reguły szkoły specjalne znajdują się w najgorszych warunkach lokalowych. Stan sanitarny w wielu szkołach wymaga natychmiastowego ich zamknięcia. Na skutek ciasnoty w Lublinie na 2 łóżkach sypiało 3 dzieci.</u>
          <u xml:id="u-92.32" who="#JanŻurek">Ministerstwo Oświaty stara się o uzyskanie budynków zwalnianych przez wojsko, służby wewnętrzne i inne instytucje, oraz o rewindykację budynków szkół specjalnych. Niestety, wyniki są nieproporcjonalne w stosunku do włożonych wysiłków”. Uzyskane budynki wymagają kredytów na dokonanie adaptacji i nieraz kapitalnego remontu oraz zagospodarowania. W tej sprawie Ministerstwo Oświaty wystąpiło z projektem uchwały Rządu o przyznanie na ten cel kredytów. Starania Ministerstwa Oświaty powinny być w pełni poparte przez komisję sejmową.</u>
          <u xml:id="u-92.33" who="#JanŻurek">Po raz pierwszy w Polsce Ludowej Ministerstwo Oświaty przewidziało 243 mln zł w Planie 5-letnim na inwestycje dla szkolnictwa specjalnego. Suma ta nie pokryje istotnych potrzeb szkolenia, tym bardziej że trzeba, odrobić dług i krzywdzące zaniedbania w tej dziedzinie. Zaprojektowana pierwotnie surma w międzyczasie ulega ciągłej redukcji i obecnie wynosi zaledwie 60% sumy początkowej. W dalszej perspektywie zarysowują się tendencje obniżenia tej kwoty. Co pozostanie efektywnie na realizację zadań szkolnictwa specjalnego — w tej sytuacji trudno określić.</u>
          <u xml:id="u-92.34" who="#JanŻurek">Aby zabezpieczyć minimalne potrzeby w zakresie opieki specjalnej nad dziećmi upośledzonymi, należy utrzymać w Planie 5-letnim zaprojektowaną budowę 44 zakładów specjalnych i 9 szkół podstawowych specjalnych (w tym 15 zakładów dla dzieci i młodzieży moralnie zagrożonej, 20 zakładów dla dzieci i młodzieży ze wsi i małych miasteczek opóźnionej w rozwoju umysłowym, 2 zakłady dla dzieci i młodzieży niedowidzących, 1 zakład dla dzieci i młodzieży niewidomych, 4 zakłady dla dzieci i młodzieży głuchoniemych, 2 zakłady dla dzieci i młodzieży afatycznych).</u>
          <u xml:id="u-92.35" who="#JanŻurek">Ponadto nieodzownym warunkiem jest centralne wyodrębnienie tych kredytów, gdyż często terenowe rady narodowe, nie orientując się w roli i potrzebach szkolnictwa specjalnego, kredyty te przeznaczają na inne cele.</u>
          <u xml:id="u-92.36" who="#JanŻurek">Wyposażenie zawodowych szkół specjalnych jest niedostateczne, brak jest odpowiedniej ilości maszyn i narzędzi, posiadane maszyny i urządzenia techniczne są przestarzałe. Przeważnie jest to sprzęt techniczny, który został wycofany z normalnych szkół zawodowych i zakwalifikowany na złom. Pilną jest sprawa ustalenia organizacji kształcenia zawodowego, zapewnienia praktyk zawodowych w warunkach rzemieślniczych i zakładów przemysłowych oraz ustalenie trybu i zasad zatrudnienia absolwentów' zawodowych szkół specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-92.37" who="#JanŻurek">Szereg jest jeszcze spraw, które wymagają unormowania, jak obowiązkowa rejestracja dzieci niewidomych, głuchych, z wadami mowy, słuchu, ustalenie właściwej selekcji dzieci moralnie zaniedbanych i opóźnionych w rozwoju umysłowym, przydzielenie szkołom specjalnym lekarzy specjalistów. Główną jednak sprawą nie cierpiącą zwłoki jest podjęcie uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w sprawie opieki nad dziećmi dotkniętymi upośledzeniem psychicznym i fizycznym.</u>
          <u xml:id="u-92.38" who="#JanŻurek">Dla zobrazowania groźnej sytuacji tego rodzaju dzieci, spośród 2 tysięcy przeszło przykładów chcę podać Wysokiej Izbie trzy przykłady do wiadomości. Adresy dzieci, o których będę mówił, znajdują się w Wydziale Oświaty Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-92.39" who="#JanŻurek">Przykład pierwszy: Mazurkiewicz Teresa, ur. w 1948 r. — rodzice dziewczynki upośledzeni umysłowo, czworo rodzeństwa w wieku 2–10 lat, dzieci żyją w skrajnej nędzy i zaniedbaniu, wszyscy mieszkają w jednej izbie, w której są dwa legowiska pokryte wilgotną, brudną i pełną robactwa słomą. Innych sprzętów brak. Dzieci pookręcane brudnymi i krępującymi ruch szmatami. Z izby gnój wyniesiono łopatami — dzieci wypróżniają się w izbie. Nigdy nie widziały papieru, ani ołówka.</u>
          <u xml:id="u-92.40" who="#JanŻurek">Przykład drugi: Łukasik Andrzej, ur. w 1947 r. — nie chodzi do szkoły. Matka ukrywa go przed ojczymem. Sypia w piwnicy, gdzie jedzenie podaje mu matka przez okienko z ulicy. Matka bije i głodzi dziecko. Dziecko jest przy tym kaleką — chorował na Heine-Medina i ma suchą bezwładną nóżkę.</u>
          <u xml:id="u-92.41" who="#JanŻurek">Przykład trzeci: Zakolski Zbigniew, ur. w 1949 r. — wychowuje go prababka, zniedołężniała i chorowita, utrzymuje się z żebraniny. Rodzice porzucili dziecko i zupełnie się nim nie interesują. W miesiącach zimowych z powodu zimna i braku odzieży chłopiec leży w barłogu ze słomy, na podłodze, owinięty w łachmany. Mieszka razem z prababką w komórce, którą razem opatrzyli mchem i gałęziami, żeby było cieplej. Komórka jest bez okna.</u>
          <u xml:id="u-92.42" who="#JanŻurek">Wnioski, jakie nasuwają się z tego omówienia, to:</u>
          <u xml:id="u-92.43" who="#JanŻurek">— zobowiązanie Ministerstwa Oświaty do wytypowania i zakwalifikowania odpowiednich budyniów do rewindykacji na cele szkolnictwa specjalnego i zakładów wychowawczych;</u>
          <u xml:id="u-92.44" who="#JanŻurek">— zobowiązanie Ministerstwa Oświaty, Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej i Ministerstwa Zdrowia do współpracy w zakresie zapewnienia pełnej opieki nad dziećmi dotkniętymi upośledzeniem psychicznym i fizycznym.</u>
          <u xml:id="u-92.45" who="#JanŻurek">Zagadnienie drugie — biblioteki i czytelnictwo.</u>
          <u xml:id="u-92.46" who="#JanŻurek">W całokształcie oświaty dorosłych bardzo poważną rolę odgrywają biblioteki i czytelnictwo. Bez biblioteki i książki nie ma żadnej dobrze pomyślnej pracy oświatowej, ani skutecznej walki z analfabetyzmem, ani szkoły dla dorosłych, ani uniwersytetu powszechnego, zespołu teatralnego czy samokształcenia.</u>
          <u xml:id="u-92.47" who="#JanŻurek">Zasięg bibliotek jest bardzo duży. Według rocznika statystycznego w 1955 r. z bibliotek korzystało 4.252 tys. czytelników, poza bibliotekami szkolnymi i naukowymi, co wynosi 15,4% ludności.</u>
          <u xml:id="u-92.48" who="#JanŻurek">Dekret o bibliotekach i zabezpieczeniu zbiorów bibliotecznych z 1946 r. nakłada na państwo obowiązek zakładania i utrzymywania bibliotek. Rady narodowe, jako terenowe organy władzy ludowej, nie zawsze pamiętają o tej ustawie i nie doceniają roli oświatowej i wagi politycznej bibliotek i czytelnictwa.</u>
          <u xml:id="u-92.49" who="#JanŻurek">Mamy tego nawet w woj. katowickim dość liczne przykłady. Na przykład w mieście Bytomiu rozbito bibliotekę miejską, oddając parter na szwalnię i przenosząc wypożyczalnię do gorszego pomieszczenia w innej części miasta. Przykład drugi — zastępca przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Łabędach wyraża zgodę na oddanie lokalu Biblioteki Publicznej dla Pyskowickich Zakładów Gastronomicznych.</u>
          <u xml:id="u-92.50" who="#JanŻurek">Budownictwo biblioteczne w Polsce po 1945 r. to zjawisko prawie nie spotykane, co dowodzi pewnego niedowładu w polityce kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-92.51" who="#JanŻurek">Powstały i budują się liczne osiedla robotnicze bez zabezpieczenia lokali dla bibliotek i czytelni.</u>
          <u xml:id="u-92.52" who="#JanŻurek">Na wsi rzadko spotyka się bibliotekę z czytelnią, która niewątpliwie lepiej pełniłaby swą rolę niż siłą forsowane świetlice. Niedostateczne jest również zaopatrzenie księgozbiorów, zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym.</u>
          <u xml:id="u-92.53" who="#JanŻurek">Jeżeli biblioteka publiczna jest instytucją oświatowo-wychowawczą — a jest nią w istocie — i ma być szkołą na całe życie dla tych wszystkich, którzy już ze szkoły podstawowej, średniej czy wyższej nie korzystają, to zadanie spełnić może tylko przy dwóch podstawowych warunkach: winna posiadać odpowiedni, stale uzupełniany księgozbiór, oraz na wysokim poziomie umysłowym i przygotowania zawodowego postawionego bibliotekarza.</u>
          <u xml:id="u-92.54" who="#JanŻurek">Zawód bibliotekarza to zawód nauczyciela-wychowawcy i doradcy. Bibliotekarz musi znać książki, znać czytelników i odpowiednio dla nich książki dobierać. Zawód bibliotekarza, w bibliotece publicznej jest niedoceniany i niepopłatny. Zaczyna się od stawki 500 zł miesięcznie i dochodzi do 1.060 zł, dla tych, którzy posiadają ukończone studia wyższe i odpowiedni staż pracy. Reforma płac bibliotekarzy w najbliższym czasie jest konieczna.</u>
          <u xml:id="u-92.55" who="#JanŻurek">Przekazanie bibliotek publicznych w 1950 r. z Ministerstwa Oświaty do Ministerstwa Kultury i Sztuki nie było szczęśliwym posunięciem. Odbiło się to ujemnie w ubiegłych latach na skutek oderwania bibliotek, zwłaszcza na wsi, od licznych rzesz nauczycielstwa oraz o wiele większego zainteresowania Ministerstwa Kultury i Sztuki pracami artystycznymi aniżeli oświatowymi.</u>
          <u xml:id="u-92.56" who="#JanŻurek">Chciałbym omówienie tego działu zakończyć kilku wnioskami:</u>
          <u xml:id="u-92.57" who="#JanŻurek">1. Zgodnie z jednomyślną uchwałą Komisji Oświaty i Nauki prace oświatowe, a więc biblioteki i świetlice, winny być przekazane z Ministerstwa Kultury do Ministerstwa. Oświaty.</u>
          <u xml:id="u-92.58" who="#JanŻurek">2. Rady narodowe wszystkich szczebli winny wykazać większą troskę i zrozumienie dla bibliotek jako podstawowej instytucji oświatowej. Resorty budownictwa obiektów kulturalnych winny uwzględnić w planowaniu biblioteki i czytelnie, jako podstawowe placówki oświatowe zabezpieczające potrzeby kulturalne miast i osiedli.</u>
          <u xml:id="u-92.59" who="#JanŻurek">3. Ministerstwo Oświaty winno opracować pragmatykę służbową dla bibliotekarzy.</u>
          <u xml:id="u-92.60" who="#JanŻurek">Na zakończenie pragnąłbym poświęcić parę słów działalności Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, znanego w całej Polsce z popularyzacji postępowej wiedzy.</u>
          <u xml:id="u-92.61" who="#JanŻurek">Od ostatniego Zjazdu Krajowego Delegatów, który odbył się w listopadzie ub. roku, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, pod kierownictwem nowego Zarządu Głównego, po przeprowadzeniu krytycznej oceny dotychczasowej działalności weszło w nowy okres swego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-92.62" who="#JanŻurek">Obecnie podstawową formą działalności są zorganizowane placówki oświatowe, a nie luźne odczyty. Intensywna praca oświatowa w tych placówkach służy systematycznemu podnoszeniu poziomu umysłowego i ideowego słuchaczy dorosłych oraz pomaga w opanowywaniu wiedzy praktycznej i zawodowej. Towarzystwo Wiedzy Powszechnej ogarnia swą działalnością środowiska robotnicze, chłopskie — w szerszej mierze, inteligenckie i młodzież pracującą.</u>
          <u xml:id="u-92.63" who="#JanŻurek">Osiągnięciem Towarzystwa Wiedzy Powszechnej jest zorganizowanie i prowadzenie uniwersytetów powszechnych, rolniczych, uniwersytetów dla rodziców, różnych kursów łącznie z kursami języków obcych, klubów dyskusyjnych i filmowo-dyskusyjnych. Prowadzi ono poza tym poradnie samokształceniowe, poradnie dla oświatowców, a także nowe wydawnictwa.</u>
          <u xml:id="u-92.64" who="#JanŻurek">Tej coraz szerzej rozwijającej się pracy, oświatowej Towarzystwa grozi jednak poważne zahamowanie na skutek zapowiadanej znacznej obniżki dotacji budżetu Urzędu Rady Ministrów, o sumę sięgającą powyżej 50%.</u>
          <u xml:id="u-92.65" who="#JanŻurek">Poczynione większe oszczędności przez redukcję aparatu o ok. 110 etatów, w czym 30 w samym Zarządzie Głównym, nie ratują sytuacji. Obecnie ciężki stan finansowy TWP doprowadza m. in. do tego, że Uniwersytet Powszechny w Warszawie, na który zgłosiło się ok. 900 słuchaczy, przeważnie młodzieży pracującej, będzie zmuszony do zaprzestania swej działalności, chociaż zdobył sobie tak znaczną popularność i uznanie.</u>
          <u xml:id="u-92.66" who="#JanŻurek">Z powyższych względów niesłuszne jest obniżenie dotacji dla Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, a nieodzowne jest przyjście Towarzystwu z daleko idącą pomocą w prowadzeniu tak pożytecznej działalności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-92.67" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Dionizemu Smoleńskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#DionizySmoleński">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W pierwszym dniu debaty na sesji budżetowej najczęściej wszyscy mówcy budżet omawiany nazywali budżetem przejściowym.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#DionizySmoleński">W tej nazwie „przejściowy budżet” nie ma przecież nic obniżającego wartość tego budżetu, jego wagę, jego znaczenie, jeżeli przyjmiemy pod uwagę, że przejściowość jego polega właśnie na tym, że jest to — jak mówił poseł Kuziński — głęboki manewr, ba, zagon cały w pozycje podziału czy innego ustawienia stosunku między akumulacją a spożyciem.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#DionizySmoleński">Ta nazwa „przejściowy budżet” specjalnie utkwiła mi w pamięci dlatego, że kwestie budżetu i spraw nauki tym bardziej, wydaje mi się, są przejściowymi w obecnym dniu, w obecnej debacie. Do tej pory nie można znaleźć zgody na ocenę, czy sprawy nauki należą do kategorii akumulacji, czy do kategorii spożycia.</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#DionizySmoleński">Oczywiście niezgodność istnieje między stroną, która dotuje naukę, a stroną która z tych dotacji czerpie środki dla rozwoju nauki. Ta niezgodność dodatkowa bardzo trudnym czyni ustawienie nauki, żądań nauki w obliczu i na tle dzisiaj omawianego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#DionizySmoleński">Już to można przyznać, że w Polsce deklamacji i deklaracji o ważności nauki nie brak na pewno. Przez wiele lat nauka była właśnie wysuwana w przemówieniach, w deklaracjach, jako nadzwyczajne bóstwo, które może cudów czynić nie będzie, ale na pewno może dokonać gwałtownych przemian. I to jakieś dziwne bóstwo, zupełnie eteryczne, nie wymagające żadnych ofiar dla swej działalności. Wytworzył się u nas pewnego rodzaju kult nauki, ale takiej nauki deklaratywnej, nauki deklamacyjnej, nauki, która sama z siebie dziwnym geniuszem miała rosnąć, rozwijać się i owocować.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#DionizySmoleński">Tymczasem prawda o nauce jest nieco inna. Prawda o nauce wygląda obecnie tak, że już nie należy się spodziewać, jakoby przy pomocy dwóch kawałków drucika i geniuszu ludzkiego można było odkryć nowe prawa przyrody. Tak było niegdyś. Obecnie jest bardzo wątpliwe, czy widok spadającego jabłka może natchnąć geniusz do stworzenia prawa naukowego., a już nie jest zupełnie wątpliwe, że aby to prawo znalazło zastosowanie ku pożytkowi społeczeństwa, to w tym celu spadać muszą złote jabłka Hesperyd.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#DionizySmoleński">Że nauka jest istotnym czynnikiem rozwoju kulturalnego i rozwoju materialnego społeczeństwa — o tym zrozumienie w innych krajach jest zupełnie całkowite. W czym się przejawia to zrozumienie? Przejawia się w tym, że w każdym budżecie każdego państwa, stojącego na wysokim poziomie naukowym i technicznym, istnieje od razu z góry przeznaczona pewna część dochodu narodowego na sprawy nauki. Istnieje bardzo ściśle określona relacja między sprawą nauki i wydatkami na naukę a postępem technicznym, postępem cywilizacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#DionizySmoleński">Nauka nie może się zadowolić i u nas tylko uznaniem werbalnym, musi znaleźć także i pomoc, i opiekę materialną.</u>
          <u xml:id="u-94.8" who="#DionizySmoleński">W kraju naszym trzy instytucje powołane są do tego, aby dbać o rozwój nauki. Jest to Polska Akademia Nauk, są to wszystkie szkoły wyższe i są to naukowe instytuty resortowe. W teorii i w założeniu określona była i wyznaczona wyraźnie rola tych trzech instytucji. W praktyce istnieje bardzo silna dysproporcja między nimi, istnieje dysproporcja ich zadań, możliwości i środków wypełnienia tych zadań. Do tej pory nie mamy wyraźnego, ostatecznego planu organizacji nauki, co powoduje zatratę nawet tych skromnych środków, jakie na naukę są przeznaczone.</u>
          <u xml:id="u-94.9" who="#DionizySmoleński">Obecnie jesteśmy w stadium rozpoznawania, w stadium próby takiego zorganizowania tych trzech instytucji, oddzielnie i między sobą, aby między nimi powstały właściwe proporcje zadań i środków, i to jest przyczyna, dla której w obecnym stanie mówię o przejściowym okresie spraw naszej nauki.</u>
          <u xml:id="u-94.10" who="#DionizySmoleński">Polska Akademia Nauk, poza swoimi pracami naukowymi wykonywanymi we własnych instytutach, jest powołana do organizowania nauki na najwyższym krajowym szczeblu.</u>
          <u xml:id="u-94.11" who="#DionizySmoleński">Szkolnictwo wyższe oprócz zadań naukowych — a pragnę przypomnieć, że nie tylko w naszym kraju, ale i w innych krajach więcej niż połowę prac naukowych wykonują pracownicy nauki w szkolnictwie wyższym — otóż szkolnictwo wyższe poza tymi zadaniami naukowymi posiada zupełnie podstawowe zadania dydaktyczne. Mówię — zupełnie podstawowe, gdyż od wyniku działania, szkolnictwa wyższego na tym polu dydaktycznym zależy przecież działalność wszystkich innych instytucji naukowych.</u>
          <u xml:id="u-94.12" who="#DionizySmoleński">Przed szkolnictwem wyższym obecnie stoi wiele problemów czekających na rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-94.13" who="#DionizySmoleński">Jeden z moich przedmówców, kolega poseł Miodoński, mówił o problemach organizacji wyższego szkolnictwa medycznego. Nie chcę zajmować stanowiska w tej sprawie, ale jedno stwierdzić mogę, że sprawa ta znacznie jest trudniejsza do rozwiązania, niż by to ze słów kolegi Miodońskiego wynikało. I mogę zapewnić Wysoki Sejm, że w szkolnictwie wyższym jako całości istnieje bardzo dużo problemów o znacznie trudniejszych do rozwiązania zagadnieniach, niż w szkolnictwie tylko medycznym.</u>
          <u xml:id="u-94.14" who="#DionizySmoleński">Dotychczas szkolnictwo wyższe rozwijało się w Polsce w sposób żywiołowy. Wystarczyło, że w danym mieście były jakie takie budynki wolne, znalazł się jeden czy dwóch profesorów — aby w tym mieście powstawała szkoła wyższa. Doprowadziło to do tego, że mapa geograficzna naszego szkolnictwa wyższego jest niesłuszna, niedokładna, że mapa ta nie uwzględnia wszystkich czynników, jakie muszą być uwzględniane wtedy, kiedy się powołuje do życia i kiedy działa szkoła wyższa.</u>
          <u xml:id="u-94.15" who="#DionizySmoleński">Zachodzi wobec tego konieczność rewizji ilości szkół wyższych i rozmieszczenia ich według tych przesłanek, o których mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-94.16" who="#DionizySmoleński">Jesteśmy więc obecnie w stadium rozważania problemu szkolnictwa wyższego, a przez to samo w stadium rozważań problemów nauki. Jesteśmy już, przyznam, zmęczeni organizacjami, zmianami programowymi, jesteśmy zniechęceni do następnych reorganizacji, i dlatego wyniki naszych narad i rozmyślań muszą być długotrwałe, nasza decyzja musi być ostateczna i działająca na długi okres czasu.</u>
          <u xml:id="u-94.17" who="#DionizySmoleński">Budżet nauki i szkolnictwa wyższego w obecnym preliminarzu budżetowym traktowany jest także jako przejściowy, mimo że zwiększenie wydatków na ten cel wynosi 22%. Poseł Drobner powiedział „to mało”. To bardzo mało — powiemy wszyscy za posłem Drobnerem. Ale oprócz tego, żeby żądać zwiększenia dotacji na naukę i szkolnictwo wyższe, należy pamiętać także o tym, aby jak najbardziej racjonalnie, jak najbardziej ekonomicznie pieniądze te wykorzystać. Do tego służyć będą nam właśnie te prace, które obecnie są w toku, aby jak najbardziej racjonalnie, jak najbardziej ekonomicznie, z możliwie największym pożytkiem dla kraju ustawić naukę i szkolnictwo wyższe w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-94.18" who="#DionizySmoleński">Budżet jest to widoma oznaka polityki i zamierzeń Rządu. Jeżeli nastąpią udoskonalenia organizacyjne nauki i szkolnictwa wyższego — tym śmielej, tym odważniej potrafimy żądać zwiększenia budżetu na te cele.</u>
          <u xml:id="u-94.19" who="#DionizySmoleński">Jeślibyśmy oparli się na atmosferze, klimacie i treści dyskusji dnia wczorajszego, to mógłbym zaryzykować następujące zakończenie mojego przemówienia: jeżeli nauka jest nawozem pod rozwój kulturalny i gospodarczy kraju, to tylko szaleniec mógłby dążyć do wielkich plonów oszczędzając na nawozie.</u>
          <u xml:id="u-94.20" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Walterowi Późnemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#WalterPóźny">Wysoka Izbo! Konferencja Poczdamska nie powtórzyła błędów Wersalu. Śląsk, Ziemia Lubuska i Pojezierze, krainy zagospodarowane przed wiekami przez polskich chłopów, są dziś własnością polskiego ludu pracującego.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#WalterPóźny">Na ziemie te przybyli rodacy znad Wisły, Bugu i Naroczy, osiedlając się obok dziedziców tej ziemi — Mazurów, Warmiaków, Kaszubów, Bytowian, Złotowiaków, Słoweńców, Lubuszan i Ślązaków.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#WalterPóźny">Na Ziemiach Zachodnich występują dziś także pewne grupy ludności ukraińskiej i niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-96.3" who="#WalterPóźny">Do naczelnych więc zadań naszego państwa należy określenie i realizacja warunków umożliwiających budowę stałej więzi społecznej wśród różnych pochodzeniem, środowiskiem i kulturą grup ludnościowych na Ziemiach Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-96.4" who="#WalterPóźny">W polityce ludnościowej i narodowościowej na Ziemiach Zachodnich należy jednak rozróżnić dwie całkiem odrębne kwestie: polskiej ludności rodzimej i napływowej, jako nierozłącznej części narodu polskiego — oraz ukraińskiej i niemieckiej mniejszości narodowej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-96.5" who="#WalterPóźny">Nierozróżnianie kwestii narodowościowych, podciąganie wszystkich grup ludnościowych pod jeden „strychulec” spowodowało „reukrainizację” pewnego odłamu społeczeństwa przybyłego na te ziemie oraz „regermanizację” wśród polskiej ludności rodzimej. Fala chętnych na wyjazd do NRD i NRF wzrosła ostatnio do dość poważnych rozmiarów, przy czym na samych Mazurach i Warmii mamy jeszcze około 17 tys. osób chętnych na wyjazd. Rzecz jasna, że poza warunkami społeczno-politycznymi odgrywa tu dużą rolę strona gospodarcza.</u>
          <u xml:id="u-96.6" who="#WalterPóźny">Wyjeżdżają jednak z Ojczyzny obok ludności nieuświadomionej narodowo także ludzie, którzy za czasów panowania na tej ziemi faszyzmu niemieckiego śpiewali „wytrwamy i wygramy”; wyjeżdżają często bojownicy o polskość i wyzwolenie społeczne.</u>
          <u xml:id="u-96.7" who="#WalterPóźny">Czas najwyższy, aby ogół naszego społeczeństwa zrozumiał, że jeżeli my — państwo i naród polski — jesteśmy dziś gospodarzami Ziem Zachodnich, to stało się to w wyniku bieżących wydarzeń politycznych, ukształtowanych siłą zwycięskich armii radzieckiej i polskiej. Pozostaniemy jednak trwale i na zawsze na tej ziemi, nie skutkiem działania tu siłą fizyczną, ale w wyniku niezaprzeczalnych praw do tej ziemi, praw historycznych, kulturalnych i moralnych, wkładu pracy naszych rąk i mózgów.</u>
          <u xml:id="u-96.8" who="#WalterPóźny">Prasa stołeczna i prowincjonalna bije ostatnio na alarm, domagając się energicznej, szeroko zakrojonej i natychmiastowej akcji społeczno-kulturalnej. Poszczególne dzielnice Ziem Zachodnich oczekują pomocy w utworzeniu silnych ośrodków kulturalno-propagandowych, placówek z dalekosiężnym planem perspektywicznym, mogących oddziaływać stale i konsekwentnie nie tylko na środowiska miejscowe, lecz także na teren Polski centralnej i zagranicę. Działalność naukowa, literacka i teatralna winna uwzględniać w coraz szerszym zakresie tematykę Ziem Zachodnich i ich odwieczną walkę narodowo-wyzwoleńczą.</u>
          <u xml:id="u-96.9" who="#WalterPóźny">Nasze zabytki, o których wspomniał kolega poseł Benesz — najczęściej pomniki polskości tych ziem, wymagają troskliwszej niż dotychczas opieki, tym bardziej że do ich budowy używano najczęściej zaprawy lekkiej, chudej niejednokrotnie samej gliny. Dotyczy to tak Nysy, jak i Fromborka — jednego z ciekawszych zabytków w skali europejskiej, wreszcie budynków mieszczańskich, średniowiecznego budownictwa kościelnego i innych. Najtragiczniej przedstawia się stan zabytkowego budownictwa drewnianego. Jeszcze rok, dwa a ulegnie ono całkowitej ruinie. W roku bieżącym trzeba choć kilkudziesięciu tysięcy złotych na wydelegowanie -specjalnej ekspedycji etnograficznej dla zebrania przynajmniej dokumentacji.</u>
          <u xml:id="u-96.10" who="#WalterPóźny">Do niedawna istniały w terenie świetlice prowadzone przez Ministerstwo Kultury i Sztuki. Obecnie po ich zlikwidowaniu powstanie, szczególnie na wsi i w małych miasteczkach, kompletna pustka kulturalna. Ministerstwo Kultury winno przywrócić życiu dawne stowarzyszenia kulturalne, jak Towarzystwo Teatrów i Muzyki Ludowej, które miało w jednym tylko woj. olsztyńskim 11 oddziałów powiatowych, Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych i Robotniczych i inne. Chodzi po prostu o zainicjowanie szerokiego ruchu społeczno-kulturalnego.</u>
          <u xml:id="u-96.11" who="#WalterPóźny">Ambicją Ministerstwa Kultury winno być wydobycie i pogłębienie na co dzień prawdziwego wdzięku i uroku śpiewek, tańców, sztuki ludowej, obchodów, zwyczajów i obyczajów poszczególnych regionów Ziem Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-96.12" who="#WalterPóźny">Między Ministerstwem Kultury a Ministerstwem Oświaty winna zaniknąć bariera podziałów resortowych, rozdział winien być zachowany jedynie na szczeblu centralnym i wojewódzkim, zaś w powiatach należałoby połączyć etaty kierowników wydziałów oświaty i kultury. Jednym z głównych filarów upowszechnienia kultury na wsi był — przynajmniej w latach ubiegłych — nauczyciel. Niestety, zanim sięgniemy do jego tak ofiarnej i najczęściej bezinteresownej pomocy, musimy uprzednio dopomóc w odbudowaniu jego autorytetu, jednocześnie wzmocnić jego beznadziejną pozycję materialną, tak aby po skończonej pracy w szkole nie potrzebował się zatrudniać dodatkowo jako budowniczy chłopskich stodółek itp.</u>
          <u xml:id="u-96.13" who="#WalterPóźny">Dlaczego o tym mówię? Skromna kwota 1,4 mln zł, przeznaczona w budżecie Ministerstwa Kultury na organizowanie kursów wakacyjnych dla nauczycieli — kierowników świetlic została skreślona przez sejmową Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Uderza to szczególnie boleśnie w życie kulturalne Polski zachodniej. Skreślono także kwotę 5 mln zł na dotacje i subwencje dla towarzystw społeczno-kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-96.14" who="#WalterPóźny">Prosiliśmy również o uwzględnienie postulatu utworzenia drugiej sceny objazdowej Teatru Olsztyńskiego. Niestety, postulat ten został pominięty na skutek braku odpowiednich środków. W woj. olsztyńskim korzysta przeciętnie co dziewiąty obywatel raz do roku z teatru. W innych województwach co drugi, trzeci.</u>
          <u xml:id="u-96.15" who="#WalterPóźny">Ze względu na konieczność budowy trwałej więzi społecznej na Ziemiach Zachodnich należy również wzmocnić siłę i zasięg miejscowych radiostacji. Nadajemy specjalne programy i audycje dla krajów arabskich i dalekowschodnich, a tymczasem nie potrafimy przeciwstawić się należycie propagandzie rewizjonistycznej uprawianej przez niektóre radiostacje zachodnio-niemieckie.</u>
          <u xml:id="u-96.16" who="#WalterPóźny">Skomplikowany etnograficznie i politycznie teren Ziem Zachodnich wymaga szczególnie dobrego przygotowania kadr. Wiedza absolwenta takiej czy innej uczelni o terenie, nie wychodząca często poza lekturę „Krzyżaków” czy „Wiatru od morza”, nie wystarcza. Trzeba poznać bliżej zawiłe procesy historyczne, polityczne, wyznaniowe i gospodarcze ludności rodzimej, a wówczas nie będzie nieporozumień, czy też rozczarowań.</u>
          <u xml:id="u-96.17" who="#WalterPóźny">Przysłowiową piętą Achillesa Ziem Zachodnich są kadry. Autorytet państwa buduje w terenie człowiek i dlatego też Ministerstwa Oświaty, Szkolnictwa Wyższego i Kultury — a także i inne. — winny troskliwiej przygotowywać swoje kadry, zwłaszcza nauczycielskie i kulturalno-oświatowe, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży polskiej ludności rodzimej, mającej spełnić w pierwszym rzędzie trudne zadania repolonizacyjne. Poza walorami osobistymi musi je cechować gorący patriotyzm i internacjonalizm. Niech przyszły pracownik — a nade wszystko kulturalno-oświatowy zapozna się szczegółowo z historią tych ziem, jej złożonymi procesami ludnościowo-narodowościowymi, przejawami łączności duchowej z Polską, przebogatymi tradycjami radykalnego ruchu ludowego i robotniczego, niech zna nazwiska tych, którzy w imię tego ludu i tej ziemi oddali swe życie na ołtarzu Ojczyzny-Polski, cierpieli w obozach i katowniach gestapo.</u>
          <u xml:id="u-96.18" who="#WalterPóźny">Historia i literatura traktująca o Ziemiach Zachodnich winna być szeroko uwzględniona w podręcznikach szkolnych.</u>
          <u xml:id="u-96.19" who="#WalterPóźny">Nikt i nic nie usprawiedliwi przyczyny tak minimalnego udziału młodzieży rodzimej w szkołach średnich i wyższych. Na stu Warmiaków i Mazurów, którzy ukończyli szkoły podstawowe, przechodziło do szkół ogólnokształcących 12 razy mniej aniżeli z tysiąca młodzieży innego pochodzenia. W ciągu dwunastolecia Polski Ludowej zaledwie 12 Mazurów, Warmiaków i Powiślan uzyskało wyższe wykształcenie. Nic dziwnego, że tak zwani autochtoni byli w dziesięcioleciu „nieobecni'. Poszukując nowych dróg prowadzących do naprawy pragniemy sięgnąć do chlubnego dorobku przeszłości, m.in. do Liceum Krzemienieckiego, które chcę kontynuować swą działalność na terenie Ziem Zachodnich. Żywimy nadzieję, że Rząd poprze restytucję tej uczelni.</u>
          <u xml:id="u-96.20" who="#WalterPóźny">Tereny odzyskane dały w ciągu wieków bardzo poważny wkład do skarbnicy kultury ogólnonarodowej. Wystarczy, że wymienię takie nazwiska jak: Małecki, Seklucjan, Murzynowski, Kulwieć, Rafajłowicz, Kopernik, Staszic, Mrągowiusz, Gizewiusz, Wojciech Kętrzyński, Miarka, Nowowiejski — i cały szereg innych. Pragniemy, by równolegle do aktywizacji gospodarczej szło ożywienie życia kulturalnego Ziem Zachodnich. Niemniej ważną od zaorania ugorów jest bowiem likwidacja odłogów kulturalnych. Ziemie Zachodnie chcą nie tylko korzystać z dorobku kultury, ale — zgodnie z ich wielowiekowymi tradycjami — żywo współuczestniczyć w jej tworzeniu.</u>
          <u xml:id="u-96.21" who="#WalterPóźny">Jako poseł autochtoniczny, działacz ludowy, pragnę stwierdzić, że w tegorocznym budżecie nie kierowaliśmy się leninowską zasadą „przesolenia”, czy też zastosowania większej miarki na rzecz terenów nam tak drogich a zaniedbanych, gdyż sytuacja gospodarcza kraju jest trudna.</u>
          <u xml:id="u-96.22" who="#WalterPóźny">Miej my nadzieję, że w przyszłorocznym budżecie sprawy Ziem Zachodnich znajdą lepsze odbicie. Kwestia ożywienia gospodarczego i kulturalnego Ziem Zachodnich to przecież sprawa wielkiej wagi państwowej, sprawa całego naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-96.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Mironowi Kołakowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#MironKołakowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Całkowicie zgadzam się z tymi uwagami, jakie w dniu wczorajszym na zakończenie debaty przedstawił Wysokiemu Sejmowi poseł Ostapczuk. Zgadzam się z tym, że skoro Partia ustaliła, że istniały w przeszłości błędy, że weszliśmy na nową drogę — nie czas teraz na rozpamiętywania tej przeszłości, a należy budować przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#MironKołakowski">Zgadzam się z tym nie tylko dlatego, że jestem członkiem Koła Posłów Katolickich „Znak”, ale dlatego, że zawsze byłem zdania, iż zła jest bezpłodna krytyka i niepotrzebne ataki. Uwagi te są konieczne dla wyjaśnienia; jeśli bowiem za chwilę mogę poruszyć jakieś tematy, które by wskazywały na krytykę przeszłości, to tylko pod kątem widzenia tego co powinno być, a nie dlatego, ażeby bezpłodnie atakować czy też krytykować.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#MironKołakowski">Jest rzeczą ustaloną, że przeszłość przyniosła nam szereg błędnych sformułowań, ustawiła gospodarkę polską w niewłaściwych proporcjach i że obecnie musimy zmienić ten porządek i ten układ.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#MironKołakowski">Te truizmy zostały ustalone w całym szeregu publikacji ekonomicznych i między innymi w jednym z ostatnich numerów „Ekonomisty” prof. Secomski stwierdził wyraźnie, że w związku z obecną sytuacją gospodarczą należy wyodrębnić trzy grupy zadań, organicznie ze sobą związanych.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#MironKołakowski">Pierwsza z nich, to przezwyciężenie lub złagodzenie dysproporcji z okresu odbudowy i planu 6-letniego, druga — to ustalenie nowych proporcji rozwojowych w obecnym Planie 5-letnim, i wreszcie trzecia. — to określenie proporcji rozwoju gospodarki narodowej w ujęciu perspektywicznym. Wydaje mi się, że co do tych trzech zadań nie ma chyba w tej Izbie żadnych różnic zdań. Mogą być różnice co do szczegółów, co do sposobów rozwiązania trudności, ale co do zasady, sądzę, jesteśmy jednomyślni.</u>
          <u xml:id="u-98.5" who="#MironKołakowski">Pod kątem widzenia tych zadań, moim zdaniem, należy rozpatrywać zarówno budżet, jak i plan przedłożony Sejmowi. Budżet i plan nie dadzą się rozerwać, są one organicznie ze sobą związane. Zarówno jeden, jak i drugi musi służyć jednemu celowi — ustaleniu określonego porządku gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-98.6" who="#MironKołakowski">Jeżeli będziemy pod tym kątem widzenia rozpatrywali budżet i rozważali wytyczne planu gospodarczego na rok 1957, to musimy stwierdzić kategorycznie, że jeszcze mało uwidoczniają się w nich te właśnie zadania, jakie przed naszą gospodarką stoją i stać powinny. Mało się uwidoczniają nie dlatego niewątpliwie, że istnieją błędy w nakreślonym planie i budżecie, ale dlatego, że — jak słusznie powiedziano z tej trybuny — i budżet i plan są budżetem i planem konieczności, budżetem i planem przejściowym, przy czym nie widzę nic złego w określeniu i konieczności, i przejściowości. Należy bowiem pamiętać, że życie gospodarcze jest ściśle związane z całym szeregiem czynników, że nie może ono ulegać zmianom zbyt gwałtownym, że jeżeli się przestawiamy na nowy model gospodarki polskiej, to musi to nastąpić we właściwy sposób, bez wstrząsów.</u>
          <u xml:id="u-98.7" who="#MironKołakowski">I dlatego zarówno ten budżet jak i plan są budżetem i planem konieczności, są budżetem i planem przejściowym, ponieważ nie mogą być inne. Jeżeli zaś w dyskusji nad nimi pada krytyka, to ja to rozumiem jako wskazówki na przyszłość, jako wskazówki dla Planu 5-letniego, który w najbliższym czasie będzie Sejmowi przedłożony, jako wskazówki dla planu na rok 1958, który powinien być Sejmowi najpóźniej na jesieni przedstawiony.</u>
          <u xml:id="u-98.8" who="#MironKołakowski">Pod tym kątem widzenia zatem musimy do tych spraw podchodzić.</u>
          <u xml:id="u-98.9" who="#MironKołakowski">Czy istotnie w planie tegorocznym już zarysowują się pewne zmiany? Niewątpliwie tak. Ale sądzę, że są one jeszcze zbyt słabo zaakcentowane, ażebyśmy mogli bezkrytycznie nad tym przejść do porządku. Nowy model gospodarczy, jaki musimy ustalić właśnie nie gdzie indziej tylko w tej sali sejmowej, powinien być modelem, w którym przemysł ciężki, średni i lekki, rolnictwo i leśnictwo, musi być we właściwych proporcjach ustalone i właściwe kierunki rozwojowe muszą im być wytyczone.</u>
          <u xml:id="u-98.10" who="#MironKołakowski">Pokrótce chciałbym powiedzieć o kilku zagadnieniach, które w moim rozumieniu stanowią błędy dotychczasowej gospodarki i które powinny ulec radykalnej zmianie.</u>
          <u xml:id="u-98.11" who="#MironKołakowski">Pierwsze zagadnienie dotyczy przemysłu ciężkiego. Otóż wydaje mi się, że jeżeli już w ramach planu 6-letniego zbudowaliśmy duży, potężny przemysł ciężki, to nie możemy obecnie — nawet stwierdzając, iż było to błędem — zrezygnować z tego, co ten przemysł nam może przynieść. Ale będzie rzeczą słuszną, jeżeli we właściwych rozmiarach i we właściwym kierunku przemysł ten będziemy rozwijali.</u>
          <u xml:id="u-98.12" who="#MironKołakowski">Istnieje obecnie w polskim przemyśle ciężkim sytuacja dość dziwna. Stawiamy mocno — było to podkreślane wielokrotnie w dyskusji — na przemysł okrętowy, który przynosi nam cały szereg sukcesów gospodarczych, który pracuje na nasze dewizy, tak potrzebne polskiemu życiu gospodarczemu, ale równocześnie nie nastawiamy naszego hutnictwa — jak dotychczas przynajmniej — na produkcję np. blach okrętowych, potrzebnych dla naszych stoczni. Przy rozwijającym się przemyśle hutniczym niepotrzebnie wydajemy na to z trudem zdobywane dewizy. Jest to tym dziwniejsze, że np. Czechosłowacja, która nie jest państwem morskim i która przemysłu okrętowego nie ma, produkuje te blachy. Wydaje mi się, że jeżeli istnieją trudności, jeżeli na tego rodzaju produkcję nie możemy się od razu nastawić, to mamy prawo żądać, ażeby nas o tym poinformowano i wyjaśniono, dlaczego tego rodzaju dziwaczne sytuacje istnieją.</u>
          <u xml:id="u-98.13" who="#MironKołakowski">Następne zagadnienie związane jest także z przemysłem okrętowym. Stawiamy — podkreślam — na przemysł okrętowy; przynosi nam ten przemysł szereg sukcesów na rynkach światowych, ale równocześnie nastawiamy się głównie na zdobywanie dewiz w drodze sprzedawania za granicę artykułów produkowanych przez ten przemysł — statków, okrętów różnego typu. Wydaje mi się, że oczywiście możemy i w ten sposób zdobywać dewizy, ale przede wszystkim powinniśmy pamiętać o zaopatrywaniu naszej floty, o tym, że przemysł okrętowy powinien być nastawiony przede wszystkim na budownictwo okrętów dla naszej polskiej marynarki. Budowa zaś okrętów dla polskiej marynarki powinna być budową okrętów takich, które się najbardziej w gospodarce światowej opłacają, a wiadomo jest, że jeżeli chodzi o żeglugę, najbardziej opłacalne są okręty o ponad 7 tys. ton wyporności, że dewizowo tego typu okręt amortyzuje się w ciągu 3–4 lat.</u>
          <u xml:id="u-98.14" who="#MironKołakowski">Chcielibyśmy zatem wiedzieć, czy nasza gospodarka pójdzie w tym właściwym kierunku, ażeby rozwijać w dużo szybszym niż dotychczas tempie flotę handlową i ażeby w ten sposób zdobywać dewizy, czy też będziemy tylko zdobywali doraźnie dewizy w drodze sprzedawania okrętów wyprodukowanych w naszych stoczniach.</u>
          <u xml:id="u-98.15" who="#MironKołakowski">Czytaliśmy w prasie, że stocznie nasze są skłonne przyjąć zamówienie takiej np. Szwajcarii na zbudowanie okrętu o wyporności 35 tys. ton, ale równocześnie nie słyszeliśmy nic o tym, aby tego typu, czy podobny okręt był budowany dla polskiej marynarki handlowej.</u>
          <u xml:id="u-98.16" who="#MironKołakowski">Uważam, że to są wszystko zagadnienia, które powinny być tutaj wyjaśnione i które powinny znaleźć swoje pełne odzwierciedlenie przynajmniej w Planie 5-letnim i w planie na rok 1958, który będzie przedstawiony w niedługim czasie Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-98.17" who="#MironKołakowski">Dalsze zagadnienie, związane z przemysłem ciężkim, to bardzo skomplikowana i trudna niewątpliwie sprawa zaopatrzenia w rudy żelazne. Otóż wiadomą jest rzeczą, że istnieje w Polsce deficyt rud żelaza. Mało tego, deficyt w rudach żelaza istnieje nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Według wyliczeń deficyt rud żelaza w Europie w 1955 r. wynosił około 4,5 mln ton żelaza w rudzie. A jeżeli będziemy brali pod uwagę rozwój przemysłu hutniczego w Europie i równocześnie rozwój dostaw kopalnictwa rud żelaznych, to się okaże, że w 1960 r. deficyt żelaza wzrośnie do mniej więcej 14 mln ton żelaza w rudzie, a w 1965 r. nawet do 25 mln.</u>
          <u xml:id="u-98.18" who="#MironKołakowski">Jakie z tego wnioski? Otóż wiadomo, iż na rynkach światowych producenci z państw kapitalistycznych już obecnie starają się o zdobycie terenów, z których mogliby w większej ilości sprowadzać rudy, zabezpieczają się przed katastrofą braku rud dla przemysłu. I nasuwa się pytanie, czy gospodarka polska zabezpiecza się w sposób właściwy przed tego rodzaju katastrofą, która może grozić naszemu przemysłowi?</u>
          <u xml:id="u-98.19" who="#MironKołakowski">Polska jest w tym dobrym położeniu, iż może niewątpliwie częściowemu deficytowi rud zapobiec, czy go usunąć przez rozwój kopalnictwa rud żelaznych w kraju. Otóż według wyliczenia dokonanego przez geologów na terenie powiatu kłobuckiego, w częstochowskim zagłębiu rud żelaznych znajdują się tego rodzaju zasoby rud, iż można liczyć — oczywiście po odpowiednim zainwestowaniu w kopalnictwo na tym terenie — na wydobycie około 7 mln ton rud żelaznych rocznie na terenie pow. kłobuckiego.</u>
          <u xml:id="u-98.20" who="#MironKołakowski">Tego rodzaju okazja, tego rodzaju szansa gospodarcza dla naszego przemysłu hutniczego dotychczas nie jest wykorzystywana, dotychczas inwestuje się np. w słaby — jeżeli chodzi o pokłady rud i zawartość żelaza w rudach — przemysłowy okręg łęczycki, nie inwestując w dostatecznym stopniu w okręg kłobucki.</u>
          <u xml:id="u-98.21" who="#MironKołakowski">Uważam, że to są zagadnienia, na które należy zwrócić uwagę i które muszą znaleźć takie czy inne rozwiązanie w najbliższych planach gospodarczych przedstawionych Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-98.22" who="#MironKołakowski">Pragnąłbym dodać, że polskie kopalnictwo rud żelaza ma do zapisania na swoim koncie szereg sukcesów i technicznych, i gospodarczych. Między innymi na skutek metody osuszania złóż rud, wynalezionej przez mgr inż. Piekarczyka, opłaca się obecnie wydobywanie rud o znacznie mniejszej grubości podkładów niż minimum poprzednio ustalone w gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-98.23" who="#MironKołakowski">Na wszystkie przedstawione wyżej pytania ani w planie, ani w budżecie odpowiedzi nie znaleźliśmy. Uważam, że należy je wobec tego zasygnalizować, ażeby ta odpowiedź padła w najbliższym czasie, wtedy kiedy będą debaty na temat planu na następnych posiedzeniach Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-98.24" who="#MironKołakowski">Podobnego rodzaju zagadnienie przestawienia przemysłu, zbudowania nowego modelu gospodarczego, nowego oblicza, i nakreślenia nowych linii rozwojowych przemysłu, dotyczy zresztą nie tylko przemysłu ciężkiego — dotyczy każdej dziedziny przemysłu i każdej dziedziny gospodarki. Zagadnienia te sygnalizuję.</u>
          <u xml:id="u-98.25" who="#MironKołakowski">Sprawa energetyki. Wiadomą jest rzeczą, że obecnie nasz przemysł ma urządzenia energetyczne o bardzo przestarzałych formach technicznych. Należy niewątpliwie w sposób energiczny wystąpić o ich modernizację. I tu również w planie, aczkolwiek mówi się o uruchomieniu kilku turbozespołów w paru zakładach przemysłowych, nie mówi się o tym jako o generalnym zagadnieniu, które wiąże się z kwestią marnotrawstwa węgla, z kwestią niszczenia energii, która mogłaby być śmiało wykorzystywana na pożytek naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-98.26" who="#MironKołakowski">Następnie przy omawianiu zagadnień związanych z leśnictwem stwierdziliśmy, że kwestia lasów w Polsce wygląda wręcz tragicznie, że wyrąb lasów dokonywany jest ponad miarę normalnego planu gospodarczego. W uwagach dotyczących planu narodowego wyraźnie to jest napisane i usłyszeliśmy szczegółowe rozważania na ten temat posła Macichowskiego, ale nie usłyszeliśmy nic o tym, jak będziemy zaradzali skutkom tego rodzaju gospodarki dewastacyjnej. Uważam, że i to jest zagadnienie, nad którym musimy się zastanowić i które musi być rozwiązane.</u>
          <u xml:id="u-98.27" who="#MironKołakowski">To wszystko są niewątpliwie uwagi krytyczne — krytyczne nie w stosunku do tego budżetu, tylko w stosunku do obecnej linii rozwojowej gospodarki polskiej. Sądzę, że te wszystkie uwagi przy kreśleniu nowej linii rozwojowej powinny być uwzględnione. Oczywiście czy w ten sposób, czy w inny — możemy o tym dyskutować, ale na ten temat musimy mówić, i to mówić jak najwięcej.</u>
          <u xml:id="u-98.28" who="#MironKołakowski">Zagadnieniem bardzo charakterystycznym dla stylu naszej gospodarki jest zagadnienie rzemiosła. Otóż wiemy doskonale, że w bardzo wielkim stopniu i Rząd, i Partia liczą na to, iż pewien nadmiar rąk do pracy, jaki w Polsce obecnie się zarysowuje, zostanie skierowany do rzemiosła. Rzemiosło niewątpliwie ma pewne warunki rozwojowe, koncesje były wydawane, powstało wiele nowych warsztatów pracy.</u>
          <u xml:id="u-98.29" who="#MironKołakowski">Ale zastanówmy się, czy to wszystko tak całkowicie i bez reszty jest realizowane we właściwy sposób.</u>
          <u xml:id="u-98.30" who="#MironKołakowski">Równocześnie kiedy się popiera rzemiosło, kiedy się liczy na to, że rzemiosło pochłonie nadmiar rąk roboczych, ukazuje się w Dzienniku Ustaw z dnia 9 kwietnia 1957 r. rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie tabel stawek ryczałtu kwotowego podatków obrotowego i dochodowego od osób prowadzących niektóre zakłady rzemieślnicze. No, i musimy stwierdzić, że jeśli przejrzymy te stawki, te tabele stawek, to zdumienie człowieka ogarnia, bo przecież tego rodzaju stawki są niczym innym, jak po prostu likwidacją pewnego zakresu działania na polu rzemiosła. Jeżeli bowiem w poszczególnych rodzajach rzemiosła z tytułu ryczałtu wyznacza się w miastach liczących ponad 100 tys. ludności około 1.200 zł miesięcznie podatku obrotowego i dochodowego, gdy pracuje sam właściciel — no, to wydaje mi się, że jest w tym jakieś nieporozumienie. Wydaje się, że to są stawki, które absolutnie nie mają żadnego odpowiednika w sytuacji w terenie, że rzemiosło tego rodzaju stawek nie może płacić bez szkody dla siebie.</u>
          <u xml:id="u-98.31" who="#MironKołakowski">Jeżeli idziemy na politykę ryczałtu podatkowego, to niewątpliwie należy mierzyć ten ryczałt nie maksymalnymi dochodami rzemiosła, ale przeciętnymi, a nawet najniższymi, zwłaszcza że rozwój rzemiosła leży w interesie gospodarki polskiej. Wydaje mi się, że dawanie szans jedną ręką, a odbieranie drugą — nie jest właściwą polityką.</u>
          <u xml:id="u-98.32" who="#MironKołakowski">Mówimy dużo i najwięcej na tej sali o zagadnieniach ściśle gospodarczych, ale sądzę, że nie powinniśmy pominąć problemu, który jest właściwym celem działalności gospodarczej. Musimy brać pod uwagę podmiot i cel tej działalności, a jest nim człowiek. Za każdym posunięciem gospodarczym, za każdym szczegółem w postępowaniu gospodarczym, za każdym posunięciem politycznym i społecznym w gospodarce — kryje się zawsze człowiek i musimy pod kątem widzenia człowieka tę gospodarkę, tę nową gospodarkę budować.</u>
          <u xml:id="u-98.33" who="#MironKołakowski">Sytuacja na tym odcinku jest niewątpliwie wręcz tragiczna. Tragedia tkwi w całym szeregu zjawisk. Tragedia polega na tym, że musimy sobie otwarcie powiedzieć, iż istnieje w Polsce, ogólnie biorąc, mała wydajność pracy, iż istnieje w Polsce, ogólnie biorąc, w znacznym stopniu, wśród dużej masy pracujących nieuczciwość, że istnieją nadużycia, że te nadużycia mają zastraszające rozmiary, jak z szeregu przemówień dziś się dowiedzieliśmy, i że wreszcie istnieje trzeci problem związany z człowiekiem — niewątpliwy kryzys zaufania. Kryzys zaufania obywatela do władz, obywatela do praw. To są zagadnienia, nad którymi nie możemy przy budowaniu nowego modelu gospodarczego przejść do porządku, to są problemy, nad którymi musimy się głęboko zastanowić, bo bez człowieka nie zbudujemy żadnej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-98.34" who="#MironKołakowski">Jak rozwiązać te problemy? Wydaje mi się, że jeżeli chodzi o problem kryzysu zaufania do władz i do prawa, to już i tutaj padało szereg uwag na ten temat. Sądzę, że powinniśmy przede wszystkim przywrócić całkowicie i bez reszty zaufanie do przepisów prawa, że obywatel powinien wiedzieć, iż jeżeli porusza się w ramach prawa, to nic mu nie grozi, żadne takie czy inne niebezpieczeństwo, ani żadna przykrość go nie spotka.</u>
          <u xml:id="u-98.35" who="#MironKołakowski">Tym, kto powinien przede wszystkim prawo stosować, są władze państwowe. To jest pewnik, od którego nie ma odstępstwa. A chciałbym przytoczyć kilka przykładów, kiedy istnieją co najmniej wątpliwości co do tego, czy władze słusznie stosują prawo.</u>
          <u xml:id="u-98.36" who="#MironKołakowski">Jednym z najbardziej jaskrawych tego rodzaju przykładów jest zagadnienie przymusowych zarządów państwowych. Jak powszechnie wiadomo, przymusowe zarządy państwowe były ustanowione w ramach przepisów dekretu z 1948 r. Przy czym ustanawianie tych przymusowych zarządów było zarówno sprzeczne z literą tego dekretu, jak i niezgodne z duchem tego dekretu. To nie jest dobra metoda.</u>
          <u xml:id="u-98.37" who="#MironKołakowski">Aby nie być gołosłownym, przytoczę, że np. znane mi są — mogę konkretnymi przykładami zawsze służyć — przypadki, kiedy ustanawiano przymusowy zarząd państwowy, według dekretu, po to, żeby przedsiębiorstwo utrzymać w ruchu i żeby zapewnić jego rozwój, a w praktyce natychmiast po ustanowieniu tego zarządu demontowano przedsiębiorstwo i niszczono zakład pracy.</u>
          <u xml:id="u-98.38" who="#MironKołakowski">Znam inne przykłady, że ustanawiano przymusowy zarząd państwowy nad jednoosobowym przedsiębiorstwem pracującym, produkującym zabawki celuloidowe dla dzieci i natychmiast zlikwidowano tę produkcję, a maszynę wstawiono do innego przedsiębiorstwa przemysłu metalowego. No, wydaj e mi się, że to także nie są metody właściwe.</u>
          <u xml:id="u-98.39" who="#MironKołakowski">Ja rozumiem, że to jest kwestia błędów przeszłości, ja rozumiem, że nie czas — jak powiedziałem na wstępie — na rozpamiętywanie tego co było, ale wydaje mi się z drugiej strony, że najwyższy czas, aby ta sprawa była uregulowana we właściwy sposób. Dekret z 1948 r. powinien być oficjalnie zniesiony i problem czy znoszenia, czy też stabilizowania zarządów państwowych w przejętych przedsiębiorstwach powinien być w sposób prawny bez reszty uregulowany. Tymczasem po Październiku obserwowaliśmy takie zjawiska, że zaczęto pewne przedsiębiorstwa, nie przekraczające pewnego poziomu produkcji zwracać właścicielom, następnie zahamowano to zwracanie, aż wreszcie zupełnie je przerwano. I rezultat jest taki, że pewna część właścicieli otrzymała swoje przedsiębiorstwa, inna część, która była właścicielami takich samych przedsiębiorstw, ich nie otrzymała.</u>
          <u xml:id="u-98.40" who="#MironKołakowski">Wydaje się, że tego rodzaju nierówność w traktowaniu obywateli jest błędem i że ten błąd nie powinien się powtórzyć.</u>
          <u xml:id="u-98.41" who="#MironKołakowski">Nie chcę dyskutować teraz, czy słusznie były ustanowione, czy powinny być ustanowione przymusowe zarządy państwowe. Niewątpliwie w wielu wypadkach było to koniecznością gospodarczą i społeczną, ale musimy się obracać w ramach prawa i to zagadnienie z punktu widzenia ogólnopaństwowego w sposób zgodny z prawem powinno być uregulowane.</u>
          <u xml:id="u-98.42" who="#MironKołakowski">Dalszy problem — to nieszczęsny podatek od wzbogacenia wojennego, podatek niewątpliwie najbardziej niesprawiedliwy i niemoralny, jaki w polskiej rzeczywistości się pojawił. Pominąwszy już, że istnieją w nim rozmaite łamigłówki obliczeniowe, bo związany on jest między innymi z podatkiem dochodowym, ale przecież jest rzeczą dziwną przekonywanie ludzi, że wzbogacili się na wojnie, posiadając nieruchomość czy posiadając długi na hipotece tej nieruchomości — kiedy tajemnicą poliszynela jest, że nieruchomość każda obecnie przynosi straty. Kiedy tajemnicą poliszynela jest, że wartość nieruchomości w stosunku do siły nabywczej pieniądza oczywiście w jaskrawy sposób zmalała w porównaniu do cen przedwojennych.</u>
          <u xml:id="u-98.43" who="#MironKołakowski">Jaki był skutek tego rodzaju polityki w tej dziedzinie? Zahamowano obrót nieruchomościami; następnie uzyskano to, że nieruchomości były i są traktowane jako własność nietrwała, co pociąga za sobą zaniedbywanie ich, brak remontów, niszczenie — m. in. niszczenie mieszkań, o które tak bardzo nam chodzi. I wreszcie spowodowano to, że przy ograniczeniach obrotu nieruchomościami kwitnie zawieranie transakcji pozalegalnych. Doszliśmy do tego, że tak jak w okresie okupacji, na tzw. umowy prywatne, na jakieś świstki i kartki z pokwitowaniami zawiera się transakcje dotyczące nieruchomości. No, mnie się wydaje, że to znowu nie jest stan właściwy, ani stan, który można tolerować w dalszym ciągu.</u>
          <u xml:id="u-98.44" who="#MironKołakowski">Uważam, że najwyższy czas, ażeby i ta sprawa uległa jakiemuś sensownemu uregulowaniu. Ażeby sprawa budzenia i pogłębiania świadomości prawnej w społeczeństwie wreszcie nabrała rumieńców życia.</u>
          <u xml:id="u-98.45" who="#MironKołakowski">Z zagadnieniem poszanowania prawa wiąże się zagadnienie zaufania społeczeństwa do władz. Widzę drogę, która może w pewnym sensie i na obecnym etapie przynajmniej zapoczątkować przełamywanie tego poważnego kryzysu zaufania. Jest to droga, która wiedzie przede wszystkim przecz wprowadzenie właściwej kontroli aktów administracyjnych, przez wprowadzenie jak najszybsze, bez zwlekania, sądownictwa administracyjnego. Wprawdzie o tym się dużo mówi i pisze, ale wydaje mi się, że to dojrzało już do realizacji i oczekujemy, iż wreszcie ta realizacja stanie się rzeczywistością.</u>
          <u xml:id="u-98.46" who="#MironKołakowski">Druga kwestia prowadząca do przełamania kryzysu zaufania — to uregulowanie wreszcie spraw sądownictwa i sądzenia. Z prawdziwym zadowoleniem przeczytałem ostatnią uchwałę Rady Ministrów, ogłoszoną w prasie, o tym, iż w ramach reformy ustroju sądownictwa powszechnego stawia się wymóg zwiększenia kwalifikacji sędziowskich. Mnie się wydaje, iż jest rzeczą oczywistą, że jak najdalej posunięte dążenie Rządu w tym kierunku i przedstawienie określonych projektów Sejmowi znowu powinno być w najbliższym czasie zrealizowane.</u>
          <u xml:id="u-98.47" who="#MironKołakowski">Kwestia wykwalifikowanej kadry, kwestia podnoszenia kwalifikacji kadr jest kwestią palącą — zwłaszcza iż nie zapominajmy o tym, że sądownictwo nasze jeszcze obecnie pozostaje pod zarzutami błędów przeszłości i ażeby zaufanie do niego bez reszty przywrócić, musimy zdecydować się na jakieś określone, szybkie i pewne posunięcia.</u>
          <u xml:id="u-98.48" who="#MironKołakowski">Drugą kwestią wiążącą się z sądownictwem jest dążenie (to pod adresem Pana Ministra Sprawiedliwości) do jak największego podnoszenia kultury sądzenia, odpowiedniego stosunku sądu do wszystkich osób, które się przed sądami zjawiają, zarówno w procesach cywilnych, jak i karnych — zarówno do osób, które są bezpośrednimi aktorami, jak też przypadkowymi uczestnikami w postaci świadków i biegłych. Wydaje mi się, że kwestia kultury sądzenia jest jednym ze składników powszechnej kultury polskiej.</u>
          <u xml:id="u-98.49" who="#MironKołakowski">I wreszcie trzeci problem związany z sądownictwem, to zagadnienie pełnej niezależności i niezawisłości sądów. To są rzeczy, które także wreszcie powinny być ostatecznie załatwione i zdecydowane. Mamy wiele oświadczeń na ten temat, mamy wiele głosów dyskusyjnych, mamy niewątpliwie bardzo interesujące wypowiedzi, ale nie mamy tej sprawy ostatecznie załatwionej.</u>
          <u xml:id="u-98.50" who="#MironKołakowski">Dalszą rzeczą, która się wiąże z zagadnieniem przełamywania kryzysu zaufania, jest problem specjalnie związany z naszą dzisiejszą rzeczywistością, z tym co przyniósł Polsce Październik.</u>
          <u xml:id="u-98.51" who="#MironKołakowski">Otóż obecnie zarysowuje się pewne zniecierpliwienie społeczeństwa., zarysowuje się wyraźnie zjawisko niedoceniania Października przez społeczeństwo. Zniecierpliwienie i zniechęcenie jest może związane z naszą polską cechą działania zrywami i ze zjawiskiem tzw. słomianego ognia. Ale tym niemniej naszym obowiązkiem, obowiązkiem całego Sejmu, Rządu i wszystkich organów władzy państwowej jest zwalczenie i przezwyciężenie tego zniechęcenia i tego zniecierpliwienia. Musimy dążyć do tego, żeby nie było żadnych podstaw, żadnych możliwości do takiej właśnie reakcji społecznej. Musimy walczyć o to, żeby Październik żył ciągle i żeby społeczeństwo wiedziało o tym, że żyje.</u>
          <u xml:id="u-98.52" who="#MironKołakowski">Jest to związane z całym szeregiem spraw. Jedna z nich to kwestia pełnej jawności życia publicznego.</u>
          <u xml:id="u-98.53" who="#MironKołakowski">Poseł Kisielewski mówił o zagadnieniu komisji sejmowych. Ja chciałbym jak najbardziej gorąco ten temat podjąć. Nie ulega wątpliwości, że jeżeli debata budżetowa obecnie czasami schodzi na pewne manowce i rozdrabnia się w pewnych szczegółach, w których zatraca się ogólną linię gospodarki, która powinna być głównym tematem tej debaty, to jest to wynikiem w dużej mierze właśnie tego, że komisje pracują w sposób ukryty przed społeczeństwem, że prasa nie ma do nich dostępu, że prasa nie może z nich zdawać pełnych sprawozdań. Bo, Wysoka Izbo, jeżeli biorąc udział w Komisji Wymiaru Sprawiedliwości debatujemy przez 20 godzin, a w sprawozdaniu prasowym ukazuje się wyjątek w paru wierszach z wystąpień Ministra Sprawiedliwości oraz sprawozdawcy Komisji, natomiast cała, bardzo bogata i interesująca dyskusja jest pominięta i ukryta dla społeczeństwa, to nie jest to dobre zjawisko. Wygląda to w ten sposób, że właściwie ci posłowie nie wiadomo po co siedzą w Sejmie. A przecież gros pracy Sejmu jest właściwie w komisjach i dlatego uważam, że musimy wysunąć w jak najbardziej energiczny sposób postulat dopuszczenia prasy do komisji.</u>
          <u xml:id="u-98.54" who="#MironKołakowski">Wreszcie, jeżeli chodzi o niwelację zjawisk niekorzystnych w życiu polskim, obecnie należy zasygnalizować również (widzę, że mój czas przeznaczony na przemówienie upływa) jeszcze kilka zagadnień, które nie zostały dotychczas całkowicie rozwiązane.</u>
          <u xml:id="u-98.55" who="#MironKołakowski">Jednym z nich jest sprawa rehabilitacji. Rehabilitacja została rozpoczęta, ale nie ukończona. Mało tego. Społeczeństwo za mało o zagadnieniu rehabilitacji i przeprowadzaniu rehabilitacji wie. Znów jawność powinna i tutaj obowiązywać.</u>
          <u xml:id="u-98.56" who="#MironKołakowski">O działalności komisji rehabilitacyjnej, o wyrokach sądów w sprawach rehabilitacyjnych w pełny sposób społeczeństwo powinno być informowane. Niepotrzebne są tego rodzaju przemilczenia i tego rodzaju osady w życiu społecznym.</u>
          <u xml:id="u-98.57" who="#MironKołakowski">Zresztą jeżeli istnieją trudności z zagadnieniem rehabilitacji w drodze normalnej, należy się zdobyć na powtórzenie aktu amnestii politycznej — a nie potrzebuję chyba przypominać, że amnestia, która była uchwalona w 1956 roku, była amnestią sprzed Października.</u>
          <u xml:id="u-98.58" who="#MironKołakowski">Wreszcie, dla uporządkowania zagadnień związanych z uspokojeniem społeczeństwa należałoby rozwiązać także takie może w skali państwowej marginesowe zagadnienia, ale z punktu widzenia społecznego niesłychanie ważne, jak zagadnienie inwalidów, zagadnienie rent, zagadnienie osławionego „starego” i „nowego portfelu”. To są rzeczy, które drażnią i które są niepotrzebnymi plamami na naszej rzeczywistości popaździernikowe j.</u>
          <u xml:id="u-98.59" who="#MironKołakowski">Wydaje mi się, że o ile rzeczowo podeszlibyśmy praktycznie do tych wszystkich zagadnień, które tutaj starałem się szkicowo nakreślić, to zdobylibyśmy i zaufanie społeczeństwa, i w rezultacie to społeczeństwo istotnie mogłoby w pełni ufać, że Sejm wybrany jest sejmem Października, że zdecydowanie realizuje idee Października, od nich nie odstępuje i nie ma zamiaru odstępować.</u>
          <u xml:id="u-98.60" who="#MironKołakowski">Na zakończenie chciałbym kilka słów poświęcić pewnym uwagom związanym z polemiką, z głosami polemicznymi, jakie padły z tej trybuny pod adresem kol. Kisielewskiego.</u>
          <u xml:id="u-98.61" who="#MironKołakowski">Otóż oponenci kol. Kisielewskiego podkreślali brak w jego przemówieniu konstruktywnych sformułowań. Myślę, że istnieje tutaj jakieś nieporozumienie.</u>
          <u xml:id="u-98.62" who="#MironKołakowski">Czyż pan poseł Kraśko nie zauważył tego rodzaju propozycji zupełnie konkretnych, jak na temat przebudowy strukturalnej naszej gospodarki, jak na temat nowego systemu planowania, jak wreszcie na temat właściwego ustawienia rozwoju przemysłowego Polski itd.?</u>
          <u xml:id="u-98.63" who="#MironKołakowski">Oczywiście można dyskutować, czy rozwiązanie jest właściwe, ale nie można, polemizując, nie dostrzegać tych pozytywnych stron.</u>
          <u xml:id="u-98.64" who="#MironKołakowski">Druga rzecz. W polemice z kol. Kisielewskim zapanowała jakaś atmosfera kompleksu klaksonowego. Ale rzecz zdumiewająca, że wszyscy oponenci, którzy tak energicznie starali się zwalczać wystąpienie kol. Kisielewskiego, wtedy kiedy uderzali w tony związane z resortami ich specjalnie interesującymi — np. pan poseł Drobner mówił o Ministerstwie Kultury i Sztuki, pani posłanka Tatarkówna-Majkowska o Ministerstwie Przemysłu Lekkiego, a pan poseł Kucharek mówił o gospodarce portowej i o przemyśle okrętowym — to okazuje się, że wszystkie te trzy klaksony uderzały w ten sam ton, co poseł Kisielewski.</u>
          <u xml:id="u-98.65" who="#MironKołakowski">Oto bowiem poseł Drobner powiedział, że zauważył, iż w pracy Ministerstwa Kultury i Sztuki nie ma żadnej koncepcji. Posłanka Tatarkówna-Majkowska w niesłychanie energiczny sposób zaatakowała politykę Ministerstwa Przemysłu Lekkiego, wykazując jej błędy i wady. Poseł Kucharek stwierdził, że w rozwoju naszych portów jest szereg zaniedbań i błędów i znowu brak koncepcji.</u>
          <u xml:id="u-98.66" who="#MironKołakowski">No, mnie się wydaje, że dziwnie wygląda ta polemika, w której takie są zbieżności oponentów z dyskutantem. I nie wydaje mi się, żeby tutaj odegrała rzeczywiście rolę sprawa sformułowań posła Kisielewskiego, raczej gotów jestem podejrzewać, że jakieś inne względy.</u>
          <u xml:id="u-98.67" who="#MironKołakowski">Wreszcie pan poseł Kucharek w bardzo przykry sposób przedstawił Wysokiemu Sejmowi rozważania na temat zapachu dolarów. Ja się przyznam, że nie znam zapachu dolarów, ale tym niemniej wierzę w ścisłość informacji pana posła Kucharka i wydaje mi się, że to jednakże nie zmienia zupełnie sytuacji, tylko pragnę zauważyć, że obawiałbym się, aby tego rodzaju wystąpienia z trybuny sejmowej nie postawiły w cokolwiek dziwnej sytuacji naszej delegacji, bawiącej obecnie w kraju dolarowym.</u>
          <u xml:id="u-98.68" who="#komentarz">(Głos: Nie przesadzajmy.)</u>
          <u xml:id="u-98.69" who="#MironKołakowski">To są drobne uwagi polemiczne, bo uważam, że jeżeli chodzi o ten Sejm, to poza tymi drobnymi nieporozumieniami, czy różnicami, nie może być zasadniczych różnic.</u>
          <u xml:id="u-98.70" who="#MironKołakowski">Słusznie i wielokrotnie podkreślano tutaj znane chińskie sformułowanie o rozwoju różnych kwiatów. Uważam, że istotnie to sformułowanie jest słuszne w naszej rzeczywistości. Było słuszne w Październiku i nie przestało być słuszne i obecnie.</u>
          <u xml:id="u-98.71" who="#MironKołakowski">Wydaje mi się, że wszyscy, jak na tej sali jesteśmy, jesteśmy tutaj po to, aby walczyć o to, co Październik Polsce przyniósł, że wszyscy chcemy, ażeby Październik umacniać i ażeby idee przez niego do polskiego życia wprowadzone w sposób bardziej energiczny jeszcze wprowadzać w to życie.</u>
          <u xml:id="u-98.72" who="#MironKołakowski">I wierzę głęboko, że to powinno być miernikiem naszego wspólnego postępowania. Możemy się różnić ze sobą zarówno co do wiary w Boga, jak i co do ideologii, ale powinna nas łączyć wiara w naród polski i wiara w trwałość sojuszu, jaki ten naród z Partią zawarł w Październiku.</u>
          <u xml:id="u-98.73" who="#MironKołakowski">Uważam, że jeżeli w ten sposób będziemy pracować w tym Sejmie, to możemy liczyć na to, że zbudujemy — nie obiecywaną, ale rzeczywiście lepszą przyszłość narodu i państwa polskiego.</u>
          <u xml:id="u-98.74" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Jarosławowi Iwaszkiewiczowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#JarosławIwaszkiewicz">Wysoka Izbo! Wielki odkrywca Norwida, mierny poeta i świetny tłumacz — Miriam, kiedy zasiadał jako minister kultury w radzie ministrów, zabierał głos we wszystkich sprawach; i gospodarczych, i ekonomicznych, i politycznych; natomiast jeżeli który z ministrów zabrał głos w sprawach kulturalnych, to Miriam mu przerywał i mówił: „Panie Ministrze, bardzo przepraszam, ale pan Minister w tej sprawne jest niekompetentny”.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#JarosławIwaszkiewicz">Znacznie bliższy przykład znaleźliśmy tutaj przy przemówieniu kol. Kisielewskiego. Nieudane prymicje kolegi Kisielewskiego, o których się tak dużo mówi, wyraziły się specjalnym zgrzytem. Powiedział o swojej emigracji wewnętrznej — a to było zupełną nieprawdą, bo przecież kiedy Kisielewski nie pisał, to komponował i kulturze polskiej dał bardzo ładne pieśni, między innymi do słów Gałczyńskiego. Więc czy chciał, czy nie chciał, kulturę polską wzbogacał.</u>
          <u xml:id="u-100.2" who="#JarosławIwaszkiewicz">Toteż wołałbym był, żeby on mówił tutaj o zagadnieniach kulturalnych niż o owych utopiach ekonomicznych, których już samo słownictwo zdradzało, że z zagadnieniami tymi oswojony nie jest.</u>
          <u xml:id="u-100.3" who="#JarosławIwaszkiewicz">Ja, drodzy Koledzy, postaram się ściśle ograniczyć do moich kompetencji, toteż tutaj nie będziecie mieli ani cyfr, ani wyliczeń, ani wezwań, tylko parę zdań w obronie klaksonu.</u>
          <u xml:id="u-100.4" who="#JarosławIwaszkiewicz">Kisielewski powiedział, że Polska przed Październikiem to był zepsuty samochód, po Październiku — ten sam zepsuty samochód, tylko klakson mu zreperowano. Otóż uważam, że nasz naród to już taki jest, że może żyć z zepsutym samochodem, ale bez klaksonu żyć nie może.</u>
          <u xml:id="u-100.5" who="#komentarz">(Wesołość.)</u>
          <u xml:id="u-100.6" who="#JarosławIwaszkiewicz">I, moi kochani, ten klakson był zreperowany o wiele bardziej, o wiele wcześniej, niż nastąpił XX Zjazd, niż nastąpił Październik. I wszyscy ci, którzy przysłuchiwali się głosom mądrych pisarzy, wiedzieli, że pisarz przeczuwa więcej, niż wie mądry.</u>
          <u xml:id="u-100.7" who="#JarosławIwaszkiewicz">Wczoraj się tutaj mówiło bardzo dużo o zagadnieniach rolnictwa, a przecież gros tych zagadnień postawiła Maria Dąbrowska w swoim opowiadaniu „Na wsi wesele”, napisanym w grudniu 1954 r.</u>
          <u xml:id="u-100.8" who="#JarosławIwaszkiewicz">I tutaj właśnie chciałbym obronić — bronić tego klaksonu, bronić tego głosu czujnego, głosu mądrego, głosu nas, pisarzy, który obecnie spotyka się czasami z lekceważeniem. Nie myślę, aby kolega Kraśko chciał specjalnie dokuczyć nam, pisarzom, ale jednak w jego tonie, jakim mówił o pijanych pasażerach tego samochodu, czy zwariowanych pasażerach tego samochodu, w tym tonie, w jakim mówił o szmirze i pornografii, znajdowały się jak gdyby pewne akcenty nieżyczliwości.</u>
          <u xml:id="u-100.9" who="#JarosławIwaszkiewicz">Wydaje mi się, że te akcenty nieżyczliwości znajdujemy nie tylko u kolegi Kraśki, ale także i w budżecie Ministerstwa Kultury, i w tym, co kolega Drobner mówił o Ministerstwie Kultury. Moi drodzy, ja już przeżywałem skasowanie Ministerstwa Kultury z tym samym, do niczego będącym Miriamem, i wiem co to jest, jak Ministerstwo Kultury zmienia się w departament Ministerstwa Oświaty, a z departamentu Ministerstwa Oświaty zmienia się w wydział Ministerstwa Oświaty. Dzięki temu zapewne masę rzeczy straciliśmy, a już na pewno jakieś cztery, pięć dzieł Karola Szymanowskiego, który z budżetu Wydziału Kultury przy Ministerstwie Oświaty nie mógł uzyskać takiej subwencji, jaka by mu pozwalała na spokojne życie.</u>
          <u xml:id="u-100.10" who="#JarosławIwaszkiewicz">Drodzy Koledzy, jest dużo legend na temat tego, że pisarze tyle zarabiają. Co do malarzy to już nawet legend nie ma. Wierzcie mi, że jest kilku pisarzy, którzy zarabiają dobrze, ale ogół jest w bardzo ciężkiej sytuacji i pamiętajcie, że pisarze nie mają ubezpieczalni, nie mają zaopatrzenia na starość. To znaczy, że są wyjątkowo pokrzywdzonymi obywatelami naszej Rzeczypospolitej. A przecież ta wielka inteligencja, ten żar, który przebija się we wszystkich naszych polemikach, polemikach na które zwrócone ma oczy cały świat — przecież to jest właśnie ta hodowla mózgów, o której tutaj mówił prof. Miodoński. Przecież nawet w umowie kulturalnej polsko-chińskiej, którą teraz Minister Kuryluk podpisał w Pekinie, jest powiedziane, że pomiędzy Polską Rzecząpospolitą Ludową a Chińską Republiką Ludową nastąpi wymiana informacji co do polemik artystycznych i literackich. To nie jest takie głupstwo ten paragraf, który się zjawia po raz pierwszy w dziejach stosunków międzynarodowych w naszym socjalistycznym obozie.</u>
          <u xml:id="u-100.11" who="#JarosławIwaszkiewicz">Moi drodzy, obawiam się, że rola pisarza, rola intelektualisty nie jest dostatecznie doceniana, czego jest świadectwem nawet to, jak znikoma ilość twórców znajduje się tutaj w Sejmie. W poprzednim, „niemym” Sejmie było ich daleko więcej. Nie na wiele się to przydało, ale myślę, że gdyby ta ilość z owego Sejmu przeszła tutaj, to by to może i miało pewne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-100.12" who="#JarosławIwaszkiewicz">W każdym razie na przyszłość budżet Ministerstwa Kultury musi orientować się w tym, jaka jest sytuacja twórcy w Polsce, że jest ona bardzo ciężka, i musi orientować się w tym wielkim znaczeniu, jakie inteligencja twórcza miała w całej drodze do Października i w całej drodze po Październiku, która — mam nadzieję — doprowadzi nas do szczęścia, do pokoju.</u>
          <u xml:id="u-100.13" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#CzesławWycech">Zanim zarządzę przerwę obiadową, proszę Sekretarza Posła Boreckiego o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#JerzyBorecki">Dzisiaj o godz. 15,30 odbędzie się posiedzenie Komisji Handlu Zagranicznego w sali nr 70 Domu Poselskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam przerwę do godz. 16.30.</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#CzesławWycech">Po przerwie jako pierwszy będzie przemawiał poseł Zygmunt Nowakowski.</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 30 do godz. 16 min. 40.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Zygmuntowi Nowakowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#ZygmuntNowakowski">Wysoka Izbo! Moim zadaniem jest powiedzenie paru słów na temat handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#ZygmuntNowakowski">Ten dział naszego życia gospodarczego budzi w ostatnim czasie poważne zainteresowanie, o czym świadczą liczne artykuły w naszej prasie poświęcone handlowi zagranicznemu. Wiele jest prawdziwych i fałszywych pogłosek na temat tego handlu.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#ZygmuntNowakowski">Wiele dobrego jest do powiedzenia o Ministerstwie Handlu Zagranicznego, o jego pracy i wynikach tej pracy w ostatnich latach. Moim zadaniem nie jest przedstawianie dobrych stron tego resortu, ale podzielenie się kilkoma wątpliwościami, które się nasuwają w związku z planem narodowym, który mamy uchwalić, gdyż zadaniem naszym jest jednak dążyć do pewnych udoskonaleń tego planu.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#ZygmuntNowakowski">Otóż są pewne zagadnienia, które — gdy studiujemy problematykę handlu zagranicznego — muszą budzić różne wątpliwości. Niepokój budzić muszą:</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#ZygmuntNowakowski">1) planowany deficyt w naszym bilansie handlowym na rok 1957, który widzimy w projekcie uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym;</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#ZygmuntNowakowski">2) wzrost importu surowców — przy równoczesnej zniżce eksportu surowców;</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#ZygmuntNowakowski">3) szukanie rekompensaty w innych eksportach, zamiast w formie eksportu maszyn i artykułów rolniczych;</u>
          <u xml:id="u-105.7" who="#ZygmuntNowakowski">4) zagadnienie rentowności handlu zagranicznego;</u>
          <u xml:id="u-105.8" who="#ZygmuntNowakowski">5) sprawa kadr pracowników.</u>
          <u xml:id="u-105.9" who="#ZygmuntNowakowski">Wartość eksportu ogółem w bieżącym roku wyniesie 3.725,8 mln zł, co stanowi spadek w porównaniu z 1956 r. o przeszło 3%.</u>
          <u xml:id="u-105.10" who="#ZygmuntNowakowski">Wartość importu ogółem wyniesie 4.563,5 mln zł, co stanowi wzrost w porównaniu z rokiem 1956 o przeszło 25%.</u>
          <u xml:id="u-105.11" who="#ZygmuntNowakowski">W sumie przyczynia się to do wytworzenia ujemnego bilansu wynoszącego 837,7 mln zł dewizowych, jak to wynika z projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-105.12" who="#ZygmuntNowakowski">Poważny niepokój budzić muszą stale wzrastające zapotrzebowania naszego przemysłu na surowce importowane, jak produkty naftowe, ruda żelazna, kauczuk, bawełna, wełna, nawozy itd. — przy równoczesnym wzroście zużycia surowców krajowych, co powoduje wzrastający spadek eksportu węgla, drzewa, cementu oraz innych artykułów.</u>
          <u xml:id="u-105.13" who="#ZygmuntNowakowski">Z uwagi na. wzrastającą konsumpcję ludności spada także eksport cukru, tkanin wełnianych, bawełnianych, papieru itd. Nie podaję tutaj żadnych cyfr, są one jednak do dyspozycji kolegów w Komisji Handlu Zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-105.14" who="#ZygmuntNowakowski">Podkreślam jednak, że ważnym problemem jest eksport surowców, gdyż — jak słyszeliśmy w debacie przedpołudniowej — w świecie, a w szczególności w Europie grozi deficyt surowców, a kraje, które nie chcą eksportować surowców, mają ogromne trudności w imporcie surowców.</u>
          <u xml:id="u-105.15" who="#ZygmuntNowakowski">Otóż na tym tle powstają pewne trudności i niebezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-105.16" who="#ZygmuntNowakowski">Powstające na tym tle trudności w dziedzinie naszego handlu zagranicznego staramy się usunąć przez zwiększenie eksportu maszyn i urządzeń oraz produktów rolniczych, a zwłaszcza niektórych rodzajów żywności.</u>
          <u xml:id="u-105.17" who="#ZygmuntNowakowski">Eksport maszyn wzrośnie do około 18% całego naszego eksportu. Wskaźnik tego wzrostu na rok 1957 w stosunku do roku 1955 wynosi 165, a w stosunku do roku 1956–138. Otóż z eksportem tym łączą się ogromne trudności konkurencyjne z krajami wysoko uprzemysłowionymi i poważne ryzyko realizacji planu eksportu.</u>
          <u xml:id="u-105.18" who="#ZygmuntNowakowski">Trzeba jednak powiedzieć, że na szczęście wyniki pracy Ministerstwa Handlu Zagranicznego w tej dziedzinie eksportu są stosunkowo pomyślne. W pierwszym kwartale wyeksportowano maszyn i urządzeń na sumę około 120 mln zł, gdy planowano na 125 mln zł. W ubiegłym roku w pierwszym kwartale dysproporcja między planem a jego wykonaniem była znacznie większa.</u>
          <u xml:id="u-105.19" who="#ZygmuntNowakowski">Trzeba także na korzyść Ministerstwa Handlu Zagranicznego powiedzieć — z czym łączy się pewien optymizm — że także w innych dziedzinach, jeżeli chodzi o eksport, mamy poważne sukcesy.</u>
          <u xml:id="u-105.20" who="#ZygmuntNowakowski">Eksport maszyn nasuwa jednak inne wątpliwości, gdy go rozpatrujemy z punktu widzenia rentowności handlu zagranicznego. I tutaj trzeba powiedzieć, że są liczne maszyny i urządzenia, których eksport, jak się wydaje, nie równoważy wartości surowców, amortyzacji zakładów pracy, a tym więcej — nie zawsze nakładu samej pracy.</u>
          <u xml:id="u-105.21" who="#ZygmuntNowakowski">Zagadnienie braku rentowności handlu zagranicznego występuje przy różnych towarach, a więc nie tylko przy maszynach. W naszych warunkach występuje bardzo często konieczność zdobywania dewiz za wszelką cenę. Różne kraje prowadzą handel dumpingowy. Nie ma też powodu. aby Polska pod tym względem miała być wyjątkiem i ażebyśmy eksportowali tylko to, co się nam rzeczywiście opłaca.</u>
          <u xml:id="u-105.22" who="#ZygmuntNowakowski">Jednakże — i to trzeba wyraźnie podkreślić — ażeby handlować jak najkorzystniej, niezbędna jest właściwa kalkulacja handlowa.</u>
          <u xml:id="u-105.23" who="#ZygmuntNowakowski">1 tutaj stwierdzić trzeba z pewną goryczą, że nasz handel zagraniczny jest handlem bez niezbędnych kalkulacji. Niestety, biorąc pod uwagę korzyści płynące z handlu zagranicznego dla naszego państwa w stosunkach handlowych z innymi krajami, badając poszczególne transakcje handlowe, stwierdzić trzeba, że na razie nie mamy jeszcze podstaw do przeprowadzenia rzetelnej oceny rentowności naszego handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-105.24" who="#ZygmuntNowakowski">Powodem niemożliwości dokładnej oceny rentowności naszego handlu zagranicznego jest brak elementów opierających się na prawie wartości, takich jak:</u>
          <u xml:id="u-105.25" who="#ZygmuntNowakowski">1) cena naszych towarów, opierająca się na rzeczywistych kosztach materiałowych, energii, pary, amortyzacji itp. — oraz 2) brak realnego jednolitego kursu złotego, ustawionego odpowiednio do wartości walut zagranicznych, a także cen krajowych.</u>
          <u xml:id="u-105.26" who="#ZygmuntNowakowski">Otóż układ naszych kosztów i cen, ustalonych z pominięciem prawa wartości, utrudnia lub też wręcz uniemożliwia tak kalkulację ceny eksportowej, jak i ocenę rentowności eksportu. Ustalone w oparciu o podobne zasady krajowe ceny artykułów' importowanych, surowców, maszyn i narzędzi nie odzwierciedlają właściwego kosztu nabycia tych towarów.</u>
          <u xml:id="u-105.27" who="#ZygmuntNowakowski">Produkowane z zagranicznych surowców towary przeznaczone na eksport zawierają w wyniku tego podwójną sumę błędów w swojej cenie krajowej. Na tle braku odpowiedniego miernika wartości, którym powinien być złoty, a nim nie jest, w handlu zagranicznym widzimy przedziwną dysproporcję między kosztami dewizowymi a ceną netto uzyskaną zagranicą. Dysproporcja ta wynika z faktu, że przy obecnej strukturze kalkulacji zarówno w naszym przemyśle, jak również i w handlu zagranicznym, oraz przy braku jednolitego kursu złotego, nikt nie jest w stanie dokładnie określić, jaką cenę należy przyjąć do pertraktacji handlowych z kupcami zagranicznymi, aby zawarta transakcja była opłacalna.</u>
          <u xml:id="u-105.28" who="#ZygmuntNowakowski">Pod tym względem są bardzo pouczające poważne badania Ministerstwa Kontroli Państwowej w sprawie opłacalności eksportu wyrobów przemysłu włókienniczego, co do których prawidłowości oceny nie należy chyba mieć żadnych wątpliwości. W badaniach swych Ministerstwo Kontroli dochodzi do przekonania, że ceny wyrobów tego przemysłu w eksporcie są zaniżone, a więc handel jest nierentowny. Wyroby tego przemysłu eksportuje się po takich cenach, że uzyskanie 1 dolara kosztuje 100–120 zł. Przypominam, że przy eksporcie np. węgla, który to eksport jest pod tym względem najkorzystniejszy, 1 dolar kalkuluje się w wysokości 8–12 zł, gdy w rzeczywistości wartość dolara w stosunku do złotego ocenia się w granicach 21–45 zł, według różnych obliczeń.</u>
          <u xml:id="u-105.29" who="#ZygmuntNowakowski">W niektórych przypadkach — i z tego trzeba zdawać sobie w pełni sprawę — będziemy zmuszeni do prowadzenia nierentownego eksportu, ale winno to nastąpić w oparciu o znaną kalkulację. Wtedy też z pełną znajomością kalkulacji rozpatrywać będziemy możliwości stosowania dopłat eksportowych, gdy cena uzyskana zagranicą nie pokrywa w całości kosztów wyrobu, a eksport danego artykułu jest podyktowany koniecznością zdobycia dewiz na danym rynku.</u>
          <u xml:id="u-105.30" who="#ZygmuntNowakowski">Dalsza i ostatnia sprawa, to sprawa kadr Ministerstwa Handlu Zagranicznego i jego placówek. Otóż Ministerstwo Handlu Zagranicznego i jego placówki wymagają pracowników o specjalnych kwalifikacjach. Pracownicy ci muszą być doskonałymi fachowcami, znać języki, znać teren, na którym pracują, i ludzi, mieć kontakty z kupcami na różnych terenach, mieć szybkość decyzji, a w dodatku bardzo poważne wartości moralne. Musimy sobie szczerze powiedzieć, że w rzeczywistości, jeżeli chodzi o pracowników prowadzących transakcje z kupcami zagranicznymi, z przedsiębiorstwami zagranicznymi — nie mamy wielkiej kontroli nad tymi ludźmi. Stąd konieczność dobierania ludzi o wysokich kwalifikacjach moralnych, o dużej uczciwości.</u>
          <u xml:id="u-105.31" who="#ZygmuntNowakowski">Otóż właściwy dobór i szkolenie tych kadr jest jednym z ważnych zadań Ministerstwa Handlu Zagranicznego, w czym należy mu udzielać jak najdalej idącej pomocy.</u>
          <u xml:id="u-105.32" who="#ZygmuntNowakowski">Niepokoje, jakie się budzą przy badaniu naszego handlu zagranicznego, zmuszają także do zastanowienia się nad środkami, które by ulepszyły pracę tego handlu.</u>
          <u xml:id="u-105.33" who="#ZygmuntNowakowski">Wydaje się tutaj, że z uwagi na potrzeby nie tylko handlu wewnętrznego, ale przede wszystkim handlu zagranicznego, niezbędne jest:</u>
          <u xml:id="u-105.34" who="#ZygmuntNowakowski">1) wprowadzenie realnego jednolitego kursu złotego dla właściwej oceny kosztów materiałowych w przemyśle, jak również dla urealnienia i uproszczenia kalkulacji dewizowej;</u>
          <u xml:id="u-105.35" who="#ZygmuntNowakowski">2) uregulowanie kosztów własnych w przemyśle;</u>
          <u xml:id="u-105.36" who="#ZygmuntNowakowski">3) zmiany organizacyjne w odniesieniu do współpracy przemysłu z handlem zagranicznym.</u>
          <u xml:id="u-105.37" who="#ZygmuntNowakowski">W tej ostatniej dziedzinie jest bardzo dużo cło zrobienia. Przemysł nasz nieraz zawodził Ministerstwo Handlu Zagranicznego. Pod tym względem nastąpiła wielka poprawa. Potrzebna jest jednak jego współpraca, jeżeli chodzi o dobór asortymentów, jakość produkcji, zamianę, przystosowanie się, tak abyśmy mogli lepiej i taniej eksportować.</u>
          <u xml:id="u-105.38" who="#ZygmuntNowakowski">Niezbędne wydaje się także usunięcie resztek niewłaściwie pojętej tajemnicy wyników handlu za miniony rok. Wszelkie dane dotyczące już dokonanych transakcji handlowych są znane zagranicą i tam publikowane. Nie ma też powodu, aby one stanowiły tajemnicę dla naszych urzędników i dziennikarzy. Uchylenie resztek tej tajemnicy wyeliminuje liczne fałszywe pogłoski na temat naszego handlu zagranicznego, a z drugiej strony — i to jest najważniejsze — umożliwi kontrolę i krytykę, która przyczyni się do zaniechania zbędnego importu artykułów, które możemy w kraju produkować, lub które już produkujemy.</u>
          <u xml:id="u-105.39" who="#ZygmuntNowakowski">W wielu wypadkach z czasem dopiero dowiadujemy się, że to czy tamto importowano, gdy tymczasem to się u nas także produkuje, albo możemy z łatwością produkować. Kontrola taka i krytyka już przyczyniły się do różnych oszczędności przy wydatkowaniu dewiz.</u>
          <u xml:id="u-105.40" who="#ZygmuntNowakowski">Przed Ministerstwem Handlu Zagranicznego stoją bardzo piękne, ale też i bardzo ciężkie zadania, którym nie łatwo będzie sprostać w roku 1957 i w przyszłych latach. Wydaje się koniecznym udzielenie szczególnej pomocy temu Ministerstwu zarówno w dziedzinie współpracy z innymi resortami, jak i badania ich możliwości pracy dla eksportu, oraz poczynienia oszczędności w dziedzinie importu, a także badania rzeczywistych kosztów naszej produkcji i cen dla potrzeb eksportu.</u>
          <u xml:id="u-105.41" who="#ZygmuntNowakowski">Szereg palących zagadnień z dziedziny handlu zagranicznego może być rozwiązanych tylko w drodze współpracy, w drodze współdziałania wszystkich kompetentnych władz i czynienia różnych priorytetów na rzecz Ministerstwa Handlu Zagranicznego, ażeby mu dopomóc do usunięcia narastających trudności. Usunięcie tych trudności jest bowiem niezbędne dla całości naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-105.42" who="#ZygmuntNowakowski">Trzeba sobie jasno powiedzieć, że kierunki rozwoju naszej gospodarki niestety coraz bardziej odbierają nam samodzielność gospodarczą i uzależniają od współpracy z zagranicą, w której czołową rolę odgrywa Ministerstwo Handlu Zagranicznego. Z tej przyczyny od sukcesów w dziedzinie właśnie handlu zagranicznego zależy w dużej mierze nasza przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-105.43" who="#ZygmuntNowakowski">Z drugiej strony jednak poważnie trzeba się zastanowić — i analizować pod tym kątem widzenia nasze plany gospodarcze — czy należy nadal rozbudowywać nasz przemysł w takim kierunku, który powiększa naszą współpracę, a co się z tym łączy, i zależność od innych państw. Wydaje się, że większy nacisk niż dotychczas należy położyć na rozwój takich gałęzi gospodarki narodowej, które nie będą nadal stale powiększały wymiany handlowej z zagranicą, a które stworzą nam w miarę możliwości jak najdalej idącą samodzielność gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-105.44" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Jerzemu Ziętkowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#JerzyZiętek">Wysoki Sejmie! Poprawa warunków mieszkaniowych i wypoczynkowych, dogodnego dojazdu do miejsca pracy, poziom usług komunalnych w zakresie potrzeb kulturalnych, oświatowych, socjalnych, zdrowotnych, rozrywkowych — mają poważny wpływ na stopę życiową milionów ludzi oraz na wydajność ich pracy.</u>
          <u xml:id="u-107.1" who="#JerzyZiętek">W regionie śląskim zaś dalsze polepszenie warunków bytowych świata pracy doprowadzi m.in, do stabilizacji kadr górniczych i hutniczych, do utrwalenia tak cennych tradycji rodzinnych w niektórych zawodach, jak w górnictwie i hutnictwie, gdzie zawód górnika i hutnika przechodzi z pokolenia na pokolenie, co w dużej mierze zapewnia pożądane wyniki pracy.</u>
          <u xml:id="u-107.2" who="#JerzyZiętek">Rzesze pracownicze niewątpliwie będą wykonywać coraz lepiej nasze plany produkcyjne, gdy dla nich stworzymy jak najlepsze warunki bytu.</u>
          <u xml:id="u-107.3" who="#JerzyZiętek">W tym aspekcie rola rad narodowych, szczególnie w centrach przemysłowych, ma ogromne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-107.4" who="#JerzyZiętek">W miarę rozwoju naszych stosunków społecznych i gospodarczych problemy te będą narastały i wymagać będą coraz więcej wysiłków.</u>
          <u xml:id="u-107.5" who="#JerzyZiętek">Ze szczebla centralnego tych zagadnień nie rozwiążemy, a rady narodowe w obecnej strukturze organizacyjnej nie podołają tym zadaniom. Brak im bowiem właściwych możliwości gospodarczych, technicznych, finansowych i kadrowych.</u>
          <u xml:id="u-107.6" who="#JerzyZiętek">Reformy — moim zdaniem — powinny iść po linii rozszerzenia uprawnień rad, przy odpowiedniej zmianie ich struktury terytorialnej, oraz wyposażenia rad w samodzielność finansową i gospodarczą przez zapewnienie im własnych, wystarczających źródeł dochodowych.</u>
          <u xml:id="u-107.7" who="#JerzyZiętek">Wypowiadam się przy tym przeciw koncepcji powrotu do dawniejszego samorządu terytorialnego. W systemie jednolitej władzy państwowej na wszystkich szczeblach terenowych, przy centralnym planowaniu socjalistycznym, model samorządowy w zrozumieniu poprzednich związków samorządowych byłby niewystarczający. Należy przeto szukać nowych, postępowych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-107.8" who="#JerzyZiętek">W związku z nowelizacją ustawodawstwa o radach narodowych należy uporządkować i znacznie uprościć nasze prawo administracyjne, obciążone obecnie ogromnym balastem zbyt licznych, a niejednokrotnie sprzecznych między sobą norm prawnych. Dotychczasowym inflacyjnym systemem przepisów prawnych nie zdołamy zapewnić praworządności i sprawnego działania aparatu wykonawczego.</u>
          <u xml:id="u-107.9" who="#JerzyZiętek">Przekształcając rady narodowe w jednostki terytorialne o większej samodzielności, konieczne jest nadanie im również szerokich uprawnień finansowych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-107.10" who="#JerzyZiętek">Rady narodowe, wyposażone w nowe własne źródła dochodów, pobudzą w znacznym stopniu zainteresowanie mieszkańców dla gospodarki miejscowej. Obecne budżety terenowe obracają się w granicach zaledwie od 25% do 30% własnych dochodów. Przy tym stanie zwiększenie ogólnych uprawnień rad niewiele przyczyniłoby się do ich usamodzielnienia i zwiększenia własnej inicjatywy. Zmiana systemu finansowego rad narodowych oparta powinna być na źródłach z tytułu różnych opłat oraz udziału w podatkach państwowych, przy równoczesnym stopniowym normowaniu taryf za różne usługi komunalne.</u>
          <u xml:id="u-107.11" who="#JerzyZiętek">Źródła te należałoby ożywić, pogłębić zainteresowanie czynników miejscowych, zachęcić do intensywnego wykorzystania, aby wzmocnić podstawę gospodarczą rad i umożliwić im rozwinięcie szerszej niż dotąd działalności gospodarczej — Do rozważenia, moim zdaniem, byłoby nałożenie na produkcję przemysłu kluczowego — węgla, żelaza, cynku i przemysłu przetwórczego drobnej dopłaty od wartości danego produktu, co w efekcie dałoby poważne sumy dla potrzeb terenu. Dla gospodarki narodowej natomiast obciążenie to zostałoby wkrótce z nadwyżką skompensowane, gdyż uzyskane środki, przeznaczone na poprawę warunków bytowych mas pracujących w zakresie potrzeb gospodarki komunalnej, stworzyłyby zarazem korzystniejsze warunki pracy.</u>
          <u xml:id="u-107.12" who="#JerzyZiętek">Rady narodowe, wyposażone w potrzebne środki materialne i egzekutywne, będą w stanie lepiej niż dotychczas rozwiązywać najpilniejsze zadania w zakresie gospodarki komunalnej w tej dziedzinie, która wykazuje tak ogromne potrzeby kraju.</u>
          <u xml:id="u-107.13" who="#JerzyZiętek">Nikt nam nie zaprzeczy, że od chwili wyzwolenia uczyniliśmy niemało w tym kierunku. W świetle wymagań gospodarki socjalistycznej jednak, zakładającej maksymalne zaspokojenie potrzeb mas pracujących, daleko nam jeszcze do stanu zadowalającego.</u>
          <u xml:id="u-107.14" who="#JerzyZiętek">Na skutek nienadążania nowego budownictwa mieszkaniowego i postępującej dekapitalizacji istniejącej substancji mieszkaniowej sytuacja mieszkaniowa ludności nie uległa znaczniejszej poprawie, a miejscami pogorszyła się.</u>
          <u xml:id="u-107.15" who="#JerzyZiętek">Urządzenia komunalne nie pozwalają utrzymywać wszędzie w należytym stanie dróg i ulic i konserwować ich systematycznie.</u>
          <u xml:id="u-107.16" who="#JerzyZiętek">Nasz sprzęt tramwajowy, autobusowy, a nawet kolejowy jest przestarzały i pomimo rozwoju zarówno sieci komunikacyjnych, jak i znacznego zwiększenia liczby jednostek taboru, zwłaszcza w ostatnich latach — w dalszym ciągu jest niewystarczający dla zaspokojenia potrzeb komunikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-107.17" who="#JerzyZiętek">Nasze urządzenia socjalne, kulturalne, rozrywkowe, sanitarne i inne, należące do gospodarki komunalnej, nie odpowiadają już dziś wzrastającym potrzebom ludności.</u>
          <u xml:id="u-107.18" who="#JerzyZiętek">Wiele do życzenia pozostawia wciąż jeszcze gospodarka wodna, przede wszystkim na Śląsku, w Łodzi itd., nie może ona zaspokoić zapotrzebowania ludności i przemysłu kluczowego. Deficyt wodny ogranicza niejednokrotnie możliwości rozwojowe szeregu miast i wielkich zakładów pracy.</u>
          <u xml:id="u-107.19" who="#JerzyZiętek">Oczywiście nie można przy tym zapominać, że ta lista potrzeb została w poważnym stopniu zmniejszona przez podjęcie ogromnego budownictwa urządzeń wodnych w woj. katowickim.</u>
          <u xml:id="u-107.20" who="#JerzyZiętek">I tu jako przykład przytoczyć można Goczałkowice, które formą ujęcia wody i znaczeniem dla naszego przemysłowego terenu wysuwają się na czoło naszych osiągnięć technicznych i ekonomicznych.</u>
          <u xml:id="u-107.21" who="#JerzyZiętek">Poza tym tworzy się cały system urządzeń, mających zaopatrzyć W wodę zaniedbany przez dziesiątki lat również pod tym względem górnośląski okręg przemysłowy.</u>
          <u xml:id="u-107.22" who="#JerzyZiętek">Ujęcia wody w Bibieli, Łazach, Kozłowej Górze, Strumieniu, Maczkach itd., prowadzone na skalę nigdy dotąd u nas nie spotykaną, wykazują wielką troskę o jedną z najbardziej życiowych potrzeb dla wielkich skupisk ludzkich i przemysłowych — jaką jest woda.</u>
          <u xml:id="u-107.23" who="#JerzyZiętek">Komisja sejmowa, rozpatrując plan gospodarczy i budżet resortu gospodarki komunalnej i budownictwa na bieżący rok, wysunęła cały szereg wniosków zmierzających do naprawy obecnych warunków.</u>
          <u xml:id="u-107.24" who="#JerzyZiętek">Zdajemy sobie sprawę z niemożliwości natychmiastowego zaradzenia złu. Niemniej dla uratowania poważnej części majątku narodowego od zniszczenia muszą się już w bliskiej przyszłości znaleźć środki na konserwację i remonty urządzeń komunalnych, przy uwzględnieniu odpowiedniego wzrostu nakładów z roku na rok.</u>
          <u xml:id="u-107.25" who="#JerzyZiętek">Zapewnienie radom narodowym nowych możliwości finansowych i gospodarczych powinno zadanie to w znacznym stopniu ułatwić. Że problem ten jest możliwy, i to w zakresie szerszym niż przypuszczamy, o tym świadczy przykład Śląska, ściśle mówiąc województwa katowickiego.</u>
          <u xml:id="u-107.26" who="#JerzyZiętek">Przykład ten jest równocześnie dowodem dobrego rozbudzenia i wykorzystania szerokiej inicjatywy społecznej. Jej udział w kształtowaniu naszych możliwości rozwojowych musi być jeszcze większy.</u>
          <u xml:id="u-107.27" who="#JerzyZiętek">Zatrzymajmy się na chwilę przy osiągnięciach Śląska w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-107.28" who="#JerzyZiętek">Śląsk, wyglądający jak jeden wielki kłąb dymu, ze zrozumiałych względów sporo inicjatywy społecznej skierował do akcji zieleni i parków. Tylko ten, kto mieszka i pracuje na Śląsku, może ocenić ogromne znaczenie Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku, budujących się parków w Zabrzu, Gliwicach, Siemianowicach, Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej. Chodzi jednak nie tylko o duże skupiska zieleni — w tym samym stopniu zwrócono uwagę na skwery, zieleńce, na zalesienie nieużytków, przede wszystkim zaś hałd, owego księżycowego krajobrazu, tak charakterystycznego dla Śląska. W tym celu z własnej szkółki drzew i krzewów wychodzą rokrocznie setki tysięcy, a nawet miliony zaaklimatyzowanych sadzonek, zmieniając wygląd Śląska, tworząc gigantyczne zielone płuca, przyczyniając się do ogólnej poprawy warunków zdrowotnych naszych górników i hutników.</u>
          <u xml:id="u-107.29" who="#JerzyZiętek">Dalej również zdrowym i trafnym przykładem inicjatywy społecznej jest budownictwo szkół ze specjalnych funduszów własnych. Niech mówią cyfry. — W minionym okresie zbudowaliśmy 128 nowych szkół, 15 przedszkoli, odremontowaliśmy, często z ogromnych zniszczeń, 1.039 szkół oraz wygospodarowaliśmy kilkaset mieszkań dla nauczycieli. Z tym wiąże się budowa własnych sanatoriów dla dzieci, jak w Rabce, w Istebnie, w Wiśle.</u>
          <u xml:id="u-107.30" who="#JerzyZiętek">Raz jeszcze warto zaznaczyć, że działał tu nie tylko własny fundusz społeczny, ale i wkład pracy własnej.</u>
          <u xml:id="u-107.31" who="#JerzyZiętek">Limit na kapitalne remonty urządzeń komunalnych na rok 1957 w wysokości 535 mln zł jest niewystarczający, gdyż w stosunku do wartości urządzeń komunalnych, szacowanych na ok. 52 mlrd zł, stanowi zaledwie 1% tej wartości.</u>
          <u xml:id="u-107.32" who="#JerzyZiętek">Uwzględniając poważne zaniedbania w stanie technicznym istniejących urządzeń komunalnych, powstałe w wyniku niedostatecznych środków przeznaczonych w ubiegłych latach na ich konserwację i remonty, należy więcej niż dotąd zwrócić uwagę na ten odcinek naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-107.33" who="#JerzyZiętek">W zakresie gospodarowania istniejącymi zasobami mieszkaniowymi należy uznać za konieczne zahamowanie postępującej z roku na rok dekapitalizacji budynków, przez zapewnienie niezbędnych środków finansowych i materiałowych na remonty i konserwację, oraz jak najhardziej racjonalne wykorzystanie tych środków.</u>
          <u xml:id="u-107.34" who="#JerzyZiętek">Mimo zwiększenia limitów na remonty budynków mieszkalnych w porównaniu do ubiegłego roku z 1.786 mln zł na 1.953 mln zł w roku bieżącym, nie pokrywają one jeszcze wszystkich bieżących potrzeb technicznych, nie licząc likwidacji powstałych w ubiegłych latach zaległości.</u>
          <u xml:id="u-107.35" who="#JerzyZiętek">W celu rozwiązania problemu dekapitalizacji budynków i zahamowania postępującego niewspółmiernie obniżenia ich wartości technicznej należałoby podjąć kroki w kierunku dalszego zapewnienia stopniowego podnoszenia nakładów na eksploatację, jak i remontów budynków mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-107.36" who="#JerzyZiętek">Najtrudniejszym bodaj zadaniem rad narodowych jest niewątpliwie budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-107.37" who="#JerzyZiętek">Dla zwiększenia tempa pracy i potanienia budownictwa mieszkaniowego konieczne jest podjęcie wielu równoległych poczynań. W pierwszej linii należałoby zmienić obecną strukturę organizacyjną wykonawstwa budowlanego.</u>
          <u xml:id="u-107.38" who="#JerzyZiętek">Wydaje mi się, że można wyodrębnić dwa typy jednostek organizacyjnych. Pierwszy — to zjednoczenia budownictwa miejskiego, które jako potężne przedsiębiorstwa przeznaczone powinny być do wykonywania wielkich zadań, gdzie ich usprzętowienie, transport i liczna wykwalifikowana kadra mogą być należycie wykorzystane. Toteż ZBM-om należy powierzyć zadania jedynie w zakresie zwartego budownictwa osiedlowego, które czyni zbędnym rozpraszanie tego potencjału na wielu placach budowy.</u>
          <u xml:id="u-107.39" who="#JerzyZiętek">Drugim typem powinny być przedsiębiorstwa budowlane mniejsze, które winny wejść na małe place budowy, na plomby, na obiekty odosobnione — nawet bardzo duże kubaturowo.</u>
          <u xml:id="u-107.40" who="#JerzyZiętek">Ze wszech miar wskazana jest, moim zdaniem, ponadto w budownictwie mieszkaniowym wielobranżowość, w przeciwieństwie do specjalizacji w przedsiębiorstwach budujących 'wielkie zakłady przemysłowe, o skomplikowanej technologii. Budownictwo mieszkaniowe natomiast może opanować całokształt wykonawstwa, gdyż zagadnienia techniczne w tej dziedzinie są względnie proste.</u>
          <u xml:id="u-107.41" who="#JerzyZiętek">Przy takich założeniach istnieje możliwość generalnej naprawy spraw budownictwa. Przy dobrze przemyślanej decentralizacji i ograniczeniu do koniecznego minimum aparatu administracyjnego znikną takie przejawy, jak liczni subwykonawcy zjednoczeń budownictwa miejskiego, podlegający oddzielnym centralnym, zarządom, co w praktyce wręcz uniemożliwia koordynację pracy.</u>
          <u xml:id="u-107.42" who="#JerzyZiętek">Oba typy budownictwa w zakresie wykonawstwa powinny pozostawać pod zarządem rad narodowych, które jako gospodarz na swym terenie potrafią niewątpliwie lepiej i oszczędniej gospodarować.</u>
          <u xml:id="u-107.43" who="#JerzyZiętek">Niezależnie od omawianych dwóch zasadniczych typów organizacyjnych budownictwa należy zwrócić baczną uwagę na dalsze możliwości, istniejące w zakresie zwiększenia naszych efektów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-107.44" who="#JerzyZiętek">Niewątpliwie bardzo dodatnim zjawiskiem w naszych warunkach jest budownictwo mieszkaniowe ze środków własnych ludności. Dotychczasowe żywiołowe formy budownictwa indywidualnego zostały ujęte w ramy prawidłowe na mocy uchwały Rady Ministrów z dnia 15 marca 1957 r. w sprawie pomocy państwa dla budownictwa mieszkaniowego ze środków własnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-107.45" who="#JerzyZiętek">Uchwala ta, od dawna oczekiwana, będzie cennym instrumentem dla rad narodowych w tej tak ważnej dziedzinie. Budownictwo indywidualne odciąży budownictwo państwowe, tym bardziej że przy własnych wysiłkach budujących istnieje możliwość wykorzystania znacznych zasobów materiałów miejscowych, leżących dotychczas niejednokrotnie odłogiem.</u>
          <u xml:id="u-107.46" who="#JerzyZiętek">Już w roku bieżącym rady narodowe rozwinęły ożywioną akcję na tym odcinku, przede wszystkim w kierunku produkcji zastępczych materiałów budowlanych, jak i uzbrojenia terenów potrzebnych dla budownictwa indywidualnego.</u>
          <u xml:id="u-107.47" who="#JerzyZiętek">Wysiłki te dadzą właściwe wyniki w roku przyszłym, wobec czego zajdzie potrzeba wydatnego zwiększenia już w 1958 r. kredytów na udzielenie pożyczek dla budujących domki jednorodzinne.</u>
          <u xml:id="u-107.48" who="#JerzyZiętek">Jak sobie z tym problemem częściowo poradzono na Śląsku? Jakie formy przybrała inicjatywa społeczna i rad narodowych?</u>
          <u xml:id="u-107.49" who="#JerzyZiętek">Trzeba przyznać, że w tym najcięższym dla Śląska problemie, to jest braku mieszkań, mamy już pewne jaśniejsze punkty.</u>
          <u xml:id="u-107.50" who="#JerzyZiętek">Jednym z najważniejszych zagadnień dla budownictwa indywidualnego jest uzbrojenie potrzebnego pod budowę terenu. Zagadnienie to rozwiązujemy częściowo, i z dodatnim skutkiem, dzięki zaprowadzonej u nas grze liczbowej „Karolinka”, która w krótkim czasie stała się najpopularniejszą zabawą na Śląsku. Na przestrzeni kilku miesięcy przyniosła ona na te właśnie cele przeszło 35 mln zł. Do tej sumy dochodzi jeszcze pomoc Ministerstwa Gospodarki Komunalnej, zakładów pracy i pomoc indywidualna budujących.</u>
          <u xml:id="u-107.51" who="#JerzyZiętek">W sumie zagadnienie budownictwa indywidualnego znalazło się u nas, naszym zdaniem, na dobrej drodze rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-107.52" who="#JerzyZiętek">Przyczyniła się do tego nie tylko akcja uzbrajania terenu, ale i kilkadziesiąt nowo utworzonych cegielń, wapienników, zakładów produkcji materiałów ściennych. Produkty te uwalniają nas już dziś po części od konieczności korzystania z puli państwowej w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-107.53" who="#JerzyZiętek">Rzecz jasna, iż inicjatywa społeczna, samodzielność rad narodowych — wszystko to nie zwalnia państwa od szczególnej opieki finansowej, proporcjonalnej do znaczenia danego terenu w gospodarce narodowej. Dlatego też nie można się zgodzić z sugestią jednego z dyskutantów na bieżącej sesji budżetowej, posła Bierzanka, iż bogatsze tereny, jak Śląsk, winny być w mniejszym stopniu inwestowane. Należy bowiem pamiętać, iż jakakolwiek większa inwestycja na takim terenie, jak Śląsk, jest bardziej i szybciej opłacalna i korzystna, niż inwestowanie w tereny posiadające mniejszą ilość bogactw naturalnych.</u>
          <u xml:id="u-107.54" who="#JerzyZiętek">Przez podjęcie budownictwa indywidualnego w przemyślanej i zorganizowanej formie uzyskujemy dodatkowy sposób zaspokojenia głodu mieszkaniowego, który przecież nie jest winą naszych czasów. Likwidujemy ogromne zaniedbania przeszłości. W miejsce lepianek i nor, o pogardliwych nazwach nadanych przez klasę robotniczą, jak „Abisynia”, „Pekin”, „Paryż”, „Maroko” i inne, powstają nowe, piękne dzielnice.</u>
          <u xml:id="u-107.55" who="#JerzyZiętek">Wbrew wielu brakom w wykonawstwie, mimo wielu błędów i niedociągnięć, takie osiągnięcia w budownictwie, jak Nowe Tychy, Pyskowice, Gołonóg, Piekary, śródmieście Sosnowca — na Śląsku i wiele, wiele innych w całym kraju, mogą być dumą naszych czasów.</u>
          <u xml:id="u-107.56" who="#JerzyZiętek">Wiemy jednak, że wszystko to jest jeszcze niewystarczające. Musimy wzmóc wysiłki, aby problem mieszkaniowy jak najprędzej rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-107.57" who="#JerzyZiętek">Przed zreorganizowanym resortem budownictwa i materiałów budowlanych stoją zatem bardzo trudne i ważne zadania. Sprosta on im wtedy, gdy w swojej codziennej pracy oprze się, jeszcze bardziej niż dotąd, na ścisłej współpracy z radami narodowymi.</u>
          <u xml:id="u-107.58" who="#JerzyZiętek">Wysoki Sejmie! Omawiając zagadnienia rad narodowych i gospodarki komunalnej poruszyłem zaledwie kilka najważniejszych problemów, które niewątpliwie już w bliskiej przyszłości zostaną rozwiązane.</u>
          <u xml:id="u-107.59" who="#JerzyZiętek">Zadania te ułatwią radom narodowym w znacznym stopniu na wielu odcinkach życia publicznego — nasze rady robotnicze.</u>
          <u xml:id="u-107.60" who="#JerzyZiętek">Obie instytucje, współpracując ze sobą, powinny również gospodarce rad narodowych przysporzyć duże korzyści. W tym względzie nie wyczerpaliśmy jeszcze naszych możliwości.</u>
          <u xml:id="u-107.61" who="#JerzyZiętek">Dobrze funkcjonujące rady narodowe i zharmonizowane z nimi rady robotnicze będą niewątpliwie potężną dźwignią w terenie dla zrealizowania nawet najtrudniejszych zadań w dobie obecnej.</u>
          <u xml:id="u-107.62" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Leonowi Lutykowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#LeonLutyk">Wysoka Izbo! Nad planem gospodarczym i budżetem Sejm przeprowadził poważną pracę w komisjach. Ale naród o tym nic nie wie. Już i tu mówiono, że prasa nie podaje wiadomości z prac naszych komisji.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#LeonLutyk">Mówi się nawet w kuluarach, że praca komisji jest pod bojkotem prasy. Gdy zapytać którego ze sprawozdawców parlamentarnych, którzy tutaj są, czy to prawda — odpowiada, że oczywiście nie, tylko że prasa nie może informować dobrze z tych zebrań, które odbywają się pod ochroną tajemnicy dla niej i nie ma na nie dostępu.</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#LeonLutyk">My przyjęliśmy przepis regulaminu Sejmu, który mówi o niedopuszczaniu na obrady komisji prasy, pod sugestią argumentu, że w innych parlamentach nie jest przyjęte dopuszczanie prasy na komisje. Ale praktyka nasza już na początku naszej pracy wykazała, że nasz Sejm odnowy, Sejm socjalistyczny różni się od sejmów burżuazyjnych między innymi tym, że tam główna praca odbywa się na plenum, a u nas główna praca dyskusyjna, najpoważniejsza, odbywa się właśnie w komisjach.</u>
          <u xml:id="u-109.3" who="#LeonLutyk">Taki jest model, który zarysowuje się w pracach naszego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-109.4" who="#LeonLutyk">Ale klasa robotnicza, chłopi, inteligencja, nie mogą się o tych pracach, które są niezmiernie ciekawe, dowiadywać tylko z plotek, bo w prasie znajduje się o komisjach najwyżej to, co na komisji mówił minister. Trzeba więc znaleźć jakąś taką formę dopuszczenia prasy do komisji, lub informowania tej prasy, ażeby przy usunięciu niebezpieczeństw nadmiernego upublicznienia prac komisji zapewnić dobre informowanie społeczeństwa. I takie zalecenie przeprowadzenia tego przez nasz Konwent Seniorów dostało też prezydium naszego Klubu od plenum naszego Klubu parlamentarnego. Myślę, że Konwent Seniorów załatwi to.</u>
          <u xml:id="u-109.5" who="#LeonLutyk">Dlaczego to mówię? Mówię dlatego, że jako referent Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej w pracy nad planem i budżetem trzech resortów: budownictwa, przemysłu materiałów budowlanych i Komitetu Urbanistyki i Architektury, mam obowiązek poinformować Wysoką Izbę o dorobku tej komisji, który nigdzie na zewnątrz nie wyszedł.</u>
          <u xml:id="u-109.6" who="#LeonLutyk">Ponieważ wnioski zostały przeważnie uchwalone w formie postulatów', poszły do resortów; niewątpliwie swoją rolę odegrały, ale przecież nie poinformowano o tym społeczeństwa. Dlaczego? Właśnie wskutek tych mankamentów naszego informowania społeczeństwa. To jest poważnym brakiem w pracy całego naszego Sejmu, który przecież nie może zamknąć się do tych tutaj ścian, ale mówi do całego społeczeństwa i tylko wtedy nasza praca ma wartość, jeżeli potrafimy się powiązać ze społeczeństwem, wspólnie z nim dyskutować i wspólnie przeżywać te wielkie problemy, które my tutaj opracowujemy. A jednym z najżywszych łączników ze społeczeństwem jest właśnie prasa.</u>
          <u xml:id="u-109.7" who="#LeonLutyk">Ponieważ to milczenie prasy, które obok jej głosu jest najsilniejszą bronią prasy, tutaj przeszkadza w tym, żeby społeczeństwo było poinformowane — muszę te nasze uchwały odczytać, chociaż zajmie mi to sporo czasu. Mam nadzieję, że Obywatel Marszałek rozszerzy mi na to ramy czasowe mego przemówienia.</u>
          <u xml:id="u-109.8" who="#LeonLutyk">1. Komisja postuluje zorganizowanie i odpowiednie ustawienie programowe oraz przyśpieszenie prac nad perspektywicznym planem rozwoju gospodarki narodowej, jako podstawy dla opracowania planów zagospodarowania przestrzennego kraju i poszczególnych rejonów.</u>
          <u xml:id="u-109.9" who="#LeonLutyk">2. Komisja postuluje przyśpieszenie prac nad nowelą do dekretu z 1949 r. o zabezpieczeniu warunków dla realizacji narodowych planów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-109.10" who="#LeonLutyk">3. Komisja uznaje za konieczne organizowanie w 1957 r. prac nad planowaniem regionalnym na terenie całego kraju, ze szczególnym uwzględnieniem w pierwszej kolejności problemów wiodących dla danego obszaru, jak eksploatacja bogactw mineralnych, budowa systemów hydro-energetycznych, organizacja rejonów przemysłowych, aktywizacja małych ośrodków miejskich, zagospodarowanie odłogów, przebudowa gospodarki rolnej itp.</u>
          <u xml:id="u-109.11" who="#LeonLutyk">Komisja postuluje, ażeby formy organizacyjne planowania regionalnego ustalił Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów w porozumieniu z Prezesem KUA i Ministrem Finansów, który zapewni na ten cel środki finansowe w odpowiednich budżetach. W szczególności postuluje się powołanie w roku bieżącym pracowni planów regionalnych we wszystkich województwach.</u>
          <u xml:id="u-109.12" who="#LeonLutyk">4. Komisja uznaje za konieczne położenie nacisku na takie pokierowanie lokalizacją zakładów pracy i inwestycji wtórnych przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów, resorty gospodarcze i prezydia rad narodowych, ażeby osiągnięty został maksymalny stopień wykorzystania istniejących zasobów zagospodarowania, jak: uzbrojenie terenu, zasoby kubaturowe itp. oraz aktywizacja istniejących miast i osiedli.</u>
          <u xml:id="u-109.13" who="#LeonLutyk">5. Komisja uzna je za konieczne niezwłoczne przystąpienie do opracowania planów zagospodarowania zespołów miast i osiedli położonych na terenach siarkonośnych.</u>
          <u xml:id="u-109.14" who="#LeonLutyk">Opracowanie tych planów zorganizuje Prezes KUA za pośrednictwem odpowiednich wojewódzkich pracowni urbanistycznych, z tym, że Ministerstwo Finansów zabezpieczy niezbędne środki finansowe w budżetach zainteresowanych resortów i odnośnych prezydiów wojewódzkich rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-109.15" who="#LeonLutyk">6. Komisja uznaje za konieczne przyśpieszenie prac nad opracowywaniem i wniesienie w jak najkrótszym terminie przez Prezesa KUA w porozumieniu z Ministerstwem Rolnictwa projektu ustawy o zabezpieczeniu uzyskiwania terenów budowlanych dla budownictwa indywidualnego i spółdzielczego na wsi, co stanowi podstawowy warunek uporządkowania i potanienia zabudowy osiedli wiejskich.</u>
          <u xml:id="u-109.16" who="#LeonLutyk">Równocześnie Komisja uznaje celowość stosowania odpowiednich bodźców materialnych oddziałujących w kierunku lokalizowania zabudowy indywidualnej wiejskiej w ramach osiedli zorganizowanych poprzez właściwą politykę elektryfikacji i zbrojenia terenu, pomocy materiałowej, kredytowej i technicznej.</u>
          <u xml:id="u-109.17" who="#LeonLutyk">7. Komisja postuluje wybitne przyśpieszenie prac nad opracowaniem ustawy o zabudowie miast i osiedli oraz uproszczonych przepisów lokalizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-109.18" who="#LeonLutyk">8. Komisja uważa za konieczne ustalenie przez Radę Ministrów wieloletnich programów inwestycyjnych dla poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej. Programy te powinny stanowić podstawę dla rozwoju organizacyjnego i planowania produkcji resortu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Począwszy od 1958 r. powinna być wprowadzona bezwzględna dyscyplina w zakresie ustalania rocznych planów inwestycyjnych wyłącznie w oparciu o przygotowaną dokumentację techniczną. Należy bezwzględnie przestrzegać zasady, że rozpoczynanie realizacji inwestycji bez dokumentacji, zapewniającej właściwą organizację i postęp robót, nie może mieć miejsca. Przedsiębiorstwa wykonawcze winny już w III kwartale każdego roku mieć możność ustalania swoich planów produkcyjnych na rok następny, w oparciu o przygotowaną dokumentację techniczną przez zainteresowanych inwestorów.</u>
          <u xml:id="u-109.19" who="#LeonLutyk">Jednym z podstawowych warunków planowanej pracy budownictwa jest ustalenie takiego cyklu opracowania dokumentacji technicznej dla inwestycji, aby istniało takie wyprzedzenie dostawy dokumentacji, które umożliwiłoby przedsiębiorstwom wykonawczym należyte przygotowanie organizacji robót łącznie z zaopatrzeniem. W związku z powyższym Komisja uważa za konieczną taką antycypację środków finansowych na opracowanie dokumentacji technicznej planowanych inwestycji, aby w latach 1957 i 1958 była przygotowana pełna dokumentacja na całość inwestycji zaplanowanych w następnych latach Planu 5-letniego. W szczególności w 1957 r. należy na ten cel wykorzystać środki planu inwestycyjnego tych inwestycji, których wykonanie na skutek braku dokumentacji jest nierealne. Wykonanie tego zadania wymaga rewizji obowiązującego obecnie zakresu projektowania oraz właściwego ustawienia służb projektowania we wszystkich resortach.</u>
          <u xml:id="u-109.20" who="#LeonLutyk">9. Komisja zaleca ukończenie prac nad reorganizacją służb projektowania we wszystkich resortach jak najszybciej, nie później jednak niż do 30 września 1957 r.</u>
          <u xml:id="u-109.21" who="#LeonLutyk">10. Komisja uważa za konieczne wzmocnienie jakościowe technicznych służb inwestycyjnych inwestorów, w szczególności w zakresie budownictwa ogólnego, oraz zmianę systemu wynagradzania tych służb w kierunku uniezależnienia wynagradzania od postępu finansowego robót.</u>
          <u xml:id="u-109.22" who="#LeonLutyk">11. Komisja uważa za słuszne przeanalizowanie zasad kosztorysowania i ustalenie trwałych podstaw do kosztorysowania i wyceny robót budowlano-montażowych w oparciu d analizę techniczną robót.</u>
          <u xml:id="u-109.23" who="#LeonLutyk">12. Komisja uważa za właściwe uwzględnienie w następnych latach w budżecie resortu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych kwot na budownictwo doświadczalne.</u>
          <u xml:id="u-109.24" who="#LeonLutyk">13. Komisja postuluje przeanalizowanie systemu i programu szkolenia zawodowego dla potrzeb budownictwa, sposobu werbunku i sposobu wykorzystania przeszkolonych kadr.</u>
          <u xml:id="u-109.25" who="#LeonLutyk">14. Komisja docenia rolę i inicjatywę w zakresie zarządzania produkcją przez rady robotnicze i postuluje stworzenie przez Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych warunków dla jak najbardziej aktywnej pracy tych rad, jako drogi do usamodzielnienia przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-109.26" who="#LeonLutyk">15. Komisja uważa za niezbędne wzmożenie nadzoru technicznego na budowach ze strony inwestorów, jak i wykonawców i projektantów, a to w celu podniesienia jakości wykonawstwa.</u>
          <u xml:id="u-109.27" who="#LeonLutyk">16. Komisja uważa za celowe dokonanie analizy obecnego stanu obsady stanowisk technicznych na wszystkich szczeblach wykonawstwa i kierownictw przedsiębiorstw z punktu widzenia konieczności obsadzenia tych stanowisk przez fachowców.</u>
          <u xml:id="u-109.28" who="#LeonLutyk">17. Komisja postuluje przy realizowaniu planu terenowego zwrócenie specjalnej uwagi na potrzeby terenów przyczółkowych i pogranicznych, wybitnie zniszczonych, a dotychczas nie w pełni odbudowanych. Aktywizacja tych terenów powinna odbywać się w znacznym stopniu w oparciu o rozwój produkcji materiałów budowlanych na bazie surowców miejscowych.</u>
          <u xml:id="u-109.29" who="#LeonLutyk">18. Komisja uznaje za konieczne zapewnienie warunków dla odbycia dwuletniego stażu budowlanego w wykonawstwie przez absolwentów wydziałów architektury w ilości 350–400 rocznie. W tym celu należy zabezpieczyć od 1958 r. odpowiednie środki finansowe w budżecie Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz terenowych rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-109.30" who="#LeonLutyk">19. Komisja uznaje za konieczne zapewnienie warunków dla właściwego przygotowania tych absolwentów wydziałów architektury, którzy mają być zatrudnieni w prezydiach terenowych rad narodowych w zakresie planowania przestrzennego i budownictwa wiejskiego. W tym celu należy odpowiednio powiększyć środki finansowe w budżecie KUA, co pozwoli na zapewnienie stypendiów dla 25–30 absolwentów uzupełniających swe wiadomości w wyżej wymienionym zakresie na wydziałach architektury czterech politechnik krajowych.</u>
          <u xml:id="u-109.31" who="#LeonLutyk">20. Komisja postuluje dokonanie w resorcie Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych szczegółowej analizy ekonomicznej zagadnienia inwestowania w stałym zapleczu przedsiębiorstw oraz zapleczu zagospodarowania placów budów.</u>
          <u xml:id="u-109.32" who="#LeonLutyk">Komisja wyraża opinię, że należy ograniczyć budowę stałych wielkich wytwórni prefabrykatów dla produkcji elementów wielkowymiarowych i wielkoblokowych. Ewentualne sumy oszczędności uzyskane z ograniczenia tego budownictwa należy przesunąć głównie na uruchomienie małych zakładów wytwórczych materiałów budowlanych i wytwórni prefabrykatów, w szczególności poligonowych i polowych.</u>
          <u xml:id="u-109.33" who="#LeonLutyk">21. Komisja uważa za celowe takie ustawienie realizacji inwestycji własnych resortu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, aby budowane od kilku łat obiekty były zakończone w 1957 i 1958 r.</u>
          <u xml:id="u-109.34" who="#LeonLutyk">22. Komisja uważa za konieczne szczegółowe przeanalizowanie zagadnienia zbędnych przewozów materiałowych, w szczególności kruszywa. W tym celu należy powołać komisję zainteresowanych resortów.</u>
          <u xml:id="u-109.35" who="#LeonLutyk">23. Dla usprawnienia prac badawczych w budownictwie Komisja widzi konieczność skomasowania niektórych instytutów; oszczędności osiągnięte tą drogą należy przesunąć na działalność doświadczalną, badawczą i poradnictwo.</u>
          <u xml:id="u-109.36" who="#LeonLutyk">24. Wobec rozszerzenia kompetencji Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych na zagadnienia organizacji pomocy technicznej dla budownictwa indywidualnego i spółdzielczego na wsi, Komisja uważa za konieczne zorganizowanie obsługi tego zagadnienia w resorcie i w terenowych radach narodowych.</u>
          <u xml:id="u-109.37" who="#LeonLutyk">25. Komisja uważa za konieczne przyśpieszenie scalenia służb architekta powiatowego i służb budownictwa wiejskiego powiatowego zarządu rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-109.38" who="#LeonLutyk">26. Komisja postuluje przesuwanie znacznej ilości fachowców, zwłaszcza młodych, do budownictwa terenowego i służb budowlanych przy zapewnieniu dla nich mieszkań przez terenowe rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-109.39" who="#LeonLutyk">27. Komisja postuluje zobowiązać Ministra Przemysłu Ciężkiego do zapewnienia pełnej puli materiałów koniecznych do realizacji planu inwestycyjnego 1957 r., w szczególności w asortymentach stali okrągłej i kształtowej, blach, rur, aparatury i armatury instalacyjnej oraz kabli.</u>
          <u xml:id="u-109.40" who="#LeonLutyk">28. Komisja postuluje dostosowanie produkcji przemysłu maszynowego w zakresie maszyn i sprzętu budowlanego do potrzeb ilościowych i asortymentowych istniejących w budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-109.41" who="#LeonLutyk">29. Komisja postuluje zobowiązać Ministra Przemyślu Ciężkiego do uwzględnienia w planie inwestycyjnym rozbudowy zakładów produkcji materiałów instalacyjnych i elektrotechnicznych dla potrzeb budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-109.42" who="#LeonLutyk">30. Komisja uważa za konieczne jak najszybsze zaostrzenie przez resort Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych dyscypliny w zakresie gospodarki materiałowej, likwidacji marnotrawstwa, nadużyć i kradzieży materiałów na budowach oraz rozliczania zużycia materiałów na budowach.</u>
          <u xml:id="u-109.43" who="#LeonLutyk">31. Komisja postuluje dokonanie analizy odnośnie doinwestowania zakładów eksploatujących złoża surowców mineralnych, jak kaolin i magnezyt kaustyczny i doprowadzenie na tej drodze do ograniczenia importu tych surowców.</u>
          <u xml:id="u-109.44" who="#LeonLutyk">32. Komisja postuluje zwrócenie specjalnej uwagi przez kierownictwo resortu Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych na sprawę gospodarki sprzętem, a w szczególności na sprawę remontów i właściwego wykorzystania sprzętu oraz na wzmocnienie służb mechanicznych resortu.</u>
          <u xml:id="u-109.45" who="#LeonLutyk">33. Komisja postuluje przeanalizowanie sprawy komasacji niektórych centralnych zarządów o podobnym zakresie działania w połączonym resorcie Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych i ewentualne zrealizowanie tej komasacji od 1 stycznia 1958 r.</u>
          <u xml:id="u-109.46" who="#LeonLutyk">34. Komisja uważa za celowe podporządkowanie zakładów przemysłu terenowego materiałów budowlanych wydzielonym wojewódzkim zarządom przemysłu materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-109.47" who="#LeonLutyk">35. Komisja postuluje rozważenie możliwości zaniechania, bądź wydatnego ograniczenia eksportu tych asortymentów własnej produkcji, których brak limituje ważne działy budownictwa, na przykład: kabel, tarcica, materiały instalacyjne.</u>
          <u xml:id="u-109.48" who="#LeonLutyk">36. Komisja postuluje uruchomienie w jak najszerszym zakresie nieczynnych terenowych cegielni i innych drobnych wytwórni materiałowych. Środki na ten cel winny być uzyskane drogą uruchomienia własnych środków społeczeństwa i kredytów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-109.49" who="#LeonLutyk">37. Komisja postuluje szersze niż dotychczas wykorzystanie pomysłów racjonalizatorskich i wynalazków w dziedzinie wprowadzenia do produkcji nowych materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-109.50" who="#LeonLutyk">38. Komisja postuluje powiększenie kwoty przeznaczonej na nagrody. To powiększenie może być pokryte z uzyskiwanych oszczędności w wydatkach administracyjnych resortu.</u>
          <u xml:id="u-109.51" who="#LeonLutyk">39. Komisja postuluje przyśpieszenie wykonania zaległych robót elewacyjnych i wprowadzenie tych robót do przyszłych planów inwestycyjnych od 1958 r.</u>
          <u xml:id="u-109.52" who="#LeonLutyk">40. Komisja postuluje zaopatrzenie scalonych służb architekta powiatowego oraz służb budownictwa wiejskiego w terenowych radach narodowych w samochody i motocykle, co jest konieczne ze względu na przewidywany rozwój budownictwa indywidualnego i spółdzielczego w terenie.</u>
          <u xml:id="u-109.53" who="#LeonLutyk">41. Komisja postuluje przeanalizowanie przez resort Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych zagadnienia jak najbardziej celowego wykorzystania kombinatu gipsowego w Gackach i rozszerzenie zastosowania gipsu w budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-109.54" who="#LeonLutyk">Uchwała końcowa obejmuje przyjęcie budżetu, co było już w sprawozdaniu obywatela posła Langego.</u>
          <u xml:id="u-109.55" who="#LeonLutyk">Odczytałem te wnioski, chociaż są przydługie, dlatego żeby właśnie mogły być publikowane, i mam nadzieję, że milczenie prasy nie będzie ich ścigać aż na to wysokie plenum.</u>
          <u xml:id="u-109.56" who="#LeonLutyk">A teraz chcę przedstawić szczegółowiej pewne problemy budownictwa, szczególnie te, które nie znajdują należytego załatwienia w planie i w budżecie.</u>
          <u xml:id="u-109.57" who="#LeonLutyk">Ogólnie, jak słyszeliśmy tu w głosach wielu wypowiadających się mówców, tak i my oceniamy budżet i plan gospodarczy dodatnio. Doceniamy jego wybitną wyższość nad tymi planami i budżetami, jakie były dotychczas, doceniamy wielką troskę o usunięcie mankamentów i braków, które istnieją w naszym budownictwie, jak również doceniamy realność budżetu.</u>
          <u xml:id="u-109.58" who="#LeonLutyk">A braki i mankamenty w budownictwie są ogromne. Nie chcemy w najmniejszym stopniu usprawiedliwiać błędów ubiegłego okresu, widzimy wagę tych błędów dla obniżenia możliwości, jakie mamy teraz w naszej gospodarce narodowej. Ale Zdajemy sobie dokładnie sprawę ze stanu gospodarczego Polski — jeszcze dokładniej zorientowaliśmy się w tych sprawach, gdy weszliśmy w prace Sejmu — wiemy, że trudności gospodarcze Polski są bardzo wielkie i stan nasz w tej dziedzinie jest ciężki. I musiałby być ten stan ciężki, nawet gdyby w ubiegłym okresie nie popełniono tylu błędów.</u>
          <u xml:id="u-109.59" who="#LeonLutyk">Może sobie poseł Kisielewski, do którego wypowiedzi niestety i ja też muszę wrócić, wierzyć w cuda i pożyczki, i to ze wszystkich stron. My wiemy, że aby zobaczyć cud, trzeba być pobożnym. My nie jesteśmy pobożni na wszystkie strony. I dlatego dobrze wiemy, że musimy sobie dać radę sami.</u>
          <u xml:id="u-109.60" who="#LeonLutyk">Wiemy dobrze, że te braki i mankamenty, które są, musimy usunąć sami. W tych wnioskach, które przeczytałem, jest dużo środków zaradczych na błędy i braki naszego budownictwa. Wiemy, że w budownictwie nie jest najlepiej. Wiemy, że są braki materiałowe, że niezupełnie dobrze jest ustawiony model naszego uprzemysłowienia — choć to znowu nie wygląda tak czarno, jak to przedstawiał poseł Kisielewski.</u>
          <u xml:id="u-109.61" who="#LeonLutyk">I tutaj argumenty posła Drobnera całkowicie trafiały mi do przekonania — właściwie poseł Drobner odebrał mi te argumenty, które widać każdemu przychodziły na myśl, kiedy słuchał tych oczerniających wywodów posła Kisielewskiego.</u>
          <u xml:id="u-109.62" who="#LeonLutyk">Wiemy także, że jest w naszym budownictwie brakoróbstwo, i to nie tylko wśród budowlańców, ale — i to może przede wszystkim — jest ono w przemyśle, który zaopatruje budownictwo w materiały.</u>
          <u xml:id="u-109.63" who="#LeonLutyk">Mam ze swojej pracy niedawnej taki przykład, że sam osobiście złamałem w ręku kilkaset śrub skrzydlatych o grubości sworznia około 10 mm, choć nie jestem taki osiłek jak Powała z Taczewa. Znaczy to więc, że materiał był do niczego. A nie jest to zjawisko odosobnione, szczególnie leżeli chodzi o materiał instalacyjny i osprzęt elektryczny wytwarzany w naszych fabrykach; jakość tych materiałów pozostawia wiele do życzenia.</u>
          <u xml:id="u-109.64" who="#LeonLutyk">Nie znaczy to, żebyśmy my, pracownicy budownictwa, nie mieli i własnych błędów. To, że dachy przeciekają za wcześnie w naszych budowlach, jak i to, że np. wielkie publiczne lokale na MDM nie mają wcale wentylacji — to są przecież niewątpliwie nasze własne błędy. Wiemy też, że kradnie się nie tylko w handlu uspołecznionym — że kradzieże są i na budowach. Rozumiemy również argument, który tutaj przytoczył poseł Kuziński, że te sprawy nie dadzą się uleczyć namiastkami, tylko trzeba je uleczyć podniesieniem stopy życiowej. Równocześnie jednak trzeba stosować środki doraźne, które oczywiście całkowicie tych mankamentów nie rozwiążą.</u>
          <u xml:id="u-109.65" who="#LeonLutyk">Wiemy również, że istnieje i wiele innych błędów, że jest nieraz źle z naszą wydajnością pracy. Bardzo często wynika to ze zbyt słabego zmechanizowania naszych zakładów. Dam taki jaskrawy przykład: podczas gdy w Czechosłowacji wydajność jednego robotnika w żwirowni wynosi w ciągu roku 8 tys. ton żwiru, to u nas w żwirowni wydajność na jednego robotnika wynosi zaledwie 1 tysiąc. Oczywiście wynika to ze słabego zmechanizowania tych żwirowni.</u>
          <u xml:id="u-109.66" who="#LeonLutyk">Są także i innego rodzaju poważne mankamenty, mogące służyć jako ilustracja do tych wniosków, któreśmy uchwalili. Oto np. taki wypadek. Wiemy wszyscy...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#CzesławWycech">Proszę kończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#LeonLutyk">Muszę jeszcze omówić zagadnienie budownictwa wiejskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#CzesławWycech">Ja chcę zwrócić Wam uwagę w związku z tym coście mówili, że dezyderaty Komisji są w Biuletynie Biura Prasowego Sejmu, to zostało rozesłane — rozesłane nawet szerzej — i Wasze czytanie wniosków Komisji było niecelowe. Nie chciałem ingerować w formę Waszego przemówienia, ale to jest, mamy tutaj wszystkie dezyderaty, były one rozesłane.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#CzesławWycech">Myśmy prosili, żeby trzymać się czasu przemówień. Przedłużam go Wam jeszcze o pięć minut. Proszę w tym okresie czasu zamknąć swoje przemówienie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#LeonLutyk">Niestety muszę już dokończyć to co zacząłem, mianowicie że był niedawno taki wypadek, iż pociąg idący z Krakowa ze żwirem do Warszawy zderzył się z takimż pociągiem ze żwirem idącym z Warszawy do Krakowa. To są tzw. „krzyżowe” przewozy. Ministerstwo Kontroli ocenia, że około 300 mln zł rocznie tracimy w budownictwie na tych przewozach.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#LeonLutyk">Są to niewątpliwie straszliwe mankamenty. Ale na te ujemne zjawiska ten nasz plan i budżet dają środki zaradcze — i niewątpliwie je usuwamy. Są jednak takie braki, którym ani nasz plan, ani budżet nie zapobiega.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#LeonLutyk">Są trzy wielkie dziury, przez które może przeciekać cała nasza odnowa, całe zaufanie jakie ma do nas społeczeństwo — trzy wielkie dziury właśnie w budownictwie. Te trzy wielkie dziury, to jest zagadnienie budownictwa mieszkaniowego, zagadnienie budownictwa wiejskiego i zagadnienie aktywizacji małych miast. To są wszystko problemy zależne całkowicie od budownictwa. Chciałem je omówić bliżej, bo sądzę, że są one problemami niezmiernej wagi.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#LeonLutyk">O budownictwie mieszkaniowym nie będę szerzej mówił, bo już dość dużo o nim mówiono: budżet i plan polepsza stosunki w tej dziedzinie, dając o 29% wyższe kredyty, niż były w ubiegłym roku. I dla tego zagadnienia jest koncentrowana siła wszystkich przedsiębiorstw budowlanych — one na to pracują, żeby to zagadnienie rozwiązać. Niestety, w stopniu niedostatecznym, o tyle, że gdybyśmy chcieli osiągnąć ten poziom i dorównać tempu pracy, jakie rozwija w tej dziedzinie Związek Radziecki czy państwa zachodnie, musielibyśmy zbudować nie 1.200 tys. izb, jak to jest zaplanowane w pięciolatce, lecz 1.200 tys. izb rocznie. To jest u nas oczywiście niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#LeonLutyk">Drugi problem — budownictwo wiejskie. Jaki to jest problem? To problem budownictwa indywidualnego i spółdzielczego na wsi, które w kubaturowym ujęciu obejmują 69 mln m3 rocznie jako potrzeby budowlane. To jest o 120% więcej, niż wybudowano w 1955 r. — łącznie w budownictwie miejskim i przemysłowym. Taki to jest olbrzymi problem. I ten problem nie ma zupełnie uwzględnienia w budżecie, a w bardzo tylko niewielkim stopniu jest ujęty w planie gospodarczym na rok 1957.</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#LeonLutyk">Trzeci problem — aktywizacja małych miast. Rozległość jego wysnuć można z tego, co się już tutaj mówiło i co mówił mój przedmówca. Ja tylko powiem, że my tych problemów nie mamy rozwiązanych w budżecie i w planie, ale nie możemy wobec nich stanąć bezradnie i stwierdzić tylko, że te mankamenty są. Jedynym środkiem zaradczym jest uruchomienie szerokiej inicjatywy samego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-113.6" who="#LeonLutyk">Ta inicjatywa już została uruchomiona. Uruchomił ją Październik. Jeżeli ktoś przejedzie się po kraju, to zobaczy, że prawie w każdej wsi dymią piece połowę, gdzie wyrabia się cegłę dla uzupełnienia tego straszliwego braku, jaki jest w tej dziedzinie. Bo potrzeba 8 mlrd cegły rocznie w samym budownictwie indywidualnym i spółdzielczym na wsi, a my wytwarzamy cegły w ogóle niecałe 3 mlrd sztuk rocznie. Gdybyśmy nawet zdołali uruchomić w budżecie takie sumy, które by rozwiązały to wielkie zagadnienie budownictwa wiejskiego, o którym mówiłem, kosztowałoby to około 14 mlrd rocznie.</u>
          <u xml:id="u-113.7" who="#LeonLutyk">I tak nie zdołalibyśmy otrzymać na to od naszego przemysłu materiałów budowlanych. Musimy te materiały wytworzyć drogą własnej produkcji i drogą uruchomienia wytwórni materiałów zastępczych. To się robi, i dla tego olbrzymiego zagadnienia — zagadnienia pomocy dla budownictwa indywidualnego i spółdzielczego na wsi musimy uruchomić całe społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-113.8" who="#LeonLutyk">Musimy rozwinąć w Polsce powszechne budownictwo. To jest jedyny środek zaradczy. Takie powszechne akcje w Polsce już były i dawały zawsze doskonałe rezultaty, ale do tego trzeba całe społeczeństwo zmobilizować, i zmobilizować również wszystkie możliwe środki państwowe. I to się również robi. Już Ministerstwo Budownictwa na skutek uchwały tego wysokiego plenum zorganizowało Departament obsługi tego zagadnienia, już Komitet Urbanistyki i Architektury rozwinął szeroką działalność na ten temat, już różne organizacje powołują obsługę pomocniczą dla tego budownictwa...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#CzesławWycech">Czas Waszego przemówienia, z przedłużeniem, minął. Proszę kończyć.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#LeonLutyk">Już kończę.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#LeonLutyk">Z tego miejsca wzywamy wszystkie czynniki społeczne, wszystkie organizacje społeczne, wszystkie urzędy i wszystkie ogniwa naszych partii do współdziałania z tym wielkim powszechnym budownictwem. Jedynie ono może uzdrowić stosunki.</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#LeonLutyk">Nasz Klub z całym przekonaniem głosuje za budżetem — i w dziedzinie budownictwa, licząc na to, że ten budżet, we współdziałaniu z tym wielkim zrywem społeczeństwa, musi w 1957 roku zapewnić przygotowanie do pracy w roku 1958, tak aby tam już w świetle budżetu ta akcja szeroka znajdowała pełne zaspokojenie.</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#LeonLutyk">Pod takim hasłem będziemy głosować za budżetem i planem.</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#CzesławWycech">Obecnie zabierze głos Minister Rolnictwa, ob. Edward Ochab.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#EdwardOchab">Wysoki Sejmie! Pragnę krótko ustosunkować się do niektórych zagadnień z ogromnego wachlarza problematyki rolnej omawianej na posiedzeniach komisji i poruszanej na plenum Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#EdwardOchab">Zacznę od nawiązania do problemów kształtowania się dochodu narodowego oraz bilansu przychodów i wydatków pieniężnych wsi, poruszonych w przemówieniu posła Cieślaka.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#EdwardOchab">Pragnę zaznaczyć, że jako marksista nie mogę zgodzić się z określeniem „klasa chłopska”, używanym w tym przemówieniu. Nie ma i w obecnych warunkach nie może być w Polsce jednej klasy chłopskiej. Małorolny biedak, nieraz ciężko harujący na różnego rodzaju odrobkach u chłopskiego bogacza, nie jest i nie czuje się członkiem tej samej klasy, co bogacz wyzyskiwacz.</u>
          <u xml:id="u-117.3" who="#EdwardOchab">Zapominanie o istniejących różnicach klasowych na wsi na pewno nie leży w interesie ani robotników, ani chłopów mało i średniorolnych.</u>
          <u xml:id="u-117.4" who="#EdwardOchab">Nasz rząd robotniczo-chłopski stara się stworzyć warunki dla wzrostu produkcji wszystkich gospodarstw chłopskich, ale nie zapomina, że poza robotnikami rolnymi oparciem władzy ludowej na wsi są tylko chłopi mało i średniorolni.</u>
          <u xml:id="u-117.5" who="#EdwardOchab">Ich interesy miał w pierwszym rzędzie na uwadze Rząd, ustalając preliminarz budżetowy, dążąc do zmniejszenia świadczeń wsi na rzecz państwa i zwiększenia pomocy dla rozwoju rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-117.6" who="#EdwardOchab">Według szacunku Głównego Urzędu Statystycznego ludność chłopska stanowiła z początkiem bieżącego roku około 12,9 mln, tj. 46% ogółu ludności.</u>
          <u xml:id="u-117.7" who="#EdwardOchab">Udział chłopów — a raczej udział całego rolnictwa w tworzeniu się dochodu narodowego w 1955 r. szacowany jest na ponad 54 mlrd zł, tj. ponad 25% ogólnej sumy dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-117.8" who="#EdwardOchab">W powyższej sumie mieści się również dochód stwarzany pracą setek tysięcy robotników rolnych w PGR-ach i POM-ach. Można oczywiście dyskutować na temat metody obliczania dochodu narodowego przez Główny Urząd Statystyczny, sądzę jednak, że nie popełnimy omyłki twierdząc, że udział samej ludności chłopskiej w tworzeniu się dochodu narodowego wynosi mniej niż 25%, ale na pewno więcej niż 20%.</u>
          <u xml:id="u-117.9" who="#EdwardOchab">Nie znam wiarygodnych cyfr i materiałów, które by uzasadniały twierdzenie kolegi posła Cieślaka, że chłopi wytwarzają 1/3 dochodu narodowego. Niestety daleko nam jeszcze do takiego stanu. Nie chodzi mi zresztą w chwili obecnej o polemikę — chciałbym natomiast w związku z debatą budżetową zatrzymać się nad zagadnieniem, jaki odsetek świadczeń na rzecz budżetu państwa ponoszą chłopi, a jakie ciężary związane z budżetem niesie klasa robotnicza.</u>
          <u xml:id="u-117.10" who="#EdwardOchab">140 miliardów zł, które daje w ustawie budżetowej Sejm przewidując je jako dochody państwa w 1957 r., stanowią w ostatecznym rachunku zmaterializowaną pracę robotników i chłopów. Sądzę, że można pominąć w tym rozważaniu świadczenia ze strony rzemieślników czy kupców, gdyż świadczenia te stanowią nieznaczny ułamek wpływów budżetowych. Nie wdaję się też w rozważania na temat wpływu na budżet różnego rodzaju operacji związanych z handlem zagranicznym, gdyż kredyty również trzeba płacić i w ostatecznym rachunku rozstrzygają te realne wartości, które pracą swą stwarzają robotnicy i chłopi.</u>
          <u xml:id="u-117.11" who="#EdwardOchab">Klasa robotnicza — w szerokim pojęciu, tj. wraz z inteligencją techniczną, pracownikami handlu, komunikacji itd. — oraz chłopi pracujący to te dwie podstawowe siły socjalne, które pracą swą utrzymują nowoczesne społeczeństwo i niosą niemal cały ciężar utrzymania państwa.</u>
          <u xml:id="u-117.12" who="#EdwardOchab">W Polsce burżuazyjnej większa część dochodów budżetowych pochodziła z obciążenia chłopów, którzy stanowili około 2/3 ogółu ludności i uczestniczyli w podobnej proporcji w tworzeniu się dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-117.13" who="#EdwardOchab">Nie ma potrzeby podkreślać, że środki budżetowe w państwie burżuazyjnym były w dyspozycji kapitalistów i obszarników, zaciekłych wrogów mas pracujących. Środki te w większości były rozchodowane na cele obce i nienawistne masom ludowym, na taszystowski aparat ucisku, na subwencje dla świeckich i duchownych magnatów, wielmożów i darmozjadów.</u>
          <u xml:id="u-117.14" who="#EdwardOchab">Budżet Polski Ludowej służy interesom ludzi pracy w mieście i na wsi, zmierza do zabezpieczenia pokrycia najważniejszych bieżących potrzeb społeczeństwa i zapewnienia narodowi wszechstronnego socjalistycznego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-117.15" who="#EdwardOchab">O zasadniczo innej treści klasowej naszego Ludowego Państwa świadczy między innymi ogromny, w porównaniu z okresem przedwojennym, wzrost wydatków państwowych na cele oświatowe, kulturalne, socjalne, na służbę zdrowia, na gospodarkę narodową, na rozwój rolnictwa, na pomoc dla mało i średniorolnych chłopów.</u>
          <u xml:id="u-117.16" who="#EdwardOchab">Wzrost budżetu naszego Państwa Ludowego w porównaniu do budżetu dawnego państwa burżuazyjnego jest nie tylko wyrazem zmian strukturalnych tego budżetu, wynikających ze zmian ustrojowych w naszym społeczeństwie, ale również wyrazem rosnącej, nieporównanie większej niż przed wojną, siły gospodarczej Polski, co pozwala na lepsze niż poprzednio, choć wciąż jeszcze niezadowalające, zaspokajanie rosnących potrzeb mas ludowych.</u>
          <u xml:id="u-117.17" who="#EdwardOchab">W roku bieżącym możemy oddać do dyspozycji naszego Państwa Ludowego, naszego rządu robotniczo-chłopskiego ogromny budżet 140 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-117.18" who="#EdwardOchab">Jaką część z tych 140 mlrd stanowi wkład ze strony chłopów pracujących?</u>
          <u xml:id="u-117.19" who="#EdwardOchab">Chłopi w roku bieżącym, podobnie jak w roku ubiegłym, wpłacają do budżetu państwa około 3,5 mlrd zł z tytułu podatku gruntowego. W porównaniu z rokiem 1953 oznacza to spadek świadczeń chłopów z tego tytułu o 0,8 mlrd zł, tj. o 19%.</u>
          <u xml:id="u-117.20" who="#EdwardOchab">Chłopi świadczą na rzecz budżetu państwa w formie faktycznego podatku, ukrytego w różnicy cen między wartością rynkową zboża, mięsa i ziemniaków a częściowym tylko ekwiwalentem uzyskiwanym w dostawach obowiązkowych. Różnica ta szacowana jest na około 6,5 mlrd zł w roku bieżącym.</u>
          <u xml:id="u-117.21" who="#EdwardOchab">Trzecie poważne świadczenie chłopów na rzecz budżetu państwowego ukryte jest w cenie takich artykułów, jak wódka czy tytoń. Szacunek tych świadczeń jest dość trudny, zwłaszcza że należałoby równocześnie uwzględnić różnice cen tych artykułów, które dostarczane są chłopom poniżej wartości.</u>
          <u xml:id="u-117.22" who="#EdwardOchab">Świadczenia chłopów w roku bieżącym na rzecz budżetu państwa w formie podatku pośredniego, ukrytego w cenie wódki, tytoniu i niektórych innych artykułów, szacowane są na około 6 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-117.23" who="#EdwardOchab">Inne pośrednie świadczenia chłopów na rzecz budżetu państwa mają znaczenie stosunkowo niewielkie.</u>
          <u xml:id="u-117.24" who="#EdwardOchab">W sumie można szacować, że w 1957 r. chłopi ponoszą świadczenia na rzecz budżetu w kwocie ponad 16 mlrd zł, tj. około 12% całości dochodów budżetu. Niemal cała reszta, tj. osiemdziesiąt kilka procent dochodów budżetowych pochodzi z pośrednich czy bezpośrednich świadczeń klasy robotniczej, która na swych barkach dźwiga lwią część ciężarów związanych z utrzymaniem naszego państwa robotniczo-chłopskiego i rozwojem naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-117.25" who="#EdwardOchab">O tych podstawowych faktach należy pamiętać w okresie, gdy szerzą się bzdurne plotki o rzekomym wyzysku chłopów przez państwo i gdy aż nazbyt często spotykamy się z demagogicznymi postulatami dalszych i niezwłocznych świadczeń z budżetu na rzecz wsi.</u>
          <u xml:id="u-117.26" who="#EdwardOchab">Zwłaszcza Rząd i Sejm nie mogą zapominać, że każdy nowy postulat pod adresem budżetu państwa jest w gruncie rzeczy postulatem pod adresem klasy robotniczej, której stopa życiowa na pewno nie jest zadowalająca, a udział dotychczasowy w ponoszeniu ciężarów budżetowych na pewno nie jest za mały.</u>
          <u xml:id="u-117.27" who="#EdwardOchab">Według szacunku, który chyba niewiele odbiega od stanu faktycznego, ludność chłopska stanowi około 46% ogółu ludności, wytwarza około 1/4 dochodu narodowego, a świadczy na rzecz budżetu państwa w wysokości około 12% ogółu dochodów budżetu.</u>
          <u xml:id="u-117.28" who="#EdwardOchab">Czy należy stąd wyciągnąć wniosek, że powinniśmy w roku bieżącym czy w roku przyszłym zwiększyć obciążenia wsi na rzecz państwa?</u>
          <u xml:id="u-117.29" who="#EdwardOchab">Wniosek taki byłby powierzchowny i fałszywy.</u>
          <u xml:id="u-117.30" who="#EdwardOchab">Kiedy stwierdzamy obiektywny fakt ekonomiczny — niską wydajność pracy chłopskiej i niski udział wsi w tworzeniu się dochodu narodowego, nie chcemy przez to wyrazić żadnych pretensji pod adresem chłopów. Członkowie Rządu i kierownictwa partyjnego mogą mieć co najwyżej pretensje do siebie, że nie pracowaliśmy dostatecznie efektywnie nad stworzeniem takich warunków ekonomicznych, które by zapewniały szybszy wzrost wydajności pracy w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-117.31" who="#EdwardOchab">Cały naród zainteresowany jest we wzroście tej wydajności, w szybkim wzroście produkcji rolniczej, której część dominującą stanowi produkcja chłopska.</u>
          <u xml:id="u-117.32" who="#EdwardOchab">W celu pobudzenia wzrostu produkcji rolniczej i dania chłopom dodatkowych możliwości inwestowania w rozbudowę ich gospodarstw Rząd w roku bieżącym nie zwiększył, a na odwrót — zmniejszył obciążenia chłopów na rzecz budżetu, likwidując dostawy obowiązkowe mleka i obniżając o 1/3 wymiar globalny w dostawach zboża i ziemniaków, przy podniesieniu o 100% cen płaconych za zboże w dostawach obowiązkowych.</u>
          <u xml:id="u-117.33" who="#EdwardOchab">Ta decyzja Rządu, zatwierdzona przez Sejm, oznacza zmniejszenie świadczeń chłopów na rzecz budżetu w roku bieżącym o ponad 3 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-117.34" who="#EdwardOchab">Równocześnie zwiększona zostaje pomoc kredytowa dla chłopów, zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcyjne i świadczenia z budżetu na rzecz wsi.</u>
          <u xml:id="u-117.35" who="#EdwardOchab">Kredyty wszelkiego rodzaju, udzielane przez banki państwowe chłopom gospodarującym indywidualnie, wynosiły w 1955 r. 2,2 mlrd zł, wzrosły w 1956 r. do 2,8 mlrd zł, a w 1957 r. do 3,3 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-117.36" who="#EdwardOchab">Zaopatrzenie gospodarki chłopskiej — a więc bez uwzględnienia dostaw dla PGR — wzrasta w 1957 r. w porównaniu z rokiem 1956:</u>
          <u xml:id="u-117.37" who="#EdwardOchab">— w nawozach sztucznych z 447 tys. ton do 485 tys. ton,</u>
          <u xml:id="u-117.38" who="#EdwardOchab">— w maszynach, licząc w cenach roku ubiegłego, z 432 mln zł do 858 mln zł,</u>
          <u xml:id="u-117.39" who="#EdwardOchab">— w materiałach budowlanych z 1.202 tys. zł do 1.805 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-117.40" who="#EdwardOchab">Wydatki państwa wzrosną w roku bieżącym:</u>
          <u xml:id="u-117.41" who="#EdwardOchab">— na meliorację gruntów chłopskich z 689 mln zł do 703 mln zł,</u>
          <u xml:id="u-117.42" who="#EdwardOchab">— na elektryfikację wsi z 339 mln zł, do 399 mln zł,</u>
          <u xml:id="u-117.43" who="#EdwardOchab">— na prace klasyfikacyjne i urządzeniowe z 64,4 mln zł do 170 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-117.44" who="#EdwardOchab">Te cyfry, podane przykładowo, świadczą o poważnym wysiłku naszego państwa, aby pomóc wsi i stworzyć warunki dla dalszego szybkiego wzrostu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-117.45" who="#EdwardOchab">Nie poruszam tutaj sprawy wielomiliardowych wydatków państwa na szkolnictwo wiejskie, służbę zdrowia, budowę i konserwację dróg, rozbudowę fabryk produkujących nawozy sztuczne, materiały budowlane i maszyny rolnicze, ani też ogromnych wydatków budżetowych na obronę narodową, wymiar sprawiedliwości i administrację. O problemach tych nie możemy jednak zapominać, gdy podejmujemy decyzje w sprawie ewentualnych dalszych wydatków budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-117.46" who="#EdwardOchab">Na komisjach sejmowych było zgłaszanych wiele wniosków w sprawie zwiększenia wydatków budżetowych na rzecz wsi. Większość zgłoszonych wniosków jest wyrazem rzeczywistych potrzeb wsi, ale realnie istniejące dziś możliwości państwa pozwalają na częściowe tylko pokrycie tych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-117.47" who="#EdwardOchab">Ministerstwo Rolnictwa jest zadowolone, że przy szczegółowej analizie sytuacji Rząd wspólnie z Komisją Budżetową doszedł do wniosku o możliwości i celowości zwiększenia już obecnie kredytów długoterminowych dla chłopów o dalsze 100 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-117.48" who="#EdwardOchab">Nie tracimy nadziei, że w miarę pomyślnego wykonywania naszych planów gospodarczych, będziemy mogli w drugim półroczu uzyskać jeszcze pewne zwiększenie środków na kredyty dla chłopów.</u>
          <u xml:id="u-117.49" who="#EdwardOchab">Parę uwag pragnę poświęcić ocenie skutków podwyżki cen niektórych towarów dostarczanych dla wsi, co zdecydowane zostało przez Rząd, zgodnie z wytycznymi KC PZPR i NK ZSL i zgodnie z potrzebami gospodarki narodowej — Podwyżka cen materiałów budowlanych, nawozów sztucznych i maszyn rolniczych miała na celu zlikwidowanie nieuzasadnionych deficytów w przemysłach produkujących te towary i sprzedających je ze stratą, a więc z naruszeniem prawa wartości.</u>
          <u xml:id="u-117.50" who="#EdwardOchab">Obecne ceny w zasadzie pokrywają koszty własne produkcji, chociaż w niektórych działach, np. w nawozach azotowych, produkcja nadal będzie deficytowa, a nowe ceny tych nawozów nadal będą niższe od kosztów własnych.</u>
          <u xml:id="u-117.51" who="#EdwardOchab">W roku bieżącym przewidujemy, że dodatkowe wydatki chłopów w związku z podniesieniem cen wspomnianych wyżej towarów wyniosą około 3 mlrd zł, zaś w roku przyszłym, kiedy podwyżka cen rzutuje w skali całego roku, wzrost wydatków chłopów wynosić będzie około 3,7 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-117.52" who="#EdwardOchab">Wzrosną również wydatki chłopów na elektryfikację, zarówno w związku z rozszerzeniem planu robót elektryfikacyjnych, jak i podniesieniem opłat za elektryfikację.</u>
          <u xml:id="u-117.53" who="#EdwardOchab">Ogółem przewidujemy wzrost wpłat chłopskich za elektryfikację w roku bieżącym o ok. 50 mln zł w porównaniu do roku ubiegłego.</u>
          <u xml:id="u-117.54" who="#EdwardOchab">W dyskusji wysuwano zastrzeżenia i wątpliwości co do poziomu opłat za elektryfikację. Należy stwierdzić, że faktyczne koszty elektryfikacji poniesione przez państwo w 1957 r. będą wynosić 399 mln zł, w tym elektryfikacja wsi (poza PGR-ami, spółdzielniami produkcyjnymi, oraz POM-ami) ok. 240 mln, z czego gospodarka chłopska będzie obciążona kwotą ok. 180 mln zł, spłacalną średnio w ciągu lat czterech.</u>
          <u xml:id="u-117.55" who="#EdwardOchab">Jeśli uwzględnić fakt, że za lata 1955 i 1956 ściągalność rat z tytułu elektryfikacji wynosiła tylko 69%, to faktyczna dopłata skarbu państwa do kosztów robót elektryfikacyjnych, które będą wykonane dla wsi w 1957 r., będzie wynosić około 115 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-117.56" who="#EdwardOchab">Trzeba przy tym podkreślić, że opłaty za zużycie energii elektrycznej są niższe od średnich kosztów własnych i państwo, dostarczając prądu, dopłaca do zaopatrzenia odbiorców w energię elektryczną zarówno na wsi, jak i w mieście.</u>
          <u xml:id="u-117.57" who="#EdwardOchab">W świetle tych faktów trudno zgodzić się z zarzutem, jakoby opłaty za elektryfikację zostały podniesione nadmiernie.</u>
          <u xml:id="u-117.58" who="#EdwardOchab">Sądzę, że nie uda się zrealizować postulatów, aby pokryć zapotrzebowanie na materiały potrzebne do zelektryfikowania wsi nie objętych planem państwowym. Mamy dotychczas ogromne trudności z zabezpieczeniem pokrycia materiałowego elektryfikacji wsi objętych planem, i Ministerstwo Rolnictwa będzie uważać za sukces, jeśli uda nam się w pełni zapewnić to pokrycie.</u>
          <u xml:id="u-117.59" who="#EdwardOchab">Uwzględniając ogromne potrzeby wsi i masowe domagania się chłopów, aby rozszerzyć i przyśpieszyć elektryfikację wsi, Ministerstwo Rolnictwa będzie dążyć do poważnego wzrostu prac elektryfikacyjnych w roku przyszłym, oraz do poważnego poprawienia zaopatrzenia wsi w motory elektryczne, tak aby chłopi mogli wykorzystać elektryfikację nie tylko dla oświetlania gospodarstw, lecz również dla wykonywania prac gospodarskich, uruchomienia maszyn i urządzeń różnego rodzaju.</u>
          <u xml:id="u-117.60" who="#EdwardOchab">W roku bieżącym podniesione zostały opłaty za prace wykonywane przez państwowe ośrodki maszynowe. Podniesienie tych opłat jest w pełni uzasadnione gospodarczo.</u>
          <u xml:id="u-117.61" who="#EdwardOchab">Orka wykonywana przez państwowe ośrodki maszynowe, opłacana zgodnie z podwyższonymi stawkami, jest mimo to we wszystkich rejonach tańsza, a w bardzo wielu wypadkach dwukrotnie tańsza od orki wykonywanej przy pomocy wynajętej prywatnej siły pociągowej.</u>
          <u xml:id="u-117.62" who="#EdwardOchab">Należy podkreślić, że nowe opłaty POM-owskie przewidują poważną, bo 20% obniżkę stawek dla zespołów chłopskich i 30% obniżkę dla spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-117.63" who="#EdwardOchab">Po wprowadzeniu nowego cennika zmniejsza się deficyt w POM-ach, a Ministerstwo Rolnictwa dołoży starań, aby przez dalszą obniżkę wydatków administracyjnych i kosztów własnych zlikwidować ten deficyt w roku przyszłym.</u>
          <u xml:id="u-117.64" who="#EdwardOchab">Wydatki chłopów w roku bieżącym z tytułu wzrostu cen niektórych towarów dostarczanych dla wsi, wzrostu opłat elektryfikacyjnych i POM-owskich, oraz podniesienia o 100% ekwiwalentu pieniężnego przy spłatach z tytułu reformy rolnej — obciążają globalnie wieś w wysokości około 4,8 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-117.65" who="#EdwardOchab">Nie znaczy to jednak, że w roku bieżącym zmniejszają się przychody pieniężne wsi, przeciwnie — w 1957 r., podobnie jak w roku ubiegłym, wzrastają przychody pieniężne wsi i wzrasta stopa życiowa chłopów. Ilustruje to następujące zestawienie:</u>
          <u xml:id="u-117.66" who="#EdwardOchab">— przychody ze sprzedaży produktów rolnych w 1956 r. wynosiły globalnie 41,6 mlrd zł, a w 1957 r. — 48,7 mlrd zł (w tym przychody z produkcji roślinnej wynosiły w 1956 r. 14,7 mlrd zł, a w 1957 r. szacowane są na 18,5 mlrd zł);</u>
          <u xml:id="u-117.67" who="#EdwardOchab">— przychody z zajęć ubocznych i ze sprzedaży płodów leśnych będą w 1957 r. na tym samym poziomie co w 1956 r., a mianowicie na poziomie 2,7 mlrd zł;</u>
          <u xml:id="u-117.68" who="#EdwardOchab">— globalnie przychody z 44,3 mlrd zł w 1956 r. wzrastają w roku bieżącym do 51,4 mlrd zł.</u>
          <u xml:id="u-117.69" who="#EdwardOchab">Z powyżej przytoczonych danych wynika, że przychody pieniężne wsi, które w 1956 r. wzrosły o 17% w porównaniu z rokiem ubiegłym — wzrosną w, roku bieżącym o dalsze 16%.</u>
          <u xml:id="u-117.70" who="#EdwardOchab">Wzrost stopy życiowej chłopów według obliczeń Głównego Urzędu Statystycznego nie jest niższy, a na odwrót — jest wyższy od wzrostu stopy życiowej klasy robotniczej. Równomierny w zasadzie wzrost stopy życiowej w mieście i na wsi odpowiada założeniom polityki gospodarczej naszego robotniczo-chłopskiego Rządu.</u>
          <u xml:id="u-117.71" who="#EdwardOchab">Parę słów pragnę poświęcić sprawie spółdzielni produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-117.72" who="#EdwardOchab">Rząd nasz nadal będzie otaczał opieką i udzielał pomocy spółdzielniom produkcyjnym, które odgrywają ważną, pionierską rolę społeczną i gospodarczą w rozwoju naszej wsi i w budownictwie socjalistycznym.</u>
          <u xml:id="u-117.73" who="#EdwardOchab">Na podkreślenie zasługuje fakt, że spora ilość spółdzielców, którzy pochopnie czy też pod naciskiem kułackim zrezygnowali ze wspólnego gospodarowania w końcu roku ubiegłego, obecnie zastanawia się nad powrotem do gospodarki spółdzielczej, a setki spośród nich faktycznie odbudowało już swą spółdzielnię produkcyjną, chociaż najczęściej w szczuplejszym niż dawniej gronie członków.</u>
          <u xml:id="u-117.74" who="#EdwardOchab">Wszystkie zdrowe spółdzielnie produkcyjne, zorganizowane i prowadzone zgodnie z rzeczywistą wolą chłopów, mogą liczyć na prawnie ustaloną pomoc i opiekę państwa.</u>
          <u xml:id="u-117.75" who="#EdwardOchab">Oczywiście największe znaczenie dla rozwiązania problemu wzrostu produkcji rolniczej i likwidacji importu zboża ma stworzenie należytych warunków dla wzrostu produkcji gospodarki indywidualnej.</u>
          <u xml:id="u-117.76" who="#EdwardOchab">Styczniowe wytyczne Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w sprawie polityki rolnej będą przez Ministerstwo Rolnictwa i cały Rząd konsekwentnie wcielane w życie.</u>
          <u xml:id="u-117.77" who="#EdwardOchab">Szczególne znaczenie w obecnej sytuacji ma szybkie rozwiązanie nieraz bardzo zaplątanych stosunków własnościowych. Ministerstwo Rolnictwa dołoży starań, aby w roku bieżącym około 70 tys. gospodarstw chłopskich, a w roku przyszłym możliwie wszystkie pozostałe zainteresowane gospodarstwa otrzymały akty nadania ziemi.</u>
          <u xml:id="u-117.78" who="#EdwardOchab">Przewidujemy w roku bieżącym zwrot z areału PGR kilkudziesięciu tysięcy ha gruntów chłopskich, które w okresie poprzednim zostały przejęte przez PGR-y bez dostatecznych podstaw prawnych, lub na podstawie dekretu z dnia 9 lutego 1953 r.</u>
          <u xml:id="u-117.79" who="#EdwardOchab">Pragnę również poinformować Wysoki Sejm, że Ministerstwo Rolnictwa wnosi pod obrady Rządu projekt ustawy o obrocie ziemią. Stworzenie należytych ram prawnych dla swobodnego obrotu ziemią będzie miało w konkretnych obecnych warunkach poważne znaczenie, nie tylko dla rozwiązania wielu powikłanych spraw własnościowych, ale również dla pobudzenia dalszego rozwoju produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-117.80" who="#EdwardOchab">Kilka uwag pragnę poświęcić niektórym problemom dotyczącym państwowych gospodarstw rolnych. Wiele cierpkich słów padało podczas dyskusji sejmowej, podobnie jak w prasie i na zebraniach wyborczych, w związku z deficytem PGR-ów. Deficyt ten wynika przede wszystkim z ogromnej powojennej dewastacji tych gospodarstw, z braku dostatecznych środków na należyte zainwestowanie wszystkich PGR-ów, z niewłaściwego do niedawna poziomu cen zbytu produkcji PGR, jak również z błędnego systemu planowania i zarządzania tymi gospodarstwami.</u>
          <u xml:id="u-117.81" who="#EdwardOchab">Ministerstwo Rolnictwa przygotowuje projekty uchwał Rządu w sprawie zmiany systemu planowania w PGR-ach.</u>
          <u xml:id="u-117.82" who="#EdwardOchab">Będziemy dążyć do tego, aby w roku bieżącym znaczna część gospodarstw, a w roku przyszłym w zasadzie wszystkie gospodarstwa, przeszły na pełny lub ograniczony rozrachunek gospodarczy, aby w maksymalnym stopniu wykorzystać możliwości powoływania rad robotniczych w PGR-ach i pomóc tym radom w walce o rentowność swych gospodarstw, o właściwe planowanie, o oszczędność, o pełne wykorzystanie wszystkich możliwości produkcyjnych gospodarstwa.</u>
          <u xml:id="u-117.83" who="#EdwardOchab">Ministerstwo Rolnictwa projektuje przejście państwowych gospodarstw rolnych na rok gospodarczy liczony od 1 lipca do 30 czerwca roku następnego.</u>
          <u xml:id="u-117.84" who="#EdwardOchab">Zmiany w systemie planowania będą zmierzać do tego, aby kierownicy gospodarstw i zespołów PGR w oparciu o opinię najlepszych fachowców i całej załogi — mogli ustalać plany produkcyjne, najbardziej odpowiadające warunkom przyrodniczym i ekonomicznym, danego gospodarstwa, tak aby zapewnić szybki wzrost produkcji i dochodu z tego gospodarstwa — Centralnie będą otrzymywały gospodarstwa w terenie wskaźniki dotyczące limitu funduszu płac, limitu inwestycyjnego, procentu wzrostu produkcji towarowej i zaopatrzenia w artykuły limitowane.</u>
          <u xml:id="u-117.85" who="#EdwardOchab">Należy mieć nadzieję, że danie szerokiego pola dla inicjatywy terenu, rozluźnienie przepisów krępujących dotychczas kierowników gospodarstw i zespołów, będzie miało poważny, dodatni wpływ na rozwój produkcji i zmniejszenie deficytu państwowej gospodarki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-117.86" who="#EdwardOchab">Nie łudzimy się oczywiście, aby w tym czy w przyszłym roku zostały zlikwidowane deficyty w PGR-ach, chodzi jednak o ich maksymalne zmniejszenie i o realny plan likwidacji tych deficytów w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-117.87" who="#EdwardOchab">Państwowe gospodarstwa rolne szykują się do przekazania w roku bieżącym i w roku 1958 około 200 tys. ha ziemi na cele osadnictwa indywidualnego, głównie dla chłopów repatriantów. Spowoduje to oczywiście dalsze dodatkowe trudności w pracy PGR i konieczność dalszych wydatków budżetowych państwa, sięgających setek milionów złotych, na pomoc dla repatriantów. i umożliwienie im należytego zabudowania się i zagospodarowania na przydzielonej im ziemi.</u>
          <u xml:id="u-117.88" who="#EdwardOchab">Do spraw tych niewątpliwie powrócimy jeszcze w toku dalszych prac Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-117.89" who="#EdwardOchab">W licznych wystąpieniach obywateli posłów, zarówno na komisjach sejmowych jak i na plenum, znajdowała wyraz nie tylko głęboka troska o uzdrowienie naszego rolnictwa, o wzrost produkcji rolniczej, o podniesienie poziomu życiowego milionów chłopów polskich, ale również głęboka wiara, że problemy te mogą być na przestrzeni kilku lat pomyślnie rozwiązane — poprzez konsekwentną realizację wytycznych opracowanych przez Partię Robotniczą i Stronnictwo Ludowe w sprawie polityki rolnej.</u>
          <u xml:id="u-117.90" who="#EdwardOchab">Ministerstwo Rolnictwa jest głęboko przekonane, że rosnąca aktywność milionów chłopów polskich i setek tysięcy robotników rolnych oraz służby rolnej, rozwój samorządnej organizacji kółek rolniczych, wszechstronny rozwój wszystkich form spółdzielczości rolniczej — daje uzasadnione prawo do przewidywania, że środki asygnowane przez państwo dla rolnictwa będą wykorzystane należycie, że faktyczny wzrost produkcji rolnej będzie, podobnie jak wzrost produkcji przemysłowej, wyższy od wskaźników przewidzianych w Narodowym Planie Gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-117.91" who="#EdwardOchab">Szczególnie doniosłą rolę mają do spełnienia kółka rolnicze, których powstało w kraju ponad 7 tys. i które zrzeszają już około 150 tys. chłopów.</u>
          <u xml:id="u-117.92" who="#EdwardOchab">Kółka rolnicze mają przed sobą wielkie perspektywy rozwoju i zasługują na wszechstronne poparcie. Ich zadaniem jest rozumne, gospodarskie organizowanie chłopskich wysiłków, chłopskiej inicjatywy i przedsiębiorczości, w celu podnoszenia produkcji i kultury rolnej.</u>
          <u xml:id="u-117.93" who="#EdwardOchab">Zadanie to wypływa z ekonomicznych i społecznych potrzeb samej wsi.</u>
          <u xml:id="u-117.94" who="#EdwardOchab">Troska o uruchomienie nie wyzyskanych dotąd rezerw w gospodarce chłopskiej dyktuje chłopom pracującym nieodzowną potrzebę zrzeszania się i wzajemnej pomocy.</u>
          <u xml:id="u-117.95" who="#EdwardOchab">Poprzez zrzeszanie się w kółkach rolniczych uwielokrotniać będą chłopi małorolni i średniorolni swe siły, zarówno w pracy nad podniesieniem ich gospodarki i zamożności, jak i w sprawiedliwym dziele samoobrony przed różnymi formami wyzysku.</u>
          <u xml:id="u-117.96" who="#EdwardOchab">Tej rozwijającej się inicjatywie chłopskiej organizowania kółek rolniczych — Ministerstwo i służba rolna w terenie winny wyjść na spotkanie i niewątpliwie udzielać będą pełnego poparcia.</u>
          <u xml:id="u-117.97" who="#EdwardOchab">Pracując w celu zapewnienia możliwie szybkiego wzrostu produkcji rolniczej, nie zapominamy ani na chwilę, że nie jest to tylko problem gospodarczy, ale również problem polityczny o kapitalnym znaczeniu dla budownictwa socjalistycznego i prawidłowego rozwoju Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-117.98" who="#EdwardOchab">Nie rozwiążemy tych problemów bez umocnienia sojuszu robotniczo-chłopskiego, bez zacieśnienia spójni ekonomicznej między miastem i wsią oraz braterskiej współpracy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym.</u>
          <u xml:id="u-117.99" who="#EdwardOchab">Wielotysięczna armia pracowników służby rolnej, głęboko oddanych Polsce Ludowej, niezłomnie wierzy, że Polska w ciągu kilkunastu lat potrafi nadrobić zaniedbania poprzedniej epoki i osiągnąć w rolnictwie poziom krajów przodujących. Pracownicy służby rolnej mają uzasadnione ambicje, aby wnieść swój ważki wkład do realizacji tego ogólnonarodowego zadania.</u>
          <u xml:id="u-117.100" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#CzesławWycech">Obecnie udzielam głosu posłowi Jerzemu Hryniewieckiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#JerzyHryniewiecki">Wysoka Izbo! Mam dzisiaj mówić o budżecie i planie gospodarczym budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#JerzyHryniewiecki">Naturalnie paradoksem byłoby, jeślibyśmy chcieli w kwietniu wprowadzać jakiekolwiek zmiany do planu budownictwa roku bieżącego. Paradoksem jest, żebyśmy chcieli te czy inne sumy przesuwać w ramach budżetu Ministerstwa Budownictwa — ministerstwa reprezentującego chyba największe i najtragiczniejsze potrzeby naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-119.2" who="#JerzyHryniewiecki">Zdajemy sobie sprawę, że przy optymistycznym obrazie wielu naszych dziedzin życia budownictwo daje nam obraz pesymistyczny. Plan bieżący zarówno produkcji materiałów budowlanych, jak i ilości izb mieszkalnych, które budownictwo odda w roku bieżącym do użytku społeczeństwa, nie tylko nie poprawia ciężkiego stanu, ale go jeszcze pogłębia. Z tego musimy sobie bardzo wyraźnie zdawać sprawę. A ponieważ wiemy, że planu na bieżący rok nie zmienimy, planu na bieżący rok nie poprawimy, to musimy od tego planu oczekiwać, żeby dawał on nadzieję poprawy na przyszłość, żeby sumy inwestycyjne, które się znajdują zwłaszcza w produkcji materiałów budowlanych, warunki prawne i organizacyjne, normowane ustawami państwowymi, które powinny przejść jeszcze w bieżącej kadencji przez Sejm, dały nam gwarancję, że istotnie pomimo tragicznej sytuacji mamy szanse wyjścia i wyjdziemy z tej ciężkiej sytuacji budowlanej.</u>
          <u xml:id="u-119.3" who="#JerzyHryniewiecki">Jak się ona przedstawia? Każdy dobrze wie, że budujemy w najlepszym razie 200 tysięcy izb rocznie. Wiemy, że ażeby utrzymać istniejący stan zagęszczenia mieszkań, musielibyśmy budować przeszło dwukrotnie więcej. Zdajemy sobie sprawę z jednej z najtragiczniejszych spraw naszego budownictwa, jaką jest wymieranie istniejącego budownictwa. Oprócz zaspokajania potrzeb wynikających z przyrostu naturalnego musimy wszystkimi siłami powstrzymać wymieranie istniejącego budownictwa. Wymieranie to jest zupełnie tragiczne. Zresztą same cyfry mogą o tym powiedzieć. Jeśli weźmiemy porównawczo kraje spokojnie rozwijające swoje życie, kraje nie dotknięte zniszczeniami wojennymi, to zobaczymy, że tam suma nakładów na remonty równa się przynajmniej sumie nakładów na nowe budownictwo. U nas stanowi ona 17% nowego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-119.4" who="#JerzyHryniewiecki">Wchodzimy w paradoksalną sytuację: im mniej będziemy budować, a więcej sum przeznaczać na remonty, tym lepszy będzie stan zagęszczenia mieszkań w Polsce. Rzecz wyraźnie paradoksalna. I tutaj jako przedstawiciel Komisji Budownictwa muszę stwierdzić, że z ciężkim sercem wysunęliśmy pewien postulat — wbrew naszym właściwie zasadniczym poglądom. Mianowicie, że nie mając prawa zmniejszać sum na nowe budownictwo, bo musimy je powiększać, równocześnie musimy zdobyć skądś sumy na remonty. I wskutek tego wypływa postulat czynszów. Postulat niesłychanie niepopularny, postulat sprzeczny z założeniami poprawy stopy życiowej, jeśli nie brać pod uwagę, że warunki mieszkaniowe są także częścią stopy życiowej społeczeństwa i poprawienie tych warunków jest naszą koniecznością.</u>
          <u xml:id="u-119.5" who="#JerzyHryniewiecki">Naturalnie Zdajemy sobie sprawę, że wprowadzenie czynszów jest jedną z najbardziej niepopularnych spraw w Polsce, a zwłaszcza dla tych, którzy traktują przydział mieszkania jako największą naszą zdobycz. Liczymy jednak na to, że znajdą się jakieś możliwości zabezpieczenia, znajdą się takie możliwości finansowe, które spowodują, że dla najmniej zarabiających i najliczniejszych rodzin znajdzie się sposób pokrycia tych czynszów, zabezpieczających konieczne remonty.</u>
          <u xml:id="u-119.6" who="#JerzyHryniewiecki">O stanie nieremontowanych domów trudno komukolwiek jeszcze przypominać. Wszyscy widzą ten tragiczny obraz, zwłaszcza na Ziemiach Zachodnich, gdy koło domów skanalizowanych i z wodociągami buduje się studnie i „sławojki”, gdy wyludniają się górne piętra budynków z powodu niekonserwowania dachów. Widzimy ten tragiczny obraz zamierania naszej substancji mieszkaniowej. To jest pierwsza sprawa.</u>
          <u xml:id="u-119.7" who="#JerzyHryniewiecki">Druga sprawa, to jest zagadnienie nowego budownictwa. Sprawa nowego budownictwa musi być jak najsilniej rozwinięta. Jesteśmy jak najbardziej przeciwni ograniczeniu budownictwa państwowego. Dlaczego? Dlatego, że tylko budownictwo państwowe daje możność zaspokojenia potrzeb tej części ludności, której nie stać na budowę ze środków własnych, a która z reguły znajduje się w najgorszych warunkach mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-119.8" who="#JerzyHryniewiecki">Również jedynie budownictwo państwowe może dać mieszkania ludności wiejskiej w chwili jej napływu do miast. Nie mówiąc już o całej akcji repatriacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-119.9" who="#JerzyHryniewiecki">A więc Zdajemy sobie sprawę, że jedynie na budownictwo państwowe, inwestorów państwowych można nałożyć pełną odpowiedzialność za wykonanie planu. Liczenie na budownictwo indywidualne, ze środków własnych, raczej widzimy jako chęć zmniejszenia odpowiedzialności państwa za pogorszenie się sytuacji mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-119.10" who="#JerzyHryniewiecki">Zdajemy sobie jednak wyraźnie sprawę, że oprócz budownictwa państwowego musimy uruchomić wszystkie rezerwy materiałowe, sił ludzkich i energii ludzkiej, aby stworzyć rzeczywiście odpowiednią ilość nowych izb mieszkalnych. Do tej kategorii należą przede wszystkim bodźce natury moralnej, bodźce natury psychicznej.</u>
          <u xml:id="u-119.11" who="#JerzyHryniewiecki">Witamy, jako Komisja Budownictwa Sejmu, ustawy przedkładane przez Rząd. Musimy sobie wyraźnie powiedzieć, że jeśli w Polsce obywatele czują niesprawiedliwość, to największa skala niesprawiedliwości ludzkiej mieści się w problemie mieszkaniowym, że największe różnice spotykamy w budownictwie mieszkaniowym, gdzie ludzie na dwóch analogicznych stanowiskach, o analogicznych zasługach — jedni otrzymują mieszkanie, inni nie. Jedni, jak np. chłopi, muszą zbudować swoje mieszkanie własnymi środkami, z własnych materiałów i własną pracą, a ci sami chłopi przychodzący do miasta mogą otrzymać mieszkanie.</u>
          <u xml:id="u-119.12" who="#JerzyHryniewiecki">Szereg niesprawiedliwości związanych z mieszkalnictwem w Polsce jest zupełnie tragiczny i rzeczywiście nic dziwnego, że najbliższe ustawy będą musiały te niesprawiedliwości chociaż w części wyrównać. Ten tragiczny bilans listów, które otrzymuję od wyborców — dosłownie przeszło trzysta listów przedstawiających tragiczną sytuację mieszkaniową, z których każdy kwalifikuje się jako jakieś specyficznie tragiczne zjawisko do przedstawienia opinii publicznej — to wszystko daje nam obraz, który nas zmusza do uruchomienia wszystkich rezerw w kierunku budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-119.13" who="#JerzyHryniewiecki">W związku z tym smutno nas uderzył fakt zmniejszenia postulowanych sum dla budownictwa spółdzielczego. Musimy zdać sobie sprawę, że w ciemnym okresie mieszkaniowej nędzy międzywojennej, że w pierwszych latach powojennych budownictwo spółdzielcze było jedną z najpiękniejszych kart budowlanych Polski.</u>
          <u xml:id="u-119.14" who="#JerzyHryniewiecki">Powierzając kredyty budownictwu spółdzielczemu, powierzamy je naprawdę w pewne i wypróbowane ręce. Budownictwo spółdzielcze nie powinno i nie może być ograniczane.</u>
          <u xml:id="u-119.15" who="#JerzyHryniewiecki">I tutaj naturalnie każdy, kto słucha wygłaszanych postulatów, słyszy, jak za każdym razem wracamy do „nieśmiertelnego” problemu naszego kolegi Kisielewskiego, do tego zagadnienia cukierniczki. Kazano wskazać cukierniczki, polecono, że nie można tylko krytykować. Tak. Nie można postulować powiększenia tych czy innych sum, jeśli się przedtem nie pokaże tej cukiernicy, z której można osłodzić herbatę. Otóż tych cukiernic pokazano tu bardzo dużo. Te cukiernice leżą w marnotrawstwie, te cukiernice leżą wszędzie — nie tylko w marnotrawstwie oddolnym, nie tylko w kradzieży i korupcji, ale często w zupełnie nieprzemyślanych zarządzeniach odgórnych. To marnotrawstwo, chociażby tutaj przytoczone jako te dwa pociągi ze żwirem wędrujące po Polsce w dwóch przeciwnych kierunkach, ta piekielna wędrówka materiałów budowlanych, kruszywa, po całej Polsce, te zbędne przewozy kolejowe na sumę 300 milionów — to już jest jedna cukiernica. Widzimy wiele innych źródeł. A skąd to się brało — ta nieuzasadniona wędrówka materiałów? Stąd, że gdzieś na jakimś stanowisku zostało określone, że cena żwiru liczy się loco stacja wyładowcza. Tak więc małe i pozornie nieważne zarządzenie potrafiło spowodować straty dla kraju i dla gospodarki kraju sięgające 300 milionów zł.</u>
          <u xml:id="u-119.16" who="#JerzyHryniewiecki">Takich źródeł oszczędności możemy znaleźć więcej — na sumy nie tylko sięgające dziesiątków czy setek milionów złotych, ale miliardów złotych. To są te nasze „cukiernice”, z których chcemy osłodzić tę naszą bardzo gorzką herbatę.</u>
          <u xml:id="u-119.17" who="#JerzyHryniewiecki">Mamy jeszcze jeden dobry przykład — eksperyment. Tęsknimy w budownictwie za wielkim eksperymentem, tęsknimy za tym, żeby nowe materiały, nowe sposoby budownictwa, nowe metody budownictwa dały nam rzeczywiście jakiś udany eksperyment, żeby nasze budynki ważyły o połowę mniej niż ważą, żeby metr sześcienny każdego budynku był lżejszy, tańszy, żeby rzeczywiście można było skrócić czas budowy, żeby można było przekreślić przerwę zimową w budownictwie. I co my mamy? Płacimy ponure, potężne koszty eksperymentu odgórnego, eksperymentu zarządzenia odgórnego, które określa stopnie uprzemysłowienia budownictwa. Płacimy, jak niektórzy oceniają, 800 milionów zł w Planie 5-letnim, dopłacamy za to, że eksperymentujemy — eksperymentujemy na olbrzymich budowach, na olbrzymich przestrzeniach budowlanych, wprowadzając w życie zarządzenia o uprzemysłowieniu budownictwa, ponosząc konsekwencje nieprzemyślanych programów wielkich zakładów prefabrykacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-119.18" who="#JerzyHryniewiecki">To są przykłady tak potężnych zmarnowanych sum, że z przerażeniem widzimy, jak drobne kwoty w porównaniu z tymi sumami zostają skreślone z budownictwa spółdzielczego.</u>
          <u xml:id="u-119.19" who="#JerzyHryniewiecki">Ale co jest przyczyną tego? Przyczynę musimy upatrywać przede wszystkim w braku jednolitej polityki budowlanej w Polsce. W Polsce nikt nie jest odpowiedzialny za całokształt polityki budowlanej. Zagadnienia budowlane są rozproszone między resortami, między resortami zaś istnieją poważne sprzeczności. Mieliśmy na terenie naszej Komisji spór między resortami, którym powierzono zagadnienie budownictwa. Kto ma to rozsądzić? Do czasu, gdy istniała instytucja wicepremierów resortowych, była jeszcze pewna instancja odwoławcza. Chociaż wicepremierzy resortowi byli związani z ściśle określonymi resortami, to jednak była jakaś instancja, do której można się było ostatecznie w sprawie polityki budowlanej zwrócić, i można było rzeczywiście wiedzieć, kto jest odpowiedzialny za całokształt polityki budowlanej. A dzisiaj mamy osobno Ministra Budownictwa, który zresztą, jak sam się wyraził na Komisji, jest ministrem państwowych przedsiębiorstw budowlanych i części przemysłu materiałów budowlanych pochodzenia mineralnego. Prezes Komitetu do Spraw Urbanistyki i Architektury jest odpowiedzialny za sieć terenową i za projektowanie. Minister Gospodarki Komunalnej jest odpowiedzialny za sieć naziemną i ZOR. W ten sposób nawet już te trzy podstawowe resorty, wchodzące w zakres Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej w Sejmie, dalekie są od wyczerpania całości problematyki budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-119.20" who="#JerzyHryniewiecki">W ogóle daje się zaobserwować dziwne zjawisko, a» mianowicie że jednak ze słowem „socjalizm” coraz rzadziej łączymy pojęcie gospodarki planowej. Zahamowanie planowania przestrzennego w 1949 r. — planowania regionalnego i planowania krajowego, dało nam nieobliczalne zupełnie skutki, obciążyło nas nieobliczalnymi zupełnie stratami, które przede wszystkim wynikły ze złych lokalizacji.</u>
          <u xml:id="u-119.21" who="#JerzyHryniewiecki">Wtedy gdy budowaliśmy plan 6-letni, cały szereg lokalizacji w braku planowania przestrzennego, w braku kompleksowego planowania było rozmieszczane i lokalizowane w najbardziej fantastycznych i najbardziej przypadkowych miejscach. Za tę lokalizację, zaczynając od wielkich lokalizacji przemysłowych a kończąc na lokalizacjach PGR-owskich czy POM-owskich, dopłaciliśmy z gospodarki krajowej olbrzymie sumy. Dość przytoczyć bardzo charakterystyczną rzecz.</u>
          <u xml:id="u-119.22" who="#JerzyHryniewiecki">Największe może sumy za wadliwą lokalizację zapłaciliśmy tam, gdzie istniała tajność, czyli tam gdzie budowaliśmy przemysł specjalny, bo tam te decyzje nie były podbudowane dostatecznymi studiami kompleksowymi terenu — decyzje często dyktowane przez obcych rzeczoznawców, nie wchodzących w cały kompleks polskich zagadnień — i tam zostały popełnione poważne błędy.</u>
          <u xml:id="u-119.23" who="#JerzyHryniewiecki">Widzimy wyraźnie, nawet dziś w dalej wznoszonych budynkach i kompleksach budynków przemysłowych olbrzymie straty, straty które w fundamentach jednego z ośrodków (ośrodka badań atomowych) są szacowane na 25 min zł straty, które często z powodu nieprzemyślanych i wadliwych lokalizacji dają potworne zupełnie szkody, zwłaszcza charakterystyczne w budownictwie PGR-owskim i POM-owskim, gdzie zbudowano cały szereg obiektów, które dziś straszą swoją niepotrzebnością wskutek złej lokalizacji.</u>
          <u xml:id="u-119.24" who="#JerzyHryniewiecki">Podobnie lokalizowano przemysły na tych terenach, gdzie trzeba było zabezpieczać te przemysły olbrzymią masą nowego budownictwa, gdy w najbliższym sąsiedztwie wymierały istniejące miasta i miasteczka.</u>
          <u xml:id="u-119.25" who="#JerzyHryniewiecki">W tej chwili stoimy przed bardzo ważnym problemem — problemem siarki. O siarce się w Polsce coraz więcej mówi. Ale wtedy gdy się mówi o siarce, zjawia się film — film z serii „ czarnych filmów”, przedstawiający śmierć miasteczka. Miasteczko na tym filmie przedstawione jest to Staszów w Kieleckiem, który pod zmienioną nazwą figuruje w tym „czarnym filmie”. Otóż co to jest Staszów? Staszów to jest miasto, gdzie nikt nie ma roboty, skąd się wyjeżdża, a do którego się nie przyjeżdża. A tymczasem ten Staszów leży na 20 procentach światowych pokładów siarki. To znaczy, że w glebie pod Staszowem i koło Staszowa właśnie znajduje się 20% światowych pokładów siarki. Widzimy jakiś dziwny paradoks, tę beznadziejność atmosfery tego filmu, gdzie nic się nie dzieje, chociaż wszyscy wiedzą, że będzie to centrum jednego z naszych najbogatszych zagłębi za lat parę. A dlaczego? Bo nikt nie ma perspektywy przyszłości. Skasowanie planowania regionalnego, skasowanie planowania krajowego odebrało dalekie perspektywy tym wszystkim miastom i miasteczkom, które nawet jeśli dzisiaj zaledwie wegetują, chcą widzieć swoją przyszłość — i chcą widzieć ją w najjaśniejszych kolorach.</u>
          <u xml:id="u-119.26" who="#JerzyHryniewiecki">Wyobraźmy sobie, jakby dzisiaj wyglądało w kapitalistycznym społeczeństwie miasto, koło którego wykryto by takie bogactwa mineralne, co by się w tym mieście działo? Jakie aktywne siły społeczne byłyby w tym mieście wykorzystane i wyzwolone!</u>
          <u xml:id="u-119.27" who="#JerzyHryniewiecki">W dodatku trzeba pamiętać, że to jest teren tragiczny — to jest teren w centrum Polski, gdzie do najbliższej kolei jest przeszło 40 km. A odkrycie tego rodzaju bogactw może ten teren zaktywizować w nieprawdopodobny sposób. To jest teren siarkowy, to jest teren, w który wchodzą „tereny przyczółkowe”.</u>
          <u xml:id="u-119.28" who="#JerzyHryniewiecki">Jest szalenie smutno, żeby w 12 lat po wojnie istniało jeszcze pojęcie „teren przyczółkowy”, ale niestety to jest rzeczywistość. Tereny przyczółkowe u nas są, istnieją i ledwo wegetują. Dlatego trzeba te tereny zaktywizować.</u>
          <u xml:id="u-119.29" who="#JerzyHryniewiecki">Ale przede wszystkim, już przygotowując eksploatację siarki, trzeba zdać sobie sprawę z konsekwencji najbliższej eksploatacji na tych terenach. Eksploatując siarkę w dwóch prawie że najuboższych województwach Polski — rzeszowskim i kieleckim, jednocześnie można stworzyć piekło dla ludzi pracujących tam, stworzyć złe warunki, stworzyć gospodarkę rabunkową, zwłaszcza jeżeli odda się tę gospodarkę w ręce tych, którzy bynajmniej nie będą się troszczyć o całość zagadnień tamtejszej ludności.</u>
          <u xml:id="u-119.30" who="#JerzyHryniewiecki">Trzeba wiedzieć, że te kopalnie siarki, położone poniżej poziomu Wisły, będą stale zalewane, że będą stale olbrzymie ilości ton wody przepompowywane i prawdopodobnie — jak zawsze niestety ostatnio w naszych przemysłach — niedostatecznie oczyszczane będą zatruwały Wisłę na olbrzymich przestrzeniach.</u>
          <u xml:id="u-119.31" who="#JerzyHryniewiecki">Trzeba wiedzieć, że produkcja siarki potrafi stworzyć piekło na powierzchni ziemi dla mieszkańców i pracowników, że dzisiaj już trzeba myśleć o osadnictwie na tym terenie, i to osadnictwie odpowiednio ustawionym, że musi się mieć jak najszybciej plan regionalny, kompleksowy terenów siarkowych.</u>
          <u xml:id="u-119.32" who="#JerzyHryniewiecki">Ja tutaj to wysuwam tylko jako jeden z przykładów, ale ciągle stykamy się z innymi przykładami, które świadczą o braku planu przestrzennego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-119.33" who="#JerzyHryniewiecki">Mamy spór między dwoma resortami, którego chwilowo nikt nie chcę rozsądzić, a który już daje przykre rezultaty w terenie, tj. spór o gazownie. Gospodarka Komunalna postuluje i walczy o przydzielenie większych gazowni miastom, a jednocześnie wiemy, że przydzielenie tych gazowni poszczególnym radom narodowym jest krokiem w tył w stosunku do tendencji stworzenia wspanialej, doskonałej sieci gazowej w kraju.</u>
          <u xml:id="u-119.34" who="#JerzyHryniewiecki">Słyszeliśmy dzisiaj, co mówił poseł Ajnenkiel. Słyszeliśmy o tym gazociągu, który nie może dojść do Łodzi. Oddanie gazowni radom narodowym byłoby tragicznym krokiem cofnięcia się w stosunku do wielkich planów energetycznych kraju.</u>
          <u xml:id="u-119.35" who="#JerzyHryniewiecki">Decentralizacja, którą się ostatnio wprowadza, przerzucanie wielkich ciężarów na rady narodowe — jest dla Polski i dla gospodarki planowej w Polsce rzeczą bardzo ciężką. Słyszeliśmy, co zrobiły z zabytkami niektóre rady narodowe na naszym terenie.</u>
          <u xml:id="u-119.36" who="#JerzyHryniewiecki">Rady narodowe w tej chwili są niedostatecznie technicznie przygotowane do przejęcia na siebie takich ciężarów, jakie są postulowane. Rady narodowe nie dają sobie z tym rady. Mamy bardzo dobre tego przykłady. Nawet Stołeczna Rada Narodowa potrafiła ustalić lokalizację większością głosów niefachowców przeciw głosom fachowym — i zdecydowała ni mniej ni więcej tylko umieszczenie remizy tramwajowej w jednym z najważniejszych punktów rozwojowych miasta. To jest przykład, jak jest niebezpieczne, aby Polska została podzielona — jak mówią niektórzy złośliwi — na republiki wojewódzkie. Rzeczywiście nie wiadomo, czy nie będziemy musieli czekać na nowego Łokietka, który by znowu zjednoczył Polskę,...</u>
          <u xml:id="u-119.37" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-119.38" who="#JerzyHryniewiecki">...żebyśmy mogli wprowadzić jakieś prawdziwe, gospodarczo słuszne planowanie przestrzenne i gospodarcze dla całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-119.39" who="#JerzyHryniewiecki">Mówi się ostatnio dużo o bezrobociu w budownictwie. Bezrobocie wśród fachowców, bezrobocie wśród architektów — to brzmi bardzo groźnie. I zdawałoby się, że może rzeczywiście ten zawód, tak skompromitowany w ubiegłym okresie, zasługuje na bezrobocie. Ale jednocześnie dowiadujemy się, że na ten rok na wiele inwestycji nie ma tzw. dokumentacji. Nie ma prawie wcale dokumentacji na rok przyszły, nie mówiąc o dalszych latach Planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-119.40" who="#JerzyHryniewiecki">Na co to wskazuje? Na to, że w dalszym ciągu nie ma żadnych bodźców do tego, żeby nastawić naszą wyobraźnię na przyszłość, żeby się przygotować do tej przyszłości, żeby zdawać sobie sprawę, co nas czeka dziś, jutro i pojutrze.</u>
          <u xml:id="u-119.41" who="#JerzyHryniewiecki">Bezrobocie wśród architektów, bezrobocie w biurach projektowych jest śmiesznym paradoksem. Jest jakimś nieprawdopodobnym zatorem ze strony inwestorów, inwestorów niepewnych jutra., niepewnych swoich pozycji inwestycyjnych i nie chcących ryzykować.</u>
          <u xml:id="u-119.42" who="#JerzyHryniewiecki">Mnie się zdaje, że z tym bezrobociem i z tym mitem bezrobocia musimy jak najszybciej skończyć. Mamy najbardziej niefachowe kierownictwa wykonawstwa budowlanego. Są województwa, w których mamy po paru fachowców, większość architektów powiatowych w ogóle nie jest architektami, a jednocześnie mamy wielkie sygnały, przerażające sygnały bezrobocia. Chyba to jest znowu jakiś paradoks, ale paradoks wynikający z tej krótkowzroczności.</u>
          <u xml:id="u-119.43" who="#JerzyHryniewiecki">Bardzo się obawiam, że z budżetu i planu, którego słuszność stwierdzamy, rzeczywiście trudno jest jakieśkolwiek więcej sumy wygospodarować, a zwłaszcza jednemu odebrać a drugiemu dać. Słyszeliśmy tu spory miast. Ja jestem z Warszawy, a słyszałem tutaj apel całego szeregu miast i wobec tego zdaję sobie sprawę, że ja rzeczywiście, jako przedstawiciel Warszawy, nie mam prawa zabierać głosu o jej potrzebach. Mam jednak wrażenie, że wystarczy wyjść z gmachu Sejmu, przejść parę kroków, zwłaszcza na Powiśle, żeby się o tych potrzebach Warszawy przekonać; i dlatego zwalniam siebie w swoim sumieniu od wyliczania, dlaczego Warszawa ma mieć taki, czy inny przydział kredytów terenowych.</u>
          <u xml:id="u-119.44" who="#JerzyHryniewiecki">Do planu i budżetu ustosunkowuję się jak najbardziej pozytywnie, gdyż — jak mówił towarzysz Sekretarz Gomułka — z pustego i Salomon nie naleje. Ale to „puste” należy jak najszybciej napełnić.</u>
          <u xml:id="u-119.45" who="#JerzyHryniewiecki">Na marginesie jeszcze parę słów uzupełnienia do referatu kolegi Gajewskiego. Otóż otrzymaliśmy list ze Związku Zawodowego Pracowników Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, tyczący się budżetu i poważnie podważający podstawy tego budżetu. My marzymy i chcemy, aby ten budżet był realny. A tymczasem najpotężniejszy związek zawodowy w Polsce, najliczebniejszy, wyraźnie stwierdza., że budżet oparty na tego rodzaju przewidywanej akumulacji, jaka została wyznaczona przedsiębiorstwom budowlanym, będzie nierealny.</u>
          <u xml:id="u-119.46" who="#JerzyHryniewiecki">Założona z góry 10,5% wysokość akumulacji przekreśla realność planowania budownictwa i pozbawia załogi możliwości uzyskania funduszu zakładowego, stawia pod znakiem zapytania działalność rad robotniczych w przedsiębiorstwach budowlanych. Nawet jeżeli ta akumulacja będzie osiągnięta i wykonana, to na pewno jednak nie przyczyni się to do dobrego i słusznego rozwoju naszego budownictwa, które przeżywa bardzo ciężkie i istotne choroby strukturalne.</u>
          <u xml:id="u-119.47" who="#JerzyHryniewiecki">Powiedziawszy tutaj tych parę słów o budownictwie, muszę kończyć, gdyż czas mój się kończy. Przepraszam, że nie poruszyłem wielu pozytywnych rzeczy, które dostrzegam w planie i budżecie tegorocznym. Mam wrażenie, że o tych blaskach powiedzieli inni posłowie. Proszę czasem nie uważać, że ja tych pozytywnych stron także nie dostrzegam — tylko doprawdy jestem przerażony stronami negatywnymi.</u>
          <u xml:id="u-119.48" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#CzesławWycech">Proszę Sekretarza Posła Boreckiego o odczytanie komunikatu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#JózefBorecki">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy przez Obywatela Marszałka odbędzie się zebranie polskiej grupy Unii Międzyparlamentarnej w Sali Kolumnowej na parterze w nowym gmachu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam przerwę do godz. 20,30, w czasie której część posłów spożyje kolację, a część weźmie udział w zebraniu Unii.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 19 min. 10 do godz. 20 min. 55.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#JerzyJodłowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#JerzyJodłowski">Udzielam głosu posłowi Józefowi Grzecznarowskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#JózefGrzecznarowski">Wysoki Sejmie! Kwestia mieszkaniowa jest jednym z najważniejszych zagadnień w kraju. Nad rozwiązaniem tego problemu radzono na różnych zjazdach architektów, pisze się na ten temat bardzo dużo w prasie, pojawiły się nawet specjalne periodyki poświęcone tym zagadnieniom.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#JózefGrzecznarowski">Mimo upływu lat problem ten nie został rozwiązany. To, co budownictwo daje rokrocznie, nie pokrywa zapotrzebowania, nie pokrywa potrzeb naturalnego przyrostu ludności i ubytku substancji mieszkaniowej. Ilość mieszkań, która ma być oddana w 1957 r., będzie niewystarczająca., będzie grubo za mała.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#JózefGrzecznarowski">Warto się trochę zastanowić, co za przyczyny hamowały potęgowanie się budownictwa mieszkaniowego w minionym okresie i co stało na przeszkodzie rozwoju budownictwa. Czy brak pieniędzy? Nie, bo sumy przeznaczone na budownictwo nie były w pełni wykorzystane. Więc co to były za przyczyny?</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#JózefGrzecznarowski">W dużym stopniu nasza niezaradność. Nasz aparat budownictwa i produkcji materiałów budowlanych był aparatem mało twórczym, zbyt zbiurokratyzowanym, zbyt ciężkim. Poza tym inne czynniki nie współdziałały z budownictwem.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#JózefGrzecznarowski">Weźmy przykładowo: lokalizacje budownictwa przez rady narodowe i inwestora — ZOR dawane były z wielkim opóźnieniem. Są budowy na rok 1957, które jeszcze do tej pory nie są zlokalizowane. A poza tym lokalizuje się dość często na terenach nieuzbrojonych. Są całe tereny i place po miastach nie zabudowane, a w pełni uzbrojone w wodę, kanalizację, gaz — i są ulice, gdzie od kilku lat nie amortyzują się te nakłady, bo tam się nie buduje. Wychodzimy zbyt często z budownictwem na peryferie miast, gdzie musimy robić olbrzymie nakłady na uzbrojenie terenów pod zabudowę, a zarazem doprowadzać tam i komunikację autobusową dla przewożenia mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#JózefGrzecznarowski">Brak dokumentacji technicznej też jest jedną z przyczyn hamujących rozwój budownictwa. Dokumentację otrzymujemy z opóźnieniem paru miesięcy i dostarczana jest urywkowo. Wiele budów podjętych w bieżącym roku po dziś dzień dokumentacji pełnej nie posiada, a z drugiej strony jest taki paradoks, że biura projektowe narzekają, iż nie mają pracy. Jak mówili tutaj niektórzy architekci, przewidziane jest zamykanie biur projektowych, bo nie mają one co robić.</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#JózefGrzecznarowski">Poważną przyczyną hamującą budownictwo są braki materiałowe, brak tak prymitywnych materiałów jak cegła, wapno, a dość często żwir i piasek. Czy jest na te braki usprawiedliwienie? Myślę, że nie.</u>
          <u xml:id="u-124.7" who="#JózefGrzecznarowski">Czyż my dla naszego tradycyjnego budownictwa nie mogliśmy, nie zdolni byliśmy wyprodukować potrzebnej ilości cegły, dachówki i wapna? Czy brak u nas w Polsce terenów o bogatych złożach gliny i wapna? Musimy przyznać, że my tych bogatych źródeł surowcowych nie wykorzystywaliśmy. Myśmy przez całe lata zaspokajali swoje potrzeby budowlane cegłą rozbiórkową, często małowartościową i zagrzybioną. Nowych, nowoczesnych cegielni mało zbudowaliśmy. Budowaliśmy dość często cegielnie, tak jak w Zielonce, gdzie nie było pokładów gliny i do której to cegielni dowoziliśmy surówkę z dość dużej odległości wagonami. Musimy stwierdzić, że w latach minionych nie były wykorzystane — i nie są wykorzystywane nadal — wielkie rezerwy surowcowe. Przy obecnej, sprzyjającej pogodzie obserwujemy dziś na budowach przestoje z braku cegły i innych materiałów.</u>
          <u xml:id="u-124.8" who="#JózefGrzecznarowski">Braki w lokalizacji, braki w dokumentacji i materiałach powodowały i powodują nadal szturmowszczyznę w budownictwie. Przyczyniają się do strat i niewykonywania planowanych zadań produkcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-124.9" who="#JózefGrzecznarowski">Polityka kadrowa i płynność kadr w minionym okresie nie przyczyniały się dodatnio do wykonania zadań stojących przed budownictwem.</u>
          <u xml:id="u-124.10" who="#JózefGrzecznarowski">Sprawa marnotrawstwa!. Dość często i dużo mówi się o marnotrawstwie materiałów budowlanych, jako o jednej z przyczyn hamujących większy rozwój budownictwa. Jestem tutaj w posiadaniu ciekawego dokumentu — sprawozdania Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach. Cóż się tam mówi? Że „...w produkcji cegły zanotowano wzrost marnotrawstwa. Ogółem w ciągu roku zniszczono ponad 9 milionów sztuk cegły surowej, względnie palonej, co stanowi 10,7% ogólnej produkcji cegły surowej i 12,2% ogólnej produkcji cegły palonej. Jest to zniszczenie większe o 15%, niż było w roku 1955”. Przyczyną tych zniszczeń, jak mówiono, były przedwczesne mrozy; ale przecież musimy sobie wyraźnie powiedzieć, czy my w obecnym stuleciu nie mamy możności zabezpieczenia się przed mrozami i czy musimy cierpieć z powodu zbyt wczesnych mrozów. Nie mamy żadnych zabezpieczeń w naszych cegielniach, nie są one przystosowane do produkcji zimowej.</u>
          <u xml:id="u-124.11" who="#JózefGrzecznarowski">Ale marnotrawstwo grosza publicznego przejawia się i w innych dziedzinach. Musimy je widzieć nie tylko w zniszczonej cegle, ale także w złym projektowaniu, nieliczeniu się z groszem i materiałami. Nasi projektanci nie nadążają za postępem technicznym, wloką się w ogonie, nie szukają potanienia kosztów budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-124.12" who="#JózefGrzecznarowski">Jak od niedawna dopiero i jak słabo wykorzystuje się nasze wielkie hałdy szlaki granulowanej na produkcję cementu plastycznego. W krajach dużego rozkwitu budownictwa te materiały surowcowe są od lat wykorzystywane — Musimy przeorganizować nasze budownictwo. Musimy usunąć pewien balast, który zaciążył nad tym budownictwem w postaci różnorodnych sprawozdań i przepisów, uciążliwych rozliczeń za robociznę itp. Musimy przejść na nowy system rozliczeń w oparciu o umowę o dzieło. Pozwoli to nam wydatnie obniżyć koszty obsługi budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-124.13" who="#JózefGrzecznarowski">Nasze katalogi norm, które opracowano z dużym nakładem wysiłku i pieniędzy zza biurka naszych ministerstw, nie odpowiadały rzeczywistym wymaganiom. W przeciągu krótkiego bardzo czasu musiały być rewidowane i zmieniane, gdyż nigdy nie były konsultowane w oparciu o znajomość budowy. Te normy, często nie odpowiadające życiu, przysparzały wiele kłopotu na budowach.</u>
          <u xml:id="u-124.14" who="#JózefGrzecznarowski">Rady robotnicze, powołane do życia uchwałami Rządu, muszą poczuć się gospodarzami zakładów i przyczyniać się do usprawnienia wykonywania zadań i wykorzystania rezerw tkwiących w naszym życiu gospodarczym, a tym samym przyczynią się do podniesienia stopy życiowej mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-124.15" who="#JózefGrzecznarowski">Budownictwo spółdzielcze. Sprawa budownictwa spółdzielczego musi być przedmiotem specjalnej troski państwa. Budownictwo spółdzielcze wyzwala siły inicjatywy społeczne i wprzęga je do zadań produkcyjnych. Rząd w uchwałach swych zapowiada żywe poparcie dla budownictwa spółdzielczego, mającego za sobą bogate tradycje. Chcielibyśmy, aby za tymi uchwałami Rządu i wypowiedziami szły zwiększające się kredyty na to budownictwo.</u>
          <u xml:id="u-124.16" who="#JózefGrzecznarowski">Rozumiemy trudności finansowe państwa, ale uważamy, że budownictwo spółdzielcze, które nie tylko wprzęga inicjatywę społeczną, ale i wciąga do budownictwa fundusze spółdzielców, w dużym stopniu przyczynia się wydatnie do wykonania zadań budownictwa mieszkaniowego i potanienia kosztów budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-124.17" who="#JózefGrzecznarowski">Zwracamy się do Rządu, aby z rezerw budżetowych państwa starał się w miarę możliwości zwiększyć kredyty na spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-124.18" who="#JózefGrzecznarowski">Poza tym postulujemy, aby z rezerw budżetowych zostały uwzględnione potrzeby odbudowy wsi, zwłaszcza na terenach przyczółkowych, które uległy wielkim zniszczeniom w czasie ostatniej wojny, a które to rany tego okresu jeszcze nie zabliźniły się.</u>
          <u xml:id="u-124.19" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#JerzyJodłowski">Udzielam głosu posłowi Józefowi Boreckiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#JózefBorecki">Wysoki Sejmie! Wysłuchany przez nas z wielkim zainteresowaniem na czwartym posiedzeniu Sejmu w dniu 9 marca br. referat Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, ob. Jędrychowskiego, o planie gospodarczym na rok 1957, brzmiał — moim zdaniem — zbyt optymistycznie.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#JózefBorecki">Oczywiście optymizm ten jest w pełni uzasadniony, jeśli wskaźniki planu na rok bieżący rozpatrywać w sposób, w jaki to zrobił ob. Minister Jędrychowski, porównując wielkość nakładów i przewidywane efekty z wynikami roku ubiegłego. Jeśli jednak porównamy te założenia projektu planu z aktualną sytuacją w kraju i ogromem potrzeb, to niewątpliwie optymizm ten, w niektórych zwłaszcza działach gospodarki narodowej, musi poważnie zblednąć.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#JózefBorecki">Zabieram z ramienia Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego głos w dyskusji nad zagadnieniem budownictwa i gospodarki komunalnej, stanowiącej jeden z zasadniczych elementów składających się na pojęcie stopy życiowej ludności.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#JózefBorecki">Podstawowa założenia oraz ilościowe i wartościowe wskaźniki planu i budżetu na rok 1957 są Wysokiej Izbie dobrze znane zarówno z otrzymanych druków sejmowych, jak i z uzasadniających je referatów obywateli Ministrów Jędrychowskiego i Dietricha — dlatego nie będę tych założeń powtarzał.</u>
          <u xml:id="u-126.4" who="#JózefBorecki">Wyrażając nasz stosunek do tej części budżetu — stosunek Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, reprezentującego inteligencję i warstwy pośrednie zamieszkałe w swej ogromnej większości w miastach, pragnę podkreślić, że analiza projektu budżetu i planu w zakresie budownictwa i gospodarki komunalnej wykazuje, iż przedłożony projekt nie zaspokaja najistotniejszych potrzeb bytowo-komunalnych ludności miast i miasteczek.</u>
          <u xml:id="u-126.5" who="#JózefBorecki">Wieloletnie zaniedbania na tym odcinku, wieloletnie niedocenianie tych zagadnień tak w budżecie centralnym, jak i w budżetach terenowych, spowodowały wręcz katastrofalną sytuację w dziedzinie mieszkaniowej, zaopatrzenia ludności w wodę, kanalizację, komunikacji miejskiej, stanu ulic, mostów i szeregu innych urządzeń komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-126.6" who="#JózefBorecki">Stwierdzając ten fakt świadomi jednak jesteśmy tego, że ogrom zniszczeń wojennych i powolne zaleczanie tych ran oraz olbrzymie tempo powojennego uprzemysłowienia Polski. - tempo, z którego wszyscy jesteśmy dumni — niezbędne dla stworzenia podstaw socjalizmu, nie stwarzało warunków dla przyznania priorytetu budownictwu mieszkań czy urządzeń komunalnych.</u>
          <u xml:id="u-126.7" who="#JózefBorecki">Zdajemy sobie również sprawę z tego, że osiągnięcie radykalnej poprawy tego stanu nie może być dokonane w ciągu jednego roku, że na to potrzeba dużej koncentracji środków i wysiłków szeregu następnych lat.</u>
          <u xml:id="u-126.8" who="#JózefBorecki">Dlatego też, odkładając bardziej szczegółowe rozważania i wnioski o charakterze kierunku i form rozwoju tych działów gospodarki narodowej do debaty sejmowej nad Planem 5-letnim — ograniczę się dzisiaj jedynie do kilku, naszym zdaniem zasadniczych i palących problemów, zwłaszcza że moi przedmówcy posłowie Ziętek, Lutyk, Grzecznarowski, Hryniewiecki uprzedzili mnie w poruszeniu wielu zagadnień.</u>
          <u xml:id="u-126.9" who="#JózefBorecki">Takim problemem Nr 1 w naszej gospodarce komunalnej jest sytuacja mieszkaniowa.</u>
          <u xml:id="u-126.10" who="#JózefBorecki">Według oceny Sekretariatu Europejskiej Komisji Ekonomicznej Organizacji Narodów Zjednoczonych z 1956 r. pod względem zagęszczenia mieszkań Polska zalicza się do najgorzej sytuowanych krajów w Europie.</u>
          <u xml:id="u-126.11" who="#JózefBorecki">Wiemy, że złożyło się na to szereg czynników.</u>
          <u xml:id="u-126.12" who="#JózefBorecki">Odziedziczyliśmy już sprzed wojny zły stan warunków mieszkaniowych. Ogromne zniszczenia wojenne położyły w gruzy 2/5 izb mieszkalnych w skali krajowej. Po wyzwoleniu nastąpił wielki wzrost liczby ludności miejskiej na skutek napływu ludności ze wsi w związku z ogromnym rozwojem przemysłu oraz na skutek największego w Europie przyrostu naturalnego, wynoszącego w Polsce 19,4 promille.</u>
          <u xml:id="u-126.13" who="#JózefBorecki">Dekapitalizacja istniejących zasobów mieszkaniowych z braku dostatecznych środków na remonty, a w pewnym stopniu i wskutek niewłaściwej gospodarki lokalowej, jest tak duża, że w większości miast nowe budownictwo tylko z trudem może wyrównać bieżący ubytek izb mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-126.14" who="#JózefBorecki">Jeśli przy tym wziąć pod uwagę, że nakłady na budownictwo mieszkaniowe zarówno w 3-letnim planie odbudowy, jak i w planie 6-letnim były — z konieczności zresztą — niewspółmiernie niskie w porównaniu z innymi działami gospodarki narodowej, to nic dziwnego, że problem mieszkaniowy znalazł się obecnie w centrum uwagi całego społeczeństwa, które daje temu wyraz na każdym kroku.</u>
          <u xml:id="u-126.15" who="#JózefBorecki">Wprawdzie tocząca się obecnie w całym kraju szeroka dyskusja nad odnową naszej gospodarki, nad wypracowaniem nowego modelu gospodarczego, w niedostatecznym jeszcze stopniu ogarnęła sprawy konkretnego rozwiązania problemu mieszkaniowego, jednak i w czasopismach fachowych i w prasie codziennej coraz częściej spotkać można, obok zrozumiałych zresztą utyskiwań, wiele konstruktywnych wniosków i projektów.</u>
          <u xml:id="u-126.16" who="#JózefBorecki">I nasze Stronnictwo Demokratyczne, rozszerzając i pogłębiając w zmienionych warunkach politycznych swą działalność także na odcinku ekonomicznym i pragnąc dać swój wkład w kształtowanie nowego modelu gospodarczego, podjęło w swych szeregach dyskusję między innymi i nad zagadnieniem poprawy sytuacji mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-126.17" who="#JózefBorecki">Wychodzimy bowiem z założenia, że samo rozdzieranie szat nie uzdrowi naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-126.18" who="#JózefBorecki">Abstrahując w tej chwili, jak już wspomniałem, od programu długofalowego, pragniemy wskazać na pewne możliwości poprawy sytuacji mieszkaniowej jeszcze w bieżącym roku — ponad zakładany plan.</u>
          <u xml:id="u-126.19" who="#JózefBorecki">Posłużę się wymową cyfr, jest ona bowiem najbardziej przekonywająca.</u>
          <u xml:id="u-126.20" who="#JózefBorecki">Przedłożony nam projekt planu gospodarczego i budżetu przewiduje między innymi wybudowanie w 1957 r. 110,2 tys. izb z budownictwa ZOR-owskiego kosztem 4.608 mln zł, 10,2 tys. izb mieszkalnych z budownictwa rozproszonego w gestii rad narodowych kosztem 300 mln zł, 35 tys. izb z budownictwa spółdzielczego i indywidualnego.</u>
          <u xml:id="u-126.21" who="#JózefBorecki">Z zestawienia tego wynika, że koszt budowy jednej izby w budownictwie ZOR-owskim wynosi 40 tys. zł, podczas gdy w budownictwie rozproszonym jedna izba kosztuje tylko 30 tys. zł. Jeszcze taniej zakładany jest koszt jednej izby mieszkalnej w budownictwie spółdzielczym, bo 17.200 zł, a w indywidualnym tylko 16 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-126.22" who="#JózefBorecki">Czy wobec tego nie będzie słusznym częściowo choćby zmienić zakładane w planie proporcje w rodzajach budownictwa mieszkaniowego?</u>
          <u xml:id="u-126.23" who="#JózefBorecki">Moim zdaniem w ramach preliminarza budżetowego na. rok 1957, nie naruszając równowagi budżetu, można by zmniejszyć limit na budownictwo ŻOR-owskie o jakieś 25%, tj. o kwotę 1.152 mln zł, ograniczając budownictwo ZOR do wybitnie osiedlowego, takiego, o jakim tak pięknie mówił przed chwilą poseł Hryniewiecki.</u>
          <u xml:id="u-126.24" who="#JózefBorecki">Uzyskaną w ten sposób sumę 1.152 mln zł można bądź w całości przeznaczyć na powiększenie budownictwa rozproszonego, a więc państwowego, co dałoby w efekcie przekroczenie globalnego planu uzysku o dodatkowe 10 tys. izb, bądź też w wypadku braku pokrycia materiałowego na ten dodatkowy uzysk izb — przerzucić z budownictwa ZOR-owskiego na rozproszone budownictwo mieszkaniowe 825 mln zł, osiągając w ten sposób planowaną na rok bieżący ogólną ilość izb. Czystą oszczędność w sumie 327 mln zł można by przeznaczyć na inne, najniezbędniejsze inwestycje komunalne, zwłaszcza że przewidziana w projekcie budżetu suma na ten cel jest o, 350 mln zł za mała w stosunku do potrzeb zgłoszonych przez prezydia wojewódzkich rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-126.25" who="#JózefBorecki">Większe poparcie dla rozproszonego budownictwa mieszkaniowego rad narodowych postulujemy także dlatego, że wiąże się to bezpośrednio z zasadniczym warunkiem aktywizacji małych miast i miasteczek, gdzie budownictwa ZOR w ogóle się nie przewiduje, a z których bardzo wiele jest takich, gdzie w ciągu 12 lat Polski Ludowej nie postawiono z kredytów państwowych ani jednego budynku.</u>
          <u xml:id="u-126.26" who="#JózefBorecki">Podobnie ma się sprawa z budownictwem spółdzielczym i indywidualnym.</u>
          <u xml:id="u-126.27" who="#JózefBorecki">Uznajemy pierwszeństwo budownictwa ZOR-owskiego. Nie żądamy priorytetu dla budownictwa rozproszonego — spółdzielczego i indywidualnego, ale ze względów ekonomicznych wydaje nam się konieczna znacznie większa pomoc państwa dla tego rodzaju budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-126.28" who="#JózefBorecki">Sama bowiem wymowa cyfr założeń projektowych na rok 1957 wskazuje, że każda złotówka z budżetu państwa na pomoc dla budownictwa spółdzielczego i indywidualnego da blisko trzykrotnie większy efekt w uzyskaniu izb, aniżeli w budownictwie ZOR-owskim.</u>
          <u xml:id="u-126.29" who="#JózefBorecki">Szybszy rozwój budownictwa mieszkaniowego uzależniony jest oczywiście od zwiększenia produkcji materiałów budowlanych, od stopnia wykorzystania do tego celu surowców miejscowych i odpadowych. Mówili o tym moi przedmówcy.</u>
          <u xml:id="u-126.30" who="#JózefBorecki">Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na ogromne możliwości, jakie w tym zakresie stanowi wykorzystanie zwałów przemysłowych, zwanych potocznie hałdami, zwłaszcza w górnośląskim okręgu przemysłowym.</u>
          <u xml:id="u-126.31" who="#JózefBorecki">O tym, że sprawa tych zwałów stała się zagadnieniem gospodarczym o znaczeniu ogólnokrajowym, świadczyć może fakt, że na skutek uchwały Prezydium Rządu z 1953 r. Polska Akademia Nauk powołała specjalną komisję do zbadania i wytyczenia możliwości zużytkowania zwałów.</u>
          <u xml:id="u-126.32" who="#JózefBorecki">Komisja ta już w roku ubiegłym zakończyła swą przeszło dwuletnią pracę, chodzi teraz o właściwe i możliwie szybkie przystąpienie do praktycznego wykorzystania tych opracowań naukowych.</u>
          <u xml:id="u-126.33" who="#JózefBorecki">Wydaje mi się, że w tym celu Rada Ministrów powinna powołać specjalną międzyresortową komórkę, która by przystąpiła do realizacji zużytkowania hałd dla produkcji nowych materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-126.34" who="#JózefBorecki">Pragniemy dalej zwrócić uwagę Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz zainteresowanych resortów na konieczność szybkiego znowelizowania nieaktualnych i przestarzałych, a niekiedy wręcz nawet krzywdzących przepisów, krępujących szerszy rozwój budownictwa i samą gospodarkę mieszkaniową.</u>
          <u xml:id="u-126.35" who="#JózefBorecki">Nasz Klub Poselski z uznaniem obserwuje ożywioną działalność Rady Ministrów na tym odcinku, wyrażającą się między innymi w szeregu już wydanych aktów prawnych, bądź przygotowanych i będących w toku opracowania odnośnych projektów ustaw.</u>
          <u xml:id="u-126.36" who="#JózefBorecki">Chodzi nam jeszcze o to, by w tych pracach legislacyjnych uwzględnić także takie sprawy, jak wyłączenie spod publicznej gospodarki lokalami wszystkich domów jednorodzinnych i nowo wznoszonych budynków mieszkalnych spółdzielni mieszkaniowych, uproszczenie i ujednolicenie w jednej ustawie kilkunastu dekretów i rozporządzeń dotyczących domków jednorodzinnych, przyśpieszenie prac nad nową ustawą o wywłaszczeniach w kierunku zbliżenia ceny wykupu gruntów pod zabudowę do cen rynkowych, o prawie lokalowym, o uregulowaniu sprawy działek pod budownictwo mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-126.37" who="#JózefBorecki">Jeśli już mewa o konieczności zmian w ustawodawstwie mieszkaniowym, warto także zwrócić uwagę na ujemne skutki uchwały Nr 269 Prezydium Rządu z dnia 8 maja 1954 r. „w sprawie spółdzielni mieszkaniowych i zadań spółdzielczości w zakresie budownictwa mieszkaniowego”.</u>
          <u xml:id="u-126.38" who="#JózefBorecki">Otóż uchwała ta, ustalając wielkość spółdzielni do 100 działek budowlanych i okres budowy do 3 lat, w praktyce popierała tworzenie spółdzielni słabych i nietrwałych, gdyż mały jej rozmiar i zbyt krótki okres istnienia nie zachęcają do inwestowania lepszego usprzętowienia i mechanizacji, oraz szerszego stosowania materiałów zastępczych i prefabrykatów.</u>
          <u xml:id="u-126.39" who="#JózefBorecki">Koszt budowy domku przez taką spółdzielnię podnoszą nie tylko stosowanie tradycyjnych, podrożałych ostatnio materiałów budowlanych, brak mechanizacji i prymitywizm w budowie, lecz także trudności kadrowe w zatrudnieniu dobrych fachowców na tak krótkotrwały czas istnienia spółdzielni, a dalej nadmiernie rozbudowana w stosunku do zadań spółdzielni administracja — rozbudowana z konieczności wobec ustawowego wymogu spełniania takich obowiązków administracyjnych w zakresie finansowym, sprawozdawczym, planistycznym itd. itd., jak dla państwowych przedsiębiorstw budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-126.40" who="#JózefBorecki">Dlatego też nasuwa się wniosek o poczynienie niezbędnych zmian w cytowanej uchwale Prezydium Rządu o spółdzielniach mieszkaniowych, zwłaszcza w odniesieniu do większych miast o dużym nasileniu budownictwa mieszkaniowego.</u>
          <u xml:id="u-126.41" who="#JózefBorecki">Kończąc te uwagi pragnę podkreślić, że zagadnieniu budownictwa i gospodarki mieszkaniowej poświęciłem tyle miejsca — mimo poruszenia już tych tematów przez moich przedmówców — ze względu na wagę tego problemu, wagę mierzoną nie tylko katastrofalną sytuacją naszego kraju w niedoborze substancji mieszkaniowej, ale i niezmiernie doniosłą społeczną funkcją mieszkania.</u>
          <u xml:id="u-126.42" who="#JózefBorecki">Niezaprzeczalnym bowiem jest fakt, że sytuacja mieszkaniowa oddziaływa bezpośrednio na cały szereg zjawisk społecznych, takich jak wpływ warunków mieszkaniowych na wydajność pracy, na pijaństwo i chuligaństwo, rozkład życia rodzinnego, na naukę i wychowanie młodzieży, na poziom zdrowotności, na cały wreszcie styl życia kulturalnego ludności.</u>
          <u xml:id="u-126.43" who="#JózefBorecki">Przechodząc do projektu budżetu Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz budżetu Komitetu do Spraw Urbanistyki i Architektury, uważając za słuszne i całkowicie uzasadnione wnioski sejmowej Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, które nam tu tak szeroko referował poseł Lutyk, pragnę jeszcze kilka uwag poświęcić jednej z naszych plag społecznych, jaką jest marnotrawstwo i kradzież materiałów w budownictwie. Bo temat ten za mało dzisiaj był poruszony.</u>
          <u xml:id="u-126.44" who="#JózefBorecki">W prasie i w radio, na spotkaniach z wyborcami i niezliczonych naradach, wielokrotnie podnoszono już u nas sprawę ogromnych, idących w grube setki milionów złotych, strat w budownictwie.</u>
          <u xml:id="u-126.45" who="#JózefBorecki">Straty te są wynikiem z jednej strony dużego marnotrawstwa na budowach, a z drugiej strony wynikiem różnych nadużyć i kradzieży materiałów budowlanych — kradzieży dokonywanych przez całe grupy pracowników, nierzadko na czele z kierownictwem przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-126.46" who="#JózefBorecki">Jest to objaw tym bardziej niepokojący, że nadużycia i kradzieże na budowach nie tylko nie maleją, ale z każdym rokiem, z każdym nieomal miesiącem przybierają na sile.</u>
          <u xml:id="u-126.47" who="#JózefBorecki">Według danych Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej w ciągu tylko dwóch miesięcy: grudnia ubiegłego roku i stycznia bieżącego roku zanotowano 1.964 wypadki kradzieży w budownictwie, co w porównaniu z analogicznym okresem sprzed roku stanowi wzrost liczby kradzieży o 10%. A ileż obok tego jest kradzieży nienotowanych, niezgłaszanych do Milicji Obywatelskiej!</u>
          <u xml:id="u-126.48" who="#JózefBorecki">Rezultat jasny: milionowe straty państwa, poważne zahamowania w postępie robót i nieterminowe oddawanie obiektów do użytku, dezorganizacja zaopatrzenia materiałowego, obniżka zarobków załogi przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-126.49" who="#JózefBorecki">Dlatego od Sejmu i Rządu poczynając, a kończąc na radach robotniczych, związkach zawodowych i załogach przedsiębiorstw budowlanych, wydać musimy kradzieżom i marnotrawstwu zdecydowaną walkę. Podobnie nie możemy dłużej tolerować marnotrawstwa innego rodzaju.</u>
          <u xml:id="u-126.50" who="#JózefBorecki">Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych do tej pory nie opracowało jeszcze globalnego zestawienia ogólnokrajowych potrzeb niektórych podstawowych materiałów budowlanych i stopnia ich pokrycia.</u>
          <u xml:id="u-126.51" who="#JózefBorecki">Jeszcze w tej chwili istnieje dysproporcje między zakładaną w planie wielkością nakładów finansowych i efektów a pulą materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-126.52" who="#JózefBorecki">Wobec braku wojewódzkich bilansów materiałowych stosuje się nagminnie krzyżowe przewozy materiałów między województwami — a co to kosztuje, mówił tu dzisiaj poseł Hryniewiecki — powodując podrożenie budownictwa i zmniejszenie akumulacji. Dlatego za nakaz chwili uważamy postulat powołania wojewódzkich zarządów materiałów budowlanych i wprowadzenia wojewódzkich bilansów materiałowych dla wyeliminowania zbędnych krzyżowych przewozów.</u>
          <u xml:id="u-126.53" who="#JózefBorecki">Zaoszczędzone stąd w ciągu roku budżetowego sumy należy, naszym zdaniem, przeznaczyć na uruchomienie nieczynnych wytwórni materiałów budowlanych w małych miastach i miasteczkach.</u>
          <u xml:id="u-126.54" who="#JózefBorecki">Kończąc, wyrażam w imieniu naszego Klubu Poselskiego nadzieję, że nasze postulaty będą wzięte pod uwagę, że w przyszłości, o ile to będzie możliwe, zagadnienia gospodarki komunalnej w planach gospodarczych potraktowane będą na równi z innymi działami. Bo przecież podstawowym zadaniem naszych socjalistycznych planów i budżetów — to człowiek i jego potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-126.55" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#JerzyJodłowski">Udzielam głosu posłowi Wacławowi Balcerskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#WacławBalcerski">Panie Marszałku, Wysoka Izbo! W świetnym przemówieniu posła profesora Hryniewieckiego została — jak mi się zdaje — doskonale naświetlona istotnie tragiczna sytuacja mieszkaniowa w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#WacławBalcerski">Przy przyroście naturalnym 550 tys. rocznie dla utrzymania stanu zagęszczenia takiego, jaki u nas obecnie istnieje, potrzebujemy puli ponad 300 tys. izb rocznie. Ponieważ ogólna ilość izb w Polsce wynosi aktualnie około 15 mln, a przeciętny okres eksploatacji budynku może być oszacowany na 100 lat, a więc roczny ubytek musi wynosić około 1/100 całkowitej ilości, tj. około 150 tys. izb. Z tego wynika, że dla utrzymania aktualnego stanu zagęszczenia musimy budować rocznie minimum 450 do 500 tys. izb, Budujemy natomiast około 200 tys. W ten sposób powstaje straszliwa dysproporcja, która ciężki stan mieszkaniowy ustawicznie pogarsza i doprowadza do wielu bardzo poważnych powikłań w naszym życiu.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#WacławBalcerski">Szary człowiek nie bardzo może zrozumieć, dlaczego sytuacja u nas w ten sposób się przedstawia. Szary człowiek, który umie liczyć, próbuje przeprowadzić następujący rachunek, który przykładowe tutaj przedstawię.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#WacławBalcerski">Proszę mi wybaczyć, że przykład ten będzie miał charakter może trochę felietonowy, ale był on przeznaczony głównie dla posła Kisielewskiego. Niestety obywatela posła nie ma w tej chwili na sali, ale mimo wszystko pozwolę sobie ten przykład przytoczyć.</u>
          <u xml:id="u-128.4" who="#WacławBalcerski">Wyobraźmy sobie, że każdy dorosły obywatel polski — a mamy takich obywateli 17 milionów — idąc na popołudniową przechadzkę wykonywa po drodze niewielką pracę, mianowicie układa 5 sztuk cegieł oczywiście nie dowolnie, ale układa je w jakimś ustalonym z góry miejscu. Przy 17 milionach ludzi, ilość dziennie ułożonych w ten sposób cegieł wynosiłaby 85 milionów, a w ciągu roku wyniosłaby 25 miliardów. Gdyby cegły te układane były jako mury fundamentowe i kapitalne, ściany działowe i wypełnienie stropów, to łatwo obliczyć, że tym niewielkim stosunkowo wysiłkiem zbudowalibyśmy w stanie surowym rocznie 2 miliony izb.</u>
          <u xml:id="u-128.5" who="#WacławBalcerski">Oczywiście, same mury z cegieł nie załatwiają sprawy mieszkaniowej, są jeszcze inne roboty, ale prace tego typu, o którym mówiłem, stanowią około 40% całości robót budowlanych w budownictwie mieszkaniowym. Jeżeli przyjmiemy, że tylko 40% tych robót zostało istotnie wykonanych, mamy w takim razie pulę 800 tys. izb. Ale może ktoś zapytać, skąd wziąć materiał na te cegły? Załóżmy, że połowa ludzi tylko układa mury, a druga połowa przygotowuje cegły. W takim razie możemy rocznie mieć 400 tys. izb.</u>
          <u xml:id="u-128.6" who="#WacławBalcerski">Proszę nie uważać, że propaguję ten sposób budowy mieszkań w Polsce. Chcę tylko na prostym przykładzie unaocznić, że zadanie budowy 400 czy 500 tys. izb w Polsce nie jest takim nadzwyczajnym zadaniem, którego nie można by było rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-128.7" who="#WacławBalcerski">Czy potrzebny jest nam do tego kredyt zagraniczny? Nie. Potrzebna robocizna i potrzebny jest materiał. Materiał wykonywany z jakich surowców? Z surowców krajowych. Surowce mamy na miejscu? Mamy. Czy robociznę mamy? Mamy. Czy grozi nam bezrobocie? Grozi. Przecież u nas do pracy przychodzi rocznie około 400 tys. młodzieży 18-letniej, co stanowi więcej niż połowę pełnego stanu zatrudnienia w naszym budownictwie, które można oszacować na mniej więcej 700 tys. Więc jest wszystko, co potrzeba, aby tę ilość izb wybudować. Dlaczego się tego nie buduje — tego szary człowiek zrozumieć nie może i wydaje mi się, że niekiedy nie tylko szary człowiek.</u>
          <u xml:id="u-128.8" who="#WacławBalcerski">Poseł prof. Hryniewiecki podał szereg przyczyn; w bardzo sugestywny sposób przedstawił nam marnotrawstwo, błędy, jakie się popełnia, ale nie poruszył jednej strony zagadnienia, jak mi się wydaje, bardzo istotnej, strony takiej, która mnie osobiście doprowadzi w konsekwencji do wniosków odwrotnych, niż doprowadziła posła Hryniewieckiego. Nie poruszył mianowicie sprawy organizacji naszego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-128.9" who="#WacławBalcerski">Istnieje w Polsce w wielu dziedzinach zwyczaj dokonywania wynalazków. Lubujemy się w naszych specjalnych, niekiedy bardzo dziwacznych rozwiązaniach, a bardzo często zapominamy o tym, że należy bacznie obserwować, co się dzieje na świecie.</u>
          <u xml:id="u-128.10" who="#WacławBalcerski">Jeżeli przyjrzymy się dobrze przemysłowi budowlanemu na świecie, zwłaszcza w krajach, które przodują w dziedzinie techniki budownictwa, to stwierdzić możemy dość ciekawą okoliczność: że najbardziej ekonomicznie pracują przedsiębiorstwa o pewnej wielkości, nie zanadto rozwinięte, to znaczy że istnieje pewien górny limit, górna granica produkcyjności przedsiębiorstw pracujących ekonomicznie. Może się to wydawać dziwne, bo wiemy, że przecież w przemyśle istnieje tzw. prawo koncentracji kapitału, które powiada, że przedsiębiorstwa rozrastają się, że przedsiębiorstwa większe połykają mniejsze i że powoli idzie się do unifikacji, do połączenia wszystkich przedsiębiorstw tego samego typu w jedno wielkie gigantyczne przedsiębiorstwo.</u>
          <u xml:id="u-128.11" who="#WacławBalcerski">Otóż jest rzeczą ciekawą, ale łatwą do wytłumaczenia, że właśnie przemysł budowlany tworzy wyraźny wyjątek. Wynika to z następujących okoliczności.</u>
          <u xml:id="u-128.12" who="#WacławBalcerski">Przemysł budowlany jest przemysłem sezonowym, nie pracuje zwykle przez cały rok, jest uzależniony od stanu atmosfery. Warunki pracy w przemyśle budowlanym są stale zmienne, inaczej niż w fabryce. I wreszcie jest to jedyny rodzaj przemysłu, który nie pracuje nigdy na zapas, a pracuje tylko na konkretne zamówienia. Te okoliczności, zdaniem ekonomistów, wyjaśniają, dlaczego przedsiębiorstwa budowlane nie mogą zanadto się rozrastać. Dlatego, że suma ryzyka związanego z istnieniem tak dużego przedsiębiorstwa stawia pod znakiem zapytania jego egzystencję w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-128.13" who="#WacławBalcerski">Oczywiście ta limitowa graniczna wielkość przedsiębiorstwa będzie różna w różnych ustrojach gospodarczych, będzie zależała od ogólnego potencjału gospodarczego, od stanu techniki w danym kraju, ale niewątpliwie zawsze istnieje i nie bywa przekraczana — a jeżeli bywa przekraczana, to kończy się bankructwem przedsiębiorstwa.</u>
          <u xml:id="u-128.14" who="#WacławBalcerski">W Polsce nie uznajemy tej granicy. Myśmy wszystkie przedsiębiorstwa budowlane połączyli w jedną całość, stworzyliśmy jedno Ministerstwo Budownictwa, któremu na dodatek przydzieliliśmy cały dział materiałów budowlanych, i stworzyliśmy jedno przedsiębiorstwo-gigant, które już w samym systemie zarządzania kryje w sobie bardzo poważne niebezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-128.15" who="#WacławBalcerski">Proszę porachować ilość instancji zajmujących się u nas zarządzaniem w budownictwie, poczynając od kierownika placu budowy, poprzez dyrektora przedsiębiorstwa, zjednoczenia, centralnego zarządu, dyrektora departamentu, dyrektora pionu, względnie wiceministra resortowego i ministra — aż do resortowego wicepremiera. Mamy 8 szczebli zarządzania w budownictwie. Pominąłem tutaj jeszcze tę stojącą z boku drabinkę PKPG, w której ilość szczebli zarządzania wynosiła co najmniej trzy: a więc departament, pion i prezes PKPG. Jeżeli pomyślimy sobie, że właściwa produkcja odbywa się tylko na szczeblu najniższym, a sama czynność zarządzania, kontroli, koordynowania, w rozmaitych formach, ułożona jest w tamtych 7 szczeblach, które muszą stale ze sobą konferować, porozumiewać się itd., to chyba jasne się stanie, że tak zorganizowane budownictwo sprawnie pracować nie może.</u>
          <u xml:id="u-128.16" who="#WacławBalcerski">Nie chcę nużyć Wysokiej Izby przykładami, które — można by, jak mi się wydaje, mnożyć bez liku dając przykłady nie gorsze od przykładów, które wczoraj o tej samej mniej więcej godzinie podał jeden z kolegów w dyskusji na temat organizacji naszego skupu. Ten wielostopniowy system zarządzania musi w rezultacie doprowadzić do pewnej martwoty w budownictwie. Przy tylu zazębiających się kółkach zatraca się właściwie cała siła motoryczną budownictwa. Jeżeli nawet któreś ogniwo okazuje więcej inicjatywy, to suma oporów, jakie napotyka się w drodze do góry lub w dół, musi niemal każdą inicjatywę sparaliżować. W rezultacie maszyna ta się kręci bardzo powolnym biegiem. Powstają od czasu do czasu jakieś nieporozumienia, powikłania, i wtedy cała maszyna staje. I tak idzie to nasze budownictwo.</u>
          <u xml:id="u-128.17" who="#WacławBalcerski">Czy ta ilość instancji zarządzających w budownictwie jest istotnie potrzebna, czy nie? Pozwolę sobie tutaj zacytować zdanie znanego brytyjskiego matematyka i filozofa Bertranda Russella. Otóż jedną ze swoich książek rozpoczyna on taką dosyć zjadliwą uwagą: „Ludzi, z grubsza biorąc, można podzielić na dwie kategorie: takich, którzy pracują, i takich, którzy przyglądają się pracującym i doradzają im, w jaki sposób mają pracować”. I dodaje: „Ponieważ zajęcia drugiej kategorii są dużo lżejsze od zajęć pierwszej kategorii i przeważnie dużo lepiej płatne, więc stąd zrozumiałe, że olbrzymia ilość ludzi pragnie uplasować się w owych zajęciach kategorii drugiej”.</u>
          <u xml:id="u-128.18" who="#WacławBalcerski">U nas ta ilość szczebli zarządzania, budownictwem prowadzi do takiego wyniku, że wreszcie na tym szczeblu najniższym, który musi przygotować materiały statystyczne, sprawozdawcze, planistyczne, zestawienia zbiorcze, indywidualne wykazy dla owych w górę idących szczebli — w samym owym szczeblu najniższym ilość pracowników administracyjnych w stosunku do załogi wynosi około 20%, procent niespotykany zupełnie na świecie.</u>
          <u xml:id="u-128.19" who="#WacławBalcerski">Proszę mi powiedzieć, czy robotnik, który nawet chcę rzetelnie pracować, może naprawdę zapracować na tę wielką nadbudowę, którą musi dźwigać na swoich plecach?</u>
          <u xml:id="u-128.20" who="#WacławBalcerski">Wydaje się, że droga, którą powinniśmy pójść, powinna wyglądać w ten sposób, że ilość szczebli zarządzania w budownictwie nie powinna przekraczać trzech. Najniższy szczebel — plac budowy, to jest ten szczebel operacyjny, na którym prowadzi się bezpośrednie roboty. Oczywiście pojedynczy plac budowy nie może być samowystarczalny. Zmienia się inwentarz na placu budowy, przesuwa się maszyny na inny plac budowy — musi więc istnieć pewna kooperacja łącząca poszczególne place więzią organizacyjną. Nazwijmy tę kooperację przedsiębiorstwem.</u>
          <u xml:id="u-128.21" who="#WacławBalcerski">Przedsiębiorstwo prowadzi wspólną politykę, przede wszystkim sprzętem, wspólną politykę kadrową, wspólną aktywizację materiałów. Ponad przedsiębiorstwem pożądany jest jeszcze jeden wyższy stopień organizacyjny, w postaci zjednoczenia — tak byśmy to mogli nazwać — czyli pewnego zespołu przedsiębiorstw, który by zajmował się zagadnieniami ogólnymi, a mianowicie akwizycją robót, planowaniem robót w czasie, odpowiednim układaniem harmonogramów dostaw produkcyjnych dla całego zespołu należących do niego przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-128.22" who="#WacławBalcerski">Jeżeli wyobrazimy sobie, że liczebność jednego placu budowy może wynosić od kilkudziesięciu do powiedzmy 500 robotników — wezmę tutaj orientacyjną liczbę 200 czy 300, jeżeli uświadomimy sobie dalej, że przedsiębiorstwo nie powinno być za wielkie, bo dobre zarządzanie istnieje wtedy, kiedy ilość instancji podległych nie jest zbyt wielka, powiedzmy orientacyjnie około 5, 6 czy 8 — to dochodzimy w ten sposób do liczebności załóg roboczych w jednym przedsiębiorstwie około 1500 robotników.</u>
          <u xml:id="u-128.23" who="#WacławBalcerski">Jeżeli połączymy teraz kilka takich przedsiębiorstw w jedną grupę, obejmującą przedsiębiorstw 3, 4 czy 5, to otrzymamy wtedy zespół już najwyższy organizacyjnie w naszym układzie, obejmujący może 5, 6 może 7 tysięcy robotników. Ogólna ilość pracowników przemysłu budowlanego w Polsce wynosi u nas około 700 tys. Jeżeli 700 tysięcy podzielimy przez liczebność tej najwyższej grupy — wynoszącą jak powiadam, około 5–7 tysięcy — otrzymamy ilość tego rodzaju jednostek w Polsce, wyrażającą się liczbą 100 do 120.</u>
          <u xml:id="u-128.24" who="#WacławBalcerski">Czy do zarządzania jest potrzebne ministerstwo? A po co? Proszę zauważyć, że w krajach, w których budownictwo najlepiej się rozwija, ministerstwa budownictwa nie istnieją. Istnieją przedsiębiorstwa, które wykonują roboty.</u>
          <u xml:id="u-128.25" who="#WacławBalcerski">Ale musi przecież istnieć jeszcze pewna kontrola społeczna nad tymi przedsiębiorstwami. Gdzie ta kontrola powinna być skoncentrowana?</u>
          <u xml:id="u-128.26" who="#WacławBalcerski">Jeśli uświadomimy sobie, że ilość województw w Polsce wynosi 17, a ilość wydzielonych miast 5, czyli razem 22 jednostki na poziomie wojewódzkim, to wydaje się, że przy ilości około 100 przedsiębiorstw w Polsce cała kontrola nad budownictwem powinna się kończyć na poziomie wojewódzkiej rady narodowej. Krótko mówiąc, cały przemysł budowlany moim zdaniem powinien zostać uterenowiony. Nie tylko przemysł budowlany. Również i przemysł materiałów budowlanych — oczywiście materiałów budowlanych pochodzenia miejscowego, tzn. ten, który jest użytkowany bezpośrednio na miejscu, a którego nadmiary mogą być oczywiście dostarczane do województw sąsiednich.</u>
          <u xml:id="u-128.27" who="#WacławBalcerski">Tego rodzaju organizacja, w której przedsiębiorstwa byłyby raczej przedsiębiorstwami terenowymi, związanymi ściśle z terenem, nie wyklucza jednak pewnej możliwości specjalizacyjnej. Można sobie wyobrazić, że istnieje pomiędzy tymi przedsiębiorstwami czy zjednoczeniami, szereg przedsiębiorstw specjalistycznych, które obsługują nie tylko swój teren, ale i tereny inne.</u>
          <u xml:id="u-128.28" who="#WacławBalcerski">Powstaje w ten sposób układ przedsiębiorstw państwowych, względnie spółdzielczych, pracujących na rozrachunku gospodarczym, na rachunku strat i zysków, z bardzo uproszczoną administracją, z uproszczoną sprawozdawczością, posiadających pełną autonomię i nadzorowanych na poziomie wojewódzkiej rady narodowej — bez Ministerstwa Budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-128.29" who="#WacławBalcerski">Czy tego rodzaju organizacja dałaby istotnie poważne korzyści? No, przede wszystkim przez odrzucenie pięciu, czy iluś tam, zbędnych instancji uzyskalibyśmy niewątpliwie ogromne powiększenie operatywności przedsiębiorstw. Zwolnilibyśmy całą masę ludzi, którzy dziś siedzą na owych nikomu na nic niepotrzebnych stanowiskach i raczej przeszkadzają w budownictwie niż pomagają, a ponadto przez związanie przemysłu z terenem wytworzylibyśmy pewną więź, pewne poczucie wspólnoty, którego dzisiaj bardzo nam brakuje.</u>
          <u xml:id="u-128.30" who="#WacławBalcerski">Związanie przedsiębiorstw z województwem i poddanie ich pod nadzór wojewódzkich rad narodowych, czy odpowiednich organów wojewódzkich rad narodowych — jak mi się zda je — pozwoliłoby na wyzwolenie olbrzymiej energii, jaka dzisiaj tkwi w terenie, a która nie może być wyzwolona dlatego, że obecnie droga do wyzwolenia tej energii jest zbyt długa, bo prowadzi przez centralne zarządy i ministerstwo do Warszawy i z powrotem.</u>
          <u xml:id="u-128.31" who="#WacławBalcerski">Każdy pomysł racjonalizatorski, który mógłby być niekiedy na miejscu od razu wprowadzony w życie i mógłby przynieść duże oszczędności i duże zyski — wymaga dzisiaj centralnego zatwierdzenia.</u>
          <u xml:id="u-128.32" who="#WacławBalcerski">Każda inicjatywa oddolna, po przejściu przez te wszystkie instancje, wraca w teren albo całkowicie zniekształcona, albo w takim terminie, kiedy już cała sprawa staje się zupełnie nieaktualna. W terenie tkwią duże możliwości i duże siły. Spotyka się dziesiątki, a może i setki tysięcy ludzi, którzy pracując gdzie indziej, gotowi są np. pracować po parę godzin w budownictwie, byle móc budować mieszkania dla samych siebie.</u>
          <u xml:id="u-128.33" who="#WacławBalcerski">Proszę mi powiedzieć, czy problem tego rodzaju inicjatywy jest do rozwiązania przez ministerstwa i centralne zarządy? Czy ta sprawa nie mogłaby być rozwiązana w terenie? Wydaje mi się, że tak. Oczywiście, pewne sprawy musiałyby zostać w gestii centralnej, jak np. sprawy generalnego rozdziału kredytów, następnie gospodarka specjalnie deficytowymi materiałami, czy materiałami o charakterze niemiejscowym; poza tym w pewnych dziedzinach budownictwa, ale już nie mieszkaniowego, musiałoby pozostać centralne planowanie, i wydaje mi się, że można by tutaj wprowadzić pewien układ, który by godził te sprzeczności, jakie istnieją pomiędzy korzyściami i niekorzyściami zarządzania centralnego, względnie terenowego.</u>
          <u xml:id="u-128.34" who="#WacławBalcerski">Prof. Hryniewiecki obawia się, że głosy, które tutaj padały w dyskusji, a które mniej więcej wyrażały tę samą myśl, jaką ja pozwoliłem sobie — może nieco szerzej — rozwinąć, kryją w sobie poważne niebezpieczeństwo. Że to prowadzi do jakiegoś udzielnicowienia Polski i kto wie, czy nie trzeba będzie później jakiegoś Łokietka, żeby z powrotem Polskę scalić.</u>
          <u xml:id="u-128.35" who="#WacławBalcerski">Pozwolę sobie zwrócić uwagę, że znam wiele krajów, które prosperują doskonale, mimo że Łokietka nie miały, a może nawet właśnie dlatego, że nie miały Łokietka. Szwajcaria jest od setek lat krajem federalnym, gdzie istnieją różnice w prawach kantonalnych i kantony mają różne przepisy budowlane, co bynajmniej nie podważa jednolitości politycznej tego kraju.</u>
          <u xml:id="u-128.36" who="#WacławBalcerski">Proszę zwrócić uwagę, że kraje, które po wojnie rozpoczęły gwałtowną odbudowę i które gospodarują lepiej od nas, są krajami federalnymi. I Niemiecka Republika Federalna jest krajem federalnym, Austriacka Republika jest krajem związkowym, złożonym z ośmiu właściwie jakby samodzielnych republik. Jugosławia jest również krajem federalnym. Nie idę tutaj w swoich myślach tak daleko, żeby proponować przejście u nas w Polsce na system federalny — bynajmniej nie to miałem na myśli. Chciałem tylko podkreślić, że takie rozparcelowanie budownictwa mieszkaniowego pomiędzy władze terenowe, zaktywizowanie w ten sposób terenu, wciągnięcie terenu do współpracy — stanowiłoby wydaje mi się poważny krok naprzód w dziedzinie prawdziwego rozwoju naszego budownictwa, które dzisiaj jest skrępowane od góry.</u>
          <u xml:id="u-128.37" who="#WacławBalcerski">Jest takie ładne powiedzenie chińskie, które się u nas bardzo spopularyzowało: „Pozwólcie kwitnąć wszystkim kwiatom”. Mnie się zdaje, proszę Wysokiej Izby, że właśnie to rozdzielenie budownictwa, stworzenie takich rozmaitych „kwiatów” na różnych terenach, wprowadzenie rywalizacji pomiędzy terenami, wymiany doświadczeń — że to wszystko dałoby nam duże korzyści i kto wie, czy to nie jest właśnie to, czego ludność Polski od nas, może nawet podświadomie, oczekuje.</u>
          <u xml:id="u-128.38" who="#WacławBalcerski">Październik przyniósł niemało zmian w naszym życiu, jednakże wielu mówców podkreślało, że mimo wszystko istnieje dzisiaj jeszcze w naszym kraju pewne uczucie jakby zniecierpliwienia, zniechęcenia, oczekiwania. Czeka się jeszcze na dalsze zmiany, które by przyniosły coś nowego. Może jestem w błędzie, ale wydaje mi się, że ta inicjatywa, którą pozwoliłem sobie tutaj sformułować, stanowiłaby może do pewnego stopnia wprowadzenie zasad Października do naszego budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-128.39" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#JerzyJodłowski">Udzielam głosu posłowi Leonowi Brudzińskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#LeonBrudziński">Wysoki Sejmie! Tak się jakoś złożyło — szczęśliwie, czy nieszczęśliwie — że do głosu kolejno dochodzą w tej chwili ci, którzy pracowali w Komisji Budownictwa, lub związani są z budownictwem. Nie będę powtarzać tych spraw, o których mówili moi przedmówcy, niemniej zmuszony jestem zwrócić na szereg spraw uwagę — może z innego nieco stanowiska, niż jak mówiono tutaj, tj. me ze szczebla centralnego.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#LeonBrudziński">Zdajemy sobie sprawę, że realizacja naszego budżetu jest uzależniona od wygospodarowania nowych funduszów i racjonalnego gospodarowania tymi funduszami, które mamy. Cudów nie zdziałamy.</u>
          <u xml:id="u-130.2" who="#LeonBrudziński">Trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na taki moment, który dotychczas nie był dostrzegany, jak wykorzystanie pod budownictwo terenów uzbrojonych, a nie szukanie terenów nowych, często kosztem rolnictwa, czasem wytępienia lasów, jak to miało miejsce na terenie woj. opolskiego w Kędzierzynie, gdzie wycinano lasy, które powinny jeszcze rosnąć, jak to miało miejsce w Raciborzu na terenie woj. opolskiego, gdzie budowano fabrykę na peryferiach zakładając jednocześnie uzbrojenia, podczas gdy gotowe mury fabryczne i gotowe hale fabryczne stoją do dziś dnia w Raciborzu.</u>
          <u xml:id="u-130.3" who="#LeonBrudziński">To są sprawy znane, niemniej tym boleśniejsze, że chociaż znane, nikt się do nich nie chcę przyznać; zawsze łatwiej jakoś zwalić winę na aparat terenowy.</u>
          <u xml:id="u-130.4" who="#LeonBrudziński">Faktem jest, że jeżeli chodzi o sprawę rejonizacji, o sprawę dokumentacji, to jest to jednak sprawa inżynierów i sprawa przede wszystkim szczebla centralnego.</u>
          <u xml:id="u-130.5" who="#LeonBrudziński">Druga sprawa, którą chciałem poruszyć, to jest sprawą wygospodarowania własnych środków. Mówił nieco o tym tow. poseł Ziętek. My nie oczekujemy tylko na „daj”, zresztą Zdajemy sobie sprawę, że to jest najłatwiejsze — postulować ciężkie miliony. Ta gra cyfr, takich czy innych, wygląda nawet dość prosto. Miliard stąd, miliard stamtąd, sto milionów wygospodarujemy — tylko że w życiu, w praktyce jakoś i tysiące trudno wygospodarować, a nieraz kiedy nawet są miliardy czy miliony, to i tak pozostają, bo nie daliśmy rady. I dlatego też myśmy w swoim zakresie zorganizowali te loterie losowe, liczbowe — zresztą na Ziemiach Zachodnich to jest dość popularne — z których dochód przeznaczamy na budownictwo itp.</u>
          <u xml:id="u-130.6" who="#LeonBrudziński">Niemniej oczekujemy pomocy ze strony władz centralnych, szczególnie jeśli chodzi o przydział cementu. Województwo opolskie, które jest podstawowym producentem cementu, przeszło 60% materiałów budowlanych, tj. cegły przede wszystkim i wyrobów betonowych, wywozi do innych województw. Rozwinęliśmy obecnie szeroko produkcję prefabrykatów', a bez pomocy trudno nam będzie tę produkcję dalej rozwijać.</u>
          <u xml:id="u-130.7" who="#LeonBrudziński">Inne zagadnienie, które było tutaj poruszane — jeżeli można mówić o nim — to sprawa zabytków kulturalnych, z jednoczesnym dostosowaniem ich do potrzeb. Mówił o tym poseł Benesz — i mówił też o radach narodowych, jak to rady narodowe te zabytki marnują. Ale powiedzmy sobie, jak to jest vice versa — z odwrotnej strony. Do rady narodowej przyjeżdża komisja z Ministerstwa Kultury, czy pokrewnych instancji odgórnych, mówi, że to zabytek kultury. Przyjeżdża druga- i mówi, że nie. Przyjeżdża trzecia, mówi że tak. Przyjeżdża czwarta, mówi że nie. I w końcu nie wiadomo: zabytek czy nie zabytek, czy to jest zabytek historyczny, architektoniczny, czy zabytek biurokratyczny. W każdym razie w wielu wypadkach dochodzimy do takich nonsensów.</u>
          <u xml:id="u-130.8" who="#LeonBrudziński">Była mowa o Nysie, ale nie powiedziano o sąsiednim powiecie — Prudniku, gdzie pozostawiony rzekomo zabytek architektoniczny to jest kupa gruzów i jedno sklepienie. A kiedy (proszę nie wziąć tego za historyjkę, bo historyjek było aż nadto), kiedy zapytano: „A co my tam zrobimy?” — to odpowiedziano: „Można zaprojektować szalet publiczny”. Taka była odpowiedź fachowców, inżynierów.</u>
          <u xml:id="u-130.9" who="#LeonBrudziński">Dlatego też mówiąc o zabytkach kulturalnych, trzeba przede wszystkim skończyć z tym tzw. konserwowaniem tych zabytków. Konserwowanie zabytków pochłania olbrzymie sumy, a niestety nie zabezpiecza ich, bo wcześniej czy później takie wielkie konserwowanie doprowadzi do tego, że te zabytki przestaną być zabytkami. Trzeba wreszcie dojść do połączenia pięknego z pożytecznym. Przy ochronie tych zabytków, które dla Ziem Zachodnich mają znaczenie nie tylko architektoniczne, nie tylko historyczne, ale i polityczne — trzeba połączyć piękne z pożytecznym, to znaczy przy zachowaniu ich szaty historycznej, ich wartości jako zabytku kultury, nie zapominać o dostosowaniu do potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-130.10" who="#LeonBrudziński">Jak to się robi? Mówiono o zamkach na terenach zachodnich, centralnych i w całej Polsce. Zainwestowanie w zamek w Głogówku 2 milionów zł dałoby nam ok. 150 do 160 izb mieszkalnych. W zamku tym można by pomieścić internaty i szkoły znajdujące się na terenie Głogówka, a mieszczące się dotychczas w budynkach mieszkalnych. Obliczmy: 160 izb — koszt wybudowania 1 izby 30–40 tys., a więc wartość 160 izb mieszkalnych mniej więcej około 5 do 6 mln. Opłaca się? Opłaca. I tu tkwią, między innymi, źródła wygospodarowania nowych funduszów na cele budownictwa.</u>
          <u xml:id="u-130.11" who="#LeonBrudziński">Trzecia sprawa — krótko. Zacznę od przykładów. Na 200 tys. przerobu dokumentacja kosztuje 40 tys. zł. Na remont kina w Prudniku sporządzono dokumentację, wzięto za nią 60 tys. zł. Dokumentacja do lamusa, nie nadaje się, trzeba robić nową — nowy wydatek.</u>
          <u xml:id="u-130.12" who="#LeonBrudziński">Sporządzono dokumentację na zabudowę rynku w jednym z miast w woj. opolskim. Dokumentacja nie zdała egzaminu — trzeba robić drugą. Nowy wydatek, a architekci pracujący w komórce projektacyjnej na szczeblu wojewódzkim podają bilet z prywatnym adresem, gdzie tę samą dokumentację można zrobić szybciej i dobrze.</u>
          <u xml:id="u-130.13" who="#LeonBrudziński">To są tylko w skrócie podane fakty dla przykładu.</u>
          <u xml:id="u-130.14" who="#LeonBrudziński">Gdzie tkwią przyczyny tego? Przede wszystkim słabe kadry, lub brak tych kadr, w terenowych placówkach architektonicznych, na szczeblach wojewódzkim i powiatowym, przy jednoczesnym niewykorzystaniu i rzekomym bezrobociu wśród kadr inżynierskich na szczeblu centralnym. Po drugie — brak jest dostatecznego zainteresowania projektantów w szybkim i dobrym sporządzaniu dokumentacji, bo on nie zyska na tym materialnie, a przeciwnie, jeśli na jeden i ten sam obiekt dokumentacja będzie sporządzana dwu czy trzykrotnie, to rzecz jasna, że sam wykonawca projektu dostanie w efekcie więcej. Ale państwo i społeczeństwo w całości straci.</u>
          <u xml:id="u-130.15" who="#LeonBrudziński">Dalej nie wolno nam pominąć jeszcze jednego źródła zła — nieuczciwych ludzi, noszących miano inżynierów-architektów, a podrywających dobre imię polskiego inżyniera. Tym trzeba będzie wypowiedzieć moralną, a w wielu wypadkach nie tylko moralną — walkę.</u>
          <u xml:id="u-130.16" who="#LeonBrudziński">Wreszcie ostatnia sprawa, wypływająca z dyskusji niektórych posłów. Szermuje się często stwierdzeniem — czynił to na przykład poseł Gładysz — że przed wojną wywoziliśmy zboże, a teraz musimy je sprowadzać. To nie jest odkrycie Ameryki. Stwierdzenie to polega na prawdzie, ale trzeba jednocześnie wskazać na pewne źródła tego stanu.</u>
          <u xml:id="u-130.17" who="#LeonBrudziński">Krótkie zestawienie: produkcja w 1955 r. na jednego mieszkańca w stosunku do 1938 r. wzrosła o 19%, a konsumpcja jednocześnie — mówię o produkcji zbożowej — konsumpcja przetworów zbożowych w analogicznych latach wzrosła o 25%. Czyli widzimy z tego, że spożycie wzrasta niewspółmiernie szybciej od wzrostu produkcji. Tak też jest i w roku bieżącym, gdzie wzrost spożycia jest poważnie wyższy, bo 11% w stosunku do roku ubiegłego, gdy tymczasem wzrost produkcji rolnej wynosi tylko 3,7% w stosunku do produkcji roku ubiegłego. A dodajmy do tego jeszcze, że w analogicznych latach zwiększyło się w dwójnasób spożycie mięsa i tłuszczów zwierzęcych. Stąd wniosek, że jeżeli konsumpcja przerasta produkcję, skądś trzeba wziąć tę nadwyżkę.</u>
          <u xml:id="u-130.18" who="#LeonBrudziński">Powiedzmy sobie krótko: jest olbrzymia różnica między przedwojennym eksportem a importem powojennym. Przed wojną był to eksport „głodowy” — tak go określała sama zagranica — bo tego chleba było brak. Obecnie import odbywa się w interesie mas pracujących, żeby zaspokoić rosnące potrzeby konsumpcyjne.</u>
          <u xml:id="u-130.19" who="#LeonBrudziński">Czy oznacza to, że stan ten mamy stale tolerować? Nie. Potrzeba nam zespolenia wszystkich sił, aby stan ten zmienić. Potrzeba nam zespolenia myśli naszych naukowców, doświadczenia i trudu klasy robotniczej i chłopstwa pracującego, a stan ten zmienimy.</u>
          <u xml:id="u-130.20" who="#LeonBrudziński">Szermujemy „socjalizmem”, chociaż niektórym może nawet to słowo bardzo ciężko przechodzi przez usta-. Ale socjalizm ma to do siebie, że nie można na niego czekać bezczynnie, jak proponował poseł Lityński, bo oznaczałoby to oczekiwanie okrętu na pustyni.</u>
          <u xml:id="u-130.21" who="#LeonBrudziński">Po drugie — socjalizm trzeba budować wielkim wysiłkiem wszystkich ludzi, nie na prawach klaksonu, nie mieszając łyżką w szklance czy kijem w Wiśle; nie demagogią, lecz konkretnym czynem.</u>
          <u xml:id="u-130.22" who="#LeonBrudziński">Wspomniałem o tym klaksonie dlatego, że poseł Kołakowski próbował prawnie i innymi jeszcze sposobami uzasadnić słuszność wystąpienia posła Kisielewskiego. Prawdopodobnie uzasadnienie i usprawiedliwienie wystąpienia posła Kisielewskiego poseł Kołakowski oparł o myśli posła Kisielewskiego; ale myśmy słyszeli jego słowa, zaś w słowach tych zwulgaryzowano znaczenie Października do naprawionego klaksonu. A to jest z gruntu fałszywe — nie tylko z punktu widzenia mojego, ale i olbrzymiej większości narodu. I to trzeba zrozumieć. Stąd też przyznaję zupełną słuszność wypowiedzi posła Kraśko, który mówił o nie zawsze odpowiednich pasażerach, których nie stać nawet na jasne określenie ustroju jaki budujemy — ustroju socjalistycznego, choć z nim wiąże się realizacja ogólnoludzkiego pragnienia i dążenia, którym jest sprawa pokoju.</u>
          <u xml:id="u-130.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#JerzyJodłowski">Udzielam głosu posłowi Antoniemu Wojtysiakowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#AntoniWojtysiak">Wysoki Sejmie! Trudne i bardzo skomplikowane zagadnienie uzdrowienia i poprawy naszej gospodarki narodowej wymaga wielostronnej, wnikliwej analizy obecnego stanu.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#AntoniWojtysiak">Przedstawione nam projekty uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym i budżecie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na rok 1957 można rozpatrywać z różnych punktów widzenia, rozważając każdy rozdział i każdą pozycję budżetową. Taka ocena szczegółowa została przeprowadzona częściowo w komisjach. Tutaj, na plenum Sejmu wyda je mi się bardziej wskazane raczej ustosunkowanie się do ogólnych założeń planu i budżetu.</u>
          <u xml:id="u-132.2" who="#AntoniWojtysiak">W moim przemówieniu ograniczę się z tego względu do kilku punktów, które będę chciał naświetlić możliwie obiektywnie z mojego stanowiska naukowca.</u>
          <u xml:id="u-132.3" who="#AntoniWojtysiak">Przede wszystkim pragnę zaznaczyć, że przemówienie moje chcę traktować jako udział w dyskusji, mającej na celu poprawę naszej gospodarki narodowej przez stworzenie polskiego modelu życia społecznego i gospodarczego, zgodnie z wytycznymi Października.</u>
          <u xml:id="u-132.4" who="#AntoniWojtysiak">Dyskusja, jaka tutaj była przeprowadzona w ostatnich trzech dniach, dała nam rozpaczliwy obraz naszej gospodarki. Pod tym względem wszystkie kluby poselskie, od lewej do prawej strony Izby, przytaczały bardzo smutne wiadomości, które nie napełniły mnie optymizmem. Wśród tych wypowiedzi było niestety dużo, prawdę powiedziawszy, biadoleń, narzekań — i to nadało pewien charakter naszej dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-132.5" who="#AntoniWojtysiak">Wyda je mi się, że nie to jest rolą Sejmu, ażeby tylko biadolić nad istniejącym stanem rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-132.6" who="#AntoniWojtysiak">Usłyszeliśmy, od lewej do prawej strony, że stan naszej gospodarki jest bardzo poważny, używano nawet słów bardzo mocnych, ale ja się ograniczę do tego pośredniego określenia — a więc, że stan jest poważny. No, i wydaje mi się, że jest rzeczą bardzo wskazaną, ażebyśmy zanalizowali, dlaczego ten stan jest taki poważny.</u>
          <u xml:id="u-132.7" who="#AntoniWojtysiak">Stan jest poważny dlatego, że w Polsce od kilku lat prowadzona jest błędna polityka gospodarcza. A za tę politykę odpowiedzialna jest Partia, która wykonuje władzę.</u>
          <u xml:id="u-132.8" who="#AntoniWojtysiak">Dalej analiza, która była przeprowadzona, wykazuje, iż Partia sama widzi te ciemne strony, ale nie dość radykalnie zmienia swoje dotychczasowe metody. Wydaje mi się, że byłoby raczej rzeczą wskazaną, ażebyśmy ten trudny etap przejścia od złej gospodarki do dobrej szybciej przekroczyli.</u>
          <u xml:id="u-132.9" who="#AntoniWojtysiak">Jednym z głównych momentów jest — według mego rozumienia — zły kierunek gospodarczy. Niejednokrotnie dawały się słyszeć głosy, jaki kierunek należy przyjąć w naszej gospodarce. Były głosy, które twierdziły, że powinniśmy nastawiać gospodarkę na rolnictwo i tworzyć kierunek rolniczo-przemysłowy. Pomimo że jestem rolnikiem, profesorem rolnictwa, nie podzielam tego zdania. Uważam, że nasze warunki predestynują nas raczej do roli państwa przemysłowo-rolniczego, tym bardziej że poczynione zostały kroki, które już uczyniły z nas prawie takie państwo.</u>
          <u xml:id="u-132.10" who="#AntoniWojtysiak">Nie wydaje mi się możliwe, ażeby w przyszłości, przy takim przyroście naturalnym jaki posiadamy, można było tworzyć inny model, jak tylko model gospodarki narodowej mocno uprzemysłowionej. Ale to uprzemysłowienie nie może iść w tym kierunku, w jakim dotychczas prowadziła Partia kierująca. Wydaje się, że kierunek uprzemysłowienia kraju musi iść przede wszystkim na większą elastyczność. Nie może być zbyt sztywny i dogmatyczny, doktrynalny, jak to ma miejsce do tej pory. Elastyczność w gospodarce przemysłowej daje w skali międzynarodowej i w konkurencji międzynarodowej olbrzymie plusy. Sztywność kosztuje nasz naród bardzo drogo.</u>
          <u xml:id="u-132.11" who="#AntoniWojtysiak">Można by było tutaj szukać jeszcze i innych przyczyn. Tych przyczyn jest zresztą bardzo wiele. Ze względu na brak czasu ograniczę się tylko do niektórych, według mnie ważnych.</u>
          <u xml:id="u-132.12" who="#AntoniWojtysiak">Przed chwilą usłyszeliśmy mowę pana Ministra Ochaba (niestety, nie widzę tutaj pana Ministra), który przedstawił nam swój stosunek do wsi.</u>
          <u xml:id="u-132.13" who="#AntoniWojtysiak">Otóż przypomnijmy sobie, że gospodarka narodowa Polski w naszej tysiącletniej historii przechodziła przez różne koleje, ale nigdy nie osiągnęła harmonijnego rozwoju i nigdy nie umiała rozwiązać problemu wsi, jako odrębnego środowiska wytwórczego. Wieś była zawsze krzywdzona i eksploatowana przez ustrój feudalny i kapitalistyczny. Dopiero teraz, w związku z socjalizacją i planową gospodarką, należało się spodziewać, że ten stan minie, a wieś zajmie właściwe miejsce w życiu gospodarczym naszego kraju. Niestety, ostatnie lata spaczonej gospodarki socjalistycznej i nieudolnej planowej gospodarki doprowadziły do. upadku nasze rolnictwo.</u>
          <u xml:id="u-132.14" who="#AntoniWojtysiak">Nic nowego nie mówię. To jest zdaje się prawda.</u>
          <u xml:id="u-132.15" who="#AntoniWojtysiak">Niestety, pan Minister Ochab przedstawił nam, że to wieś tak nadzwyczajnie korzysta z obecnej gospodarki, a natomiast świadczy gospodarce bardzo mało. Nie wiem, z jakich źródeł czerpał Pan Minister — prawdopodobnie ze źródeł sławnego wydawnictwa IER (Instytut Ekonomiki Rolnej) pod tytułem „Wieś w liczbach”. To wydawnictwo przecież przejdzie do historii jako przykład specyficznego celowego nastawienia.</u>
          <u xml:id="u-132.16" who="#AntoniWojtysiak">Otóż taka interpretacja w obecnym okresie, kiedy chodzi nam o budzenie życia na wsi, o podniesienie produkcji w kraju, bynajmniej nie będzie sprzyjała optymizmowi na wsi, jeżeli mowa pana Ministra Ochaba trafi na wieś. Pan Minister Ochab stwierdza, że nie ma klasy chłopskiej na wsi — jak to odpowiedział posłowi Cieślakowi — jest tylko klasa chłopska małorolnych i drobnorolnych, a kułacy to są w ogóle nie chłopi. A więc to wracamy do dawnych określeń — to znowu wkraczamy na teren księżycowej polityki, która zmierzała do stworzenia warunków niekorzystnych dla produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-132.17" who="#AntoniWojtysiak">Otóż takie podejście wydaje mi się w obecnym momencie wybitnie hamującym rozwój naszego życia gospodarczego. Tymczasem, według mojego rozumienia, powinniśmy dobierać wszystkie środki takie, aby to życie ożywić.</u>
          <u xml:id="u-132.18" who="#AntoniWojtysiak">Drugim momentem, poważnie osłabiającym efekty naszej gospodarki, jest według mnie złe planowanie. Historia uczy nas, że planowa gospodarka nie jest wynalazkiem naszych czasów, ale w naszych czasach ten sposób kierowania zjawiskami społeczno-gospodarczymi przybrał charakter niemal dogmatu w państwach socjalistycznych. A jakże ten dogmat wygląda? Uważam gospodarkę planową za wyższy etap życia społeczno-gospodarczego. Ale gospodarka planowa jest znacznie trudniejsza; wymaga ona pewnych warunków, o których często się w naszym kraju zapomina. Planowanie wymaga ludzi gruntownie przygotowanych teoretycznie i praktycznie, bez tych warunków planowanie staje się fantazjowaniem na tematy społeczno-gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-132.19" who="#AntoniWojtysiak">Niestety, w minionym okresie mieliśmy do czynienia z tym typem księżycowej gospodarki — jak ją nazywa jeden z publicystów czasopisma „Po prostu” — z fantazjowaniem planistycznym. Obawiam się, że w obecnie przedstawionych projektach również przebija się właśnie to fantazjowanie.</u>
          <u xml:id="u-132.20" who="#AntoniWojtysiak">Planowanie centralne i planowanie regionalne. Rozdział II projektu Narodowego Planu Gospodarczego — podstawowe zadania planu na rok 1957, stwierdza, że zmiany w modelu gospodarczym Polski Ludowej, uwzględniając w jak najszerszym zakresie zasady decentralizacji, powinny być przeprowadzane przy równoczesnym utrzymaniu zasady planowania centralnego. Uznając konieczność centralnego planowania, ale tylko niektórych rzeczy, sądzę, że bardziej wiarygodne i rzeczywiste wskaźniki dają się ustalać jedynie na podstawie statystyki elementów społeczno-gospodarczych. Znajomość tych elementów jest — według mego rozumienia i według tego, co panowie posłowie tutaj przez cały czas mówili — znacznie dokładniejsza w terenie niż w centrali. Lepiej znany jest wskaźnik produkcyjny w samym przedsiębiorstwie, w gospodarstwie, niż w centrali. Dlatego też planowanie regionalne powinno być podstawą w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-132.21" who="#AntoniWojtysiak">Według mego rozumienia, w przedstawionym projekcie ilość wskaźników jest niedostateczna dla oceny tego planu gospodarczego, a niektóre nie dają w ogóle istotnego obrazu zjawiska. W planowaniu gospodarczym konieczny jest wskaźnik majątku narodowego i wartości poszczególnych działów gospodarki narodowej. Nie mamy tu nic podobnego. Bez takich wskaźników podawanie procentów wzrostu dochodu narodowego w produkcji nie da je istotnego obrazu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-132.22" who="#AntoniWojtysiak">Przykładowo: jakże możemy przyjąć, że dochód narodowy, jeśli chodzi o produkcję leśną, będzie wzrastać — tak jak to wykazywano — przy jednoczesnej dewastacji lasów wywołanej nadmiernym wyrębem? To samo zdarza się w wielu innych dziedzinach gospodarki. To samo dzieje się w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-132.23" who="#AntoniWojtysiak">Brak jest również wskaźników wyżywienia ludności, niezbędnych dla oceny efektów planowej gospodarki. Brak jest wskaźników kosztów utrzymania — za to są ogólniki na temat stopy życiowej. Stopa życiowa nic nie mówi, mówią tylko pewne elementy tego zjawiska.</u>
          <u xml:id="u-132.24" who="#AntoniWojtysiak">Wysoka Izbo! Projekt uchwały Sejmu o Narodowym Planie Gospodarczym ujmuje w rozdziale II podstawowe zadania., ale mówi tylko o zadaniach, natomiast nie wspomina o celu.</u>
          <u xml:id="u-132.25" who="#AntoniWojtysiak">Rozdział II wymienia w czterech punktach liczne zadania, z których szczególnie niepokojące jest, według mego zdania — cytuję: „przyjęte w planie na 1957 rok zwolnienie tempa rozwoju gospodarki narodowej”. Jest to w naszych warunkach objaw niepożądany, a nawet szkodliwy. Zaniedbanie gospodarcze kraju i duży przyrost ludności nakazują silne uprzemysłowienie kraju na krajowych podstawach surowcowych, z jednoczesnym równorzędnym rozwojem gospodarki wiejskiej. Czy takie zadania są możliwe? Wydaje mi się, że tak, pod warunkiem odstąpienia od dogmatu a kierowania się zdrowym rozsądkiem — jak to wielokrotnie panowie posłowie podawali w swoich wypowiedziach — i obiektywnymi prawami społeczno-gospodarczymi, a nie utopiami realizowanymi przy pomocy nacisku władz partyjnych i państwowych.</u>
          <u xml:id="u-132.26" who="#AntoniWojtysiak">Jest rzeczą wskazaną, ażebyśmy zwrócili uwagę na hamulce, które tutaj występują. Przy planowaniu bardzo ważną rzeczą jest ustalenie potrzeb społeczeństwa, istotnych potrzeb w danym okresie, a nie tylko operowanie ogólnikami zaspokojenia potrzeb w maksymalnym ujęciu. Otóż pod tym względem w planie nie mamy żadnych wiadomości, natomiast w wypowiedziach panów posłów wyraźnie zaznaczyło się, jak wielkie są dysproporcje pomiędzy tym, co nasza gospodarka jest zdolna dostarczyć, a istotnymi potrzebami naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-132.27" who="#AntoniWojtysiak">Na to, aby dobrze ocenić wyniki naszego gospodarowania i planu gospodarczego na rok 1957 potrzebne są wskaźniki w zakresie wyżywienia, a więc zaopatrzenia naszej ludności w białko, tłuszcze, węglowodany itd. — przykładowo podaję — a następnie powinny być podane wskaźniki potrzeb mieszkaniowych, szkolnych, zdrowotnych itp. Jeśli chodzi o budownictwo, było to szeroko omawiane, ale te dane powinny być właśnie w planie gospodarczym — jak również dane w innych dziedzinach potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-132.28" who="#AntoniWojtysiak">Potrzeby naszego kraju są, jak wiemy, olbrzymie, a efekty gospodarcze według projektu planu gospodarczego są, wedle mego rozumienia, dosyć skromne. Aby te potrzeby mogły być zaspokojone, konieczne jest dalsze wszechstronne rozwijanie produkcji przemysłowej i rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-132.29" who="#AntoniWojtysiak">Nie da się tego osiągnąć bez zainteresowania materialnego tym rozwojem podmiotu naszej gospodarki, to znaczy człowieka, na wszystkich poziomach drabiny produkcyjnej — od robotnika do dyrektora. Stałe odwoływanie się, jak to i dziś słyszeliśmy, do ofiarności klasy robotniczej i ludzi pracy jest według mnie rozumowaniem niegospodarczym, jest chwytem o słabym oddechu gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-132.30" who="#AntoniWojtysiak">Plan powinien operować kategoriami realnymi.</u>
          <u xml:id="u-132.31" who="#AntoniWojtysiak">Wysoki Sejmie! Zagadnienie rolnictwa wysuwa się we wszystkich dyskusjach na miejsce czołowe. Zagadnienie to jest omawiane z różnych punktów widzenia. Mnie się wydaje, że przy omawianiu planu gospodarczego należy przede wszystkim zwrócić uwagę na możliwości produkcyjne naszego rolnictwa i na stworzenie takich warunków, ażeby produkcja rolnicza w naszym kraju rozwijała się.</u>
          <u xml:id="u-132.32" who="#AntoniWojtysiak">Według mego zdania, w produkcji rolniczej w naszym kraju i w tym planie gospodarczym działa bardzo wiele hamulców. Nie chcę wymieniać ich wszystkich, ograniczę się tylko do niektórych.</u>
          <u xml:id="u-132.33" who="#AntoniWojtysiak">Jednym z ważnych hamulców w rolnictwie jest przeprowadzana od wielu lat reorganizacja rolnictwa, a właściwie ciągły brak dobrej organizacji rolnictwa. I dziś jesteśmy w okresie tworzenia niby to nowej organizacji rolnictwa. Dla każdego jest zrozumiałe, jak złożonym jest proces produkcyjny w rolnictwie, jak bardzo wymaga on odpowiedniej organizacji w skali państwowej, w skali terytorialnej i w skali poszczególnych gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-132.34" who="#AntoniWojtysiak">Założenia polityki rolniczej w tej dziedzinie są nadal niejasne; a zwłaszcza trudno nabrać wielkiego zaufania po ostatnich posunięciach w dziedzinie organizacji rolnictwa. Pustymi i nieprzemyślanymi hasłami o samorządzie chłopskim oraz próbami odgórnego organizowania kółek i organizacji rolniczych, jak to ma obecnie miejsce — nie zaspokoi się potrzeb rolnictwa w tej dziedzinie. Tylko niski poziom życia społecznego umożliwia szerzenie błędnych i fałszywych informacji o samorządzie rolniczym. Nowoczesna organizacja rolnictwa powinna opierać się na instytucjach przymusowych, instytucjach publiczno-prawnych, i na zrzeszeniach dobrowolnych.</u>
          <u xml:id="u-132.35" who="#AntoniWojtysiak">Samorząd gospodarczy w rolnictwie musi być instytucją publiczno-prawną przymusową — w ramach rad narodowych, lub też w postaci izb rolniczych. W tym celu konieczne jest opracowanie ustawy o samorządzie rolniczym — i to należy do nas — natomiast zrzeszenia dobrowolne mają zupełnie inny charakter i wydaje mi się, że najwłaściwszą formą tych zrzeszeń powinno być Polskie Towarzystwo Rolnicze, którego celem musi być rozwój rolnictwa na podstawach naukowo-praktycznych. Taki model organizacji rolnictwa spełni swoje zadanie i przyczyni się do rozwoju produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-132.36" who="#AntoniWojtysiak">Drugim momentem polityki rolniczej, hamującym naszą produkcję, jest niestety niedoceniana w naszym kraju struktura agrarna. Pomimo reformy rolnej, struktura ta jest chorobliwa i wadliwa. Z jednej strony występuje nadmierne, niekontrolowane rozdrobnienie gospodarstw indywidualnych, a z drugiej strony w niektórych województwach znalazły się w rękach państwa nadmierne obszary ziemi, z którymi nieudolne PGR-y nie umieją dać sobie rady.</u>
          <u xml:id="u-132.37" who="#AntoniWojtysiak">Usłyszeliśmy od pana Ministra Ochaba, że przewidziane już jest oddanie 200 tys. ha z tych ziem na osadnictwo. Ale przecież wymaga to planowego rozmieszczenia tych gospodarstw i ustalenia planowej struktury w poszczególnych rejonach naszego kraju. Struktura ta powinna być dostosowana do wymagań i potrzeb racjonalnej rejonizacji produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-132.38" who="#AntoniWojtysiak">Trzecim momentem osłabiającym naszą produkcję rolniczą są PGR-y. Usłyszeliśmy tutaj, że będzie już teraz dobrze w PGR-ach, ponieważ — jak powiedział poseł Misterski — wszystko wiemy, dlaczego to tam jest źle, tylko nam brak tych liczb z dołu.</u>
          <u xml:id="u-132.39" who="#AntoniWojtysiak">Usłyszeliśmy również od Pana Ministra, że już mamy dobrych fachowców, że w najbliższym czasie PGR-y będą już dobrze działały. Bardzo to będzie pięknie, tylko wyda je mi się, że o jednym się stale zapomina. Mianowicie PGR-y są działem gospodarki narodowej i jak każdy dział gospodarki narodowej muszą podpadać pod kalkulację; musi więc być określona ich opłacalność.</u>
          <u xml:id="u-132.40" who="#AntoniWojtysiak">Otóż elementy do tego można uzyskać tylko przy pomocy prawidłowej rachunkowości rolniczej. Niestety, rachunkowość obecnie prowadzona jest nieodpowiednia. Nie daje dostatecznych elementów do ustalenia opłacalności poszczególnych działów. Dlatego uważam, że konieczną rzeczą jest przede wszystkim oparcie gospodarki PGR-owskiej — i nie tylko tej — na dokładnej rachunkowości rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-132.41" who="#AntoniWojtysiak">Czwartym zagadnieniem, według mnie bardzo hamującym rozwój naszej gospodarki, jest sprawa intensyfikacji i opłacalności tej gospodarki. Otóż akurat dzisiejszego dnia odbywa się we Wrocławiu zjazd ekonomistów w sprawach rolnictwa i głównym tematem tego zjazdu są właśnie sprawy intensyfikacji i opłacalności rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-132.42" who="#AntoniWojtysiak">Niektórzy z panów posłów — proszę mi wybaczyć, że nie pamiętam nazwiska, zdaje się, że to był przedstawiciel ZSL, który wypowiadał się za tym — twierdzą, że gospodarkę należy opierać na prawach przeciwnych prawu zmniejszającej się wydajności. Otóż na tym Zjeździe ekonomistów — okazuje się, że i marksistów, i liberałów, i ekonomistów o typie zachodnim — wszyscy jednak zgadzają się, że to prawo zmniejszającej się wydajności istnieje, i wobec tego należy z nim się liczyć; dlatego wysuwanie tutaj w dyskusji takich uwag krytycznych pod adresem tych naukowców, którzy uznają to prawo, wydaje mi się niezupełnie właściwe, szczególnie ze strony tych, którzy mają bronić tego rolnictwa i interesów produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-132.43" who="#AntoniWojtysiak">Mógłbym jeszcze wiele rzeczy powiedzieć na ten temat, ale ponieważ czas mam ograniczony, przejdę do następnego zagadnienia.</u>
          <u xml:id="u-132.44" who="#AntoniWojtysiak">Wysoka Izbo! Projekt budżetu państwa, obrazujący gospodarkę finansową, pomija milczeniem sprawę według mnie bardzo zasadniczą: na to, żeby ocenić gospodarkę finansową, efekty budżetowania, konieczna jest znajomość wartości tego miernika, który jest powszechnie w użyciu, a więc znajomość gospodarki pieniężnej, konieczna jest znajomość obrotu pieniężnego, stanu emisji złotego. Dawniej we wszystkich rocznikach statystycznych mieliśmy takie dane (to było oczywiście przed wojną), obecnie na ten temat nic nie wiemy. To jest tajemnicą.</u>
          <u xml:id="u-132.45" who="#AntoniWojtysiak">Po wtóre — na to, żeby prawidłowo oceniać budżet, trzeba wiedzieć, jakimi zasadami kieruje się polityka cen i jaki system cen jest tutaj używany. W ostatnich czasach nasza prasa, nasze czasopiśmiennictwo ekonomiczne wykazuje, jak błędny jest system cen i jak fatalna jest polityka cen w naszej gospodarce. A właśnie w całym tym budżecie kryje się to żonglowanie najrozmaitszymi cenami. Wobec tego ten budżet nie ma drugiego elementu do określenia jego wartości.</u>
          <u xml:id="u-132.46" who="#AntoniWojtysiak">Trzecim elementem w każdym budżecie jest stan majątku. My, rolnicy, wiemy o tym, że nie można oceniać efektów gospodarowania nie znając inwentury danego gospodarstwa, nie znając wartości majątku tego gospodarstwa. Otóż pod tym względem nie dostarczono nam żadnych wiadomości.</u>
          <u xml:id="u-132.47" who="#AntoniWojtysiak">Bez znajomości tych spraw projekt budżetu nie ma realnej wartości dla oceniającego — i dlatego też wielu z panów posłów mówiło, że nie może się w tym budżecie zorientować.</u>
          <u xml:id="u-132.48" who="#AntoniWojtysiak">Wysoka Izbo! Projekt budżetu na rok 1957 opiera się, według mego zdania, na niedostatecznych założeniach gospodarczych w dziedzinie produkcji, obrotu towarowego i spożycia. Te zagadnienia były dosyć wszechstronnie przez panów posłów oświetlane i wszędzie jest masa błędów, masa niedokładności.</u>
          <u xml:id="u-132.49" who="#AntoniWojtysiak">Nie ma tutaj czasu na dokładną analizę tych założeń, znajdujących wyraz w gospodarce finansowej państwa. Brak rozeznania w wielu dziedzinach gospodarki narodowej, a w szczególności w rolnictwie, czyni z sum budżetowych właściwie fundusze dyspozycyjne dla Rządu. System cen i płac jest bardzo słabą stroną całego budżetu. Dopiero zaś analiza tych składników gospodarki finansowej dałaby wgląd w istotną wartość przedstawionego projektu; niestety, wymagałoby to wielogodzinnych debat.</u>
          <u xml:id="u-132.50" who="#AntoniWojtysiak">Obecny budżet obciąża według mego rozumienia społeczeństwo — nie tylko klasę robotniczą, ale całe społeczeństwo — świadczeniami na rzecz państwa i często nieudolnej jego gospodarki. Otóż sądzę, Obywatele Posłowie, iż przedstawione przeze mnie uwagi na temat ważniejszych problemów gospodarczych oraz projektu budżetu upoważniają mnie do stwierdzenia, że zasadniczy dział gospodarki narodowej — produkcja, tj. wytwarzanie dóbr we wszystkich działach: przemysłu, rolnictwa, jak również i w rzemiośle, nie znajduje w naszym kraju w dalszym ciągu dostatecznego zrozumienia. Nie stworzono jeszcze takich warunków, które by umożliwiały pełny rozwój produkcji przemysłowej, rolniczej i rzemieślniczej.</u>
          <u xml:id="u-132.51" who="#AntoniWojtysiak">W związku z tym trudno jest naprawdę aprobować z pełnym przekonaniem przedstawiony plan gospodarczy i projekt budżetu.</u>
          <u xml:id="u-132.52" who="#komentarz">(Sporadyczne oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#JerzyJodłowski">Udzielam głosu posłowi Wincentemu Karudze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#WincentyKaruga">Wysoka Izbo! Zabierając głos w dyskusji nad planem gospodarczym i preliminarzem budżetowym, chciałbym zwrócić szczególną uwagę na sprawę naszych ziem położonych nad Odrą i nad Nysą Łużycką.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#WincentyKaruga">Popełnione w ciągu naszych dziejów błędy polityczne zaważyły na całej historii naszego narodu i doprowadziły w końcowej swojej fazie do rozbiorów Polski, a później do systematycznego biologicznego wytępiania narodu polskiego na ziemiach nadodrzańskich, nadbałtyckich, w Warmii i na Mazurach. Na ziemiach tych rozpoczął się nierówny bój, w pierwszym okresie zwycięski dla Niemców, ale w końcowej fazie zwycięski dla Polaków.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#WincentyKaruga">Właściwą ojczyznę polskiego ruchu oporu — o ile można użyć tego określenia dla tak odległych czasów — stanowią Prusy Wschodnie. Po połączeniu tej ziemi z Elektoratem Brandenburskim, a następnie rozwiązaniu stosunku lennego z Polską, rozegrała się w XVIII wieku dramatyczna walka stanów pruskich z Elektoratem. Przedstawicielami tej walki byli Kalksteinowie i mieszczanin królewiecki Hieronim Roth, którzy zginęli w więzieniu. Czyż nie są oni poprzednikami bohaterskich przywódców idei polskiej w Warmii i na Mazurach poprzez lata plebiscytu, aż do czasów Polski podziemnej z okresu hitlerowskiego?</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#WincentyKaruga">Ludność rodzima na tych terenach zawsze była bojowa i nieraz zagrażała podstawom cesarstwa niemieckiego. Wspomnę tylko o strajkach generalnych na Śląsku, organizowanych przed i po pierwszej wojnie światowej przez polskie związki zawodowe, przez klasę robotniczą. Wspomnę o trzech powstaniach śląskich, o powstaniach wielkopolskich, o plebiscycie śląskim i warmińsko-mazurskim.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#WincentyKaruga">Republika weimarska nie zdusiła polskości nad Odrą i nad Bałtykiem i nawet hitleryzm przed i w czasie drugiej wojny światowej nie wyniszczył naszych gniazd nadodrzańskich. Raczej odwrotnie. Oś Berlin-Warszawa była najwięcej zwalczana przez ludność polską w Niemczech. Wystarczy przeczytać niedawno wydane pamiętniki Arki Bożka, żeby się o tym przekonać. Właśnie na Śląsku odżywa myśl oparcia państwa polskiego o Odrę i Nysę, i to w okresie, kiedy Hitler doszedł do władzy. Studenci górnośląscy mają na swoim sztandarze krwawą Odrę, której ujście trzyma w szponach piastowski orzeł. Ruch ten, który obejmuje śląskie Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej, Związek Mazurów, towarzystwa śpiewacze, Harcerstwo Polskie w Niemczech, Towarzystwo Akademickie „Silesia Superior” we Wrocławiu, Związek Akademików Górnoślązaków' w Warszawie i kluby sportowe Opolszczyzny — współpracuje ściśle z Serbo-Łużyczanami i prześladowany jest zarówno przez gestapo, jak i przez sanacyjny rząd w Warszawie.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#WincentyKaruga">Wielu z tych ludzi zostało aresztowanych jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej, albo oddało życie za Polskę tak jak dr Kośny, Barcz, Jagiełko, Kwiatkowski i inni. Z chwilą wybuchu drugiej wojny światowej, wielu z nich zostało ściętych w Berlinie lub rozstrzelanych na szlaku ziem nadodrzańskich. Nimi w pierwszym rzędzie zapełniły się obozy koncentracyjne w Niemczech.</u>
          <u xml:id="u-134.6" who="#WincentyKaruga">O tych bohaterach się milczy, choć jest faktem historycznym, że w tym okresie, kiedy wszystkie warstwy społeczne, wszystkie środowiska kulturalne, a nawet religijne w Niemczech, padały albo chwiały się pod naporem systemu hitlerowskiego, stając się narzędziem w realizacji jego celów, jedynym środowiskiem, które nie poddało się zgubnym wpływom tego systemu, było młode środowisko polskie w Niemczech. To środowisko było awangardą nowej, a właściwie starej bo piastowskiej koncepcji politycznej oparcia państwa polskiego o Odrę.</u>
          <u xml:id="u-134.7" who="#WincentyKaruga">Przyszła druga wojna światowa. Dezercje żołnierzy z Wehrmachtu, czujących się Polakami, są na porządku dziennym. Ci ludzie walczą potem w armiach polskich na wschodzie i zachodzie oraz w partyzantce. Wystarczy przeczytać tajne raporty gestapo, które można znaleźć na całym szlaku nadodrzańskim; tam czytamy właśnie o tych dezercjach i gestapowcy zwracają uwagę na dezercje Polaków z tych ziem do wojska polskiego.</u>
          <u xml:id="u-134.8" who="#WincentyKaruga">W międzyczasie w łonie Związku Patriotów Polskich rodzi się obecna koncepcja polityczna państwa polskiego, torująca narodowi powrót do kolebki, skąd się wywodził. Rozpoczął się ostatni akt II wojny światowej, walka i przemarsz wojska naszego oraz wojsk radzieckich przez ziemie zamieszkałe przez ludność rodzimą. Szły czyny bojowe, ale niestety nie towarzyszyła im sprecyzowana myśl polityczna. W tych warunkach Polacy — obywatele Rzeszy z reguły dzielili los Niemców.</u>
          <u xml:id="u-134.9" who="#WincentyKaruga">Stwierdzić należy, że Polska przyszła na te ziemie nieprzygotowana. Ludzie, którzy obejmowali władzę administracyjną na tych ziemiach, nie znał historii tych ziem, nie znali niemieckich metod ucisku ekonomicznego i politycznego, zróżniczkowanych sposobów niemieckiej eksterminacji, które na każdym niemal skrawku tej ziemi były odmienne. Stąd znajomość tej skomplikowanej siatki podziałów stanowiła niejako klucz do scalania rozczłonkowanego rosenbergowską metodą narodu zamieszkałego na tych ziemiach.</u>
          <u xml:id="u-134.10" who="#WincentyKaruga">Należało wiedzieć, że niezależnie od wytycznych Berlina skuteczność polityki wynaradawiania zależała i od stopnia działalności landrata, i od skali nacjonalistycznego nastawienia miejscowych Niemców, od gorliwości germanizacyjnej proboszcza i nauczyciela, od światopoglądu pracodawcy — i od wielu innych czynników.</u>
          <u xml:id="u-134.11" who="#WincentyKaruga">Nie znając tych stosunków, nie mając czasu i ochoty do zapoznania się z historią „Drang nach Osten”, a zdając sobie sprawę z bezwzględności metod wynaradawiania żywiołu polskiego nad Odrą i Bałtykiem, w Warmii i na Mazurach, nie należało wszystkich podciągać pod jeden mianownik. Tego wymagał obiektywizm i rozum polityczny, humanizm socjalistyczny i interes narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-134.12" who="#WincentyKaruga">Obiektywnie stwierdzić należy, że trudności, jakie stanęły przed narodem polskim z chwilą objęcia Ziem Zachodnich, były ogromne. Oprócz zagadnień gospodarczych należało rozwiązać problem ludnościowy. Należało oddzielić Polaków od Niemców. Wprowadzono tzw. weryfikację ludności rodzimej. Mimo wielu błędów na niekorzyść Polski zweryfikowano w latach 1945–1946 932 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-134.13" who="#WincentyKaruga">Dla wyjaśnienia trzeba dodać, że weryfikacji nie zakończono w 1946 r. i przeciągnięto do 1948 r. W tych to latach ludność zweryfikowana wynosiła 1.177 tys., a z przyrostem naturalnym obecnie wynosi 1.340 tys. osób. Stwierdzamy bardzo duży przyrost naturalny repatriantów i przesiedleńców na Ziemiach Zachodnich (28 promille), a przecież ich dzieci zrodzone na tych ziemiach zaliczyć należy również już do ludności miejscowej. Przyrost wynosi 1.600 tys. Wobec tego Ziemie Zachodnie z uwzględnieniem ludności rodzimej liczą już blisko 3 mln osób urodzonych na tych ziemiach — na 7.300 tys. mieszkańców; stanowi to około 40% ludności. I na to nie pomoże żadna propaganda adenauerowska i rewizjonistyczna.</u>
          <u xml:id="u-134.14" who="#WincentyKaruga">Czytając pisma niemieckie widzimy, że najwięcej atakuje się właśnie naturalny przyrost ludności na Ziemiach Odzyskanych, który w całej Polsce stanowi największy procent. Pierwszeństwo ma województwo koszalińskie.</u>
          <u xml:id="u-134.15" who="#WincentyKaruga">Według ostatniego niemieckiego spisu ludności, Ziemie Odzyskane liczyły 8.810 tys. mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-134.16" who="#WincentyKaruga">Z przytoczonych danych wynika, że Ziemie Zachodnie stanowią nadal potencjalny obszar osiedleńczy, zwłaszcza jeżeli chodzi o województwa: szczecińskie, koszalińskie, zielonogórskie i olsztyńskie.</u>
          <u xml:id="u-134.17" who="#WincentyKaruga">Omawiając zaludnienie Ziem Zachodnich przez naród polski, nie można nie omówić stosunku Niemiec — między Renem i Łabą do tzw. ziem wschodnich. Stwierdzić należy, że stosunek ten w toku rozwoju historycznego w swych najgłębszych podstawach kształtował się jako zjawisko negatywne. Ten brak pozytywnego i konstruktywnego ustosunkowania się Niemiec do prowincji wschodnich przesądził z góry odpadnięcie tych ziem od Niemiec, co nastąpiło tak niedawno na naszych oczach.</u>
          <u xml:id="u-134.18" who="#WincentyKaruga">W dwóch czynnikach — obcości i niechęci — należy szukać istotnych źródeł polityki Prus i Niemiec wobec byłych ziem wschodnich. Polityki tej nie umiał zmienić nawet hitleryzm swoją machiną polityczną i gospodarczą, kulturalną i zapomogową. Napór elementu polskiego ku Odrze był coraz silniejszy.</u>
          <u xml:id="u-134.19" who="#WincentyKaruga">Niemcy głośno mówili o tzw. „Polengefahr”, „Ostflucht”, „Landflucht”. Scharakteryzował je doskonale w przededniu wojny autor niemiecki Gerhard Ringel. Pisze on: „Niebezpieczeństwo powolnego wyludniania się niemieckiego wschodu nie jest jeszcze wcale zażegnane... Z nieubłaganą konsekwencją muszą kiedyś ludzie z sąsiednich przeludnionych obszarów — (polskich) zalać tę „próżnię”, jeśli się nie uda ustawić żywego muru przeciw ich ekspansji”. Inny autor niemiecki, Ross, pisze: „Niebezpieczeństwo biologicznego, a tym samym narodowościowego wyparcia jest na wszystkich odcinkach granicznych równie wielkie, szczególnie jednak drastycznie występuje na północno-wschodnich obszarach niemieckich na wschód od Odry”. W latach 1931–1936 przeciętny przyrost naturalny Polski wynosił 12,8%, Niemiec 5,7%.</u>
          <u xml:id="u-134.20" who="#WincentyKaruga">Proces wyludniania się niemieckiego wschodu stał się w toku rozwoju historycznego zjawiskiem trwałym, stałym i naturalnym. Można bez żadnej przesady stwierdzić, że wysiedlenie pozostałej ludności niemieckiej, jakiego dokonano obecnie z terenów polskich Ziem Odzyskanych, w głąb Niemiec stanowi jedynie zakończenie tej naturalnej tendencji dziejowej. Przyśpieszyliśmy tylko proces stabilizacji narodu niemieckiego na terenach na zachód od Odry i Nysy Łużyckiej. To było nasze święte i naturalne prawo, które zostało również uznane w Poczdamie i przez NRD.</u>
          <u xml:id="u-134.21" who="#WincentyKaruga">Na miejsce Niemców przybyli polscy repatrianci i osadnicy. Dokonano ogromnego dzieła. Jednak oprócz ludzi „dobrej woli” przybyli na Ziemie Odzyskane ludzie własnych interesów, którzy niechlubnie zapisali się na karcie historii tych ziem. Walka władz z ich przestępczością była niełatwa. Władza polska, doceniając ważność problemów tych ziem dla narodu, powołuje do życia Ministerstwo Ziem Odzyskanych. Warunki życia zaczynają się stabilizować. Repatrianci i osiedleńcy otrzymują akty nadania gospodarstw i ziemi. Ilość ugorów maleje. Zakłady pracy podnoszą produkcję. Jest nadzieja lepszego jutra.</u>
          <u xml:id="u-134.22" who="#WincentyKaruga">Załamanie rozwoju tych ziem nastąpiło w okresie kultu jednostki. Pomijając wiele przyczyn takiego stanu, muszę podkreślić główną przyczynę — mianowicie: repatriant i osadnik stracił wiarę w prawomocność aktu nadania i przestał traktować gospodarstwo i ziemię jako swoją własność, a ludność rodzima straciła zaufanie do reprezentantów władzy w terenie.</u>
          <u xml:id="u-134.23" who="#WincentyKaruga">Stwierdzić trzeba, że oprócz pozytywnych wyników zrobiono szereg błędów i łamano praworządność, wyrządzając nie tylko miejscowej ludności, ale również repatriantom i osadnikom wiele krzywd.</u>
          <u xml:id="u-134.24" who="#WincentyKaruga">Przełom październikowy wniósł wiele dobrego na Ziemie Zachodnie, wniósł wiarę we własność gospodarstw i ziemi, i wiarę w szybką stabilizację życia politycznego, społecznego i gospodarczego. Trzeba wreszcie dać ludziom mieszkającym na Ziemiach Zachodnich pełnię faktycznych praw. Trzeba uczynić wszystko, aby przyśpieszyć stabilizację życia tejże ludności, bo przecież stanowi ona pełnoprawną część naszego narodu, która dokumentuje prawa polskie do tych ziem i uzasadnia słuszność zaistniałych przemian geopolitycznych.</u>
          <u xml:id="u-134.25" who="#WincentyKaruga">Po Październiku wiele się mówi i czyta o problemach ziem nadodrzańskich i przybałtyckich. Wiele mówi się o naprawie krzywd i błędów — grzebie się w przeszłości. Najwyższy czas puścić to w niepamięć i zabrać się uczciwie do mądrej i przemyślanej polityki ludnościowej i gospodarczej na tych ziemiach. Trzeba ześrodkować wszystkie siły, całą energię naszego narodu, ażeby wydobyć z ludności na Ziemiach Zachodnich cały potencjał, całą energię i zapał do jak najszybszego, całkowitego zagospodarowania tych ziem.</u>
          <u xml:id="u-134.26" who="#WincentyKaruga">W interesie państwowym i narodowym polskim leży opracowanie programu polityki ludnościowej, mającej na celu pełne i bez wstrząsów zespolenie się ludności rodzimej z napływową i stworzenie jednego zwartego polskiego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-134.27" who="#WincentyKaruga">Podstawy społeczne, oświatowe, kulturalne i gospodarcze społeczeństwa napływowego różnią się od ludności rodzimej, wychowanej w niemieckim systemie i pod naciskiem germanizacyjnym. Odrzucić należy stosowaną dotychczas zasadę łatwego rezygnowania z krwi polskiej pod płaszczykiem łączenia rodzin, w formie wysyłania do Niemiec pod różnymi pozorami całych rodzin.</u>
          <u xml:id="u-134.28" who="#WincentyKaruga">Przy załatwianiu sprawy wyjazdów ludności rodzimej do Niemiec nie potrzebujemy gołębiego serca, lecz potrzebujemy mądrej, przemyślanej roboty politycznej w perspektywie na okres co najmniej 30 lat.</u>
          <u xml:id="u-134.29" who="#WincentyKaruga">Nie owijając rzeczy w bawełnę trzeba jasno i otwarcie powiedzieć, że są ludzie, którzy w ciągu ostatnich lat zadali polskości na Ziemiach Odzyskanych ogromne szkody, zwłaszcza w Warmii, na Mazurach i w Gdańsku. Takie otwarte postawienie sprawy jest tym bardziej konieczne, że nieznajomość spraw ludności rodzimej na Ziemiach Zachodnich odbija się niekorzystnie na polityce wobec tych ziem.</u>
          <u xml:id="u-134.30" who="#WincentyKaruga">Wypraszam sobie w imieniu ludności rodzimej, aby nas niektórzy stawiali na równi z mniejszością narodową. Protestujemy przeciw zaliczaniu nas przez polityków bońskich do mniejszości niemieckiej. Jesteśmy Polakami, byliśmy Polakami, będziemy Polakami — czy to się komu podoba, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-134.31" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-134.32" who="#WincentyKaruga">Walczyć będziemy o słuszne nasze prawa; liczymy na pomoc obecnego kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego, Rady Państwa, naszego Rządu i bezpartyjnych.</u>
          <u xml:id="u-134.33" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-134.34" who="#WincentyKaruga">Mocno skompromitowane jednostki na Ziemiach Zachodnich, w imię dobra sprawy, powinny odejść.</u>
          <u xml:id="u-134.35" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-134.36" who="#WincentyKaruga">Na ziemiach tych powinny pracować osoby, znające je wszechstronnie. Kto nie potrafi pracować — a w wielu wypadkach nawet myśleć kategoriami VIII Plenum, niech pozostawi te ziemie w spokoju.</u>
          <u xml:id="u-134.37" who="#WincentyKaruga">W ramach naszych możliwości należy naprawiać wyrządzone krzywdy. Zwrócić ziemię, lasy, domki, warsztaty rzemieślnicze i małe zakłady wytwórcze. Należy uczynić wszystko, aby w przyśpieszonym tempie wprowadzić stabilizację stosunków własnościowych dla repatriantów i przesiedleńców na Ziemiach Zachodnich. Że problem ten wymaga jeszcze dużo pracy, niech świadczą przytoczone cyfry. Na Opolszczyźnie wydano 65 tys. aktów nadania. Oszacowano tylko 25 tys. gospodarstw, a zahipotekowano tylko 15 tys. gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-134.38" who="#WincentyKaruga">Jesteśmy świadkami ogromnego ożywienia ruchu repatriantów i przesiedleńców, jeżeli chodzi o ziemię. Obserwujemy masowy powrót na poprzednio porzucone gospodarstwa. Chłop bierze ugory w orkę. Musimy doprowadzić do tego, aby w 1958 r. nie było na Ziemiach Zachodnich ani jednego hektara odłogu. Na to nas na tych ziemiach stać.</u>
          <u xml:id="u-134.39" who="#WincentyKaruga">Trzeba zwiększyć przydziały materiałów budowlanych dla wsi na remonty i nowe budynki, przeważnie gospodarskie, trzeba zwiększyć przydziały opału, bo doszło już do tego, że napływowi chłopi rozbierali stodoły i budynki na opał.</u>
          <u xml:id="u-134.40" who="#WincentyKaruga">Chłop żyjący na Ziemiach Zachodnich umie gospodarować, o ile mu się nie będzie przeszkadzać.</u>
          <u xml:id="u-134.41" who="#WincentyKaruga">Gospodarka Ziem Zachodnich przed wojną przystosowana była do ekonomiki państwa niemieckiego. Były to ziemie, które wyrównywały dynamikę zachodnich, bardziej uprzemysłowionych terenów Niemiec. W związku z tym wytworzyła się tu. w drodze historycznej, zdrowa sieć skupisk ludzkich o różnych wielkościach. W tej sieci szczególna rola przypadała małym miastom i miasteczkom, które żyły z usług i produkcji na rzecz stosunkowo wysoko pod względem agrotechniki stojącego rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-134.42" who="#WincentyKaruga">Tej, przez samo życie ukształtowanej struktury, niestety, nie doceniliśmy. Od początku naszej akcji zagospodarowania! Ziem Zachodnich, w imię źle pojętego technicyzmu i gigantomanii, podjęliśmy komasowanie przedsiębiorstw. Demontażowi uległo wiele drobnych przedsiębiorstw i ogołocono ' małe miasta z warsztatów pracy. Doprowadzony do krańcowości centralizm gospodarczy, w połączeniu z wyraźnymi tendencjami faworyzowania przemysłu kluczowego, spowodował, zwłaszcza na Ziemiach Zachodnich, uprzywilejowanie dużych miast, a zanik aktywności gospodarczej małych, które wskutek tego niejednokrotnie obracały się w ruinę. Klasycznym przykładem tego są miasta Paczków, Bisztynek, Wielbark, Pasym, Ryn i wiele innych.</u>
          <u xml:id="u-134.43" who="#WincentyKaruga">Dlatego należy zrobić wszystko, aby nastąpiła aktywizacja miast i miasteczek. W tym celu trzeba wykorzystać sprzyjające warunki dla rozwoju małych zakładów przemysłowych, które mogą produkować i świadczyć usługi na rzecz wsi. Rozwój przemysłu drobnego może i powinien przyczynić się do rozładowania bezrobocia w miasteczkach, ożywić je i uratować niszczejące w nich po dzień dzisiejszy zabudowania produkcyjne, a nieraz i maszyny.</u>
          <u xml:id="u-134.44" who="#WincentyKaruga">Warunki mieszkaniowe ludności na Ziemiach Zachodnich ulegają z roku na rok gwałtownemu pogorszeniu. Stały wzrost liczby ludności, zastraszająca dekapitalizacja budynków, nikłe w stosunku do potrzeb nowe budownictwo o fatalnej w dodatku jakości — wszystko to woła o radykalne środki zaradcze. Niszczenie trwałego majątku narodowego na Ziemiach Zachodnich stwarza naglącą potrzebę podjęcia wielkiej i szeroko zakrojonej akcji ratunkowej w Planie 5-letnim.</u>
          <u xml:id="u-134.45" who="#WincentyKaruga">Proces demokratyzacji i decentralizacji w naszym życiu politycznym i gospodarczym przenosi na barki ludności Ziem Zachodnich ciężar odpowiedzialności za rozwój życia na tych ziemiach. W związku z tym, w szeregu województw zachodnich i północnych wyłania się problem braku wysoko kwalifikowanej kadry, zwłaszcza w województwach o małej atrakcyjności osiedleńczej, jak np. koszalińskie, olsztyńskie i zielonogórskie.</u>
          <u xml:id="u-134.46" who="#WincentyKaruga">Trzeba mieć odwagę sięgnąć również po kadry do ludności rodzimej — do dawniejszych działaczy polskich, jak to zrobił Polski Październik, który umożliwił po raz pierwszy w historii zasiadanie w Sejmie tak licznej grupy posłów ludności rodzimej.</u>
          <u xml:id="u-134.47" who="#WincentyKaruga">Tegoroczny budżet państwa, jak i Narodowy Plan Gospodarczy nie odzwierciedla jeszcze wszystkich potrzeb Ziem Zachodnich. Ciężka sytuacja gospodarcza Polski w tym roku nie pozwala na szersze ich uwzględnienie.</u>
          <u xml:id="u-134.48" who="#WincentyKaruga">Stwierdzić należy, że budżet ten jest wyrazem nowej polityki popaździernikowej w stosunku do ziem nadodrzańskich, nadbałtyckich, Warmii i Mazur — która to polityka niewątpliwie w następnych latach przyniesie pełny rozkwit tych ziem.</u>
          <u xml:id="u-134.49" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#JerzyJodłowski">Jako ostatni w dniu dzisiejszym ma głos poseł Jerzy Olszewski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#JerzyOlszewski">Wysoki Sejmie! Jestem młodym parlamentarzystą, po raz pierwszy w Sejmie, i wydawało mi się, że w czasie debaty nad planem i budżetem na rok 1957, zwłaszcza jeżeli odbywa się ona po upływie już prawie czterech miesięcy tego roku, będziemy mówili o tym, co zrobić, jakimi drogami i metodami przekroczyć ten plan, uzyskać dodatkowe ponadplanowe środki w tym roku 1957, a równocześnie krytycznie ustosunkujemy się do pewnych zjawisk w naszym życiu gospodarczym, społecznym, kulturalnym w kraju, po to, aby członkowie Rządu, którzy biorą udział w naszych debatach, mieli możność usłyszenia głosu terenu, głosu ludzi, którzy są bliżej warsztatów produkcji, bliżej wytwarzania dóbr materialnych.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#JerzyOlszewski">Zdawało mi się, że taki cel powinna mieć nasza debata.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#JerzyOlszewski">Byłem kiedyś asystentem wielkiego chemika — prof. Jakuba; otóż jako naukowiec profesor uczył mnie, że tok rozumowania każdego naukowca powinien mieć zawsze jakiś cel. Po wysłuchaniu przemówienia posła Woj tysiaka zadałem sobie pytanie, jaki cel miał ten naukowiec, profesor, który po wygłoszeniu swego przemówienia trochę po aktorsku, z głową podniesioną do góry, opuścił salę, jak gdyby pokazując wszystkim: „zrobiłem swoje, mogę się już przespać”.</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#JerzyOlszewski">Jaki był cel tej krytyki, tego przemówienia? Cel ten nie był dopowiedziany przez posła Wojtysiaka, ale mimo to był zdaje się przez wszystkich dobrze wyczuwany, nawet przez tych kolegów posłów, którzy przyjęli to przemówienie oklaskami — a prawdopodobnie po bliższym rozpoznaniu się w nim i po przespaniu nocy rano chyba zdanie zmienili.</u>
          <u xml:id="u-136.4" who="#JerzyOlszewski">Jakie były główne tezy przemówienia posła Wojtysiaka? Otóż pierwsza najważniejsza teza: Partia doprowadziła do błędnej polityki gospodarczej, do złego kierunku gospodarczego, doprowadziła do rozpaczliwego obrazu gospodarki. Jaki wniosek naukowiec powinien z tego wyciągnąć? Wniosku tego nie wypowiedział poseł Wojtysiak do końca.</u>
          <u xml:id="u-136.5" who="#JerzyOlszewski">Jaki wniosek? Po pierwsze — trzeba zadać pytanie, czy to jest prawda, a po drugie — co dalej?</u>
          <u xml:id="u-136.6" who="#JerzyOlszewski">Partia powiedziała wyraźnie całemu narodowi nie o tym, że wytyczyła zły kierunek gospodarczy Polski, tylko o tym, że realizując słuszny kierunek, w czasie tej realizacji popełniono szereg błędów, błędów, które wcale nie dowodzą i nie podważają słuszności kierunku. Oczywiście, gdyby błędy te nie były popełnione, przyniosłoby to większy efekt gospodarczy i większy efekt w ogóle dla ludności naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-136.7" who="#JerzyOlszewski">Dlaczego ta polityka nie była błędna? Ja bym poprosił posła Wojtysiaka, aby pojechał do Oświęcimia, do Zakładów Chemicznych, które w 1945 r. leżały w gruzach, i zapytał składającej się w większości z okolicznych chłopów 8-tysięcznej załogi, czy wybudowanie tego kombinatu i danie tym chłopom dodatkowego źródła zarobku — czy to jest błąd tej polityki? Można by posła Wojtysiaka zawieźć do Nowej Huty, do Tych i do różnych zakątków w naszym kraju, aby pogadał z robotnikami, którzy właśnie w tych okolicach wiejskich, gdzie powstały te fabryki, korzystają z tych fabryk — nie dla swojego wyżywienia, lecz dla podniesienia swojej stopy życiowej; za zarobione w tych fabrykach pieniądze lepiej się ubierają, lepiej żyją, kupują lepsze meble, więc podnosi się wybitnie ich poziom życiowy. Czy ci ludzie też by powiedzieli — jak to sugeruje poseł Wojtysiak — że to dzięki błędom Partii lepiej się im żyje? No, przecież chyba tak nie jest. I po co rzucać jakieś takie demagogiczne i powiedziałbym nawet do pewnego stopnia bezczelne oskarżenia, nie poparte faktami. Że były błędy, to wiadomo, to nie poseł Wojtysiak mówił o nich pierwszy, tylko pierwsze o tych błędach mówiło kierownictwo naszej Partii. I powiedziało, na czym te błędy polegały.</u>
          <u xml:id="u-136.8" who="#JerzyOlszewski">Ale nikt nie może kwestionować słusznego kierunku gospodarki narodowej, a tym bardziej człowiek, który w jednym zdaniu mówi „niech żyje socjalizm”, a w drugim zdaniu mówi, że właściwie to trzeba jeszcze bardziej kraj uprzemysławiać, bo to jest warunek dobrobytu — rozwijanie przemysłu, a później mówi, że w ogóle cała polityka kraju pod naciskiem Partii to utopia.</u>
          <u xml:id="u-136.9" who="#JerzyOlszewski">Co to znaczy utopia? Czy te fabryki — to utopia? Czy w ogóle całe nasze życie jest utopią? Przecież jakoś żyjemy.</u>
          <u xml:id="u-136.10" who="#JerzyOlszewski">Mówili tu posłowie o tym zepsutym samochodzie. Zepsuty samochód to ma taką jedną zasadę automobilowy, że stoi. A przecież nasze życie nie stoi. No, jakoś żyjemy, jemy, ubieramy się — jedni lepiej, drudzy gorzej, a nawet są ludzie, którzy za, ten samochód na czarnym rynku płacą 130 tys. zł, za tę „Warszawę”, którą ta nasza utopijna fabryka na Żeraniu wyprodukuje. No. więc nie ma już takiej nędzy, nie ma już takiej rozpaczy, nie ma takiego stanu, żebyśmy wyszli z tego Sejmu i powiedzieli: ci, co odważniejsi, cyjanek niech biorą. Bo jeżeli jest taka rozpacz, to po co czekać tego tragicznego końca? Trzeba już w ogóle dziś skończyć.</u>
          <u xml:id="u-136.11" who="#JerzyOlszewski">Były tu wystąpienia o jakiejś księżycowej polityce w dziedzinie rolnictwa. Przecież tow. Ochab, mówiąc z tej trybuny, powiedział prawdę oczywistą — nie tylko dla marksistów, ale dla każdego uczciwego, rozumnego człowieka. Bo nie wiem, czy poseł Wojtysiak spotyka się przed wojną z tymi chłopami, co już na przednówku sprzedawali zboże, co musieli ciężko pracować na kułaka, co siedzieli na kredycie w jakimś sklepiku wiejskim. Czy uważa, on, że taki chłop to jest to samo, co ten 30-hektarowy, powiedzmy, gospodarz? No, przecież nie tylko dla marksistów, ale dla wszystkich ludzi w Polsce jest oczywiste, że głównie biedocie i średniakowi partia marksistowska, partia wyznająca socjalizm, musi pomóc, musi uniezależnić ich od wyzysku.</u>
          <u xml:id="u-136.12" who="#JerzyOlszewski">A wcale nie mówił tow. Ochab o tym — ja też siedziałem tutaj i byłem przytomny — że powraca Partia nasza do takiego programu, iż trzeba likwidować większe gospodarstwa, czy trzeba robić jeszcze jakieś „księżyce” na wsi. Tylko co powiedział tow. Ochab? Że Partia będzie się opiekować drobnym chłopem, średnim chłopem, równocześnie zdając sobie z tego sprawę, że aby skończyć z importem zboża do kraju, trzeba prowadzić racjonalną politykę wobec wszystkich gospodarstw. Tak to było powiedziane. Wcale nie było jakiejś deklaracji tow. Ochaba, że trzeba likwidować kułaków. Nie było tak powiedziane i podawanie tego w taki sposób, że to jest nawrót do jakiejś dawnej, niesłusznej polityki, która zupełnie wyraźnie na VIII Plenum została właśnie przez kierownictwo Partii potępiona, jest — wydaje mi się — imputowaniem pewnych rzeczy, które tutaj z tej trybuny nie były powiedziane.</u>
          <u xml:id="u-136.13" who="#JerzyOlszewski">Mówił poseł Wojtysiak, że właśnie od socjalizmu spodziewał się, iż wieś, ta wieś przez wieki krzywdzona, nareszcie odżyje — a tymczasem stwierdza obecnie upadek rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-136.14" who="#JerzyOlszewski">O upadku rolnictwa nie ma mowy. Jest ciężka sytuacja w rolnictwie, przez cały szereg błędów naszej polityki rolnej pogłębiona, ale nie ma znów takiego upadku. Ja nie mówię o cyfrach, które tow. Ochab tu podawał, ale mówię ze swego terenu. Mieszkam w Oświęcimiu — to jest powiat rolniczy. Jakoś nie widać, żeby znów tam ci ludzie na wsi głodem przymierali. Jak rozmawiam z nimi, to nie słyszę, żeby było dużo takich mieszkańców wsi przed wojną, którzy zakupywali nowoczesne meble w mieście, którzy wszystkie dzieci do szkoły posyłali. W takiej wsi Dwory, koło Oświęcimia, to przed wojną dwoje dzieci wiejskich kształciło się w gimnazjum w mieście, a teraz z tych Dworów dzieci kształcą się wszystkie w szkołach zasadniczych, zawodowych czy technicznych.</u>
          <u xml:id="u-136.15" who="#JerzyOlszewski">Widać więc raczej, że poziom życia ludzi na wsi, przynajmniej w tej okolicy, jest wyższy od poziomu życia przed wojną, a wydaje mi się, że i w innych okolicach można, by było podobne analogie przeprowadzać. Nie jest tak już źle, żeby był taki upadek, żeby ludzie głodem przymierali, żeby była jakaś tragedia.</u>
          <u xml:id="u-136.16" who="#JerzyOlszewski">Trzeba poprawiać pewne sprawy na wsi — i poprawia się. Mówił już o tym tow. Ochab, ja nie będę powtarzał, to są rzeczy znane, ale nie można znowu przedstawiać, że księżycowa polityka rolnictwo doprowadza, do upadku. A o klasie biednych chłopów zawsze będziemy mówić, i będziemy uważać, że właśnie biedny chłop, małorolny chłop, który był wyzyskiwany, jest najlepszym sojusznikiem robotnika i najlepszym gwarantem utrzymania władzy ludowej w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-136.17" who="#JerzyOlszewski">Mówił poseł Wojtysiak dużo o planowaniu regionalnym, centralnym, o utopijności, o tym, że w ustroju socjalistycznym system planowania jest wyższością ustrojową w stosunku do kapitalizmu. Ale w konsekwencji jego wniosek był taki, że właściwie nic to centralne planowanie nie przynosi.</u>
          <u xml:id="u-136.18" who="#JerzyOlszewski">My o tym wiemy i duże wysiłki robi dziś Rząd i Rada Ekonomiczna, powołana przez Premiera, aby znaleźć właściwe rozwiązanie tych podstawowych dziedzin ekonomii, między innymi centralnego planowania, by powiedzieć w jakim zakresie będzie centralne planowanie utrzymywane na szczeblu administracji centralnej, a w jakim zakresie będzie dane przedsiębiorstwom. No, ale nie można powiedzieć, mimo błędów tego centralnego planowania, które było dotąd, że ono doprowadziło do jakiejś utopii. Powtarzam, te fabryki, jak i cały rozwój naszego życia — i rozwój kultury, i rozwój oświaty, i zlikwidowanie analfabetyzmu, i cały szereg innych rzeczy — to nie była żadna utopia, tylko była określona rzeczywistość, pewien etap, który ciężkim wysiłkiem całego narodu polskiego przeszliśmy. Coś przecież zrobiliśmy w tym okresie, nie robiliśmy samych tylko błędów.</u>
          <u xml:id="u-136.19" who="#JerzyOlszewski">Poseł Wojtysiak mówi tak: ten plan mi się nie podoba, bo trzeba, żeby kraj był coraz bardziej uprzemysłowiony i trzeba, żeby w tym planie było widać, że się rozwija gospodarka narodowa i rozwija przemysł. A za chwilę mówi tak: ale od wszystkiego jest ważniejszy człowiek i trzeba przede wszystkim dać człowiekowi.</u>
          <u xml:id="u-136.20" who="#JerzyOlszewski">Oczywiście dla profesora i ekonomisty — nie wiem jakiego typu, bo wymieniał trzy: zachodniego typu, liberalnego, marksistowskiego, nie wiem więc jakiego typu, ale w każdym razie każdemu ekonomiście jest wiadome, że dochód narodowy w ustroju socjalistycznym dzieli się na dwie zasadnicze części: jedną, która idzie na reprodukcję rozszerzoną, na inwestycje, na dalsze uprzemysłowienie, i drugą, która idzie na człowieka, pod różnymi postaciami. No, więc gdzieś musi być ta granica; trzeba, powiedzieć, że tyle i tyle idzie na to, a tyle i tyle na to, no i trzeba nakreślić tę granicę. Dotychczas tę granicę przesuwało się na korzyść inwestycji. W tym roku Rząd powiedział — i z tym wszyscy się zgodziliśmy — że ta granica będzie nieco przesunięta w inną stronę, że inwestycje będą na tym samym poziomie, co w 1956 r., a przez to trochę więcej będzie dla człowieka. No, ale nie ma takiego wyjścia — poseł Wojtysiak nie podawał takiego wyjścia — żeby ten plan tak zmienić, aby równocześnie i człowiekowi dodać, i inwestycje podnieść. Takiego rozwiązania nie ma.</u>
          <u xml:id="u-136.21" who="#JerzyOlszewski">A jeśli nie ma takiego rozwiązania, to po co w ogóle mówić? Bo albo trzeba powiedzieć, że jest się za tym, żeby zwiększać inwestycje, a trochę zmniejszyć temu człowiekowi — to znaczy co? zmniejszyć zarobki, czy zmniejszyć szkoły, czy zmniejszyć szpitale, czy zmniejszyć kulturę, czy zmniejszyć oświatę — co zmniejszyć? No, jak wynika z dyskusji na komisjach sejmowych, nic tu nie ma do zmniejszenia, a wszędzie jest do dodania.</u>
          <u xml:id="u-136.22" who="#JerzyOlszewski">Więc nie można tak jakoś demagogicznie występować. Oczywiście, Wysoki Sejmie, moim zdaniem Polskie Towarzystwo Rolnicze nie uzdrowi rolnictwa, ani żaden przymusowy samorząd na wsi też nie uzdrowi wsi, tym bardziej że ta wieś ma trochę doświadczenia. — np. z tymi przymusowymi spółdzielniami. Nie można więc teraz iść do wsi i powiedzieć, że będziemy wam kazali znowu na siłę się zrzeszać w jakieś samorządy i tworzymy Polskie Towarzystwo Rolnicze, które się będzie składało w 50% z naukowców, a dla okrasy paru włościan się dobierze — i ono uzdrowi wam gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-136.23" who="#JerzyOlszewski">Gospodarkę to uzdrowi rolnik, jeśli mu się pomoże, to jest prawda — jak to tutaj mówili posłowie rolnicy; rolnik, który sam zadecyduje, w jakiej formie chcę się zrzeszać i który sam sobie powie, czy chcę mieć kółko rolnicze, czy nie chcę mieć kółka rolniczego. A jeżeli powie, że chcę, to sobie wybierze, w jakiej chcę je mieć formie.</u>
          <u xml:id="u-136.24" who="#JerzyOlszewski">I nie można tutaj widzieć uzdrowienia tego rolnictwa znowu w jakichś przymusach, a równocześnie nie można tworzyć instytucji, która się będzie zajmować prawdopodobnie teorią, a mało praktyką. My byśmy się bardzo cieszyli, jako ludzie pracujący w przemyśle, gdyby taki profesor rolnictwa wszedł na tę trybunę i przede wszystkim powiedział, co ta jego uczelnia i on jako profesor oraz jego wychowankowie zrobili dla wsi, co zrobili dla tego chłopa, który w trudzie i pocie czoła, pracuje.</u>
          <u xml:id="u-136.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-136.26" who="#JerzyOlszewski">Na razie słyszeliśmy tylko, że sobie umyślili, iż będzie Polskie Towarzystwo Rolnicze, przymusowy samorząd — i wtedy właśnie nie będzie utopii i księżycowej polityki dla rolnictwa, i zapanuje nagle dobrobyt.</u>
          <u xml:id="u-136.27" who="#JerzyOlszewski">Jeszcze dwie sprawy. Tow. Ochab powiedział, że 200 tys. ha z PGR przeznacza na osadnictwo dla chłopów-repatriantów — dosłownie powiedział — co też utrudni do pewnego stopnia politykę rolną w PGR-ach. Poseł Wojtysiak zrozumiał to inaczej, że ponieważ PGR-y idą źle, to zaczyna się je pomału parcelować, a pierwsza taka parcelacja — to jest 200 tys. ha daje się na osadnictwo, bo nie wiadomo co z tym zrobić. Przecież tego nie można tow. Ochabowi imputować; nie tak to było powiedziane i nie tak sprawa wygląda. Tylko tak, że jeśli przyjeżdżają repatrianci ze Związku Radzieckiego, Polacy rolnicy, którym trzeba dać warsztat pracy, to co trzeba zrobić? Chłopom małorolnym, czy średniorolnym, czy kułakom odebrać? No, dopiero by tu gromy padały z ust posła Wojtysiaka, jeśliby Rząd powiedział, że dla repatriantów, którzy wracają, to się kułackie gospodarstwa zmniejszy o tyle rodzin. Musi Rząd znaleźć dla nich gdzieś warsztat pracy. Znajduje w ten sposób, że obcina areał ziemi w PGR.</u>
          <u xml:id="u-136.28" who="#JerzyOlszewski">A kiedy już o tych PGR-ach mowa, nie można robić znowu jakichś teorii o tych PGR-ach, że one są deficytowe, że się do nich dokłada, że w ogóle to jest tragedia. Deficytowość PGR-ów składa się, moim zdaniem, z dwóch elementów. Jeden element — to jest w ogóle gospodarka w PGR-ach. Można mówić o deficytowości, mówiąc o wskaźnikach — jaka jest wydajność z hektara tu, a jaka jest tam; jaki jest, powiedzmy, przyrost trzody tu, a jaki jest tam. Wtedy można mówić, czy to jest rentowne gospodarstwo, czy nie. Ale jeżeli ci sami ludzie stwierdzają, że jest dziś taka polityka cen, że się nie mogą rozeznać w ekonomii, no to niech będą konsekwentni do końca i niech powiedzą: nie mogę mówić o rentowności czy nierentowności PGR-ów, nie znając wskaźników, bo na to polityka cen mi nie pozwala. I to będzie wtedy konsekwentne. Tymczasem tam, gdzie trzeba wyciągnąć tę politykę dla pewnego uargumentowania swojej myśli, to się ją wyciąga i mówi, że ona jest „do bani”. Ale tam, gdzie trzeba uderzyć z innej flanki, to się mówi: bardzo dobre są te ceny, bo one udowadniają, że PGR-y są nierentowne. A to jest nieprawda. Także w PGR-ach ceny powodują między innymi tę nierentowność.</u>
          <u xml:id="u-136.29" who="#JerzyOlszewski">Tak nie można mówić, dopóki nie będzie zmiany cen. A ta zmiana nie jest taka prosta, jak się tutaj kolegom posłom wydaje, bo i posłowie ze wsi i posłowie z miasta wiedzą, że taka np. zmiana cen drewna, która była niezmiernie słuszną rzeczą w gospodarce, bo chodziło i o oszczędność drzewa i o pewne ekonomiczne uporządkowanie — ile ta sprawa mimo niewątpliwej słuszności gospodarczej napsuła krwi i na wsi i w mieście. Ile dziś jest plotek na ten temat — że papier listowy zdrożał, że różne wyroby z drzewa zdrożały, ile na wsi jest gadania, że zdrożał budulec. I tak będzie z każdą zmianą cen, że w pewnym okresie czasu musi to odczuć społeczeństwo. I dlatego nie będzie się — jak mówili tu towarzysze z Rządu — zmieniać cen, dopóki nie będzie jakiejś racjonalnej polityki tej zmiany i dopóki nie będzie równoczesnego ekwiwalentu.</u>
          <u xml:id="u-136.30" who="#JerzyOlszewski">Oczywiście, to wcale nie dowodzi, że nie można wcześniej doprowadzić do urentownienia przedsiębiorstw i mieć wszystkie przedsiębiorstwa rentowne, a tylko pewne artykuły poniżej ceny, poniżej kosztu własnego. Ale nie da się tego zrobić za jednym pociągnięciem pióra, nie da się tego przeprowadzić jedną ustawą.</u>
          <u xml:id="u-136.31" who="#JerzyOlszewski">W końcu powiedział poseł Wojtysiak, że trzeba raz już z tym skończyć, żeby chłopi i w ogóle wszyscy świadczyli na rzecz państwa. Poprzednio tutaj z tej trybuny padło jeszcze gorsze zdanie — że ten ustrój to jest w ogóle wyzysk chłopów i robotników.</u>
          <u xml:id="u-136.32" who="#JerzyOlszewski">Trzeba sobie teraz odpowiedzieć na takie pytanie: jak to było dawniej, a jak to jest teraz? Jeżeli był dziedzic w majątku, czy fabrykant, który czerpał zyski z majątku, czy z fabryki, to te zyski obracał na własne domy, albo je wywoził do banku zagranicznego, albo je przehulał po prostu, albo za nie rozszerzał swój warsztat pracy — dla własnych oczywiście celów. A gdzie to idą dziś te zyski? Kto je wywozi? Czy jest ktoś taki, który bierze te zyski i składa do banku, czy też jeszcze akumuluje? Przecież te zyski idą na podział — część na inwestycje, część na zaspokojenie potrzeb ludu. Jakże więc można znając podstawy ekonomiczne tego ustroju, mówić takie rzeczy? Można powiedzieć, że w toku realizacji polityki ekonomicznej może się ludziom żyje nieco gorzej, i faktycznie jest dużo ludzi, którym się dzieje źle; można powiedzieć, że trzeba likwidować różne błędy w tej gospodarce po to, żeby się ludziom żyło lepiej — ale nie można powiedzieć, że to jest jakiś wyzysk, że to są jakieś świadczenia na rzecz państwa, bo te świadczenia na rzecz państwa są dla. nas.</u>
          <u xml:id="u-136.33" who="#JerzyOlszewski">I ostatnia sprawa. W jednej z wypowiedzi posła Woj tysiaka usłyszałem takie słowa: oczywiście to było przed wojną. Ja sobie zdaję sprawę — nie żyję na księżycu — że są pewne warstwy ludzi, szczególnie profesorów, wysokokwalifikowanych inżynierów, którzy przed wojną żyli lepiej, którzy przed wojną zarabiali w złotówkach tyle samo niejednokrotnie co dziś. Ale znam i profesorów, znam i wysokokwalifikowanych inżynierów, którzy z tego powodu nie krzyczą „niech żyje socjalizm”, ale którzy mają ambicje zawodowe i umiłowanie zawodu, i ukochanie Ojczyzny, i patriotyzm — i którzy dzięki temu bardzo życzliwie, serdecznie ustosunkowują się do naszej gospodarki. I takich ludzi będzie cenić klasa robotnicza, takimi ludźmi będzie się opiekować Partia i Rząd. Ale wydaje mi się, że tacy, którzy niestety nie chcą się włączyć, a chcą tylko odgrywać rolę jakichś Rejtanów — to nie pomogą nam i naszej gospodarce w ogóle.</u>
          <u xml:id="u-136.34" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#JerzyJodłowski">Odraczam posiedzenie do jutra do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 23 min. 10.)</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#CzesławWycech">Powołuję na sekretarzy posłów Juliana Klisia i Stanisława Kwirynowicza.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#CzesławWycech">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Stanisław Kwirynowicz.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#CzesławWycech">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu zawiadamia, że następujący obywatele posłowie usprawiedliwili swą nieobecność na posiedzeniu Sejmu: Hochfeld Julian, Hudowicz Czesław, Nowakowski Zygmunt, Szymoniak Ludwik.</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do dalszego ciągu dyskusji nad projektami ustawy budżetowej i uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 oraz nad sprawozdaniem Rady Ministrów z wykonania budżetu Państwa za rok 1955.</u>
          <u xml:id="u-138.6" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Marianowi Garlickiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#MarianGarlicki">Wysoki Sejmie, Panie Marszałku! W wypowiedzi mojej pragnę poruszyć zagadnienie niewątpliwie wycinkowe, małe w stosunku do poruszanych dotychczas problemów o wadze państwowej, niemniej jednak zagadnienie bardzo nabrzmiałe i palące; a dotyczy ono spraw życiowych olbrzymiej rzeszy pracowników służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#MarianGarlicki">W przedstawionym do zatwierdzenia Wysokiemu Sejmowi budżecie Ministerstwa Zdrowia nie znalazła niestety miejsca pozycja dotycząca poprawy warunków bytowych lekarzy i pomocniczego personelu średniego. Zobowiązania, jakie przyjęła wobec społeczeństwa służba zdrowia, przewyższają niestety niejednokrotnie jej możliwości. Dlatego też celem poprawy warunków pracy w służbie zdrowia od szeregu lat na plan pierwszy wysuwają się palące potrzeby związane ze sprawnym funkcjonowaniem lecznictwa otwartego i zamkniętego, szkoleniem kadr oraz koniecznymi inwestycjami. Te najżywotniejsze potrzeby znalazły pokrycie finansowe w obecnym budżecie, natomiast sprawa poprawy warunków bytowych lekarzy i średniego personelu pomocniczego została odsunięta na plan dalszy.</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#MarianGarlicki">Praca lekarzy i całego zespołu pomocniczego jest pod stałą, codzienną kontrolą tysiąca chorych przewijających się przez ambulatoria i szpitale. Część z nich ocenia ją pozytywnie, część ustosunkowuje się do uwag obojętnie, a jeszcze inni w wielu przypadkach — negatywnie.</u>
          <u xml:id="u-139.3" who="#MarianGarlicki">Na skutek interwencji tych ostatnich rosną stosy słusznych, a często niesłusznych, skarg i zażaleń, dochodzi do nieporozumień i spięć, co wytwarza atmosferę nieufności i wzajemnego rozgoryczenia.</u>
          <u xml:id="u-139.4" who="#MarianGarlicki">W czym tkwi powód takiego stanu?</u>
          <u xml:id="u-139.5" who="#MarianGarlicki">Wszystkim wiadomo, że niewystarczająca jest ilość miejsc w szpitalach i klinikach, mała jest ilość miejsc w sanatoriach, posiadamy duże braki w zaopatrzeniu oraz krępuje nas jeszcze szereg biurokratycznych przepisów, których ilość na szczęście maleje; utrudnia to niewątpliwie pracę, lecz nie usprawiedliwia rażących niedociągnięć.</u>
          <u xml:id="u-139.6" who="#MarianGarlicki">Wiemy również, że kwalifikacje zawodowe i morale pracowników służby zdrowia nie zawsze są na odpowiednim poziomie. Dlatego też w wypadkach niedbalstwa, czy też lekceważenia chorego, winnych należy pociągnąć do odpowiedzialności, a braki w przygotowaniu lekarzy czy pielęgniarek uzupełniać przez systematyczne doszkalanie.</u>
          <u xml:id="u-139.7" who="#MarianGarlicki">Nie wolno nam jednak zapominać o tym, że praca lekarza i pielęgniarki jest pracą ciężką, odpowiedzialną, i wymaga przychylnego klimatu.</u>
          <u xml:id="u-139.8" who="#MarianGarlicki">Pomimo stałego rozwoju lecznictwa, wynikającego z postępu techniki, główną rolę w zorganizowanej służbie zdrowia odgrywa i zawsze odgrywać będzie wykwalifikowany lekarz oraz na odpowiednim poziomie kadra pomocniczego personelu medycznego. Tylko zespołowa praca — lekarz, pielęgniarka i pomocnicza siła techniczna stanowić może gwarancję prawidłowego leczenia i zapobiegania chorobie.</u>
          <u xml:id="u-139.9" who="#MarianGarlicki">Należyta troska o zdrowie obywatela tylko wtedy będzie pełnowartościową, jeżeli ci, którzy mają nad nim roztaczać opiekę, odczują z kolei taką opiekę nad sobą. Niestety, praca lekarza czy pielęgniarki nie zawsze jest należycie doceniana, ani też wynagradzana.</u>
          <u xml:id="u-139.10" who="#MarianGarlicki">Trudno jest jeszcze ciągle niektórym zrozumieć, że chociaż pracownicy zdrowia są tylko tzw. „usługowcami”, to jednak dzięki pracy tych ludzi spada zachorowalność i śmiertelność w kraju, że dzięki nim zimniejsza się absencja chorobowa — a wiemy, że szybszy powrót rekonwalescentów do warsztatów pracy gwarantuje często wykonanie planu produkcyjnego.</u>
          <u xml:id="u-139.11" who="#MarianGarlicki">W społeczeństwie naszym pokutuje ciągle niesłuszna opinia, według której zawód lekarza jest intratny i dochodowy. Wynika ona najczęściej z dawnych, jeszcze przedwojennych wspomnień o „zamożnym panu konsyliarzu”, względnie oparta jest na znikomym odsetku tzw. „wziętych lekarzy”, którzy kosztem zresztą dużego wysiłku zarabiają i dzisiaj dość dobrze. Stąd też wynika, że jeszcze obecnie wiele rodziców nakłania swe dzieci do obrania zawodu lekarskiego, jako jednego z najbardziej atrakcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-139.12" who="#MarianGarlicki">Również dużo się mówi o dodatkowych zarobkach pielęgniarek.</u>
          <u xml:id="u-139.13" who="#MarianGarlicki">A jak jest w rzeczywistości?</u>
          <u xml:id="u-139.14" who="#MarianGarlicki">Przeciętna płaca lekarza za 10 godzin dziennie, łącznie z dyżurami, wynosi rocznie 20.250 zł, zaś miesięczne uposażenie za 7 godzin waha się w granicach od 900 do 1.680 zł; po 15 latach pracy lekarz otrzymuje 1.680 zł i tak już jest do końca życia.</u>
          <u xml:id="u-139.15" who="#MarianGarlicki">Średnia płacy pielęgniarki za 8 godzin dziennie wynosi rocznie około 9.400 zł, miesięcznie zaś pielęgniarka dyplomowana po 2-letniej szkole pielęgniarskiej otrzymuje 520 do 670 zł.</u>
          <u xml:id="u-139.16" who="#MarianGarlicki">Podstawowym aktem regulującym płace pracowników służby zdrowia było rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lutego 1949 r., które obejmowało cały personel fachowy pracowników służby zdrowia, personel techniczny i gospodarczy, część pracowników obsługi, oraz część pracowników administracyjnych. W okresie lat 1949–1954, gdy w innych resortach nastąpiły różne zmiany w systemach lub sławkach płac, w płacach pracowników służby zdrowia nie było żadnych zmian. Zaznaczyć przy tym należy, że zasady płac w dziedzinie wynagradzania za pracę w godzinach nadliczbowych były dla pracowników służby zdrowia gorsze niż we wszystkich innych resortach.</u>
          <u xml:id="u-139.17" who="#MarianGarlicki">O poziomie obecnych płac mogą świadczyć następujące dane:</u>
          <u xml:id="u-139.18" who="#MarianGarlicki">Przeciętne wynagrodzenie lekarza za godzinę pracy wynosi 7–10 zł. Przy normie badania 6 pacjentów na godzinę w lecznictwie otwartym za zbadanie chorego, wypisanie recepty itp. lekarz otrzymuje obecnie 1,18 zł. Ponieważ w praktyce lekarz musi zbadać niejednokrotnie więcej chorych, wynagrodzenie odpowiednio się zmniejsza, dochodząc nawet do 69 gr.</u>
          <u xml:id="u-139.19" who="#MarianGarlicki">Młody lekarz, przy wykonaniu wyżej wymienionej normy, otrzymuje za zbadanie jednego pacjenta wynagrodzenie 86 gr.</u>
          <u xml:id="u-139.20" who="#MarianGarlicki">Starszy chirurg za operację wyrostka robaczkowego, która jest częstym chlebem chirurga, a która to operacja trwa pół godziny z przygotowaniem przedoperacyjnym i pooperacyjnym, otrzymuje 4,14 zł, podczas gdy fryzjer za ostrzyżenie bierze 6 zł, a w pół godziny często strzyże dwie głowy.</u>
          <u xml:id="u-139.21" who="#MarianGarlicki">Salowa po 5 latach pracy otrzymuje uposażenie w kwocie 610 zł miesięcznie, zaś pielęgniarka przyuczona, nawet po 30 latach pracy — 570 zł.</u>
          <u xml:id="u-139.22" who="#MarianGarlicki">Sprzątaczkom szpitalnym, których zarobki nadal są niewysokie, przyznano bezpłatne wyżywienie w szpitalu, którego koszt oblicza się przeciętnie na około 200 zł. Otrzymuje więc ona w sumie około 800 zł miesięcznie, podczas gdy pielęgniarka z wykształceniem i w ogóle pielęgniarka nie otrzymuje tego ekwiwalentu bezpłatnego wyżywienia, wobec czego z 750 zł miesięcznego wynagrodzenia musi ona zapłacić za wyżywienie 180 zł, czyli faktycznie dostaje na rękę około 570 zł.</u>
          <u xml:id="u-139.23" who="#MarianGarlicki">W resorcie tłumaczą ten fakt, że spodziewano się podwyżki dla pielęgniarek i dlatego bezpłatne wyżywienie przyznano tylko sprzątaczkom i salowym.</u>
          <u xml:id="u-139.24" who="#MarianGarlicki">Dla kontrastu — wynagrodzenie ucznia murarskiego wynosi w 5–6 miesiącu szkolenia 900 zł. To są dane ze Zjednoczenia Budownictwa Miejskiego w Szczecinie. Tego rodzaju ogłoszenia były w prasie. Maturzystka w biurze otrzymuje około 750–800 zł. Ogłoszenia zakładów gastronomicznych przyrzekają pobory od 800 do 1000 zł. Zakłady komunikacyjne oferują konduktorkom tramwajowym 1.100 zł plus umundurowanie, a służba zdrowia za odpowiedzialną pracę pielęgniarki daje jej 750 zł minus wyżywienie. Nic dziwnego, że taki system płac nie jest zachętą dla zdolnych, inteligentnych dziewcząt i mało jest takich, które by chciały się poświęcić zawodowi pielęgniarskiemu.</u>
          <u xml:id="u-139.25" who="#MarianGarlicki">Przykładów dysproporcji w płacach można by mnożyć bardzo dużo. Wprawdzie w ostatnich miesiącach ubiegłego roku uregulowano płace pracowników przedsiębiorstw resortu zdrowia oraz niektórych pracowników fachowych, mimo to jednak — i pomimo obietnic tow. Ochaba na naradzie aktywu warszawskiego Partii w dniu 7 sierpnia 1956 r., że jeszcze w przeciągu 1956 r. nastąpi regulacja płac lekarzy i średniego personelu pomocniczo-lekarskiego — regulacja taka nie nastąpiła, ani w roku ubiegłym, ani w początkach roku bieżącego.</u>
          <u xml:id="u-139.26" who="#MarianGarlicki">Na skutek tego wyjątkowego zaniżenia płac lekarzy w stosunku do ogółu fachowców z wyższym wykształceniem, oraz płac średniego personelu leczniczego w stosunku do ogółu fachowców o średnich kwalifikacjach zawodowych, wytworzyła się zarówno wśród lekarzy, jak i personelu średniego, wyjątkowo napięta sytuacja i daje się zaobserwować masowy odpływ pielęgniarek od zawodu, a coraz mniejszy dopływ nowych kadr pielęgniarskich.</u>
          <u xml:id="u-139.27" who="#MarianGarlicki">W związku z powyższym Zarząd Główny Pracowników Służby Zdrowia oraz Ministerstwo Zdrowia opracowało w roku ubiegłym projekt nowej siatki płac, który rozwiązałby problem uposażeń tej kategorii pracowników.</u>
          <u xml:id="u-139.28" who="#MarianGarlicki">Rozwiązanie to wymagałoby jednak dużego dosyć dofinansowania w stosunku rocznym, mianowicie o ile chodzi o fundusz płac dla lekarzy — ok. 460 mln zł, a dla średniego personelu pomocniczo-lekarskiego — ok. 390 min zł. Jednakże aktyw związkowy, rozumiejąc ciężką sytuację gospodarczą państwa, zaproponował w roku bieżącym jedynie częściową regulację, która wymagałaby 600 mln zł i dotyczyłaby, rzecz jasna, najmniej zarabiających.</u>
          <u xml:id="u-139.29" who="#MarianGarlicki">Należy jednak żałować, że inicjatywa tak Ministerstwa Zdrowia, jak i Związku Zawodowego nastąpiła tak późno, a co gorsza — że nie została niestety uwieńczona pomyślnym wynikiem.</u>
          <u xml:id="u-139.30" who="#MarianGarlicki">Do niskiego uposażenia lekarzy i pielęgniarek dołącza się również ogólnie znany — dlatego wspomnę o nim mimochodem — problem mieszkaniowy. Wielu lekarzy kierowanych na placówki w terenie wraca po pewnym czasie do swych miejsc zamieszkania, ponieważ nie mogą znaleźć mieszkań, a z kolei teren skarży się, że nie ma lekarzy. To samo dotyczy i pielęgniarek. Znany był z prasy pewien akt rozpaczy pielęgniarek, które mieszkając w fatalnych warunkach w barakach przy ulicy Inflanckiej usiłowały siłą zająć bezprawnie skrzydło w nowo wybudowanym bloku mieszkalnym.</u>
          <u xml:id="u-139.31" who="#MarianGarlicki">Duże rozgoryczenie wśród lekarzy wywołała również sprawa przydziału aut, które tak są potrzebne w terenie, a zwłaszcza na wsi. W ubiegłym roku około 400 lekarzy otrzymało talony na samochody marki Wartburg. Ponieważ jednak sprowadzone wozy zostały oddane do dyspozycji Ministerstwa Górnictwa i Ministerstwa Komunikacji, przeto tylko znikoma część talonów została zrealizowana. Lekarzom przyrzeczono, że w 1957 r. otrzymają zamówione auta. I rzeczywiście obecnie następuje realizacja przyrzeczenia, z tą różnicą, że gdy w ubiegłym roku samochód marki Wartburg kosztował 36 tys. zł, to obecnie cena jego wzrosła do 75 tys. zł. Rzecz jasna, że olbrzymia większość lekarzy będzie musiała zrezygnować z kupna tak drogiego wozu, chociaż wydaje się logiczne, że ci, którzy otrzymali przydział w ubiegłym roku, powinni mieć możność nabycia auta po cenie w pewnym sensie umownej, to znaczy za 36 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-139.32" who="#MarianGarlicki">Ostatnie zagadnienie, które pragnę poruszyć, to sprawa przywrócenia zniżek kolejowych. Pracownicy służby zdrowia do 1951 r. korzystali ze zniżek kolejowych. Pozbawienie zniżek kolejowych fachowych pracowników służby zdrowia, wbrew zresztą stanowisku Związku Zawodowego, wynikło jedynie z pewnego niedopilnowania wówczas i z przesłanek czysto formalnych. Zniżki zostały zachowane tylko dla pracowników zatrudnionych w społecznych zakładach służby zdrowia, którzy pobierają uposażenia w oparciu o ustawę z dnia 4 lutego 1949 r. o uposażeniach pracowników państwowych i samorządowych oraz przewodniczących organów wykonawczych gmin wiejskich i miejskich, spod działania której to ustawy wyłączeni są pracownicy fachowi służby zdrowia. Wydaje się, że przywrócenie zniżek kolejowych, których domagają się pracownicy służby zdrowia, jest słuszne i powinno jak najszybciej nastąpić.</u>
          <u xml:id="u-139.33" who="#MarianGarlicki">Wysoki Sejmie! Poruszyłem jedynie kilka spraw najważniejszych, które stwarzają ciężką sytuację materialną i bytową odpowiedzialnych pracowników służby zdrowia. Pracownicy służby zdrowia oceniają w pełni trudności finansowe, jakie odczuwa nasza gospodarka narodowa, ale pragną oni mieć to przeświadczenie, że ich słuszne postulaty są rozumiane i uznawane. Zdają oni sobie sprawę, że regulacja płac w obecnej chwili nie może nastąpić, ale wierzą głęboko, że wyniki gospodarki narodowej w drugim półroczu 1957 r. pozwolą na realizację ich słusznych wymagań oraz na wyrównanie rażących dysproporcji płac w porównaniu z innymi zawodami.</u>
          <u xml:id="u-139.34" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Feliksowi Widy-Wirskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#FeliksWidyWirski">Wysoki Sejmie! Obywatel Minister Zdrowia w referacie sprawozdawczym na posiedzeniu sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej przedstawił wysoce niezadowalający stan zdrowotny i sanitarny ludności i kraju. Chciałbym mówić na „tak”, chciałbym wydobyć się z trzęsawiska żądań i czarnowidztwa i wejść na twardy grunt koncepcji i jakichś rozwiązań wychodzących z dojrzałych już sytuacji; dlatego nie będę powtarzał danych statystycznych o zasięgu u nas gruźlicy, o wysokiej śmiertelności niemowląt, o brakach w zaopatrzeniu i w lekach, o niedostatecznej ilości łóżek szpitalnych i sanitarnych, o złym rozmieszczeniu kadr i o wielu różnych niekorzystnych zjawiskach, które koledzy posłowie w dyskusji wielokrotnie, szczególnie na komisji, uwypuklali. Pozostaje traktować je jako rejestr zadań i pilnych potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#FeliksWidyWirski">Nie ma już także sensu w trzynastym roku naszej władzy ludowej uporczywie porównywać obecnej sytuacji w zdrowiu do takiej że sytuacji sprzed 1939 r. Po pierwsze dlatego, że różnica w kadrach, powszechności zasięgu ochrony zdrowia i jej wyników jest oczywista i duża na naszą korzyść w liczbach względnych i bezwzględnych; po drugie dlatego, że porównań tych nadużywaliśmy i że właśnie to nadużywanie sprowadzało z jednej strony samouspokojenia, a z drugiej propagowało i utwierdzało w społeczeństwie wymagania nie znajdujące realnych podstaw w budżecie państwa; po trzecie dlatego, że są tu elementy nieporównywalności. Dla przykładu można przytoczyć, jakich korektur trzeba dla uwzględnienia w tym porównaniu potężnego wpływu wprowadzenia do lecznictwa i profilaktyki antybiotyków i innych środków, będących wyrazem postępu w medycynie.</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#FeliksWidyWirski">Jedynie wydajne więc w dyskusji na temat planu i budżetu resortu zdrowia wydaje się wyjście z oceny aktualnych potrzeb i aktualnych możliwości ich zaspokojenia.</u>
          <u xml:id="u-141.3" who="#FeliksWidyWirski">Wydatki na cele ochrony zdrowia w rozpatrywanym przez nas budżecie wynoszą 6,32% wszystkich wydatków państwa. Wskaźnik wzrostu w porównaniu z wykonaniem w 1956 r. kształtuje się względnie wysoko, bo 117,4 w wydatkach bieżących i 134,4 w inwestycjach. Warto nadmienić, że takiż sam wskaźnik na rok 1956 w stosunku do 1955 r. wynosił łącznie 110,6.</u>
          <u xml:id="u-141.4" who="#FeliksWidyWirski">Co nam to realnie daje? Jeżeli mamy prawidłowo ocenić efekty, tj. realny stopień wzrostu sum preliminowanych na cele ochrony zdrowia w tym roku pod kątem zwiększenia i poprawy jakości usług dla ludności, to musimy odjąć po pierwsze to, co pochłonie ilościowy wzrost zadań wynikający z przyrostu naturalnego ludności o pół miliona na koniec roku i napływu repatriantów w liczbie obliczanej na 120 tysięcy osób, co stanowi również przedmiot zwiększonych zadań służby zdrowia; po drugie należy odjąć to, co pochłania regulacja płac dokonana w 1956 r., a której skutki finansowe rzutują na budżet 1957 roku. Można się więc zgodzić z resortem, że realny wzrost budżetu wynosi 12%.</u>
          <u xml:id="u-141.5" who="#FeliksWidyWirski">Nieporównanie jednak wydatniejszy jest wzrost środków na inwestycje. Wynosi on 34,4%. Jest to wzrost realny i na koniec roku winien dać istotne efekty w przyroście łóżek szpitalnych i łóżek sanatoryjnych.</u>
          <u xml:id="u-141.6" who="#FeliksWidyWirski">O przedłożonym budżecie w zakresie służby zdrowia możemy powiedzieć, że jest on opracowany w zasadzie na normach budżetowych roku 1956, a więc jest kontynuacją jego struktury i rozrzucenia środków. Projekt kontynuuje dysproporcje, niektóre przerosty i podstawowe braki. Jako taki ciągnie on dalej podstawowy stan rzeczy, uznany solidarnie i przez resort, i przez komisję, za niezadowalający.</u>
          <u xml:id="u-141.7" who="#FeliksWidyWirski">Ale w świetle planu i budżetu ogólnego na rok 1957, zaniżającego przecież napięcie inwestycyjne w ogóle, tak wysoki w tym roku wzrost kwot na cele ochrony zdrowia nosi cechy pełnej świadomości sytuacji ze strony Rządu i nie możemy tego nie widzieć i nie doceniać. Tym niemniej projekt planu i budżetu na rok 1957 nie nosi ani w wysokości sum preliminowanych, ani w budowie docelowej ich użytkowania — cech żadnego przełomu, który jednak z każdym dniem dojrzewa jako konieczność.</u>
          <u xml:id="u-141.8" who="#FeliksWidyWirski">Rząd potwierdza to w całej rozciągłości. Czytamy bowiem w druku sejmowym, dającym objaśnienia i tablice analityczne do projektu budżetu państwa na rok 1957, co następuje — cytuję: „Mimo znacznego, wyprzedzającego wzrost dochodu narodowego wzrostu wydatków na cele socjalne, budżet na rok 1957 nie zapewnia środków dla dokonania poważniejszego przełomu na wielu odcinkach socjalnych, np. w służbie zdrowia”.</u>
          <u xml:id="u-141.9" who="#FeliksWidyWirski">A w takim stadnie rzeczy, to cóż nam grozi w roku następnym? Przecież na tej samej podstawie wyrośnie i już wyrasta projekt planu budżetu na rok 1958. I co będzie? Już choćby z planowanego wzrostu dochodu narodowego wynika, że wskaźnik wzrostu dotacji na cele ochrony zdrowia nie będzie — i nie będzie mógł być — wyższy niż w 1957 r., a nastąpi przecież nowy przyrost zadań z racji pół miliona nowo urodzonych obywateli. I może nie być już tej szczęśliwej okazji, jak w 1957 r. Bo przecież połowa przyrostu łóżek szpitalnych pochodzić będzie w 1957 r. nie z nowych inwestycji, ale z rewindykacji i tzw. „zmian organizacyjnych”.</u>
          <u xml:id="u-141.10" who="#FeliksWidyWirski">Wysoki Sejmie! Skoro nie chcemy brnąć dalej i poszczególnych pozycji dotacyjnych co roku dolepiać, jak gniazda jaskółcze, do poddaszy tak wspaniale odbudowanej starej rezydencji pałacu Paco w przy ul. Miodowej, to musimy wyciągnąć wnioski z sytuacji i w narosłych już i dojrzałych jej elementach poszukać prawidłowych rozwiązań.</u>
          <u xml:id="u-141.11" who="#FeliksWidyWirski">Każdy lekarz i każda pielęgniarka wiedzą, że w medycynie są rzeczy absolutnie niezbędne, konieczne dla zdrowia i życia — ale mogą być sprawy i świadczenia wychodzące poza te potrzeby konieczności. Weźmy dla przykładu sprawę leków. Szczególnie złą krew w czasie naszych spotkań poselskich robiły wspomnienia radiowych poszukiwań takich czy innych specyfików dla „ciężko chorego dziecka”, dla „ciężko chorej matki”. Wydaje mi się, że sprawa jest tak ogólna, iż wymaga jakiegoś fachowego wyjaśnienia — nawet z tej trybuny.</u>
          <u xml:id="u-141.12" who="#FeliksWidyWirski">Czy mamy wszystkie specyfiki w kraju? Nie mamy. Nie mamy nawet bardzo potrzebnych i koniecznych specyfików. A czy możemy mieć wszystkie specyfiki? Chyba nie możemy. Przede wszystkim dlatego, że liczba na świecie zarejestrowanych specyfików, tj. gotowych leków, noszących różne nazwy i miana handlowe, dochodzi do 150 tysięcy. Z tego zaledwie kilka tysięcy stanowi odrębne farmakodynamiczne środki, reszta natomiast różni się od nich smakiem, zapachem, kształtem, estetyką opakowania. Czy możemy więc absolutnie wszystko zaimportować, co ktoś wyszpera w prospektach? Na pewno nie. Faktem jest, że nie mamy jeszcze tych pirgapirin, tych serpasilów i rzeczy może nieraz koniecznych. Obywatel Premier wspomniał o aktywizacji naszego obrotu handlowego i tam one się znaleźć powinny. Tym niemniej już z tego przykładu narzuca się, jako rozwiązanie, podział na środki lecznicze dla podstawowego lecznictwa, te, które trzeba zaimportować koniecznie, przy dotychczasowej odpłatności — i na środki że tak powiem? „delikatesowe”, które powinny być również szeroko dostępne, ale po cenach odpowiadających ich wartości, wykluczających spekulacje.</u>
          <u xml:id="u-141.13" who="#FeliksWidyWirski">Weźmy inny przykład. Koszt wykrycia jednego przypadku raka przedinwazyjnego u kobiet, a więc w okresie rokującym stuprocentowy wynik interwencji leczniczej, oblicza się na 100 godzin kwalifikowanej pracy i 10 tysięcy dolarów na Zachodzie. U nas nawet takie sprawy stawia się i w niektórych ośrodkach wcale dobrze funkcjonują. Również niewiele krajów dysponuje tak powszechną i kosztowną służbą krwi jak nasza, choć jeszcze o wiele za szczupłą w stosunku do potrzeb.</u>
          <u xml:id="u-141.14" who="#FeliksWidyWirski">Możemy śmiało postawić tezę: nie ma i długo nie będzie nawet w bardzo bogatym kraju takiego budżetu, który by mógł dać obywatelowi „według potrzeb” wszystko to, co współczesna medycyna może mu zaoferować. I nie tylko u nas, ale nigdzie na świecie.</u>
          <u xml:id="u-141.15" who="#FeliksWidyWirski">Służba zdrowia jest reprezentowana w naszym Sejmie i liczniej, i wszechstronniej aniżeli w sejmach poprzednich. I dlatego nasza praca nie może ograniczać się i nie ogranicza się do walki o taką czy inną dodatkową dotację w ramach możliwości państwa. My musimy i możemy pomóc naszemu resortowi w jego pracy koncepcyjnej, wychodząc z narosłych już w społeczeństwie zjawisk. Jest to pilna konieczność.</u>
          <u xml:id="u-141.16" who="#FeliksWidyWirski">Zbudowaliśmy organizację społecznej, socjalistycznej ochrony zdrowia w zasadzie prawidłowo, z tym tylko, że w wielu miejscach wyprzedzaliśmy proces ogólnego rozwoju wraz ze wszystkimi tego konsekwencjami.</u>
          <u xml:id="u-141.17" who="#FeliksWidyWirski">Ze struktury organizacyjnej, robionej na wyrost, i nie tylko z fasadowości i zapowiedzi, ale nawet z realnych, lecz niestety fragmentarycznych usług niekiedy na najwyższym nawet poziomie, wyrosło głębokie przeświadczenie, jednakowe u wszystkich uprawnionych i nieuprawnionych, o tym, że w dziedzinie zdrowia obowiązuje już dzisiaj zasada „każdemu według potrzeb”. Dla przykładu wystarczy przytoczyć, że nie mamy nawet liczb dotyczących niezrewindykowanych i masowo może i słusznie w określonych warunkach umarzanych należności za leczenie szpitalne i otwartą pomoc dla nieuprawnionych. Szacunkowo suma ta, zdaniem resortu, sięga 200–300 mln zł. Przecież mało kto ma już dzisiaj skrupuły jakieś z tego tytułu, że zalega za leczenie. Dojrzewają, można powiedzieć, już niemal wszystkie obiektywne warunki powszechności usług zdrowia. Przecież nieuprawnieni, chorzy na choroby infekcyjne, korzystają z bezpłatnego leczenia. Przecież żaden lekarz — i słusznie — nie bada gruźlika co do jego uprawnień do świadczeń, a do naszych drzwi sejmowych puka już ustawa przeciwgruźlicza rozszerzająca te świadczenia w kierunku powszechności. Przecież cała profilaktyka i stacje sanitarno-epidemiologiczne służą całej ludności. Przecież obowiązuje i jest szeroko wykorzystany dekret Nr 409 z dnia 21 września 1950 r. wprowadzający ulgowe opłaty za usługi szpitalne i izb porodowych. Przecież jest tajemnicą publiczną, że z leków szeroko korzystają nieuprawnieni i że organizacja zaopatrzenia w leki — właściwa i słuszna w warunkach powszechności — musi być i jest glebą dla nadużyć i spekulacji w warunkach społeczeństwa podzielonego na uprawnionych i nieuprawnionych.</u>
          <u xml:id="u-141.18" who="#FeliksWidyWirski">Można by wymieniać dalej wzrastające i nasilające się elementy powszechności w naszym modelu służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-141.19" who="#FeliksWidyWirski">Dojrzała już w opinii, w świadomości społeczeństwa sprzeczność pomiędzy wymaganiami i rozbudzonymi nadziejami — a realnymi środkami budżetowymi na powszechną państwową ochronę zdrowia. Zważywszy specyfikę reagowania ludzi chorych i drażliwość ich otoczenia, należy stwierdzić, że ta sprzeczność ma swoją walną pozycję w opiniach, które służą do podtrzymywania zdrowej treści humanistycznej, socjalistycznej służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-141.20" who="#FeliksWidyWirski">Kierownictwo resortu wysuwa na czoło dwa powody niezadowalającej sytuacji w zdrowiu. Pierwszy — za mało pieniędzy, drugi — niewłaściwa dyspozycja pieniędzmi. Jako lekarz i pracownik służby zdrowia twierdzę to samo i twierdzą tak na pewno wszyscy moi koledzy zawodowi i koledzy posłowie zasiadający w Komisji Zdrowia. Ale jako działacze, jako posłowie, którzy mieli możność zapoznania się szczegółowo z całokształtem wydatków budżetowych państwa i rezerwą budżetową, musimy odwrócić tę kolejność — naprzód szukać rezerw, a potem pieniędzy. Ja sam i koledzy posłowie na pewno nie mogą nie widzieć, że wskaźnik wzrostu budżetu w dziedzinie zdrowia na rok 1957 znacznie wyprzedził wzrost dochodu narodowego.</u>
          <u xml:id="u-141.21" who="#FeliksWidyWirski">Jest więc problem pierwszy — rezerw wewnętrznych. Rezerwy wewnętrzne w resorcie istnieją, i to poważne. Znajdą się one, jeśli odejdzie się od praktyki dawania „wszystkiego po troszeczku”.</u>
          <u xml:id="u-141.22" who="#FeliksWidyWirski">Resort zdrowia musi umieć ostrożnie oddzielić to, co zapewnia „podstawową pomoc leczniczą”, co trzeba zrobić porządnie, według norm docelowych — od tego, czego tymczasem dać nie można, a co nie jest najkonieczniejsze.</u>
          <u xml:id="u-141.23" who="#FeliksWidyWirski">Jest tutaj jedno źródło rezerw wewnętrznych i jest jeszcze drugie: bardzo poważne rezerwy mieszczą się w istniejącej organizacji lecznictwa otwartego, która nie gwarantuje wszystkich możliwości właściwego wykorzystania narastających i dziś już wcale licznych kadr kwalifikowanych.</u>
          <u xml:id="u-141.24" who="#FeliksWidyWirski">Obecnie na wsi liczba godzin pracy lekarza przypadająca na 1000 ludności wynosi 0,29 godziny w skali dziennej, gdy 4 godziny przypada w mieście. Trochę lepiej przedstawia się ilość przyjętych chorych przez lekarzy w zakładach opieki otwartej Nie będę tu nużyć cyframi.</u>
          <u xml:id="u-141.25" who="#FeliksWidyWirski">Zagadnienie spółdzielni zdrowia na wsi jest to wyraz poszukiwania przez chłopów rozwiązań, i jako taki zasługuje na poparcie i opiekę. Ale spółdzielnie zdrowia wydają się być tylko formą paliatywną. Na koniec 1957 r. ma ich być 110, budżet przewiduje dotację na. ich rzecz w sumie 6,4 mln zł, po 80 tys. na każdą nową spółdzielnię, przy czym każda już istniejąca i pracująca spółdzielnia korzysta z dotacji budżetowej w wysokości 40 tys. Jest przy tym tajemnicą publiczną, że ośrodki zdrowia na wsi wykazują żywiołową tendencję do przekształcania się w spółdzielnie zdrowia, co jest zrozumiałe na tle różnicy w uposażeniu personelu.</u>
          <u xml:id="u-141.26" who="#FeliksWidyWirski">Taka sytuacja na wsi będzie wymagać już wkrótce zdecydowanych posunięć, a kierunkiem, w którym one pójść mogą i muszą, może być tylko kierunek na powszechność.</u>
          <u xml:id="u-141.27" who="#FeliksWidyWirski">Realizacja programu rolnego pozwoli chyba z czasem na ubezpieczenie chorobowe ludności wiejskiej i stworzenie funduszu ubezpieczenia chorobowego, złożonego z części narastającej akumulacji kapitałowej. Taka jedynie może być droga naprzód, każda inna będzie drogą w tył i marnowaniem już zdobytych osiągnięć.</u>
          <u xml:id="u-141.28" who="#FeliksWidyWirski">Powszechność służby zdrowia limitują zawsze i wszędzie kadry i finanse.</u>
          <u xml:id="u-141.29" who="#FeliksWidyWirski">Kadry. Mamy już ofiarnych, wcale dobrze wykształconych i wyspecjalizowanych lekarzy, coraz lepszy poziom przygotowania ofiarnego personelu średniego. Także i pod względem ilościowym będzie on właściwie już w niedalekiej przyszłości zdolny do podjęcia zadań powszechności — w sensie opieki podstawowej, podkreślam. Wystarczy przypomnieć, że z końcem 1957 r. będzie u nas 8 lekarzy na 10 tys. ludności, a np. w Anglii w 1955 r. — bo mam dane z tego roku — przypadało 8,8 lekarzy na 10 tys. ludności. Lekarzy stomatologów było tam w tym czasie 2,8 na 10 tys. ludności, u nas resort przewiduje z końcem 1957 r. 3,3 lekarzy stomatologów na 10 tys.</u>
          <u xml:id="u-141.30" who="#FeliksWidyWirski">Niewiele gorzej co do ilości przedstawia się to w średnim personelu medycznym, jakkolwiek wiemy, że nie ma jeszcze zawodowego dokształcania medycznego.</u>
          <u xml:id="u-141.31" who="#FeliksWidyWirski">Nie ilość więc, a szybkość poruszania się limituje wydajność naszej kadry. I dlatego warunkiem radykalnej poprawy, uzdrowienia stosunków na wsi, potanienia służby zdrowia dla wsi, jest uzbrojenie lekarzy w małolitrażowe albo ropą pędzone samochody. Taki jest warunek powszechności co do kadr pod względem ilościowym, i o to będziemy ciągle do Rządu apelować.</u>
          <u xml:id="u-141.32" who="#FeliksWidyWirski">Odcinkiem podstawowego natarcia w walce o jakość usług służby zdrowia jest jednak dotkliwa sprawa zbyt niskich uposażeń, o których mówił mój przedmówca.</u>
          <u xml:id="u-141.33" who="#FeliksWidyWirski">Sam charakter pracy w służbie zdrowia nie ma tych cech rytmiczności, jakie wykazuje techniczny proces produkcyjny. A cóż dopiero, jeśli do tego wniesiemy płynność i nerwowość kadry z przyczyn bytowych, zmuszonej częstokroć siłą rzeczy traktować zajęcie podstawowe jako uboczne. I nie skądinąd, a właśnie stąd czerpią pożywkę wszelkie koncepcje ucieczki, czy nawrotu do minionych niepowrotnie form pracy i organizacji w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-141.34" who="#FeliksWidyWirski">Uważam, że trzeba postawić już dziś zagadnienie priorytetu w kwestii uposażeń pracowników służby zdrowia i wprowadzić w czyn, jak tylko pozwolą na to najbliższe możliwości finansowe państwa.</u>
          <u xml:id="u-141.35" who="#FeliksWidyWirski">Finanse. Wstępne obliczenia pozwalają ocenić, że suma, która jest potrzebna do uzupełnienia obecnie preliminowanych środków, obok rezerw znalezionych w resorcie na podstawie zasad poprzednio podanych, sięga ok. 1,5 mlrd zł i może zapewnić, zdaje się, przełom w tej dziedzinie, wyjście na równiejszy gościniec.</u>
          <u xml:id="u-141.36" who="#FeliksWidyWirski">Składają się na to trzy podstawowe pozycje:</u>
          <u xml:id="u-141.37" who="#FeliksWidyWirski">— regulacja płac lekarzy i średniego personelu do poziomu pracowników inżynieryjno-technicznych;</u>
          <u xml:id="u-141.38" who="#FeliksWidyWirski">— środki transportu pracowników, indywidualnego i ogólnego;</u>
          <u xml:id="u-141.39" who="#FeliksWidyWirski">— skierowanie na te cele inwestycji i zaopatrzeń.</u>
          <u xml:id="u-141.40" who="#FeliksWidyWirski">Oczywiście, że nie jest to myśl do realizacji z dnia na dzień, że wymaga to jeszcze żmudnej pracy nas wszystkich — wszystkich odpowiedzialnych pracowników służby zdrowia i zainteresowanych działaczy państwowych, ale może i powinno to być już przyjęte jako kierunkowa, wskazana na podstawie analizy sytuacji i kształtowania się obiektywnych warunków.</u>
          <u xml:id="u-141.41" who="#FeliksWidyWirski">Właśnie w tych warunkach, dojrzewających z dnia na dzień, wyrasta to gorączkowe poszukiwanie w świecie lekarskim dróg odnowy, form, w których pracownicy służby zdrowia mogliby wpływać na kształtowanie się i rozwój swojej dziedziny pracy.</u>
          <u xml:id="u-141.42" who="#FeliksWidyWirski">Lekarze odczuwają potrzebę organizacji, w której byliby sami z sobą, przez którą włączaliby się wydajniej w podstawowe problemy socjalistycznej służby zdrowia w takim stopniu, jaki wynika z ich wkładu i pozycji, organizacji, przez którą regulowaliby subtelniejsze niż w jakimkolwiek innym zawodzie sprawy swojej deontologii i sądownictwa koleżeńskiego i przez którą zapewnialiby sobie ściślejszą niż dotychczas wzajemną więź towarzyską, naukową i ideową.</u>
          <u xml:id="u-141.43" who="#FeliksWidyWirski">Wiele już korzyści przynosi nam decentralizacja i rozszerzanie się płaszczyzn samorządności — że tak powiem, ale fakt ten nie może oznaczać dokładnego kopiowania form wyrosłych wyraźnie z innych treści ustrojowych. Weźmy dla przykładu, że izby lekarskie wyręczały w ogromnym stopniu Ministerstwo Zdrowia, którego wówczas nie było, a dziś istnieje i ma określone zadania. Lekarze wiedzą, że formy ich organizacji muszą się tak różnić od przeszłości, jak różną ma być socjalistyczna służba zdrowia od medycyny kupieckiej w krajach kapitalistycznych. Przecież praca izb lekarskich miała przebiegać i przebiegała w zasadniczo odmiennych warunkach, i jest słuszna obawa, że niewolnicze skopiowanie tej formy nie tylko że chybi celu i zwichnie zdrowe dążenia lekarzy do wpływu na organizację socjalistycznej służby zdrowia, ale może przynieść szkodę i cofnięcie dotychczas osiągniętych już pozycji.</u>
          <u xml:id="u-141.44" who="#FeliksWidyWirski">Sprawa jest ciągle otwarta. Organizowanie się świata lekarskiego nie może być przeżytkiem i musi iść w rytmie demokratyzacji naszego życia społecznego, nie rozrywać, lecz umacniać te więzi, które jednoczą wszystkich pracowników socjalistycznej służby zdrowia w jeden wielki, złączony w związkach zawodowych, kolektyw wspólnych zadań i wspólnej walki o pozycję i warunki bytowe.</u>
          <u xml:id="u-141.45" who="#FeliksWidyWirski">Taka tylko organizacja jest w stanie przywrócić lekarzom właściwą rangę dowódców i oficerów na uciążliwym froncie walki o zdrowie klasy robotniczej i całego narodu — o ich większy udział w kształtowaniu wzorowej, socjalistycznej służby zdrowia w Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-141.46" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Michałowi Zającowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#MichałZając">Wysoki Sejmie! W uzupełnieniu słusznych wywodów w zakresie lecznictwa dwóch moich przedmówców, pozwalam sobie w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego przedstawić garść uwag oraz postulatów w zakresie stanu zdrowotnego wsi, jak również w zakresie zabezpieczenia dla chłopów pracujących w razie wypadków losowych.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#MichałZając">Choroby stanowią plagę wszystkich społeczeństw ludzkich. Zrozumienie niebezpieczeństw i szkód, jakie powodują choroby, dojrzewa w miarę jak ludzkość wznosi się na coraz to wyższe etapy rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#MichałZając">Nasze Państwo Ludowe przeznacza — jak już było wspomniane — rokrocznie coraz większe miliardowe sumy na lecznictwo społeczne, na opiekę lekarską, na zakup leków, na budownictwo nowych zakładów społecznych służby zdrowia oraz na rozbudowę i wyposażenie już istniejących placówek, aby możliwie coraz lepiej zaspokajać potrzeby obywateli w zakresie opieki leczniczej i zapobiegawczej.</u>
          <u xml:id="u-143.3" who="#MichałZając">Wysoki Sejm zapoznał się dokładnie z wysokimi sumami przeznaczonymi w preliminarzu budżetowym na opiekę zdrowotną i wychowanie fizyczne. Podkreślam, że śladem poprzednich lat wydatki te coraz bardziej się podnoszą i w porównaniu z rokiem 1956 wydatki preliminowane na te cele na rok 1957 wzrastają o 18,9%. Gdybyśmy zaś porównali je z budżetem na rok 1956, to wzrost ten jest jeszcze większy, ponieważ wynosi 24,8%, więc prawie 25%.</u>
          <u xml:id="u-143.4" who="#MichałZając">Wraz ze wzrostem wydatków powinna się również odpowiednio rozszerzać działalność społecznej służby zdrowia i coraz silniej wchodzić też na teren wsi.</u>
          <u xml:id="u-143.5" who="#MichałZając">Musimy przyznać, że od czasu odzyskania niepodległości daje się obserwować coraz większą poprawę w zakresie opieki zdrowotnej nad obywatelami, specjalnie w miastach. Niestety nie odnosi się to do ludności wiejskiej, wśród której stan zdrowotny jest o wiele gorszy, a nawet może bardzo zły, aczkolwiek istnieje ogólne przekonanie, że wieś posiada takie naturalne warunki zdrowotne, które siłą rzeczy muszą oddziaływać dodatnio na wyższy poziom zdrowotności niż w miastach. Niestety, przemawiają przeciw temu dane statystyczne i obserwacje faktycznego stanu w terenie.</u>
          <u xml:id="u-143.6" who="#MichałZając">Według danych „Rocznika Statystycznego” i Ministerstwa Zdrowia wynika, że:</u>
          <u xml:id="u-143.7" who="#MichałZając">a) ogólna śmiertelność na wsi wynosi około 11 promille, a w miastach 9,5 promille. Najwyższa śmiertelność na wsi jest w woj. białostockim, poznańskim, łódzkim i olsztyńskim;</u>
          <u xml:id="u-143.8" who="#MichałZając">b) ogólny przyrost naturalny ludności m wsi (18,4‰) jest mniejszy niż w miastach (19,2‰), mimo iż liczba urodzin m wsi jest większa niż w miastach (28,7‰) Jeżeli idzie o strukturę zachorowań i o strukturę chorób najgroźniejszych na wsi, to niestety nie ma w Polsce w tym zakresie szczegółowych danych statystycznych, co tym samym nieco potwierdza tezę o braku należytego zainteresowania kompetentnych czynników sprawami zdrowia wsi. Wobec tego musimy się po służyć danymi dotyczącymi przyczyn zgonów — jakkolwiek na obserwowanych 63.612 przypadków śmierci na wsi zostały stwierdzone przy czyny zgonów przez lekarzy tylko w 37,2% (w niektórych województwach jeszcze w znacz nie mniejszym procencie, jak Rzeszów 18,1% Lublin 19,1%), reszta bowiem, tj. przeciętnie 62,8%, zmarła z nieustalonych przyczyn i bez badań lekarskich.</u>
          <u xml:id="u-143.9" who="#MichałZając">Z tych danych wynika, że do najgroźniej szych dziesięciu chorób na wsi należy zaliczyć choroby narządów krążenia i narządów oddechowych (w czym 80% zapalenie płuc), choroby serca, choroby zakaźne, choroby narządów trawienia, nowotwory, rak i miażdżyca.</u>
          <u xml:id="u-143.10" who="#MichałZając">Z chorób zakaźnych musimy wymienić wszelkie postacie gruźlicy, oraz dur brzuszny, czerwonka, błonica itd.</u>
          <u xml:id="u-143.11" who="#MichałZając">Bardzo niepokojący jest stan zdrowotności, a raczej zachorowalności u niemowląt i dzieci szkolnych na wsi.</u>
          <u xml:id="u-143.12" who="#MichałZając">Badania przeprowadzone przez Instytut Medycyny Pracy i Higieny Wsi w Lublinie na terenach kilku województw wykazują, że:</u>
          <u xml:id="u-143.13" who="#MichałZając">— 20% dzieci na wsi wykazuje niedobór wagi i wzrostu, który jest o 5 cm niższy niż w Czechosłowacji;</u>
          <u xml:id="u-143.14" who="#MichałZając">— śmiertelność niemowląt na wsi (89‰) jest wyższa niż w miastach (76‰), przy czym przypominam, że w Szwecji śmiertelność niemowląt wynosi 18‰, w Holandii 21‰, w Czechosłowacji 37‰;</u>
          <u xml:id="u-143.15" who="#MichałZając">— do najgroźniejszych chorób dziecięcych należy zaliczyć awitaminozę, zapalenie płuc, biegunkę, choroby zakaźne oraz robaczycę. Jedna z chorób awitaminozy, krzywica, jest przyczyną dużej śmiertelności niemowląt zarówno w Polsce, jak w innych krajach, zwłaszcza o niskiej stopie życiowej i niedostatecznej higienie.</u>
          <u xml:id="u-143.16" who="#MichałZając">Na 1800 zbadanych dzieci wiejskich stwierdzono krzywicę u niemowląt do 3 lat w 83%, a u dzieci szkolnych w wieku ponad 7 lat — w 30%.</u>
          <u xml:id="u-143.17" who="#MichałZając">Dużą plagą jest też robaczyca w postaci: owsiec, trichocephalozis, glistnica i zakażenie pierwotniakami (lamblioza.). Ustalono, że 100% zbadanych dzieci szkolnych jest zakażone co najmniej jednym gatunkiem robaków, a 60% — trzema gatunkami. Wiadomo zaś jest, że niektóre z tych robaków, np. owsiki, przenoszą chorobę Heine-Medina z jednego dziecka na drugie.</u>
          <u xml:id="u-143.18" who="#MichałZając">Zbadano też, że 30% dzieci w wieku do 3 lat ma próchnicę zębną, a u dzieci szkolnych procent ten wynosi aż 94.</u>
          <u xml:id="u-143.19" who="#MichałZając">Dzieci są nieumiejętnie odżywiane wskutek nieumiejętnego przygotowania potraw, zabijającego witaminy. Nie mają też chleba razowego, gdyż ludność kupuje biały chleb w mieście.</u>
          <u xml:id="u-143.20" who="#MichałZając">Kilka tych informacji świadczy o tym, że stan zdrowotności na wsi jest wprost tragiczny i domaga się gwałtownie podjęcia odpowiednich środków zaradczych.</u>
          <u xml:id="u-143.21" who="#MichałZając">Jaka jest przyczyna tego złego stanu zdrowotności na wsi? Leży ona — naszym zdaniem — przede wszystkim w bardzo złej sytuacji sanitarnej na wsi oraz w braku należytej opieki leczniczej nad ludnością wiejską.</u>
          <u xml:id="u-143.22" who="#MichałZając">Zły stan sanitarny na wsi wynika w pierwszym rzędzie stąd, że brak jest odpowiedniej wody do picia. Analizy wykonane na terenie 13 województw wykazują 80% źródeł wody jakościowo niepewnej, lub szkodliwej dla zdrowia, z powodu zanieczyszczeń mechanicznych i bakteriologicznych. Zanieczyszczenia te na terenach położonych wzdłuż rzek pochodzą stąd, że rzeki są systematycznie zatruwane i zakażane przez zakłady przemysłowe, a na innych terenach studnie są stare, płytkie, mieszczące się w pobliżu ścieków, gnojówek, ustępów itp.</u>
          <u xml:id="u-143.23" who="#MichałZając">O kanalizacji na wsi nie ma jeszcze mowy, ale nie zwraca się też uwagi na brak lub niewystarczającą ilość dobrych ustępów oraz nienależytą obudowę gnojówek, co stwarza niebezpieczną sytuację sanitarną.</u>
          <u xml:id="u-143.24" who="#MichałZając">Ciasnota w izbach mieszkalnych, u małorolnych sięgająca 4,2% osób na izbę, brak podłóg w izbach mieszkalnych, ogromne zamuszenie oraz brak łóżek dla każdego mieszkańca — pogarsza jeszcze bardziej zły stan higieny na wsi. Warto wspomnieć, że w 500 zbadanych gospodarstwach jedno łóżko przypada na 1,6 osób, a w tym pojedynczo śpiących było 33,14%, po dwie osoby w łóżku — 57,81%, po trzy osoby — 8,4%, a po 4 osoby — 0,3%. Jakie są następstwa higieniczne tego stanu, zwłaszcza dla dzieci — nie wymaga szczegółowych wyjaśnień.</u>
          <u xml:id="u-143.25" who="#MichałZając">Szkoły wiejskie są nadmiernie zagęszczone, niedostatecznie przewietrzane klasy, ławki niedostosowane do wzrostu dzieci i ogromnie zabrudzone. W niektórych województwach, np. w olsztyńskim, odsetek szkół bez ustępów dochodzi do 30%, a dobry ustęp przy szkole na wsi należy do rzadkości.</u>
          <u xml:id="u-143.26" who="#MichałZając">Poza tym istnieje tu jeszcze wiele innych przyczyn, jak brak higieny osobistej, wszawica — w niektórych miejscowościach obejmująca do 20% dzieci, kołtun itp., które razem wziąwszy stwarzają bardzo zły stan sanitarny na wsi, stan, który sprzyja rozszerzaniu się chorób, a specjalnie chorób zakaźnych.</u>
          <u xml:id="u-143.27" who="#MichałZając">Naprawa tego stanu wymaga poważnych kredytów, z których w pierwszym rzędzie należałoby zapewnić ludności dobrą wodę do picia. Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego domaga się, aby Rząd przeprowadził szczegółową analizę hierarchii potrzeb, ustalił plan stopniowego ich zaspokajania, w miarę posiadanych środków, i corocznie przeznaczał w budżecie odpowiednią sumę kredytów na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-143.28" who="#MichałZając">W poprawie opisanego złego stanu sanitarnego powinno wziąć udział całe społeczeństwo wiejskie w formie odpowiednich akcji, zorganizowanych przez terenowe rady narodowe, przy ścisłej i systematycznej współpracy wszystkich organów: służby zdrowia, Milicji Obywatelskiej, szkół oraz organizacji społecznych i poEtycznych — w kierunku usuwania wszystkich tych niedomagań, które bez dużych wkładów finansowych dadzą się poprawić.</u>
          <u xml:id="u-143.29" who="#MichałZając">Brak należytej opieki lekarskiej na wsi jaskrawo wynika z niewystarczającej sieci wiejskich placówek otwartego lecznictwa i ich obsady fachowej.</u>
          <u xml:id="u-143.30" who="#MichałZając">Przytoczę dane według statystyki Ministerstwa Zdrowia za rok 1956. Na terenie całego państwa istnieje 929 wiejskich ośrodków zdrowia, 190 punktów lekarskich (z dojazdami lekarzy) i 1.516 punktów felczerskich. Jeden więc ośrodek zdrowia obejmuje przeciętnie 16.500 osób na przestrzeni 346 km2. Rozpiętość tej przestrzeni w poszczególnych województwach jest różna — od 94 km2 (woj. katowickie) do 1.500 km2 (woj. koszalińskie).</u>
          <u xml:id="u-143.31" who="#MichałZając">Te duże przestrzenie zmniejszają nieco dojazdowe punkty lekarskie oraz punkty felczerskie, jednak mimo to musi się stwierdzić, że sieć wiejskich placówek zdrowia nie tylko jest niewystarczająca dla spełnienia właściwych zadań wobec ludności wsi, ale ponadto w rozmieszczeniu ich jest duża nierównomierność, przypadkowość i poniekąd bezplanowość. Odnosi się wrażenie, że ośrodki zdrowia tworzy się nie według potrzeb, lecz według możliwości uzyskania lokalu, lub innych względów. Z jednej strony mało się tu inwestuje, a z drugiej strony znów znajdujemy w budżecie Ministerstwa Zdrowia za rok 1956 niewykorzystanie kredytów inwestycyjnych na sumę 30 mln zł, za które dałoby się wybudować co najmniej 75 typowych ośrodków zdrowia, a przy pomocy świadczeń miejscowej ludności — co najmniej o 50% więcej.</u>
          <u xml:id="u-143.32" who="#MichałZając">Taka gospodarka nie może być na przyszłość tolerowana.</u>
          <u xml:id="u-143.33" who="#MichałZając">Poza tym w resorcie Ministerstwa Zdrowia brak jest perspektywicznych (długofalowych) planów inwestycji i właściwego rozwoju sieci wiejskich placówek leczniczych oraz sposobu realizacji tych planów. Sprawa ta jest raczej pozostawiona radom narodowym, które pod naciskiem innych ważnych potrzeb stosunkowo mało uwzględniają potrzeby pomocy leczniczej i profilaktycznej na wsi.</u>
          <u xml:id="u-143.34" who="#MichałZając">Niewystarczająca jest też obsada kadr zarówno pod względem ilościowym, jak jakościowym. W 1956 r. bowiem było zatrudnionych w wiejskich placówkach zdrowia 1.392 lekarzy, w tym część niepełnozatrudnionych (mówił tutaj poseł Widy-Wirski, ile to godzin przypada dziennie na mieszkańca), oprócz tego 2.011 felczerów, lekarzy-dentystów 1.049, pielęgniarek 4.725 — w tym o pełnych kwalifikacjach tylko 1.954 — i 2.891 położnych.</u>
          <u xml:id="u-143.35" who="#MichałZając">Jeden lekarz przypada więc na 11 tys. mieszkańców wsi, jeden felczer na 4.500 mieszkańców, a jeden lekarz-dentysta na 15.500 mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-143.36" who="#MichałZając">Cyfry mówią same za siebie. A przecież mamy już w Polsce ponad 20.400 lekarzy medycyny (w czym 8.960 samych specjalistów), ponad 6.300 felczerów i 7.800 lekarzy-dentystów. I te liczby lekarzy corocznie jeszcze poważnie wzrastają. Bliższa analiza rozmieszczenia lekarzy w miastach i wsiach wykazuje dużą niewspółmierność.</u>
          <u xml:id="u-143.37" who="#MichałZając">Podaję to tylko dlatego, żeby wykazać jednak pewną złą gospodarkę kadrami lekarskimi.</u>
          <u xml:id="u-143.38" who="#MichałZając">W miastach o łącznej liczbie 13 mln mieszkańców pracuje ponad 19 tys. lekarzy medycyny, czyli — oczywiście biorąc wszystkich, i z lecznictwa otwartego i z zamkniętego — jeden lekarz przypadałby na 679 mieszkańców. Po odliczeniu zaś lekarzy zakładów zamkniętych i specjalistów, z których też korzysta ogół ludności wiejskiej w pewnej części, jeden lekarz przypada na 1.276 mieszkańców, a po dodaniu felczerów jeden lekarz w mieście przypadałby na 880 mieszkańców.</u>
          <u xml:id="u-143.39" who="#MichałZając">Natomiast na wsi o łącznej liczbie 15 milionach mieszkańców pracuje — jak już wspomniałem — zaledwie 1.392 lekarzy, a więc jeden lekarz przypada na 11 tys. mieszkańców, czyli na liczbę mieszkańców 8-krotnie większą niż w miastach, a przy uwzględnieniu felczerów — jeden lekarz na 4.500 mieszkańców, czyli na 5-krotnie większą.</u>
          <u xml:id="u-143.40" who="#MichałZając">Podobnie przedstawia się sprawa lekarzy-dentystów, bo w miastach jeden lekarz-dentysta przypada na 1.900 mieszkańców, a na wsi — na 15 tys. mieszkańców. W miastach lekarze-dentyści chodzą bez pracy, a na wsi 94% dzieci szkolnych ma próchnicę zębów.</u>
          <u xml:id="u-143.41" who="#MichałZając">Rozumiemy, że miastom, z różnych powodów, przysługuje pewna preferencja w korzystaniu z usług służby zdrowia, ale ta nierówność społeczna, względnie uprzywilejowanie miast w tak wysokim stopniu, nie ma żadnego uzasadnienia i jest niesprawiedliwa.</u>
          <u xml:id="u-143.42" who="#MichałZając">Niesprawiedliwość ta jest tym większa, że na wsi zamieszkuje około 1/3 część ludności nierolniczej, uprawnionej — w myśl obowiązujących przepisów — do bezpłatnych świadczeń leczniczych. Choćby dla obsługi tej tylko części ludności dotychczas powinno już być zatrudnionych na wsi co najmniej 4.500–5.000 lekarzy, a nie 1.392.</u>
          <u xml:id="u-143.43" who="#MichałZając">Jak więc widzimy, gospodarka kadrami lekarskimi jest niewłaściwa, a nawet zła. Jedne bowiem miejscowości mają za dużo lekarzy, a w innych brak jest najkonieczniejszej obsady lekarskiej. Jeśli zaś idzie o specjalistów, to w wielu powiatach niektórych specjalistów brakuje w ogóle. Przy właściwej polityce kadrowej te ogromne dysproporcje mogłyby być wyrównane, a przynajmniej złagodzone, przez co polepszyłoby się znacznie opiekę leczniczo-zdrowotną w terenie — bez specjalnych wydatków dodatkowych.</u>
          <u xml:id="u-143.44" who="#MichałZając">Uważamy też za niewłaściwe obsadzanie wiejskich placówek zdrowia z reguły lekarzami najmłodszymi, bez odpowiedniego doświadczenia i stażu szpitalnego, lub samymi tylko felczerami — pozostawionymi bez nadzoru fachowego i pomocy starszych i doświadczonych lekarzy. Sprawa ta nie wymaga chyba bliższego wyjaśnienia.</u>
          <u xml:id="u-143.45" who="#MichałZając">Zrozumiałą jest rzeczą, że zmiany takiego stanu rozmieszczenia lekarzy nie da się osiągnąć tylko przez wydanie zarządzeń ze strony władz, ale musi być stworzony odpowiedni klimat i warunki, które by zachęciły personel fachowy do osiedlania się i pracy w lecznictwie na wsi, co jest możliwe do osiągnięcia przez:</u>
          <u xml:id="u-143.46" who="#MichałZając">a) przyznanie personelowi wiejskiej służby zdrowia odpowiednich dodatków wiejskich, aby wynagrodzenie wystarczało na odpowiednie utrzymanie;</u>
          <u xml:id="u-143.47" who="#MichałZając">b) dostarczenie przez rady narodowe odpowiednich mieszkań dla personelu fachowego i przyznanie temu personelowi prawa pierwszeństwa w uzyskaniu kredytów na budowę własnych domków mieszkalnych;</u>
          <u xml:id="u-143.48" who="#MichałZając">c) przyznanie wiejskim lekarzom i felczerom pierwszeństwa w nabyciu taniego samochodu osobowego przed wszystkimi pracownikami;</u>
          <u xml:id="u-143.49" who="#MichałZając">d) zabezpieczenie lekarzom i felczerom szybkiego środka lokomocji, aby należyta obsługa chorych nie była uzależniona od rozkładu jazdy środkami kolejowymi;</u>
          <u xml:id="u-143.50" who="#MichałZając">e) zaopatrzenie personelu pomocniczego, obsługującego teren, w odzież ochronną (płaszcze i buty) oraz rowery służbowe — bo to przecież nie jest poruszanie się po mieście, tylko po bardzo złych drogach i niejednokrotnie w złych warunkach atmosferycznych.</u>
          <u xml:id="u-143.51" who="#MichałZając">Poza tym stan lecznictwa na wsi pogarsza fakt, że w praktyce po godzinach pracy lekarzy w placówkach leczniczych prawie że nie istnieje na wsi opieka lecznicza nad obłożnie chorymi oraz pomoc w nagłych wypadkach. Stosunek procentowy wizyt domowych do porad ambulatoryjnych przeciętnie wynosi około 1%, jest zatem wielokroć niższy od wskaźnika Ministerstwa Zdrowia, ustalonego dla wsi na 5%, a dla miast na około 15%.</u>
          <u xml:id="u-143.52" who="#MichałZając">Przyczyną tego jest brak dostatecznej ilości środków lokomocji, którymi dysponują wydziały zdrowia, oraz zryczałtowanie opłat za wizyty domowe, płatne w jednakowej wysokości bez względu na ilość tych wizyt. Ten sposób wynagrodzenia spowodował wybitne zmniejszenie się zainteresowania lekarzy opieką nad obłożnie chorymi.</u>
          <u xml:id="u-143.53" who="#MichałZając">Ogromne narzekania dają się również słyszeć ze strony ludności wiejskiej na brak szybkiej pomocy lekarskiej w razie nagłych wypadków.</u>
          <u xml:id="u-143.54" who="#MichałZając">Dużym brakiem w lecznictwie wiejskim jest również brak odpowiedniej sieci aptek na wsi, lub choćby punktów aptekarskich, które powinny się mieścić w siedzibie każdego wiejskiego ośrodka zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-143.55" who="#MichałZając">Nasz Klub Poselski dokładnie zdaje sobie sprawę z trudności gospodarczych i niewystarczalności funduszów na szybką, pełną rozbudowę wiejskich placówek leczniczych i dlatego uważa, że z jednej strony Ministerstwo Zdrowia winno prowadzić swoją działalność tym bardziej celowo i ekonomicznie, z drugiej zaś strony trzeba, by społeczeństwo przyczyniło się również wszystkimi rozporządzalnymi środkami do przyśpieszenia rozwoju wiejskich placówek zdrowia, aby jak najprędzej cała ludność kraju mogła być objęta opieką leczniczą — zgodnie z założeniami art. 60 Konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-143.56" who="#MichałZając">Z tych też powodów popieramy w całej pełni rozbudowę spółdzielni służby zdrowia na wsi, które powinny być wyposażone w odpowiednie gabinety lekarskie, dentystyczne i urządzenia diagnostyczno-lecznicze, obsługiwane przez dobry personel lekarski i pomocniczy, oraz posiadać odpowiednie zaplecze lecznictwa specjalistycznego i szpitalnego, którego wieś do dziś nie posiada.</u>
          <u xml:id="u-143.57" who="#MichałZając">Rozwój tej formy lecznictwa nie będzie jednak możliwy bez odpowiedniej pomocy kredytowej państwa i stałej opieki nad tym lecznictwem. Konieczna jest tu pomoc państwa w zainwestowaniu spółdzielni i ich zaopatrzeniu w urządzenia lekarskie, dentystyczne i diagnostyczne, oraz odpowiednie dotacje, w zamian za udzielaną przez spółdzielnie pomoc leczniczą dla nieczłonków spółdzielni, uprawnionych jednak do bezpłatnej pomocy leczniczej. Władze państwowe winny zapewnić tym spółdzielniom dobrą obsadę fachową z doświadczonych lekarzy i kwalifikowanej służby pielęgniarskiej i położniczej. W celu zapewnienia należytej pomocy dla obłożnie chorych i w nagłych wypadkach, każdy spółdzielczy ośrodek zdrowia powinien mieć przydzielony samochód osobowy dla dowozu lekarzy i chorych, oraz być zaopatrzony w telefon.</u>
          <u xml:id="u-143.58" who="#MichałZając">Dla rozwoju spółdzielczej służby zdrowia na wsi jest konieczne, aby członkom spółdzielni przysługiwały poważne ulgi w cenach leków oraz w taryfach szpitalnych i sanatoryjnych.</u>
          <u xml:id="u-143.59" who="#MichałZając">Przyznanie przez państwo wspomnianej pomocy materialnej i fachowej będzie równocześnie częściowo realizacją postanowień art. 60 Konstytucji, przewidującego stopniowe rozszerzanie bezpłatnej pomocy leczniczej dla obywateli miast i wsi. Wszyscy sobie Zdajemy sprawę z tego, jakie ogromne szkody i fatalne skutki poniosłoby państwo, gdyby zdrowotność wsi nie została uratowana i nie była zapewniona odpowiednia opieka zdrowotna wszystkim mieszkańcom wsi, nie wyłączając chłopów pracujących, którzy są również współgospodarzami państwa. Powinni oni nie tylko ponosić ciężary i współodpowiedzialność za losy państwa, ale też korzystać w odpowiednim do tego stosunku z dobrodziejstw organizacji i urządzeń państwowych.</u>
          <u xml:id="u-143.60" who="#MichałZając">Stwierdzając dotychczasowy niewłaściwy stan zdrowotny ludności wiejskiej oraz niedostateczną opiekę leczniczą i sanitarną nad tą ludnością, Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zgłasza w tej sprawie następujące dezyderaty, które winny być przez Rząd wzięte pod uwagę przy realizowaniu projektu budżetu na rok 1957 oraz przy opracowywaniu projektów budżetów na lata następne. W szczególności:</u>
          <u xml:id="u-143.61" who="#MichałZając">1. Z uwagi na zły stan zdrowotny ludności wiejskiej wskutek niedostatecznej opieki sanitarnej, profilaktycznej i leczniczej nad tą ludnością, co wymaga bardzo rozważnej, głęboko przemyślanej i planowej pracy i kierownictwa ze strony Ministerstwa Zdrowia — Klub Poselski ZSL domaga się od Rządu, aby w organizacji Ministerstwa Zdrowia został stworzony specjalny Podsekretariat Stanu dla spraw Wiejskiej Służby Zdrowia, o właściwej obsadzie personalnej. Do jego zadań należałoby organizowanie, planowanie i czuwanie nad należytym rozwojem służby zdrowia na wsi, z pełnym poczuciem odpowiedzialności za jej należyte funkcjonowanie. Podsekretariat ten winien być podporządkowany wiceministrowi ludowcowi, dobrze znającemu i rozumiejącemu potrzeby zdrowotne wsi.</u>
          <u xml:id="u-143.62" who="#MichałZając">2. Dla zabezpieczenia właściwego rozwoju sieci wiejskich placówek leczniczych — Klub Poselski ZSL domaga się, aby Ministerstwo Zdrowia opracowało w jak najkrótszym czasie konkretny, perspektywiczny plan rozbudowy sieci placówek i urządzeń wiejskiej służby zdrowia i sposób stopniowego realizowania tego planu, który równocześnie stanowiłby obowiązujące wytyczne dla terenowych rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-143.63" who="#MichałZając">W kredytach inwestycyjnych powinno Ministerstwo Zdrowia zabezpieczyć wyraźnie tę część kredytów, która ma służyć stopniowej realizacji ustalonego planu perspektywicznego to budowy sieci wiejskich placówek leczniczych. Pod żadnym warunkiem kredyt ten nie powinien być zużytkowany na inne cele.</u>
          <u xml:id="u-143.64" who="#MichałZając">3. W celu przyśpieszenia rozbudowy spółdzielczych ośrodków zdrowia na wsi — Klub Poselski ZSL domaga się, aby Rząd zapewnił organizowanym spółdzielniom wiejskiej służby zdrowia odpowiednią pomoc kredytową w zainwestowaniu ich i zaopatrzeniu w urządzenia lekarskie, dentystyczne i diagnostyczne.</u>
          <u xml:id="u-143.65" who="#MichałZając">Dalej domagamy się również:</u>
          <u xml:id="u-143.66" who="#MichałZając">a) zapewnienia należytej obsady fachowej w ośrodkach spółdzielczej służby zdrowia przez przydzielanie doświadczonych lekarzy i kwalifikowanej służby pielęgniarskiej i położniczej, przy uwzględnieniu zastępstw personelu fachowego w czasie jego urlopu, choroby i przeszkalania;</u>
          <u xml:id="u-143.67" who="#MichałZając">b) przydzielenia dla każdego spółdzielczego ośrodka zdrowia odpowiedniego środka lokomocji dla przewozu lekarzy w terenie i chorych, aby zapewnić na wsi należytą pomoc leczniczą dla obłożnie chorych i w nagłych wypadkach;</u>
          <u xml:id="u-143.68" who="#MichałZając">c) przyznania członkom spółdzielni zdrowia większych ulg w cenach leków zapisanych przez lekarza, ośrodka oraz w opłatach za leczenie szpitalne;</u>
          <u xml:id="u-143.69" who="#MichałZając">d) zorganizowania na wsi szerszej sieci aptek, względnie punktów aptecznych;</u>
          <u xml:id="u-143.70" who="#MichałZając">e) przyznania lekarzom wiejskim prawa pierwszeństwa w nabyciu samochodu osobowego dla ich własnego i służbowego użytku;</u>
          <u xml:id="u-143.71" who="#MichałZając">f) przyznania personelowi wiejskiej służby zdrowia prawa pierwszeństwa w uzyskaniu kredytów na budowę własnego domku mieszkalnego.</u>
          <u xml:id="u-143.72" who="#MichałZając">Powyższe dezyderaty są wynikiem pogarszającego się stale stanu zdrowotności na wsi; wypływają one z chęci przyjścia Rządowi z pomocą w należytym rozwiązaniu tak trudnego i jednocześnie bardzo dla państwa ważnego zagadnienia ochrony zdrowia obywateli, zgodnie z gwarancją przewidzianą w postanowieniach naszej Konstytucji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#CzesławWycech">Obywatelu Pośle, czas Wasz się skończył.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#MichałZając">Prosiłbym tylko o 5 minut jeszcze dla całości.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#MichałZając">W zakresie zagadnień dotyczących resortu Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej — Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego uznaje konieczność lepszego uregulowania świadczeń ubezpieczeniowych, a. przede wszystkim popiera w pełnej rozciągłości inicjatywę sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o zlikwidowanie tzw. „starego portfelu” rent i zrównanie ich z tzw. „nowym portfelem”.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#MichałZając">Zlikwidowanie w jak najkrótszym czasie „starego portfelu” uważamy za pilną konieczność państwową. Ufamy, że Rząd jeszcze w bieżącym roku przeanalizuje możliwości gospodarczo-finansowe i znajdzie odpowiednie kredyty na usunięcie tej ogromnej bolączki w naszej Polsce Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-145.3" who="#MichałZając">W związku z redukcją etatów administracyjnych i koniecznością przejścia zwolnionych pracowników z administracji do produkcji — popieramy również rezolucję Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, aby Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej w porozumieniu z innymi właściwymi czynnikami przeanalizowało zagadnienie sposobu zabezpieczenia zwolnionym z pracy pracownikom pomocy leczniczej i nabytych przez nich uprawnień rentowych, względnie emerytalnych, w tym kierunku, by wskutek przejścia do innej pracy, nie podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia, nie utracili nabytych uprawnień ubezpieczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-145.4" who="#MichałZając">Ludność wsi jest coraz bardziej zainteresowana sprawami ubezpieczeń społecznych i wyraźnie dała to odczuć w czasie ostatniej kampanii wyborczej, domagając się wprowadzenia tych ubezpieczeń dla chłopów pracujących. Chłop pracujący zrozumiał właściwe znaczenie i rolę dla świata pracy ubezpieczeń społecznych na wypadek starości, inwalidztwa i śmierci — i dlatego coraz bardziej odczuwa ich brak na wsi.</u>
          <u xml:id="u-145.5" who="#MichałZając">Na podstawie dotychczasowego ustawodawstwa ubezpieczeniowego tylko stosunkowo nieliczna grupa ludności rolniczej została objęta obowiązkiem ubezpieczenia. A mianowicie ubezpieczeniem społecznym są objęci w pełnym zakresie tylko pracownicy zatrudnieni w państwowych gospodarstwach rolnych.</u>
          <u xml:id="u-145.6" who="#MichałZając">Do innych grup pracowników rolnych, zatrudnionych na wsi, stosuje się daleko idące ograniczenia, w szczególności w zakresie ubezpieczenia rodzinnego, a zupełnie wyłączeni są z ubezpieczenia członkowie spółdzielni produkcyjnych oraz chłopi pracujący w gospodarstwach indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-145.7" who="#MichałZając">Do 1950 r. istniało ubezpieczenie od wypadków tzw. drobnych producentów rolnych, jednak z nieuzasadnionych powodów ubezpieczenie to, mimo znikomo niskiej wysokości składek ubezpieczeniowych, zostało zlikwidowane.</u>
          <u xml:id="u-145.8" who="#MichałZając">Powszechnego ubezpieczenia społecznego nie da się zastąpić namiastką statutowych świadczeń poszczególnych spółdzielni produkcyjnych, nadto zaś nie wolno pozbawiać chłopów pracujących indywidualnie tego ubezpieczenia. Znany jest powszechnie los chłopa, gdy na starość i po podziale gruntu między dzieci, lub z powodu nieszczęśliwego wypadku, staje się ciężarem swych dzieci; bywa to niejednokrotnie przyczyną tragicznych wypadków. Inna zaś byłaby jego sytuacja moralna i materialna, gdyby miał zabezpieczoną choćby minimalną rentę.</u>
          <u xml:id="u-145.9" who="#MichałZając">Obowiązkowe ubezpieczenie chłopów od ryzyka losowego za granicą rozwija się coraz bardziej. Spośród państw demokracji ludowej najlepszy pod tym względem przykład daje nam Czechosłowacja, która wprowadziła już ubezpieczenie na wypadek starości, inwalidztwa i śmierci w stosunku do członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych wszystkich typów, rolników gospodarujących samodzielnie, rzemieślników i drobnych przemysłowców.</u>
          <u xml:id="u-145.10" who="#MichałZając">Za ubezpieczeniem chłopów przemawia i ten argument, że w naszej gospodarce narodowej ludność wiejska bardzo licznie przechodzi z gospodarki rolnej do pracy w przemyśle, gdzie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu, do którego jednak nie są zaliczane poprzednie lata ciężkiej pracy na roli, i odwrotnie — w razie przejścia z powrotem pracownika z przemysłu do rolnictwa traci on wszystkie swoje uprawnienia do świadczeń ubezpieczeniowych nabytych w czasie pracy w przemyśle, ponieważ nie ma prawa nawet dobrowolnego kontynuowania tego ubezpieczenia.</u>
          <u xml:id="u-145.11" who="#MichałZając">Wszystkie powyższe względy zmuszają nasz Klub Poselski do żądania, aby Rząd w jak najkrótszym czasie przeanalizował sprawę wprowadzenia ubezpieczenia wszystkich chłopów na wypadek starości, inwalidztwa i śmierci, oraz przedstawił Sejmowi do uchwalenia projekt odpowiedniej ustawy w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-145.12" who="#MichałZając">Wysoki Sejmie! Przedstawiając w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego powyższe uwagi i postulaty, sądzimy, że Rząd ustosunkuje się do nich pozytywnie, gdyż zdrowie ludności wiejskiej jest równie ważne jak zdrowie ludności miast. Podkreślam — idzie tu o zdrowie jako największy skarb całego naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-145.13" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Marcelemu Najderowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#MarceliNajder">Wysoka Izbo! Trudno byłoby w toku dyskusji nad budżetem zrobić przegląd wszystkich zagadnień nurtujących tak pracowników służby zdrowia, jak i rzesze obywateli korzystających z jej usług. Słuszne będzie za to uwypuklić parę zagadnień, które ze względu na swoją wagę muszą być rozpatrywane, że tak powiem, w pierwszych kolejnościach.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#MarceliNajder">W służbie zdrowia specyficzna jest bardzo szeroka różnorodność zagadnień, bo oprócz lecznictwa ambulatoryjnego, tj. otwartego, zamkniętego, żłobków, sanatoriów — są gospodarstwa pomocnicze, które np. w samym tylko woj. zielonogórskim, które ja reprezentuję, mają 1500 hektarów obszaru. Mamy warsztaty naprawcze sprzętu medycznego, jest tabor samochodowy, lotnictwo sanitarne, są hurtownie farmaceutyczne, apteki, stacje sanitarno-epidemiologiczne, laboratoria itd.</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#MarceliNajder">Tym jaśniejsze się staje, że istnieje bardzo szeroki 'wachlarz zagadnień, 'różnorodność spraw nurtujących służbę zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-147.3" who="#MarceliNajder">Jeden z ważniejszych problemów, przed którymi stoi nasza służba zdrowia, to regulacja płac pielęgniarek i personelu lekarskiego, o czym mówili już w swoich wystąpieniach moi przedmówcy, a mianowicie posłowie Lechowicz, Garlicki i Widy-Wirski. Zdajemy sobie wszyscy sprawę z tego, że problem to niełatwy. Chodzi przecież o wygospodarowanie dodatkowych funduszów na ten cel, ale jest to tak ważną sprawą, że przychylam się w zupełności do apelu moich przedmówców o priorytet w rozwiązywaniu zagadnienia uposażeń pracowników służby zdrowia przy najbliższej sprzyjającej temu sposobności.</u>
          <u xml:id="u-147.4" who="#MarceliNajder">Pierwsza sprawa, której chcę poświęcić parę słów w swoim wystąpieniu, to zagadnienie inwestycji w służbie zdrowia. Powołam się tutaj na pewne ustalenia, które zostały dokonane przez docenta Krupińskiego i doktora Majdę w numerze 4 „Nowych Dróg” z 1957 r. Zwrócili oni mianowicie uwagę, że dotychczas przeprowadzano ocenę służby zdrowia, względnie wskaźniki rozwoju, w stosunku do okresu międzywojennego — zamiast konfrontować rozwój naszej służby zdrowia ze wzrostem potrzeb społeczeństwa, a zwłaszcza z obiektywnymi możliwościami realizacji tych spraw, które w zakresie ochrony zdrowia zapewnia obywatelowi Konstytucja i inne akty państwowe.</u>
          <u xml:id="u-147.5" who="#MarceliNajder">Mimo wzrostu liczby łóżek z 20,1 w 1938 roku do 38 w 1946 r. na 10 tys. ludności, spowodowanego przesunięciem naszych granie na zachód i przyłączeniem Ziem Odzyskanych, na których wskaźnik ten już w 1946 r. wynosił 57,5 na 10 tys. ludności, mamy nadal niedostateczny wzrost ilości łóżek szpitalnych, który zamyka się na koniec 1955 r. (według rocznika statystycznego) cyfrą 49,6 łóżek na 10 tys. mieszkańców, w tym w szpitalach ogólnych 41,4. Wzrost ten zaledwie w 1/3 nastąpił dzięki inwestycjom, a przeważnie był wynikiem zagęszczania, czyli po prostu dostawiania łóżek szpitalnych w istniejących oddziałach. W tym samym okresie notujemy czterokrotny wzrost liczby ubezpieczonych, uprawnionych do bezpłatnego leczenia szpitalnego. Wzrost ilości łóżek, zapowiadany preliminarzem budżetowym 1957 r., jest w lwiej części spowodowany akcją rewindykowania lub przekazywania budynków dla służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-147.6" who="#MarceliNajder">Łóżek dla chorych na gruźlicę posiadamy zaledwie 21 tys., przy około 100 tys. chorych na gruźlicę rozpadową.</u>
          <u xml:id="u-147.7" who="#MarceliNajder">Dość wysoka jest u nas, mimo tendencji spadkowych, umieralność, która według cyfr podanych przez Ministra Barańskiego na Komisji Zdrowia wynosi u nas 71 na 10 tys. mieszkańców, zwłaszcza gdy porównamy to na przykład z Francją, gdzie wynosi 30 na 10 tys., lufo Belgią — 20 na 10 tys. mieszkańców. Prawdą jest, że jeszcze w 1954 r. cyfra ta u nas w kraju zamykała się w wysokości 94,7, a w 1950 r. — 108,8 zgonów na 10 tys. ludności.</u>
          <u xml:id="u-147.8" who="#MarceliNajder">Biegunki, tak często w Polsce spotykane u dzieci, należą w wielu krajach do przeszłości. W Szwecji np. od wielu lat została prawie zupełnie wyrugowana krzywica, tak że lekarze tamtejsi w większości nie umieją nawet rozpoznać objawów tego schorzenia.</u>
          <u xml:id="u-147.9" who="#MarceliNajder">Można zaryzykować takie powiedzenie, że duży wpływ na stan śmiertelności w naszym kraju ma swoista polityka inwestycyjna i wyposażeniowa w stosunku do służby zdrowia, oraz polityka gospodarki lekiem. Ważnym przyczynkiem jest także fakt bagatelizowania spraw higieny przez szereg resortów, na przykład handlu, budownictwa i resorty przemysłowe.</u>
          <u xml:id="u-147.10" who="#MarceliNajder">Inwestycje służby zdrowia były zaledwie w 60% pokrywane w stosunku do potrzeb spowodowanych wzrostem ilości zadań. Były to inwestycje właśnie tego rzędu, na których robiło się oszczędności, obcinało się je przy lada okazji, lub nie zabezpieczano odpowiedniego ich wykonawstwa.</u>
          <u xml:id="u-147.11" who="#MarceliNajder">Szereg inwestycji miało priorytety, były zagwarantowane specjalne stawki np. dla budujących; niestety nie było tego w inwestycjach służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-147.12" who="#MarceliNajder">Na terenie naszego województwa, tj. woj. zielonogórskiego mamy klasyczny przykład tak prowadzonej inwestycji — a mianowicie rozbudowa, a właściwie odbudowa szpitala wojewódzkiego w Zielonej Górze. Prace zaczęto jeszcze w 1954 r., a dotychczas zostały one uwieńczone remontem jednego pawilonu na 90 łóżek dla oddziału ocznego i laryngologicznego.</u>
          <u xml:id="u-147.13" who="#MarceliNajder">Oddział wewnętrzny jest już od przeszło dwóch lat „rozgrzebany”, a terminy oddania go do użytku odsuwane co parę miesięcy dalej.</u>
          <u xml:id="u-147.14" who="#MarceliNajder">Od przeszło roku nie można dobić się w Ministerstwie Budownictwa, poprzez Ministerstwo Zdrowia, przyznania temu obiektowi indywidualnego priorytetu, na równi np. z budownictwem mieszkaniowym. Dochodzi nawet do tego, że mimo interwencji Wicepremiera Nowaka w Zjednoczeniu Budownictwa Miejskiego Poznań — Oddział Zielona Góra, będącym wykonawcą tej inwestycji, nie widać poprawy sytuacji; wykonawca zasłania się nieodpowiednio skalkulowanymi stawkami wynagrodzeń za tak specjalistyczne prace, jak remont czy adaptacje budynków na szpitale, lub w końcu brakiem pracowników.</u>
          <u xml:id="u-147.15" who="#MarceliNajder">Na tym przykładzie, gdzie zaangażował swój autorytet jeden z najwyższych czynników w państwie, widać, jak już z przyzwyczajenia są traktowane inwestycje służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-147.16" who="#MarceliNajder">Na posiedzeniu sejmowej Komisji Zdrowia Minister Barański przytoczył fakt, jaki zaistniał w Nowej Hucie podczas zapowiedzianej wizyty Ministra Jędrychowskiego. Na budowie szpitala tamtejszego pracowało w czasie wizytacji ponad 300 osób, ale w godzinę po tej wizycie było na budowie już tylko 15 robotników.</u>
          <u xml:id="u-147.17" who="#MarceliNajder">Należy zastanowić się nad projektem Ministerstwa Zdrowia przewidującym powołanie do życia specjalnego przedsiębiorstwa budowlanego, które zajęłoby się budownictwem oraz kapitalnymi remontami obiektów służby zdrowia i na przykład resortu oświaty. Mogłoby to być jedno z rozwiązań sytuacji, jaka istnieje przy realizowaniu inwestycji służby zdrowia, czy też innych obiektów socjalnych. A niezależnie od tego apeluję do Ministra Budownictwa o zwrócenie więcej uwagi na budownictwo służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-147.18" who="#MarceliNajder">Wzrost nakładów na służbę zdrowia w 1957 roku — o czym mówił poseł Widy-Wirski — wyprzedzający dochód narodowy, jest tylko wyrównywaniem niedociągnięć z ubiegłych lat. W latach 1951–1955 szereg szpitali popadłe w zadłużenie wskutek nieodpowiedniego ich finansowania. Nastąpiło kompletne „wydarcie się” zakładów służby zdrowia z bielizny, ponieważ nie uzupełniano zapasów. Brak było sprzętu kuchennego, brak naczyń do jedzenia, brak aparatury leczniczej itd. Poprawa pewna nastąpiła już w 1956 r. i należy liczyć, że właściwa podwyżka sum w budżecie 1957 r. poprawi tę sytuację dalej. Należy równocześnie zwrócić uwagę, że jest bardzo poważny nacisk społeczeństwa na służbę zdrowia, nacisk, który jest spowodowany szeregiem ustawowo zagwarantowanych uprawnień dla społeczeństwa, a uprawnienia te służba zdrowia, wskutek dotychczas dość wąskich możliwości finansowych, nie zawsze ma możność realizować.</u>
          <u xml:id="u-147.19" who="#MarceliNajder">Nie byłbym jedynym reprezentantem farmacji polskiej w Sejmie, i to po raz pierwszy od lat 20, gdybym nie poruszył, choć w zarysie, nabrzmiałych także spraw polskich farmaceutów, zastrzegając sobie możliwość powrócenia do tego problemu, już szerzej ujętego, na późniejszych posiedzeniach Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-147.20" who="#MarceliNajder">Przez długie lata zawód ten i jego problemy nie były dostrzegane przez kierownictwo służby zdrowia, a częściowo i przez społeczeństwo. Wpływało to demobilizująco i niekorzystnie na samopoczucie farmaceutów, wytwarzało zniechęcenie i apatię. Decydowano o farmacji bez udziału farmaceutów. Kult nie tylko jednostki, ale i niefachowości święcił swe triumfy. Ostatnie zmiany personalne w Centralnym Zarządzie Aptek rokują nadzieje, że obecnie będzie lepiej, a fakt, że po raz pierwszy od paru lat na czele tego Zarządu stanął fachowiec farmaceuta, ma dobitną swoją wymowę.</u>
          <u xml:id="u-147.21" who="#MarceliNajder">Zagadnienie farmacji to nie tylko apteka i wytwarzanie w niej leków, ale i nasz krajowy przemysł farmaceutyczny, to liczne laboratoria stacji sanitarno-epidemiologicznych czuwające nad stanem sanitarnym obrotu żywnością, to twórcza myśl naukowca farmaceuty pracującego w akademiach i instytutach nad syntezą nowego leku.</u>
          <u xml:id="u-147.22" who="#MarceliNajder">Podstawową bazą farmacji są apteki — ze względu na ich ilość jako placówek pracujących w służbie zdrowia oraz ze względu na ilość zatrudnionych w nich farmaceutów.</u>
          <u xml:id="u-147.23" who="#MarceliNajder">Mimo poważnego udziału aptek w pracy służby zdrowia, społeczeństwo nie jest — i to zupełnie słusznie — z ich pracy w pełni zadowolone. Zbyt rzadka jest jeszcze sieć aptek — o czym mówił mój przedmówca poseł Zając — mała ilość fachowców, co powoduje coraz dłuższy okres wyczekiwania na wykonanie leków oraz brak często wielu leków i to nie tylko importowanych, ale i produkowanych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-147.24" who="#MarceliNajder">Sieć aptek zależna jest przede wszystkim od ilości fachowców, a ta jest stale niewystarczająca. W ubiegłym okresie popełniono szereg błędów specjalnie przy taryfikowaniu farmaceutów w aptekach, gdzie dochodziło do takich absurdów, że magister farmacji po czteroletnich studiach akademickich jeszcze do ubiegłego roku otrzymywał uposażenie w wysokości 680 zł miesięcznie, by po 10 latach pracy dojść maksymalnie do 1.308 zł miesięcznie. Płace te zostały już częściowo podniesione w ubiegłym roku, lecz farmaceuci mają niepłonna nadzieję, że poprawa sytuacji ekonomicznej w kraju pozwoli w przyszłości wyrównać istniejące jeszcze dysproporcje pomiędzy wyższym personelem służby zdrowia a innymi formami naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-147.25" who="#MarceliNajder">Stworzenie tak ciężkich, chwilami nie do zniesienia, warunków materialnych dla farmaceutów spowodowało w latach ubiegłych niedostateczny napływ odpowiednich kandydatów na studia. Mieliśmy i takie momenty, że na niektóre akademie zgłaszało się zaledwie 60–70% kandydatów w stosunku do ilości wolnych miejsc, wtedy gdy na wszystkich innych wydziałach zgłoszeń było bardzo wiele, tak że brakło miejsc dla studentów.</u>
          <u xml:id="u-147.26" who="#MarceliNajder">Ratowano sytuację, przerzucając na studia farmaceutyczne nie przyjętych na medycynę, dentystykę, czy też politechnikę, czyli tzw. popularnie „odpady”. Efekty tego nie kazały długo na siebie czekać. Do aptek zaczęli przybywać magistrowie farmacji, którzy w zawodzie tym nie chcieli pracować; ludzie ci obniżali poziom etyczny zawodu, aptekę i pracę w niej traktowali jako przymus, a specjalnie unikali ci ludzie pracy na terenach województw zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-147.27" who="#MarceliNajder">Szczególnie drastycznie sprawy te wyglądają na terenach tzw. deficytowych w kadrę farmaceutyczną. Są to przede wszystkim województwa: białostockie, kieleckie, koszalińskie, szczecińskie i zielonogórskie.</u>
          <u xml:id="u-147.28" who="#MarceliNajder">Dla ilustracji podam parę cyfr z woj. zielonogórskiego. W 1952 r. było 78 farmaceutów zatrudnionych w aptekach społecznych, w tym magistrowie farmacji i pomocnicy aptekarscy (bez studiów farmaceutycznych). W 1954 r. było już 100, w 1955 r. 111, by w 1957 r. spaść do 107, z tym, że jest dalsza tendencja spadkowa. W liczbie 107 farmaceutów zatrudnionych na terenie woj. zielonogórskiego jest 23 absolwentów, tj. magistrów w pierwszym roku praktyki, bez pełnej odpowiedzialności zawodowej, i 9 osób powyżej 65 lat oraz 19 osób bez akademickiego wykształcenia.</u>
          <u xml:id="u-147.29" who="#MarceliNajder">W tym samym czasie obrót aptek społecznych na terenie województwa Zielona Góra w 1951 r. — to znaczy przy 78 farmaceutach wynosił 11 mln zł, w 1954 r. 24,8 mln zł, w 1955 r. 31 mln zł, w 1956 r. 39 mln zł, a w 1957 r. w I kwartale ponad 13 mln, co wskazuje na to, że obrót w 1957 r. przekroczy 45 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-147.30" who="#MarceliNajder">Warto zwrócić uwagę, że ceny w aptekach zasadniczo nie uległy większym zmianom, wahania cen w formie podwyżek niektórych artykułów i obniżek cen innych w ogólnej masie wyrównywały się.</u>
          <u xml:id="u-147.31" who="#MarceliNajder">Ceny w aptekach są groszowe w stosunku do innych gałęzi handlu. Robienie więc milionowych obrotów z groszowych wpłat za aspirynę, proszki od bólu głowy, krople, czy nacierania — wymaga od personelu ogromnego nakładu sił i wyczerpującej pracy.</u>
          <u xml:id="u-147.32" who="#MarceliNajder">Jako charakterystyczne podam, jak to wygląda na jednego pracownika, to znaczy licząc sprzątaczki, kasjerki, fasowaczki, zmywaczki szkła. Jeśli w 1951 r. jeden pracownik zatrudniony w aptece wypracował 156 tys. zł obrotu rocznie, w 1954 r. już 258 tys. zł, w 1956 r. — 351 tys. zł, a w 1957 r. według tych przeliczeń wypracuje jeden pracownik 450 tys. zł obrotu — to widzimy, że wzrost tzw. wydajności pracy jest trzykrotny. Ale odbiło się to przede wszystkim na niektórych wynikach pracy.</u>
          <u xml:id="u-147.33" who="#MarceliNajder">Tak samo ilość recept złożonych, które wymagają specjalnej pracy. Na terenie woj. zielonogórskiego ilość ta wzrosła 3-krotnie między rokiem 1951 a 1956.</u>
          <u xml:id="u-147.34" who="#MarceliNajder">Widzimy więc z jednej strony spadek ilości farmaceutów, który jest charakterystyczny dla wszystkich prawie województw, a z drugiej strony poważny wzrost pracy — no i jej wyników.</u>
          <u xml:id="u-147.35" who="#MarceliNajder">W wyniku tych braków kadrowych obserwujemy następujące zjawiska:</u>
          <u xml:id="u-147.36" who="#MarceliNajder">1) wyczerpanie fizyczne i nerwowe farmaceutów, bardzo liczne spięcia, wybuchy, scysje pomiędzy personelem aptecznym a publicznością;</u>
          <u xml:id="u-147.37" who="#MarceliNajder">2) zmniejszenie dokładności w pracy i możliwość zwiększania się pomyłek;</u>
          <u xml:id="u-147.38" who="#MarceliNajder">3) wydłużenie czasu załatwiania pacjentów, np. czekających na recepty, które trzeba przygotować. Przed trzema laty w naszym województwie czekało się przeciętnie na receptę 2–3 godziny, obecnie czeka się 5–6 godzin; w Warszawie czeka się 24–48 godzin na załatwienie jednej recepty, którą trzeba przygotować i sporządzić w aptece;</u>
          <u xml:id="u-147.39" who="#MarceliNajder">4) wzrost liczby zachorowań wśród farmaceutów;</u>
          <u xml:id="u-147.40" who="#MarceliNajder">5) zmniejszoną kontrolę kierowników aptek wskutek konieczności bezpośredniej pracy przy recepturze lub przy ekspedycji leków.</u>
          <u xml:id="u-147.41" who="#MarceliNajder">W latach 1949–1956 nastąpiła dysproporcja wzrostu ilości farmaceutów w stosunku do ilości innych kadr służby zdrowia, a mianowicie ilość farmaceutów wzrosła 2-krotnie w skali ogólnokrajowej między rokiem 1949 a 1956, wtedy kiedy ilość lekarzy wzrosła 3-krotnie i do tego dołączyło się jeszcze 7 tys. felczerów piszących recepty, a więc i dających eo ipso pracę aptekom.</u>
          <u xml:id="u-147.42" who="#MarceliNajder">Ilość studentów na wydziałach farmacji jest nadal zbyt mała w stosunku do potrzeb, zwłaszcza że większość studentów zgłaszających się z powodu dosyć ciężkich warunków materialnych to są jeszcze nadal kobiety — jest to specyficzna feminizacja naszego zawodu, która dochodzi do 85–90% studentek na wydziałach farmacji, które potem albo nie wykonują w ogóle zawodu, lub szybciej wypadają z niego aniżeli mężczyźni, np. z powodu wielo-dzietności itp.</u>
          <u xml:id="u-147.43" who="#MarceliNajder">Oprócz aptek czekają na magistrów farmacji nie tylko zakłady przemysłu farmaceutycznego, dokąd należy skierować poważną ilość fachowców, i to nie tylko absolwentów — ale czekają na nich równocześnie zakłady przemysłu zielarskiego, stacje sanitarno-epidemiologiczne, apteki szpitalne itd. Nawiasem trzeba wspomnieć, że w szeregu szpitali nie ma ani jednego magistra farmacji, a często apteki szpitalne są prowadzone przez półfachowców (techników, drogerzystów, laborantów lub pielęgniarki).</u>
          <u xml:id="u-147.44" who="#MarceliNajder">Prawdą jest, że usiłowało się ten problem rozwiązać przez licea farmaceutyczne, ale jak praktyka wykazała, absolwenci liceów farmaceutycznych przychodzą do aptek zbyt młodzi, w wieku np. 17–18 lat i bez odpowiedniego nastawienia zawodowego, oraz mamy pewną ilość fachowców — techników przyuczonych, którzy nabyli pewnej praktyki w aptekach, a następnie zostali poddani egzaminowi — i trzeba przyznać, że ci pracują o wiele lepiej aniżeli absolwenci liceów farmaceutycznych.</u>
          <u xml:id="u-147.45" who="#MarceliNajder">Zbyt pochopnie nadano w ubiegłym roku absolwentom tych liceów szeroki zakres uprawnień do wykonywania różnych prac w aptece. Był to wynik kultu niefachowości poprzedniego kierownictwa Centralnego Zarządu Aptek. Życie i praktyka będą wymagały bezwarunkowo uchylenia, względnie zmodyfikowania tego zarządzenia.</u>
          <u xml:id="u-147.46" who="#MarceliNajder">Sytuację należy poprawić przez stworzenie z farmacji, a w tym i z aptekarstwa, zawodu posiadającego perspektywy rozwojowe. Należy zachęcić młodych absolwentów do wstępowania na studia przez ukazanie im możliwości materialnych, zawodowych i naukowych. Należy wprowadzić specjalizację po studiach i po pewnym okresie praktyki, podobnie jak zrobiono to u lekarzy. Można by wprowadzić jeszcze nawet i w bieżącym roku takie specjalizacje, jak: analityka leków, analityka lekarska, galenika, kontrola żywności, technologia leku i organizacja służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-147.47" who="#MarceliNajder">Należy zreformować system szkolenia w liceach farmaceutycznych i przyjmować do tych liceów dopiero młodzież mającą pełne średnie wykształcenie, podobnie jak to robimy obecnie ze szkołami pielęgniarek. Nauka wtedy mogłaby trwać nie 3 lata, lecz tylko 2, a mimo to do apteki trafiałby pracownik dojrzalszy i bardziej odpowiedzialny osobiście za pracę wykonywaną pod nadzorem magistra farmacji.</u>
          <u xml:id="u-147.48" who="#MarceliNajder">Przejściowo — i to już w ciągu roku — można by poprawić sytuację kadrową za pomocą specjalnego jednorazowego kursu dla asystentów farmacji, czyli tzw. pomocników aptekarskich. Nota brnę nazwa „pomocnik” jest zupełnie nieodpowiednia; należałoby bezsprzecznie przyjąć — i to zgodnie z życzeniem tej grupy kadrowej — w nomenklaturze urzędowej nazwę „asystent” jako bardziej właściwą.</u>
          <u xml:id="u-147.49" who="#MarceliNajder">Na kurs ten, trwający 8–9 miesięcy w zorganizowanych ośrodkach akademickich, np. przy akademiach medycznych, przyjmowanoby kandydatów mających pełne średnie wykształcenie i najmniej 5-letnią praktykę w aptece oraz uzyskany już uprzednio stopień technika aptekarskiego. Kandydat musiałby, w zamian za możliwość ukończenia kursu podwyższającego jego kwalifikacje zawodowe, podpisać zobowiązanie odpracowania 5 lat tylko na terenach deficytowych w kadrę farmaceutyczną.</u>
          <u xml:id="u-147.50" who="#MarceliNajder">Drugim ważnym elementem funkcjonowania aptek i odpowiedniego spełniania ich roli jest zaopatrzenie ich w leki.</u>
          <u xml:id="u-147.51" who="#MarceliNajder">Przed rokiem 1939 przeszło 80% lekarstw było pochodzenia zagranicznego, względnie pochodziło z konfekcjonowania lekarstw zagranicznych, czy też uszlachetniania półproduktów zagranicznych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-147.52" who="#MarceliNajder">Obecnie sytuacja prawie że się odwróciła. Gros leków to wyroby naszego przemysłu farmaceutycznego. Niestety, jest jednak szereg artykułów, których technologia nie została jeszcze opanowana, są wreszcie nowe leki, a specjalnie nowe antybiotyki, na których produkcję będziemy musieli czekać jeszcze parę lat, rozbudowując i modernizując nasz przemysł chemiczny.</u>
          <u xml:id="u-147.53" who="#MarceliNajder">Staje więc przed nami bardzo przykry, ale palący problem: import leków gotowych i półproduktów do dalszej produkcji w kraju.</u>
          <u xml:id="u-147.54" who="#MarceliNajder">Chcę tu krótko zwrócić uwagę resortu handlu zagranicznego, że w roku bieżącym potrzeby importu leków zagranicznych są pokryte zaledwie w 75% w stosunku do faktycznych potrzeb służby zdrowia. Dlatego też zwracam się do resortu handlu zagranicznego z propozycją uwzględnienia odpowiednich sum w planach na rok 1958 w zakresie importu leków nam potrzebnych, a nie produkowanych w kraju.</u>
          <u xml:id="u-147.55" who="#MarceliNajder">Zwracam się do resortu przemysłu chemicznego z apelem o rozszerzenie produkowanego asortymentu leków, zamykającego się u nas cyfrą zaledwie ok. 400 leków — wobec około 5 tys. leków produkowanych przez bratnią Czechosłowację.</u>
          <u xml:id="u-147.56" who="#MarceliNajder">Apeluję o przyśpieszenie produkcji nowszych leków, a specjalnie antybiotyków, zbyt długo bowiem trwają przygotowania do produkcji szeregu nowych artykułów w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-147.57" who="#MarceliNajder">Pragnę także podać Wysokiej Izbie, że są propozycje Komisji Handlu Zagranicznego, dotyczące zwolnienia od cła przesyłek z zagranicy zawierających lekarstwa. Powinno to dać w rezultacie zwiększenie ilości leków zagranicznych w kraju, a tym samym obniżenie cen na te leki w wolnej podaży, czy też w punktach ich skupu, a przez to zmniejszenie spekulacji nimi.</u>
          <u xml:id="u-147.58" who="#MarceliNajder">Na koniec chcę się krótko zająć dosyć specyficzną sprawą w naszym kraju, to jest zagadnieniem higieny.</u>
          <u xml:id="u-147.59" who="#MarceliNajder">Dużo bardzo wysuwa się zarzutów pod adresem służby zdrowia czyniąc ją, i to często słusznie, odpowiedzialną za stan sanitarny kraju. Niestety, mimo teoretycznych bardzo wielkich uprawnień, faktyczny wpływ służby zdrowia na stan sanitarny kraju jest jednak bardzo ograniczony, a szereg elementów na to się składających znajduje się poza bezpośrednim zasięgiem władz służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-147.60" who="#MarceliNajder">Z całej plejady momentów, świadczących o niezrozumieniu przez szereg jednostek urzędowych i gospodarczych zagadnień sanitarnych, wybiorę może tylko zagadnienie higieny w handlu i przemyśle gastronomicznym.</u>
          <u xml:id="u-147.61" who="#MarceliNajder">Ostatni wypadek masowego zatrucia mięsem w Bydgoszczy powinien być sygnałem alarmującym, że w naszej siatce sanitarnej za wiele oczek jest porwanych i wiele rzeczy może się przez nie prześlizgnąć.</u>
          <u xml:id="u-147.62" who="#MarceliNajder">Brak nam na przykład statystyki, czy też analizy, która by wskazywała, jakie jest powiązanie pomiędzy zachorowalnością specjalnie na choroby przewodu pokarmowego a stanem higieny przemysłu gastronomicznego i w jednostkach handlowych. Zależność taka bezsprzecznie istnieje, ale co robi się, by ten stan zmniejszyć do minimum?</u>
          <u xml:id="u-147.63" who="#MarceliNajder">Czy resort handlu 1 jego odpowiedniki w województwach poświęcają temu zagadnieniu odpowiednią ilość czasu? Wystarczy zajść do byle jakiej restauracji — nie mówiąc już o gospodach wiejskich — i zajrzeć do kuchni, czy też do magazynu żywności, aby przekonać się, że z higieną jest tam zupełnie źle. O piekarniach i masarniach wolę już w ogóle nie wspominać.</u>
          <u xml:id="u-147.64" who="#MarceliNajder">Resort, zarządy handlu, centrale spółdzielcze, pamiętają więcej o wykonywaniu planów, i to za wszelką cenę, niż o podniesieniu kultury handlu poprzez podniesienie stanu sanitarnego. W terenie ignoruje się zalecenia i zarządzenia władz sanitarnych, często są naciski na władze sanitarne, by nie wyciągać daleko idących wniosków, nie zezwala się na zamykanie zakładów czy sklepów urągających prymitywnym nawet wymogom higieny, bo plan obrotu będzie zachwiany.</u>
          <u xml:id="u-147.65" who="#MarceliNajder">Że to odbija się na zdrowiu ludzi — rzadko kto się tym martwi. Resort zdrowia też nie umiał wywalczyć dla ustawowo bardzo rozbudowanej służby sanitarnej właściwych uprawnień, które by były przez wszystkich respektowane.</u>
          <u xml:id="u-147.66" who="#MarceliNajder">Pewną poprawę stanu sanitarnego, jeśli chodzi o handel, dałoby stałe szkolenie pracowników handlu w zakresie minimum sanitarnego, połączone nawet może z egzaminem, który wchodziłby w zakres egzaminów podnoszących kwalifikacje pracowników handlu i gastronomii.</u>
          <u xml:id="u-147.67" who="#MarceliNajder">Należy zmobilizować opinię publiczną wokół zagadnienia stanu sanitarnego naszego kraju, wprowadzić w szkołach naukę higieny już od najpierwszych klas szkół podstawowych. Mamy więcej na tym polu do odrobienia aniżeli inne społeczeństwa. Należy więc do akcji przystąpić szybko i z całym rozmachem, zwłaszcza że notujemy niepokojący wzrost zachorowań na szereg chorób zakaźnych, jak np. tyfus brzuszny i czerwonka, a więc specjalnie chorób przewodu pokarmowego. Podaję liczby zgodne z rocznikiem statystycznym — czerwonka wzrost w 1955 r. w stosunku do 1954 r. o blisko 50% zachorowań, a tyfus brzuszny w tym samym okresie o przeszło 11% zachorowań więcej.</u>
          <u xml:id="u-147.68" who="#MarceliNajder">Wysoki Sejmie! Nie należy do przyjemności mówić o sprawach przykrych dla nas. Nie chodziło mi w tym wypadku o obnażenie niedociągnięć, lecz mówiąc językiem fachowym chciałem postawić diagnozę niektórych chorób nurtujących naszą służbę zdrowia i zaproponować metody leczenia, by móc w pełni realizować jej zadania — zgodnie z potrzebami całego naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-147.69" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Zielińskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#StanisławZieliński">Wysoki Sejmie! W gorącej i pełnej troski atmosferze czwarty dzień toczy się dyskusja nad budżetem i planem na rok 1957. Dyskusja ta stanowi zakończenie okresu dużego wysiłku pracy i szerokiej dyskusji poszczególnych komisji, które wysunęły szereg wniosków i dezyderatów zmierzających w kierunku jak najbardziej prawidłowej realizacji budżetu. Dyskusja ta ma również, moim zdaniem, na celu poinformowanie naszego społeczeństwa o aktualnym stanie naszej gospodarki narodowej i jej realnych perspektywach rozwoju w 1957 r.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#StanisławZieliński">Jest rzeczą jak najbardziej istotną i konieczną, aby informacja ta była oparta o pełne rozeznanie sytuacji przez nas samych i żeby była obiektywna i prawdziwa. Wyolbrzymianie istniejących trudności i widzenie wszystkiego w czarnych kolorach nie daje pełnego i prawdziwego obrazu, a tym samym pomniejsza konstruktywną rolę Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#StanisławZieliński">Przemawiając z ramienia sejmowej Komisji Komunikacji i Łączności chciałbym omówić kilka podstawowych problemów wiążących się z komunikacją, z transportem lądowym w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-149.3" who="#StanisławZieliński">Jak wiadomo, jednym z podstawowych elementów należytego rozwoju gospodarczego kraju i sprawnego przebiegu procesów produkcyjnych, nakreślonych planami gospodarczymi, jest dobrze działający system transportowy. W układzie geograficznym naszego kraju transport może stać się i staje się w ostatnim okresie również bardzo poważnym czynnikiem zdobywania dewiz przez eksport usług przewozowych. Stąd wypływa konieczność zwrócenia, szczególnej uwagi na sprawy komunikacji, które — trzeba to przyznać — były dotychczas zagadnieniami raczej drugoplanowo stawianymi w analizie ogólnej sytuacji gospodarczej kraju.</u>
          <u xml:id="u-149.4" who="#StanisławZieliński">Chciałbym, mówiąc o tych zagadnieniach, rozpocząć od pewnych stwierdzeń ogólnych, charakteryzujących częściowo wzrost naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-149.5" who="#StanisławZieliński">Do niewątpliwych osiągnięć naszego transportu lądowego zaliczyć należy m. in. takie fakty, jak:</u>
          <u xml:id="u-149.6" who="#StanisławZieliński">— przeszło 4-krotny wzrost przewozów, ładunków i pasażerów w porównaniu do okresu przedwojennego i prawie 2-krotny w stosunku do roku 1949 w transporcie kolejowym;</u>
          <u xml:id="u-149.7" who="#StanisławZieliński">— przeszło 40-krotny wzrost przewozów masy towarowej w porównaniu do okresu przedwojennego i 12-krotny w porównaniu do roku 1949 w transporcie samochodowym;</u>
          <u xml:id="u-149.8" who="#StanisławZieliński">— 10-krotny wzrost ilości samochodów ciężarowych, przeszło 2-krotny wzrost ilości autobusów i samochodów osobowych w porównaniu do okresu przedwojennego;</u>
          <u xml:id="u-149.9" who="#StanisławZieliński">— wybudowanie w okresie od 1950 do 1955 r. około 620 km linii kolejowych i drugich torów, zelektryfikowanie ok. 350 km linii.</u>
          <u xml:id="u-149.10" who="#StanisławZieliński">Wśród zagadnień, które nie były rozwiązane w okresie zarówno międzywojennym, jak i w pierwszych latach powojennych, są sprawy może najbardziej bolące i najbardziej dokuczliwe dla setek tysięcy pracowników kolejowych. Sprawy te również zostały ostatnio rozwiązane. Mam tutaj na myśli wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy dla tysięcy pracowników kolejowych, którzy w poprzednich latach pracowali ponad ten czas. Również ostatnio wprowadzona, wprawdzie z dużym i niczym nieusprawiedliwionym opóźnieniem, regulacja płac pracowników kolejowych stanowi dalsze nasze osiągnięcie.</u>
          <u xml:id="u-149.11" who="#StanisławZieliński">Jednakże tych kilka cyfr, świadczących tylko częściowo o rozwoju naszej gospodarki narodowej, nie może nam przesłonić braków, jakie istnieją również w resorcie komunikacji i w samej strukturze komunikacji.</u>
          <u xml:id="u-149.12" who="#StanisławZieliński">W świetle dyskusji odbytej w Komisji Komunikacji i Łączności nad planem i budżetem na rok 1957 byłych resortów kolei oraz transportu drogowego i lotniczego — chciałbym Wysokiej Izbie przedstawić niektóre sprawy, których uporządkowanie może mieć zasadnicze znaczenie dla prawidłowego rozwoju naszej komunikacji, a tym samym i całej gospodarki narodowej — Wyjaśnienia, i naświetlenia wymaga fakt, że budżet na rok 1957 zakłada poważny, bo wynoszący ok. 2 mlrd zł deficyt naszych kolei. Rok 1957 jest pierwszym rokiem w powojennej gospodarce kolei, który przyniesie tak niekorzystne efekty finansowe. Obok przyczyn wynikających z niedomagań gospodarki kolejowej, o których będę mówił, i podwyżki płac kolejarzy — jedną z głównych przyczyn tego zjawiska jest podwyżka cen na użytkowane również przez kolej materiały budowlane, przy utrzymywaniu dotychczasowych wysoce nieekonomicznych stawek taryfowych za przewozy kolejowe.</u>
          <u xml:id="u-149.13" who="#StanisławZieliński">Obecna taryfa kolejowa charakteryzuje się poważnym zaniżeniem stawek taryfowych za przewozy towarów. Są one w złotych nominalnych często niższe niż w taryfach przedwojennych. Na przykład węgiel — obecnie przewóz na średnią odległość 240 km za 1 tonę wynosi 12,80 zł, a w 1939 r. wynosił 19,60 zł. Warzywa — obecnie 27,60 zł, a przed wojną 38,50 zł. Jest szereg takich artykułów — nie chciałbym ich tutaj wymieniać.</u>
          <u xml:id="u-149.14" who="#StanisławZieliński">Również taryfa ta charakteryzuje się niskim udziałem kosztów przewozowych w cenie towarów. Obecnie w cenie węgla udział przewozu wynosi 8,2%, a przed wojną wynosił 32%.</u>
          <u xml:id="u-149.15" who="#StanisławZieliński">Dalszym momentem, rzutującym na koszty własne kolei, jest niedostateczna wysokość stawek kolejowych za przewozy na krótkich odległościach i za przewozy nieracjonalne, nieekonomiczne — jednym słowem za przewozy nieuzasadnione z punktu widzenia efektów i korzyści gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-149.16" who="#StanisławZieliński">Nie ulega wątpliwości, że również taryfa pasażerska w dużym stopniu rzutuje na deficyt kolei. Trzeba stwierdzić, że jesteśmy jednym z krajów, który w jak najszerszym zakresie stosuje tak szeroki wachlarz i system ulg.</u>
          <u xml:id="u-149.17" who="#StanisławZieliński">Trzeba tutaj poinformować Wysoką Izbę, że zaledwie 23% ogółu podróżnych odbywa przejazdy według taryfy normalnej, a 77% pasażerów przewożonych kolejami korzysta z ulg kolejowych. Świadczy to o wysiłku ze strony naszej Partii, ze strony Rządu, ażeby nie obciążać społeczeństwa dodatkowymi kosztami. System ulg jest jednym z elementów naszej stopy życiowej.</u>
          <u xml:id="u-149.18" who="#StanisławZieliński">Jeżeli chodzi o dalsze braki w taryfie kolejowej, świadczą one o nieskoordynowaniu i braku odpowiednich proporcji w stosunku do taryf innych środków lokomocji, a zwłaszcza taryfy samochodowej. Istnieją tu dość duże różnice.</u>
          <u xml:id="u-149.19" who="#StanisławZieliński">I wreszcie istniejący system opłat za usługi przewozowe w transporcie lądowym nie stwarza należytych warunków, które by umożliwiały przejmowanie coraz większych przewozów transportowych w komunikacji miedzy na rodowej — Ta pobieżna analiza taryfy kolejowej wskazuje na konieczność jej urealnienia i podjęcia prac w kierunku ustabilizowania systemu opłat za usługi przewozowe, zwłaszcza w taryfie towarowej — w transporcie lądowym.</u>
          <u xml:id="u-149.20" who="#StanisławZieliński">Wysoki Sejmie! W dyskusji na komisji sejmowej, jak również wśród naszego społeczeństwa słyszy się wiele różnych i krytycznych uwag pod adresem warunków podróżowania naszych pasażerów. Chciałbym i ten problem, który był przedmiotem długiej dyskusji w Komisji Komunikacji i Łączności, również naświetlić.</u>
          <u xml:id="u-149.21" who="#StanisławZieliński">Zadania kolei w zakresie obsługi ruchu pasażerskiego w okresie powojennym cechuje stały i silny wzrost. W stosunku do 1938 r. przewieźliśmy ponad cztery razy więcej podróżnych, bo gdy w 1938 r. przewieźliśmy 226 mln podróżnych, to w 1956 r. przewozy te wyniosły 920,8 mln podróżnych, a w planie na rok 1957 przewiduje się dalszy wzrost tych przewozów do 945 mln osób.</u>
          <u xml:id="u-149.22" who="#StanisławZieliński">W przeciwstawieniu do tego ogromnego wzrostu zadań w zakresie obsługi ruchu pasażerskiego wzrost środków transportowych do obsługi tych zadań, tj. taboru pasażerskiego, jest minimalny, bo w stosunku do 1938 r. wynosi tylko około 4%.</u>
          <u xml:id="u-149.23" who="#StanisławZieliński">Ta daleko idąca dysproporcja między wzrostem zadań przewozowych i środków transportowych do ich obsługi stanowi najpoważniejszą przyczynę tych wszystkich trudności, na jakie napotyka kolej w należytym wykonywaniu zadań w zakresie obsługi ruchu pasażerskiego.</u>
          <u xml:id="u-149.24" who="#StanisławZieliński">Największe trudności w obsłudze ruchu pasażerskiego w ogólności powstają w okresach szczytowego nasilenia przejazdów turystycznych, urlopowych, na wczasy pracownicze, kolonie letnie dla dzieci, co rokrocznie występuje w okresie od czerwca do końca sierpnia.</u>
          <u xml:id="u-149.25" who="#StanisławZieliński">W planie na rok 1957 uwzględniono ponadto potrzeby dodatkowego obsłużenia masowych przejazdów na Targi Poznańskie, tranzytowych przejazdów przez Polskę na Festiwal Młodzieży w Moskwie i wreszcie przejazdów repatriantów.</u>
          <u xml:id="u-149.26" who="#StanisławZieliński">Jak wynika z tego, rok 1957 nie tylko że nie rozwiąże w ruchu pasażerskim tych trudności jakie istniały dotychczas, ale mogą wystąpić również dalsze jeszcze trudności — i dlatego należy liczyć się z tym, że mimo wysiłków, mimo usprawnień, jeszcze w 1957 r. może zajść potrzeba zastosowania tzw. towosów — wagonów towarowych do przewozu pasażerów.</u>
          <u xml:id="u-149.27" who="#StanisławZieliński">Komisja sejmowa Komunikacji i Łączności przedstawiła Ministerstwu Komunikacji szereg dezyderatów zalecających rozwiązanie sprawy przewozów pasażerskich w okresie letnim, a między innymi sprawy rozplanowania i rozciągnięcia w czasie turnusów wczasów i kolonii, tak ażeby nie zbiegały się one w dniach 1 i 15 miesiąca, gdyż w tym czasie mogą powstać poważne zakłócenia.</u>
          <u xml:id="u-149.28" who="#StanisławZieliński">Chciałbym również kilka słów poświęcić sprawie planu inwestycyjnego.</u>
          <u xml:id="u-149.29" who="#StanisławZieliński">Mimo poważnych sum, przewidzianych, w budżecie na rok bieżący na inwestycje naszej komunikacji, sytuacja obecna wskazuje na niedoinwestowanie niektórych działów transportu lądowego. Szczególnie duże braki odczuwa się w zakresie taboru, i to zarówno kolejowego, jak samochodowego i lotniczego Gospodarczo trudne jest również i niebezpieczne trwające stale zjawisko dekapitalizacji dróg bitych, którego nie da się w tym roku zahamować.</u>
          <u xml:id="u-149.30" who="#StanisławZieliński">W takiej sytuacji tym ostrzejszych środków przeciwdziałających wymaga fakt, że pewna część kapitałów lokowanych w inwestycjach komunikacyjnych nie daje należytych, czy też zakładanych efektów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-149.31" who="#StanisławZieliński">Jeżeli chodzi o kierunki inwestycji, to plan zabezpiecza tylko najniezbędniejsze potrzeby eksploatacyjne kolei, nie pozwala natomiast zaspokoić pilnych potrzeb z zakresu rozbudowy sieci kolejowej, węzłów i stacji, i nie stwarza warunków do przeprowadzenia w szerszym zakresie modernizacji podstawowych urządzeń kolejowych, a w dziedzinie transportu drogowego i lotniczego nie poprawna istniejącej sytuacji w dziedzinie rozbudowy dróg, gospodarki taborowej PKS i zaplecza technicznego.</u>
          <u xml:id="u-149.32" who="#StanisławZieliński">Kierunki inwestowania w dziedzinie kolei obejmują:</u>
          <u xml:id="u-149.33" who="#StanisławZieliński">— poważne zwiększenie nakładów na elektryfikację kolei,</u>
          <u xml:id="u-149.34" who="#StanisławZieliński">— zwiększenie nakładów na zakup i dostawę taboru do granic możliwości dostaw przemysłu krajowego i importu,</u>
          <u xml:id="u-149.35" who="#StanisławZieliński">— poważne zwiększenie nakładów na wyposażenie techniczne kolei, związane z modernizacją mającą na celu poprawę zdolności przewozowej i mechanizacje pracy ładunkowej,</u>
          <u xml:id="u-149.36" who="#StanisławZieliński">— zwiększenie nakładów na potrzeby budownictwa mieszkaniowego, socjalno-bytowego i zdrowia dla potrzeb pracowników kolejowych.</u>
          <u xml:id="u-149.37" who="#StanisławZieliński">Ujemną stroną jest przeznaczenie małych nakładów na budowę nowych linii kolejowych i odbudowę linii nieczynnych. Trzeba stwierdzić, że i w tej sali w poprzedniej kadencji było wiele wystąpień domagających się odbudowy, względnie budowy nowych linii kolejowych. Trzeba również powiedzieć, że zagadnienia te i wystąpienia były i miały swoje uzasadnienie ekonomiczne. Nie zostały one rozwiązane w poprzednim okresie i niestety nie będą jeszcze rozwiązane również w 1957 r.</u>
          <u xml:id="u-149.38" who="#StanisławZieliński">Sprawa tych słusznych żądań zostaje przesunięta i będzie niewątpliwie przedmiotem dużej jeszcze dyskusji w Komisji Komunikacji i Łączności przy opracowaniu dalszych założeń planu.</u>
          <u xml:id="u-149.39" who="#StanisławZieliński">Mówiąc o inwestycjach trzeba stwierdzić, że nie zawsze przynoszą one przewidywane efekty ekonomiczne. Składają się na to między innymi następujące przyczyny:</u>
          <u xml:id="u-149.40" who="#StanisławZieliński">Po pierwsze — dekoncentracja nakładów inwestycyjnych, która powoduje przeciąganie wielu poważnych inwestycji na kilka czy kilkanaście lat, co nie pozwala na szybkie, pełne i efektywne wykorzystanie nakładów inwestycyjnych. Na przykład jedna z najważniejszych inwestycji w latach 1951–1957, realizowana przez cały ten okres i dotychczas nie zakończona, to budowa linii Kochłowice-Janów-Zawiercie, od uruchomienia której uzależnione jest odciążenie węzła katowickiego i przeprowadzenie jego elektryfikacji. Budowę linii Kielce-Żabno rozpoczęto w 1950 r., przerwano w 1956 r. na skutek braku limitów. Ma już swoją historię również budowa linii Rzeszów-Kolbuszowa-Dęba. Podobnych przykładów marny również sporo w działalności inwestycyjnej transportu drogowego.</u>
          <u xml:id="u-149.41" who="#StanisławZieliński">Drugim takim niedociągnięciem, z którym zdaniem komisji sejmowej należy walczyć i wypracować metody tej walki, jest stosowanie zmian przeznaczenia obiektów będących w budowie, budowanie nowych obiektów nie wykorzystując istniejących, względnie inwestowanie bez rozeznania właściwych potrzeb. Przykładem tego są chociażby wybudowane stacje obsługi samochodów „typu 1000” w Krakowie, Gdańsku, Warszawie, Poznaniu i Lublinie. Koszt jednej stacji tego typu wynosi 16–24 mln zł. Stacje te bądź nie są w pełni wykorzystywane, bądź zostały przekazane dla innych celów — albo w trakcie budowy, albo po wybudowaniu i dodatkowych kosztach na adaptację.</u>
          <u xml:id="u-149.42" who="#StanisławZieliński">Dalszym zagadnieniem jest sprawa poświęcania zbyt małej uwagi funkcji kontrolnej finansów w procesie inwestycyjnym. Wskutek tego oddziaływanie na ekonomikę inwestycji przy pomocy kontroli finansowej jest niedostateczne. Komórki organizacyjne finansowania inwestycji pracują często jeszcze mechanicznie, dbając jedynie o zapewnienie środków finansowych i nie usiłując oddziaływać na oszczędne i celowe wydatkowanie tych środków.</u>
          <u xml:id="u-149.43" who="#StanisławZieliński">Niedostateczna jest także kontrola kosztów ostatecznych oraz efektów produkcyjnych i usługowych elementów efektywności inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-149.44" who="#StanisławZieliński">Wydaje się, że przy ograniczonych możliwościach inwestycyjnych, a przy wielkich potrzebach komunikacji, uporządkowanie całokształtu gospodarki inwestycyjnej jest w obecnej chwili podstawowym źródłem wyzwolenia potrzebnych funduszów na pilne potrzeby, a zarazem jedną z dróg wiodących do zapewnienia równowagi budżetu.</u>
          <u xml:id="u-149.45" who="#StanisławZieliński">Wydaje mi się na podstawie tych kilku przykładów w jednym tylko resorcie, iż można stwierdzić, że generalnym zagadnieniem całej naszej gospodarki, naszym — być albo nie być, naszym — stać i dreptać w miejscu, czy iść naprzód, jest sprawa wzrostu inwestycji w planie i budżecie. Nie możemy zagadnienia inwestycji analizować tylko od tej strony, że państwo przeznaczyło tyle i tyle procent w tym roku, a w roku następnym więcej. Nie możemy również patrzeć od tej strony, o ile miliardów dodatkowo zostały zwiększone inwestycje, ale trzeba przede wszystkim, a szczególnie w tym roku, zwrócić większą uwagę na wykorzystanie — na właściwe, racjonalne wykorzystanie tych miliardów, które zostały przeznaczone na ten cel.</u>
          <u xml:id="u-149.46" who="#StanisławZieliński">Należyta gospodarka kredytami budżetowymi na cele komunikacji drogowej uzależniona jest w głównej mierze od sprawnej pracy wydziałów komunikacji drogowej prezydiów rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-149.47" who="#StanisławZieliński">Organizacja pracy wydziałów komunikacji drogowej, tak na szczeblu wojewódzkim jak i powiatowym, budzi poważne zastrzeżenia. Zaobserwowano przy tym zjawisko niedostatecznego nadzoru nad pracą tych wydziałów ze strony właściwych prezydiów rad narodowych, jak również ze strony kierownictwa wydziału komunikacji drogowej prezydiów rad narodowych wyższych szczebli.</u>
          <u xml:id="u-149.48" who="#StanisławZieliński">W tej sytuacji zdarzają się przypadki poważnych nadużyć finansowych. I tak na przykład Ministerstwo Kontroli, sprawdzając wykonanie preliminarza wydatków za 1956 r. w wydziale komunikacji drogowej Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Opolu, ujawniło szereg nadużyć finansowych, powodujących straty skarbu państwa wynoszące ponad 100 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-149.49" who="#StanisławZieliński">Ponadto wydziały komunikacji drogowej, pełniąc między innymi funkcje administrowania, budowy i utrzymania dróg lokalnych, nie są należycie przygotowane do wykonywania tych zadań tak pod względem ilości odpowiednio wykwalifikowanych pracowników, jak i zaopatrzenia w sprzęt i maszyny drogowe. Wprawdzie w 1956 r. sprawa usprzętowienia uległa pewnej poprawie poprzez dostawy niektórych maszyn i urządzeń, jednakże w dalszym ciągu sytuacja jest jeszcze wysoce niezadowalająca. Wyposażenie w sprzęt wiąże się ściśle z posiadaniem zaplecza technicznego, którego wydziały odczuwają niemal całkowity brak.</u>
          <u xml:id="u-149.50" who="#StanisławZieliński">W tym stanie rzeczy roboty drogowe wykonywane w trybie społecznych czynów drogowych prowadzone są niejednokrotnie bez odpowiedniego nadzoru technicznego. W rezultacie wiele robót posiada zasadnicze usterki techniczne, jak np.:</u>
          <u xml:id="u-149.51" who="#StanisławZieliński">— niestaranne wbudowanie materiałów, zwłaszcza przy budowie dróg o nawierzchni żwirowej i z „dzikiego” bruku,</u>
          <u xml:id="u-149.52" who="#StanisławZieliński">— brak lub nienależycie wykonane odwodnienia,</u>
          <u xml:id="u-149.53" who="#StanisławZieliński">— wadliwe profilowanie dróg,</u>
          <u xml:id="u-149.54" who="#StanisławZieliński">— nienależyte wałowanie nawierzchni,</u>
          <u xml:id="u-149.55" who="#StanisławZieliński">— nieuporządkowane pobocza.</u>
          <u xml:id="u-149.56" who="#StanisławZieliński">Zważywszy, że zakres robót drogowych wykonywanych w ramach czynów społecznych stanowi poważną pozycję w całokształcie gospodarki drogowej, to — biorąc pod uwagę niefachowe wykonawstwo tych robót — efekty gospodarcze w tym zakresie są co najmniej wątpliwej wartości.</u>
          <u xml:id="u-149.57" who="#StanisławZieliński">Podjęcie odpowiednich kroków dla usprawnienia pracy wydziałów komunikacji rad narodowych warunkuje zarówno dobrą gospodarkę budżetową, jak i prawidłowy rozwój motoryzacji w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-149.58" who="#StanisławZieliński">Wiele szkód i powikłań gospodarczych powodował i powoduje nadal brak należytej koordynacji działalności państwa w zakresie komunikacji.</u>
          <u xml:id="u-149.59" who="#StanisławZieliński">Wyraża się to między innymi w tym, że nie mamy wypracowanej kompleksowej perspektywy rozwoju motoryzacji, że gospodarka narodowa wydatkuje rocznie co najmniej pół miliarda złotych na nieracjonalne przewozy — o czym wczoraj mówili częściowo posłowie Borecki i Grzecznarowski w swoich wystąpieniach — że zagadnieniem eksportu usług przewozowych, jakim jest tranzyt, zajmuje się kilka resortów, a każdy na własną rękę, że nie mamy należycie zorganizowanej spedycji, że sprawa wadliwej gospodarki częściami zamiennymi do samochodów nie może doczekać się rozwiązania itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-149.60" who="#StanisławZieliński">Połączenie resortów kolei oraz transportu drogowego i lotniczego w resort komunikacji niewątpliwie polepszy sytuację w zakresie koordynacji działalności transportowej i motoryzacyjnej, ale jej jeszcze nie rozwiąże. Zagadnienia transportu i motoryzacji tkwią głęboko we wszystkich prawie gałęziach naszej gospodarki, administracji i całego życia społeczeństwa. Wymaga to oczywiście — tym bardziej że budujemy ustrój socjalistyczny — takiego działania, które by zapewniło harmonijny i zgodny z interesami naszego społeczeństwa i gospodarki rozwój wszystkich rodzajów transportu i motoryzacji w przekroju całej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-149.61" who="#StanisławZieliński">Z rozeznania sytuacji w naszej komunikacji, jakie posiada sejmowa Komisja Komunikacji i Łączności, wynika, że sprawa omawianej koordynacji działalności komunikacyjno-motoryzacyjnej jest jednym z podstawowych i pilnych zadań, jakie powinna rozwiązać Rada Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-149.62" who="#StanisławZieliński">Wysoka Izbo! Mamy uchwalić budżet na rok 1957 po wyczerpującej dyskusji. Budżet ten i plan jest dalszym krokiem naprzód w realizacji wytyczonej przez VIII Plenum naszej Partii i popartej przez cały naród w Październiku naszej drogi do socjalizmu. Spoczywa na nas obowiązek nie tylko uchwalenia, ale również wraz z całym społeczeństwem dopilnowania jego realizacji. I to jest ta druga, zdaniem moim jeszcze ważniejsza część naszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-149.63" who="#StanisławZieliński">Budżetem na rok 1957 nie rozwiążemy jednak wszystkich potężnych zagadnień i problemów wysuniętych przez VIII Plenum naszej Partii. Lecz rozwiążemy je na tyle, na ile nas w roku 1957 stać. O tym musi wiedzieć każdy obywatel — i chodzi o to, żebyśmy, posłowie, stojąc na czele naszych wyborców, obdarzeni ich zaufaniem, te rzeczy w terenie przeprowadzali.</u>
          <u xml:id="u-149.64" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam 15-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 40 do godz. 12 min. 20.)</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-150.3" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Józefowi Zastawnemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#JózefZastawny">Wysoki Sejmie! Zdajemy sobie sprawę, że pragnąc nasz kraj wydźwignąć z wielu trudności gospodarczych, należy dążyć do podniesienia produkcji przemysłowej i podniesienia produkcji rolnej. A w tej dążności należy stawiać także sprawę rozwoju i usprawnienia naszej komunikacji. Bowiem bez należycie postawionej sieci komunikacji obieg dóbr ekonomicznych w naszym kraju nie może należycie przebiegać, a cierpi też na tym i sama produkcja, szczególnie rolna.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#JózefZastawny">Patrząc na mapę sieci naszych kolei i na mapę sieci naszych dróg bitych, łatwo nam zauważyć ślady budowy tej komunikacji według planów, jakie mieli jeszcze dawni zaborcy. To znaczy, że największą gęstością tych sieci odznaczają się zachodnie tereny naszych ziem, wraz z terenami odzyskanymi po wyzwoleniu. Inne tereny mają bardzo słabo rozwiniętą sieć komunikacji kolejowej i mają bardzo liche drogi, przeważnie tylko gruntowe.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#JózefZastawny">To dowodzi, że plan sieci komunikacyjnej w naszym kraju w dużej mierze nie może sprostać właściwym potrzebom ekonomicznym w naszej gospodarce narodowej. Nie może być też z tego powodu wyzyskanych wiele naszych złóż mineralnych, jak siarka, kreda, kamień wapienny i inne. A już jeśli chodzi o nasze rolnictwo, to na terenach o najwydatniejszej glebie, jak południowa część woj. kieleckiego, woj. lubelskie, woj. białostockie, a także woj. rzeszowskie i część woj. krakowskiego — kolej i droga bita są tam tylko jakby na pokaz.</u>
          <u xml:id="u-151.3" who="#JózefZastawny">Poza województwem kieleckim wszystkie te tereny nie mają w miejscu złóż kamiennych i nie mogą budować dróg bitych. A przywozić z terenów dalszych też nie mogą z braku kolei żelaznych. A chociaż woj. kieleckie posiada na swoim terenie złoża kamienne, a społeczeństwo tamtejsze chcę ofiarować swe siły w postaci społecznych czynów drogowych — jednak nie idzie się tam z pomocą finansową, techniczną i fachową.</u>
          <u xml:id="u-151.4" who="#JózefZastawny">Że zbyt małą uwagę przywiązywało się dotąd do roli i potrzeb komunikacji dla terenów wybitnie rolniczych, pozwolę sobie przytoczyć taki oto autentyczny fakt. Obok Krakowa i Nowej Huty, w odległości zaledwie kilku kilometrów w kierunku północno-wschodnim są tereny wybitnie rolnicze, jak słynna urodzajna ziemia w powiecie proszowickim, taka sama ziemia urodzajna w sąsiednim powiecie kazimierskim i niemniej dobra ziemia w powiatach miechowskim i krakowskim — a gospodarzyć tam muszą rolnicy przy drogach prawie tylko gruntowych i przy kolei ledwie wąskotorowej, przechodzącej tędy jednym szlakiem. Kolej normalnotorowa w tym kierunku i droga o powierzchni uszlachetnionej dochodzi tylko 8 km za Nową Hutę. To jest dotąd, odkąd zaczynają się tereny wybitnie rolnicze.</u>
          <u xml:id="u-151.5" who="#JózefZastawny">Powiaty wymienione są spichrzem i żywicielami nie tylko samego miasta Krakowa i jego przymiejskich ośrodków przemysłowych, ale są żywicielami Nowej Huty i częściowo Zagłębia Dąbrowskiego. Lecz wywóz płodów rolnych z tych powiatów, jak również zaopatrzenie się w niezbędne artykuły przemysłowe, powoduje olbrzymie koszty transportowe ze względu na brak dróg bitych i normalnej kolei szerokotorowej. Na przykład powiat Proszowice i powiat Kazimierza Wielka, jako najbardziej towarowe, płacić muszą co roku za sam przeładunek z kolei normalnotorowej na kolej wąskotorową około 4 mln zł. Ponadto dochodzą olbrzymie straty pod tym względem w masie towarowej rolniczej, a także w masie towarów przemysłowych. Na przykład nawozy, cement rolniczy otrzymują w podartym opakowaniu, węgiel w czasie przeładunku zmiałowany — wiele, wiele artykułów ulega zniszczeniu. Cierpi na tym bardzo produkcja rolna i rolniczy przemysł terenowy. Ponadto marnuje się masa owoców i jarzyn i bardzo dużo kosztów pochłania nadmierna ilość utrzymywanych na tych terenach koni.</u>
          <u xml:id="u-151.6" who="#JózefZastawny">Z powodu nieodpowiednio rozplanowanej sieci komunikacji w naszym kraju trudny jest wysiłek pod względem oszczędności. W ogólnej sumie ponosimy tu ogromne straty w samej produkcji i straty w niszczeniu się wszelkich wytworów gospodarczych. Stale mamy szybki stopień dekapitalizacji dróg, szybkie zużywanie się taboru samochodowego i olbrzymie koszty jego remontu.</u>
          <u xml:id="u-151.7" who="#JózefZastawny">Jest to wręcz paradoksalny i anormalny układ sił ekonomicznych i warunków od strony komunikacji dla naszego rolnictwa. Tym bardziej, że za plecami naszego historycznego Krakowa, wprost za ścianami naszej Nowej Huty — chluby naszego budownictwa przemysłowego — rozpoczyna się Polska „B” — Polska rolnicza, chłopska, bez kolei i bez dróg bitych.</u>
          <u xml:id="u-151.8" who="#JózefZastawny">Trudno więc będzie przy takich prymitywnych drogach podnosić produkcję rolną i wciąż jeszcze trudno będzie rolnictwu nadążać za przemysłem.</u>
          <u xml:id="u-151.9" who="#JózefZastawny">Postuluję więc, aby jak najprędzej skierować uwagę na rozbudowę kolei żelaznych, jak i dróg bitych, na terenach rolniczych. Bowiem bez stworzenia odpowiedniej komunikacji dla rolnictwa nie będzie można od tej strony uzyskać właściwej siły ekonomicznej dla rozwoju naszej gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-151.10" who="#JózefZastawny">Należy więc dążyć, aby tak od strony państwa jak i od strony samego społeczeństwa nasza gospodarka drogowa była traktowana ze zwiększoną troską w rozumieniu jej potrzeb. Bowiem tak w naszym planie gospodarczym, jak i w budżecie na rok 1957 zbyt słabo objęte są sprawy drogowe, szczególnie na terenach rolniczych — a tam są olbrzymie pod tym względem luki.</u>
          <u xml:id="u-151.11" who="#JózefZastawny">Bardzo słabe też są efekty pomocy dla gospodarki drogowej ze strony samego społeczeństwa, którego ofiarność w tym kierunku jest duża, ale z braku dobrej organizacji rezultat co roku jest bardzo nikły.</u>
          <u xml:id="u-151.12" who="#JózefZastawny">Jedna z takich fatalnych spraw to sprawa przestarzałych form szarwarku. Obywatele niechętnie zgłaszają się do odrobienia szarwarku, traktują to jako pozostałość pańszczyzny. Jeżeli zgłoszą się do pracy, to w 70% młodociani do lat 16 i starzy. Sam efekt pracy szarwarkowej jest nikły. A przy tym z konta szarwarku prezydia gromadzkich rad narodowych odpisują ludziom dniówki za ewentualne inne czynności i podwody, co jest niedozwolone.</u>
          <u xml:id="u-151.13" who="#JózefZastawny">W związku z tym wnoszę:</u>
          <u xml:id="u-151.14" who="#JózefZastawny">1) o opracowanie ustawy, mocą której formy poborów świadczeń w naturze zostałyby zmienione, w tych samych stawkach wymiarowych, na pieniężne świadczenia drogowe;</u>
          <u xml:id="u-151.15" who="#JózefZastawny">2) uregulować sposób wymiaru i poboru tych świadczeń;</u>
          <u xml:id="u-151.16" who="#JózefZastawny">3) określić ramy zużycia tych świadczeń i bezpośrednie dysponowanie (prezydium GRN lub prezydium PRN);</u>
          <u xml:id="u-151.17" who="#JózefZastawny">4) utworzyć na szczeblu powiatowym „Fundusz drogowy”:</u>
          <u xml:id="u-151.18" who="#JózefZastawny">a) z odpowiedniego procentu w udziale podatku gruntowego,</u>
          <u xml:id="u-151.19" who="#JózefZastawny">b) z pewnej części pieniężnych świadczeń szarwarkowych poszczególnych GRN,</u>
          <u xml:id="u-151.20" who="#JózefZastawny">c) obciążyć na ten cel w większej mierze przedsiębiorstwa przemysłowe, handlowe i transportowe, które najwięcej drogi te eksploatują,</u>
          <u xml:id="u-151.21" who="#JózefZastawny">d) obciążyć na ten cel i wolne zawody, które tym obowiązkiem nie były objęte.</u>
          <u xml:id="u-151.22" who="#JózefZastawny">Musimy dążyć do stworzenia pewnego funduszu drogowego, aby te możliwości, jakie mamy, mogły dać lepsze rezultaty w budownictwie, konserwacji i rozwoju naszej komunikacji. Zamiana świadczeń w naturze tak zwanych po dawnemu „szarwarków” na pieniężne świadczenia drogowe pozwoli na efektywniejsze wykorzystanie tych wymiarów. Tylko powinny być odpowiednio rozłożone — i na te przedsiębiorstwa, które najwięcej zużywają te drogi, i na te zawody, które w stałej formie szarwarkowej nie były brane pod uwagę.</u>
          <u xml:id="u-151.23" who="#JózefZastawny">Stworzenie funduszu drogowego otworzy szerokie możliwości dla realizacji lokalnych planów drogowych w poszczególnych powiatach.</u>
          <u xml:id="u-151.24" who="#JózefZastawny">Przy tym w pracy tej będą mogli być zatrudnieni ci małorolni chłopi, którzy potrzebują poza swym gospodarstwem na swe utrzymanie ubocznie dorabiać. Będzie można także pracę na drogach ująć w sposób bardziej fachowy, o co chodziło posłowi Zielińskiemu. Natomiast nie będą absorbowani obróbkami akurat ci rolnicy, którzy tej pracy mają dosyć dużo w swoich gospodarstwach.</u>
          <u xml:id="u-151.25" who="#JózefZastawny">Mówiąc o reorganizacji sposobów świadczenia na budowę dróg ze strony społeczeństwa, nie pomijam także sprawy sprzętu drogowego, maszynowego i w ogóle taboru transportowego, który jest przestarzały i w niedostatecznych jeszcze ilościach. Czas chyba wyjść z zacofania na sposoby ulepszenia.</u>
          <u xml:id="u-151.26" who="#JózefZastawny">Druga sprawa. Obecna struktura służby drogowej jest bardzo wadliwa wskutek rozbicia na dwa piony, tj. zarządy dróg publicznych, wyposażone w środki, a także lepiej uposażone — oraz wydziały komunikacji drogowej, źle opłacane i prawie że pozbawione środków. Ta sprawa powinna być potraktowana jednakowo i ze sobą powiązana.</u>
          <u xml:id="u-151.27" who="#JózefZastawny">Sprawą gospodarki drogowej chłopi są bardzo zainteresowani, a to nie tylko ze względu na cele gospodarcze, ale i kulturalne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Aleksandrowi Burskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#AleksanderBurski">Wysoki Sejmie! Nawiązując do spraw przemysłu lekkiego poruszonych w wypowiedzi posłanki Tatarkówny, pragnę również i ja na ten temat uczynić kilka uwag, specjalnie dotyczących branży włókienniczej.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#AleksanderBurski">Przedstawiony nam tu bardzo niepomyślny obraz stanu technicznego maszyn i urządzeń, oraz złego stanu niektórych budynków fabrycznych w przemyśle włókienniczym, nie usposabia do optymistycznego nastroju na najbliższe lata, zwłaszcza gdy chodzi o sprostanie i wywiązanie się z poważnych zadań produkcyjnych, tak pod względem ilości, jakości, jak i obniżenia kosztów własnych.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#AleksanderBurski">Obecny przestarzały i sfatygowany park maszynowy nie stwarza normalnych warunków do osiągania znacznie wyższych wskaźników wydajności, jak również osiągania znacznej poprawy jakości wyrobów i wzbogacania asortymentów. Mimo jednak tych faktów są u nas entuzjaści, którzy twierdzą, że chociaż maluje się na czarno sytuację w tym przemyśle, zadania planowe były w przeszłości i są obecnie wykonywane. Tak, to prawda. A jest to zasługą ofiarności mas włókniarskich i ich kadry technicznej, no i oczywiście wchodzi tu w grę operatywność i rygory stosowane przez Ministerstwo Przemysłu Lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-153.3" who="#AleksanderBurski">Myślę jednak, że ofiarności tej trzeba iść na spotkanie. Rozsądek podpowiada, aby poważniej zatroszczyć się o przemysł włókienniczy. W miarę możliwości finansowych systematycznie, z roku na rok, Rząd winien przeznaczać większe środki na zakup i wymianę parku maszynowego oraz na kapitalne remonty.</u>
          <u xml:id="u-153.4" who="#AleksanderBurski">Niezupełnie podzielam wywody tow. Tatarkówny, która wyłącznie obarcza odpowiedzialnością resort i centralne zarządy za obecną politykę, a szczególnie za politykę remontów i za nierozwiązanie sprawy produkcji części zamiennych. Za tę sytuację odpowiedzialny jest nie tylko resort, ale i inne czynniki — jak np. dawniejsza PKPG, która nie tylko wydzielała zaniżone limity finansowe na remonty, lecz z drugiej strony przydzielała niskie limity materiałowe, jak stali, brązu, metali nieżelaznych itp., które z reguły nie pokrywały się z wielkością przyznanych funduszów. Wskutek tego i tak niskie fundusze na kapitalne remonty przeważnie nie były wykorzystywane przez zakłady. Dlatego też, aby poprawić ten stan w przyszłości, wydaje się konieczne nie tylko zwiększać fundusze na remonty, lecz również zwiększać limity materiałowe, bilansując je z potrzebami i funduszami przeznaczonymi na ten cel, oraz zabezpieczyć jednocześnie ich realizację.</u>
          <u xml:id="u-153.5" who="#AleksanderBurski">Wydaje się, że w naszych warunkach jedynym słusznym planem prawidłowego rozwoju i unowocześnienia przemysłu włókienniczego jest modernizacja istniejących zakładów, choć nie zawsze to się uda ze względu na zdewastowany stan budynków. Realizacja tego planu wymaga jednak przyznania odpowiednich funduszów oraz dostawy dobrych i nowoczesnych maszyn — oczywiście przede wszystkim z przemysłu krajowego — szczególnie krosien automatycznych, maszyn przędzalniczych itp.</u>
          <u xml:id="u-153.6" who="#AleksanderBurski">Stwierdzić jednak trzeba, że w okresie ostatnich lat dostarczane przez przemysł budowy maszyn w niedostatecznych ilościach maszyny i krosna są z reguły złej jakości, nastręczają wiele kłopotów w produkcji i są mało wydajne. Maszyny dostarczane przemysłowi włókienniczemu posiadają błędy konstrukcyjne, wykonywane są z niewłaściwych materiałów i z reguły źle wykonywane. Produkcja maszyn włókienniczych budzi poważny niepokój; wymaga ona szybkiego wglądu kierownictwa resortu przemysłu maszynowego i wprowadzenia tam radykalnego porządku.</u>
          <u xml:id="u-153.7" who="#AleksanderBurski">Resort przemysłu lekkiego poważnie boryka się z trudnościami w zakresie surowców, które przeważnie są importowane, a jednocześnie przemysł włókienniczy produkuje pewne ilości tkanin na eksport. Zaznaczyć trzeba, iż obydwoma rodzajami tych transakcji zajmują się w tej chwili dwie odrębnie działające centrale: tzw. „Textil-Import” i „CTB” — obie podległe Ministerstwu Handlu Zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-153.8" who="#AleksanderBurski">Wydaje się, że ta organizacja nastręcza poważne zastrzeżenia. Dlatego też konieczne jest, aby ten odcinek działalności w handlu zagranicznym zreorganizować i połączyć obie centrale w jedną komórkę, zajmującą się łącznie importem i eksportem, oraz dla ściślejszego powiązania jej z potrzebami przemysłu — włączyć ją i podporządkować Ministerstwu Przemysłu Lekkiego.</u>
          <u xml:id="u-153.9" who="#AleksanderBurski">Pragnę kilka uwag poświęcić działalności spółdzielczości pracy. Działalność wytwórcza spółdzielczości pracy odgrywa w naszej gospodarce niemałą rolę, uzupełnia ona bowiem swoją produkcją przemysł państwowy i dostarcza na rynek poważne ilości masy towarowej szerokiego spożycia. Plan przemysłowo-finansowy spółdzielczości pracy w roku bieżącym sięga swą wartością sumy 16.970 mln zł, a produkcja towarowa w bieżącym roku wzrasta o 3,6%, wypracowując akumulację w wysokości 2.300 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-153.10" who="#AleksanderBurski">Plan I kwartału wykonany został w 115%, co świadczy o tym, że w ramach produkcyjnych spółdzielczości pracy tkwią bardzo poważne rezerwy. Stwierdzić trzeba, iż w niektórych branżach przemysłu spółdzielczego, jak dziewiarstwo, galanteria skórzana, obuwnictwo itp., istniejące moce produkcyjne wykorzystane są w 70–80%. Sytuacja ta jest wynikiem niepełnego pokrycia surowcowego. W wyniku tego stanu zaplanowane zadania w I kwartale w branży wełnianej wykonane zostały tylko w 83%, a w dziewiarstwie w 97%. W związku z tym, iż kluczowy przemysł włókienniczy i przemysł chemiczny nie dostarczają w odpowiedniej ilości przędzy, a przemysł skórzany w odpowiedniej ilości i asortymencie skór, spółdzielczość pracy zmuszona jest ograniczać produkcję w tych branżach, mimo że na rynku artykuły te są bardzo poszukiwane.</u>
          <u xml:id="u-153.11" who="#AleksanderBurski">W tych warunkach niezrozumiałe są niektóre pociągnięcia naszego handlu zagranicznego, który sprowadza gotowe artykuły do kraju z importu. Wydaje się, iż byłoby bardziej celowe, aby nasz handel zagraniczny nie sprowadzał z importu gotowych artykułów, lecz sprowadzał półfabrykaty, co pozwoliłoby wykorzystać istniejące moce produkcyjne spółdzielczości i dałoby możliwość zwiększenia zatrudnienia oraz zaoszczędzenia pewnych sum w dewizach, które dziś płacimy za robociznę.</u>
          <u xml:id="u-153.12" who="#AleksanderBurski">W roku bieżącym spółdzielczość pracy ma zwiększyć stan zatrudnienia o 20 tys. osób. Przy odpowiednio sprzyjających warunkach spółdzielczość pracy mogłaby w krótkim czasie zatrudnić dodatkowo ok. 50–60 tys. osób, szczególnie w małych miasteczkach i na Ziemiach Zachodnich. Mówiąc o odpowiednich warunkach, mam na myśli to, że ostatnio w szeregu instytucji gospodarczych jak również i w radach narodowych stosunek do spółdzielczości staje się nieprzychylny. Niezbędne jest, aby powołane władze centralne autorytatywnie wytknęły niewłaściwość takiego postępowania. Jest pożądane, aby odpowiednie resorty przemysłowe przyznały pierwszeństwo spółdzielczości w nabywaniu maszyn wycofywanych z przemysłu kluczowego, jak również pierwszeństwo w rozdziale dodatkowo wypracowanych w przemyśle kluczowym półfabrykatów i innych potrzebnych surowców. Z przywileju tego przede wszystkim korzystać powinny tereny zaniedbane i tereny Ziem Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-153.13" who="#AleksanderBurski">Ostatnio w związku z aktywizacją prywatnego rzemiosła i drobnej prywatnej wytwórczości mnożą się różne szkodliwe i fałszywe teorie, domagające się ni mniej ni więcej tylko nieograniczonego prawa rozszerzania działalności prywatnej inicjatywy na skalę produkcji przemysłowej. W związku z tym mnożą się fakty wypierania spółdzielczości i próby zastępowania handlu państwowego handlem prywatnym. Rzemiosło i drobna wytwórczość prywatna ma przecież szerokie pole do popisu tam, gdzie nie ma spółdzielczości i słabo jest rozwinięta działalność państwowa.</u>
          <u xml:id="u-153.14" who="#AleksanderBurski">Prywatna inicjatywa powinna uzupełniać swoją działalnością gospodarczą przemysł i handel państwowy oraz spółdzielczy, tak jak dotąd spółdzielczość uzupełnia w wielu dziedzinach produkcję przemysłu państwowego i handlu. Fakty ostatnich tygodni przynoszą wręcz odwrotny obraz. Inicjatywa prywatna poszła na łatwiznę, otwierając takie warsztaty, które przy stosunkowo niewielkich nakładach dają od razu duże zyski. Są również fakty uruchamiania i rozwijania działalności przemysłowej zakazanej przepisami, tym bardziej szkodliwej, iż dotyczy to takich profilów produkcji, na które brak jest pokrycia surowcowego — np. tkalni, dziewiarni, garbarni futerkowych itp. Zaznaczyć należy, że surowce te są surowcami reglamentowanymi w skupie i w zaopatrzeniu. Ten stan rzeczy jest nienormalny i stwarza warunki dezorganizacji istniejących form skupu surowców krajowych; powstają także nowe możliwości wzrostu drobnych kradzieży.</u>
          <u xml:id="u-153.15" who="#AleksanderBurski">W przeciwieństwie do tego, o czym mówiłem poprzednio, Ministerstwo Przemysłu Lekkiego przystąpiło ostatnio do wydawania zezwoleń na uruchomienie prywatnych garbarni na garbunek skór miękkich i twardych, zabezpieczając jednocześnie zaopatrzenie w skóry surowe z łap, z łbów bydlęcych i z knurów. Ilość takich garbarni w najbliższym czasie wynieść ma około 100, na przerób około kilkaset ton surowca.</u>
          <u xml:id="u-153.16" who="#AleksanderBurski">Akcję tę należy uznać za pożyteczną, gdyż da ona możność rzeczywistego zwiększenia masy towarowej.</u>
          <u xml:id="u-153.17" who="#AleksanderBurski">W związku z tym wysuwa się pilna potrzeba opracowania wytycznych i wskazania kierunków, w których winna pójść prawidłowa działalność prywatnej inicjatywy. Opracowanie takiego planu ułatwi właściwej terenowej władzy roztoczenie kontroli nad celowością udzielania i następnie wykorzystania udzielanych z kredytów funduszów na rozwój rzemiosła i drobnego prywatnego przemysłu. Kontrola ta jest tym bardziej uzasadniona, że — jak wynika z założeń budżetu — przyznana jest suma 250 mln zł kredytów na rozwój rzemiosła i drobnej prywatnej wytwórczości.</u>
          <u xml:id="u-153.18" who="#AleksanderBurski">Nie sposób przejść do porządku nad sprawą działalności przemysłu terenowego, kierowanego przez wydziały przemysłowe rad narodowych. Jak wynika z danych planu przemysłowo-finansowego Ministerstwa Przemysłu Drobnego i Rzemiosła na rok bieżący, szereg zakładów przemysłu terenowego pracuje źle, ze stratami i skarb państwa dopłaca kolosalne sumy. W roku bieżącym planuje się dofinansowanie działalności tego przemysłu sumą ok. 500 mln zł. Nie ulega wątpliwości, że jedną z przyczyn tego nienormalnego stanu były zbyt niskie ceny, kształtujące się poniżej kosztów własnych; szczególnie dotyczyło to zakładów produkujących materiały budowlane i meblarskie. Ostatnia regulacja tych cen powinna uzdrowić gospodarczo i finansowo te zakłady. Ministerstwo Przemysłu Drobnego i Rzemiosła, jak również i rady narodowe winny przeprowadzić w związku z tym poważną analizę i uzdrowić nienormalne stosunki w terenowym przemyśle, a tam, gdzie tego nie będzie można dokonać, uważam że trzeba przemyśleć ewentualne przekazanie tych zakładów spółdzielczości pracy, bądź też wydzierżawić je prywatnej inicjatywie.</u>
          <u xml:id="u-153.19" who="#AleksanderBurski">Wreszcie na zakończenie pragnę kilka słów poświęcić niektórym wystąpieniom posłów, niektórym fałszywym akcentom. Padały tu z tej trybuny żądania obsadzenia kierowniczych stanowisk przez fachowców. Żądanie na ogół słuszne, ale fałszywie formułowane. Ja myślę, że trzeba to hasło właściwie sformułować — tzn. fachowcy, inżynierowie i technicy winni pójść do produkcji, kierować technologią, produkcją. Nie może być natomiast takiej sytuacji, która mogłaby dyskryminować już wyrosłych w przeciągu 12 lat dobrych kierowników, ludzi, którzy organizowali zakłady, wypieścili je, nabrali doświadczenia i fachowego i organizacyjnego. Znam kilka faktów, że zmieniono np. dobrych dyrektorów — nie mówię tu o dyrektorach złych, o fajtłapach, ale o dyrektorach dobrych. I co się okazało? Na ich miejsce przyszli rzeczywiście fachowcy z dyplomami inżynierów, którzy w przeciągu dwunastu lat zajmowali się handlem pierzem, skupem drobiu czy królików.</u>
          <u xml:id="u-153.20" who="#AleksanderBurski">Myślę, że te fakty czynią zadość zasadzie technokracji, natomiast nie przynoszą żadnego pożytku. I dlatego też uważam, że trzeba więcej rozsądku, że nie trzeba śpieszyć się zbytnio z takim podmienianiem ludzi na kierownicze stanowiska. Trzeba ten słuszny kierunek realizować ostrożnie — pod kątem przydatności w pracy technicznej i w bliższym kontakcie z produkcją.</u>
          <u xml:id="u-153.21" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Tadeuszowi Meissnerowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#TadeuszMeissner">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi przedkładam projekt budżetu resortu żeglugi na rok 1957 z wprowadzonymi do niego w stosunku do przedłożeń rządowych zmianami, uzgodnionymi z Komisją Budżetu oraz Ministrami Żeglugi i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#TadeuszMeissner">W zakres podmiotów budżetowych objętych referowanym projektem, w skład organizacyjny resortu żeglugi wchodzą: marynarka handlowa, porty morskie, pomocnicze przedsiębiorstwa transportu morskiego, żegluga śródlądowa, przemysł rybny, morskie stocznie remontowe, administracja morska oraz utrzymanie dróg wodnych śródlądowych.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#TadeuszMeissner">W stosunku do przedłożonego przez Ministerstwo Żeglugi projektu budżetu na rok 1957, wykazującego po stronie dochodów kwotę 263.064.000 zł, a po stronie wydatków kwotę 2.092.006.000 zł, Komisja Morska w wyniku szczegółowej analizy wnosi o wprowadzenie następujących zmian:</u>
          <u xml:id="u-155.3" who="#TadeuszMeissner">Po stronie dochodów projekt budżetu wniesiony przez Rząd winien ulec zwiększeniu w części 41 dział 1 „dochody z gospodarki uspołecznione i...” o kwotę 56.478.000 zł, tj. do sumy 319.542.000 zł, a po stronie wydatków winien ulec podwyższeniu o kwotę 34.470.000 zł, tj. do sumy 2.126.476.000 zł.</u>
          <u xml:id="u-155.4" who="#TadeuszMeissner">Zwiększenie wydatków budżetowych o kwotę zł 34.470.000 w dziale 1 rozdział 41 wynika z konieczności wykonania przez Urzędy Morskie w 1957 r. niezbędnych robót hydrotechnicznych i czerpalnych, związanych z bezpieczeństwem żeglugi i usunięciem szkód posztormowych ub. r. oraz umożliwieniem jednokierunkowego ruchu statków o nośności 10 tys. ton (Dwt) na trasie Szczecin — Świnoujście.</u>
          <u xml:id="u-155.5" who="#TadeuszMeissner">Brak od szeregu lat wystarczających funduszów na konserwację i utrzymanie torów wodnych, falochronów i innych budowli hydrotechnicznych doprowadził do niebezpiecznego stanu zagrażającego żegludze na torach wodnych zarówno dużych, jak i małych portów. Tolerowanie istniejącego stanu narazić może skarb państwa na poważne straty, łącznie z niebezpieczeństwem unieruchomienia portów.</u>
          <u xml:id="u-155.6" who="#TadeuszMeissner">Z sumy 34.470.000 zł znaczna część przeznaczona jest na dokończenie pierwszego etapu pogłębienia toru wodnego Świnoujście — Szczecin. Wykonanie tych robót pozwoli na wprowadzenie do portu szczecińskiego statków oceanicznych bez konieczności odlichtowywania ich w Świnoujściu. Wiąże się to z niektórymi umowami zagranicznymi, gwarantującymi wejście do portu większych jednostek.</u>
          <u xml:id="u-155.7" who="#TadeuszMeissner">Ponadto zostaną przeprowadzone roboty zabezpieczające normalne funkcjonowanie małych portów — Kołobrzegu, Ustki, Darłowa, Łeby i Władysławowa, oraz wykonane zostaną niezbędne prace związane z usuwaniem szkód posztormowych i ochroną brzegów w rejonie Dziwnowa, Niechorza i Oksywia.</u>
          <u xml:id="u-155.8" who="#TadeuszMeissner">Postulowane przez Komisję Gospodarki i Żeglugi Morskiej zwiększenie wydatków budżetowych o powyższą sumę zostało już postawione na porządku obrad Rady Ministrów i wstępnie przez Rząd zaakceptowane.</u>
          <u xml:id="u-155.9" who="#TadeuszMeissner">Ponadto Komisja, po przeanalizowaniu stanu nabrzeży w porcie gdańskim, postuluje zobowiązanie Ministerstwa Żeglugi do wygospodarowania w ramach przyznanych resortowi limitów planu inwestycyjnego kwoty 3 min zł na rozpoczęcie odbudowy kanału Gdańsk (nabrzeże Westerplatte). Obecny bowiem stan nabrzeży w kanale portowym w Gdańsku według przeprowadzonych badań grozi awarią. Niebezpieczeństwo awarii nie może być usunięte bez radykalnej przebudowy kanału. Przebudowa ta, wymagająca około 3-letniego czasokresu prac, pociągnie za sobą łączny koszt inwestycji około 195 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-155.10" who="#TadeuszMeissner">Obok niebezpieczeństwa awarii, grożącej zamknięciem na długi okres portu gdańskiego, stan dzisiejszy uniemożliwia wprowadzenie do portu statków oceanicznych wchodzących na Bałtyk przez Kanał Kiloński, co odbija się niekorzystnie na atrakcyjności portu, jak również uniemożliwia wyprowadzanie ze Stoczni Gdańskiej dużych jednostek, w budowie których w Gdańsku zainteresowani są armatorzy zagraniczni.</u>
          <u xml:id="u-155.11" who="#TadeuszMeissner">Kwota 3 mln zł, którą zdaniem Komisji resort żeglugi jest w stanie wygospodarować z ogólnych limitów inwestycyjnych, umożliwi dokończenie dokumentacji technicznej oraz rozpoczęcie przebudowy kanału.</u>
          <u xml:id="u-155.12" who="#TadeuszMeissner">W stosunku do ustalonych w przedłożeniu rządowym i skorygowanych przez Komisję Morską zadań planowych przemysłu rybnego, Komisja postuluje zakończenie badań nad celowością utrzymania w dotychczasowym ujęciu zatrudnienia statków typu lugrotrawler i, w zależności od ich wyniku, skorygowanie planu w sposób zabezpieczający ekonomikę przemysłu rybnego oraz bezpieczeństwo załóg na morzu.</u>
          <u xml:id="u-155.13" who="#TadeuszMeissner">Na tle analizy projektu planu i budżetu resortu żeglugi na rok 1957 Komisja Morska pragnie przedstawić Wysokiej Izbie podstawowe problemy, przed jakimi stoi obecnie polska gospodarka morska.</u>
          <u xml:id="u-155.14" who="#TadeuszMeissner">Na odcinku transportu morskiego, tzn. żeglugi i portów, praca przedsiębiorstw i instytucji podległych resortowi żeglugi charakteryzuje się przede wszystkim tym, że odbywa się ona niemal w całości w sferze obrotu zagranicznego, w stałej bezpośredniej konfrontacji z obcymi siłami wytwórczymi, z obcymi stosunkami wytwórczymi. Nasz tonaż stale jest porównywany w obcych portach z tonażem obcym, nasze porty są porównywane przez obce statki z obcymi portami, a to samo odnosi się do naszych shipchandlerów i maklerów, do naszych stoczni remontowych itd. Nic tu na dłuższą metę nie da się ukryć, ani sztukować; ani niższa sprawność przeładunkowa naszych portów, ani stan bezpieczeństwa na naszych akwenach portowych lub przy wejściach do portów, ani niższy poziom naszych statków, ani rażące braki naszego zaopatrzenia itd. A te spostrzeżenia obcych wyrażają się też bezpośrednio i nieodparcie w takich konsekwencjach, jak zwyżki stawek frachtowych do i z naszych portów, wahania lub odpływ tranzytu, trudności we frachtowaniu w obcych portach ładunków kompletujących, niechęć do współpracy z naszymi portami, krytyczna opinia o naszej gospodarności. Innymi słowy; pogorszenie i podrożenie obsługi naszego handlu zamorskiego, zmniejszenie efektów dewizowych dla kraju, obniżenie autorytetu w świecie.</u>
          <u xml:id="u-155.15" who="#TadeuszMeissner">Polski transport morski, żegluga morska i porty morskie — nie znalazły w minionym okresie właściwej rangi w gospodarce narodowej i zrozumienia w kierownictwie gospodarczym kraju. W rezultacie Polska Marynarka Handlowa składa się obecnie z jednostek przestarzałego typu, kosztownych w eksploatacji, nie mogących skutecznie konkurować na liniach żeglugowych, a co najważniejsze — jej potencjał nie odpowiada wymaganiom ilościowym i warunkom przewozowym naszego handlu zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-155.16" who="#TadeuszMeissner">Znane z ostrej dyskusji prasowej fakty o wydatkowaniu setek milionów rubli rocznie na frachty za przewóz polskich ładunków obcymi statkami, przy jednoczesnym braku dewiz na zakup statków, nie powinny przebrzmieć bez wyciągnięcia i realizacji właściwych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-155.17" who="#TadeuszMeissner">Nie jest to cechą dobrego gospodarza opłacać czynsz dzierżawny w wysokości rocznie 1/3 wartości dzierżawionego obiektu, jeżeli wiadomym jest, że z obiektu tego korzystać musi się stale. A tak się ma sprawa z zakupem statków. Koszt zakupu statku oceanicznego równoważy się nadwyżką wpływów dewizowych nad wydatkami w ciągu około 3 lat. Niezakupienie statku natomiast wymaga, pod sankcją zaprzestania handlu zamorskiego — wydatkowania w ciągu 3 lat tych samych sum, tyle tylko, że na korzyść armatora zagranicznego. Pamiętajmy przy tym, że statek eksploatowany jest w ciągu 28–30 lat, że w ślad za rozwiniętą flotą rozwija się przemysł krajowy, rozwijają się porty, ściąga przynoszący dewizy tranzyt — że znajdują na niej zatrudnienie ludzie, którzy dziś tracą swoje, wielkim wysiłkiem zdobyte kwalifikacje, częstokroć jako bezrobotni.</u>
          <u xml:id="u-155.18" who="#TadeuszMeissner">Perspektywy, jakie otworzyła przed Polską sprawiedliwość dziejowa, w zmienionych granicach, w zmienionej konfiguracji geopolitycznej nie mogą zostać zmarnowane, jeżeli nie mamy obciążyć naszego pokolenia odpowiedzialnością za popełnienie identycznych błędów gospodarczej krótkowzroczności politycznej, jak te, które obciążają wieki minione.</u>
          <u xml:id="u-155.19" who="#TadeuszMeissner">Rozwój floty światowej posuwa się szybkim krokiem. Niedawno stan tonażu światowego przekroczył 100 mln BRT, zbliża się do 120 mln BRT, kwestią niedalekiej przyszłości jest tonaż światowy 150 mln BRT.</u>
          <u xml:id="u-155.20" who="#TadeuszMeissner">Czy Polska jest krajem morskim ze swoim 2,4-promilowym udziałem w tonażu światowym? Chyba nie.</u>
          <u xml:id="u-155.21" who="#TadeuszMeissner">Przyrost tonażu netto w latach 1955–1956 wyniósł w Polsce 5.300 BRT, podczas gdy w Norwegii — 786 tys. BRT, w NRF — 554 tys. BRT, w Holandii — 310 tys. BRT, we Włoszech 280 tys. BRT. Na 1000 mieszkańców Polski przypada zaledwie 12 BRT, podczas gdy w Anglii — 380 BRT, w Norwegii — 2.158, w Holandii — 352, w Szwecji — 391, w Danii — 378.</u>
          <u xml:id="u-155.22" who="#TadeuszMeissner">Przed polską flotą otwierają się perspektywy szerokiego, mocnego uplasowania się na rynku żeglugowym Azji, stanowiącym jedno z kapitalnych źródeł dobrobytu krajów Zachodu. To uplasowanie się jest jednak możliwe pod warunkiem szybkiego zwiększenia potencjału naszej floty, zanim szlaki te przejdą w ręce konkurentów zagranicznych. Dochody, jakie czerpać można na tych szlakach, idą przy tym w parze z rezonansem korzyści gospodarczo-politycznych krajów Azji, o których stosunku do Polski świadczyć mogą głosy towarzyszące niedawnej podróży Premiera Cyrankiewicza.</u>
          <u xml:id="u-155.23" who="#TadeuszMeissner">Nie należy zapominać przy tym, że i na obecne już kształtowanie się opinii krajów azjatyckich o Polsce duży wpływ wywarły nasze dotychczasowe kontakty żeglugowe z tymi krajami.</u>
          <u xml:id="u-155.24" who="#TadeuszMeissner">Nasz przemysł stoczniowy nie jest jeszcze w stanie zaspokoić potrzeb Polskiej Marynarki Handlowej. Stoją temu na przeszkodzie trudności materiałowe — głównie w zaopatrzeniu maszynowni okrętowych, stoi konieczność produkowania określonych typów statków dla obniżenia kosztów produkcji i specjalizacji, stoi na przeszkodzie czas, stoi na przeszkodzie konieczność eksportu tego tonażu.</u>
          <u xml:id="u-155.25" who="#TadeuszMeissner">Z tego względu oparcie obecnie rozwoju polskiej floty wyłącznie na dostawach stoczni krajowych jest niemożliwe. Dlatego też przedstawiony będzie Wysokiej Izbie projekt ustawy o utworzeniu Funduszu Rozbudowy Floty, którego działalność łącznie z dostawami ze stoczni krajowych winna zapewnić wzrost potencjału naszej floty do 1965 r. co najmniej do 1.200 tys. Dwt.</u>
          <u xml:id="u-155.26" who="#TadeuszMeissner">Tylko taka konsekwentna polityka w dziedzinie transportu morskiego zabezpieczać może interesy gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-155.27" who="#TadeuszMeissner">Pamiętajmy, że niewykonanie zadań planu 6-letniego w zakresie dostaw tonażowych kosztowało nasz kraj 68 mln dolarów strat na frachtach. Że roczna strata wynikająca z nieposiadania tonażu, mogącego wykorzystać możliwość przewiezienia 50% ładunków przechodzących przez porty polskie, sięga kwoty 52 mln dolarów rocznie, i to po średnim koszcie zdobycia dolara ok. 16 zł, co jest o wiele poniżej średniej krajowej.</u>
          <u xml:id="u-155.28" who="#TadeuszMeissner">Nowoczesny tonaż pracować przy tym będzie na niższych kosztach niż te, które posiadają odbicie w przedkładanym Wysokiej Izbie projekcie budżetu na rok 1957.</u>
          <u xml:id="u-155.29" who="#TadeuszMeissner">Rybołówstwo morskie boryka się z nieco odmiennymi trudnościami. Jest to jedyna dziedzina gospodarki morskiej, na której koncie zapisać można poważny rozwój w minionym 10-leciu. Rozwój ten jednakże, mimo oficjalnej etykiety, trudno jest nazwać planowym.</u>
          <u xml:id="u-155.30" who="#TadeuszMeissner">Rozwinięto w poważny sposób zdolność łowczą floty rybackiej, nie zabezpieczając jednakże zaplecza lądowego. W rezultacie tego stanu rzeczy wyniki połowów nie mogą być realizowane we właściwy sposób, co w powiązaniu z nieudolnością dystrybucji wewnątrzkrajowej powoduje powstanie paradoksalnej sytuacji, w której przy zwiększonych w stosunku do stanu przedwojennego połowach występują niejednokrotnie znacznie większe niż przed wojną trudności w nabyciu ryb na' rynku.</u>
          <u xml:id="u-155.31" who="#TadeuszMeissner">Rozwój samego tonażu łowczego nie był również przemyślany. Eksperymenty eksploatacyjne, jakie stanowią połowy w oparciu o statki-bazy, drogo nas kosztowały, dając w rezultacie rybę nie najlepszego gatunku.</u>
          <u xml:id="u-155.32" who="#TadeuszMeissner">Nowe typy statków rybackich — lugrotrawlery — na skutek swych wad konstrukcyjnych są stosunkowo drogie w eksploatacji, nie zabezpieczając przy tym w naszych warunkach bezpieczeństwa życia załóg na morzu, czego tragicznym przykładem był wypadek z lugrotrawlerami „Czubatką” i „Cyranką”.</u>
          <u xml:id="u-155.33" who="#TadeuszMeissner">Obecnie przeprowadzane zmiany konstrukcyjne winny usprawnić ten typ statku. W zależności też od wyniku tych prac i uzyskanych rezultatów w eksploatacji, należy zmienić projekt planu z przedłożenia rządowego, który zakładał eksploatację lugrotrawlerów w ich dotychczasowym ustawieniu.</u>
          <u xml:id="u-155.34" who="#TadeuszMeissner">Sprawa przywrócenia właściwych proporcji oraz tendencji rozwojowych w przemyśle rybnym winna zostać przedstawiona przez Rząd przy przedkładaniu Wysokiej Izbie projektu Planu 5-letniego.</u>
          <u xml:id="u-155.35" who="#TadeuszMeissner">W trakcie zapoznawania się członków Komisji Morskiej z rozległą problematyką resortu żeglugi uwaga posłów nie mogła nie objąć kilku spraw, które aczkolwiek bezpośrednio nie wiązały się z zadaniami planowymi i budżetowymi 1957 r. — charakteryzują poważne trudności rzeczowe oraz finansowe, z jakimi boryka się gospodarka morska. Komisja Gospodarki Morskiej nie mogła ze względów formalnych włączyć tych zagadnień do swego elaboratu, nie mogła dać im pełnego wyrazu w swoich uchwałach i wnioskach, jednakże nie czujemy się wolni od obowiązku bodajby tylko zasygnalizowania tych spraw Wysokiej Izbie, a to z tego względu, iż nie sądzimy, aby już w najbliższym czasie, jeszcze w czasie bieżącej sesji sejmowej, nie trzeba było do nich wrócić w celu jakiegoś radykalnego ich rozwiązania.</u>
          <u xml:id="u-155.36" who="#TadeuszMeissner">Ogólnie biorąc — jeść to sprawa poważnych, od dłuższego już czasu trwających i nawarstwiających się zaniedbań oraz dewastacji technicznych w portach morskich, w szczególności w małych portach (ale także w Gdańsku i Szczecinie), oraz na linii brzegów morskich. Nie chodzi tu już o żadne inwestycje we właściwym sensie ekonomicznym, o przyrost nowych mocy produkcyjnych, o szerszą modernizację portowych procesów technologicznych, o nowe techniczne czynniki wzrostu wydajności pracy. Bynajmniej. Tu chodzi po prostu o zahamowanie procesów niepokojącego niszczenia się — od zwykłego fizycznego zużycia, od działania potężnych a szkodliwie działających sił przyrody, jak prądy, sztormy, lody itp. — podstawowych elementów naszej gospodarki morskiej w postaci falochronów, nabrzeży portowych, kanałów portowych, lub wreszcie wprost brzegów morskich. Chodzi tu o możność spotęgowania działań konserwacyjno-ochronnych, o zwiększenie nakładów na zapobieganie niszczeniu się tego, co już posiadamy, a co — o ile proces dewastacji pójdzie dalej — ulegnie niechybnie zniweczeniu, i to z najgorszymi skutkami dla naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-155.37" who="#TadeuszMeissner">Dla przykładu można tu wskazać — o czym już poprzednio nadmieniałem — wyraźnie awaryjny już stan kanału wejściowego w porcie gdańskim, konieczność stałego czujnego konserwowania kanału (toru wodnego) Świnoujście-Szczecin, ciężką sytuację w kanałach wejściowych niektórych małych portów, zamulanie wejść do nich przez nieopanowane a niekorzystne ruchy rumowiska itd. Bezpieczeństwo i sprawność żeglugi morskiej, szczególnie przy uwzględnieniu ciągłego wzrastania średniej wielkości obsługującego nasze porty tonażu — wymagają bezsprzecznie znacznego zwiększenia troski i nakładów finansowych na to ważne zadanie konserwacyjno-ochronne.</u>
          <u xml:id="u-155.38" who="#TadeuszMeissner">Komisja Gospodarki Morskiej jest zdania, że resort zdaje sobie w pełni sprawę z tego, jednakże nie dysponuje jeszcze dostatecznymi środkami dla wykonania ciążących na nim zadań w tej dziedzinie. Wydaje mi się, że jest moim obowiązkiem podkreślić wysoce priorytetowy charakter tych potrzeb, zwłaszcza że dotyczy to spraw, w których często stoimy wobec niebezpieczeństwa niekorzystnych dla nas porównań międzynarodowych.</u>
          <u xml:id="u-155.39" who="#TadeuszMeissner">Obecny stan wyposażenia technicznego naszych portów morskich pozostawia również wiele do życzenia i znany jest Obywatelom Posłom chociażby z dyskusji prasowej.</u>
          <u xml:id="u-155.40" who="#TadeuszMeissner">W portach polskich jeden dźwig przypada na 90 mb nabrzeży, podczas gdy w Rotterdamie na 40 mb, w Sztokholmie na 31 mb, a w Hamburgu na 25 mb.</u>
          <u xml:id="u-155.41" who="#TadeuszMeissner">Kooperacja między krajowymi kontrahentami portów ciągle jest niedostateczna. Przywileje w dostawie wagonów kolejowych dla niektórych dziedzin naszej gospodarki nie obejmują portów. Powoduje to częściowy brak wagonów, nieterminowość dostaw, przestoje statków opłacane w dewizach, blokowanie magazynów i placów składowych, zmniejsza atrakcyjność naszych portów, co jest istotne już nie tylko ze względów politycznych, ale odbija się w zwiększeniu stawek frachtowych i obniża ilość napływającej masy tranzytowej, przynoszącej dewizy, i to nie tylko dla portów.</u>
          <u xml:id="u-155.42" who="#TadeuszMeissner">Rozwiązanie tych trudności, które powinno być najbliższym zadaniem Ministerstw Żeglugi i Komunikacji, obok zwiększenia inwestycji portowych w najbliższych latach (co będzie wkrótce przedmiotem obrad Sejmu) stanowiłoby gwarancję poprawy pracy naszych portów, obniżenia ich kosztów własnych oraz — co najważniejsze — zwiększenia ich atrakcyjności dla obcych statków, jak również dla tranzytu towarowego.</u>
          <u xml:id="u-155.43" who="#TadeuszMeissner">Druga sprawa — to sytuacja na odcinku gospodarki wodnej w zapleczu. Dobrze się stało, że Rząd, uwzględniając autorytatywne głosy znawców tych zagadnień, podjął kroki organizacyjne nad stworzeniem ośrodka kompleksowych decyzji administracyjnych i gospodarczych w zakresie gospodarki wodnej w postaci ustawy o utworzeniu urzędu Ministerstwa Żeglugi i Gospodarki Wodnej. Woda — choć z natury rzeczy stanowi dar przyrody — bynajmniej nie szczędzi nam kłopotów, i to kłopotów dużej miary. I tutaj przejście od prymitywnych form obcowania z wodą naszych rzek do form technicznie i ekonomicznie uporządkowanych, zracjonalizowanych, do przekształcenia pierwotnego żywiołu w twórczy czynnik naszej gospodarki narodowej, naszego przemysłu, energetyki, transportu, melioracji rolnych itd. — wymagać będzie znacznych nakładów, ogromnego wysiłku technicznego, organizacyjnego i eksploatacyjnego. Oczywiście są to zadania na wiele lat, nawet na pokolenia, gdyż mamy tu do czynienia ze szczególnie głębokimi zaniedbaniami przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-155.44" who="#TadeuszMeissner">Ale trzeba sobie powiedzieć, że każdy wkład w tę dziedzinę może być szczególnie owocny, a także szczególnie wszechstronnie opłacalny i efektywny. Przykładem może być tu sprawa tzw. progu wodnego w Dębe na Bugu.</u>
          <u xml:id="u-155.45" who="#TadeuszMeissner">Podobnie jak w żegludze morskiej, poważne zaniedbania poprzednich lat dają się dotkliwie odczuć w gospodarce wodnej i w żegludze śródlądowej. Można stwierdzić, że Polska jest jedynym w Europie krajem, w którym zagadnienia gospodarki wodnej i transportu śródlądowego nie znalazły dotąd należytego zrozumienia, wskutek czego kraj nasz na tle ogólnoeuropejskiej sieci dróg wodnych wygląda na mapie jak biała plama.</u>
          <u xml:id="u-155.46" who="#TadeuszMeissner">Nasze słabo zagospodarowane cieki wodne stanowią zaporę w połączeniu zachodnio-europejskiego systematu dróg wodnych ze wschodnim, a w następstwie rozwoju przemysłu już w najbliższych latach wystąpi u nas ostre zagadnienie wody przemysłowej i pitnej. Wobec nienależytego zagospodarowania i wykorzystania dróg wodnych, oraz posiadania starego i nieekonomicznego taboru pływającego, żegluga śródlądowa nie może wykazać się istotnymi postępami. Ten niezadowalający stan rzeczy pogłębiają jeszcze dotychczasowe błędy natury organizacyjnej i eksploatacyjnej.</u>
          <u xml:id="u-155.47" who="#TadeuszMeissner">Transport wodny śródlądowy, powołany ze względu na swój charakter do przewozów masowych, w wyniku układu taryf ponosi na każdym tonokilometrze stratę w wysokości 16 gr przy średnim koszcie własnym 1 tonokilometr — 21 gr. Nie oznacza to, że koszt własny 1 tono/km jest w wysokości zadowalającej, ale zlikwidowanie dopłaty państwa przy takim układzie taryf jest niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-155.48" who="#TadeuszMeissner">Osobnym zagadnieniem jest śródlądowa żegluga pasażerska. Pasażerskie przewozy wodne tracą w zasadzie charakter przewozów komunikacyjnych i spełniają raczej funkcje wypoczynkowo-turystyczne. Stare i wyeksploatowane statki pasażerskie nie mogą zaspokoić całego, ciągle wzrastającego zapotrzebowania na ten rodzaj usług.</u>
          <u xml:id="u-155.49" who="#TadeuszMeissner">Poprawa istniejącego stanu wymagać będzie opracowania, zatwierdzenia i realizowania długofalowego planu rozwoju gospodarki wodnej i żeglugi śródlądowej.</u>
          <u xml:id="u-155.50" who="#TadeuszMeissner">W zakresie gospodarki wodnej trzeba będzie zerwać z praktyką rozpraszania inwestycji wodnych oraz nie kończenia pewnych inwestycji — mam tu na myśli Odrę.</u>
          <u xml:id="u-155.51" who="#TadeuszMeissner">W zakresie żeglugi śródlądowej istnieje potrzeba szerszego niż dotąd zaopatrzenia w tabor pływający, oraz rozbudowy dróg wodnych — budowania portów i przystani. Powinna ulec zmianie dotychczasowa praktyka odwracania się zakładów przemysłowych, położonych nad wodą, od transportu wodnego.</u>
          <u xml:id="u-155.52" who="#TadeuszMeissner">Realizacja tych zamierzeń będzie wymagała w przyszłości poważnych wysiłków finansowych, lecz jest to konieczność, której nie sposób uniknąć, nie chcąc narazić się na poważne zaburzenia w gospodarce krajowej.</u>
          <u xml:id="u-155.53" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu Prezesowi Rady Ministrów ob. Józefowi Cyrankiewiczowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#komentarz">(Powitany hucznymi oklaskami.)</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#Komentarz">Wysoki Sejmie! Chciałbym, tak jak to zresztą zapowiadaliśmy, poświęcić kilka uwag sprawozdawczych podróży polskiej delegacji rządowej do siedmiu krajów Azji.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#Komentarz">Nie uważam za nic specjalnie złego, że to sprawozdanie łączy się z dyskusją na tematy bieżące, na tematy naszego planu gospodarczego, naszych niedociągnięć, istniejących wielu braków w naszej gospodarce narodowej, na temat rozwoju naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-157.3" who="#Komentarz">Nie uważam tak dlatego, że rozwój naszego kraju uwarunkowany jest przede wszystkim naszym własnym wysiłkiem, i to jest podstawą rozwoju, niemniej nie może się on odbywać w izolacji, nawet gdyby to była wspaniała izolacja od świata zewnętrznego od stosunków politycznych i gospodarczych z innymi krajami; izolacji zarówno od stosunków z sąsiadami, jak i krajami dalekimi, ale mającymi swoją wielką i coraz większą moralną, polityczną i gospodarczą wagę dla Polski, dla spraw współistnienia, współpracy międzynarodowej i pokojowego kształtowania stosunków między narodami. W polskich warunkach nigdy nie opłacało się ani politycznie, ani gospodarczo hasło: „Nasza chata z kraju, a wręcz przeciwnie powodowało to — ilekroć dominowało — poważne szkody.</u>
          <u xml:id="u-157.4" who="#Komentarz">Zerwaliśmy z tym, o czym świadczą nasze ożywione kontakty międzynarodowe w całym dwunastoleciu.</u>
          <u xml:id="u-157.5" who="#Komentarz">Z tego oczywiście nie wynika, że należy poddawać się jakimkolwiek mirażom, prowadzić „mocarstwową” politykę zagraniczną kraju, który nie jest mocarstwem i zamiast prawdziwie wyrażać pokojowe dążenia naszego narodu, jego chęć pokojowej współpracy i nawiązywania jak najlepszych stosunków gospodarczych i kulturalnych, zamiast realizować dążenia do zapewnienia bezpieczeństwa i odpowiedniego do naszej wagi autorytetu w świecie, ażeby stawiać sobie cele nieproporcjonalne do środków lub zgoła tromtadrackie. Tego należy też unikać.</u>
          <u xml:id="u-157.6" who="#Komentarz">Sądzę jednak, że nasza polityka zagraniczna, tak samo jak i nasz handel zagraniczny, jak dotąd wciąż jeszcze nie wykorzystuje w pełni wszystkich możliwości, jakie stwarza rola i gospodarka Polski. Myślę, że w interesie naszego kraju, w interesie pokoju i rozwoju współistnienia leży dalsze zacieśnianie zarówno tradycyjnych więzi, jakie łączą nasz naród z wieloma innymi krajami Europy, jak i zacieśnianie nowych, jakże ważnych dla przyszłości, stosunków przyjaźni z krajami Azji, Azji wczoraj ujarzmionej przez kolonizatorów, dziś częściowo już wolnej, częściowo jeszcze zrywającej więzy kolonializmu, a jutro kontynentu, którego waga moralna, polityczna i gospodarcza, wciąż rosnąca, będzie przecież jedną z najistotniejszych cech drugiej połowy naszego wieku.</u>
          <u xml:id="u-157.7" who="#Komentarz">Składając sprawozdanie z naszej podróży do 7 krajów Azji i próbując dać ocenę jej wyników, jestem oczywiście w trudniejszym położeniu, aniżeli kapitanowie takiej czy innej drużyny sportowej, wracającej ze spotkań międzynarodowych. Tam wynik jest określony obiektywną cyfrą strzelonych lub przepuszczonych bramek, czy koszy, cyfrą sekund, czy minut biegu lub ilością znokautowanych zawodników.</u>
          <u xml:id="u-157.8" who="#Komentarz">Kapitanowi pozostaje skomentować, że odnieśliśmy zasłużone zwycięstwo, albo ponieśliśmy niezasłużoną porażkę, mimo przewagi — zwłaszcza moralnej, z powodu stronniczości sędziego albo brutalności przeciwnika, albo dlatego, że ktoś zjadł nieświeży befsztyk.</u>
          <u xml:id="u-157.9" who="#Komentarz">Naszą podróż trudno ująć w wyniki tego rodzaju. Nasza podróż, podróż przyjaźni do 7 krajów Azji, była podróżą polityczną, oczywiście nie pozbawioną aspektów gospodarczych, była podróżą pełną pożytecznych rozmów, wymiany myśli i poglądów, konfrontacji stanowisk i prób dokonywania wspólnych ocen.</u>
          <u xml:id="u-157.10" who="#Komentarz">Była to także podróż pełna krótkich ale serdecznych spotkań z dziesiątkami, a nieraz i setkami tysięcy witających we wszystkich krajach, we wszystkich miastach polską delegację, ludzi, witających, pozdrawiających w ten sposób przecież nie nas, ale polski naród. W toku tych spotkań chyba zasialiśmy w dziesiątkach tysięcy umysłów ziarna ogólnego choćby pojęcia o Polsce, a w milionach serc ziarna przyjaźni do naszego narodu. Jak te ziarna będą wschodzić, zależy oczywiście w dużym stopniu od nas. Jak wiadomo, podróż polskiej delegacji rządowej do krajów Azji planowana była od dość dawna na zaproszenie czołowych mężów stanu tych krajów. Początkowy jej termin, jak Wysoka Izba pamięta, opiewał na listopad. Z powodu sytuacji w kraju, związanej z okresem przedwyborczym, wizyta ta została odłożona do wiosny tego roku.</u>
          <u xml:id="u-157.11" who="#Komentarz">Były to w większości rewizyty, ale oczywiście tylko z formalnego punktu widzenia. A więc rewizytowaliśmy Premiera Indii pana Nehru, który jak wiadomo, gościł u nas wraz ze swą córką panią Indirą Ghandi, premiera Burmy U Nu, czołowego przywódcę Kambodży księcia Sihanouka, premiera Chińskiej Republiki Ludowej tow. Czou En-laia, premiera Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej tow. Kim Ir Sena oraz premiera Mongolii tow. Cedenbała, którzy bawili w Polsce na czele oficjalnych delegacji w ciągu ostatnich dwóch lat.</u>
          <u xml:id="u-157.12" who="#Komentarz">Równocześnie złożyliśmy pierwsi wizytę przyjaźni w Wietnamskiej Republice Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-157.13" who="#Komentarz">W drodze powrotnej zaś zatrzymaliśmy się, w Moskwie, gdzie przeprowadziliśmy bardzo przyjazne i serdeczne rozmowy z rządem radzieckim.</u>
          <u xml:id="u-157.14" who="#Komentarz">Istotny, nie formalny, merytoryczny powód i sens wizyt w krajach Azji wypływa z tych wspólnych przesłanek, które łączą coraz mocniej Polskę i inne kraje socjalistyczne z wyzwolonymi z jarzma kolonialnego, neutralnymi krajami Azji, a więc w danym wypadku z Indiami, Burmą, Kambodżą, i równocześnie z potrzeby dalszego zacieśniania więzów ideowych i politycznych z krajami budującymi socjalizm w tym odległym rejonie świata, przede wszystkim z Chińską Republiką Ludową, jak również z Wietnamską Republiką Demokratyczną, Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną i Mongolską Republiką Ludową.</u>
          <u xml:id="u-157.15" who="#Komentarz">Rzecz jasna, że łączy się to także z rozwojem stosunków gospodarczych z tymi krajami — czemu też poświęciliśmy wiele uwagi — w szczególności łączy się to z perspektywami rozwinięcia korzystnych dla obu stron stosunków gospodarczych i handlowych.</u>
          <u xml:id="u-157.16" who="#Komentarz">Podróż ta wynika z nowego układu sił w świecie, z faktu powstania obszernej sfery wspólnych interesów między odległymi od siebie o tysiące kilometrów, przedtem nawet sobie niemal obcymi, nieznanymi krajami. Podróże nasze, podobnie jak podróże czołowych mężów stanu tych krajów do Polski, są logiczną konsekwencją faktu, że kraje, które zrzuciły z siebie pęta kolonialnej niewoli i pragną zachowania i umocnienia swej niezależności, łączy z krajami budującymi socjalizm, a więc i z Polską — mimo różnic ustrojowych — wspólna wola utrzymania, pokoju i dążenie do postępu, choć różnymi drogami i w różnym zasięgu.</u>
          <u xml:id="u-157.17" who="#Komentarz">Ta nowa, znamienna cecha współczesnego układu stosunków na arenie międzynarodowej powoduje, że narody naszych krajów, mimo różnic historycznych, kulturowych, społecznych, stają się sobie coraz bliższe, coraz żywiej interesują się wzajemnie rozwojem drugiej strony i pragną sobie pomagać.</u>
          <u xml:id="u-157.18" who="#Komentarz">Jak wiadomo, nasza podróż obejmowała dwa rodzaje krajów: państwa o ustroju odmiennym od naszego: Indie, Burma, Kambodża — i państwa socjalistyczne: Chińska Republika Ludowa, Wietnamska Republika Demokratyczna, Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna i Mongolska Republika Ludowa. Ale można powiedzieć, że jest jedna cecha wspólna (poza geograficzną), która wiąże wszystkie te kraje, że jest pewne podobieństwo, które na każdym kroku rzucało nam się w oczy: oto narody tych krajów wszystkie do niedawna uginały się pod jarzmem kolonialnego lub półkolonialnego ucisku. Wszystkie otrzymały w spuściźnie po imperializmie ogromne zacofanie. Wszystkie choć różnymi drogami walczą o. likwidację tego zacofania. Wszystkie zainteresowane są w pokojowym rozwoju stosunków pomiędzy narodami.</u>
          <u xml:id="u-157.19" who="#Komentarz">Wiemy coś o tym, bo naród nasz, który, choć w zupełnie innej skali i w zupełnie innych rozmiarach, także otrzymał w spadku po obcych zaborach, a następnie po straszliwej okupacji hitlerowskiej zacofaną gospodarkę — wielkim wysiłkiem podnosi swój kraj z tego stanu i odnosi się z żywą sympatią do dążeń i wysiłków narodów Azji w kierunku jak najszybszej likwidacji tej smutnej spuścizny.</u>
          <u xml:id="u-157.20" who="#Komentarz">Do realizacji tego celu i nam, i naszym przyjaciołom w Azji potrzebny jest spokój. Dlatego czerwoną linią przez wszystkie wspólne oświadczenia podpisywane z okazji naszych wizyt i naszych rozmów w stolicach tych krajów przewija się zdecydowana wola walki o zachowanie pokoju, przeciwstawiania się polityce wojennych bloków i zbrojeń, umiłowania dla pięciu zasad pokojowego współistnienia, zasad, które narodziły się w Azji, ale są własnością wszystkich krajów pragnących pokoju i pokojowej współpracy, są nie tylko umiłowaniem tych zasad, ale i chęcią ich realizacji w praktycznej polityce.</u>
          <u xml:id="u-157.21" who="#Komentarz">Pragnę obecnie zatrzymać się pokrótce nad przebiegiem naszych wizyt i rozmów w poszczególnych krajach w porządku chronologicznym.</u>
          <u xml:id="u-157.22" who="#Komentarz">Pierwsza była wizyta w Burmie.</u>
          <u xml:id="u-157.23" who="#Komentarz">Zwiedziliśmy stolicę kraju Rangun i miasto Mandalay. Z ciekawością oglądaliśmy piękne i stare zabytki kulturalne tego kraju, stanowiące dowód wielkiej prastarej historii tego narodu. Uczciliśmy pamięć zamordowanych przez reakcyjnych spiskowców przywódców burmańskich z okresu tuż po wyzwoleniu kraju.</u>
          <u xml:id="u-157.24" who="#Komentarz">Doznaliśmy wiele życzliwości zarówno ze strony kierowniczych osobistości Burmy: prezydenta Unii Burmańskiej p. U Win Maunga, premiera p. U Nu, wicepremierów, członków rządu, jak i ze strony ludności, w szczególności młodzieży, która witała polską delegację z wyrazami niekłamanej sympatii.</u>
          <u xml:id="u-157.25" who="#Komentarz">Rozmowy przeprowadzone z rządem Unii Burmańskiej wykazały wzajemne zrozumienie i zbieżność poglądów naszych krajów na temat szeregu kapitalnych problemów w sytuacji międzynarodowej; w pierwszym rzędzie oprócz tematu konieczności utrzymania pokoju i obrony niepodległości, głównym akcentem była sprawa zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim narodom — i wielkim, i małym.</u>
          <u xml:id="u-157.26" who="#Komentarz">Po Burmie delegacja nasza odwiedziła Kambodżę.</u>
          <u xml:id="u-157.27" who="#Komentarz">Ten dzielny naród wywarł na nas mocne wrażenie swą wolą zachowania niezależności, przeciwstawienia się wszelkim próbom wciągnięcia go w orbitę militarnych bloków, pragnieniem życia w neutralności, w której rząd Królestwa Kambodży i naród kambodżański słusznie upatrują jedną z podstawowych gwarancji swojej niepodległości.</u>
          <u xml:id="u-157.28" who="#Komentarz">Delegacja była przyjęta i podejmowana przez Ich Królewskie Moście Króla Norodom Suramarita i Królową Monivong Kossamak. Odbyliśmy przyjazne rozmowy ze znanym społeczeństwu polskiemu wybitnym mężem stanu Kambodży księciem Norodom Sihanoukiem i z rządem kambodżańskim.</u>
          <u xml:id="u-157.29" who="#Komentarz">Wynikiem rozmów było wspólne oświadczenie, stwierdzające wspólne pragnienie pokoju naszych narodów i podkreślające konieczność dalszego zacieśnienia we wszystkich dziedzinach stosunków przyjaźni łączącej oba nasze kraje.</u>
          <u xml:id="u-157.30" who="#Komentarz">Obie strony podkreśliły pozytywną rolę Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli w Kambodży i celowość dalszego jej istnienia dla zabezpieczenia neutralności Kambodży. Jak wiadomo, w Komisji tej pracują także przedstawiciele Polski.</u>
          <u xml:id="u-157.31" who="#Komentarz">Z kolei delegacja polska bawiła w Indiach. 10 dni spędzonych w tym kraju pozostawiło na członkach delegacji niezatarty ślad i przyczyni się niewątpliwie do jeszcze większego wzajemnego zrozumienia.</u>
          <u xml:id="u-157.32" who="#Komentarz">W Indiach — podobnie jak i w innych krajach przekonaliśmy się naocznie, że słowo „Polska” wymawiane w owych dniach przez dziesiątki tysięcy ust i wypisane na setkach transparentów nie jest pustym dźwiękiem, że ludzie widzą w naszym kraju swego sojusznika, a równocześnie część składową wielkiej rodziny państw socjalistycznych, bez istnienia której trudno byłoby sobie wyobrazić sukcesy w wyzwoleńczej walce krajów Azji przeciw imperializmowi i kolonializmowi, przeciw nowym próbom odradzania kolonializmu pod nowymi postaciami przez określone koła imperialistyczne.</u>
          <u xml:id="u-157.33" who="#Komentarz">Mieliśmy możność stwierdzenia, że zrozumienie tej prawdy i pragnienie zachowania niezależności przenika coraz mocniej, do coraz szerszych kół społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-157.34" who="#Komentarz">W Indiach złożyliśmy hołd pamięci wielkiego bojownika o wolność Indii Mahatmy Ghandiego.</u>
          <u xml:id="u-157.35" who="#Komentarz">Delegacja złożyła wizytę Prezydentowi Indii, p. Prasadowi, była przezeń serdecznie podejmowana. Przekazaliśmy Prezydentowi Indii pismo odręczne od Przewodniczącego Rady Państwa Aleksandra Zawadzkiego. Mieliśmy również przyjazne spotkanie z wiceprezydentem Indii, znanym w Polsce z niedawnego pobytu p. Radhakrisznanem. Serdeczne powitanie zgotowane nam przez premiera Nehru i przyjazne, szczere rozmowy, jakie odbyliśmy z tym wybitnym mężem stanu Indii, jak również z członkami rządu indyjskiego, wizyta w parlamencie i spotkanie z obu Izbami, na którym w krótkiej prelekcji miałem możność mówić o historii i współczesnej problematyce naszego kraju, spotkanie w Radzie Spraw Międzynarodowych, gdzie miałem możność wygłosić odczyt pt. „Polska i jej sąsiedzi”, pozostawiły na mnie i na delegacji mocne wrażenie dużego zrozumienia naszej problematyki, problematyki europejskiej, problematyki spraw bezpieczeństwa w Europie, zrozumienia, które na pewno będzie elementem naszej współpracy w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-157.36" who="#Komentarz">Ponadto delegacja przeprowadziła dwie konferencje prasowe w New Delhi i w Kalkucie, gdzie odpowiadając na liczne pytania mieliśmy możność przedstawienia stanowiska Polski w wielu żywotnych sprawach, m. in. w sprawie niemieckiej i w sprawie bezpieczeństwa w Europie.</u>
          <u xml:id="u-157.37" who="#Komentarz">Rozmowy te oraz wspólne oświadczenie polsko-indyjskie raz jeszcze podkreśliły przeświadczenie obu rządów o konieczności prowadzenia aktywnej polityki pokoju, polityki pokojowego regulowania wszystkich spornych problemów zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych.</u>
          <u xml:id="u-157.38" who="#Komentarz">W czasie pobytu w tym pięknym kraju zapoznaliśmy się ze wspaniałymi dziełami sztuki, wytworami wielowiekowej kultury Indii, jak również z intensywnym wysiłkiem narodu i rządu indyjskiego w kierunku wydźwignięcia kraju z zacofania pozostawionego przez kolonizatorów.</u>
          <u xml:id="u-157.39" who="#Komentarz">Widzieliśmy na każdym kroku zdeterminowaną wolę narodu uczynienia wszystkiego, by ponury wczorajszy dzień niewoli, ucisku, wyzysku jak najszybciej odszedł bez reszty w bezpowrotną przeszłość.</u>
          <u xml:id="u-157.40" who="#Komentarz">Jeśli chodzi o pomniki kultury, nie sposób nie wymienić tu przepięknego grobowca Tadż Mahal w Agrze, a gdy mowa o pomnikach współczesności, wznoszonych rękoma narodu hinduskiego, trzeba wymienić przede wszystkim potężną budowę zapory wodnej w Bakhra- Nangal. Należy życzyć narodowi i rządowi Indii dalszego powodzenia w wielkim dziele uprzemysłowienia i przekształcania kraju.</u>
          <u xml:id="u-157.41" who="#Komentarz">Zwiedziliśmy ponadto gminę rolną w Sonepat, nowo zbudowaną stolicę stanu Pendżab-Czandigar, którą projektuje architekt Corbussier, Bangalore w stanie Mysore, gdzie oglądaliśmy fabrykę samolotów i wagonów, Bombaj, Kalkutę. We wszystkich tych miastach doznaliśmy serdecznego przyjęcia ze strony gubernatorów stanów, premierów stanowych i całego społeczeństwa, za co pragnę z tej trybuny raz jeszcze podziękować.</u>
          <u xml:id="u-157.42" who="#Komentarz">W Wietnamskiej Republice Demokratycznej spotkaliśmy się z bardzo ciepłym przyjęciem zarówno ze strony sędziwego przywódcy Wietnamu prezydenta Ho Chi Minha, który obiecał przybyć do Polski, jak i ze strony premiera Wietnamskiej Republiki Demokratycznej tow. Pham Wan Donga i całego rządu, jak wreszcie ze strony wietnamskiego ludu i szczególnie jego wspaniałej młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-157.43" who="#Komentarz">Przeprowadziliśmy kilka szczegółowych rozmów. W rozmowach i we wspólnym oświadczeniu solidaryzowaliśmy się całkowicie z postawą i dążeniami społeczeństwa i rządu Wietnamskiej Republiki Demokratycznej w kierunku pokojowego zjednoczenia rozdartego Wietnamu, mimo przeszkód czynionych na południu. Stwierdziliśmy również zgodnie, że międzynarodowe komisje nadzoru i kontroli pod przewodnictwem Indii z udziałem Polski i Kanady spełniają w Indochinach pozytywną rolę i działalność ich powinna być kontynuowana w interesie pokoju w tym rejonie i w świecie.</u>
          <u xml:id="u-157.44" who="#Komentarz">W imię tych celów i w zrozumieniu, że pokój jest niepodzielny, Polska gotowa jest nadal uczestniczyć w międzynarodowych komisjach nadzoru i kontroli. Sprawy te omawialiśmy również w Indiach, osiągając całkowitą zgodność z rządem Indii w sprawie konieczności utrzymania komisji w Indochinach, w sprawie konieczności pilnowania realizacji układów genewskich, jak wiadomo łamanych przez południowy Wietnam.</u>
          <u xml:id="u-157.45" who="#Komentarz">W rozmowach naszych z rządem Wietnamskiej Republiki Demokratycznej w Hanoi omówiliśmy również sprawę dalszego zacieśnienia stosunków gospodarczych i kulturalnych między obu krajami. Została podpisana umowa kulturalna.</u>
          <u xml:id="u-157.46" who="#Komentarz">Następnie polska delegacja rządowa odwiedziła Chińską Republikę Ludową. Oczywiście nie sposób w krótkim sprawozdaniu oddać w pełni to bogactwo wrażeń, jakich doznaliśmy w tym wielkim mocarstwie Azji.</u>
          <u xml:id="u-157.47" who="#Komentarz">Zwiedziliśmy Pekin, jego zabytki prastarej kultury, Kanton, Wuczan, Tientsin, gdzie wraz z Premierem Czou En-laiem, który studiował w Tientsinie, mieliśmy wspaniały wiec z młodzieżą, Szanghaj, Szeniang (dawny Mukden). Widzieliśmy imponujący solidarny wysiłek całego wielkiego narodu chińskiego w kierunku szybkiego socjalistycznego przeobrażenia ojczyzny, w kierunku socjalizmu. Czuliśmy na każdym kroku mądre, wytrawne, doświadczone kierownictwo Komunistycznej Partii Chin, stosującej twórczo zasady marksizmu-leninizmu do specyficznych, jak w każdym kraju, warunków.</u>
          <u xml:id="u-157.48" who="#Komentarz">W tym ogólnonarodowym wysiłku, któremu przewodniczy chińska klasa robotnicza, chińskie masy ludowe, nie brak też przedstawicieli patriotycznej burżuazji. Burżuazja, dzięki słusznym metodom zastosowanym przez rząd chiński i Komunistyczną Partię Chin z udziałem partii demokratycznych, ulega przeobrażeniom, przekształca się z dawnych eksploatatorów w inteligencję techniczną, podobnie jak przemysł i handel prywatny przekształca się w państwowo-prywatny, z perspektywą dobrowolnego przejścia w przyszłości do sektora uspołecznionego.</u>
          <u xml:id="u-157.49" who="#Komentarz">Myślę, że przemiany te i sposób ich przeprowadzania, związane ściśle ze specyficznymi warunkami Chin, ich dawnej półkolonialnej zależności, patriotycznej roli części burżuazji w walkach wyzwoleńczych — posiadają również duże znaczenie dla perspektyw rozwojowych innych krajów Azji, i nie tylko tego kontynentu.</u>
          <u xml:id="u-157.50" who="#Komentarz">W czasie pobytu w Pekinie delegacja polska przyjęta, została przez Przewodniczącego Chińskiej Republiki Ludowej tow. Mao Tse-tunga, któremu wręczyła list od tow. Aleksandra Zawadzkiego. Rozmowa z tow. Mao, jego przyjazny stosunek do Polski, do naszych przemian, jego wielka troska, o jak najlepszy rozwój socjalizmu we wszystkich krajach, o jak najlepszą solidarność rodziny państw socjalistycznych, pozostawiły na nas niezatarte wrażenie.</u>
          <u xml:id="u-157.51" who="#Komentarz">Cieszymy się bardzo, że będziemy mieli możność gościć tow. Mao Tse-tunga w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-157.52" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-157.53" who="#Komentarz">Rozmowy, przeprowadzone przez nas z Premierem Chińskiej Republiki Ludowej, tow. Czou En-laiem i członkami rządu chińskiego, nacechowane były wzajemnym zrozumieniem, wzajemnym poszanowaniem i pełne były wymiany poglądów na wszystkie interesujące oba państwa, oba kraje, tematy.</u>
          <u xml:id="u-157.54" who="#Komentarz">Nasze oba. narody łączy wspólna ideologia marksizmu-leninizmu, wspólny cel budowy socjalizmu i utrwalenia pokoju. Zarówno w rozmowach, jak we wspólnym oświadczeniu podkreślono konieczność umacniania, jedności i solidarności wielkiej rodziny krajów socjalistycznych na zdrowych zasadach, w oparciu o leninowskie zasady proletariackiego internacjonalizmu i równości między narodami.</u>
          <u xml:id="u-157.55" who="#Komentarz">Omawiając sprawę metod i form budownictwa socjalizmu, zwrócono uwagę na konieczność konsekwentnego zwalczania wypaczeń zarówno doktrynerskich, dogmatycznych zatrzymujących twórczy rozwój, jak i rewizjonistycznych.</u>
          <u xml:id="u-157.56" who="#Komentarz">Podkreślono, że mimo pewnego złagodzenia napięcia w ostatnim czasie, określone koła imperialistyczne nie zaprzestają swej antypokojowej działalności i usiłują realizować swe cele nowymi metodami. Podkreślono niebezpieczeństwo odradzania, imperializmu niemieckiego w Europie zachodniej. Rząd ChRL ponownie stwierdził, że istniejąca zachodnia granica Polski na Odrze i Nysie jest nienaruszalną granicą pokoju.</u>
          <u xml:id="u-157.57" who="#Komentarz">Obie strony wypowiedziały się przeciw polityce bloków militarnych w Europie, na Bliskim, Środkowym i Dalekim Wschodzie, za utworzeniem systemów zbiorowego bezpieczeństwa w Europie i w Azji, za rozbrojeniem i zakazem broni masowego zniszczenia, za przerwaniem eksperymentów' z tą bronią.</u>
          <u xml:id="u-157.58" who="#Komentarz">Delegacje obu krajów wyraziły przekonanie, że — cytuję wspólne oświadczenie „należy dokładać ciągłych starań w celu osiągnięcia ogólnego zbliżenia między krajami — niezależnie od ich systemów politycznych, społecznych i ekonomicznych. Mimo faktu, że siły imperialistyczne usiłują wracać do zimnej wojny — pokojowa współistnienie między krajami o różnych systemach odpowiada interesom ludzkości”. Omówiono perspektywy dalszej współpracy gospodarczej i kulturalnej.</u>
          <u xml:id="u-157.59" who="#Komentarz">Z Chin delegacja nasza wyjechała do Korei. W Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej zapoznaliśmy się z poważnymi osiągnięciami w dziedzinie odbudowy z okrutnych zniszczeń zadanych Korei północnej przez najeźdźcze armie. Z radością patrzyliśmy na wielką dynamikę socjalistycznego uprzemysłowienia kraju.</u>
          <u xml:id="u-157.60" who="#Komentarz">Byliśmy radzi i dumni widząc wysiłek naszych polskich specjalistów, który stanowi małą cegiełkę do tego pięknego dzieła odbudowy i rozbudowy tak ciężko doświadczonego przez wojnę kraju.</u>
          <u xml:id="u-157.61" who="#Komentarz">Mogę powiedzieć Wysokiej Izbie, że nasi inżynierowie, technicy i lekarze cieszą się sympatią i szacunkiem Koreańczyków i pozostawią w Korei dobre imię Polski.</u>
          <u xml:id="u-157.62" who="#Komentarz">W toku rozmów z Premierem Kim Ir Senem i członkami Rządu KRL-D obie strony dokonały przeglądu sytuacji międzynarodowej i interesujących oba kraje problemów w duchu zrozumienia i solidarności, jaka łączy oba kraje, wchodzące w skład wspólnoty socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-157.63" who="#Komentarz">Rządy obu krajów podkreśliły, że w celu przekształcenia rozejmu w Korei w trwały pokój i wycofania wszystkich obcych jednostek wojskowych z Korei, powinna być zwołana międzynarodowa konferencja zainteresowanych państw. Zjednoczenie Korei powinno być dokonane przez sam naród koreański drogą pokojową, na demokratycznych zasadach.</u>
          <u xml:id="u-157.64" who="#Komentarz">Oba rządy jeszcze raz podkreśliły, że Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych, w której, jak wiadomo, uczestniczy również Polska, spełnia rolę dodatnią i powinna być utrzymana. Omówiono problemy związane z dalszym zacieśnieniem stosunków gospodarczych i kulturalnych. Zawarto porozumienie o współpracy naukowo-technicznej.</u>
          <u xml:id="u-157.65" who="#Komentarz">Siódmym krajem, do którego delegacja nasza przybyła z wizytą, była Mongolska Republika Ludowa. Mimo krótkiego pobytu zdołaliśmy zapoznać się — oczywiście z grubsza — z kierunkami i tempem rozwoju tego małego, lecz dzielnego i pracowitego narodu. Stwierdziliśmy poważny postęp w podnoszeniu stopy życiowej społeczeństwa, w szerzeniu kultury i oświaty.</u>
          <u xml:id="u-157.66" who="#Komentarz">Rozmowy nasze z premierem Cedenbałem i członkami rządu Mongolskiej Republiki Ludowej odbyły się w przyjaznej atmosferze. We wspólnym oświadczeniu podkreśliliśmy m. in. niezaprzeczalne prawo Mongolskiej Republiki Ludowej do przyjęcia jej w poczet członków ONZ. Postanowiono w ciągu roku 1957 opracować konkretne kroki w kierunku dalszego rozszerzenia wymiany towarowej i współpracy gospodarczej na okres najbliższych kilku lat.</u>
          <u xml:id="u-157.67" who="#Komentarz">W drodze powrotnej delegacja nasza zatrzymała się — jak wiadomo — w Moskwie. Odbyliśmy z tej okazji przyjazne i serdeczne rozmowy z towarzyszami Bułganinem, Chruszczowem i innymi kierowniczymi działaczami Związku Radzieckiego na temat obecnej sytuacji międzynarodowej i na temat problemów interesujących oba kraje. To były pożyteczne rozmowy, służące dalszemu zbliżeniu naszych zaprzyjaźnionych krajów, jak również dalszemu zacieśnieniu na zdrowych zasadach jedności krajów socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-157.68" who="#Komentarz">Pragnę jeszcze dodać, że na etapach naszego lotu przez Związek Radziecki byliśmy serdecznie witani i podejmowani przez przedstawicieli, władz i społeczeństwa w Taszkiencie, Irkucku i Omsku.</u>
          <u xml:id="u-157.69" who="#Komentarz">Cennym rezultatem naszej podróży, obok wyników politycznych, jest także rozszerzenie współpracy gospodarczej z tymi krajami. Liczne rozmowy i wymiany poglądów, jakie delegacja nasza przeprowadziła z licznymi czołowymi działaczami gospodarczymi wszystkich odwiedzanych przez nas krajów, pozwoliły nam głębiej i dokładniej ocenić dotychczasowy zakres i zasięg naszej wymiany handlowej na tych terenach i z większą realnością ustalić perspektywy i kierunki rozwojowe na przyszłość, a także poddać krytycznej analizie stosowane przez polski handel zagraniczny metody pracy.</u>
          <u xml:id="u-157.70" who="#Komentarz">Zarówno wizyty w krajach kapitalistycznych, wyzwolonych niedawno spod kolonializmu, jak i w krajach naszego obozu dostarczyły nam w tym zakresie wiele cennych spostrzeżeń i pozwoliły wysunąć wnioski, które przekażemy obecnie zainteresowanym resortom 'gospodarczym do realizacji.</u>
          <u xml:id="u-157.71" who="#Komentarz">Wnioskiem najbardziej ogólnym jest stwierdzenie, że polska gospodarka posiada w licznych krajach Azji wdzięczne i obszerne pole dla rozwoju swojej działalności handlowej, zwłaszcza w kierunku szeroko pojętej współpracy technicznej, dostawy maszyn i urządzeń, budowy i rozbudowy całych zakładów produkcyjnych, współpracy w dziedzinie rozwoju żeglugi i budowy portów morskich, przeprowadzania badań geologicznych, budowy i organizacji kopalń. Możliwości te dotychczas zostały wykorzystane w znikomym stopniu i od naszej sprawności organizacyjnej, energii i pracowitości będzie zależał przyszły rozwój wzajemnych stosunków, niewątpliwie pożyteczny i pożądany dla obu stron. Ważne zadanie usprawnienia produkcji stać będzie przed naszym przemysłem maszynowym, jeżeli chcemy — a to leży w naszym interesie — rozwijać ten eksport do krajów Azji.</u>
          <u xml:id="u-157.72" who="#Komentarz">Prawidłowa organizacja pozyskiwania i transportu licznych i bardzo cennych dla gospodarki polskiej surowców na rynkach państw azjatyckich — to drugie ważne zadanie. Obserwacje nasze utwierdziły nas w przekonaniu, iż nie wszystkie polskie placówki gospodarcze na rozległych terenach Azji odpowiadają swoim zadaniom pod względem organizacji, metod pracy i rozmieszczenia w terenie. M. in. brak jest stałych wystaw polskich artykułów eksportowych, niektóre ważne ośrodki pozbawione są w ogóle polskich placówek gospodarczych. Wszystkie te niedociągnięcia lub dostrzeżone błędy będą oddzielnie, w miarę możności, usuwane.</u>
          <u xml:id="u-157.73" who="#Komentarz">Reasumując, należy ocenić wyniki prac naszej delegacji w zakresie handlu zagranicznego także pozytywnie i aczkolwiek szczupłość czasu nie pozwoliła na bliższe i głębsze zapoznanie się z miejscowymi problemami, to jednak nawet ten pobieżny przegląd naszej działalności gospodarczej w Azji powinien spowodować znaczne usprawnienie naszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-157.74" who="#Komentarz">Podsumowując znaczenie i wyniki podróży polskiej delegacji rządowej do krajów Azji pragnę podkreślić cztery momenty:</u>
          <u xml:id="u-157.75" who="#Komentarz">1. Wizyty te w moim przekonaniu zbliżyły Polskę do krajów Azji, spopularyzowały i umocniły naszą pozycję w tym rejonie i tym samym w świecie. Były wyrazem aktywności naszej pokojowej polityki zagranicznej, toteż można powiedzieć, że jest to wkład, który powinien przynosić owoce przez długie lata w bliskiej i dalszej perspektywie — jeżeli będziemy sprawy pilnować.</u>
          <u xml:id="u-157.76" who="#Komentarz">2. Wizyty polskiej delegacji w krajach południowo-wschodniej Azji stanowiły poparcie dla pokojowej, neutralnej polityki tych krajów, polityki odrzucającej koncepcje imperialistycznych bloków militarnych i montowania baz wojennych i przez to przysłużyły się sprawie pokoju, który jak wiadomo, jest niepodzielny. Wzmocniły więc również sprawę naszego wspólnego bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-157.77" who="#Komentarz">3. Wizyty nasze w socjalistycznych krajach Azji przyczyniły się do dalszego lepszego wzajemnego zrozumienia, do umocnienia jedności wielkiej rodziny państw socjalistycznych w oparciu o leninowskie zasady proletariackiego internacjonalizmu, równości, wzajemnego poszanowania i nieingerencji w wewnętrzne sprawy. W ten sposób przyczyniły się one do umocnienia tych zasad w stosunkach między państwami socjalistycznymi, a tym samym do umocnienia zwartości, siły i wzrostu prestiżu wielkiego obozu państw socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-157.78" who="#Komentarz">4. Wizyty nasze powinny pozwolić rozszerzyć z korzyścią wzajemną stosunki gospodarcze z tymi krajami, co dla współczesnej ekonomiki polskiej i dla kierunków rozwoju polskiego eksportu, a także dla importu potrzebnych nam towarów, ma poważne znaczenie.</u>
          <u xml:id="u-157.79" who="#Komentarz">Wysoka Izbo!</u>
          <u xml:id="u-157.80" who="#Komentarz">Niech mi wolno będzie z tego miejsca złożyć jeszcze raz serdeczne podziękowanie narodom krajów, w których gościliśmy, za wzruszające uczucia przyjaźni dla narodu polskiego, które nam okazali. Mężom stanu i kierownikom państw za przyjęcie, jakie nam zgotowali i za objawy serdecznego zrozumienia, z którym się spotkaliśmy.</u>
          <u xml:id="u-157.81" who="#Komentarz">Myślę, że przyjaźń i duch współpracy wzmocnione naszą wizytą wydawać będą dobre owoce ku pożytkowi wzajemnemu, ku pożytkowi sprawy solidarności państw socjalistycznych, pożytkowi sprawy międzynarodowej współpracy państw o różnych ustrojach i ku pożytkowi drogiej wszystkim tym narodom, tak jak nam, sprawy pokoju.</u>
          <u xml:id="u-157.82" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam przerwę obiadową do godz. 16.</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 do godz. 16 min. 10.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Tomaszewskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#StanisławTomaszewski">Wysoki Sejmie! Jednym z wielkich problemów gospodarczych i społecznych, z jakimi boryka się obecnie nasz kraj, jest repatriacja. Problem ten swą złożonością, rozmiarami i potrzebami wychodzi daleko poza ramy preliminarza budżetowego i wkracza w życie polityczne naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#StanisławTomaszewski">Repatriacja bowiem, a w szczególności prowadzona na wielką skalę repatriacja ze Wschodu, przywraca Ojczyźnie setki tysięcy rodaków, rzuconych po różnych krańcach świata losami ostatniej wojny.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#StanisławTomaszewski">Jednocześnie repatriacja usuwa z naszego życia nabolały i często wykorzystywany do antyradzieckiej propagandy problem pozostawania w Związku Radzieckim wielu tysięcy Polaków i przyczynia się do wzmocnienia przyjaźni polsko-radzieckiej.</u>
          <u xml:id="u-160.3" who="#StanisławTomaszewski">Repatriacja likwiduje trwający od wielu lat nienormalny stan rozbicia wielu rodzin, jest więc głęboko humanitarna i ludzka.</u>
          <u xml:id="u-160.4" who="#StanisławTomaszewski">Jednym słowem repatriacja jest tym, czego żądał od nas naród w Październiku i tym, czego żądali od nas wyborcy w styczniu — jest ona wyrazem realizacji przez Partię i Rząd słusznych żądań narodu; zasługuje przeto na chwilę uwagi ze strony Wysokiego Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-160.5" who="#StanisławTomaszewski">Otóż, jak wiadomo, repatriacja Polaków z ZSRR przybrała na sile po podpisaniu wspólnej polsko-radzieckiej deklaracji z dnia 18 listopada 1956 r. i została ostatecznie uregulowana umową między Rządem PRL a Rządem ZSRR. Umowa ta znakomicie rozszerza repatriację, otwiera pozostającym jeszcze w ZSRR osobom narodowości polskiej możliwość powrotu do kraju, przedłuża okres repatriacji do końca 1958 r., stwarza warunki bardziej planowego powrotu i lepszego przygotowania kraju na przyjęcie wracających rodaków.</u>
          <u xml:id="u-160.6" who="#StanisławTomaszewski">Jednym słowem umowa jest dla nas korzystna politycznie i społecznie i jako taka dobrze została przyjęta przez społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-160.7" who="#StanisławTomaszewski">Ale wszyscy Zdajemy sobie sprawę, że umowa o repatriacji rozwiązuje ten problem tylko na płaszczyźnie stosunków między nami a Związkiem Radzieckim, na płaszczyźnie międzynarodowej i przenosi go niejako na płaszczyznę wewnętrzną. Dla władz, dla gospodarki narodowej teraz dopiero repatriacja staje się problemem dnia codziennego, gdyż zaostrza nasze trudności finansowe, mieszkaniowe i w dziedzinie zatrudnienia. I nie ma co lakierować, nie ma co różować. Przyjęcie w tej sytuacji gospodarczej, w jakiej się znajdujemy dzisiaj, kilkuset tysięcy repatriantów — nie jest rzeczą łatwą i prostą.</u>
          <u xml:id="u-160.8" who="#StanisławTomaszewski">Dlatego zdając sobie z tego sprawę, tym bardziej musimy szukać środków, aby te spięcia i rozczarowania, jakie mogłyby na tym tle powstawać, były jak najmniejsze, by wracający do kraju rodacy wciągani byli jak najszybciej w ogólny nurt naszego twórczego, pracowitego życia. I to jest chyba główne zadanie, a zarazem obowiązek, jaki spoczywa na państwie i społeczeństwie wobec repatriantów — i w tym kierunku musi iść rozwiązanie tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-160.9" who="#StanisławTomaszewski">Wysoki Sejmie! Dotychczasowe doświadczenia przyjęcia i urządzenia życia pierwszych przybyłych do kraju repatriantów wskazują, że nie jest to zadanie łatwe.</u>
          <u xml:id="u-160.10" who="#StanisławTomaszewski">Według danych Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Repatriacji w ciągu ubiegłego roku i w I kwartale roku bieżącego wróciło do kraju ponad 60 tys. repatriantów. W bieżącym kwartale średnio miesięcznie wraca do kraju 9–10 tys. repatriantów. Mniej więcej połowa tej liczby zatrzymuje się w punktach repatriacyjnych, a druga połowa — wracająca na tak zwane „ wyzewy” — jedzie bezpośrednio do krewnych czy znajomych, tam się zatrzymuje i stamtąd szuka mieszkań i pracy, natrafiając w tym niejednokrotnie na ogromne trudności.</u>
          <u xml:id="u-160.11" who="#StanisławTomaszewski">Szczególną trudność w rozmieszczeniu repatriantów powoduje brak mieszkań. Wprawdzie w 1956 r. zaplanowano na ten cel 4.315 izb, ale plan ten został wykonany zaledwie w 72% i dziś, mimo wysiłków wielu prezydiów rad narodowych, setki rodzin repatriantów pozostaje bez mieszkań, setki gnieździ się w ciasnocie u krewnych, lub blokuje punkty repatriacyjne utrudniając normalny przebieg akcji.</u>
          <u xml:id="u-160.12" who="#StanisławTomaszewski">Trudności te zaostrza jeszcze bardziej duża niechęć repatriantów do osiedlania się na wsi i w państwowych gospodarstwach rolnych, oraz związana z tym tendencja poszukiwania pracy poza rolnictwem.</u>
          <u xml:id="u-160.13" who="#StanisławTomaszewski">W wyniku tych niesłusznych tendencji i w braku bodźców zachęcających repatriantów do osiedlania się na wsi ilość osiedlających się na roli, a w szczególności w PGR-ach, jest niezwykle mała.</u>
          <u xml:id="u-160.14" who="#StanisławTomaszewski">Wyda je się więc rzeczą konieczną podjęcie środków zapobiegających niekorzystnemu dla nas żywiołowemu zjawisku dowolnego rozmieszczania się repatriantów.</u>
          <u xml:id="u-160.15" who="#StanisławTomaszewski">Uważam, że przyjeżdżających należy przede wszystkim dokładniej, niż dotychczas, informować o możliwościach mieszkaniowych i zarobkowych w Polsce, o stosunkach na wsi i sytuacji robotników w państwowych gospodarstwach rolnych, wskazując na większe możliwości uzyskania mieszkań oraz korzystniejsze warunki osiedlenia się na wsi, jak w miastach.</u>
          <u xml:id="u-160.16" who="#StanisławTomaszewski">Uważam, że nie należy, tak jak było dotychczas, koncentrować budowę izb mieszkalnych dla repatriantów w miastach wojewódzkich, ale dążyć do przesuwania środków na budownictwo, a przede wszystkim na uzyskanie izb z remontów, do powiatowych i małych miasteczek.</u>
          <u xml:id="u-160.17" who="#StanisławTomaszewski">Trzeba jednocześnie, aby odpowiednie resorty podjęły kroki zabezpieczające pełne i terminowe oddawanie izb przeznaczonych dla repatriantów.</u>
          <u xml:id="u-160.18" who="#StanisławTomaszewski">Uważam, że trzeba stworzyć bodźce ekonomiczne dla repatriantów osiedlających się w rolnictwie — na wsi i w PGR-ach, bądź też podejmujących inicjatywę uruchomienia warsztatów rzemieślniczych w małych miasteczkach.</u>
          <u xml:id="u-160.19" who="#StanisławTomaszewski">Dlatego z uznaniem należy powitać ostatnią uchwałę Rządu o pomocy repatriantom, która takie bodźce ustanawia, i dążyć do dokładnego zapoznania z nią repatriantów i konsekwentnego realizowania tej uchwały przez rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-160.20" who="#StanisławTomaszewski">Wysoki Sejmie! Gdybyśmy spojrzeli na rozmieszczenie tych 60 tys. repatriantów, to 70% tej liczby osiedla się na Ziemiach Zachodnich, w województwach wrocławskim, olsztyńskim, koszalińskim, szczecińskim i zielonogórskim. Sytuacja ta wynika zarówno z więzi rodzinnych, łączących repatriantów z mieszkańcami tych ziem, jak i niewątpliwie z większej niż innych województw ich chłonności.</u>
          <u xml:id="u-160.21" who="#StanisławTomaszewski">Ziemie Zachodnie — jak to już wskazywało wielu obywateli posłów — są niedoludnione, stoi tam wiele nieczynnych zakładów, jest dużo budynków mieszkalnych, które można by odbudować i zasiedlić repatriantami, a w ten sposób tchnąć życie w małe miasteczka i niedoludnione wsie. I w tym miejscu repatriacja zbiega się z podejmowanymi przez Rząd i Sejm krokami aktywizacji gospodarczej Ziem Zachodnich. Wymaga to koordynacji podejmowanych w obydwu tych sprawach wysiłków i szukania, środków, które mogłyby rozszerzyć istniejące na ten cel duże, a jednocześnie bardzo skromne w stosunku do potrzeb, kredyty budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-160.22" who="#StanisławTomaszewski">Dlatego uważam, że istnieje konieczność ścisłej współpracy między organami i organizacjami zajmującymi się aktywizacją Ziem Zachodnich — a organami powołanymi do przeprowadzania repatriacji.</u>
          <u xml:id="u-160.23" who="#StanisławTomaszewski">Uważam, że w rozwiązaniu tych dwóch ogólnonarodowych problemów powinno uczestniczyć w miarę swych możliwości nie tylko państwo, ale wszystkie spółdzielcze i społeczno-gospodarcze organizacje działające w naszym kraju, począwszy od spółdzielczości pracy a skończywszy na izbach rzemieślniczych i stowarzyszeniach społecznych, które powinny włączyć się do rozwiązania tych trudności zarówno swym aparatem, jak i całym możliwym potencjałem gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-160.24" who="#StanisławTomaszewski">Uważam również, że powinniśmy wykorzystać inicjatywę komitetów pomocy repatriantom, ofiarność społeczeństwa w kraju i Polonii za granicą. Powinniśmy przychylnie ustosunkować się do wysuwanej myśli powołania Społecznego Funduszu Pomocy Repatriantom jako stowarzyszenia wyższej użyteczności publicznej, którego zadaniem byłoby:</u>
          <u xml:id="u-160.25" who="#StanisławTomaszewski">— gromadzenie środków finansowych i rzeczowych z dotacji społeczeństwa w kraju i za granicą na cele aktywizacji gospodarczej i produktywizacji repatriantów;</u>
          <u xml:id="u-160.26" who="#StanisławTomaszewski">— subwencjonowanie konkretnych inicjatyw gospodarczych, mających na celu stworzenie warunków mieszkaniowych i warunków pracy dla repatriantów;</u>
          <u xml:id="u-160.27" who="#StanisławTomaszewski">— kontrola celowości zużycia tych środków zgodnie z przeznaczeniem.</u>
          <u xml:id="u-160.28" who="#StanisławTomaszewski">Społeczny Fundusz Pomocy Repatriantom skupiłby poważne środki i mógłby znakomicie rozszerzyć istniejące państwowe możliwości odbudowy drobnych zakładów i zdewastowanych budynków mieszkalnych. Umożliwiłby on bardziej elastyczną pomoc dla wielu drobnych inicjatyw, jakie przejawia teren. Umożliwiłby koncentrację i uporządkowanie wielorakiej i nie zawsze słusznej — bo nie zawsze kontrolowanej — działalności społecznej.</u>
          <u xml:id="u-160.29" who="#StanisławTomaszewski">Uważam, że ze sprawą tą należy się śpieszyć, gdyż z każdym dniem narasta fala repatriacji, a jednocześnie maleją istniejące dotychczas możliwości Ziem Zachodnich. Aby nie znaleźć się w ślepej uliczce, trzeba więc działać szybko i zorganizowanie, inaczej wielka i słuszna akcja repatriacji może ujemnie zaciążyć na życiu gospodarczym i na klimacie politycznym kraju.</u>
          <u xml:id="u-160.30" who="#StanisławTomaszewski">Wysoki Sejmie! Repatriacja Polaków znalazła żywy oddźwięk w społeczeństwie polskim. Istnieje setki przykładów przychylnego, serdecznego stosunku ludności do repatriantów. Czytałem wiele listów repatriantów dziękujących za opiekę i pomoc państwu i społeczeństwu. Ale czytałem i słuchałem niestety wielu skarg, świadczących o bezdusznym stosunku do repatriantów ze strony niektórych rad narodowych i ich urzędników, skarg mówiących o biurokratycznym odsyłaniu repatriantów od urzędu do urzędu, o braku troski o to, czy ten repatriant ma na czym spać, czy ma czym zaorać i czym zasiać przydzieloną mu ziemię, skarg świadczących o niedostatecznej często opiece lekarskiej i niedostatecznej opiece nad dziećmi w szkołach. Są również tu i ówdzie fakty niechętnego przyjmowania repatriantów we wsiach, a nawet w zakładach pracy.</u>
          <u xml:id="u-160.31" who="#StanisławTomaszewski">Uważam, że tych faktów trzeba nam się wstydzić i trzeba robić wszystko, aby się nie powtarzały. W szczególności obowiązek ten muszą wziąć na siebie prezydia rad narodowych i okazać repatriantom więcej serca i więcej pomocy w trudnym wrastaniu w organizm gospodarczy i społeczny Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-160.32" who="#StanisławTomaszewski">Jestem za jak najszerszym włączeniem się społeczeństwa do pomocy państwu w pokonywaniu trudności repatriacji, ale uważam za szkodliwe dla sprawy, dla repatriantów i dla kraju robienie z repatriacji brukowej sensacji, lub zastępowanie wielkiej poważnej sprawy pomocy repatriantom tanią, zabarwioną nacjonalizmem, obcą nam, demagogiczną i groszową akcją, jaką w pierwszym stadium repatriacji podjęły niektóre nasze pisma i niektórzy działacze. Dlatego z uznaniem muszę powiedzieć o podjętych przez Ogólnopolski Komitet Pomocy Repatriantom próbach ustawiania akcji pomocy społecznej w rozwiązywaniu problemów repatriacji pod kątem szybkiego włączania repatriantów do produkcji, do samodzielnego zarobkowania.</u>
          <u xml:id="u-160.33" who="#StanisławTomaszewski">Trzeba, aby tak rozumiana pomoc leżała u podstaw całej społecznej działalności. Dlatego ośmielam się wezwać z tej trybuny sejmowej wszystkie wsie na Ziemiach Zachodnich, wszystkie PGR-y, wszystkie zakłady pracy do przejrzenia swych możliwości przyjęcia wracających do kraju repatriantów — możliwości zapewnienia im ziemi, mieszkań i pracy, i zgłoszenia tych możliwości do rad narodowych, do komitetów pomocy repatriantom lub punktów repatriacyjnych. Rzetelne przeprowadzenie tej sprawy powinno wykryć nasze rezerwy i przyczynić się do ułatwienia wysiłków Rządu w doprowadzeniu do końca tej wielkiej sprawy, jaką jest wrócenie Ojczyźnie tysięcy obywateli.</u>
          <u xml:id="u-160.34" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Edmundowi Taszerowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#EdmundTaszer">Wysoka Izbo! Dokonana dekretem z dnia 2 lutego 1955 r. reorganizacja ubezpieczeń społecznych miała na celu bezpośrednie powiązanie ubezpieczeń z masami pracującymi oraz przyciągnięcie najszerszych rzesz pracowników do wykonania ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#EdmundTaszer">Postanowienia wspomnianego dekretu ustaliły, że ubezpieczenia chorobowe i rodzinne oraz sprawy finansowe ubezpieczeń mają wykonywać związki zawodowe, a sprawy w zakresie przyznawania rent i zaopatrzeń — Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej oraz wojewódzkie rady narodowe.</u>
          <u xml:id="u-162.2" who="#EdmundTaszer">Powierzając sprawy rentowe Ministerstwu Pracy i Opieki Społecznej i radom narodowym, całkowicie pozbawiło się związki zawodowe bezpośredniego oddziaływania na przyznawanie i wypłatę rent, stanowiących jedyne źródło utrzymania dla milionów pracowników i ich rodzin, nie pracujących z powodu starości lub inwalidztwa. Poza tym, wprowadzony podział ubezpieczeń na dwa odrębne piony sztucznie rozdzielił jednolity system świadczeń, zasiłków i rent wzajemnie ze sobą powiązanych, do których powinno mieć zastosowanie szereg wspólnych przepisów — np. przyjęcie pracownika, zakres członków rodziny uprawnionych do świadczeń, orzekanie o niezdolności do pracy, inwalidztwie itp.</u>
          <u xml:id="u-162.3" who="#EdmundTaszer">Dotychczasowe wyniki pracy rad narodowych w zakresie przyznawania i wypłaty rent wskazują, że rady narodowe nie mogą nadal zadań tych wykonywać. Rady narodowe przy swym szerokim i różnorodnym zakresie działania nie są po prostu w stanie bieżąco i wnikliwie załatwiać skomplikowanych niejednokrotnie spraw ubezpieczeniowych. Obserwuje się również zjawisko, że zagadnienie rent i emerytur w radach narodowych jest traktowane jako zagadnienie mało ważne i marginesowe.</u>
          <u xml:id="u-162.4" who="#EdmundTaszer">Stan ten spowodował znaczne obniżenie poziomu obsługi ubezpieczeniowej. W trzecim kwartale 1956 r. było około 34 tys. zaległych spraw rentowych. Wiele z nich czeka na załatwienie ponad rok, a jeżeli sprawa trafia do sądu, to nawet około trzech lat.</u>
          <u xml:id="u-162.5" who="#EdmundTaszer">Można przypuszczać, że brak udziału przedstawicieli ubezpieczonych przy załatwianiu roszczeń o renty, w połączeniu z brakiem zaufania do aparatu urzędniczego, skłonił Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej do wydawania nader szczegółowych i drobiazgowych przepisów wykonawczych i zarządzeń interpretacyjnych. Na przykład do ostatniej ustawy zmieniającej przepisy dekretu o zaopatrzeniu emerytalnym wydanych będzie około 20 rozporządzeń wykonawczych.</u>
          <u xml:id="u-162.6" who="#EdmundTaszer">W rezultacie organy załatwiające wnioski o renty są tak skrępowane zarządzeniami Ministerstwa, że nie mogą opierać swoich decyzji na ocenie całokształtu sytuacji ubezpieczonego i jego uprawnień, a jedynie na mechanicznym stosowaniu zarządzeń. Powoduje to wydawanie dużej ilości decyzji odmownych, co z kolei zmusza ubezpieczonych do odwoływania się o zmianę decyzji do sądów ubezpieczeń społecznych. Przeciętnie załatwia się odmownie około 26% ogółu rozpatrzonych wniosków o renty. Należy przy tym podkreślić, że najwięcej odmów, bo aż 37%, dotyczy renty starczej.</u>
          <u xml:id="u-162.7" who="#EdmundTaszer">O zbyt rygorystycznym biurokratycznym załatwianiu spraw rentowych świadczy fakt, że sądy ubezpieczeń społecznych zmieniają około 50% decyzji rad narodowych. Niewątpliwie duży wpływ na ten stan mają przepisy ustawowe i zarządzenia wykonawcze, które są oderwane od życia.</u>
          <u xml:id="u-162.8" who="#EdmundTaszer">Wykonywanie ubezpieczeń społecznych przez związki zawodowe wpłynęło wprawdzie na znaczne usprawnienie wypłaty zasiłków, ale obciążyło instancje związkowe dodatkową i trudną dla nich pracą, jak rozstrzyganie odwołań.</u>
          <u xml:id="u-162.9" who="#EdmundTaszer">W związku z tym oraz w związku z uchwałą IX Plenum Centralnej Rady Związków Zawodowych, która zaleciła, aby zarządzanie ubezpieczeniami społecznymi przekazane zostało Społecznej Radzie Ubezpieczeń Społecznych, działającej na zasadzie szerokiego samorządu, zachodzi konieczność dokonania zmian w dotychczasowej organizacji ubezpieczeń społecznych — w szczególności:</u>
          <u xml:id="u-162.10" who="#EdmundTaszer">— scalenia ubezpieczeń społecznych, które obecnie są sztucznie podzielone na dwa odrębne piony,</u>
          <u xml:id="u-162.11" who="#EdmundTaszer">— przywrócenia samodzielności finansowej ubezpieczeniom społecznym,</u>
          <u xml:id="u-162.12" who="#EdmundTaszer">— ustalenia takiej organizacji, która zapewni właściwą obsługę ubezpieczonych i rencistów oraz decydujący wpływ ubezpieczonym i związkom zawodowym na rozwój i działalność ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-162.13" who="#EdmundTaszer">W sprawie przyszłej organizacji ubezpieczeń społecznych były prowadzone rozmowy między Ministerstwem Pracy i Opieki Społecznej a Centralnym Zarządem Ubezpieczeń Społecznych. Stanowiska tych instytucji w tej sprawie są całkowicie odmienne. Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej proponuje powierzyć wykonanie całości ubezpieczeń — z wyjątkiem wymiaru i poboru składek ubezpieczeniowych — Ministerstwu Pracy oraz radom narodowym i połączyć je z opieką społeczną. Wymiar i pobór składek ubezpieczeniowych powierzyć Ministerstwu Finansów oraz wydziałom finansowym rad narodowych. Przy Ministerstwie i radach narodowych powołać komisje zabezpieczenia społecznego. Komisje te byłyby powołane przez rady narodowe i Ministerstwo w 1/3 części spośród swego grona, a w 2/3 spośród związków zawodowych — z rencistów i inwalidów. Komisje te mają być tylko czynnikiem opiniodawczym i doradczym. Zakres działania i funkcjonowania komisji zabezpieczenia społecznego określałby regulamin wydany przez Ministra Pracy i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-162.14" who="#EdmundTaszer">Szczegółowa organizacja tych założeń ma być ustalona w terminie późniejszym w drodze rozporządzenia Rady Ministrów oraz Ministra Pracy i Opieki Społecznej. A na okres przejściowy miałaby pozostać dotychczasowa organizacja przyznawania i wypłaty rent oraz przyznawania i wypłaty świadczeń krótkoterminowych, z tym, że Ministerstwo przejęłoby w tym zakresie uprawnienia Centralnej Rady Związków Zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-162.15" who="#EdmundTaszer">W sprawie reorganizacji ubezpieczeń społecznych Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej opracowało już projekt dekretu i wysłało go do Urzędu Rady Ministrów.</u>
          <u xml:id="u-162.16" who="#EdmundTaszer">Propozycje Ministerstwa zmierzają do powierzenia zarządzania i wykonywania ubezpieczeń społecznych administracji państwowej, Ministerstwu Pracy i Opieki Społecznej i radom narodowym, co oznacza daleko posuniętą centralizację.</u>
          <u xml:id="u-162.17" who="#EdmundTaszer">Proponowane komisje zabezpieczenia społecznego w praktyce byłyby organem wykonawczym rad naradowych i Ministerstwa, gdyż byłyby one powołane przez Ministerstwo i rady narodowe. A ponadto Minister określałby ich szczegółowy zakres działania.</u>
          <u xml:id="u-162.18" who="#EdmundTaszer">W konsekwencji, przedstawiciele ubezpieczonych nie mieliby żadnego wpływu na przyznawanie świadczeń i rozwój ubezpieczeń społecznych. Odłączenie funduszów ubezpieczeniowych od świadczeń wpłynęłoby na zatracenie właściwego charakteru ubezpieczeń społecznych. A zatem przyjęcie koncepcji Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej byłoby wyrażeniem zgody na likwidację instytucji ubezpieczeń społecznych i na pozbawienie wpływu ubezpieczonych i związków zawodowych na przyznawanie świadczeń ubezpieczeniowych, oraz na rozwój i działalność ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-162.19" who="#EdmundTaszer">Centralny Zarząd Ubezpieczeń Społecznych proponuje natomiast wyłączyć z zakresu działania Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej oraz rad narodowych sprawy przyznawania i wypłaty rent i zaopatrzeń, a z zakresu działania związków zawodowych sprawy zasiłków w ubezpieczeniu chorobowym i rodzinnym, wymiaru i poboru składek ubezpieczeniowych oraz odwoływania w sprawach zasiłkowych i składkowych — i dla wykonania ubezpieczeń społecznych utworzyć jedną instytucję ubezpieczeniową, opartą o samorząd ubezpieczeniowy centralny i oddziały terenowe, znaczy wojewódzkie i obwodowe.</u>
          <u xml:id="u-162.20" who="#EdmundTaszer">Centralna instytucja ubezpieczeniowa kierowałaby całością wykonania ubezpieczeń społecznych w zakresie świadczeniowym i finansowym, oraz planowaniem rozwoju ubezpieczeń. Oddziały terenowe natomiast, wojewódzkie i obwodowe, miałyby następujące zadania:</u>
          <u xml:id="u-162.21" who="#EdmundTaszer">— instruktaż i kontrola zakładów pracy w zakresie powierzonych zakładom pracy zadań ubezpieczeniowych,</u>
          <u xml:id="u-162.22" who="#EdmundTaszer">— wydawanie decyzji w sprawach świadczeniowych,</u>
          <u xml:id="u-162.23" who="#EdmundTaszer">— wypłacanie rent i zaopatrzeń oraz wymiar i pobór składek ubezpieczeniowych,</u>
          <u xml:id="u-162.24" who="#EdmundTaszer">— utrzymywanie w zakładach pracy wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego,</u>
          <u xml:id="u-162.25" who="#EdmundTaszer">— przyjmowanie od pracowników i kompletowanie roszczeń o renty.</u>
          <u xml:id="u-162.26" who="#EdmundTaszer">Kontrolę nad wykonaniem tych zadań przez administrację zakładów pracy należałoby powierzyć zakładowym organizacjom związkowym. Dla zapewnienia zaś decydującego wpływu ubezpieczonych i związków zawodowych na rozwój działalności ubezpieczeń społecznych powołać samorząd ubezpieczeniowy przy centralnej instytucji ubezpieczeniowej — Radę Główną Ubezpieczeń Społecznych, której członkowie byliby wybierani przez plena zarządów głównych związków zawodowych spośród ubezpieczonych rencistów, naukowców oraz działaczy społecznych i gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-162.27" who="#EdmundTaszer">Rada Główna Ubezpieczeń Społecznych ustalałaby wytyczne dla rozwoju i działalności ubezpieczeń społecznych oraz sprawowałaby nadzór i kontrolę nad działalnością instytucji ubezpieczeniowej.</u>
          <u xml:id="u-162.28" who="#EdmundTaszer">Rada Główna Ubezpieczeń Społecznych zadania swoje wykonywałaby przy pomocy komisji wyłonionej ze swego grona. Przewodniczący Rady Głównej wchodziłby w skład sekretariatu CRZZ. Przy terenowych wojewódzkich i obwodowych oddziałach byłyby terenowe rady ubezpieczeń społecznych, których członkowie byliby wybierani przez plena zarządów okręgowych związków zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-162.29" who="#EdmundTaszer">Rada ustalałaby wytyczne dla działalności oddziałów oraz wykonywałaby kontrolę nad ich działalnością.</u>
          <u xml:id="u-162.30" who="#EdmundTaszer">Zadania te — powtarzam — Rada wykonywałaby przy pomocy komisji wyłonionej ze swego grona.</u>
          <u xml:id="u-162.31" who="#EdmundTaszer">Przewodniczący Rady winien wchodzić w skład Komisji Porozumiewawczej Związków Zawodowych.</u>
          <u xml:id="u-162.32" who="#EdmundTaszer">Rozstrzyganie sporów w sprawach świadczeń krótkoterminowych należałoby powierzyć jako pierwszej instancji komisjom odwoławczym powołanym przez Radę Ubezpieczeń Społecznych; przywrócić właściwość sądów ubezpieczeń społecznych w sprawach świadczeń krótkoterminowych, jako drugiej instancji, a składkowych jako pierwszej.</u>
          <u xml:id="u-162.33" who="#EdmundTaszer">Nadzór państwowy nad ubezpieczeniami społecznymi powinien sprawować Minister Pracy i Opieki Społecznej w następującym zakresie:</u>
          <u xml:id="u-162.34" who="#EdmundTaszer">— zgłaszanie w uzgodnieniu z Radą Główną Ubezpieczeń Społecznych projektów ustaw, dekretów i rozporządzeń Rady Ministrów;</u>
          <u xml:id="u-162.35" who="#EdmundTaszer">— wydawanie w uzgodnieniu z Radą Główną Ubezpieczeń Społecznych rozporządzeń wykonawczych;</u>
          <u xml:id="u-162.36" who="#EdmundTaszer">— badanie zgodności z przepisami prawnymi uchwał Głównej Rady, wojewódzkich i obwodowych rad ubezpieczeń społecznych;</u>
          <u xml:id="u-162.37" who="#EdmundTaszer">— kierownictwo i nadzór nad działalnością rzecznika interesu publicznego przy Trybunale Ubezpieczeń Społecznych.</u>
          <u xml:id="u-162.38" who="#EdmundTaszer">Samodzielność finansowa ubezpieczeń społecznych powinna się wyrażać w tworzeniu celowego funduszu ubezpieczeniowego, wyodrębnionego z budżetu państwa. Fundusz ubezpieczeniowy tworzony byłby ze składek opłacanych przez zakłady pracy, pracodawcę i ewentualnie z innych dochodów instytucji ubezpieczeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-162.39" who="#EdmundTaszer">Wysokość składek ubezpieczeniowych, określona w drodze ustawowej procentowo od funduszu płac, powinna pokrywać wszystkie wydatki ubezpieczeniowe w skali rocznej oraz zapewnić pewną rezerwę na nieprzewidziany zwrot wydatków.</u>
          <u xml:id="u-162.40" who="#EdmundTaszer">Do zakresu wydatków pokrywanych z funduszu ubezpieczeniowego powinny być zaliczone zasiłki rodzinne, zasiłki ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa, renty i emerytury z ubezpieczenia powszechnego, zapomogi i świadczenia wyjątkowe dla ubezpieczonych, którzy nie mają uprawnień do świadczeń ustawowych, a ze względów społecznych zasługują na pomoc materialną, koszty administracyjne instytucji ubezpieczeń społecznych, zaopatrzenia emerytalne nie będące świadczeniami ubezpieczenia powszechnego, np. renty dla inwalidów wojennych i wojskowych, zaopatrzenia dla zawodowych wojskowych, zaopatrzenia dla osób specjalnie zasłużonych itd., których wypłaty dokonywałyby instytucje ubezpieczeń społecznych na zlecenie państwa, finansowane natomiast powinny być z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-162.41" who="#EdmundTaszer">Uchwalony przez Radę Główną Ubezpieczeń Społecznych budżet ubezpieczeń społecznych podlegałby zatwierdzeniu przez państwowe władze nadzorcze w porozumieniu z Ministrem Finansów. Roczne zamknięcia rachunkowe ubezpieczeń społecznych podlegałyby zatwierdzeniu przez państwowe władze nadzorcze. Rezerwy budżetowe ubezpieczeń społecznych byłyby odprowadzane w formie lokat do budżetu państwa. Ewentualne niedobory budżetowe ubezpieczeń społecznych byłyby pokrywane ze wspomnianych lokat. Skarb państwa byłby nadal gwarantem wypłaty ustawowych świadczeń ubezpieczeniowych.</u>
          <u xml:id="u-162.42" who="#EdmundTaszer">Kontrolę nad działalnością instytucji ubezpieczeń społecznych oraz kontrolę wykonywania budżetu ubezpieczeń społecznych sprawowałaby Najwyższa Izba Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-162.43" who="#EdmundTaszer">Przez utworzenie wyodrębnionego funduszu ubezpieczeniowego określonoby w sposób konkretny udział ubezpieczeń społecznych w podziale dochodu narodowego. Pozwoliłoby to uniknąć zahamowań w rozwoju ubezpieczeń społecznych i stworzyłoby warunki dla prowadzenia racjonalnej perspektywicznej polityki ubezpieczeniowej. W granicach wyodrębnionego funduszu ubezpieczeniowego można by zapewnić systematyczną aktualizację wartości realnej tych świadczeń ubezpieczeniowych, które nie są pochodną bieżących zarobków, tj. zasiłków rodzinnych oraz rent i emerytur. Inaczej mówiąc, system ten gwarantowałby podwyższenie wysokości zasiłków rodzinnych, rent i emerytur — równolegle do wzrostu zarobków.</u>
          <u xml:id="u-162.44" who="#EdmundTaszer">Zarządzanie ubezpieczeniami społecznymi przez samorząd ubezpieczeniowy niewątpliwie wpłynie dodatnio na racjonalne wykorzystanie funduszu ubezpieczeniowego. Samorząd ubezpieczeniowy, będący jednocześnie organem kontroli społecznej, zapewniłby z jednej strony przyznawanie wypłaty świadczeń we właściwych terminach i właściwej wysokości, a z drugiej strony wywarłby wpływ na eliminowanie nieuzasadnionych wydatków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Andrzejowi Głowackiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#AndrzejGłowacki">Wysoki Sejmie! Jakkolwiek z tej trybuny omawiamy sprawy obejmujące swoim zasięgiem całość gospodarki krajowej, niemniej chciałbym w swym przemówieniu ująć zagadnienie lokalne, które jednak ze względu na swoją wagę powinno i może znaleźć się wśród zagadnień pierwszoplanowych państwa. Chodzi mi o rolnicze zaplecze naszych portów morskich Gdańska i Gdyni, bez których funkcjonowanie miast portowych, jak i samych portów jest utrudnione — a zwłaszcza o taki kompleks rolniczy, jakim są Żuławy.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#AndrzejGłowacki">Gdy w 1945 r. odstępujące wojska najeźdźcy hitlerowskiego zatopiły 140 tys. ha nizin żuławskich, gdy został spalony Gdańsk i zniszczone porty, rewizjoniści niemieccy mówili, że i za sto lat Polacy nie odbudują Gdańska oraz nie ruszą sprawy odwodnienia Żuław.</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#AndrzejGłowacki">Minęło dwanaście lat i dziś możemy oglądać odbudowane lub znajdujące się w odbudowie zabytki Gdańska, widzimy funkcjonujące porty, a już w dwa lata po zniszczeniu wojennym zostało uruchomionych przeszło 120 pomp, działających bez przerwy, oraz zrekonstruowany system melioracyjny, co pozwala na gospodarcze wykorzystanie mad żuławskich, położonych nieraz na poziomie 1 metra poniżej poziomu morza.</u>
          <u xml:id="u-164.3" who="#AndrzejGłowacki">Na osuszonych terenach ludność autochtoniczna i osadnicza w niezmiernym trudzie — w warunkach zupełnie odmiennych od warunków pracy na roli w innych dzielnicach kraju — dąży do podniesienia produkcji rolniczej.</u>
          <u xml:id="u-164.4" who="#AndrzejGłowacki">Żuławy to teren podobny do Holandii. Szereg dowodów wykazuje, że z terenu tego można osiągać zbiory trzykrotnie większe aniżeli na innych połaciach kraju. Dotychczasowe osiągnięcia gospodarcze na Żuławach, aczkolwiek są bardzo poważne, jednak nie wyczerpują wszystkich możliwości. Dlatego też, jako poseł ziemi żuławskiej, pragnę przedstawić Wysokiej Izbie szereg wniosków zmierzających do dalszego podniesienia intensywności i wydajności produkcyjnej gospodarki rolnej na Żuławach, które mogą i powinny być spichlerzem naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-164.5" who="#AndrzejGłowacki">Obok niewątpliwie dużych osiągnięć, jakie uzyskaliśmy w zagospodarowaniu bogatej ziemi żuławskiej przez jej odwodnienie, osuszenie oraz zagospodarowanie, popełniliśmy i popełniamy nadal poważne błędy w ustawianiu struktury gospodarczej zarówno tamtejszych PGR-ów, jak i gospodarstw chłopskich. Stworzyliśmy z jednej strony w gospodarce PGR wielkie gospodarstwa-giganty — od 200 do 1.800 ha, zaś z drugiej strony w gospodarce chłopskiej drobne gospodarstwa od 1 do 7 ha. Tak jedne, jak i drugie są nieproduktywne i nie mają perspektywy rozwoju gospodarczego w warunkach Żuław.</u>
          <u xml:id="u-164.6" who="#AndrzejGłowacki">Brak tej perspektywy wyraża się w tym, że PGR-y na dużych areałach pociętych rowami melioracyjnymi mają ogromne trudności w wykonaniu prac gospodarskich, szczególnie w okresie zbiorów, bardzo krótko trwających w naszych warunkach, a trudność tę pogłębia jeszcze niedostateczna ilość rąk ludzkich do pracy w PGR-ach.</u>
          <u xml:id="u-164.7" who="#AndrzejGłowacki">Jeśli chodzi o gospodarkę chłopską, to tutaj znów błąd polega na tym, że stworzone zbyt małe gospodarstwa nie były w stanie się rozwijać; już sama uprawa ziemi natrafiała na przeszkody, gdyż rolnik na małym gospodarstwie nie był w stanie utrzymać dwóch koni, koniecznych do obróbki ciężkiej ziemi żuławskiej, z uwagi zaś na mały areał gospodarstwa, nastawionego na narzuconą planem produkcję zbóż kłosowych, nie był w stanie rozwijać hodowli bydła, do której teren żuławski wybitnie się nadaje. W tych warunkach zbyt drobne gospodarstwa chłopskie na Żuławach służyły w pewnej mierze rolnikom dla osobistej egzystencji, nie przynosząc większego dochodu gospodarce narodowej.</u>
          <u xml:id="u-164.8" who="#AndrzejGłowacki">Głównym więc błędem, obok przedstawionych trudności, było to, że rolnictwo na Żuławach nie miało właściwego kierunku rozwoju gospodarczego, ponieważ na terenie Żuław — zamiast prowadzenia intensywnej hodowli bydła nizinnego i upraw roślin specjalnych w oparciu o doświadczenia lat ubiegłych — była prowadzona gospodarka zbożowa, bez właściwego wykorzystania gleby żuławskiej.</u>
          <u xml:id="u-164.9" who="#AndrzejGłowacki">W obecnej chwili przy dokonaniu oceny tego, co zostało już zrobione i co należy zrobić w najbliższej przyszłości, po szeregu narad i konferencji poświęconych gospodarce na Żuławach nasuwają się następujące wnioski — tak odnośnie kierunku gospodarczego na Żuławach, jak również struktury państwowych gospodarstw rolnych i gospodarstw chłopskich na tym terenie.</u>
          <u xml:id="u-164.10" who="#AndrzejGłowacki">Przedstawiam je pod rozwagę Wysokiej Izby, ponieważ podjęcie decyzji w sprawie nadania właściwego kierunku gospodarczego temu specyficznemu terenowi i usunięcia dotychczasowych błędów, które utrudniają wzrost produkcji zarówno indywidualnej gospodarki jak i PGR-owskiej — jest palącą koniecznością.</u>
          <u xml:id="u-164.11" who="#AndrzejGłowacki">Pierwsza sprawa, którą należy rozstrzygnąć, to ustalenie wielkości gospodarstw. Jeśli chodzi o wnioski płynące ze strony służby rolnej jak również kierownictwa państwowych gospodarstw rolnych i gospodarstw indywidualnych — to są one zgodne, że należałoby ustalić wielkość gospodarstwa chłopskiego na Żuławach w granicach do 15 ha. Tej wielkości gospodarstwa bowiem są w warunkach Żuław wysoko wydajne, mogą przynieść korzyści tak rolnikowi, jak i gospodarce ogólnonarodowej.</u>
          <u xml:id="u-164.12" who="#AndrzejGłowacki">Państwowe gospodarstwa rolne mogą należycie pracować i stać się gospodarstwami o wysokiej produktywności tylko wówczas, jeśli areał takiego gospodarstwa będzie wynosił około 200 ha. Uzasadniam to praktyką prosperujących gospodarstw w obecnej chwili i długoletnią praktyką niemieckich rolników. Dane statystyczne wykazują na przykład na Żuławach za czasów niemieckich w 1940 r. i u nas w 1954 r. następującą strukturę gospodarstw:</u>
          <u xml:id="u-164.13" who="#AndrzejGłowacki">— gospodarstw do 10 ha było w 1940 r. 11,2%, a w 1954 r. 16%;</u>
          <u xml:id="u-164.14" who="#AndrzejGłowacki">— gospodarstw do 100 ha było w 1940 r. 23%, a w 1954 r. 10%, wliczając w to spółdzielnie produkcyjne;</u>
          <u xml:id="u-164.15" who="#AndrzejGłowacki">— gospodarstw do 200 ha było w 1940 r. 7%, a w 1954 r. 44%;</u>
          <u xml:id="u-164.16" who="#AndrzejGłowacki">— gospodarstw zaś ponad 600 ha w 1940 r. nie było w ogóle, a w 1954 r. było ich 23%.</u>
          <u xml:id="u-164.17" who="#AndrzejGłowacki">Następny wniosek dotyczy zmiany struktury użytków rolnych, których poważną część powinny stanowić użytki zielone w postaci łąk i pastwisk, dochodząc w perspektywie nawet do 45% ogólnego obszaru danego gospodarstwa. Takie wykorzystanie ziemi pozwoli na rozwinięcie hodowli forów rasy nizinnej o wysokiej mleczności, stwarzając warunki dobrego zaopatrywania w mleko, tłuszcze i przetwory mleczne ludzi żyjących poza rolnictwem, a przede wszystkim naszych miast portowych.</u>
          <u xml:id="u-164.18" who="#AndrzejGłowacki">Wysoki procent użytków rolnych w strukturze zasiewów powinny zająć rośliny przemysłowe. Podstawową grupą roślin uprawianych i kontraktowanych na Żuławach winny być buraki cukrowe, rzepak, kminek, nasiona traw, a areał zasiewów kontraktowanych powinien być zwolniony z obowiązkowych dostaw zbóż w hektarach przeliczeniowych. Dotychczasowe zwalnianie hektarów fizycznych areału kontraktowanego z obowiązkowych dostaw zboża ograniczało rolników w uprawie tych roślin.</u>
          <u xml:id="u-164.19" who="#AndrzejGłowacki">Chcę zwrócić uwagę na właściwą formę realizacji obowiązkowych dostaw zboża.</u>
          <u xml:id="u-164.20" who="#AndrzejGłowacki">Świadomość rolników dojrzała w ocenie obowiązków wobec państwa. Należy jednak znieść terminy przyśpieszające i premie za przedterminowe wywiązywanie się z obowiązkowych dostaw zboża w sensie nagród dla terenowych rad narodowych i premii dla pracowników umysłowych — niejednokrotnie bowiem nie przynosi to korzyści ani gospodarczych, ani politycznych. Natomiast wskazane jest premiować rolników za terminową dostawę zboża od każdego kwintala — do 1 października 15%, a do 1 grudnia 5% dopłaty do ceny zboża, jako bodziec do przyśpieszenia sprzedaży obowiązkowej — W warunkach żuławskich ustalanie zbyt wczesnych terminów dostaw zbóż nie jest słuszne, ponieważ okres wegetacyjny roślin jest tam spóźniony w porównaniu z innymi terenami kraju o 3–4 tygodnie i w związku z tym żniwa są późne, a zaraz po żniwach następuje skoncentrowanie się prac jesiennych, wzmożonych z uwagi, na zwiększony areał upraw okopowych i roślin przemysłowych. Dlatego też należy specjalnie dla tych terenów przedłużyć końcowe terminy dostaw o 3–4 tygodnie, zgodnie z opóźnionym terminem zbiorów.</u>
          <u xml:id="u-164.21" who="#AndrzejGłowacki">W realizacji obowiązkowych dostaw od gospodarstw nie posiadających w dostatecznej ilości łąk i pastwisk, potrzebnych dla hodowli, należy rozszerzyć zamienniki na inne produkty rolne i zwierzęce w granicach posiadanych użytków zielonych.</u>
          <u xml:id="u-164.22" who="#AndrzejGłowacki">Rejon Żuław powinien być zwolniony z obowiązkowych dostaw ziemniaków z zastosowaniem zamienników, np. buraka cukrowego, w formie nadplanowej odstawy z areału zakontraktowanego.</u>
          <u xml:id="u-164.23" who="#AndrzejGłowacki">Kalkulacja ekonomiczna wykazała nierentowność uprawy ziemniaka na Żuławach, czego dowodem jest fakt, że np. w 1955 r. według danych statystycznych Zarządu Rolnictwa w Nowym Dworze gdańskim zebrano przeciętnie z 1 ha buraków cukrowych 287 q, ziemniaków zaś 98 q. Widzimy konieczność nastawienia gospodarki na Żuławach szczególnie na uprawę pszenicy, która przy dobrej pielęgnacji daje przeciętnie wyższe plony od innych zbóż kłosowych. Może to nastąpić przez umożliwienie rolnikom Żuław, dostarczającym pszenicę do punktów skupu, nabywania pasz treściwych. Zyskuje ma tym rolnik i zyskuje gospodarka narodowa.</u>
          <u xml:id="u-164.24" who="#AndrzejGłowacki">Na depresyjnych glebach żuławskich rolnicy poświęcają olbrzymi nakład pracy walce z chwastami, które w wielkim stopniu niejednokrotnie obniżają plony. Dotychczas w niedostatecznym rozmiarze prowadzono walkę z chwastami środkami chemicznymi. Zachodzi konieczność zwiększenia operatywności sprzętu OKS z uwagi na krótkie terminy jego zastosowania.</u>
          <u xml:id="u-164.25" who="#AndrzejGłowacki">Trzeba również gruntownie przemyśleć mechanizację rolnictwa na Żuławach i dokonać pewnego zwrotu w produkcji ciągników oraz maszyn i narzędzi rolniczych.</u>
          <u xml:id="u-164.26" who="#AndrzejGłowacki">Do kwietnia bieżącego roku fabryka narzędzi rolniczych „Unia” w Grudziądzu nie produkowała żadnych narzędzi rolniczych i sprzętu przydatnego dla terenu Żuław i nie była zorientowana odnośnie wskazań uchwały żuławskiej, dotyczących produkcji sprzętu dla Żuław. Wnioski w tej sprawie są następujące:</u>
          <u xml:id="u-164.27" who="#AndrzejGłowacki">1) należy wyprodukować pewną ilość sprzętu przydatnego dla Żuław, nawet po droższych cenach; lepsze to niż produkowanie taniego sprzętu, który szybko niszczy się i musi być często remontowany;</u>
          <u xml:id="u-164.28" who="#AndrzejGłowacki">2) sprzęt produkowany dla potrzeb gleb ciężkich powinien przechodzić na terenie Żuław próby w punktach doświadczalnych;</u>
          <u xml:id="u-164.29" who="#AndrzejGłowacki">3) nastawić produkcję na wykonanie potrzebnej ilości odkładnic ażurowych oraz wzmocnionych pługów ciągnikowych i konnych, jak i innego sprzętu;</u>
          <u xml:id="u-164.30" who="#AndrzejGłowacki">4) umożliwić państwowym gospodarstwom rolnym bezpośrednie kontaktowanie się z fabrykami maszyn i narzędzi rolniczych tak co do proponowanego sprzętu, jak i bezpośredniego zakupu potrzebnych części.</u>
          <u xml:id="u-164.31" who="#AndrzejGłowacki">Ze względu na małą przydatność ciągników „Ursus” na kolcach, jak i zbyt duże zgniatanie przez nie mady Żuław, PGR-y proszą o wycofanie 200 ciągników „Ursus” na kolcach na inne tereny i zastąpienie ich ciągnikami ogumionymi i gąsienicowymi. Do obsługi gospodarstw indywidualnych należy sprowadzić większą ilość „Zetorów” hydraulicznych ze sprzętem zawieszanym.</u>
          <u xml:id="u-164.32" who="#AndrzejGłowacki">Należy zwiększyć również ilość koni, roboczych w PGR-ach i gospodarstwach chłopskich. Konie bowiem na Żuławach przy pracach wiosennych i uprawowych nie mogą być zastąpione ciężkimi traktorami z uwagi na specyficzne gleby żuławskie.</u>
          <u xml:id="u-164.33" who="#AndrzejGłowacki">Zapotrzebowanie PGR-ów na konie wynosi 1.000 sztuk w latach 1957–1959; na dalsze lata będą mogły je otrzymać z własnego przychówku.</u>
          <u xml:id="u-164.34" who="#AndrzejGłowacki">Powszechnie jest wiadomo, że najtrudniejsze i najcięższe warunki pracy w rolnictwie panują na Żuławach. Depresyjne położenie tych terenów, stała nadmierna wilgoć, szachownica pól poprzedzielanych rowami odwadniającymi — wpływają bezwzględnie ujemnie na wydajność pracy.</u>
          <u xml:id="u-164.35" who="#AndrzejGłowacki">Doświadczenia kilkunastoletnie zdobyte na tych terenach wskazują, że rolnik i robotnik na Żuławach nie jest w stanie wykonać przeciętnie nawet połowy pracy w tym samym czasie, co np. rolnik na innych terenach. Panujące od września do maja błota, katastrofalny stan dróg i dojazdów do gospodarstw, zwiększa wysiłek, obniża wydajność pracy, a tym samym i zarobki.</u>
          <u xml:id="u-164.36" who="#AndrzejGłowacki">Szczególne trudności wyłaniają się na Żuławach w PGR-ach, gdzie robotnicy po przepracowaniu dwóch tygodni często pracę porzucają ze względu na omawiane wyżej trudności i wynikające z tych trudności niskie zarobki.</u>
          <u xml:id="u-164.37" who="#AndrzejGłowacki">Ten niepokojący stan rzeczy dyktuje następujące wnioski:</u>
          <u xml:id="u-164.38" who="#AndrzejGłowacki">1) trzeba podnieść o 30% zarobki wszystkim pracownikom państwowych gospodarstw rolnych na terenie Żuław;</u>
          <u xml:id="u-164.39" who="#AndrzejGłowacki">2) podnieść normę opałową o 40%;</u>
          <u xml:id="u-164.40" who="#AndrzejGłowacki">3) zabezpieczyć większą niż dotychczas, i większą jak dla pracowników z innych terenów, liczbę miejsc w sanatoriach i uzdrowiskach.</u>
          <u xml:id="u-164.41" who="#AndrzejGłowacki">Rozwój hodowli na Żuławach i uzyskanie wysokiej produkcji mleka wymaga sprowadzenia wielkich ilości pasz treściwych na pokrycie niedoboru tak w państwowych gospodarstwach rolnych, jak i w uspołecznionych i indywidualnych gospodarstwach chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-164.42" who="#AndrzejGłowacki">Celem uniknięcia tego niedoboru w przyszłości zachodzi konieczność zastąpienia pasz treściwych suszonymi zielonkami. W tym celu należy opracować przy pomocy specjalistów szczegółowy plan rozwoju mechanicznego suszenia pasz zielonych. Przy opracowaniu tego planu należy uwzględnić najnowsze zdobycze postępu technicznego w tej dziedzinie, odpowiadające terenowym wymaganiom Żuław.</u>
          <u xml:id="u-164.43" who="#AndrzejGłowacki">Żuławy to obszar około 200 tys. ha ziemi, nie posiadający poza drzewami przy drogach i wierzbami nad rowami melioracyjnymi żadnych lasów. Ludność mieszkająca tam musi sprowadzać opał z innych terenów.</u>
          <u xml:id="u-164.44" who="#AndrzejGłowacki">Bez zapewnienia możliwości kupna węgla w, gminnych spółdzielniach nie jest możliwe prowadzenie racjonalnej gospodarki. Dlatego należy zwiększyć dla tych terenów pulę wolnorynkowego opału.</u>
          <u xml:id="u-164.45" who="#AndrzejGłowacki">Wiązanie puli opałowej z dostawami jedynie tuczu trzody chlewnej, zrozumiałe może dla terenów posiadających torf lub drzewo, dla ludności Żuław jest niesłuszne. Można powiązać uprawnienia rolników do zakupu opału z dostarczaniem przez nich produktów w akcji ponadplanowej sprzedaży ich płodów rolnych.</u>
          <u xml:id="u-164.46" who="#AndrzejGłowacki">Jeszcze jednym bardzo ważnym zagadnieniem, które należy przeanalizować, są kredyty przeznaczone na budownictwo w państwowych gospodarstwach rolnych — z uwagi na brak rąk do pracy, wynikający poza wspomnianymi trudnościami również z braku mieszkań dla robotników. W związku z tym należy wstrzymać w PGR-ach wznoszenie zabudowań gospodarskich, z wyjątkiem stodół, a skoncentrować środki inwestycyjne na budownictwie mieszkaniowym — przy opracowaniu dokumentacji technicznej budynków odpowiednich do nośności gruntów. Obecna dokumentacja jest niewłaściwa, z uwagi na słabe podłoże gruntów depresyjnych — Rozwój gospodarczy Żuław wymaga również przepracowania planów rozbudowy osiedli dla nowych osadników.</u>
          <u xml:id="u-164.47" who="#AndrzejGłowacki">Jeśli przy opracowywaniu planów gospodarczych uwzględni się te postulaty — ziemia żuławska może dostarczyć znacznie więcej pszenicy, mleka, mięsa, buraków cukrowych i stać się jednym z głównych spichrzów naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-164.48" who="#AndrzejGłowacki">Tragedia Żuław polega między innymi i na tym, że urządzenia melioracyjne są w złym stanie i daleko im do pełnej sprawności, a przecież sprawne działanie pomp i dostateczna ilość pogłębiarek, pracujących na Żuławach — to nieodzowny warunek, aby temu, co chyli się ku upadkowi, zapewnić rozkwit.</u>
          <u xml:id="u-164.49" who="#AndrzejGłowacki">Jako poseł z Żuław Gdańskich zainteresowałem naszymi potrzebami sejmową Komisję Rolnictwa i sądzę, że w najbliższym czasie członkowie tej komisji osobiście zobaczą ciężką sytuację tej ziemi. Ta „wizja” — że się tak wyrażę — sejmowej Komisji Rolnictwa jest konieczna, aby ustalił się właściwy pogląd i znalazły się środki zaradcze dla spraw i zagadnień, z których rozwiązaniem nie wolno zwlekać.</u>
          <u xml:id="u-164.50" who="#AndrzejGłowacki">W ograniczonym czasie przemówienia, przy streszczaniu się w omawianiu zagadnień, nie byłem w stanie omówić wszystkich koniecznych postulatów. Sądzę, że przez zainteresowanie Komisji Rolnictwa i Komisji Ziem Zachodnich, a także Ministerstwa Rolnictwa, zostaną stworzone warunki dla właściwego rozwoju gospodarczego Żuław w różnych kierunkach, tak aby rolnik żuławski mógł w pełni wykorzystać możliwości produkcyjne, zwiększyć zasoby materialne tych terenów, a tym samym podnieść stopę życiową wszystkich obywateli Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-164.51" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Bronisław Juzków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#BronisławJuźków">Obywatelu Marszałku, Wysoki Sejmie! Czwarty dzień przysłuchuję się naszej dyskusji, w której wiele gorzkich słów padło pod adresem PGR-ów. A że jestem PGR-owcem, postanowiłem zabrać głos, ażeby pewne zagadnienia Wysokiej Izbie wyjaśnić.</u>
          <u xml:id="u-166.1" who="#BronisławJuźków">Wielu dyskutantów, krytykując PGR-y, jednej rzeczy nie doprowadziło do końca. Mówili o tym, że w PGR-ach jest źle, że tyle tam deficytu, ale żaden z dyskutantów krytykujących PGR-y nie powiedział, gdzie tkwią przyczyny i jak te przyczyny zlikwidować. Chciałbym, żeby ci Koledzy Posłowie krytykujący PGR-y, jeżeli widzą to zło, zmienili swój zawód, którym się dotychczas zajmują, i byli tak uprzejmi przyjść do nas, do PGR, i pomogli nam te braki usunąć.</u>
          <u xml:id="u-166.2" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-166.3" who="#BronisławJuźków">Dlaczego tak to stawiam? Bo krytyka, jaka tu była, jest podobna do człowieka, który nie jest strażakiem, ale ubiera się w mundur strażacki, nie znając zagadnień straży pożarnej.</u>
          <u xml:id="u-166.4" who="#BronisławJuźków">Tak myślę o tej krytyce, która tu padła.</u>
          <u xml:id="u-166.5" who="#BronisławJuźków">Pan profesor Wojtysiak, na przykład, bardzo dużo powiedział o rolnictwie. A przecież, Obywatelu Profesorze Wojtysiak, to Wy dla nas przygotowujecie młode kadry — i te kadry te błędy powtarzają. Mnie się wydaje, że Wyście ich źle nauczyli, skóro oni nasze błędy przejmują. Uważam, że jeżeli Wy widzicie u nas złe pociągnięcia, to bądźcie tak uprzejmi i przyjedźcie do nas osobiście do woj. koszalińskiego; zaoferujemy Wam stanowisko w produkcji i rozwiążecie te poważne zagadnienia, któreście tu tak mocno krytykowali.</u>
          <u xml:id="u-166.6" who="#BronisławJuźków">Chciałbym, Wysoki Sejmie, powiedzieć, skąd się biorą te wszystkie straty, i zastanowić się jaka jest droga, ażeby tych strat uniknąć.</u>
          <u xml:id="u-166.7" who="#BronisławJuźków">Wszędzie i o wszystkim decyduje człowiek. To znaczy kadry. Ja przytoczę tylko fakty z woj. koszalińskiego, bo stamtąd pochodzę. Proszę sobie wyobrazić, jak może być dobrze, jeśli w okresie ostatnich 4 lat w woj. koszalińskim zmieniło się 7 dyrektorów wojewódzkich zarządów państwowych gospodarstw rolnych. A ilu się zmieniło dyrektorów zespołów, ilu się zmieniło kierowników gospodarstw! Jaki z tego wniosek? Jasne jest, że jeśli nie ma ustabilizowanej kadry, która prowadziłaby pracę w określonym kierunku, to nic nie pomoże ani pogoda, ani żadne dyrektywy Ministerstwa PGR, czy — jak obecnie — Ministerstwa Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-166.8" who="#BronisławJuźków">Druga sprawa, to jaki był i jest przekrój tej kadry na stanowiskach kierowniczych w PGR-ach? Muszę powiedzieć, Wysoki Sejmie, że 50% to są ludzie, którzy nie mają zielonego pojęcia o rolnictwie — to z zawodu fryzjerzy, masarze i sprzedawcy lodów warszawskich.</u>
          <u xml:id="u-166.9" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-166.10" who="#BronisławJuźków">Tak trzeba sprawę postawić.</u>
          <u xml:id="u-166.11" who="#BronisławJuźków">Wysoki Sejmie! Wniosek postawiony przez posła z Poznańskiego, kolegę Misterskiego, o weryfikację kierowników gospodarstw — jako PGR-owiec z całym uznaniem popieram. Uważam, że wtedy dopiero będziemy mogli mówić o postawieniu produkcji na odpowiednim poziomie.</u>
          <u xml:id="u-166.12" who="#BronisławJuźków">Gdzie jeszcze tkwi zło w PGR-ach? Zło tkwi bezwzględnie w słusznie krytykowanym tu marnotrawstwie, jakie u nas ma miejsce. Dlaczego się tak dzieje? Wysoki Sejmie, my nasze zboże potrafimy zasiać, potrafimy je jeszcze jako tako zebrać, ale nie mając zabudowań, nie mając stodół, nie potrafimy, bo nie mamy gdzie, go przechować. A więc młóci się to wszystko na szybkość. Jasna sprawa, że marnotrawstwo będzie dopóty, póki się nie zmieni i nie przyjdzie odpowiedni kierownik, który będzie umiał tym warsztatem pracy pokierować.</u>
          <u xml:id="u-166.13" who="#BronisławJuźków">Następna sprawa, którą chcę poruszyć, to sprawa niewłaściwych cen, jakie my otrzymujemy za odstawione produkty. Proszę sobie wyobrazić, Wysoki Sejmie, że PGR-y odstawiają w skali rocznej ponad 400 mln litrów mleka. Mleko w okresie letnim ma różne zapachy i mleczarnia przy tej okazji klasyfikuje to mleko według kategorii. Kategoria druga płacona jest PGR-om po 90 gr za litr. Ale pytam się, czy mleczarnie oddają klasie robotniczej w mieście drugi gatunek masła po 27 zł? Nie. Nic dziwnego, że Ministerstwo, które otrzymuje od nas mleko, nie ma deficytu, a w PGR-owskich stratach mieści się i ten deficyt.</u>
          <u xml:id="u-166.14" who="#BronisławJuźków">To jest właśnie jeden z takich małych przyczynków do tych 4 miliardów.</u>
          <u xml:id="u-166.15" who="#BronisławJuźków">Następnie — prowadzę dalej — odbiorcą zboża od nas są Państwowe Zakłady Zbożowe. My, nie mając zabudowań, młócimy na polu, przy pomocy kombajnów; suszymy, względnie odstawiamy takie zboże, jakie ono jest. Ja, będąc dyrektorem zespołu, w 1955 r. odstawiłem zboże — i otrzymuję taki telegram: „Stawiam do waszej dyspozycji wagon jęczmienia, wilgotność i stęchły zapach...”. A zespół w tym czasie nie odstawiał w ogóle jęczmienia do PZZ. Pojechałem do PZZ i powiadam: „Proszę ten wagon reekspediować do zespołu i w porządku”. Czyli skądciś, z jakiegoś zespołu ten wagon wyszedł i komuś zniknął, a ja zaprzychodowałem zwrot z PZZ.</u>
          <u xml:id="u-166.16" who="#BronisławJuźków">Takich wypadków można wyliczyć dużo.</u>
          <u xml:id="u-166.17" who="#BronisławJuźków">Przytaczam dalej. Odstawiamy państwu zboże po cenie ok. 100 zł za kwintal. Ale otręby pszenne od państwa kupujemy po 150 zł. Wydaje mi się, że kto zna cenę białka i procent zawartości białka w ziarnie, ten rozumie, że półtora kwintala zboża za kwintal otrąb się nie opłaca. Jakież jest wyjście z tego impasu?</u>
          <u xml:id="u-166.18" who="#BronisławJuźków">Jeszcze jedna sprawa, która przynosi PGR-om bezwzględną szkodę. Poseł Misterski powiedział, że teraz opracowuje się reorganizację. Proszę Wysokiego Sejmu, tak jak w okresie tych 4 lat w woj. koszalińskim zmieniono 7 dyrektorów wojewódzkich zarządów, tak w okresie ostatnich 4 lat w PGR przeprowadzono 4 reorganizacje. Wygląda to podobnie do tego, co mówił poseł Bierzanek, jak jeden z posłów w parlamencie francuskim domagał się Większego dofinansowania organizowanych warsztatów narodowych, którym sam był przeciwny, żeby pokosztowali co kosztuje doświadczenie.</u>
          <u xml:id="u-166.19" who="#BronisławJuźków">Jakie ja widzę jako PGR-owiec wyjście z impasu, jaką zmianę, żeby PGR-y stały się dochodowymi?</u>
          <u xml:id="u-166.20" who="#BronisławJuźków">Pierwsze — to wniosek, który postawił poseł Misterski, aby poddać weryfikacji kierowników gospodarstw.</u>
          <u xml:id="u-166.21" who="#BronisławJuźków">Drugie — przestać reorganizować PGR-y, a pozostawić je w tej strukturze, w jakiej one są dotąd, aż dopóki nie będzie wypracowana na doświadczeniu taka struktura, która przyniesie istotne korzyści.</u>
          <u xml:id="u-166.22" who="#BronisławJuźków">Trzecie — sprawą kadr bezwarunkowo winno się zająć Ministerstwo Rolnictwa, żeby nie miotać tak tymi dobrymi fachowcami.</u>
          <u xml:id="u-166.23" who="#BronisławJuźków">Tyle miałbym do powiedzenia w sprawie PGR-owskiej.</u>
          <u xml:id="u-166.24" who="#BronisławJuźków">Wysoki Sejmie! Słyszało się w dyskusji niektóre głosy tak zjadliwe, że można by powiedzieć: ze zgrzytem pewne zagadnienia pewni posłowie poruszali. Mam tu na myśli moje osobiste stanowisko, wypowiadam swoje zdanie. Bo, jak wszyscy widzicie, siedzę tu na skrajnej prawicy, tak że chcę tę historię widzieć troszkę inaczej niż inni posłowie.</u>
          <u xml:id="u-166.25" who="#BronisławJuźków">Mam na myśli mianowicie to, czy Polski Październik przyniósł coś, czy po Październiku coś się w Polsce 'dzieje, czy się coś robi? Stwierdzam raz jeszcze, że jeśli ktoś nie widzi, co się po Październiku dzieje, to posądzam go o chorobę, którą bym tak z lekka nazwał „ślepotą polityczną”.</u>
          <u xml:id="u-166.26" who="#BronisławJuźków">Dlaczego to mówię? Ja, Wysoki Sejmie, na własnej skórze odczułem, że Październik Polski przyniósł zmianę, bo w okresie „kultu jednostki”, jak to wszyscy nazywają, od 1949 do 1954 r. przebywałem — nie na emigracji w kraju, ale byłem w „sanatorium” w Rawiczu. Dlatego chcę wypowiedzieć swoje zdanie, czy Październik przyniósł zmiany, czy też nie.</u>
          <u xml:id="u-166.27" who="#BronisławJuźków">Żeby nie Październik Polski, drodzy Przyjaciele Posłowie, wielu z nas dzisiaj nie siedziałoby tu, na tych ławach poselskich, i nie moglibyśmy w ten sposób dyskutować.</u>
          <u xml:id="u-166.28" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-166.29" who="#BronisławJuźków">To jest jedno zagadnienie.</u>
          <u xml:id="u-166.30" who="#BronisławJuźków">A drugie zagadnienie — to czy dzisiaj, po Polskim Październiku, namawia ktoś do jakiejś masówki, czy na zebrania, pod jakąś presją? Nikt. Idziesz — proszę bardzo; nie chcesz — nie idź. Jest więc zmiana po Polskim Październiku? Bezwzględnie jest.</u>
          <u xml:id="u-166.31" who="#BronisławJuźków">Co jeszcze widzę? Takich jak ja, Wysoki Sejmie, którzy opuścili „sanatorium” rawickie, czy Wronki, czy inne, są tysiące; powrócili do swych rodzin. Czyli zmiana po Październiku jest. Nie widzą jej chyba tylko ci emigranci miejscowi, którzy nie widzieli tych miejsc i nie znają co to Polski Październik.</u>
          <u xml:id="u-166.32" who="#BronisławJuźków">Dalej, do kogo to należy ten Polski Październik? Moim zdaniem — prawicowca, mógłbym powiedzieć — bezwzględnie należy do klasy robotniczej, która przy poparciu całego społeczeństwa Polski Październik przeprowadziła — przy usilnym staraniu polskich komunistów, którym się należy cześć i uznanie, a nie porównywanie ich do samochodu czy innych niedorzeczności.</u>
          <u xml:id="u-166.33" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Marii Regentowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#MariaRegentowa">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! W przemówieniu swym pragnę omówić niektóre zagadnienia dotyczące wymiaru sprawiedliwości, które nie znalazły dostatecznego odzwierciedlenia w dotychczasowej naszej debacie.</u>
          <u xml:id="u-168.1" who="#MariaRegentowa">Należy zgodzić się z posłem Kraśko, który podczas wczorajszej dyskusji wyraził niepokój z powodu zmniejszenia wydatków na resort sprawiedliwości w tegorocznym preliminarzu budżetowym. Bowiem spośród szeregu doniosłych zagadnień problematyki naszego życia państwowego, które znajdują swoje odbicie w budżecie, jednym z najdonioślejszych jest niewątpliwie problem wymiaru sprawiedliwości, jako organu stojącego na straży prawidłowego wykonywania wszelkich norm prawnych, będącego podstawą działalności wszystkich władz.</u>
          <u xml:id="u-168.2" who="#MariaRegentowa">Dobry wymiar sprawiedliwości spełnia zasadniczą funkcję w działalności państwowej, a jednocześnie kształtuje i umacnia moralność społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-168.3" who="#MariaRegentowa">Trzeba stwierdzić, że społeczeństwo polskie ma głębokie poczucie sprawiedliwości i praworządności, co szczególnie uwidoczniło się przez przyjęcie z aplauzem programu Frontu Jedności Narodu, który na swym sztandarze miał wypisane słowo „praworządność”.</u>
          <u xml:id="u-168.4" who="#MariaRegentowa">Stronnictwo Demokratyczne, które mam zaszczyt reprezentować, przywiązuje pierwszorzędne znaczenie do roli i właściwego ustawienia wymiaru sprawiedliwości w państwie, widząc w tym gwarancję prawidłowego funkcjonowania administracji państwowej, stosunku administracji do obywatela i obywatela do państwa.</u>
          <u xml:id="u-168.5" who="#MariaRegentowa">W minionym okresie nie doceniano roli wymiaru sprawiedliwości w państwie, spychając go na tzw. boczny tor, co znajdowało swój wyraz w ingerencji władz administracyjnych i politycznych w działalność orzekającą sądów, w niewłaściwym ustawianiu kadr, w pozbywaniu się wielu wartościowych i wysokokwalifikowanych pracowników sądowych oraz w nieuwzględnianiu potrzeb wymiaru sprawiedliwości w budżecie państwowym w odpowiedniej proporcji do zakresu zadań tego resortu.</u>
          <u xml:id="u-168.6" who="#MariaRegentowa">W tych warunkach autorytet wymiaru sprawiedliwości w społeczeństwie spadał coraz niżej, tracąc kredyt zaufania.</u>
          <u xml:id="u-168.7" who="#MariaRegentowa">Byliśmy wszyscy świadkami łamania praworządności — z krzywdą dla obywatela, z krzywdą dla ofiarnych pracowników wymiaru sprawiedliwości, na co jako typowy przykład posłużyć mogą: głośna w całym kraju sprawa kielecka, istnienie sekcji tajnej w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie i w Sądzie Najwyższym oraz cały szereg wypadków bezprawnego i długotrwałego pozbawienia wolności ludzi uczciwych, ludzi oddanych sprawie demokracji, sprawie socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-168.8" who="#MariaRegentowa">Okres przed i popaździernikowy stoi pod znakiem naprawiania krzywd, czego wyrazem jest prowadzona akcja rehabilitacyjna. Okres ten cechuje nadto konsekwentna i stanowcza walka o ugruntowanie praworządności socjalistycznej, stanowiącej fundament zdrowego organizmu państwowego, będącej jednocześnie gwarantem autorytetu wymiaru sprawiedliwości w społeczeństwie.</u>
          <u xml:id="u-168.9" who="#MariaRegentowa">Trzeba tu podkreślić, że w celu zabezpieczenia pełnej niezawisłości sędziowskiej usunięto naciski administracyjne na sądownictwo. Ministerstwo Sprawiedliwości odstąpiło od systemu kierowania sądami przy pomocy okólników. Zarówno w sądownictwie, jak i w instancjach partyjnych wzmocniła się świadomość, że sądy w swych orzeczeniach winny być wolne od wszelkich ingerencji i nacisków z zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-168.10" who="#MariaRegentowa">Podjęto również działalność zmierzającą do podniesienia poziomu i jakości pracy sądów, czego wyrazem jest uchwalony ostatnio przez Rząd projekt noweli do ustawy o ustroju sądów powszechnych, który będzie w najbliższym czasie przedmiotem obrad Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-168.11" who="#MariaRegentowa">Niemniej jednak powyższe osiągnięcia nie rozwiązują całości problemu właściwej działalności organów wymiaru sprawiedliwości, która przede wszystkim uwarunkowana jest odpowiednim ustawieniem potrzeb resortu w budżecie państwowym.</u>
          <u xml:id="u-168.12" who="#MariaRegentowa">Tegoroczny projekt ustawy budżetowej nie uwzględnia w dostatecznej mierze palących potrzeb resortu, w szczególności na odcinku wydatków przeznaczonych na etaty i wyposażenie sądownictwa. Trzeba tu podkreślić, że spośród resortów niegospodarczych resort wymiaru sprawiedliwości jest stosunkowo najbardziej samowystarczalny. Wydatki bowiem Ministerstwa Sprawiedliwości w preliminarzu na rok bieżący znajdują w ponad 40% pokrycie w dochodach, jakie w resorcie tym są preliminowane.</u>
          <u xml:id="u-168.13" who="#MariaRegentowa">Wśród licznych potrzeb resortu Ministerstwa Sprawiedliwości, które winny były znaleźć wyraz w preliminarzu budżetowym, na czoło wysuwa się sprawa etatów.</u>
          <u xml:id="u-168.14" who="#MariaRegentowa">Pracę sądów ilustrują najlepiej cyfry dotyczące stanu etatów w sądownictwie, wpływu spraw i zaległości. W chwili obecnej czynnych jest w Polsce 2.487 sędziów, w tej liczbie 83 sędziów Sądu Najwyższego, 644 sędziów wojewódzkich oraz 1.760 sędziów powiatowych.</u>
          <u xml:id="u-168.15" who="#MariaRegentowa">Jeśli te cyfry, określające stan etatów w sądownictwie, analizuje się w oparciu o dane dotyczące ruchu spraw sądowych, to w konsekwencji uznać należy, że dotychczasowa ilość etatów jest oczywiście niedostateczna, a stan ten pociąga za sobą ujemne i niebezpieczne skutki.</u>
          <u xml:id="u-168.16" who="#MariaRegentowa">I tak wpływ spraw karnych do sądów wojewódzkich jako sądów I instancji w 1954 r. wyrażał się cyfrą 5.006, zaś w 1956 r. wzrósł do 6.921 spraw. Wpływ spraw cywilnych do sądów powiatowych w 1954 r. wynosił 316 tys. natomiast w 1956 r. osiągnął cyfrę 336 tys. W roku bieżącym należy oczekiwać dalszego wzrostu ilości spraw cywilnych, między innymi w zakresie ksiąg wieczystych — w związku z regulacją własności ziemskiej i zniesieniem ograniczeń w obrocie prawnym nieruchomościami, jak również na odcinku spraw karnych — wobec zarysowującej się i niepokojącej tendencji wzrostu przestępczości o charakterze chuligańskim, szkodnictwa gospodarczego oraz przestępczości wśród nieletnich i młodzieży.</u>
          <u xml:id="u-168.17" who="#MariaRegentowa">Zwiększonej ilości napływających do sądów spraw karnych i cywilnych towarzyszy jednocześnie zjawisko stale narastających zaległości w rozpoznawaniu spraw przez sądy. Pomimo umorzenia znacznej ilości spraw karnych w 1956 r. na podstawie ustawy amnestyjnej — stan zaległych spraw na dzień 1 stycznia 1957 r. wyraża się cyfrą ponad 496 tys. Nie trzeba podkreślać, że sytuacja ta musi stanowić poważne źródło niepokoju.</u>
          <u xml:id="u-168.18" who="#MariaRegentowa">W tych warunkach, pomimo wydatnie zwiększonego wysiłku pracy, obecny aparat sędziowski nie jest w stanie opanować wpływu spraw i zapewnić normalnego przebiegu ich załatwienia. Niedostateczna ilość etatów sędziowskich spowodowała przewlekanie postępowania sądowego, przynoszące w procesach cywilnych — gdzie stroną dochodzącą należności jest skarb państwa — poważne straty, sięgające milionów złotych; natomiast w procesach karnych powoduje brak szybkiej i skutecznej represji, oraz znaczne przeciążenie pracą sędziów, których obciążenie ilościowe w porównaniu z sędziami innych krajów obozu socjalistycznego jest w 100% wyższe. Nie trzeba dodawać, że taka sytuacja przyczyniła się do znacznego obniżenia poziomu orzecznictwa i do schematyzmu w wyrokowaniu.</u>
          <u xml:id="u-168.19" who="#MariaRegentowa">Równie niedostateczną jest nadal obsada etatów administracyjnych w sądownictwie. Przesłanką normalnego funkcjonowania sądów jest zapewnienie relacji: 1 sędzia — 3 urzędników. Tymczasem obecnie stosunek ten jest znacznie niższy i przeciętnie wynosi 2 urzędników na 1 sędziego.</u>
          <u xml:id="u-168.20" who="#MariaRegentowa">Sejmowa Komisja Wymiaru Sprawiedliwości, po przeanalizowaniu zadań stojących przed wymiarem sprawiedliwości i po skrupulatnym przedyskutowaniu istniejącej w aparacie sądowym sytuacji, uznała za konieczne zwiększenie etatów sędziowskich o 400, urzędniczych o 1.370 i wystąpiła do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów z odpowiednimi wnioskami — co wyraża się koniecznością zwiększenia wydatków resortu o kwotę 19.800 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-168.21" who="#MariaRegentowa">Jednocześnie Komisja Wymiaru Sprawiedliwości wskazała źródło pokrycia zwiększonych wydatków, stawiając wniosek o zwiększenie dochodów resortu o kwotę 19.500 tys. zł. Jednakże Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów nie uwzględniła palących potrzeb wymiaru sprawiedliwości — przyjmując wprawdzie wnioski dotyczące zwiększenia dochodów, lecz przeznaczając te dochody na pokrycie potrzeb innych resortów.</u>
          <u xml:id="u-168.22" who="#MariaRegentowa">Należy tu jeszcze podkreślić, że akceptując wniosek o zwiększenie dochodów z opłat notarialnych o kwotę 11 mln zł Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów nie uwzględniła faktu, iż uzyskanie zwiększonych dochodów z wpływów od opłat notarialnych było i jest uwarunkowane przyznaniem kwoty 4 mln zł, po stronie wydatków, przeznaczonej na premie dla pracowników notariatu wykonujących zwiększony zakres pracy w godzinach pozasłużbowych.</u>
          <u xml:id="u-168.23" who="#MariaRegentowa">W tej sytuacji możliwości wykonania budżetu przez resort wymiaru sprawiedliwości po stronie dochodów z opłat notarialnych w preliminowanej wysokości — wydają się wątpliwe.</u>
          <u xml:id="u-168.24" who="#MariaRegentowa">Nawiązując do wniosków przedstawionych przez Komisję Wymiaru Sprawiedliwości chciałabym tu dodać, iż konieczne jest wprowadzenie zmian w dotychczasowym systemie przyznawania dodatków za wysługę lat dla sędziów i notariuszy. Przy systemie obecnie obowiązującym istnieje bowiem tego rodzaju anomalia, że sędzia sądu powiatowego, nabywający prawa do dodatku, przy uzyskaniu awansu do sądu wyższej instancji traci prawo do dodatku uzyskanego w sądzie powiatowym. Należałoby wprowadzić dodatek za wysługę lat uzależniony tylko od stażu na stanowisku sędziego, bez względu na stopień instancji sądowej.</u>
          <u xml:id="u-168.25" who="#MariaRegentowa">Mówiąc o problematyce płac sędziów, nie można pominąć wielkich rzesz ofiarnych pracowników administracyjnych wymiaru sprawiedliwości, których uposażenia kształtują się znacznie niżej aniżeli uposażenia pracowników innych działów administracji państwowej. My, posłowie prawnicy, stykając się z pracownikami sądów i prokuratury w codziennej pracy i przyjmując od nich wiele petycji, widzimy konieczność szybkiego rozwiązania sprawy regulacji płac tych pracowników, w momencie gdy tylko pozwoli na to sytuacja finansowa państwa.</u>
          <u xml:id="u-168.26" who="#MariaRegentowa">Dalszą bolączką wymiaru sprawiedliwości — również nie znajdującą rozwiązania w tegorocznym preliminarzu budżetowym — jest niedostateczne, a nawet w wielu wypadkach bardzo złe wyposażenie sądów w budynki i urządzenia biurowe.</u>
          <u xml:id="u-168.27" who="#MariaRegentowa">Z 450 budynków zajmowanych przez sądownictwo powszechne około 150 nie nadaje się do użytkowania. Są to budynki bądź mieszkalne, bądź szkolne — nie przystosowane do potrzeb sądów, a których adaptacja pochłonęłaby miliony złotych nie przynosząc pożądanych wyników. Z drugiej zaś strony budynki zajmowane w okresie międzywojennym przez sądy znajdują się w posiadaniu innych instytucji, a przeważnie zajmują je jednostki podległe Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.</u>
          <u xml:id="u-168.28" who="#MariaRegentowa">Brak odpowiednich pomieszczeń sądowych niewątpliwie ujemnie wpływa na efektywność pracy sędziów. Bynajmniej nie sprzyja powadze i autorytetowi sądów, gdy rozprawy odbywają się w kancelariach i gabinetach sędziowskich, gdzie z braku miejsca zgromadzona w sądzie publiczność nie może być dopuszczona do udziału w procesach; a już jest rzeczą niemożliwą do utrzymania nadal prowadzenie rozpraw w salach kinowych, czy remizach strażackich.</u>
          <u xml:id="u-168.29" who="#MariaRegentowa">W tych warunkach sprawa wygospodarowania odpowiednich pomieszczeń dla sądów jest sprawą palącą. Od jej należytego rozwiązania zależy w dużym stopniu sprawność działania sądów, a co za tym idzie — ich autorytet, powaga i rola wychowawcza w społeczeństwie, której doniosłość podkreśla fakt, że przez sale sądowe przewija się rocznie ponad 5 milionów obywateli.</u>
          <u xml:id="u-168.30" who="#MariaRegentowa">Mówiąc o trudnościach wymiaru sprawiedliwości nie można również pominąć ciężkiej sytuacji mieszkaniowej pracowników tego resortu. Od szeregu lat resort sprawiedliwości nie brał udziału w rozdzielniku izb mieszkalnych z budownictwa ZOR. Potrzeby mieszkaniowe resortu miały być zaspokajane przez rady narodowe, ale faktycznie przydziałów mieszkań resort prawie nie otrzymywał, pomimo że potrzeby w tym zakresie stale wzrastały.</u>
          <u xml:id="u-168.31" who="#MariaRegentowa">Jednym z czynników na wielką miarę, zmierzających do poprawienia naszej działalności na odcinku wymiaru sprawiedliwości, jest konieczność zrewidowania dotychczasowego ustawodawstwa i przyśpieszenia prac kodyfikacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-168.32" who="#MariaRegentowa">Wiele przepisów prawnych, obowiązujących w chwili obecnej, zdezaktualizowało się wskutek przemian i dalszego rozwoju naszego życia społecznego i ekonomicznego. Powódź przepisów prawnych, niejednokrotnie sprzecznych ze sobą, w szczególności na odcinku prawa pracy i prawa administracyjnego, doprowadziła do tego, że nawet prawnicy mają trudności w praktyce, a cóż mówić o zwykłym obywatelu.</u>
          <u xml:id="u-168.33" who="#MariaRegentowa">Postulat wprowadzenia kontroli sądowej nad legalnością działania administracji państwowej wysuwany był i jest nadal przez szerokie rzesze naszego społeczeństwa, które w jego realizacji widzą zarówno zabezpieczenie praw obywatela, jak i środek do usprawnienia naszej administracji, hamulec przed samowolą i niedbalstwem. Nie przesądzając w tej chwili, jaka konkretnie ma być forma sądu administracyjnego, zgłaszamy dezyderat jak najszybszego uruchomienia takiej instytucji administracyjnej — w przekonaniu, że będzie to ważny krok naprzód w kierunku ugruntowania praworządności.</u>
          <u xml:id="u-168.34" who="#MariaRegentowa">Chciałabym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na sprawę wzrostu przestępczości, jaki obserwujemy w ostatnim okresie na terenie naszego kraju.</u>
          <u xml:id="u-168.35" who="#MariaRegentowa">Wachlarz przestępstw jest niestety bardzo bogaty, jednakże na czoło wysuwa się problem przestępczości o charakterze chuligańskim, mającej swe źródło w przyczynach natury ekonomicznej, społecznej i prawnej. Zatrważający jest fakt, iż chuligaństwo szerzy się wśród nieletnich. Sytuacja ta wzbudza niepokój w społeczeństwie. Dla ilustracji podam, że w samym tylko woj. kieleckim w 1956 r. zanotowano 357 przestępstw popełnionych przez młodocianych, a wśród tych przestępstw znalazły się i takiej wagi, jak zabójstwa, napady i włamania.</u>
          <u xml:id="u-168.36" who="#MariaRegentowa">Nieodłącznym tłem wybryków chuligańskich jest pijaństwo, które przybiera u nas charakter wręcz klęski społecznej. Należy bezwzględnie uczulić zarówno organy wymiaru sprawiedliwości, jak i kolegia, orzekające przy terenowych władzach administracyjnych, na zadanie bardziej ostrego aniżeli dotychczas zwalczania tego rodzaju przestępczości, która społeczeństwu naszemu w skali ogólnokrajowej przynosi zatrważające szkody.</u>
          <u xml:id="u-168.37" who="#MariaRegentowa">Zgodnie z zapowiedzią Ministra Sprawiedliwości i Generalnego Prokuratora w najbliższym czasie pod obrady Wysokiej Izby wejdzie projekt specjalnej ustawy karnej, której zadaniem będzie wyposażenie sądów w bardziej skuteczne środki prawne na odcinku zwalczania chuligaństwa.</u>
          <u xml:id="u-168.38" who="#MariaRegentowa">Żądanie podjęcia zdecydowanej walki z chuligaństwem jest powszechne w społeczeństwie, a znalazło między innymi wyraz w opublikowanym w „Dzienniku Polskim” liście otwartym do Sejmu na tle tragicznego mordu dokonanego na studencie politechniki warszawskiej Ormanie, oraz w ogłoszonym w dniu dzisiejszym na łamach „Trybuny Ludu” liście robotników warszawskich do Ministra Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-168.39" who="#MariaRegentowa">Jednakże chciałabym tu podkreślić, że jeśli chodzi o problem walki z chuligaństwem nie można upatrywać jedynego środka zaradczego tylko i wyłącznie w prawidłowej polityce karnej, jaką bezwzględnie winny stosować organy wymiaru sprawiedliwości. Skuteczność tej walki jest przede wszystkim uzależniona od mobilizującej postawy całego społeczeństwa, w szczególności klasy robotniczej, od aktywnej współpracy organów ścigania z radami narodowymi, z nauczycielstwem, z całym społeczeństwem. Dalsza droga to systematyczne likwidowanie źródeł przestępczości o charakterze ekonomicznym, jak usuwanie bezrobocia, dalsze wysiłki dotyczące podwyższenia stopy życiowej społeczeństwa — oraz przyczyn o charakterze społecznym, przez stworzenie należytej atmosfery w wychowaniu młodzieży przez dom, szkołę, oraz organizacje młodzieżowe i społeczne.</u>
          <u xml:id="u-168.40" who="#MariaRegentowa">Najbardziej doniosłe znaczenie w ekonomice naszego państwa ma problem skutecznego zwalczania i ograniczania przestępstw o charakterze szkodnictwa gospodarczego. Ilość tych przestępstw, ich skala i rodzaj, oraz wysokość strat jakie przynoszą naszej gospodarce, wskazuje na konieczność wzmożenia czujności przez organy wymiaru sprawiedliwości w walce z likwidowaniem i ograniczaniem tych przestępstw.</u>
          <u xml:id="u-168.41" who="#MariaRegentowa">Wskutek szkodnictwa gospodarczego, wszelkiego rodzaju nadużyć, marnotrawstwa, kradzieży mierna społecznego — wysiłek klasy robotniczej, zmierzający do zwiększenia dochodu narodowego, w poważnym stopniu zostaje zniweczony na skutek działalności różnych elementów przestępczych. Dlatego też wymiar sprawiedliwości, stosujący prawo będące wyrazem woli i interesów klasy panującej, winien ochraniać zdobycze świata pracy na odcinku ekonomicznym poprzez odpowiednio stosowaną represję karną. Tego domaga się od wymiaru sprawiedliwości klasa robotnica i całe nasze społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-168.42" who="#MariaRegentowa">W tych warunkach, jeśli zachodzi potrzeba udoskonalenia i dostosowania do obecnej sytuacji ustawodawstwa gospodarczego, należy to uczynić jak najszybciej. Pierwszym krokiem na drodze poprawienia tego stanu rzeczy będzie przekazanie pod obrady Sejmu w najbliższym czasie projektu noweli do dekretu o ochronie interesów nabywców w obrocie handlowym, wydanego w 1953 r.</u>
          <u xml:id="u-168.43" who="#MariaRegentowa">Jak widzimy, działalność wymiaru sprawiedliwości jest tak wszechstronna, dotyczy tak szerokich rzesz społeczeństwa i jego żywotnych interesów, że nic dziwnego, iż społeczeństwo ze szczególną uwagą śledzi tę działalność i jest uczulone na wszelkiego rodzaju wypaczenia i pozytywne strony w działalności aparatu sądowo-prokuratorskiego. Nic też dziwnego, że tak prasa jak i radio, kształtujące opinię społeczeństwa, raz po raz zajmują się działalnością wymiaru sprawiedliwości, poświęcając mu dużo uwagi, nie szczędząc słów krytyki.</u>
          <u xml:id="u-168.44" who="#MariaRegentowa">Szerokie zainteresowanie opinii publicznej działalnością wymiaru sprawiedliwości jest niewątpliwie zjawiskiem dodatnim. Prasa odegrała pozytywną i zaszczytną rolę w przeszłości, przyczyniając się w dużym stopniu do ujawnienia wypaczeń i błędów popełnianych w aparacie sądowym, prokuratorskim oraz w organach bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-168.45" who="#MariaRegentowa">Niewątpliwie prasa przyczyniła się również do ugruntowania w społeczeństwie poczucia praworządności i podniesienia autorytetu normy prawnej.</u>
          <u xml:id="u-168.46" who="#MariaRegentowa">Zdrowa i rozsądna krytyka organów sprawiedliwości, oparta na znajomości problematyki i sytuacji w sądownictwie, utrzymana we właściwym tonie, co niestety nie zawsze ma miejsce — krytyka odnosząca się z należytą powagą do aktów prawnych wydawanych w imieniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, oparta na obiektywnej prawdzie, jest pożądana; w efekcie przyniesie ona korzyść wymiarowi sprawiedliwości, przyczyniając się do wykształcenia w społeczeństwie właściwych ocen działania organu sądowego, oraz podniesie kredyt społeczeństwa dla tych organów, co leży w interesie całego narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-168.47" who="#MariaRegentowa">Po omówieniu, w sposób wyrywkowy, częstokroć marginesowy, problematyki resortu wymiaru sprawiedliwości, której zakres jest tak duży, że na omówienie wszystkich spraw nie wystarczyłby czas przewidziany dla mówców regulaminem sejmowym — chciałabym na zakończenie podkreślić, że w okresie, gdy władza w państwie należy do mas pracujących, nikt bardziej niż klasa robotnicza i świat pracy nie jest zainteresowany w przestrzeganiu zasad praworządności w naszym państwie.</u>
          <u xml:id="u-168.48" who="#MariaRegentowa">Prawidłowe i skuteczne funkcjonowanie aparatu wymiaru sprawiedliwości w poważnej mierze uzależnione jest od właściwego ustawienia jego potrzeb w budżecie państwa. Toteż zakończyć należy dezyderatem, aby w budżecie na rok przyszły wydatki na resort sprawiedliwości nie tylko nie uległy dalszemu zmniejszeniu, lecz przeciwnie — wzrosły do poziomu pokrywającego najniezbędniejsze potrzeby sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-168.49" who="#MariaRegentowa">Apelujemy do Rządu, aby jeszcze w bieżącym roku rozważył możliwość pokrycia z rezerw budżetowych wydatków niezbędnych do realizacji postulatów sejmowej Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-168.50" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Konstantemu Morawskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#KonstantyMorawski">Wysoki Sejmie! Zabieram głos w sprawie, której z tej trybuny nikt dotąd nie poruszał.</u>
          <u xml:id="u-170.1" who="#KonstantyMorawski">Jako bezpartyjny poseł mówię we własnym imieniu oraz w imieniu swych wyborców — szerokich rzesz rolników polskich, a jako doktor medycyny weterynaryjnej — w imieniu polskiej weterynarii.</u>
          <u xml:id="u-170.2" who="#KonstantyMorawski">Pragnę do dyskusji budżetowej dorzucić kilka konstruktywnych — moim zdaniem — myśli.</u>
          <u xml:id="u-170.3" who="#KonstantyMorawski">Uchwalamy ten budżet w pozytywnym okresie, chociaż w terminie spóźnionym. Ostatni okres przedwyborczy cechował u nas w kraju nastrój samozachowawczego zespolenia naszego społeczeństwa. To zespolenie, tak cenne zawsze w Polsce, wywarło pomimo wszystko na naszym Sejmie dodatnie piętno. I gdybym ten Sejm miał nazwać symbolicznie, to nazwałbym go „sejmem odnowy i suwerenności. Ale zauważmy, że symbolem tych trzech wyrazów „sejm odnowy i suwerenności” jest S.O.S. dla wszystkich.</u>
          <u xml:id="u-170.4" who="#KonstantyMorawski">Będę mówił o gospodarce wewnętrznej kraju w wycinkowym zakresie, która ożywiła się po tym S.O.S. — wraz z całą Rzecząpospolitą — ożywiła się ku budowaniu lepszego jutra, a uchwalany obecnie budżet i plan bieżącego roku mają ułatwić to budowanie.</u>
          <u xml:id="u-170.5" who="#KonstantyMorawski">Wieś polska ma żywotne i niespożyte siły; już dziś produkuje nadwyżki produktów spożywczych. W tym produkowaniu bierze czynny i wysoko ceniony udział polska weterynaria. Ciężar gatunkowy tego udziału obrazować winien budżet. Popatrzmy więc na cyfry budżetowe dotyczące działu weterynarii; zamykają się one w 1957 r. w kwocie 300 mln zł po stronie dochodów. A więc weterynaria jest opłacalna — nie daje strat, jest samowystarczalna.</u>
          <u xml:id="u-170.6" who="#KonstantyMorawski">Chcąc jaśniej zobrazować budżetowe ustawienie weterynarii, musimy naświetlić sobie kilka momentów tej służby. Myślę, Wysoki Sejmie, że dobrze się stało, iż z tej trybuny może zabrać głos w sprawach weterynarii właśnie przedstawiciel tej służby.</u>
          <u xml:id="u-170.7" who="#KonstantyMorawski">Rozmaite dziedziny życia miały szczęście — albo nieszczęście — że omawiało je z tej trybuny wielu mówców. Weterynaria dotąd tego szczęścia nie miała. Myślę, że swym znaczeniem w gospodarce narodowej zasługuje jednak na to, ażeby zająć nią uwagę Sejmu, oraz prasy, a przez nią dużej części społeczeństwa, które tej dziedziny nie zna, albo zna tylko przypadkowo lub niewłaściwie. Są jeszcze i dziś tacy, którzy wiążą weterynarię tylko ze zwierzętami — z jakimś procederem znachorskim, gdzieś tam wśród zwierząt, w jakiejś tam zapadłej wsi.</u>
          <u xml:id="u-170.8" who="#KonstantyMorawski">A tak nie jest; weterynaria służy nie tylko zdrowiu zwierząt — służy też przede wszystkim zdrowiu ludzi.</u>
          <u xml:id="u-170.9" who="#KonstantyMorawski">Co prawda weterynaria zrośnięta jest z rolnictwem, z hodowlą i z nimi ściśle współpracuje, jednak i inne też ma zadania — zadania związane ze służbą zdrowia oraz z przetwórstwem produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego.</u>
          <u xml:id="u-170.10" who="#KonstantyMorawski">Jak widzimy, uwypukla się tu międzyresortowość weterynarii.</u>
          <u xml:id="u-170.11" who="#KonstantyMorawski">Spośród zadań weterynarii, których jest szereg, zwrócę uwagę na niektóre.</u>
          <u xml:id="u-170.12" who="#KonstantyMorawski">A więc — zwalczanie zaraźliwych chorób zwierzęcych. Weterynaria spełnia tu usługi zarówno dla rolnictwa, jak i dla dobra hodowli, jak też i dla zdrowia ludzkiego. Lekarz weterynarii chroni zdrowie ludzi zwalczając u zwierząt choroby przenoszące się na ludzi, takie jak: pryszczyca, ospa, wścieklizna, różyca, tyfusy, zaraza papuzia, gruźlica i dziesiątki, dziesiątki innych. Zwalczając te choroby u zwierząt, służba weterynarii chroni hodowlę przed nieobliczalnymi stratami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-170.13" who="#KonstantyMorawski">Wystarczy tu przytoczyć kilka cyfr spośród danych z lat ubiegłych u nas i w innych krajach:</u>
          <u xml:id="u-170.14" who="#KonstantyMorawski">Straty spowodowane w Polsce w 1946 r. np. przez różycę oblicza się na 85 mln zł — były to pierwsze miesiące po wojnie. Na skutek pracy służby weterynaryjnej straty z powodu tej samej choroby spadły już w roku następnym do 28 mln zł. Ale czyż i tyle to mało? To bardzo dużo. A przecież to jest tylko jedna choroba, a jest dziesiątki innych chorób.</u>
          <u xml:id="u-170.15" who="#KonstantyMorawski">Notują i inne dane. Na przykład w Niemczech w 1921 r. pryszczyca pochłonęła 136 tys. ofiar w pogłowiu, a straty spowodowane przez epizootię pryszczycy w 1938 r. obliczono w Niemczech na 1,5 mlrd marek, to znaczy tyle, ile wynosiła wartość dwuletniej produkcji żeliwa. Obliczono, że ta sama epizootia kosztowała Francję 5 mlrd franków w walucie przedwojennej. W Anglii brucelloza spowodowała w 1944 r. straty na 60 mln dolarów.</u>
          <u xml:id="u-170.16" who="#KonstantyMorawski">Po co przytaczam te cyfry? Przytaczam po to, aby zobrazować zakres zadań i prac weterynarii i porównać je z samoopłacalnym budżetem, co zapisujemy sobie na pozycje bilansowe „ma”, pomimo zrównoważenia budżetu wydatków z dochodami.</u>
          <u xml:id="u-170.17" who="#KonstantyMorawski">Weterynaria, w warunkach pracy równających się zazwyczaj poświęceniu, w warunkach, które dobrze znają i cenią rolnicy i hodowcy oraz wszyscy inni znający rolnictwo — ta sama weterynaria zwalczyła w Polsce już całkowicie od kilku lat takie zarazy, jak zarazę stadniczą i nosaciznę, a ostatnio zwalczyliśmy w Polsce pryszczycę, podczas gdy zaraza ta w wielu krajach Europy stale zbiera żniwo wielkich strat w pogłowiu, idących w setki milionów dolarów czy funtów.</u>
          <u xml:id="u-170.18" who="#KonstantyMorawski">A wścieklizna? Do niedawna byliśmy na tragicznym pierwszym miejscu pod względem przypadków notowania tej zarazy. Do niedawna umierało u nas w kraju na tę nieuleczalną i straszną chorobę, według statystyk, około 70 osób rocznie, a obecnie prawie zupełnie nie jest notowana w Polsce. Skuteczne, uparcie mimo trudności prowadzone przez weterynarię szczepienia zapobiegawcze dały właśnie ten efekt. Czy nie powinniśmy go zanotować w bilansie naszych osiągnięć przy dyskusji nad budżetem?</u>
          <u xml:id="u-170.19" who="#KonstantyMorawski">To były choroby zakaźne.</u>
          <u xml:id="u-170.20" who="#KonstantyMorawski">A teraz dalszy teren pracy weterynarii — profilaktyka, czyli zapobieganie chorobom. Jest to bodaj jedno z najważniejszych zadań i osiągnięć służby weterynaryjnej.</u>
          <u xml:id="u-170.21" who="#KonstantyMorawski">Wychodzimy z założenia, że trudno jest gasić pożar, gdy już gmach płonie; korzystniej jest zapobiegać pożarowi, zapobiegać zarazie. Robimy to przez masowe szczepienia zapobiegawcze. Przez okrągły rok od wsi do wsi maszerują pracownicy weterynarii, bez względu na warunki, i dokonują szczepień ochronnych zwierząt, ratując je przed chorobami i w porę zapobiegając stratom.</u>
          <u xml:id="u-170.22" who="#KonstantyMorawski">Dalsze zadania weterynarii — to lecznictwo. No cóż, zgodnie z regulaminem, służba weterynarii ma — jak to się fachowo w księgowości nazywa „nienormowany czas pracy”, a więc przez 24 godziny na dobę niesie pomoc chorym zwierzętom, jak stałe, permanentne pogotowie ratunkowe. Ta pomoc przez pełną dobę odbywa się w ramach uspołecznionej służby weterynaryjnej, a wpływy za usługi inkasuje się w kwitariuszu bankowym.</u>
          <u xml:id="u-170.23" who="#KonstantyMorawski">W chwili obecnej jest czynnych w kraju 1.500 punktów takiej właśnie pomocy weterynaryjnej. Można pochwalić się wybudowaniem ostatnio przeszło 630 lecznic i przychodni.</u>
          <u xml:id="u-170.24" who="#KonstantyMorawski">Jednym z zadań weterynarii jest sztuczna inseminacja. Jest to zadanie raczej zootechniczne, ale wykonywane przez służbę weterynaryjną. Akcja u nas nowa, początkująca. Dotychczas mamy 40 państwowych stacji rozpłodników, 41 laboratoriów rozdzielczych nasienia, które łącznie dostarczają nasienia do 2.243 punktów unasieniania. A trzeba wiedzieć, że jest to akcja celowa, poprawiająca stan pogłowia, akcja chroniąca przed chorobami przenoszonymi przez akt kopulacji.</u>
          <u xml:id="u-170.25" who="#KonstantyMorawski">Następne zadanie służby weterynaryjnej to badanie mięsa. Jakże rozległe zadanie i jak związane ze zdrowiem ludzkim! Tu musimy sobie od razu wyjaśnić sprawę często błędnie rozumianą.</u>
          <u xml:id="u-170.26" who="#KonstantyMorawski">Wstrząsnęły opinią publiczną kilkakrotnie w roku ubiegłym wiadomości tragicznych zachorowań ludzi wywołanych trychinami w mięsie wieprzowym — w Płocku, Bydgoszczy, Białymstoku, Łodzi, Lublinie i innych miejscowościach. Na ogół przyjmując te wiadomości przeciętny, nawet inteligentny czytelnik prasy, czy słuchacz radia kojarzy sobie te wypadki zachorowań z weterynarią. Ale dlaczego? Bo przecież lekarz weterynarii bada produkty i przetwory mięsne. Niby proste rozumowanie, ale tak nie jest.</u>
          <u xml:id="u-170.27" who="#KonstantyMorawski">Zgodnie z obowiązującymi przepisami funkcja lekarza weterynarii kończy się na badaniu zwierzęcia przed i po uboju oraz na badaniu mięsa. Wszystko to, co się dzieje poza miejscem uboju — w warsztatach rzeźniczych, w masarniach, przetwórniach mięsnych — nie podlega kontroli lekarzy weterynarii, choć są oni jedynymi fachowcami przygotowanymi do roli nadzoru i kontroli nad tymi przetwórniami i na całym świecie funkcje te spełniają właśnie lekarze, weterynarii. Owszem, przetwórnie eksportowe muszą być pod opieką służby weterynaryjnej, bo tego wymagają konwencje międzynarodowe, importerzy zagraniczni, bo nad zdrowiem konsumenta, który gdzieś tam w obcym kraju spożywa nasze kiełbasy, szynki, bekony, pasztety czy inne przetwory, musi mieć pieczę fachowiec w tej dziedzinie, a więc lekarz weterynarii, gdyż tego wymagają umowy handlowe w eksporcie. Natomiast kiełbasy, szynki i konserwy, które zjada nasz polski konsument, nie podlegają kontroli weterynarii.</u>
          <u xml:id="u-170.28" who="#KonstantyMorawski">To byłby pokrótce obraz zadań weterynarii.</u>
          <u xml:id="u-170.29" who="#KonstantyMorawski">W tej służbie pracuje armia fachowców, profesorów i wybitnych naukowców-lekarzy na uniwersytetach, w Polskiej Akademii Nauk, w instytutach naukowych oraz w zakładach produkujących leki, biopreparaty, surowice itd. Prawie 8 tysięcy lekarzy, techników, sanitariuszy i trychinoskopistów badających mięso.</u>
          <u xml:id="u-170.30" who="#KonstantyMorawski">Czy wiemy wszyscy o tym, że ta armia fachowych pracowników weterynarii jest już od dziesięciu prawie lat zdemokratyzowana? Lekarz weterynarii od dziesięciu prawie lat już nie jest członkiem tzw. dawniej wolnego zawodu, nie pracuje na własny rachunek, nie uprawia wolnej praktyki — pracuje przez okrągłe 24 godziny, oraz w święta i niedziele, na rachunek i kwitariusz Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-170.31" who="#KonstantyMorawski">Trzeba tu dodać, że w budżetach rolnictwa ta weterynaria wykonuje corocznie swe plany i zarabia na swoje wydatki. A ile zarabia? Dość przytoczyć choćby jeden przykład, że np. w Łódzkiem sama weterynaria daje 2/3 dochodów całego rolnictwa. Te wykonania i osiągnięcia nie skłaniały jednak weterynarii do wygórowanych żądań.</u>
          <u xml:id="u-170.32" who="#KonstantyMorawski">Weterynaria stoi na straży dobra narodowego i stać będzie zawsze. A dlaczego? Dlatego między innymi, że większość tej armii pracowników weterynarii to wysoko kwalifikowani fachowcy, to lekarze kończący trudne, wieloletnie studia akademickie, 11-semestrowe, na trzech wyższych uczelniach w kraju. Rocznie uczelnie te wypuszczają około 250 absolwentów.</u>
          <u xml:id="u-170.33" who="#KonstantyMorawski">Z tej trybuny w obecnej debacie mówiło się wiele o fachowości i koniecznych kwalifikacjach odpowiedzialnych pracowników. I słusznie, bowiem tylko wykwalifikowany i moralnie oraz etycznie wysoko stojący pracownik winien zajmować odpowiedzialne funkcje. Tylko takie kryterium zapewni właściwy rozwój poszczególnych dziedzin pracy. Tak jest też i w weterynarii. Ceni się tu wysoko wykwalifikowanego lekarza, który pomimo że pracuje w ciężkich, trudnych warunkach, jako niejednokrotnie jedyny inteligent na głębokiej wsi, jest przez tę wieś, której służy, właściwie ceniony.</u>
          <u xml:id="u-170.34" who="#KonstantyMorawski">Na zapadłej wsi lekarz spełnia także rolę społeczną. Ale jedno z poważnych utrudnień w jego pracy to brak dróg, brak środków lokomocji; no i gospodarstwa nędzne, karłowate, w których warunki higieny hodowli i leczenia są często wprost straszne. Dlatego nasuwa, się tu od razu ogólny postulat komasacji nędznych gospodarstw, gospodarstw karłowatych, i tworzenia gospodarstw zdrowych i zamożnych.</u>
          <u xml:id="u-170.35" who="#KonstantyMorawski">Te i inne trudne warunki pracy powodują też czasem niedociągnięcia w pracy lekarza weterynarii, stąd rodzić się mogą pretensje i straty. Trzeba więc lekarzowi weterynarii zapewnić właściwe warunki pracy w oparciu o właściwe pozycje budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-170.36" who="#KonstantyMorawski">Przechodzę do postulatów.</u>
          <u xml:id="u-170.37" who="#KonstantyMorawski">Niektóre postulaty służby weterynaryjnej zostały już przedyskutowane w obradach sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. Znalazły one tam uznanie, jak też uznanie to znalazły we właściwych resortach. Trzeba tylko znaleźć pokrycie na słuszne potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-170.38" who="#KonstantyMorawski">Należy bezwzględnie wyżej budżetować weterynarię — dla dobra rolnictwa i hodowli, a przede wszystkim dla dobra zdrowia ludzkiego. 300 milionów zł, przeznaczonych dla weterynarii, w porównaniu z innymi resortami nie można uznać za kwotę zbyt wysoką. Możemy jednak we własnych możliwościach dokonać poprawek, przez postawienie po prostu postulatów ściśle obliczeniowych, jak też i postulatów pozornie natury ogólnej, a jednak mających bezpośredni wpływ na możliwości zwiększenia dotacji na weterynarię.</u>
          <u xml:id="u-170.39" who="#KonstantyMorawski">1. Należy nauce weterynarii — profesorom i naukowcom-lekarzom, pracownikom zakładów naukowych, laboratoriów i lecznic zapewnić samodzielność i właściwe warunki pracy.</u>
          <u xml:id="u-170.40" who="#KonstantyMorawski">2. Należy zapewnić właściwe warunki rozwoju instytutom i zakładom produkcyjnym.</u>
          <u xml:id="u-170.41" who="#KonstantyMorawski">3. Należałoby przyjąć generalną zasadę odpłatności wszystkich usług weterynaryjnych. Zlikwidować bezpłatność niektórych usług, obciąża to bowiem budżet weterynarii i niekiedy może utrudnić wykonanie nawet ważnych zadań i akcji profilaktycznych. Z powyższym wiąże się także ściśle konieczność rewizji opłat za usługi weterynaryjne, w sensie zrównania tych opłat z włożoną pracą i podwyższenia niektórych opłat utrzymywanych w niezmienionej wysokości od 8 lat.</u>
          <u xml:id="u-170.42" who="#KonstantyMorawski">4. Wobec mnożących się przypadków zatruć ludzi mięsem pilną sprawą jest zorganizowanie nieujętego dotychczas nadzoru fachowego nad artykułami spożywczymi pochodzenia zwierzęcego i ich obrotem. Nadzór ten należy powierzyć służbie weterynarii jako jedynie do tego zadania przygotowanej.</u>
          <u xml:id="u-170.43" who="#KonstantyMorawski">5. Dla właściwej operatywności służby weterynarii konieczne jest zaopatrzenie tej służby w odpowiednią ilość środków lokomocji, a jeśli na obecnym etapie niemożliwe jest zaopatrzenie lecznic i punktów weterynaryjnych w samochody państwowe, to należałoby umożliwić służbie weterynarii kupno własnych samochodów na raty.</u>
          <u xml:id="u-170.44" who="#KonstantyMorawski">6. W ustawieniu służby weterynarii w województwach i powiatach należy wrócić do stosunków, jakie były przed stanem obecnym, tj. stworzyć wojewódzkie i powiatowe zarządy weterynaryjne — równorzędne z innymi wydziałami rad narodowych. Zwiększy to operatywność służby weterynarii w lecznictwie, w zwalczaniu chorób zaraźliwych i badaniu mięsa, co zapewni swobodę rozwoju jej fachowości i postawi ją na właściwej pozycji w służbie międzyresortowej.</u>
          <u xml:id="u-170.45" who="#KonstantyMorawski">7. Sprawa wynagrodzeń służby weterynaryjnej. Zagadnienie wynagrodzeń służby weterynarii wiąże się z faktem wybitnie zaniżonych stawek płac (średnio w 1956 r. płaca lekarzy i techników weterynarii wynosiła 870 zł miesięcznie w skali ogólnokrajowej). Stan ten jest nie do utrzymania., bowiem średniówka 870 zł nie stoi w żadnej proporcji do umysłowego i fizycznego wysiłku pracowników terenowej służby weterynarii.</u>
          <u xml:id="u-170.46" who="#KonstantyMorawski">Podkreślić tu należy uniwersyteckie wykształcenie lekarzy i ich pracę fizyczną, w warunkach ciężkich, oraz stałe narażanie się na zakażenia chorobami od zwierząt.</u>
          <u xml:id="u-170.47" who="#KonstantyMorawski">Wobec powyższego należy zrewidować wynagrodzenia służby weterynaryjnej w kierunku podwyższenia zasadniczych stawek.</u>
          <u xml:id="u-170.48" who="#KonstantyMorawski">8. Sprawę odpłatności za użycie własnego samochodu dla spraw służbowych należałoby powierzyć powiatowym radom narodowym, podwyższając jednocześnie stawki za opłaty.</u>
          <u xml:id="u-170.49" who="#KonstantyMorawski">9. W planach budowlanych lecznic dla zwierząt należy przyjąć zasadę przewidywania mieszkań dla lekarzy weterynarii.</u>
          <u xml:id="u-170.50" who="#KonstantyMorawski">10. Należy pracownikom weterynarii, zatrudnionym w terenie zakażonym, zapewnić stały dodatek zakaźny.</u>
          <u xml:id="u-170.51" who="#KonstantyMorawski">11. Należałoby zapewnić określoną ilość obowiązkowych godzin pracy dla. służby weterynarii, z pozostawieniem pozostałego po tych godzinach czasu do uznania pracownika, gdyż jest to podstawowe prawo obywatela — nie wykluczając możliwości prywatnej praktyki, nie kolidującej z zajęciami służbowymi.</u>
          <u xml:id="u-170.52" who="#KonstantyMorawski">12. Należałoby zapewnić właściwą opiekę leczniczą oraz godziwe renty inwalidzkie pracownikom weterynarii. Wiadomo bowiem, że około 10% pracowników służby weterynaryjnej ulega zawodowym chorobom, zarażeniom od zwierząt i niejednokrotnie traci w ogóle zdolność do dalszej pracy.</u>
          <u xml:id="u-170.53" who="#KonstantyMorawski">13. Wdowom i sierotom po członkach służby weterynaryjnej należałoby zapewnić właściwą opiekę i odpowiednie zaopatrzenie równorzędne z rentami.</u>
          <u xml:id="u-170.54" who="#KonstantyMorawski">14. Należałoby uregulować, w zależności od potrzeb i możliwości służby, szkolenie oraz doskonalenie zawodowe kadr fachowych.</u>
          <u xml:id="u-170.55" who="#KonstantyMorawski">15. Należałoby służbie weterynarii umożliwić zorganizowanie się we własnej, odrębnej i samodzielnej, pełnoprawnej organizacji zawodowej, która poza pogłębianiem wiedzy fachowej i etyki zawodowej czuwałaby nad kierunkiem pracy zawodowej jej członków, rozmieszczonych w różnych resortach.</u>
          <u xml:id="u-170.56" who="#KonstantyMorawski">Wszystkie te postulaty wiążą się ściśle z operatywnością służby weterynarii i ze wzrostem jej dochodowości, a co za tym idzie i możliwością podwyższenia wydatków na jej potrzeby — co jest znowu konieczne dla właściwej pracy weterynarii i zwiększenia jej wyników dla dobra hodowli i podwyższenia dobrobytu wsi oraz zdrowia ludzi.</u>
          <u xml:id="u-170.57" who="#KonstantyMorawski">Służba weterynarii wykonuje swe plany budżetowe z korzyścią dla gospodarki narodowej, chcę jednak, ażeby właściwie oceniano i uznawano jej pozycję, jej troski i jej potrzeby.</u>
          <u xml:id="u-170.58" who="#KonstantyMorawski">Na zakończenie swej wypowiedzi w debacie budżetowej, ażeby pozostawić miłe wrażenie, pragnę zdradzić pewną tajemnicę właściwym resortom, potrzebującym na pewno zawsze bardzo dużo pieniędzy na swe zadania, a nie mogącym znaleźć pokrycia w uchwalanym obecnie przez Sejm budżecie. Mianowicie zdradzę tajemnicę, gdzie zakopane są olbrzymie skarby — grube miliardy złotych.</u>
          <u xml:id="u-170.59" who="#KonstantyMorawski">Zakopane są i zakopywane stale po wszystkich naszych polach — wraz ze skórą, tłuszczem i mięsem padłych zwierząt. Nikt się dotąd skarbem tym nie interesuje. Radzę nie zaniedbywać tej sprawy, a wykorzystać i obliczyć olbrzymie zyski. A poza tym, przy okazji tego zysku materialnego, przez usunięcie źródła chorób i zaraz zwiększy się bezpieczeństwo zdrowia ludzkiego. A zdrowie dla człowieka jest przecież największym skarbem.</u>
          <u xml:id="u-170.60" who="#KonstantyMorawski">Ten skarb — zdrowie każdego obywatela cenimy szczególnie wysoko po tylu bolesnych stratach my, Polacy.</u>
          <u xml:id="u-170.61" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam 10-minutową przerwę.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 10 do godz. 18 min 35.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Wit Hanke.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#WitHanke">Wysoki Sejmie! Komisja Przemysłu Ciężkiego wiele uwagi poświęciła sprawie rozwodu zasadniczych gałęzi naszego przemysłu, uwzględniając szczególnie zagadnienie podstawowej dziedziny naszej gospodarki, jaką jest przemysł węglowy.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#WitHanke">W dyskusji rozważano wszechstronnie aspekty tego problemu i trudności, jakie występują w przemyśle węglowym. W związku z tym chciałbym pokrótce zwrócić uwagę na niektóre z tych aspektów.</u>
          <u xml:id="u-173.2" who="#WitHanke">Nie będę zaprzątał uwagi Kolegów Posłów szczegółową analizą rosnącego zapotrzebowania na węgiel na cele wewnętrzne, co nie zawsze na przestrzeni ostatnich lat było współmierne ze wzrostem produkcji. Podam tylko jedną liczbę: na cele wewnętrznego zużycia przeznaczono w 1950 r. około 80 mln ton, nie mówiąc już wcale o wzrastającym z roku na rok zużyciu na te cele. W zużyciu tym kryje się bez żadnych wątpliwości wielkie marnotrawstwo węgla, występujące we wszystkich dziedzinach naszego życia gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-173.3" who="#WitHanke">Jestem przekonany, że przyczyną zaistniałego stanu rzeczy jest nie tylko brak walki o oszczędne zużycie tego cennego paliwa, ale przede wszystkim kształtująca się poniżej kosztów własnych nierealna, sztucznie zaniżona cena węgla. Jasne jest, że w takich warunkach absurdalna kalkulacja ekonomiczna zawsze będzie udowadniać cyfrowo, że nie opłaca się postęp techniczny w naszym przemyśle, że nieopłacalna jest modernizacja przemysłu, naszych urządzeń cieplnych, gazyfikacji, że nie opłaca się stosowanie energii wodnej itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-173.4" who="#WitHanke">Tymczasem na rynkach zagranicznych przychodzi okres nadzwyczajnej koniunktury i nic nie wskazuje na to, że ta koniunktura ma charakter przejściowy. I stąd konieczność szybkiego doinwestowania przemysłu węglowego w świetle wszystkich rozważań nie ulega wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-173.5" who="#WitHanke">Ale stoi pytanie — czy to się opłaci? Przyjrzyjmy się niektórym cyfrom. Udział węgla i koksu w naszym całym eksporcie osiągnął w ostatnim dziesięcioleciu 50% wartości wszystkich wywożonych za granicę towarów. Od 1947 do 1956 r. łączna wartość eksportu samego tylko węgla wyniosła 3,5 miliarda dolarów. Można podać, że według dokonanych obliczeń wartość produkowanego węgla kamiennego w Polsce dwukrotnie przekracza wartość wszystkich czterech zbóż produkowanych w Polsce, licząc obydwa towary po cenach światowych. A wartość wydobywanego węgla dwukrotnie przewyższa również wartość produkcji wszystkich naszych hut żelaza i metali kolorowych.</u>
          <u xml:id="u-173.6" who="#WitHanke">Trzeba przede wszystkim powiedzieć, że bez eksportu węgla nie moglibyśmy importować maszyn i urządzeń dla rozbudowy naszego ciężkiego przemysłu, przemysłu chemicznego, dla wzrostu produkcji towarów szerokiego spożycia, nie moglibyśmy importować szeregu niezbędnych artykułów nie produkowanych w kraju. A nasze zasoby węgla kamiennego, możliwe do przemysłowej eksploatacji, wynoszą 13 miliardów ton, przy stwierdzonych zasobach około 80 miliardów ton leżących do tysiąca metrów głębokości, śmiało osiągalnej przy dzisiejszym stanie techniki. Gdybyśmy więc zachowali dzisiejsze tempo wydobycia, to na przestrzeni najbliższych stu lat wyeksploatowalibyśmy niewiele ponad 10% stwierdzonych zasobów.</u>
          <u xml:id="u-173.7" who="#WitHanke">Zapotrzebowanie na węgiel, jako źródło energii, rosnąć będzie szybko w dalszym ciągu w świecie zarówno w krajach socjalistycznych, jak i kapitalistycznych. Kraje obozu socjalistycznego będą miały rosnące zapotrzebowanie, szczególnie na węgiel koksujący lub na koks, z uwagi na rozwój produkcji stali oraz maszyn.</u>
          <u xml:id="u-173.8" who="#WitHanke">W krajach kapitalistycznych Europy zachodniej, mimo zwiększającego się udziału ropy oraz wody jako źródła produkcji energii, występować będzie w dalszym ciągu do końca bieżącego wieku ostry deficyt węglowy. Fakt ten mocno podkreślają analizy i opracowania dokonane w latach 1955–1956 przez najwybitniejszych zachodnio-europejskich specjalistów energetyki, powołanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych dla europejskiej współpracy ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-173.9" who="#WitHanke">Tak zwany Raport Hartleya, ogłoszony w 1956 r. podkreśla, że energia jądrowa, z którą wielu ludzi wiąże bardzo duże nadzieje, pokryje dopiero począwszy od roku 1975 niezbędne przyrosty zapotrzebowania energii w krajach europejskich. Do 1975 r. występować będzie w tych krajach stały i poważny deficyt energii, który według wspomnianego raportu wynosić będzie 37% zapotrzebowania. A wnioskując z dzisiejszego stanu wiedzy i techniki, deficyt ten ma być pokryty w przeważającej mierze węglem. Wszystko wskazuje na to — jak wynika z raportu Hartleya — że przemysł węglowy zachodniej Europy nie będzie w stanie nadążyć za wzrostem zapotrzebowania na węgiel.</u>
          <u xml:id="u-173.10" who="#WitHanke">Niestety, przy dzisiejszych założeniach rozwoju przemysłu węglowego eksport nasz stale będzie się zmniejszał, a w 1965 r. będzie się obracał w granicach niewiele ponad 10 mln ton, z uwagi na to, że nasze aktualne założenia przewidują wzrost wydobycia w granicach 2%–2,5% rocznie, co wystarczy wyłącznie na pokrycie stale rosnącego zapotrzebowania własnej gospodarki kraju.</u>
          <u xml:id="u-173.11" who="#WitHanke">Trzeba wspomnieć, że jak już podałem, zmniejszony eksport węgla w latach 1956–1957 da naszemu potencjałowi gospodarczemu o około 200 mln dolarów mniej, a to z dwóch przyczyn: wzrastającego zapotrzebowania wewnątrz kraju i zmniejszonego wydobycia. Plan wydobycia na rok 1957, jak wiadomo, wynosi 93 mln ton, co oznacza spadek o 2.150 tys. ton w stosunku do wydobycia 1956 r. Spadek ten nie został wcale spowodowany gorszą pracą naszych górników. Bo trzeba wziąć pod uwagę, że po pierwsze — ilość zaplanowanych niedziel została obniżona do 12; po drugie — o pół miliona ton zmniejsza się załadunek mułów; po trzecie — zmniejsza się wydobycie na kopalniach o kurczących się zasobach. Łączny spadek z tych powodów w 1957 r. wynosi 4,7 mln ton i mimo tego spadku wydobycia w skali rocznej (mniejszego, niż wynikałoby z dokonanego obliczenia) wydobycie na powszedni dzień roboczy wzrasta o 10.300 ton w stosunku do roku ubiegłego. Jest to prawidłowa liczba. I ta liczba mówi o ogromnym wysiłku załóg górniczych, które w coraz trudniejszych warunkach eksploatacyjnych zmuszone są dać ten węgiel w każdym dniu, powiększając swoją produkcję w każdym dniu roboczym.</u>
          <u xml:id="u-173.12" who="#WitHanke">Trzeba wreszcie powiedzieć otwarcie i stanowczo, że musimy w następnych latach poważnie zwiększyć nakłady inwestycyjne w górnictwie węglowym — zwiększyć je w wyższym stopniu, aniżeli to przewidują aktualne założenia — po to, ażeby Polska znów mogła eksportować od 20 do 25. mln ton rocznie. Ilość taką można dzisiaj ulokować w eksporcie bez żadnych trudności, uzyskując w zamian od 400 do 500 mln dolarów. A koniunktura taka trwać jeszcze będzie przez wiele, wiele lat.</u>
          <u xml:id="u-173.13" who="#WitHanke">Z wielu stron wysuwa się zastrzeżenia przeciwko inwestowaniu w przemyśle węglowym; słusznie, gdyż uruchomienie nowej produkcji węgla trwa znacznie dłużej aniżeli we wszystkich innych gałęziach przemysłu. Ale zarzut ten jest w swej istocie niesłuszny. Co prawda inwestycje węglowe oddawane są do eksploatacji w okresie od 7 do 10 lat od rozpoczęcia budowy, podczas gdy inne znacznie, szybciej, jednak inwestując w przemyśle węglowym uzyskujemy wysoką ogólnogospodarczą rentowność, gdyż korzyści, jakie możemy uzyskać z ogromnego przemysłu węglowego, zrównoważą i przekroczą korzyści możliwe do osiągnięcia w drobnych i sporadycznych przypadkach.</u>
          <u xml:id="u-173.14" who="#WitHanke">W węglu możemy stanąć w czołówce producentów światowych, o ile chodzi o jakość i standard. Wobec rosnącej konkurencji na rynkach światowych fakt ten nie może zostać bez znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-173.15" who="#WitHanke">Węgiel polski, w odróżnieniu od innych artykułów przemysłowych, nie ma żadnej potrzeby obawiać się konkurencji jakościowej w świecie, podczas gdy konkurencja w zakresie wyrobów przemysłowych staje się coraz bardziej ostra, a stawanie z naszymi wyrobami przemysłowymi w pierwszym szeregu jest obecnie i będzie nadal bardzo trudne.</u>
          <u xml:id="u-173.16" who="#WitHanke">Tendencja gospodarki światowej ostatnich lat wskazuje na stałe zniżkowe ceny wyrobów przemysłowych, a rosnące ceny surowców. Lansowana w latach międzywojennych teza o nieopłacalności eksportu surowców, jak widać, nie ma uzasadnienia w przypadku węgla.</u>
          <u xml:id="u-173.17" who="#WitHanke">Abstrahując od tego, że należy utrzymać eksport węgla na wysokim poziomie, nie neguje się absolutnie potrzeby rozwoju wszystkich innych przemysłów, a przede wszystkim rozwoju chemii, opartej o najbardziej nowoczesną technikę przerobu i wykorzystania węgla. Wydaje się jednak, że zarówno rozwój tej wielkiej, chemii węgla, jak i rozwój całej naszej gospodarki narodowej zależy właśnie od rozwoju przemysłu węglowego i niewątpliwie także od możliwości eksportowych tego przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-173.18" who="#WitHanke">Wysoki Sejmie! Mówiąc o rozwoju przemysłu węglowego nie należy jednak zapominać, że zasadniczym problemem pozostaną zawsze sprawy człowieka, stała troska o jego warunki pracy, płacy i odpoczynku, o jego sprawy socjalne i bytowe.</u>
          <u xml:id="u-173.19" who="#WitHanke">Dziś pod tym względem wiele się już zmieniło na lepsze. Atmosfera po VIII Plenum KC PZPR dotarła i do górnictwa swoim ożywczym tchnieniem. Górnik nie pracuje dziś w zasadzie dłużej niż 8 godzin dziennie. Planowe niedziele wydobywcze, których było w ubiegłym roku aż 24, znikły z planów produkcyjnych kopalń. Istnieje co prawda jeszcze konieczność przepracowania w tym roku 12 niedziel, ale odbywa się to na zasadach pracy ochotniczej, w warunkach pełnej dobrowolności dodatkowego trudu. Następuje powolna, ale systematyczna stabilizacja załóg. Maleje udział załóg skoszarowanych w pracy górniczej.</u>
          <u xml:id="u-173.20" who="#WitHanke">Wiele, bardzo wiele zmieniło się na lepsze na odcinku płac górniczych. Istotną, zasadniczą zmianę przyniosła na tym odcinku podwyżka płac zastosowana po 1 stycznia br., która poprawiła wydatnie sytuację materialną górników i ich rodzin.</u>
          <u xml:id="u-173.21" who="#WitHanke">Nowy układ zbiorowy dla pracowników przemysłu węglowego, projektowana podwyżka rent górniczych, uchwalona przez Radę Ministrów, również bardzo wyraźnie poprawia sytuację mas górniczych.</u>
          <u xml:id="u-173.22" who="#WitHanke">Górnicy oceniają niezwykle pozytywnie ten zasadniczy zwrot, jaki dokonał się w stosunku do naszego narodowego przemysłu, jego załóg, jego potrzeb. Ta słuszna i rozumna polityka naszego Rządu daje już dziś swoje rezultaty i pozwala wierzyć, że i w przyszłości potrzeby górnictwa będą wnikliwie rozważane i będą uwzględniane.</u>
          <u xml:id="u-173.23" who="#WitHanke">Ale przy omawianiu spraw socjalnych nie da się pominąć problemu służby zdrowia. Stan zdrowotny naszych górników nie jest najlepszy. Szerzy się gruźlica, szerzą się choroby zawodowe. Dużo zastrzeżeń mają nasi górnicy w stosunku do jakości opieki lekarskiej. Nie bez znaczenia są tu błędy, jakie na odcinku służby zdrowia w ogóle, a w górnictwie w szczególności popełnione zostały w ciągu ubiegłych lat. Błędów tych nie chciałbym pominąć milczeniem.</u>
          <u xml:id="u-173.24" who="#WitHanke">Według powszechnej opinii panującej zarówno wśród górników, jak i wśród lekarzy kopalnianych, jednym z wielkich błędów było zlikwidowanie po wojnie doskonale zorganizowanej górniczej „Spółki Brackiej”, stanowiącej długoletni dorobek całej polskiej społeczności górniczej, oraz odebranie górnictwu jego własnych doskonale wyposażonych szpitali z wysoko kwalifikowanymi kadrami lekarskimi, szpitalami specjalistycznymi i sanatoriami. Likwidacja „Spółki Brackiej” odbiła się ujemnie na całokształcie lecznictwa górniczego. W kołach górniczych wyrażane jest gorące życzenie, aby nowa organizacja lecznictwa górniczego wzorowana była na organizacji dawnej „Spółki Brackiej”.</u>
          <u xml:id="u-173.25" who="#WitHanke">Specyfika pracy górniczej i związane z nią problemy ochrony zdrowia górnik są tak odmienne, że ogólna służba zdrowia nie może i nie jest w stanie należycie ich rozwiązać. Lekarze zakładowi, pracujący z uwagi na warunki płacy na dwóch czy trzech posadach, nie mogą wywiązać się należycie ze swych obowiązków, stąd też wśród górników wiele jest słusznych skarg na niewłaściwe traktowanie, na powierzchowne badania, na brak dostatecznej opieki i na smutne wypadki umierania górników w czasie transportu od szpitala do szpitala, gdzie z braku miejsc nie można ich przyjąć w szokach pourazowych po wypadkach w kopalni. Pomijam już straty w dniówkach, mierzone węglem, wskutek długiego oczekiwania górników na przyjęcie w przychodniach specjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-173.26" who="#WitHanke">Zasadniczą poprawę na tym odcinku może dać tylko wyodrębniona górnicza służba zdrowia, uniezależniona od terenowych placówek służby zdrowia — o własnym budżecie, własnych obiektach leczniczych i własnych kadrach. Tylko takie rozwiązanie mogłoby przynieść istotną zmianę na korzyść dla zdrowia górników i ich rodzin. Polski górnik (to nie frazes) to największy skarb naszego narodu. Musimy o tym pamiętać.</u>
          <u xml:id="u-173.27" who="#WitHanke">Chciałbym na zakończenie podkreślić, że nasi górnicy swoją codzienną pracą wykazują swe poparcie dla planu i budżetu omawianego na obecnej sesji Sejmu, dlatego że reprezentuje on interesy klasy robotniczej. Wyrazem tego poparcia są tony węgla wydobyte przez górników ponad plan w pierwszym kwartale. Górnicy dobrze rozumieją, że tylko w ten sposób mogą przyczynić się i przyczyniają do wytworzenia niezbędnych środków dla dalszej poprawy stopy życiowej mas pracujących całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-173.28" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Pawłowi Kwoczkowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#PawełKwoczek">Wysoka Izbo! We wczorajszej dyskusji pomiędzy głosem dyskusyjnym posła Woj tysiaka i głosem polemicznym posła Olszewskiego powstała pewna niejasność co do wydajności trzech typów gospodarstw rolnych; a pomiędzy nami, posłami, przecież nie powinno być niejasności.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#PawełKwoczek">Powinniśmy wiedzieć, jaki jest stan faktyczny, jak sprawa się przedstawia. Dlatego chciałem podać do wiadomości właśnie wydajność trzech typów gospodarstw rolnych.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#PawełKwoczek">Otóż chłopi indywidualni pracowali na 78,8% ogólnego areału uprawnego i uzyskali produkt globalny rolniczy w wysokości 83,9%; spółdzielnie gospodarzyły na 8,6% globalnego areału uprawnego i uzyskały produkt w wysokości 7,7% ogólnego produktu rolniczego; PGR-y zaś pracowały na 12,6% ogólnego areału uprawnego i uzyskały ogólny produkt rolniczy w wysokości 8,4%.</u>
          <u xml:id="u-175.3" who="#PawełKwoczek">Skoro już jestem przy cyfrach — chciałbym też podać pewne cyfry z woj. opolskiego.</u>
          <u xml:id="u-175.4" who="#PawełKwoczek">Woj. opolskie na przestrzeni lat od 1932 do 1936 wyprodukowało z 1 ha zbóż 19,3 q, w latach 1951–1955 wyprodukowało 14,7 q z 1 ha; różnica - 4,6 q na 1 ha. Ziemniaków wyprodukowało w latach 1932–1936 - 209 q z 1 ha, w latach 1951–1955 - 115 q; różnica - 94 q na 1 ha. Buraków cukrowych w latach 1932–1936 - 356 q z 1 ha, w latach 1951–1955 - 161 q; różnica - 175 q.</u>
          <u xml:id="u-175.5" who="#PawełKwoczek">Gdy chodzi o produkty pochodzenia zwierzęcego, to obecnie powiaty zamieszkałe przez ludność miejscową — a są to powiaty Strzelce Opolskie, Racibórz, Koźle, Olesno — uzyskały stan przedwojenny. Natomiast powiaty zamieszkałe przez osadników uzyskały: Nysa — 55,2%, Grodków — 56,6%, Głubczyce — 59,5%, Brzeg — 62%.</u>
          <u xml:id="u-175.6" who="#PawełKwoczek">Rzuca się w oczy duża różnica pomiędzy wydajnością powiatów zamieszkałych przez ludność miejscową a powiatami zamieszkałymi przez ludność osadniczą. Ta różnica wydajności niewątpliwie polega na tym, że osadnik nie miał uregulowanych stosunków własnościowych. Uregulowanie tych stosunków własnościowych na Ziemiach Odzyskanych jest koniecznością najwyższą. Musi to być dokonane jak najrychlej. Wtedy z pewnością także osadnik osiągnie poziom przedwojenny w niedługim czasie.</u>
          <u xml:id="u-175.7" who="#PawełKwoczek">Powiedziałem, że chcę poruszyć również zagadnienia dotyczące Ziem Zachodnich — różne zagadnienia, które mogą mieć znaczenie przy układaniu 5-letniego Planu Gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-175.8" who="#PawełKwoczek">Jedno zagadnienie wysuwa się na czoło. Mianowicie według dekretu z dnia 6 września 1946 r. miejscowa ludność — właściciele pochodzący z miejscowej ludności utracili prawo do swych gospodarstw, jeśli w czasie działań wojennych opuścili gospodarstwo i wrócili dopiero wtedy, gdy to gospodarstwo zostało zajęte już przez osadnika. Część tych spraw została załatwiona ugodowo, część nie jest jeszcze uregulowana. Nie jest to jednak zagadnienie tak dużej wagi. Takich gospodarstw jest mniej więcej jeszcze 200 na całym Śląsku Opolskim. Niewątpliwie robi to dużo złej krwi. Miejscowy widząc, że na jego gospodarstwie gospodaruje osadnik, nie może się z tym pogodzić. Znamy przecież przywiązanie chłopa naszego do ziemi. Wprawdzie art. 41 dekretu, który cytowałem, powiada, że przysługuje mu prawo do gospodarstwa zastępczego, ale ani jednego wypadku nie mogliśmy stwierdzić, żeby miejscowy wziął zastępcze gospodarstwo. Nie chcę on gospodarstwa zastępczego.</u>
          <u xml:id="u-175.9" who="#PawełKwoczek">Obecnie w tej szerokiej akcji repatriacji, gdzie istnieją duże kredyty, w tej akcji, która umożliwia osiedlanie się dziesiątków tysięcy chłopów na Ziemiach Odzyskanych, rozwiązanie tego zagadnienia nie przedstawiałoby zdaje się tak wielkich trudności.</u>
          <u xml:id="u-175.10" who="#PawełKwoczek">Inne zagadnienie — to ustawa o majątkach opuszczonych i poniemieckich. Ustawa z 8 marca 1946 r. przewiduje, że miejscowa ludność utraciła prawo własności, o ile w ciągu 10 lat od zakończenia wojny nie zgłosiła swoich praw do tych obiektów, które zostały objęte administracją państwową. A wiadomo, że w ubiegłym okresie ludzie ci często obawiali się zgłosić swoje uprawnienia; nie zgłosili tych uprawnień i uprawnienia obecnie już wygasły. A jest tych ludzi dosyć dużo. Zdaje się więc, że trzeba by się nad tym zastanowić, czy nie należy terminu przedawnienia, terminu zasiedzenia — przedłużyć do 15 lat.</u>
          <u xml:id="u-175.11" who="#PawełKwoczek">Dalsze zagadnienie to kwestia ciągłości pracy dla tych, którzy jako obywatele niemieccy przymusowo służyli w armii niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-175.12" who="#PawełKwoczek">Zgłosiłem interpelację poselską z zapytaniem, czy Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej obstaje przy swojej opinii wydanej w 1952 r., że służba w byłej armii niemieckiej tych obywateli obecnie polskich, którzy byli do zakończenia wojny obywatelami niemieckimi, przerywa ciągłość pracy. I o ile Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej stałoby powiedzmy na takim stanowisku, czy nie należałoby uchwały Rady Ministrów z 1950 r., ogłoszonej w Monitorze Polskim Nr A-77 poz. 888, zmienić?</u>
          <u xml:id="u-175.13" who="#PawełKwoczek">Otrzymałem odpowiedź Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, że te zadania teraz należą do związków zawodowych. Więc Obywatel Marszałek podał interpelację dalej — do Rady Ministrów. Nie otrzymałem jeszcze odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-175.14" who="#PawełKwoczek">Proszę Wysokiej Izby! To jest zagadnienie niezmiernie ważne — zagadnienie ciągłości pracy. Podam przykład. Zgłosił się do mnie robotnik, który pracował w pewnej cegielni od 1921 do 1940 r. Powołany został do armii niemieckiej. Po wojnie wrócił. Cegielnia nie była w ruchu. Gdy została uruchomiona, poszedł natychmiast do pracy do tej cegielni. Jestem radcą prawnym w zakładzie i miałem wydać opinię prawniczą w sprawie właśnie jednego z robotników, czy należy mu doliczyć przy obliczeniu urlopu czas pracy przed służbą w byłej armii niemieckiej, czy też nie. Musiałem powiedzieć na podstawie oświadczenia wydanego przez Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej, że nie należy mu się — a zdaje się, że to jest krzywda.</u>
          <u xml:id="u-175.15" who="#PawełKwoczek">Tak samo jest z emeryturami, tak samo jest z premiami jubileuszowymi. Zagadnienie dużej wagi, które należy także rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-175.16" who="#PawełKwoczek">Dalsze zagadnienie to przymusowe zarządy państwowe. Proszę Wysokiej Izby! Udzielani porad prawnych pewnej mandatantce od 1946 r.</u>
          <u xml:id="u-175.17" who="#PawełKwoczek">Była właścicielką elektrowni, młyna, elektrycznego oraz współwłaścicielką fabryki wełny drzewnej i tartaku. Jeden jednolity zakład, śliczny zakład, zakład kwitnący. Jej własność, mianowicie elektrownia i młyn elektryczny, została objęta przymusowym zarządem, zaś współwłasność, mianowicie fabryka wełny drzewnej i tartak, ponieważ część członków rodziny była w Niemczech, została upaństwowiona. I teraz, może miesiąc temu, przyszła ona do mnie, żeby jej te rzeczy uregulować, prosiła, żebym do niej przyjechał. Jak sprawa wygląda? Wszystko oczywiście nieczynne, jedna wielka ruina. Elektrownia nieczynna, młyn nieczynny, rowy zamulone, śluzy pozrywane, fabryka wełny drzewnej rozebrana, tartak rozebrany. Niedobrze to wygląda. To jest zakład nieczynny, objęty przymusowym zarządem, względnie częściowo upaństwowiony.</u>
          <u xml:id="u-175.18" who="#PawełKwoczek">Inny zakład, który też jest objęty przymusowym zarządem — cegielnia. Cegielnia, która produkuje 3,5 miliona cegły rocznie. W tej cegielni właściciel dwa lata przed przejęciem przedsiębiorstwa przez przymusowy zarząd wyremontował piec. Przyszedł przymusowy zarząd; dokonano znowu remontu tego pieca i jeszcze wielu innych remontów. Właściciel powiada: przecież remont tego pieca absolutnie nie był potrzebny, dwadzieścia lat jeszcze mógł pracować. Wydatki na remont tej cegielni wynoszą miliony złotych. Właściciel byłby prawdopodobnie bez tych milionów złotych w dalszym ciągu gospodarzył.</u>
          <u xml:id="u-175.19" who="#PawełKwoczek">Minister Dietrich powiedział nam, że jeśli chodzi o przymusowe zarządy, to ustawa ta zostanie w zupełności zniesiona, nie zostaną jednak reprywatyzowane zakłady, które są nieczynne — jak np. ten pierwszy przypadek, o którym opowiedziałem — mogą być ewentualnie zwrócone, ale w tym drugim przypadku nie może być zwrotu. Ja osobiście reprezentuję pogląd, że należałoby się zastanowić, czy sprawę tak załatwić, zwłaszcza że Minister Dietrich mówił w swoim przemówieniu, że do terenowego przemysłu dołożono 500 milionów zł, że w tym roku będzie o wiele mniej, dlatego że oczywiście przejdą na inne obliczenie produktów, cegła jest droższa itd. Moim zdaniem jednak zwrócenie tych obiektów — może nie wszystkich, może częściowo — miałoby duże znaczenie dla wyzwolenia inicjatywy gospodarczej ludności miejscowej.</u>
          <u xml:id="u-175.20" who="#PawełKwoczek">Wysoka Izbo! Na Ziemiach Odzyskanych, na Opolszczyźnie rzemiosło zostało zupełnie zlikwidowane, prawie go nie było — na ziemiach starych wyglądało to trochę inaczej. Przemysł średni i drobny też został tam prawie zupełnie zlikwidowany. Jeśli obecnie ujrzą, że zwraca się pewne zakłady, to nabiorą zaufania i będą chcieli zakładać nowe zakłady — zakłady średniego przemysłu i warsztaty rzemieślnicze. Wydaje mi się, iż należałoby się nad tym zastanowić, czy to nie warto.</u>
          <u xml:id="u-175.21" who="#PawełKwoczek">Inne zagadnienie to jest najem lokali. Zagadnienie bardzo zbliżone do przymusowego zarządu. Otóż, proszę Wysokiej Izby, na Ziemiach Odzyskanych w 1949, 1950, 1951 r. zostały zamknięte prawie wszystkie warsztaty rzemieślnicze, m. in. zakłady rzeźnicze, piekarnie itd. Jeżeli chodzi o piekarnie i zakłady rzeźnicze, to one zostały przejęte w przeważającej części przez GS-y. Umowa została zawarta na jeden rok. Po upływie jednego roku oczywiście nie rozwiązali tej umowy, ale została ona już zawarta na czas nieoznaczony, per facta concludentia — jak mówią prawnicy. No, i co teraz? W 1950 r. wychodzi nowela do dekretu o najmie lokali, która powiada w art. 16, że nie można rozwiązywać umów zawartych na czas nieoznaczony, chyba z przyczyn przewidzianych ustawą, tj. w tych przypadkach, gdy najemca nie płaci czynszu, albo też powiedzmy gdy rujnuje po prostu przedmiot najmu, względnie dzierżawy. O ile nie zachodzi jeden z tych przypadków, nie można tej umowy rozwiązać.</u>
          <u xml:id="u-175.22" who="#PawełKwoczek">Proszę Wysokiej Izby! W sądzie znalazła się taka sprawa, że najemca, gminna spółdzielnia, nie płacił przez osiem miesięcy czynszu. Właściciel wniósł sprawę do sądu i wygrał w I instancji. Gdy sprawa była w II instancji, GS zapłaciła czynsz. Oczywiście to było spóźnione, ale sąd stanął na stanowisku, że wedle art. 3 ogólnych przepisów prawa cywilnego niezgodne byłoby z zasadami współżycia w Państwie Ludowym, gdyby doszło do rozwiązania tego stosunku najmu. I oddalił powództwo — moim zdaniem niesłusznie.</u>
          <u xml:id="u-175.23" who="#PawełKwoczek">Trzeba więc powiedzieć, że właściwie ten art. 16 dekretu o najmie lokali równa się także przymusowemu zarządowi. Należałoby te zagadnienia rozważyć.</u>
          <u xml:id="u-175.24" who="#PawełKwoczek">Proszę Wysokiej Izby! Znam gospodarza, właściwe gospodynię, wdowę, na Ziemiach Odzyskanych, która ma gospodarstwo liczące 28 ha. Na tym gospodarstwie pracuje ta wdowa, jej córka i zięć — trzy osoby. W czasie żniw dobierają sobie oczywiście jeszcze pomocnika. Z tego gospodarstwa oddawała ona w latach od 1951 do 1955 r. 22 tony zboża, tj. 220 q — dlatego, że zaliczono gleby gospodarstwa do I klasy, aczkolwiek za czasów niemieckich gleba ta nie była w całości do I klasy zaliczona — 220 q rocznie zboża, odpowiednią ilość ziemniaków, odpowiednią ilość żywca itd. Jeśli obliczyć, to wypadnie, że świadczyła ona na rzecz skarbu państwa rocznie około 80 do 100 tys. zł. A przecież tylko trzy osoby zasadniczo pracowały na tym gospodarstwie. Wytrzymała do 1955 r., dalej nie dała już rady. Oczywiście chleb musiała kupować. W 1955 r. zabrakło jednej tony do odstaw i wtedy wymierzono grzywnę 3 tys. zł, których nie była w stanie zapłacić. Wobec tego w 1956 r. oddała 10 ha do dyspozycji Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-175.25" who="#PawełKwoczek">Takich spraw jest dużo. I trzeba powiedzieć, że ten gospodarz, którego nazywaliśmy w ubiegłym okresie, w okresie kultu jednostki, kułakiem, był najbardziej bity ze wszystkich. Gospodarzowi na 5 ha o wiele lepiej się powodziło, on wygospodarował dla siebie więcej — a kułak harował, harował i nie miał nic z tego. Zarżnęliśmy kurę, która niosła złote jajka dla skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-175.26" who="#PawełKwoczek">W tym okresie na Śląsku Opolskim działo się niedobrze. Ludzie, którzy już byli pozyskani dla państwowości polskiej, pomimo niesprawiedliwości jakie ich spotykały w pierwszym okresie przejęcia administracji przez władzę polską — o czym już mówili posłowie Późny i Karuga — po okresie lat ostatnich, kiedy postępowano z nimi tak niewłaściwie, jednak ludność ta znowu nabrała zaufania do państwa polskiego i stosunki były względnie uregulowane. Dopiero kiedy nastały przymusowe dostawy, które były zbyt wygórowane, a na Śląsku Opolskim były najwyższe — wtedy ludzie zaczęli się odwracać od polskości, zaczęli mówić po niemiecku, dzieciom nadawać imiona niemieckie, tak że był nawrót do niemczyzny, spotęgowany jeszcze nieznośnymi warunkami gospodarczymi.</u>
          <u xml:id="u-175.27" who="#PawełKwoczek">Proszę Wysokiej Izby! Jeden z czołowych działaczy z czasów przedwojennych, z czołowych działaczy polskich pow. opolskiego, przy ankietyzacji podał jako narodowość: reichsdeutsch.</u>
          <u xml:id="u-175.28" who="#PawełKwoczek">Czy to był Niemiec? Absolutnie nie był on Niemcem. Chciał zaprotestować przeciwko stosunkom, jakie zapanowały.</u>
          <u xml:id="u-175.29" who="#PawełKwoczek">Po Październiku to się gruntownie zmieniło. Miałem okazję kontaktów z rolnikami na Śląsku i odczułem, że wstąpiła wielka nadzieja w tych ludzi — że ich pozyskamy znowu dla Polski. Gomułka cieszy się wśród rolników nieograniczonym zaufaniem. I jeżeli powiedzieć, że wróci to, co było przedtem — mówią: Gomułka na to nie pozwoli. To jest powszechne zdanie.</u>
          <u xml:id="u-175.30" who="#PawełKwoczek">Wysoka Izbo! Uważam, że Październik jest największym czynem na przestrzeni dziejów historii Polski. Żaden naród — chyba może francuski — nie mógłby się zdobyć na taki czyn. W każdym razie nie zdobyłby się na to naród niemiecki. Bismark, który znał doskonale swój naród, powiedział w swoich pamiętnikach: Niemiec jest dobrym żołnierzem, ale brak mu odwagi cywilnej. W rzeczywistości Niemcom tej odwagi cywilnej brak — poza tym są niewątpliwie zdyscyplinowani i karni, co jest ich największą zaletą, ale równocześnie i wadą, bo gdy się dostaną w system taki jak hitlerowski stają się nieobliczalni. Polacy są również dobrymi żołnierzami, ale nadto posiadają odwagę cywilną. I dzięki tej odwadze cywilnej doszło do tego, że robotnik poznański odważył się wyjść na. ulicę. A przecież nie wiedział, jakie będą skutki.</u>
          <u xml:id="u-175.31" who="#PawełKwoczek">I czy kierownictwo polityczne wykazało mniejszą odwagę? Wykazało tę samą odwagę w Październiku.</u>
          <u xml:id="u-175.32" who="#PawełKwoczek">Czemu to zawdzięczamy? Moim zdaniem zawdzięczamy to rozumowi i lojalności narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-175.33" who="#PawełKwoczek">Naród polski nie posiada tej zaciętości, jaką posiada naród niemiecki. Władza kierująca życiem politycznym zrozumiała., co nurtuje naród i wyciągnęła z tego konsekwencje. Z tego powinniśmy być dumni — dumni jako naród i każdy Polak jako poszczególny obywatel.</u>
          <u xml:id="u-175.34" who="#PawełKwoczek">Niewątpliwie poprawa gospodarcza u nas nie pójdzie szybkimi krokami. Tego się nie można spodziewać, nie można się spodziewać, że za pół roku będzie wszystko naprawione — to będzie trwało dosyć długo, może lata, zanim nastąpi poprawa. Ale jestem przekonany, że w Polsce przy tych walorach charakteru narodu, przy tych walorach umysłu, przy jego lotności, po latach niewątpliwie dojdzie do poprawy. A sądzę, że za kilka lat będziemy w szeregu przodujących w gospodarce narodów europejskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#CzesławWycech">Teraz zabierze głos Minister Finansów, ob. Tadeusz Dietrich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#TadeuszDietrich">Wysoki Sejmie! W niezmiernie bogatej tematyce gospodarczej, poruszonej w czasie obecnej debaty nad projektem budżetu państwa, trzy kwestie stanowiły oś zainteresowań większości mówców: rolnictwo, gospodarka lokalna oraz system budżetowy w powiązaniu z całokształtem gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#TadeuszDietrich">Ponieważ sprawa rolnictwa została już dostatecznie naświetlona, ograniczę się do udzielenia wyjaśnień na niektóre zagadnienia wiążące się z pozostałymi tematami.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#TadeuszDietrich">Był wniosek dotyczący rewizji marż w handlu. Zacznę od tego wniosku, ponieważ jest on najdonioślejszy finansowo.</u>
          <u xml:id="u-177.3" who="#TadeuszDietrich">Sprawa rewizji marż w handlu poruszona była także na sejmowej Komisji Handlu Wewnętrznego, gdzie postulowano generalne zwiększenie marż handlowych od 1 lipca br. Sprawa marż w handlu niewątpliwie jest tematem, który wymaga przestudiowania i zreformowania, ponieważ według naszej oceny marże w handlu takiej operacji wymagają. To jest strona konstruktywno-ekonomiczna tego zagadnienia. Natomiast jest druga strona zagadnienia, a mianowicie strona kosztów. Podniesienie wysokości marż przy zachowaniu na niezmienionym poziomie cen detalicznych — a tylko tak można zrozumieć ten wniosek — wymagałoby prawie że generalnego obniżenia cen zbytu w większości przemysłów produkujących artykuły konsumpcyjne. Tak postawiona sprawa wiązałaby się nie tylko z koniecznością nieomal całkowitego przepracowania budżetu centralnego, i w związku z tym także budżetów terenowych, ale co ważniejsze pociągnęłaby w skutkach wydatek budżetowy rzędu mniej więcej 1.200 milionów. Nie muszę wyjaśniać Wysokiej Izbie w tym końcowym etapie prac nad budżetem, że na tego rodzaju operację absolutnie sobie w tym roku pozwolić nie możemy. Ta operacja pociągnęłaby za sobą tego rodzaju wydatek dlatego, ponieważ wchodziłoby w grę nie tylko wydotowanie handlu miejskiego, ale także spółdzielczego (przecież w tym samym położeniu, a może w jeszcze gorszym, jest także Związek Spółdzielni Spożywców), gdzie budżet otrzymałby z powrotem tytułem podatku dochodowego tylko 1/3, a w spółdzielniach CRS „Samopomoc Chłopska” 1/4 poniesionego wydatku.</u>
          <u xml:id="u-177.4" who="#TadeuszDietrich">Drugim tematem był temat poruszony przez posła Lechowicza, który nawiązywał do słów wypowiedzianych w czasie dyskusji na Komisji Budżetu i Planu przez posła Łubieńskiego, iż w budżecie przewidziano wzrost warsztatów rzemieślniczych zaledwie o 2 tysiące. Chciałbym sprostować tę sprawę. W materiałach drukowanych, dostarczonych Obywatelom Posłom, na tablicy 16 zatytułowanej „Podatki z gospodarki nieuspołecznionej” widać wyraźnie, iż przewidywano wzrost nie o 2.000, lecz o 23.500 warsztatów. Natomiast przy przyroście warsztatów o 23.500 do podstawy wydatkowania, a więc do kalkulacji dochodów budżetowych przyjęto tylko wzrost 2.000 warsztatów, licząc, że pozostała reszta będzie zwolniona od opodatkowania na dwa lata. Ta kalkulacja była zbyt ostrożna. To prawda.</u>
          <u xml:id="u-177.5" who="#TadeuszDietrich">Można więc postawić zarzut aparatowi finansowemu, że spuszczając w dół limity dochodów do rad narodowych zaniżył w pewnym stopniu podstawę wymiaru, ale z drugiej strony trzeba wziąć pod uwagę, że tzw. plan wpływów podatkowych był zawsze w poprzednich latach dla rad narodowych pewnego rodzaju wskazówką, której rady narodowe trzymały się jako wpływów limitowanych w projektach ich budżetów. Rady narodowe starając się pomieścić w tych dochodach, nieraz niesłusznie podnosiły opodatkowanie. Dlatego mnie się wydaje, że w aktualnej sytuacji gospodarczej, w jakiej się znajdujemy, zarzut postawiony przez posła Lechowicza mógłby mieć tylko walor fiskalny, w żadnym zaś razie nie mógł mieć waloru ekonomicznego. I od tej strony raczej należy uznać, że aparat finansowy, wykazując ostrożność, wykazał zarazem pewien rozsądek ekonomiczny.</u>
          <u xml:id="u-177.6" who="#TadeuszDietrich">Poseł Kołakowski poruszył zagadnienie ryczałtów kwotowych dla rzemiosła. Wyraził się, iż zdumiony był, gdy zapoznał się z Dziennikiem Ustaw, w którym pod datą 9 kwietnia ukazała się tabela stawek tzw. ryczałtu kwotowego. Chciałbym na wstępie podkreślić, że tzw. ryczałt kwotowy nie jest formą obowiązkową dla podatnika. To jest forma dobrowolna, zależna od życzenia podatnika. W koncepcji ryczałtu kwotowego nie leży stabilizacja podatkowa na. poziomie najsłabiej prosperujących warsztatów rzemieślniczych, lecz średnio prosperujących. Zakłady znajdujące się na poziomie niżej średniego zawsze mają możność nieprzyjęcia ryczałtu kwotowego i wówczas wyznacza im się ryczałt indywidualny na podstawie orzeczenia i porozumienia z komisjami podatkowymi, które — jak wiadomo — zostały zreformowane i dzisiaj składają się w części z członków delegowanych przez organizacje samych podatników, w części zaś z fachowców powołanych na sesjach rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-177.7" who="#TadeuszDietrich">Należy sądzić, że orzeczenia tych komisji są obiektywne.</u>
          <u xml:id="u-177.8" who="#TadeuszDietrich">To jest pierwsze wyjaśnienie, dotyczące istoty ryczałtu.</u>
          <u xml:id="u-177.9" who="#TadeuszDietrich">Teraz drugie wyjaśnienie. Jak zostały stawki ryczałtu kwotowego ustalone? Były one przedmiotem długotrwałych studiów, bardzo żmudnych i bardzo skomplikowanych prac przeprowadzonych kolektywnie w gronie najlepszych znawców przedmiotu. Ustalono je w porozumieniu z Ministerstwem Przemysłu Drobnego i Rzemiosła oraz ze Związkiem Izb Rzemieślniczych, po konsultacjach z rzeczoznawcami delegowanymi przez izby rzemieślnicze. Wydaje się wobec tego, że zostały one ukształtowane z najlepszą znajomością rzeczy.</u>
          <u xml:id="u-177.10" who="#TadeuszDietrich">Oczywiście ja nie wykluczam możliwości jakichś, powiedzmy, sporadycznych błędów. Można też dlatego, według mnie, podawać w wątpliwość stawki opracowane przez najbardziej nawet kompetentne i obiektywne gremia, nie da się jednak zastąpić rachunku zwykłym zdumieniem.</u>
          <u xml:id="u-177.11" who="#TadeuszDietrich">Przy sposobności chciałbym poinformować Wysoką Izbę o pewnych cyfrach, które nastrajają nas optymistycznie na przyszłość — cyfrach dotyczących rozwoju rzemiosła.</u>
          <u xml:id="u-177.12" who="#TadeuszDietrich">Podam bardziej charakterystyczne. Ogólna liczba zakładów rzemieślniczych czynnych w końcu I kwartału bieżącego roku wynosi w zaokrągleniu 117.000. Z tego na miasto przypada 75.000 zakładów, a na wieś 42.000. Z liczby 117.000 zakładów wykupiło karty podatkowe 30.100 zakładów rzemieślniczych.</u>
          <u xml:id="u-177.13" who="#TadeuszDietrich">Co się tyczy ryczałtu zarówno umownego, jak i kwotowego, objętych nim będzie według naszego szacunku około 40.000 warsztatów. Sprawozdań co do liczby warsztatów, które wybrały ryczałt umowny, a które wybrały ryczałt kwotowy, jeszcze nie posiadamy. Będziemy je mieli za jakieś dwa tygodnie.</u>
          <u xml:id="u-177.14" who="#TadeuszDietrich">Opodatkowaniu na zasadach ogólnych podlega 19.000 zakładów. Chciałbym równocześnie poinformować Wysoką Izbę, że 8.375 nowo założonych warsztatów na terenie wsi i miasteczek skorzystało już ze zwolnienia od podatku na 2 lata, a przeszło 20.000 zakładów należących do rzemieślników, będących zarazem rolnikami, w ogóle jest wolnych od podatków dochodowego i obrotowego.</u>
          <u xml:id="u-177.15" who="#TadeuszDietrich">Jak to się przedstawia w stosunku do niedalekiej przeszłości? Liczba 117.000 zakładów rzemieślniczych oznacza wzrost w porównaniu z grudniem 1956 r. o 19.500 zakładów, a w porównaniu z marcem 1956 r. o 25.571, czyli o 28%.</u>
          <u xml:id="u-177.16" who="#TadeuszDietrich">Jeżeli warsztatów rzemieślniczych będzie przybywać w podobnej proporcji do końca roku, a będziemy pilnie — że tak powiem — wspomagać ten ruch, to można liczyć się z tym, że przewidywania nasze będą znacznie przekroczone i że ilość zatrudnionych, która będzie mogła być wchłonięta przez rzemiosło, będzie znacznie wyższa od tej, którą zakładaliśmy na początku 1957 r.</u>
          <u xml:id="u-177.17" who="#TadeuszDietrich">Chciałbym podkreślić jeszcze jeden moment. Największa ilość warsztatów obecnie zakładanych przypada na województwa: wrocławskie, gdzie przybyło 3.378, katowickie, gdzie przybyło 3.045 warsztatów (swego czasu metodami administracyjnymi zlikwidowano tam błędnie pewną ilość warsztatów, które teraz bardzo szybko odnawiają się). Dalej idą województwa poznańskie i warszawskie. W samej Warszawie sporo (1.644).</u>
          <u xml:id="u-177.18" who="#TadeuszDietrich">Jeśli chodzi o zakłady zwolnione od podatku na 2 lata, a więc te, które lokują się po wsiach i małych miasteczkach — jest rzeczą bardzo charakterystyczną, że pod tym względem prym wiodą Ziemie Odzyskane (woj. wrocławskie, poznańskie, koszalińskie, olsztyńskie, zielonogórskie i opolskie).</u>
          <u xml:id="u-177.19" who="#TadeuszDietrich">Następnym tematem, wymagającym wyjaśnień, jest sprawa podatku od wzbogacenia wojennego.</u>
          <u xml:id="u-177.20" who="#TadeuszDietrich">Jak Obywatele Posłowie przypominają sobie, podatek od wzbogacenia wojennego wprowadzony był w 1945 r. Miał on wówczas charakter podatku obciążającego rzeczowy przyrost majątku, osiągnięty w czasie wojny. Z tego okresu mamy stosunkowo małe zaległości. To nie jest w ogóle problem. Natomiast w późniejszym okresie, w latach 1949–1950, wprowadzono nowy podatek od wzbogacenia wojennego, który miał charakter podatku waloryzacyjnego. Obejmował on przede wszystkim długi hipoteczne, których spłacenie w walucie przedwojennej poczytywał ustawodawca za korzyść wyniesioną z faktu dewaluacji waluty i nakładał na tę korzyść podatek.</u>
          <u xml:id="u-177.21" who="#TadeuszDietrich">Ta forma opodatkowania dotyczyła oczywiście nie tylko długów hipotecznych, ale także różnych innych form majątku idealnego, nie wyłączając różnych pretensji z dziedziny prawa spadkowego itd., wskutek czego ta forma podatku od wzbogacenia wojennego wprowadziła aparat finansowy w bardzo liczne kolizyjne stosunki z obywatelami. Jest ona do dnia dzisiejszego poważnym naszym kłopotem.</u>
          <u xml:id="u-177.22" who="#TadeuszDietrich">Jeśli chodzi o wpływy z podatku od wzbogacenia, to są one — prawdę powiedziawszy — minimalne. Wszystkiego 11 milionów zł rocznie. A więc podatek z punktu widzenia dochodów budżetowych nie ma bezpośredniego znaczenia, natomiast sprawa leży w zagadnieniu zaległości, które wynoszą prawie miliard złotych.</u>
          <u xml:id="u-177.23" who="#TadeuszDietrich">Wymiaru podatku już nie dokonuje się. W 1956 r. nastąpiło przedawnienie prawa wymiaru i ta suma, która jest, jest — że tak powiem — sumą stabilną.</u>
          <u xml:id="u-177.24" who="#TadeuszDietrich">Właściwie więc nie jest to tyle problem natury fiskalnej, ile problem dotyczący utrudnień w obrocie nieruchomościami, ponieważ tkwiący na hipotece podatek stanowi niewątpliwie jakiś przedmiot przy negocjacjach zachodzących wówczas, kiedy nieruchomość ma być poddana sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-177.25" who="#TadeuszDietrich">Ale z drugiej strony, ponieważ podatek jest majątkowo zabezpieczony i dotyczy różnych sytuacji majątkowych i różnych wypadków, problem podejścia do tego zagadnienia jest niezmiernie skomplikowany. Znajduje się on w toku badań w Ministerstwie Finansów. Wymaga szczegółowych studiów i na ich bazie dopiero określonych rozstrzygnięć.</u>
          <u xml:id="u-177.26" who="#TadeuszDietrich">Następnym zagadnieniem jest zagadnienie budownictwa domów jednorodzinnych. Poruszono w dyskusji sprawę zabezpieczeń hipotecznych przy udzielaniu kredytów na budowę domków jednorodzinnych. Była poruszona kwestia, że niejednokrotnie posiadacze działek budowlanych nie mają urządzeń hipotecznych i że to utrudnia uzyskanie kredytów. Muszę powiedzieć, że zwyczaj bankowy pod tym względem jest bardzo staromodny (ciągnie się on od wielu, wielu lat). Ale z drugiej strony trzeba wziąć pod uwagę, że charakter kredytobiorcy uległ zmianie i wydaje się, że istnieje istotnie konieczność dokonania pewnych uproszczeń na tym odcinku, tak aby z jednej strony zachować dostateczną pewność zabezpieczenia kredytowego, z drugiej zaś strony nie utrudniać kredytowania.</u>
          <u xml:id="u-177.27" who="#TadeuszDietrich">Jest jeszcze jeden temat, co do którego chciałbym podzielić się pewnymi cyframi. Poseł Smoleński, wypowiadając wiele słusznych i niezmiernie trafnych uwag krytycznych odnoszących się do sprawy nauki i szkolnictwa wyższego, użył zwrotu, że pod tym względem wykazujemy bardzo mały postęp, powiedział — o ile mnie pamięć nie myli — że grosze wydajemy na naukę.</u>
          <u xml:id="u-177.28" who="#TadeuszDietrich">Chciałbym uzupełnić ten wywód. Mówię „uzupełnić” dlatego, że rozumiem przecież, że także poseł Smoleński nie miał na myśli pomniejszenia naszego wysiłku. Aby jednak pod tym względem nie powstała żadna dwuznaczność, chciałbym uzupełnić ten jego urywek pewnymi danymi cyfrowymi. Tego dnia po powrocie z debaty sejmowej zajrzałem do budżetów przedwojennych i zauważyłem, że między latami 1937/38 a 1939/40 na szkolnictwo wyższe i naukę wydawano mniej więcej rocznie około 40 milionów zł. Jest faktem oczywiście, że 10 tys. studentów studiowało na wyższych uczelniach prywatnych, gdzie sami łożyli na naukę, że pewna część studentów studiowała za granicą, gdzie ponosiła dość znaczne wydatki. Nie mam dokładnego rachunku, ale mam wrażenie, że nie będę daleki od prawdy jeżeli powiem, że wszystko to razem mogło obejmować 50, a z akcjami społecznymi może 70 milionów zł. A ile dziś wydajemy? W budżecie na 1957 rok blisko 3.350 milionów zł. Czyli to jest kwota mniej więcej 50–60 razy wyższa. Jakibyśmy koeficient waloryzacyjny nie zastosowali do złotówki przedwojennej, daje to w każdym razie miarę naszego w tym kierunku postępu i ten postęp trzeba uszanować, ponieważ prawdą jest, że na naukę i szkolnictwo wyższe, jak w ogóle na oświatę, państwo nasze przeznacza nieporównanie większe sumy, niż kiedykolwiek to się w naszym kraju działo.</u>
          <u xml:id="u-177.29" who="#TadeuszDietrich">Z kolei pragnąłbym przejść do spraw systemu budżetowego. Wysunięto żądanie, aby budżet był składany — podobnie jak przed wojną — na 4 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego. Oznacza to w naszych warunkach, że budżet musiałby być składany na mniej więcej 4 miesiące przed rozpoczęciem roku kalendarzowego. Powstaje pytanie, czy rzeczywiście przed wojną budżet był tak składany? Wiemy, że nie. Co więcej — wiemy, że niemożność składania go w takich terminach doprowadziła do tego, iż zmieniono w końcu okres budżetowy kalendarzowy na okres łamany i że budżety w ostatnich latach przed wojną rozpoczynały się 1 kwietnia, a kończyły 31 marca. Każdy, kto zna historię tego faktu, dobrze wie, że właśnie dlatego zmieniono w tym kierunku Konstytucję, ponieważ nie można było dotrzymać terminów budżetowych i najczęściej rozpoczynano rok od prowizorium budżetowego na I kwartał. Jeżeli nie mogło tego zrobić państwo kapitalistyczne, gdzie budżet był tylko budżetem administracyjnym, niezmiernie skąpym i opartym na szacunkach, to jak możemy my to dziś zrobić w konkretnych warunkach gospodarki planowej, gdy budżet wspiera się o plan i zależy od planu zarówno w swojej treści, jak i swoich terminach; jest pod tym względem, można by powiedzieć, pochodną planu. Jest to zadanie niemożliwe do spełnienia. Nie mogę tego (przynajmniej w tym roku) obiecać Wysokiej Izbie, ponieważ mam to poczucie, że składałbym obietnicę, której nie mógłbym dotrzymać.</u>
          <u xml:id="u-177.30" who="#TadeuszDietrich">Natomiast bardziej realne, przypuszczam, jest żądanie wysunięte przez Komisję Planu i Budżetu (po raz pierwszy z tym żądaniem wystąpił na Sejmie poseł Drobner), aby budżety były składane na jesieni. Niektórzy ostrożniejsi formułują — przed początkiem roku. Zatrzymajmy się na określeniu „na jesieni”, ono będzie bardziej mobilizujące. Będziemy usilnie starać się o to, ażeby tak sformułowane żądanie spełnić.</u>
          <u xml:id="u-177.31" who="#TadeuszDietrich">Pragnąłbym jednak podkreślić, iż jest to zadanie o doniosłych skutkach nie tyle w systemie budżetowania, ile w systemie planowania. Nie jest to przy tym bynajmniej sprawa sprawności aparatu. Nie jest to sprawa głębokich strukturalnych zmian w planowaniu, zmian nie pozbawionych ryzyka gospodarczego, które jednak — moim osobistym zdaniem — warto dla tego celu ponieść. Chodzi mianowicie o to, iż plan musiałby być przekazywany przedsiębiorstwom w pierwszej połowie roku na rok następny, a więc w okresie, gdy bardzo niewiele jeszcze się wie o przebiegu planu produkcji, o przebiegu planu handlu zagranicznego, o przebiegu obniżki kosztów i całym szeregu innych wskaźników planu. Więc byłoby to jak gdyby planowanie szacunkowe, mało konkretne. W tym leży to ryzyko. Ponieważ jednak obecna metodologia planowania w każdym razie jest przestarzała (co do tego jestem głęboko przekonany), trafnie jak sądzę w dyskusji zwrócono uwagę na ten temat i jeszcze raz chciałbym podkreślić, że dołożymy wszelkich starań, by w bieżącym roku jeszcze bardziej przyśpieszyć prace budżetowe w stosunku do roku bieżącego, gdzie one już zostały przyśpieszone o jakieś dwa miesiące w stosunku do prac 1956 r.</u>
          <u xml:id="u-177.32" who="#TadeuszDietrich">Również w innych sprawach, dotyczących systemu budżetowego, krytyka przeprowadzana przez większość obywateli posłów jest słuszna i w zasadzie zgadza się z analizą, jaką miałem zaszczyt zaprezentować Wysokiej Izbie w swoim referacie budżetowym. Dokonany w tej sali krytyczny rozbiór wad istniejącego systemu rozliczeniowego przedsiębiorstw z budżetem, systemu powiązań przedsiębiorstw z budżetem, rozbiór obowiązującego układu budżetowego i jego klasyfikacji — należy uznać w ogólnym zarysie za prawidłowy. Jest on też przedmiotem prac Ministerstwa Finansów, pracującego nad udoskonaleniem systemu budżetowego, i pragnę podkreślić, że Komisja Planu i Budżetu podjęła się zanalizowania wniosków, jakie Ministerstwo Finansów posiada i zamierza w tej dziedzinie przedstawić. Bezspornie słuszne były również uwagi co do układu cen zaopatrzeniowych i kursu walut stosowanego przy imporcie i eksporcie towarów. Zresztą sprawy te są powszechnie znane, zmiany w tych dziedzinach postanowione. W obecnym momencie nie ich stawianie z natury rzeczy stanowi o dalszym postępie ekonomicznym kraju, lecz ich rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-177.33" who="#TadeuszDietrich">Nasuwa mi się w związku z tym taka mała uwaga. O wiele szybciej z pewnością na ogół ustala się błędy, niż znajduje się poprawne i praktyczne środki ich usunięcia. Praktyczna strona tego zagadnienia jest zwykle funkcją znacznie trudniejszą, wymaga ona czasu, i dlatego nie można zbyt wiele słusznych celów umieszczać w zbyt krótkim odcinku czasu. Gdyby sięgnąć do porównania z dziedziny medycznej, można by powiedzieć, że aplikowanie na raz zbyt wielu lekarstw nie zawsze wzmacnia organizm. Przy tym wszystkim musimy jasno zdać sobie sprawę z faktu, że wszystkie te zmiany i ulepszenia, które są tak często wymieniane, a z których najdonioślejszą jest sprawa cen i taryf, nie są bynajmniej sprawą programową w tym sensie, że nie stanowią same w sobie celu, ani ekonomicznego, ani — jak myślę — politycznego, nie nadają się więc do mobilizacji mas wokół takich celów, są dla tych mas interesujące tylko w pewnym określonym stopniu. Musi tak być, nie może być inaczej, gdyż są to wszystko jedynie środki działania, wprawdzie bardzo istotne, ale których znaczenia z drugiej strony nie należy przesadzać. Cel zaś jest zupełnie inny. Polega on na demokratyzacji naszego życia gospodarczego i społecznego, na szybszym dalszym podnoszeniu stopy życiowej mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-177.34" who="#TadeuszDietrich">Jesteśmy wszyscy oczywiście, podobnie jak Wysoka Izba, ożywieni przekonaniem, że zastosowanie tych środków, dając lepszą podstawę w rozrachunku gospodarczym, wyzwoli inicjatywę mas pracujących, pobudzi oszczędność i wydajność pracy. Ta wiara nie może jednak odbierać nam rozsądku, który nakazuje liczyć się ze wszystkimi trudnościami i perturbacjami, jakie pociągają za sobą zawsze tak wielkie zmiany, jak zmiany w układzie cen i płac, jak przebudowa systemu budżetu, czy przebudowa kursu walut z rzutowaniem na poziom cen surowców zagranicznych. Dlatego przydajemy wielki walor spokojowi i umiarowi, tak jak przydajemy destrukcyjne znaczenie wszelkiego rodzaju objawom zgorzknienia i negacji, których odwrotnym odbiciem jest zawsze demagogia i licytacja obietnic.</u>
          <u xml:id="u-177.35" who="#TadeuszDietrich">Wreszcie nieustannie musimy pamiętać, iż zastosowanie choćby najdrobniejszego środka wymaga pewnych kosztów, które zazwyczaj odbijają się na budżecie. Nie można zrobić prawie żadnego manewru gospodarczego, nie finansując go z poprzednio zdobytych środków. Wiadomo na przykład, że od dłuższego czasu dyskutowana jest reforma ceny węgla. Potrzebna nam jest taka reforma? Bez wątpienia, tak. Słusznie tutaj podkreślono — podkreślił to między innymi poseł Bierzanek — iż zaniżenie ceny węgla pociąga za sobą marnotrawstwo w całej gospodarce narodowej i nie daje obrazu rentowności przemysłu węglowego. A jednak będziemy musieli tę słuszną reformę odsunąć, gdyż nie posiadamy na nią środków. Jakby się to nie wydawało dziwne, reforma taka nie tylko nie przynosi natychmiastowych korzyści budżetowych, lecz odwrotnie — pociąga za sobą wydatki z budżetu państwa, i to na niebagatelną sumę przeszło miliarda złotych.</u>
          <u xml:id="u-177.36" who="#TadeuszDietrich">Oto kłopoty z jedną zmianą, a co dopiero z całym ich katalogiem, który tak łatwo prezentują niektórzy autorzy.</u>
          <u xml:id="u-177.37" who="#TadeuszDietrich">Rząd powołany przez Wysoką Izbę jest rządem odnowy. Będzie on uparcie i z pełną konsekwencją usuwał zło z życia społecznego kraju, umacniał wszystkie tryby maszyny społecznej i gospodarczej, zbierał środki potrzebne dla tego celu i mobilizował wokół nich masy pracujące. Nie wyraziłbym w związku z tym swoich uczuć w sposób dostateczny, gdybym w tej chwili nie przyłączył się do tych wszystkich posłów, którzy już to w Komisji, już to w czasie debaty plenarnej położyli dyktowany tymi zadaniami i sytuacją gospodarczą kraju nacisk na konieczność stałego podnoszenia produkcji, obniżania kosztów, przestrzegania dyscypliny płac, dyscypliny dostaw i dyscypliny finansowej w ogólności. Im większe bowiem stawiamy sobie cele, tym większego wymagają one od nas wysiłku w tych właśnie kierunkach.</u>
          <u xml:id="u-177.38" who="#TadeuszDietrich">Cały przebieg prac Sejmu, zarówno w komisjach jak i na plenum, podkreślił znaczenie tych faktów, dawał wyraz wadze, jaką Wysoka Izba przywiązuje do stałości waluty. I dlatego nie będziemy dopuszczać, aby wydatki wyprzedzały dochody. Pierwszy kwartał roku bieżącego stanowi w tym względzie ostrzeżenie. Będziemy surowo przestrzegać zasad oszczędności, liczyć pieniądze i dawkować, przestrzegając hierarchii celów. Zebranie zasobów jest potrzebne i dla dalszego postępu gospodarczego kraju, jego zmian i ulepszeń, i dla bezpośredniej poprawy położenia gospodarczego mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-177.39" who="#TadeuszDietrich">Myśląc o tych potrzebach właśnie, uważamy, iż trzy są zasady, w oparciu o które można rozwiązać możliwie szybko najbardziej dokuczliwe braki w życiu codziennym społeczeństwa — braki rynkowe.</u>
          <u xml:id="u-177.40" who="#TadeuszDietrich">Pierwszą z nich jest dalszy szybki rozwój wszystkich lokalnych form wytwórczości, a więc przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy, rzemiosła. Będziemy się starali zapewnić tej wytwórczości przede wszystkim należyte zaopatrzenie zarówno w surowce krajowe, jak i zagraniczne. Będziemy dążyć do zniesienia na tym odcinku o ile możności, wszelkiej reglamentacji surowców. Ruszenie pełną parą na tych odcinkach może spowodować rzucenie na rynek poważnej masy towarów, może rozwiązać wiele bolączek — łącznie ze sprawą zatrudnienia. Bezpośrednio bowiem ludzie cierpią z pewnością więcej z powodu drobnych braków, jak powiedzmy brak łyżek czy innych rzeczy, niż z powodu przejściowego braku dajmy na to grubych blach okrętowych, chociaż — na długą metę i pośrednio rzecz biorąc — wpływ tych blach na wzrost stopy życiowej jest głębszy.</u>
          <u xml:id="u-177.41" who="#TadeuszDietrich">Drugą zasadą jest ugruntowanie na wsi przekonania, iż państwo robotniczo-chłopskie jest państwem praworządnym, że w państwie tym los chłopa kształtowany jest przy współudziale chłopa i w jego interesie. Jednym słowem chodzi o takie utrwalenie sojuszu robotniczo-chłopskiego różnymi metodami polityki gospodarczej stosowanej na wsi, w oparciu o które mógłby chłop kierować się rachunkiem gospodarczym obliczonym na długą metę.</u>
          <u xml:id="u-177.42" who="#TadeuszDietrich">Ta wiara i pewność gospodarcza już dziś stanowią poważną dźwignię wzrostu produkcji rolnej.</u>
          <u xml:id="u-177.43" who="#TadeuszDietrich">Trzecią zasadą jest rozbudzenie we wszystkich ludziach produkcyjnie czynnych, w klasie robotniczej przede wszystkim, tego niezmiernie konstruktywnego poczucia, że się jest gospodarzem, że się wpływa na rozwój swojej placówki gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-177.44" who="#TadeuszDietrich">Jest to więc sprawa rad robotniczych, rozwoju ich inicjatywy, rozwoju wszelkich innych form społecznych i spółdzielczych, aktywizacji gospodarczej różnych terenów — ze szczególnym uwzględnieniem Ziem Odzyskanych, rozszerzenia uprawnień i samodzielności rad narodowych, kontroli społecznej nad terenowym aparatem władzy ludowej.</u>
          <u xml:id="u-177.45" who="#TadeuszDietrich">Oprzeć się o te trzy zasady to znaczy zarazem oprzeć się o przemysł ciężki i w pełni wykorzystać jego moce produkcyjne, jako warunek poprawy zaopatrzenia ludności i trwałości postępu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-177.46" who="#TadeuszDietrich">Są ludzie, którzy patrzą na przemysł ciężki jak gdyby ten przemysł znalazł się u nas przez pomyłkę i był niepotrzebnym balastem. Prawdą jest, że w przemyśle ciężkim popełniono wiele błędów, nie możemy jednak zapominać, iż przemysł ciężki to sprawa naszej niezależności gospodarczej od państw kapitalistycznych, sprawa naszej suwerenności, sprawa wykorzystania naszych bogactw, to sprawa w ogóle koncepcji ustrojowej: ma być socjalizm, czy ma go nie być. A odpowiedź na to pytanie nie może być dwuznaczna.</u>
          <u xml:id="u-177.47" who="#TadeuszDietrich">Nie jest przypadkiem, że te trzy zasady zbieżne są z kierunkiem dyskusji w Wysokiej Izbie. Odpowiadają one bowiem potrzebom społecznym i wynikającym z nich naszym obowiązkom.</u>
          <u xml:id="u-177.48" who="#TadeuszDietrich">Idąc po linii tych trzech zasad — liczymy na pomoc naszej inteligencji. Wiemy, że inteligencja nasza nie jest jeszcze otoczona tymi warunkami materialnymi, jakie odpowiadają jej obowiązkom społecznym. Wiemy jednak, że jest ona oddana sprawie socjalizmu i że kierując setkami, tysiącami placówek gospodarczych, naukowych i społecznych, uczyni wszystko co w jej mocy, ażeby przekuć w rzeczywistość' potencjalne możliwości naszego kraju, ażeby wraz z całym narodem zapewnić dobrobyt naszemu krajowi.</u>
          <u xml:id="u-177.49" who="#TadeuszDietrich">Wypełnić bowiem te zadania, to wywiązać się z obowiązków, jakie nałożył na nas Październik.</u>
          <u xml:id="u-177.50" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#CzesławWycech">Na tym zakończylibyśmy dzisiejsze obrady Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#CzesławWycech">Dyskusja nad projektami ustawy budżetowej i uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 oraz sprawozdaniem Rady Ministrów z wykonania budżetu za rok 1955 — będzie kontynuowana jutro i zakończona. A następnie przejdziemy do dalszych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu przewiduje zakończenie obrad w dniu jutrzejszym w godzinach południowych, przed obiadem.</u>
          <u xml:id="u-178.3" who="#CzesławWycech">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra do godz. 10.</u>
          <u xml:id="u-178.4" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 10.)</u>
          <u xml:id="u-178.5" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech.)</u>
          <u xml:id="u-178.6" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-178.7" who="#CzesławWycech">Powołuję na sekretarzy posłów Bronisława Owsianika i Marię Regentową.</u>
          <u xml:id="u-178.8" who="#CzesławWycech">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Maria Regentową.</u>
          <u xml:id="u-178.9" who="#CzesławWycech">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-178.10" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu zawiadamia, że następujący obywatele posłowie usprawiedliwili swą nieobecność na posiedzeniu Sejmu: Batorski Stefan, Bula Eugeniusz, Hudak Stanisław, Karkowski Tomasz, Naglik Ludwik, Nowak Zdzisław, Ostapczuk Bronisław, Pawlina Piotr, Wilk Władysław.</u>
          <u xml:id="u-178.11" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu udzieliło urlopów następującym posłom:</u>
          <u xml:id="u-178.12" who="#CzesławWycech">— Banachowi Kazimierzowi — od 26 kwietnia do 10 maja br.;</u>
          <u xml:id="u-178.13" who="#CzesławWycech">— Langemu Oskarowi — od 27 kwietnia do 20 maja br.</u>
          <u xml:id="u-178.14" who="#CzesławWycech">Proszą Wysoki Sejm o udzielenie urlopów następujący posłowie:</u>
          <u xml:id="u-178.15" who="#CzesławWycech">— Kisielewski Stefan — od 28 kwietnia do 15 czerwca br.;</u>
          <u xml:id="u-178.16" who="#CzesławWycech">— Lityński Marian — od 28 kwietnia do 2 czerwca br.</u>
          <u xml:id="u-178.17" who="#CzesławWycech">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm udzielił urlopów wymienionym posłom.</u>
          <u xml:id="u-178.18" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-178.19" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do dalszego ciągu dyskusji nad projektami ustawy budżetowej i uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 oraz sprawozdaniem Rady Ministrów z wykonania budżetu Państwa za rok 1955.</u>
          <u xml:id="u-178.20" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Emilowi Jerzykowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#EmilJerzyk">Wysoki Sejmie! Do województw, które mają poważne zacofania gospodarcze, należy niestety i województwo rzeszowskie.</u>
          <u xml:id="u-179.1" who="#EmilJerzyk">Symbolem takiego zacofania jest przede wszystkim bardzo kiepski stan dróg w naszym województwie, a zwłaszcza na Podkarpaciu. Województwo rzeszowskie nie jest także traktowane na równi z innymi województwami, jeżeli chodzi o przydziały materiałów budowlanych, a przede wszystkim nawozów sztucznych.</u>
          <u xml:id="u-179.2" who="#EmilJerzyk">Są również i inne bolączki, o których już była mowa z tej trybuny, dlatego nie będę ich powtarzał.</u>
          <u xml:id="u-179.3" who="#EmilJerzyk">Województwo rzeszowskie, a szczególnie Podkarpacie były to tzw. tereny przyczółkowe. Jasło podzieliło los naszej stolicy. Dzięki jednak realizacji naszych planów gospodarczych w poprzednich latach jest ono częściowo już odbudowane. Dzięki również realizacji tych planów w okolicach Jasła została zbudowana duża fabryka — wytwórnia chemiczna, jak również w okolicach Krosna buduje się w tej chwili bardzo dużą hutę szkła technicznego.</u>
          <u xml:id="u-179.4" who="#EmilJerzyk">Ale mimo tych osiągnięć są na terenie Podkarpacia szczególnie zniszczone piękne miasteczka, jak Żmigród czy Dukla. Mimo że minęło już tyle lat od zaprzestania działań wojennych, ciężko idzie odbudowa tych miasteczek. Są również na terenie podkarpackim nie zlikwidowane jeszcze dotąd wysepki osławionej nędzy galicyjskiej.</u>
          <u xml:id="u-179.5" who="#EmilJerzyk">Jest rzeczą oczywistą, że wskutek naszej napiętej sytuacji gospodarczo-finansowej likwidacja tych bolączek jest uzależniona od ogólnej poprawy naszych warunków — szczególnie w następnych latach realizacji Planu 5-letniego. Dlatego chcę podkreślić z tego miejsca, że posłom naszego województwa — woj. rzeszowskiego przypada bardzo mozolna praca, ażeby zacofanie, o którym mówiłem, zostało szybko, oczywiście w miarę naszych możliwości, usunięte.</u>
          <u xml:id="u-179.6" who="#EmilJerzyk">Na terenach całej Rzeszowszczyzny, a zwłaszcza w powiatach podkarpackich, znajdują się kopalnie ropy naftowej oraz gazu ziemnego, znajdują się również bogate pokłady węgla brunatnego, siarki oraz wód mineralnych, np. w pow. gorlickim w Wysowej.</u>
          <u xml:id="u-179.7" who="#EmilJerzyk">Uważam jednak, że ze wszystkich bogatych złóż największą rolę odgrywa kwestia przemysłu naftowego i stwierdzam, że do tej pory problem rozwoju przemysłu naftowego nie był dostatecznie doceniany, a w szczególności na Podkarpaciu i na jego przedgórzu.</u>
          <u xml:id="u-179.8" who="#EmilJerzyk">Nafta ma specyficzne potrzeby, różniące się od potrzeb innych przemysłów. Nafty, a raczej ropy, należy szukać, a szukać — to znaczy wiercić.</u>
          <u xml:id="u-179.9" who="#EmilJerzyk">Dlatego też przemysł naftowy potrzebuje po pierwsze — właściwych i racjonalnych, na szeroką skalę prowadzonych wierceń poszukiwawczych w całym kraju, zwłaszcza — jak podkreśliłem — w Karpatach i na przedgórzu. Wiercenia te są potrzebne po to, aby sporządzona została jak najszybciej mapa geologiczna naszego kraju, na podstawie której moglibyśmy być zorientowani, jakie jeszcze mamy bogactwa mineralne we wnętrzu naszej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-179.10" who="#EmilJerzyk">Po drugie — przemysł naftowy potrzebuje racjonalnego gospodarowania kadrami doświadczonych nafciarzy, a przede wszystkim kadr inżynieryjno-technicznych, które, można powiedzieć, w tej chwili nie są jeszcze doceniane tak, jak doceniane być powinny.</u>
          <u xml:id="u-179.11" who="#EmilJerzyk">Po trzecie — sprawa dostarczenia przemysłowi naftowemu poważnych ilości nowoczesnych urządzeń wiertniczych.</u>
          <u xml:id="u-179.12" who="#EmilJerzyk">Po czwarte — oczywiście sprawa poważnych wkładów finansowych.</u>
          <u xml:id="u-179.13" who="#EmilJerzyk">Poszukiwanie wielkiej ropy w Polsce musi być prowadzone zgodnie z wymogami nowoczesnej techniki, oraz na zasadach naukowo-badawczych.</u>
          <u xml:id="u-179.14" who="#EmilJerzyk">Obecne wydobycie ropy krajowej pokrywa nasze zapotrzebowania zaledwie w niecałych 10%. A tymczasem w projekcie Planu 5-letniego przewidziany jest dalszy spadek wydobycia ropy naftowej do 170 tys. ton w 1960 r., podczas gdy równocześnie w skali daleko wyższej i szybszej rosnąć będzie nasze spożycie paliw płynnych, tak że pokrycie nasze własne w 1960 r. będzie sięgało zaledwie 5%, jeśliby istotnie tak się stało, resztę zaś, tj. 95%, będziemy musieli sprowadzać, zakupywać za granicą. Innymi słowy, nastawiamy się i uzależniamy całkowicie od importu ropy lub produktów naftowych zagranicznych — a na to potrzebne są drogocenne dewizy.</u>
          <u xml:id="u-179.15" who="#EmilJerzyk">Zachodzi pytanie, czy takie stanowisko jest słuszne? Odpowiedź moja jako długoletniego pracownika przemysłu naftowego, oraz całego szeregu doświadczonych nafciarzy jest jasna i wyraźna: nie musimy się uzależniać od importu, ponieważ w Polsce — w co ja głęboko wierzę — jest ropa, są wielkie ilości ropy, którymi możemy w całości pokryć nasze zapotrzebowanie. Jest tylko jeden zasadniczy warunek, mianowicie trzeba do zagadnień wierceń eksploatacyjnych oraz wierceń poszukiwawczych dostosować nowe, lepsze kryteria.</u>
          <u xml:id="u-179.16" who="#EmilJerzyk">Jeżeli chcemy mieć dostateczną ilość ropy, która zaspokoiłaby nasze potrzeby krajowe oraz zaoszczędziła nam miliony dewiz, to nie wolno nam w żadnym wypadku ograniczać — jak to jest niestety projektowane w Planie 5-letnim — metrażu i wierceń poszukiwawczych, lecz przeciwnie, trzeba je zwiększać, i to bardzo wydatnie zwiększać. Ja uważam, że powinna być postawiona cyfra nie mniejsza, jak milion metrów poszukiwawczych wierceń do końca naszej pięciolatki. Musimy w szczególności zwiększać metraż wierceń geologicznych poszukiwawczych oraz wierceń eksploatacyjnych. Innej drogi w moim głębokim przekonaniu dla odkrycia wielkiej ropy nie ma.</u>
          <u xml:id="u-179.17" who="#EmilJerzyk">Zachodzi pytanie czy to się opłaci? Czy rzeczywiście na terenie naszego kraju jest wielka ropa?</u>
          <u xml:id="u-179.18" who="#EmilJerzyk">Mówią o tym bardzo wyraźnie wyniki, jakie w ostatnich latach zostały osiągnięte w sąsiednich krajach, na Węgrzech, w Niemczech, w Rumunii, w Związku Radzieckim itd. Przecież tam z roku na rok odkrywane są bogate złoża ropy naftowej, które pokrywają w całości zapotrzebowanie krajowe, a często nadwyżki są wysyłane za granicę.</u>
          <u xml:id="u-179.19" who="#EmilJerzyk">W związku z tym postuluję:</u>
          <u xml:id="u-179.20" who="#EmilJerzyk">1) zmienić dotychczasowy stosunek naszych czynników gospodarczych i finansowych do spraw rozwoju przemysłu naftowego;</u>
          <u xml:id="u-179.21" who="#EmilJerzyk">2) zwiększyć nakłady finansowe na wiercenia oraz zwiększyć planowany metraż wiertniczy w przemyśle naftowym;</u>
          <u xml:id="u-179.22" who="#EmilJerzyk">3) rozszerzyć produkcję sprzętu wiertniczego i urządzeń dla przemysłu naftowego przez rozbudowę fabryki maszyn i urządzeń wiertniczych w Gliniku Mariampolskim, oraz zabezpieczyć mu odpowiednią dostawę niezbędnych do Wyrobu części.</u>
          <u xml:id="u-179.23" who="#EmilJerzyk">Chciałbym z tej trybuny wyraźnie powiedzieć i podkreślić, że nasze dotychczasowe prace poszukiwawcze, mimo nienatrafienia na złoża wielkiej ropy, mają jednak poważne osiągnięcia, bo dzięki właśnie tym wierceniom odkryliśmy bogate złoża gazu ziemnego w okolicach. Cieszyna oraz bogate złoża siarki w pow. kolbuszowskim, koło Tarnobrzegu, a koło Kłodawy również duże zasoby soli oraz rud miedzi. A więc nasze wydatki na wiercenia poszukiwawcze, mimo nieodkrycia dotąd wielkiej ropy, nie przyniosły gospodarce narodowej strat, lecz sowicie się opłaciły.</u>
          <u xml:id="u-179.24" who="#EmilJerzyk">Wniosek z tego może być tylko jeden: wiercić, wiercić jak najwięcej, bo oprócz ropy, którą na pewno wywiercimy, są we wnętrzu naszej polskiej ziemi przebogate zasoby różnych minerałów, potrzebnych nam dla dalszego rozwoju naszego potencjału przemysłowego, dla szybszego podniesienia stopy życiowej, dla szybszego zbudowania w Polsce ustroju sprawiedliwości społecznej — socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-179.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-179.26" who="#EmilJerzyk">Udzielam głosu posłowi Józefowi Raźnemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#JózefRaźny">Wysoki Sejmie! Mieliśmy w ostatnich miesiącach możliwość wysłuchania trzech enuncjacji, a mianowicie: expose Premiera Cyrankiewicza, referatu o planie gospodarczym na rok 1957 Ministra Jędrychowskiego, oraz referatu o budżecie państwa Ministra Dietricha. Przedstawiona w powyższych wypowiedziach sytuacja gospodarki nieuspołecznionej, a w szczególności rzemiosła, o którym chcę mówić, została zabarwiona znacznie żywszymi kolorami, aniżeli jest w rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#JózefRaźny">Ostatnio prasa pisze coraz częściej o narastającej spekulacji w sektorze gospodarki nieuspołecznionej. Zachwiana równowaga między masą towarową na rynku a naporem zwiększonej siły nabywczej stworzyła dla elementów spekulujących możliwość przechwytywania rozmaitych nie tylko atrakcyjnych, ale również wielu artykułów niezbędnych dla usług i produkcji rzemieślniczej.</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#JózefRaźny">Przy niedostatecznym zaopatrzeniu warsztatów rzemieślniczych rzemieślnik zdany jest na łaskę i niełaskę żerującego na trudnościach rynkowych spekulanta.</u>
          <u xml:id="u-180.3" who="#JózefRaźny">Sprawa zaopatrzenia rzemiosła jest zagadnieniem podstawowym dla normalnej działalności rzemiosła. Sprawa ta urosła do problemu tzw. polityki zaopatrzeniowej.</u>
          <u xml:id="u-180.4" who="#JózefRaźny">Weźmy dla przykładu parę liczb dotyczących zaopatrzenia rzemiosła, a mianowicie porównanie w kilku asortymentach, jeżeli chodzi o I kwartał 1956 r. i I kwartał 1957 r.</u>
          <u xml:id="u-180.5" who="#JózefRaźny">Ogólnie w porównywanych kwartałach stan rzemiosła wzrósł o 15%, natomiast zaopatrzenie przedstawia się katastrofalnie. Pozornie mamy do czynienia ze wzrostem zaopatrzenia w takich artykułach, jak wytwory hutnicze — o 13%. czy tarcica iglasta — o 35%, ale jeżeli bliżej przeanalizujemy te liczby, to okaże się, że na jednego zatrudnionego rzemieślnika w branży metalowej wypada roczny przydział stali i żelaza w ilości ok. 143 kg. Rzemieślnik indywidualny otrzymuje np. 143 kg wyrobów hutniczych i ma możność przerobić je w ciągu 14 dni.</u>
          <u xml:id="u-180.6" who="#JózefRaźny">Charakterystyczne w tym zakresie liczby wskazują na brak jakiejś linii przewodniej w przydziałach tego tak ważnego surowca. Na przykład:</u>
          <u xml:id="u-180.7" who="#JózefRaźny">— w I kwartale 1956 r. przydzielono rzemiosłu 730 ton wyrobów hutniczych,</u>
          <u xml:id="u-180.8" who="#JózefRaźny">— w I kwartale 1957 r. przydzielono 650 ton.</u>
          <u xml:id="u-180.9" who="#JózefRaźny">Widzimy wielką różnicę. A przecież wiemy wszyscy, że ilość warsztatów wzrosła. Wynika więc z tego, że sytuacja na tym odcinku nie uległa poprawie, a raczej się pogorszyła. A zatem, jak zaznaczyłem, brak jest tu właściwej realizacji tej linii przewodniej, która została wytyczona przez Rząd.</u>
          <u xml:id="u-180.10" who="#JózefRaźny">A oto następny przykład zaopatrzenia rzemiosła w tarcicę iglastą. Jak mówiłem, wzrosło ono o 35%. I znów na jednego zatrudnionego rzemieślnika wypada 1,1 m3 tarcicy rocznie. Bądźmy skromni i przyjmijmy za podstawę analizy cyfrę 15 m3, a okaże się wówczas, że zaopatrzenie rzemieślnika w stosunku do tej liczby wynosi 14,8% i wystarczy mu materiału na pracę zaledwie w ciągu 22 dni również w stosunku rocznym.</u>
          <u xml:id="u-180.11" who="#JózefRaźny">Obywatel Minister Dietrich we wczorajszym swym przemówieniu zapowiedział, że Rząd stworzy dla rzemiosła właściwe warunki jego rozwoju. Rzemiosło całego naszego kraju przyjęło z wielkim zadowoleniem tę zapowiedź. Ja jako rzemieślnik stwierdzam według danym, jakie posiadam odnośnie zaopatrzenia rzemiosła za I kwartał i II kwartał bieżącego roku, że sytuacja na tym odcinku nie jest pomyślna.</u>
          <u xml:id="u-180.12" who="#JózefRaźny">Dla zilustrowania tej sytuacji chcę przedstawić Wysokiej Izbie kilka cyfr.</u>
          <u xml:id="u-180.13" who="#JózefRaźny">Przydziały przeliczone na jednego zatrudnionego w I kwartale 1956 r. i w I kwartale 1957 r. przedstawiają się następująco:</u>
          <u xml:id="u-180.14" who="#JózefRaźny">— przydział wapna na I kw. 1956 r. wynosił 164,9 kg, natomiast w I kw. 1957 r. tylko 41,9 kg;</u>
          <u xml:id="u-180.15" who="#JózefRaźny">— przydział cegły w I kw. 1956 r. wynosił 383 szt., a w I kw. 1957 r. 225 szt.;</u>
          <u xml:id="u-180.16" who="#JózefRaźny">— przydział papy smołowej w I kw. 1956 r. wynosił 0,2 m2, a w I kw. 1957 r. 0,17 m2;</u>
          <u xml:id="u-180.17" who="#JózefRaźny">— przydział koksu w I kw. 1956 r. wynosił 725 kg, a w I kw. 1957 r. 456 kg;</u>
          <u xml:id="u-180.18" who="#JózefRaźny">— przydział węgla w I kw. 1956 r. wynosił 751 kg, a w I kw. 1957 r. 483 kg;</u>
          <u xml:id="u-180.19" who="#JózefRaźny">— przydział skór podeszwowych w I kw. 1956 r. wynosił 17,7 kg, a w I kw. 1957 r. 12,3 kg.</u>
          <u xml:id="u-180.20" who="#JózefRaźny">Tak wygląda porównanie I kwartałów 1956 r. i 1957 r.</u>
          <u xml:id="u-180.21" who="#JózefRaźny">Na II kwartał bieżącego roku zaopatrzenie w niektórych surowcach przedstawia się jeszcze bardziej niepomyślnie. Na przykład w skórach przydziały poważnie spadły — z 45 ton kruponu na 27 ton, z 55 ton skóry podeszwowej na 33 tony, z 5 ton cielęcej na 3 tony.</u>
          <u xml:id="u-180.22" who="#JózefRaźny">Podając te przykłady pragnę podkreślić wagę tego zagadnienia, bo przecież ten problem rzutuje w poważnym stopniu na rentowność warsztatu rzemieślniczego.</u>
          <u xml:id="u-180.23" who="#JózefRaźny">Oficjalne dane mówią o 20%-owym zabezpieczeniu rzemiosła w surowce, a jednocześnie zapowiada się zwyżkę o 10% podatku obrotowego i dochodowego. Tę zawiłą dla rzemiosła sytuację zaopatrzeniową wykorzystują rozmaitego autoramentu spekulanci, oferując swe usługi w charakterze dostawców. Stwarza się w ten sposób warunki dla przeciekania surowców z sektora uspołecznionego.</u>
          <u xml:id="u-180.24" who="#JózefRaźny">Istnieje szereg faktów, które wskazują, że troska o zaopatrzenie rzemiosła nie jest dostateczna. Charakterystycznym przykładem może być fakt, że niektóre przedsiębiorstwa, przeznaczając dla rzemiosła pulę surowca odpadowego, względnie niechodliwego, nie przekazują jej organizacjom rzemieślniczym.</u>
          <u xml:id="u-180.25" who="#JózefRaźny">Nie wydaje się słuszne koncentrowanie zaopatrzenia warsztatu rzemieślniczego, np. ślusarskiego czy elektroinstalatorskiego, w jednym miejscu kraju, np. dla elektroinstalatorów w Wełnowcu na Śląsku. Zmusza to rzemieślnika do kosztownych wyjazdów i straty czasu, co zresztą rzutuje w następstwie na cenę usług i produkcji rzemieślniczej.</u>
          <u xml:id="u-180.26" who="#JózefRaźny">Niesłuszne jest i to, że organizacja rzemieślnicza, jak cech lub Izba Rzemieślnicza, jest pozbawiona prawa zbiorowego zakupu dla zrzeszonych rzemieślników, lecz każdy rzemieślnik na swoją rękę musi się tym zaopatrzeniem zajmować. Wskazane byłoby sprawę tę uregulować w ten sposób, aby surowce te przekazywane były rzemiosłu poprzez jego samorząd, względnie rzemieślnicze spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu.</u>
          <u xml:id="u-180.27" who="#JózefRaźny">Inną trudność stanowi gospodarka surowcami odpadowymi, nadającymi się dla warsztatu rzemieślniczego. W wielu przedsiębiorstwach uspołecznionych nie ma zainteresowania dla właściwego przekazywania tych surowców rzemiosłu.</u>
          <u xml:id="u-180.28" who="#JózefRaźny">Wiele dziesiątek ton tego surowca ulega korozji, gniciu — słowem na tym odcinku jest jeszcze wiele marnotrawstwa i niechlujstwa gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-180.29" who="#JózefRaźny">I tak dla przykładu podaję, że Zakłady Mechaniczne w Tarnowie zawiadomiły Izbę Rzemieślniczą w Krakowie o przydzieleniu Cechowi Rzemiosł Różnych w Tarnowie 24 ton surowca odpadowego (żelazo i stal) w cenie do 50 zł za 1 kg. Jasną jest rzeczą, że rzemieślnicy nie mogli po tak wysokich cenach zakupić odpadów, gdyż normalny surowiec jest znacznie tańszy.</u>
          <u xml:id="u-180.30" who="#JózefRaźny">Czas najwyższy, by i na tym odcinku zaistniały bodźce ekonomiczne. Wydaje się słuszne, aby pracownikom zakładów uspołecznionych, którzy potrafią wygospodarować surowce zbędne i rzetelnie je upłynnić, wypłacano premie. W ten sposób powstałoby właściwe zainteresowanie materialne w wygospodarowaniu surowców odpadowych.</u>
          <u xml:id="u-180.31" who="#JózefRaźny">Należy zmniejszyć import gotowych wyrobów, natomiast zwiększyć przywóz surowca, którego przerób dałby wielu ludziom zatrudnienie.</u>
          <u xml:id="u-180.32" who="#JózefRaźny">Sprawa więc polityki zaopatrzeniowej powinna być poddana przez Rząd generalnej rewizji.</u>
          <u xml:id="u-180.33" who="#JózefRaźny">Istotnym również momentem polityki w stosunku do rzemiosła jest zagadnienie cen.</u>
          <u xml:id="u-180.34" who="#JózefRaźny">Ceny surowca i materiałów pomocniczych dla gospodarki uspołecznionej są inne od cen wyznaczonych rzemiosłu. Na ogół rzemiosło płaci ca 50% wyższe ceny. To nie jest zrozumiałe. Wydaje się, że sprawa ta dojrzała do rozwiązania. Również i na tym odcinku powinno być zastosowane prawo wartości, obowiązujące wszystkie odcinki naszej gospodarki, gdyż w przeciwnym razie spotykać się będziemy stale z różnorodnością cen na identyczne wyroby.</u>
          <u xml:id="u-180.35" who="#JózefRaźny">Jeżeli jeszcze do tego dodamy, że np. ceny artykułów importowanych przez PKO, jak tworzywa sztuczne, są 10-krotnie wyższe od cen płaconych przez sektor uspołeczniony, to otrzymamy dodatkowy czynnik wprowadzający perturbacje na rynku.</u>
          <u xml:id="u-180.36" who="#JózefRaźny">Ażeby uniknąć nieporozumienia, pragnę podkreślić, że ujednolicenie cen leży nie tylko w interesie rzemiosła, ale również w interesie całego społeczeństwa. Ponieważ sprawę podniesienia stopy życiowej w kraju stawiamy na pierwszym miejscu, wydaje się więc konieczna natychmiastowa korektura zasad stosowanych dotychczas w tym zakresie w polityce cen.</u>
          <u xml:id="u-180.37" who="#JózefRaźny">W expose wygłoszonym przez Obywatela Premiera słyszeliśmy: „Również będziemy w dalszym ciągu realizować zasady faktycznego monopolu państwowego i spółdzielczego w zakresie skupu” — które to słowa dotyczyły, poza skupem zboża, żywca itp., również i skór. A tymczasem jest publiczną tajemnicą, że pokątnie garbuje się skóry systemem „szaflikowym”, niszcząc je, względnie obniżając ich jakość.</u>
          <u xml:id="u-180.38" who="#JózefRaźny">Państwo ma możność skupowania skór nie stosując monopolu, ale w tym celu należy stworzyć właściwe bodźce ekonomiczne. Można przecież za dostarczone skóry stosować premiowanie artykułami atrakcyjnymi, można i trzeba stwarzać odpowiednie warunki wymiany skór surowych na garbowane, można prowadzić odpowiednią politykę cen skupu.</u>
          <u xml:id="u-180.39" who="#JózefRaźny">I jeszcze w sprawie skór. Zapotrzebowanie rzemiosła i jego zdolność przerobowa jest stosunkowo mała i nie odgrywa decydującej roli na rynku. Na przykład z przeszło 4 milionów owiec rzemiosło w najlepszym wypadku potrafi przerobić około 150 tys. skór, co stanowi zaledwie 4% pogłowia i równie niewielki procent przerobionych skór.</u>
          <u xml:id="u-180.40" who="#JózefRaźny">Ustanowienie monopolu na skup surowców, jak skór miękkich, szczeciny, włosia, wełny owczej surowej — jest w poważnym stopniu spowodowane nieudolnością aparatu gospodarczego. Dlatego apeluję do Rządu o ponowne zbadanie tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-180.41" who="#JózefRaźny">W poważnym stopniu ze sprawą monopolizacji skupu wiąże się sprawa rzemiosła masarskiego. Znane są przypadki wyrażania obaw przez zakłady mięsne na tle konieczności współzawodniczenia z indywidualnym rzemieślnikiem w zakresie jakości wyrobów masarskich.</u>
          <u xml:id="u-180.42" who="#JózefRaźny">Wydano zarządzenie trzech ministrów, które ograniczyło rozwój tych rzemiosł, mimo że ludność dopominała się i dopomina w licznych przypadkach istnienia prywatnych rzemieślników masarzy. Moim zdaniem, zarządzenie to załatwia sprawę tę w sposób schematyczny — i jest też tu i ówdzie negatywnie oceniane.</u>
          <u xml:id="u-180.43" who="#JózefRaźny">Jest faktem, że wielu rzemieślników tej branży pootwierało warsztaty, zainwestowało środki pieniężne — w licznych przypadkach z kredytów bankowych — i znajduje się obecnie na skutek wydanych zarządzeń w sytuacji krytycznej.</u>
          <u xml:id="u-180.44" who="#JózefRaźny">Wydaje się słusznym postulat idący w kierunku umożliwienia tym rzemieślnikom prowadzenia swych Warsztatów, przez udostępnienie im odpowiadającej ich skromnej zdolności przerobowej, niezbędnej ilości surowca.</u>
          <u xml:id="u-180.45" who="#JózefRaźny">Wysoka Izbo! Dane statystyczne wskazują na wzrost warsztatów rzemieślniczych w stosunku do III kwartału 1956 r. I tak, jeżeli chodzi o ilość warsztatów, to w IV kwartale wzrosła ich ilość o 2 tys., zaś ilość zatrudnionych wzrosła o 3.300. Natomiast na koniec lutego 1957 r. wzrost ten w stosunku do III kwartału roku ubiegłego jest jeszcze większy, bo wynosi 11.100 warsztatów i 16 tys. zatrudnionych.</u>
          <u xml:id="u-180.46" who="#JózefRaźny">Według ostatnich danych wynika, że tempo przyrostu warsztatów ostatnio nieco zmalało. Dalsza analiza liczbowa wzrostu rzemiosła w ostatnim okresie wskazuje, że 57% faktycznego przyrostu wypada na rzemiosło grupy konsumpcyjnej. Należy zatem nie powodować dalszych trudności w przyroście produkcyjnych warsztatów rzemieślniczych i stworzyć realny program zaopatrzenia tego rzemiosła, a nie tolerować dalszego istnienia na tym odcinku fikcji gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-180.47" who="#JózefRaźny">Trzeba rzemiosłu stworzyć również warunki stabilizacji prawnej — i w związku z tym wydaje się rzeczą pilną uchylenie dekretu z 1948 r., który w poprzednim okresie stał się środkiem likwidacji rzemiosła, poprzez wprowadzenie przymusowych zarządów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-180.48" who="#JózefRaźny">Wiele z tych zakładów, na które wówczas nałożono te przymusowe zarządy, jest dzisiaj nieczynnych i dlatego należy się zastanowić nad zwrotem tych niewykorzystanych zakładów ludziom ubiegającym się o nie.</u>
          <u xml:id="u-180.49" who="#JózefRaźny">Również wydaje się być rzeczą bardzo pilną uchylenie ustawy z 1950 r. o rejestracji i przymusowym wykupie nieczynnych maszyn przemysłowych.</u>
          <u xml:id="u-180.50" who="#JózefRaźny">Załatwienie tej sprawy jest rzeczą palącą. Chodzi przecież o realizację uchwał zarówno Stronnictwa Demokratycznego, jak i w szczególności uchwał VIII Plenum KC PZPR idących w kierunku naprawienia błędów i wypaczeń minionego okresu. Przecież chodzi o żywych ludzi, którym w licznych przypadkach została rzeczywiście wyrządzona krzywda, którą winniśmy naprawić.</u>
          <u xml:id="u-180.51" who="#JózefRaźny">Również i sejmowa Komisja Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy wysunęła w tym kierunku wnioski i dezyderaty, zmierzające do jak najszybszego uregulowania tej nabolałej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-180.52" who="#JózefRaźny">Wysoki Sejmie! Przedstawiając problemy rzemiosła zdaję sobie sprawę, że omówienie moje nie jest wyczerpujące i obejmuje jedynie najbardziej palące problemy, W okresie, gdy mówimy o nowej polityce w stosunku do tej warstwy społecznej — warstwy związanej z niepodległą Polską Ludową, winno się jej żywotne sprawy uregulować. Wysunięty postulat zwiększenia ilości warsztatów rzemieślniczych o ok. 100%, tj. do liczby 280 tys., jest postulatem niezmiernie ważny i istotnym. Wiąże się on bowiem z koniecznością zwiększenia możliwości produkcji i stworzenia bardziej realnych działów gospodarczych dla poważnej liczby naszych obywateli, a ponadto wiąże się także z usunięciem między innymi bezrobocia w małych miasteczkach, jak i ich ożywieniem gospodarczym.</u>
          <u xml:id="u-180.53" who="#JózefRaźny">Jest rzeczą pożądaną, by ta polityka, która jest w stadium realizacji, skupiła wszystkie wysiłki na rozsądnym organizowaniu omówionego tutaj odcinka gospodarczego, co między innymi pozwoli naszemu patriotycznemu rzemiosłu znaleźć sobie właściwe miejsce w okresie budowy podstaw socjalizmu w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-180.54" who="#JózefRaźny">Wysuwamy wykonalny program — zdając sobie jednocześnie sprawę z trudności, jakie przeżywa nasze państwo. Chcemy jednak widzieć kierunek naszego rozwoju. Chcemy również z naszej strony włożyć jak największe wysiłki w walkę o usunięcie błędów przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-180.55" who="#JózefRaźny">Na tej drodze spotkamy się wszyscy, owiani dobrą wolą w walce o lepszą przyszłość naszego narodu, o stały wzrost i poprawę jego warunków życia.</u>
          <u xml:id="u-180.56" who="#JózefRaźny">Wierzymy, że nasza wspólna praca da pozytywne wyniki, jeśli stworzymy właściwe warunki dla usunięcia trudności ekonomicznych naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-180.57" who="#JózefRaźny">Całe społeczeństwo udzieliło nam ogromnego kredytu zaufania. Nie możemy go zawieść Jest to naszym moralnym obowiązkiem i naczelnym zadaniem.</u>
          <u xml:id="u-180.58" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Tadeuszowi Robakowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#TadeuszRobak">Wysoki Sejmie! Zabieram w dniu dzisiejszym głos jako przedstawiciel tyle razy tu wymienianego województw kieleckiego, jako pracownik jednego z zakładów produkcji specjalnej, znajdującego się na terenie województwa.</u>
          <u xml:id="u-182.1" who="#TadeuszRobak">Pewne zagadnienia terenowe woj. kieleckie go poruszyli już koledzy posłowie Fudalej, Hryniewiecki, Zieliński i Zastawny. Chciałbym jeszcze w sposób krótki podać pewne uzupełnienia Gdy przyglądamy się mapie woj. kieleckiego przedstawiającej rozlokowanie zakładów pracy linii kolejowych i dróg bitych, oraz rozlokowaniu takich samych środków produkcyjnych i komunikacyjnych w województwach sąsiednich, schodzimy w sposób degradacyjny od województwa kieleckiego do lubelskiego, rzeszowskiego i białostockiego. Można zrozumieć nieinwestowanie na tych terenach zakładów pracy opartych na przerobie węgla i związanych z przemysłem hutniczym, należałoby jednak postulować rozwój istniejących zakładów przetwórczych opartych na rolnictwie. Siatka komunikacyjna wymienionych województw, zarówno w zakresie linii kolejowych jak i dróg bitych, jest bardzo rzadka i nierozwinięta. Rozumiemy, że zaległości z wielu lat nie da się odrobić w ciągu jednego roku, ale pragniemy mieć perspektywy zmian na przyszłość dla tych województw.</u>
          <u xml:id="u-182.2" who="#TadeuszRobak">Jestem przedstawicielem woj. kieleckiego, województwa, które ma środkowe położenie w kraju, a które jest przykładem wielu niezaspokojonych potrzeb z powodu niekorzystnych warunków i niewielkich wkładów dokonanych w minionym okresie. W trosce o spokój i normalną pracę czuję się w obowiązku przedstawić najtrudniejsze zagadnienie z tego terenu — jakim jest zagadnienie bezrobocia.</u>
          <u xml:id="u-182.3" who="#TadeuszRobak">Województwo kieleckie obejmuje powierzchniowo pas Gór Świętokrzyskich, nieurodzajne obszary rejonu Kielc, Skarżyska, Końskich, Radomia., Starachowic, Ostrowca i zniszczone wojną tereny przyczółkowe, leżące z lewej strony Wisły.</u>
          <u xml:id="u-182.4" who="#TadeuszRobak">W woj. kieleckim znajduje się kilka wielkich zakładów dostosowanych do produkcji obronnej kraju, ulokowanych w rejonie Kielc, Skarżyska, Radomia, Starachowic.</u>
          <u xml:id="u-182.5" who="#TadeuszRobak">Na. tle tych warunków lokalnych wysuwa się zagadnienie zatrudnienia ludności. Ludność woj. kieleckiego mało-i średniorolna wykazuje bardzo silne zagęszczenie. Należy przypomnieć, że woj. kieleckie było przed wojną kolebką emigracji. Ze względu na nieurodzajny stan gleby i występowanie małych, karłowatych gospodarstw, ludność miejscowa szuka między innymi pracy w zakładach przemysłu specjalnego, tj. w Zakładach Metalowych w Skarżysku, w Zakładach Metalowych w Radomiu i w Kieleckich Zakładach Metalowych.</u>
          <u xml:id="u-182.6" who="#TadeuszRobak">Tyle razy poruszana tu była sprawa zmniejszenia sum wydatkowanych na obronność kraju. Wydaje mi się, że większość kolegów posłów przeszła nad tym zagadnieniem do porządku dziennego. Medal ma dwie strony. Drugą stroną medalu jest wstrzymanie pewnych produkcji i pewnych robót inwestycyjnych i pozbawienie tysięcy ludzi dotychczasowej pracy. Zmiana, która zaszła w końcu 1956 r. w wydatkowaniu na obronność kraju, jest nagłą i zaskakującą zakłady przemysłu specjalnego — zakłady zlokalizowane w woj. kieleckim i innych województwach Polski. Zakłady wyżej wymienione przechodzą obecnie ciężki okres częściowego przestawiania się do nowej produkcji dla potrzeb rynkowych.</u>
          <u xml:id="u-182.7" who="#TadeuszRobak">Słyszy się powszechnie wypowiedzi, które przechodzą często w slogany, o niewykorzystanych mocach produkcyjnych tego typu zakładów. Należy zaznaczyć, że zajmowane w tym wypadku duże powierzchnie produkcyjne i posiadany wielki park maszyn specjalnych nie zawsze i nie wszędzie dają się wykorzystać. Pozostaje do wykorzystania tylko niewielka ilość maszyn uniwersalnych i część niezajętej powierzchni produkcyjnej oraz część fachowa załogi.</u>
          <u xml:id="u-182.8" who="#TadeuszRobak">Częściowe przestawienie się w przemyśle specjalnym pociąga za sobą całkowitą rewizję stanu zatrudnienia, a dalej niemożność utrzymania istniejącego zatrudnienia. Innymi słowy, zachodzi konieczność redukcji.</u>
          <u xml:id="u-182.9" who="#TadeuszRobak">Zakłady produkcji specjalnej woj. kieleckiego w bardzo gorączkowy i przyśpieszony sposób wielkim nakładem pracy personelu inżynieryjno-technicznego uruchamiają produkcję nowych wyrobów. Na przykład Zakłady Metalowe w Skarżysku uruchomiły i już produkują — dla rolnictwa kosiarki, parniki, płuczkarki; dla gospodarstwa domowego i użytku codziennego — maszyny do szycia, kurki gazowe, długopisy, części rowerowe, łańcuchy Galla; dla przemysłu obrabiarkowego — tokarki zegarmistrzowskie, frezarki zegarmistrzowskie. Dalej Zakłady Metalowe opracowują i przygotowują produkcję wirówek do mleka, arytmometrów, rowerów turystycznych R-260, łożysk do krążników, świetlówek, części zamiennych do maszyn włókienniczych.</u>
          <u xml:id="u-182.10" who="#TadeuszRobak">W programie do rozpracowania pozostają maszyny do pisania., obrączkarka, maszyna włókiennicza i niektóre maszyny dla przemysłu obuwniczego.</u>
          <u xml:id="u-182.11" who="#TadeuszRobak">Podobna sytuacja poszukiwania i uruchamiania nowych asortymentów produkcyjnych jest również w innych zakładach przemysłu specjalnego. Typowanie i ustalanie wyrobów oraz opracowywanie dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej, zdobywanie maszyn uniwersalnych, wykonywanie narzędzi, przyrządów i sprawdzianów, przygotowywanie warsztatów, wykonywanie prototypów i partii próbnych — trwać będzie w roku bieżącym i następnym.</u>
          <u xml:id="u-182.12" who="#TadeuszRobak">Stwarza to konieczność oczekiwania załogi fizycznej na przygotowanie pracy przez personel inżynieryjno-techniczny. Stwarza to konieczność wymiany kadry pracowników przyuczonych tylko do pewnych prac, a nie będących fachowcami, co powoduje i powodować będzie w roku bieżącym i następnym stan bezrobocia, niezadowolenia i możliwych zaburzeń.</u>
          <u xml:id="u-182.13" who="#TadeuszRobak">Wysiłki i przedsięwzięcia administracyjne kierownictwa zakładów i resortu, doraźnie zastosowane, nie zabezpieczają na najbliższą przyszłość sprawy utrzymania zwalnianych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-182.14" who="#TadeuszRobak">Czuję się w obowiązku sprawę zatrudnienia ludności woj. kieleckiego zgłosić w dyskusji, abyśmy jako Sejm wiedzieli o tym, aby Rząd był powiadomiony i przedsięwziął ze swej strony środki dla opanowania sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-182.15" who="#TadeuszRobak">Środkiem zapobiegawczym wysuwanym przez Wojewódzką Radę Narodową w Kielcach jest lokalizacja nowych zakładów pracy w województwie, uruchomienie nowych prac ziemno-budowlanych, które by wiązały rosnące bezrobocie. Należy podkreślić, że Góry Świętokrzyskie i Kielecczyzna posiada złoża kwarcytów, które mogłyby być eksploatowane dla potrzeb budowy dróg w województwach kieleckim, lubelskim, warszawskim, łódzkim. Obliczenia wykazują, że ilość postulowana do eksploatacji mogłaby wynosić ok. 2,5 mln ton rocznie.</u>
          <u xml:id="u-182.16" who="#TadeuszRobak">Zachodzi również możliwość wykorzystania surowców budowlanych, jak wapienie, dolomity i kwarcyty — dla potrzeb produkcji materiałów budowlanych.</u>
          <u xml:id="u-182.17" who="#TadeuszRobak">Ziemia kielecka w okolicy Staszowa posiada złoża siarki, o których mówił już tu kolega poseł Hryniewiecki.</u>
          <u xml:id="u-182.18" who="#TadeuszRobak">Warunkiem niezbędnym do rozpoczęcia eksploatacji tych bogactw jest budowa linii kolejowej Kielce — Ostrowiec i siatki dróg bitych.</u>
          <u xml:id="u-182.19" who="#TadeuszRobak">Przygotowanie się do eksploatacji kwarcytów, dolomitów i siarki — są to kierunki, w których można i należy pójść, aby wiązać i likwidować bezrobocie.</u>
          <u xml:id="u-182.20" who="#TadeuszRobak">Reasumując powyższe stawiam następujące wnioski:</u>
          <u xml:id="u-182.21" who="#TadeuszRobak">1. Resort przemysłu ciężkiego winien udzielić daleko idącej pomocy zakładom do tej pory nastawionym na produkcję specjalną przy ustalaniu bieżących i perspektywicznych planów produkcji.</u>
          <u xml:id="u-182.22" who="#TadeuszRobak">2. Resort winien udzielić finansowej i materiałowej pomocy zakładom dla adaptacji budynków do nowych produkcji oraz pomocy w zdobywaniu uniwersalnego parku maszynowego i materiałów.</u>
          <u xml:id="u-182.23" who="#TadeuszRobak">3. Rząd winien lokalizować budowę nowych zakładów pracy w rejonach, gdzie jest rozwinięty przemysł specjalny, a względy obronności kraju nakazują utrzymanie i podtrzymanie gotowości produkcyjnej wyrobów specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-182.24" who="#TadeuszRobak">4. Rząd winien przewidzieć możliwości interwencyjne dla uruchomienia doraźnych robót terenowo-ziemnych, robót, które mogłyby być robotami wstępnymi dla przewidywanych w planach perspektywicznych poważnych robót inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-182.25" who="#TadeuszRobak">Przedstawione tu zagadnienie likwidowania bezrobocia jest w chwili obecnej dla woj. kieleckiego najważniejsze. Apeluję do Rządu, aby przez realizację zgłoszonych wniosków przyszedł z pomocą przestawiającym się zakładom przemysłu specjalnego zarówno w woj. kieleckim, jak i w innych województwach kraju.</u>
          <u xml:id="u-182.26" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#CzesławWycech">Głos zabierze Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów ob. Stefan Jędrychowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#StefanJędrychowski">Obywatele Posłowie! Nie sposób ustosunkować się do wszystkich zagadnień poruszonych w tak bogatej i wszechstronnej dyskusji, która przy tym często szczegółowością omawiania problemów przypomina raczej dyskusję komisyjną. Poza tym czuję się zwolniony od omawiania w zasadzie zagadnień rolnictwa, socjalnych i finansowych, ponieważ na ten temat przemawiali z ramienia Rządu ministrowie Ochab, Zawadzki i Dietrich.</u>
          <u xml:id="u-184.1" who="#StefanJędrychowski">Nie będę też wchodził w poruszone w dyskusji zagadnienia organizacyjne, chociaż bardzo ważne, w dziedzinie handlu i w dziedzinie budownictwa. Nad zagadnieniami tymi pracują ministerstwa, pracuje Rada Ekonomiczna — niewątpliwie plon bogatej dyskusji sejmowej zostanie odpowiednio wykorzystany. Chciałbym ustosunkować się przede wszystkim do głównych poruszonych problemów, dotyczących kierunków i proporcji planu na rok 1957, a czasem wychodzących w przyszłość poza ten rok.</u>
          <u xml:id="u-184.2" who="#StefanJędrychowski">Rozumiem, że przytłaczająca większość kolegów zabierających głos w dyskusji nie zakwestionowała ogólnego kierunku planu, będącego wyrazem kursu na dalsze socjalistyczne uprzemysłowienie kraju, choć realizowane w zmienionym tempie i w nieco innych niż poprzednio proporcjach, przy jednoczesnej trosce o szybkie podniesienie produkcji rolnej i o stały wzrost płac realnych i dochodów chłopskich.</u>
          <u xml:id="u-184.3" who="#StefanJędrychowski">Sądzę, że mogę uznać za odosobniony głos posła Lityńskiego, który kwestionował słuszność kierunku na uprzemysłowienie i urbanizację kraju, żądał odwrotu o 180° i stanął na stanowisku, aby Polska pozostała krajem rolniczo-przemysłowym, a nie przemysłowo-rolniczym. Poseł Lityński nie sprecyzował tylko, czy stoi na stanowisku powrotu do przedwojennej sytuacji przeludnienia agrarnego, do milionów tzw. zbędnych ludzi na wsi — bo taka jest konsekwencja jego stanowiska. Sądzę, że tego rodzaju stanowisko jest nie do przyjęcia dla każdego, komu zależy na tym, aby w Polsce nie było ludzi bez pracy i bez chleba.</u>
          <u xml:id="u-184.4" who="#StefanJędrychowski">Poseł Kisielewski kwestionował, jako błędny, rozwój przemysłu hutniczego i maszynowego twierdząc, że jest on rzekomo sprzeczny z dyspozycjami surowcowymi i technicznymi Polski. Jak rozumiem, poseł Kisielewski sugerował, aby rozwój przemysłowy Polski ograniczyć do przetwórstwa rolnego i przemysłu chemicznego.</u>
          <u xml:id="u-184.5" who="#StefanJędrychowski">Nie chcę powtarzać tutaj wszystkich argumentów przemawiających przeciwko tej monoidei o konieczności jednostronnego rozwoju polskiego przemysłu, tej monoidei o monoprodukcji, równie szkodliwej jak monoidee o monokulturze. Mówiłem o tym na ostatniej sesji Sejmu poprzedniej kadencji i w referacie na tej sesji. Chciałbym tylko dorzucić jeszcze parę argumentów.</u>
          <u xml:id="u-184.6" who="#StefanJędrychowski">W krajach o rozwiniętym przemyśle chemicznym — w Anglii cały przemysł chemiczny zatrudnia 528 tys. osób, a w Niemczech Zachodnich 385 tys. W Polsce — ok. 130 tys. A więc nawet przy osiągnięciu wysokiego, angielskiego czy zachodnio-niemieckiego, poziomu rozwoju przemysłu chemicznego — co wymaga jeszcze wielu lat i wielomiliardowych inwestycji — moglibyśmy dodatkowo zatrudnić w przemyśle chemicznym 250–400 tys. osób. A przecież corocznie musimy w najbliższych latach zatrudniać dodatkowo, poza rolnictwem, 200–300 tysięcy osób, po 1960 r. zaś będziemy musieli corocznie zatrudniać dodatkowo około 500 tys. osób.</u>
          <u xml:id="u-184.7" who="#StefanJędrychowski">Bez wszechstronnego rozwoju przemysłu, a w tym dalszego rozwoju przemysłu maszynowego, nie będziemy w stanie ani zaspokoić rosnących potrzeb społeczeństwa we wszystkich dziedzinach gospodarki narodowej, ani zabezpieczyć pracy dla rosnącej ludności.</u>
          <u xml:id="u-184.8" who="#StefanJędrychowski">O niedorozwoju naszego przemysłu maszynowego świadczy fakt, że w ogólnej wartości produkcji przemysłowej stanowi on u nas 17%, kiedy w Czechosłowacji już w 1955 r. odsetek ten wynosi 28%, w Niemieckiej Republice Demokratycznej — 31%, w Związku Radzieckim — 40%, a w wysokorozwiniętych państwach zachodnio-europejskich waha się od 30 do 40%.</u>
          <u xml:id="u-184.9" who="#StefanJędrychowski">Słuszny kurs, to kurs na wszechstronny rozwój przemysłu — naturalnie bez przesady, bez dążenia do jakiejś autarkii, do samowystarczalności w każdym rodzaju produkcji, w każdym asortymencie produkcji, to kurs na rozwój przemysłu, w którym naturalnie znaczenie przemysłu chemicznego, jako mającego bardzo dobre warunki rozwoju w Polsce, będzie rosło; zresztą produkcja przemysłu chemicznego, zarówno w okresie planu 6-letniego jak i obecnie, rośnie najsilniej ze wszystkich gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-184.10" who="#StefanJędrychowski">Kolega poseł Kołakowski kwestionował kierunki asortymentowej produkcji hutnictwa w związku z koniecznością importu części blach okrętowych. Jak przedstawiają się fakty?</u>
          <u xml:id="u-184.11" who="#StefanJędrychowski">Zapotrzebowanie na blachy okrętowe wynosi w bieżącym roku 97 tys. ton, z czego pokrywamy z produkcji krajowej 60 tys. ton, z importu — 37 tys. ton. Pewne asortymenty blach okrętowych, cieńszych i węższych, dostarcza huta im. Lenina — około 25 tys. ton. W asortymentach tych nie ma deficytu, a nawet wkrótce po opanowaniu produkcji według norm międzynarodowych będziemy mogli je eksportować na rynki zagraniczne. Pozostałe asortymenty dostarcza huta „Batory” i huta „Stalowa Wola”, jednak ilość ich jest niedostateczna, uzupełniamy je więc importem ze Związku Radzieckiego i Czechosłowacji. Import ten ustanie za jakieś trzy lata, po dokonaniu rekonstrukcji walcowni w hucie „Batory”.</u>
          <u xml:id="u-184.12" who="#StefanJędrychowski">Rozwój hutnictwa, zwłaszcza w kraju tak niewielkim jak Polska, nigdy nie może być tak wszechstronny, żeby produkcja z roku na rok rosła równomiernie we wszystkich asortymentach. Dlatego w każdym okresie będzie istniała konieczność eksportu jednych i importu innych asortymentów, i nie ma w tym absolutnie nic zdrożnego ani nienormalnego.</u>
          <u xml:id="u-184.13" who="#StefanJędrychowski">Ob. poseł Kołakowski kwestionował również rzekome forytowanie w kopalnictwie rud żelaznych okręgu łęczyckiego kosztem okręgu częstochowskiego. Rzeczywiście, jeżeli chodzi o rudę łęczycką, dotychczasowe wskaźniki ekonomiczne tego okręgu są nieco gorsze od okręgu częstochowskiego, jakkolwiek znajdują się w granicach opłacalności. W rzeczywistości w najbliższych latach w okręgu częstochowskim zostanie zakończona budowa 5 kopalń rudy żelaznej i będzie się kontynuować budowę dalszych pięciu-sześciu, podczas gdy w okręgu łęczyckim zakończy się budowę 2 kopalń i przygotowuje się bez rozpoczynania w tym okresie budowę dalszych dwóch; a więc nie ma mowy o forytowaniu okręgu łęczyckiego kosztem okręgu częstochowskiego.</u>
          <u xml:id="u-184.14" who="#StefanJędrychowski">Ob. poseł Kołakowski kwestionował również kierunki rozwoju energetyki, jako rzekomo nie przewidujące modernizacji. Zasadniczy kierunek modernizacji naszej energetyki to instalowanie nowoczesnych, wysoko wydajnych agregatów w celu między innymi, obok sprostania rosnącemu zapotrzebowaniu — unieruchamiania najbardziej przestarzałych i najmniej wydajnych. Niestety, jak dotychczas, rozwój energetyki nie nadążał za potrzebami przemysłu i całej gospodarki narodowej i dlatego, mimo że instalowano wiele nowych wysoko wydajnych agregatów, nie można było jeszcze unieruchomić agregatów przestarzałych. W tym roku po raz pierwszy rozwój energetyki wyprzedza wzrost produkcji przemysłowej, a więc pod warunkiem wykonania w pełni planu inwestycyjnego energetyki — po raz pierwszy będziemy mogli osiągnąć te efekty.</u>
          <u xml:id="u-184.15" who="#StefanJędrychowski">Niezależnie od tego trzeba podkreślić, że przez instalowanie nowoczesnych agregatów stale zwiększa się średnia wydajność i obniża średnie zużycie paliwa i to świadczy o stałej modernizacji w odniesieniu do całej energetyki.</u>
          <u xml:id="u-184.16" who="#StefanJędrychowski">Poseł Tatarkówna poruszyła bardzo istotne zagadnienie przemysłu włókienniczego. Istotnie trzeba stwierdzić, że w ciągu ostatnich lat suma nakładów inwestycyjnych i kapitalnych remontów w tym przemyśle była niższa od sumy odpisów amortyzacyjnych. Sytuacja ta zmieni się w 1958 r. i w latach następnych, kiedy to suma inwestycji i kapitalnych remontów według aktualnego projektu Planu 5-letniego znacznie przekroczy sumę amortyzacji.</u>
          <u xml:id="u-184.17" who="#StefanJędrychowski">Między innymi obecnie czynione są starania o znaczne ponadplanowe zwiększenie importu maszyn dla przemysłu włókienniczego na wymianę maszyn przestarzałych — w oparciu o uzyskane kredyty zagraniczne.</u>
          <u xml:id="u-184.18" who="#StefanJędrychowski">Szereg kolegów posłów poruszyło sytuację w przemyśle maszyn rolniczych. Istotnie przemysł ten obecnie ma przed sobą trudne zadanie poważnego przestawienia asortymentu produkcji, aby dostosować się w większej mierze do potrzeb indywidualnych gospodarstw chłopskich. Rok 1957 należy traktować pod tym względem jako rok przejściowy, chociaż już w tym roku powinna nastąpić poważna poprawa w dostawach najbardziej potrzebnych asortymentów maszyn.</u>
          <u xml:id="u-184.19" who="#StefanJędrychowski">Ze słuszną troską omawiano w dyskusji problemy rozwoju przemysłu materiałów budowlanych. Od rozwoju tego przemysłu zależy wzrost budownictwa, a tym samym zaspokojenie wielu palących potrzeb społecznych.</u>
          <u xml:id="u-184.20" who="#StefanJędrychowski">Nakłady inwestycyjne na ten przemysł zostały poważnie zwiększone w porównaniu z poprzednimi latami. Jest to przy tym jedyna gałąź przemysłu, gdzie nie zamierzamy proponować żadnych dalszych ograniczeń nakładów inwestycyjnych w pięciolatce, a przeciwnie — jeszcze pewne powiększenie.</u>
          <u xml:id="u-184.21" who="#StefanJędrychowski">Niezależnie od tego, uchwałą Rady Ministrów zostały stworzone warunki, ułatwiające rozwój ubocznej produkcji materiałów budowlanych, oraz rozwój produkcji lokalnej.</u>
          <u xml:id="u-184.22" who="#StefanJędrychowski">W sumie z tych źródeł dodatkowych uzyskano w 1956 r. 100 mln jednostek ceramicznych materiałów ściennych, a w 1957 r. szacuje się te dodatkowe źródła na ponad 300 mln jednostek ceramicznych, przy czym możliwości nie są bynajmniej wyczerpane, a raczej zaledwie napoczęte.</u>
          <u xml:id="u-184.23" who="#StefanJędrychowski">Wielu z obywateli posłów obrazowało niezwykle ciężką i trudną sytuację w budownictwie mieszkaniowym. Nie chciałbym w jakimkolwiek stopniu zacierać trudności tej sytuacji, jednak trudno mi się pogodzić z taką metodą obrazowania tej kwestii, kiedy zestawia się cyfry przyrostu izb w miastach z cyframi przyrostu naturalnego w całym kraju, a więc w miastach i na wsi razem. Dla ścisłości należałoby zawsze dodać ilość izb mieszkalnych budowanych na wsi, która w 1955 r. wyniosła około 86 tys., a w 1956 r. i 1957 r. na pewno wyniesie więcej. Poza tym należałoby uwzględnić punkt wyjściowy, od jakiego rozpoczynało nasze budownictwo — fakt, że przed wojną w Polsce przy takim samym mniej więcej przyroście naturalnym w cyfrach absolutnych i przy większej liczbie ludności budownictwo mieszkaniowe w miastach przez szereg lat wynosiło po kilkadziesiąt tysięcy izb rocznie i dopiero w 1937 i 1938 r. osiągnęło poziom około 100 tys.</u>
          <u xml:id="u-184.24" who="#StefanJędrychowski">Nie zmienia to oczywiście faktu, że poziom około 200 tys. izb., które mają być zbudowane w miastach w 1957 r., daleko odbiega od potrzeb. Dlatego potrzebne są nieustanne wysiłki, aby wzmagać budownictwo mieszkaniowe, aby osiągnąć w tym pięcioleciu około 1.200 tys. izb mieszkalnych i aby w następnym pięcioleciu osiągnąć dalszy, poważniejszy wzrost.</u>
          <u xml:id="u-184.25" who="#StefanJędrychowski">W tym celu trzeba wzmagać rozwój produkcji materiałów budowlanych. Sprawa ta nie przedstawia się niestety tak łatwo, jak wydaje się mojemu koledze, posłowi z Gdańska, prof. Balcerskiemu. Nie wystarczy mieć surowiec i siłę roboczą, trzeba mieć jeszcze potencjał wytwórczy, urządzenia produkcyjne — a wymaga to nakładów i czasu. Ręczna, chałupnicza produkcja, niestety, nie może w tej dziedzinie rozwiązać sprawy, nie może zastąpić zmechanizowanej produkcji fabrycznej, może ją tylko uzupełnić. Ale niewątpliwie inicjatywa społeczna rozwoju produkcji ze źródeł lokalnych może poważnie rozszerzyć nasze możliwości.</u>
          <u xml:id="u-184.26" who="#StefanJędrychowski">Omawiając sprawy budownictwa mieszkaniowego trzeba zauważyć, że nie ma chyba takiego drugiego kraju, zarówno w świecie kapitalistycznym jak i w naszym obozie socjalistycznym, w którym państwo wzięłoby na siebie tak dużą procentowo część ciężaru zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych ludności. Toteż całkowitą rację mają moim zdaniem ci koledzy posłowie, którzy domagają się na przyszłość znacznego zwiększenia udziału budownictwa indywidualnego i spółdzielczego — z pomocą kredytową państwa. Zresztą w tym kierunku idziemy. Już poważnie zwiększono kredyty na budownictwo indywidualne i spółdzielcze w roku bieżącym. Rząd ma na swoim warsztacie większość z tych spraw, o których mówił w dyskusji poseł Borecki. Nie mógłbym się natomiast zgodzić z propozycją natychmiastowego, jeszcze w tym roku, zredukowania budownictwa ZOR na rzecz budownictwa rozproszonego, czy indywidualnego. Taka nagła, nieprzygotowana zmiana nie przyniosłaby niczego innego oprócz dezorganizacji i zmniejszenia ogólnej ilości budowanych izb. Przy tym wyższe koszty izby budowanej przez ZOR bynajmniej nie świadczą o droższym budownictwie. Należy pamiętać, że koszt izby ZOR-owskiej obciążony jest budową sieci i usług w stanie surowym, budową szkół, budową wszystkich urządzeń komunalnych i osiedlowych — ulic, wodociągów, kolektorów kanalizacyjnych nieraz w skali całego miasta, podczas gdy budownictwo rozproszone czy indywidualne dodatkowo obciąża istniejące urządzenia.</u>
          <u xml:id="u-184.27" who="#StefanJędrychowski">Wielu kolegów podkreślało niedoinwestowanie poszczególnych gałęzi gospodarki i działów usługowych. Słyszeliśmy z tej trybuny o niedostatecznych inwestycjach w przemyśle węglowym i naftowym, w energetyce i w przemyśle lekkim, w budownictwie drogowym, portowym, kolejowym, w przemyśle materiałów budowlanych, w budownictwie mieszkaniowym, szkolnym, szpitalnym. Jestem skłonny wszystkim dyskutantom przyznać rację, a także powiększyć jeszcze tę listę niedoinwestowanych gałęzi gospodarki. Słyszeliśmy również o dyskryminacji lub niedostatecznym wydotowaniu w pewnych terenach. A więc słyszeliśmy o tym, że Kraków jest dyskryminowany, że Łódź to miasto niekochane, że udział Poznańskiego w nakładach należy zwiększyć. Upomniały się o swoje prawa Olsztyńskie, Opolskie i inne Województwa Ziem Odzyskanych. Nie pozostało pod tym względem w tyle Kieleckie i Rzeszowskie. Wątpię, by znalazło się jakieś województwo, które nie uważałoby się za dyskryminowane. Ba, nawet Warszawa ustami posła prof. Hryniewieckiego upomniała się o swoje prawa.</u>
          <u xml:id="u-184.28" who="#StefanJędrychowski">Sądzę, że trafnie scharakteryzował tę sytuację prof. Lange na poprzedniej sesji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-184.29" who="#StefanJędrychowski">Ten stan rzeczy jest wyrazem ogólnego niedoinwestowania. Jednak ogólny poziom inwestycji wyznaczany jest przez wielkość dochodu narodowego i przez wielkość spożycia indywidualnego, a dodatkowo przez poziom produkcji materiałów budowlanych. Można przesuwać w pewnym stopniu granice między akumulacją a spożyciem, można powiększać inwestycje kosztem płac i dochodów ludności — i odwrotnie. Ale nie ma sposobu na to, ażeby jednocześnie powiększyć i inwestycje, i płace, i dochody ludności, nie ma sposobu na to, aby przeskoczyć aktualne obiektywne możliwości i wyznaczyć poziom inwestycji na poziomie potrzeb społecznych. Byłoby to postępowanie nie tylko szkodliwe, ale gorzej — nierealistyczne.</u>
          <u xml:id="u-184.30" who="#StefanJędrychowski">Dlatego zawsze stoimy w obliczu wyboru między potrzebami bieżącymi a przyszłymi, między spożyciem a inwestycjami, między inwestycjami produkcyjnymi a nieprodukcyjnymi, między inwestycjami na tym czy innym terenie, w tej czy innej gałęzi przemysłu.</u>
          <u xml:id="u-184.31" who="#StefanJędrychowski">Komisja Planowania i Rząd stara się rozstrzygnąć te problemy jak najbardziej obiektywnie, jak najbardziej zgodnie w swoim rozumieniu z ogólnymi interesami narodu. Ale ostatecznym arbitrem w tych sprawach jest niewątpliwie Sejm. Sądzę więc, że raczej na sejmowych komisjach branżowych powinny ścierać się głosy posłów pragnących powiększyć nakłady na jednym terenie kosztem drugiego, a na Komisji Planu i Budżetu głosy domagające się powiększenia inwestycji w jednych działach gospodarki kosztem drugich. Rezultatem tych zmagań winny być wnioski Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu o dokonanie zmian w tych dokumentach.</u>
          <u xml:id="u-184.32" who="#StefanJędrychowski">Chciałbym podkreślić, że Rząd wyraził zgodę na propozycje zmian, ustalone przez Komisję Planu i Budżetu.</u>
          <u xml:id="u-184.33" who="#StefanJędrychowski">Może więc wyjściem z sytuacji jest istotnie szukanie ratunku w kilkumiliardowych kredytach zagranicznych — jak sugeruje poseł Kisielewski. W tym miejscu nie zgodziłbym się z tymi kolegami, którzy mówili z tej trybuny, że poseł Kisielewski nie wskazał cukiernicy, z której należałoby czerpać. Poseł Kisielewski ukazał nam „fatamorgana” cukiernicy w postaci 3-miliardowych kredytów zagranicznych.</u>
          <u xml:id="u-184.34" who="#StefanJędrychowski">Dalecy jesteśmy od negowania lub odrzucania realnych możliwości uzyskania kredytów zagranicznych, które mogą rozszerzyć nasze możliwości inwestycyjne, lub dopomóc nam w przezwyciężeniu chwilowych trudności surowcowych. Korzystaliśmy w poprzednim okresie i korzystamy obecnie z wielkich kredytów radzieckich. Zawarliśmy umowę z Niemiecką Republiką Demokratyczną w sprawie pomocy na warunkach kredytowych w rozbudowie naszego przemysłu węgla brunatnego. Zawarliśmy niedawno umowę kredytową z Francją. Finalizujemy pertraktacje z bankami angielskimi. Prowadzimy rozmowy z koncernem szwedzkim. Delegacja nasza od kilku tygodni prowadzi w Stanach Zjednoczonych rozmowy w sprawie kredytowych dostaw nadwyżek rolniczych. Wszędzie jednak chodzi o sumy o wiele mniejsze od tej, którą wymienił poseł Kisielewski.</u>
          <u xml:id="u-184.35" who="#StefanJędrychowski">Musimy zdać sobie sprawę, że kredyt zagraniczny może być tylko uzupełnieniem i ułatwieniem własnego wysiłku narodu, ale nie może go zastąpić.</u>
          <u xml:id="u-184.36" who="#StefanJędrychowski">Przedstawiciele rządów przedwojennych przez dwadzieścia lat łudzili siebie i naród mirażem wielkich pożyczek zagranicznych, które rzekomo miały rozwiązać wszystkie problemy polskiej gospodarki. Pożyczki zagraniczne istotnie były, ale w znacznie skromniejszych rozmiarach i na bardzo ciężkich warunkach, a po 1930 r. pożyczki się skończyły, a pozostał tylko ciężar spłat kapitałów i procentów.</u>
          <u xml:id="u-184.37" who="#StefanJędrychowski">Sądzę, że nie jest dobrą przysługą dla naszej gospodarki głoszenie, że może nas wyratować tylko ogromna, kilkumiliardowa pożyczka zagraniczna.</u>
          <u xml:id="u-184.38" who="#StefanJędrychowski">Nie rezygnując z uzyskania możliwych i realnych kredytów jako uzupełnienia i pomocy, naród może swą gospodarkę dźwignąć przeważnie tylko własnym wysiłkiem, mobilizując wszystkie rezerwy własnej gospodarki i rozwijając w tym celu szeroką inicjatywę społeczną mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-184.39" who="#StefanJędrychowski">Poseł Macichowski poruszył niezwykle trudne problemy gospodarki leśnej. Zdajemy sobie wszyscy sprawę z tego trudnego problemu i z grożącego na przyszłość niebezpieczeństwa. Problem ten istnieje i nie może być rozwiązany w ciągu jednego roku, lub nawet paru najbliższych lat. Do 1960 r. może on być tylko częściowo złagodzony.</u>
          <u xml:id="u-184.40" who="#StefanJędrychowski">Godząc się z wnioskiem sejmowej Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów przedstawia sejmowej Komisji Planu i Budżetu, jakie są możliwości do 1963 r. rozwiązania problemu zastąpienia drewna, aby umożliwić ograniczenie wyrębu drewna do etatów rębnych.</u>
          <u xml:id="u-184.41" who="#StefanJędrychowski">Nie mogę pominąć problemu żeglugi morskiej. Doceniając w pełni potrzebę przyśpieszenia rozwoju floty handlowej, Rząd wniesie projekt ustawy o Funduszu Rozbudowy Floty. Już w 1957 r. stan floty handlowej przekroczy prawdopodobnie o 40–50 tys. ton pierwotne założenia pięciolatki na ten rok — dzięki dodatkowym przesunięciom statków produkcji krajowej na potrzeby floty i dodatkowym zakupom z importu.</u>
          <u xml:id="u-184.42" who="#StefanJędrychowski">Słyszeliśmy głosy o tym, że przemysł okrętowy nie powinien eksportować. Trzeba jednak stwierdzić, że wielkie zamówienia eksportowe w ubiegłych latach, połączone z dostawami brakujących blach i wyposażenia okrętowego, postawiły nasz przemysł okrętowy na nogi, pozwoliły mu rozwinąć się w tej skali, w jakiej się rozwinął. Obecnie udział floty krajowej w produkcji przemysłu okrętowego stale się zwiększa. Pewien eksport natomiast jest konieczny, choćby dla utrzymania rynków i choćby dla utrzymania poziomu technicznego produkcji w konkurencji z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-184.43" who="#StefanJędrychowski">Poruszony został również problem prawidłowej wyceny środków trwałych. Inwentaryzacja majątku narodowego to wielkie przedsięwzięcie, wymagające starannego przygotowania na podstawach naukowych. I przedsięwzięcie kosztowne. Nie można go przeprowadzić w ten sposób, aby efekt był stracony. Dlatego można przeprowadzić akcję inwentaryzacji majątku narodowego dopiero po przeprowadzeniu koniecznych zmian w systemie cen zaopatrzeniowych, po uporządkowaniu systemu cen.</u>
          <u xml:id="u-184.44" who="#StefanJędrychowski">Na marginesie trzeba stwierdzić — pod adresem posła Wojtysiaka, który mówił, że budżet bez wyceny majątku nie jest budżetem — że Polska przedwojenna nie miała żadnego obliczenia majątku narodowego przez całe dwadzieścia lat. I tylko jedno bardzo niedokładne, szacunkowe obliczenie prof. Kruszewskiego majątku państwowego, który jak wiadomo stanowił zaledwie niewielki ułamek całego majątku narodowego.</u>
          <u xml:id="u-184.45" who="#StefanJędrychowski">O systemie cen zaopatrzeniowych mówił już Minister Dietrich. Chciałbym tylko dodać, że to zagadnienie trudne i skomplikowane musi być tak rozwiązywane, aby nie doprowadzić do ogólnej zwyżki cen i nie narazić na szwank realnych płac i realnych dochodów. I dlatego nie może być przeprowadzone tak szybko, jakby się niektórym kolegom posłom wydawało.</u>
          <u xml:id="u-184.46" who="#StefanJędrychowski">Zdajemy sobie sprawę ze wszystkich braków naszego systemu cen zaopatrzeniowych, który utrudnia ocenę wyników finansowych poszczególnych gałęzi gospodarki. Ale przesadą są głosy tych kolegów posłów, którzy twierdzą, że istniejący stan uniemożliwia wszelką ocenę, że czyni z budżetu fikcję itp. Ogólnego obrazu to nie zmienia, ponieważ nadmierna akumulacja jednych gałęzi gospodarki wyrównuje się z deficytami innych. Wymaga to tylko trochę trudniejszej i głębszej analizy naukowej, żeby zdobyć prawidłową ocenę istniejącego stanu gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-184.47" who="#StefanJędrychowski">Chciałbym też powiedzieć, że tak samo przedstawia się sprawa w dziedzinie badania opłacalności handlu zagranicznego. Nie można twierdzić, że obecny system cen i rozliczeń uniemożliwia ocenę opłacalności poszczególnych kierunków handlu zagranicznego — on ją tylko utrudnia, wymaga dodatkowej i głębszej analizy naukowej.</u>
          <u xml:id="u-184.48" who="#StefanJędrychowski">Chciałbym poinformować Obywateli Posłów, że rozpoczęto prace nad efektywnością handlu zagranicznego i na podstawie tych prac już obecnie zlikwidowano niektóre eksporty nieopłacalne. Czyni się wysiłki dla zaktywizowania innych, bardziej opłacalnych kierunków eksportu.</u>
          <u xml:id="u-184.49" who="#StefanJędrychowski">Na zakończenie chciałbym krótko wypowiedzieć się na temat najbardziej ogólnych uwag, jakie były wypowiedziane o budżecie i planie.</u>
          <u xml:id="u-184.50" who="#StefanJędrychowski">Posłowie z Klubu „Znak” dawali do zrozumienia, że ten plan i budżet to jest jakiś tam krok naprzód, ale jeszcze nie taki, jakiego by sobie życzyli. Byłoby na przyszłość pożądane, aby Koledzy formułowali jaśniej swoje postulaty pod adresem planu i budżetu, w ich pozytywnej części, ponieważ inaczej obawiam się, że nie będziemy w stanie z Ministrem Dietrichem, mimo dobrej woli, dostosować się do ich życzeń.</u>
          <u xml:id="u-184.51" who="#StefanJędrychowski">Czy budżet ma charakter przejściowy? Na pewno tak, jeśli rozumieć przez to, że odzwierciedla on przejście do lepszego sposobu budowania socjalizmu. Na pewno nie, gdyby ktoś uważał, że przejściowy charakter oznacza odejście od socjalizmu. Niech nikt nie oczekuje od nas przedstawienia planu i budżetu, który by zawierał odejście od socjalizmu, niezależnie od tego, czy miałoby to być odejście od razu, czy odejście stopniowe.</u>
          <u xml:id="u-184.52" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-184.53" who="#StefanJędrychowski">Czy to jest plan i budżet konieczności? Tak, to jest plan i budżet konieczności, jeżeli rozumieć przez to, że jest oparty na realnych, obiektywnych warunkach naszej gospodarki, których nie można przekreślić ani pominąć, jeżeli nie chcę się popaść w fantazjowanie.</u>
          <u xml:id="u-184.54" who="#StefanJędrychowski">W tym sensie każdy następny budżet i plan będzie także budżetem i planem konieczności.</u>
          <u xml:id="u-184.55" who="#StefanJędrychowski">Nie jest on planem i budżetem konieczności, jeżeli przez konieczność rozumieć konieczność chwilowego, oportunistycznego przystosowania się do jakiejś sytuacji — bez przekonania, że robi się to, co jest w danych warunkach najlepsze.</u>
          <u xml:id="u-184.56" who="#StefanJędrychowski">W tym sensie dla nas ten budżet i plan nie jest budżetem i planem konieczności, ale budżetem i planem wolnego wyboru, ponieważ wyraża on aktualne potrzeby i możliwości gospodarcze naszej socjalistycznej demokracji, ponieważ odpowiada on w sposób możliwie najlepszy, a w każdym razie jedynie możliwy w aktualnych warunkach — potrzebom mas pracujących.</u>
          <u xml:id="u-184.57" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Stanisławowi Stommie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#StanisławStomma">Wysoki Sejmie! Jesteśmy wszyscy zmęczeni długimi debatami. Postaram się mówić krótko.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#StanisławStomma">Sesja dobiega końca — pierwsza sesja budżetowa nowego Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Przy zakończeniu tej sesji chciałbym zatrzymać się nad kilku problemami — krótko, jak powiedziałem, na marginesie sesji — problemami, które wpłynęły, a nie były tu należycie wyświetlone i będą w dużym stopniu nowe.</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#StanisławStomma">Na początku krótkie uwagi polemiczne, które podejmuję jako przewodniczący Koła Posłów Katolickich „Znak”. Koło to było wielokrotnie w polemikach wymieniane, a także bardzo często poszczególni jego członkowie byli wymieniani tutaj. Oczywiście każdy z posłów mówi na swój rachunek i nie potrzebuję mieszać się, wkraczać w polemiki podejmowane tu pod ich adresem, natomiast konieczne jest podjęcie tej polemiki wtenczas, jeżeli sugestie wypowiadane na marginesie dyskusji posłów naszego Koła jakoś deformują postawę i linię tego Koła.</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#StanisławStomma">Dlatego w bardzo telegraficznym skrócie parę takich małych polemik, które są konieczne dla wyjaśnienia linii i uniknięcia nieporozumień.</u>
          <u xml:id="u-186.4" who="#StanisławStomma">Po pierwsze — było wiele mówione na temat emigracji wewnętrznej i czułem tu wypowiadane zarzuty, jakoby poseł Kisielewski chełpił się tą emigracją wewnętrzną i rzekomo uważał tę postawę za lepszą od postawy tych ludzi, którzy przez cały czas angażowali się czynnie. Jest to wielkie nieporozumienie. Widzę tu na ławach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i na ławach Stronnictwa Demokratycznego ludzi, którzy ten okres, który my nazywamy „emigracją wewnętrzną”, spędzili — jak to sami mówili — w więzieniach. I nie można im z tego tytułu stawiać zarzutów.</u>
          <u xml:id="u-186.5" who="#StanisławStomma">W tym samym stopniu absurdalny jest zarzut w stosunku do nas o emigrację wewnętrzną. Bo nie była to emigracja dobrowolna — była to emigracja wynikająca z konieczności.</u>
          <u xml:id="u-186.6" who="#StanisławStomma">Co do siebie mogę zapewnić, że czyniłem bardzo daleko idące wysiłki, żeby „Tygodnik Powszechny” nie uległ likwidacji i żebyś my mogli na arenie społecznej występować. Ale to się nie udało. Bez kompromisów moralnych nie mogliśmy kontynuować działalności, przeto emigracja była konieczna i jest po prostu faktem — nic więcej. Z czego nie wynika absolutnie krytyka pod adresem ludzi, którzy byli czynnie zaangażowani, bo zależy jak byli zaangażowani, do jakich wniosków doszli i jakie są rezultaty ich pracy.</u>
          <u xml:id="u-186.7" who="#StanisławStomma">Wszelkie uproszczenia na ten temat byłyby wielką niesprawiedliwością i tych sugestii w wystąpieniach naszych nie było; a jeśli ktoś tak to zrozumiał, to zrozumiał fałszywie.</u>
          <u xml:id="u-186.8" who="#StanisławStomma">Jeżeli chodzi o sugestię drugą — rzekomego niedoceniania wartości Października, no, to jest tak oczywiste tylko nieporozumienie, że właściwie szkoda czasu na polemikę.</u>
          <u xml:id="u-186.9" who="#StanisławStomma">Październik to właśnie powrót z niedobrowolnej emigracji. Październik to zmiana stosunku Państwa do Kościoła, to powrót kardynała Wyszyńskiego, to zmiana atmosfery moralnej w Polsce itd., itd.</u>
          <u xml:id="u-186.10" who="#StanisławStomma">Wreszcie kompleks klaksonu, który tutaj tak bardzo zaciążył nad umysłowością niektórych posłów w czasie dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-186.11" who="#StanisławStomma">Co znaczy porównanie z klaksonem? Znaczy tyle, że nie uporaliśmy się z trudnościami ekonomicznymi, że trudności te są jeszcze ogromne, że są strukturalne trudności w ekonomice naszej, że są niedostatki w wielu dziedzinach — co można określić symbolem tego samochodu, który wciąż jest w naprawie. Natomiast niezależnie od tego mówimy już głosem wolnych ludzi.</u>
          <u xml:id="u-186.12" who="#StanisławStomma">Dlaczego użyto porównania do klaksonu? Kolega Zawieyski powiedział o Kisielewskim, że on jest tak bardzo niepatetyczny, że w tym swoim braku patosu aż staje się patetyczny, jakby chciał ukryć wielkość własnego przeżycia, które Październik w nim wywołał. I żeby ukryć wielkość patosu chwili, dobiera czasem umyślnie kpiarskich wyrazów, ażeby ten patos nie wyszedł.</u>
          <u xml:id="u-186.13" who="#StanisławStomma">To jest właściwe wytłumaczenie psychologiczne. Zresztą zrozumiał to Jarosław Iwaszkiewicz. I tylko to mogę powiedzieć. To są małe polemiki.</u>
          <u xml:id="u-186.14" who="#StanisławStomma">Kwestia druga. Problem, który chciałbym tu poruszyć, to sprawa stylu pracy nowego parlamentu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-186.15" who="#StanisławStomma">Nie chodzi mi o technikę tej pracy, chodzi mi o coś bardziej istotnego, o sprawę jakiegoś zasadniczego stylu pracy — co zawiera w sobie aspekty moralne.</u>
          <u xml:id="u-186.16" who="#StanisławStomma">Kisielewski mówił tu również o koniecznościach — i to słowo „konieczności” zostało też jakoś nie zawsze życzliwie przyjęte. Ja to przyjmuję. W naszej sytuacji stajemy nieraz wobec twardych konieczności.</u>
          <u xml:id="u-186.17" who="#StanisławStomma">Dlaczego tak jest? Bo sytuacja naszego Koła jest bardzo szczególna. My nie sprawujemy rządów w Polsce, ani wpływu na rządy w Polsce nie mamy, a mimo to bierzemy na siebie jakąś odpowiedzialność. I bierzemy na siebie część odpowiedzialności także i za decyzje nieraz w społeczeństwie bardzo niepopularne. I tak być musi.</u>
          <u xml:id="u-186.18" who="#StanisławStomma">Dlaczego tak być musi? Bo to jest naturalne — jeżeli nie chcemy uprawiać demagogii.</u>
          <u xml:id="u-186.19" who="#StanisławStomma">Sprecyzuję, jak rozumiem pojęcie demagogii.</u>
          <u xml:id="u-186.20" who="#StanisławStomma">Demagogią jest żerowanie na koniecznościach państwowych dla robienia sobie popularności. Jeżeli Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, która ponosi główną i zasadniczą odpowiedzialność za państwo, staje wobec pewnych konieczności i musi podjąć pewne niepopularne decyzje, to wytwarza się bardzo łatwa do zdyskontowania sytuacja, żeby stawiać demagogiczne wnioski przeciw, żeby głosować przeciw itd., wykazując: patrzcie, oni stawiają te niepopularne wnioski, a my chcemy inaczej.</u>
          <u xml:id="u-186.21" who="#StanisławStomma">Otóż taką postawę oceniałbym jako niemoralną, jako brak moralności życia publicznego. I dlatego, nie uprawiając demagogii, musimy też brać na siebie część odpowiedzialności za decyzje nieraz niepopularne, rozumiejąc, że taka a nie inna jest konieczność państwowa. Ale ponieważ do konieczności tych nieraz doszło na skutek błędów poprzedniego okresu, na skutek błędów, na które myśmy nie mieli żadnego wpływu — wobec tego rysuje się to nam jako twarda konieczność. Niemniej konieczność tę akceptujemy i tak być powinno.</u>
          <u xml:id="u-186.22" who="#StanisławStomma">Tyle, jeżeli chodzi o zasadniczą postawę.</u>
          <u xml:id="u-186.23" who="#StanisławStomma">Demagogia bywa chorobą parlamentów. Może nieco lepiej sytuacja rysuje się w parlamencie angielskim, w kraju o tak starej kulturze parlamentarnej, natomiast w innych parlamentach niewątpliwie choroba ta jest bolączką i muszą się społeczeństwa z tym nieraz w sposób przykry uporać.</u>
          <u xml:id="u-186.24" who="#StanisławStomma">Wydaje mi się, że sesja obecna uprawnia chyba do wniosku pod tym względem optymistycznego — że odbywała się zasadniczo w atmosferze dużej odpowiedzialności, i to chyba na całej szerokości tej Izby. Sądzę, że kierunek pod tym względem sesja ta wyznacza prawidłowo. Natomiast istnieje obawa, ażeby unikając demagogii i obawiając się tego najbardziej, nie popaść w drugie odchylenie, w przeciwnym kierunku — w sytuację parlamentu nieśmiałego i bojącego się śmielszej inicjatywy.</u>
          <u xml:id="u-186.25" who="#StanisławStomma">Wydaje się, że słuszna jest i śmiałość krytyki, i śmiałość inicjatywy koncepcyjnej. Poseł z PZPR Kraśko mówił, że Partia chętnie powita śmiałą inicjatywę koncepcyjną. Cieszymy się z tego zapewnienia i, że tak powiem, trzymamy za słowo.</u>
          <u xml:id="u-186.26" who="#StanisławStomma">Teraz sprawa ostatnia i krótka.</u>
          <u xml:id="u-186.27" who="#StanisławStomma">W tę dyskusję budżetową wszedł nowy jeden akord — ten akord wniósł Premier Cyrankiewicz swoim wczorajszym, bardzo ciekawym sprawozdaniem. To postawiło przed parlamentem także zagadnienia polityki zagranicznej. Na ten temat parę słów.</u>
          <u xml:id="u-186.28" who="#StanisławStomma">Chcę zwrócić uwagę na pewne — jeśli to tak można określić — prawo socjologiczne. To prawo socjologiczne mówi, że istnieje związek między polityką wewnętrzną kraju a jego polityką zagraniczną — związek pod każdym względem ścisły, zarówno w sensie aspiracji, metod, jak morale tej polityki itd. Jeżeli weźmiemy taki kraj, jak dajmy na to hitlerowskie Niemcy, to widzimy tę harmonię w całej pełni: kraj obozów wewnątrz, brutalnej przemocy wewnątrz — brutalnego podboju na zewnątrz.</u>
          <u xml:id="u-186.29" who="#StanisławStomma">W krajach, gdzie panuje nieufność do obywateli, polityka zagraniczna też tym piętnem jakoś jest obciążona.</u>
          <u xml:id="u-186.30" who="#StanisławStomma">Otóż październikowy przełom, który był przede wszystkim przełomem moralnym, który wniósł atmosferę nową w życie Polski — zaznaczył się także w polityce zagranicznej w postaci śmiałych inicjatyw, w postaci dalszego rozbudowywania nakazów racji stanu w sensie rozszerzenia kontaktów, ich rozbudowy i szukania coraz nowych, dalszych dróg, idących zresztą po tej samej linii.</u>
          <u xml:id="u-186.31" who="#StanisławStomma">Oceniamy sens Października jako eksperyment powiązania budowy socjalizmu z coraz bardziej rozszerzającym się stopniem demokratyzacji społecznej, z coraz większym wciąganiem społeczeństwa do współudziału w rządach, i połączony także z rozwojem swobodnym kultury wewnątrz kraju. Pod tym względem Październik ma w życiu wewnętrznym jakieś rzeczywiste znamię wielkości. I to rzutuje już, jak widzimy, na politykę zagraniczną, która trzymając się słusznych wytycznych dawnych przyjmuje śmielsze inicjatywy o bardzo szerokim zakresie.</u>
          <u xml:id="u-186.32" who="#StanisławStomma">Wyrazem tego jest podróż do siedmiu krajów Azji — podróż, która pod każdym względem daje narodowi żywą satysfakcję. Cieszy nas ona zarówno ze względu na nakazy polskiej racji stanu, politycznego rozumu, jak też — co może wydawać się paradoksalne w ustach posła reprezentującego środowiska katolickie — ze względów także ideowych.</u>
          <u xml:id="u-186.33" who="#StanisławStomma">Mówił Pan Premier o wizycie w Indiach. Dla nas Indie mają sens bardzo wielki, sens ideowy jako ojczyzna Gandhiego, jako kraj rządzony dalej przez to samo ugrupowanie, przez najbliższych współpracowników Gandhiego, kraj, gdzie rewolucja była jedyna w swoim rodzaju, jakaś bezprzykładna w dziejach rewolucja, gdzie nie tylko dziesiątki milionów, ale setki milionów ludzi zostało zmobilizowane w imię nakazów moralnych, gdzie rządy okupacyjne okazały się nie do utrzymania, mimo że nie było zupełnie przelewu krwi, że rewolucja była podejmowana w imię heroizmu moralnego w tak wysokiej skali, jak chyba od czasów Franciszka z Asyżu historia nie notowała.</u>
          <u xml:id="u-186.34" who="#StanisławStomma">Otóż wizyta delegacji rządowej w Indiach i nawiązanie żywszych kontaktów cieszy nas także w tym względzie jako żywszy, bliższy kontakt z krajem, i z polityką, która stawia sobie tak wysokie wymagania moralne i która te wymagania respektuje w swojej polityce zagranicznej. Bo polityka Indii, dążąca do pokoju, do zbliżenia państw zawartych w dwóch blokach, do porozumienia i rozładowania wrogości — polityka ta dalej kieruje się nakazami moralnymi.</u>
          <u xml:id="u-186.35" who="#StanisławStomma">Podróż ta, jak powiedziałem, ma znaczenie i ideowe, i także wielkie znaczenie z punktu widzenia polskiej racji stanu. Rezultatem jej, jednym z bardzo ważnych, jest zaproszenie Mao Tse-tunga do Polski, zaproszenie, które zostało przyjęte. Rozumie każdy, jak wielkie ma to znaczenie, jak umacnia to sytuację Polski w sensie zwiększenia jej prestiżu i respektu, który już od Października stał się duży. I w tym sensie społeczeństwo polskie z wielkim uznaniem i radością wita wyniki podróży Premiera Cyrankiewicza.</u>
          <u xml:id="u-186.36" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Ostapowi Dłuskiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#OstapDłuski">Obywatelu Marszałku, Koledzy Posłowie — Towarzysze! Chyba wszyscy czekaliśmy z pewnym napięciem i bodaj czy nie z niecierpliwością na sprawozdanie Towarzysza Premiera z wizyty delegacji polskiej do krajów dalekich, a tak nam bliskich. Oczywiście nie dlatego, że jesteśmy aż tak gorącymi miłośnikami turystyki — chociaż stwierdzić można by skądinąd, że to zamiłowanie nie jest bynajmniej obce naszym miłym rodakom.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#OstapDłuski">Przedstawicielom, wysłannikom Polski do krajów Azji towarzyszyły w ich podróży uczucia całego naszego narodu. Polacy odczuwają dla narodów Azji głęboką, serdeczną sympatię.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#OstapDłuski">Polacy zawsze kochali i szanowali tych, co walczą o wolność. Bohaterską, długą epopeję walki wielkiego narodu chińskiego śledziliśmy z zapartym tchem, jak sprawę nam bliską, sprawę ludu. Zwycięstwo rewolucji chińskiej powitaliśmy wraz z innymi bratnimi krajami socjalizmu i wszystkimi ludźmi postępu z radością, gdyż czuliśmy, że historia uczyniła drugi po Wielkiej Październikowej Rewolucji Socjalistycznej potężny siedmiomilowy krok naprzód — na drodze do zwycięstwa socjalizmu i pokoju na całym świecie.</u>
          <u xml:id="u-188.3" who="#OstapDłuski">Lud polski był całym sercem z walczącą o wolność Koreą, z bratnim Wietnamem. Łączą go uczucia braterstwa z Mongolską Republiką Ludową. Wizyta pana Premiera Nehru w Polsce, szlachetnego i zasłużonego obrońcy pokoju, bardziej jeszcze zbliżyła do nas wielki naród Indii, którego zasługi w walce o pokojową współpracę narodów zdobyły mu powszechny szacunek. Z sympatią śledzimy twórczą pracę narodów Burmy i Kambodży dla rozwoju swych krajów w służbie pokoju.</u>
          <u xml:id="u-188.4" who="#OstapDłuski">Zwycięska walka narodów Azji o niepodległość i pokój porywa, do wyzwoleńczego boju narody Afryki, budzi ludy Ameryki Południowej, wieszcząc kres imperializmu, kres kolonialnego jarzma, zapowiada triumf idei wolności i braterstwa ludów. W ten sposób owa „zacofana/' — jak mawiali urzędowi chwalcy imperializmu — Azja przychodzi z pomocą „postępowej” Europie, ludom Europy w ich walce przeciw niebezpieczeństwu wojny.</u>
          <u xml:id="u-188.5" who="#OstapDłuski">W tym zjawisku tkwi głęboki sens obecnej sytuacji międzynarodowej. Oto dlaczego z tak dużym zadowoleniem wysłuchaliśmy wczoraj przemówienia Towarzysza Premiera o pomyślnych i owocnych rezultatach podróży delegacji polskiej, która w drodze powrotnej w Moskwie miała okazję przeprowadzenia równie przyjaznych i serdecznych rozmów z przywódcami Związku Radzieckiego — naszego wielkiego sąsiada i wiernego przyjaciela.</u>
          <u xml:id="u-188.6" who="#OstapDłuski">Przyjęliśmy z satysfakcją zapowiedź rozszerzenia naszych stosunków kulturalnych, gospodarczych, handlowych z krajami, w których gościła nasza delegacja, słowa o wielkich możliwościach Polski w tej dziedzinie, przez nas w dużej mierze dotychczas nie wykorzystanych i zaniedbanych. Bierze my Premiera, jak to mówią, za słowo, że nastąpi na tym polu radykalna zmiana. Już sam ten fakt podkreśla wielkie korzyści podróży.</u>
          <u xml:id="u-188.7" who="#OstapDłuski">Wysłuchaliśmy też, Koledzy Posłowie, pięknej opowieści o przyjaźni narodów. Nie ulega wątpliwości, że przyjaźń ta jest rzeczą najcenniejszą — a zwłaszcza dzisiaj. Żyjemy bowiem w czasach, kiedy wszystkie ludy nurtuje wielka troska o pokój świata.; w czasach, kiedy nad narodami zawisła groźba wojennych awantur, gdy z tamtej strony Łaby rozlegają się ponure nawoływania do odwetu, zaś zza oceanu dochodzą głosy o przygotowaniach do wojny atomowej.</u>
          <u xml:id="u-188.8" who="#OstapDłuski">Problem Wojny i pokoju jest dzisiaj centralnym zagadnieniem polityki wszystkich narodów. Raz już wola pokojowa narodów zmusiła agresorów do cofnięcia się. Było to w okresie Konferencji Genewskiej, która zapoczątkowała okres osłabienia napięcia w sytuacji międzynarodowej, ożywiła pokojowe kontakty między narodami. Mąciciele pokoju nie dali jednak za wygraną. Podobni są oni do owego Szweda imć pana Zagłoby z owych zamierzchłych czasów, gdy między naszymi narodami, Polską i Szwecją, panowały pewne niesnaski. „Wrzucić takiego Szweda w przeręblę — opowiada. Zagłoba — a on ci, bestyjka, przez drugą wypłynie i jeszcze śledzia w gębie trzyma”. Gorzej, że panowie agresorzy wypływają i trzymają w zębach nie śledzia, lecz bombę atomową.</u>
          <u xml:id="u-188.9" who="#OstapDłuski">Dzisiaj, w sytuacji gdy pokój jest zagrożony, przyjaźń narodów walczących o pokój nabiera szczególnej wagi. Jedno jest bowiem faktem niezaprzeczalnym i z tego zdawać sobie musi sprawę cały naród: żaden naród nie jest w stanie dzisiaj własnymi siłami, w pojedynkę, ani budować socjalizmu, ani zapewnić pokoju swej ziemi, swej ojczyźnie.</u>
          <u xml:id="u-188.10" who="#OstapDłuski">Naród polski pragnie pokoju ze wszystkimi narodami i polityka naszego Rządu odpowiada najgłębszym pragnieniom i woli wszystkich Polaków.</u>
          <u xml:id="u-188.11" who="#OstapDłuski">Nieprzemijającą wartością podróży naszej delegacji jest to, że dowiodła ona, iż na płaszczyźnie wspólnej walki o utrwalenie pokoju, o ułożenie stosunków między narodami na. zasadach poszanowania suwerenności, równouprawnienia i niemieszania się w wewnętrzne sprawy, spotykamy się nie tylko z krajami, z którymi nas łączy wspólnota idei i celów socjalizmu. Rzecz w tym, że spotykamy się również z narodami, które w swym życiu społecznym hołdują innym, aniżeli nasze, poglądom. W praktyce, na olbrzymich obszarach obejmujących blisko półtora miliarda ludzi, znalazła potwierdzenie ta prawda, że pokojowe współistnienie i współpraca możliwe są do osiągnięcia również między narodami żyjącymi w różnych ustrojach społecznych. A przecież jest to dzisiaj węzłowe zagadnienie współczesności, decydujące o pokoju wszystkich narodów świata. Jeśli ludzkość rozwiąże to główne zagadnienie naszych czasów, pokój będzie zapewniony.</u>
          <u xml:id="u-188.12" who="#OstapDłuski">Naród polski z wielkim zadowoleniem stwierdza, że nasz Rząd nie pomija żadnej okazji, żadnej sposobności, by nawiązać stosunki przyjaznej współpracy z wszystkimi narodami świata — również z wielkim narodem Stanów Zjednoczonych, że pragnie rokowań w celu usunięcia istniejących konfliktów, że popiera również częściowe rozwiązania spornych problemów, widząc w tym krok na drodze do osiągnięcia całkowitego porozumienia.</u>
          <u xml:id="u-188.13" who="#OstapDłuski">Towarzysz Premier słusznie podkreślił, że dalecy od wszelkiej megalomanii i fanfaronady, nie przypisujemy sobie zbyt wielkich możliwości w tej dziedzinie, ale rzecz w tym, że w granicach naszych możliwości chcemy uczynić wszystko, by Polska Ludowa zaważyła na szali pokoju, by zwiększyła i pomnożyła siły walczące o pokój.</u>
          <u xml:id="u-188.14" who="#OstapDłuski">Myślę, Szanowni Koledzy, że naród Polski przyjmuje z uczuciem słusznej dumy fakt, że tam, w tych krajach, które zwiedziła delegacja polska, i w innych krajach świata Polska dzisiejsza, Polska Ludowa cieszy się uznaniem jako siła pokoju, że idzie o narodzie polskim wieść — nie tak, jak to bywało w czasach gdy rządzili naszym krajem kapitaliści i obszarnicy — o narodzie naszym wieść, jako o narodzie twórczej pracy, narodzie miłującym i walczącym o pokój.</u>
          <u xml:id="u-188.15" who="#OstapDłuski">Koledzy Posłowie! Przeciwnicy pokojowego rozwiązania aktualnych spornych problemów w pogoni za, że tak powiem, argumentami sit venia verbo, mającymi uzasadnić ich zbrojenia, ich arsenały bomb atomowych i wodorowych, ich szczególne zamiłowanie do budowy baz wojennych odległych o tysiące kilometrów od granic ich kraju, a zbliżonych ku nam — powołują się często na Układ Warszawski, jako na rzekomą przeszkodę na drodze do porozumienia się. Aż dziw, jak szwankuje u tych panów chronologia.</u>
          <u xml:id="u-188.16" who="#OstapDłuski">Któż nie wie, że Układ Warszawski powstał w długi czas po utworzeniu paktu atlantyckiego, którego twórcy bynajmniej nie ukrywali jego agresywnych założeń. Układ Warszawski jest wybitnie układem obronnym. Zawiera klauzulę, że przestanie on działać, istnieć, z chwilą gdy rozwiązany zostanie pakt atlantycki.</u>
          <u xml:id="u-188.17" who="#OstapDłuski">Jesteśmy przeciwnikami wszelkich przeciwstawnych sobie bloków. Dążymy do likwidacji wojennych bloków, wskazujemy, że utworzenie systemu bezpieczeństwa zbiorowego w Europie, w parze z rozbrojeniem, z proponowanym przez Związek Radziecki jednoczesnym wycofaniem wojsk obcych ze wszystkich krajów, w szczególności z Niemiec — że te kroki ułatwią zjednoczenie Niemiec na zasadach pokojowych i demokratycznych, do czego zmierza, zaprzyjaźniona z nami Niemiecka Republika Demokratyczna.</u>
          <u xml:id="u-188.18" who="#OstapDłuski">Nasz sojusz obronny z państwami socjalizmu, który znalazł wyraz w Układzie Warszawskim, nasza przyjaźń z Niemiecką Republiką Demokratyczną, w niczym nie osłabiają naszej gotowości do trwałego ułożenia i dalszego rozwoju pokojowych i normalnych stosunków politycznych, gospodarczych, handlowych i kulturalnych ze wszystkimi państwami, nie wyłączając Niemieckiej Republiki Federalnej. Z dużym zadowoleniem stwierdzamy, że i w NRF rosną siły pokoju, czego wyrazem jest między innymi odważna i szlachetna deklaracja niemieckich uczonych przeciw użyciu i produkcji bomb wodorowych.</u>
          <u xml:id="u-188.19" who="#OstapDłuski">Polska Ludowa — cały obóz socjalistyczny zdecydowany jest iść dalej drogą pokojowej współpracy ze wszystkimi narodami, ale niezbędna tu jest dobra wola obydwu stron. Tej dobrej woli ze strony określonych kół imperialistycznych, niestety, stwierdzić nie możemy. Widzimy natomiast, że odrzucają one wszystkie rzeczowe propozycje w dziedzinie rozbrojenia, a zwłaszcza propozycje w sprawie zakazu użycia broni atomowej i wodorowej, oraz propozycje czasowego zawieszenia doświadczeń z tymi bombami, wysuwane wielokrotnie, a ostatnio ponownie, przez Związek Radziecki.</u>
          <u xml:id="u-188.20" who="#OstapDłuski">Ludzkość zdaje sobie dzisiaj sprawę z tego, że dalsze doświadczenia z bombą wodorową zagrażają życiu i zdrowiu obecnego i przyszłych pokoleń. Okrutna osobliwość obecnej sytuacji polega na tym, że również w czasie pokoju, jeśli doświadczenia te będą trwać nadal — zawisa nad narodami groźba zniszczenia.</u>
          <u xml:id="u-188.21" who="#OstapDłuski">Zakaz doświadczeń z bronią atomową jest dzisiaj główną troską wszystkich ludów. Problem ten przybiera dzisiaj również aspekt wybitnie moralny. Jest bowiem rzeczą dowiedzioną, że kontrola ścisłego przeprowadzenia porozumienia w sprawie zakazu tych zgubnych doświadczeń nie stwarza żadnych specjalnych trudności, albowiem istniejące aparaty automatycznie z nieomylną precyzją stwierdzają dokonanie każdego doświadczenia. Wszelkie więc argumenty kół amerykańskich o bratku kontroli i niemożności jej ustalenia są obłudą i mijają się z prawdą.</u>
          <u xml:id="u-188.22" who="#OstapDłuski">Niepokój narodów budzi polityka wzniecania ognisk agresji w Azji i w Europie. W Azji przez politykę agresji wobec Egiptu i narodów Bliskiego i Środkowego Wschodu, której teoretyczną, że tak powiem, podbudową jest amerykańska doktryna tzw. próżni, vacuum, zaś w Europie — przez rozbudowę odwetowego militaryzmu w Niemczech Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-188.23" who="#OstapDłuski">Naród polski nie może przejść do porządku dziennego nad decyzją NATO zaopatrzenia militaryzmu niemieckiego w broń atomową. Określone koła amerykańskie wykazują niezamaskowaną tendencję do włączenia militarystycznych kół Niemiec Zachodnich do tzw. kampanii „wyzwalania narodów”, które budują socjalizm w warunkach demokracji ludowej. Gorzej jest, że te plany „wyzwalania” propagowane są również przez oficjalnych przedstawicieli polityki amerykańskiej.</u>
          <u xml:id="u-188.24" who="#OstapDłuski">Wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że propagowanie tej zgubnej i złowrogiej „idei wyzwalania” narodów niepodległych i suwerennych, budujących z własnej woli swe nowe życie, „idei wyzwalania” bliskiej wskrzesicielom nowego Wehrmachtu, stanowi nie tylko jaskrawe mieszanie się w wewnętrzne sprawy innych narodów, ale jest wyrazem i ideologią agresywnej polityki pewnych kół imperialistycznych, dążących do utrzymania napięcia w stosunkach międzynarodowych i przygotowania wojny.</u>
          <u xml:id="u-188.25" who="#OstapDłuski">Istnieją pewne koła zachodnie, które od dłuższego już czasu trudnią się na co dzień osobliwym rzemiosłem znachorstwa, odmierzając swoistym termometrem — chyba termometrem gwatemalskim — stopień naszej „niezależności”. Możemy im tylko doradzić, tak jak to się doradza zbyt przewrażliwionym chorym, by po prostu stłukli ten termometr i zajęli się poważniejszą pracą.</u>
          <u xml:id="u-188.26" who="#OstapDłuski">Narody, budujące socjalizm, wśród nich Polska Ludowa, złączone są sojuszem przyjaźni i współpracy — na zasadach całkowitego poszanowania suwerenności i niepodległości, równości, nieingerencji w wewnętrzne sprawy, wzajemnej pomocy i korzyści.</u>
          <u xml:id="u-188.27" who="#OstapDłuski">Jeśli były w stosunkach między narodami socjalistycznymi pewne nieporozumienia i nieprawidłowości, to zostały one całkowicie i raz na zawsze usunięte. Stosunki między narodami socjalistycznymi — stanowiące nową, wyższą formę współżycia niepodległych i suwerennych narodów, zostały sprecyzowane w deklaracji radzieckiej z 30 października ubiegłego roku, rozwinięte w uchwałach VIII Plenum naszej Partii, w polsko-radzieckiej deklaracja. Zasady zawarte w tych deklaracjach zrealizowane zostały w całej pełni.</u>
          <u xml:id="u-188.28" who="#OstapDłuski">Radio zagraniczne rozpowszechnia brednie pewnych publicystów amerykańskich na temat „satelitów”. Z uporem godnym lepszej sprawy mylą się oni w geografii i szukają satelitów nie tam, gdzie istotnie istnieją. A istnieją oni faktycznie w świecie imperialistycznym, gdzie garstka narodów uprzywilejowanych, a raczej klas uprzywilejowanych, ujarzmia setki milionów ludzi, ciągnie z ich pracy, trudu i znoju niesłychane zyski, bogacąc się ich potem i krwią.</u>
          <u xml:id="u-188.29" who="#OstapDłuski">Czytając elukubracje pewnych publicystów amerykańskich, przychodzi na pamięć opowiadanie wielkiego pisarza Marka Twain a z jego podróży do Włoch Chcąc dokuczyć nieznośnym cicerone, nie wykazywał on najmniejszego wzruszenia, gdy pokazano mu rękopis Krzysztofa Kolumba. — Kto to jest ten gentleman? — zapytał ścichapęk ten wielki pisarz amerykański. — Jak to — zawołał cicerone — to wielki Krzysztof Kolumb, ten co odkrył Amerykę. — Dziwna rzecz — odpowiedział pisarz — właśnie wracam z Ameryki i nic o tym nie słyszałem.</u>
          <u xml:id="u-188.30" who="#OstapDłuski">Możemy zapewnić autorów „idei wyzwalania”, że o „satelityzmie” nie słyszymy nic w naszym kraju. Natomiast rozumiemy, że ta ponura, choć nie bardzo mądra kampania „wyzwalania” należy do arsenału polityków agresji, mających na celu rozluźnienie stosunków przyjaźni między państwami wielkiego obozu socjalistycznego, według starej zasady ciemiężców „divide et impera” — dziel i panuj.</u>
          <u xml:id="u-188.31" who="#OstapDłuski">Z całą siłą i z całym spokojem możemy oświadczyć wszystkim nieproszonym opiekunom, że żadna siła na świecie nie potrafi cofnąć historii wstecz, że sojusz naszych narodów, budujących socjalizm, zbudowany jest na granitowej podstawie, bo odpowiada narodowym i społecznym, historycznym interesom wyzwolonych z kapitalizmu narodów i przetrwa niewątpliwie tych, co zamierzaliby naruszyć pokój naszej ziemi.</u>
          <u xml:id="u-188.32" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-188.33" who="#OstapDłuski">Plany i zamierzenia agresorów uczą nas, że obrona pokoju wymaga zbiorowej woli, zbiorowego wysiłku, wzajemnej pomocy. Naród polski wie, że główną przewodnią siłą w walce o pokój jest Związek Radziecki, który dzięki niesłychanym wysiłkom i wyrzeczeniom narodów radzieckich stworzył potęgę obronną w służbie pokoju, jakiej nie masz równej w świecie. Ci, którzy pragną rozluźnić nasze sojusze, chcą pozostawić nas sam na sam z odrodzonym imperializmem i militaryzmem niemieckim. Wie o tym i rozumie to każdy polski patriota.</u>
          <u xml:id="u-188.34" who="#OstapDłuski">Z całej siły przeciwstawimy się siłom, które wyposażają Wehrmacht w broń atomową, Wehrmacht, na którego czele stoją hitlerowscy generałowie, a w imię tzw. „idei wyzwalania” pchają ten Wehrmacht na wschód — przeciw Polsce.</u>
          <u xml:id="u-188.35" who="#OstapDłuski">Obywatele Posłowie! Siły pokoju wszystkich krajów, a w pierwszym rzędzie mocna postawa i niezłomna wola pokoju Związku Radzieckiego, sprawiły, że agresja francusko-angielsko-izraelska, zwrócona przeciw Egiptowi, skończyła się klęską agresorów i nie przeobraziła się w konflikt o znacznie większym i znacznie groźniejszym zasięgu.</u>
          <u xml:id="u-188.36" who="#OstapDłuski">Sromotnym fiaskiem zakończyły się haniebne, krwawe próby hortystowsko-faszystowskich oddziałów kontrrewolucyjnych obalenia władzy ludowej na Węgrzech i stworzenia tam bazy kontrrewolucji i agresji w Europie. Dzięki ofiarnej pomocy Związku Radzieckiego klasa robotnicza bratniej Węgierskiej Republiki Ludowej obroniła zdobycze rewolucji, władzę robotników i chłopów, i dzisiaj przy pomocy wszystkich krajów socjalizmu, przy pomocy i naszego kraju, leczy rany tragicznych dni, naprawia pod kierownictwem swej partii zgubne błędy przeszłości i w nowych warunkach prowadzi dzieło naprawy — buduje socjalizm.</u>
          <u xml:id="u-188.37" who="#OstapDłuski">Wydarzenia ostatniego okresu wykazały — po pierwsze, że istnieją nadal siły, które prą do agresji, i o tym nam, Polakom, zapominać nie wolno; i po drugie — że zjednoczona wola narodów, miłujących pokój, może pokrzyżować plany agresorów i pokój utrwalić. Jesteśmy głęboko przekonani, że pogłębienie i rozszerzenie przyjaźni i współpracy z narodami Azji — do czego przyczyni się niewątpliwie ostatnia podróż polskiej delegacji rządowej — służy wzmocnieniu tych sił, które walczą o pokój.</u>
          <u xml:id="u-188.38" who="#OstapDłuski">Jesteśmy też przekonani, że wśród narodów walczących o pokój wielką rolę odegra również lud Stanów Zjednoczonych Ameryki — wielki, pracowity, zdolny naród, który już nieraz odegrał w historii chlubną rolę szermierza pokoju i postępu, a którego my, Polacy, nie identyfikujemy nigdy z niektórymi propagatorami i organizatorami agresji. Pragniemy z całego serca, by w sferach decydujących o polityce Stanów Zjednoczonych wzięła górę zarysowująca się i tam gdzieniegdzie tendencja pokojowego rozwiązania spornych aktualnych problemów, tendencja do porozumienia, do osłabienia napięcia w sytuacji międzynarodowej — w trosce o przyszłość narodu amerykańskiego, któremu rozpętanie wojny atomowe] grozi, podobnie jak nam, nieobliczalnymi następstwami, nieszczęściem i zniszczeniem.</u>
          <u xml:id="u-188.39" who="#OstapDłuski">Tylko połączenie wysiłków wszystkich narodów potrafi ocalić pokój. Wierzymy w zwycięstwo pokojowej woli ludów całego świata.</u>
          <u xml:id="u-188.40" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Marianowi Kubickiemu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#MarianKubicki">Obywatelu Marszałku, Obywatele Posłowie! W dobie międzywojennego dwudziestolecia każde posunięcie na arenie zewnętrzno-politycznej usiłowano przedstawić jako „wielki sukces polityki mocarstwowej” Polski. Płodziły się organizacje, jak „Myśl Mocarstwowa”. „Ligę Morską i Rzeczną” przemianowano na „Ligę Morską i Kolonialną”, pragnąc przynajmniej w ten sposób doszlusować do bloku państw kolonialnych, usiłując łudzić lud polski mirażem wyzysku innych ludów — ludów kolonialnych.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#MarianKubicki">Dlaczego wspominam to dziś w dyskusji nawiązującej do oświadczenia Premiera o podróży przyjaźni do siedmiu krajów Azji? Bo tenor tego przemówienia odbiega tak bardzo od owych międzywojennych oświadczeń pożal się Boże mężów stanu, jak nasza rzeczywistość, w której rządzenie krajem przez robotników i chłopów staje się coraz bardziej prawdą dnia codziennego, odbiega od pełnej blichtru, fałszywej mocarstwowości Polski rządzonej przez pułkowników i marszałków.</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#MarianKubicki">Poza mocarstwowa mieściła w sobie w istocie głęboko ukryty kompleks niższości w stosunku do wielkich potęg imperialistycznych, który usiłowano schować pod fasadą pięknie i dumnie brzmiących frazesów.</u>
          <u xml:id="u-190.3" who="#MarianKubicki">Dziś — zwłaszcza po przemianach, które nastąpiły u schyłku ubiegłego roku — uwolniliśmy się chyba od wszelkich kompleksów i możemy w sposób obiektywny, bez potrzeby samooszukiwania się dla podniesienia własnego samopoczucia, ocenić prawidłowo naszą rolę w świecie.</u>
          <u xml:id="u-190.4" who="#MarianKubicki">Znaczenie polityczne Polski Ludowej łączy się ściśle — i nigdy nie dość podkreślać tego faktu — z tym, że jest ona ważkim ogniwem obozu państw socjalistycznych. Nasza pozycja w tym obozie jest podstawą naszej pozycji w świecie. Przemiany określane powszechnie mianem „Polskiego Października” i towarzyszące im akty międzynarodowe, jak choćby deklaracja Związku Radzieckiego z 30 października o równości w stosunkach między państwami socjalistycznymi, stworzyły bardziej dogodne niż przedtem przesłanki dla rozwoju naszej polityki zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-190.5" who="#MarianKubicki">Dziś polska polityka zagraniczna może w sposób bardziej skuteczny — uwolniona od obciążeń dogmatyzmu i schematów — przyczyniać się do realizacji swoich założeń, do których w pierwszym rzędzie należy braterska przyjaźń z krajami socjalistycznymi i dążność do utrwalenia pokoju i współpracy między narodami, niezależnie od ich ustroju społeczno-ekonomicznego.</u>
          <u xml:id="u-190.6" who="#MarianKubicki">Nie trzeba tu chyba tłumaczyć, jak bardzo realizacja tych założeń odpowiada podstawowym interesom naszej Ojczyzny.</u>
          <u xml:id="u-190.7" who="#MarianKubicki">Poważnym krokiem w rozwoju samodzielności naszej polityki zagranicznej była podróż delegacji rządowej pod przewodnictwem Premiera Cyrankiewicza do siedmiu krajów Azji. Wydaje się, że winą naszej prasy i w ogóle naszej propagandy jest, że nie wszyscy w kraju docenili dotąd jej wagę. Zbyt często plotki o strojach czy podarunkach zasłaniały oczywisty fakt, że Rząd nasz podjął doniosłą działalność polityczną na terenie dotąd nieraz zaniedbywanym.</u>
          <u xml:id="u-190.8" who="#MarianKubicki">Nie sposób przeceniać znaczenia krajów Azji, zarówno tych, które z wielkimi Chinami na czele budują nowy ustrój sprawiedliwości społecznej, jak i tych, które jak Indie likwidują zwycięsko resztki kolonializmu, umacniając swą pozycję międzynarodową i niezależność swej ekonomiki w oparciu o zasady pokojowego współistnienia.</u>
          <u xml:id="u-190.9" who="#MarianKubicki">Toteż dobrze się stało, że delegacja w tym składzie właśnie podjęła pracę nad dalszym zbliżeniem politycznym i ekonomicznym, będącym w interesie obu stron.</u>
          <u xml:id="u-190.10" who="#MarianKubicki">Jako przedstawiciel Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego witam z radością fakt udziału w tej delegacji przedstawiciela Stronnictwa Demokratycznego w osobie Ministra Krassowskiej, jak również i to, że w czasie pobytu w Chinach w delegacji brał udział i przedstawiciel naszego Stronnictwa, prof. Stróżyk. Chciałoby się upatrywać w tym zapowiedź, że w naszej polityce, również i zagranicznej, przedstawiciele naszego Stronnictwa będą brali coraz czynniejszy udział.</u>
          <u xml:id="u-190.11" who="#MarianKubicki">Walka narodów Azji ustalona w pięciu zasadach pokojowego współistnienia, których współtwórcami byli głównie Premier Nehru i Premier Czou En-lai — znajduje w Polsce szczególnie gorące poparcie. Chcemy pokojowego współistnienia ze wszystkimi. Są to zasady, które mogą stać się platformą współżycia wszystkich narodów. Podjęcie tych zasad wytrąca broń atomową z ręki wszystkim imperialistom i agresorom.</u>
          <u xml:id="u-190.12" who="#MarianKubicki">Wizyta naszej delegacji w krajach Azji wzmacnia pokój światowy.</u>
          <u xml:id="u-190.13" who="#MarianKubicki">Premier Cyrankiewicz mówił nam, że delegacja prowadziła również rozmowy gospodarcze.</u>
          <u xml:id="u-190.14" who="#MarianKubicki">Kraj nasz, budujący cd nowa swe życie gospodarcze, przetwarzający swój profil z rolniczego na rolniczo-przemysłowy, winien mieć jak najszersze stosunki handlowe. Chcemy sprzedawać wytwory swojej pracy i surowce tym, którzy chcą je od nas kupować, jak i z drugiej strony pragniemy kupować na rynkach świata te surowce i te towary, które są potrzebne naszej gospodarce.</u>
          <u xml:id="u-190.15" who="#MarianKubicki">Szczególnie pragniemy rozwijać stosunki i wymianę handlową z krajami zaprzyjaźnionymi — oczywiście w pierwszym rzędzie z krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-190.16" who="#MarianKubicki">Premier Cyrankiewicz powiedział nam, że nasze placówki handlowe niestety są jeszcze w krajach Azji rzadko rozsiane i nie najlepiej jeszcze pracują. Trzeba zrobić wszystko, aby usprawnić ich działalność. Lud polski — chłop i robotnik pracujący tak ciężko chciałby mieć gwarancję, że owoce jego wysiłków są sprzedawane na rynkach światowych po cenach obowiązujących, że towary polskie cieszą się uznaniem zagranicznych klientów i że są poszukiwane.</u>
          <u xml:id="u-190.17" who="#MarianKubicki">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wysuwa postulat wobec Ministra Handlu Zagranicznego, aby usprawnił swój aparat, szczególnie w atachatach handlowych, tak żeby ta działalność była zawsze zsynchronizowana z rzeczywistymi potrzebami kraju.</u>
          <u xml:id="u-190.18" who="#MarianKubicki">Kraje, w których przebywała nasza delegacja rządowa, znane są ze swej starej wysokiej kultury. Kulturę tę wytwarzał w pierwszym rzędzie lud. Trzeba pamiętać, że chłopstwo stanowiło i stanowi po dziś dzień przytłaczającą większość w krajach takich, jak Indie, Chiny, Wietnam, Kambodża, Mongolia, Korea, Burma. Naród polski chciałby zapoznać się bliżej z kulturą i sztuką tych narodów.</u>
          <u xml:id="u-190.19" who="#MarianKubicki">Obok wymiany handlowej trzeba rozwinąć szeroką wymianę kulturalną z narodami Azji. Chcemy poznać plastykę, malarstwo, architekturę, muzykę i literaturę krajów, które leżą tak daleko od nas, a są nam bliskie z walki wyzwoleńczej, a niektóre, jak Indie i Chiny, tak jak i my budują życie oparte na sprawiedliwości społecznej.</u>
          <u xml:id="u-190.20" who="#MarianKubicki">Odnowa życia politycznego w Polsce, jaka nastąpiła po Październiku, jak wiemy spotkała się z pozytywnym przyjęciem i wielkim uznaniem narodu chińskiego. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe pragnęłoby, aby przykład Chin i słowa wielkiego myśliciela i wychowawcy uspołecznionych, nowych, socjalistycznych Chin Mao Tse-tunga o „rozkwitaniu wszystkich kwiatów” odnosiły się na co dzień do naszej rzeczywistości — do życia polskiego.</u>
          <u xml:id="u-190.21" who="#MarianKubicki">Jako partia chłopska wiemy dobrze, że możemy mieć rzeczywisty wpływ na naszą politykę zagraniczną, na życie gospodarcze, że możemy jako reprezentacja milionów chłopów pilnować i prowadzić interesy wsi polskiej dobrze tylko wtedy, jeżeli będziemy kroczyć tą drogą, jaką kroczymy, to jest drogą sojuszu robotniczo-chłopskiego, w braterskiej współpracy z klasą robotniczą, z jej partią — Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą i Stronnictwem Demokratycznym.</u>
          <u xml:id="u-190.22" who="#MarianKubicki">Dlatego przyjmujemy sprawozdanie i słowa Premiera Rządu Polskiego z oficjalnej podróży do krajów Azji — jako dobrze spełniony obowiązek polityczny i państwowy.</u>
          <u xml:id="u-190.23" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#CzesławWycech">Udzielam głosu posłowi Edmundowi Osmańczykowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#EdmundOsmańczyk">Wysoka Izbo! Sprawozdanie Obywatela Premiera z podróży do siedmiu krajów Azji włączone już zostało do stenogramu naszych posiedzeń i stanowi tam cenne novum, nie spotykane ani w starych, ani w nowych diariuszach polskiego Sejmu. Ta okoliczność skłania mnie do poczynienia kilku uwag zarówno na temat samej podróży naszej rządowej delegacji, jak i na temat politycznych konsekwencji tego rodzaju ekskursji.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#EdmundOsmańczyk">Przedtem jednak chciałbym poruszyć sprawę, która nie jest tajemnicą, bowiem relacjonują o niej już korespondenci prasy zagranicznej w Polsce — mianowicie że podróż naszej delegacji rządowej do siedmiu krajów Azji nie została w pełni zrozumiana i doceniona przez nasze społeczeństwo, co jedno z pism zachodnich wyraziło we wczorajszym komentarzu, iż „jak dotychczas szerokie rzesze narodu polskiego wykazują mało zainteresowania dla tego sukcesu polskiej dyplomacji”.</u>
          <u xml:id="u-192.2" who="#EdmundOsmańczyk">Jedną z przyczyn tego stanu — moim zdaniem — jest swoisty nasz izolacjonizm, mający swe wiekowe tradycje w przysłowiu: „niech na całym świecie wojna, byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna”. Myślenie kategoriami szlacheckiego zaścianka jest u nas trwalsze, niż się to przypuszcza. Odgrywa tu też pewną rolę polski „kompleks Zachodu” i równie specyficzny stosunek do Azji, której rewolucyjne przemiany są zbyt świeżej daty, by mogły być już w pełni zrozumiane, a przyszłościowa rola Azji w świecie już dziś w pełni doceniana.</u>
          <u xml:id="u-192.3" who="#EdmundOsmańczyk">Główną przyczynę jednak widzę osobiście w tym, że jak dotąd nie została po Październiku szeroko przedyskutowana z całym społeczeństwem koncepcja polskiej polityki zagranicznej w świecie, który inaczej wyglądał lat temu dwanaście, inaczej wyglądał lat temu cztery, i inaczej wygląda dziś.</u>
          <u xml:id="u-192.4" who="#EdmundOsmańczyk">Myślę tu o koncepcji, która ujawniając samoistne wartości polskiej myśli politycznej, służyłaby i naszemu krajowi, i solidarności wielkiej rodziny krajów socjalistycznych, i ogólnemu odprężeniu międzynarodowemu.</u>
          <u xml:id="u-192.5" who="#EdmundOsmańczyk">Nie stawiam zarzutu, iż nie zrobione to zostało dotąd, stwierdzam tylko obiektywny fakt, a jednocześnie chcę wyrazić głębokie zadowolenie, że zarówno bardzo owocna podróż Obywatela Premiera, jak i jego wczorajsze sprawozdanie pozwoliły na otwarcie tej pierwszej, sejmowej a zatem ogólnonarodowej dyskusji nad naszą polityką zagraniczną. Tu wtrącę, że wywody posła Dłuskiego osobiście dla mnie w szeregu punktów były nie do przyjęcia. Chętnie bym polemizował z tymi wywodami — i to jeszcze jeden dowód, jak konieczna byłaby tego rodzaju debata.</u>
          <u xml:id="u-192.6" who="#EdmundOsmańczyk">Wysoka Izbo! Myślę, że nie jest przypadkiem, iż Polskę odwiedziło siedmiu mężów stanu krajów Azji, a nie odwiedziło tyluż mężów stanu siedmiu krajów atlantyckich. Przecież w ciągu dwudziestu lat między wojnami również nie byliśmy krajem, któremu mężowie stanu Zachodu składali wizyty, a choć nasza niewątpliwa wspólnota duchowa z kręgiem kultury zachodnio-europejskiej — tak mogło by się nam wydawać — mogła być w dwudziestoleciu dobrą podstawą dla bardzo owocnej więzi naszego kraju z krajami dziś nazywanymi „atlantyckimi”, to wiemy jednak z historii, że w owym czasie byliśmy naprawdę niczym innym jak tylko peryferią kapitalizmu, zmitologizowanym przedmurzem i kłopotliwym ubogim krewnym o dużych aspiracjach, a znikomych możliwościach. I choć zawsze na Zachodzie mogliśmy liczyć na gładkie słowa sympatii, to w chropowatej polityce zawsze wołano postawić na twardych, pracowitych Niemców, niż na gładkich, zakochanych w Zachodzie Polaków.</u>
          <u xml:id="u-192.7" who="#EdmundOsmańczyk">Widzieliśmy to przed wojną, zobaczyliśmy to po wojnie, toteż nie należy się dziwić, iż nasze odejście ustrojowe od zachodniej kapitalistycznej rodziny zostało przyjęte — mówię to bez cienia złośliwości — trochę tak jak pozbycie się kłopotliwego ubogiego krewniaka, który teraz, daj Boże, będzie sprawiał kłopoty komu innemu.</u>
          <u xml:id="u-192.8" who="#EdmundOsmańczyk">Łatwość, z jaką Polskę odpisano tam na straty, łatwość, z jaką bojkotowano ekonomicznie i politycznie nasz kraj w bardzo ciężkim dla nas powojennym okresie odbudowy, łatwość, z jaką w tym samym czasie finansowano miliardami dolarów naszych niedawnych okupantów, burzycieli Warszawy — wskazuje, iż nadal nasze pobratymstwo duchowe z Zachodem niewiele ważyło w ekonomii i polityce kapitalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-192.9" who="#EdmundOsmańczyk">Nie robię tu wyrzutów żadnemu z atlantyckich narodów, bo to byłoby śmieszne, ani nie zamierzam wywoływać antyzachodnich nastrojów, bo to byłoby głupotą, lecz po prostu na nasz wewnętrzny użytek stwierdzam obiektywne fakty, które nakazują i nam realistyczne odróżnianie starych więzów kulturalnych od więzów wspólnych interesów ekonomicznych i państwowych, i predestynują naszą politykę zagraniczną do szukania oparcia tam, gdzie wspólność interesów gwarantuje najszerszą polityczną współpracę, zgodną z naszymi interesami narodowymi i społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-192.10" who="#EdmundOsmańczyk">W obecnym układzie międzynarodowym nie ma dla Polski bardziej atrakcyjnej wspólnoty interesów, jak wspólnota z europejskimi krajami socjalizmu i z krajami Azji — zarówno socjalistycznymi, jak i niesocjalistycznymi. W tym kręgu nie jesteśmy ani peryferią, ową „chatą z kraju”, o której mówił Obywatel Premier, ani zmitologizowanym przedmurzem, czy owym wykpionym przez Antoniego Słonimskiego obrotowym przedmurzem. W obecnym naszym kręgu, kręgu przyjaciół, zachodniość naszej kultury jest naszą wysoko cenioną dodatkową wartością, a nie, jak w dawnym kręgu, jedyną i na dobitek niezbyt wysoko cenioną wartością. Osadzając się mocno w naszym obecnym kręgu, mamy po raz pierwszy od stuleci możliwość rozmawiania jak równi z równymi.</u>
          <u xml:id="u-192.11" who="#EdmundOsmańczyk">Oczywiście możliwości te ujawniły się w pełni dopiero po Październiku, choć potencjalnie powstały one — warto o tym pamiętać — w dniach Manifestu Lipcowego, w pierwszych latach umacniania władzy ludowej.</u>
          <u xml:id="u-192.12" who="#EdmundOsmańczyk">Błędy nasze i błędy naszego wschodniego sąsiada spowodowały, iż te możliwości były przez szereg lat zahamowane, co oczywiście mogło doprowadzić do sprawdzenia się rachub niektórych światowych statystów, iż Polska — kłopotliwy ongiś ubogi krewny Zachodu, będzie z kolei ambarasującym powinowatym Wschodu.</u>
          <u xml:id="u-192.13" who="#EdmundOsmańczyk">Październik rachuby te przekreślił i myślę, że warto z tej trybuny wyraźnie powiedzieć, iż złudne jest wszelkie dalsze liczenie na to, że my, Polacy, nie będziemy budować trwalej przyjaźni z narodami Związku Radzieckiego. Właśnie teraz, kiedy stosunki nasze w obopólnym interesie i za obopólną zgodą ułożyły się wreszcie tak, jak to określa Układ Listopadowy — właśnie teraz będziemy z naszej strony szczególnie dbać o to, by rozwijała się przyjaźń, której pragniemy i której potrzebujemy.</u>
          <u xml:id="u-192.14" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski.)</u>
          <u xml:id="u-192.15" who="#EdmundOsmańczyk">Krąg narodów, w który po wojnie wrośliśmy, poszerzył się bardzo poważnie w ciągu ostatnich lat, co musiało wzmocnić i nasze bezpieczeństwo i naszą pozycję w świecie, a zarazem poszerzyć możliwości naszej polityki zagranicznej.</u>
          <u xml:id="u-192.16" who="#EdmundOsmańczyk">Z tego, co relacjonował nam Obywatel Premier o swych rozmowach z naszymi przyjaciółmi chińskimi, i z ech, jakie w świecie wywołuje rozwijająca się wciąż przyjaźń polsko-chińska, wynika jasno, że wielki świat tysiącletnich kultur narodów Azji i chińska mądrość, zaprawiona roztropnością doświadczonych kierowników ludowego chińskiego mocarstwa — to wszystko zbliżyło się nagle do nas i daje nam możność stałego wzbogacania naszych myśli i rozszerzania naszych horyzontów, a jednocześnie daje nam szacunek i poparcie wielkich narodów Azji dla naszej kultury i dla naszej obecnej postawy politycznej oraz dla potrzeb naszego bezpieczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-192.17" who="#EdmundOsmańczyk">Jest dla nas wielką pomocą to, co tak silnie zaznaczyło się w czasie wizyty Obywatela Premiera w Pekinie, iż polityka chińska tak mocno angażuje się w Europie po stronie bezpieczeństwa państw socjalistycznych, po stronie demokracji socjalistycznej, przeciwko wszystkim tym siłom, które by chciały podważyć granicę pomiędzy Polską a Niemcami.</u>
          <u xml:id="u-192.18" who="#EdmundOsmańczyk">Jest rzeczą niezmiernie cenną, iż zrozumienie wagi stosunków polsko-niemieckich dla pokoju Europy uległo dzięki wizycie Obywatela Premiera w Azji dalszemu pogłębieniu nie tylko w przyjaznych nam Chinach, ale także w pewnym stopniu i w przyjaznych nam Indiach, a więc w dwóch wielkich mocarstwach Azji odgrywających w polityce światowej coraz większą rolę.</u>
          <u xml:id="u-192.19" who="#EdmundOsmańczyk">Jeśli chodzi o Indie, to trzeba to podkreślić z tym większym naciskiem wobec oczywistego faktu, iż Niemcy Zachodnie ekonomicznie są i będą dla Indii bardziej cennym partnerem niż Polska. Niemniej, ponieważ i w Indiach i w Polsce absolutny priorytet posiada sprawa pokoju, możliwości politycznego wzajemnego zrozumienia się istnieją w sposób najbardziej naturalny, i dobrze się stało, że dzięki rewizycie Premiera Cyrankiewicza u Premiera Nehru to zrozumienie wzajemne jeszcze mocniej zostało ugruntowane w prasie światowej uznane to zostało za poważny sukces polskiej dyplomacji, tym więcej że w tym samym czasie przebywał w Indiach pan von Brentano, który starał się propagować pewne koncepcje, powiedzmy to otwarcie — absolutnie nieaktualne już od czasu Konferencji Poczdamskiej.</u>
          <u xml:id="u-192.20" who="#EdmundOsmańczyk">Dodajmy, że w tym samym czasie przebywa w Indiach pan Bevan, jeden z przywódców partii labourzystowskiej, który — co z uznaniem należy podkreślić — w swojej wypowiedzi przed Kongresem Indii wykazał daleko idące zrozumienie dla priorytetu interesów pokoju w odniesieniu do problemu Niemiec i stosunków polsko-niemieckich.</u>
          <u xml:id="u-192.21" who="#EdmundOsmańczyk">Wysoka Izbo! Wywody moje, przez podkreślenie szeregu elementów naszej sytuacji międzynarodowej na tle ważnej dla naszego państwa podróży Premiera Cyrankiewicza do krajów Azji, miały na celu zwrócenie uwagi Wysokiego Sejmu po pierwsze — na konieczność kontynuowania naszej polityki azjatyckiej, a po drugie — na konieczność przeprowadzenia na forum Sejmu generalnej debaty nad całością naszej polityki zagranicznej, celem przedyskutowania wszystkich jej możliwości, które — jak słusznie zauważył Obywatel Premier — nie są dotąd w pełni wykorzystane, a i ja pozwolę sobie dodać, nie są też w pełni rozumiane i doceniane przez nasze społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-192.22" who="#EdmundOsmańczyk">Chodzi więc o to, by po pierwsze — dorobek podróży naszej delegacji rządowej został rozwinięty w pracach naszego MSZ i jego placówek w Azji (sądzę, że na tę sprawę winna zwrócić baczną uwagę sejmowa Komisja Spraw Zagranicznych), a po drugie — by w odpowiednim czasie, uzgodnionym z Obywatelem Ministrem Spraw Zagranicznych, Sejm nasz przeprowadził ową generalną debatę, abyśmy mogli rozszerzyć dziś rozpoczętą pierwszą dyskusję nad zagraniczną problematyką, interesującą cały nasz naród.</u>
          <u xml:id="u-192.23" who="#EdmundOsmańczyk">Kierunek zasadniczy dla naszej debaty, wydaje mi się, został już wyraźnie zarysowany we wczorajszym sprawozdaniu Obywatela Premiera. Chodzi o to, że nie będąc mocarstwem, będąc krajem z wielkim trudem odrabiającym zacofanie i zniszczenia, potrzebujemy nie tylko pokoju, ale i przyjaźni i mądrości innych narodów. Fakt, że w ciągu krótkiego okresu na kontynencie tak do niedawna nam dalekim, jak Azja, mogliśmy pozyskać tak wiele sympatii i szacunku oraz zrozumienia dla naszych spraw — o czym mówił Obywatel Premier — świadczy o możliwościach, jakie Polska w świecie posiada. I choć daleki jestem od przeceniania naszych możliwości, daleki od rozbudzania wielkich ambicji, w jednej dziedzinie — sądzę — winniśmy być i możemy być szczególnie ambitni, a to w zdobywaniu sobie przyjaźni narodów bliskich i dalekich.</u>
          <u xml:id="u-192.24" who="#EdmundOsmańczyk">Wiem, że to nie jest łatwe, szczególnie w tym podzielonym skomplikowanym dzisiejszym świecie. Do tego potrzebna jest i wytrwała praca naszych dyplomatów, którzy muszą być na każdym szczeblu jak najlepiej dobrani dla tego rodzaju właśnie zadań, do tego potrzebna jest duża giętkość i aktywność naszej polityki zagranicznej, i do tego potrzebna jest pomoc społeczeństwa we wszelkiego rodzaju wymianach i kontaktach międzynarodowych, do tego wreszcie — i to jest w dużym stopniu zadanie Sejmu — konieczne jest bogactwo koncepcji pozwalających wykorzystać każdą możliwość pozyskiwania Polsce przyjaciół i bogacenia Polski mądrością innych narodów. Ale za to tego rodzaju polityka zagraniczna będzie rozumiana i popierana przez cały nasz naród i bratnie nam narody socjalistyczne, a poza tym będzie rozumiana i szanowana przez wszystkie inne narody.</u>
          <u xml:id="u-192.25" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#CzesławWycech">Zarządzam 10-minutową przerwę w obradach.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 50 do godz. 13 min. 15.)</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#CzesławWycech">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-193.3" who="#CzesławWycech">Lista mówców została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-193.4" who="#CzesławWycech">Zamykam dyskusję nad projektami ustawy budżetowej i uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 oraz sprawozdaniem Rady Ministrów z wykonania budżetu Państwa za rok 1955.</u>
          <u xml:id="u-193.5" who="#CzesławWycech">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu ustawy budżetowej na rok 1957, wraz z załącznikami do tej ustawy, są zamieszczone w uprzednio doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 26.</u>
          <u xml:id="u-193.6" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-193.7" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu ustawy budżetowej na rok 1957, z załącznikami nr od 1 do 7, w całości, wraz z poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-193.8" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-193.9" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-193.10" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Dwa głosy.</u>
          <u xml:id="u-193.11" who="#CzesławWycech">Stwierdzani, że Sejm ustawę budżetową na rok 1957, z załącznikami nr od 1 do 7, w całości, wraz z poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-193.12" who="#CzesławWycech">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 są zamieszczone w uprzednio doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 25.</u>
          <u xml:id="u-193.13" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-193.14" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu uchwały o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957 w całości, wraz z poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-193.15" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-193.16" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-193.17" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymał od głosowania? Dwa głosy.</u>
          <u xml:id="u-193.18" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm uchwałę o Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957, wraz z poprawkami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — uchwalił.</u>
          <u xml:id="u-193.19" who="#CzesławWycech">Wysoki Sejmie! Przed chwilą po przeszło dwumiesięcznych obradach na plenum i w komisjach został uchwalony budżet i Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1957.</u>
          <u xml:id="u-193.20" who="#CzesławWycech">W toku prac nad budżetem odbyło się 96 posiedzeń komisji sejmowych, a w czasie pięciodniowych obrad plenarnych Sejmu zabierało głos 79 posłów.</u>
          <u xml:id="u-193.21" who="#CzesławWycech">W związku z uchwaleniem budżetu i Narodowego Planu Gospodarczego na rok 1957 Sejm przeprowadził gruntowną analizę działalności rządu, dokonał oceny naszej sytuacji gospodarczej, naszych osiągnięć i błędów oraz wysunął pod adresem Rządu najpilniejsze potrzeby społeczne, gospodarcze i kulturalno-oświatowe.</u>
          <u xml:id="u-193.22" who="#CzesławWycech">W wyniku debat sejmowych uchwalony został program działalności Rządu na rok 1957.</u>
          <u xml:id="u-193.23" who="#CzesławWycech">Spośród wielu wysuwanych potrzeb i postulatów uchwalono te, które są możliwe do realizacji w naszych trudnych warunkach gospodarczych. Uchwaliliśmy budżet i Narodowy Plan Gospodarczy na rok 1957 w przeddzień Narodowego Święta Pracy — 1 Maja, na którym manifestować będziemy nasze osiągnięcia i potrzeby i na którym będziemy mobilizować siły do dalszej pracy i walki o socjalizm i pokój.</u>
          <u xml:id="u-193.24" who="#CzesławWycech">W czasie debaty Sejm dokonał dużej pracy i trzeba — jak to słusznie podkreślali posłowie — aby społeczeństwo nasze o tym zostało dostatecznie poinformowane. Jest to sprawa bardzo ważna, bo realizacja uchwalonego programu musi być dokonywana wysiłkiem całego narodu.</u>
          <u xml:id="u-193.25" who="#CzesławWycech">Dlatego w najbliższym czasie, w okresie pomiędzy obecnym a następnym posiedzeniem Sejmu, mniej więcej w połowie maja, Obywatele Posłowie złożą sprawozdania z dokonanych prac sejmowych ogółowi społeczeństwa. W ten sposób mobilizować będziemy siły społeczne do wykonania zadań, które zawarte są w przedłożeniach rządowych uchwalonych przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-193.26" who="#CzesławWycech">W dniu wczorajszym wysłuchaliśmy sprawozdania Premiera Cyrankiewicza z podróży polskiej delegacji rządowej do siedmiu krajów Azji. Sprawozdanie to ukazało nam jeszcze raz, jak wielkie i potężne są siły pokoju na świecie, jak istotną rolę może w walce o utrzymanie pokoju, w walce o umocnienie i konsolidację sił pokoju odgrywać naród polski.</u>
          <u xml:id="u-193.27" who="#CzesławWycech">Niech mi będzie wolno dać wyraz przekonaniu, że organizując i prowadząc społeczeństwo do trudnej, ale niezbędnej i skutecznej walki o wykonywanie zadań produkcyjnych, ujętych w uchwalonym przez nas Narodowym Planie Gospodarczym na rok 1957, mobilizujemy je jednocześnie do walki o pokój, do walki o rozwój i rozszerzenie pokojowego współistnienia i współpracy pokojowej między narodami całego świata, do tej walki, do której tak poważny wkład wniosła polska delegacja rządowa z Premierem Cyrankiewiczem na czele w czasie swego pobytu i swych tak owocnych rozmów i kontaktów w siedmiu krajach Azji.</u>
          <u xml:id="u-193.28" who="#CzesławWycech">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały co do zatwierdzenia sprawozdania Rady Ministrów z wykonania budżetu Państwa za rok 1955 jest zamieszczony w sprawozdaniu Komisji (druk nr 28) i ma następujące brzmienie:</u>
          <u xml:id="u-193.29" who="#CzesławWycech">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rady Ministrów z wykonania budżetu Państwa za rok 1955”. Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-193.30" who="#CzesławWycech">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
          <u xml:id="u-193.31" who="#CzesławWycech">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-193.32" who="#CzesławWycech">Kto jest przeciw? 3 głosy.</u>
          <u xml:id="u-193.33" who="#CzesławWycech">Kto się wstrzymuje od głosowania? Nikt.</u>
          <u xml:id="u-193.34" who="#CzesławWycech">Stwierdzam, że Sejm sprawozdanie Rady Ministrów z wykonania budżetu Państwa za rok 1955 zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-193.35" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie dekretu z dnia 5 sierpnia 1949 r. o państwowym arbitrażu gospodarczym (druk nr 22).</u>
          <u xml:id="u-193.36" who="#CzesławWycech">Czy kto z Obywateli Posłów chcę zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-193.37" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-193.38" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm odesłał powyższy projekt ustawy do Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-193.39" who="#CzesławWycech">Czy są inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-193.40" who="#CzesławWycech">Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-193.41" who="#CzesławWycech">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał propozycję za przyjętą.</u>
          <u xml:id="u-193.42" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-193.43" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o częściowej zmianie przepisów o wynalazczości pracowniczej (druk nr 24).</u>
          <u xml:id="u-193.44" who="#CzesławWycech">Czy kto z Obywateli Posłów chcę zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-193.45" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-193.46" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował powyższy projekt ustawy do wspólnego rozpatrzenia przez Komisję Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa oraz Komisję Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy, z tym, że do udziału w rozpatrzeniu projektu ustawy zostaną również zaproszeni przedstawiciele Komisji: Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-193.47" who="#CzesławWycech">Czy są inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-193.48" who="#CzesławWycech">Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-193.49" who="#CzesławWycech">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-193.50" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-193.51" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Żeglugi i Gospodarki Wodnej (druk nr 27).</u>
          <u xml:id="u-193.52" who="#CzesławWycech">Głos zabierze Minister Żeglugi ob. Stanisław Darski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#StanisławDarski">Wysoki Sejmie! Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wnosi nai obecną sesję Wysokiego Sejmu projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Żeglugi i Gospodarki Wodnej. Stwierdzam celowość, a raczej konieczność skoncentrowania szeregu zagadnień związanych z gospodarką wodną w jednym urzędzie, oraz połączenia tych scalonych zagadnień gospodarki wodnej z dotychczasowym resortem żeglugi.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#StanisławDarski">W wyniku wielu konferencji naukowo-technicznych, szeregu interpelacji poselskich oraz szerokiej dyskusji na łamach prasy powołano Komisję Rządową, która opracowała projekt organizacji gospodarki wodnej i odpowiedniej ustawy o przekształceniu urzędu Ministra Żeglugi na urząd Ministra Żeglugi i Gospodarki Wodnej. Projekt tej ustawy Rada Ministrów w dniu 1 kwietnia br. postanowiła przedłożyć Wysokiemu Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#StanisławDarski">Konieczność uporządkowania gospodarki wodnej w Polsce i naprawienia wielu błędów powstałych po wyzwoleniu, jak również wyrównania zaniedbań z okresu przedwojennego — jest sprawą nieodzowną. Polska niestety pod tym względem stoi na szarym końcu nie tylko pośród państw europejskich, ale nawet i krajów zacofanych. Głównym powodem tego niedorozwoju naszej gospodarki wodnej było — poza innymi powodami — niedocenianie znaczenia gospodarczego, jakie odgrywa woda w życiu nowoczesnego państwa.</u>
          <u xml:id="u-194.3" who="#StanisławDarski">Prawidłowy rozwój gospodarki narodowej w ustroju socjalistycznym wymaga właściwego, planowego i sprawiedliwego rozdziału oraz wykorzystania wszystkich dóbr i zasobów narodowych — w interesie całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-194.4" who="#StanisławDarski">Jedną z dziedzin, która wkracza zdecydowanie w rozmaite przejawy życia gospodarczego kraju i bezpośrednio, lub pośrednio, oddziałuje na życie ludności, jest gospodarka wodna.</u>
          <u xml:id="u-194.5" who="#StanisławDarski">W dziedzinie gospodarowania zasobami wodnymi i ich prawidłowym podziałem oraz wykorzystaniem stan dotychczasowy wymaga pilnej i gruntownej naprawy.</u>
          <u xml:id="u-194.6" who="#StanisławDarski">Główną przyczyną złej sytuacji było bezplanowe, nieskoordynowane, często rabunkowe i szkodliwe gospodarowanie zasobami wodnymi — wobec braku jednolitego kierownictwa w tej gałęzi gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-194.7" who="#StanisławDarski">Wnoszona obecnie pod obrady Sejmu ustawa posiadać będzie bezsprzecznie doniosłe znaczenie dla całokształtu gospodarki wodnej w Polsce, posiadać będzie również doniosłe polityczne i gospodarcze znaczenie nie tylko dla szerokich sfer technicznych, lecz i dla szerokiego ogółu społeczeństwa i gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-194.8" who="#StanisławDarski">Pod gospodarką wodną rozumiemy szerokie, tzw. kompleksowe, racjonalnie zaplanowane wykorzystanie zasobów wodnych kraju dla potrzeb gospodarczo-bytowych, przemysłowych, energetycznych, rolniczo-melioracyjnych, żeglugowych — i innych potrzeb gospodarki narodowej.</u>
          <u xml:id="u-194.9" who="#StanisławDarski">Woda jest również niezastąpionym surowcem. Gospodarowanie tym surowcem — w odróżnieniu od innych surowców — jest trudniejsze, bowiem jest on zmienny i stale w ruchu. Brak tego surowca, lub nieumiejętne nim gospodarowanie i często spotykane marnotrawstwo hamuje rozwój innych gałęzi produkcji, przynosząc jednocześnie szkody bytowe dla ludności.</u>
          <u xml:id="u-194.10" who="#StanisławDarski">Prawidłowa gospodarka wodna jest również niezbędna dla usunięcia przeszkód hamujących rozwój podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, jak: rolnictwo, przemysł, energetyka, gospodarka komunalna, żegluga śródlądowa i drogi wodne, dla których — jak wspomniałem — woda jest niezbędnym podstawowym elementem przyrody.</u>
          <u xml:id="u-194.11" who="#StanisławDarski">Gospodarka wodna, wskutek odcinkowego rozproszenia jej u nas w różnych resortach, wymykała się z centrum uwagi i zainteresowań organów rządzących i planujących i była pomijana i spychana na szary koniec. W wyniku takiego rozproszenia spraw wodnych, w kilkunastu resortach powstawało bezplanowe, nieskoordynowane gospodarowanie zasobami wodnymi, jak również wielotorowość — spotęgowane niejednokrotnie szkodliwą sprzecznością interesów oraz resortowym partykularyzmem.</u>
          <u xml:id="u-194.12" who="#StanisławDarski">Powstawało marnotrawstwo, zaniedbanie i zacofanie a w dalszej konsekwencji — w wielu okręgach przemysłowych i rolniczych (Górny i Dolny Śląsk, Łódź itp.) deficytowość tego tak niezbędnego dla życia i gospodarki surowca, jakim jest woda.</u>
          <u xml:id="u-194.13" who="#StanisławDarski">Gospodarka wodna — więcej niż inne gałęzie gospodarki narodowej — wymaga kompleksowego podejścia przy rozwiązywaniu rozmaitych trudnych, wiążących się z nią zagadnień, oraz skoordynowania przy podziale tego surowca.</u>
          <u xml:id="u-194.14" who="#StanisławDarski">Zagadnienia z zakresu różnych działów gospodarki wodnej przyjmowały w kraju coraz bardziej ostrą formę, a częstokroć wprost katastrofalną, jak np. niedostateczne zaopatrzenie w wodę miast, osiedli i przemysłu, zanieczyszczanie rzek, stepowanie terenów rolnych itp.</u>
          <u xml:id="u-194.15" who="#StanisławDarski">W ciągu realizacji planu 6-letniego zbudowano i oddano do eksploatacji około 300 wielkich zakładów przemysłowych, nieraz niewłaściwie zlokalizowanych pod względem zabezpieczenia w wodę produkcyjną. Zapotrzebowanie na wodę wzrastało więc niepomiernie — bez możliwości niejednokrotnie pokrycia potrzeb, co w konsekwencji pociągało za sobą wielomilionowe nieraz wydatki na dodatkowe inwestycje, związane z doprowadzeniem wody.</u>
          <u xml:id="u-194.16" who="#StanisławDarski">W związku z taką nieskoordynowaną gospodarką trzeba było niejednokrotnie nadzwyczajnych zarządzeń i uchwał rządowych, powoływania komisji i pełnomocników, oraz drastycznych posunięć, jak np. kontyngentowanie rozdziału wody na Górnym Śląsku i w Łodzi, zarówno dla ludności, jak i dla celów przemysłowych. Działo się tak dlatego, że nie było u nas organu administracji państwowej, który by koncentrował i koordynował całokształt spraw dotychczasowej gospodarki wodnej w jednym ręku, kierował tą gospodarką i był za nią odpowiedzialny.</u>
          <u xml:id="u-194.17" who="#StanisławDarski">Ujemne skutki bezplanowej, zaniedbanej gospodarki wodnej w niektórych dziedzinach scharakteryzować mogą np. następujące fakty:</u>
          <u xml:id="u-194.18" who="#StanisławDarski">W rolnictwie brak uregulowanych stosunków wodnych hamuje wzrost produkcji rolnej, paszowej i hodowlanej. Zraszanie, nawadnianie, lub odwrotnie — odwadnianie pól i łąk, to wielkie problemy w rolnictwie.</u>
          <u xml:id="u-194.19" who="#StanisławDarski">Zaniedbanie uporządkowania stosunków wodnych w dorzeczu Wisły i w budowie potoków górskich powoduje np. często powodzie, bezpowrotne straty w unoszonych do morza, zmywanych urodzajnych glebach — przynosząc straty w produkcji rolnej wynoszące setki milionów złotych.</u>
          <u xml:id="u-194.20" who="#StanisławDarski">Błędne poglądy i rozumowania hamowały inwestycje wodne, podobnie jak błędna polityka cen węgla usuwała te inwestycje na drugi plan, doprowadzając do zaniedbania wykorzystania zasobów wodnych naszych rzek, tzw. „białego węgla” w elektrowniach wodnych dla produkcji energii, a tym samym przynosząc straty tysięcy ton węgla spalonego w elektrowniach cieplnych.</u>
          <u xml:id="u-194.21" who="#StanisławDarski">Wykorzystanie obecne energii wodnej naszych rzek dla energetyki jest minimalne, wynosi zaledwie ok. 5% ogólnej produkcji kraju, co stanowi tylko ok. 4,5% potencjału energetycznego naszych rzek, wynoszącego w zakresie bardziej opłacalnym 14 mlrd kwh rocznie z całości energii drzemiącej w wodzie ok. 20 mlrd kwh.</u>
          <u xml:id="u-194.22" who="#StanisławDarski">Nasze naturalne możliwości wykorzystania energii wodnej sięgają, według najskromniejszej oceny, wartości przeszło 20-krotnie większych niż obecnie. Celowość rozwoju energetyki wodnej wystarczy uzasadnić jednym tylko czynnikiem, a mianowicie oszczędnością węgla. W 1953 r. spaliliśmy w elektrowniach cieplnych około 13 mln ton węgla, a w 1960 r. spalimy go przeszło 20 mln ton. W świetle tego wykorzystanie energii wodnej, mogącej zastąpić około 9 mln ton węgla rocznie, wydaje się niezbędną koniecznością gospodarczą. A przecież energia wodna i pośrednie problemy węgla to tylko jedno z zagadnień, których rozwiązanie zależy od budowy stopni wodnych energetycznych, wchodzących w zakres np. kaskady Wisły i jej dopływów.</u>
          <u xml:id="u-194.23" who="#StanisławDarski">W kompleksowym rozwiązywaniu stopnie i zbiorniki wodne zapewnią nam dodatkowe efekty gospodarcze, jak: ujęcie wody dla zaopatrzenia rolnictwa, przemysłu i ludności, ochronę przeciwpowodziową, korzyści żeglugowe, aktywizację przemysłową terenów przyległych, rozwój sportów wodnych — i wszystko to, co związane jest z życiem ludzi.</u>
          <u xml:id="u-194.24" who="#StanisławDarski">Dla ilustracji można przytoczyć, że procentowy udział energii wodnej w całkowitej produkcji energii wynosi: w Szwajcarii 99%, w Szwecji 96%, w Finlandii 91%. We Francji na ogólną ilość zasobów energii wodnej wykorzystuje się 1/3 tych zasobów, w NRF — prawie tyleż, aczkolwiek kraje te również posiadają duże zasoby węglowe, podczas gdy u nas, jak wspomniałem wyżej, zaledwie około 4,5%.</u>
          <u xml:id="u-194.25" who="#StanisławDarski">Szereg analiz ekonomicznych niezbicie wykazuje konieczność maksymalnego wykorzystania w pierwszej kolejności istniejących zasobów wodnych, jako środka produkcji energii elektrycznej.</u>
          <u xml:id="u-194.26" who="#StanisławDarski">Zwrócić należy uwagę i na tzw. małą energetykę. Wiejskie siłownie wodne na małych rzekach wniosą nowe życie w wielu zacofanych naszych ośrodkach wiejskich. Na czeskich i słowackich rzekach rozwój wielkiej i małej energetyki w ostatnich latach przybiera imponujące rozmiary. Dzisiejsze pokolenie czechosłowackie zmienia oblicze swej ojczyzny, dostosowując je do potrzeb gospodarczych narodu i podnosząc tym samym stopę życiową swych obywateli.</u>
          <u xml:id="u-194.27" who="#StanisławDarski">W naszym przemyśle, wobec niezbędnych do produkcji olbrzymich ilości wody, następuje zahamowanie jego rozbudowy i rozwoju produkcji na terenach objętych deficytem wody.</u>
          <u xml:id="u-194.28" who="#StanisławDarski">Potrzeby wodne w różnych gałęziach przemysłu, w zależności od rozmiaru i rodzaju produkcji, aparatury i urządzeń — są różnorodne. Dla przykładu można podać, że dla produkcji 1 tony papieru gazetowego potrzeba ok. 500 m3 wody, dla wyprodukowania 1 tony stali zużywa się 20 ton wody, dla 1 tony cukru — 30 ton wody, dla 1 kg jedwabiu — 750 kg wody, dla 1 tony mydła — 15 ton wody itp.</u>
          <u xml:id="u-194.29" who="#StanisławDarski">Przemysł, szczególnie w okręgach najbardziej zaludnionych i uprzemysłowionych, szukając możliwości rozwojowych zabiera wodę pitną z wodociągów miejskich, które i bez tego zaopatrują ludność niedostatecznie.</u>
          <u xml:id="u-194.30" who="#StanisławDarski">Pozbawiona kontroli gospodarka wodą w zakładach przemysłowych, przy braku przeważnie dobrych oczyszczalni ścieków, doprowadza do zamiany rzek w ścieki kanalizacyjne, powoduje bezpowrotne straty bardzo cennych nieraz wtórnych surowców przemysłowych oraz składników nawozowych, brakujących rolnictwu, sięgające wartości miliardów złotych.</u>
          <u xml:id="u-194.31" who="#StanisławDarski">Ilość i rodzaj zanieczyszczeń w rzekach rośnie, powodując zatruwanie rybostanu i zagrażając zdrowiu ludności i zwierząt domowych, korzystających niejednokrotnie z naturalnych ujęć wód powierzchniowych.</u>
          <u xml:id="u-194.32" who="#StanisławDarski">Żegluga, uznana w całym świecie jako najtańszy środek transportu śródlądowego, szczególnie dla towarów masowych, na skutek zaniedbań inwestycji na drogach wodnych i nieuregulowania naszych rzek obsługuje zaledwie ok. 2% całości transportu krajowego, staje się mało rentowną i nie może odciążyć przeciążonego transportu kolejowego. Powoduje to znowu stratę kilku milionów ton węgla eksportowego, spalanego w parowozach.</u>
          <u xml:id="u-194.33" who="#StanisławDarski">Uczynić Wisłę i Odrę potężnymi arteriami komunikacyjnymi, zlikwidować groźbę powodzi, użyźnić tysiące hektarów nizin nadwiślańskich, oraz stworzyć na Wiśle system wielkich hydroelektrowni — oto część tylko zagadnień, nad którymi będzie pracować resort żeglugi i gospodarki wodnej.</u>
          <u xml:id="u-194.34" who="#StanisławDarski">Błędy minionego okresu w dziedzinie gospodarki wodnej powstawały jeszcze i z tego powodu, że zagadnienia wodne, a w szczególności konieczność ich kompleksowego ujmowania — są zazwyczaj problemami bardzo trudnymi i skomplikowanymi, wiążącymi się z wieloma gałęziami ogólnonarodowej gospodarki, a więc w istocie swej częstokroć niezrozumiałymi dla szerszego ogółu.</u>
          <u xml:id="u-194.35" who="#StanisławDarski">Z powyższych, skromnych w swym zakresie wywodów wynika niezbicie konieczność jak najszybszego powołania centralnego organu nadrzędnego, wyposażonego w dostateczny autorytet, obejmującego kompleksowe zagadnienia gospodarki wodnej. Takie rozwiązanie ma miejsce w wielu innych krajach, zarówno sąsiadujących z nami, jak też i w krajach kapitalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-194.36" who="#StanisławDarski">Wydaje się, że dotychczasowe doświadczenia są wystarczające, aby na ich bazie ustalić takie formy i wnioski organizacyjne, które by pozwoliły uniknąć dalszych błędów.</u>
          <u xml:id="u-194.37" who="#StanisławDarski">W tym też kierunku poszły uchwały Sekcji Gospodarki Wodnej III Kongresu Inżynierów i Techników Polskich.</u>
          <u xml:id="u-194.38" who="#StanisławDarski">W celu uporządkowania istniejącego stanu rzeczy uchwały Kongresu zalecają powołanie organu koordynującego całokształt zagadnień gospodarki wodnej, jako jedynego gospodarza zasobów wodnych, dla planowego ich rozdziału na wszystkich użytkowników oraz dla ukrócenia i zahamowania dotychczasowych wypaczeń i błędów w gospodarowaniu tymi zasobami.</u>
          <u xml:id="u-194.39" who="#StanisławDarski">Należy podkreślić, iż formę powiązania całokształtu zagadnień wodnych, obejmujących potrzeby wielu resortów, z dotychczasowym Ministerstwem Żeglugi należy uznać za formę konwencjonalną, być może przejściową, w celach oszczędnościowych, aby uniknąć powoływania — jak tego żądano wielokrotnie na konferencjach naukowych i na łamach prasy fachowej — nowego, osobnego urzędu ze wzrostem administracji i etatów. Powiązanie takie, proponowane ustawą, ma uzasadnienie — ze względu na pokrewne zagadnienia i wspólne zainteresowania w dziedzinie żeglugi, ujściowych zagadnień rzecznych, portów itp.</u>
          <u xml:id="u-194.40" who="#StanisławDarski">Gospodarka wodna w ramach projektowanego nowego urzędu znajduje się w odrębnym pionie, powierzonym specjalnie wyznaczonemu fachowemu Podsekretarzowi Stanu, przy nadaniu mu dużych uprawnień kompetencyjnych i koordynacyjnych. Dla pionu gospodarki wodnej przewidziana jest osobna Rada Naukowo-Techniczna, w której znajdą się najlepsi specjaliści i naukowcy z tej dziedziny, znawcy związanych z gospodarką wodną problemów ekonomicznych i technicznych. Przewiduje się przekazanie z innych resortów niektórych jednostek organizacyjnych, związanych ściśle z gospodarką wodną. Dla zapewnienia stosowania zasady racjonalnej decentralizacji, a więc dla wykonywania właściwych zadań w terenie, będą wykorzystywane niektóre komórki gospodarki wodnej przy prezydiach wojewódzkich rad narodowych dla zorganizowania tam jednolitej służby gospodarki wodnej.</u>
          <u xml:id="u-194.41" who="#StanisławDarski">Stworzenie projektowanego Ministerstwa, oraz jego terenowych organizacji gospodarki wodnej, nie spowoduje rozrostu administracji. Dzięki skomasowaniu spraw i skoncentrowaniu wysiłków powinno mieć miejsce lepsze wykorzystanie szczupłych kadr fachowych, rozproszonych w różnych resortach.</u>
          <u xml:id="u-194.42" who="#StanisławDarski">Zagadnienia gospodarki wodnej, która staje się obecnie na całym świecie zagadnieniem kluczowym dla całokształtu gospodarki narodowej, winno znaleźć swoje rozwiązanie w takiej formie, aby urząd, któremu zagadnienia te będą podporządkowane, miał pełną możność wykorzystywania praw władczych związanych z gospodarką wodną, przeprowadzania nadzoru oraz koordynacji w tej dziedzinie. Projekt ustawy precyzuje te wszystkie zagadnienia, które czy to w formie bezpośredniego nadzoru, czy też jako koordynatorowi, inicjatorowi, bądź opiniodawcy podlegać mają przyszłemu Ministerstwu Żeglugi i Gospodarki Wodnej.</u>
          <u xml:id="u-194.43" who="#StanisławDarski">Ten przyszły organ winien łączyć w sobie następujące główne kierunki działalności:</u>
          <u xml:id="u-194.44" who="#StanisławDarski">— planowanie i koordynację gospodarowania zasobami wodnymi w Polsce,</u>
          <u xml:id="u-194.45" who="#StanisławDarski">— posiadanie naczelnej, pełnej władzy wodnej,</u>
          <u xml:id="u-194.46" who="#StanisławDarski">— projektowanie i prowadzenie kompleksowych inwestycji,</u>
          <u xml:id="u-194.47" who="#StanisławDarski">— ochronę wód przed zanieczyszczeniem oraz ochronę przeciwpowodziową, podbudowane w wysokim stopniu odpowiednimi studiami i badaniami, wykonywanymi przez biura projektowe i instytuty badawcze.</u>
          <u xml:id="u-194.48" who="#StanisławDarski">Rola instytutów badawczych, jak Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny i projektowany Instytut Gospodarki Wodnej, będzie przy tym ogromna dla poznania i racjonalnego wykorzystania wodnych zasobów kraju, i stanowić będzie podstawę oraz podbudowę całości prac i działalności organów gospodarki wodnej.</u>
          <u xml:id="u-194.49" who="#StanisławDarski">Jestem głęboko przekonany, że uchwalenie projektowanej ustawy przez Wysoki Sejm przysporzy krajowi dużo korzyści. Naturalnie same osiągnięcia organizacyjne nie rozwiążą istniejących, narosłych problemów. W' ślad za pociągnięciami organizacyjnymi nastąpią prace bieżące, żmudne, wymagające uporczywego wysiłku. Do prac tych — jak to już podniosłem — przyciągać będziemy najlepszych fachowców. Rezultaty zależne będą również od właściwej współpracy z zainteresowanymi resortami i radami narodowymi.</u>
          <u xml:id="u-194.50" who="#StanisławDarski">Przyjęcie przez Wysoki Sejm projektu ustawy powinno zapewnić bezwzględnie poprawienie ciężkiej sytuacji na odcinku naszej gospodarki wodnej, oraz tym samym przyczynie się w poważnym stopniu do stałego i systematycznego podnoszenia poziomu i postępu gospodarczego, bytowego i kulturalnego naszego państwa i społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-194.51" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#CzesławWycech">Czy kto z Obywateli Posłów chcę zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm odesłał omawiany projekt ustawy do Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi, do której zostaną zaproszeni również przedstawiciele Komisji Rolnictwa.</u>
          <u xml:id="u-195.3" who="#CzesławWycech">Czy są inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-195.4" who="#komentarz">(Poseł Makarczyk Zbigniew: Ja proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-195.5" who="#CzesławWycech">Proszę. Głos ma poseł Zbigniew Makarczyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#ZbigniewMakarczyk">Ja bym chciał zaproponować, żeby zaprosić też przedstawiciela Komisji Komunikacji i Łączności — ze względu na sprawy komunikacyjne dróg wodnych. To wszystko.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#komentarz">(Poseł Andreasik Antoni: Ja proszę o głos.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Antoni Andreasik.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#AntoniAndreasik">Wysoka Izbo! Ponieważ zagadnienia gospodarki wodnej, szczególnie śródlądowej, mają kolosalne znaczenie dla spraw zdrowotnych kraju, wnoszę, aby w obradach tej Komisji uczestniczył również przedstawiciel Komisji Zdrowia — celem rozpatrzenia i wniesienia swoich uwag i postulatów z ramienia Ministerstwa Zdrowia w zakresie tejże ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#CzesławWycech">Czy są jeszcze inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#komentarz">(Poseł Balcerski Wacław: Ja proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#CzesławWycech">Głos ma poseł Wacław Balcerski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#WacławBalcerski">Ja proponuję uzupełnić tę listę w ten sposób, aby upoważnić przewodniczącego Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi do powołania uczestników narad spośród wszystkich innych komisji, które zajmują się również sprawami związanymi z gospodarką wodną. Za dużo trzeba by tu wyliczać tych komisji — mam wrażenie, że prawie wszystkie w jakiś sposób się ze sprawami gospodarki wodnej łączą. Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej z wszelką pewnością, Komisja Leśnictwa z wszelką pewnością, również Komisja Przemysłu Ciężkiego i Górnictwa w związku z zagadnieniami energetyki; przypuszczam, że i inne komisje również zgłoszą swoich przedstawicieli.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#WacławBalcerski">Proponuję więc upoważnić przewodniczącego Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi do dokooptowania przedstawicieli wszystkich innych komisji, którzy tymi zagadnieniami się interesują, a tej listy już dalej nie uzupełniać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#CzesławWycech">Ale tym dwóm poprawkom poprzednio zgłoszonym nie sprzeciwiacie się?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#WacławBalcerski">Nie, nie. Absolutnie nie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#CzesławWycech">Ja bym proponował, ażeby uzupełnić propozycję moją tym, żeby oprócz przedstawicieli Komisji Rolnictwa zaprosić również przedstawicieli Komisji Komunikacji i Łączności oraz Komisji Zdrowia. A ponadto prezydium Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi w porozumieniu z Prezydium Sejmu zastanowi się nad sprawą rozszerzenia składu tej Komisji. Chodzi o to, aby jednak to rozszerzenie było w granicach możliwości, żeby posiedzenia Komisji nie zamieniły się w plenarne posiedzenia Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#CzesławWycech">A zatem, z tymi propozycjami zgłoszonymi łącznie, moja propozycja pokrywa się z propozycją posła Balcerskiego.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#CzesławWycech">Czy w sprawie tej propozycji ktoś chcę zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-203.3" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-203.4" who="#CzesławWycech">Czy są jeszcze inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-203.5" who="#CzesławWycech">Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-203.6" who="#CzesławWycech">Ponieważ nie słyszę sprzeciwu, uważam, że zgłoszone propozycje zostały przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-203.7" who="#CzesławWycech">Proponuję, abyśmy rozpatrzyli łącznie punkty 6 i 7 porządku dziennego:</u>
          <u xml:id="u-203.8" who="#CzesławWycech">6. Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o sprzedaży przez państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych (druk nr 29).</u>
          <u xml:id="u-203.9" who="#CzesławWycech">7. Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. o lokalach w domach spółdzielni mieszkaniowych i w domach jednorodzinnych (druk nr 30).</u>
          <u xml:id="u-203.10" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-203.11" who="#CzesławWycech">Głos zabierze Kierownik Ministerstwa Gospodarki Komunalnej ob. Stanisław Sroka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#StanisławSroka">Wysoki Sejmie! W imieniu Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przedkładam dwa projekty ustaw:</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#StanisławSroka">— o sprzedaży przez państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych,</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#StanisławSroka">— o zmianie dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. o lokalach w domach spółdzielni mieszkaniowych i w domach jednorodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-204.3" who="#StanisławSroka">Oba te projekty ustaw są wyrazem nowej polityki Rządu i Partii, zmierzającej do postawienia zagadnienia gospodarki mieszkaniowej i związanej z nią polityki budowlanej na zdrowych podstawach gospodarczych, przy jak najszerszym współudziale społeczeństwa. Jakkolwiek bowiem z danych statystycznych wynika, że w okresie lat 1947–1955 budowaliśmy w Polsce Ludowej blisko dwukrotnie więcej izb mieszkalnych w miastach, niż budowano w okresie przedwojennym w latach 1929–1937, to jednakże w stosunku do potrzeb ludności, w związku z poważnym wzrostem ludności miejskiej, jest to niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-204.4" who="#StanisławSroka">Oparcie całości zagadnień budownictwa mieszkaniowego i konserwacji budynków w głównej mierze na barkach państwa okazało się ciężarem zbyt wielkim.</u>
          <u xml:id="u-204.5" who="#StanisławSroka">Miniony okres doświadczeń i wniosków, jakie wyciągnęliśmy z popełnionych błędów, w całej rozciągłości postawił przed nami problem, że bez pomocy społeczeństwa, bez bezpośredniego włączenia go do budownictwa i współgospodarzenia tak wielkim majątkiem narodowym, jaki stanowią budynki mieszkalne, nie można uzdrowić i postawić na silnych podstawach gospodarki mieszkaniowej.</u>
          <u xml:id="u-204.6" who="#StanisławSroka">W planie 6-letnim przy pomocy kredytowej państwa wybudowano zaledwie 9.700 izb.</u>
          <u xml:id="u-204.7" who="#StanisławSroka">Jeżeli chodzi o pomoc finansową państwa, tzn. bezpośrednią pomoc kredytową, to była ona dość skromna, gdyż zamykała się kwotą ok. 100 mln zł. Znaczna poprawa następuje w 1956 r., gdyż na budownictwo mieszkaniowe ze środków własnych ludności przeznacza się 200 mln zł kredytu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-204.8" who="#StanisławSroka">Zasadniczy jednak przełom przynosi rok 1957, w którym wysokość kredytu bankowego ustalono wstępnie w wysokości 490 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-204.9" who="#StanisławSroka">Jeżeli chodzi o perspektywy Planu 5-letniego, to intencją Rządu jest dalszy poważny wzrost budownictwa ze środków własnych ludności i asygnowanie na ten cel poważnych kredytów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-204.10" who="#StanisławSroka">Fakty te świadczą najlepiej o tym, że Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — wyciągając słuszne wnioski z krytycznej oceny polityki na tym odcinku gospodarki narodowej ze strony zarówno VIII Plenum Komitetu Centralne go PZPR, jak również poprzedniego Sejmu i opinii publicznej, wyrażanej w czasie kampanii przedwyborczej — postanowił w jak najszerszej mierze wykorzystać inicjatywę społeczną w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-204.11" who="#StanisławSroka">Co zamierza osiągnąć Rząd, realizując tę politykę?</u>
          <u xml:id="u-204.12" who="#StanisławSroka">Stosując tę politykę Rząd zamierza osiągnąć:</u>
          <u xml:id="u-204.13" who="#StanisławSroka">Po pierwsze — przyspieszenie rozwiązania trudności mieszkaniowych poprzez wzmożenie tempa budownictwa ze środków własnych ludności. Niewątpliwie budownictwo to pobudzi bardzo szeroko inicjatywę społeczną zarówno na odcinku mobilizacji dodatkowych środków finansowych, jak również na odcinku wyszukania nowych możliwości w dziedzinie produkcji materiałów budowlanych, szczególnie materiałów zastępczych. Możliwości w tej dziedzinie są bardzo poważne, przy czym największe osiągnięcia posiada województwo katowickie.</u>
          <u xml:id="u-204.14" who="#StanisławSroka">Należy podkreślić, że jeśli chodzi o ustalenie zakresu poszczególnych rodzajów pomocy państwa dla budownictwa mieszkaniowego ze środków własnych ludności, to sprawy te zostały uregulowane uchwałą Rady Ministrów Nr 81 z dnia 15 marca 1957 r. Uchwała ta przewiduje środki dla ułatwienia ludności budownictwa mieszkaniowego — spółdzielczego i indywidualnego — w szczególności w formie kredytów, przydziału placów pod budowę, zaopatrzenia w dokumentację typową, ułatwienia w zaopatrzeniu materiałowym. Uchwała kładzie specjalny nacisk na budownictwo z materiałów miejscowego pochodzenia i na uruchomienie środków własnych ludności. Kompetentne ministerstwa oraz rady narodowe będą musiały podjąć cały szereg czynności, aby wykonać zalecenia zawarte w tej uchwale.</u>
          <u xml:id="u-204.15" who="#StanisławSroka">Również Rząd uchwałą Nr 719 Rady Ministrów z dnia 17 listopada 1956 r. uregulował sprawę zapewnienia dodatkowych warunków dla popierania i rozwoju w państwowych przedsiębiorstwach przemysłowych produkcji ubocznej materiałów budowlanych z odpadków surowcowych dla potrzeb budownictwa przyzakładowego, spółdzielczego, indywidualnego oraz zaspokajania rynku. Dla zachęcenia przedsiębiorstw w jak najszerszej mierze do produkcji ubocznej materiałów budowlanych — uchwała przewiduje, że z zysków osiągniętych z wyżej wymienionej produkcji przedsiębiorstwo tworzy fundusz, którym dysponuje rada robotnicza łącznie z dyrektorem, a który między innymi może być przeznaczony na budownictwo mieszkaniowe zarówno indywidualne, jak i spółdzielcze pracowników danych przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-204.16" who="#StanisławSroka">Powyższe kroki Rządu usuwają przeszkody hamujące inicjatywę terenu w rozwoju produkcji materiałów budowlanych. Trzeba z całym naciskiem podkreślić, że realizacja tych uchwał zależy w całości od inicjatywy i przedsiębiorczości władz terenowych, szczególnie prezydiów rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-204.17" who="#StanisławSroka">Po drugie — zamierzamy osiągnąć lepszą gospodarkę w zakresie eksploatacji budynków mieszkalnych.</u>
          <u xml:id="u-204.18" who="#StanisławSroka">Na obecnym etapie — przy uwzględnieniu istniejących trudności gospodarczych, a zwłaszcza wobec niskich czynszów — państwo nie jest w stanie zabezpieczyć należytej konserwacji wszystkich zasobów mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-204.19" who="#StanisławSroka">Na właściwą, prawidłową gospodarkę budynkami mieszkalnymi będącymi w rękach państwa potrzeba ca 7 mlrd zł rocznie, a państwo jest w stanie dać obecnie ca 3 mlrd zł. Niedobór jest więc bardzo wielki, bo przekracza 50% potrzebnych nakładów.</u>
          <u xml:id="u-204.20" who="#StanisławSroka">Oczywiście, że ten stan w zakresie gospodarki zasobami mieszkaniowymi fatalnie odbija się na właściwym utrzymaniu budynków mieszkalnych, powodując ogromne niezadowolenia wśród obywateli.</u>
          <u xml:id="u-204.21" who="#StanisławSroka">W tej sytuacji pewną poprawę można osiągnąć już dzisiaj zwracając się do inicjatywy społecznej, wykorzystując wielkie doświadczenia w tej dziedzinie spółdzielczości mieszkaniowej typu WSM, oddając na własność domki jednorodzinne i małe domy mieszkalne, będące w zarządzie prezydiów rad narodowych — indywidualnym użytkownikom.</u>
          <u xml:id="u-204.22" who="#StanisławSroka">Spółdzielczość mieszkaniowa daje — na podstawie dotychczasowych doświadczeń — gwarancję gospodarki na zasadach samowystarczalności.</u>
          <u xml:id="u-204.23" who="#StanisławSroka">Indywidualny użytkownik, mając gwarancję samodzielnego gospodarowania — dzięki wyłączeniu jego domku jednorodzinnego, względnie mieszkania w małym domu mieszkalnym spod przepisów dekretu o publicznej gospodarce lokalami — na pewno będzie gospodarował z pełną troską gospodarza, tym bardziej że państwo przyjdzie mu z pomocą kredytową w wypadku konieczności przeprowadzenia remontu kapitalnego budynku.</u>
          <u xml:id="u-204.24" who="#StanisławSroka">Ta okoliczność, że pomoc finansowa państwa wyrażać się będzie w tych wypadkach nie w formie dotacji ze skarbu państwa — jak było dotychczas — a w formie kredytu bankowego, będzie czynnikiem gwarantującym jak najbardziej ekonomiczne wykorzystanie przyznanych środków kredytowych.</u>
          <u xml:id="u-204.25" who="#StanisławSroka">Umożliwienie osiągnięcia przez rady narodowe celów wyżej omawianych powinien zapewnić przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o sprzedaży przez państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych — łącznie ze wspomnianą już uchwałą Rady Ministrów Nr 81 o pomocy państwa dla budownictwa mieszkaniowego ze środków własnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-204.26" who="#StanisławSroka">Przedłożony projekt ustawy opiera się na następujących zasadach:</u>
          <u xml:id="u-204.27" who="#StanisławSroka">1) Przewiduje sprzedaż nie tylko domów jednorodzinnych, lecz również małych domów mieszkalnych o najwyżej czterech lokalach mieszkalnych, z których każdy obejmuje nie więcej niż 5 izb. Ponadto projekt przewiduje możność sprzedaży domów wielomieszkaniowych, z tym jednak zastrzeżeniem, że podczas gdy nabywcami domów jednorodzinnych oraz domów małych mogą być zarówno osoby fizyczne jak i spółdzielnie mieszkaniowe, to nabywcami domów wielomieszkaniowych mogą być tylko spółdzielnie mieszkaniowe.</u>
          <u xml:id="u-204.28" who="#StanisławSroka">Sprzedawane być mogą również budynki przeznaczone na pomieszczenia warsztatów rzemieślniczych i drobnych zakładów przemysłowych oraz małych pensjonatów w miejscowościach uzdrowiskowych i letniskowych, a także tereny przeznaczone na gospodarstwa warzywnicze i ogrodnicze w granicach miast, co w dużym stopniu przyczyni się do aktywizacji gospodarczej małych miast i osiedli.</u>
          <u xml:id="u-204.29" who="#StanisławSroka">2) Z wpływów finansowych, uzyskanych ze sprzedaży domów i gruntów, przewiduje się utworzenie osobnego funduszu mieszkaniowego. Rada Ministrów ustali, w jakim zakresie środkami funduszu mieszkaniowego dysponują prezydia rad narodowych oraz te jednostki, w których zarządzie i użytkowaniu znajdowało się sprzedane mienie.</u>
          <u xml:id="u-204.30" who="#StanisławSroka">Wspomniany fundusz mieszkaniowy stworzy dla prezydiów rad narodowych nowe możliwości budownictwa mieszkaniowego we własnym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-204.31" who="#StanisławSroka">3) Zachętą do nabywania wymienionych budynków będzie wyłączenie ich spod przepisów dekretu o publicznej gospodarce lokalami; zasadą jest tutaj użytkowanie własnego bądź spółdzielczego mieszkania przez właściciela lub członka spółdzielni wraz z najbliższą rodziną.</u>
          <u xml:id="u-204.32" who="#StanisławSroka">Nabywca będzie mógł uzyskać kredyt na przeprowadzenie remontu, a na Ziemiach Odzyskanych — odbudowę domu niezamieszkałego, zgodnie z uchwałą Rady Ministrów Nr 81 o pomocy państwa na budowę domów mieszkalnych ze środków własnych ludności.</u>
          <u xml:id="u-204.33" who="#StanisławSroka">Prócz akcji w powyższych kierunkach, odnoszącej się do domów już istniejących użytkowanych i nieużytkowanych, projekt stwarza warunki do popierania budownictwa mieszkaniowego drogą sprzedaży działek budowlanych zarówno osobom fizycznym, jak i spółdzielniom mieszkaniowym.</u>
          <u xml:id="u-204.34" who="#StanisławSroka">Przeprowadzenie w powyższych kierunkach szeroko zakrojonej akcji uporządkowania spraw własności nieruchomej w miastach i osiedlach o charakterze miejskim, powinno zapobiec dalszemu niszczeniu budynków mieszkalnych i nienależycie użytkowanych drobnych obiektów przemysłowych i rzemieślniczych, skierować środki finansowe ludności na cele budownictwa indywidualnego i spółdzielczego oraz produkcję terenowych materiałów budowlanych, zwłaszcza zastępczych — a przez to wybitnie przyczynić się do aktywizacji życia gospodarczego miast i osiedli oraz pociągnąć za sobą pewne złagodzenie istniejących trudności mieszkaniowych.</u>
          <u xml:id="u-204.35" who="#StanisławSroka">Do realizacji podanych założeń polityki Rządu na odcinku gospodarki zasobami mieszkaniowymi powinien przyczynić się również drugi projekt ustawy — o zmianie dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. o lokalach w domach spółdzielni mieszkaniowych i w domach jednorodzinnych.</u>
          <u xml:id="u-204.36" who="#StanisławSroka">Projekt nowej ustawy reguluje wyłączenie spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych i lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych. Wyłącza się spod tych przepisów wszystkie domy jednorodzinne, bez względu na okres ich wybudowania, i umożliwia się stopniowo właścicielom tych domów, o ile w nich nie zamieszkują, prawo powrotu do nich, aby domom tym zapewnić właściwą konserwację i ochronę przed dewastacją. Powinno to wzmóc zaufanie ludności budującej ze środków własnych mieszkania.</u>
          <u xml:id="u-204.37" who="#StanisławSroka">Niezależnie od wyłączenia spod przepisów o publicznej gospodarce lokalami domów jednorodzinnych, projekt traktuje identycznie również i lokale położone w małych domach mieszkalnych, tj. domach złożonych z dwóch do czterech lokali, z których każdy posiada najwyżej taką ilość izb, jaka w ramach domu jednorodzinnego zwalnia dom spod publicznej gospodarki lokalami, jeżeli każdy z tych lokali stanowi odrębną własność różnych osób. Ponadto projekt przewiduje dopuszczalność zwiększenia metrażu powierzchni użytkowej lokalu w domu jednorodzinnym w tych przypadkach, gdy wykonywanie przez właściciela domu pracy zawodowej wymaga dodatkowej powierzchni lokalu mieszkalnego (np. pomieszczenia biblioteki, przyrządów lub aparatów badawczych itp.), albo też powierzchni na warsztat pracy (np. dla rzemieślników, artystów plastyków itp.). Decyzje w kwestii, czy w danym przypadku zachodzi potrzeba zwiększenia powierzchni lokalu, pozostawione są prezydiom powiatowych, względnie miejskich rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-204.38" who="#StanisławSroka">Dotychczasowy warunek zamieszkiwania lokalu przez właściciela domu (lokalu), lub członka spółdzielni — rozszerzono ze względów słuszności o tyle, że dom lub lokal ulega wyłączeniu również w przypadku zamieszkiwania go przez dzieci lub rodziców właściciela, bądź członka spółdzielni.</u>
          <u xml:id="u-204.39" who="#StanisławSroka">Przedłożony projekt ustawy porządkuje więc w sposób jasny, wyraźny dotychczasowe przepisy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami zarówno domów jednorodzinnych, jak i mieszkań spółdzielczych.</u>
          <u xml:id="u-204.40" who="#StanisławSroka">Dotychczasowy dekret z 1954 r. załatwiał tę sprawę połowicznie, powodując bardzo dużo nieporozumień między ludnością a prezydiami rad narodowych.</u>
          <u xml:id="u-204.41" who="#StanisławSroka">Wysoki Sejmie! W krótkim zarysie przedstawiłem kierunki nowej polityki Rządu w zakresie budownictwa mieszkaniowego i gospodarki zasobami mieszkalnymi.</u>
          <u xml:id="u-204.42" who="#StanisławSroka">Pozostaje jeszcze szereg zagadnień, których rozwiązanie jest potrzebne do konsekwentnej realizacji wyżej wspomnianej polityki Rządu. Są one ze sobą bardzo ściśle powiązane i ich prawidłowa realizacja w czasie, w postaci odpowiednich dokumentów prawnych, warunkuje wykonanie wszystkich pozostałych aktów prawnych. Dokumenty te są w toku rozpracowywania i jeszcze w tym roku będą przedstawione Radzie Ministrów, względnie Wysokiemu Sejmowi, do uchwalenia.</u>
          <u xml:id="u-204.43" who="#StanisławSroka">Wspomniane dokumenty prawne stworzą warunki do realizacji nowej polityki Rządu w zakresie właściwego ustawienia gospodarki zasobami mieszkaniowymi, polityki, której celem podstawowym — jak to już podkreśliłem — jest zabezpieczenie majątku narodowego, jakim są budynki mieszkalne, poprzez wzmożenie i poparcie spółdzielczego i indywidualnego budownictwa mieszkaniowego, uporządkowanie stanu prawnego posiadania budynków mieszkalnych w miastach i osiedlach, wreszcie polepszenie systemu rozdziału mieszkań zarówno z budownictwa nowego, jak i zwalnianych mieszkań w budownictwie dawnym.</u>
          <u xml:id="u-204.44" who="#StanisławSroka">Przedkładając w pierwszym czytaniu omówione projekty ustaw, proszę Wysoki Sejm w imieniu Rządu o ich rozpatrzenie i uchwalenie.</u>
          <u xml:id="u-204.45" who="#komentarz">(Oklaski.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#CzesławWycech">Czy ktoś z Obywateli Posłów chcę zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-205.2" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm odesłał oba przedstawione projekty ustaw do Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej.</u>
          <u xml:id="u-205.3" who="#CzesławWycech">Czy są inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-205.4" who="#komentarz">(Poseł Bukowski Jerzy: Proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-205.5" who="#CzesławWycech">Proszę. Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#JerzyBukowski">Ja myślę, że trzeba by dla rozpatrywania tych projektów ustaw przewidzieć z góry udział w obradach Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej przedstawicielstwa Komisji Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#CzesławWycech">Sądzę, że jeżeli Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej dojdzie do wniosku, że trzeba to uczynić, to nie będzie przeszkód.</u>
          <u xml:id="u-207.1" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-207.2" who="#CzesławWycech">A zatem uważam propozycję Prezydium Sejmu za przyjętą, wraz z uzupełnieniem zgłoszonym przez posła Bukowskiego.</u>
          <u xml:id="u-207.3" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o szkółkach drzew i krzewów owocowych (druk nr 31).</u>
          <u xml:id="u-207.4" who="#CzesławWycech">Czy ktoś z Obywateli Posłów chcę zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-207.5" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-207.6" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm odesłał wymieniony projekt ustawy do Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-207.7" who="#CzesławWycech">Czy są inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-207.8" who="#CzesławWycech">Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-207.9" who="#CzesławWycech">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-207.10" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-207.11" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie dekretu o podatku gruntowym (druk nr 32).</u>
          <u xml:id="u-207.12" who="#CzesławWycech">Czy kto z Obywateli Posłów zechce zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-207.13" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-207.14" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm odesłał powyższy projekt ustawy do Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
          <u xml:id="u-207.15" who="#CzesławWycech">Czy są inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-207.16" who="#CzesławWycech">Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-207.17" who="#CzesławWycech">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-207.18" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-207.19" who="#CzesławWycech">Przystępujemy do punktu 10 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o uregulowaniu spraw własności niektórych nieruchomości nierolniczych na Ziemiach Odzyskanych i na terenach b. W. M. Gdańska (druk nr 33).</u>
          <u xml:id="u-207.20" who="#CzesławWycech">Czy kto z Obywateli Posłów chcę zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-207.21" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-207.22" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm odesłał powyższy projekt ustawy do Komisji Ziem Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-207.23" who="#CzesławWycech">Czy są inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-207.24" who="#CzesławWycech">Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-207.25" who="#CzesławWycech">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-207.26" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-207.27" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje, aby Wysoki Sejm uzupełnił porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia przez dodanie punktu 11:</u>
          <u xml:id="u-207.28" who="#CzesławWycech">Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (druk nr 34) — oraz ażeby Sejm zgodził się na to, by przystąpić do pierwszego czytania od razu, to znaczy w trybie art. 55 regulaminu Sejmu, bez zachowania wymogu odbywania pierwszego czytania dopiero dnia następnego po rozdaniu druku. Zresztą druk dzisiaj został rozdany.</u>
          <u xml:id="u-207.29" who="#CzesławWycech">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-207.30" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-207.31" who="#CzesławWycech">Czy kto z Obywateli Posłów zechce zabrać głos w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-207.32" who="#CzesławWycech">Nikt się nie zgłasza.</u>
          <u xml:id="u-207.33" who="#CzesławWycech">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm odesłał powyższy projekt ustawy do Komisji Pracy a Spraw Socjalnych.</u>
          <u xml:id="u-207.34" who="#CzesławWycech">Czy są jakieś inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-207.35" who="#komentarz">(Poseł Bukowski Jerzy: Ja proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-207.36" who="#CzesławWycech">Proszę. Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#JerzyBukowski">Proponuję, aby przy rozpatrywaniu tego projektu ustawy na Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wzięli udział przedstawiciele Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#CzesławWycech">Proponuję tę poprawkę przyjąć.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#CzesławWycech">Czy są jeszcze jakieś inne propozycje?</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#CzesławWycech">Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#CzesławWycech">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja Prezydium Sejmu została przyjęta, wraz z poprawką posła Bukowskiego.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#CzesławWycech">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-209.5" who="#CzesławWycech">Proszę Sekretarza Posła Regentową o odczytanie komunikatu o złożonych do Prezydium Sejmu interpelacjach i odpowiedziach na interpelacje.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#MariaRegentowa">Do Prezydium Sejmu wpłynęły następujące interpelacje:</u>
          <u xml:id="u-210.1" who="#MariaRegentowa">1. Interpelacja posła Pawła Kwoczka do Ministra Sprawiedliwości w sprawie dopuszczalności zastępstwa adwokackiego w postępowaniu przed kolegiami orzekającymi.</u>
          <u xml:id="u-210.2" who="#MariaRegentowa">2. Interpelacja posła Pawła Kwoczka do Ministra Pracy i Opieki Społecznej w sprawie uwzględnienia służby wojskowej w b. armii niemieckiej przy ustalaniu okresu uprawniającego do otrzymania urlopu wypoczynkowego.</u>
          <u xml:id="u-210.3" who="#MariaRegentowa">3. Interpelacja posłów Lucjana Ganciarza, Stefana Kopera i Janusza Fudaleja do Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu w sprawie budowy rzeźni centralnej w Sandomierzu.</u>
          <u xml:id="u-210.4" who="#MariaRegentowa">4. Interpelacja posła Remigiusza Bierzanka do Ministra Handlu Zagranicznego w sprawie trybu sprowadzania książek i pomocy naukowych z zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-210.5" who="#MariaRegentowa">5. Interpelacja posła Antoniego Gładysza do Prezesa Rady Ministrów w sprawie wznowienia niektórych wydawnictw periodycznych.</u>
          <u xml:id="u-210.6" who="#MariaRegentowa">6. Interpelacja posła Józefa Czapskiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie przyznania radom narodowym uprawnień w zakresie przydzielania mieszkań z budownictwa ZOR.</u>
          <u xml:id="u-210.7" who="#MariaRegentowa">7. Interpelacja posła Józefa Czapskiego do Ministra Komunikacji w sprawie uruchomienia przystanków kolejowych w Szczebrzeszynie i w Zamościu.</u>
          <u xml:id="u-210.8" who="#MariaRegentowa">8. Interpelacja posła Pawła Dubiela do Kierownika Ministerstwa Kontroli Państwowej w sprawie ustalenia odpowiedzialności za dewastację gmachu b. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Chorzowie.</u>
          <u xml:id="u-210.9" who="#MariaRegentowa">9. Interpelacja posła Tadeusza Karkowskiego do Ministra Rolnictwa w sprawie zbyt powolnego załatwiania spraw przez aparat Wojewódzkiego Zarządu Rolnictwa w Krakowie.</u>
          <u xml:id="u-210.10" who="#MariaRegentowa">10. Interpelacja posłów Czesława Szczepaniaka, Jadwigi Prawdzicowej i Zygmunta Olczaka do Ministra Komunikacji w sprawie zamierzonej likwidacji DOKP Łódź.</u>
          <u xml:id="u-210.11" who="#MariaRegentowa">11. Interpelacja posła Jana Frankowskiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie pomocy przy odbudowie zniszczonych gospodarstw na tzw. przyczółku sandomierskim.</u>
          <u xml:id="u-210.12" who="#MariaRegentowa">12. Interpelacja posła Jana Frankowskiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie wzmożenia walki z alkoholizmem.</u>
          <u xml:id="u-210.13" who="#MariaRegentowa">13. Interpelacja posłów Józefa Ciuby, Emila Kozioła, Władysława Szatkowskiego, Ferdynanda Łukaszka, Wojciecha Samka, Tadeusza Karkowskiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie podziału limitów inwestycyjnych na budownictwo mieszkaniowe ŻOR dla m. Krakowa i woj. krakowskiego na rok 1957.</u>
          <u xml:id="u-210.14" who="#MariaRegentowa">14. Interpelacja posła Antoniego Gładysza do Prokuratora Generalnego PRL w sprawie zmian w składzie niektórych rad narodowych na terenie woj. krakowskiego.</u>
          <u xml:id="u-210.15" who="#MariaRegentowa">15. Interpelacja posłów Zespołu Poselskiego m. st. Warszawy do Wiceprezesa Rady Ministrów w sprawie rozpatrzenia postulatów Rady Narodowej m. st. Warszawy dotyczących rozdziału i wykorzystania mieszkań pracowniczych i ustalenia zasad rozdziału nowych mieszkań.</u>
          <u xml:id="u-210.16" who="#MariaRegentowa">16. Interpelacja posła Stefana Góreckiego do Ministra Przemysłu Ciężkiego w sprawie niewłaściwej gospodarki, marnotrawstwa surowca i dewastacji Zakładów Przemysłu Maszynowego w Lęgnowie na terenie woj. bydgoskiego.</u>
          <u xml:id="u-210.17" who="#MariaRegentowa">Do Prezydium Sejmu wpłynęły następujące odpowiedzi na interpelacje posłów:</u>
          <u xml:id="u-210.18" who="#MariaRegentowa">1. Ministra Przemysłu Spożywczego na interpelację posła Jana Frankowskiego w sprawie zapewnienia rolnikom pow. opatowskiego i sandomierskiego możliwości zbytu owoców i warzyw.</u>
          <u xml:id="u-210.19" who="#MariaRegentowa">2. Ministra Handlu Zagranicznego na interpelację posłów Jana Frankowskiego i Konstantego Łubieńskiego w sprawie obniżenia celnej taryfy przewozowej.</u>
          <u xml:id="u-210.20" who="#MariaRegentowa">3. Wiceprezesa Rady Ministrów na interpelację posła Tadeusza Ilczuka w sprawie reaktywowania spółdzielczości mleczarskiej i ogrodniczej.</u>
          <u xml:id="u-210.21" who="#MariaRegentowa">4. Ministra Sprawiedliwości na interpelację posła Antoniego Gładysza w sprawie stosowania przepisów ustawy o ustroju adwokatury przez Rady Adwokackie w Rzeszowie i w Krakowie.</u>
          <u xml:id="u-210.22" who="#MariaRegentowa">5. Ministra Handlu Wewnętrznego na interpelację posła Antoniego Gładysza w sprawie sytuacji właścicieli prywatnych sklepów spożywczych w Tarnowie i w pow. tarnowskim.</u>
          <u xml:id="u-210.23" who="#MariaRegentowa">6. Ministra Przemysłu Materiałów Budowlanych na interpelację posła Wincentego Karugi w sprawie niezaliczania przez Ministerstwo Przemysłu Materiałów Budowlanych okresu służby wojskowej z poboru na poczet ciągłości pracy ludności rodzimej Ziem Zachodnich.</u>
          <u xml:id="u-210.24" who="#MariaRegentowa">7. Ministra Sprawiedliwości na interpelację posła Pawła Kwoczka w sprawie dopuszczalności zastępstwa adwokackiego w postępowaniu przed kolegiami orzekającymi.</u>
          <u xml:id="u-210.25" who="#MariaRegentowa">8. Ministra Przemysłu Rolnego i Spożywczego na interpelację posłów Lucjana Ganciarza, Stefana Kopery i Janusza Fudaleja w sprawie budowy rzeźni centralnej w Sandomierzu.</u>
          <u xml:id="u-210.26" who="#MariaRegentowa">9. Ministra Handlu Zagranicznego na interpelację posła Remigiusza Bierzanka w sprawie trybu sprowadzania książek i pomocy naukowych z zagranicy.</u>
          <u xml:id="u-210.27" who="#MariaRegentowa">10. Ministra Pracy i Opieki Społecznej na interpelację posła Pawła Kwoczka w sprawie uwzględniania służby wojskowej w b. armii niemieckiej przy ustalaniu okresu uprawniającego do otrzymania urlopu wypoczynkowego, oraz Prezesa Rady Ministrów w tej samej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-210.28" who="#MariaRegentowa">11. Ministra Jerzego Sztachelskiego na interpelację posła Antoniego Gładysza w sprawie wznowienia niektórych wydawnictw periodycznych.</u>
          <u xml:id="u-210.29" who="#MariaRegentowa">12. Prezesa Rady Ministrów na interpelację posła Józefa Czapskiego w sprawie przyznania radom narodowym uprawnień w zakresie przydzielania mieszkań z budownictwa ZOR.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#CzesławWycech">Złożone do Prezydium Sejmu interpelacje zgodnie z art. 73 ust. 1 regulaminu przesłałem interpelowanym.</u>
          <u xml:id="u-211.1" who="#CzesławWycech">Proszę Sekretarza Posła Regentową o odczytanie komunikatu o posiedzeniach komisji.</u>
          <u xml:id="u-211.2" who="#CzesławWycech">Posiedzenia komisji sejmowych odbędą się według następującego planu:</u>
          <u xml:id="u-211.3" who="#CzesławWycech">— Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — w dniu 3 maja o godz. 10 w sali budżetowej Domu Poselskiego;</u>
          <u xml:id="u-211.4" who="#CzesławWycech">— Komisja Handlu Wewnętrznego — w dniu 7 maja o godz. 11 w sali budżetowej Domu Poselskiego;</u>
          <u xml:id="u-211.5" who="#CzesławWycech">— Komisja Oświaty i Nauki — w dniu 7 maja o godz. 11 w sali nr 102;</u>
          <u xml:id="u-211.6" who="#CzesławWycech">— wspólne posiedzenie Komisji Przemysłu Ciężkiego, Chemicznego i Górnictwa oraz Komisji Przemysłu Lekkiego, Rzemiosła i Spółdzielczości Pracy — w dniu 7 maja o godz. 16 w palarni na I piętrze Domu Poselskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#CzesławWycech">Na tym kończymy 6 posiedzenie Sejmu PRL.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#CzesławWycech">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-212.2" who="#CzesławWycech">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
          <u xml:id="u-212.3" who="#CzesławWycech">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-212.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14 min. 25.)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>