text_structure.xml 42.5 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml"/>
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml"/>
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Dnia 15 stycznia 1980 r. Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, obradująca pod przewodnictwem posła Franciszka Sadurskiego (ZSL), rozpatrzyła:</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">- informację o systemie odpowiedzialności, - przedstawiony przez Radę Państwa projekt ustawy o zmianie ustawy o Prokuraturze PRL.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">W posiedzeniu udział wzięła członek Rady Państwa Eugenia Kemparowa, przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości z wiceministrami Tadeuszem Skórą i Zdzisławem Jędrzejczakiem, Prokuratury Generalnej PRL z Prokuratorem Generalnym Lucjanem Czubińskim, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z zastępcą Komendanta Głównego MO Rudolfem Rusinem, Sądu Najwyższego, Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Najwyższej Izby Kontroli, Zrzeszenia Prawników Polskich.</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Do punktu pierwszego, Ministerstwo Sprawiedliwości przedłożyło informację na piśmie. Informacja ta poświęcona jest wyłącznie odpowiedzialności prawnej rozumianej jako wynikające z przepisu prawnego ponoszenie określonych konsekwencji przez jednostki lub zbiorowości, w następstwie przekroczenia lub niedopełnienia kompetencji albo niewykonania lub wadliwego wykonania obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">System odpowiedzialności w Polsce ma charakter mieszany i stara się połączyć z sobą odpowiedzialność różnych zbiorowości i organów z odpowiedzialnością konkretnych ludzi. Społeczny punkt widzenia splata się z dostrzeganiem jednostki. Opiera się to na założeniu, że poszczególne podmioty /indywidualne i społeczne/ realizując swoje cele wykazują skłonność do pomijania celów nieobjętych zasięgiem ich działania. Z punktu widzenia interesów państwa jest to przesunięcie centrum uwagi z zadań społeczno-gospodarczych całego narodu na realizowane przez poszczególne podmioty cele pomocnicze. Występuje psychologicznie udowodniona tendencja do widzenia rzeczywistości w obrębie własnego układu odniesienia. Dla istnienia wyraźnie określonej, jednolitej, ogólnopaństwowej polityki w zakresie odpowiedzialności zapobiegającej możliwym procesom dezintegracyjnym, ważne jest uwzględnienie występujących tu tendencji.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">W coraz szerszym zakresie nieodłączny element funkcjonowania wszystkich przedsiębiorstw uspołecznionych stanowić powinna odpowiedzialność cywilna. Nie sposób więc przecenić znaczenia dalszego doskonalenia mechanizmu odpowiedzialności cywilnej, gdyż jest to ważny środek wzmacniania planowo-gospodarczej dyscypliny w stosunkach między uspołecznionymi przedsiębiorstwami. Odpowiedzialność majątkowa może spełniać w gospodarce socjalistycznej nie tylko funkcje kompensacyjne, ale również stymulacyjne, represyjne, sygnalizacyjne, czy nawet - w pewnym zakresie - prewencyjno-wychowawcze.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">W działalności przedsiębiorstw obok rozwoju odpowiedzialności cywilnej rozwijana jest i doskonalona odpowiedzialność finansowa. Poprzez tworzenie w drodze prawnej bodźców ekonomicznych tworzy się ukierunkowany „przymus ekonomiczny” pobudzający do określonego działania przedsiębiorstwo i załogę poprzez zainteresowanie materialne. Podstawowym problemem do rozwiązania staje się zapewnienie ścisłej korelacji między osobistym interesem dyrekcji, poszczególnych członków załogi a interesem całego przedsiębiorstwa. Z kolei interes przedsiębiorstwa musi być zgrany z interesami ogólnospołecznymi. Realizację tych celów ma zapewnić poważna ilość mierników finansowych absolutnych (akumulacja finansowa, zysk, dochód czysty) i relatywnych (rentowność, stopa zysku itp.), syntetycznych i szczegółowych. Stąd mierniki oraz bodźce prawno-finansowe powinny być tak tworzone, aby zapewniały właściwe relacje między tempem przyrostu dochodów załogi, kierownictwa i samego przedsiębiorstwa z jednej strony, a tempem przyrostu produkcji społecznej z drugiej strony. W Polsce w aktualnym systemie zarządzania, zasada ta znalazła wyraz w dwóch podstawowych miernikach prawno-finansowych i powiązanych z nimi bodźcach prawno-finansowych: zysku oraz produkcji dodanej, od których uzależnia się zarówno możliwości rozwoju danej jednostki gospodarczej, wzrostu dochodów pracowników oraz kierownictwa danej jednostki.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">W zakresie odpowiedzialności za funkcjonowanie administracji widać wyraźną możliwość jej ewolucji w miarę rozwoju decentralizacji władzy na rzecz województw i gmin. Decentralizacja musi rozszerzać odpowiedzialność osobistą funkcjonariuszy administracji gospodarczej i państwowej. Natomiast stopniowemu ograniczeniu musi ulegać odpowiedzialność zwierzchników z wyjątkiem decyzji, które wydali osobiście i spraw związanych z koordynacją, kontrolą i nadzorem. Funkcjonariusze państwowi stosować powinni prawo do indywidualnych wypadków w sposób podobny do tego w jaki sędzia interpretuje przepis i za to ponosi odpowiedzialność, a nie za skutki realizacji niemoralnych a niekiedy nawet sprzecznych z prawem poleceń bezpośrednich zwierzchników. Oczywiście obok zakresu inicjatywy i odpowiedzialności osobistej musi być utrzymana zależność od hierarchicznych zwierzchników. Istotnym elementem w rozwoju tych tendencji staje się rozważane wprowadzenie sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">W zakresie odpowiedzialności karnej ocenianej w świetle aktualnej polityki społeczno-gospodarczej naszego państwa należy przewidywać dalszą jej humanizację. Indywidualizację i subiektywizację. W miarę rozwoju społeczeństwa socjalistycznego, umacnianie się podstawowych wartości ludzkich i coraz lepsze zabezpieczanie bytu będzie prowadzić do rozwarstwienia odpowiedzialności karnej, czynienie jej jednym z wielu środków dyscyplinowania skorelowanych z innymi rodzajami odpowiedzialności. Punkt ciężkości będzie w dalszym ciągu przesuwał się z represjonowania na usuwanie przyczyn przestępczości.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Nie można zapominać, że zwłaszcza współcześnie odpowiedzialność powinna mleć swoje granice. Zbyt sztywne i rygorystyczne bowiem ustawienie kompetencji i różnych rodzajów odpowiedzialności może być w skrajnych przypadkach hamulcem w dynamicznym rozwoju społeczno-gospodarczym, musi istnieć pewne prawo do ryzyka związanego z każdą działalnością ludzką. Wiadomo, że nawet w normalnych warunkach działania i przy zachowaniu maksymalnej staranności nie można uniknąć pewnych strat, które tylko teoretycznie są do usunięcia. Stąd np. dopuszczanie limitów ubytków w handlu czy braków w magazynach i transporcie, stosowanie dotacji pieniężnej na każdy dzień przepracowany w kasie na pokrycie drobnych mank. W związku więc z dynamicznym rozwojem społeczno-gospodarczym Polski rozwiązania w zakresie realistycznej, społecznej tolerancji dla pewnych uchybień, czy mankamentów należy rozszerzyć w dziedzinach, gdzie o powodzeniu decyduje odwaga, rzutkość i przedsiębiorczość. Dotyczy to zwłaszcza takich sfer naszego życia jak podejmowanie nowatorskich (ale przez to zagrożonych dużym ryzykiem) badań naukowych, udoskonaleń technicznych, czy działalności gospodarczej. Prawo do ryzyka, jeśli ma być prawem dynamizującym naszą działalność a nie dowolnym, niefrasobliwym działaniem przynoszącym szkody wymaga unormowania dwóch elementów: lokalizacji szkód, ustalenia kryteriów, gdzie kończy się dopuszczalne nowatorstwo, rzutkość i przedsiębiorczość.</u>
          <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Podstawowym warunkiem prawidłowości rozwoju społeczno-gospodarczego jest w naszym systemie plan. Jednym z instrumentów prawidłowego funkcjonowania planu i zarządzania jest system umów o dostawy towarów, system kar mających zapewnić dyscyplinę umów. Wpływ płaconych i otrzymywanych kar umownych na wynik finansowy i na produkcję dodaną (kompensacja kar), a więc pośrednio na wysokość funduszu materialnej zachęty powinien - w założeniu swym - pobudzać zainteresowania producentów i pracowników realizacją dostaw w uzgodnionych terminach i o odpowiedniej jakości. Tymczasem badania pracy 13 przemysłów, w wielkich przedsiębiorstwach w omawianym zakresie wykazały, że kary umowne - poza nielicznymi wyjątkami - nie stanowią odczuwalnej dolegliwości ekonomicznej dla przedsiębiorstw i ich załóg, a tym samym nie realizują założonych celów.</u>
          <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Kary umowne nie funkcjonują prawidłowo także w zakresie kontraktacji, gdyż nie zawsze stanowią ekwiwalent szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania. Nierównomierne ponadto rozłożenie odpowiedzialności i ryzyka w umowie kontraktacji, obciążające znacznie bardziej producenta, powoduje w wypadku zachwiania równowagi rynkowej na skutek obniżenia się planów, poważny wzrost niewykonanych umów kontraktacyjnych, co wywołuje trudności w zaopatrzeniu w produkty rolne.</u>
          <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Jednym z elementów polityki gospodarczej państwa, na przykładzie którego ilustrować można nieskuteczność odpowiedzialności i przyczyny tego stanu rzeczy, jest polityka inwestycyjna. Stosownie do zapowiedzianego na II Plenum PZPR wzmożenia odpowiedzialności w tym zakresie, w prawie przewidziano sankcje finansowe (kary na rzecz budżetu) w przypadku tzw. nielegalnego rozpoczęcia inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Skuteczność odpowiedzialności w planowaniu i zarządzaniu gospodarką może być również ograniczona na skutek sporządzania nieprawidłowej i nierzetelnej sprawozdawczości. Badania przeprowadzone przez GUS w 1978 r. wykazały, że 4,6% sprawozdań zawierało dane niezgodne z dokumentacją (np. zawyżenie wielkości produkcji i wartości jej sprzedaży), a 24% sprawozdań nie odpowiadało przewidzianym wymaganiom. Podjęte przez NIK badania wykazały, że w licznych jednostkach odsetek nieprawidłowości jest znacznie większy. W ostatnim roku nastąpiła pod tym względem poprawa. Podstawowe przyczyny nierzetelności, to chęć osiągnięcia korzyści materialnych (np. premii) bądź moralnych (np. zyskanie w oczach przełożonych). Kontrole NIK wykazały powszechny liberalizm w stosowaniu odpowiedzialności pracowniczej za nierzetelną sprawozdawczość. Organy kontroli i GUS sygnalizują również niedostateczną surowość sankcji karnych za zniekształcanie sprawozdawczości, stosowane w sprawach sporadycznie wnoszonych do sądów oraz kolegiów do spraw wykroczeń. Prawidłowość polityki karnej sądów w tych sprawach stała się w związku z tym przedmiotem aktywnych działań resortu sprawiedliwości oraz znalazła wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">W ramach odpowiedzialności obu stron stosunku pracy, prawo wiąże z naruszeniem obowiązków przez zakład pracy dwa rodzaje odpowiedzialności: odpowiedzialność pracowników uprawnionych do podejmowania działań w imieniu zakładu pracy oraz odpowiedzialność materialną zakładu pracy (odpowiedzialność ta oznacza zobowiązanie zakładu pracy do naprawienia szkody wyrządzonej pracownikowi naruszeniem obowiązków).</u>
          <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Prawne uregulowanie odpowiedzialności pracowniczej oceniane jest na ogół jako wystarczające i prawidłowe. Ministerstwo Pracy, Płac i Spraw Socjalnych współdziałając z CRZZ, Prokuraturą Generalną, Ministerstwem Sprawiedliwości i Sądem Najwyższym steruje procesem stosowania prawa pracy w kierunku pełnego wykorzystania wszystkich środków systemu odpowiedzialności w stosunkach pracy poprzez zorganizowanie systemu nadzoru oraz szeroką działalność popularyzatorską. Natomiast, jak wykazują badania i kontrola, nie wszystkie zakłady pracy należycie wykorzystują pozostające w ich dyspozycji możliwości wpływania na poczucie odpowiedzialności pracowników za wykonywanie przez nich obowiązków.</u>
          <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Co do odpowiedzialności administracyjnej, z uwagi na różnorodność stosunków administracyjno-prawnych trudno mówić o jednolitych zasadach zarówno w systemie prawnym, jak i praktyce. Poza koniecznością porządkowania prawa resortowego w sferze stosunków administracyjno-prawnych, do bardziej prawidłowego funkcjonowania odpowiedzialności w tej dziedzinie przyczyniłoby się wprowadzenie zasady sądowej kontroli decyzji administracyjnych. Postulat ten aktualnie realizowany jest w projekcie ustawy nowelizującej Kodeks postępowania administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Poważnym wyłomem w prawidłowym funkcjonowaniu systemu odpowiedzialności na wielu odcinkach realizacji polityki społeczno-gospodarczej jest odpowiedzialność pozorną. Wyrazem tego zjawiska są liczne przejawy nieefektywności podejmowanych środków lub rzeczywistej odpowiedzialności - mimo stwarzania odmiennych pozorów. Należą do nich m.in. niepełna efektywność prawa (np. orzeczenia eksmisji bez możliwości wykonania), niepociąganie do odpowiedzialności wszystkich podmiotów winnych orzeczeń prawa, stosowanie niewspółmiernie niskich kar (np. płacenie przez PKP symbolicznej kary 10 zł za niepodstawienie wagonów), poprzestawanie na odpowiedzialności osób prawnych i niepociąganie do odpowiedzialności konkretnych osób fizycznych winnych zaniedbać i szkód.</u>
          <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Dla właściwego funkcjonowania systemu odpowiedzialności zasadnicze znaczenie ma jakość Istniejącego systemu prawa - od aktów najwyższego rzędu (ustaw i dekretów) do aktów najniższego rzędu (resortowych aktów ogólnych).</u>
          <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Na podstawie materiałów resortowych oraz prowadzonego przez Ministerstwo Sprawiedliwości rejestru resortowych aktów prawnych można stwierdzić, że nadal nadmierna jest liczba przepisów, mimo poważnego ich zmniejszenia w wyniku prac rządu nad doskonaleniem systemu prawa.</u>
          <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Dla odpowiedzialności prawnej kapitalne znaczenie ma spójność przepisów od rangi najwyższej do najniższej (jednolity system normy). Brak jednolitości w systemie norm rodzi niebezpieczeństwo wielotorowości działania w państwie.</u>
          <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">Jednym z najważniejszych czynników decydujących o efektywności odpowiedzialności (obok stanu prawa, skuteczności sankcji za naruszenie norm itp.) jest przyjęty model i styl zarządzania.</u>
          <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">W świetle ostatniej reformy gospodarczej szczególnego znaczenia nabiera ścisłe określenie zakresu działania i kompetencji poszczególnych podmiotów. Wiąże się to nie tylko z pozycją zjednoczeń, ale i ministrów wobec jednostek danej branży. Wyznaczenie zakresu działania poszczególnym jednostkom nie jest więc tylko wymogiem podziału pracy, ale i możliwości egzekwowania odpowiedzialności za nałożone uprawnienia i obowiązki. Nadzór jednostek zwierzchnich musi być ściśle określony, tak aby mogły one z kolei ponosić odpowiedzialność za podjęte w jego ramach działania.</u>
          <u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">Obecnie w zarządzaniu daje się zauważyć z jednej strony niedocenianie roli przepisów, a z drugiej - formalistyczne ich stosowanie. Jedno i drugie uniemożliwia właściwe funkcjonowanie odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">Istotnym warunkiem zwiększenia efektywności systemu odpowiedzialności jest podnoszenie na wyższy poziom świadomości prawnej społeczeństwa. Ma to tym większe znaczenie, że świadomość społeczna, w tym również prawna, nie nadąża za szybkimi zmianami. Znajomość prawa wśród społeczeństwa, zwłaszcza przepisów prawa pracy, jest niedostateczna. Istnieje przy tym przekonanie, że większą skuteczność systemu odpowiedzialności i ochrony prawnej daje stosowanie prawa przez organy niezależne bądź takie, które uważa się za niezależne od administracji. Stąd np. wysoki autorytet sądów oraz podnoszona potrzeba sądowej kontroli decyzji administracyjnych.</u>
          <u xml:id="u-1.25" who="#komentarz">Badania wskazują również na niedoskonałość stosunków międzyludzkich istniejących w zakładach pracy oraz niewysoki rzeczywisty autorytet kierownictwa zakładów pracy, co nie jest bez znaczenia dla funkcjonowania systemu odpowiedzialności.</u>
          <u xml:id="u-1.26" who="#komentarz">(Dyskusja.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#PosełPawełDąbek">Przedłożona przez resort analiza jest wyczerpująca i zawiera obszerny materiał o walorach teoretycznych, ale również i praktycznych. Opracowanie dotyczy wielu dziedzin odpowiedzialności prawnej: cywilnej, karnej i służbowej.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#PosełPawełDąbek">Interesujące i niepokojące są sygnalizowane zjawiska tzw. odpowiedzialności pozornej. Jest to wynik niepełnego i nieprawidłowego funkcjonowania przepisów prawnych. Mamy odpowiednie rozporządzenia, decyzje, ale w praktyce nie są one wykonywane. Przykładów podać można bardzo wiele, chociażby nieegzekwowanie kar umownych, orzeczeń o eksmisji z lokalu, orzeczeń o konieczności umieszczenia w zamkniętym zakładzie lecznictwa itp. Zdarzają się również nierzadkie przypadki zaprzestawania działań i niewyciągania konsekwencji. Częściej egzekwować trzeba kary od osób fizycznych bezpośrednio odpowiedzialnych za wyrządzone szkody, a nie tylko od zakładu pracy. W przypadku gdy np. wyciąga się konsekwencje za spuszczenie zatrutych ścieków, zakład pracy płaci karę z funduszów przedsiębiorstwa. Skuteczniejsze działanie kary jest wtedy, jeżeli ściąga się ją bezpośrednio od osoby odpowiedzialnej np. od dyrektora zakładu.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#PosełPawełDąbek">W informacji wspomina się, że jedną z przyczyn nieprawidłowego funkcjonowania odpowiedzialności prawnej jest brak spójności przepisów prawnych. Staramy się przeciwdziałać temu zjawisku m.in. przez opracowanie programu porządkowania prawa, który nie przez wszystkie resorty jest jeszcze właściwie realizowany.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#PosełPawełDąbek">W informacji resortowej wspomina się również o osłabianiu odpowiedzialności z uwagi na istniejący u nas model zarządzania. Obserwuje się z jednej strony zbyt formalistyczne stosowanie przepisów prawnych, a z drugiej strony - ich niedocenianie. Wydaje się, że ostatnio częściej mamy do czynienia z tym drugim zjawiskiem, tj. z niedocenianiem przepisów.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#PosełPawełDąbek">W końcowych wnioskach informacji mówi się o przyczynach obecnej sytuacji i zwraca uwagę na zjawisko nieuzasadnionej tolerancji w stosunku do osób nieprzestrzegających przepisów prawnych. Są to opinie słuszne. Dyskusje na temat co należy rozumieć pod słowem tolerancja, podejmowane są ostatnio w telewizji, ale jest to dyskusja bardzo płytka. Można stwierdzić, że niejednokrotnie tolerancja, w złym rozumieniu tego słowa, wynika z niewłaściwie pojętego humanizmu.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#PosełPawełDąbek">Często naruszamy zasadę jednoosobowego kierownictwa i jednoosobowej odpowiedzialności, której kiedyś nadawano tak wielkie znaczenie, a dzisiaj mówi się o jednoosobowej odpowiedzialności coraz rzadziej.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#PosełPawełDąbek">Analiza wskazuje również na zbyt nikłe Inicjatywy oddolne, mające na celu umocnienie odpowiedzialności, chodzi tu o krytykę społeczną. Dyskusje prowadzone w różnego rodzaju kolektywach nie są dostatecznie ostre i dociekliwe. Trzeba sobie zdawać sprawę, że cały system odpowiedzialności jest nierozłączną częścią naszego systemu prawnego. Składa się na to nie tylko odpowiedzialność wynikająca ze znajomości przepisów, ale postawy moralne i etyczne, poczucie odpowiedzialności, które wielu ludzi ma bez znajomości przepisów.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#PosełPawełDąbek">Tym, którzy opracowali przedstawioną na dzisiejszym posiedzeniu informację należy wyrazić uznanie. Wiele problemów poruszonych w tej informacji będzie jeszcze często wracać w toku dyskusji na posiedzeniach naszej Komisji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#PosełAntoniPołowniak">Podjęty na dzisiejszym posiedzeniu temat ma istotne znaczenie dla doskonalenia funkcjonowania naszego życia społeczno-gospodarczego. W materiałach poddano krytyce wadliwe funkcjonowanie systemu prawnego i systemu odpowiedzialności, ale nie podaje się wniosków, co należy zrobić, ażeby sytuacja uległa poprawie. Zdajemy sobie sprawę, że na to pytanie odpowiedzieć mogą nie tylko prawnicy, ale jednak wnioski dotyczące doskonalenia systemu odpowiedzialności prawnej przez prawników powinny być przedstawione.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#PosełAntoniPołowniak">W analizie dotyka się problemu wadliwie funkcjonujących u nas struktur kierowania i zarządzania, wskazując że nakładanie się tych struktur zaciemnia granice odpowiedzialności. I tutaj należałoby podać, jakie wobec tego potrzebne są zmiany, żeby taka sytuacja nie miała miejsca.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#PosełAntoniPołowniak">Trudno zgodzić się ze stwierdzeniem, zawartym w informacji, że zwłaszcza w niższych ogniwach administracji obserwujemy osłabienie odpowiedzialności. Należałoby przy tym wyjaśnić, co się rozumie przez te „niższe ogniwa władzy administracyjnej”. I w tym temacie nie ma końcowych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#PosełAntoniPołowniak">W informacji poddano krytyce jakość przepisów końcowych, stwierdzając duże niedociągnięcia w ich opracowywaniu. I w tej dziedzinie można by przedstawić konkretne propozycje zmierzające do poprawy.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#PosełAntoniPołowniak">Słusznie stwierdza się, że konieczne jest uznawanie prawa do ryzyka; jeśliby go nie było, to zahamowany byłby wszelki postęp. Są jednak pewne granice tego ryzyka, po przekroczeniu których zaczyna się już odpowiedzialność i należałoby je również bardziej precyzyjnie określić.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#PosełAdamŁopatka">Omawiany na dzisiejszym posiedzeniu problem daleko wybiega poza zakres działania naszej Komisji. Wydaje się zatem, że powinniśmy koncentrować dyskusję na funkcjonowaniu systemu odpowiedzialności prawnej, można też sugerować podjęcie tego tematu przez inne komisje sejmowe.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#PosełAdamŁopatka">Podjętą przez resort sprawiedliwości inicjatywę opracowania informacji przedstawionej dziś Komisji, uznać należy za szczególnie cenną i pożyteczną. Znaczenie tego tematu jest ogromne i dlatego nie należałoby poprzestawać na dzisiejszym posiedzeniu, ale sugerować pewne dalsze działania. W związku z tym, że kończy się obecna kadencja Sejmu, należałoby je sugerować przyszłemu Sejmowi. Prezydium Sejmu mogłoby np. odbyć wspólnie z prezydiami innych komisji sejmowych specjalne posiedzenie poświęcone systemowi odpowiedzialności. Można by również problem ten omówić na jednym z plenarnych posiedzeń Sejmu; temat takiego posiedzenia na pewno przyciągnąłby uwagę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#PosełAdamŁopatka">Mamy obecnie do czynienia z osłabieniem mechanizmów gospodarczych. Pieniądz odgrywa znacznie mniejszą rolę i dlatego mechanizmy ekonomiczno-socjalne są mało skuteczne. Należałoby podjąć działania mające na celu zahamowanie tego procesu i umocnienie znaczenia mechanizmów ekonomiczno-socjalnych w naszej gospodarce, a zmniejszenie działań administracyjno-karnych. Wydaje się, że chęć oddziaływania poprzez kary jest u nas nazbyt rozpowszechnione. Zbyt duża jest liczba organów, które mają uprawnienia do wydawania decyzji i wymierzania kar. Bardziej przestrzegać należałoby zasadę ustaloną w naszej Konstytucji, że do wymierzania kar powołane są przede wszystkim sądy i kolegia do spraw wykroczeń. Inne organy natomiast powinny mieć prawo do stawiania wniosków o ukaranie, a nie do wydawania decyzji. W obecnej sytuacji organ, który ma prawo do karania, zbyt łatwo korzysta z tego środka, a za mało uwagi poświęca działalności profilaktycznej.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#PosełAdamŁopatka">Zastanowienia wymaga również konieczność umocnienia naszego systemu umownego, na którym oparte są więzi pomiędzy poszczególnymi resortami i działami gospodarki narodowej. Wytworzyła się u nas tendencja do podporządkowania całości produkcji jednemu dyspozytorowi. Jest to zjawisko niedobre, któremu musimy skutecznie przeciwdziałać. Może i tutaj właśnie resort sprawiedliwości mógłby przedstawić bardziej konkretne wnioski zmierzające do zapewnienia skuteczności funkcjonowania naszego systemu umownego bez konieczności administracyjnego podporządkowywania.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#PosełAdamŁopatka">Generalnie zatem realizować trzeba zasadę zwiększania odpowiedzialności cywilnej obywateli, a ograniczania odpowiedzialności karnej jako narzędzia administrowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#PosełJaninaBanasik">Zgadzam się ze stanowiskiem wyrażonym w dyskusji, że przedstawiona przez resort analiza jest wnikliwa, jednakże odczuwa się niedosyt końcowych wniosków i propozycji zmierzających do poprawy istniejącej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#PosełJaninaBanasik">Poczucie odpowiedzialności łączy się z poziomem etyczno-moralnym obywatela, jego poziomem oświaty i kultury. Jednakże dobrze funkcjonujący system ekonomiczno-prawny może mieć istotne znaczenie dla umocnienia odpowiedzialności, gdyż stanowi on pewien czynnik wymuszający właściwe postępowanie.</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#PosełJaninaBanasik">Przykładów nieprawidłowości w funkcjonowaniu naszego systemu zarządzania i skutków z tym związanych można by podać bardzo wiele. Należy do nich fakt, że zakładom pracy lepiej opłaci się produkować wyroby drogie, o dużym wkładzie materiałów, niż tanie, wymagające więcej pracy, ale bardzo poszukiwane na rynku. Cały zatem system planowania i bodźców ekonomicznych nie stymuluje właściwie tych zależności i wymaga przemyślenia.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#PosełJaninaBanasik">Mówi się często o tym, że mamy zbyt sztywny system płac. Musimy eliminować w miarę możności system wynagradzania dniówkowego, gdyż nie jest on bodźcem do podnoszenia efektywności działania. Np. traktorzyście opłaca się bardziej okres remontu niż praca, gdyż jego płaca nie jest uzależniona od rzeczywistej wydajności pracy.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#PosełJaninaBanasik">Dążyć trzeba do systemu wyzwalania prawidłowych reakcji aparatu kierowniczego. Dyrekcje zakładów szybciej i sprawniej przystosowywać się muszą do zmiennych warunków gospodarowania i wyciągać z tego odpowiednie wnioski na przyszłość. Właściwe miejsce wyznaczać trzeba w działaniach mających na celu interes dyrekcji, interes załogi i ogólnospołeczny. Te powiązania nie są u nas jeszcze należycie rozumiane i nie zawsze zmierzają do osiągnięcia wytycznych celów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-5.5" who="#PosełJaninaBanasik">Słusznie stwierdzano w dyskusji, że nasz system umów gospodarczych pozostawia jeszcze wiele do życzenia. Trzeba go umacniać, ale nie tylko poprzez zaostrzenie sankcji, ale poprzez unaocznianie jego istoty i społecznej użyteczności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#WiceministerTadeuszSkóra">Przedstawiona na dzisiejszym posiedzeniu informacja resortu opracowywana była przez zespół specjalistów-prawników i dlatego pewne aspekty, np. ekonomiczne lub moralno-etyczne nie są pogłębione. Mimo to, informacja spotkała się z pozytywną oceną Komisji i należy rozumieć, że inicjatywa resortu była potrzebna. Jest to pierwsza próba dokonania takiej oceny, obecnie zostaną opracowane wnioski mające na celu dalsze doskonalenie naszego systemu odpowiedzialności prawnej. Kierownictwo resortu przywiązuje bardzo dużą uwagę do tej pracy. Wnioski i opinie posłów przedstawione w dzisiejszej dyskusji zostaną zreferowane ministrowi sprawiedliwości, a resort jako całość będzie kontynuował pracę nad tematem. W trakcie prac zostaną wykorzystane materiały jakie może w tym zakresie przedstawić Najwyższa Izba Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#WiceministerTadeuszSkóra">Poświęcamy zbyt wiele uwagi badaniom nad funkcjonowaniem systemu odpowiedzialności karnej, a za mało badaniom nad przyczynami naruszania prawa cywilnego, administracyjnego, rodzinnego, prawa pracy. Istotne znaczenie zatem będzie miało pogłębianie dalsze analiz nad przyczynami niestosowania, czy też omijania niektórych przepisów prawnych w omawianych dziedzinach. Należy przedstawić opinię jaką w zakresie systemu odpowiedzialności prezentuje Instytut Zarządzania i Organizacji przy Radzie Ministrów, że mianowicie środowisko prawnicze w Polsce ponosi odpowiedzialność za dopuszczenie do dewaluacji prawa, m.in. poprzez wydawanie nadmiernej Ilości aktów prawnych oraz zbytnią wiarę w doskonalenie organizacji i zarządzania gospodarką poprzez wydawanie dużej ilości aktów prawnych.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#WiceministerTadeuszSkóra">Gdy - jak się oczekuje - kierownictwo państwa podejmie decyzję w zakresie zwiększenia roli prawa w systemie zarządzania naszej gospodarki (intencję taką można odczytać w wytycznych na VIII Zjazd PZPR), resort przygotowany jest do rozwinięcia tego tematu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Dyskusję na dzisiejszym posiedzeniu należy traktować jako krok wstępny do bardzo szerokiego tematu jakim jest system odpowiedzialności. Zgadzam się z opinią wyrażoną przez dyskutantów, że podjęty temat znacznie wybiega poza zakres działalności naszej Komisji. Słuszne są również wnioski przedstawiane przez posła A. Łopatkę, aby temat „system odpowiedzialności” został podjęty przez Sejm VIII kadencji. Prezydium Komisji wystąpi o to do Prezydium Sejmu. Chodzi o to, aby temat ten podjęły różne komisje sejmowe i oświetliły go z różnych punktów widzenia. Wydaje się również, że temat ten mógłby zostać przygotowany na jedno z plenarnych posiedzeń Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Temat podjęty dzisiaj jest trudny do opracowania, dlatego też należą się słowa uznania Ministerstwu Sprawiedliwości za przedłożoną informację. W przyszłości musimy zwrócić uwagę nie tylko na aspekty prawne tematu, ale również inne.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">W kolejnymi punkcie porządku dziennego Komisja zapoznała się z przedstawionymi przez Radę Państwa projektem ustawy o zmianie ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-7.3" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Uzasadnienie przedstawiła członek Rady Państwa Eugenia Kemparowa.</u>
          <u xml:id="u-7.4" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego wymaga dostosowania przepisów ustawy o Prokuraturze do nowych zasad Kodeksu postępowania administracyjnego. Wraz z dostosowaniem ustawy o Prokuraturze do KPA zaproponowano szereg zmian w celu dostosowania ustawy do aktualnych potrzeb. Chodzi m.in. o pełne dostosowanie ustawy do zmian jakie nastąpiły w wyniku reformy terenowych organów władzy administracji państwowej, a także do zadań Prokuratury w zakresie ścigania przestępczości i profilaktyki w tym zakresie.</u>
          <u xml:id="u-7.5" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Mówczyni zreferowała szereg poprawek do projektu nowelizowanej ustawy, mających charakter zarówno formalny, jak i merytoryczny. Skoncentrowała się zwłaszcza na artykułach 3 i 41 projektowanej ustawy, które określają zadania wykonywane przez Prokuratura Generalnego i podległych mu prokuratorów (zdecydowano się na bardziej ogólne określenie kompetencji Prokuratury).</u>
          <u xml:id="u-7.6" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Projekt w ramach przepisów ogólnych nakłada na organy prokuratorskie funkcje koordynacyjne w zakresie działalności profilaktycznej mającej na celu zapobieganie przestępczości. Prokuratora wyposażono w szereg kompetencji w zakresie szeroko rozumianej profilaktyki. Rada Państwa brała w tym przypadku pod uwagę bardzo dobrą znajomość środowiska przestępczego przez organy Prokuratury, a tym samym rozeznanie źródeł i mechanizmów powodujących działalność przestępczą.</u>
          <u xml:id="u-7.7" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Projekt wyposaża Prokuraturę w możliwość zaskarżania do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnym oraz udziału w postępowaniu sądowym w sprawach dotyczących kontroli zgodności z prawem tych decyzji. Jest to zmiana uwarunkowana przeprowadzaną nowelizacją Kodeksu postępowania administracyjnego.</u>
          <u xml:id="u-7.8" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Ważną zmianę stanowi wprowadzone w projekcie ustawy uprawnienie rad narodowych i ich prezydiów do występowania o przeprowadzenie przez organ prokuratury kontroli przestrzegania prawa. Obecnie uprawnienie to przysługuje jedynie terenowym organom administracji.</u>
          <u xml:id="u-7.9" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Rada Państwa uznała, że prokurator w przypadkach uzasadnionych ma możliwość wkraczania (podejmowania stosownych czynności zmierzających do wyjaśnienia sprawy) nawet w przypadku niewyczerpania przez stronę zwykłych środków prawnych służących jej w postępowaniu przed właściwymi organami, jeśli potrzebę taką uzasadnia nieporadność strony lub ważny interes społeczny.</u>
          <u xml:id="u-7.10" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Projektowana ustawa upoważnia prokuratorów szczebla wojewódzkiego do zaskarżania niezgodnych z prawem decyzji wojewodów (w świetle obowiązujących obecnie przepisów uprawnienie takie przysługuje jedynie Prokuratorowi Generalnemu). Przewidziano również możliwość wystąpienia przez Prokuratora Generalnego o zmianę lub uchylenie aktu o charakterze ogólnym wydanego przez ministra, jeśli jest on niezgodny z prawem.</u>
          <u xml:id="u-7.11" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Zmiana ustawy o Prokuraturze będzie jej kolejną trzecią nowelizacją. Rada Państwa uznała za konieczne ogłoszenie jednolitego tekstu ustawy o Prokuraturze PRL tak, aby był on powszechnie dostępny.</u>
          <u xml:id="u-7.12" who="#PrzewodniczącyKomisjiposełFranciszekSadurski">Członek Rady Państwa E. Kemparowa wniosła o przyjęcie znowelizowanego tekstu ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzemieniu zaproponowanym przez Radę Państwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#PosełFranciszekSadurski">Należy przyjąć z zadowoleniem, iż dyskusja nad projektem ustawy o Prokuraturze PRL zbiegła się z dyskusją nad nowelizacją Kodeksu postępowania administracyjnego. Oba te istotne akty prawne będą mogły ukazać się równocześnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#PosełJerzyZygmanowski">Względy formalne związane z nowelizacją KPA powodują potrzebę dokonania zmian w ustawie o Prokuraturze PRL i fakt ten nie podlega dyskusji. Cenna jest również inicjatywa Rady Państwa zmierzająca do ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#PosełJerzyZygmanowski">Nie są zrozumiałe uwagi dotyczące utrzymania określenia „prokuratorskiej kontroli”. Czy dotyczy to jakiejś specyficznej kontroli, czy też jest to normalna kontrola sprawowana przez prokuratorów, w takim brzmieniu jak proponuje to art. 45 ust. 4?</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#PosełJerzyZygmanowski">Art. 56 stwierdza, że Prokurator Generalny uznawszy rozstrzygnięcie ministra w indywidualnej sprawie, bądź uznawszy wydany przez ministra akt o charakterze ogólnym za niezgodny z prawem, może wystąpić do ministra o jego uchylenie bądź zmianę. Z treścią artykułu wynika jednak, że poza zasięgiem Prokuratora Generalnego pozostaną wszelkie akty i rozporządzenia szczegółowe, a przecież i takie akty jak rozporządzenia czy regulaminy mogą być niezgodne z obowiązującym prawem; dlaczego więc pozostają one poza kompetencjami Prokuratora Generalnego?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#PosełPawełDąbek">Wielkim dorobkiem socjalistycznej Polski są sądy pracy i ubezpieczeń społecznych. Obywatel może zwrócić się do takiego sądu bezpośrednio na drodze pisma i sąd jest zobowiązany do podjęcia poruszonej kwestii. Wiele decyzji w stosunku do których wnoszone są zastrzeżenia, sądy te uchylają. Art. 41, 45, 46, 47, 48 proponowanego projektu ustawy określają, kiedy prokurator podejmuje czynności w celu wyjaśnienia sprawy, w przypadku niezgodności z prawem. Moją wątpliwość budzi to, że prokurator sam orzeka, czy nastąpiło naruszenie przepisów. Jeśli natomiast nie podejmie decyzji, nie wdroży postępowania, co będzie się działo gdy obywatel będzie miał inne zdanie? Jakie możliwości daje nam w tej sytuacji nowelizowana ustawa? Musimy na dzisiejszym posiedzeniu wyjaśnić tę sprawę.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#PosełPawełDąbek">Pozostałe rozwiązania zaproponowane w projekcie nie budzą sprzeciwu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#PosełMichałGrendys">W pełni popieram stanowisko prezentowane przez członka Rady Państwa E. Kemparową w sprawie utrzymania określenia „prokuratorskiej kontroli”. Jest to utrzymanie w naszym ustawodawstwie leninowskiego wzorca rozstrzygnięcia legislacyjnego. Używane jest ono we wszystkich aktach prawnych ZSRR, jak również w polskich od 1967 r. Określenie to nie tylko podkreśla specyficzny charakter kontroli sprawowanej przez prokuratora, ale podkreśla również charakter tej kontroli jako instytucji. Rezygnacja z określenia „prokuratorska” kontrola przestrzegania prawa powodowałaby dysharmonię w naszym ustawodawstwie. Określenie to głęboko już zakorzeniło się w naszej socjalistycznej doktrynie prawa, jak również w praktyce prokuratorskiej. Jest ono używane szeroko w podręcznikach prawa państwowego i administracyjnego. Należy utrzymać w dotychczasowym brzmieniu ust. 6 art. 3 proponowanego projektu ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Wydaje się, że pojęcie „prokuratorska” kontrola jest zrozumiałe i w ustawie należycie sprecyzowane. Wyjaśnić należałoby jednak, czy mamy do czynienia z dwoma pojęciami, tj. pojęciem „prokuratorskiej kontroli” i „kontroli przestrzegania prawa”.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Członek Rady Państwa Eugenia Kemparowa wyjaśniła, że rzeczywiście istnieją dwa pojęcia. Prokurator prowadzi „kontrolę przestrzegania prawa” np. w zakresie wykonywania orzeczeń w sprawach karnych, wytyczania powództw w sprawach cywilnych itp., natomiast „prokuratorska kontrola” dotyczy kontroli działalności przedsiębiorstw gospodarczych i obecnie również w świetle KPA organizacji społecznych w zakresie ich działalności gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Wyjaśniając posłowi J. Zygmanowskiemu dlaczego w art. 45 nie dodaje się słowa „prokuratorska” przy słowie „kontrola” stwierdziła, że cały ten przepis jest częścią rozdziału mówiącego o „prokuratorskiej kontroli prawa”.</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Prokurator może wnosić sprzeciw wobec decyzji indywidualnych ministrów, które dotyczą działalności tego resortu. Są jeszcze akty ogólne, co do których prokurator może również wyrazić sprzeciw (uchwały Rządu, zarządzenia dotyczące sił zbrojnych). W stosunku do tych aktów sprzeciw ten musi być skierowany do Rady Państwa.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Zastępca Prokuratora Generalnego Kazimierz Kukawka wyjaśnił posłowi Dąbkowi, że w przepisach KPA, które mają być uchwalone przewiduje się, iż każdy obywatel ma prawo odwołać się do niesłusznej decyzji do sądu. Niejednokrotnie jednak czuje się on sam zbyt słaby, ażeby podołać temu zadaniu i wówczas może zwrócić się do prokuratora, który wystąpi do sądu w jego imieniu.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Ustawa obejmuje postanowienia dotyczące kontroli takich dziedzin działania, które nie są przewidziane w KPA m.in. spraw ubezpieczeniowych, paszportowych. W tych sprawach działać będą postanowienia proceduralne omawianej na dzisiejszym posiedzeniu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Przewodniczący Komisji poseł Franciszek Sadurski (ZSL) poinformował, że projekt ustawy był rozpatrywany w dniu 11 stycznia br. przez Komisję Prac Ustawodawczych, która udzieliła mu pełnego poparcia, zgłaszając szereg poprawek natury stylistyczne i redakcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Po szczegółowym rozpatrzeniu propozycji poprawek do projektu ustawy o zmianie ustawy o Prokuraturze Generalnej PRL, Komisja przyjęła projekt wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję Prac Ustawodawczych.</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#PosełJadwigaGiżyckaKoprowska">Na sprawozdawcę projektu ustawy na plenarnym posiedzeniu Sejmu wybrano posła Franciszka Sadurskiego (ZSL).</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>