text_structure.xml 890 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min 04)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą marszałek Sejmu Józef Zych oraz wicemarszałkowie Aleksander Małachowski, Olga Krzyżanowska i Marek Borowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#JózefZych">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#komentarz">(Marszałek trzykrotnie uderza laską marszałkowską)</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#JózefZych">Panowie siadajcie, bo posiedzenie zostało otwarte.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#JózefZych">Na sekretarzy dzisiejszych obrad powołuję panią poseł Katarzynę Marię Piekarską, panią poseł Małgorzatę Ostrowską, a także panów posłów Witolda Firaka i Adama Rychliczka.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#JózefZych">W pierwszej części obrad sekretarzami będą pani poseł Katarzyna Maria Piekarska i pan poseł Witold Firak.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#JózefZych">Protokół i listę mówców prowadzić będą pani poseł Katarzyna Maria Piekarska i pan poseł Adam Rychliczek.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#JózefZych">Proszę wyznaczonych posłów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#JózefZych">Protokół 86 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia do niego zastrzeżeń.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#JózefZych">Porządek dzienny posiedzenia został paniom i panom posłom doręczony.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#JózefZych">Przypominam, że na poprzednim posiedzeniu Sejmu zgłoszono wniosek o odrzucenie w pierwszym czytaniu projektów ustaw dotyczących ratyfikacji Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#JózefZych">Komisja Polityki Społecznej przedłożyła sprawozdania o poprawkach zgłoszonych do projektów uchwały i rezolucji w sprawie polityki państwa na rzecz rodzin.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#JózefZych">W sprawie rozpatrzenia na bieżącym posiedzeniu Sejmu poprawek do projektu uchwały wniosek złożył pan poseł Andrzej Wielowieyski.</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#JózefZych">W związku z tym Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, proponuje, aby dodać nowe punkty porządku dziennego w brzmieniu:</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#JózefZych">1. Głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie rządowych projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#JózefZych">1) o ratyfikacji Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (druk nr 1838),</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#JózefZych">2) o ratyfikacji umowy między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju o przywilejach i immunitetach Organizacji (druk nr 1839).</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#JózefZych">- Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej o projekcie uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie polityki państwa na rzecz rodzin (druki nr 1751-A i 1751-B).</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#JózefZych">- Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej o projekcie rezolucji w sprawie polityki państwa na rzecz rodziny (druki nr 1485, 1586 i 1586-A).</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#JózefZych">Odpowiedniej zmianie ulegną oznaczenia pozostałych punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-2.20" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.21" who="#JózefZych">Informuję, że na podstawie art. 99 ust. 3 regulaminu Sejmu zgłoszono wnioski do porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.22" who="#JózefZych">Obecnie przystąpię do ich zreferowania.</u>
          <u xml:id="u-2.23" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Unii Wolności wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów w sprawie upartyjnienia handlu bronią.</u>
          <u xml:id="u-2.24" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Klub Parlamentarny Unii Wolności jest zaniepokojony informacjami prasowymi o upartyjnieniu polskiego handlu bronią. W 1995 r. zaczęto proces podporządkowywania politycznego jednego z trzech wytypowanych przez MON dostawców wyposażenia dla armii - Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego „Pezetel” poprzez obsadzenie swoimi ludźmi rady nadzorczej i zarządu tej firmy.</u>
          <u xml:id="u-2.25" who="#JózefZych">Według tygodnika „Wprost” drugi etap przejęcia kapitałowego Pezetelu przez aktywistów partyjnych miał polegać na objęciu przez składającą się z członków zarządu spółkę Inwest strategicznego pakietu udziałów. Na efekty upartyjnienia przez PSL handlu bronią w Pezetelu nie trzeba było długo czekać.</u>
          <u xml:id="u-2.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-2.27" who="#JózefZych"> Mimo otrzymania z budżetu w ubiegłym roku 28,5 mln dolarów tytułem zwrotu pieniędzy za eksport w 1991 r. do byłego Związku Radzieckiego spółka Pezetel kilkakrotnie zmniejszyła sprzedaż i poniosła stratę w wysokości ponad 7 mln zł. Przytaczane są także nieoficjalne informacje o ulokowaniu znacznej części wyżej wymienionych pieniędzy w różne przedsięwzięcia przy udziale instytucji finansowych poznańskiego biznesmena Piotra Bykowskiego, związanego z byłym ministrem współpracy gospodarczej, posłem PSL Lesławem Podkańskim.</u>
          <u xml:id="u-2.28" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Unii Wolności prosi także o potwierdzenie bądź zdementowanie informacji o próbach narzucania przez ministra przemysłu i handlu Klemensa Ścierskiego zakładom lotniczym obowiązku realizacji swoich obrotów przez Pezetel. Tendencję taką potwierdza projekt ustawy o handlu bronią złożony do Sejmu przez rząd, który w rozporządzeniach wykonawczych tworzy faktyczny monopol na handel bronią dla kilku upolitycznionych central handlu zagranicznego. Wiemy też o propozycjach Departamentu Wojskowego Ministerstwa Przemysłu i Handlu reprezentowania przez Pezetel resortu oraz pośrednictwa w sprawach związanych z kontraktem na samolot wielozadaniowy dla lotnictwa wojskowego. Kontrakt szacowany jest na 3–5 mld dolarów.</u>
          <u xml:id="u-2.29" who="#JózefZych">Kolejnym niepokojącym sygnałem jest obsadzenie rady nadzorczej największej polskiej centrali państwowej zajmującej się handlem bronią, Cenzinu, przez działaczy PSL. Uważa się, że przesądzone są zmiany w zarządzie i podporządkowanie kolejnego przedsiębiorstwa partii rządzącej. Klub Parlamentarny Unii Wolności chciałby zapytać pana premiera, czy zamierza zareagować na te godzące w interesy ekonomiczne i strategię państwa polskiego poczynania polityków koalicji rządzącej.</u>
          <u xml:id="u-2.30" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu z przyczyn organizacyjnych nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-2.31" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.32" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego Unii Wolności o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów w sprawie upartyjnienia handlu bronią, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-2.33" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-2.34" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-2.35" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 376 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 123 posłów, przeciw - 194, 59 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.36" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego Unii Wolności odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-2.37" who="#JózefZych">Unia Pracy Klub Parlamentarny wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów o planach przekształceń strukturalnych w przemyśle chemicznym.</u>
          <u xml:id="u-2.38" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Opinia publiczna jest w ostatnich dniach szeroko informowana przez prasę o planowanych przekształceniach strukturalnych w przemyśle chemicznym, obejmujących największe przedsiębiorstwa tego sektora. Z informacji prasowych wynika, że plany te bardziej związane są z interesami ugrupowań politycznych niż z potrzebami polskiego przemysłu chemicznego. W związku z tym wywołują one zrozumiałe i silne emocje. W tej sytuacji Unia Pracy Klub Parlamentarny widzi konieczność poinformowania Wysokiej Izby przez prezesa Rady Ministrów o szczegółowych planach zmian i przesłankach, które spowodowały taki kształt planu przekształceń strukturalnych.</u>
          <u xml:id="u-2.39" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-2.40" who="#JózefZych">Przypominam, że Sejm na poprzednim posiedzeniu rozpatrzył zapytanie dotyczące tej problematyki.</u>
          <u xml:id="u-2.41" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.42" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Unii Pracy Klubu Parlamentarnego o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja prezesa Rady Ministrów o planach przekształceń strukturalnych w przemyśle chemicznym, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-2.43" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-2.44" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-2.45" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 396 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 127 posłów, przeciw - 238, 31 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.46" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Unii Pracy Klubu Parlamentarnego odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-2.47" who="#JózefZych">Klub Parlamentarny Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform i Konfederacji Polski Niepodległej wnosi o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja premiera rządu pana Włodzimierza Cimoszewicza o problemie zadłużenia firm i przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-2.48" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku czytamy: Z początkiem lat dziewięćdziesiątych stworzono „pułapkę zadłużenia” dla państwowych i prywatnych firm. W sposób skokowy podwyższono wstecznie oprocentowanie kredytów bankowych zaciągniętych w latach poprzednich przy minimalnym oprocentowaniu. Uruchomiono narastającą „kulę śniegową” długów, która w 1995 r. przekroczyła kwotę 500 bln starych złotych. Stworzono falę sztucznych bankructw i wywołano stałe trudności finansowe oraz blokadę wzrostu gospodarczego. Równocześnie dotychczasowe sposoby oddłużania okazały się nieskuteczne, co potwierdziła kontrola NIK. Ustawa o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków bardziej służyła bankom niż oddłużaniu przedsiębiorstw. Dlatego premier rządu powinien przedstawić dotychczasową ocenę problemu zadłużenia prywatnych i państwowych firm oraz przedsiębiorstw, a także planowane działania rządu w celu rozwiązania tego stale nabrzmiewającego problemu.</u>
          <u xml:id="u-2.49" who="#JózefZych">Z przyczyn organizacyjnych Prezydium Sejmu nie popiera tego wniosku.</u>
          <u xml:id="u-2.50" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.51" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Klubu Parlamentarnego BBWR i KPN o dodanie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Informacja premiera rządu pana Włodzimierza Cimoszewicza o problemie zadłużenia firm i przedsiębiorstw, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-2.52" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-2.53" who="#JózefZych">Kto się wstrzymał od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-2.54" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 391 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 118 posłów, przeciw - 213, 60 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.55" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Klubu Parlamentarnego BBWR i KPN odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-2.56" who="#JózefZych">Koło Parlamentarne Konfederacji Polski Niepodległej, Koło Parlamentarne BBWR - Solidarni w Wyborach oraz pan poseł Jan Rulewski wnoszą o skreślenie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej, Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie Kodeksu karnego.</u>
          <u xml:id="u-2.57" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku Koła Parlamentarnego KPN czytamy: Komisje sejmowe kończą prace nad Kodeksem karnym. Sprzeciwiamy się cząstkowej nowelizacji Kodeksu karnego i wnosimy o przesunięcie problematyki aborcji do czasu zajęcia się przez Sejm całościową regulacją problematyki karnej.</u>
          <u xml:id="u-2.58" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku Koła Parlamentarnego BBWR - Solidarni w Wyborach czytamy: Powrót do sprawy aborcji w sytuacji właściwego unormowania tej problematyki przez obecną ustawę wywołuje tylko poruszenie i oburzenie w ogromnej większości katolickiego społeczeństwa, o czym świadczy chociażby blisko 900 tys. indywidualnych protestów skierowanych przeciwko zmianie ustawy do Kancelarii Sejmu Rzeczypospolitej. Teraz to oburzenie jest tym większe, że koniec sierpnia kojarzy się z „Solidarnością”, dla której życie jest wartością najwyższą. Wprowadzenie do porządku dziennego obecnego posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej wyznaczonego na koniec sierpnia nowej ustawy liberalizującej przepisy aborcyjne musi być odczytane jako symbol poniżenia wartości, na których wyrosła „Solidarność”.</u>
          <u xml:id="u-2.59" who="#JózefZych">W uzasadnieniu wniosku pana posła Jana Rulewskiego czytamy: Projekt ustawy zawarty w sprawozdaniu (druki nr 1502 i 1729) zrywa z dotychczasową zasadą ochrony życia poczętego, a więc antycypuje rozwiązania niektórych projektów konstytucyjnych. Byłoby rzeczą niestosowną, aby ustawa szczegółowa rozstrzygała problemy życia, co do których zapewne wypowie się wkrótce społeczeństwo w referendum konstytucyjnym. Wysoka Izba w tej sprawie stworzyła już precedens, gdy konkordat uzależniła od przyszłych rozwiązań konstytucyjnych. Sądzę, że argumentacja ta spotka się z poparciem Sejmu, choćby przez fakt, że wielu posłów głosujących za owym precedensem konstytucyjnym jest autorami znowelizowanej ustawy o aborcji.</u>
          <u xml:id="u-2.60" who="#JózefZych">Projekt nowej ustawy aborcyjnej odwołuje się do kilku znaczących ustaw, których Wysoka Izba nie rozstrzygnęła, mianowicie: ustawy o zawodzie lekarza, ustawy o zaopatrzeniu w leki i artykuły sanitarne, ustawy o ubezpieczeniu zdrowotnym, ustawy Kodeks karny, przepisów regulujących funkcjonowanie prywatnych gabinetów lekarskich. Przedwczesne rozstrzygnięcie w sprawach ustawy o dopuszczalności aborcji podważa cel tych ustaw, a tym samym narusza porządek procedowania.</u>
          <u xml:id="u-2.61" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu popiera ten wniosek, jest bowiem zdania, że należy łącznie pracować nad regulacjami dotyczącymi tej samej sprawy.</u>
          <u xml:id="u-2.62" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-2.63" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku Koła Parlamentarnego KPN oraz Koła Parlamentarnego BBWR - Solidarni w Wyborach, a także pana posła Jana Rulewskiego o skreślenie punktu porządku dziennego w brzmieniu: Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej, Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie Kodeksu karnego, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-2.64" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-2.65" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosu?</u>
          <u xml:id="u-2.66" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 392 posłów. Za przyjęciem wniosku głosowało 180 posłów, przeciw - 201, wstrzymało się od głosu 11 posłów.</u>
          <u xml:id="u-2.67" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek Koła Parlamentarnego KPN oraz Koła Parlamentarnego BBWR - Solidarni w Wyborach, a także pana posła Jana Rulewskiego odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-2.68" who="#JózefZych">Stwierdzam, że porządek dzienny 87 posiedzenia zaproponowany przez Prezydium Sejmu, wraz z przyjętymi zmianami, został zatwierdzony.</u>
          <u xml:id="u-2.69" who="#komentarz">(Poseł Krystyna Sienkiewicz: Panie marszałku, proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-2.70" who="#JózefZych">Proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#KrystynaSienkiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Skoro wolą Wysokiej Izby sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej, Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, a także Komisji Zdrowia zostało w porządku dziennym zachowane, proponuję zmianę kolejności rozpatrywania punktów porządku dziennego, tak by obecny punkt siódmy numeracji rządowego sprawozdania z realizacji w 1994 r. ustawy o planowaniu rodziny, był rozpatrywany przed sprawozdaniem komisji, jako że motywacją do zmiany ustawy między innymi są wnioski ze sprawozdania, wnioski z realizacji ustawy. A zatem proponuję, by obecny punkt szósty był oznaczony jako siódmy, a siódmy oczywiście jako szósty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Jest to sprawa porządkowa. Przewidujemy w tej sprawie łączną debatę, a więc nie ma to większego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#JózefZych">Przedstawię obecnie propozycje dotyczące trybu rozpatrywania punktów porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu - po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów - proponuje przeprowadzenie debaty średniej nad sprawozdaniami komisji dotyczącymi sprawozdań z wykonania budżetu, z realizacji polityki pieniężnej oraz działalności Narodowego Banku Polskiego w 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu proponuje przeprowadzenie debat krótkich nad punktami:</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#JózefZych">- dotyczącymi sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 1995 r.,</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#JózefZych">- łącznej nad sprawozdaniem komisji o projekcie ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz nad sprawozdaniem rządu z realizacji tej ustawy,</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#JózefZych">- w pierwszym czytaniu projektów ustaw: o wyższych szkołach zawodowych, o pracownikach samorządowych, o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej,</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#JózefZych">- dotyczącym informacji rządu na temat przestrzegania praw dziecka.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu proponuje, aby nad sprawozdaniem komisji o stanowisku Senatu w sprawie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, w pierwszym czytaniu projektu ustawy o zmianie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych oraz w debacie nad informacją rządu dotyczącą spraw związanych z bezpieczeństwem obywateli Sejm wysłuchał 10-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i 5-minutowych w imieniu kół.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#JózefZych">Nad pozostałymi punktami porządku dziennego wymagającymi dyskusji Prezydium Sejmu proponuje wysłuchanie 5-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#JózefZych">W zakresie przedstawionych propozycji Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego wnosi o przeprowadzenie debaty krótkiej nad informacją rządu dotyczącą spraw związanych z bezpieczeństwem obywateli.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#JózefZych">Przypomnę, że na posiedzeniu Konwentu Seniorów wiceprzewodniczący klubu początkowo wyraził zgodę na propozycję 10-minutowych oświadczeń, jednakże przed rozpoczęciem obrad zmienił swe stanowisko, żądając, aby w tej sprawie była debata krótka.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm pozostałe propozycje Prezydium Sejmu przyjął, a sprawę długości debaty nad informacją rządu, czyli propozycję PSL, rozstrzygniemy w głosowaniu.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Dołowy: Panie marszałku, proszę o głos.)</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#JózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#KrzysztofDołowy">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chodzi o pierwsze czytanie ustawy o wyższych szkołach zawodowych. Ta ustawa budzi wiele kontrowersji w środowisku, być może zmienia całą strukturę szkolnictwa wyższego w Polsce. Wydaje mi się, że ten temat wart jest debaty średniej, o co wnoszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#JózefZych">Czy są jeszcze jakieś inne sprzeciwy? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#JózefZych">Przystąpimy zatem do rozstrzygnięcia.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#JózefZych">Obecnie przejdziemy do głosowania w sprawie długości debaty nad informacją rządu dotyczącą spraw związanych z bezpieczeństwem obywateli.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#JózefZych">Pod głosowanie poddam wniosek Prezydium Sejmu, aby w debacie nad tym punktem porządku dziennego wysłuchać 10-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i 5-minutowych w imieniu kół.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#JózefZych">Odrzucenie tego wniosku oznaczać będzie, że Sejm ustalił debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku o wysłuchanie w debacie nad informacją rządu 5-minutowych oświadczeń w imieniu klubów i kół, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#komentarz">(Głos z sali: 10-minutowych.)</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#JózefZych">Przepraszam, to jest stary zapis.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#JózefZych">Jeszcze raz.</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku o wysłuchanie w debacie nad informacją rządu 10-minutowych oświadczeń klubów i 5-minutowych oświadczeń kół, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-6.12" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-6.13" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 392 posłów. Za przyjęciem wniosku Prezydium Sejmu głosowało 269 posłów, przeciw - 100, 23 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.14" who="#JózefZych">Tym samym ustaliliśmy w debacie czas oświadczeń w imieniu klubów na 10 minut i w imieniu kół na 5 minut.</u>
          <u xml:id="u-6.15" who="#JózefZych">Obecnie przejdziemy do rozstrzygnięcia wniosku pana posła Dołowego.</u>
          <u xml:id="u-6.16" who="#JózefZych">Przypomnę, iż Prezydium Sejmu proponowało, aby w pierwszym czytaniu projektu ustawy o wyższych szkołach zawodowych była debata krótka. Pan poseł Dołowy proponuje debatę średnią.</u>
          <u xml:id="u-6.17" who="#JózefZych">Głosować będziemy nad wnioskiem Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-6.18" who="#JózefZych">Odrzucenie tej propozycji oznaczać będzie, iż przyjmujemy wniosek pana posła Dołowego i wtedy będzie to debata średnia.</u>
          <u xml:id="u-6.19" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.20" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem propozycji Prezydium Sejmu, aby w pierwszym czytaniu projektu ustawy o wyższych szkołach zawodowych odbyła się debata krótka, zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-6.21" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-6.22" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-6.23" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 391 posłów. Za przyjęciem wniosku Prezydium Sejmu głosowało 247 posłów, przeciw - 118, 26 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-6.24" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm ustalił w pierwszym czytaniu projektu ustawy o wyższych szkołach zawodowych debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-6.25" who="#JózefZych">Informuję, że głosowania przeprowadzimy: nad dodanym punktem pierwszym za chwilę, inne - w czwartek rano i w piątek rano.</u>
          <u xml:id="u-6.26" who="#JózefZych">W dniu dzisiejszym bezpośrednio po zakończeniu rozpatrywania sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli rozpatrzymy punkty dotyczące ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.</u>
          <u xml:id="u-6.27" who="#JózefZych">Jutro po głosowaniach wysłuchamy informacji rządu dotyczącej spraw związanych z bezpieczeństwem obywateli oraz przeciwdziałaniem przestępczości.</u>
          <u xml:id="u-6.28" who="#JózefZych">W piątek po głosowaniach przeprowadzimy pierwsze czytanie projektu ustawy o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-6.29" who="#JózefZych">Interpelacje i zapytania rozpatrzymy jutro w godzinach od 16 do 19.</u>
          <u xml:id="u-6.30" who="#JózefZych">Informuję, że zgodnie z ustaleniem na posiedzeniu Konwentu Seniorów w dniu wczorajszym, poczynając od bieżącego posiedzenia, będę informował o posiedzeniach komisji zwołanych za zgodą marszałka Sejmu w czasie posiedzenia Sejmu. Takie żądanie zostało zgłoszone.</u>
          <u xml:id="u-6.31" who="#JózefZych">Informuję zatem, że w dniu dzisiejszym odbędą się następujące posiedzenia komisji:</u>
          <u xml:id="u-6.32" who="#JózefZych">- Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oraz o świadczeniach zdrowotnych gwarantowanych przez państwo ze środków publicznych - o godz. 11;</u>
          <u xml:id="u-6.33" who="#JózefZych">- Komisji Spraw Zagranicznych - o godz. 15;</u>
          <u xml:id="u-6.34" who="#JózefZych">- Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów wspólnie z Komisją Ustawodawczą - o godz. 17.</u>
          <u xml:id="u-6.35" who="#komentarz">(Poseł Longin Pastusiak: Panie marszałku, proszę w uzupełnieniu podać)</u>
          <u xml:id="u-6.36" who="#JózefZych">Proszę: Komisji Spraw Zagranicznych i Komisji Ustawodawczej.</u>
          <u xml:id="u-6.37" who="#JózefZych">Ale przypominam, że to nie zwalnia przewodniczących komisji i prezydiów z obowiązku zawiadamiania o posiedzeniach, bo to jest przede wszystkim żądanie, aby podać do wiadomości, żeby nie było wątpliwości, że w tym czasie posłowie są nieobecni, bo pracują w komisjach, i że na taki tok pracy wyraził zgodę marszałek Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-6.38" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego...</u>
          <u xml:id="u-6.39" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Kamiński: Czy można, panie marszałku?)</u>
          <u xml:id="u-6.40" who="#JózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#KrzysztofKamiński">Panie marszałku, jeszcze sprawa porządkowa. Chciałem zapytać o to, czy po dzisiejszej debacie w sprawach dotyczących ustawy aborcyjnej ewentualne rozstrzygnięcia co do skierowania do komisji bądź też inne będą przedmiotem głosowań w piątek rano.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#JózefZych">Jeżeli dzisiaj padną wnioski, to jest możliwość przygotowania ich do jutrzejszych rannych głosowań, ale to jeszcze rozpatrzymy, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#JózefZych">A jaka jest pana propozycja?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#KrzysztofKamiński">Proponuję, żeby zgodnie z ustaleniem Konwentu Seniorów sprawami dotyczącymi tej ustawy zająć się w głosowaniach piątkowych rano, ze względów podniesionych na posiedzeniu Konwentu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#JózefZych">Rzeczywiście, taki wniosek był zgłaszany przez pana na posiedzeniu Konwentu. Uwzględnimy go.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#JózefZych">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#RyszardFaszyński">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Fragment wypowiedzi posła Kamińskiego trochę mnie zaniepokoił. Otóż na posiedzeniu Konwentu Seniorów faktycznie była mowa, żeby głosowania nad ewentualnym rozstrzygnięciem poprawek i ustawy odbyły się w piątek. Niemniej pan poseł Kamiński sugeruje jakieś głosowania w piątek nad skierowaniem do komisji. Wydaje mi się, że to zapowiada typową grę - chodzi o zgłoszenie dużej liczby poprawek, odsunięcie głosowania, żeby ta sprawa nie mogła być rozstrzygnięta.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#RyszardFaszyński">W związku z tym, panie marszałku, proponuję, żeby - jeżeli będzie to sprawa skierowania do komisji w celu przygotowania dodatkowego sprawozdania - głosowanie takie mogło się odbyć w czwartek, żeby na piątek komisja mogła przygotować to dodatkowe sprawozdanie i żebyśmy sprawę tej ustawy mogli na tym posiedzeniu rozstrzygnąć.</u>
          <u xml:id="u-11.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#JózefZych">Wysoki Sejmie! Nad porządkiem przebiegu obrad czuwa Prezydium Sejmu, każdorazowo kontaktując się z Konwentem Seniorów. Tak też uczynimy teraz. Natomiast, proszę wybaczyć, pan poseł Kamiński nie naruszył tu żadnych zasad, bo przecież regulaminowo wszystko jest możliwe.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-12.2" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 1 porządku dziennego: Głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie rządowych projektów ustaw: 1) o ratyfikacji Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, 2) o ratyfikacji umowy między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju o przywilejach i immunitetach Organizacji (druki nr 1838 i 1839).</u>
          <u xml:id="u-12.3" who="#JózefZych">Sejm na poprzednim posiedzeniu wysłuchał uzasadnienia projektów ustaw przedstawionych przez ministra spraw zagranicznych pana Dariusza Rosatiego i przeprowadził dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-12.4" who="#JózefZych">W dyskusji zgłoszono wniosek o odrzucenie projektów ustaw w pierwszym czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-12.5" who="#JózefZych">Wniosek ten poddam obecnie pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-12.6" who="#JózefZych">Przystępujemy do głosowania.</u>
          <u xml:id="u-12.7" who="#JózefZych">Kto z pań i panów posłów jest za przyjęciem wniosku o odrzucenie w pierwszym czytaniu rządowych projektów ustaw:</u>
          <u xml:id="u-12.8" who="#JózefZych">1) o ratyfikacji Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (druk nr 1838),</u>
          <u xml:id="u-12.9" who="#JózefZych">2) o ratyfikacji umowy między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju o przywilejach i immunitetach Organizacji (druk nr 1839), zechce podnieść rękę i nacisnąć przycisk.</u>
          <u xml:id="u-12.10" who="#JózefZych">Kto jest przeciwny?</u>
          <u xml:id="u-12.11" who="#JózefZych">Kto wstrzymał się od głosowania?</u>
          <u xml:id="u-12.12" who="#JózefZych">W głosowaniu wzięło udział 391 posłów. Za przyjęciem wniosku o odrzucenie w pierwszym czytaniu głosowało 23 posłów, przeciw - 358, 10 posłów wstrzymało się od głosowania.</u>
          <u xml:id="u-12.13" who="#JózefZych">Stwierdzam, że Sejm wniosek o odrzucenie w pierwszym czytaniu rządowych projektów ustaw odrzucił.</u>
          <u xml:id="u-12.14" who="#JózefZych">Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm skierował rządowe projekty ustaw:</u>
          <u xml:id="u-12.15" who="#JózefZych">1) o ratyfikacji Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju,</u>
          <u xml:id="u-12.16" who="#JózefZych">2) o ratyfikacji umowy między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju o przywilejach i immunitetach Organizacji do Komisji Spraw Zagranicznych, Komisji Stosunków Gospodarczych z Zagranicą oraz Komisji Ustawodawczej w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-12.17" who="#JózefZych">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-12.18" who="#JózefZych">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-12.19" who="#JózefZych">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-12.20" who="#JózefZych">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdania Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów o: 1) sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1995 r. wraz z przedstawioną przez Najwyższą Izbę Kontroli analizą wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 1995 r. oraz opinią i wnioskiem w przedmiocie absolutorium dla rządu (druki nr 1792, 1835, 1849 i 1851); 2) sprawozdaniu z realizacji polityki pieniężnej w 1995 r. oraz o bilansie płatniczym Rzeczypospolitej Polskiej za 1995 r. (druki nr 1653, 1664 i 1852); 3) sprawozdaniu z działalności Narodowego Banku Polskiego w 1995 r. (druki nr 1801 i 1852).</u>
          <u xml:id="u-12.21" who="#JózefZych">O zabranie głosu proszę posła Mieczysława Czerniawskiego w celu przedstawienia sprawozdania komisji o sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1995 r. wraz z wnioskiem w przedmiocie absolutorium dla rządu za ten okres.</u>
          <u xml:id="u-12.22" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
          <u xml:id="u-12.23" who="#JózefZych">Przepraszam, ale przerwy nie zarządziłem. Odnosi się to i do posłów, i do strony rządowej.</u>
          <u xml:id="u-12.24" who="#JózefZych">Proszę bardzo, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Po raz trzeci przypada mi zaszczyt przedkładania w imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów sprawozdania z wykonania budżetu państwa. Jako poseł sprawozdawca pragnę przedstawić argumenty, jakie na posiedzeniach odpowiednich komisji sejmowych i Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów zaprezentowane zostały przez posłów, przedstawicieli rządu, Najwyższą Izbę Kontroli oraz licznych ekspertów. Argumenty te znalazły odbicie w opiniach komisji branżowych i w końcowym werdykcie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Będę się starał w swoim wystąpieniu wiernie oddać te wszystkie najistotniejsze kwestie, które przy ocenie wykonania przez rząd Józefa Oleksego budżetu państwa w 1995 r. zostały podniesione na posiedzeniu komisji.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zanim przejdę do przedstawienia sprawozdania komisji, chcę podzielić się pewną osobistą refleksją. Z pewnością państwo pamiętają klimat, jaki towarzyszył pracom nad ustawą budżetową w końcu 1994 r. Mimo że rząd znacznie wcześniej niż w poprzednich latach przedstawił Sejmowi projekt budżetu, pracowaliśmy w dość nerwowej atmosferze. Pamiętają państwo te liczne publikacje i spory na temat możliwego rozwiązania parlamentu, gdyby budżet nie został uchwalony we właściwym terminie, dyskusje, jak w tej sytuacji liczyć owe ustawowe 3 miesiące itd. To nie były obawy wyssane z palca. W tym czasie rzeczywiście groził poważny kryzys polityczny, a może i przedterminowe wybory. Gdy u schyłku 1995 r. kończyła się realizacja tego budżetu, również był to czas napięć, czas wyborów prezydenckich i głośnej próby zdyskredytowania premiera. Okazało się jednak, że tak gospodarka, jak i budżet są w zasadzie odporne na takie załamania i są w stanie funkcjonować normalnie. Użyłem sformułowania „w zasadzie”, gdyż negatywnych skutków nie udało się jednak w pełni uniknąć, o czym powiem więcej przy okazji omawiania zadłużenia jednostek budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-13.2" who="#MieczysławCzerniawski">Analizując sprawozdanie z wykonania budżetu w roku 1995, łatwo wysunąć wniosek o utrwalaniu się korzystnych tendencji. Wbrew dramatycznym zapowiedziom wygłaszanym także na forum tej Izby nie nastąpił nawrót do gospodarki centralistycznej. Jak nigdy dotąd, zatrudnienie w sektorze prywatnym osiągnęło prawie 62%, wzrosły realne płace i emerytury, a realne dochody państwowej sfery budżetowej nie tylko nie obniżyły się, lecz przeciwnie - zahamowano spadek z lat 1993–1994 i nastąpiła dostrzegalna, choć niewielka poprawa.</u>
          <u xml:id="u-13.3" who="#MieczysławCzerniawski">Trzeba pamiętać, że budżet na 1995 r. był pierwszym całkowicie samodzielnie opracowanym przez koalicyjny rząd budżetem, choć oczywiście obciążonym konsekwencjami decyzji podejmowanych wcześniej, choćby taką, jak raptowny wzrost długu publicznego. Już w budżecie 1994 r. udało się tę tendencję zahamować, jednak - jak słusznie podkreślano na tej sali - rząd część środków, zamiast wykorzystać je na finansowanie przyszłości, musiał nadal przeznaczać na finansowanie przeszłości.</u>
          <u xml:id="u-13.4" who="#MieczysławCzerniawski">Sprawozdanie z wykonania budżetu potwierdza słuszność wygłoszonej podczas drugiego czytania opinii, że od budżetu recesji przeszliśmy do budżetu stabilizacji i rozwoju. Bez wątpienia ma rację jeden z wybitnych ekonomistów, opracowujący dla naszej komisji ekspertyzę, który twierdzi, że: „redukcję deficytu należy uznać za sukces, który na tle ogólnie korzystnych wyników gospodarczych niewątpliwie ułatwił przyjęcie Polski do OECD oraz dalsze negocjacje z Unią Europejską”. Nasza gospodarka staje się więc porównywalna z europejskimi standardami.</u>
          <u xml:id="u-13.5" who="#MieczysławCzerniawski">Budżet 1995 r. zakładał optymalne kojarzenie interesów społecznych i socjalnych z zadaniami rozwojowymi gospodarki. Rzeczywiście, realizacja ustawy budżetowej wykazała, że osiągnięto znaczny wzrost dochodów budżetowych, także wydatków, a jedno i drugie w ujęciu realnym. Można więc mówić o rzeczywistym zmniejszeniu się społecznych kosztów reform, chociaż przecież wiele jeszcze jest do zrobienia i na pewno nie mniej, niż udało się dotychczas osiągnąć. W świetle wyników realizacji ustawy budżetowej w 1995 r. można uznać, że był to zgodnie z założeniem także budżet kompromisów: pomiędzy potrzebami doraźnymi a przyszłymi, inwestycjami a konsumpcją, pomiędzy wsią a miastem.</u>
          <u xml:id="u-13.6" who="#MieczysławCzerniawski">Nie będę streszczał rządowego sprawozdania ani analizy wykonania budżetu sporządzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli. Dokumenty te są znane paniom posłankom i panom posłom. Będę odnosił się do nich, odwoływał do zawartych w nich danych i ocen.</u>
          <u xml:id="u-13.7" who="#MieczysławCzerniawski">Przypomnę na wstępie, że rząd w 1995 r. realizował gospodarkę budżetową na podstawie uchwalonej przez parlament ustawy budżetowej z 30 grudnia 1994 r. Budżet państwa na 1995 r. był kolejnym, już trzecim z rzędu budżetem realizowanym w warunkach wzrostu gospodarczego. Ten fakt rzutował zarówno na strukturę dochodów, jak i na strukturę wydatków budżetu, choć w każdym przypadku nieco inaczej.</u>
          <u xml:id="u-13.8" who="#MieczysławCzerniawski">Uważam, że wskazane jest przypomnienie raz jeszcze, w wielkim skrócie, dokonań gospodarczych minionego roku - dokonań rządu Józefa Oleksego. Po raz pierwszy w bieżącej dekadzie produkt krajowy brutto zwiększył się realnie o 7% w stosunku do 1994 r. i w sumie był większy od zrealizowanego w 1989 r. Gospodarka wkroczyła tym samym w sposób trwały na ścieżkę wzrostu gospodarczego. Głównym czynnikiem decydującym o wzroście był nadal dynamicznie rosnący eksport. Realnie zwiększył się on o 16,7%, a w ujęciu wartościowym, w dolarach, wartość eksportu była wyższa o 35% od zrealizowanej w 1994 r. Dynamicznie wzrastały też inwestycje krajowe. W 1995 r. nakłady inwestycyjne w gospodarce były o 18,5% wyższe niż w 1994 r. Poprawa sytuacji gospodarczej znalazła swoje odzwierciedlenie w poprawie rentowności podmiotów gospodarczych, wzroście realnym wynagrodzeń oraz zwiększeniu wypracowanych zysków. Realny wzrost wynagrodzeń w gospodarce narodowej wynosił 4,7% i był udziałem wszystkich grup zatrudnionych; w sektorze przedsiębiorstw wynagrodzenia te wzrosły o 3,3%, a w sferze budżetowej o 5,7%. W efekcie poprawiła się relacja przeciętnych wynagrodzeń w tej sferze do przeciętnych wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw - z 82,8% w 1994 r. do 84,7% w 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-13.9" who="#MieczysławCzerniawski">Te pozytywne - z punktu widzenia poprawy warunków życia ludności - zmiany były dodatkowo wzmacniane przekształceniami na rynku pracy. Po raz pierwszy od 1990 r. zmalała liczba bezrobotnych. W ciągu 1995 r. ubyło z tej grupy 209 tys. osób, a stopa bezrobocia na koniec 1995 r. wynosiła 14,9%, tj. była o 1,1 punktu procentowego niższa niż w 1994 r. W efekcie konsumpcja prywatna w 1995 r. była realnie o 4,5% wyższa niż w 1994 r. Konsumpcja zbiorowa, finansowana ze środków publicznych, zwiększyła się w tym samym okresie o 2,9%.</u>
          <u xml:id="u-13.10" who="#MieczysławCzerniawski">Gdy analizuje się dynamikę wzrostu poszczególnych dziedzin gospodarki, to trudno nie uznać 1995 r. za szczególnie udany okres rozwoju gospodarczego. Mimo to istniały w 1995 r. zjawiska, które powodowały i nadal powodują trudności w umacnianiu tendencji rozwojowych. Tu za problem nr 1 komisja uznała utrzymywanie się wciąż wysokiego napięcia inflacyjnego. Wskaźniki inflacji w 1995 r., mimo że niższe od odnotowanych w 1994 r., kształtowały się powyżej założeń przyjętych do konstrukcji budżetu na 1995 r. Średni roczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniósł 27,8% - wobec planowanych, przypomnę: 22,7% - a licząc inflację od grudnia 1995 r. do grudnia 1994 r. - 21,6%, wobec 17% prognozowanych. Utrzymująca się nadal wysoka inflacja, choć niższa od notowanej w 1994 r., nie pozwoliła na znaczące obniżenie stóp oprocentowania kredytów. To z kolei stanowiło z jednej strony utrudnienie dla inwestorów, z drugiej zaś powodowało ciągle wysokie zaangażowanie budżetu w obsługę zadłużenia. Wyższa niż planowano inflacja ograniczała też realną skuteczność pozostałych wydatków rzeczowych budżetu.</u>
          <u xml:id="u-13.11" who="#MieczysławCzerniawski">Drugim zjawiskiem, które wymaga odnotowania - gdyż może rodzić perturbacje w gospodarce - był szybki wzrost importu: o 20,5% realnie i prawie 39% w ujęciu dolarowym. Prowadziło to do zwiększenia ponad prognozowane rozmiary ujemnego salda obrotów towarowych (zrealizowano je w kwocie 1827 mln dolarów, a planowano - 1010 mln dolarów). Saldo to znalazło finansowanie w wyższym od planowanego przyroście rezerw dewizowych. Ogółem w 1995 r. rezerwy oficjalne zwiększyły się - w następstwie inwestycji zagranicznych oraz nie sklasyfikowanych obrotów bieżących - łącznie o 8935 mln dolarów, a planowano, że rezerwy te wzrosną o 650 mln dolarów.</u>
          <u xml:id="u-13.12" who="#MieczysławCzerniawski">Szeroko dyskutowany był w komisjach problem postępów prywatyzacji w 1995 r. Postępy tego procesu można mierzyć różnie. Z analiz Centralnego Urzędu Planowania wynika, że udział pracujących w sektorze prywatnym osiągnął 62,6%, tj. o 2 punkty więcej niż w 1994 r. Udział sektora prywatnego w produkcie krajowym brutto osiągnął 58% (wobec 53% w 1994 r.). W produkcji przemysłu udział sektora prywatnego wyniósł 44%, w obrotach towarowych z zagranicą - prawie 57%, a w produkcji budowlano-montażowej ponad 87%. Zwiększyły się także dochody budżetu państwa z prywatyzacji. Reasumując, wydaje się, że proces prywatyzacji utrzymał wysoką dynamikę.</u>
          <u xml:id="u-13.13" who="#MieczysławCzerniawski">Innego zdania był poseł Alfred Domagalski z PSL, który wyraził swoje zastrzeżenia w formie pisemnej, udostępniając je członkom Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Zastrzeżenia pana posła dotyczyły głównie kosztów, tempa prywatyzacji oraz wynagrodzeń za sukces dla firm doradczych.</u>
          <u xml:id="u-13.14" who="#MieczysławCzerniawski">Informuję Wysoką Izbę, że Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w głosowaniu przyjęła sprawozdanie Ministerstwa Przekształceń Własnościowych z wykonania kierunków prywatyzacji pomimo braku akceptacji ze strony Komisji Przekształceń Własnościowych.</u>
          <u xml:id="u-13.15" who="#MieczysławCzerniawski">Opisane wyżej zjawiska gospodarcze znalazły pozytywne odzwierciedlenie w dochodach budżetu państwa. Łącznie dochody te wyniosły 83 721,7 mln zł i były o 1,3%, tj. o 1034 mln zł wyższe od planowanych. Realnie w porównaniu z 1994 r. dochody budżetu zwiększyły się o 3,8%, co przy zrealizowanej dynamice produktu krajowego brutto oznacza, że udział dochodów budżetu państwa w PKB zmniejszył się z 30% w 1994 r. do 29,3% w 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-13.16" who="#MieczysławCzerniawski">Źródła wzrostu dochodów budżetu państwa były następujące:</u>
          <u xml:id="u-13.17" who="#MieczysławCzerniawski">- Wpływy z podatku dochodowego od osób prawnych - te dochody osiągnęły kwotę 8,8 mld zł i były wyższe o 8% od planowanych, przede wszystkim dzięki poprawie sytuacji gospodarczej wielu podmiotów, szczególnie w sektorze prywatnym.</u>
          <u xml:id="u-13.18" who="#MieczysławCzerniawski">- Wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych - zrealizowane w kwocie 23,5 mld zł, tzn. o 4% ponad założenia planu. O przekroczeniu dochodów z tego źródła zdecydował wyższy niż planowano wzrost przeciętnych wynagrodzeń w gospodarce narodowej oraz wzrost wpływów od osób prowadzących działalność gospodarczą.</u>
          <u xml:id="u-13.19" who="#MieczysławCzerniawski">- Wpływy z podatków pośrednich - wyniosły nieco ponad 36,3 mld zł i również były wyższe o 1,3% od planowanych w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-13.20" who="#komentarz">(Łącznie wpływy podatkowe do budżetu państwa zrealizowano w kwocie 68,9 mld zł, tj. o 2,9% ponad planowane.)</u>
          <u xml:id="u-13.21" who="#MieczysławCzerniawski">- Dochody z prywatyzacji - wyniosły 2,6 mld zł i przekroczyły założenia planu o 13,4%. Na kwotę dochodów z prywatyzacji złożyły się przede wszystkim wpływy z prywatyzacji kapitałowej przedsiębiorstw (najwięcej, bo 1700 mln zł), wpływy z prywatyzacji likwidacyjnej (0,4 mld zł), wreszcie wpływy z prywatyzacji banków (0,5 mld zł).</u>
          <u xml:id="u-13.22" who="#MieczysławCzerniawski">- Dochody z cła - wyniosły prawie 5,8 mld zł, co oznacza, że były o 6,3% wyższe od planowanych i o 18% większe od zrealizowanych w 1994 r. Warto jednak zaznaczyć, że w toku obrad Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów zagadnieniu szacowania wpływów z opłat celnych poświęcono szczególnie dużo uwagi. Część pań posłanek i panów posłów nie akceptowała wyjaśnień, jakie przedstawił rząd, argumentując, że taka dynamika wpływów z opłat celnych wynikała z różnokierunkowego oddziaływania czynników, jakie rzutują na wielkość wpływów z cła. Z jednej strony wzrósł import w ujęciu wartościowym - prawie o 38,5% - z drugiej jednak równolegle postępowała aprecjacja, co znalazło wyraz w niższym niż prognozowano poziomie kursu dolara do złotego. W tym samym kierunku, tzn. na obniżenie wpływów z ceł, oddziaływały następstwa przyjmowanych przez Polskę porozumień międzynarodowych oraz wprowadzone w trakcie 1995 r. decyzjami rządu kontyngenty zmniejszające lub zawieszające pobór cła. Takich kontyngentów w 1995 r. ustanowiono 48, w tym 9 wynikało z porozumień traktatowych, 30 miało charakter proprodukcyjny, proeksportowy i restrukturyzacyjny, a 9 było adresowanych do rynku żywnościowego - była to interwencja rządu w celu uzupełnienia niedoborów produkcji żywności i artykułów spożywczych. Wprowadzenie kontyngentów spowodowało ubytek we wpływach z ceł w wysokości 938 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-13.23" who="#MieczysławCzerniawski">W 1995 r. dochody budżetu państwa zostały znacząco zmniejszone z dwóch powodów: poniżej planu ukształtowały się dochody z dywidend - o 644 mln zł - i wpływy z zysku Narodowego Banku Polskiego - o 620 mln zł. W 1995 r. nie zostały wykonane planowane wpływy z dywidend od przedsiębiorstw państwowych, jednoosobowych spółek skarbu państwa. Niższe wykonanie dochodów z dywidend zostało spowodowane niezastąpieniem dywidendy od funduszu założycielskiego w przedsiębiorstwach państwowych i oprocentowania kapitału w jednoosobowych spółkach skarbu państwa dywidendą, której wysokość stanowić miało 20% zysku po opodatkowaniu podatkiem dochodowym, co zakładano przy opracowywaniu ustawy budżetowej. Niższe niż zakładano wpływy z zysku Narodowego Banku Polskiego spowodowane były koniecznością zmniejszenia przez bank centralny nadmiaru podaży pieniądza na rynku.</u>
          <u xml:id="u-13.24" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Planowane w ustawie budżetowej na 1995 r. wydatki w wysokości 91 467,3 mln zł zostały zwiększone o kwotę 56,9 mln zł, stanowiącą równowartość złotową uzyskanego kredytu zagranicznego na inwestycje w jednostkach ochrony zdrowia w wysokości ponad 23 mln dolarów, tj. do wysokości 91 524,2 mln zł. Po uwzględnieniu dodatkowych środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej - przyznanych na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 października 1995 r. - w wysokości 964,6 mln zł, wydatki budżetu państwa mogły wynieść 92 488,8 mln zł. Wydatki budżetu państwa zostały natomiast zrealizowane w wysokości 91 169,7 mln zł i były niższe od zakładanych o 1319 mln zł, tj. o 1,4%.</u>
          <u xml:id="u-13.25" who="#MieczysławCzerniawski">W porównaniu z 1994 r. wydatki budżetu państwa wzrosły o 32,4%, a w ujęciu realnym o 3,6%. Udział wydatków budżetu państwa w produkcie krajowym brutto wyniósł 31,9%, wobec 32,7% w 1994 r. Realny wzrost wydatków dotyczył w szczególności: opieki społecznej, rolnictwa, turystyki i wypoczynku, ochrony zdrowia, kultury fizycznej i sportu, oświaty i wychowania, szkolnictwa wyższego, kultury i sztuki.</u>
          <u xml:id="u-13.26" who="#MieczysławCzerniawski">Mimo realnego wzrostu wydatków w budżecie państwa zobowiązania wymagalne na koniec 1995 r. wyniosły 2205,7 mln zł i dotyczyły przede wszystkim oświaty i wychowania oraz jednostek służby zdrowia. Na koniec 1995 r. zobowiązania wymagalne w oświacie i wychowaniu wyniosły 984,4 mln zł i były wyższe od zobowiązań w 1994 r. o 357,2 mln zł, czyli prawie o 175,6%. Zobowiązania wymagalne w ochronie zdrowia mają również charakter narastający i wyniosły 1176,8 mln zł, to jest o 99,5% powyżej zobowiązań, jakie ukształtowały się na koniec 1994 r. Zarówno w oświacie i wychowaniu, jak i w ochronie zdrowia wzrost zobowiązań wymagalnych nie został zahamowany - pomimo przekazania na ten cel w 1995 r. dodatkowo prawie 1337 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-13.27" who="#MieczysławCzerniawski">W tym punkcie zobowiązany jestem poinformować Wysoką Izbę, że Komisja Polityki Społecznej wniosła również zastrzeżenia do wykonania planu finansowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Prezes zarządu PFRON złożył stosowne wyjaśnienia, w wyniku czego Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów przyjęła sprawozdanie z wykonania budżetu w tej części.</u>
          <u xml:id="u-13.28" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Realizując zapisany w ustawie budżetowej plan wydatków, minister finansów dążył do maksymalnie efektywnego wykorzystania możliwości, jakie stwarzały zwiększone dochody budżetu państwa oraz oszczędności w wydatkach wynikające z niższych kosztów obsługi długu publicznego, krajowego i zagranicznego, oraz większych wpływów z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i Fundusz Pracy, co pozwoliło na zmniejszenie dotacji budżetu państwa do obu funduszy celowych. Nadmiernie, w stosunku do rzeczywistych potrzeb, zaplanowane kwoty dotacji zostały zablokowane i przesunięte do rezerw celowych z przeznaczeniem na zwiększone wydatki w tych dziedzinach, gdzie rzeczywiście potrzeby sfinansowania okazały się większe, niż pierwotnie prognozowano. Zaoszczędzone w opisany wyżej sposób nakłady zostały skierowane przede wszystkim na zobowiązania wymagalne w oświacie i ochronie zdrowia, refundację premii gwarancyjnych od wkładów zgromadzonych na książeczkach mieszkaniowych, dofinansowanie Krajowego Funduszu Mieszkaniowego, zwiększenie dotacji na Fundusz Pracy - z przeznaczeniem na spłatę zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek.</u>
          <u xml:id="u-13.29" who="#MieczysławCzerniawski">Zwrócić należy uwagę, że globalna kwota wydatków, pomimo zwiększenia niektórych pozycji oraz częściowego zredukowania zobowiązań wymagalnych wobec skarbu państwa, została zrealizowana poniżej limitu zakreślonego w ustawie budżetowej. W toku prac różnych komisji sejmowych nad sprawozdaniem z wykonania budżetu w 1995 r. te działania ministra finansów nie były kwestionowane z punktu widzenia merytorycznej celowości dokonanych zmian. Jednak zarówno Najwyższa Izba Kontroli, jak i część ekspertów Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oraz część posłów tejże komisji zakwestionowała podstawy prawne działań ministra finansów w sferze wykonania ustawowo określonego planu wydatków z rezerw celowych. Nie jest to problem nowy, od kilku lat istnieje bowiem wątpliwość, jak duże są uprawnienia władzy wykonawczej odnośnie do elastycznego gospodarowania środkami blokowanymi w różnych pozycjach wydatków. Wydaje się, że przyczyną konfliktów w prawnej podstawie oceny działania ministra finansów są pewne niedomówienia, czy wręcz niejasności, w ustawie Prawo budżetowe. Należy zatem pilnie podjąć prace usuwające pojawiające się corocznie wątpliwości. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że ciągły proces reformowania gospodarki wymaga rezerwowania w budżecie państwa środków niezbędnych na finansowanie nowych, powstających w toku realizacji budżetu zadań, których koszt często niezmiernie trudno jest wycenić. Z tego właśnie powodu pewna elastyczność dysponowania środkami budżetowymi jest konieczna. Można jedynie rozważać, jakie powinny być granice tej elastyczności. Większość pań i panów posłów w Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów uznała za wskazane, by w ustawie budżetowej na 1997 r. zwiększyć kwotę rezerwy ogólnej oraz wyraźnie ograniczyć liczbę zadań wchodzących w skład rezerw celowych.</u>
          <u xml:id="u-13.30" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Deficyt budżetu państwa w 1995 r. był zaplanowany na 8780 mln zł, a następnie został jeszcze zwiększony - zgodnie z ustawą budżetową - o środki kredytowe pozyskane z zagranicy na wydatki inwestycyjne w ochronie zdrowia, o czym już wspominałem. Minister finansów mógł też w konsekwencji pozyskania dochodów budżetowych wyższych od zaplanowanych zwiększyć wydatki na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej o prawie 57 mln zł. Mimo finansowania tych dodatkowych wydatków, deficyt budżetu wyniósł ostatecznie 7448 mln zł, czyli był o prawie 1389 mln zł mniejszy od ustalonego ustawą budżetową. Działanie ministra finansów powodujące ograniczenie wielkości nominalnej oraz relatywnej w odniesieniu do produktu krajowego brutto nie było w komisji krytykowane. Zwrócono jednak uwagę na dwie kwestie:</u>
          <u xml:id="u-13.31" who="#MieczysławCzerniawski">Po pierwsze, podano w wątpliwość podstawy prawne działania, które zmieniło - w stosunku do planowanej - strukturę finansowania deficytu długiem krajowym i zagranicznym. Eksperci nie byli jednomyślni, czy zostało naruszone prawo. Przeważał jednak pogląd, że minister finansów może kształtować finansowanie deficytu, kierując się jako wytycznymi ogólnymi pułapami wielkości przyrostu zadłużenia zapisanymi w ustawie budżetowej oraz efektywnością ekonomiczną. Myślę, że warto w tym miejscu przytoczyć fragment opinii pana Waldemara Kuczyńskiego, który stwierdza: „zupełnie inaczej niż zakładała ustawa budżetowa i korzystniej - także jednak dzięki sprzyjającym, zewnętrznym wobec polityki rządu okolicznościom - ukształtował się schemat sfinansowania deficytu”. Podnoszono jako walor realizacji budżetu w 1995 r. fakt, że ograniczono koszty obsługi zadłużenia. W ustawie budżetowej na 1995 r. na ten cel przewidziano 11 863 mln zł, a zrealizowano w wysokości 10 939,6 mln zł, to jest 92,2%. Po drugie, posłowie na posiedzeniu komisji podnosili też kwestię narastania zobowiązań wymagalnych budżetu państwa, które - jak już wspominałem - na koniec 1995 r. wyniosły 2205,7 mln zł i dotyczyły właśnie dwóch działów: oświaty i wychowania oraz ochrony zdrowia. Mimo tych zastrzeżeń zdecydowana większość pań i panów posłów członków Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów poparła sposób działania przyjęty przez rząd w dążeniu do ograniczania deficytu budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-13.32" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów szczegółowo, a w niektórych kwestiach drobiazgowo, analizowała wykonanie budżetu państwa w 1995 r. Komisja odbyła w sierpniu 8 posiedzeń i tej tematyce poświęciła ponad 60 godzin efektywnej pracy. Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów rzetelnie i merytorycznie podeszła do opinii odpowiednich komisji sejmowych na temat wykonania poszczególnych części budżetu. W toku dyskusji poddano je szczegółowej analizie. W swoim wystąpieniu mówiłem wcześniej o różnych zastrzeżeniach zgłaszanych przez poszczególne komisje. W tym miejscu poinformuję Wysoką Izbę, iż na przykład pani poseł Janina Kraus z klubu BBWR i KPN przedłożyła opinię o stanowisku Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu, w której informuje, że do sprawozdania Ministerstwa Przemysłu i Handlu, przyjętego bez zastrzeżeń przez komisję, zgłoszone zostało zdanie odrębne. Członkowie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów otrzymali na piśmie opinię pani poseł Janiny Kraus.</u>
          <u xml:id="u-13.33" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Starałem się przekazać w moim wystąpieniu wszystkie sprawy i problemy, które były podnoszone na posiedzeniach komisji. Nie sposób jednak w sprawozdaniu przytoczyć wszystkich interesujących wypowiedzi posłów, ekspertów, przedstawicieli rządu i Najwyższej Izby Kontroli. Sprawozdawca siłą rzeczy musi się ograniczyć do pewnej syntezy i uogólnień efektów pracy komisji.</u>
          <u xml:id="u-13.34" who="#MieczysławCzerniawski">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w oparciu o przedłożone przez rząd sprawozdanie, analizę Najwyższej Izby Kontroli oraz szeroką i różnorodną dyskusję uznała, że 1995 r. był dobrym rokiem dla polskiej gospodarki. Był to kolejny rok wzrostu gospodarczego i utrwalania pozytywnych przemian w procesie transformacji ustrojowej.</u>
          <u xml:id="u-13.35" who="#MieczysławCzerniawski">Wykonanie budżetu państwa można oceniać z wielu punktów widzenia. Stosunkowo najprostsza jest ocena z punktu widzenia zarządzania budżetem, czyli wykonania zapisu ustawy budżetowej. W tym kontekście opinie zarówno Najwyższej Izby Kontroli, ekspertów, jak i członków komisji były w zasadzie zgodne. Najogólniej mówiąc, opinia członków komisji o wykonaniu budżetu państwa w 1995 r. jest pozytywna. Postanowienia ustawy budżetowej z 30 grudnia 1994 r. zostały przez rząd Józefa Oleksego zrealizowane. O niektórych zastrzeżeniach podnoszonych podczas posiedzeń komisji mówiłem wcześniej. Wszystko to spowodowało, że członkowie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w głosowaniu - przy 4 głosach przeciwnych i 1 pośle wstrzymującym się - przyjęli projekt uchwały następującej treści:</u>
          <u xml:id="u-13.36" who="#MieczysławCzerniawski">„1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjmuje sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-13.37" who="#MieczysławCzerniawski">2. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej udziela rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1995 r.”.</u>
          <u xml:id="u-13.38" who="#MieczysławCzerniawski">Informuję Wysoką Izbę, że zgłoszono w tej materii wniosek mniejszości - wniosek ten został zgłoszony przez pana posła Jerzego Osiatyńskiego z Unii Wolności - przeciwny do zacytowanego projektu uchwały przyjętego przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, czyli proponujący nieprzyjęcie sprawozdania i nieudzielenie absolutorium rządowi.</u>
          <u xml:id="u-13.39" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Na zakończenie w imieniu własnym i wszystkich członków Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów chciałbym serdecznie podziękować ekspertom, którzy - mimo wakacyjnego okresu, urlopów - służyli swoją wiedzą i wspierali ekspertyzami prace komisji. Dziękuję również pracownikom sekretariatu komisji.</u>
          <u xml:id="u-13.40" who="#MieczysławCzerniawski">Szczególne słowa podziękowania kieruję do pani Wiesławy Ziółkowskiej, przewodniczącej komisji, która kierowała pracami z poznańską dokładnością, kobiecą rzetelnością i skrupulatnością.</u>
          <u xml:id="u-13.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-13.42" who="#MieczysławCzerniawski">Konkludując, w imieniu komisji proszę Wysoką Izbę o przyjęcie przedstawionego projektu uchwały w sprawie przyjęcia sprawozdania z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1995 r. oraz w sprawie absolutorium dla rządu.</u>
          <u xml:id="u-13.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-13.44" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Aleksander Małachowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Mieczysławowi Czerniawskiemu.</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Waldemara Michnę w celu przedstawienia sprawozdania komisji o sprawozdaniach z działalności Narodowego Banku Polskiego w 1995 r., z realizacji polityki pieniężnej w 1995 r. oraz o bilansie płatniczym Rzeczypospolitej Polskiej za 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie profesorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#WaldemarMichna">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów upoważniła mnie do przedstawienia Wysokiemu Sejmowi sprawozdania z przebiegu prac komisji nad oceną: sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego w 1995 r.; sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej w 1995 r. oraz bilansu płatniczego Rzeczypospolitej Polskiej za 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#WaldemarMichna">Tak jak w latach poprzednich, komisja zleciła dokonanie oceny nadesłanych sprawozdań ekspertom z różnych ośrodków, charakteryzujących się różnymi szkołami myślenia i różnymi doświadczeniami. I tak np. realizację polityki pieniężnej oceniali profesorowie: Federowicz, Jaworski, Bednarczyk, Lutkowski, Gomułka, nie licząc pracowników biura studiów oraz opinii ministra finansów. I oczywiście każdy z posłów także dokonywał własnej oceny.</u>
          <u xml:id="u-15.2" who="#WaldemarMichna">Niezależnie od ocen pisemnych, eksperci omówili swoje stanowiska na posiedzeniu komisji. Członkowie komisji zadawali pytania i wyrażali swoje stanowisko w omawianych sprawach. Podobne procedury oceny były zastosowane wobec pozostałych dwóch sprawozdań, tj. sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego oraz o bilansie płatniczym.</u>
          <u xml:id="u-15.3" who="#WaldemarMichna">Opierając się na opinii ekspertów oraz przeprowadzonej dyskusji, Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów zgłasza do Wysokiego Sejmu wniosek o przyjęcie sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego za 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-15.4" who="#WaldemarMichna">W 1995 r. Narodowy Bank Polski przeprowadził sprawnie denominację złotego, zapewnił obsługę budżetu państwa, spełnił oczekiwania jako centralna instytucja dewizowa, zapewnił poprawną współpracę międzynarodową w sferze funkcjonowania systemów bankowych. Wszystko to uzasadnia przyjęcie sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego za 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-15.5" who="#WaldemarMichna">Komisja, głosując jednomyślnie za przyjęciem sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego za 1995 r., równie jednomyślnie głosowała za krytyczną oceną odnoszącą się do współpracy między Narodowym Bankiem Polskim a rządem. Ta krytyczna ocena jest odzwierciedlona w projekcie uchwały Sejmu w sprawie sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego (druk nr 1852).</u>
          <u xml:id="u-15.6" who="#WaldemarMichna">Komisja pominęła w dyskusji fakt, że w dniu 31 marca 1995 r. Sejm podjął rezolucję wzywającą prezesa Narodowego Banku Polskiego do zakupu - na wniosek ministra finansów - krótkoterminowych bonów skarbowych. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie uwzględnił tej rezolucji Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-15.7" who="#WaldemarMichna">Inaczej pod względem merytorycznym kształtował się przebieg oceny realizacji polityki pieniężnej. W tym wypadku dyskusja nad sprawozdaniem z realizacji polityki pieniężnej była kontynuacją dyskusji z okresów wcześniejszych, ale w kontekście realizacji założeń polityki pieniężnej na 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-15.8" who="#WaldemarMichna">Z jednej strony wyniki gospodarcze 1995 r. są imponujące. Mówił o tym poseł Czerniawski. Wzrost produktu krajowego brutto był o 40% wyższy od zakładanego; wzrost kredytów - większy od planowanego; przyrost eksportu - większy od zakładanego; przyrost napływu dewiz - większy od planowanego napływu dewiz. Wszystko to wydaje się sugerować także pozytywną ocenę polityki pieniężnej. Istnieją jednak bardzo liczne i bardzo ważne przesłanki krytycznej oceny realizacji polityki pieniężnej. Te krytyczne oceny nie dotyczą spraw o charakterze incydentalnym czy też chwilowych przeoczeń lub pomyłek, lecz pewnych kanonów polityki pieniężnej Narodowego Banku Polskiego, dlatego wymagają zaprezentowania Wysokiemu Sejmowi.</u>
          <u xml:id="u-15.9" who="#WaldemarMichna">Sprawa pierwsza to kwestia stóp procentowych. Otóż pkt 2 „Założeń polityki pieniężnej na 1995 r.” stwierdza m.in., iż regułą polityki stóp procentowych powinno być podążanie za zmieniającą się inflacją poprzez zmiany stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego. Jednakże w ciągu 1995 r. inflacja spadła o ok. 8%, a stopy procentowe o ok. 4%. Tymczasem ani pod względem formalnym, ani pod względem merytorycznym Narodowy Bank Polski nie miał przyzwolenia Sejmu na tak znaczne zwiększenie realnej warstwy stopy procentowej dla kredytów. Dodać należy, iż 1% stopy procentowej od kredytów oznacza wzrost długu publicznego o 1,5 mld zł. Tak więc utrzymanie realnej stopy procentowej wyższej o 4% od pułapu określonego przez Sejm pewnymi wyznacznikami musiało wywołać znaczny przyrost długu publicznego. Ten dług publiczny wcześniej lub później będzie spłacany z budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-15.10" who="#WaldemarMichna">Narodowy Bank Polski stwierdza, że mimo utrzymania stóp procentowych na wysokim realnym poziomie kredyty dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych istotnie wzrosły. To stwierdzenie ma być argumentem motywującym zasadność utrzymania wysokich stóp procentowych. Jednak w opinii większości specjalistów wzrost kredytów był następstwem decyzji 15 banków komercyjnych, które - nie bacząc na postanowienia Narodowego Banku Polskiego - obniżyły stopę procentową średnio o ok. 8,5%. Tak więc wzrost kredytów, który komisja oceniała bardzo pozytywnie, jest wynikiem nie tyle polityki pieniężnej Narodowego Banku Polskiego, ile polityki pieniężnej 15 banków komercyjnych, które działały niezgodnie z pewnym wzorem Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-15.11" who="#WaldemarMichna">Kwestia druga to kwestia oszczędności i ich zagospodarowania. Narodowy Bank Polski twierdzi, że utrzymanie wysokich realnych stóp procentowych jest niezbędne po to, aby zachęcić ludność i przedsiębiorstwa do wysokich depozytów oszczędnościowych. Pogląd ten nie jest w pełni podzielany przez wielu specjalistów, uważa się bowiem także, że depozyty oszczędnościowe nie są tak wrażliwe na stopę procentową jak kredyty. Ale jest to oddzielny problem. Trzeba jednak stwierdzić, że Polska znamionuje się najniższym spośród krajów Europy Środkowej (poza Bułgarią) wskaźnikiem oszczędności w stosunku do produktu krajowego brutto. Stopa oszczędności w Polsce wynosi 15–16% produktu krajowego brutto. Stopa inwestycji w Polsce również jest relatywnie niska, gdyż wynosi we wszystkich formach tylko 18–19%, zamiast ok. 25–26% produktu krajowego brutto. To krajowe oszczędności są i będą głównym źródłem inwestycji. Zagraniczne inwestycje mogą pełnić tylko lub głównie funkcję uzupełniającą, jeśli nawet podwoją się i będą wynosić 3–4 mld USD rocznie. Roczne inwestycje zagraniczne wynosiły dotychczas na ogół 1–2 mld dolarów. W śmiałych założeniach przyjmuje się, że wynosić będą 3,5–4 mld USD. Tymczasem krajowe inwestycje muszą wynosić 27–28 mld USD, jeśli Polska ma stopniowo, ale wyraźnie zmierzać do wyrównywania swego poziomu rozwoju do poziomu krajów Unii Europejskiej. Stąd właśnie to wielkie znaczenie krajowych oszczędności. Dlatego trzeba podzielić troskę Narodowego Banku Polskiego o oszczędności, chociaż ich wpływ na stopę procentową nie jest bardzo kontrowersyjny. Oszczędności krajowe mają kluczowe znaczenie, tak więc troska o nie jest bardzo zasadna. Dotychczas jednak problem polega na tym, że nawet te niedostatecznie duże oszczędności są zamrażane w Narodowym Banku Polskim. Wobec wysokiej stopy kredytów istnieje nadpłynność banków. Banki komercyjne lokują więc oszczędności, przez operacje otwartego rynku, w Narodowym Banku Polskim - i taki jest końcowy rezultat w wypadku bardzo dużej części oszczędności. Istnieje więc problem wykorzystania oszczędności. Mamy z przeszłości doświadczenie, że nie zagospodarowane oszczędności tworzą w długim okresie nawis inflacyjny. Oszczędności muszą pracować; jeśli nie pracują, to tworzą ten nawis inflacyjny i trzeba się tego obawiać.</u>
          <u xml:id="u-15.12" who="#WaldemarMichna">U podstaw polityki pieniężnej Narodowego Banku Polskiego leży pewne założenie, w myśl którego można albo wywoływać wzrost gospodarczy, albo ograniczać inflację. Ponieważ ustawa o Narodowym Banku Polskim mówi, że głównym celem NBP jest umacnianie pieniądza, NBP dokonuje wyboru na rzecz ograniczania inflacji.</u>
          <u xml:id="u-15.13" who="#WaldemarMichna">Godzi się więc przypomnieć następujące fakty z historii gospodarczej. Oto 45 lat temu kraje EWG podjęły decyzję, że zlikwidują 2,5-krotną różnicę produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w stosunku do Stanów Zjednoczonych. Postanowiły więc wywołać sytuację, w której inwestowano przez długi czas 25–30% dochodu narodowego rocznie. Drugi fakt: Przed ćwierćwieczem „tygrysy azjatyckie”, które miały wówczas 15% poziomu amerykańskiego produktu krajowego na 1 mieszkańca, zapewniły sobie 30–35% inwestycji w stosunku do własnego produktu krajowego brutto. W jednym i w drugim wypadku wzrost nie był traktowany jako kreujący inflację. Nie było dylematu: albo po prostu ograniczamy inflację, albo też w ogóle kreujemy wzrost. W jednym i w drugim wypadku nie traktowano ograniczania inflacji jako przeciwieństwa rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-15.14" who="#WaldemarMichna">Przytoczyłem powyższe fakty, aby wskazać na potrzebę poszukiwania polityki pieniężnej, która nie będzie mrozić oszczędności w Narodowym Banku Polskim, lecz wręcz przeciwnie, będzie wykorzystywać je na inwestycje. Polityka zamrażania oszczędności świadczy o niedoskonałości polityki pieniężnej. Kwestia polega na tym, że integracja z Unią Europejską dokonywać się będzie nie w Brukseli, lecz w polskich fabrykach, i będzie słabą integracją, jeżeli będziemy sprzedawali tylko węgiel, siarkę, surówkę żelaza, stal i półprodukty. Właśnie wtedy narastać będzie inflacja.</u>
          <u xml:id="u-15.15" who="#WaldemarMichna">W długim okresie środkiem na pokonanie inflacji jest rozwój. Niezbędna jest więc intensyfikacja rozwoju. Musi zaistnieć wielki ruch modernizacji. Symptomem hamowania intensyfikacji są niezasadnie wysokie stopy procentowe i różne formy zamrażania oszczędności. Słowem, chodzi między innymi o tworzenie bardziej aktywnej polityki pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-15.16" who="#WaldemarMichna">Problem trzeci to wykorzystanie oficjalnych rezerw dewizowych na cele modernizacji naszej gospodarki. Ze względu na oszczędność czasu nie będę wdawał się w rachunki, jaka część rezerw mogłaby być wykorzystana na modernizację gospodarki bez naruszania wiarygodności polskiej złotówki. Wszyscy bowiem zgadzają się, że część może być wykorzystana na cele rozwoju gospodarczego (myślę oczywiście o oficjalnych rezerwach dewizowych), chociaż są co do tego poważne różnice poglądów. Nawet najskromniej licząc, można powiedzieć, że chodzi o parę miliardów dolarów.</u>
          <u xml:id="u-15.17" who="#WaldemarMichna">Rezerwy oficjalne są lokowane za granicą. Oprocentowanie tych rezerw jest tajemnicą bankową i nie ma żadnych powodów, aby domagać się jej ujawniania. Nie jest natomiast tajemnicą, że te dewizy nie są użytkowane na bieżące potrzeby rozwoju kraju, chociaż przekroczyły próg rezerw nieodzownych jako pewne stałe pogotowie. Komisja jest usatysfakcjonowana oświadczeniem przedstawiciela Narodowego Banku Polskiego w czasie dyskusji na posiedzeniu komisji, że podjęte zostały rozmowy między Narodowym Bankiem Polskim i rządem w sprawie wykorzystania części oficjalnych rezerw w przyszłości. Nie ma powodów, aby żądać od Narodowego Banku Polskiego i rządu na bieżąco szczegółowych informacji w tym zakresie. Należy zaczekać, aż sprawa dojrzeje i zostanie zaprezentowana. Nie ma jednak także powodów, aby nie stwierdzić, że niewykorzystanie rezerw odnosiło się do całego 1995 r., a także okresu wcześniejszego. Wiedza o tym powinna przyspieszać dojrzewanie pomysłów dotyczących udoskonalania wykorzystania oficjalnej rezerwy dewizowej na potrzeby intensyfikowania całego procesu rozwojowego polskiej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-15.18" who="#WaldemarMichna">W tym miejscu należy wspomnieć, że światowa elita decydentów w kwestiach globalizacji polityki pieniężnej, jak na przykład prezes Banku Światowego Camdesus czy też prezes Rezerw Federalnych Stanów Zjednoczonych Alan Greenshpan - odpowiednik prezesa banku centralnego - nie wykluczają różnych wstrząsów finansowych. Powinno to zachęcać także Narodowy Bank Polski do wykorzystywania części rezerw dewizowych w kraju na rozwój.</u>
          <u xml:id="u-15.19" who="#WaldemarMichna">Problem czwarty to problem kursu dewizowego. W 1995 r. Narodowy Bank Polski podwyższył wartość złotego w relacji do innych walut nawet o ponad 10%. Tak wielka aprecjacja złotego nie może być obojętna dla handlu zagranicznego. Technika tej aprecjacji nie jest tu istotna. Istotne jest, że w 1995 r. eksport wzrósł o 35%, a import o 38,9%, ujemne saldo wyniosło więc 1827 mln dolarów. W rezultacie aprecjacji złotego o ponad 10% w 1995 r. wzrost eksportu w ciągu 5 miesięcy 1996 r. wyniósł tylko 8,5%, a saldo ujemne wyraziło się już w ciągu 5 miesięcy kwotą 2627 mln dolarów. Informacje z czerwca w tej sprawie nie dają podstawy do stwierdzenia, że następuje zmiana trendów. Jeśli trendy nie ulegną zmianie, saldo ujemne eksportu i importu, oczywiście w części rejestrowanej, wyniesie 8200 mln dolarów. To ujemne saldo przeliczone na bezrobocie jest równoważne importowi prawie 1 mln bezrobotnych.</u>
          <u xml:id="u-15.20" who="#WaldemarMichna">Specjaliści z Instytutu Koniunktur i Cen, a także ekonomiści z SGH twierdzą, że zmniejszenie dynamiki eksportu o 4% przekłada się na spadek dynamiki produktu krajowego brutto o 1%. Dlatego m.in. prof. Federowicz pisze w ekspertyzie, że zmiana kursu walutowego wprawdzie nie zmniejszy inflacji, ale zahamuje rozwój gospodarczy.</u>
          <u xml:id="u-15.21" who="#WaldemarMichna">Dziś można stwierdzić, że aprecjacja złotego aż o ponad 10% w 1995 r. była nadmierna, a więc w pewnym stopniu była błędem; zaowocuje to spadkiem eksportu, a także pewnym spadkiem wzrostu gospodarczego w 1996 r. Narodowy Bank Polski stwierdza, że ta aprecjacja nie przyniosła negatywnych zjawisk w 1995 r. Jest to prawda. Nie został jednak uwzględniony fakt, że między momentem decyzji o aprecjacji a momentem ujawnienia się skutku upływa czas jednego lub kilku obrotów kapitału handlowego. Za działalność w 1995 r. będziemy ponosić koszty w 1996 r. - myślę tutaj o postanowieniach dotyczących aprecjacji złotego.</u>
          <u xml:id="u-15.22" who="#WaldemarMichna">Kolejnym, piątym, problemem jest stosunek polityki pieniężnej do napływu kapitału spekulacyjnego. Prof. Federowicz - ekspert w zakresie polityki pieniężnej, któremu Komisja Polityki Pieniężnej zleca opracowywanie ekspertyz - od paru lat przedstawia rachunki, że lokata równoważnika 1 dolara w złotych w polskich bankach zapewnia np. amerykańskiemu inwestorowi trzykrotnie większy zysk niż lokata tego dolara w banku Stanów Zjednoczonych. Ta różnica na korzyść inwestora zagranicznego środków finansowych w polskich bankach wynika w pierwszym rzędzie z wysokiej stopy procentowej, a w drugiej - z dużej aprecjacji złotego.</u>
          <u xml:id="u-15.23" who="#WaldemarMichna">Wysoka stopa procentowa i wysoka stopa aprecjacji złotego kumulują się, wychodzi z tego wysoka stopa zysku lokaty kapitału na polskim rynku bankowym. W 1995 r. ta różnica korzyści była wyższa niż w 1994 r., bo aprecjacja złotego w 1995 r. była wyższa niż w 1994 r. Jednak, jeśli nawet opisany rachunek byłby niedostatecznie precyzyjny, to ujawnia pewne zagrożenia. Przy tak dużych różnicach korzyści na rzecz lokaty złotych w bankach polskich w stosunku do lokaty dewiz w bankach zagranicznych napływ kapitału spekulacyjnego do Polski może być bardzo duży. Narodowy Bank Polski ocenia go na ok. 1 mld dolarów. Uznać należy, że przy tak wielkich różnicach zaistniała w 1995 r. trudna do zrozumienia szczególna okoliczność, że tylko 1 mld dolarów wymieniono na złote i ulokowano w polskich bankach, chociaż niektórzy sądzą, że może to być nieścisłość, być może nie mamy pełnego obrazu, a napływ był większy. Teoria polityki pieniężnej przewiduje, że kraj zagrożony napływem kapitału spekulacyjnego może bronić się bądź zakazami administracyjnymi sprzedaży inwestorom zagranicznym bonów skarbowych, bądź obniżaniem stóp procentowych dla inwestorów, którzy wycofują lokaty wcześniej niż np. przed upływem 6 czy nawet 18 miesięcy od momentu lokaty. Takich środków ochrony jednak w Polsce nie podjęto.</u>
          <u xml:id="u-15.24" who="#WaldemarMichna">Przed dwoma dniami Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów otrzymała odpowiedź na pismo skierowane przed paroma miesiącami do pani prezes Narodowego Banku Polskiego: Narodowy Bank Polski wypowiada się w przyszłości za stosowaniem takich instrumentów ochrony przed napływem spekulacyjnego kapitału. Z tego powodu, że jest aprobata tej koncepcji, komisja polityki gospodarczej jest usatysfakcjonowana. Niemniej jednak takiej ochrony nie stosowano w 1995 r. i to odnotowujemy.</u>
          <u xml:id="u-15.25" who="#WaldemarMichna">Kolejny, szósty problem wiążący się zasadniczo z problemem wykorzystywania oszczędności i oficjalnych rezerw dewizowych, to kwestia koncepcji wyjścia z pułapki nadpłynności banków. Wyjście to nie powinno następować przez hamowanie eksportu, a co za tym idzie - dynamiki wzrostu PKB. Wyjście z tej pułapki powinno prowadzić przez intensyfikację gospodarki. Jednak w dokumentach sprawozdawczych nie zostały wskazane drogi wyjścia z impasu nadpłynności banków. Jest to pewien węzeł polityki pieniężnej, który wymaga rozwiązania nie tyle z pozycji niezależności banku centralnego, ile wspólnie z rządem, ze względu na wielkość i zasadniczy charakter strategicznych rozwiązań warunkujących wyjście z tej pułapki. Brak wizji tego rozwiązania rodzi pewien niepokój o sytuację w latach następnych.</u>
          <u xml:id="u-15.26" who="#WaldemarMichna">Wreszcie ostatni problem, jaki był omawiany w Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów i zasługuje na pewne zaznaczenie, to kwestia rozwoju banków z większościowym kapitałem zagranicznym. Banków z kapitałem zagranicznym jest ponad 30, ale banków z większościowym kapitałem zagranicznym jest ok. 20. Nadzorem bankowym za 1995 r. objętych było 18 banków z większościowym kapitałem zagranicznym. Nadzór bankowy informuje, że od drugiej połowy 1994 r. trwa proces otwierania możliwości tworzenia banków zagranicznych pod warunkiem, że biorą one udział w ratowaniu polskich banków zagrożonych upadkiem. W ten sposób następuje pewnego rodzaju przyspieszenie umiędzynarodowienia systemu bankowego w Polsce. W 1994 r. i w 1995 r. banki zagraniczne osiągnęły 4,8% przychodu banków komercyjnych. Jednakże udział ich kapitału własnego w kapitale własnym banków wynosił według statystyki, którą otrzymała komisja polityki gospodarczej, 8,8%. Ich kapitał powiększa się corocznie, można powiedzieć, w tempie czy w postępie geometrycznym, a nawet szybciej, podczas gdy kapitał banków polskich powiększa się w niewielkim postępie arytmetycznym. Ocenia się więc, że udział banków zagranicznych pod względem ich udziału kapitału własnego, decydującego według norm ostrożnościowych o zdolności kredytowej, czyli o uprawnieniach do udzielania kredytów, osiągnął stan znacznie wyższy niż ma to miejsce w krajach Unii Europejskiej. Szacuje się, że kapitał własny na koniec 1996 r. może wynieść nawet do 20%, podczas gdy w żadnym z krajów Unii Europejskiej nie wynosi więcej niż 5–8%.</u>
          <u xml:id="u-15.27" who="#WaldemarMichna">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów oceniając całokształt omówionej wyżej realizacji polityki pieniężnej proponuje Wysokiemu Sejmowi nieprzyjęcie sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej. Proponuje natomiast przyjęcie bilansu płatniczego Rzeczypospolitej Polskiej za 1995 r. Bilans jest następstwem całorocznej działalności. Wszyscy posłowie otrzymali projekt uchwały Sejmu w omawianych sprawach.</u>
          <u xml:id="u-15.28" who="#WaldemarMichna">Chciałbym zaprezentować uchwałę - ona jest bardzo króciutka - którą rekomenduje Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-15.29" who="#WaldemarMichna">„Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego w 1995 r. i sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej w 1995 r. oraz w sprawie bilansu płatniczego Rzeczypospolitej Polskiej w 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-15.30" who="#WaldemarMichna">I. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjmuje sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego. Jednakże jako nie satysfakcjonującą ocenia współpracę pomiędzy Narodowym Bankiem Polskim i rządem w zakresie kształtowania polityki gospodarczej państwa oraz funkcjonowania i rozwoju systemu bankowego.</u>
          <u xml:id="u-15.31" who="#WaldemarMichna">II. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej nie przyjmuje sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej prowadzonej przez Narodowy Bank Polski w 1995 r. ze względu na zbyt duże rozbieżności pomiędzy treścią „Założeń polityki pieniężnej na 1995 rok” a realizacją tych założeń.</u>
          <u xml:id="u-15.32" who="#WaldemarMichna">III. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjmuje sprawozdanie z realizacji bilansu płatniczego za 1995 rok”.</u>
          <u xml:id="u-15.33" who="#WaldemarMichna">Został złożony wniosek mniejszości, który zmierza do tego, żeby przyjąć sprawozdanie także z realizacji polityki pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-15.34" who="#WaldemarMichna">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów proponuje przyjęcie przeczytanej przeze mnie uchwały i odrzucenie wniosku mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-15.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Waldemarowi Michnie.</u>
          <u xml:id="u-16.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę prezesa Najwyższej Izby Kontroli pana Janusza Wojciechowskiego o zabranie głosu w celu przedstawienia analizy wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 1995 r. oraz opinii w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt i obowiązek przedstawienia Wysokiej Izbie opinii Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla rządu za 1995 r. Ta opinia, którą przedstawię w dalszej części mojego wystąpienia, jest oparta na analizie wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, podstawowym dokumencie, który Izba corocznie przedstawia Sejmowi, a ten z kolei dokument jest plonem najważniejszego zadania Izby w każdym roku, a mianowicie przeprowadzenia kontroli wykonania budżetu państwa. Ta kontrola została przeprowadzona w I półroczu br. Była to kontrola obszerna. Jej przedmiotem było 319 różnych jednostek, wszystkie ministerstwa, urzędy centralne, urzędy wojewódzkie, szereg innych instytucji wykonujących budżet, takich jak: Kancelaria Prezydenta, Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu, Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny i wiele innych.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#JanuszWojciechowski">Tegoroczna kontrola budżetowa ze względu na liczbę jednostek była szersza od kontroli prowadzonych w poprzednich latach. W niektórych aspektach kontrola była również nieco pogłębiona, bardziej wnikliwa, głębiej sięgano do analizy poszczególnych wydatków.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#JanuszWojciechowski">Kontrola miała jeszcze szczególne cechy, o których chciałbym powiedzieć, a mianowicie po raz pierwszy mieliśmy okazję przyjrzeć się realizacji ustawy o zamówieniach publicznych, to ona była jednym z kryteriów oceny realizacji budżetu - mamy szereg wniosków, choć Izba planuje również następne kontrole w tym zakresie. Po raz pierwszy kontrola prowadzona była według reguł nowej ustawy o NIK, reguł, które zawierają również możliwość wnoszenia zastrzeżeń, odwoływania się od ustaleń i ocen, które Izba prezentuje. Jednostki kontrolowane w kilku istotnych przypadkach z takiej możliwości skorzystały.</u>
          <u xml:id="u-17.3" who="#JanuszWojciechowski">Chcę w tym miejscu wyrazić satysfakcję, że nowa obowiązująca od ubiegłego roku ustawa przewiduje taką możliwość, bo pozwala to na rozstrzygnięcie szeregu wątpliwości, zanim dojdzie do publicznej dyskusji na ich temat. Ta procedura odwoławcza dobrze się sprawdza w praktyce. Obawialiśmy się, czy ona nie sparaliżuje działań Izby, zwłaszcza przy kontroli budżetowej, która jest terminowa, nie można jej przewlec, ale okazało się, że takie zjawisko nie wystąpiło i byliśmy w stanie tę analizę wykonać w terminie.</u>
          <u xml:id="u-17.4" who="#JanuszWojciechowski">Chciałbym podziękować Wysokiej Izbie za zgodę na nieco inny tryb pracy nad analizą w toku prac komisji sejmowych. Chodzi o to, że poszczególne fragmenty przygotowanej przez Izbę analizy nie były przedmiotem cząstkowych debat do czasu przedstawienia całości. W poprzednich latach praktyka była nieco inna. Chodziło w szczególności o to, żeby przywrócić stan zgodny z ustawą, bo jest jedna analiza NIK, a nie ileś tam analiz cząstkowych, ale również o to, aby prezentowane oceny były w miarę jednolite. Ta jednolitość nie była możliwa, jeśli wcześniej, zanim Izba przyjęła jednolite stanowisko, poszczególne departamenty na własną rękę prezentowały swoje oceny. Dokument, który jest przedmiotem tegorocznej debaty, z pewnością cechuje się większą jednolitością ocen.</u>
          <u xml:id="u-17.5" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jestem w trochę trudnej sytuacji, bo pan poseł sprawozdawca Czerniawski, mówiąc o analizie budżetu, przytoczył szereg danych zawartych w analizie, i przygotowane przeze mnie wystąpienie byłoby w dużej mierze powtarzaniem tego, co pan poseł już powiedział, czego chciałbym uniknąć. Podam więc krótko dla przypomnienia kilka podstawowych wskaźników.</u>
          <u xml:id="u-17.6" who="#JanuszWojciechowski">Budżet minionego roku był realizowany w warunkach wzrostu gospodarczego. Wzrost ten ilustruje szereg podstawowych wskaźników statystycznych. 7-procentowy wzrost produktu krajowego brutto - więcej niż zakładano. Produkt krajowy brutto wyniósł 286 mld zł; w przeliczeniu na jednego mieszkańca nastąpił wzrost z 2,6 tys. USD do ponad 3 tys. USD. Wzrost produkcji przemysłowej, budowlano-montażowej, rolniczej. Te liczby przedstawiał pan poseł Czerniawski.</u>
          <u xml:id="u-17.7" who="#JanuszWojciechowski">Wysoki Sejmie! Jednak jest problemem, że ten wyraźnie stwierdzany wzrost gospodarczy nie w pełni przekłada się na realizację budżetu.</u>
          <u xml:id="u-17.8" who="#JanuszWojciechowski">Dla przypomnienia: dochody budżetu państwa wyniosły w minionym roku 83 721 mln zł; były o 1,3% wyższe, niż zakładano w ustawie budżetowej, realnie o 3,8% wyższe w stosunku do dochodów, jakie były w roku 1994. Dochody wyższe od planowanych wystąpiły w podatku od towarów i usług o 1989 mln zł, w podatku dochodowym od osób fizycznych o 895 mln zł, w podatku importowym o 736 mln zł, w podatku dochodowym od osób prawnych o ponad 657 mln zł. Ale w kilku pozycjach planowane dochody nie zostały zrealizowane, głównie w podatku akcyzowym, gdzie uzyskano o 1654 mln zł mniej w stosunku do założeń.</u>
          <u xml:id="u-17.9" who="#JanuszWojciechowski">Pozytywne tendencje, jakie można zaobserwować, jeśli chodzi o dochody budżetu państwa, to jest fakt, iż państwo w coraz większym stopniu żyje z podatków. Udział dochodów podatkowych w ogólnej sumie dochodów budżetu państwa wzrósł do 82,4% - z 81% w roku poprzednim.</u>
          <u xml:id="u-17.10" who="#JanuszWojciechowski">Nastąpiło korzystne przesunięcie w kierunku podatków pośrednich. Dochody z tych podatków wyniosły ponad 36,3 mln zł, a ich udział w całości dochodów budżetowych wzrósł z 42,7% do 43,4%.</u>
          <u xml:id="u-17.11" who="#JanuszWojciechowski">Z podatku od towarów i usług uzyskano 20,6 mln zł, przy czym wystąpiło wyraźne zróżnicowanie w realizacji tego podatku w kraju i w imporcie. O ile w imporcie realizacja była o ponad 25% wyższa, niż zakładano, o tyle w kraju realizacja wyniosła 95,1%.</u>
          <u xml:id="u-17.12" who="#JanuszWojciechowski">Najlepiej - z ponad 29-procentową nadwyżką - zrealizowany był podatek importowy, gorzej było z akcyzą. Wspomniałem już o niepełnej realizacji tego podatku, która wyniosła 87,1%. Wiązało się to z przesunięciem planowanej podwyżki cen wyrobów spirytusowych oraz rezygnacją z jednej z zaplanowanych podwyżek cen paliw silnikowych.</u>
          <u xml:id="u-17.13" who="#JanuszWojciechowski">Jeśli chodzi o podatki bezpośrednie, z podatku dochodowego od osób fizycznych uzyskano 23 511 mln zł i ten podatek zrealizowano z nadwyżką 3,9%. Z podatku dochodowego od osób prawnych uzyskano 8 837 mln zł. W realizacji tego podatku również wystąpiła 8% nadwyżka.</u>
          <u xml:id="u-17.14" who="#JanuszWojciechowski">Problemem są jednak, Wysoka Izbo, zaległości podatkowe. Chciałbym temu poświęcić nieco uwagi. Otóż łącznie zaległości w realizacji dochodów budżetu państwa wyniosły 7610 mln zł, a np. zaległości w podatkach pośrednich - 1745 mln zł. Wprawdzie nieco poprawiła się ich relacja do całości dochodów z tego podatku, to znaczy zaległości spadły z 5,5% do 4,8%, ale poprawa nie jest na tyle znacząca, jak należałoby oczekiwać. Zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych wyniosły 1217 mln zł. I tu jest szczególny problem - otóż 53% tej kwoty to zaległości płatników tego podatku. W tej właśnie grupie nastąpiło największe zwiększenie - o 42% w stosunku do poprzedniego roku.</u>
          <u xml:id="u-17.15" who="#JanuszWojciechowski">Dochody niepodatkowe wyniosły w ubiegłym roku 12 064 mln zł i zostały zrealizowane w 90,5% wielkości planowanej w ustawie budżetowej. Nie zrealizowano zakładanych dochodów z dywidendy, tu była realizacja 55,6%. Z wpłaty z zysku NBP, pan poseł sprawozdawca o tym mówił, zrealizowano 2980 mln zł, przy założeniu 3600 mln zł. Dochody z ceł zrealizowano z nadwyżką w stosunku do tego, co planowano - wyniosły one 5774 mln zł. Podobnie z nadwyżką zrealizowano dochody jednostek budżetowych w kwocie 1970 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-17.16" who="#JanuszWojciechowski">Dochody z prywatyzacji w 1995 r. wyniosły 2641 mln zł i były o 13,4% wyższe w stosunku do tego, co zakładano w ustawie budżetowej, a realnie o 29,6% wyższe niż w poprzednim roku.</u>
          <u xml:id="u-17.17" who="#JanuszWojciechowski">Wysoka Izbo! Kilka zdań o wydatkach budżetu. Wyniosły one 91 169 mln zł, zostały zrealizowane w 99,6%. Wydatki sztywne - to jest problem, którym przy analizowaniu budżetu zawsze Izba się interesuje - wyniosły 31 685,7 mln zł; z tego na obsługę długu krajowego wydano prawie 11,1 mld zł, na obsługę długu zagranicznego ponad 3,2 mld zł, na rozliczenia z bankami ponad 2 mld zł. Największą jednak część wydatków sztywnych stanowiły wydatki w dziale: Ubezpieczenia społeczne, wyniosły one ponad 15,3 mld zł. Należy odnotować, że w 1995 r. po raz pierwszy od kilku lat udział wydatków sztywnych w ogólnych wydatkach budżetowych spadł z 37,3% do 34,8%. Chociaż jest również problem sposobu określania, co to są wydatki sztywne. Tu jest problem taki: Statystycznie wielkość tych wydatków uległa zmniejszeniu poprzez niezaliczanie do nich w tym wykonaniu budżetu dotacji na zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne. Gdyby tę pozycję uwzględnić, faktyczny spadek byłby tylko o 0,4 punktu procentowego.</u>
          <u xml:id="u-17.18" who="#JanuszWojciechowski">W wydatkach budżetu problemem, który Izba sygnalizuje w analizie, z której wyciąga pewne wnioski, jest zwiększenie rezerw celowych o 2037 mln zł. Nastąpiło to w wyniku blokad wydatków w 16 częściach budżetu. W ten sposób rezerwa celowa Rady Ministrów wzrosła do kwoty prawie 9 mld zł i do 9,8% globalnej kwoty wydatków budżetowych. (Będę chciał jeszcze wrócić do tego problemu przy wnioskach w konkluzji.)</u>
          <u xml:id="u-17.19" who="#JanuszWojciechowski">Niedobór budżetowy, Wysoka Izbo, wyniósł 7448 mln zł. Był mniejszy w stosunku do tego, co zakładano; zakładano że będzie to ponad 8 mld zł. W stosunku do produktu krajowego brutto rozmiar niedoboru wynosi 2,6% - nastąpiło zmniejszenie w stosunku do poprzedniego roku o 0,1 punktu procentowego. Wystąpiły natomiast trudności w finansowaniu niedoboru. To jest problem, sygnalizowany w wystąpieniu pana posła sprawozdawcy, sfinansowania części niedoboru z kredytu zagranicznego w kwocie 300 mln dolarów, nie przewidzianego w ustawie budżetowej. Izba nie kwestionuje celowości zaciągnięcia tego kredytu, natomiast nie może być tak pobłażliwa, jak sądzą niektórzy eksperci. W naszej analizie wykonania budżetu kwestionujemy zgodność tego kredytu z zasadą legalności, nie negując jego celowości, co jeszcze raz podkreślam.</u>
          <u xml:id="u-17.20" who="#JanuszWojciechowski">Drugi problem, który wystąpił przy finansowaniu deficytu, to jest jego częściowe pokrycie z przesunięcia części wydatków przewidzianych na oddłużenie oświaty. To była kwota 525,6 mln zł do depozytu i pokrycia części deficytu z tej właśnie pozycji. Ta decyzja niesie ze sobą pewne skutki na przyszłość i Izba również ten problem sygnalizuje Wysokiemu Sejmowi w przedstawionej przez siebie analizie.</u>
          <u xml:id="u-17.21" who="#JanuszWojciechowski">Dług publiczny, Wysoki Sejmie, wyniósł na koniec roku 160 700 mln zł: krajowy - 59,5 mld zł, zagraniczny - ponad 101 mld zł, z tym że nastąpiła korzystna zmiana w relacji tego długu publicznego do produktu krajowego brutto. O ile na koniec roku 1994 wynosił on 69,5% PKB, o tyle na koniec roku 1995 to było już tylko 56,2% produktu krajowego brutto, wzrosły natomiast koszty obsługi tego długu - jest to kwota ponad 14,3 mld zł, stanowiąca ponad 15% PKB.</u>
          <u xml:id="u-17.22" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W przedłożonej przez NIK analizie szczegółowo jest przedstawione wykonanie budżetu przez poszczególne resorty. Są tam również zawarte oceny realizacji tego budżetu. Nie chciałbym przedłużać wypowiedzi - choć przewidywałem przedstawienie podstawowych uchybień, boję się, że zabrałbym Izbie zbyt wiele czasu. Wspomnę tylko, że wśród nieprawidłowości przy realizacji budżetu na pierwszy plan wysuwają się zdecydowanie naruszenia ustawy o zamówieniach publicznych, jak nadużywanie trybu z wolnej ręki (stosowanie go wtedy, kiedy jest on niedozwolony z mocy ustawy) czy rozszerzanie trwającej procedury przetargowej o inne zamówienia - ten zarzut dotyczy w większym lub mniejszym stopniu właściwie większości wykonawców budżetu. To było dla nas pierwsze rozpoznanie, jak funkcjonuje ustawa o zamówieniach publicznych. Tym problemem Najwyższa Izba Kontroli będzie się w najbliższym czasie szczególnie mocno interesować i w czasie kolejnych kontroli na ten temat niewątpliwie będą brane pod uwagę uchybienia dostrzeżone w toku kontroli budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-17.23" who="#JanuszWojciechowski">Inne nieprawidłowości to nierealizowanie obowiązku odprowadzania składki na ZUS przy pobieraniu z rachunku bankowego środków na wynagrodzenia. Były przypadki błędów czy wręcz nierzetelności przy sprawozdawczości budżetowej, która wykazywała niekiedy inne dane niż ewidencja księgowa. Też jest o tym mowa w szczegółowej części analizy. Brakuje reakcji na naruszenia dyscypliny budżetowej, nieegzekwowanie odpowiedzialności przed komisjami. To są powtarzające się uchybienia dostrzeżone przez NIK w toku tej kontroli, przy czym ich zakres jest zróżnicowany. Wykonawcy budżetu dysponujący najmniejszą jego częścią z natury rzeczy nie mieli tych nieprawidłowości wcale albo było ich mniej. Ci, którzy mieli do dyspozycji większe środki, nie uniknęli poważniejszych uchybień.</u>
          <u xml:id="u-17.24" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moim obowiązkiem jest przedstawienie opinii końcowej i wypowiedzenie się co do stanowiska NIK w przedmiocie absolutorium rządu. Krótko reasumując, można powiedzieć, że dochody budżetu państwa zostały zrealizowane z nadwyżką i to jest zjawisko pozytywne, choć z drugiej strony jest pewien cień, gdyż te dochody mogły być wyższe - jest to problem zaległości podatkowych, jak również nie zawsze dobrego planowania dochodów budżetowych. Wysoka Izba może znaleźć w analizie konkretne tego przykłady.</u>
          <u xml:id="u-17.25" who="#JanuszWojciechowski">Wydatki budżetowe z kolei zostały zrealizowane bez przekroczeń, to znaczy rząd zmieścił się w określonej w ustawie wielkości tych wydatków. To jest zjawisko niewątpliwie pozytywne, ale z drugiej strony jest (co sygnalizujemy w analizie) problem nie zrealizowanych zobowiązań wymagalnych, które wyniosły 2205 mln zł; stanowią one również poważne obciążenie, bo z tego tytułu budżet zapłacił 260 mln zł odsetek.</u>
          <u xml:id="u-17.26" who="#JanuszWojciechowski">Pozytywnym zjawiskiem jest ograniczenie deficytu budżetowego do tej wielkości, którą wcześniej wymieniłem przy sygnalizowaniu problemów związanych ze sposobem finansowania kredytu zagranicznego, o którym już była mowa. Pozytywnym niewątpliwie zjawiskiem jest także zmniejszenie się redystrybutywnej funkcji budżetu państwa, po raz pierwszy w ogóle udział finansów publicznych w produkcie krajowym brutto, bo dolicza się do tego fundusze celowe, spadek zarówno w dochodach, jak i wydatkach poniżej 50%. Wspomniane fundusze celowe to jest też problem, o którym piszemy w analizie i któremu kilka zdań chciałbym poświęcić. Otóż po raz kolejny Najwyższa Izba Kontroli sygnalizuje cały szereg problemów związanych z funkcjonowaniem tych funduszy, przede wszystkim brakuje uregulowania dotyczącego gospodarki finansowej - dotychczas nie została wykonana delegacja Prawa budżetowego, zobowiązująca najpierw ministra finansów, a od ubiegłego roku już poszczególnych ministrów, nadzorujących fundusze do uregulowania i gospodarki finansowej - następstwem tego jest cały szereg dowolności w sposobie dysponowania środkami tych funduszy, nieprawidłowości w wydatkach; w jednych to jest w mniejszej skali, w innych w większej.</u>
          <u xml:id="u-17.27" who="#JanuszWojciechowski">Szczególnie krytycznej ocenie poddajemy sposób gospodarowania środkami Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Chcę również podkreślić, że ten fundusz z uwagi na nasze wcześniejsze tu spostrzeżenia był szczególnie dokładnie kontrolowany w toku tegorocznej kontroli.</u>
          <u xml:id="u-17.28" who="#JanuszWojciechowski">Problem funduszy celowych będzie przedmiotem odrębnej analizy, którą Najwyższa Izba Kontroli przedstawi w niedługim czasie Sejmowi. Będzie to oparte na wynikach wielu innych kontroli w tej sprawie. Chcemy ten problem pokazać w nieco szerszej płaszczyźnie, a przy okazji analizy budżetu ogólnie to sygnalizujemy.</u>
          <u xml:id="u-17.29" who="#JanuszWojciechowski">Pozytywem jest również to, że została wdrożona do praktycznego stosowania ustawa o zamówieniach publicznych, że ona funkcjonuje, że porządkuje w znacznej mierze wydatki budżetowe, że tak daleko idących nieprawidłowości, tak dużej dowolności w wydatkach, jaką się spotykało wcześniej, kiedy ustawy nie było, już w tej chwili Izba nie napotyka. Z drugiej strony jednak trzeba mocno podkreślić sprawę częstego omijania ustawy czy niestosowania się w pełni do jej reguł - może to są jeszcze trudności z wdrożeniem się, może są pewne niedociągnięcia w ustawie - sądzę, że następne kontrole rzucą nieco więcej światła na ten temat.</u>
          <u xml:id="u-17.30" who="#JanuszWojciechowski">I jeszcze jeden problem generalny chcę zasygnalizować Wysokiej Izbie - właśnie ten, o którym była mowa w wystąpieniu pana posła sprawozdawcy. Chodzi o rezerwy celowe zwiększone do prawie 10% ogólnej sumy wydatków budżetowych i swobodę rządu w dysponowaniu znaczną częścią budżetu.</u>
          <u xml:id="u-17.31" who="#JanuszWojciechowski">Izba nie zarzuca w żadnej mierze, że rezerwy celowe Rady Ministrów zostały wydatkowane w niewłaściwy sposób czy niecelowo, nie ma takiego zarzutu. Natomiast jest problem zakresu swobody rządu w dysponowaniu budżetem. Ta swoboda jest, zdaniem Najwyższej Izby Kontroli, nadmierna. To, że nie było żadnej nowelizacji ustawy budżetowej, z jednej strony może nie absorbowało to Wysokiego Sejmu, ale z drugiej rodzi takie problemy, jak na przykład kwestia długu zagranicznego czy przesunięcia do depozytu wydatków na oddłużenie szkół. Sądzimy, że takie kwestie powinny być jednak przedmiotem, jeśli już wystąpią, nowelizacji ustawy budżetowej. Potrzeba spojrzenia przez Sejm na wykonanie budżetu w toku jego realizacji pojawia się zwłaszcza wtedy, kiedy warunki, w jakich budżet jest realizowany, odbiegają od wcześniej przyjętych założeń. A z taką sytuacją w ubiegłym roku mieliśmy do czynienia, dlatego że choćby większa inflacja i inne, niż zakładano, tempo rozwoju gospodarki czyniły uzasadnioną ocenę wykonania budżetu już w toku roku budżetowego. Oczywiście Najwyższa Izba Kontroli nie kwestionuje potrzeby swobody, i to nawet znacznej, rządu w dysponowaniu budżetem, ale powinna być ona w jakiś sposób limitowana i ważniejsze zmiany powinny być jednak przedmiotem kontroli i decyzji Sejmu. Z naszej płaszczyzny kontrolnej dostrzegamy, że łatwość dokonywania pewnych zmian w budżecie powoduje z jednej strony brak staranności w planowaniu dochodów budżetowych, a z drugiej - osłabia dyscyplinę wydatków, bo jeśli zabraknie środków, to jest szansa, że dość łatwo nastąpią stosowne przesunięcia i nie będzie większego problemu z tego tytułu.</u>
          <u xml:id="u-17.32" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Z analizy wykonania budżetu państwa przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli wynika szereg problemów, krytycznych ocen i zjawisk, o których przed chwilą mówiłem. Generalnie jednak przeważają elementy pozytywne. Chcę wyraźnie stwierdzić, że zjawiska negatywne, dotyczące ustawy o zamówieniach publicznych czy innych nierzetelności w sprawozdawczości budżetowej lub podobnych uchybień tego typu, odnoszą się do marginesu budżetu; trudno nawet je zeskalować, ale jest to niewielka część, nie ważąca w istotny sposób na wykonaniu budżetu państwa w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-17.33" who="#JanuszWojciechowski">Biorąc to wszystko pod uwagę, Kolegium Najwyższej Izby Kontroli, uchwałą z dnia 2 sierpnia br., wyraża pozytywną opinię w przedmiocie wykonania budżetu państwa za 1995 r., którą mam zaszczyt przedstawić dziś Wysokiej Izbie.</u>
          <u xml:id="u-17.34" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Ponieważ debata dotyczy również sprawy analizy wykonania polityki pieniężnej, obowiązany jestem dosłownie kilka zdań na ten temat powiedzieć. Najwyższa Izba Kontroli wprawdzie w tym zakresie nie przedstawia Sejmowi żadnych rekomendacji, ale problem polityki pieniężnej jest też częścią tej analizy, którą stosownie do ustawy Wysoki Sejm od Najwyższej Izby Kontroli otrzymał.</u>
          <u xml:id="u-17.35" who="#JanuszWojciechowski">Otóż analiza, którą przeprowadziła Najwyższa Izba Kontroli nie ma charakteru włączania się w dyskusje na temat kształtu polityki pieniężnej, bo te dyskusje, dyskusje eksperckie, toczą się zarówno w płaszczyźnie politycznej, jak i teoretycznej. Naszym zadaniem było sprawdzenie przede wszystkim tego, na ile realizacja polityki pieniężnej odpowiada temu, czego od tej polityki oczekiwał Sejm, i w tym kierunku zmierza cała ta analiza. Z jednej strony sygnalizujemy pewne zjawiska pozytywne, głównie w zakresie realizacji niektórych celów pośrednich tej polityki - tj. wzrost kredytów dla gospodarki, wzrost skłonności do oszczędzania w walucie krajowej - ale z drugiej strony wskazujemy działania, które odbiegały od tego, co Sejm wyraził w założeniach polityki pieniężnej i czego od tej polityki oczekiwał - to jest problem podwyżki stóp procentowych, która nastąpiła w początku 1995 r. W ocenie Najwyższej Izby Kontroli było to, po pierwsze, niezgodne z założeniami, a po drugie, nie było dostatecznego uzasadnienia dla takiej decyzji w świetle poziomu inflacji, jaki w tym czasie istniał; ten jednorazowy wzrost inflacji przy wcześniejszych tendencjach do jej obniżania nie uzasadniał takiej decyzji. Zwracamy uwagę na błędy czy nietrafność prognoz co do wzrostu rezerw walutowych. Rezerwy te w praktyce okazały się wielokrotnie wyższe, niż przewidywano w założeniach polityki pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-17.36" who="#JanuszWojciechowski">Zwracamy wreszcie uwagę na brak w polityce pieniężnej realizacji oczekiwań, które Sejm wyraził, w zakresie współdziałania pomiędzy rządem i Narodowym Bankiem Polskim w realizacji projektów nowelizacji ustaw o Prawie bankowym, Narodowym Banku Polskim, gdzie to współdziałanie nie było na tyle skuteczne, aby w założonym przez Sejm terminie stosowne projekty zostały przygotowane.</u>
          <u xml:id="u-17.37" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kończąc, jeszcze raz przypomnę, że opinia w przedmiocie wykonania budżetu państwa ze strony Najwyższej Izby Kontroli jest pozytywna, natomiast w przedmiocie zakłóceń polityki pieniężnej Najwyższa Izba Kontroli nie ma obowiązku rekomendowania jakiegoś stanowiska, więc poprzestajemy na przedstawieniu głównych tez samej tylko analizy.</u>
          <u xml:id="u-17.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie prezesie.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu prezesa Narodowego Banku Polskiego panią Hannę Gronkiewicz-Waltz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Narodowy Bank Polski przedłożył, jak co roku, parlamentowi i opinii publicznej trzy dokumenty dotyczące 1995 roku. Najobszerniejszy z nich - sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego w 1995 r. - przedstawia wszystkie aspekty aktywności banku w roku ubiegłym, łącznie z tymi, które dotyczą funkcjonowania wewnętrznego Narodowego Banku Polskiego, oraz ich odzwierciedlenie w bilansie i rachunku wyników. Polityce pieniężnej, najważniejszemu obszarowi działania banku centralnego, poświęcony jest ponadto odrębny dokument - sprawozdanie z realizacji polityki pieniężnej w 1995 roku. Uzupełnieniem tych dwóch dokumentów jest materiał o charakterze statystycznym, przedstawiający szczegółowe informacje o stanie polskiego bilansu płatniczego w roku ubiegłym. Ze względu na to, iż to właśnie polityce pieniężnej poświęcona jest co roku odrębna uchwała Sejmu, na ten obszar działań NBP chciałabym zwrócić szczególną uwagę.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Polityka pieniężna w 1995 r. musi oczywiście być rozpatrywana na tle procesów gospodarczych w szerszym horyzoncie. Jej strategicznym celem było dalsze ograniczanie inflacji w sposób umożliwiający utrzymywanie wzrostu gospodarczego na stosunkowo wysokim poziomie. W wielu dyskusjach, w tym również i na tym forum, stanowisko Narodowego Banku Polskiego co do zależności między inflacją a wzrostem gospodarczym, rozumiane było niekiedy w sposób zniekształcony. Ważne jest więc jego przypomnienie.</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Na świecie powszechnie akceptuje się pogląd, i ten pogląd w NBP również akceptujemy, że w dłuższym okresie niemożliwe jest jednoczesne występowanie szybkiego wzrostu gospodarczego i wysokiej inflacji. Uważa się tak przede wszystkim dlatego, że wysoka inflacja niezwykle silnie zniechęca do podejmowania działalności inwestycyjnej. Z tego długofalowego punktu widzenia ograniczanie inflacji jest więc jednym z najlepszych sposobów zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego. Nie można zatem mówić o sprzeczności tych celów. Jednak w perspektywie krótkiego okresu, na przykład roku, silne ograniczanie inflacji kłóci się z jednoczesnym stymulowaniem wzrostu gospodarczego, zwłaszcza wysokiego. Tak jest szczególnie w warunkach utrzymywania się deficytu budżetowego, finansowanego, jak to jest u nas, w sposób pobudzający inflację, chociaż oczywiście bank centralny nie finansuje go już w takim stopniu jak w poprzednich latach, bezpośrednio. W ogóle finansowanie przez system bankowy, a nie przez inne podmioty gospodarcze, jest sposobem bardziej pobudzającym inflację. W takich warunkach wymagane jest takie kształtowanie stóp procentowych, by więcej oszczędzać niż konsumować. Natomiast wzrost gospodarczy najłatwiej stymulować, zwiększając popyt, a więc zachęcając wszystkie podmioty gospodarcze do konsumpcji. To jednak rodzi presję inflacyjną. Formułowanie rocznych celów polityki gospodarczej w kategoriach wzrostu i ograniczania inflacji wymaga więc bardzo rozsądnego kompromisu.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Podstawowe cele na 1995 r. sformułowane były jako osiągnięcie wzrostu realnego produktu krajowego brutto o 5% oraz zmniejszenie inflacji mierzonej wzrostem cen konsumpcyjnych - od grudnia do grudnia - do 17%. W momencie ich formułowania, tj. pod koniec 1994 r., możliwość osiągnięcia takiego wzrostu gospodarczego nie budziła poważniejszych wątpliwości, natomiast inflacja wtedy, kiedy prognozowano 17%, znacznie jeszcze przekraczała 30%. Stąd jej zmniejszenie w ciągu roku do 17% uważane było za niezwykle trudny cel i - jak panie i panowie posłowie sobie przypominają - Narodowy Bank Polski od początku miał wątpliwości, czy przy tak skonstruowanych cenach inflacja już w 1995 r. może osiągnąć 17%, w przeciwieństwie może do roku obecnego, 1996, kiedy jednak mimo różnych prognoz, nawet powstających czasami w łonie rządu, bronimy tezy, że inflacja może mieć jeszcze w skali rocznej 17% bądź być do niej zbliżona. W każdym razie te założenia w 1995 r. wydawały nam się zbyt optymistyczne, oczywiście przy tamtym zakładanym deficycie budżetowym.</u>
          <u xml:id="u-20.4" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Projekt założeń polityki pieniężnej na 1995 rok, przedłożony Sejmowi przez Narodowy Bank Polski, poświęcał sporo miejsca niemonetarnym uwarunkowaniom koniecznym do realizacji tego celu, jak też konieczności silnego ograniczenia (bardziej niż to zrobił rząd) deficytu budżetowego. Niespełnienie tych warunków stanowiło, zdaniem NBP, o niespójności celów polityki gospodarczej z projekcjami pieniężnymi.</u>
          <u xml:id="u-20.5" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Jak zakończył się rok 1995? Jestem przekonana, iż można nazwać go rokiem ogromnych sukcesów polskiej gospodarki, i w tym zgadzam się z moimi przedmówcami. Osiągnęła ona bowiem najwyższy w dotychczasowej historii po zmianach systemowych wzrost gospodarczy, sięgający 7%, co jest w Europie rekordowym wskaźnikiem. Dzięki temu nastąpił też pewien spadek stopy bezrobocia. Głównymi czynnikami tego wzrostu były przy tym ogromny wzrost wolumenu inwestycji, bo aż o 19%, i rejestrowanego eksportu, mierzonego w dolarach, w ujęciu płatniczym o 33%, a więc czynniki uważane przez ekonomistów za najlepsze z punktu widzenia trwałości procesów wzrostowych i ograniczania inflacji. Pragnę również przypomnieć, że to właśnie premierzy obecnej koalicji w latach 1993–1995 domagali się tego w stosunku do polityki monetarnej, która zmniejszała inflację w każdym roku o podobny procent w stosunku do roku poprzedniego, o ok. 25%, o jedną czwartą; zapewniło to jednocześnie szybszy wzrost gospodarczy i niższe bezrobocie. Uważam, i nie wstydzę się tego powiedzieć, że polityka realizowana pod moim kierownictwem przyczyniła się do osiągnięcia tych celów gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-20.6" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Osiągnięcie tych sukcesów nie było jednak łatwe. Jak już wspomniałam - wkraczaliśmy w rok 1995 z inflacją w ostatnich dwóch kwartałach poprzedniego roku przekraczającą 30%, a po jej lekkim spadku w grudniu 1994 r. pierwsze miesiące 1995 r. przyniosły znowu jej wzrost aż do 33,6%. Tymczasem płynność budżetu państwa w tym okresie była dobra, co pozwoliło ministrowi finansów na takie sterowanie sprzedażą bonów skarbowych na rynku pierwotnym, które doprowadziło do znacznego wzrostu ich cen, a więc spadku ich dochodowości. Banki komercyjne, dla których dochodowość bonów skarbowych była jednym z najważniejszych czynników wyznaczających możliwą wysokość stóp procentowych, jakie mogły one zaproponować posiadaczom depozytów, rozpoczęły w trosce o swoje przychody - to było troską banków i trudno się temu dziwić - obniżanie oprocentowania oszczędności. W Polsce taka sytuacja prowadziła w przeszłości do - wynikającego ze zmniejszonej skłonności do oszczędzania - wzrostu wydatków, w istotnej mierze skierowanych na rynek żywności. Wzrost popytu na żywność, zwłaszcza zimą, oznaczałby kolejny impuls cenowy zmniejszający jeszcze bardziej i tak już niewielką możliwość realizacji celu inflacyjnego. Podniesienie podstawowych stóp procentowych przez NBP nie wpłynęło, a nawet nie mogło wpłynąć, na stopy procentowe na rynku bonów skarbowych. Dlatego też nie mogę przyjąć argumentacji pana posła Michny, bo te stopy, które są określane i podwyższane przez Narodowy Bank Polski, nie mają związku z finansowaniem deficytu budżetowego - ma to być pewnym ostrzeżeniem, że grozi nawrót inflacji i żeby banki w łatwy sposób nie schodziły z oprocentowaniem depozytów. Przypomnę fakt z początku 1995 r., że jeden z banków z dnia na dzień zmniejszył oprocentowanie depozytów o 6 punktów, nie o 1 punkt czy 2 punkty. Wiedzieliśmy, że jeden z największych banków przygotowuje się też do pewnej istotnej obniżki oprocentowania depozytów ze względu na ograniczenie spadku ich przychodowości na bonach. Dlatego naszym celem było nie tyle - jak opacznie zostało to przyjęte przez niektóre media - zmuszenie do podniesienia stóp oprocentowania, ile zahamowanie tendencji obniżania oprocentowania depozytów w banku, co nam się udało, bo banki po tym naszym ruchu zaprzestały obniżania oprocentowania depozytów. Z tego względu też podniesienie podstawowych stóp procentowych przez NBP nie wpłynęło, a nawet nie mogło wpłynąć, na stopy procentowe na rynku bonów skarbowych, które utrzymywały się mniej więcej - oczywiście z wahaniami rynkowymi, bo to już są stopy rynkowe, a nie nasze - na podobnym poziomie, a to jednak zahamowało zniżkową tendencję stóp procentowych od depozytów.</u>
          <u xml:id="u-20.7" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Pragnę podkreślić, to zresztą było zaakcentowane w sprawozdaniu, że w Polsce nadal naczelnym celem banku centralnego powinno być dbanie o zwiększenie skłonności do oszczędzania, zwiększenie tzw. monetyzacji gospodarki - ona nadal, poza Bułgarią, gdzie system finansowy właściwie się załamał w ciągu tego roku, jest najniższa, znacznie niższa niż w Czechach, na Słowacji, a nawet na Węgrzech. Dlatego też polityka stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego ma przede wszystkim wzbudzić zaufanie do naszej waluty i spowodować, żeby obywatele nie wydawali pośpiesznie oszczędności, tylko je trzymali w bankach. Zresztą muszę powiedzieć, że dostaję bardzo wiele listów, w których przebija troska o to, że spada oprocentowanie w bankach komercyjnych. Może czasami jest to troska przesadna, bo wraz ze zmniejszaniem się inflacji musi ono spadać, ale to jest ważne, jak zmieniło się nastawienie psychologiczne, jak zmienił się stopień zaufania do tego, że można rzeczywiście zarobić czy też przynajmniej nie stracić na inflacji poprzez oszczędzanie w bankach. Jednocześnie popyt krajowy udało się utrzymać pod kontrolą i począwszy od II kwartału 1995 r. inflacja zaczęła powoli spadać, a w ślad za nią i stopy procentowe, zarówno stopy podstawowe NBP, jak i oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych.</u>
          <u xml:id="u-20.8" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Pragnę jeszcze podkreślić, bo o tym była mowa w sprawozdaniu pana posła Michny, że banki nie są w oprocentowaniu kredytów skrępowane jakimiś naszymi dyrektywami. W zależności od banku, od tego, czy ma tani czy drogi koszt pozyskania pieniądza, w zależności od klienta, od tego, czy jest to dobry czy niedobry klient, w zależności od tego, jakie jest ryzyko kredytu, takie stopy może oferować bank. Już od kilku lat banki proponują stopy oprocentowania kredytów poniżej naszej stopy podstawowej i jest to zupełnie naturalne i przyjęte zjawisko, oczywiście tylko dla niektórych, najlepszych klientów.</u>
          <u xml:id="u-20.9" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Podstawowym problemem, przed jakim stanęła wtedy polityka pieniężna była też sytuacja w bilansie płatniczym, choć trzeba od razu dodać, iż był to problem dla Polski nowy, bo polegający na względnie nadmiernej obfitości dewiz. Bardzo szybki wzrost rejestrowanego i nie rejestrowanego eksportu oraz poprawa reputacji Polski jako dynamicznie rozwijającej się gospodarki o uregulowanych, trzeba powiedzieć - od niedawna, zobowiązaniach z tytułu starego zadłużenia zagranicznego, rosnącym eksporcie oraz szybko rosnącym potencjale rynku wewnętrznego pociągała za sobą napływ wszelkiego rodzaju inwestycji zagranicznych. Doprowadziło to do znacznego wzrostu rezerw dewizowych. Zjawisko to, już wiele razy omawiane, zasługuje jednak na pewne omówienie, szczególnie dlatego, iż problem polskich rezerw dewizowych był wielokrotnie mistyfikowany. Z jednej strony bowiem w przeszłości niewielki poziom polskich rezerw dewizowych był źródłem rozlicznych problemów, w szczególności wobec znacznego zadłużenia zagranicznego, jakie zaczęliśmy stosunkowo niedawno regularnie obsługiwać, i ciągle jeszcze wysokiego poziomu depozytów walutowych ludności. Z tego to punktu widzenia znaczny nawet wzrost rezerw dewizowych uważany być musi za zjawisko pozytywne. Z drugiej strony jednak polski system dewizowy skonstruowany był w taki sposób, że znaczny wzrost rezerw dewizowych zmuszał Narodowy Bank Polski do kreowania równoważnej mu masy pieniądza złotowego, co oczywiście - z punktu widzenia celów krótkookresowych - znacznie utrudnia kontrolę całkowitej podaży pieniądza, zmierzającą do ograniczania inflacji. Generalnie rzecz biorąc, powinniśmy być z tego zadowoleni. Kiedy w 1990 r. zaczynaliśmy reformę, nie mieliśmy w ogóle rezerw dewizowych i prosiliśmy 18 państw, żeby złożyły się na fundusz stabilizacyjny, a w tej chwili, po 7 latach, w tej kasie jest około 18 mld dolarów rezerw państwowych. Natomiast kiedy te rezerwy napływały, wówczas mogły być użyte najprostsze skrajne rozwiązania tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-20.10" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Tu pragnę powiedzieć, że oczywiście prognozy dotyczące rezerw dewizowych są tylko prognozami. To nie są jakieś planowane liczby. Wiele zmieniło się na świecie od czasu, kiedy są takie prognozy. W międzyczasie nastąpił kryzys meksykański, w związku z tym kapitał światowy zaczął szukać miejsc lokowania - nie tylko zresztą w Polsce, znacznie częściej w Czechach niż w Polsce, ze względu na pewną stabilizację polityczną - właśnie na rynkach centralnej i środkowej Europy. Przewidzenie, że nastąpi takie załamanie sytuacji finansowej w Meksyku i w niektórych państwach ościennych, wymagałoby, powiedziałabym, nie tyle kwalifikacji prognostycznych co raczej bardziej wróżbiarskich.</u>
          <u xml:id="u-20.11" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Otóż jednym z najprostszych rozwiązań skrajnych tego problemu, takiego nagłego napływu rezerw dewizowych, jest zahamowanie wzrostu rezerw dewizowych przez dopuszczenie do silnej rynkowej aprecjacji złotego - i tym samym stymulowania importu i innych form odpływu dewiz z Polski - aprecjacji, proszę państwa, znacznie wyższej niż ta, która została wprowadzona, w stosunku do proporcji i tempa napływu rezerw. Broniliśmy się przed tym, wprowadzając system upłynnienia kursu, będący systemem rynkowym, i nie jest tajemnicą, że jeśli bank centralny interweniował na rynku - oczywiście w ograniczonym zakresie, by pozwolić temu rynkowi się rozwijać - to raczej w kierunku chronienia eksportu, żeby ta aprecjacja nagle nie stała się bardzo głęboka. A to jest jedyny instrument w dyspozycji banku centralnego, który może działać natychmiast.</u>
          <u xml:id="u-20.12" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Drugą możliwością jest drastyczne obniżenie stóp procentowych. W wypadku takiego drastycznego, trochę sztucznego obniżenia stóp, tylko ze względu na napływ rezerw liczymy się z tym, że w następnym roku inflacja wzrośnie. Bo jeżeli obniżamy stopę procentową, musi być większy napływ rezerw, jeszcze większy przyrost kredytów, jeszcze - jak powiedziałam - większa podaż od strony gospodarczej, ze źródeł gospodarczych pieniądza. A to oznaczałoby potem dla nas np. nałożenie z powrotem pułapów administracyjnych, plafonów kredytowych, żeby nie było tyle kredytów. W związku z tym odczuwalibyśmy dyskomfort, bo nie byłoby przyrostu kredytów. Niestety, nie da się czasami wody z ogniem połączyć. Naszym zdaniem, zdaniem kierownictwa Narodowego Banku Polskiego, sytuacja jest umiarkowana. Tak jak nigdy nie prowadziliśmy bardzo restrykcyjnej polityki, tylko umiarkowanie restrykcyjną, tak i w tym przypadku próbowaliśmy się tak zachować.</u>
          <u xml:id="u-20.13" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Narodowy Bank Polski, oceniając sytuację w bilansie płatniczym generalnie jako świadectwo sukcesu gospodarki polskiej w jej relacjach ze światem, dokonał wyboru takiego postępowania, które miało przede wszystkim na uwadze realizację podstawowych celów polityki makroekonomicznej, a więc postępowania służącego hamowaniu inflacji w sposób nie zagrażający wzrostowi gospodarczemu.</u>
          <u xml:id="u-20.14" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Ważnym elementem tego dostosowania była wcześniejsza spłata kredytów zaciągniętych przez Polskę w Międzynarodowym Funduszu Walutowym na sumę 1,4 mld dolarów, dokonana przez NBP i z inicjatywy NBP, za zgodą rządu, jeszcze w ubiegłym roku. Tak więc - przy wykorzystaniu tego dobrodziejstwa napływu rezerw - zostały uregulowane wszystkie zobowiązania wobec Międzynarodowego Funduszu Walutowego.</u>
          <u xml:id="u-20.15" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Najważniejszym jednak elementem naszej reakcji na szybki wzrost rezerw dewizowych była dalsza liberalizacja systemu dewizowego, na którą składało się zarówno tzw. upłynnienie kursu złotego w 14-procentowym przedziale wokół kursu centralnego czy promowanie przez NBP szybkiego rozwoju polskiego międzybankowego rynku dewizowego, jak i likwidacja znakomitej części ograniczeń dla polskich podmiotów w ich transakcjach dewizowych. Liberalizacji tej, która jest ważnym krokiem na drodze wprowadzania rynkowych mechanizmów do gospodarki polskiej, towarzyszyły również sugestie Narodowego Banku Polskiego pod adresem rządu - pierwsze pismo skierowaliśmy w czerwcu 1995 r. - zmierzające do wprowadzenia z założenia przejściowych, nierynkowych ograniczeń odnośnie do napływu krótkoterminowego kapitału na polski rynek papierów skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-20.16" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Tu pragnę powiedzieć, bo nie zostało to wyraźnie zaznaczone w wystąpieniu pana posła Michny, że Narodowy Bank Polski nie ma żadnych uprawnień do nakładania ograniczeń administracyjnych. Wszystkie uprawnienia odnośnie do ograniczeń administracyjnych w wypadku tych papierów skarbowych leżą - tylko i wyłącznie - w gestii ministra finansów. Stąd nasze działanie polegało na kierowaniu pism do premiera, żeby minister finansów czasowo wprowadził takie ograniczenia.</u>
          <u xml:id="u-20.17" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Jeszcze raz podkreślam, żeby nie było nieporozumień: Narodowy Bank Polski nie ma tu jakichkolwiek możliwości działania. Minister finansów dopuścił to w roku 1992 i właśnie minister finansów może wycofać określone papiery bądź ograniczyć ich obieg. Zgadzam się z panem posłem w tym sensie, że uważamy, iż takie rozwiązanie, jeśli chodzi o papiery krótkoterminowe, wcale nie pozostaje w kolizji z uczestnictwem w OECD. Jest taka możliwość, Czechy wynegocjowały ją sobie w ustawie dewizowej - przejściowo, w wypadku zbyt dużego napływu kapitału, można stosować takie ograniczenia administracyjne.</u>
          <u xml:id="u-20.18" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Było oczywiste, iż wszelkie działania o charakterze systemowym wpłyną na bilans płatniczy z pewnym opóźnieniem, tymczasem znaczny napływ dewiz do Polski w II i III kwartale ub. r. praktycznie natychmiast wpływał na wzrost podaży pieniądza. Rząd wówczas - z ubolewaniem muszę to powiedzieć - nie uznał naszych argumentów, a czas potrzebny na uzyskanie stanowiska rządu w tej kwestii był na tyle długi, iż praktycznie uniemożliwiało to skuteczne oddziaływanie na procesy rynkowe.</u>
          <u xml:id="u-20.19" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Bieżące adaptacje rynkowych operacji NBP na rynku złotowym i dewizowym doprowadziły do ograniczenia napływu kapitału krótkoterminowego do poziomu około 1 mld dolarów netto. Proszę zwrócić uwagę, że i tak osiągnęliśmy ogromny sukces - 1 mld dolarów to jest tylko 10% przyrostu całych rezerw dewizowych netto. Ten krótkoterminowy kapitał, zwany przez niektórych spekulacyjnym, stanowi więc tylko 10% całorocznego przyrostu rezerw netto. To nie jest dużo, jeśli wziąć pod uwagę ogromną skalę napływu tego kapitału na rynki Europy Środkowej i Wschodniej. Dlatego też ta 1/10 — 10% - to nie był znaczący czynnik przyrostu rezerw dewizowych, niemniej w szczególności koszt tych operacji był znaczny.</u>
          <u xml:id="u-20.20" who="#HannaGronkiewiczWaltz">W innych krajach z takim napływem kapitału walczy się w jedyny właściwie możliwy sposób - mam na myśli nadwyżkę budżetową. Taką sytuację mamy w Czechach - mieliśmy, bo w tej chwili są pierwsze sygnały, że Czechy mogą mieć deficyt budżetowy - i w Słowenii. Dlatego te państwa, mimo napływu tego kapitału, dzięki m.in. nadwyżce budżetowej mają tylko jednocyfrową inflację - co prawda bliską prawie 10%, ale jednak jednocyfrową. To jest remedium na taki napływ kapitału - po prostu zrównoważenie budżetu, co w naszych warunkach jest, jak widać, niemożliwe.</u>
          <u xml:id="u-20.21" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Oczywiście w warunkach większego wpływu podaży dewiz i popytu na nie na ich cenę ten szybki przyrost rezerw dewizowych doprowadził do pewnego wzmocnienia wartości złotego wobec podstawowych walut wymienialnych. W stosunku do tzw. koszyka wyniosło to 8,5%. Pan poseł Michna podał to w stosunku do dolara, ale nie zapominajmy, że taka też była sytuacja dolara, natomiast wzrost w stosunku do marki był znacznie mniejszy - wyniósł niecałe 3%. W każdym razie w stosunku do tzw. koszyka było to 8,5%.</u>
          <u xml:id="u-20.22" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Ta aprecjacja była jednym z ważniejszych czynników hamowania inflacji w ubiegłym roku. Wzrost produkcji jest bowiem w gospodarce rozwijającej się, takiej jak nasza, zawsze bardzo importochłonny - wolniejsze tempo wzrostu kosztów importu było szczególnie ważnym czynnikiem ograniczającym wzrost cen produkcji przemysłowej.</u>
          <u xml:id="u-20.23" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Presja krajowego rynku dewizowego na aprecjację była niekiedy w ub. r. bardzo gwałtowna. Narodowy Bank Polski, zdając sobie sprawę z ograniczonych możliwości krajowych producentów co do szybkiej obniżki kosztów, prowadził przez większą część ub. r. operacje rynkowe w taki sposób, by hamować nieco intensywność procesów aprecjacyjnych - w ramach dozwolonych interwencji na rynku dewizowym. W efekcie ta lekka względna aprecjacja złotego doprowadziła do pewnego spadku dynamiki eksportu. Eksport w 1996 r. - chcę zwrócić uwagę - nadal rośnie, rośnie o 8% mniej, ale w stosunku do znacznie wyższej podstawy. Sytuacja finansowa eksporterów ciągle jest korzystniejsza niż średnia sytuacja wszystkich producentów - tak wynika z naszych badań.</u>
          <u xml:id="u-20.24" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Posiadanie przez Polskę po raz pierwszy w jej współczesnej historii relatywnie wysokiego poziomu rezerw dewizowych stało się powodem do szerokich dyskusji na temat możliwości ich odmiennego niż typowe wykorzystania. Ze względu na to, iż w ramach prac sejmowych wielokrotnie krytykowano Narodowy Bank Polski za uzyskany poziom rezerw dewizowych, zbyt wysoki, i sposób zarządzania nimi, chciałabym poświęcić tej kwestii kilka następnych zdań.</u>
          <u xml:id="u-20.25" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Dla państwa, którego własna waluta nie jest w użyciu w gospodarce światowej, oficjalne rezerwy dewizowe mają charakter strategiczny, i musimy mieć tego świadomość. Stąd i kryteria gospodarowania nimi mają na względzie przede wszystkim bezpieczeństwo tych rezerw. Kryterium dodatkowym w kraju, w którym, jak przez wiele lat w Polsce, bank centralny jest w pewnym sensie odpowiedzialny za zapewnienie płynności wszystkich transakcji dewizowych krajowych podmiotów gospodarczych, jest oczywiście płynność odpowiedniej części oficjalnych rezerw dewizowych. Czyli ich dochodowość jest oczywiście ważna, ale jako kryterium kolejne. Najważniejsza jest pewność instrumentów oraz zapewnienie płynności.</u>
          <u xml:id="u-20.26" who="#HannaGronkiewiczWaltz">W związku z takim właśnie charakterem oficjalnych rezerw dewizowych ich struktura odzwierciedla potrzeby państwa. Rezerwy te są lokowane przede wszystkim w tych walutach, które dominują w kontaktach gospodarczych Polski ze światem, a podstawowe instrumenty finansowe to papiery rządowe i depozyty w najbardziej bezpiecznych bankach. Kończąc tę kwestię, chcę podkreślić, iż wielkość polskich rezerw dewizowych nie odbiega od poziomu, jaki można nazwać typowym. Niektórzy posłowie wprawdzie ciągle uważają, że rezerwy dewizowe powinny być równe wielkości trzymiesięcznego importu, ale moim zdaniem jest to pogląd, który dominował w dość odległej przeszłości, w czasach silnych restrykcji w zakresie przepływów kapitałowych i sztywnych kursów walutowych. Obecnie, szczególnie w krajach otwartych choćby częściowo na przepływy kapitału, ta umowna norma w krajach zadłużonych (a Polska jest krajem ciągle jeszcze niestety wysoko zadłużonym) znacznie wzrosła.</u>
          <u xml:id="u-20.27" who="#HannaGronkiewiczWaltz">W 1995 r. rezerwy dewizowe krajów do nas najbardziej podobnych w regionie wynosiły: w Czechach 6,6 miesiąca importu, na Węgrzech - 9,7, a zadłużone kraje Ameryki Łacińskiej miały rezerwy jeszcze większe. Przykładem może być Brazylia, gdzie rezerwy dewizowe przekraczały wartość rocznego importu. Musimy pamiętać o tym, że przez wiele lat po roku 2000 będziemy musieli spłacać określoną transzę kredytów.</u>
          <u xml:id="u-20.28" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Chciałam ponadto powiedzieć, że oczywiście przy pewnej nadwyżce - aczkolwiek obecnie dynamika przyrostu rezerw w tym roku już się znacznie zmniejszyła, prognozy na pewno okażą się co prawda nie idealne, ale bardziej trafne - oczywiście wszelkie zagospodarowanie musi polegać na odkupieniu przez rząd jakiejś ilości rezerw. Żeby rząd mógł te rezerwy odkupić - tak jest po prostu skonstruowany bilans i taka jest prawidłowość bilansu Narodowego Banu Polskiego - musi mieć określone środki. Nie ma innej zgodnej z regułami sztuki finansowej i zgodnej z prawem drogi zagospodarowania tych rezerw.</u>
          <u xml:id="u-20.29" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Krótko podsumować politykę pieniężną w 1995 r. można w następujący sposób. Polityka stopy procentowej i kursu walutowego doprowadziła do tego, iż największe znaczenie odgrywał w procesach wzrostu popyt na nasz eksport oraz krajowy popyt inwestycyjny. Jeśli NBP podejmował interwencje na rynku dewizowym, ich kierunkiem było raczej ograniczenie zbyt gwałtownej aprecjacji. Taka polityka przyczyniła się w ogromnej mierze do tego, że rzeczywisty wzrost PKB był znacznie wyższy od planowanego. Był to rok, w którym dokonał się nie tylko szybki wzrost gospodarczy, ale nastąpiło także bardzo solidne i długotrwałe odbudowanie, wzmocnienie pozycji płatniczej Polski wobec zagranicy oraz silny wzrost zaufania obywateli do krajowej waluty. Był to rok, w którym - poprzez całkowitą spłatę długu wobec Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz zmniejszenie zadłużenia netto wobec zagranicy - nastąpiło silne umocnienie niezależności finansowej oraz międzynarodowej pozycji gospodarczej Polski. To są generalne efekty, w których swój udział ma również polityka pieniężna.</u>
          <u xml:id="u-20.30" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Przechodząc na koniec do konkretów, chcę powiedzieć, że Sejm wymagał, aby polityka stóp procentowych doprowadziła do wzrostu realnego kredytów oraz wzrostu realnych depozytów w walucie krajowej. Jak już wcześniej wspomniano, w 1995 r. kredyt dla gospodarki wzrósł nominalnie o 35%. Jeśli skorygować tę średnią ważoną dynamikę cen konsumpcyjnych i produkcyjnych, to realnie wzrósł o ponad 13%. Depozyty złotowe wzrosły nominalnie o 80% - to jest ogromnie dużo - a realnie prawie o 50%.</u>
          <u xml:id="u-20.31" who="#HannaGronkiewiczWaltz">Sejm zobligował NBP do tego, by „regułą polityki stóp procentowych było podążanie za zmieniającą się inflacją poprzez zmiany stóp procentowych NBP”. Chcę powiedzieć, że kiedy inflacja wzrastała, NBP podniósł swoje stopy procentowe. Jeszcze raz powtórzę liczby: w grudniu było to 29,5, a już w lutym - 33,6. Tak więc w naszym odczuciu dokładnie wypełniliśmy założenia polityki, jako że regułą miało być podążanie za zmieniającą się inflacją. Niestety, tak się złożyło, że inflacja na początku ubiegłego roku zmieniała się w stosunku do końca roku poprzedniego wzrastając. Kiedy natomiast w wyniku antyinflacyjnej polityki banku centralnego - m.in. poprzez upłynnienie kursu, dokonane zresztą wspólnie z rządem, i wspomnianą podwyżkę stóp procentowych, co było potraktowane jako zahamowanie inflacji - inflacja spadła, NBP dokonał dwukrotnej obniżki swoich stóp procentowych w maju i we wrześniu.</u>
          <u xml:id="u-20.32" who="#HannaGronkiewiczWaltz">W ocenie Narodowego Banku Polskiego i części ekspertów w polityce pieniężnej w roku ubiegłym w ogromnej mierze były realizowane założenia wynikające z uchwały Sejmu i nawet jeśli prognozy - z przyczyn często niemożliwych do przewidzenia - były nie do końca trafione, to uważam, że powinno się w sposób rzetelny oceniać to, jak szybko reagował Narodowy Bank Polski. Uważam, że rozpoczęcie rozmów na temat upłynnienia już w lutym, a dokonanie tego 16 maja było szybką reakcją. Przypomnę, że w innych krajach podjęto to dopiero później. Czechy, mając ten sam problem, dopiero w tym roku upłynniły swój kurs walutowy. A więc była to szybka reakcja. Mówiąc bardzo obrazowym językiem, nie tyle należałoby się martwić tym, że deszcz padał częściej, niż przewidzieliśmy w prognozie pogody, tylko tym, czy byliśmy przygotowani, czy mieliśmy wystarczająco dużo parasoli. Uważam, że bank centralny szybko zorganizował - poprzez dostępne mu instrumenty polityki pieniężnej - reakcję na taki znaczny wpływ rezerw dewizowych, minimalizując zresztą kapitał krótkoterminowy, który stanowi tylko 10%. Właściwie w tym roku możemy powiedzieć, że walka z kapitałem krótkoterminowym zakończyła się sukcesem, jego praktycznie nie ma, przeniósł się do Czech, ponieważ tam stopy procentowe zostały podniesione, inflacja trochę wzrosła i obecnie jest to rynek - akurat na dziś - bardziej korzystny dla inwestorów. Dziękuję bardzo za uwagę.</u>
          <u xml:id="u-20.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani prezes.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła, w zależności od ich wielkości, w granicach od 5 do 77 minut, tj. debatę średnią.</u>
          <u xml:id="u-21.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-21.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do wystąpień w imieniu klubów.</u>
          <u xml:id="u-21.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Józefa Kaletę o zabranie głosu w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Alfred Domagalski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#JózefKaleta">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie stanowisko Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej w sprawie sprawozdania z wykonania budżetu państwa w 1995 r. oraz w sprawie wniosku o udzielenie absolutorium rządowi.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#JózefKaleta">Ocena wykonania budżetu państwa nie może ograniczać się tylko do zestawienia wydatków budżetowych i porównania ich z planowanymi kwotami w ustawie budżetowej, choć jest to na pewno bardzo ważny element tej oceny. W ocenie wykonania budżetu państwa konieczne jest także ustalenie, czy i w jakim stopniu rząd osiągnął podstawowe cele społeczno-gospodarcze, do czego został zobowiązany przez Wysoką Izbę w ustawie budżetowej. A jak te podstawowe cele społeczno-gospodarcze zostały przez rząd w roku ubiegłym zrealizowane?</u>
          <u xml:id="u-22.2" who="#JózefKaleta">Produkt krajowy brutto w roku ubiegłym wzrósł o 7%, czyli o 2% więcej, niż przyjęto w założeniach do ustawy budżetowej, i o 1,8% więcej, jeśli uwzględnimy osiągnięty wskaźnik wzrostu w roku 1994. 7-procentowy wzrost gospodarczy w Polsce należał niewątpliwie do najwyższych w Europie. Produkcja przemysłowa roku ubiegłego była wyższa niż w 1994 r. o 9,4%, budowlano-montażowa - o 11%, produkcja rolnicza - o 13%. Nakłady inwestycyjne w cenach porównywalnych w stosunku do 1994 r. wzrosły o 19%, przy założeniu 7%. Na podkreślenie przy tym zasługuje fakt, że nakłady na zakup maszyn i urządzeń wzrosły o 30% i odpowiednio zmniejszyły się nakłady na inwestycje budowlano-montażowe.</u>
          <u xml:id="u-22.3" who="#JózefKaleta">Rekordową dynamikę osiągnięto w roku ubiegłym w handlu zagranicznym. Eksport wzrósł w porównaniu z rokiem 1994, mimo stosunkowo dużej aprecjacji złotego, aż o 33%, a import o 35%. Niestety, wzrósł także deficyt bilansu handlowego, osiągając w końcu ubiegłego roku kwotę ponad 6 mld dolarów USA.</u>
          <u xml:id="u-22.4" who="#JózefKaleta">Liczącym się osiągnięciem rządu w roku ubiegłym było także zmniejszenie bezrobocia o 215 tys. osób. Oczywiście w 1995 r. nie osiągnięto jeszcze przełomu w walce z bezrobociem. W dalszym ciągu bezrobocie jest w Polsce bardzo wysokie i należy do najwyższych w Europie.</u>
          <u xml:id="u-22.5" who="#JózefKaleta">W roku 1995 zwiększyła się także w Polsce liczba podmiotów gospodarczych. W końcu ubiegłego roku wyniosła 2085 tys. i była wyższa o 136 tys. niż w 1994 r. W pewnym stopniu poprawiły się w roku ubiegłym także wyniki finansowe przedsiębiorstw, zwłaszcza przedsiębiorstw prywatnych. Globalny wynik finansowy brutto przedsiębiorstw w roku ubiegłym w skali kraju poprawił się w porównaniu z 1994 r. realnie o 14,9%, a wynik finansowy netto aż o 31,5%.</u>
          <u xml:id="u-22.6" who="#JózefKaleta">Pewnej poprawie w ubiegłym roku uległy także warunki życia obywateli. Spożycie wzrosło w porównaniu z rokiem 1994 o 4,5%, w tym spożycie indywidualne o 4,9%. Przeciętne wynagrodzenie netto wzrosło realnie o 4,7%. Dla porównania w 1994 r. realne wynagrodzenie netto wzrosło zaledwie o 0,5%. Przeciętne wynagrodzenie w państwowej sferze budżetowej wzrosło realnie o 6,5%. Relacja przeciętnego wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej do wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw wzrosła z 82,2% w 1994 r. do 84,7% w 1995 r. Przeciętne renty i emerytury pracownicze wzrosły realnie o 3,2%, renty i emerytury rolnicze - o 3,9%. Przeciętne zasiłki dla bezrobotnych wzrosły o 3,8%.</u>
          <u xml:id="u-22.7" who="#JózefKaleta">Rok ubiegły był pierwszym rokiem od kilku lat, w którym nastąpił realny wzrost oszczędności gospodarstw domowych.</u>
          <u xml:id="u-22.8" who="#JózefKaleta">Posłowie Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej zdają sobie oczywiście doskonale sprawę z tego, że ten wzrost płac, rent, emerytur, zasiłków dla bezrobotnych w roku ubiegłym był stosunkowo niewielki i nie mógł satysfakcjonować wszystkich pracowników, rencistów, emerytów i bezrobotnych. Podany w sprawozdaniu przeciętny realny wzrost dochodów oczywiście nie oznacza wcale, że wszyscy zyskali realnie w ubiegłym roku. Na pewno dochody realne wielu osób nie uległy zwiększeniu, nawet mogły ulec pewnemu obniżeniu. Taka jest bowiem właściwość wszystkich przeciętnych danych.</u>
          <u xml:id="u-22.9" who="#JózefKaleta">Niestety, nie udało się w ubiegłym roku osiągnąć prognozowanego w ustawie budżetowej poziomu inflacji. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych w 1995 r. w porównaniu z rokiem 1994 wzrosły o 27,8%, a w relacji grudzień 1995 r. do grudnia 1994 r. - o 21,6%. Trzeba jednak stwierdzić, że tempo inflacji w roku ubiegłym uległo znacznemu obniżeniu, bo o 4,4% w skali roku i o 7,9% w relacji grudzień 1995 r. do grudnia 1994 r.</u>
          <u xml:id="u-22.10" who="#JózefKaleta">Do wyższego, niż zakładano, wzrostu cen przyczynił się m.in. ponadsześciokrotnie wyższy, niż prognozowano, wzrost rezerw dewizowych w systemie bankowym i związany z tym nadmierny wypływ pieniądza krajowego. Pewien wpływ na wyższą od prognozowanej stopę inflacji miały także niewątpliwie konflikty NBP z rządem, zwiększające oczekiwania inflacyjne. W celu zahamowania tempa inflacji rząd zrezygnował w roku ubiegłym z niektórych planowanych podwyżek cen urzędowych, a część tych podwyżek zrealizował z opóźnieniem i w mniejszej od założonej skali.</u>
          <u xml:id="u-22.11" who="#JózefKaleta">Rok ubiegły był także rekordowym rokiem, jeśli chodzi o napływ do Polski kapitałów zagranicznych. W 1995 r. napłynęło do kraju 2511 mln dolarów USA w postaci inwestycji bezpośrednich. Dla porównania: w 1993 r. napłynęło do Polski 1630 mln dolarów, a w 1994 r. - 1280 mln dolarów USA. Polska staje się dla inwestorów zagranicznych coraz atrakcyjniejszym partnerem gospodarczym. Mają na to niewątpliwie wpływ: stabilizacja polityczna i gospodarcza w kraju, wysoki wzrost gospodarczy, powrót Polski na międzynarodowe rynki finansowe oraz przyspieszenie procesów prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-22.12" who="#JózefKaleta">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie potwierdziły się zatem wszystkie złowieszcze przepowiednie opozycji, że po zwycięstwie w ostatnich wyborach parlamentarnych i objęciu władzy przez koalicję centrolewicową dojdzie w Polsce do katastrofy gospodarczej, że inflacja osiągnie poziom kilkuset czy kilku tysięcy procent w stosunku rocznym, że odwróci się od nas cały świat i pozostaniemy w głębokiej izolacji. Grożono koalicji strajkiem generalnym, a przedstawiciele naszego banku centralnego w organizacjach międzynarodowych demonstracyjnie podawali się do dymisji, gdyż nie chcieli uczestniczyć - jak twierdzili - w rujnowaniu gospodarki polskiej.</u>
          <u xml:id="u-22.13" who="#JózefKaleta">Stosunkowo dobre wyniki osiągnięto w roku ubiegłym także w realizacji dochodów i wydatków budżetowych. W porównaniu z 1994 r. realne dochody wzrosły o 3,8%, a wydatki o 3,6%. Planowany w ustawie budżetowej deficyt budżetowy został zrealizowany w 84,3%. Udział deficytu budżetowego w produkcie krajowym brutto wyniósł w roku ubiegłym 2,6%, przy prognozie 3,3%. Dług publiczny w końcu ub. r. zmniejszył się w stosunku do 1994 r. o 9,6%, a jego udział w produkcie krajowym brutto obniżył się z 69,5% w roku 1994 do 56,2% w roku 1995.</u>
          <u xml:id="u-22.14" who="#JózefKaleta">Obniżenie relacji długu publicznego do produktu krajowego brutto miało już wprawdzie miejsce w 1994 r., ale wynikało ono wówczas z umorzenia części długu zagranicznego przez Klub Londyński. Krajowy dług publiczny jednak dalej rósł. W roku ubiegłym pewnemu obniżeniu uległ już także dług krajowy, nastąpił zatem przełom w dynamice długu publicznego w relacji do produktu krajowego brutto. Jest to niewątpliwie duże osiągnięcie i stanowi istotny krok na drodze do zrównoważenia budżetu.</u>
          <u xml:id="u-22.15" who="#JózefKaleta">Relacja deficytu budżetowego i długu publicznego do produktu krajowego brutto byłaby jeszcze korzystniejsza, gdyby je odnieść nie do budżetu państwa, ale do całego sektora publicznego. W większości krajów zachodnich tak właśnie to się czyni. W 1995 r. udział deficytu całego sektora publicznego w produkcie krajowym brutto wyniósł w Polsce 1,9% i należy do najniższych w Europie.</u>
          <u xml:id="u-22.16" who="#JózefKaleta">W 1995 r. nastąpiła także pewna poprawa w ściąganiu podatków i innych należności budżetowych. Kwota uszczupleń podatkowych, ujawniona w toku kontroli, wyniosła w roku ubiegłym 757 mln zł i była wyższa niż w roku 1994 o ponad 70%.</u>
          <u xml:id="u-22.17" who="#JózefKaleta">Pewne wątpliwości budzi, zdaniem posłów SLD, realne zmniejszenie dochodów budżetowych z tytułu ceł o 7,7% mimo 35-procentowego wzrostu importu.</u>
          <u xml:id="u-22.18" who="#JózefKaleta">W 1995 r. zanotowano także stosunkowo wysoką dynamikę dochodów budżetowych z tytułu prywatyzacji. Wzrosły one o 65%, a z tytułu prywatyzacji kapitałowej - aż o 102%.</u>
          <u xml:id="u-22.19" who="#JózefKaleta">Posłowie SLD oceniają pozytywnie realizację wydatków budżetowych. Najwyższy wzrost realny wydatków w roku ubiegłym wystąpił w opiece społecznej - 12,2%, w rolnictwie - 10%, w ochronie zdrowia - 8%, w kulturze i sztuce - 6,9%, w oświacie i wychowaniu - 4,9%, w szkolnictwie wyższym - 4,6%. Preferencje te są, naszym zdaniem, w pełni uzasadnione.</u>
          <u xml:id="u-22.20" who="#JózefKaleta">Pewne wątpliwości budzi, zdaniem posłów SLD, ponaddwukrotny wzrost zobowiązań budżetowych wymagalnych, które w końcu ub. r. wyniosły 2206 mln zł. Zobowiązania te wystąpiły przede wszystkim w działach: Ochrona zdrowia oraz Oświata i wychowanie. Niepokojące jest zwłaszcza zezwolenie na swobodny handel długami ochrony zdrowia oraz oświaty i wychowania, narażający budżet państwa na ogromne straty z tytułu odsetek, kar i kosztów sądowych.</u>
          <u xml:id="u-22.21" who="#JózefKaleta">Wiele kontrowersji wzbudziło także przeznaczenie przez ministra finansów zablokowanych wydatków budżetowych na rezerwy celowe, a następnie finansowanie z nich wydatków w wybranych dziedzinach. Dr Augustyniak-Górna zakwestionowała w swojej ekspertyzie legalność takich operacji. Wielu niezależnych wybitnych ekspertów, profesorów prawa, np. prof. Dębowska-Romanowska, prof. Gliniecka, prof. Kosikowski, prof. Kurowski, nie podzieliło jednak tej opinii, stwierdzając w swoich ekspertyzach, że minister finansów miał prawo do takich działań i nie naruszył prawa. Podobną opinię w tej sprawie przekazało Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów Biuro Legislacyjne Kancelarii Sejmu. Posłowie Klubu Parlamentarnego SLD popierają to stanowisko. Żaden z ekspertów nie zakwestionował przecież celowości tych operacji. Nie uczyniła tego także Najwyższa Izba Kontroli w swojej kompetentnej i bardzo wnikliwej ocenie wykonania budżetu w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-22.22" who="#JózefKaleta">Posłowie SLD pozytywnie oceniają także realizację uchwalonych przez Wysoką Izbę kierunków prywatyzacji. Udział sektora prywatnego w produkcji przemysłowej wzrósł z 39,4% w 1994 r. do 44,5% w 1995 r. W sektorze prywatnym produkcja przemysłowa wzrosła w roku ubiegłym o 26%. W 1995 r. sprywatyzowano metodą kapitałową 233 przedsiębiorstwa państwowe. Dla porównania w latach 1992–1993 sprywatyzowano w ten sposób tylko 217 przedsiębiorstw. W 1995 r. spółki prawa handlowego w sektorze prywatnym stanowiły już 76,5% ogólnej liczby tego rodzaju podmiotów funkcjonujących w gospodarce narodowej. Szacuje się, że liczba osób pracujących w sektorze prywatnym wyniosła pod koniec ubiegłego roku 62,5% osób zatrudnionych w gospodarce narodowej. Sektor prywatny wytworzył w roku ubiegłym 58% wartości dodanej.</u>
          <u xml:id="u-22.23" who="#JózefKaleta">W roku ubiegłym Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o rekompensatach z tytułu utraty mienia z naruszeniem prawa. Rząd przygotował także projekty ustaw w sprawie rekompensat z tytułu orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. W 1995 r. nastąpił dalszy rozwój rynku kapitałowego. Sejm uchwalił ustawę o obligacjach, a rząd przygotował nowy projekt ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw - po odrzuceniu przez Trybunał Konstytucyjny wcześniej uchwalonej ustawy. W roku ubiegłym wdrożono program narodowych funduszy inwestycyjnych. W 1995 r. skomercjalizowano wszystkie kopalnie węgla kamiennego, z wyjątkiem czterech postawionych w stan likwidacji. Rozpoczęto także prywatyzację sektora paliw płynnych, sektora naftowego, sektorów przemysłu zbrojeniowego, hutnictwa, przemysłu farmaceutycznego, samochodowego i ciężkiej chemii.</u>
          <u xml:id="u-22.24" who="#JózefKaleta">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Realizacja budżetu państwa w roku ubiegłym została pozytywnie oceniona przez wszystkie komisje sejmowe, przez Najwyższą Izbę Kontroli, a także przez wszystkich ekspertów w liczbie kilkunastu niezależnych wybitnych profesorów prawa i ekonomii, którzy wcale nie identyfikują się z koalicją centrolewicową, a nawet często sympatyzują z opozycją. Pozytywnie ocenił realizację budżetu państwa także czołowy i wybitny ekspert ekonomiczny Unii Wolności dr Waldemar Kuczyński, którego w SLD bardzo wysoko cenimy.</u>
          <u xml:id="u-22.25" who="#JózefKaleta">W tej sytuacji musi budzić zdziwienie zgłoszenie przez posłów Unii Wolności wniosku mniejszości o odrzucenie sprawozdania z wykonania budżetu państwa oraz o nieudzielenie absolutorium rządowi. Naturalnie posłowie opozycji mają zawsze prawo zgłaszania wniosków mniejszości, ale wnioski takie powinny być - naszym zdaniem - rzeczowo uzasadnione. Czy jednak rzeczywiście stanowią takie uzasadnienie: 7-procentowy wzrost gospodarczy, 13-procentowy wzrost produkcji rolnej, 19-procentowy wzrost nakładów inwestycyjnych, rekordowy, bo ponad 30-procentowy wzrost eksportu, zmniejszenie bezrobocia o 215 tys. osób, zwiększenie o sto kilkadziesiąt tysięcy liczby podmiotów gospodarczych? Czy naprawdę mogą uzasadniać wniosek o nieudzielenie rządowi absolutorium takie wskaźniki, jak: znaczna poprawa wyników finansowych przedsiębiorstw; realny wzrost spożycia indywidualnego; wzrost przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej; znaczny wzrost płac w państwowej sferze budżetowej; zmniejszenie planowanego deficytu budżetowego o 16%; zmniejszenie udziału deficytu budżetowego w produkcie krajowym brutto do 2,6%, a deficytu całego sektora publicznego do 1,9%; zmniejszenie udziału długu publicznego w produkcie krajowym brutto o ponad 13%; rekordowy napływ do kraju kapitałów zagranicznych w kwocie ponad 2,5 mld dolarów. Wszystkie te wskaźniki są przecież znacznie korzystniejsze od uzyskiwanych przez rządy solidarnościowe w latach 1990–1993.</u>
          <u xml:id="u-22.26" who="#JózefKaleta">Te bezspornie liczące się osiągnięcia koalicji centrolewicowej w roku ubiegłym, budzące wysokie uznanie na całym świecie, zostały uzyskane w warunkach wysoce nieprzychylnych dla koalicji działań prezydenta Rzeczypospolitej, kierownictwa banku centralnego i służb specjalnych.</u>
          <u xml:id="u-22.27" who="#JózefKaleta">Wszystkie te niewątpliwe sukcesy koalicji rządzącej oczywiście nie mogą stanowić - zdaniem posłów SLD - wiarygodnej podstawy do odrzucenia sprawozdania z wykonania budżetu i nieudzielenia absolutorium rządowi. Opozycja jest chyba tego świadoma i dlatego oskarża rząd o hamowanie reform, a zwłaszcza o hamowanie procesu prywatyzacji i opóźnianie powołania powiatów. I to ma być właśnie pretekstem do nieudzielenia rządowi absolutorium!</u>
          <u xml:id="u-22.28" who="#JózefKaleta">Czy rzeczywiście koalicja hamuje procesy prywatyzacji, skoro dochody z prywatyzacji były w roku ubiegłym znacznie wyższe od dochodów uzyskiwanych z tego tytułu w latach 1992–1993, gdy sprawowały władzę rządy solidarnościowe, skoro w 1995 r. sprywatyzowano metodą kapitałową więcej przedsiębiorstw niż w latach 1992–1993? Nie potwierdzają także hamowania prywatyzacji dynamiczny wzrost zatrudnienia w sektorze prywatnym i zwiększający się jego udział w tworzeniu produktu krajowego brutto.</u>
          <u xml:id="u-22.29" who="#JózefKaleta">Czy rzeczywiście można także mówić o hamowaniu przez koalicję innych reform?</u>
          <u xml:id="u-22.30" who="#JózefKaleta">W 1995 r. rząd przygotował projekt reformy centrum gospodarczego, który jest obecnie wprowadzany w życie. W 1995 r. Sejm uchwalił podstawowe założenia reformy ubezpieczeń społecznych. Rząd przygotował kilkanaście projektów ustaw, które mają zapoczątkować od dawna oczekiwaną reformę systemu ubezpieczeń społecznych, a niektóre z tych ustaw już zostały uchwalone przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-22.31" who="#JózefKaleta">Unia Wolności ma natomiast rację, że koalicja nie wprowadziła w roku ubiegłym przygotowanej przez nią reformy powiatowej, ale przecież rządząca koalicja wcale nie musi realizować wszystkich projektów opozycji. Koncepcja powołania powiatów jest zresztą bardzo kontrowersyjna. Opowiadają się za nią głównie eksperci Unii Wolności, przeciwko są natomiast eksperci PSL, a także wielu wybitnych specjalistów z zakresu zarządzania i samorządu terytorialnego, na przykład profesorowie Kieżun, Kołodziejski, Piekara, Stasiak - przewodniczący Państwowej Rady Gospodarki Przestrzennej, prof. Winiarski - przewodniczący Rady Polityki Regionalnej. Przeciwko powiatom jest także ogromna większość sejmików wojewódzkich i Krajowy Sejmik Samorządu Terytorialnego.</u>
          <u xml:id="u-22.32" who="#JózefKaleta">Z ostatnich badań opinii społecznej CBOS przeprowadzonych w kwietniu br. wynika, że 30% osób ankietowanych opowiedziało się za powołaniem powiatów, a 43% przeciwko i aż 70% osób badanych uważa, że dla ewentualnego reaktywowania powiatów potrzebne byłoby referendum. Bawiący ostatnio w Polsce eksperci Banku Światowego również stwierdzili, że ewentualna reforma samorządu terytorialnego powinna odbyć się w Polsce dopiero po wprowadzeniu reformy centrum gospodarczego. Czyż w tych warunkach niezrealizowanie projektu reformy powiatowej Unii Wolności może rzeczywiście stanowić uzasadnioną podstawę do odrzucenia sprawozdania z wykonania budżetu i nieudzielenia rządowi absolutorium?</u>
          <u xml:id="u-22.33" who="#JózefKaleta">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Posłowie Klubu Parlamentarnego Sojuszu Lewicy Demokratycznej będą głosować za przyjęciem sprawozdania z wykonania budżetu państwa w roku ubiegłym i za udzieleniem rządowi absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-22.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Józef Kaleta.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Alfreda Domagalskiego o zabranie głosu w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Jerzy Osiatyński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#AlfredDomagalski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Ocena wykonania budżetu państwa związana z udzieleniem absolutorium dla rządu bywa dokonywana z różnych punktów widzenia. Jedni dokonują takiej oceny li tylko z punktu widzenia zarządzania budżetem, inni z punktu widzenia oddziaływania budżetu na procesy gospodarcze, a jeszcze inni z punktu widzenia efektów społeczno-gospodarczych.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#AlfredDomagalski">W zależności od zajmowanego miejsca na tej sali poszczególne ugrupowania polityczne dobierają metodę właściwą z ich punktu widzenia, a raczej punktu siedzenia. Ktoś kiedyś powiedział, że ocena określonego zjawiska zależy właśnie od punktu siedzenia.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#AlfredDomagalski">Wydaje się, iż dla koalicji rządowej najwłaściwszą metodą jest wszechstronna ocena wykonania ustawy budżetowej - zarówno od strony czysto księgowej, a więc z formalnego punktu widzenia, jak i jego wpływu na przebieg procesów społeczno-gospodarczych. Przy czym ważne jest, aby ocena ta podkreślała zarówno pozytywne rezultaty i tendencje, jak i wskazywała na problemy, których rozwiązać się nie udało. Ważne jest także, aby dostrzegać nieprawidłowości, których można było uniknąć, a już na pewno nie powinno się ich powtarzać, recydywa bowiem jest wyjątkowo szkodliwa.</u>
          <u xml:id="u-24.3" who="#AlfredDomagalski">Taka wnikliwa ocena jest potrzebna również dlatego, iż 1995 r. zamyka dwuletni okres funkcjonowania koalicji, stanowiący półmetek, i niewątpliwie będzie mocno wpływał na ocenę i wyniki całej kadencji.</u>
          <u xml:id="u-24.4" who="#AlfredDomagalski">Wysoka Izbo! Podstawą do opracowania budżetu państwa na 1995 r. były dwa dokumenty rządowe: „Strategia dla Polski” oraz Program społeczno-gospodarczy na lata 1994–1997. Założenia polityki społeczno-gospodarczej, określającej podstawowe cele na 1995 r., uchwalił także Sejm. W dokumentach tych zgodnie ustalono, że podstawowymi celami do osiągnięcia w 1995 r. są: szybki wzrost gospodarczy, stabilizacja makroekonomiczna i systemowa, poprawa warunków życia społeczeństwa. Czy te podstawowe cele wyznaczone przez Wysoką Izbę zostały osiągnięte? Jeśli tak, to w jakim stopniu? Czy możliwe były lepsze efekty i w jakich dziedzinach? Wokół odpowiedzi na te pytania, jak sądzę, toczyć się będzie dzisiejsza debata, zapewne nie bez emocji i spektakularnych gestów, jak można bowiem dostrzec gołym okiem kampania wyborcza przed przyszłorocznymi wyborami już się rozpoczęła.</u>
          <u xml:id="u-24.5" who="#AlfredDomagalski">Zdaniem Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego, w którego imieniu mam dziś zaszczyt występować, bilans roku 1995 jest wyraźnie korzystny. Jeśli chodzi o wskaźniki makroekonomiczne, to były one najlepsze od początku transformacji naszej gospodarki, chociaż ich planowane wielkości rozminęły się, przynajmniej w części, z realizacją. Zbyt ostrożna okazała się prognoza dotycząca wzrostu gospodarki, a więc tempa wzrostu produktu krajowego brutto, spożycia, inwestycji, eksportu i importu. Zbyt optymistyczne okazało się założenie tempa spadku inflacji. Rozbieżności, jakie wystąpiły między prognozą a rzeczywistą realizacją, miały wpływ na realizację budżetu. O niektórych elementach tego wpływu będę chciał powiedzieć w dalszej części swojej wypowiedzi. W tym miejscu należy stwierdzić, że był to wpływ bardziej pozytywny niż negatywny.</u>
          <u xml:id="u-24.6" who="#AlfredDomagalski">Odpowiadając na postawione pytania dotyczące realizacji wytyczonych podstawowych celów, trzeba podkreślić przede wszystkim, iż aktywność gospodarki okazała się znacznie wyższa, niż przewidywano. Wyższy poziom, niż zakładała ustawa budżetowa, osiągnął wzrost produktu krajowego brutto, inwestycji, handlu zagranicznego i spożycia. Najbardziej syntetyczny wskaźnik obrazujący tempo wzrostu gospodarczego, jakim jest produkt krajowy brutto, wzrósł o 7% zamiast planowanych 5%. Przypomnę, że w roku 1994 wskaźnik ten wyniósł 5%, a w roku 1993 — 3,8%. Świadczy to nie tylko o utrzymującej się, ale o rosnącej aktywności naszej gospodarki. Na wysokie tempo wzrostu produktu krajowego brutto wpłynął przede wszystkim wzrost produkcji przemysłowej o 9,4%, przy założeniu 6,8%, budowlano-montażowej o 11,1% i rolniczej o ok. 13%, przy założeniu wzrostu o 4,2%. Jakkolwiek w skali całego 1995 r. wzrost produkcji sprzedanej przemysłu był nieco niższy od osiągniętego w roku 1994, to należy podkreślić wyraźny wzrost tej produkcji w sektorze prywatnym - o 26%, a także wyższe tempo wzrostu produkcji sprzedanej w przemyśle przetwórczym. Wynikiem tego jest wzrost udziału sektora prywatnego w produkcji sprzedanej przemysłu o 5,1% a także zwiększenie udziału przemysłu przetwórczego w strukturze produkcji sprzedanej przemysłu o 6,3%; z 77% do 83,3%.</u>
          <u xml:id="u-24.7" who="#AlfredDomagalski">Na uwagę zasługuje także znacznie wyższy niż przed rokiem wzrost produkcji budowlano-montażowej. Po niekorzystnym 1994 r. odnotowaliśmy 13-procentowy wzrost produkcji rolniczej. Dotyczył on zarówno produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej. Pozwolił na zwiększenie po raz pierwszy od 1990 r. dochodów rolników, a także na utrzymanie tempa wzrost cen artykułów żywnościowych poniżej ogólnego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-24.8" who="#AlfredDomagalski">Wysoka aktywność gospodarcza potwierdzona została także w zakresie inwestycji. Jest to tym istotniejsze, że - jak wiemy - efekty inwestycyjne przesuwają się w czasie i stwarzają szansę na wzrost gospodarczy w roku bieżącym i w latach następnych. Natomiast wielkość i wskaźnik wzrostu nakładów inwestycyjnych są potwierdzeniem przez przedsiębiorców dobrej koniunktury gospodarczej zarówno w momencie inwestowania, jak i przewidywanej w okresach przyszłych.</u>
          <u xml:id="u-24.9" who="#AlfredDomagalski">W 1995 r. - według danych Głównego Urzędu Statystycznego - nakłady inwestycyjne w cenach porównywalnych wzrosły w stosunku do roku poprzedniego o około 19%, przy zakładanym wzroście 7%. Bardzo istotny jest przy tym fakt, że w znacznie wyższym stopniu, bo o 30%, wzrosły nakłady na zakupy maszyn, urządzeń i środków transportowych, a więc na dobra, które zwiększają wydajność pracy i poprawiają konkurencyjność naszej gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-24.10" who="#AlfredDomagalski">Odnotować przy tym należy znaczny napływ kapitału zagranicznego. Świadczy to o wzroście atrakcyjności Polski na arenie międzynarodowej. Szkoda tylko, że kapitał pochodzenia zagranicznego ograniczał się w zasadzie do zakupu polskich przedsiębiorstw, w nielicznych jedynie przypadkach decydując się na inwestycje od podstaw.</u>
          <u xml:id="u-24.11" who="#AlfredDomagalski">W dalszym ciągu na wzrost gospodarczy poważny wpływ wywierał handel zagraniczny, a ściślej mówiąc - eksport naszych towarów. Wzrost eksportu w cenach stałych ponad dwukrotnie przekroczył założenia planowe i wyniósł 16,7%. Niestety, import ponownie przekroczył wzrost eksportu, po korzystnym w tym zakresie roku 1994. Wzrósł on o 20,5%, a więc czterokrotnie więcej niż zakładano w ustawie budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-24.12" who="#AlfredDomagalski">W 1995 r. zwiększyła się znacznie rola nie rejestrowanego handlu przygranicznego. Jego dynamiczny wzrost nie tylko wyrównał ujemny bilans płatniczy, ale spowodował znaczny przyrost rezerw dewizowych. Przyrost ten wyniósł 8,9 mld dolarów, wobec 600 mln dolarów przewidzianych w prognozie. Tak znaczny nie przewidziany napływ dewiz przyniósł oczywiście określone skutki w polityce pieniężnej. Dotyczyły one chociażby podaży pieniądza, stóp procentowych czy kursu walutowego. Nie pozostało to bez wpływu także na budżet i gospodarkę.</u>
          <u xml:id="u-24.13" who="#AlfredDomagalski">W zakupach zagranicznych na podkreślenie zasługuje utrzymująca się tendencja wysokiego udziału importu zaopatrzeniowego w wartości importu ogółem, który w 1995 r. stanowił 68,4% i wzrósł o 2,1%.</u>
          <u xml:id="u-24.14" who="#AlfredDomagalski">Z zadowoleniem należy odnotować dalszy postęp w poprawie warunków materialnych polskiego społeczeństwa. Znacznie, bo o 4,5%, wzrosło spożycie, w tym spożycie indywidualne o 4,9%, przy zakładanym wzroście na poziomie 3,5%.</u>
          <u xml:id="u-24.15" who="#AlfredDomagalski">Był to jednocześnie pierwszy od kilku lat rok, w którym nastąpił realny wzrost oszczędności i wierzytelności netto gospodarstw domowych. Było to możliwe dzięki wzrostowi przeciętnych wynagrodzeń w gospodarce narodowej realnie o 4,7%, przy założeniu 2,7%.</u>
          <u xml:id="u-24.16" who="#AlfredDomagalski">Na uwagę zasługuje wyższy od przeciętnego wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej. Przeciętna płaca w warunkach porównywalnych wzrosła tam o 6,5%, co pozwoliło na niewielką chociażby poprawę relacji przeciętnego wynagrodzenia w jednostkach budżetowych do sektora przedsiębiorstw z 82,8% w 1994 r. do 84,7% w 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-24.17" who="#AlfredDomagalski">Po zmianie systemu waloryzacji wolniej rosły świadczenia emerytalne. Przeciętna renta i emerytura pracownicza wzrosła tylko o 2,2%, a emerytura i renta rolnicza o 3,4%.</u>
          <u xml:id="u-24.18" who="#AlfredDomagalski">W 1995 r. nastąpił dalszy wzrost liczby pracujących o 285,5 tys. osób, co spowodowało, że stopa bezrobocia obniżyła się z 16% do 14,9%. Wzrost zatrudnienia mniejszy od tempa wzrostu produktu krajowego brutto oznacza wzrost społecznej wydajności pracy. W ocenie bieżącej jest to zjawisko niekorzystne, zbyt bowiem wolno spada bezrobocie. Ale w dłuższym okresie taka sytuacja sprzyja poprawie konkurencyjności gospodarki i powinna pobudzać jej rozwój, a więc i wzrost zatrudnienia.</u>
          <u xml:id="u-24.19" who="#AlfredDomagalski">Rok 1995 był także rokiem kontynuacji procesów przekształceń własnościowych. Dokonano prywatyzacji kolejnych przedsiębiorstw państwowych i uruchomiono program narodowych funduszy inwestycyjnych. Zwiększył się więc udział sektora prywatnego w gospodarce narodowej, mierzony zarówno liczbą zatrudnionych, jak i wartością sprzedaży. Ocena realizacji kierunków prywatyzacji w 1995 r. nie jest jednak jednoznaczna.</u>
          <u xml:id="u-24.20" who="#AlfredDomagalski">Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego ma co do tych procesów wiele uwag. Negatywne stanowisko w tej sprawie wyraziła także sejmowa Komisja Przekształceń Własnościowych. Zdaniem klubu PSL w realizacji tego rządowego dokumentu można wymienić zarówno pozytywy, jak i negatywy. Do pozytywów zaliczamy dalszy postęp w prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, wzrost efektywności gospodarowania, napływ inwestycji zagranicznych, w części rozwój rynku kapitałowego i nowe uregulowania prawne, także zasilanie budżetu państwa, chociaż dochody tego typu nie mają charakteru stałego i mogą ulegać znacznym wahaniom. Niestety, lista negatywów nie jest krótka. Wymienić tu pragnę m.in. niewielki wpływ na rzeczywistą restrukturyzację gospodarki narodowej (działania prywatyzacyjne ograniczają się, naszym zdaniem, w zasadzie do zmian struktury własnościowej), brak działań na rzecz zmniejszania dysproporcji regionalnych oraz wykorzystania lokalnych czynników produkcji i walorów środowiskowych, opóźnione działania legislacyjne. Nie zrealizowano takich zadań zapisanych w „Kierunkach prywatyzacji”, jak przegląd ustawodawstwa normującego bezpieczeństwo obrotu towarowego, określenie gałęzi gospodarki i rodzajów przedsiębiorstw, nad którymi kontrolę powinny sprawować organy państwa, nie podjęto działań na rzecz wspierania restrukturyzacji priorytetowych sektorów gospodarki w przemyśle, rolnictwie, budownictwie, łączności i transporcie, nie wdrożono programu „Stabilizacja - restrukturyzacja - prywatyzacja”.</u>
          <u xml:id="u-24.21" who="#AlfredDomagalski">Wydaje się, iż Ministerstwo Przekształceń Własnościowych niewłaściwie rozkłada akcenty swoich działań, znacznie więcej energii koncentrując na sprzedaży przedsiębiorstw niż na restrukturyzacji gospodarki i poprawie jej konkurencyjności. Zmiana stosunków własnościowych winna być przecież środkiem, a nie celem samym w sobie.</u>
          <u xml:id="u-24.22" who="#AlfredDomagalski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Ogólnie korzystne wyniki gospodarcze mogą być wynikiem pomyślnej realizacji budżetu, a może być także odwrotnie. To wyniki gospodarcze mogą decydować o dobrej realizacji budżetu. W sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa rząd stwierdza, że ubiegłoroczny budżet był stymulatorem wzrostu gospodarczego. Wydaje się, że teza ta jest jednak wątpliwa. Analiza dokumentu rządowego i materiałów Najwyższej Izby Kontroli skłania raczej do sformułowania opinii, że to właśnie wyniki gospodarcze, będące rezultatem zagranicznej i krajowej koniunktury, pomogły zrealizować zamierzenia budżetowe. Mówię o tym dlatego, iż właściwa odpowiedź na to pytanie może okazać się bardzo przydatna w pracach budżetowych już na 1997 r.</u>
          <u xml:id="u-24.23" who="#AlfredDomagalski">Patrząc na budżet państwa poprzez pryzmat jego globalnych dochodów i wydatków, ukształtowanego deficytu budżetowego i długu publicznego, oceniam, że wszystko jest w porządku, a trendy są właściwe. Dochody budżetowe zrealizowano z niewielką nadwyżką, wydatki nieco poniżej planu. Deficyt okazał się mniejszy, zarówno w stosunku do wielkości bezwzględnej, określonej w ustawie, jak i w stosunku do produktu krajowego brutto, a wartość realna długu publicznego zmalała o blisko 10%.</u>
          <u xml:id="u-24.24" who="#AlfredDomagalski">Okazuje się jednak, że ani wyższy od zakładanego wzrost gospodarczy, ani wyższe tempo inflacji nie miały większego wpływu na dochody i wydatki budżetowe, a wydaje się, że mieć powinny. Wolniejsze tempo wzrostu dochodów i wydatków budżetowych - odpowiednio 3,8% i 3,6% od tempa wzrostu produktu krajowego brutto, który, jak wiemy, wynosił 7% - spowodowało zmniejszenie relacji zarówno dochodów, jak i wydatków w stosunku do produktu krajowego brutto. Mieliśmy więc do czynienia w 1995 r. ze zmniejszeniem redystrybucyjnej funkcji budżetu państwa, wydaje się jednak, że niezamierzonej.</u>
          <u xml:id="u-24.25" who="#AlfredDomagalski">Polska pod względem skali redystrybucji produktu krajowego brutto poprzez sektor publiczny nie odbiega od standardów europejskich. Nie jesteśmy pod tym względem ani państwem zbyt liberalnym, ani też bardzo opiekuńczym. Biorąc pod uwagę poziom zaspokojenia potrzeb społecznych, tych, które są obowiązkiem konstytucyjnym państwa, na obniżanie redystrybucyjnej roli budżetu jest w Polsce jeszcze za wcześnie. Jeśli tak, to powinna ona być wynikiem obniżenia podatków, a nie zbiegiem różnego rodzaju okoliczności, i to w rozsądnych granicach.</u>
          <u xml:id="u-24.26" who="#AlfredDomagalski">Dochody budżetu państwa wyniosły 83 721 700 tys. zł i były wyższe od planowanych o 1,3%. Realizacja ustawy budżetowej jest więc prawidłowa. Martwić jednak musi ciągle wysoki stan należnych, a nie wpłaconych do kasy państwa należności podatkowych i niepodatkowych. Na dzień 31 grudnia 1995 r. wyniosły one ponad 7600 mln zł i były wyższe o ponad 563 mln zł, tj. o 7,9%, niż w roku 1994. Stanowiły więc 9,1% zrealizowanych dochodów. Jakkolwiek wskaźnik realizacji należnych budżetowi dochodów nieco się poprawił, to i tak co jedenasta złotówka nie wpłynęła do publicznej kasy. Sądząc ze sprawozdania, jakie przygotował rząd dla Wysokiej Izby, można odnieść wrażenie, że dochody budżetowe w pracy aparatu państwowego stanowią marginalną kwestię. Na przeszło 2 tys. stron sprawozdania dochodom poświęcono zaledwie około 60 stron. Ustawodawca tymczasem nie czyni większych różnic pomiędzy analizą dochodów i wydatków budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-24.27" who="#AlfredDomagalski">Zgodnie z Prawem budżetowym realizacja dochodów, tak jak i wydatków należy do właściwych ministrów i wojewodów oraz jednostek im podległych. Mają oni obowiązek dokonywania okresowych ocen ich realizacji, a także podejmowania określonych działań. Sprawozdanie praktycznie nie zawiera analiz, a ogranicza się w większości do podawania suchych faktów. Ma więc charakter informacyjny, a nie ocenny. Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów zmuszona więc była do żądania dodatkowych informacji i opracowań. Mimo wszystko trudno jest do końca ocenić, z jakich przyczyn nie zrealizowano części zaplanowanych dochodów, a z tytułu zaplanowanych a nie zrealizowanych dochodów z podatku akcyzowego, oprocentowania kapitałów w spółkach skarbu państwa, wpłat z zysku NBP i podatku od towarów i usług nie wpłynęło 3 849 600 tys. zł. Jest natomiast oczywiste, że wyższy niż przewidywany wzrost produktu krajowego brutto przy wyższym niż zakładano tempie inflacji znacznie ułatwił realizację dochodów budżetowych. Pytanie, czy wykorzystano wszystkie potencjalne możliwości wzrostu dochodów, pozostaje jednak otwarte.</u>
          <u xml:id="u-24.28" who="#AlfredDomagalski">Jak zauważyła Najwyższa Izba Kontroli, 68% ogólnej kwoty dochodów budżetu państwa zrealizowało 10 województw. Jest to najlepsze świadectwo poważnego różnicowania się naszego państwa i mówi o pilnej potrzebie aktywizacji polityki regionalnej. Dobra realizacja dochodów powinna ułatwić wywiązanie się ze zobowiązań po stronie wydatków. Zostały one zrealizowane w 99,6%. W ujęciu realnym były one wyższe od wykonania 1994 r. o 3,6%. Warto jednak zauważyć, że ustawa zakładała wzrost o 6,8%. Zmniejszone wykonanie wydatków budżetowych byłoby niewątpliwie chwalebne, gdyby wynikało z faktycznych oszczędności i wysokiej gospodarności. Tak jednak niestety nie jest. Przyrost zobowiązań wymagalnych jednostek budżetowych z tytułu wydatków bieżących wyniósł bowiem 117,4%. Zobowiązania wzrosły więc ponaddwukrotnie, z kwoty 1 014 600 tys. zł do kwoty 2 206 700 tys. zł. Będzie to oczywiście mieć konsekwencje w wydatkach bieżącego roku. Zamiast realizować bieżące zadania, jednostki budżetowe pokryją zaległości wraz z odsetkami. Sądząc po wzroście kwoty zobowiązań, same odsetki sankcyjne mogą sięgnąć w tym roku 600 mln zł. Taka gospodarka budżetowa nie ma nic wspólnego z gospodarnością, raczej jest jej zaprzeczeniem. Przykładów niegospodarności i braku troski o publiczny pieniądz Najwyższa Izba Kontroli co roku podaje wiele. Posłużę się tylko dwoma w nadziei, że ministrowie, a może pan premier, zechcą wyciągnąć wnioski.</u>
          <u xml:id="u-24.29" who="#AlfredDomagalski">Pierwszy dotyczy Ministerstwa Przekształceń Własnościowych. Mówił tu już pan poseł Czerniawski, sprawozdawca komisji, o moim stanowisku zajętym na posiedzeniu. Chcę je tutaj potwierdzić. Szczodrość tego resortu w ustalaniu stawek dla firm doradczych za przygotowanie zakładów do prywatyzacji jest wspaniałomyślna i zadziwiająca jednocześnie. Oto jednej firmie, której zlecono przygotowanie do prywatyzacji 5 zakładów sektora tytoniowego, wypłacono ponad 32 mln zł, czyli ponad 320 mld starych złotych. Warto wiedzieć, że utrzymanie całego Ministerstwa Przekształceń Własnościowych, zatrudniającego prawie 500 urzędników, kosztuje o połowę mniej.</u>
          <u xml:id="u-24.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.31" who="#AlfredDomagalski"> Jedynym wyjaśnieniem w tej sprawie była informacja, że firmie zewnętrznej można zapłacić miliardy, a pracownikowi MPW nie można przyznać 10 mln zł nagrody za dobrze wykonaną pracę. Myślę, że w kraju w sumie biednym, jakim jest Polska, jest to zwykłą nieprzyzwoitością i rodzi niestety brzydkie skojarzenia. Czy można przejść nad takimi faktami do porządku dziennego? Myślę, że raczej nie, tym bardziej że nie jest to jedyny przykład z tej łączki.</u>
          <u xml:id="u-24.32" who="#AlfredDomagalski">Przykład drugi pochodzi z Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Oto z budżetu jednej z kontrolowanych przez Najwyższą Izbę Kontroli ambasad ponoszono opłaty czynszowe za dwa obiekty przeznaczone dla ambasadora: za dotychczas zajmowane mieszkanie 13 tys. dolarów rocznie i za dom przeznaczony na docelową rezydencję - 33 tys. dolarów rocznie. Dom wynajęty w 1994 r. na 3 lata wymagał niestety prac adaptacyjnych, szacowanych na ok. 70 tys. dolarów, jednak w umowie zapomniano o tak drobnej sprawie i przez 1,5 roku trwały nieskuteczne negocjacje z właścicielem domu o wprowadzenie dodatkowych zapisów do umowy, a przez ten czas wypłacono z publicznej kasy ok. 50 tys. dolarów za stojący bezużytecznie obiekt. Gdyby wójt gminy prowadził taką gospodarkę, w ciągu tygodnia mieszkańcy wywieźliby go na taczkach.</u>
          <u xml:id="u-24.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-24.34" who="#AlfredDomagalski">Myślę, że rząd powinien także przeanalizować realizację inwestycji centralnych. Najwyższa Izba Kontroli po raz kolejny sygnalizuje wiele nieprawidłowości w tym zakresie, które podnoszą zresztą koszty tych inwestycji.</u>
          <u xml:id="u-24.35" who="#AlfredDomagalski">Wysoki Sejmie! Nieco mniejsze wydatki budżetowe i wyższe dochody wpłynęły na zmniejszenie planowanego deficytu budżetowego. Był on o 15,7% mniejszy, niż założono, a jego udział w produkcie krajowym brutto wyniósł 2,6%, a nie 3,3%, jak przewidywała ustawa. Jest to oczywiście z określonego punktu widzenia bardzo korzystne, zmniejsza się bowiem dług publiczny i koszty jego obsługi. Ze społecznego punktu widzenia jest to trudne do zaakceptowania. Pan Waldemar Kuczyński pisze w swojej opinii o wykonaniu budżetu państwa za 1995 r., że obecna koalicja nie uczyniła w tym zakresie żadnego postępu, że to rząd pani premier Hanny Suchockiej zmniejszył deficyt z 6% w 1992 r. do 2,7% w roku 1993. To jest oczywiście prawda, ale jest to tylko jedna strona medalu. Druga - to dramatyczny spadek nakładów na naukę, oświatę, szkolnictwo wyższe, kulturę, ochronę zdrowia, bezpieczeństwo publiczne itp. Dalsze ograniczanie deficytu to cięcie i tak niewystarczających środków na te właśnie dziedziny naszego życia społecznego.</u>
          <u xml:id="u-24.36" who="#AlfredDomagalski">Zdaniem Polskiego Stronnictwa Ludowego dalsze ograniczanie deficytu może się odbywać - przy przecież dużym wzroście gospodarczym - poprzez wzrost dochodów budżetowych, a nie poprzez zmniejszanie wydatków. Niektóre dziedziny wymagają wręcz zwiększenia udziału środków w ogólnych wydatkach budżetowych, jak chociażby bezpieczeństwo publiczne oraz nauka i szkolnictwo wyższe. Jeśli tego nie uczynimy, staniemy się zaściankiem zjednoczonej Europy, pełniąc tam zupełnie marginalną rolę.</u>
          <u xml:id="u-24.37" who="#AlfredDomagalski">Wysoka Izbo! Chyba najtrudniejszym problemem dla budżetu państwa jest dług publiczny, a raczej rosnące koszty jego obsługi. Na zadłużenie państwa składają się zobowiązania budżetu wobec wierzycieli krajowych i zagranicznych. Następuje ewolucja struktury wewnętrznej tego zadłużenia, rośnie bowiem obciążenie gospodarki długiem krajowym i jego udział w całości zadłużenia. Trzeba oczywiście zauważyć fakt, że wartość długu publicznego w ujęciu realnym obniża się, maleje także jego udział w produkcie krajowym brutto. W minionym roku udział ten zmniejszył się o dalsze 13 punktów i wynosi 56,2%. Jest to już wskaźnik nie odbiegający od wskaźników w krajach europejskich. Problem w tym, że przy niskim poziomie produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca rosnące koszty obsługi długu publicznego poważnie ograniczają finansowanie z budżetu ważnych zadań publicznych.</u>
          <u xml:id="u-24.38" who="#AlfredDomagalski">Wymaga podkreślenia, że w Polsce od 1993 r. występuje już dodatnie pierwotne saldo budżetu państwa. W 1995 r. wyniosło ono 6,7 mld zł. Oznacza to, że gdyby nie było kosztów obsługi długu publicznego, budżet państwa zamykałby się nadwyżką.</u>
          <u xml:id="u-24.39" who="#AlfredDomagalski">Polskie Stronnictwo Ludowe uważa, że jest najwyższy czas, aby stworzyć nowoczesny system zarządzania tą częścią finansów publicznych państwa. Jest tu niezbędne współdziałanie rządu i banku centralnego. W tym zakresie występują jednak od 1993 r. poważne problemy. Nie pomagają nawet działania podejmowane przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów czy nawet Wysoką Izbę.</u>
          <u xml:id="u-24.40" who="#AlfredDomagalski">Najpoważniejsze rozbieżności występują w kwestii realizacji przez Narodowy Bank Polski polityki pieniężnej. Polski bank centralny wychodzi z założenia, że nie można realizować jednocześnie wzrostu gospodarczego i ograniczać inflacji. Jest to klasyczne monetarne podejście. Polskie doświadczenie dowodzi, że realizacja pozornie sprzecznych celów jest możliwa. Od kilku lat mamy do czynienia ze stosunkowo wysokim wzrostem gospodarczym i jednoczesnym spadkiem inflacji. Ocena realizacji założeń polityki pieniężnej cechuje się jednak dużą względnością.</u>
          <u xml:id="u-24.41" who="#AlfredDomagalski">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów co roku dokonuje bardzo wnikliwej oceny i analizy, wysłuchując opinii różnych ekspertów, reprezentujących różne szkoły ekonomiczne i różne kierunki myślenia. Co roku też komisja uznaje, że bank centralny prowadzi politykę błędną, co roku jednak bank centralny odrzuca te uwagi.</u>
          <u xml:id="u-24.42" who="#AlfredDomagalski">Klub Polskiego Stronnictwa Ludowego podziela opinię wyrażoną przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Dotyczy to w szczególności kwestii związanych z większą otwartością Narodowego Banku Polskiego na stymulowanie wzrostu gospodarczego i włączenie się banku w rozwiązywanie problemów długu publicznego. Mówił o tym szczegółowo pan poseł sprawozdawca, nie będę więc tych argumentów powtarzał.</u>
          <u xml:id="u-24.43" who="#AlfredDomagalski">Szczególnie istotnym problemem z punktu widzenia PSL jest stworzenie warunków do inwestowania, zarówno materialnego, jak i inwestowania w człowieka. Tymczasem w Polsce zwykło się głośno mówić o warunkach do napływu kapitału zagranicznego (także zresztą bardzo potrzebnego), a mniej o tym, jak najlepiej wykorzystać własne zasoby pieniężne do inwestycji krajowych.</u>
          <u xml:id="u-24.44" who="#AlfredDomagalski">Nawet duży napływ inwestycji zagranicznych, rzędu 4–5 mld dolarów rocznie, w stosunku do potrzeb inwestycyjnych stanowić może zaledwie jedną piątą czy jedną szóstą całości. Jeśli natomiast nie doprowadzimy do odpowiednio wysokiego poziomu inwestowania, staniemy się, jak mówiłem wcześniej, zwracając uwagę na inwestowanie w kapitał ludzki, zaściankiem lepszego świata, do którego przecież zmierzamy. Nie sądzę, by komuś w Polsce na tym zależało.</u>
          <u xml:id="u-24.45" who="#AlfredDomagalski">Kończąc, pragnę poinformować, że klub Polskiego Stronnictwa Ludowego w sumie ocenia bardzo pozytywnie wykonanie budżetu państwa i będzie głosował zgodnie z wnioskiem Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów za przyjęciem sprawozdania z wykonania budżetu i udzieleniem rządowi absolutorium, za przyjęciem bilansu Narodowego Banku Polskiego i odrzuceniem sprawozdania z realizacji założeń polityki pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-24.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Alfred Domagalski.</u>
          <u xml:id="u-25.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Jerzego Osiatyńskiego o zabranie głosu w imieniu klubu Unii Wolności. Następnym mówcą będzie pani poseł Wiesława Ziółkowska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#JerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W toku prac nad ustawą budżetową na rok 1995 Klub Parlamentarny Unii Wolności wskazywał, że projekt tego budżetu opierał się na nierealistycznych założeniach, zawierał wiele ukrytych rezerw, a w części wydatkowej - zamiast wykorzystania owoców wzrostu gospodarczego na umacnianie długofalowych podstaw wzrostu, na konieczne zmiany strukturalne w sferze świadczeń społecznych, a zwłaszcza na poprawę stanu edukacji i zdrowia - prowadził do utrwalania nieefektywnych struktur gospodarczych. Wykonanie budżetu na rok 1995 niestety potwierdziło słuszność aż nazbyt wielu naszych ostrzeżeń i prognoz.</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#JerzyOsiatyński">Podobnie jak w 1994 r. także rok później inflacja okazała się większa, niż planowano. W toku debaty budżetowej wskazywaliśmy, że przyjęte wskaźniki są nierealistyczne, że inflacja wyniesie o 2,5–3 punkty procentowe więcej, niż założono w konstrukcji budżetu. Rzeczywistość okazała się jeszcze gorsza: zamiast 22,7% inflacji - 27,8% (zamiast 16,9%–21,6%, liczonej grudzień do grudnia). Słyszeliśmy w tej Izbie już wiele razy, że to i tak wynik lepszy niż kiedykolwiek, że rozbieżności przed przejęciem władzy przez koalicję SLD i PSL, a zwłaszcza na koniec 1993, były daleko większe. Jednak koalicja ta przejęła władzę nie w końcu 1993 r., tylko w październiku tego roku, a do października odstępstwa między planowaną i faktyczną stopą inflacji wahały się minimalnie, stopa inflacji zaś liczona za poprzednie 12 miesięcy systematycznie spadała. Jeszcze w październiku 1993 r. planowana na koniec roku stopa inflacji była w zasięgu ręki. Za inflacyjne przyspieszenie w IV kwartale 1993 r. odpowiada już dzisiejsza koalicja.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#JerzyOsiatyński">Przyjrzyjmy się teraz wykonaniu dochodowej strony budżetu w 1995 r. Zacznijmy od przybliżonego oszacowania wielkości owego „ponadplanowego” podatku inflacyjnego. Przyjmując, że wraz z inflacją w takiej samej proporcji zwiększają się dochody podatkowe, i pamiętając, że dochody podatkowe w 1995 r. reprezentowały 82,4% dochodów budżetu państwa, można obliczyć, że dodatkowy podatek inflacyjny wyniósłby ok. 2,8 mld zł. Tymczasem wykonanie dochodów budżetu państwa było tylko o 1 mld zł wyższe niż planowano. Tak więc bez tej ponadplanowej inflacji dochody budżetowe w 1995 r. byłyby o 1,8 mld zł niższe niż zakładano w ustawie. To samo dotyczy w jeszcze większym stopniu wykonania podatków pośrednich.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#JerzyOsiatyński">Na niewykonanie dochodów podatkowych budżetu państwa wpłynął nie tylko ich nierealistyczny szacunek, ale także brak postępu w poprawie ściągalności należności skarbu państwa z jednej strony, i zbyt szerokie wykorzystywanie przez ministra finansów uprawnień do arbitralnie przyznawanych ulg i odroczeń podatkowych, o czym mówił tu już wcześniej prezes Najwyższej Izby Kontroli, jak również opóźnianie i ograniczanie przewidzianych w budżecie podwyżek cen urzędowych z drugiej strony.</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#JerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Unia Wolności zwracała też uwagę na planowaną w budżecie - cytuję z naszego wystąpienia - „gwałtowność wzrostu wpłaty z zysku NBP”. Wobec wzrostu rezerw dewizowych już w 1994 r. można było oczekiwać kosztownych, sterylizacyjnych operacji NBP w roku następnym. Oczywiście nie przewidywaliśmy, że tak minister finansów, jak i prezes NBP będą w 1995 r. sami się przyczyniać do zwiększenia napływu krótkoterminowego kapitału spekulacyjnego, zamiast dążyć do jego ograniczenia. I nie doceniliśmy wielkości tego zjawiska. Ostatecznie wpływy z zysku NBP do budżetu państwa były mniejsze od planowanych o 620 mln zł, tj. przeszło 17%.</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#JerzyOsiatyński">Wskazywaliśmy dalej na założony w budżecie zbyt wysoki wzrost poboru dywidend - o przeszło 80% w kategoriach realnych. Przestrzegaliśmy, że „przy całej tromtadracji rządu i koalicji SLD i PSL o konieczności poprawy warunków działania przedsiębiorstw państwowych i spółek skarbu państwa” takie zmiany „spowodują akurat systemowe pogorszenie ich warunków gospodarowania”. Z tego względu opowiadaliśmy się za odstąpieniem od tych planów i w konsekwencji za zmniejszeniem dochodów budżetu o 300 mln zł. W wykonaniu dywidendy ogółem były mniejsze o blisko 650 mln zł, a dywidendy od przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek skarbu państwa mniejsze o przeszło 700 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#JerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Największe zastrzeżenia Unii Wolności po stronie dochodowej budżetu na 1995 r., obok skutków niedoszacowania inflacji, budził jednak zaniżony szacunek rozmiarów importu, a wobec tego wpływów z ceł, podatku granicznego oraz VAT i akcyzy na część tego importu. Była to pokaźna ukryta rezerwa budżetu na 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#JerzyOsiatyński">Mówiliśmy: „W konstrukcji budżetu na 1995 r. rząd przyjmuje, że import będzie rósł w tym samym tempie co PKB. W świetle co najmniej trzech okoliczności dynamika ta jest zaniżona. Po pierwsze, integracja ze Wspólnotami Europejskimi i redukcje taryf przyspieszą wzrost importu. Po drugie, jeżeli w 1995 r. miejsce wewnętrznej konsumpcji jako głównego motoru wzrostu PKB ma zająć eksport, to produkcja eksportowa wymaga w znacznie większym stopniu importowanych komponentów, podzespołów itd. niż produkcja na rynek krajowy. Po trzecie wreszcie, spowolnienie dewaluacji złotego, skądinąd słuszne i korzystne dla redukcji inflacji, oznacza potanienie importu w stosunku do produkcji krajowej. W naszym szacunku przyjęliśmy ostrożnie, że przyrost importu będzie zatem większy niż szacunek rządu o ok. 450 mln dolarów. Dodatkowe wpływy z cła wynoszą wtedy 1307 mld, a wpływy z podatku importowego 2375 mld starych złotych”.</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#JerzyOsiatyński">Faktyczny import w ujęciu bilansu płatniczego był o blisko 6 mld dolarów większy, tj. o 32% wyższy od planowanego. Nietrafna okazała się jednak prognoza średniego kursu złotego do walut obcych; wskutek czynników w znacznej mierze niezależnych ani od rządu, ani od NBP kurs złotego okazał się o blisko 10% wyższy, niż planowano, wobec czego import w przeliczeniu złotówkowym był już tylko o 19% wyższy, niż planowano - podczas gdy rząd prognozował wzrost o 5%. Same dodatkowe dochody z ceł powinny zatem wynieść przeszło 1 mld zł, tymczasem wyniosły one wszystkiego 344,5 mln nowych złotych, około 1/3 tej kwoty. Skąd różnica? Jej przyczyna skrywa się w niższej niż przyjęta w budżecie efektywnej stawce celnej - zamiast 10,8% było tylko 9,6%.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#JerzyOsiatyński">W toku prac komisji sejmowych okazało się, że efektywną stawkę 9,6% w 1995 r. minister finansów liczy ex post - wynikowo. Przyczyn różnicy zaś między stawką planowaną a faktyczną nie umiano rozliczyć. Ponawiamy wobec tego nasze pytania: Gdzie się podziało 687,2 mln zł dodatkowych dochodów z ceł za import, którego faktycznie dokonano? Czy i w jakim stopniu tę różnicę spowodowały dodatkowe kontyngenty bezcłowe? W jakim stopniu miało wpływ na jej powstanie pogorszenie ściągalności ceł, a w jakim błędy w kalkulacji przeciętnej stawki celnej w imporcie, planowanej przy konstrukcji budżetu na 1995 r.? Czemu stawka celna w imporcie, jak się okazało, wynosiła tylko 9,6% zamiast planowanych 10,8%? Jak możemy dziś przyjąć wykonanie dochodów z ceł bez odpowiedzi na te pytania?</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#JerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W pracach nad ubiegłorocznym budżetem wskazywaliśmy na jeszcze jedną ukrytą rezerwę w postaci zaniżonych założeń co do poprawy ściągalności składek na ZUS. Mówiliśmy, że ustawa dająca urzędnikom i inspektorom ZUS dodatkowe uprawnienia do ściągania należności od dłużników niewątpliwie poprawi ściągalność składki. Sugerowaliśmy wobec tego zmniejszenie dotacji do ZUS o 200 mln zł. Faktycznie dopłaty do ZUS zmniejszono aż o 1850,6 mln zł, głównie wskutek wzrostu zarobków stanowiących podstawę wymiaru składek, ale także z tytułu lepszej ściągalności składek.</u>
          <u xml:id="u-26.11" who="#JerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W konstrukcji budżetu na 1995 r. nasz sprzeciw budziła także jego strona wydatkowa. Strona ta jest zawsze wyrazem preferencji w polityce gospodarczej rządu i koalicji parlamentarnej, która za ten rząd ponosi odpowiedzialność. Budżet na 1995 r. wyraża preferencje koalicji SLD–PSL, jej sposób myślenia o gospodarce. Unia Wolności ma inne preferencje i prowadziłaby inną politykę. Jako partia opozycyjna sygnalizowaliśmy tylko nasze priorytety i proponowaliśmy odcinkowe rozwiązania racjonalizujące. Propozycje nasze nie powodowały przy tym zwiększenia deficytu budżetowego, zmieniały jedynie proporcje oraz globalne kwoty dochodów i wydatków. Dotyczyły przede wszystkim: po pierwsze, umacniania podstaw wzrostu gospodarczego, po drugie, zwyżki płac pracowników państwowej sfery budżetowej o 8% ponad wskaźnik inflacji, po trzecie, poszerzenia i umocnienia samorządu terytorialnego; po czwarte, zwiększenia bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego państwa i obywateli; po piąte, poprawy infrastruktury gospodarczej.</u>
          <u xml:id="u-26.12" who="#JerzyOsiatyński">Nasze propozycje większość parlamentarna koalicji Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Polskiego Stronnictwa Ludowego odrzuciła. Jak przeszły one próbę czasu? Przede wszystkim dla umocnienia podstaw przedsiębiorczości i wzrostu gospodarczego w pracach nad ubiegłorocznym, a także tegorocznym budżetem Unia Wolności opowiadała się konsekwentnie za redukcją podatków, zwłaszcza od dochodów przedsiębiorstw, i za zastąpieniem powszechną redukcją podatków mnożących się i często ad hoc przyznawanych ulg podatkowych oraz projektów dobudowywania kolejnych pięter ulg inwestycyjnych. Chociaż koalicja SLD-PSL w toku ówczesnych prac nad ustawami okołobudżetowymi nasze propozycje odrzucała, teraz zapowiada ich wprowadzenie w ustawach podatkowych na rok przyszły i dalsze. Szkoda, że o dwa lata za późno i dopiero w obliczu zmniejszania się tempa wzrostu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-26.13" who="#JerzyOsiatyński">Dla umocnienia wzrostu Klub Parlamentarny Unii Wolności proponował także zwiększenie wydatków na dofinansowanie inwestycji infrastrukturalnych w regionach zagrożonych wysokim bezrobociem oraz na wspieranie regionalnych programów inwestycyjnych. Propozycji tych sojusz SLD i PSL nie przyjął. Przy dość powszechnym niewykorzystaniu rezerw celowych w budżecie na 1995 r. godzi się zauważyć, że akurat te rezerwy zostały w pełni - i w ocenie NIK należycie - wykorzystane, a zwiększenie alokacji budżetowych na te cele niewątpliwie poprawiłoby sytuację w regionach o wysokim strukturalnym bezrobociu, a także w woj. wałbrzyskim, łódzkim, suwalskim, olsztyńskim i rzeszowskim, wszędzie tam, gdzie były realizowane regionalne programy restrukturyzacyjne.</u>
          <u xml:id="u-26.14" who="#JerzyOsiatyński">Wzrostowi służyłaby także proponowana przez nas redukcja dywidend i oprocentowania kapitału w spółkach skarbu państwa, o czym już była mowa.</u>
          <u xml:id="u-26.15" who="#JerzyOsiatyński">Nie uważaliśmy natomiast, aby 20 mln zł przewidziane przez rząd na dopłaty do kredytów eksportowych mogło w sposób rzeczywisty przyczynić się do poprawy warunków opłacalności eksportu. Przy rozmiarach eksportu przeszło tysiąc razy większych dopłaty te mogły pełnić tylko funkcje korupcjogenne. Wnosiliśmy o ich usunięcie. W wykonaniu budżetu rząd lakonicznie przyznaje, że rezerwa ta, cytuję: „nie została wykorzystana wobec braku projektów kwalifikujących się do rozpatrzenia”.</u>
          <u xml:id="u-26.16" who="#JerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Naszym drugim obszarem preferencji jest sfera budżetowa. W budżecie na 1995 r. proponowaliśmy podniesienie współczynnika podwyżki wynagrodzeń dla pracowników państwowej sfery budżetowej o 8 punktów ponad zakładaną inflację, m.in. w obawie, że realny wzrost tych wynagrodzeń ponownie okaże się niższy od planowanego. Zmiana ta nie została przyjęta przez koalicję. Ale przyznajemy, że - mimo większej inflacji - podwyżki wynagrodzeń w tej sferze osiągnęły realnie 5,7%, a w przeliczeniu na jeden etat kalkulacyjny nieco ponad 6%. Niestety, koalicja SLD i PSL nie wykorzystała tych podwyżek do wykupienia społecznego przyzwolenia na zmianę systemu finansowania oświaty czy służby zdrowia.</u>
          <u xml:id="u-26.17" who="#JerzyOsiatyński">W polu spraw związanych z poszerzeniem i umocnieniem samorządów terytorialnych proponowaliśmy dodatkową rezerwę celową na finansowanie zadań przejętych przez miasta w ramach programu „pilotaż” w związku z niedoszacowaniem przez rząd wydatków na te cele. Propozycje te odrzucono. W analizie wykonania budżetu państwa Najwyższa Izba Kontroli zwraca uwagę, że środki z dotacji pilotażowej nie pozwalały na pełne pokrycie wydatków związanych z właściwą realizacją zadań.</u>
          <u xml:id="u-26.18" who="#JerzyOsiatyński">Proponowaliśmy także zwiększenie innych alokacji dla samorządów, ale propozycje te nie spotkały się z poparciem koalicji rządowej. Co prawda później, w toku wykonywania budżetu, minister finansów zwiększał środki dla samorządów, ale ten sposób zwiększania środków sprzyja przede wszystkim ich marnotrawstwu.</u>
          <u xml:id="u-26.19" who="#JerzyOsiatyński">Także nasze wnioski zmierzające do zwiększenia środków na zewnętrzne i wewnętrzne bezpieczeństwo Polski, dotyczących programu Partnerstwo dla pokoju, co przybliżyłoby nasze wejście do NATO, oraz zwiększenia środków na zakup sprzętu łączności, informatyki i techniki specjalnej dla Policji, nie spotkały się z akceptacją koalicji SLD i PSL. Ile wobec tego warte są jej „krokodyle łzy” wylewane teraz nad brakiem środków dla Policji i nad zbyt wolno przebiegającą integracją Polski z NATO?</u>
          <u xml:id="u-26.20" who="#JerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Proponowaliśmy także zmniejszenia alokacji budżetowych, z których najważniejsze dotyczyło Agencji Rynku Rolnego, o 40 mln złotych. Nie widzieliśmy uzasadnienia dla aż podwojenia interwencyjnych zapasów zboża i innych produktów, skupowanych niezależnie od zakupu zapasów państwowych.</u>
          <u xml:id="u-26.21" who="#JerzyOsiatyński">Kontrola NIK wykazała, że plan finansowy agencji był w ciągu 1995 r. zmieniany dwukrotnie i zatwierdzony dopiero po zakończeniu roku, w styczniu 1996 r., że planowane i realizowane dochody własne agencji były w fazie planowania 3,5 raza zaniżone, że prezes agencji, występując o dotacje na inwestycje, nie ujawnił faktu, że w tym samym czasie dysponował na bankowym rachunku kwotą odpowiadającą blisko 50% potrzeb inwestycyjnych agencji itd. itp. Postępowanie kontrolne NIK nie zostało zakończone i z ostatecznymi wnioskami wypada zaczekać. Zwracamy jednak uwagę, że w realizacji najważniejszego zadania, to jest spłaszczenia skali wahań cen zbóż na rynku krajowym, jak tego dowiódł wzrost ich cen w roku 1995/96, agencja okazała się całkowicie nieskuteczna, zaś decyzje o bezcłowym imporcie spóźnione, a na dokładkę import zbóż został zmonopolizowany przez samą agencję, która nie dopuszcza do tych operacji firm prywatnych. Jednym z następstw tego jest silny wzrost wydatków agencji na interwencyjny skup mięsa. Przyglądając się działaniom agencji, pytam: Czy obecna pełna dyspozycyjność agencji i jej prezesa w stosunku do kierownictwa resortu rolnictwa nie uzasadnia podporządkowania jej prezesowi Rady Ministrów, tym bardziej że do zadań agencji należy także gospodarka rezerwami państwowymi?</u>
          <u xml:id="u-26.22" who="#JerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! W „Strategii dla Polski”, w dyskusjach nad ustawą budżetową na 1995 r. rząd zapowiadał utrwalenie podstaw dalszego wzrostu gospodarczego, podporządkowanie sektora przedsiębiorstw państwowych i spółek skarbu państwa rynkowym regułom gospodarowania. Zapowiadał także inwestowanie w człowieka, rozpoczęcie przebudowy systemu rent i emerytur, zreformowanie sfery usług publicznych, przede wszystkim sfery zdrowia i edukacji. Niestety, wyższy niż oczekiwano wzrost gospodarczy nie został wykorzystany do reformy finansów publicznych przez obniżenie ciężaru podatków i zmniejszenie relacji obciążeń podatkowych w stosunku do produktu krajowego brutto, ani przeznaczony na wzrost szeroko rozumianych wydatków inwestycyjnych, w tym wydatków na oświatę i infrastrukturę.</u>
          <u xml:id="u-26.23" who="#JerzyOsiatyński">Brak reform finansów publicznych prowadzi do zmniejszenia dynamiki rozwoju gospodarczego Polski. W zamian za to w 1995 r. mieliśmy marnowanie owoców wzrostu i przemian systemowych polskiej gospodarki w latach 1989–1993 na jałową redystrybucję i utrwalanie nieefektywnej struktury gospodarki. Podstawą interwencjonizmu budżetowego rządu koalicji SLD–PSL w 1995 r. była dbałość o interesy politycznej klienteli tej koalicji, coraz ściślejsze splatanie się grupowych interesów gospodarczych z polityką i taka ochrona producentów, która godzi w interesy konsumentów i w długofalowe możliwości zachowania konkurencyjności polskich produktów na rynku krajowym i za granicą, w nasze długofalowe perspektywy rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-26.24" who="#JerzyOsiatyński">To jest, pani marszałek, Wysoki Sejmie, panie pośle Kaleta, pierwsza i najważniejsza przyczyna, dla której Klub Parlamentarny Unii Wolności złożył wniosek mniejszości o nieprzyjęcie sprawozdania z wykonania budżetu państwa w 1995 r. i o nieudzielenie rządowi absolutorium. Cele, których realizację rząd zapowiadał, przedkładając i uchwalając budżet na 1995 r., naszym zdaniem nie zostały zrealizowane w sposób uzasadniający inny wniosek w tym przedmiocie.</u>
          <u xml:id="u-26.25" who="#JerzyOsiatyński">Drugą przyczyną, dla której podtrzymujemy ten wniosek, jest naruszenie ustaw przez wielu dysponentów budżetu. Sprawom tym nasz klub poświęci odrębne wystąpienie. Teraz tylko przytoczę kilka przykładów.</u>
          <u xml:id="u-26.26" who="#JerzyOsiatyński">Mamy więc prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, który nie przestrzegał ustawy o zamówieniach publicznych, a także ustawy Prawo budżetowe.</u>
          <u xml:id="u-26.27" who="#JerzyOsiatyński">Mamy ministra edukacji, który tak oddłużał szkoły, że prawdopodobnie naruszył ustawę o finansowaniu gmin, która nakłada wymóg równego finansowania zadań oświatowych w grupie szkół prowadzonych przez kuratorów i przez gminy - oddłużono tylko szkoły kuratoryjne.</u>
          <u xml:id="u-26.28" who="#JerzyOsiatyński">Mamy ministra zdrowia, który finansował zadania inwestycyjne niezgodnie z rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczegółowych zasad i trybu wykonywania budżetu państwa, co gorsza, ministra, który mimo posiadanych od połowy 1994 r. informacji, że jego wysoki urzędnik przyczynił się do powstania poważnych finansowych nieprawidłowości, w marcu 1995 r. udziela temu urzędnikowi niezwykle szerokich i nieprecyzyjnie sformułowanych pełnomocnictw, w rezultacie czego straty finansowe resortu, według szacunków NIK, sięgnęły dziesiątek, jeśli nie setek milionów złotych. Ministerstwo zdrowia nie podjęło próby inwentaryzacji skutków finansowych tych działań dla budżetu państwa. Oczywiście w toku tych i innych operacji, jak wskazuje raport NIK, minister zdrowia permanentnie naruszał ustawę o zamówieniach publicznych.</u>
          <u xml:id="u-26.29" who="#JerzyOsiatyński">Mamy ministra przekształceń własnościowych, któremu właściwa komisja sejmowa, o czym mówił przed chwilą pan poseł Domagalski, bodaj po raz pierwszy w historii tego resortu odrzuciła sprawozdanie z wykonania kierunków prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-26.30" who="#JerzyOsiatyński">Mamy ministra finansów, któremu poświęcimy trochę uwagi. Minister finansów jest szczególnym dysponentem środków budżetowych, odpowiada bowiem nie tylko za swoją część budżetu, ale także za całość, za to, czego w konstrukcji budżetu nie można było przewidzieć lub, co gorsza, co się w nim przeoczyło. Pod tym względem budżet na 1995 r. zawierał więcej niż mieści normalna porcja takich niedoróbek. Jest sprawą nie podlegającą dyskusji, że załączniki do ustawy budżetowej są jej integralną częścią, wszystkie załączniki, nie tylko nr 1 i 2, które definiują dochody i wydatki budżetu państwa. Ministra finansów obowiązywała zatem nie tylko część artykułowa ustawy budżetowej, ale także jej załącznik nr 3. Zgodnie z tym załącznikiem w 1995 r. miało nastąpić zmniejszenie zagranicznego finansowania niedoborów budżetu państwa o 953,1 mln zł, ale ustawa budżetowa weszła w życie dopiero w połowie marca, w rezultacie czego Narodowy Bank Polski nie mógł sfinansować ważnych terminowych i dużych wypłat związanych z obsługą polskiego zadłużenia zagranicznego. Minister finansów znalazł się w sytuacji przymusowej. Mógł spłacić nasze zobowiązania tylko poprzez zaciągnięcie kredytu za granicą. Był to ważny czynnik zupełnie innego wykonania ustawy budżetowej w porównaniu z założeniami budżetu, zamiast oddłużenia zagranicznego mieliśmy bowiem nowe zadłużenia na kwotę 928,5 mln zł. Decyzję ministra o zaciągnięciu kredytu w wysokości 300 mln dolarów wyjaśnia blisko 40% tej różnicy. Kredyt ten okazał się opłacalny ekonomicznie, jak już powiedziałem, prawdopodobnie minister finansów nie miał innego wyjścia. Wolelibyśmy jednak, żeby minister finansów uczciwie się przyznał do naruszenia zapisu załącznika nr 3, a nie kluczył, zasłaniając się pokrętną opinią eksperta, jakoby nie wiązały go „planowane wartości przychodów i rozchodów związanych z finansowaniem niedoboru budżetu państwa, określone w załączniku nr 3 do ustawy budżetowej, z wyjątkiem kwoty niedoboru budżetowego ogółem”. Jeśli tak, to po co, Wysoki Sejmie, te załączniki rząd nam przedkłada, a Sejm i Senat je uchwalają?</u>
          <u xml:id="u-26.31" who="#JerzyOsiatyński">Mamy wreszcie całą Radę Ministrów, która co najmniej dwie rezerwy celowe rozdysponowała niezgodnie z prawem. Prawo wymaga bowiem, aby tworzone ustawą rezerwy były wykorzystywane zgodnie z celem wynikającym z nazwy rezerwy. Tak więc rezerwa płacowa na zmiany organizacyjne (nr 20) powinna była zostać przeznaczona na sfinansowanie skutków zmian organizacyjnych związanych z tworzeniem nowych jednostek organizacyjnych czy nowych stanowisk pracy. Tymczasem około 20% tej rezerwy wydano na sfinansowanie jednorazowych wynagrodzeń dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, to jest na opłacenie skutków finansowych zmian personalnych, oraz na nagrody jubileuszowe dla sędziów w izbach morskich.</u>
          <u xml:id="u-26.32" who="#JerzyOsiatyński">Rezerwę celową nr 32 - na opłacenie nowych wydatków w budżetach wojewodów - aż w 2/3 przeznaczono na sfinansowanie 20-procentowych dodatków za nocne dyżury w służbie zdrowia oraz na pokrycie skutków podwyżek wynagrodzeń od 1 października 1995 r. Oczywiście wydatki tego rodzaju nie stanowią nowych zadań w budżetach wojewodów. Podstawą prawną wypłat z tytułu nocnych dyżurów jest rozporządzenie ministra zdrowia z 2 lipca 1992 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników publicznych zakładów opieki zdrowotnej, nie można więc przyjąć, że dodatki te stanowiły w 1995 r. jakieś nowe zadanie.</u>
          <u xml:id="u-26.33" who="#JerzyOsiatyński">Przejdę teraz już tylko do krótkiego uzasadnienia naszego wniosku w przedmiocie realizacji polityki pieniężnej prowadzonej przez Narodowy Bank Polski. Klub Parlamentarny Unii Wolności ma różne zastrzeżenia do polityki pieniężnej NBP, zwłaszcza do niedoceniania w praktyce związków między polityką stopy procentowej z jednej strony, a polityką kursową z drugiej. Niepokoi nas także sytuacja w bilansie handlowym - mimo że bilans płatniczy jest dodatni i rezerwy dewizowe rosną. Jeżeli u podstaw korzystnej sytuacji w bilansie płatniczym nie leży w miarę zrównoważony bilans handlowy, to sytuacja w bilansie płatniczym rychło staje się delikatna, podatna na krótkoterminowe zmiany oczekiwań inwestorów. Nie podzielamy jednak stanowiska o konieczności dewaluacji złotego. Porównanie jego kursu oficjalnego z kursem mierzonym siłą nabywczą pokazuje, że kurs złotego nadal będzie się poprawiał. O tym samym świadczy porównanie dynamiki wydajności pracy w relacji do dynamiki płac w Polsce i u jej głównych handlowych partnerów. Ponadto wobec małej elastyczności popytu na dobra, które Polska sprowadza - paliwa, surowce i materiały, artykuły inwestycyjne - i dość znacznej elastyczności zagranicznego popytu na towary, które sprzedajemy, dewaluacja mogłaby raczej spowodować pogorszenie salda naszego bilansu płatniczego. Eksporterów należy wspierać za pomocą innych instrumentów - fiskalnych, systemowych i temu podobnych - które pozwolą obniżyć ich koszty. Ale jest to zadanie przede wszystkim rządu i wymaga poprawy koordynującej roli wicepremiera do spraw gospodarczych. Narodowy Bank Polski może takie działania wspierać, ale nie może ich samodzielnie podejmować ani ich koordynować.</u>
          <u xml:id="u-26.34" who="#JerzyOsiatyński">To samo dotyczy instrumentów, które mogłyby osłabić napływ kapitału krótkoterminowego o charakterze spekulacyjnym. Jeżeli wobec niepowodzeń w realizacji zamierzeń obniżki stopy inflacji Narodowy Bank Polski obawia się redukcji stóp procentowych, a z drugiej strony ma ograniczone pole manewru w polityce kursowej, to przecież istnieją inne sposoby przeciwdziałania napływowi krótkoterminowych lokat spekulacyjnych. Prawda, są to instrumenty administracyjne, jak wprowadzenie obowiązkowego minimalnego okresu lokat lub kaucji. Wprowadzić takie instrumenty może jednak nie NBP, ale rząd lub obie te instytucje razem. Kiedy jednak nie chcą one ze sobą zgodnie współpracować, zaś minister finansów ze względów doktrynalnych odmawia wykorzystania takich instrumentów - a w tym czasie nawet Międzynarodowy Fundusz Walutowy ku nim się skłaniał - prawdopodobnie żywiąc przy tym nadzieję, że w ten sposób wymusi na pani prezes redukcję stóp procentowych, to musi się to kończyć kosztownymi operacjami sterylizacyjnymi, za które ostatecznie zapłacili podatnicy.</u>
          <u xml:id="u-26.35" who="#JerzyOsiatyński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Kłopoty z nieoczekiwaną akumulacją rezerw dewizowych i dodatkową podażą pieniądza mieli w ub. r. wszyscy liderzy transformacji w Europie Środkowej. Różne stosowali oni środki zaradcze. Uwzględniając skalę tego dopływu rezerw w Polsce w 1995 r. i wyniki polityki pieniężnej NBP w tym roku, trzeba przyznać, że w Polsce radzono sobie z tym zjawiskiem nie gorzej niż gdzie indziej. Także dlatego Klub Parlamentarny Unii Wolności opowiada się za przyjęciem sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej prowadzonej przez Narodowy Bank Polski w 1995 r. Opowiadamy się też za przyjęciem sprawozdania z działalności NBP oraz sprawozdania z realizacji bilansu płatniczego za 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-26.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Jerzy Osiatyński.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Wiesławę Ziółkowską w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Pracy. Następnym mówcą będzie pani poseł Janina Kraus.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#WiesławaZiółkowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Podstawowym prawem każdego obywatela mieszkającego w demokratycznym państwie o gospodarce rynkowej jest prawo do informacji i sprawdzania, na co zostały wydane jego podatki płacone do budżetu państwa. Jest to prawo równie ważne, jak prawo do wolności. Tego prawa nie może egzekwować każdy obywatel indywidualnie, lecz tylko poprzez określone instytucje, a podstawową instytucją jest demokratycznie wybrany parlament.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#WiesławaZiółkowska">Unia Pracy uważa, że parlament w zakresie kontroli wydatkowania i gospodarowania finansami publicznymi pełni swą funkcję w sposób dalece niewystarczający, pełni ją po prostu źle. Szacujemy, że około 20% wydatków budżetowych to wydatki nieefektywne. Wskazujemy wprost, że co drugi dysponent części budżetowej łamie prawo, najczęściej Prawo budżetowe i ustawę o zamówieniach publicznych. Natomiast nie widać w sprawozdaniach informacji o tym, jakie konsekwencje wyciągnięto wobec przypadków nieefektywnego gospodarowania pieniędzmi publicznymi i łamania prawa.</u>
          <u xml:id="u-28.2" who="#WiesławaZiółkowska">Przyczyn tego stanu rzeczy - a więc tego, że parlament źle wykonuje swoje funkcje kontrolne - jest oczywiście wiele. Usunięcie ich nie jest proste, wymaga olbrzymiej determinacji politycznej. Przyczyny zaś są następujące:</u>
          <u xml:id="u-28.3" who="#WiesławaZiółkowska">Po pierwsze, źle pojęta ochrona rządu przez koalicję rządzącą, każdą kolejną koalicję rządzącą, nie tylko ostatnią.</u>
          <u xml:id="u-28.4" who="#WiesławaZiółkowska">Po drugie, bardzo duży relatywizm prawny i zmienność opinii prawnych.</u>
          <u xml:id="u-28.5" who="#WiesławaZiółkowska">Po trzecie, niewątpliwie podejście przedstawicieli resortów do kontroli finansów publicznych przez parlament jest nieadekwatne do gospodarki rynkowej.</u>
          <u xml:id="u-28.6" who="#WiesławaZiółkowska">Po czwarte, forma sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-28.7" who="#WiesławaZiółkowska">Po piąte, bardzo krótki czas pracy nad sprawozdaniem.</u>
          <u xml:id="u-28.8" who="#WiesławaZiółkowska">Po szóste, przykład najwyższych władz - zły przykład - marnowania pieniędzy publicznych. Ponieważ nie sztuką jest powiedzenie, iż źle, nieefektywnie gospodaruje się pieniędzmi publicznymi, trzeba także wskazać, co należy zrobić, aby ten stan zmieniać na lepsze. W związku z tym pozwolę sobie na początku krótko omówić przyczyny nieefektywnego wykorzystywania pieniędzy publicznych.</u>
          <u xml:id="u-28.9" who="#WiesławaZiółkowska">Tak jak wspomniałam, źle jest pojęta ochrona rządu przez koalicję rządową, przyjęto bowiem taką interpretację praktyczną, iż Sejm może udzielić absolutorium i przyjąć sprawozdanie z wykonania budżetu tylko wtedy, jeżeli komisja budżetowa zaopiniuje pozytywnie wszystkie części budżetowe. Mamy więc, o ironio losu, do czynienia z takim paradoksem, że przyjmujemy część budżetową, do której NIK nie ma żadnych zarzutów co do gospodarowania pieniędzmi publicznymi, i przyjmujemy pozytywnie również taką część budżetową, co do której lista zastrzeżeń jest bardzo długa - i to nie po raz pierwszy, lecz już od kilku lat. Taka praktyczna interpretacja prawna i realizacja tego wsparta jest opiniami prawnymi. Są, niestety, tacy prawnicy, którzy uważają, że nie można przyjąć sprawozdania z wyłączeniem jakiejkolwiek części budżetowej. Do czego to prowadzi w praktyce? Otóż prowadzi do tego, iż w gruncie rzeczy nie można odwołać rządu, nie można zmienić ministra wtedy, kiedy on nawet bardzo źle gospodaruje pieniędzmi publicznymi, natomiast można w ciągu jednej kadencji zmienić rząd kilkakrotnie z powodu walki o stanowiska, z powodu różnych rozgrywek politycznych. Co więcej, taki stan powoduje, iż dysponenci części budżetowych koncentrują się na tym, jak się na swoim stanowisku utrzymać poprzez wchodzenie w różne układy polityczne, a nie na tym, jak mądrze i efektywnie rządzić pieniędzmi - w końcu nie dysponentów części budżetowych, ale pieniędzmi publicznymi.</u>
          <u xml:id="u-28.10" who="#WiesławaZiółkowska">Proszę Wysokiej Izby, przyczyna trzecia to podejście resortów do kontroli finansów publicznych przez parlament. Otóż jeszcze do końca 1990 r. było tak, że 80% wpływów budżetowych pochodziło z przedsiębiorstw państwowych. Państwo więc rządziło niejako pieniędzmi państwowymi, wtedy może też i kontrola tych pieniędzy mogła wyglądać tak jak wyglądała, czy tak jak nieraz wygląda jeszcze w tej chwili. Natomiast w sytuacji, kiedy 80% dochodów budżetowych pochodzi wprost od ludzi, z podatku dochodowego od osób fizycznych i z akcyzy, nie może być tak, że przychodzi dysponent części budżetowej i praktycznie rzecz biorąc bardzo stara się zrobić tak, aby jak najmniej powiedzieć, podaje informacje często nieadekwatne do rzeczywistości, zmienia te informacje, nie potrafi odpowiedzieć na zadane pytania, podaje w sprawozdaniach różne informacje. To jest sytuacja niedopuszczalna. Również ci urzędnicy, ci przedstawiciele resortów, którzy przychodzą na posiedzenia komisji sejmowych, muszą sobie uświadomić, że dawno minęły tamte czasy, kiedy gospodarowali pieniędzmi państwowymi - teraz rządzą naszymi pieniędzmi, osób fizycznych wpłacających te pieniądze do budżetu państwa.</u>
          <u xml:id="u-28.11" who="#WiesławaZiółkowska">Kolejna przyczyna tej złej funkcji kontrolnej to sama forma sprawozdania. W sprawozdaniu budżetowym na 2,5 tys. stron nie ma ani jednego słowa ocennego. Czyżby rząd sam nie potrafił ocenić tego, jak rządzi pieniędzmi publicznymi?</u>
          <u xml:id="u-28.12" who="#WiesławaZiółkowska">Następna przyczyna to również krótki czas pracy nad budżetem, zbyt późne przekazywanie sprawozdania, w ostatniej chwili. Bardzo długo opracowuje swoje stanowisko Najwyższa Izba Kontroli. Efekt tego jest taki, że komisja budżetowa musi pracować od godz. 9 rano do godz. 12 w nocy, a i tak wyniki tej pracy są, muszę powiedzieć uczciwie, bardzo mocno ograniczone.</u>
          <u xml:id="u-28.13" who="#WiesławaZiółkowska">I jeszcze jedna przyczyna - zły przykład samych władz najwyższych. Niestety, również parlament daje złe przykłady gospodarowania pieniędzmi publicznymi; podam te przykłady w dalszej części swojej wypowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-28.14" who="#WiesławaZiółkowska">Proszę Wysokiej Izby, mamy świadomość, że usunięcie tych wszystkich przyczyn nie jest łatwe, ale musi nastąpić i wymaga to olbrzymiej determinacji nie tylko opozycji, ale przede wszystkim koalicji rządzącej.</u>
          <u xml:id="u-28.15" who="#WiesławaZiółkowska">Unia Pracy dokonuje oceny tego właśnie budżetu głównie przez pryzmat dwóch kryteriów: legalności i efektywności strony dochodowej i wydatkowej budżetu. Do celowości wydatków ustosunkowywaliśmy się przy omawianiu projektu budżetu na 1995 r., a także przy przyjmowaniu tegoż budżetu na 1995 r. - wtedy przedstawiliśmy priorytety określające nasze główne cele w polityce społeczno-gospodarczej i wtedy głosowaliśmy przeciwko temu budżetowi. Natomiast teraz oceniamy przez pryzmat legalności wydatków i przez pryzmat efektywności wydatków i dochodów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-28.16" who="#WiesławaZiółkowska">Przystępuję do omówienia części dochodowej budżetu.</u>
          <u xml:id="u-28.17" who="#WiesławaZiółkowska">Otóż w założeniach budżetu państwa na 1995 r. przyjęto, iż przy wzroście produktu krajowego brutto o 5% dochody powinny wzrosnąć o 4,6%, natomiast faktycznie wzrost produktu krajowego brutto wynosił 7%, a dochody wzrosły zaledwie o 3,8%. Gdzie się podziały te pieniądze? Gdzie się podziały te pieniądze? Tym bardziej że, jak wskazywał mój przedmówca, jest jeszcze tzw. renta inflacyjna, która stanowi ok. 3 mld zł. Zakładano także, że udział dochodów budżetowych w PKB wzrośnie o 2 punkty procentowe w stosunku do roku 1994, tymczasem dochody budżetowe w relacji do PKB w porównaniu z rokiem 1994 spadły o 0,7 punktu procentowego. Rząd się z tego cieszy i mówi, że jest to wynik mniejszej stopy redystrybucji budżetowej, że jest to zmniejszenie fiskalizmu. Proszę państwa, Unia Pracy takiemu zmniejszeniu fiskalizmu mówi: nie, bo jest to po prostu wybiórcze zmniejszanie fiskalizmu - dla tych, którzy mają dostęp do ulg, odroczeń, umorzeń, i dla tych, którzy po prostu oszukują budżet państwa. Zmniejszenie fiskalizmu powinno nastąpić poprzez zmniejszenie stawek podatkowych.</u>
          <u xml:id="u-28.18" who="#WiesławaZiółkowska">Jakież są więc główne przyczyny tego, iż dochody budżetowe zamiast osiągnąć zakładaną relację do PKB, a wtedy byłyby one wyższe od tego, co wykonano, o 5 mld zł... jakie są więc przyczyny tego, iż tych 5 mld zł - co najmniej - nie ma? Otóż po pierwsze, nie ma poprawy ściągalności podatków. Owszem, jeżeli dołoży się do podatków podatki zniesione, te, które są w tej chwili ściągane na mocy ugód bankowych, to można przyjąć interpretację rządu, że jest poprawa ściągalności. Natomiast jeśli chodzi o podatki bieżące, podatek dochodowy od osób fizycznych, a także podatki pośrednie, akcyzę i VAT, to występuje spadek ściągalności. Jest to zjawisko bardzo niebezpieczne, ponieważ wzrasta liczbowo, kadrowo zasilenie służb skarbowych, wzrastają ich płace i uprawnienia, tymczasem następuje pogorszenie ściągalności. To jest pierwsza przyczyna. Przyczyna druga to nieadekwatny do poprawy wyników wzrost podatku dochodowego od osób prawnych. Podatek dochodowy od osób prawnych wzrósł tylko o 28,5%, natomiast przychody podmiotów gospodarczych płacących ten podatek wzrosły o przeszło 39%, a wynik finansowy brutto o 44%. Gdzież się więc podziały te pieniądze? Jaką metodą obniżano te podatki? Szacujemy, że nastąpił tu istotny ubytek dochodów budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-28.19" who="#WiesławaZiółkowska">Następna przyczyna to dłużnicy. Niestety, jak już mówił jeden z moich przedmówców, to zadłużenie rośnie. 7,6 mld - tyle są winne, z różnych powodów, różne podmioty budżetowi państwa. Są to bardzo duże kwoty, bo sięgające prawie 10% budżetu 1995 r. Przyczyn tych zadłużeń nie udało nam się poznać. Wnosiliśmy do ministra finansów o ujawnienie informacji, wyjaśnienie, dlaczego głównymi dłużnikami podatku dochodowego od osób prawnych są np.: Bank Rozwoju Eksportu, Bank Handlowy, Porty Lotnicze, Huta Sendzimira, Warszawskie Towarzystwo Leasingowe, Agrobank, Totalizator Sportowy, Home Shoping Warszawa itd. Otrzymaliśmy jednostronicową odpowiedź, na której podano nazwy tych przedsiębiorstw oraz numery decyzji i informacje, jakie to są kwoty oraz że część z tych kwot została spłacona. Kto to w Ministerstwie Finansów kontroluje? Jakim prawem dopuszcza się do tak dużych zadłużeń? Kogo my tak naprawdę finansujemy - Home Shoping i inne podmioty tutaj wymienione? Nie uzyskaliśmy żadnego wyjaśnienia merytorycznego, na podstawie jakich przesłanek podejmowano takie decyzje.</u>
          <u xml:id="u-28.20" who="#WiesławaZiółkowska">Kolejna przyczyna tego niby zmniejszenia fiskalizmu mierzonego relacją dochodów do PKB to oczywiście zaniżone wpływy z cła. Nie mamy żadnych wątpliwości co do tego, że pobór cła na granicy nie poprawia się. Ściągalność cła na granicy jest nawet coraz gorsza. To jest, panie pośle Osiatyński, przyczyna, dla której brakuje prawie 700 mln zł z tytułu cła. Są jeszcze kontyngenty celne, ale one były planowane nawet wyżej aniżeli je wykonano, więc nie kontyngenty celne są przyczyną tych zaniżonych w stosunku do realnego wzrostu importu wpływów z cła.</u>
          <u xml:id="u-28.21" who="#WiesławaZiółkowska">I wreszcie ostatnia przyczyna tej poprawy, zmniejszenia redystrybucji, to kwestia ulg. Zakres ulg wzrasta. Niektóre ulgi ustawowe, szczególnie ulgi inwestycyjne, są zapewne korzystne, są pewnym motorem także wzrostu gospodarczego, natomiast skala ulg fakultatywnych rośnie i jest za duża. Niestety, próby ograniczania jej do tej pory, nawet podejmowane przez parlament, są nieskuteczne. Natomiast to, co naszym zdaniem oprócz kwestii ulg fakultatywnych wymaga wyjaśnień i nad czym, wydaje nam się, iż Ministerstwo Finansów też nie panuje i czego też nie kontroluje, to kwestia ulg dla podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego. Jeżeli wszystkie ulgi w podatku dochodowym od osób prawnych wynoszą 3,7 mld zł, tzn. 37 bln starych złotych, to połowę tego stanowią ulgi dla podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego.</u>
          <u xml:id="u-28.22" who="#WiesławaZiółkowska">Ulgi te mają różną proweniencję. Są również sytuacje, że podmiot ma prawo do ulgi w wyniku jednej transakcji handlowej; zdarza się też, że przerzuca się zyski z podmiotów nie zwolnionych do podmiotów zwolnionych. Skierowaliśmy do Ministerstwa Finansów zapytanie, jakie przychody osiągają podmioty z udziałem kapitału zagranicznego i jakie płacą podatki? Ministerstwo odpowiedziało nam, że dopiero trzeba te informacje zebrać z różnych izb skarbowych. Proszę państwa, to jest jeden z zasadniczych problemów, który powinien leżeć na wierzchu w Ministerstwie Finansów - ktoś to powinien kontrolować, ktoś powinien pilnować tego, czy te ulgi nam się opłacają, co my z tego mamy.</u>
          <u xml:id="u-28.23" who="#WiesławaZiółkowska">To są, proszę państwa, główne przyczyny, a więc: obniżenie ściągalności, nieadekwatny do poprawy wyników wzrost podatku dochodowego od osób prawnych, wzrost liczby i zadłużenia różnych podmiotów gospodarczych wobec budżetu, za niski wpływ dochodów z cła i za wysokie, nieadekwatne także zapewne do potrzeb ulgi. To są główne przyczyny zmniejszenia redystrybucji. My za takim zmniejszeniem redystrybucji się nie opowiadamy.</u>
          <u xml:id="u-28.24" who="#WiesławaZiółkowska">Jeśli chodzi o stronę dochodową budżetu, to chcę powiedzieć z całą odpowiedzialnością, że na 50 części budżetowych - bo tyle ich faktycznie mamy - w 42 zaniżono dochody budżetowe. Wszyscy patrzą na ministra finansów i mówią, że tylko on ma odpowiadać za dochody, bo oni niewiele zbierają. To jest nieporozumienie, proszę państwa. Za dochody odpowiada każdy dysponent części budżetowej. I znowu - nikt tego w rządzie nie pilnuje. Tolerujemy, uznajemy, jeśli jest 10, 15, 20-procentowa rozbieżność w planowaniu i wykonaniu dochodów, to bo rzeczywiście trudno jest tak szczegółowo wyszacować. Ale jeżeli dochody są trzy-, dwukrotnie wyższe, niż planowano, i sytuacje się powtarzają, to wskazuje to na to, iż jest to daleko idąca nieprawidłowość. Dysponenci resortowi ewidentnie nie dbają o stronę dochodową budżetu, natomiast bardzo zabiegają o to, żeby mieć jak największe wydatki budżetowe. I tu jest wyraźna dysproporcja.</u>
          <u xml:id="u-28.25" who="#WiesławaZiółkowska">Przechodzę więc do kwestii wydatków budżetowych. Otóż tutaj także występuje rozbieżność między budżetem planowanym a wykonanym. Planowano, że wydatki budżetowe będą wyższe w stosunku do roku 1994 w relacji do PKB o 2,5 punktu procentowego. Tymczasem spadły one w stosunku do roku 1994 r. o 0,9 punktu procentowego. Obiecano wówczas, że we wszystkich dziedzinach, we wszystkich działach nastąpi wzrost realny wydatków budżetowych. Tymczasem w praktyce okazało się, że zamiast realnego wzrostu wydatków budżetowych o 6,8%, co zakładano w budżecie, nastąpił tylko realny wzrost wydatków o 3,6%, przy czym w niektórych działach nastąpił realny spadek wydatków budżetowych, np. na naukę o 3,5%, na bezpieczeństwo publiczne, które miało być priorytetem, o 2,4%, na obronę narodową o 0,5%. Te wydatki realnie spadły. Ale bardzo gwałtownie, rokrocznie - to nie jest pierwszy rok - rosną wydatki na podróże zagraniczne. Rozumiemy, że integrujemy się z Europą Zachodnią i że wzrost wydatków na podróże zagraniczne jest potrzebny, ale nie rokrocznie tak bardzo wysoki. Średnio wydatki na podróże zagraniczne wzrosły o 42%, natomiast są takie podmioty dysponujące budżetem, których wydatki na podróże zagraniczne wzrosły dwu-, a nawet dwuipółkrotnie. Jeżdżą także ostatnio, muszę powiedzieć, bardzo intensywnie wojewodowie, bo summa summarum ich wydatki na podróże zagraniczne także wzrosły dwukrotnie.</u>
          <u xml:id="u-28.26" who="#WiesławaZiółkowska">Jeśli chodzi o stronę wydatkową budżetu, tutaj - jak powiedziałam - szacujemy, i to bardzo skromnie, że 20% wydatków to wydatki nieefektywne. Najczęściej łamano ustawę o zamówieniach publicznych, a w szczególności ustawę Prawo budżetowe. Postaram się podać parę przykładów nieefektywnego wykorzystywania pieniędzy publicznych i może zacznę, gwoli uczciwości, od nas samych, z tym że akurat nie od Sejmu, ponieważ nie udało nam się, niestety - a może i dobrze, że takich nieprawidłowości nie ma - znaleźć nieprawidłowości w Sejmie, natomiast wskażę na liczne nieprawidłowości, łącznie z łamaniem prawa, w Senacie.</u>
          <u xml:id="u-28.27" who="#WiesławaZiółkowska">Otóż, proszę państwa, zazwyczaj Senat i Sejm szacują wydatki na nieco zawyżonym poziomie, ponieważ odpowiedni ministrowie argumentują, że nie można dokładnie sprecyzować, ile posłowie wykorzystają kopert, wyjazdów itd. Można przyjąć taką argumentację, ewentualnie można ją przyjąć. Później te pieniądze są blokowane przez ministra finansów i zwracane do Ministerstwa Finansów, i bardzo dobrze, że są zwracane do Ministerstwa Finansów. Taka sytuacja miała miejsce w Sejmie i Senacie, z tym że pan marszałek Senatu na wniosek ministra finansów oddał do Ministerstwa Finansów 1 mln zł, ale wskazał, że należy sfinansować z tych pieniędzy różne ośrodki zdrowia. To jest łamanie Prawa budżetowego. Żaden marszałek Senatu, żaden minister z Senatu nie miał prawa wskazać, na jakie cele te pieniądze mają być wydatkowane, przy czym prawo akurat złamał tu sam minister finansów, który do tego dopuścił.</u>
          <u xml:id="u-28.28" who="#WiesławaZiółkowska">Kolejny przykład. Pan marszałek Senatu opłaca z listy płac Senatu przedstawiciela BOR, który go pilnuje, i lekarzy, którzy go leczą, tymczasem są to pracownicy ministerstwa zdrowia i URM, którzy absolutnie nie mają prawa brać pieniędzy z listy Senatu.</u>
          <u xml:id="u-28.29" who="#WiesławaZiółkowska">Inny przykład. Finansowanie Wspólnoty Polskiej...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Muszę przypomnieć, że czas klubu się kończy, bardzo proszę o tym pamiętać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#WiesławaZiółkowska">To już, proszę państwa, bardzo krótko. Tylko wymienię, już nie będę omawiać, jeśli Wysoka Izba, jeśli pani marszałek pozwoli mi...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę dokończyć, pani poseł, ale niestety czas jest czasem.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#WiesławaZiółkowska">Proszę państwa, jeszcze mam kolejne cztery zastrzeżenia do Senatu. Chcę wskazać także, że na szczególną uwagę zasługują KRUS i PFRON, a także Agencja Rynku Rolnego. PFRON, czyli Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, dysponuje kwotą 760 mln zł. Uwagi do PFRON, rokrocznie powtarzane, choć ciągle przyjmujemy sprawozdanie z wykonania tego budżetu, są takie: Zarząd nie opracował zasad przydzielania środków, nierzetelności w ewidencjonowaniu decyzji dotyczących osób fizycznych (na 96 przypadków w 25 nie określono wysokości przyznanej dotacji), przyznawanie dotacji organizacjom pozarządowym, które nie rozliczyły się z poprzednich dotacji, wydawanie środków na cele nie związane z ustawą, niekontrolowanie realizacji umów pożyczkowych, podejmowanie decyzji o nowych dotacjach, mimo że nie rozliczono poprzednio wykonanych dotacji (konkretnie ten, kto otrzymał dotację, utrzymywał miejsce pracy przez 3 lata) - i żadnego efektu, proszę państwa, z kolejnego przyjmowania sprawozdań Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.</u>
          <u xml:id="u-32.1" who="#WiesławaZiółkowska">Jeżeli chodzi o KRUS, to jest sytuacja karygodna, żeby fundusz celowy w najwyższym stopniu dotowany z budżetu (nie ma wyżej dotowanych z budżetu funduszów celowych od funduszu emerytalno-rentowego rolników i funduszu prewencji i rehabilitacji, te dwa fundusze zabierają z budżetu państwa najwięcej pieniędzy, więcej niż fundusz ubezpieczeń społecznych, jest to 63 bln zł) nie miał nawet planu w budżecie państwa, natomiast prezes tych funduszy zmienia plan kilkakrotnie w ciągu roku, wykorzystuje środki niezgodnie z prawem, lokuje pieniądze wolne na rachunkach bankowych niezgodnie z prawem, udziela pożyczek także niezgodnie z prawem, udziela nawet stypendiów.</u>
          <u xml:id="u-32.2" who="#WiesławaZiółkowska">Ostatnia kwestia świadcząca niestety o nieefektywności dotyczy Agencji Rynku Rolnego. Tutaj też dysponuje się olbrzymią kwotą, większość to jest dotacja budżetowa. Cóż się okazuje? Otóż lokuje się pieniądze w banku na nie oprocentowanych lokatach, np. Agencja Rynku Rolnego zaangażowana jest kapitałowo w 50 spółkach na 124 mln zł, ale dostaje tylko z tytułu dywidendy jeden milion od 11 spółek.</u>
          <u xml:id="u-32.3" who="#WiesławaZiółkowska">Lista zastrzeżeń do jeszcze innych resortów jest olbrzymia.</u>
          <u xml:id="u-32.4" who="#WiesławaZiółkowska">Kończąc z braku czasu, bardzo żałuję, iż nie miałam możliwości udokumentowania zarzutu, który postawiłam na początku, bo jest to bardzo ciężki zarzut, że 20% pieniędzy publicznych jest po prostu marnowanych i parlament toleruje na razie takie marnotrawstwo. Żałuję, że nie mogłam tego udokumentować szerzej. Z tych właśnie powodów będziemy głosowali przeciwko przyjęciu sprawozdania i udzieleniu absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-32.5" who="#WiesławaZiółkowska">Ponieważ nie mam czasu na omówienie, jak będziemy głosowali i dlaczego, jeśli chodzi o politykę pieniężną, poinformuję tylko, iż przekażę tę część do sprawozdania, natomiast bardzo długo rozważaliśmy argumenty za i przeciw polityce pieniężnej. Przeważyły jednak argumenty przeciwko przyjęciu sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-32.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiała pani poseł Wiesława Ziółkowska.</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Janinę Kraus w imieniu klubu BBWR i KPN. Następnym mówcą będzie pan poseł Eugeniusz Januła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#JaninaKraus">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Jak co roku o tej porze staje przed Wysoką Izbą zadanie dokonania oceny wykonania ustawy budżetowej i podjęcia na tej podstawie uchwały dotyczącej udzielenia rządowi absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-34.1" who="#JaninaKraus">W związku z tym jak co roku staje też pytanie, czy głównym kryterium tej oceny powinna być zgodność zrealizowanych dochodów i wydatków z kwotami zapisanymi w budżecie oraz z dyscypliną budżetową, czy również ekonomiczna i społeczna efektywność realizacji budżetu uwzględniająca zgodność tej ostatniej z założonymi w ustawie budżetowej celami i priorytetami oraz generalnymi zasadami, zadaniami, wynikającymi z założeń polityki społeczno-gospodarczej, a także przepisów konstytucyjnych.</u>
          <u xml:id="u-34.2" who="#JaninaKraus">Dotychczasowe debaty w tej materii przebiegały zgodnie z opcją pierwszą, w wyniku czego kolejne rządy, mimo iż nie realizowały merytorycznej strony budżetu i założeń polityki społeczno-gospodarczej, uzyskiwały absolutorium. Ta praktyka, zdaniem naszego klubu, powinna ulec zmianie, ponieważ pozostaje w sprzeczności z art. 22 ust. 2 „małej konstytucji”, który stanowi, że Sejm dokonuje oceny wykonania ustawy budżetowej i podejmuje uchwały w przedmiocie absolutorium po wysłuchaniu opinii Najwyższej Izby Kontroli, która zgodnie z art. 34 ust. 1 utrzymanych w mocy przepisów konstytucyjnych powinna być dokonywana z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.</u>
          <u xml:id="u-34.3" who="#JaninaKraus">Jeśli się przy tym zważy, że budżet nie stanowi bytu samoistnego, lecz jedynie finansowy wyraz i instrument realizacji rzeczowych zadań przyjętych do wykonania w danym roku w ramach polityki społeczno-gospodarczej i zarówno jego wielkość, jak i możliwości realizacyjne są w zasadniczy sposób powiązane z całokształtem procesów gospodarowania i przemian restrukturyzacyjnych, to staje się oczywiste, że Sejm w swoich ocenach wykonania ustawy budżetowej nie może się kierować wyłącznie stopniem zgodności dokonywanych wydatków z zapisami budżetowymi i obowiązującymi w tej mierze przepisami, ale musi uwzględniać kryteria wymagane od NIK, i to nie tylko w odniesieniu do samego sprawozdania rządowego, ale także odnośnie do zaistniałych w praktyce faktów. Wpływ, jaki na budżet danego roku ma wykonanie budżetu w roku poprzednim, i wpływ, jaki realizacja budżetu w danym roku wywiera na budżet roku następnego, powoduje, że ocena wykonania budżetu w danym roku powinna być dokonywana w kontekście realizacji budżetu w roku poprzednim i następnym.</u>
          <u xml:id="u-34.4" who="#JaninaKraus">Okolicznością utrudniającą właściwą analizę i ocenę realizacji budżetu jest niezgodność struktury budżetu z klasyfikacją statystyczną z jednej strony, a ze strukturą własnościową przemysłu i jego relacjami finansowymi z budżetem oraz strukturą uprawnień władczych poszczególnych organów administracji państwowej - z drugiej.</u>
          <u xml:id="u-34.5" who="#JaninaKraus">Podobnie ma się rzecz z rosnącym z roku na rok udziałem rezerw celowych w wydatkach budżetu (w 1994 r. - 7,7%, w 1995 r. - już 9,5%), co naszym zdaniem daje ministrowi finansów nadmierną swobodę w dysponowaniu budżetem w trakcie jego realizacji, a co w dodatku w roku 1995 wiązało się jeszcze z poważnymi uchybieniami natury prawnej.</u>
          <u xml:id="u-34.6" who="#JaninaKraus">Osobna sprawa to wykorzystywanie przez rząd środków pomocowych poza budżetem, a tym samym, Wysoka Izbo, i poza realną kontrolą Sejmu. Rok 1995 był rokiem, w którym negatywne zjawiska związane z realizacją budżetu i założeń polityki społeczno-gospodarczej, a także polityki pieniężnej wystąpiły ze szczególną ostrością i merytoryczna strona wykonania ustawy budżetowej za tenże rok w ocenie naszego klubu wyklucza możliwość udzielenia rządowi absolutorium oraz pozytywnej oceny polityki pieniężnej i działalności Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-34.7" who="#JaninaKraus">Większość plusów i minusów wykonania budżetu w 1995 r., w ujęciu formalnym, została już w tej dyskusji podniesiona przez moich poprzedników. Dlatego skoncentruję się głównie na tych problemach merytorycznych, które bądź zostały pominięte, bądź też, zdaniem mojego klubu, zostały niewłaściwie zinterpretowane i ocenione.</u>
          <u xml:id="u-34.8" who="#JaninaKraus">I tak: Budżet na rok 1995 nie został wykonany ani pod względem merytorycznym, ani pod względem formalnym. Nie zostały też zrealizowane podstawowe założenia polityki społeczno-gospodarczej oraz polityki pieniężnej państwa. Odnośne sprawozdania rządu i Narodowego Banku Polskiego są niepełne, a momentami także nierzetelne. Niestety to samo można powiedzieć o analizie NIK, która we wstępie zawiera sprzeczne stwierdzenia. Otóż z jednej strony mówi się tam, że kontrola została przeprowadzona pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności, a z drugiej że uwzględnia przede wszystkim zgodność wykonania budżetu z ustawą budżetową i prawem budżetowym. W rzeczywistości we wszystkich tych sprawozdaniach i analizach pominięto na przykład zgodność ustawy budżetowej i jej realizacji z ustawą konstytucyjną. Wypada w związku z tym przypomnieć ten oczywisty przecież fakt, że ani założenia polityki społeczno-gospodarczej, ani ustawa budżetowa w swych merytorycznych treściach nie mogą być sprzeczne z postanowieniami konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-34.9" who="#JaninaKraus">To samo tyczy ich realizacji. W szczególności zaś chodzi o zgodność z intencjami ustawodawcy, które przyświecały powstaniu zapisu z art. 52 ust. 2 pkt 4 „małej konstytucji”, stanowiącego, że Rada Ministrów chroni na podstawie ustaw interesy skarbu państwa. Nie bez znaczenia jest również zawarty w pkt 8 tego ustępu zapis, mówiący, że Rada Ministrów ma zapewniać bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne państwa.</u>
          <u xml:id="u-34.10" who="#JaninaKraus">Trzeba również zauważyć, że zarówno premier, jak i ministrowie w swojej działalności, w tym także w realizacji budżetu, nie mogą nie wypełnić tej części składanej przez nich przysięgi, w której ślubują, że dobro ojczyzny i pomyślność obywateli będą dla nich zawsze najwyższym nakazem. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera zamieszczone we wprowadzeniu do ustawy budżetowej na 1995 r. stwierdzenie, iż podstawowym celem programu społeczno-gospodarczego rządu pt. „Strategia dla Polski” oraz opartych na nim założeń polityki społeczno-gospodarczej była poprawa warunków życia społeczeństwa, której realizacja wymagała kontynuacji reform systemowych mających służyć stabilizacji warunków gospodarowania oraz stymulowania dalszego wzrostu.</u>
          <u xml:id="u-34.11" who="#JaninaKraus">W Polsce produkt krajowy brutto przypadający na jednego mieszkańca jest kilkakrotnie niższy od takiego wskaźnika w krajach wysoko rozwiniętych. Również osobiste dochody znacznej części ludności są dużo niższe niż w większości krajów Europy Zachodniej. W związku z tym w Polsce wielkość budżetu mierzona ilością złotówek przypadających na jednego mieszkańca w kształtowaniu poziomu życia społeczeństwa i zaspokajania podstawowych potrzeb państwa odgrywa relatywnie dużo większą rolę niż w krajach od nas bogatszych. Procentowy udział budżetu w produkcie krajowym brutto oraz taki udział poszczególnych części budżetu w jego ogólnych kwotach nie są, naszym zdaniem, żadnymi miarodajnymi miernikami. Przykładem mogą tu być bardzo zbliżone w 1992 r. (według danych Rocznika statystycznego) procentowe udziały wydatków budżetowych państwa na publiczną służbę zdrowia w Holandii - 13,9% i w Polsce - 14,9%, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca w dolarach USA oznaczało: w Holandii - 1550 dolarów, a w Polsce - 108 dolarów. Jakie ma to znaczenie dla poziomu zaspokojenia potrzeb społecznych w zakresie opieki zdrowotnej - wystarczy tylko pamiętać, że za tę opiekę płaci się nie procentami, ale konkretnymi bezwzględnymi kwotami wyrażonymi czy to w dolarach, czy w złotówkach.</u>
          <u xml:id="u-34.12" who="#JaninaKraus">Stąd mój klub za antyspołeczne uznaje lansowanie przez rząd i niektórych ekspertów na obecnym etapie transformacji w Polsce doktryny ograniczania redystrybucyjnej funkcji budżetu, wyrażającej się w dążeniu do procentowego zmniejszenia udziału dochodów i wydatków budżetowych w produkcie krajowym brutto.</u>
          <u xml:id="u-34.13" who="#JaninaKraus">Relacja dochodów budżetowych do wartości PKB zmniejszyła się z 30% w 1994 r. do 29,3% w 1995, relacja zaś wydatków odpowiednio - z 32,8% do 31,9%. Natomiast według założeń relacje te miały kształtować się następująco: w pierwszym przypadku - 31%, w drugim - 34,4%. Profesor Andrzej Wernik uznał to, a dokładniej mówiąc ograniczenie redystrybucji budżetowej w skali całego sektora publicznego (tutaj nastąpił spadek o 1,1 punktu procentowego w przypadku relacji dochodów do PKB i o 1,4 punktu procentowego w relacji do wydatków), za istotny sukces polityki budżetowej w 1995 r. Dyplomatycznie jednak dodał, że: „nie wiemy jednak, co właściwie oznacza to ograniczenie, jak wpływa na sytuację finansową poszczególnych sektorów gospodarki i grup społecznych”.</u>
          <u xml:id="u-34.14" who="#JaninaKraus">Nasz klub takich wątpliwości nie ma. Dla nas oznacza to antyspołeczny sposób realizowania budżetu i może być uznane za naruszenie konstytucyjnych zasad dotyczących obowiązków rządu. O skali i dramatyzmie skutków takiego właśnie nastawienia świadczyć może działalność rządu w 1995 r., która uniemożliwiła mu wywiązanie się z ustawowo zagwarantowanej emerytom i rencistom waloryzacji rent i emerytur za IV kwartał w 1995 r. w I kwartale 1996 r. To doktrynalne ograniczenie redystrybucyjnej roli budżetu jest tym bardziej naganne, że - jak wykazał prof. Zdzisław Fedorowicz - główne pozycje wydatków budżetowych po sprowadzeniu do warunków cenowych (założonych w ustawie) kształtowały się na poziomie niższym od planu ze zmianami i uzupełnieniami w większości przypadków o około 4%. Tylko pozycja wydatków na obsługę długu publicznego wykazała odchylenie większe od przeciętnego w tym ujęciu, mianowicie o 8,7%.</u>
          <u xml:id="u-34.15" who="#JaninaKraus">Podobnie wyglądała według prof. Fedorowicza sprawa z dochodami budżetowymi; stwierdził on, że: „gdyby nie doszło do przekroczenia założeń co do wzrostu wskaźnika cen konsumpcyjnych towarów i usług, nie doszłoby także do przekroczenia planowanych w 1995 r. dochodów budżetowych. W warunkach zrealizowania przewidywanego (założonego w ustawie budżetowej) wzrostu poziomu cen osiągnięte dochody budżetowe byłyby o 2,8% niższe od planowanych”.</u>
          <u xml:id="u-34.16" who="#JaninaKraus">Powyższe konkluzje potwierdzają nasz wniosek, że zarówno założenia polityki społeczno-gospodarczej, jak też budżet i jego wykonanie oraz pozytywy wykazywane w sprawozdaniach rządowych opierają się w części na wielkościach fikcyjnych i nie mogą być traktowane jako osiągnięcia, a muszą być traktowane jako mankamenty.</u>
          <u xml:id="u-34.17" who="#JaninaKraus">W tym miejscu trzeba podkreślić, że gdyby nie sztuczna aprecjacja złotego, to dług zagraniczny wyrażony w złotówkach byłby o wiele wyższy, aniżeli podaje to sprawozdanie, i sukces, jakim ma być obniżenie procentowej relacji tego długu do produktu krajowego brutto, stałby się pozorny. Odpowiednio znalazłoby to odzwierciedlenie w deficycie budżetowym. Ten fikcyjny, naszym zdaniem, charakter wielkościom i efektom wykazywanym w sprawozdaniach z wykonania budżetu nadaje również programowo, jak się wydaje, zaniżana w fazie konstrukcji budżetu inflacja. Rokroczne zaniżanie inflacji na etapie budowy budżetu i zmniejszanie w związku z tym możliwych do osiągnięcia dochodów wykorzystywane było przez Ministerstwo Finansów do odpowiedniego zmniejszania planowanych wydatków. Wyższa o 4,7 punktu w fazie realizacji inflacja w relacji grudzień do grudnia, i średnio o 5,1 punktu, dawałaby w efekcie zwiększenie dochodów w oparciu o fikcyjny w rzeczywistości pieniądz, przy równoczesnym ograniczeniu możliwości realizacji strony rzeczowej planowanych wcześniej, a i tak niewystarczających w stosunku do rzeczywistych potrzeb wydatków. Nie pozostawało to również bez wpływu na formalne zmniejszenie deficytu.</u>
          <u xml:id="u-34.18" who="#JaninaKraus">W świetle tych uwag zmniejszenie to trudno uznać za sukces, raczej musi być ono uważane za przejaw niewykonania strony rzeczowej budżetu, z tragicznymi wręcz skutkami ekonomicznymi i społecznymi dla całej bez mała sfery budżetowej. Za szczególnie naganne trzeba uznać takie fakty, jak: niedostosowanie środków finansowych do zadań rzeczowych przekazywanych gminom i wspomniane już przeze mnie wcześniej niestworzenie warunków umożliwiających zrealizowanie waloryzacji rent i emerytur za IV kwartał w 1995 r. Efektem tego było zmniejszenie międzynarodowej konkurencyjności gospodarki, co spowodowało, że zamiast planowanego w uzasadnieniu ustawy budżetowej realnego wzrostu eksportu o 7,5%, a importu o 5%, eksport w cenach stałych wzrósł o 16,7%, a import - o 20,5%.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Pani poseł, jestem zmuszona zwrócić uwagę, że czas klubu się kończy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#JaninaKraus">Pani marszałek, dwa zdania konkluzji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę zbliżać się do końca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#JaninaKraus">Samo tylko górnictwo węgla kamiennego w 1995 r. na skutek nierynkowej polityki cenowej rządu oraz polityki kursowej zamiast uzyskać nadwyżkę, poniosło stratę w wysokości ok. 595 mln zł. Jak widać, mamy do czynienia nie tylko z narastającą katastrofą, ale także z niepanowaniem i przez rząd, i przez Narodowy Bank Polski nad sytuacją w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#JaninaKraus">Jeśli chodzi o Narodowy Bank Polski, to można przyjąć, że jak mówiłam na wstępie, podstawowe założenia polityki pieniężnej w 1995 r. nie zostały zrealizowane. Podzielamy opinię pana prof. Jaworskiego, który pisze, że instrumenty polityki pieniężnej były wykorzystywane niezgodnie z założeniami, że nastąpił całkowity zanik umiejętności Narodowego Banku Polskiego w zakresie planistycznym, ponieważ nie przewidział on wzrostu aktywów, skutków aprecjacji złotego, zmiany kursu walutowego, działania kapitału zagranicznego na rynku pieniężnym. Niedostatecznie efektywna dla gospodarki okazała się też polityka stóp procentowych. Obok wymienionej już przeze mnie niekorzystnej dla salda w wymianie towarowej z zagranicą aprecjacji złotego, rażącym mankamentem polityki pieniężnej i kursowej było nie tylko przekroczenie, i to kilkunastokrotne, planowanego przyrostu oficjalnych rezerw zagranicznych brutto, ale także słabe wykorzystanie ich na potrzeby gospodarki narodowej. Ten argument był już wielokrotnie w dyskusji podnoszony.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#JaninaKraus">W tej sytuacji w imieniu mojego klubu wnoszę o nieprzyjęcie sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej i nieudzielenie rządowi absolutorium oraz o odrzucenie sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej przez Narodowy Bank Polski.</u>
          <u xml:id="u-38.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiała pani poseł Janina Kraus.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#komentarz">(Poseł Izabella Sierakowska: Pan premier prosi o głos.)</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie premierze, są jeszcze dwa wystąpienia klubowe.</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#komentarz">(Poseł Izabella Sierakowska: Premier ma prawo teraz zabrać głos.)</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Zapowiedziałam pana posła Janułę, więc może po panu pośle Janule.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#komentarz">(Poseł Eugeniusz Januła: Ja się zgadzam, aby pan premier teraz wystąpił.)</u>
          <u xml:id="u-39.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo za zgodę. Przedstawiam propozycję panu premierowi; pan premier ma prawo w każdej chwili zabrać głos, ale chciałam, abyśmy zakończyli wystąpienia klubowe.</u>
          <u xml:id="u-39.8" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę, panie premierze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#GrzegorzKołodko">Dziękuję uprzejmie pani marszałek za umożliwienie skorzystania z przysługującego mi prawa odniesienia się do kilku kwestii, a pragnąłem uczynić to teraz, bo w porządku obrad za kilkanaście minut przewidywana jest przerwa.</u>
          <u xml:id="u-40.1" who="#GrzegorzKołodko">Chciałbym te słowa skierować przede wszystkim do państwa, do Wysokiej Izby, w obecności tych posłów, którzy słyszeli to, co było powiedziane przed chwilą, bo sądzę, że po przerwie przynajmniej po części może się zmienić tutaj nasz skład.</u>
          <u xml:id="u-40.2" who="#GrzegorzKołodko">Otóż bardzo się cieszę z tego, że taką znakomitą znajomością „Strategii dla Polski” wykazali się i pani posłanka z KPN, i pan poseł Osiatyński. Z pewnością dobre programowo dokumenty warto od czasu do czasu cytować i przypominać, co w nich jest. Ale dziwię się, jeśli słyszę z ust chyba najwybitniejszego znawcy polityki budżetowej na tej sali, pani poseł Ziółkowskiej, że realizując te preferencje, które... Nie wiedziałem, że rząd pana premiera Oleksego realizował preferencje Unii Wolności, dzisiaj tutaj przypominane przez pana posła Osiatyńskiego.</u>
          <u xml:id="u-40.3" who="#GrzegorzKołodko">W oczach Unii Pracy z kolei to było zmarnowanie jakichś mitycznych... No szkoda, że czasu nie starczyło. Z pewnością wyborcy, do których także odwoływała się pani poseł Ziółkowska, z chęcią by usłyszeli, o jakich to 20% pani poseł Ziółkowska mówiła. Czy o tych, które realizując ustawę budżetową w ramach prawa i w ramach honorowania praw ekonomicznych wolą Wysokiej Izby w ramach tych delegacji ustawowych, a nie innych, które były do dyspozycji rządu, przeznaczaliśmy w roku przyszłym na poprawę rozwoju sfery usług społecznych, na zwiększenie stanu bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego? Przecież pomimo bardzo wielu problemów, których istnienia rząd bynajmniej nie ukrywa, było to przedmiotem naszej troski, naszych prac nie tylko w roku ubiegłym, ale jest i w tym; jest tego bezpieczeństwa coraz więcej.</u>
          <u xml:id="u-40.4" who="#GrzegorzKołodko">Jeśli pani poseł Kraus - nawet jestem pani wdzięczny za to, bo ja bym nie potrafił z pamięci takiej liczby wymienić - znalazła taki dobry przykład, że oto w Polsce wydaje się relatywnie w stosunku do naszego, najszybciej rosnącego w Europie i nie tylko, dochodu narodowego, więcej na ochronę zdrowia niż w tak bogatej Holandii, to jak można znaleźć sposób powiązania tego typu proporcji z podejrzeniami czy zarzutami nie udokumentowanymi, że oto marnuje się w jakimś stopniu grosz publiczny...</u>
          <u xml:id="u-40.5" who="#komentarz">(Poseł Janina Kraus: Że tam jest więcej, to wynika z procentów.)</u>
          <u xml:id="u-40.6" who="#GrzegorzKołodko">No, proszę pani poseł, na pewno każdy w tej sali, ale także każdy z nas, tych którzy słuchają tego gdzie indziej, doskonale wie, że więcej to jest więcej, a mniej to jest mniej.</u>
          <u xml:id="u-40.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-40.8" who="#GrzegorzKołodko"> Jeżeli w kalkulacjach KPN więcej to jest mniej, a lepiej to jest gorzej, to w takim razie niech będzie gorzej, bo my prowadzimy politykę: im lepiej, tym lepiej, chociaż być może, że dla kogoś im lepiej, tym gorzej. Dlatego rozumiem to rozgoryczenie na gruncie politycznym, natomiast chciałbym, żeby dyskusja była dalej prowadzona, przynajmniej takiej dyskusji krytycznej, której się przysłuchuje rząd, my pragniemy. Rację bowiem pani poseł ma bezsprzecznie, jeśli zwraca uwagę na to, że realizację budżetu roku przeszłego na szerszym tle polityki w ogóle, gospodarczej, społecznej, nie tylko finansowej - tegoż już minionego 1995 r., trzeba postrzegać z jednej strony w kontekście tego, co się działo wcześniej, w roku 1994, a z pewnością zasadnicza odpowiedzialność za to, co się wtedy działo, spoczywa także na barkach rządzącej obecnie koalicji, a z drugiej w kontekście tego, co się dzieje w roku następnym, a więc w roku 1996.</u>
          <u xml:id="u-40.9" who="#GrzegorzKołodko">I niezależnie od tego, ile by słów, panie pośle Osiatyński, pan wypowiedział, ile słów gazety określone w ślad za tego typu rozumowaniem by napisały, to pani poseł Kraus ma rację. Lata 1994–1996, mam nadzieję, że 1997 r., i w tym kontekście kluczowy z punktu widzenia nie tylko dzisiejszej debaty rok 1996, zostaną zapisane w historii Polski jako lata najlepsze w ostatniej ćwierci tego wieku. Lat o takim wzroście gospodarczym, o takim postępie w zakresie stabilizacji ekonomicznej nie było, choć chciałbym, żeby były. Chciałbym, żeby były i dlatego przyjmuję wszystkie pańskie uwagi. Uważam, że jest to wykonane w sposób znakomicie lepszy niż w okresach, do których się odnosimy wcześniej, utrwalania podstaw wzrostu gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-40.10" who="#GrzegorzKołodko">Przecież dlatego w tym roku planujemy bardzo wysokie tempo wzrostu gospodarczego, że oto właśnie prowadząc taką a nie inną politykę redystrybucji za pośrednictwem budżetu w roku 1995 te podstawy stworzyliśmy. I nie jest zmartwieniem naszego rządu, naszej koalicji, która wolą narodu sprawuje władzę i ponosi odpowiedzialność - i rozwiązuje te problemy - że zmniejszyła się redystrybucja tak szybko rosnącego dochodu narodowego za pośrednictwem systemu finansów publicznych, w tym zwłaszcza budżetu państwa, którego realizacja dzisiaj przez Wysoką Izbę krytycznie jest oceniana.</u>
          <u xml:id="u-40.11" who="#GrzegorzKołodko">Otóż pytanie można postawić w ten sposób: Czy to, że są pewne odchylenia w wykonaniu od tego, co Wysoka Izba w ustawie postanowiła, to dobrze czy źle? Jeśli te odchylenia są korzystne dla gospodarki, dla jej rozwoju, dla polskiego społeczeństwa, to dobrze. Lepiej, że się tak pomyliliśmy. Bardzo chętnie będę zbierał cięgi za to, że miał być mniejszy wzrost dochodu narodowego i że „znowu oni się pomylili”.</u>
          <u xml:id="u-40.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-40.13" who="#GrzegorzKołodko"> Za takie pomyłki należy się chwała temu rządowi i tej koalicji. Przez grzeczność tylko nie przypomnę, jakie były skale błędów w latach poprzednich. Tylko że wtedy znak przed tymi wskaźnikami imponującymi światu, choć niekoniecznie posłom Unii Wolności i KPN, był minusowy, a obecnie jest plusowy. </u>
          <u xml:id="u-40.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-40.15" who="#GrzegorzKołodko">Dokonaliśmy zmniejszonej redystrybucji rosnącego dochodu narodowego w rządzie koalicji SLD–PSL w sposób świadomy i kontrolowany, ale bez szoku i skutecznie z punktu widzenia utrwalania tendencji do wzrostu gospodarczego, i realizowaliśmy preferencje społeczne, zaspokajając przede wszystkim potrzeby społeczne. Rację ma zatem pan poseł Osiatyński, jeśli stwierdza z tej trybuny, że ta oto polityka, którą trzeba oceniać przez pryzmat założeń, preferencji i sposobu wykonania ubiegłorocznej ustawy budżetowej, zaadresowana jest - jak to pan poseł powiedział, cytuję z pamięci - do klienteli politycznej rządzących partii. Tak jest, proszę państwa - ta klientela nazywa się polskie społeczeństwo.</u>
          <u xml:id="u-40.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie premierze.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Eugeniusza Janułę o zabranie głosu w imieniu Poselskiego Koła - Nowa Demokracja. Następnym mówcą, ostatnim przed przerwą, będzie pan poseł Jerzy Gwiżdż.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#EugeniuszJanuła">Pani Marszałek! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Jest tradycją, że przy każdej dyskusji budżetowej koalicja broni albo układanego, albo wykonywanego budżetu, natomiast opozycja - i to jest jej pełne prawo - szuka dziur i w konsekwencji argumentów na nie. Podkreślam, jest to normalna dyskusja, parlament do tego służy. Chodzi jednak o to, by była to dyskusja merytoryczna, żeby polityka nie brała góry, szczególnie kiedy zbliżają się wybory parlamentarne, nad chłodną ekonomiczną analizą. Chodzi również o to, żebyśmy nie dyskutowali na zasadzie znanego powiedzenia, że lepiej być zdrowym i młodym niż chorym i starym.</u>
          <u xml:id="u-42.1" who="#EugeniuszJanuła">Dla Nowej Demokracji podstawą oceny wykonanego budżetu jest recenzja NIK. Recenzja ta, chociaż krytyczna, jest jednak dla wykonanego budżetu generalnie, podkreślam to, pozytywna. I tą recenzją Nowa Demokracja kieruje się w ocenie wykonanego budżetu państwa, również w analizie polityki pieniężnej. Nie możemy zapominać, że w przypadku każdego państwa, również państw znacznie bogatszych od nas, budżet przypomina jednak krótką kołdrę. Niestety, i to również dotyczy państw znacznie bogatszych, niektóre potrzeby, w szczególności potrzeby społeczne, nie mogą być zaspokojone. To, że w naszych polskich warunkach budżet jest taki, a nie inny, jest wynikiem określonego bilansu po stronie przychodu i rozchodu.</u>
          <u xml:id="u-42.2" who="#EugeniuszJanuła">Budżet na 1995 r. był założony i wykonany w warunkach wzrostu gospodarczego, w szczególności po stronie przychodu, który wyniósł 83 721 mln zł, a więc był wyższy od założonego w programie. Jest to niewątpliwie plus zarówno dla pana premiera Kołodki, jak i dla tych wszystkich, którzy nad budżetem pracowali.</u>
          <u xml:id="u-42.3" who="#EugeniuszJanuła">To, że określone wydatki, określone wypłaty z budżetu nie były w pełni zgodne z ustawą budżetową, może być powodem do krytyki czy nawet do wyciągania wniosków formalnych. Uważamy, że mimo wielu pozytywów nie udało się przede wszystkim - i przypuszczam, że nie uda się również w kolejnym budżecie, na 1997 r. - postawić pewnych spraw metodologicznych na poziomie państwa przełomu XX i XXI wieku. Chodzi o to, że budżet nadal jest układany w sposób gałęziowy, a mniej parametryczny, że ustawa budżetowa wchodzi w życie w praktyce dopiero w marcu, a nie funkcjonuje od początku roku. To są elementy, które później muszą rzutować również na wykonanie ustawy budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-42.4" who="#EugeniuszJanuła">Kwestia następna, do której musimy się odnieść krytycznie, to fakt, że powstają - i powstawały również w budżecie 1993 r. - zaległości podatkowe. Wprawdzie państwo coraz bardziej korzysta z podatków, a udział dochodów podatkowych w budżecie 1995 r. wynosi praktycznie 83%, jednak ściągalność podatków w określonych sferach pozostawia jeszcze może nie dużo, ale sporo do życzenia. To są wszystko mankamenty, na których musimy się skupić przy analizie zarówno budżetu na 1995 r., jak i przy kolejnych budżetach. Szereg argumentów - zarówno za, jak i przeciw - tutaj padło. Niestety, muszę z pewną przykrością powiedzieć, że padały tu też niekiedy argumenty na pograniczu absurdu.</u>
          <u xml:id="u-42.5" who="#EugeniuszJanuła">Nowa Demokracja opowiada się zarówno za przyjęciem sprawozdania, jak i udzieleniem absolutorium i tak nasze koło poselskie będzie głosować.</u>
          <u xml:id="u-42.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Eugeniusz Januła.</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Jerzego Gwiżdża o zabranie głosu w imieniu Koła Parlamentarnego BBWR - Solidarni w Wyborach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-44">
          <u xml:id="u-44.0" who="#JerzyGwiżdż">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Przypomnę, że uchwalając taki, a nie inny budżet większość parlamentarna wytyczyła trzy podstawowe cele. Pierwszy, to szybki wzrost gospodarczy, drugi - stabilizacja ekonomiczna, i trzeci - poprawa warunków życia. W istocie rzeczy jednak dzisiaj, kiedy oceniamy wykonanie budżetu, chodzi o odpowiedź na pytanie o to, czy w roku 1995 poprzez taką, a nie inną politykę państwa wyrażoną w budżecie i kierunkach jego wydatkowania nastąpiła poprawa warunków życia przeciętnego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-44.1" who="#JerzyGwiżdż">Po zapoznaniu się z dość obszernym materiałem sprawozdawczym z wykonania budżetu i założeń polityki pieniężnej za 1995 r. odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Z jednej strony, jak wskazują liczby, odnotowaliśmy znaczny wzrost produkcji przemysłowej, budowlano-montażowej, rolniczej, a nawet osiągnięto wyższe, niż planowano, dochody z prywatyzacji, z drugiej jednak strony - przeciętny obywatel nie odczuł poprawy warunków życia. Realny wzrost dochodów gospodarstw domowych nie nadążał bowiem za rzeczywistym wzrostem kosztów utrzymania. Trudno więc wymagać, aby przeciętny obywatel pozytywnie oceniał działalność rządu w 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-44.2" who="#JerzyGwiżdż">Wysoka Izbo! My mamy jednak oceniać wykonanie budżetu państwa i polityki pieniężnej za 1995 r. w sposób wolny od emocji i niezależny od różnic politycznych istniejących między nami a koalicją, która uchwaliła i wykonywała budżet.</u>
          <u xml:id="u-44.3" who="#JerzyGwiżdż">Dochody budżetu państwa nieznacznie przekroczyły planowaną kwotę. Wydatki zaś były nieco niższe od planowanych, co osiągnięto przede wszystkim metodą różnych kombinacji księgowych, na które po analizie wykonania budżetu zwróciła uwagę Najwyższa Izba Kontroli. To musi się odbić na efektach budżetowych państwa w latach następnych, gdyż kiedyś na przykład trzeba będzie dokonać spłaty nie uregulowanych zobowiązań szkół i placówek oświatowych przejętych od stycznia 1996 r. przez gminy.</u>
          <u xml:id="u-44.4" who="#JerzyGwiżdż">Trzeba sprawiedliwie powiedzieć, że w 1995 r. wydatki na różne działy, ważne działy, jak np.: ochronę zdrowia, kulturę i sztukę, oświatę i wychowanie, opiekę społeczną i rolnictwo, były nieco wyższe niż w 1994 r., co oceniamy pozytywnie. Jednak wzrost wydatków nie poprawił sytuacji w tych dziedzinach z uwagi na znaczny wzrost kosztów ich bieżącego utrzymania. W ogóle wzrost cen, a zwłaszcza cen usług i artykułów żywnościowych, w roku 1995 był niezmiernie wysoki. Zdrożało dosłownie wszystko, z wyjątkiem - co podano w sprawozdaniu - jaj, a nawiasem mówiąc z tym artykułem akurat - i nie tylko artykułem - w Polsce nie mamy specjalnych kłopotów. Tak więc rok 1995 był kolejnym rokiem wyrzeczeń, w którym co prawda w sklepach było więcej towarów niż w latach poprzednich, ale nie było możliwości zwiększenia zakupów.</u>
          <u xml:id="u-44.5" who="#JerzyGwiżdż">Wysoki Sejmie! Jeśli weźmiemy pod uwagę suche liczby, to nie możemy mieć innych pretensji do rządu za realizację budżetu w roku 1995 niż te, które podniosła Najwyższa Izba Kontroli w analizie wykonania budżetu. Ale realizację budżetu trzeba oceniać także pod względem gospodarności, celowości i rzetelności. Przy uwzględnieniu tych kryteriów wykonanie budżetu 1995 r. nie może być pod każdym względem oceniane pozytywnie. Takie bowiem resorty, jak: prywatyzacji, budownictwa, pracy, zdrowia i opieki społecznej czy oświaty, nie w pełni zasługują na pozytywną ocenę, gdyż efekty ich pracy są znikome, a zarzuty dotyczące celowości i rzetelności wydatków publicznych są tak poważne, że rzutują na całościową ocenę wykonania budżetu w 1995 r. Zresztą jak wynika z materiałów Najwyższej Izby Kontroli, w niektórych z tych resortów w związku z przedstawionymi zarzutami NIK prowadzi obecnie czynności kontrolne.</u>
          <u xml:id="u-44.6" who="#JerzyGwiżdż">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Podstawowym celem polityki pieniężnej w 1995 r. było ograniczenie wzrostu cen do poziomu 17%. Niestety cel ten nie został osiągnięty. Zauważyć jednak trzeba, że w stosunku do 1994 r. obniżył się poziom inflacji. Szkoda, że nie zostały w terminie do 31 marca ub. r. zrealizowane zadania określone w uchwale Sejmu w sprawie polityki pieniężnej w zakresie przedłożenia propozycji zmian ustaw o NBP i Prawie bankowym; do końca czerwca 1995 r. nie przedłożono też Sejmowi strategii umacniania systemu bankowego w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-44.7" who="#JerzyGwiżdż">Naszym zdaniem należy ustalić, czy winę za opóźnienia w przedłożeniu projektów, skutkujące z kolei opóźnieniem prac Sejmu nad nowym kształtem systemu bankowego, ponosi minister finansów czy NBP. Trzeba także ustalić, czy minister finansów nie wkraczał zbyt daleko w kompetencje NBP i nie jest winien, albo współwinien, tych skutków, które w analizie Najwyższej Izby Kontroli, dotyczącej wykonania założeń polityki pieniężnej w 1995 r., przypisuje się NBP.</u>
          <u xml:id="u-44.8" who="#JerzyGwiżdż">Wysoka Izbo! Wykonania budżetu w 1995 r. nie możemy oceniać jednoznacznie pozytywnie. Poważne zastrzeżenia mamy także do działalności NBP w 1995 r. W realizacji budżetu i polityki pieniężnej powinna przejawiać się szczególna dbałość władzy o każdego obywatela, a, niestety, nie tylko my dostrzegamy, że w 1995 r. władza wykazywała dbałość i zapobiegliwość o interesy własne, a nie każdego obywatela.</u>
          <u xml:id="u-44.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-45">
          <u xml:id="u-45.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-45.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Jerzy Gwiżdż.</u>
          <u xml:id="u-45.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Było to ostatnie wystąpienie w imieniu klubów i kół.</u>
          <u xml:id="u-45.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Po przerwie obiadowej, która będzie trwała do godziny 16, przystąpimy do wystąpień indywidualnych. Zapisanych jest 27 mówców. Została 1 godz. 50 min dla wszystkich klubów.</u>
          <u xml:id="u-45.4" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Bajołek: Proszę o głos w kwestii formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-45.5" who="#OlgaKrzyżanowska">W jakim trybie, panie pośle?</u>
          <u xml:id="u-45.6" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Bajołek: W kwestii formalnej, pani marszałek.)</u>
          <u xml:id="u-45.7" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-46">
          <u xml:id="u-46.0" who="#AndrzejBajołek">Pani marszałek, chciałbym zaprotestować przeciw coraz częściej pojawiającym się praktykom ograniczania merytorycznych dyskusji przeprowadzanych w Wysokiej Izbie w czasie transmisyjnym w Polskiej Telewizji. W tej chwili przerwa obiadowa wyeliminuje z transmisji część dyskutantów, mimo że jeszcze pozostała godzina czasu transmisyjnego. Podobnie jest z merytorycznym wykorzystywaniem czasu, z zajmowaniem znacznych części transmisji przez nieczytelne dla telewizyjnych odbiorców głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-47">
          <u xml:id="u-47.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, bardzo przepraszam, ale nie jest to wystąpienie w kwestii formalnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-48">
          <u xml:id="u-48.0" who="#AndrzejBajołek">Składam zatem wniosek formalny o przegłosowanie propozycji kontynuowania obrad do momentu zakończenia czasu transmisyjnego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-49">
          <u xml:id="u-49.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie jestem w stanie poddać pod głosowanie tego wniosku w tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-49.1" who="#komentarz">(Poseł Andrzej Bajołek: Przy tego typu wniosku nie jest wymagane kworum.)</u>
          <u xml:id="u-49.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, niestety, nie poddam tego wniosku pod głosowanie, dlatego że muszę przedtem ustalić, czy jest możliwość prowadzenia dalej transmisji. Jak pan wie, musimy to uzgodnić. W tej chwili nie potrafię odpowiedzieć panu na to pytanie, a rozumiem, że tego dotyczy pana wniosek.</u>
          <u xml:id="u-49.3" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jankowski: Telewizja nikogo nie eliminuje, tylko teściowa nie widzi.)</u>
          <u xml:id="u-49.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Wniosek pana, jako dotyczący następnych posiedzeń Sejmu, przekażę Prezydium Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-49.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Ogłaszam przerwę do godziny 16.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-50">
          <u xml:id="u-50.0" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min 02 do godz. 16 min 05)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-51">
          <u xml:id="u-51.0" who="#MarekBorowski">Wznawiam obrady.</u>
          <u xml:id="u-51.1" who="#MarekBorowski">Kontynuujemy debatę nad sprawozdaniem komisji o sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa za 1995 r. wraz z wnioskiem w przedmiocie absolutorium, o sprawozdaniu z realizacji polityki pieniężnej w 1995 r. i o sprawozdaniu z działalności Narodowego Banku Polskiego w 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-51.2" who="#MarekBorowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Wiesława Ciesielskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-52">
          <u xml:id="u-52.0" who="#WiesławCiesielski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na wstępie pragnę sprostować informację pani marszałek Krzyżanowskiej sprzed przerwy. Jest tradycją Sojuszu Lewicy Demokratycznej od paru lat, że w debacie takiej jak dzisiejsza SLD prezentuje dwa wystąpienia klubowe. Mój znakomity kolega klubowy pan prof. Józef Kaleta przedstawił stanowisko klubu SLD dotyczące sprawozdania rządu z wykonania budżetu państwa oraz absolutorium dla rządu, ja ze swojej strony pragnę przedstawić stanowisko mojego klubu w sprawie realizacji polityki pieniężnej, sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego, a także bilansu płatniczego Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
          <u xml:id="u-52.1" who="#WiesławCiesielski">Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej opowiada się za przyjęciem przez Wysoką Izbę projektu uchwały w brzmieniu zaproponowanym przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. Oznacza to, że będziemy głosować za przyjęciem sprawozdania z działalności NBP. Podzielamy wszakże opinię o niesatysfakcjonującej współpracy pomiędzy NBP a rządem w zakresie kształtowania polityki gospodarczej państwa oraz funkcjonowania i rozwoju systemu bankowego. W głosowaniu opowiemy się za nieprzyjęciem sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej prowadzonej przez Narodowy Bank Polski w 1995 r. ze względu na istotne rozbieżności pomiędzy treścią założeń polityki pieniężnej a realizacją tych założeń. Posłowie mego klubu głosować będą za przyjęciem sprawozdania z realizacji bilansu płatniczego za ubiegły rok.</u>
          <u xml:id="u-52.2" who="#WiesławCiesielski">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Wspomniałem w ślad za projektem uchwały, że głównym powodem nieprzyjęcia sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej są istotne rozbieżności pomiędzy treścią założeń a ich realizacją. Jak wynika ze sprawozdania NBP, żadne z podstawowych wymiernych założeń polityki pieniężnej w 1995 r. nie zostało zrealizowane. Zakładano, że stopa inflacji wyniesie 17%, podaż pieniądza wzrośnie o 22,8%, wielkość gotówki o 20,3%, depozyty złotowe o 23,7%, wreszcie kredyt będzie większy o 22,1%. Tymczasem poszczególne wskaźniki wzrosły odpowiednio: inflacja osiągnęła poziom 21,7% (odstępstwo od założeń ok. 30%), podaż pieniądza wzrosła o 34,9% (odstępstwo ok. 50%), gotówka wzrosła o 59,1% (odstępstwo ok. 200%), depozyty złotowe wzrosły o 47,6% (odstępstwo ok. 100%), kredyt zwiększył się o 35,3% (odstępstwo od założeń ok. 60%).</u>
          <u xml:id="u-52.3" who="#WiesławCiesielski">Na pierwszy rzut oka widać, że są to rozbieżności znaczne, a odstępstwa istotne. Może ktoś powiedzieć, że jest to tylko formalna strona zagadnienia, i można się z tym stwierdzeniem zgodzić. Nie wolno jednak ulec pokusie odfajkowania sprawy przez przyjęcie postawy typu: „bardzo się staraliśmy, ale wyszło jak zwykle”. Stąd też głębszej analizie należy poddać zjawiska i procesy składające się na całokształt polityki pieniężnej prowadzonej przez Narodowy Bank Polski. Takiej analizy dokonała stała podkomisja do spraw polityki pieniężnej. Posługiwała się ona w swej pracy opiniami wybitnych ekspertów. Trzeba też powiedzieć, że opinie te były rozbieżne. Zdania członków podkomisji, a następnie członków komisji budżetowej były podzielone, a głosowanie wykazało brak jednomyślności. Nie od rzeczy będzie też skonstatować, iż podziały w tej kwestii bliskie są podziałom między różnymi szkołami ekonomicznego myślenia i niezbyt oddalone od podziałów na ugrupowania polityczne. Wykonane ekspertyzy i analizy są ogólnie dostępne. Zwalnia to mnie od drobiazgowego i szczegółowego odniesienia się do każdego problemu. Na kilku wszak sprawach chciałbym skupić swoją i państwa uwagę.</u>
          <u xml:id="u-52.4" who="#WiesławCiesielski">Trzeba się zgodzić ze stwierdzeniem, że Narodowy Bank Polski wykorzystywał instrumenty polityki pieniężnej niezgodnie z założeniami. Stopy procentowe kredytu refinansowego i stopy rezerwy obowiązkowej nie zostały obniżone, co niekorzystnie wpłynęło na działanie systemu bankowego. A jednak mimo to nastąpił znaczny wzrost podaży pieniądza. NBP nie przewidział wzrostu aktywów zagranicznych, skutków aprecjacji złotego, zmiany kursu walutowego, działania kapitału zagranicznego na rynku pieniężnym. Dziwić musi w szczególności, że mimo jednoznacznych sygnałów w roku 1994 Narodowy Bank Polski nie uwzględniał wzrostu napływu dewiz z handlu przygranicznego.</u>
          <u xml:id="u-52.5" who="#WiesławCiesielski">W roku 1995 sygnały „emitowane” przez NBP nie znajdowały odbicia w działalności banków komercyjnych; weszły one na drogę, na której stopniowo zanika wrażliwość na instrumenty NBP. Mimo restrykcyjnej polityki Narodowego Banku Polskiego, wyrażającej się w obniżce kredytu refinansowego tylko o 3 punkty, banki komercyjne obniżyły oprocentowanie kredytów i depozytów 12-miesięcznych o 8–10 punktów.</u>
          <u xml:id="u-52.6" who="#WiesławCiesielski">W roku 1995 wiele do życzenia, wbrew założeniom, pozostawiała współpraca NBP z rządem w realizacji polityki gospodarczej państwa. Szczególnym tego przejawem było podwyższenie przez NBP, wbrew rządowi, oprocentowania kredytu refinansowego w lutym ubiegłego roku, utrudnianie zbilansowania budżetu czy dążenie do zwiększającego koszty obsługi długu państwowego podwyższania stopy procentowej na rynku pieniężnym. Zadziwiająca jest zbieżność tych działań z upolitycznianiem czy wręcz upartyjnianiem funkcji prezesa NBP, upolitycznianiem instytucji Narodowego Banku Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-52.7" who="#WiesławCiesielski">Wysoka Izbo! Jednym z narzędzi polityki pieniężnej NBP jest polityka kursowa. W roku ubiegłym miała ona zostać ukierunkowana na hamowanie wzrostu rezerw dewizowych, których przyspieszona akumulacja zaznaczyła się, jak już wspominałem, w roku 1994. Starania o zahamowanie wzrostu rezerw dewizowych były motywowane dążeniem do osłabienia nacisku inflacyjnego, który miał wynikać ze wzrostu podaży pieniądza krajowego w wyniku skupu dewiz i walut. W rezultacie tej polityki kursowej złoty został zdeprecjonowany w stosunku do koszyka walut o 8,5%, co przy inflacji mierzonej grudzień do grudnia oznaczało jego realną ponad 10-procentową aprecjację. Mimo tak silnej aprecjacji złotego wzrost rezerw dewizowych nie został zahamowany. Rezerwy oficjalne brutto na koniec roku osiągnęły poziom blisko 15 mld dolarów amerykańskich przy planowanym poziomie nieco ponad 6 mld. Jak więc widać, także tu mamy do czynienia ze znacznym, bo blisko 150-procentowym odstępstwem od założeń. NBP ten wielki przyrost skupu dewiz i walut kojarzy z eksportem przygranicznym. Wobec spadku opłacalności zakupów w Polsce w porównaniu z okresem poprzednim teza ta wydaje się jednak co najmniej dyskusyjna. Dziwić musi niezauważanie przez NBP związku między tak znacznym wzrostem skupu walut a procederem prania brudnych pieniędzy. W tej sytuacji nie dziwi całkowita bezradność wobec powyższego zjawiska głównego odpowiedzialnego za politykę pieniężną.</u>
          <u xml:id="u-52.8" who="#WiesławCiesielski">Zgodzić się trzeba z opinią, że problemem nie jest sam napływ walut i dewiz do Polski, lecz ich nieefektywne zagospodarowanie. Praktyka realizowana w tej mierze przez Narodowy Bank Polski musi niepokoić. Polega ona bowiem na lokowaniu rosnących rezerw za granicą, bez większych korzyści dla kraju. Delikatnie rzecz ujmując, nietaktem wobec Izby jest niezadanie sobie przez NBP trudu oceny stanu posiadanych rezerw pod kątem ich optymalności. NBP nie zadał sobie trudu określenia optymalnego poziomu rezerw dewizowych i na tej podstawie zaprezentowania koncepcji wykorzystania nadwyżek rezerw ponad poziom optymalny.</u>
          <u xml:id="u-52.9" who="#WiesławCiesielski">Innym aspektem polityki kursowej jest jej związek ze wzmożonym napływem do Polski krótkoterminowego kapitału spekulacyjnego z zagranicy. Trzeba wyraźnie podkreślić, że polityka kursowa realizowana przez NBP w połączeniu z polityką stóp procentowych sprzyjała napływowi do Polski takiego właśnie kapitału. Hamowanie spadku stóp procentowych NBP motywował obawą przed wzrostem popytu na kredyty bankowe w sektorze niefinansowym i wynikającym stąd wzrostem podaży pieniądza, grożącym wzrostem inflacji. Dostrzegano co prawda związek między hamowaniem spadku stóp procentowych a wzmożonym napływem do kraju krótkoterminowego kapitału zagranicznego, lecz jego przyczyn upatrywano głównie w oczekiwaniu na aprecjację złotego. Tymczasem utrzymywanie stosunkowo wysokiego poziomu stóp procentowych przy względnej aprecjacji złotego nadało zagranicznym krótkoterminowym lokatom kapitałowym w Polsce szczególnie wysoką dochodowość. Oblicza się, że zysk na odsetkach z lokat złotowych pochodzących ze sprzedaży dolarów, odkupywanych po roku, wyniósł blisko 22%, czyli ponad trzykrotnie więcej, niż wynosi np. lokata dolarów w Stanach Zjednoczonych. Polityka NBP tworzyła więc komfortowe warunki do spekulacji dla inwestorów zagranicznych. Musi budzić zdziwienie, że w takiej sytuacji Narodowy Bank Polski starał się powstrzymać obniżanie się rentowności bonów skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-52.10" who="#WiesławCiesielski">Innym z głównych narzędzi polityki pieniężnej realizowanej przez NBP jest polityka stóp procentowych. Wpływa ona bezpośrednio na popyt na kredyty bankowe i na skłonność do oszczędzania. W ciągu 1995 r. Narodowy Bank Polski obniżył podstawową stopę procentową banku centralnego, czyli stopę redyskonta weksli o 3,4 punktu, co przy spadku stopy inflacji o 7,9–9% oznacza wzrost realnej stopy procentowej o 4,5–5,6 punktu. Doprawdy trudno znaleźć argumenty przemawiające za taką polityką. Zarazem odnotowano niewielki spadek realnego oprocentowania kredytów bankowych.</u>
          <u xml:id="u-52.11" who="#WiesławCiesielski">Inaczej niż NBP zachowywały się banki komercyjne. Oprocentowanie kredytów bankowych w ujęciu realnym nieznacznie się obniżyło, co przyczyniło się do wzrostu wykorzystania kredytów bankowych w ujęciu realnym o 13,5%. Odwrotny kierunek zmian realnych stóp procentowych w NBP i bankach komercyjnych przyczynił się do spłaszczenia rozpiętości między oprocentowaniem bonów skarbowych i kredytów bankowych, co nie jest zjawiskiem pożądanym.</u>
          <u xml:id="u-52.12" who="#WiesławCiesielski">Reasumując, polityka Narodowego Banku Polskiego poprzez względną aprecjację złotego miała zahamować narastanie rezerw dewizowych, co jednak nie nastąpiło. Polityka pieniężna NBP w dziedzinie hamowania inflacji nie przyniosła założonych rezultatów, przyczyniła się natomiast do obniżenia opłacalności eksportu, co grozi zahamowaniem wzrostu gospodarczego w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-52.13" who="#WiesławCiesielski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Konkluzją prac komisji budżetowej Sejmu RP nad sprawozdaniem Narodowego Banku Polskiego z realizacji polityki pieniężnej w 1994 r. było nieprzyjęcie tego sprawozdania. Wysoka Izba podzieliła ocenę Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów i znaczną większością - nie tylko koalicyjnych - głosów nie przyjęła sprawozdania NBP, motywując to zbyt dużymi rozbieżnościami między założeniami a ich realizacją. W roku bieżącym sytuacja się powtarza. Stawia to pod znakiem zapytania zdolność kierownictwa Narodowego Banku Polskiego do skutecznego prowadzenia polityki pieniężnej. Przed kilkoma godzinami pani prezes NBP usiłowała zobiektywizować przyczyny znacznych rozbieżności między założeniami a rezultatami ich realizacji. Zdumiewać musi bezkrytycyzm samooceny, jakim kierownictwo NBP częstuje nas od dłuższego czasu. Oto dowiedzieliśmy się, że sukcesy polskiej gospodarki w 1995 r. to w niemałej części zasługa kierownictwa NBP, a porażek NBP nie odnotował. Jeśli były niezgodności, to obiektywne, niezależne od NBP, co najwyżej zależne od rządu. Poseł Gwiżdż posunął się wręcz do sugestii, że to rząd przeszkadzał Narodowemu Bankowi Polskiemu w realizacji założeń polityki pieniężnej.</u>
          <u xml:id="u-52.14" who="#WiesławCiesielski">Z panią prezes chciałbym się podzielić następującymi uwagami.</u>
          <u xml:id="u-52.15" who="#WiesławCiesielski">Po pierwsze, poseł Michna występował nie w swoim imieniu, lecz w imieniu całej komisji, i wygłoszone przez niego opinie i oceny są opiniami i ocenami znacznej większości członków Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, i to nie tylko koalicyjnych. Nie do przyjęcia więc była próba marginalizowania tez tego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-52.16" who="#WiesławCiesielski">Po drugie, z połączenia ognia i wody coś jednak wychodzi, nazywa się to para wodna i może służyć do wykonywania użytecznej pracy lub też może iść w gwizdek. Ja często sprawdzam swoje kontakty z gwizdkiem. Warto, by inni też o tym pamiętali.</u>
          <u xml:id="u-52.17" who="#WiesławCiesielski">I ostatnia w tej części uwaga. Podczas wstępnej debaty nad projektami tzw. ustaw bankowych tu i ówdzie pojawiał się postulat całkowitej niezależności Narodowego Banku Polskiego, również od parlamentu. W świetle stanu realizacji polityki pieniężnej przez NBP w 1994 i 1995 r., w świetle bezkrytycznej, znacznie zawyżonej samooceny kierownictwa NBP strach pomyśleć, co by się stało, gdyby ten postulat został zrealizowany.</u>
          <u xml:id="u-52.18" who="#WiesławCiesielski">W ostatniej części mojego wystąpienia, tym razem już nie klubowej, lecz indywidualnej, pragnę udzielić odpowiedzi na kilka tez przedstawionych w płomiennym wystąpieniu pana prof. Jerzego Osiatyńskiego.</u>
          <u xml:id="u-52.19" who="#WiesławCiesielski">Po pierwsze, muszę wyrazić podziw, jaka Unia Wolności była przewidująca. Przewidziała wyższą inflację - i była ona wyższa; przewidziała niezborności po stronie dochodowej - i pewne niezborności wykazała. Przypomnę jednak, że Unia Wolności przewidywała również załamanie się polskiej gospodarki pod rządami koalicji. Przypomnę też, że w pamiętnym wystąpieniu w dniu 29 grudnia 1994 r., na które pan poseł był uprzejmy się powołać, mówił pan profesor, że zdaniem Unii Wolności głównym celem w 1995 r. powinno być umocnienie wzrostu gospodarczego. Ten ponad 7-procentowy wzrost w 1995 r. jest wyższy, niż przewidywano. Zrealizowany więc został główny cel, który również Unia Wolności stawiała na rok dzisiaj oceniany. Zdaniem Unii Wolności jest źle, wszystko jest źle, tak źle, że trzeba odrzucić sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za rok 1995 i nie udzielić rządowi absolutorium. Znamy tę linię Unii Wolności - linię życzeń, tym razem w odniesieniu do koalicji. My jednak mamy swoją linię. Ta linia dała - nie w życzeniach, a w praktyce - 7-procentowy, nie notowany dotąd i nie wiadomo kiedy możliwy do powtórzenia wzrost gospodarczy, 13-procentowy wzrost produkcji rolnej, 19-procentowy wzrost nakładów inwestycyjnych, zmniejszenie liczby bezrobotnych o 215 tys. osób, realny wzrost płac w gospodarce narodowej, realny wzrost płac w państwowej sferze budżetowej, realny wzrost rent i emerytur itd. itp.</u>
          <u xml:id="u-52.20" who="#WiesławCiesielski">Wy mieliście możliwość realizacji swoich życzeń. Czy trzeba przypominać, jak wam to wyszło? Warto, aby ci, którzy wyniki roku 1995 traktują jako złe, przypomnieli sobie wyniki rządów Unii Wolności. Czy Unia Wolności miała takie wyniki rządzenia kiedykolwiek? Jakie byłyby wyniki roku 1995, gdyby koalicja PSL-SLD miała realizować życzenia Unii Wolności?</u>
          <u xml:id="u-52.21" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Jankowski: Demokratyczne.)</u>
          <u xml:id="u-52.22" who="#WiesławCiesielski">Czy byłoby to 10% wzrostu produktu krajowego brutto? A może 20% wzrostu produkcji rolnej? A może 8-procentowy wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej i 10-procentowy wzrost rent i emerytur? Może zmniejszenie liczby bezrobotnych o milion osób? A może 50-procentowy wzrost eksportu? Jakoś tak się składa, że nie wierzę, iż gdyby premier Kołodko oparł budżet o szacunek inflacji na poziomie proponowanym później przez Unię Wolności, to Unia Wolności zgodziłaby się z tym. Jej znana opozycyjność nie pozwoliłaby na to, a zachowanie Unii Wolności, zależnych od niej mass mediów, ale także Narodowego Banku Polskiego miało przemożny wpływ na taki czynnik inflacyjny, który się w literaturze fachowej nazywa oczekiwaniem inflacyjnym.</u>
          <u xml:id="u-52.23" who="#WiesławCiesielski">Wzruszyłem się troską Unii Wolności o sferę budżetową. Przez przeoczenie chyba pan poseł Osiatyński zapomniał wspomnieć o innej trosce Unii Wolności - trosce o rencistów i emerytów. Zapomniał też, czyje i kiedy podejmowane decyzje spowodowały zadłużenie służby zdrowia i oświaty; czyje decyzje wywołały problem zapłaty za nocne dyżury lekarzy, o rozwiązanie którego Unia Wolności tak dzisiaj zabiega; czyje decyzje wywołały gigantyczne zubożenie rencistów i emerytów, pracowników sfery budżetowej; czyje decyzje spowodowały gwałtowne pogorszenie się stanu zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa Polski. Nietrudno jest przypomnieć sobie decyzje obecnego lidera Unii Wolności, decyzje kolejnych rządów z udziałem Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-52.24" who="#WiesławCiesielski">Pan poseł stwierdził, że priorytetem Unii Wolności jest sfera budżetowa. Tak, to chwalebne. Dla nas natomiast priorytetem muszą być warte grubo ponad 100 bln zł orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące niekonstytucyjności decyzji rządów Unii Wolności, oznaczających znaczne upośledzenie finansowe sfery budżetowej, emerytów i rencistów, wzrost bezrobocia, upadek wielu zakładów pracy, brak perspektyw dla wielu następnych. Różnica między nami, panie pośle, polega na tym, że wy to spowodowaliście, a my to naprawiamy, że wy żerujecie na tym, iż nie naprawiliśmy jeszcze wszystkiego, a my naprawiamy to wszystko po was - i naprawimy, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-52.25" who="#WiesławCiesielski">I na koniec - uniżenie proszę, abyście nie zarzucali nam kierowania się partyjnymi interesami swojej klienteli, pod tym bowiem względem zawsze będziecie dla nas mistrzem nie do pokonania. A swoją drogą te zarzuty bardzo powinni sobie wziąć do serca ci przedstawiciele koalicji, którzy tak ochoczo, tak gorliwie realizują wszystkie interesy, z którymi zwracają się do nich przedstawiciele Unii Wolności, i nie tylko.</u>
          <u xml:id="u-52.26" who="#WiesławCiesielski">Logika Unii Wolności wydaje się następująca:</u>
          <u xml:id="u-52.27" who="#WiesławCiesielski">Po pierwsze, ich rządy nie zrealizowały ustawy budżetowej za rok 1992, ale Unia Wolności głosowała za przyjęciem sprawozdania i za absolutorium dla swego rządu.</u>
          <u xml:id="u-52.28" who="#WiesławCiesielski">Po drugie, rząd Józefa Oleksego zrealizował ustawę budżetową za rok 1995, osiągając przy tym imponujące charakterystyki wzrostu i poprawy sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, ale Unia Wolności postuluje nieprzyjęcie sprawozdania i nieudzielenie absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-52.29" who="#WiesławCiesielski">Po trzecie, drugi już rok Narodowy Bank Polski nie realizuje uchwalonych przez Sejm założeń polityki pieniężnej, ale Unia Wolności konsekwentnie optuje za przyjęciem sprawozdania z realizacji tej polityki.</u>
          <u xml:id="u-52.30" who="#WiesławCiesielski">Wysoka Izbo! Nie da się tego zrozumieć w kategoriach logiki formalnej. Można to zrozumieć jedynie w kategoriach logiki politycznej walki, której tezy „im lepiej, tym gorzej” i „im gorzej, tym lepiej” wystarczają za rozsądek, moralność i odpowiedzialność.</u>
          <u xml:id="u-52.31" who="#WiesławCiesielski">Nie dziwi mnie propaganda klęski, jaką dzisiaj zademonstrowała opozycja. Nie wierzę też, aby ta linia polityczna zaowocowała poprawą jej wizerunku wobec opinii publicznej. Nie mogę się jednak powstrzymać przed pewną kąśliwością: Obawiam się, że nigdy państwo nie będziecie w stanie pokusić się o podobne wyniki, jakie dla nas wszystkich uzyskał w 1995 r. rząd pod przewodnictwem Józefa Oleksego.</u>
          <u xml:id="u-52.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-53">
          <u xml:id="u-53.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Wiesławowi Ciesielskiemu z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-53.1" who="#MarekBorowski">O zabranie głosu proszę pana posła Ryszarda Bondyrę z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-53.2" who="#MarekBorowski">Zanim pan poseł zabierze głos, na prośbę pani przewodniczącej Wiesławy Ziółkowskiej chcę poinformować, że posiedzenie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów odbędzie się po zakończeniu rozpatrywania tego punktu obrad.</u>
          <u xml:id="u-53.3" who="#MarekBorowski">Ponadto bardzo bym prosił pana posła Jerzego Jankowskiego, ażeby nie starał się wspomagać mówcy w trakcie jego wystąpienia. Zostało to dostrzeżone, panie pośle. Proszę bardzo, żeby oszczędzić sobie głośnych komentarzy na sali.</u>
          <u xml:id="u-53.4" who="#MarekBorowski">Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-54">
          <u xml:id="u-54.0" who="#RyszardBondyra">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na wstępie nie mogę się powstrzymać od dwóch zdań komentarza do już wygłoszonych wystąpień. Otóż zwracam się, w tonie mojego przedmówcy, do przedstawiciela Unii Wolności pana posła Osiatyńskiego. Wzrost gospodarczy proponowany przez Unię Wolności przeżywaliśmy już za rządów Balcerowicza i prawie całe społeczeństwo do dzisiaj nie może dojść do siebie po tym „przejechaniu” gospodarki przez polityków zasiadających w Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-54.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-54.2" who="#RyszardBondyra"> Ten wzrost gospodarczy, który dokonywał się przez 4 lata rządów, proponowany dzisiaj, będziemy odrabiać przez następne 40 lat. Dziękuję za taki powtórny wzrost.</u>
          <u xml:id="u-54.3" who="#RyszardBondyra">I druga sprawa - na kanwie wygłoszonych wystąpień. Chcę zwrócić się tutaj do koalicjanta: Wyrażam zadowolenie w imieniu posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego, iż posłowie Sojuszu Lewicy Demokratycznej biorą pod uwagę opinię publiczną, przychylając się do tej opinii przeciwnej utworzeniu następnej struktury samorządowej, jaką są powiaty.</u>
          <u xml:id="u-54.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-54.5" who="#RyszardBondyra">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrujemy dzisiaj wykonanie ustawy budżetowej, realizację polityki pieniężnej i bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej oraz sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego za 1995 r. - co zostało uchwalone przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 30 grudnia 1994 r. Podstawy do opracowania założeń budżetu państwa zostały wyprowadzone przez rząd z dokumentów „Strategia dla Polski” i „Program społeczno-gospodarczy na lata 1994–1997”, które przedstawiały diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej oraz kierunki działań niezbędne do utrzymania, a nawet wzmocnienia dynamiki procesu przebudowy gospodarki. W założeniach tych przyjęto trzy podstawowe cele:</u>
          <u xml:id="u-54.6" who="#RyszardBondyra">1) szybki wzrost gospodarczy;</u>
          <u xml:id="u-54.7" who="#RyszardBondyra">2) stabilizację makroekonomiczną;</u>
          <u xml:id="u-54.8" who="#RyszardBondyra">3) poprawę warunków życia.</u>
          <u xml:id="u-54.9" who="#RyszardBondyra">Jeśli chodzi o pierwszy cel - wzrost gospodarczy - to produkt krajowy brutto zwiększył się w cenach stałych o 7%, tj. o 2 punkty procentowe wyżej od przyjętych założeń. Odnotowano wysoki wzrost produkcji przemysłowej - o 9,4%, budowlano-materiałowej - o 11,1% i rolniczej - o około 13%, przy zakładanej 4,2%.</u>
          <u xml:id="u-54.10" who="#RyszardBondyra">W swoim wystąpieniu pragnę skupić się na analizie wykonania budżetu dotyczącego szeroko rozumianego działu rolnictwa. W 1995 r. w porównaniu z 1994 r. zanotowano tu wzrost ogólny o 13% - najwyższy ze wszystkich działów gospodarczych. Złożyło się na to zarówno zwiększenie o 16% produkcji roślinnej, jak i produkcji zwierzęcej - o 8%. Zbiory podstawowych ziemiopłodów w 1995 r. były wyższe niż w 1994 r. i przewyższały - z wyjątkiem ziemniaków i buraków cukrowych - średni poziom z lat poprzednich. W 1995 r. nastąpił wzrost pogłowia trzody chlewnej o 6,3%, nieznaczny wzrost pogłowia bydła - o 1%.</u>
          <u xml:id="u-54.11" who="#RyszardBondyra">W sektorze prywatnym nastąpił wzrost produkcji. W sektorze publicznym miał miejsce spadek produkcji o około 17%. Musi to budzić pewne zastanowienie. Jak wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli, przyczyna nie leży tylko w wypadkach losowych czy suszy, która w równym stopniu dotknęła sektor prywatny i zasoby Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, ale w sposobie zarządzania i gospodarowania tym mieniem. Niemniej kiedy porównujemy owe wskaźniki, to okazuje się, że daleko odbiegają one od wyników końca lat osiemdziesiątych - przed restrukturyzacją, przekształceniem kapitalistycznego właściciela, jakim był rolnik w systemie socjalistycznym, w kapitalistycznego właściciela w dobie demokracji kapitalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-54.12" who="#RyszardBondyra">Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w 1995 r. o 27,8% w porównaniu z 1994 r. był wyższy o 5,1 punktu od zakładanego. Na wzrost cen największy wpływ miały ceny usług, najmniejszy - ceny artykułów żywnościowych, które kształtowały się poniżej poziomu inflacji. Na ten fakt należy szczególnie zwrócić uwagę Wysokiej Izby, ponieważ w kampanii prowadzonej w mass mediach sytuację w tym dziale, to jest rolnictwie, wskazywano jako wiodącą przyczynę wzrostu inflacji, co jest oczywistą bzdurą. Rzeczywistość bowiem jest inna, a wytwarzanie antagonizmów pomiędzy wsią i miastem bazuje na wypowiedziach niektórych ekonomistów co najmniej mijających się z prawdą. Jak bowiem porównać wzrost cen na przykład mięsa i jego przetworów o 13,2% w stosunku do blisko 28-procentowej inflacji. A ceny jaj w stosunku do roku poprzedniego obniżyły się o 6,4%, a więc o 34%. Zaliczanie do tej grupy artykułów żywnościowych nie produkowanych w Polsce, takich jak kawa, której cena wzrosła o 77%, i wyciąganie średniej z takiego koszyka jeszcze bardziej fałszuje rzeczywistość. Brutalna rzeczywistość jest taka, że wzrost cen produktów żywnościowych nie nadążał za inflacją i w rezultacie dochody rolnicze liczone na jednostkę spadły. Wzrost ponad prognozy leży w usługach i produktach nieżywnościowych, a więc prawie w całości wytwarzanych na terenie miast i w ich otoczeniu.</u>
          <u xml:id="u-54.13" who="#RyszardBondyra">Nie bez związku pozostaje tutaj deprecjacja złotego w stosunku do dolara. Przy błędnej polityce Narodowego Banku Polskiego skutkowało to zastąpieniem niektórych produktów rolniczych krajowych coraz bardziej opłacalnym importem.</u>
          <u xml:id="u-54.14" who="#RyszardBondyra">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jeżeli chodzi o środki przewidziane na rolnictwo w budżecie 1995 r. - w części 19: Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, w części 85: dział 40, budżety wojewodów, oraz w ramach budżetu Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej a także Agencji Rynku Rolnego na rzecz rolnictwa i gospodarki żywnościowej - wykonano po zmianach prawie 100%.</u>
          <u xml:id="u-54.15" who="#RyszardBondyra">Analizując poszczególne pozycje w stosunku do ustawy budżetowej należy zauważyć, że większość pozycji w ciągu roku budżetowego zmieniła się. Pomimo kierowanych wcześniej uwag co do realności na etapie planowania dochodów i wydatków, niektóre pozycje zmieniane były w ciągu roku pięciokrotnie, a wydatki rzeczowe w ministerstwie rolnictwa, przykładowo na postęp biologiczny w produkcji roślinnej i zwierzęcej, korygowano zarówno w górę, jak i w dół. Błędy popełniane na etapie szacowania dochodów i wydatków sięgają odpowiednio 73% i 22%. Niemniej są one niższe od lat ubiegłych, kiedy niedoszacowanie sięgało w 1993 r. - 102%, a w 1994 r. - 135%. Wniosek, jaki nasuwa się tutaj, jest jeden, mianowicie że na etapie planowania budżetu brak jest precyzyjnych instrumentów do szacowania zarówno dochodów, jak i wydatków, a wielogodzinna praca parlamentu nad tym, jak racjonalnie rozdysponować budżet, jest niweczona przez urzędników, korygujących prawie wszystko, co ustali parlament.</u>
          <u xml:id="u-54.16" who="#RyszardBondyra">Jest to zbyt duża swoboda budżetowa, musi to ulec zmianie - chodzi o bardziej realne szacunki. Dalsze tolerowanie takiej samowoli każe zastanowić się nad rolą parlamentu w procesie legislacyjnym związanym z budżetem, gdyż rola ta ogranicza się do zmian rzędu 1% założeń, które i tak jeszcze wielokrotnie zmieniają się. A później ci sami urzędnicy tłumaczą, że tak uchwalił Sejm - jest to wprowadzanie w błąd opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-54.17" who="#RyszardBondyra">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jeżeli chodzi o wysokość środków przeznaczonych na rolnictwo, to budżet ten należy uznać za najgorszy z trzech przygotowanych przez obecny parlament, bo udział wydatków na rolnictwo w wysokości 2,54% ogólnych wydatków jest niższy niż w 1994 r., gdy przeznaczono 2,78% na ten cel, i w 1996 r., gdy zaplanowano 2,61%.</u>
          <u xml:id="u-54.18" who="#RyszardBondyra">Na zakończenie pragnę jeszcze raz zwrócić uwagę, że środki przeznaczone na rolnictwo są niewspółmiernie niskie w stosunku do roli, jaką odgrywa rolnictwo w gospodarce narodowej. 97% terenów leży przecież poza strefą miejską. Rolnictwo daje 8% produktu krajowego brutto. Na wsi mieszka 38% ludzi. 25% zatrudnionych pracuje bezpośrednio w rolnictwie. Brak impulsu napędzającego inflację, jeśli chodzi o produkty rolne, główna przyczyna wzrostu gospodarczego, nakłada na parlament i rząd obowiązek innego spojrzenia na ten sektor jako dział, który na tym etapie transformacji jest stabilizatorem przemian ustrojowych. Zwiększenie dochodów rolniczych przy jednoczesnym obniżaniu kosztów produkcji, np. poprzez wprowadzenie paliwa rolniczego jako jedynej możliwej ścieżki rekompensaty za wliczenie podatku drogowego w cenę paliw, poprawi wskaźniki makroekonomiczne w jeszcze bardziej wyraźny sposób. Pozostawienie rolnictwa na takim poziomie wsparcia z budżetu przed przystąpieniem do Wspólnoty Europejskiej jest niewybaczalnym błędem nie tylko ekonomicznym, ale wręcz historycznym. Dwukrotnie nie będziemy wchodzić do Wspólnoty, aby wyciągać wnioski z błędów, a wprowadzenie tam rolnictwa w takim kształcie i przy tak niskim wsparciu budżetowym doprowadzi w krótkim czasie do wyrwania tej sfery gospodarki z rąk polskiego rolnika.</u>
          <u xml:id="u-54.19" who="#RyszardBondyra">Błędnie prowadzona prywatyzacja pozbawiła udziału w procesie przekształceń własnościowych rolników, co odbija się i będzie się odbijać w przyszłości wzrostem cen żywności i windowaniem marż pośredniczych, fałszującym wskaźniki wzrostu cen produktów rolnych i dochodów rolniczych. Okradzenie rolników z majątku narodowego w żaden sposób nie da się wytłumaczyć racjonalnie. Jest to działanie z premedytacją na szkodę rolnika i konsumenta poprzez okradanie polskiego rolnika z akcji preferencyjnych. Dlatego przy tworzeniu kolejnego budżetu wnioski wypływające z 1995 r., z liczb i wskaźników, z którymi dyskutować się nie da, powinny bezwzględnie znaleźć odzwierciedlenie - dotyczy to i przyszłorocznego budżetu, i następnych. Taka jest polska racja stanu i taka jest ekonomiczna rzeczywistość.</u>
          <u xml:id="u-54.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-55">
          <u xml:id="u-55.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-55.1" who="#MarekBorowski">Przemawiał pan poseł Ryszard Bondyra z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-55.2" who="#MarekBorowski">Pan poseł Osiatyński w trybie...?</u>
          <u xml:id="u-55.3" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Osiatyński: Sprostowania.)</u>
          <u xml:id="u-55.4" who="#MarekBorowski">W trybie sprostowania. Tylko chciałbym przypomnieć panu posłowi i wszystkim następnym posłom, którzy będą ewentualnie prostować wypowiedzi, iż prostuje się błędnie zrozumiane lub nieściśle przytoczone stwierdzenie mówcy, czyli w tym wypadku pana posła.</u>
          <u xml:id="u-55.5" who="#MarekBorowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-56">
          <u xml:id="u-56.0" who="#JerzyOsiatyński">To właśnie chciałem uczynić. Prawdopodobnie zaszło jakieś nieporozumienie - tak sądzę po wypowiedziach pana posła Ciesielskiego i pana posła Bondyry. Chcę panów zapewnić, że nie proponowałem bynajmniej powrotu do gospodarki pełnej szczęśliwości sprzed 1989 r. Pamiętam tę gospodarkę. Myślę, że pan poseł Ciesielski, jako sekretarz komitetu wojewódzkiego w Rzeszowie, także pewnie dobrze pamięta wyniki tej gospodarki. I nie proponowałem bynajmniej, aby koniecznie odwoływać się do tego, co zrobił Balcerowicz, jeżeli chce się do tej gospodarki wracać. Wystarczy, żebyście się panowie odwoływali, jeżeli zamierzacie to zrobić, do wyników tej gospodarki, zwłaszcza w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-57">
          <u xml:id="u-57.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-57.1" who="#MarekBorowski">Proszę o zabranie głosu panią posłankę Helenę Góralską z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-58">
          <u xml:id="u-58.0" who="#HelenaGóralska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sejm II kadencji już po raz czwarty rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu państwa i po raz czwarty ma podjąć decyzję o udzieleniu lub nieudzieleniu rządowi absolutorium z wykonania budżetu. Obecna debata, podobnie jak zeszłoroczna, dotyczy oceny budżetu uchwalonego przez ten sam Sejm. Posłowie mają więc doświadczenie, a przede wszystkim wiedzą, co uchwalili i co zostało faktycznie wykonane. Moi przedmówcy dużo mówili o rozbieżnościach między budżetem uchwalonym a budżetem zrealizowanym, przy czym posłom z koalicji rządzącej w ogóle nie przeszkadza, że rząd realizował inny budżet, niż został uchwalony. Lekceważą w ten sposób własną pracę, jaką włożyli w przygotowanie budżetu, i godzą się na oddanie swoich konstytucyjnych uprawnień w ręce władzy wykonawczej. Zamiast konsekwentnie rozliczać rząd z samowoli, a tak było właśnie w 1995 r., wolą pozostawać na jego łasce i cieszyć się z wytargowania 1 mln zł dla własnego województwa.</u>
          <u xml:id="u-58.1" who="#HelenaGóralska">Zobaczmy więc, w jaki sposób Sejm rezygnuje ze swojego prawa do stanowienia o budżecie państwa i kontrolowania finansów publicznych. Powstała sytuacja odznacza się przede wszystkim rozrostem pozabudżetowych funduszy celowych, rozrostem rezerw celowych, przesunięciami pieniędzy z budżetów resortów do wojewodów oraz szczególnym trybem i szczególnymi zasadami przyznawania dotacji z budżetu - to jest rozrostem tych wszystkich części w budżecie, które są najsłabiej kontrolowane. Do tych najsłabiej kontrolowanych części należą fundusze celowe. Ich zasady gospodarki finansowej nadal nie są uregulowane, o czym już mówił prezes Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-58.2" who="#HelenaGóralska">Zachodzi również nierzadko kolizja między ustawami powołującymi poszczególne fundusze a Prawem budżetowym co do tego, kto w rzeczywistości zatwierdza plan finansowy funduszu: Sejm czy rada nadzorcza funduszu.</u>
          <u xml:id="u-58.3" who="#HelenaGóralska">W 1995 r. w porównaniu z rokiem 1994 udział dochodów funduszy celowych w dochodach sektora publicznego zwiększył się z 22,3% do 23,1%, podczas gdy w tym samym czasie udział dochodów budżetu państwa obniżył się. Jeśli spojrzymy na relacje poszczególnych segmentów sektora finansów publicznych do PKB, zobaczymy podobny obraz.</u>
          <u xml:id="u-58.4" who="#HelenaGóralska">Co się dzieje wewnątrz funduszy pozabudżetowych? Stałym przykładem marnotrawienia pieniędzy jest Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Jedynym jak na razie remedium na nadużycia funduszu są zmiany jego prezesów, tak częste, że nie było jeszcze chyba przypadku, aby za przygotowanie planu finansowego i sprawozdanie z jego wykonania odpowiadał ten sam człowiek. Cóż znajdujemy w funduszu w 1995 r.? Ponieważ nadal nie zostały określone zasady i tryb przyznawania dotacji, możliwe było sfinansowanie i zakupu sprzętu komputerowego, i leczenia za granicą, i budowy domku jednorodzinnego, a także zakupu części do motolotni.</u>
          <u xml:id="u-58.5" who="#HelenaGóralska">Ze szczególnym upodobaniem zarząd funduszu przyznaje dotacje pracownikom swojego biura. Po kolejnych uwagach Najwyższej Izby Kontroli w tej sprawie były prezes funduszu wydał zarządzenie w kwestii obowiązku wyłączenia się pracowników z udziału w sprawach, w których mogą być posądzeni o stronniczość. Zgodnie z tym zarządzeniem pracownicy funduszu powinni podpisać odpowiednie oświadczenia. Do dnia dzisiejszego oświadczenia takiego nie podpisał wiceprezes funduszu, który poza tym jest posłem; przy czym wielokrotnie naruszał on zasady bezstronności, przyznając dotacje stowarzyszeniu, którego jest prezesem.</u>
          <u xml:id="u-58.6" who="#HelenaGóralska">PFRON dotował organizacje, które nie przedstawiły rozliczenia z poprzednio otrzymanych środków. Nie prowadził i nie prowadzi ewidencji udzielonych poręczeń. Przypominam w tym miejscu, że przyczyną upadłości wielu banków spółdzielczych było właśnie udzielanie poręczeń na prawo i na lewo - chodzi o środki, których nie można było spłacić.</u>
          <u xml:id="u-58.7" who="#HelenaGóralska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przyczyną takiego stanu rzeczy jest z jednej strony nieudolność dysponentów funduszu, z drugiej - zła ustawa o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Celem tej ustawy było wymuszenie na normalnych zakładach zatrudniania osób niepełnosprawnych, a dopiero gdyby tego nie robiły, musiałyby dokonywać wpłat karnych na PFRON. Niestety w normalnych zakładach pracy znalazło zatrudnienie tylko 2360 osób. Gdyby ustawa naprawdę spełniła swoje cele, to liczba zatrudnionych niepełnosprawnych byłaby wielokrotnie wyższa, a dochody funduszu wyniosłyby w 1995 r. nie 768 mln zł, lecz 768 tys. zł.</u>
          <u xml:id="u-58.8" who="#HelenaGóralska">Trzeba jednak podkreślić jedną rzecz pozytywną w działalności zarządu funduszu - nie zmarnował wszystkich posiadanych pieniędzy, część z nich, w wysokości 106 mln zł, bezpiecznie ulokował w skarbowych papierach wartościowych. Taką roztropność - lokowanie pieniędzy w papierach skarbu państwa - można zauważyć także w wypadku innych funduszy i agencji. Tak więc Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ulokował w bonach skarbowych 300 mln zł, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - 545 mln zł. I tu chciałabym zwrócić uwagę panów posłów z PSL, że agencja na pomoc dla rolnictwa przeznaczyła 45% posiadanych środków, a na różnego rodzaju lokaty 54%. Nie udało mi się ustalić wysokości lokat Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, ale ze sprawozdania wynika, że w funduszu tym ośmiokrotnie w stosunku do zaplanowanej wzrosła kwota nie wykorzystanych środków - do 284 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-58.9" who="#HelenaGóralska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Niektóre fundusze powstają z opłat specjalnych, w innych wypadkach - w agencjach - istotnym źródłem dochodów są dotacje budżetowe. Chciałabym zapytać posłanki i posłów z koalicji rządzącej, bo od was zależy wprowadzenie zmian w obowiązujących ustawach: Dlaczego jest dla was wygodniej utrzymywać schizofreniczne status quo, przy którym budżet państwa dotuje jakąś instytucję, żeby za chwilę pożyczać od niej pieniądze i płacić za to sowity procent? Dlaczego uważacie za normalną sytuację obciążanie przedsiębiorców różnego rodzaju opłatami, podnoszącymi koszty wytwarzania, i pożyczanie budżetowi zebranych w ten sposób pieniędzy?</u>
          <u xml:id="u-58.10" who="#HelenaGóralska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W 1994 r. rezerwy celowe stanowiły 7,7% wydatków budżetu. Z samej istoty rezerw celowych wynika, że kontrola Sejmu nad ich wydatkowaniem jest ograniczona. W 1995 r. udział rezerw celowych, a więc obszar nie kontrolowany, wzrósł do prawie 10% wydatków budżetu, przy czym 2,2 mld zł wydatkowano wbrew postanowieniom ustawy budżetowej. Jedne rezerwy pozostały nie wykorzystane, inne zostały wobec tego powiększone, a także zostały stworzone nowe tytuły wydatkowania środków. Trzeba tu podkreślić, że w wielu przypadkach opinie ekspertów co do legalności działań rządu nie były zgodne, ale w tym jednym przypadku wszyscy eksperci byli zgodni co do tego, że nastąpiło naruszenie ustawy budżetowej. Zgadzam się, że przepisy Prawa budżetowego nie są precyzyjne. Ale nie ma w nich upoważnienia dla ministra finansów do wydawania pieniędzy niezgodnie z celami, dla których realizacji rezerwy te zostały utworzone, a także nie ma upoważnienia do przekroczenia granic planowanych rezerw.</u>
          <u xml:id="u-58.11" who="#HelenaGóralska">Przesunięcia w budżecie obejmowały także przesunięcia z rezerw celowych i ze środków będących w dyspozycji resortów do budżetów wojewodów. Budżety wojewodów powiększane były także z rezerwy ogólnej Rady Ministrów. I znowu warto się tym przesunięciom przyjrzeć. Rozumiem zasadność przyznania miliona złotych na pomoc dla osób poszkodowanych w wyniku wybuchu gazu w Gdańsku, ale nie rozumiem finansowania zakupu tomografu dla szpitala w Nowym Sączu (dwukrotne decyzje: raz prezesa Rady Ministrów pochodzącego z Nowego Sącza, raz ministra finansów) z rezerwy na wydatki nieprzewidziane. Nawiasem mówiąc, minister zdrowia o tych decyzjach dowiedział się ode mnie na posiedzeniu Komisji Zdrowia. Przy okazji ustaliliśmy też, że minister zdrowia również z jakichś powodów upodobał sobie szpital w Nowym Sączu i tam przekazał pieniądze ze swojej części.</u>
          <u xml:id="u-58.12" who="#HelenaGóralska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Prawo budżetowe dopuszcza dofinansowanie jednostek niepaństwowych, a więc różnego rodzaju organizacji pozarządowych. Jednocześnie określone są zadania, które mogą być w ten sposób finansowane. Jest to właściwy sposób działania, jeśli tylko znane są i przestrzegane kryteria przyznawania dotacji. I tu również koalicja rządząca potrafi wykorzystać przepisy z pożytkiem dla siebie. Ministerstwo pracy przyznało dotację Stowarzyszeniu Młodzi Socjaldemokraci mimo braku rekomendacji wojewódzkiego ośrodka pomocy społecznej, kuratorium oraz nieprzedstawienia sprawozdania finansowego i aktualnego wyciągu z rejestru stowarzyszeń. Minister zdrowia i minister przekształceń własnościowych specjalizowali się natomiast w subsydiowaniu gazet i czasopism. Minister zdrowia uznał, że najlepszym forum do promowania zdrowia są „Wiadomości Kulturalne”, „Gazeta Wiejska” i „Trybuna”. Minister przekształceń wydał z kolei na promocję prywatyzacji (czyli sponsorowanie artykułów w wybranych czasopismach) 58 mld starych złotych.</u>
          <u xml:id="u-58.13" who="#HelenaGóralska">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu starałam się zwrócić uwagę nie tylko na złą wolę osób, które budżet realizowały, ale także na braki w rozwiązaniach ustawowych, które umożliwiają wydawanie pieniędzy niezgodnie z ustawą budżetową. Mam więc generalne pytanie do rządu: Czy rząd zamierza zgłosić projekty ustaw poprawiających obecne ustawodawstwo? Dotyczy to, poza już wcześniej wspomnianymi, przede wszystkim Prawa budżetowego, które powinno określić, co się dzieje w przypadku pojawienia się dodatkowych dochodów, a także uporządkować sprawę rozpoczynania inwestycji. Równocześnie zwracam się z pytaniem do Prezydium Sejmu: Kiedy zajmiemy się niezwykle ważną ustawą o poręczeniach i gwarancjach skarbu państwa, wiążącą się ściśle ze sprawami budżetowymi, która oczekuje na rozpatrzenie od pół roku? Zwracam się wreszcie z pytaniem do posłów koalicji: Czy będziecie chcieli uchwalić takie ustawy, czy wolicie mieć do czynienia z sytuacją, gdy udajecie, że tworzycie symfonię, a tak naprawdę świetnie wiecie, że to ma być disco polo?</u>
          <u xml:id="u-58.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-59">
          <u xml:id="u-59.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo pani posłance Helenie Góralskiej z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-59.1" who="#MarekBorowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Zyska, nie zrzeszonego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-60">
          <u xml:id="u-60.0" who="#ZbigniewZysk">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Wykonanie budżetu w 1995 r. daje bardzo korzystny obraz realizacji polityki gospodarczej państwa, co niewątpliwe ułatwiło przyjęcie Polski do OECD oraz ułatwi dalsze negocjacje z Unią Europejską. Prognoza makroekonomiczna, na której oparto budżet zeszłego roku, zakładała w porównaniu do 1994 r. nieco niższy wzrost gospodarki. Niższe miało być tempo wzrostu PKB, spożycia, inwestycji, eksportu i importu. Zakładano jednocześnie, że nastąpi wzrost zatrudnienia, wzrost przeciętnego wynagrodzenia oraz wzrost emerytur i rent. Ustawa budżetowa została zrealizowana, w głównych jej postanowieniach, dzięki pomyślnym procesom gospodarczym zachodzącym w naszej gospodarce od kilku lat. Wpływ polityki stymulowania wzrostu gospodarczego na procesy gospodarcze był niewielki. To dobrze.</u>
          <u xml:id="u-60.1" who="#ZbigniewZysk">Głównym założeniem strategii gospodarczej w roku 1995 miało być zmniejszenie stopy inflacji - liczonej grudzień do grudnia - z 27% w 1994 r. do 16,9% w roku 1995. Podczas debaty sejmowej nad projektem ustawy budżetowej na 1995 r. w imieniu Partii Demokratycznej „Przedsiębiorczość Polska” sygnalizowałem małą realność tej prognozy, którą w dużym stopniu sformułowano w oderwaniu od innych elementów polityki gospodarczej, jak np. wysokie tempo wzrostu płac i świadczeń socjalnych, ustalenie udziału deficytu budżetowego w produkcie krajowym brutto czy niedoszacowanie skutków wzrostu cen podstawowych elementów kosztów produkcji, takich jak paliwa i energia.</u>
          <u xml:id="u-60.2" who="#ZbigniewZysk">Pomyślność realizacji ustawy budżetowej, jak już wspomniałem, zawdzięczać należy wyższej, niż przewidywano, aktywności gospodarczej. PKB wzrósł nie o 5, lecz o 7%. Przekroczono prognozy inwestycji, jeszcze wyżej prognozy eksportu i importu. Sprzyjało to przekroczeniu założonych dochodów budżetowych, głównie z podatków, w tym dochodowego od przedsiębiorstw aż o 14,7%. Realne obciążenie podatkowe przedsiębiorstw wzrosło więc bardzo poważnie. Wzrosło też realne obciążenie podatkowe osób fizycznych. Początek procesu obniżania barier celnych związanego z umowami międzynarodowymi przyniósł niewielki wzrost dochodów z ceł. Zjawisko nadmiernego fiskalizmu wobec przedsiębiorczości przyjmujemy z niepokojem.</u>
          <u xml:id="u-60.3" who="#ZbigniewZysk">Zupełnie nieprzewidywalnym zjawiskiem w trakcie formułowania prognozy budżetowej był gwałtowny napływ dewiz, który zdezaktualizował założenia dotyczące wzrostu rezerw dewizowych (przypomnę - 8,9 mld wobec 0,6 mld w prognozie), a także wielu wskaźników ekonomicznych - na przykład podaży pieniądza, kursu złotego, stóp procentowych, płynności banków. Aby temu przeciwdziałać, Narodowy Bank Polski wprowadził częściowe upłynnienie kursu złotego, co wpłynęło pozytywnie na wydatki budżetu z tytułu zadłużenia zagranicznego i na wydatki importerów, natomiast bardzo negatywnie na dochody eksporterów. Wiele podmiotów gospodarczych nastawionych produkcyjnie na eksport swoich towarów do krajów Unii Europejskiej utraciło płynność finansową i nie wypracowało zysków dających możliwość odtworzenia majątku produkcyjnego czy modernizacji.</u>
          <u xml:id="u-60.4" who="#ZbigniewZysk">Mimo nieosiągnięcia prognozowanego obniżenia inflacji do 16,9% trzeba obiektywnie stwierdzić, że nastąpił istotny postęp w tłumieniu inflacji - średniorocznie o ok. 10 punktów procentowych. Z istotnych części dochodowej strony budżetu nie zostały wykonane założenia dotyczące akcyzy - wykonano tylko 87,5% rocznego planu, podatku dochodowego od banków i instytucji finansowych - 72,3%, dywidend - 55,6%, wpłat z zysków Narodowego Banku Polskiego - 82,8%. Zwraca uwagę ogromny wzrost wpływów z tytułu akcyzy od wyrobów tytoniowych, wynoszący 176%. Wzrósł udział dochodów podatkowych, o czym wcześniej mówiłem, z 81,7% do 82,3%. Zwiększył się udział dochodów z prywatyzacji do 3,1%, zmalał wyraźnie udział dochodów niepodatkowych.</u>
          <u xml:id="u-60.5" who="#ZbigniewZysk">W strukturze syntetycznego przekroju wydatków budżetowych nastąpiły pewne przesunięcia. Mniejsza była o 6 punktów procentowych dotacja do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wydatki na obsługę długu publicznego były o 5% mniejsze, niż zakładano. W 1995 r. wydatki dokonane w ramach rozmaitych blokad i przesunięć sięgały prawie 10% ogólnej sumy wydatków. Jest to zjawisko niepokojące, sygnalizujące konieczność dokonania przez Wysoką Izbę takich ustaleń w ustawie budżetowej na 1997 r., które zapobiegną nadmiernej swobodzie dysponowania budżetem przez rząd poza kontrolą Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-60.6" who="#ZbigniewZysk">Zasadnicza refleksja po analizie całego budżetu rodzi pewien niedosyt. Realny wzrost wydatków budżetowych - o 3,6% przy wzroście PKB o 7% - był mniejszy od oczekiwanego. Nie nastąpił oczekiwany postęp odnośnie do poziomu płac pracowników sfery budżetowej, zwłaszcza oświaty i służby zdrowia. Emerytury i renty wzrosły realnie o 2,2%, podczas gdy zakładano w budżecie, że wzrosną o 7,5%. Nie wzrosły również do zakładanych wielkości emerytury rolnicze. Zwrócić należy również uwagę na liczne nieprawidłowości w wydatkowaniu publicznych pieniędzy, wynikające głównie z nieprzestrzegania ustawy o zamówieniach publicznych i realizacji inwestycji centralnych.</u>
          <u xml:id="u-60.7" who="#ZbigniewZysk">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Partii Demokratycznej „Przedsiębiorczość Polska” wnoszę o przyjęcie sprawozdania z wykonania budżetu za okres od 1 stycznia 1995 r. do 31 grudnia 1995 r., sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej w 1995 r., sprawozdania z działalności Narodowego Banku Polskiego za 1995 r. oraz o udzielenie rządowi absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-60.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-61">
          <u xml:id="u-61.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-61.1" who="#MarekBorowski">Przemawiał pan poseł Zbigniew Zysk, nie zrzeszony.</u>
          <u xml:id="u-61.2" who="#MarekBorowski">W związku z zapytaniem, jakie skierowała do Prezydium Sejmu przed chwilą pani posłanka Góralska w przedmiocie ustawy o poręczeniach i gwarancjach skarbu państwa, śpieszę poinformować, że Prezydium zrealizuje postulat pani posłanki tak szybko, jak to będzie możliwe, to znaczy za 2 tygodnie.</u>
          <u xml:id="u-61.3" who="#MarekBorowski">Obecnie proszę o zabranie głosu pana posła Zbigniewa Kaniewskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-62">
          <u xml:id="u-62.0" who="#ZbigniewKaniewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie jestem, pani poseł, muzykiem, ale gratuluję talentu muzycznego. Nasza orkiestra gra tak, aby w maksymalny sposób wykorzystać państwa doświadczenia, i staramy się tak postępować, aby reformując polską gospodarkę w możliwie jak największym stopniu uwzględniać opinie i nastroje społeczne. Państwo mają duży potencjał intelektualny, ale to, co dla państwa jest niewygodne, staracie się ukrywać, natomiast w sposób szczególny wasz poziom intelektualny ostatnio nastawiony jest na szukanie rozwiązań, propozycji, które już dawno były przedyskutowane, a które jakby na nowo dzisiaj odkrywacie. Poza tym staracie się wobec nas stosować takie rozwiązania, jak te, które pan profesor był uprzejmy dzisiaj zaprezentować. Otóż twierdzi pan, że za inflacyjne przyspieszenie w IV kwartale 1993 r. odpowiada dzisiejsza koalicja. Przecież ta koalicja nic innego nie mogła zrobić, tylko realizować budżet państwa uchwalony przez parlament na 1993 r. Co mogło się stać w związku z tym w IV kwartale, jeżeli koalicja realizowała budżet państwa uchwalony waszymi głosami? Myślę, że nie wolno tak postępować, że nagle do III kwartału wszystko się utrzymywało w ryzach, przyszła nowa koalicja i wszystko się diametralnie zmieniło.</u>
          <u xml:id="u-62.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-62.2" who="#ZbigniewKaniewski"> To jest pierwsza rzecz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-63">
          <u xml:id="u-63.0" who="#MarekBorowski">Przepraszam bardzo, mam dwie prośby. Pierwszą do pana posła, ażeby nie zwracał się bezpośrednio do swojego poprzednika, a drugą do pana posła Osiatyńskiego, by nie polemizował z ław, bo to zamienia się w dyskusję personalną.</u>
          <u xml:id="u-63.1" who="#MarekBorowski">Bardzo proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-64">
          <u xml:id="u-64.0" who="#ZbigniewKaniewski">Dziękuję. Drugi element. Otóż z pańskich wyliczeń wynika, że poszukuje pan 687 mln zł, które powinny wpłynąć z dodatkowych dochodów z ceł. Gdyby pan był uprzejmy słuchać wystąpienia pana posła Czerniawskiego, to usłyszałby pan informację, że dochody z cła wyniosły 5,8 mld zł, co znaczy, że były wyższe o 6,3% od planowanych w budżecie i że oczywiście z jednej strony wzrósł import w ujęciu wartościowym o 38,5%, jednak równolegle postępowała aprecjacja, co znalazło swój wyraz w niższym, niż prognozowano, poziomie kursu dolara do złotego. Jednocześnie zmianie uległy relacje światowe dolara do innych walut, co obniżało wartość importu w przeliczeniu na złote. Ponadto na obniżenie wpływów z ceł wpływały następstwa przyjmowanych przez Polskę porozumień międzynarodowych oraz wprowadzonych w 1995 r. decyzjami rządu kontyngentów zmniejszających lub zawieszających pobór cła itd. Wystąpienie jest do szczegółowego zapoznania się.</u>
          <u xml:id="u-64.1" who="#ZbigniewKaniewski">Bardzo mnie cieszy, że Unia Wolności tak dba o wpływy z ceł, ale odwołam się tu do własnego doświadczenia. Pan doskonale wie, że związany jestem ze środowiskiem przemysłu lekkiego. Otóż kiedy trzeba było podejmować decyzje, m.in. takie, aby wartość towarów napływających do Polski na granicy celnej odpowiadała rzeczywistej ich wartości do oclenia, wówczas nie było partnerów do rozmowy. W związku z tym napływają towary, czy napływały, które na granicy celnej mają niższą wartość niż surowiec użyty do ich wyrobu. Przemysł lekki nie może konkurować, gdy są takie duże dysproporcje. Dopiero obecny rząd podejmuje działania zmierzające do poprawy tej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-64.2" who="#ZbigniewKaniewski">Mówicie państwo w swoich dywagacjach, że macie inne priorytety niż obecna koalicja, i później pan te priorytety wymienia, i mówi pan o tym, że jednym z nich jest umacnianie podstaw wzrostu gospodarczego. Czy przyjmując rozwiązania ekonomiczne na 1995 r. obecna koalicja wybrała takie, które sprzeczne są z tym wzrostem, czy takie, które go wspomagają? Otóż one wspomagają ten wzrost. Koledzy już przytaczali wiele faktów, które o tym mówiły. Dołożę tylko kilka elementów. Otóż zmniejszył się odsetek przedsiębiorstw ponoszących straty finansowe. Czy jest to korzystne zjawisko? Jest. Zmalało tempo wzrostu zadłużenia przedsiębiorstw, chociaż, jak państwo doskonale pamiętacie, w 1993 r., kiedy obecna koalicja przejęła gospodarkę, przedsiębiorstwa były zadłużone na 600 bln zł. Dzisiaj jest to ogromny ciężar i problem do rozwiązania. Jednocześnie macie państwo pretensje do ministra finansów, że próbuje rozwiązywać problemy tych zadłużonych przedsiębiorstw, atakujecie go z trybuny za to, że nadużywa jakoby swoich ustawowych uprawnień w tym zakresie. Czy więc zgadzamy się z tym, że mamy do rozwiązania problem zadłużeń przedsiębiorstw państwowych, m.in. i górnictwa? Gdyby państwo byli wczoraj na posiedzeniu Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu i przedstawili swoje propozycje rozwiązań, to praktycznie należałoby wyeliminować podmioty gospodarcze, które mają złe wyniki finansowe, np. górnictwo, które jest powiązane z 7 tys. innych podmiotów gospodarczych. To jest kwestia wyboru politycznego. My podejmujemy taką decyzję polityczną, aby stopniowo prowadzić reformę górnictwa i nie powodować dodatkowych komplikacji, jeśli chodzi o te podmioty gospodarcze, które z nim współpracują, bo wtedy mielibyśmy gotowy konflikt społeczny i ogromną falę bezrobocia. Państwo być może macie inne propozycje rozwiązań. My proponujemy takie rozwiązania, które w efekcie prowadzą do stopniowej poprawy kondycji finansowej przedsiębiorstw, aczkolwiek wiemy, że wyjście z tej sytuacji jest problemem niezwykle trudnym, bo spora ich część ma nadal mimo wszystko ujemny wynik finansowy.</u>
          <u xml:id="u-64.3" who="#ZbigniewKaniewski">Państwo mówicie, że drugim waszym priorytetem była podwyżka płac dla pracowników sfery budżetowej o 8%. Państwo przecież doskonale wiecie, że w tej sprawie nastąpiło uzgodnienie między rządem, pracodawcami i związkami zawodowymi odnośnie do 1995 r. i ustawa budżetowa na 1995 r. dokładnie realizuje to, co ustaliła Komisja Trójstronna.</u>
          <u xml:id="u-64.4" who="#ZbigniewKaniewski">Państwo mówicie o zwiększeniu bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego państwa i obywateli, kierujecie pod naszym adresem uwagę, że jakoby lejemy krokodyle łzy z tego tytułu, że nie ma środków. Stwierdzam więc, że każdego roku planujemy coroczne zwiększanie środków m.in. na te cele.</u>
          <u xml:id="u-64.5" who="#ZbigniewKaniewski">Następna kwestia, na którą chciałbym zwrócić uwagę, dotyczy stwierdzenia, którego państwo użyliście jako Unia Wolności - żeby nie mówić o konkretnej osobie - a przeciw któremu chcę gwałtownie zaprotestować. Otóż państwo pod naszym adresem kierujecie takie stwierdzenie, że to, co oferujemy naszej gospodarce, jest to jałowa dystrybucja i utrwalanie nieefektywnej struktury.</u>
          <u xml:id="u-64.6" who="#ZbigniewKaniewski">Panie pośle, ponieważ mam czas ograniczony, radzę zapoznać się z materiałem ministra przemysłu i handlu, ze sprawozdaniem, z którego dowie się pan, jakie działania są podejmowane w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej, z jakim trudem przychodzi restrukturyzacja, jeśli chodzi o te procesy. Tam są bowiem ludzie. Państwo doskonale wiecie, że przeprowadzenie jakichkolwiek procesów restrukturyzacyjnych wymaga często wielu miesięcy długich, żmudnych dyskusji z załogami tych przedsiębiorstw, ze związkami zawodowymi. Lepiej zrobić to w porozumieniu z tymi ludźmi niż podejmować z góry decyzje, których realizacja będzie skazana na niepowodzenie.</u>
          <u xml:id="u-64.7" who="#ZbigniewKaniewski">Panie pośle, zapraszamy do współpracy, ale takiej, która będzie realna z punktu widzenia możliwości jej wykonania i która uwzględni różne aspekty społeczne i ekonomiczne w naszej trudnej pracy.</u>
          <u xml:id="u-64.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-65">
          <u xml:id="u-65.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-65.1" who="#MarekBorowski">Przemawiał pan poseł Zbigniew Kaniewski z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-65.2" who="#MarekBorowski">Obecnie głos zabierze pan poseł Stanisław Fal z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-66">
          <u xml:id="u-66.0" who="#StanisławFal">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W dniu dzisiejszym prowadzimy debatę nad sprawozdaniem za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1995 r. wraz z przedstawioną przez NIK analizą wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 1995 r. oraz opinią i wnioskiem w przedmiocie absolutorium.</u>
          <u xml:id="u-66.1" who="#StanisławFal">Chciałbym Wysokiej Izbie przedstawić kilka istotnych moim zdaniem kwestii związanych z realizacją budżetu państwa za 1995 r. Dochody budżetu państwa w 1995 r. wyniosły 83 721 mln zł i były wyższe o 1034 mln zł, to jest o 1,3% niż planowano. W tym miejscu nasuwa się pytanie, czy wszystko zostało zrobione, aby dochody mogły być jeszcze wyższe. Z istotnych części dochodowej strony nie zostały wykonane założenia budżetu dotyczące akcyzy (87,5% wykonania), dywidend (55,6%), podatku dochodowego od banków i instytucji finansowych (72,3%), wpłat z zysków NBP (82,8%). Aczkolwiek niewykonanie założeń można próbować sensownie tłumaczyć, szukać przyczyn niewykonania, to jednak nie da się tego uczynić w odniesieniu do każdej części.</u>
          <u xml:id="u-66.2" who="#StanisławFal">Uważam, że dodatkowym źródłem dochodów byłby podatek drogowy wliczony w cenę paliwa. Tabor samochodowy obcych państw korzysta z naszych dróg i nie płaci tego podatku. Słyszy się, że rząd Rzeczypospolitej Polskiej zamierza wycofać się z zamiaru takiego rozwiązania problemu.</u>
          <u xml:id="u-66.3" who="#StanisławFal">Przedstawione przez Radę Ministrów sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres sprawozdawczy w części poświęconej dochodom w porównaniu z częścią poświęconą wydatkom jest bardzo skromne. Szkoda więc, iż w sprawozdaniu znacznie mniej rozważań, a w szczególności ocen poświęconych zostało charakterystyce związanej z osiągnięciem dochodów. Utrudnia to wyciągnięcie odpowiednich wniosków. Należy więc dążyć do tego, aby sprawozdania informacyjne nabrały charakteru analityczno-ocennego i merytorycznego.</u>
          <u xml:id="u-66.4" who="#StanisławFal">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Inny problem, który był już podnoszony przez moich przedmówców, to rezerwy celowe. Rezerwy celowe budżetu państwa tworzone są na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie uchwalania budżetu państwa. W ustawie budżetowej na 1995 r. zaplanowano rezerwy celowe w wysokości prawie 7 mld zł, co stanowiło 7,6% planowanych wydatków budżetu państwa. Minister finansów, korzystając z uprawnień zawartych w ustawie Prawo budżetowe, dokonał w trakcie realizacji budżetu blokad planowych wydatków w szesnastu częściach budżetu państwa, a następnie przeniósł je do rezerw celowych, zwiększając w ten sposób rezerwy o kwotę ponad 2037 mln zł, to jest do kwoty prawie 9 mld zł, co stanowi 10% wydatków budżetu państwa po zmianach. Takie działanie być może nie do końca jest zgodne z prawem, ponieważ opinie ekspertów w tym względzie są różne i niezgodne.</u>
          <u xml:id="u-66.5" who="#StanisławFal">W dniu dzisiejszym o tej kwestii mówił prezes Najwyższej Izby Kontroli pan Janusz Wojciechowski. Mówił o tym także rok temu, przedstawiając opinię Najwyższej Izby Kontroli w kwestii udzielenia absolutorium dla rządu w zakresie wykonania ustawy budżetowej za 1994 r. W tym miejscu pozwolę sobie na cytat z ubiegłorocznego wystąpienia prezesa Najwyższej Izby Kontroli pana Janusza Wojciechowskiego: „Kontrola wykonania budżetu państwa w 1994 r. wykazała również znaczącą ilość szczegółowych zmian budżetowych w zakresie kwot określonych ustawą budżetową. Częstotliwość dokonanych zmian powoduje ukształtowanie struktury wydatków budżetu państwa w sposób odmienny niż to określił parlament. Zaciera to odpowiedzialność za realizację i utrudnia parlamentowi kontrolę wykonania budżetu państwa”. W związku z powyższym nie mam pewności, czy blokady planowych wydatków, a następnie zwiększenie rezerw celowych jest zgodne z obowiązującym prawem.</u>
          <u xml:id="u-66.6" who="#StanisławFal">Byłbym usatysfakcjonowany, gdyby tych kilka moich, częściowo krytycznych uwag zostało uwzględnionych przy realizacji budżetu państwa w 1996 r., a przede wszystkim wziętych pod uwagę w pracach nad założeniami budżetu państwa na 1997 r.</u>
          <u xml:id="u-66.7" who="#StanisławFal">Zmierzając do zakończenia wystąpienia, chciałbym jednakże stwierdzić, iż uzyskane wyniki w roku sprawozdawczym są dobre. Wysokie tempo wzrostu gospodarczego, malejąca inflacja, zmniejszenie liczby bezrobotnych i inne pozytywne przemiany utwierdzają mnie w przekonaniu, iż reformowanie gospodarki idzie w prawidłowym kierunku. Dlatego popieram wniosek Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, w której mam przyjemność pracować, o przyjęcie sprawozdania z wykonania budżetu państwa za 1995 r. oraz udzielenie absolutorium dla rządu za 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-66.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-67">
          <u xml:id="u-67.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję panu posłowi Stanisławowi Falowi z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-67.1" who="#MarekBorowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Jerzego Eysymontta, nie zrzeszonego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-68">
          <u xml:id="u-68.0" who="#JerzyEysymontt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rząd, który zasiada tutaj w ławach, rząd koalicyjny, jest w tej komfortowej sytuacji, że wynik jest znany. Wiadomo, że absolutorium będzie udzielone. Tak więc z tego punktu widzenia można powiedzieć, że nasza debata jest grą o przysłowiową marchewkę. Ale to chyba nie jest tylko sprawa rozstrzygnięcia w arytmetyce sejmowej, lecz także informacji dla opinii publicznej i wyrażenia swoich opinii o tym, co się stało i dlaczego.</u>
          <u xml:id="u-68.1" who="#JerzyEysymontt">Realizacja budżetu w roku 1995 odbywała się w wyjątkowo sprzyjających warunkach. Rzeczywiście gospodarka polska w tym roku rozwijała się bardzo pomyślnie, aczkolwiek byłbym nieco ostrożniejszy w przypisywaniu tego zasłudze rządu. Sądzę, że jest to raczej zasługa zmieniającej się struktury gospodarki i tego, że gospodarka jest coraz mniej zależna od polityki i od budżetu. To dobrze. Jednak ta zależność jeszcze ciągle występuje. Poza tym na dochody budżetowe oddziaływała renta inflacyjna. Ta sytuacja powtarza się już któryś rok z rzędu tak samo w odniesieniu do dochodów, jak i do wydatków. Rzecz jasna, że w sytuacji gdy inflacja w istotny sposób odbiega od planowanej, wydatki realne są niższe od przewidywanych w warunkach prognozowania.</u>
          <u xml:id="u-68.2" who="#JerzyEysymontt">Struktura budżetu, mimo że wiele tu się mówi o zmianach, bądźmy szczerzy, tak wielkim zmianom nie uległa zarówno jeśli chodzi o strukturę dochodów, jak i wydatków. Trzeba powiedzieć, że przynajmniej naszym zdaniem - występuję tu w imieniu partii Republikanie - przedsiębiorcy polscy nie są dobrze traktowani przez fiskusa, w roku 1995 utrzymywało się i nadal istnieje wysokie obciążenie podatkami, tym bardziej jeśli do tego doliczy się znany quasi-podatek - obowiązkowe ubezpieczenia i ich bardzo wysoką stopę w Polsce. Podobnie jest ze strukturą wydatków. Trudno było, rzecz jasna, oczekiwać, że ta struktura ulegnie tak gwałtownym zmianom z roku na rok, ale także warto o tym mówić, kiedy się wypowiada słowa wielkich pochwał czy też słowa krytyki.</u>
          <u xml:id="u-68.3" who="#JerzyEysymontt">Pewne grzechy, jakie występowały przy realizacji budżetów poprzednich, występują i obecnie. Chciałbym się skoncentrować na jednej sprawie, która, aczkolwiek była tutaj poruszana, moim zdaniem wymaga szczególnej uwagi. To jest specyficzna sytuacja, występująca z największą jaskrawością w dwóch chyba najbardziej wydatkochłonnych z punktu widzenia budżetu dziedzinach, jakimi są ochrona zdrowia i oświata.</u>
          <u xml:id="u-68.4" who="#JerzyEysymontt">Można powiedzieć, że organy rządowe, ministrowie, a także wojewodowie odpowiedzialni za realizację budżetu w tych dziedzinach, spokojnie co roku de facto przekraczają prawo, gdyż przyjmowane budżety nie mogą być wystarczającą podstawą finansową do zrealizowania zadań, które wynikałyby z jakże złudnych zapisów konstytucyjnych i ustawowych o darmowym lecznictwie, darmowej oświacie. A więc wiadomo, że trzeba się de facto nielegalnie zadłużyć, i to się czyni. O tym za każdym razem mówi NIK, za każdym razem się powtarza, że jest to proceder niedobry - i co roku on jest powielany, a także rozgrzeszany również przez parlament. Wydaje się, że to proceder niedobry, tym bardziej że nie jest to jedyny przypadek, gdy mamy do czynienia, mówiąc łagodnie, z obchodzeniem prawa lub wręcz jego naruszaniem. Przypomnę tylko - była o tym mowa w trakcie debat komisji nad przyjęciem sprawozdania, iż w sprawozdaniu NIK podaje się m.in., że w czasie kontroli wykonania budżetu wojewodów stwierdzono około 1000 różnych przekroczeń. Być może były one drobne, być może niektóre z nich były drobne, ale fakt pozostaje faktem. Dzisiaj mówiono sporo o sprawach dość swobodnego manipulowania, szczególnie w zakresie rezerw celowych, i związanego z tym wydatkowania środków publicznych, jakimi są fundusze celowe - dosyć specyficzna forma finansów publicznych, która nadal u nas istnieje i towarzyszy realizacji budżetu. To jest ogromnie niedobre, także z tego powodu, że stawia funkcjonariuszy państwa w sytuacji, kiedy wiadomo, że możemy prawo przekraczać i jednocześnie to prawo przekraczać musimy.</u>
          <u xml:id="u-68.5" who="#JerzyEysymontt">I tu pewna refleksja na temat tak zdawałoby się chwalebnego działania, jak ograniczenie - podczas realizacji budżetu - deficytu budżetowego. To się też powtarza. Wydaje się, że i nad tym warto byłoby się zastanowić. Czy przypadkiem nie dzieje się coś dziwnego, kiedy podczas realizacji z jednej strony ograniczamy deficyt budżetowy, z drugiej strony zwiększa się zobowiązania, a z trzeciej - nie wykonuje się pewnych zadań, tak właśnie jak w służbie zdrowia i w oświacie. Jak trzeba dopłacić, to wiemy, że dopłacają chorzy i rodzice uczniów. To jest kwestia, która - moim zdaniem i zdaniem mojej partii - nie jest absolutnie do kontynuowania. Potrzeba uszczelnienia, jeśli tak można powiedzieć, Prawa budżetowego jest oczywista, ale trzeba pamiętać o tym, że nawet najlepsze prawo musi być tak skonstruowane, aby mogło być realizowane i konsekwentnie rozliczane przez parlament.</u>
          <u xml:id="u-68.6" who="#JerzyEysymontt">Jeśli chodzi o sprawy związane z polityką pieniężną, chciałbym tylko powiedzieć, że miałem nadzieję, iż w debacie nad budżetem nie będzie wielkich emocji politycznych. Niestety, one były. I to, proszę państwa, po wystąpieniach ostatnich dwóch przedstawicieli koalicji widzę, że emocje - mimo że koalicja z punktu widzenia realizacji budżetu i absolutorium nie jest zagrożona - były tu wyrażane, powiedziałbym delikatnie, bardziej agresywnie niż przez opozycję. Tak więc nie wiem, czy rzeczywiście możemy mówić o odpolitycznieniu tych procesów finansowych, które wiążą się z dobrem państwa i racją stanu.</u>
          <u xml:id="u-68.7" who="#JerzyEysymontt">Uważam, że tak gwałtowne atakowanie polityki pieniężnej, także w relacji do kierownictwa Narodowego Banku Polskiego... - te wystąpienia to były nie tylko wypowiedzi merytoryczne, ale stawiano sobie także, i to dość wyraźnie, cele polityczne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-69">
          <u xml:id="u-69.0" who="#MarekBorowski">Panie pośle, przepraszam bardzo, czy zechciałby pan zmierzać do konkluzji, bo czas mija?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-70">
          <u xml:id="u-70.0" who="#JerzyEysymontt">Już kończę. W tej sytuacji trudno właściwie zająć mi stanowisko wobec budżetu jako takiego. Ponieważ jednak widzę tu wiele uchybień, osobiście powstrzymam się od głosu przy ocenie tego budżetu w głosowaniu. Natomiast jeśli chodzi o realizację polityki pieniężnej, uważam, że przeważają akcenty pozytywne, i z tego względu będę głosował za wnioskiem mniejszości.</u>
          <u xml:id="u-70.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-71">
          <u xml:id="u-71.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-71.1" who="#MarekBorowski">Przemawiał pan poseł Jerzy Eysymontt, nie zrzeszony.</u>
          <u xml:id="u-71.2" who="#MarekBorowski">Obecnie zabierze głos poseł Mieczysław Jedoń z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-72">
          <u xml:id="u-72.0" who="#MieczysławJedoń">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! W swoim wystąpieniu pragnę przedstawić Wysokiej Izbie zagadnienie szczególnie ważne, obejmujące wydatki z budżetu państwa, ok. 20 bln zł, na inwestycje centralne, stanowiące załącznik nr 6 do ustawy budżetowej. Wykaz inwestycji centralnych na 1995 r. obejmował 178 przedsięwzięć, z tego 153 inwestycje państwowych jednostek i zakładów budżetowych, państwowych jednostek organizacyjnych oraz podmiotów gospodarczych, a także 25 inwestycji finansowanych z dotacji celowych na zadania własne gmin. Z ogólnej liczby 178 inwestycji centralnych realizowanych w 1995 r. planowano zakończyć 36, z tego zakończono całkowicie 4, natomiast 22 inwestycje - w większości o niewielkim tylko zakresie prac - będą zakończone w 1996 r.; mają one zapewnione środki finansowe i nie są ujęte w wykazie inwestycji centralnych. Pozostałych 10 inwestycji jest ujętych w wykazie na 1996 r. do dalszej kontynuacji. Inwestycje centralne są obecnie realizowane w 40 województwach - w 9 województwach nie było inwestycji centralnych - przy czym dla większości z tych województw jest to tendencja wieloletnia.</u>
          <u xml:id="u-72.1" who="#MieczysławJedoń">Z analizy rodzajowej wynika, że w 1995 r. środki budżetowe przeznaczone na inwestycje centralne były skoncentrowane przede wszystkim na trzech rodzajach realizowanych przedsięwzięć, a mianowicie: szpitalnictwie, obiektach związanych z ochroną środowiska i gospodarką wodną oraz obiektach usprawniających transport drogowy (tj. drogi, mosty drogowe i przejścia graniczne). Na realizację tych obiektów przewidziano w ustawie budżetowej wydatkowanie 63% środków przeznaczonych na finansowanie inwestycji centralnych. Z dotacji budżetowej lub przy jej znacznym udziale przewidziano realizację w 1995 r. budowy 61 szpitali, w tym 4 szpitali klinicznych, 14 szpitali wojewódzkich i 11 szpitali specjalistycznych. Nakłady na szpitalnictwo w wysokości 405 032 tys. stanowiły 30,5% dotacji na inwestycje centralne. W efekcie zrealizowania przedmiotowych inwestycji ma nastąpić przyrost liczby łóżek szpitalnych o 27 800.</u>
          <u xml:id="u-72.2" who="#MieczysławJedoń">W sferze ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizuje się 39 obiektów, w tym 17 oczyszczalni ścieków o przepustowości 1462 tys. m3. Dotacja do tej grupy obiektów, w łącznej kwocie 224 200 tys. zł, stanowiła 17% dotacji na inwestycje centralne.</u>
          <u xml:id="u-72.3" who="#MieczysławJedoń">Trzecią znaczącą grupą obiektów realizowanych przy udziale dotacji były obiekty związane z transportem drogowym. W 1995 r. realizowano 22 takie obiekty, w tym 3 mosty o łącznej długości 1783 m, 3 estakady drogowe o długości 6959 m oraz 4 przejścia graniczne. Dotacja do tej grupy inwestycji, wynosząca 205 069 tys. zł, stanowiła 15,5% dotacji na inwestycje centralne.</u>
          <u xml:id="u-72.4" who="#MieczysławJedoń">Należy stwierdzić, że w stosunku do lat poprzednich - uwzględniając inwestycje całkowicie zakończone i rozliczone oraz wysoko zaawansowane, które będą kończone w roku bieżącym, ale nie są już ujęte w załączniku do ustawy budżetowej na rok następny dotyczącym inwestycji centralnych - występuje znaczna poprawa realizacji inwestycji zarówno w stosunku do liczby planowanych obiektów, jak i wartości kosztorysowych. I tak:</u>
          <u xml:id="u-72.5" who="#MieczysławJedoń">- w 1991 r. inwestycje zakończone w relacji do planowanych stanowiły 17,4%, a wartość kosztorysowa inwestycji zakończonych w stosunku do planowanych wynosiła 20,6%,</u>
          <u xml:id="u-72.6" who="#MieczysławJedoń">- w 1992 r. odpowiednio wartości te wynosiły 42,9% i 20,6%,</u>
          <u xml:id="u-72.7" who="#MieczysławJedoń">- w 1993 r. - 31,6% i 24%,</u>
          <u xml:id="u-72.8" who="#MieczysławJedoń">- w 1994 r. - 72,2% i 86%,</u>
          <u xml:id="u-72.9" who="#MieczysławJedoń">- w 1995 r. - 73% i 73,4%.</u>
          <u xml:id="u-72.10" who="#MieczysławJedoń">Dalsze doskonalenie realizacji inwestycji centralnych jest, moim zdaniem, możliwe m.in. poprzez ciągłe działanie powołanej stałej podkomisji do kontroli i oceny realizacji inwestycji centralnych. Stała podkomisja, którą kieruje poseł Wiesław Ciesielski, przeprowadziła wizytację prawie wszystkich realizowanych inwestycji. Podkomisja nie wyręcza i nie zastępuje Najwyższej Izby Kontroli, wprost przeciwnie - prowadzone są rozmowy, które mają spowodować prawidłową realizację zaplanowanych inwestycji. To właśnie przebywając na budowie dokonuje się oceny warunków prowadzącej do podjęcia dalszych działań, co wiąże się również z przyznaniem wcześniej wstrzymanych kwot.</u>
          <u xml:id="u-72.11" who="#MieczysławJedoń">Mimo że fakty wskazują na lepszą i coraz bardziej prawidłową realizację, występują problemy, które opóźniają inwestycje. Stwierdzam, że głównym powodem niedotrzymania terminów zakończenia inwestycji w 1995 r. była nieprawidłowa organizacja procesu inwestycyjnego. Inwestorzy nie mają - zarówno na etapie planowania, jak i w toku realizacji - aktualnych założeń techniczno-ekonomicznych projektów technicznych, a niejednokrotnie przeliczonego zbiorczego zestawienia kosztów inwestycji. Przykładem tego mogą być nie zaktualizowane założenia techniczno-ekonomiczne w wypadku budowy Centrum Komunikacyjnego w Krakowie. Przy budowie oczyszczalni ścieków w Krośnie brak projektu sterowania i automatyki uniemożliwił wykonanie w 1995 r. pierwszego etapu. W wypadku kolejnej inwestycji, pod nazwą „Budowa szybkiego tramwaju” - w Poznaniu - inwestor nie dysponował w 1995 r. kompletną i ostateczną dokumentacją techniczną, co uniemożliwiało właściwe planowanie i koordynację robót.</u>
          <u xml:id="u-72.12" who="#MieczysławJedoń">Ponadto stwierdzam - jest to chyba jedną z podstawowych przyczyn niezakończenia niektórych inwestycji w 1995 r. - nieprawidłowe zapotrzebowanie środków na realizację robót w końcowej fazie prac. W większości wypadków zapotrzebowanie na środki było zaniżone w stosunku do rzeczywistych potrzeb i nie odzwierciedlało faktycznych zamierzeń pozwalających zrealizować cały zakres inwestycji w ustalonym terminie. Były wypadki przekazywania środków niezgodnie z przeznaczeniem i naruszania tym samym dyscypliny budżetowej. Dotyczy to II etapu przebudowy dworca PKP Kraków Główny Osobowy oraz realizacji ciepłowni i ciepłociągu w Pyrzycach. Uważam, że w celu osiągnięcia dalszej poprawy realizacji inwestycji niezbędne jest dążenie do kilkuletniego planowania środków budżetowych w wypadku dużych projektów inwestycyjnych.</u>
          <u xml:id="u-72.13" who="#MieczysławJedoń">Opóźnienia występują również z powodu wdrażania od początku 1995 r. ustawy o zamówieniach publicznych. Problem ten uwydatnił się w zakresie inwestycji służby zdrowia. W tych ważnych sprawach podkomisja, której jestem członkiem, musi zajmować i zajmuje zdecydowane stanowisko.</u>
          <u xml:id="u-72.14" who="#MieczysławJedoń">Wysoki Sejmie! Dyscyplina budżetowa dotyczy wszystkich, a brak dziś odpowiedzi na pytanie, jakie konsekwencje ponoszą inwestorzy, urzędy wojewódzkie. Czy doczekamy się tego, że w wypadku wadliwych umów, nierzetelnego wykonywania prac będą stosowane rozliczenia lub egzekwowane zwroty za błędne decyzje? Oczekuję, że minister finansów ostatecznie na 1997 r. uruchomi stosowne mechanizmy, aby wartości wpisywane w ustawę budżetową były realne. Kiedy będziemy mogli egzekwować od inwestora realizację określonej inwestycji? Kiedy termin realizacji będzie odpowiadał wartości kosztorysowej?</u>
          <u xml:id="u-72.15" who="#MieczysławJedoń">Wysoka Izbo! Omawiając dobre i złe strony realizacji inwestycji centralnych, należy podkreślić, że trzeba je doskonalić i dyscyplinować. Potrzeby nieomal w każdym województwie są ogromne. Szybka i planowa realizacja umożliwia wprowadzenie nowych etapów i nowych inwestycji. Biorąc pod uwagę pozytywne dokonania w 1995 r. i dalszy postęp, będę głosował za udzieleniem rządowi absolutorium za 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-72.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-73">
          <u xml:id="u-73.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Mieczysławowi Jedoniowi z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-73.1" who="#MarekBorowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Józefa Łochowskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-74">
          <u xml:id="u-74.0" who="#JózefŁochowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chciałbym odnieść się w swoim wystąpieniu do dwóch kwestii - wykonania budżetu w części dotyczącej przemysłu oraz problematyki dotyczącej polityki pieniężnej, w tym spraw związanych z kursem walutowym, a więc odnoszących się bardzo ściśle do przedsiębiorstw. Budżet będący w dyspozycji Ministerstwa Przemysłu i Handlu to przede wszystkim środki w formie dotacji na realizację polityki przemysłowej w wysokości 590 mln zł, w tym dla górnictwa przeznaczono 371 mln zł, oraz na utrzymanie mocy produkcyjnej w przemyśle zbrojeniowym - 135 mln - i na centralne inwestycje infrastrukturalne - 62 mln zł. Wynika z tego, że większość środków przeznaczona została na górnictwo, w tym górnictwo węgla kamiennego, na pokrycie kosztów likwidacji kopalń - z dotacji tych skorzystało 13 kopalń likwidujących około 30 tys. metrów bieżących wyrobisk - naprawę szkód górniczych, rekultywację terenów pogórniczych i wielu prac z tym związanych. Wydatkowanie tych środków od lat budziło wiele emocji, spotykało się z głęboką krytyką. Twierdzono, że kierowano te środki nie zawsze na cele związane z faktyczną likwidacją i osłonami socjalnymi, ale na dofinansowanie produkcji, a więc niezgodnie z celem, na jaki były przeznaczane. Po raz pierwszy w roku 1995 na wniosek Komisji Systemu Gospodarczego i Przemysłu wydatkowanie dotacji w górnictwie odbywało się ściśle według szczegółowych zasad zawartych w rozporządzeniu ministra przemysłu i handlu i tym razem nie budziło już wątpliwości komisji; za to należą się słowa uznania dla resortu. Natomiast wątpliwości - i to bardzo duże - w czasie dyskusji na ten temat wzbudzała sprawa samej filozofii wydatkowania środków budżetowych de facto na likwidację działalności gospodarczej, a nie na jej rozwój. Nie negując potrzeby wsparcia finansowego przedsiębiorstw w górnictwie węglowym, wydaje się, że logiczne byłoby jednakże, aby równolegle wygospodarować środki także na wsparcie tych przedsiębiorstw, które rokują szansę rozwoju i mają przyszłość, a są w chwili obecnej w zapaści finansowej i utraciły formalnie wszelkie możliwości sfinansowania produkcji, w tym finansowania poprzez banki. Sprawdzoną formą takiej pomocy jest działanie Agencji Rozwoju Przemysłu. Nie chcąc rozwijać tego problemu, dziś już apeluję, aby w przyszłych projektach budżetu ich twórcy przewidzieli jednak środki na dofinansowanie tej agencji. Jest to bowiem często ostatnia deska ratunku dla wielu przedsiębiorstw.</u>
          <u xml:id="u-74.1" who="#JózefŁochowski">Sprawa druga dotyczy bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw wynikającej z realizacji kursu walutowego, a właściwie niezrealizowania kursu walutowego w 1995 r. Sprawą tą Komisja Systemu Gospodarczego i Przemysłu zajmowała się bardzo długo, z udziałem bardzo wielu ekspertów, ale przede wszystkim z udziałem wielu eksporterów i przedstawicieli wielu przedsiębiorstw zainteresowanych tym problemem. Jak wiadomo, kurs ten na koniec 1995 r. bardzo się różnił od założeń przedłożonych Izbie przez Narodowy Bank Polski, a większość przedsiębiorstw podpisujących szczególnie kontrakty inwestycyjne i kontrakty wieloletnie skalkulowała je w oparciu o te założenia. Straty z tego tytułu są ogromne. Niektóre przedsiębiorstwa przypłaciły to nawet upadłością; nie będę wymieniał tych sztandarowych.</u>
          <u xml:id="u-74.2" who="#JózefŁochowski">Stwierdzono na posiedzeniu komisji jednoznacznie, że Narodowy Bank Polski nie uczynił nic, aby zapobiec temu, co się stało - np. można było równolegle z aprecjacją dokonać obniżenia stóp procentowych - by uprzedzić w pewnym sensie przedsiębiorstwa, rozmawiać na ten temat z szerszym gronem przedsiębiorców. Stwierdzono także bez wątpienia, że brak było uzgodnień i współpracy z rządem w tym zakresie, a taka współpraca na pewno poprawiłaby sytuację. Dlatego też popieram propozycję komisji budżetowej dotyczącą nieprzyjęcia sprawozdania z realizacji polityki pieniężnej w 1995 r. Będzie to wątpliwa, ale może jakaś satysfakcja, przynajmniej moralna, dla tych przedsiębiorstw, które tyle straciły z powodu braku właściwej polityki.</u>
          <u xml:id="u-74.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-75">
          <u xml:id="u-75.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Józefowi Łochowskiemu z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-75.1" who="#MarekBorowski">Obecnie zabierze głos pan poseł Jerzy Jankowski z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-76">
          <u xml:id="u-76.0" who="#JerzyJankowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedmiotem dzisiejszej debaty jest wykonanie budżetu państwa w 1995 r. W swym wystąpieniu chciałbym się odnieść do tej części budżetu, która swym zakresem obejmuje problematykę budownictwa, a dokładnie do sprawozdania z wykonania budżetu wojewodów: część 85.</u>
          <u xml:id="u-76.1" who="#JerzyJankowski">Wysoka Izbo! Wśród wielu zagadnień dwa wzbudzają mój niepokój. Pierwsze zagadnienie to zmniejszenie dotacji dla spółdzielni mieszkaniowych poniżej ustaleń zawartych w ustawie. W ustawie budżetowej na rok 1995 na dotacje na finansowanie zadań gospodarczych w budżetach wojewodów zaplanowane były środki w łącznej kwocie 533 810 tys. zł, które obejmowały m.in. dotacje dla spółdzielni mieszkaniowych w wysokości 512 144 tys. zł. Kwota ta była przeznaczona:</u>
          <u xml:id="u-76.2" who="#JerzyJankowski">1) Na dofinansowanie kosztów centralnego ogrzewania mieszkań i dostawy ciepłej wody. Tu po raz kolejny wyjaśniam, że dotacje do kosztów centralnego ogrzewania i ciepłej wody przyznawane są spółdzielniom na pokrycie różnicy pomiędzy ponoszonymi przez spółdzielnie kosztami energii cieplnej a wpływami od użytkowników, którzy płacą za energię cieplną według cen urzędowych ustalonych przez ministra finansów.</u>
          <u xml:id="u-76.3" who="#JerzyJankowski">2) Na dofinansowanie kosztów remontów spółdzielczych zasobów mieszkaniowych. Jest to dotacja do kosztów remontów spółdzielczych zasobów mieszkaniowych, nie jest ona przeznaczona na remonty w ogóle, lecz na określone cele, takie jak:</u>
          <u xml:id="u-76.4" who="#JerzyJankowski">a) dofinansowanie kosztów usuwania wad technologicznych w budynkach oddanych do użytku przed 31 grudnia 1981 r.,</u>
          <u xml:id="u-76.5" who="#JerzyJankowski">b) dofinansowanie kosztów instalowania grzejnikowych zaworów termostatycznych w mieszkaniach wybudowanych przed 1 stycznia 1991 r. w ramach tzw. programów termomodernizacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-76.6" who="#JerzyJankowski">Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Co wynika ze sprawozdania z wykonania budżetu za 1995 r.? Otóż pierwotny plan w wyniku przenoszenia przez ministra finansów na wniosek wojewodów wydatków budżetowych do innych działów uległ wydatnemu zmniejszeniu. Z kwoty 512 144 tys. zł pozostało 436 089 tys. zł, to jest 85,1% kwoty zapisanej w ustawie budżetowej. W sprawozdaniu nie ma żadnych wyjaśnień odnośnie do tego postępowania. Czyżby w tych województwach został rozwiązany problem termorenowacji, czy też jest to przejaw niefrasobliwości wojewodów, czego nie można wykluczyć? Jakie zatem argumenty przedstawiali ministrowi finansów wojewodowie odnośnie do dokonywania przenoszenia tych środków? Sprawa jest wysoce niepokojąca, bo jeśli świadomie zmniejsza się to, co z takim trudem uzyskano dla sektora mieszkaniowego, to znaczy, że jest to nierozważna polityka w zakresie wykonania budżetu państwa uchwalonego przez Sejm.</u>
          <u xml:id="u-76.7" who="#JerzyJankowski">Wysoka Izbo! Drugie zagadnienie, które chcę poruszyć, dotyczy kredytu hipotecznego uruchomionego w oparciu o pożyczki Banku Światowego i środki budżetowe przyznane na finansowanie budownictwa mieszkaniowego, co jest efektem umów zawartych przez rządy lat dziewięćdziesiątych. Te umowy spowodowały to, iż w latach 1993–1995 zapłaciliśmy za gotowość kredytową łączną kwotę 1327 tys. dolarów, w tym w 1995 r. - 404 tys. dolarów, a wykorzystaliśmy kredyty tylko na kwotę 947 tys. dolarów amerykańskich.</u>
          <u xml:id="u-76.8" who="#JerzyJankowski">W procesie tworzenia i wdrażania linii kredytu hipotecznego popełniono błędy zarówno natury merytorycznej, jak i politycznej. Uruchomieniu linii kredytu hipotecznego towarzyszyło duże nagłośnienie propagandowe, tworzące w odbiorze społecznym przekonanie, iż, po pierwsze, nastąpi znaczny wzrost budownictwa mieszkaniowego i przyspieszenie rozwiązania problemu mieszkaniowego obywateli, po drugie, warunki finansowe tego kredytu będą korzystniejsze od warunków innych kredytów mieszkaniowych dostępnych na rynku krajowym. Natomiast nie podjęto w żadnej formie rozpoznania rzeczywistej wielkości zapotrzebowania na te kredyty hipoteczne; właściwie nie dokonano rzeczywistej kalkulacji uzasadniającej pierwotną wielkość zapotrzebowania na kredyt Banku Światowego w kwocie 200 mln dolarów amerykańskich. Osoby odpowiedzialne za uruchomienie linii kredytu hipotecznego oraz nadzór nad tymi działaniami nie wykazały dostatecznego krytycyzmu, a wręcz przeciwnie - upowszechniały nadmiernie optymistyczną wizję możliwości wykorzystania linii kredytu hipotecznego. Stąd też ze znacznym opóźnieniem były podejmowane działania zmierzające do zmniejszenia wielkości zapotrzebowania na środki finansowe ze źródeł zagranicznych, co doprowadziło do poniesienia przez stronę polską kosztów tzw. gotowości kredytowej, które tak naprawdę nie były potrzebne.</u>
          <u xml:id="u-76.9" who="#JerzyJankowski">Zapytuję więc: Czy i jakie konsekwencje wyciągnięto w stosunku do osób lansujących linię Banku Światowego, skoro przydatność społeczno-ekonomiczna tego jest znikoma? Jest to szczególnie widoczne w zestawieniu z efektywnością podobnej inicjatywy Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Państwowego. PKO BP uruchomiła w drugiej połowie 1995 r. konkurencyjną linię kredytu hipotecznego finansowaną z jej własnych środków, a więc bez udziału środków budżetu państwa. Zarówno tryb udzielania kredytu hipotecznego przez Powszechną Kasę Oszczędności, jak i warunki finansowe uznane zostały przez klientów za korzystniejsze, o czym świadczy zawarcie do końca II kwartału 1996 r. łącznie około 10 tys. umów kredytowych na kwotę 2,16 bln starych złotych, podczas gdy z linii kredytowej Bud-Banku, a więc środków Banku Światowego, zawarto takich umów zaledwie 200. Tym samym należy uznać, że ogromny wysiłek organizacyjny i poniesione koszty na organizację linii kredytu hipotecznego są niewspółmiernie wysokie w stosunku do uzyskanego efektu gospodarczego i społecznego.</u>
          <u xml:id="u-76.10" who="#JerzyJankowski">Panie marszałku, proszę mi pozwolić odnieść się do dwóch wypowiedzi. Po pierwsze, wypowiedź pani poseł Ziółkowskiej. Była pani uprzejma mówić tutaj o tym, jak niefrasobliwie rząd wydatkuje grosz publiczny. I nas to niepokoi. Dlatego zapytujemy: Jakie efekty osiągnęła podkomisja działająca w ramach komisji, która miała na bieżąco monitorować działania budżetu? Kierował nią wypowiadający się tu przed chwilą pan poseł Eysymontt i jakoś nam tych uwag nie przekazał, nie sygnalizował tego.</u>
          <u xml:id="u-76.11" who="#JerzyJankowski">Druga sprawa - pani poseł Góralska, pani ma rację, jeżeli chodzi o Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Tam ośmiokrotnie wzrosły środki, które są zdeponowane w bankach, ale to dotyczy dokładnie roku ubiegłego. Tak było w roku ubiegłym. Protokół NIK dotyczący roku bieżącego wskazuje na prawidłowość prowadzonej polityki i spadek środków na lokatach.</u>
          <u xml:id="u-76.12" who="#JerzyJankowski">Następna sprawa. Była pani uprzejma powiedzieć, że z niepokojem przyjmuje pani fakt, iż minister zdrowia i minister przekształceń własnościowych popularyzują działania resortów na łamach „Trybuny” i „Wiadomości Kulturalnych” - i to rozumiem. Czy taki sam niepokój budziłoby to u pani, gdyby to było na łamach „Gazety Wyborczej” i „Gazety Polskiej”?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-77">
          <u xml:id="u-77.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-77.1" who="#MarekBorowski">Pani posłanka?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-78">
          <u xml:id="u-78.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie marszałku, nie wiem, w jakim trybie, szczerze mówiąc, ale chcę powiedzieć... Chcę sprostować, panie marszałku.</u>
          <u xml:id="u-78.1" who="#WiesławaZiółkowska">Chcę powiedzieć, że podkomisja pod przewodnictwem pana posła Eysymontta nie jest od tego, aby oceniać, jak został wykonany budżet i jaka jest efektywność wydatków, lecz po to, aby monitorować stopień realizacji dochodów i wydatków budżetowych. Tak że ten zarzut i to pytanie pod adresem posła Eysymontta są moim zdaniem niewłaściwie skierowane.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-79">
          <u xml:id="u-79.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-79.1" who="#MarekBorowski">Tak więc było to niewłaściwie skierowane, pani poseł to wyjaśniła i rozumiem, że sprawa jest oczywista.</u>
          <u xml:id="u-79.2" who="#MarekBorowski">Dziękuję panu posłowi Jerzemu Jankowskiemu z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-79.3" who="#MarekBorowski">Obecnie proszę panią posłankę Irenę Petrynę z Polskiego Stronnictwa Ludowego o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-80">
          <u xml:id="u-80.0" who="#IrenaPetryna">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Rok 1995 był kolejnym w ostatnich kilku latach rokiem, w którym ustalenia przyjęte w ustawie budżetowej spowodowały konieczność ograniczania się szkół wszystkich szczebli, a także placówek wychowania pozaszkolnego w wydatkach, rokiem wymuszającym dostosowanie ich poziomu do możliwości określonych w budżecie państwa. Był to również kolejny rok przejmowania szkół podstawowych przez samorządy.</u>
          <u xml:id="u-80.1" who="#IrenaPetryna">Wydatki w części 33, Ministerstwa Edukacji Narodowej, poniesione na szkoły podstawowe wynosiły 5 606 195 tys. zł; jest to 50,3% wydatków ogółem i jednocześnie o 35,5% więcej niż w 1994 r. Liczba uczniów zmniejszyła się o 86 800 w stosunku do roku 1994, pomimo tego nie zauważono poprawy w warunkach kształcenia i wychowania. Chociaż w ciągu roku podejmowano działania oszczędnościowe, zadłużenie szkół i placówek wyniosło 1059 mln zł. Na długi oświatowe miały wpływ między innymi: zobowiązania z 1994 r., niedoszacowanie wynagrodzeń i pochodnych od nich, bardzo małe środki na tzw. rzeczówkę, zwiększyły się w ten sposób należności za energię elektryczną i cieplną, zakupiony opał, wykonane remonty i zakupione różnego rodzaju usługi, jak również odsetki od należnych zobowiązań.</u>
          <u xml:id="u-80.2" who="#IrenaPetryna">Zwiększające się z roku na rok zadłużenia były w podstawowym wymiarze rezultatem zaniżonego planu wydatków na wynagrodzenia w związku z założoną w 1993 r. i dotychczas nie zrealizowaną 5-procentową redukcją zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych resortu edukacji narodowej, jak również niedoszacowań budżetu w latach wcześniejszych. Zbyt późno, moim zdaniem, bo dopiero pod koniec grudnia 1995 r. zostały przekazane środki na oddłużenie szkół w kwocie 525 600 tys. zł., przez co realizacja tej operacji nastąpiła dopiero w 1996 r. Uważam, że najwyższy czas dokonać wnikliwej oceny zasad finansowania oświaty i stanu tych finansów, by mogła ona sprawnie funkcjonować.</u>
          <u xml:id="u-80.3" who="#IrenaPetryna">Złożona sytuacja finansowa państwa, w tym niedostatek środków budżetowych w stosunku do potrzeb, miały wpływ na ograniczenie zadań edukacyjnych przeważnie do obowiązkowych zajęć lekcyjnych. Zajęcia pozalekcyjne i opiekuńcze realizowano na poziomie niższym od potrzeb zgłaszanych przez szkoły, co wywierało niekorzystny wpływ na realizację zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych szkół.</u>
          <u xml:id="u-80.4" who="#IrenaPetryna">Jako pozytywne należy odnotować większe niż przed rokiem nakłady na inwestycje. Było to możliwe dzięki finansowemu wsparciu wydatków budżetowych środkami samorządowymi i innymi, gromadzonymi na kontach specjalnych, przy dużym zaangażowaniu rodziców. Niestety, w dalszym ciągu zbyt mało budowano sal gimnastycznych, w szczególności w szkołach wiejskich. Jest to tym bardziej niepokojące, że z jednej strony zwiększa się liczbę godzin kultury fizycznej (myślę o roku szkolnym 1996/1997), a z drugiej ulegają znacznemu pogorszeniu warunki nauczania.</u>
          <u xml:id="u-80.5" who="#IrenaPetryna">Chciałabym również zwrócić uwagę na zmniejszające się z roku na rok środki finansowe na działalność poradni psychologiczno-pedagogicznych. W jednym z kuratoriów np. na 15 takich placówek na wydatki pozapłacowe w 1995 r. przeznaczono kwotę 125 138 zł, czyli 8342 zł na jedną. Czy wobec takiej sytuacji placówki te mogą realizować nałożone na nie zadania?</u>
          <u xml:id="u-80.6" who="#IrenaPetryna">Reasumując, podzielając pozytywną opinię Najwyższej Izby Kontroli, będę głosowała za przyjęciem sprawozdania z realizacji budżetu w 1995 r. i za udzieleniem absolutorium rządowi.</u>
          <u xml:id="u-80.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-81">
          <u xml:id="u-81.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-81.1" who="#MarekBorowski">Głos zabrała pani posłanka Irena Petryna z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-81.2" who="#MarekBorowski">Obecnie głos zabierze pan poseł Bogdan Krysiewicz z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-82">
          <u xml:id="u-82.0" who="#BogdanKrysiewicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sejmowa Komisja Polityki Społecznej, jak i pozostałe, gruntownie przeanalizowała budżety i plany finansowe wszystkich instytucji, które realizują zadania z dziedziny polityki socjalnej i społecznej państwa.</u>
          <u xml:id="u-82.1" who="#BogdanKrysiewicz">W sformułowaniu obiektywnych ocen pomagały nam wyniki badań i analiz wykonania budżetu dokonane przez Najwyższą Izbę Kontroli oraz ekspertyzy przygotowywane przez różne komisje i różnych ekspertów. Można powiedzieć, że w zasadniczych elementach wszystkie opinie i oceny skutków wykonania budżetu w 1995 r. były zgodne. Akcentowano widoczny postęp, zwracano uwagę na utrzymanie pozytywnych relacji zarówno w zakresie wykorzystania środków, jak i w dziedzinie dyscypliny stosowania ustawowych wymogów i procedur w gospodarowaniu i zarządzaniu powierzonym majątkiem.</u>
          <u xml:id="u-82.2" who="#BogdanKrysiewicz">Jedynym poważnym odstępstwem od normy i dysonansem w ocenach są wnioski dotyczące funkcjonowania i gospodarki środkami Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Najwyższa Izba Kontroli wydała ocenę negatywną wykonania budżetu PFRON, sformułowała wiele uwag i zaleceń dla zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i chyba po raz pierwszy dostrzegła także pozytywne działania zarządu, przejawiające się w porządkowaniu i usprawnianiu pracy nad wprowadzaniem nowych procedur, większej kolegialności i sprawności w realizowaniu zadań. Nadal dużo najpoważniejszych niedostatków, błędów i uchybień wynika z niejasnego i nieprecyzyjnego prawa, pozwalającego na dowolność interpretacji celów ustawy. Od 1991 r. brak rozporządzenia regulującego zasady gospodarowania funduszem celowym, jakim jest PFRON. W ocenach PFRON wszystko już było - i święte oburzenie, i prokuratura, i zmiany kadrowe. Bardzo wolno natomiast, najwolniej następowały zmiany i przekształcenia w dziedzinie prawa. Ustawa o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych jest daleko niedoskonała, wymaga gruntownych zmian, określenia proporcji kierunków wykorzystania funduszu. Projekt zmian znajduje się już w początkowym etapie procesu legislacyjnego w Sejmie. Dziś więc zależy od nas, jakie modyfikacje wprowadzimy, czy pomogą lepiej realizować idee, którym miała służyć ta ustawa, utrzymać jej prozatrudnieniowy charakter, ale także rozwijać praktykę finansowego wspierania rehabilitacji społecznej, pamiętając też o pomocy dzieciom niepełnosprawnym. To, co dziś zawiera sprzeczności, musi być spójne. Nadal zbyt dużo jest amatorszczyzny i niespójności w działaniu zarządu i jego organów. Dlatego komisja poparła zalecenia i uwagi NIK, ale nie podzieliła opinii o potrzebie całkowitej dyskwalifikacji być może nie wystarczających, ale dokonywanych i postępujących zmian. Przyjęliśmy sprawozdanie z zastrzeżeniem, które winno być również poważnym ostrzeżeniem dla zarządu - być może jest to ostatni kredyt zaufania. Będziemy egzekwowali rozliczanie wniosków, dążąc do systematycznych i oczekiwanych zmian.</u>
          <u xml:id="u-82.3" who="#BogdanKrysiewicz">Na tle tych przykrych uwag widoczne są tendencje pozytywne, które przeczą hasłom o antyspołecznej polityce rządu. Nie będę wymieniał poszczególnych faktów, o których mówili koledzy - pozytywnych zmian na rynku pracy, pozytywnych zmian dotyczących realnego wzrostu wynagrodzeń, realnego wzrostu emerytur i rent. Są to fakty. Zresztą różnie o nich się mówi i nawet podaje się różne liczby. Natomiast chcę przypomnieć, że również w 1995 r., bez większych perturbacji, zmodyfikowano zasady przyznawania zasiłków rodzinnych. Nie stwierdzono także rażącego niedostatku środków na realizację zadań pomocy społecznej. Bardzo dobre wyniki w zakresie pozyskiwania dochodów i ściągalności składek osiągnął Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Coraz więcej parametrów świadczy o możliwej bliskiej samowystarczalności finansowej FUS. Zagrożony jest natomiast proces wdrażania prewencji rentowej. Wynika to znów z opieszałości rządu w opracowywaniu aktów wykonawczych do ustaw.</u>
          <u xml:id="u-82.4" who="#BogdanKrysiewicz">Reasumując, jest dużo wniosków, uwag, również zastrzeżeń wynikających z prac zmierzających w kierunku doskonalenia rozwiązań, procesów i praktyki realizacyjnej. Natomiast więcej jest pozytywnych istotnych faktów, decydujących o ocenie realizacji celów budżetowych 1995 r., ważących na opiniach o skutkach i możliwościach działania instytucji gospodarczych i społecznych państwa. Wzrost gospodarczy jest faktem. Wszystkie opinie, uwagi i wnioski musimy wykorzystać do większego przełożenia jego skutków, tak aby odczuwany był przez wszystkich obywateli. Pozostaje także wiele dylematów do rozstrzygnięcia. Podstawowy to kompleksowa reforma systemu zabezpieczenia społecznego. Potrzebna jest sprawna koordynacja i konstruktywnie rozwijany system nowych w nim zależności, nowe formy zarządzania ubezpieczeniami, likwidacja narosłych zobowiązań wobec społeczeństwa, wobec skarbu państwa i np. FUS. Ale to niestety ciągle przed nami.</u>
          <u xml:id="u-82.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-83">
          <u xml:id="u-83.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Bogdanowi Krysiewiczowi z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-83.1" who="#MarekBorowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Marka Olewińskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-84">
          <u xml:id="u-84.0" who="#MarekOlewiński">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałem zająć czas Wysokiej Izby sprawami przekształceń własnościowych i kierunków prywatyzacji, lecz z uwagi na limit czasu, jakim jeszcze dysponujemy, myślę, że powiem o tych sprawach kiedy indziej. Jednak korzystając z okazji chcę wypowiedzieć parę ogólnych stwierdzeń na temat prac Sejmu i jego komisji nad sprawozdaniem rządu z realizacji budżetu za rok ubiegły.</u>
          <u xml:id="u-84.1" who="#MarekOlewiński">Po pierwsze, czas, jaki komisje, a zwłaszcza komisja budżetowa, poświęcają analizie poszczególnych części budżetu, jest za krótki. Nie można podczas jednego posiedzenia komisji branżowej szczegółowo i wnikliwie przeanalizować wykonania budżetu danego ministerstwa. Komisja budżetowa, pracując praktycznie przez parę dni od 9 rano do 12 w nocy, też nie jest w stanie rzetelnie i skrupulatnie wykonać swojej pracy. To trzeba zmienić, i to jak najprędzej, myślę, że już od przyszłego roku.</u>
          <u xml:id="u-84.2" who="#MarekOlewiński">Ponadto zauważyłem, że utarł się jakiś dziwny zwyczaj, praktykowany zarówno na posiedzeniach komisji problemowych, jak i komisji budżetowej. Otóż wykonanie poszczególnych części budżetu referują nie ministrowie, lecz wytypowani przez nich zastępcy, wspierani przez całą rzeszę urzędników danego resortu. Niejednokrotnie ci zastępcy są bardzo mało zorientowani w problematyce budżetu swojego resortu, udzielając głosu tymże, skądinąd kompetentnym, swoim urzędnikom. Sądzę, że jest to przejaw lekceważenia parlamentu i jego komisji. Jeżeli posłowie, przewodniczący komisji, ich zastępcy mają czas uczestniczyć w posiedzeniach komisji branżowych i komisji budżetowej, to tym bardziej poszczególni ministrowie powinni też znaleźć czas. I na to, bardzo negatywne moim zdaniem zjawisko, chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby i pana premiera Cimoszewicza. Apeluję, aby pan premier zobowiązał swoich ministrów do osobistego uczestniczenia w pracach parlamentu zarówno nad budżetem, jak i nad sprawozdaniem z jego realizacji. Na przykład pan wicepremier Kołodko ani razu nie uczestniczył w posiedzeniu komisji budżetowej.</u>
          <u xml:id="u-84.3" who="#MarekOlewiński">I jeszcze jedna sprawa, a mianowicie chodzi o warunki, w jakich pracują komisje sejmowe. Otóż pani poseł Ziółkowska stwierdziła, że środki budżetowe przeznaczone dla Kancelarii Sejmu na rok ubiegły nie zostały wydatkowane - i bardzo dobrze, trzeba oszczędnie gospodarować, jednakże chyba już czas na to, ażeby np. poprzez zakup paru klimatyzatorów zdecydowanie poprawić warunki, w jakich tworzymy prawo i w jakich najwyższa władza w naszym państwie ma funkcjonować.</u>
          <u xml:id="u-84.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-85">
          <u xml:id="u-85.0" who="#MarekBorowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Markowi Olewińskiemu z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-85.1" who="#MarekBorowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Wiesława Piątkowskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-85.2" who="#komentarz">(Poseł Wiesława Ziółkowska: A ile jest jeszcze czasu, panie marszałku?)</u>
          <u xml:id="u-85.3" who="#MarekBorowski">Czasu jest niewiele.</u>
          <u xml:id="u-85.4" who="#MarekBorowski">Polskie Stronnictwo Ludowe, panie pośle, ma jeszcze 2 minuty i 41 sekund.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-86">
          <u xml:id="u-86.0" who="#WiesławPiątkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym dokonać zwięzłego porównania wydatków na oświatę i wychowanie, szkolnictwo wyższe i naukę w budżecie państwa na rok 1995 z analogicznymi wydatkami w budżetach państwa na lata 1994 i 1993. Takie porównanie pozwoli odpowiedzieć na pytanie, w jakiej mierze obecna koalicja rządowa usiłowała rozwiązywać problemy finansowania edukacji i nauki w latach 1994–1995.</u>
          <u xml:id="u-86.1" who="#WiesławPiątkowski">Wydatki budżetu państwa na oświatę i wychowanie w 1995 r. wzrosły realnie o 4,9% w stosunku do 1994 r., a o - proszę zauważyć - 17,9% w stosunku do 1993 r. Ten ostatni wskaźnik tłumaczy się głównie tym, że w 1994 r. wydatki budżetu państwa na oświatę i wychowanie w stosunku do 1993 r. wzrosły realnie o 12,4%. Można wobec tego stwierdzić, że w latach 1994–1995 wydatki budżetu państwa na oświatę i wychowanie w istotnym stopniu się zwiększyły.</u>
          <u xml:id="u-86.2" who="#WiesławPiątkowski">Wydaje się tu słuszna następująca konkluzja. Został uczyniony istotny krok w kierunku rozwiązania problemów finansowania oświaty i wychowania, ale te problemy nie zostały jeszcze rozwiązane. W dalszym ciągu środki okazują się wysoce niewystarczające w stosunku do zadań. Wydatki budżetu państwa na szkolnictwo wyższe w 1995 r. wzrosły realnie o 4,6% w stosunku do 1994 r., a o 1,3% w stosunku do 1993 r. Ten ostatni wskaźnik wiąże się z faktem, że w 1994 r. wydatki budżetu państwa na szkolnictwo wyższe zmniejszyły się w wymiarze realnym o 3,1%. Można wobec tego stwierdzić, że w 1995 r. nastąpiło zahamowanie spadku wydatków budżetu państwa na szkolnictwo wyższe w wielkościach realnych. Minimalny był natomiast przyrost tych wydatków w stosunku do 1993 r. W latach 1991–1995 zmniejszał się nieprzerwanie udział wydatków na naukę w budżecie państwa i w produkcie krajowym brutto, z czym wiązał się ciągły spadek tychże wydatków w wielkościach realnych. Zahamowanie tej tendencji następuje dopiero w roku bieżącym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-87">
          <u xml:id="u-87.0" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Aleksander Małachowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-88">
          <u xml:id="u-88.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Piątkowskiemu.</u>
          <u xml:id="u-88.1" who="#AleksanderMałachowski">6 minut 7 sekund zostało Sojuszowi Lewicy Demokratycznej, a czas PSL został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-88.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Ryszarda Zbrzyznego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-89">
          <u xml:id="u-89.0" who="#RyszardZbrzyzny">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za 1995 r. daje bardzo korzystny obraz realizacji polityki budżetowej w ciągu właśnie tego roku. Nie ulega wątpliwości, że postanowienia ustawy budżetowej zostały zrealizowane z należytą starannością, dochody budżetowe wzrosły bardziej, niż przewidywano, a także nie nastąpiły żadne przekroczenia wydatków. Przy tak pomyślnej realizacji budżetu państwa należałoby odpowiedzieć sobie na pytanie, czy właśnie takie wykonanie budżetu wpłynęło korzystnie na procesy gospodarcze, czy też pomyślny przebieg tych procesów umożliwił pozytywną realizację tego budżetu.</u>
          <u xml:id="u-89.1" who="#RyszardZbrzyzny">Odpowiedź jest chyba oczywista. To pomyślne wyniki gospodarcze roku 1995 pomogły w znacznym stopniu zrealizować zamierzenia budżetowe. Połączenie szybszego, niż przewidywano, wzrostu produktu krajowego brutto z wyższym od zamierzonego tempem inflacji znakomicie ułatwiło realizację dochodów budżetowych oraz wywiązanie się ze zobowiązań po stronie wydatków. Wzrost dochodów został osiągnięty także dzięki wyższym, niż przewidywano, dochodom podatkowym wynikającym ze wzrostu obrotów, a także w wyniku wzrostu dyscypliny podatkowej.</u>
          <u xml:id="u-89.2" who="#RyszardZbrzyzny">Rok 1995 był rokiem realizacji założeń „Strategii dla Polski”, także przez odpowiednią politykę budżetową. Istotnym elementem tej strategii jest dążenie do redukcji społecznych kosztów transformacji. W budżecie 1995 r. podjęto właśnie wysiłek łagodzenia ostrości tych kosztów. Zauważyć to można we wzroście nakładów na walkę z bezrobociem oraz w zapewnieniu realnego wzrostu dochodów grup nisko uposażonych, a także nakładów na opiekę społeczną. Realizacja tych dążeń nie przebiegała, nie przebiega i, sądzę, nie będzie przebiegać zbyt gładko i bezboleśnie, lecz w niektórych zakresach nawet konfliktowo. W 1995 r. podjęto na przykład wysiłek, by podwyższyć wynagrodzenia w sferze budżetowej, co znalazło wyraz we wzroście udziału wynagrodzeń w wydatkach budżetu państwa i w lekkiej poprawie relacji przeciętnych wynagrodzeń. Nie zapewniło to oczywiście powrotu do relacji choćby nawet z 1993 r.</u>
          <u xml:id="u-89.3" who="#RyszardZbrzyzny">Kolejnym ważnym celem strategii jest wzrost wydatków na inwestycje w człowieka. W wymiarze makroekonomicznym czynnik ten określa potencjał rozwoju kraju. Werbalnie czynnik ten jest coraz bardziej doceniany, brakuje tu jednak namacalnych działań. Dalsze utrzymywanie takiego kierunku stworzyć może zagrożenie dla dalszego rozwoju gospodarczego Polski. Jest to dziedzina absolutnie priorytetowa i trzeba o tym pamiętać przy budowaniu kolejnych ustaw budżetowych.</u>
          <u xml:id="u-89.4" who="#RyszardZbrzyzny">Ogólna ocena wykonania budżetu państwa w 1995 r. powinna być pozytywna. Stąd będę głosował za przyjęciem sprawozdania z wykonania budżetu w 1995 r. Twierdzę, że jest to najlepsze sprawozdanie z wykonania budżetu od 1990 r.</u>
          <u xml:id="u-89.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-90">
          <u xml:id="u-90.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Ryszardowi Zbrzyznemu.</u>
          <u xml:id="u-90.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Władysława Adamskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Panie pośle, 3 minuty 20 sekund.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-91">
          <u xml:id="u-91.0" who="#WładysławAdamski">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Trwająca debata odbywa się na różnych poziomach, ma charakter analityczny, ale także krytyczny. Ten drugi szczególnie akcentowany w wypowiedziach opozycji. Brakuje często wówczas miejsca na obiektywną analizę, bo argumenty dobiera się do określonego celu. Jest to charakterystyczne dla polskiej prawicy. Świadczy, że przeciwnicy SLD nie wyciągnęli zbyt wielu wniosków. Słuchając dziś niektórych wypowiedzi, dostrzegam, że lata pobytu w opozycji nie wpłynęły zasadniczo na zmianę stylu i charakter krytyki. Dzięki temu rząd jednak przynajmniej wie, że działając, raczej liczyć nie może na neutralną ocenę.</u>
          <u xml:id="u-91.1" who="#WładysławAdamski">Na szczęście nie sprawdzają się czarne scenariusze kreślone przez opozycję. Mimo upływu kilku lat od objęcia władzy przez obecną koalicję nie ma wielocyfrowej inflacji, nie ma załamania budżetu, a Zachód nie tylko się nie odwrócił plecami, ale utrzymuje i rozwija całkiem przyzwoite kontakty z Polską.</u>
          <u xml:id="u-91.2" who="#WładysławAdamski">Margines do krytyki politycznej jest coraz węższy. W sferze gospodarczej również ubywa argumentów. Owszem, zamiast 17-procentowej inflacji była nieco wyższa, ale nie trzycyfrowa, jak straszyła prawica. Także wzrost gospodarczy mógł być teoretycznie nieco większy itd., itp. Zgoda, wszystko mogło być lepsze, brakuje nam dużo do poziomu krajów rozwiniętych, jest do czego równać i wymagania mogą być znaczne, jest w czym szukać. Z innej strony właśnie dlatego należałoby finansami państwa gospodarować jak najlepiej.</u>
          <u xml:id="u-91.3" who="#WładysławAdamski">Wysoki Sejmie! Nie chcę w tym miejscu - również z braku czasu - rozwijać tez w rodzaju takich, że należałoby więcej wydać na ochronę, a mniej na obronę albo na odwrót. Chodzi po prostu o bardziej racjonalny charakter planowania budżetu. Sam podział bowiem zawsze wynika z pewnych preferencji rządu i Sejmu i odzwierciedla raczej subiektywne decyzje tych organów. Wyjątkiem są formalne zobowiązania państwa, jak na przykład zobowiązanie do obsługi długu publicznego. Tu warto zwrócić uwagę na pewien przełom. Polega on na wyraźnym przejściu od tendencji rosnącej długu do tendencji spadkowej. Należy również, dokonując oceny wykonania budżetu, pamiętać, że w tej dziedzinie wszelkie zobowiązania skarbu państwa zostały wypełnione i trudno wysuwać racjonalne zastrzeżenia. Oczywiście budżet nie zapewni pełnego sfinansowania wszystkich potrzeb społecznych. Potrzeby i oczekiwania społeczne są z reguły większe od realnych możliwości sprostania im. Może dlatego warto zwrócić uwagę na problemy przemysłu. Bez odpowiednich nakładów na przemysł nie będzie bowiem większego produktu i nie będzie wiele do podziału. Ta dziedzina gospodarki winna być na przyszły rok przedmiotem większej troski rządu. Tylko wraz z rozwojem gospodarczym więcej będzie można przeznaczyć na niwelowanie problemów społecznych.</u>
          <u xml:id="u-91.4" who="#WładysławAdamski">Przy dokonywaniu oceny wykonania budżetu nie chodzi bowiem, Wysoki Sejmie, tylko o analizę, ale moim zdaniem i o wyciągnięcie wniosków na przyszłość, o uniknięcie błędów, których tym razem też nie brakowało. Dotyczą one konkretnych jednostkowych dziedzin. Błędy te moim zdaniem nie mają jednak zasadniczego wpływu na wykonanie budżetu. Dlatego opowiadam się za udzieleniem rządowi absolutorium z wykonania budżetu.</u>
          <u xml:id="u-91.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-92">
          <u xml:id="u-92.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-92.1" who="#AleksanderMałachowski">Dla następnego mówcy z Sojuszu Lewicy Demokratycznej ocalało 16 sekund. Nie wiem, czy warto zabierać głos, ale proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-93">
          <u xml:id="u-93.0" who="#WładysławStępień">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Decyzja Narodowego Banku Polskiego o aprecjacji złotego w roku 1995 doprowadziła do upadku polskiego górnictwa siarki. Mówię w imieniu 8 tys. ludzi, którzy dzisiaj są na granicy kompletnego bankructwa. I w związku z tym, że pani Gronkiewicz-Waltz w czasie kampanii prezydenckiej głosiła konieczność odsunięcia lewicy od władzy, jakiś ciąg myślowy powstaje. Chciałbym zwrócić się do pani prezes, aby - w związku z krytyką polityki Narodowego Banku Polskiego już przez drugi rok w parlamencie - podała się do dymisji, co ja przyjmę z ulgą.</u>
          <u xml:id="u-93.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-94">
          <u xml:id="u-94.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-94.1" who="#AleksanderMałachowski">Przemawiał pan poseł Tadeusz Tomaszewski.</u>
          <u xml:id="u-94.2" who="#komentarz">(Głosy z sali: Nie, nie, Stępień.)</u>
          <u xml:id="u-94.3" who="#AleksanderMałachowski">Przepraszam, pan poseł Władysław Stępień. Przepraszam bardzo. Miałem zapisanego pana posła Tomaszewskiego.</u>
          <u xml:id="u-94.4" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo, czas wszystkich klubów i kół już został wyczerpany, a zatem dyskusję nad tym punktem musimy zakończyć na tym wystąpieniu.</u>
          <u xml:id="u-94.5" who="#AleksanderMałachowski">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-94.6" who="#AleksanderMałachowski">Prosi obecnie o głos pani podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów Halina Wasilewska-Trenkner.</u>
          <u xml:id="u-94.7" who="#AleksanderMałachowski">Proszę panią minister o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-95">
          <u xml:id="u-95.0" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Ja tylko chciałam spełnić dwa obowiązki. Po pierwsze, chcę w imieniu pana wicepremiera i ministra finansów Grzegorza Kołodki przeprosić za to, że nie może w tej chwili być obecny tutaj z nami. Prosił jednakowoż, aby przekazać państwu w jego imieniu głębokie podziękowanie za wnikliwą, bardzo wnikliwą i krytyczną analizę budżetu 1995 r., a zwłaszcza tego, za co odpowiedzialny jest minister finansów, wykonania tego.</u>
          <u xml:id="u-95.1" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Mam również przekazać w imieniu pana premiera zobowiązanie, iż postaramy się, aby przy wykonaniu budżetu roku 1996 skorzystano z tej krytyki, z jaką spotkało się wykonanie budżetu na rok 1995, i by choć trochę było ono lepsze niż w poprzednim roku. Postaramy się również, aby debata nad budżetem roku 1997, którą niebawem otworzymy, była debatą, która pozwoli zbudować budżet jeszcze lepszy.</u>
          <u xml:id="u-95.2" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Jeśli chodzi o jedno z pytań, które zostało tutaj zgłoszone pod adresem strony rządowej, pytanie ważne, dotyczące zmian w Prawie budżetowym, to - jak wynika z obrad Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów - mamy nadzieję, że będziemy mogli w trakcie prac wokół budżetu 1997 r. zaproponować jeśli nie zmiany w ustawie Prawo budżetowe, to takie zapisy w samej ustawie budżetowej, iż część wątpliwości dotyczących tego, jak wielka może być elastyczność ministra finansów w ostatecznym kształtowaniu wydatków, zostaną usunięte ku wspólnemu pożytkowi, przede wszystkim tych, którzy się składają na budżet, to znaczy nas wszystkich - podatników.</u>
          <u xml:id="u-95.3" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Chciałabym jeszcze, jeśli państwo pozwolą, podziękować z tej trybuny tym, którzy są bezimienną, ale ważną częścią składową realizacji każdego budżetu państwa - tym wszystkim służbom w Polsce, które w tysiącach jednostek budżetowych i im podległych wydatkują coraz lepiej i coraz staranniej, bo to potwierdza jednakowoż raport Najwyższej Izby Kontroli, środki publiczne i tym także, którzy usiłują je zgromadzić dla wspólnego naszego celu. Dziękuję bardzo państwu.</u>
          <u xml:id="u-95.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-96">
          <u xml:id="u-96.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani minister Wasilewskiej-Trenkner.</u>
          <u xml:id="u-96.1" who="#AleksanderMałachowski">Prezes Najwyższej Izby Kontroli pan Wojciechowski nie zamierza zabrać głosu, chyba że się coś zmieniło... Nie.</u>
          <u xml:id="u-96.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę zatem sprawozdawcę komisji pana posła Mieczysława Czerniawskiego o zabranie głosu w zakresie sprawozdania z wykonania budżetu państwa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-97">
          <u xml:id="u-97.0" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ja bardzo krótko. Wprawdzie dyskusja była bardzo emocjonalna, momentami różnorodna, padało wiele słów i ocen bardzo krytycznych, jeżeli chodzi o realizację budżetu w 1995 r., jednak, wsłuchując się w te wszystkie wypowiedzi, pragnę stwierdzić - i dlatego tylko zabieram głos - iż nie było w niej elementów nowych, które nie byłyby przedyskutowane i zanalizowane na posiedzeniach Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-97.1" who="#MieczysławCzerniawski">Te wszystkie krytyczne oceny, bo absolutnie nie wchodzę w ich podłoże polityczne, a odnoszę się do merytorycznych stwierdzeń, które były zawarte i w wystąpieniu pani poseł Ziółkowskiej, i pana posła Osiatyńskiego, były przedmiotem naszej analizy i sporów na posiedzeniu komisji. Wielu posłów podczas tej dyskusji mówiło, a dwie przeze mnie wymienione osoby w szczególności, na temat chociażby rezerw celowych, jak i innych spraw, które wywoływały pewne spory w komisji. Było to również wynikiem różnorodności ekspertyz. Eksperci często mieli w tych sprawach odrębne zdanie.</u>
          <u xml:id="u-97.2" who="#MieczysławCzerniawski">Dlatego też komisja poświęcała tym problemom wyjątkowo dużo czasu. Nie tylko problemowi rezerw celowych. Także sprawom może nie tyle polityki celnej, ile dochodów z cła, gdzie trwał spór. Myślę, że nie został on ani w jednej, ani w drugiej, ani w paru jeszcze innych kwestiach definitywnie rozstrzygnięty. Jednak Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów po tych analizach, po dyskusji, podjęła decyzję, którą dziś w sprawozdaniu Wysokiej Izbie przekazałem, to znaczy wystąpiła z wnioskiem o przyjęcie sprawozdania i udzielenie absolutorium rządowi za 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-97.3" who="#MieczysławCzerniawski">Pragnę również powiedzieć - aby się nie odnosić do tych krytycznych elementów, zawarłem je w sprawozdaniu w sposób ogólny - iż niektóre zjawiska, które miały miejsce i o których mówili panie i panowie posłowie, były analizowane w komisji. Z tego rzeczywiście płyną wnioski, jak mówiła przed chwilą pani minister Wasilewska-Trenkner, i oby tak było, do wykorzystania przy konstrukcji budżetu na 1997 r. Bardziej wnikliwej, jeszcze bardziej szczegółowej analizie winniśmy poddać również realizację budżetu za rok 1996.</u>
          <u xml:id="u-97.4" who="#MieczysławCzerniawski">Nasuwa się także, panie marszałku, Wysoka Izbo, następujący wniosek. Chodzi o te wszystkie negatywne zjawiska, które mają również podłoże w tym sporze prawnym, a które mogły wystąpić w 1996 r. czy już występują. Jest jeszcze kilka miesięcy i rzecz w tym, abyśmy z tego szybko się wycofali albo szybko to skorygowali. Adresuję te słowa do rządu. Chodzi o to, aby nie popełniać, nie powielać błędnych rozstrzygnięć i nie podejmować błędnych decyzji, które mogły zapadać - nawet w najlepszej wierze, z przekonaniem, iż działa się właściwie - w roku 1995.</u>
          <u xml:id="u-97.5" who="#MieczysławCzerniawski">Chciałbym raz jeszcze serdecznie podziękować za krytyczne, ale, myślę, bardzo konstruktywne odniesienie się do sprawozdania komisji. Pozostaje mi ponownie zwrócić się do Wysokiej Izby o przyjęcie projektu uchwały, którą rekomenduję w imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów.</u>
          <u xml:id="u-97.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-98">
          <u xml:id="u-98.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Mieczysławowi Czerniawskiemu, sprawozdawcy komisji.</u>
          <u xml:id="u-98.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan prof. Michna nie zamierza zabierać głosu.</u>
          <u xml:id="u-98.2" who="#AleksanderMałachowski">Czy są pytania? To jest już jedyna forma, w jakiej można zabrać głos.</u>
          <u xml:id="u-98.3" who="#AleksanderMałachowski">Zgłosili się panowie posłowie Świrepo, Osiatyński i Skubis.</u>
          <u xml:id="u-98.4" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, poseł Jan Świrepo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-99">
          <u xml:id="u-99.0" who="#JanŚwirepo">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W czasie dyskusji padły stwierdzenia o dużym uszczupleniu dochodów budżetu państwa związanych z poborem cła - m.in. na skutek obniżenia o 9,4% kursu złotego w stosunku do dolara - w porównaniu do zaplanowanych w budżecie. Mówiono też o obniżeniu efektywnej stawki celnej o 1,2% oraz o problemach dotyczących pełnego pokrycia potrzeb kadrowych GUC, szczególnie w wypadku największego przejścia lądowego, jakim jest Świecko. Moje pytanie do rządu brzmi: Jakie kroki zostały podjęte w roku 1996 w celu zahamowania tej negatywnej tendencji? I pytanie do przedstawiciela Narodowego Banku Polskiego: Jaka wielkość rezerw dewizowych jest odpowiednia w tej chwili w sytuacji naszego kraju? Pani prezes mówiła o tym oględnie, nie wymieniła konkretnych liczb. Drugie pytanie: Jaka jest obecnie tendencja odnośnie do gromadzenia rezerw dewizowych - czy rosną one w ostatnich miesiącach, czy występuje tendencja spadkowa?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-100">
          <u xml:id="u-100.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-100.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Jerzy Osiatyński, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-101">
          <u xml:id="u-101.0" who="#JerzyOsiatyński">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Pytanie kieruję do pana posła sprawozdawcy w związku z wystąpieniem pana posła Kaniewskiego. Chciałbym się tutaj upewnić, panie pośle. Pan się odwoływał do ekspertyz - pan prof. Zienkowski w swojej ekspertyzie wskazywał, że uszczuplenia w cle wynosiły w przeliczeniu na złotówki, jeśli dobrze pamiętam, 1,8 mld. W swoim wystąpieniu mówiłem - podobnie zresztą jak pani poseł Ziółkowska - o kwocie nieco mniejszej niż 700 mln zł, uwzględniając właśnie to, o czym mówił pan poseł Kaniewski - że wskutek niższych kursów te straty są rzeczywiście mniejsze, rzędu 700 mln. Ale sprawa tych 700 mln zł nadal nie jest wyjaśniona. Pan poseł Kaniewski uważa, że pan poseł to wyjaśnił. Jeśli tak, prosiłbym, żeby pan poseł sprawozdawca zechciał przytoczyć jeszcze raz to wyjaśnienie. Mam wrażenie, że sprawa tej kwoty - wynikająca z różnicy nie w kursie, ale w efektywnej stawce celnej - nie została wyjaśniona i odbija uszczuplenia w cle.</u>
          <u xml:id="u-101.1" who="#JerzyOsiatyński">I pytanie drugie, także związane z wystąpieniem pana posła Kaniewskiego, który mówił o restrukturyzacji przedsiębiorstw i umarzaniu ich długów. Jeśli dobrze pamiętam, ustawa o bankowym postępowaniu ugodowym została wprowadzona nie przez rząd wielce szanownych kolegów z dzisiejszej koalicji, ale w lutym 1993 r. Natomiast niezależnie od tej ustawy dzisiejsza koalicja przeprowadza postępowanie umorzeniowe, które Najwyższa Izba Kontroli oceniła dosyć krytycznie. Chciałbym prosić pana posła sprawozdawcę, żeby zechciał przytoczyć tę ocenę postępowania umorzeniowego, którą na posiedzeniach komisji przedstawiła nam Najwyższa Izba Kontroli, niezwykle krytyczną ocenę tych ulg i umorzeń, które stosuje Ministerstwo Finansów, a którymi pański kolega klubowy był tak zachwycony.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-102">
          <u xml:id="u-102.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-102.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Ireneusz Skubis, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-103">
          <u xml:id="u-103.0" who="#IreneuszSkubis">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Właściwie mógłbym to pytanie skierować do bardzo bystrego sprawozdawcy posła Czerniawskiego, ale może mi na nie odpowie pani minister finansów, a chyba najbardziej kompetentną osobą byłby wiceminister Dera, zajmujący się finansami w Ministerstwie Edukacji Narodowej. Pytanie brzmi następująco: Co jest powodem, lub co było powodem, tak dużego zadłużenia oświaty, a konkretnie placówek oświatowych w 1995 r?</u>
          <u xml:id="u-103.1" who="#IreneuszSkubis">Drugie pytanie: Jak to się stało, że sprawozdawcy, dyskutanci mówią, że minimalnie wzrosły nakłady na oświatę i wychowanie, a bardzo wzrosły zadania, w tym w szkolnictwie średnim, zawodowym (powstanie nowych liceów zawodowych, likwidacja szkół zasadniczych, wyż demograficzny w szkołach średnich), a budżet zrealizowano?</u>
          <u xml:id="u-103.2" who="#IreneuszSkubis">Trzecie, ostatnie pytanie, praktycznie polityczne: Czy byłoby możliwe zrealizowanie budżetu w 1995 r. w dziale Oświata i wychowanie bez pomocy dyrekcji szkół, nauczycieli, uczniów, rodziców, tworzących konta specjalne i, co bardzo ważne - bez wydatnej pomocy samorządów?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-104">
          <u xml:id="u-104.0" who="#AleksanderMałachowski">Zanim udzielę głosu, mam wiadomość dla pana posła Świrepo: Panie pośle, nie ma na sali przedstawiciela Narodowego Banku Polskiego upoważnionego do występowania w tej Izbie. Jest przedstawiciel banku, ale nie ma on takiego upoważnienia. Wobec tego, jeśli pan będzie domagał się odpowiedzi, nie zamknę dyskusji i jutro przed głosowaniem odpowie panu upoważniony przedstawiciel. Proszę o decyzję, czy pan rezygnuje.</u>
          <u xml:id="u-104.1" who="#komentarz">(Poseł Jan Świrepo: Podtrzymuję, że wyjaśnienie...)</u>
          <u xml:id="u-104.2" who="#AleksanderMałachowski">W takim razie nie mogę zamknąć dyskusji i poprosimy uprawomocnionego przedstawiciela Narodowego Banku Polskiego, panią prezes czy kogoś innego, by jutro przed głosowaniem udzielił tej odpowiedzi.</u>
          <u xml:id="u-104.3" who="#komentarz">(Poseł Jan Świrepo: Panie marszałku, wycofuję.)</u>
          <u xml:id="u-104.4" who="#AleksanderMałachowski">Dobrze. Dziękuję panu.</u>
          <u xml:id="u-104.5" who="#AleksanderMałachowski">Pierwsze pytanie było skierowane do pani minister, proszę zatem panią minister Halinę Wasilewską-Trenkner o udzielenie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-105">
          <u xml:id="u-105.0" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Jeśli chodzi o pierwsze pytanie, dotyczące ceł i dyskusji na temat tego, jak dalece przychody wykazane w budżecie państwa w 1995 r., jako przychody z ceł, były zaniżone, to chciałabym zwrócić uwagę na dwie sprawy. W prognozie przychodów z ceł, która była wykonywana w 1994 r., przyjmowano jako stawkę prognostyczną przewidywaną wówczas stawkę celną wynoszącą przeciętnie 10,8% w stosunku do wartości celnej importu, przeliczonej na złote. Ta stawka celna była wówczas najbardziej zbliżona do tego, co obowiązywało w roku 1994 i czego obniżenia spodziewano się w roku 1995, wiedząc, że rok 1995 będzie obejmował dwa poważne porozumienia międzynarodowe Polski: jedno dotyczące liberalizacji obrotów z krajami CEFTA, drugie dotyczące wkroczenia naszego kraju do kręgu państw członków Światowej Organizacji Handlu. Jednakowoż dyskusje dotyczące Światowej Organizacji Handlu jeszcze w grudniu 1994 r. znajdowały się w takim punkcie, iż nie wiadomo było kiedy i jak zostanie podpisana stosowna konwencja i kiedy tak naprawdę wejdą w życie postanowienia dotyczące zasad polityki celnej w ramach Światowej Organizacji Handlu.</u>
          <u xml:id="u-105.1" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Na przełomie grudnia 1994 r. i stycznia 1995 r. było już wiadomo, że rozmowy te nabierają wyjątkowej dynamiki i na przełomie stycznia i lutego 1995 r. zostały podjęte ostateczne decyzje, w tym także sformułowano wysokości stawek celnych, które będą obowiązywały w Polsce w taryfach celnych zapisane jako stawki maksymalne na import towarów żywnościowych, ponieważ to był ostatni, bardzo ważny element dyskusji przed naszym przystąpieniem do tej konwencji. Stawki celne na towary żywnościowe (te najwyższe poziomy) przyjęte w konwencji dla Polski spowodowałyby bardzo wysoki wzrost cen artykułów żywnościowych. W związku z tym pojawiły się kontyngenty, o których mówił dzisiaj pan poseł Osiatyński i o których mówiliśmy na posiedzeniach Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów, pojawiła się konieczność wprowadzenia obok stawek wysokich kontyngentów, również kontyngentów bezcłowych, które nie zachwieją polskim rynkiem żywnościowym. Takie kontyngenty zostały wprowadzone.</u>
          <u xml:id="u-105.2" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">W grudniu 1994 r. wprowadzono również dalsze porozumienia, dotyczące liberalizacji obrotów z krajami CEFTA. Pewne porozumienia z krajami CEFTA były również modyfikowane w momencie wprowadzenia w życie postanowień konwencji Światowej Organizacji Handlu. W związku z tym pojawiły się kolejne zawieszenia stawek celnych i kolejne obniżenia tych stawek dla importu i eksportu w tym szczególnym kierunku.</u>
          <u xml:id="u-105.3" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Ostatnia sprawa, która była kontrolowana decyzją rządu już w 1995 r., to dwa rodzaje kontyngentów, któreśmy nazywali kontyngentami prorozwojowymi, proeksportowymi, restrukturyzacyjnymi. Były to kontyngenty związane z importem do Polski pewnych materiałów bądź części zamiennych, których w Polsce nie wytwarzano albo wytwarzał je tylko jeden producent w kraju (bo i takie kontyngenty się pojawiały), kontyngenty przeciwdziałające poczynaniom monopolistycznym.</u>
          <u xml:id="u-105.4" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Ostatnią grupą było 9 kontyngentów związanych z sytuacją na polskim rynku żywnościowym. Niewątpliwie pamiętają państwo, że sezon rolniczy 1994–1995 to okres po suszy 1994 r., kiedy na rynku krajowym na przełomie roku widać było wyraźne braki, jeśli chodzi o pszenicę, paszę dla bydła i zwierząt hodowlanych. Potem wystąpiły również niedobory bądź też braki masła, serów twardych oraz cukru. Te kontyngenty były określane decyzjami Rady Ministrów od lutego do czerwca 1995 r., nie były przewidywane wcześniej w prognozach budżetowych. W sumie efektywna stawka celna, czyli ta, która powstaje z wyliczenia ogólnie zebranego cła do ogólnej wartości importu, w 1995 r. została wykonana w 1995 na poziomie 9,6%.</u>
          <u xml:id="u-105.5" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Pan poseł łaskaw był pytać, jakie kroki podjęto w celu zapewnienia poprawy tego stanu rzeczy. Od 1995 r. działa przy ministrze współpracy gospodarczej z zagranicą komisja międzyresortowa, która bada wszelkie aplikacje podmiotów bądź grup producentów zgłaszających propozycje takich czy innych kontyngentów celnych. Kontyngenty te są bardzo ograniczane - tylko do tych, które są przewidziane zobowiązaniami traktatowymi bądź uzasadnione sytuacjami, kiedy pozostawienie monopolisty zagraża polskiemu rynkowi czy występują wyraźne braki towarowe na polskim rynku, że choćby przypomnę tegoroczny kontyngent paliw. To jest odpowiedź uzupełniająca do tego wszystkiego, o czym mówiliśmy.</u>
          <u xml:id="u-105.6" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Pan poseł pytał również, jaka jest tendencja, jeśli chodzi o rezerwy zagraniczne. Bardzo świeże informacje - przepraszam, nie mówię tu o polityce, mówię tylko i wyłącznie o danych statystycznych - z połowy tego roku wskazują na to, że tempo przyrostu rezerw oficjalnych w tym roku jest słabsze, niż miało to miejsce w roku 1995. Niemniej cały czas utrzymuje się poziom umożliwiający sfinansowanie mniej więcej 7 miesięcy obrotów importowych zasobem posiadanych rezerw. Tyle mogę odpowiedzieć na to konkretne pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-106">
          <u xml:id="u-106.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-106.1" who="#AleksanderMałachowski">Pani minister, pani posłanka Ziółkowska ma jeszcze pytanie, prosiłbym więc, żeby pani nie odchodziła, aby to przyspieszyć.</u>
          <u xml:id="u-106.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo panią posłankę o zadanie pytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-107">
          <u xml:id="u-107.0" who="#WiesławaZiółkowska">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Kieruję pytanie do pani minister. Czy Ministerstwo Finansów albo ktokolwiek w rządzie prowadzi analizy, z których wynika, jak się kształtuje efektywna ściągalność cła? Czy ma pani takie dane, że może pani zaprzeczyć mojej tezie, którą opieram na danych, jakie od państwa otrzymuję - i potem je przy pomocy kolegów klubowych analizuję - że spada efektywna stopa ściągalności cła na polskich granicach?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-108">
          <u xml:id="u-108.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, pani minister.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-109">
          <u xml:id="u-109.0" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Pani Poseł! Wysoka Izbo! Nie potrafię odpowiedzieć na pytanie, czy spada stopień ściągalności cła na polskich granicach, ponieważ stawki celne w tym roku są niższe - w związku z porozumieniami, kontraktami - i następuje ciągła zmiana struktury importu.</u>
          <u xml:id="u-109.1" who="#komentarz">(Poseł Wiesława Ziółkowska: Ale po uwzględnieniu właśnie tego obniżenia...)</u>
          <u xml:id="u-109.2" who="#HalinaWasilewskaTrenkner">Państwo tu mówili dzisiaj o tym, że inwestycje w roku 1995 wzrosły o 18,9% bądź 18,5% - bo ta liczba była pierwotnie takiej wysokości, obecnie jest weryfikowana - i w tym 30% to był import, to były inwestycje w maszyny i urządzenia. Otóż import inwestycyjny, import, który jest realizowany w ramach porozumień traktatowych, i import, który jest realizowany w ramach niektórych kontraktów, są nie oclone. To powoduje faktyczne ubytki cła, a są to czasami - jak powiadam - sprawy, które mają wieloletnie zaszłości. Nie są wynikiem porozumień z danego roku, tylko są akurat towarowo realizowane w chwili obecnej i rzutują na teraźniejszą sytuację. Tak że by odpowiedzieć na pytanie, czy spada stopień ściągalności, czy jest to tylko i wyłącznie związane ze spadkiem cła zależnym od struktury, konieczne są analizy, które wymagają dosyć długiego czasu. Są one podejmowane, prowadzone, ale jeszcze nie jest tak, żebym mogła odpowiedzieć ze stuprocentową pewnością: tak albo nie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-110">
          <u xml:id="u-110.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję, pani minister.</u>
          <u xml:id="u-110.1" who="#AleksanderMałachowski">Jak rozumiem, wszyscy państwo otrzymali...</u>
          <u xml:id="u-110.2" who="#AleksanderMałachowski">Pan profesor rozkłada ręce. Nie otrzymał pan odpowiedzi?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-111">
          <u xml:id="u-111.0" who="#JerzyOsiatyński">Są dwa punkty związane z tym wyjaśnieniem. Przede wszystkim wycofuję moje pierwsze pytanie skierowane do pana posła sprawozdawcy. Po wyjaśnieniach pani minister Wasilewskiej-Trenkner czuję się usatysfakcjonowany.</u>
          <u xml:id="u-111.1" who="#JerzyOsiatyński">Natomiast jeśli chodzi o sprawy strukturalne, to przecież można badać stawki celne w poszczególnych grupach towarowych i to nie zmienia istoty co do pytania pani poseł Ziółkowskiej. Jeżeli tego nie można policzyć, gdy chodzi o strukturę, o pełny agregat, bo struktura tego agregatu się zmienia, to można to podać w surowcach, prawda? Stawka celna i ściągalność ceł zmieniają się w taki sposób, a w wypadku artykułów konsumpcyjnych w taki.</u>
          <u xml:id="u-111.2" who="#JerzyOsiatyński">Tak więc właściwie to jest tylko częściowa odpowiedź, ale będziemy dalej to wyjaśniali i prowadzili spory już w komisji budżetowej. Nie chcę tego dalej przeciągać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-112">
          <u xml:id="u-112.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-112.1" who="#AleksanderMałachowski">Następne pytanie było skierowane do pana posła Czerniawskiego, jak rozumiem. Czy to już zostało wyjaśnione, już jest wycofane? Przepraszam, zgubiłem się. Nie wiem, czy całość tego pytania...</u>
          <u xml:id="u-112.2" who="#komentarz">(Głos z sali: To zostało wyjaśnione.))</u>
        </div>
        <div xml:id="div-113">
          <u xml:id="u-113.0" who="#MieczysławCzerniawski">Panie pośle, jeżeli pan pozwoli, zabiorę głos, bo słuchając posła Kaniewskiego, nie do końca rozumiałem jego intencje. (Rozumiem, że chodzi o restrukturyzację przemysłu, bo tym zakończył on swoje wystąpienie.) Jeżeli chodzi o cła, zacytował on odpowiedni fragment i pan poseł zaakceptował te dane, które w imieniu komisji przedstawiłem, bo one są właściwe. Mówię o cłach, bo on po prostu cytował fragment mojego wystąpienia, natomiast ja w sprawozdaniu jednoznacznie informowałem Wysoką Izbę o różnicy zdań na ten temat. I pan poseł, i pani poseł Ziółkowska mieliście państwo wiele wątpliwości i ja o tym bardzo rzetelnie poinformowałem.</u>
          <u xml:id="u-113.1" who="#MieczysławCzerniawski">Natomiast jeżeli pan poseł pozwoli, odpowiemy na to drugie pytanie w innym trybie, bo nie bardzo zrozumiałem intencje pana posła.</u>
          <u xml:id="u-113.2" who="#MieczysławCzerniawski">Pan poseł Skubis zadał pytanie, jak rozumiem, odnośnie do oświaty i wychowania, a później tak bardzo politycznie, jako pedagog... Myślę, że pan poseł doskonale zna odpowiedź na to ostatnie pytanie. Dzisiaj wiele placówek oświatowych może normalnie funkcjonować - albo powiem jeszcze dramatyczniej: przetrwać - właśnie przy pomocy komitetów rodzicielskich, sponsorów, dzięki aktywności dyrektorów szkół, nauczycieli. To znamy wszyscy i wiem, że często dzięki tym ludziom młodzież może dzisiaj uczyć się w godnych warunkach.</u>
          <u xml:id="u-113.3" who="#MieczysławCzerniawski">Czy pan poseł przyjąłby moją propozycję, abyśmy...</u>
          <u xml:id="u-113.4" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Osiatyński: Jeżeli pan poseł pozwoli...)</u>
          <u xml:id="u-113.5" who="#MieczysławCzerniawski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-114">
          <u xml:id="u-114.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, oczywiście, trzeba to wyjaśnić do końca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-115">
          <u xml:id="u-115.0" who="#JerzyOsiatyński">Panie Marszałku! Szanowni Państwo! W sprawie ceł sądzę, że zostajemy na swoich pozycjach. Pan poseł Kaniewski wyraził pogląd, że pan wyjaśnił także kwestię brakujących 700 mln zł. Pan poseł, jak rozumiem, po prostu przedstawił tylko tę różnicę. Pewną próbę wyjaśnienia przedstawiła pani minister, zostajemy przy tym.</u>
          <u xml:id="u-115.1" who="#JerzyOsiatyński">Natomiast w drugiej sprawie pan poseł Kaniewski przedstawił następującą tezę - nie cytuję dosłownie, spróbuję oddać sens: Wyście, pokazując na opozycję, doprowadzili do zadłużenia przedsiębiorstw, z którym my się do dzisiaj borykamy. Myśmy, pokazując na państwa koalicję, te przedsiębiorstwa dopiero oddłużali. Ja wobec tego zadałem następujące pytanie: Czyż nie jest prawdą, że ustawa o bankowym postępowaniu upadłościowym została przyjęta przez Sejm w lutym 1993 r. nie przez was, w sensie: wspólnie, tutaj...</u>
          <u xml:id="u-115.2" who="#komentarz">(Poseł Mieczysław Czerniawski: Przez Sejm.)</u>
          <u xml:id="u-115.3" who="#JerzyOsiatyński">...tak i nie może być w ten sposób jednoznacznie przypisana. Może czy nie może? Nie może, tak?</u>
          <u xml:id="u-115.4" who="#JerzyOsiatyński">I sprawa druga, dotycząca oddłużenia poza bankowym postępowaniem ugodowym, które w tej chwili jest przeprowadzane. Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła nam niezwykle krytyczne sprawozdanie w tej sprawie, na temat tego, jak ono przebiega. Mam wrażenie, że pan poseł Kaniewski nie zna tego sprawozdania i dlatego chciałbym, żeby pan poseł przedstawił - albo może Najwyższa Izba Kontroli - wnioski z tego sprawozdania, które w gruncie rzeczy pokazują, że tam traci się bardzo wiele pieniędzy podatników. O to mi chodziło. Ale oczywiście możemy to odłożyć do innego razu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-116">
          <u xml:id="u-116.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-116.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł jeszcze chce coś powiedzieć, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-117">
          <u xml:id="u-117.0" who="#MieczysławCzerniawski">Potwierdzam, jeżeli chodzi o pierwszą sprawę, datę; tak jest. Cały proces przecież nie rozpoczął się w 1995 r., jest to proces, który trwa już od dłuższego czasu.</u>
          <u xml:id="u-117.1" who="#MieczysławCzerniawski">Natomiast, panie marszałku, rzeczywiście bogactwo materiałów i ich ilość są przeogromne. Trudno bym miał tutaj przy sobie wszystkie sprawozdania, wszystkie materiały po to, by je cytować. Rozumiem, że pan poseł Osiatyński właśnie tego w tej chwili oczekuje. Mogę tylko potwierdzić: tak, w materiałach, w ocenie Najwyższej Izby Kontroli, jest również bardzo wiele krytycznych uwag, o których mówił pan poseł Osiatyński, zresztą nie tylko w tej kwestii. Jednak odnoszę się do tej kwestii i potwierdzam to, jest to obszerny materiał, można oczywiście w całości go cytować.</u>
          <u xml:id="u-117.2" who="#komentarz">(Poseł Jerzy Osiatyński: Dziękuję, to wystarczy panu posłowi Kaniewskiemu, żeby pan poseł to jeszcze powtórzył.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-118">
          <u xml:id="u-118.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-118.1" who="#AleksanderMałachowski">Nie wiem, czy pan poseł Skubis czuje się usatysfakcjonowany.</u>
          <u xml:id="u-118.2" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, czy czuje się pan usatysfakcjonowany wypowiedzią pana posła sprawozdawcy? Jest bowiem na sali pan minister Kazimierz Dera, który ewentualnie więcej mógłby nam powiedzieć, jeżeli pan nie czuje się usatysfakcjonowany tym, co powiedział pan poseł Czerniawski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-119">
          <u xml:id="u-119.0" who="#IreneuszSkubis">Panie Marszałku! Zaznaczyłem, że pan poseł sprawozdawca Czerniawski jest bardzo sprytny. Odpowiedział na najłatwiejsze pytanie. Natomiast zasadnicze pytanie dotyczyło tego, jaki był powód zadłużenia w wysokości 8 bln starych złotych. Zadłużenie powtórzyło się w następnym roku, 1996. Jakie były źródła tego zadłużenia? I tu zadałem i zaadresowałem pytanie.</u>
          <u xml:id="u-119.1" who="#IreneuszSkubis">No i oczywiście drugie pytanie: Jak to się stało, że przy braku środków, przy zwiększonych zadaniach jednak to zrealizowaliśmy? Poprosiłbym jednak pana ministra Derę o odpowiedź, jeśli pan marszałek pozwoli.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-120">
          <u xml:id="u-120.0" who="#AleksanderMałachowski">Czy jest pan minister?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-121">
          <u xml:id="u-121.0" who="#MieczysławCzerniawski">Panie marszałku, ja w trybie sprostowania.</u>
          <u xml:id="u-121.1" who="#MieczysławCzerniawski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Podjąłem się odpowiedzieć na trzecie pytanie, bo zrozumiałem, że było ono skierowane do mnie. Natomiast co do mojego sprytu, to dziękuję, ale zrozumiałem, że pierwsze dwa pytania pan poseł bardzo precyzyjnie adresował do rządu. Tak?</u>
          <u xml:id="u-121.2" who="#komentarz">(Poseł Ireneusz Skubis: Tak, tak, dokładnie.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-122">
          <u xml:id="u-122.0" who="#AleksanderMałachowski">Tak, pani minister przekazała nam wiadomość, że pan minister Dera będzie mógł odpowiedzieć na to pytanie.</u>
          <u xml:id="u-122.1" who="#AleksanderMałachowski">A zatem, jeżeli pan minister zechce, proszę o udzielenie odpowiedzi na pytania pana posła Skubisa.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-123">
          <u xml:id="u-123.0" who="#KazimierzDera">Panie Marszałku! Rzeczywiście na pytanie postawione przez pana posła Skubisa niełatwo jest odpowiedzieć. Jest to problem, który nie zrodził się nagle, jest to swoisty proces, który narastał i wynikał z sytuacji, w jakiej znalazła się polska oświata. Nie chcemy pozostawić jednego czy dwóch roczników w specyficznej sytuacji - bez reformowania oświaty, dokonując tylko radykalnych cięć programowych. Chcemy uniknąć sytuacji, że nie reformujemy, tylko dopasowując wydatki na oświatę do możliwości budżetu państwa, wprowadzamy oszczędności podstawowe - zmniejszamy zatrudnienie, bo prawie 80% wydatków w budżecie to płace i pochodne. Zmniejszając zatrudnienie, zmniejsza się gotowość usług edukacyjnych, gdyż wiąże się to ze zmniejszeniem liczby zajęć lekcyjnych. Zmniejszanie zajęć lekcyjnych to pierwszy, podstawowy sposób oszczędzania, stosowany głównie w latach 1991–1992. Polegało to na maksymalnym ograniczeniu liczby zajęć dodatkowych, a następnie - głównie w roku 1992 i częściowo w roku 1993 - na zmniejszeniu o godzinę liczby lekcji i wprowadzeniu mniejszego zakresu programowego z wielu przedmiotów. Kolejny, 1993 r., to okres dalszych ograniczeń finansowych, dosyć trudny, albowiem w całej sferze budżetowej, w tym również w edukacji, okazało się konieczne zmniejszenie zatrudnienia o 5%. Wiązały się z tym tzw. etaty kalkulacyjne, czyli istniała konieczność wprowadzania dalszych zmian. Nie mogły to już być proste redukcje, trzeba było przeprowadzić reformę programową i zdecydować się, co zmieniamy w planach nauczania, w siatce godzin - nie można było załatwić tego małą kosmetyką. W 1993 r. kierownictwo nie podjęło się realizacji tego zadania z wielu powodów. Nastąpiła zmiana ekip, co doprowadziło do tego, że zadanie to nie zostało wykonane w 1993 r. zgodnie z decyzjami i z oczekiwaniami. Był to kolejny trudny moment, sytuacja patowa. Zjawisko narastało, a porządkowanie spraw nie następowało przez zwiększanie budżetu do takiej wysokości, która by je niwelowała. Budżet został zwiększony tylko jednorazowo - przez oddłużenie. A więc dług został zmniejszony, ale w następnych latach nie szło za tym proporcjonalne zwiększenie budżetu o wielkości, które powodowały tworzenie długu. To pierwsza refleksja.</u>
          <u xml:id="u-123.1" who="#KazimierzDera">Refleksja druga. Wielkości dotyczące 1995 r. wydają się tak straszne, bo z paru powodów podajemy pełne zobowiązania - nie tylko wymagalne, gdyż wymagalne kształtują się poniżej miliarda, około 980 mln zł. W 1995 r. podajemy pełne dlatego, że z dniem 1 stycznia szkoły podstawowe przechodzą do samorządów, a długi zostają. Co z tego, że niewymagalne, kiedy niewymagalne były one do 31 grudnia, ale po 31 grudnia zobowiązania te przeszły do resortu. Strona rządowa zobowiązała się je spłacać, więc je rejestrujemy jako zobowiązania, które zostały, bo szkoły przeszły do samorządu bez zobowiązań. Otrzymaliśmy środki - w materiałach było to jednoznacznie podane - na oddłużanie, ale te środki można było uruchomić i rzetelnie, wnikliwie i dokładnie przeprowadzić oddłużanie dopiero w roku 1996, gdyż na nasze konto wpłynęły one dopiero 29 grudnia 1995 r., a więc nie było już możliwości przeprowadzenia w ciągu 2 dni rzetelnej operacji finansowej, zdecydowano zatem złożyć je w depozycie. Operację oddłużeniową wykonaliśmy dopiero w styczniu, więc te zobowiązania na koniec roku, pomniejszone o środki, które otrzymaliśmy i które znalazły się w depozycie, wyniosły wówczas 526 mln złotych. I były to wielkości relatywnie porównywalne z długami z lat poprzednich, bo przypomnę, rok 1994 zakończyliśmy kwotą 406 mln zł, rok 1993 — 350 mln zł, rok 1992 — 164 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-123.2" who="#KazimierzDera">Jakie były główne powody zaskakujące na swój sposób resort edukacji i stwarzające konieczność dofinansowania?</u>
          <u xml:id="u-123.3" who="#KazimierzDera">Pierwszy to, proszę państwa, wyż w szkołach ponadpodstawowych przez kolejne lata, począwszy od 1992 r. Są to zresztą korzystne lata, gdyż mamy niż w szkołach podstawowych. Zwiększone zadania w szkołach podstawowych były połączone jeszcze z pewną zmianą polityki, rozpoczętą już w 1993 r. i konsekwentnie rozwijaną, doskonaloną w latach 1994–1995, polegającą na tym, że zwiększało się rozmiary kształcenia i przyjęć do pełnych szkół średnich, szkół maturalnych, kosztem ograniczenia kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych, które przy zmianie profilu produkcji i przemysłu w zasadzie kształciły bezrobotnych w wąskich specjalizacjach. A więc ograniczenie w istotny sposób kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych i zwiększenie szans i rozmiarów kształcenia w szkołach maturalnych powodowało, niestety, zwiększone wydatki, wzrosły koszty kształcenia. Trzeba było dawać szanse młodzieży, aby nie powiększać grona bezrobotnych. Na to nałożyło się drugie bardzo niekorzystne w tych latach zjawisko - słaba lub wręcz fatalna kondycja przedsiębiorstw, które prowadziły szkoły przyzakładowe. Powszechne zjawisko, które zaczęło występować już w 1991 r., nasiliło się w 1993 r., trwało w 1994 r. i w 1995 r. i trwa w bieżącym roku: jeszcze są jednostkowe przypadki, zdawanie szkół, rezygnowanie z prowadzenia szkół przez zakłady, przez przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze, oddawanie z dnia na dzień na rondelek resortu edukacji, który musi te szkoły utrzymywać i ponosić wszelkie koszty. I trzeba było to natychmiast uruchomić, przejmować, szkoła nie mogła z dnia na dzień przestać funkcjonować. Trzeba było te koszty ponosić.</u>
          <u xml:id="u-123.4" who="#KazimierzDera">I jeszcze jedna dosyć trudna historia. Zakłady pracy, oddając nam szkoły, żądały wykupienia bazy, w której one funkcjonowały jako szkoły przyzakładowe. Często rozkładano to na korzystne spłaty, ale to się wiązało jednak z ponoszeniem kosztów w ciągu 2 czy 3 lat. Więc nie dość, że musieliśmy przejąć to szkolnictwo, ponosić pełne koszty w marszu, to jeszcze albo płacić czynsz, albo wykupywać bazę. Mieliśmy tragiczne sytuacje, dramatyczne, chociażby słynną w Warszawie na ulicy Marynarskiej, gdy szkołę chciało wykupić pewne przedsiębiorstwo; chcieli to zrobić także prywatni właściciele w celu zmiany przeznaczenia obiektu. I tu już nie było wyjścia, trzeba było się zdecydować kupić, albowiem nie mieliśmy możliwości przenieść gdzieś młodzieży. To było kolejne zjawisko.</u>
          <u xml:id="u-123.5" who="#KazimierzDera">I jeszcze jedno, jeżeli pan marszałek pozwoli. To bardzo istotne, że w tej powszechnej biedzie wyszliśmy w 1992 r. z bardzo humanitarną formą pomocy, jaką jest tzw. rodzina zastępcza. A więc żeby ograniczyć masowe zjawisko przejmowania dzieci przez placówki opiekuńczo-wychowawcze i mimo wszystko pozostawić dzieci, którymi matki się nie opiekują, przy rodzinie związanej z dzieckiem, stworzono instytucję rodziny zastępczej. Masowe wyroki sądowe - w tym zakresie zapadały postanowienia decyzją sądu; liczba tych postanowień przerastała oczekiwania czy planowane wielkości. Przy czym wielkość kwoty wypłacanej co miesiąc była uzależniona od średniej płacy. Czyli dwie niewiadome spowodowały duże nakłady; trzeba było zdjąć fundusze z innych wydatków, a pokrywać te, bo absolutnie nie można było tutaj dyskutować, czy zapłacić, czy nie - była decyzja sądu, kwota ściśle określona i trzeba było płacić. Z tego powodu zdecydowano się na rozwiązanie: zatrudnionym płacić, rodzinom zastępczym płacić, placówki, które przejęliśmy, będące do wykupu, wykupić, bo nie było wyjścia - dzieci zostałyby na ulicy. Zatem zabrakło na coś pieniędzy, przede wszystkim na składkę ZUS. To były zobowiązania, które przechodziły, głównie długi, które się tworzyły. Nie spłacane długi były powiększane o karne odsetki i to tworzyło zobowiązania w kolejnym roku.</u>
          <u xml:id="u-123.6" who="#KazimierzDera">Proszę państwa, ostre, mocne działania oszczędnościowe wywołały wielką falę protestów związków zawodowych, zarówno ZNP, jak i „Solidarności”, ale mimo wszystko próbowaliśmy się nawzajem przekonywać. Podjęliśmy działania - w ostatnich latach ograniczamy liczbę filii, małych punktów szkolnych, małych szkół, likwidujemy je. W tym roku kalendarzowym blisko 360 filii zostało zlikwidowanych, w ubiegłym roku - ponad 280. To daje szansę zmniejszenia wydatków na sprawy oświatowe. Jest to jeden kierunek poszukiwania oszczędności w ramach budżetu państwa przeznaczonego na oświatę.</u>
          <u xml:id="u-123.7" who="#KazimierzDera">Kolejny, bardzo krytykowany manewr to zwiększanie liczby dzieci w oddziałach szkolnych. Jest to powszechnie krytykowane. Przy czym bogate państwa, bogatsze od nas, mają w oddziale do 30 uczniów. Proces ten jest realizowany. Zdecydowaliśmy się na mniejszą liczebność oddziałów. Jest to krytykowane, ale realizowane. W tej sprawie w większości wypadków, zwłaszcza jeżeli chodzi o samorządy, spotykamy się ze zrozumieniem, poparciem, albowiem jest to jedna z dróg wychodzenia z kryzysu finansowego.</u>
          <u xml:id="u-123.8" who="#KazimierzDera">Sprawa kolejna - praktycznie zamarły zajęcia pozalekcyjne. Ograniczyliśmy się wyłącznie do realizacji zajęć wynikających z planów nauczania. Jeżeli trwają zajęcia pozalekcyjne, to są opłacane ze środków samorządowych.</u>
          <u xml:id="u-123.9" who="#KazimierzDera">I jeszcze jedno. Ograniczyliśmy do minimum stanowiska kierownicze, które były dosyć rozbudowane: kierownik, dyrektor, zastępca dyrektora. Te struktury dosyć uprościliśmy, co spowodowało również duże oszczędności.</u>
          <u xml:id="u-123.10" who="#KazimierzDera">Staraliśmy się do tych działań szukać sojuszników w związkach zawodowych, ale przede wszystkim wśród samorządowców. I gdyby samorządy nie pomogły, panie pośle, gdyby nie środki z budżetu samorządów, to zdecydowanie kondycja oświaty byłaby o wiele gorsza. Podaliśmy już to w naszych szczegółowych materiałach: w 1995 r. samorządy przekazały 611 mln zł - tj. ponad 200 więcej niż w 1994 r. - na funkcjonowanie, na zasilenie szkół, które nie były jeszcze w ich gestii, w ich zarządzie. To ułatwiło nam prowadzenie zajęć pozalekcyjnych w tych szkołach. Te środki pozwoliły nam również na zakupienie opału, bo nie byłoby nas na to stać lub musielibyśmy powiększyć zobowiązania, zwiększyć zadłużenie. Takie były m.in. kierunki, a głównym partnerem, który dawał nam szansę, były samorządy.</u>
          <u xml:id="u-123.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-124">
          <u xml:id="u-124.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu ministrowi za obszerne i chyba bardzo ważne wyjaśnienia, bo ta sprawa ciągle wydawała się wielu ludziom tajemnicza. Szkoda, że prasa tego nie słyszy, chociaż są jeszcze dziennikarze, może to wykorzystają.</u>
          <u xml:id="u-124.1" who="#AleksanderMałachowski">Nie ma więcej pytań? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-124.2" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Skoro pan poseł zrezygnował z informacji przedstawiciela Narodowego Banku Polskiego, to chyba mogę zamknąć dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-124.3" who="#AleksanderMałachowski">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-124.4" who="#AleksanderMałachowski">Do głosowania nad projektami uchwał przystąpimy jutro rano.</u>
          <u xml:id="u-124.5" who="#AleksanderMałachowski">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 1995 roku (druki nr 1834 i 1853).</u>
          <u xml:id="u-124.6" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu prezesa Najwyższej Izby Kontroli pana Janusza Wojciechowskiego w celu przedstawienia sprawozdania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-125">
          <u xml:id="u-125.0" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Wypełniając konstytucyjny obowiązek, Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej sprawozdanie ze swojej działalności w 1995 r. Sprawozdanie to zatwierdzono uchwałą kolegium NIK z dnia 10 lipca 1996 r. Zostało ono następnie doręczone wszystkim paniom posłankom i panom posłom, a także - zgodnie z obowiązkiem zawartym w ustawie - przekazane do publicznej wiadomości za pośrednictwem prasy, jak również w formie specjalnie wydanego biuletynu.</u>
          <u xml:id="u-125.1" who="#JanuszWojciechowski">Pełny tekst sprawozdania, którym dysponuje Wysoka Izba, jest dokumentem 300-stronicowym, znacznie obszerniejszym niż w poprzednich latach. Większa objętość tego dokumentu jest wynikiem poszukiwań nowej, lepszej formuły prezentacji wyników prac NIK. Chodzi zwłaszcza o znalezienie takiej formuły, która uczyni dokumenty NIK możliwie najbardziej zrozumiałymi i czytelnymi - nie tylko dla pań posłanek i panów posłów, dla których są one głównie przygotowywane, ale także dla szerszych kręgów opinii publicznej, zainteresowanej wynikami naszych działań kontrolnych.</u>
          <u xml:id="u-125.2" who="#JanuszWojciechowski">Objęty sprawozdaniem 1995 r. stanowi szczególny okres w funkcjonowaniu Najwyższej Izby Kontroli. Owa szczególność wynika przede wszystkim z faktu, że w połowie roku sprawozdawczego, a dokładnie 17 sierpnia ub. r., weszła w życie nowa ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli. Ustawa ta wprowadziła wiele zmian dotyczących m.in. pozycji ustrojowej Izby, jej struktury organizacyjnej, zakresu uprawnień kontrolnych, reguł postępowania kontrolnego. Ustawa ugruntowała pozycję NIK jako naczelnego organu kontrolnego w państwie, przede wszystkim przez wzmocnienie prawnych gwarancji jej niezależności. Podległość NIK wyłącznie Sejmowi, kolegialność, kadencyjność kierowniczych organów, obowiązujący wszystkich kontrolerów zakaz przynależności partyjnej i działalności politycznej, silny status zawodowy kontrolerów - wszystkie te zawarte w nowej ustawie rozwiązania sprawiają, że Najwyższa Izba Kontroli spełnia obecnie wszelkie europejskie i światowe standardy instytucji kontroli państwowej w systemie demokratycznym.</u>
          <u xml:id="u-125.3" who="#JanuszWojciechowski">Wprowadzony przez ustawę nowy tryb postępowania kontrolnego, z możliwością odwoływania się jednostek kontrolowanych od ustaleń i ocen, stanowi istotne wzmocnienie zasad praworządności w państwie.</u>
          <u xml:id="u-125.4" who="#JanuszWojciechowski">W ciągu całego 1995 r. następowało dostosowywanie się Izby do funkcjonowania według reguł nowej ustawy. Zostały wykonane wszystkie zawarte w ustawie delegacje do wydania zarządzeń wykonawczych prezesa NIK, zostały też podjęte i sfinalizowane wszystkie wymagane inicjatywy legislacyjne w stosunku do Prezydium Sejmu i do marszałka Sejmu, w następstwie których zostały również wydane stosowne przepisy wykonawcze, w szczególności został nadany nowy statut Izby. Zostało również powołane nowe kolegium w poszerzonym składzie. Oprócz członków kierownictwa Izby w skład kolegium wchodzi 7 wybitnych przedstawicieli nauk prawnych i ekonomicznych spoza Izby, spoza grona pracowników. Kolegium ma też obecnie szerszy zakres kompetencji, obejmujący m.in. uprawnienia do rozpoznawania niektórych odwołań w postępowaniu w toku procedury kontrolnej.</u>
          <u xml:id="u-125.5" who="#JanuszWojciechowski">Pragnę w tym miejscu zauważyć, że znaczna część prac związanych z przygotowaniem Izby do wejścia w życie nowej ustawy została zrealizowana jeszcze w czasie, kiedy funkcję prezesa Izby pełnił mój poprzednik pan Lech Kaczyński, który włożył wiele pracy w to przygotowanie, w szczególności aktów prawnych, i z tego miejsca wyrażam mu za to podziękowanie, gdyż w tym trudnym okresie nie doszło do zahamowania prac Izby.</u>
          <u xml:id="u-125.6" who="#JanuszWojciechowski">Druga połowa 1995 r. to właśnie wprowadzanie w życie nowej ustawy, reorganizacja Izby, dostosowanie struktury organizacyjnej do nowych zadań. Wiązało się to z rozwiązaniem istniejących zespołów kontrolnych i stworzeniem na ich miejsce departamentów. Zmianie uległa również struktura tzw. departamentów funkcjonalnych. W większości wypadków była to nie tylko kwestia zmiany nazwy, ale daleko idąca zmiana w organizacji jednostki i w zakresie jej zadań. Cała ta operacja była dość trudna z uwagi na związane z nią decyzje kadrowe. Udało się - taka jest nasza ocena - przeprowadzić tę trudną operację bez istotnego zahamowania prac Izby w realizacji jej ustawowych zadań, również bez podejrzeń o stosowanie w polityce kadrowej kryteriów pozamerytorycznych, w szczególności politycznych. Tych ostatnich można się było obawiać zwłaszcza w kontekście atmosfery, jaka towarzyszyła przeprowadzonej w ubiegłym roku zmianie w kierownictwie Izby na stanowisku prezesa.</u>
          <u xml:id="u-125.7" who="#JanuszWojciechowski">Chciałbym z tego miejsca, bezpośrednio po debacie budżetowej, wyrazić satysfakcję i jednocześnie podziękować Wysokiej Izbie, że praca Najwyższej Izby Kontroli nie jest postrzegana w kategoriach politycznych. I to przy debacie budżetowej było najlepiej widać - zarówno posłowie z jednej strony sali, jak i z drugiej obszernie cytowali ustalenia Izby, powoływali się na nie, że one są przydatne dla całego Sejmu. Jako prezes tej instytucji mogę tylko odczuwać satysfakcję, że tak właśnie jest, i zapewnić Wysoką Izbę, że chęć utrzymania tego stanu będzie nam towarzyszyła w następnym okresie naszego funkcjonowania.</u>
          <u xml:id="u-125.8" who="#JanuszWojciechowski">Przeprowadzona w ubiegłym roku reorganizacja dotyczyła głównie centrali Izby, w niewielkim natomiast stopniu dotyczyła delegatur terenowych. Na 17 istniejących delegatur tylko w 1 delegaturze nastąpiła zmiana na stanowisku dyrektora, za sprawą rezygnacji osoby, która poprzednio pełniła tę funkcję. Ubiegły rok był również okresem intensywnego szkolenia związanego z nową ustawą, z wprowadzeniem jej trybu. W końcowym okresie roku były już pierwsze kontrole prowadzone według nowych reguł. Przepis ustawy bowiem przewidywał taką sytuację, że kontrole rozpoczęte przed 17 sierpnia były prowadzone do końca według poprzednich przepisów, a tylko te, które się zaczęły po 17 sierpnia, już według reguł nowej ustawy, z tymi wszystkimi postanowieniami dotyczącymi postępowania odwoławczego.</u>
          <u xml:id="u-125.9" who="#JanuszWojciechowski">Wysoka Izbo! Ta reorganizacja, zmiany w procedurze, zmiany kadrowe w obrębie kierownictwa - wszystkie te zdarzenia w naturalny sposób powodowały pewne zakłócenia w funkcjonowaniu Izby. Jednak mimo tych przeszkód realizacja zadań kontrolnych nie doznała większego uszczerbku. Izba w 1995 r. wykonała wszystkie swoje obowiązki wobec Sejmu. Zrealizowała też większość zamierzonych na ten rok kontroli, dostarczając na ich podstawie rozległej wiedzy o stanie państwa oraz działalności różnych jego instytucji.</u>
          <u xml:id="u-125.10" who="#JanuszWojciechowski">Szczególne znaczenie w funkcjonowaniu Najwyższej Izby Kontroli ma jej podległość Sejmowi i co za tym idzie - realizacja jej konstytucyjnych powinności względem Sejmu. W ubiegłym roku Izba wszystkie swoje powinności zrealizowała, spełniła te swoje zadania, przynajmniej w sensie formalnym. Oczywiście ocena merytorycznej strony tej realizacji należy do Wysokiego Sejmu. Najwyższa Izba Kontroli wykonała w terminie analizę wykonania budżetu państwa, przedstawiła umotywowaną opinię w przedmiocie absolutorium dla rządu za poprzedni rok, jak również sprawozdanie ze swojej działalności. Przede wszystkim jednak przedstawiła Sejmowi 62 informacje o wynikach najważniejszych kontroli, będących - mam prawo tak sądzić po przebiegu debat sejmowych - ważnym źródłem wiedzy dla pań posłanek i panów posłów o zachodzących w państwie zjawiskach oraz o funkcjonowaniu państwa i jego instytucji.</u>
          <u xml:id="u-125.11" who="#JanuszWojciechowski">Służebna względem Sejmu rola Najwyższej Izby Kontroli jest widoczna najbardziej w toku prac komisji sejmowych. Przedstawiciele NIK uczestniczyli w ubiegłym roku łącznie w 932 posiedzeniach komisji i podkomisji, prezentując w toku tych prac ustalenia kontroli, jak również aktywnie uczestnicząc w pracach legislacyjnych.</u>
          <u xml:id="u-125.12" who="#JanuszWojciechowski">Ze swojej strony pragnę podziękować paniom posłankom i panom posłom za to, że materiały Izby traktowane są w toku prac komisyjnych z dużym zainteresowaniem i uwagą oraz - jak sądzę - z dużą dozą zaufania.</u>
          <u xml:id="u-125.13" who="#JanuszWojciechowski">Istotne znaczenie miała w ubiegłym roku również współpraca Izby z innymi urzędami państwowymi, w tym zwłaszcza z Senatem, któremu Izba wprawdzie nie podlega, ale któremu starała się również służyć przede wszystkim przez informowanie o wynikach najważniejszych kontroli. Marszałek Senatu otrzymywał wszystkie ważniejsze informacje, przedstawiciele Izby brali też udział w pracach komisji senackich.</u>
          <u xml:id="u-125.14" who="#JanuszWojciechowski">Najwyższa Izba Kontroli informowała też o wynikach swoich działań kontrolnych prezydenta Rzeczypospolitej, któremu w ciągu roku przekazała 59 dużych zbiorczych informacji. Prezydent nie skorzystał ani razu z możliwości zwrócenia się do Izby o przeprowadzenie kontroli na wskazany temat.</u>
          <u xml:id="u-125.15" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ustalony w końcu 1994 r. plan pracy Najwyższej Izby Kontroli na rok 1995 obejmował przeprowadzenie 52 dużych kontroli. W ciągu roku ten plan był modyfikowany, wprowadzono - głównie na zlecenie Sejmu - 13 nowych tematów koordynowanych, czyli obszernych, prowadzonych w skali całego kraju, z tego 7 podjęto na zlecenie Prezydium Sejmu, 6 - z własnej inicjatywy. Były również 2 kontrole na wniosek prezesa Rady Ministrów. Po zmianach plan kontroli zawierał 62 duże kontrole koordynowane i Wysoki Sejm otrzymał informacje o wynikach tych kontroli.</u>
          <u xml:id="u-125.16" who="#JanuszWojciechowski">Wśród podjętych przez Izbę w ubiegłym roku kontroli było łącznie 10 kontroli zleconych przez Prezydium Sejmu. Przypomnę, jakich tematów one dotyczyły. Była to kontrola skuteczności postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komorników sądowych, następna dotyczyła wdrożenia ustawy o restrukturyzacji banków spółdzielczych. Trzecia to była kontrola gospodarki dewizowej Banku Handlowego w Warszawie, ze szczególnym uwzględnieniem transferu walut. (Chcę tylko powiedzieć, ponieważ ta sprawa była wielokrotnie na sali sejmowej wywoływana, że Izba już ukończyła tę kontrolę, informacja została przekazana marszałkowi Sejmu.) Kolejna kontrola dotyczyła przebiegu przetargów na aparaturę medyczną w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej. Dalej - zlecenie i realizacja druku polskich znaków pieniężnych w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Kolejna to prawidłowość postępowania przetargowego w sprawie zakupu samochodów terenowo-osobowych. Następna to działalność administracji państwowej i państwowych osób prawnych oraz jednostek niepaństwowych w zakresie współpracy naukowej i naukowo-technicznej z zagranicą. Kolejne zlecenie Sejmu to była realizacja rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie stanowisk w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi spraw wewnętrznych, na których zatrudnieni pracownicy są urzędnikami państwowymi. Była też kontrola transakcji zakupu i sprzedaży bojowych wozów piechoty przez Ministerstwo Obrony Narodowej w 1990 i 1994 r. oraz kontrola likwidacji Suwalskich Zakładów Drobiarskich w celu ich sprzedaży.</u>
          <u xml:id="u-125.17" who="#JanuszWojciechowski">We wszystkich tych sprawach Wysoki Sejm otrzymał od Izby stosowne informacje.</u>
          <u xml:id="u-125.18" who="#JanuszWojciechowski">Na wniosek premiera Izba przeprowadziła kontrolę dotyczącą: po pierwsze, prawidłowości podejmowania przez ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa decyzji w sprawie nieważności orzeczeń administracyjnych, wydawanych na podstawie dekretu dotyczącego tzw. gruntów warszawskich, i po drugie - legalności gospodarowania udziałami przez Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”.</u>
          <u xml:id="u-125.19" who="#JanuszWojciechowski">Również o tych kontrolach Wysoki Sejm został poinformowany.</u>
          <u xml:id="u-125.20" who="#JanuszWojciechowski">W ramach wspomnianych wyżej kontroli jednostkowych Izba przeprowadziła 4108 takich kontroli, w tym 147 w ministerstwach i urzędach centralnych, 388 w urzędach wojewódzkich, 417 w urzędach miast i gmin i wielu innych urzędach rejonowych, przedsiębiorstwach państwowych, organizacjach spółdzielczych itd.</u>
          <u xml:id="u-125.21" who="#JanuszWojciechowski">NIK przedstawiła Sejmowi, jak już wspomniałem, 62 zbiorcze informacje o wynikach najważniejszych kontroli, 59 trafiło do prezydenta Rzeczypospolitej, 126 do prezesa Rady Ministrów i jego zastępców, 83 do ministrów i kierowników urzędów centralnych, 108 do wojewodów.</u>
          <u xml:id="u-125.22" who="#JanuszWojciechowski">Efektem przeprowadzonych kontroli było skierowanie przez NIK 4752 wystąpień pokontrolnych, czyli dokumentów, w których Izba przedstawiła swoje oceny kontrolowanej działalności oraz wnioski co do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Do premiera na przykład było 113 takich wystąpień, do wojewodów - aż 751.</u>
          <u xml:id="u-125.23" who="#JanuszWojciechowski">W przypadku gdy stwierdzone nieprawidłowości wskazywały na potrzebę wyegzekwowania odpowiedzialności osób, NIK wnosiła o różnego rodzaju sankcje służbowe. Takie wnioski w ubiegłym roku Izba wystosowała w odniesieniu do 558 osób. W wyniku pokontrolnych interwencji z 24 osobami rozwiązano stosunek pracy bez wypowiedzenia, z 54 za wypowiedzeniem, co do innych osób zapadły sankcje służbowe innego rodzaju.</u>
          <u xml:id="u-125.24" who="#JanuszWojciechowski">W najbardziej drastycznych przypadkach, gdy w grę wchodziło podejrzenie przestępstwa, NIK kierowała zawiadomienia do organów ścigania. W ubiegłym roku skierowano do prokuratury 84 takie zawiadomienia. Dotyczyły one łącznie 200 osób, w tym 122 osób zajmujących stanowiska kierownicze w administracji lub gospodarce. Ponadto, w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami w realizacji zobowiązań podatkowych, skierowano 44 zawiadomienia do urzędów i izb skarbowych.</u>
          <u xml:id="u-125.25" who="#JanuszWojciechowski">Stwierdzone przez Najwyższą Izbę Kontroli podejrzenia przestępstwa i kierowane w ich wyniku zawiadomienia dotyczyły głównie przestępstw fałszowania dokumentów oraz przestępstwa niegospodarności. Niektóre dotyczyły przestępstw popełnionych na szkodę spółek prawa handlowego.</u>
          <u xml:id="u-125.26" who="#JanuszWojciechowski">Jeśli chodzi o skuteczność tych zawiadomień, trudno ją ocenić w skali jednego roku z uwagi na czas trwania postępowania przygotowawczego. Spośród spraw skierowanych w 1995 r. większość jest jeszcze w toku. W 8 przypadkach dowiedzieliśmy się o wniesieniu aktu oskarżenia, w 4 umorzono postępowanie.</u>
          <u xml:id="u-125.27" who="#JanuszWojciechowski">Biorąc z kolei pod uwagę wcześniejsze zawiadomienia, co do których prokuratura informowała Izbę o tym, co się stało z tymi sprawami w ciągu 1995 r., to zostaliśmy powiadomieni o wniesieniu 40 aktów oskarżenia w sprawach przez nas inicjowanych, w 40 sprawach nastąpiło umorzenie postępowania karnego, w 5 przypadkach - warunkowe umorzenie postępowania, w 6 przypadkach odmówiono wszczęcia postępowania.</u>
          <u xml:id="u-125.28" who="#JanuszWojciechowski">Łączna suma strat w mieniu, które wystąpiły w sprawach będących przedmiotem zawiadomienia NIK, jest szacowana na 546 mld starych zł, czyli 54,6 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-125.29" who="#JanuszWojciechowski">Należy podkreślić, że w wielu wypadkach w stosunku do decyzji umarzających lub odmawiających ścigania Izba wnosiła zażalenia. W 21 wypadkach kwestionowaliśmy stanowisko prokuratury, niekiedy skutecznie, bo w 7 sprawach nasze zażalenia zostały uwzględnione i postępowanie toczy się dalej.</u>
          <u xml:id="u-125.30" who="#JanuszWojciechowski">Należy podkreślić, że zawiadomienia NIK dotyczą z reguły skomplikowanych spraw gospodarczych, w których postępowanie jest pracochłonne i zwykle przewlekłe. Jeśli czasem powstaje problem niedostatecznej skuteczności naszych zawiadomień, to ze strony prokuratury słyszymy skargi na to, że są trudności w prowadzeniu spraw gospodarczych, choćby finansowe - brakuje środków na kosztowne ekspertyzy specjalistyczne, np. z zakresu księgowości.</u>
          <u xml:id="u-125.31" who="#JanuszWojciechowski">Wysoka Izbo! Zgodnie z ustawą Najwyższa Izba Kontroli - obok swoich własnych zadań czy w ramach swoich zadań - spełnia funkcje koordynacyjne w stosunku do innych organów kontroli działających w administracji państwowej. Ta funkcja Izby dopiero się kształtuje, jednak już w ubiegłym roku we wspomnianej liczbie 4108 kontroli jednostkowych - 158 to były kontrole wykonane przy współudziale innych instytucji kontrolnych. Polegało to albo na wspólnym kontrolowaniu, albo korzystaniu z materiałów przygotowanych przez inne instytucje czy też zlecaniu im wręcz przez Izbę takich kontroli. Głównymi partnerami NIK były: Państwowa Inspekcja Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, urzędy skarbowe oraz regionalne izby obrachunkowe. Ta funkcja koordynacyjna Izby wymaga rozwijania w przyszłości i będzie rozwijana.</u>
          <u xml:id="u-125.32" who="#JanuszWojciechowski">Szczególny charakter miało współdziałanie z Państwową Inspekcją Pracy, która jest samodzielną instytucją kontrolną podległą Sejmowi. W ubiegłym roku NIK współdziałała z nią w ramach specjalnego porozumienia przy przeprowadzaniu kontroli w 16 jednostkach. Kontrole te dotyczyły przestrzegania przepisów bhp i zagadnień naruszania praw pracowników przez pracodawców.</u>
          <u xml:id="u-125.33" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Stosownie do przepisów o Najwyższej Izbie Kontroli mamy też możliwość, a w niektórych przypadkach wręcz obowiązek informowania opinii publicznej o wynikach działań kontrolnych. W ubiegłym roku znacznie nasililiśmy działalność informacyjną. Wyniki każdej ważniejszej kontroli, po przekazaniu Sejmowi, są prezentowane na konferencjach prasowych. Wszystkie informacje, z wyłączeniem jedynie tajnych i poufnych, są udostępniane dziennikarzom, jeśli tylko się o to zwrócą. NIK z własnej inicjatywy zwraca też uwagę dziennikarzy na ważniejsze sprawy wynikające z jej kontroli. W działalności informacyjnej ściśle jest przestrzegana zasada, że o wynikach kontroli informujemy dopiero wtedy, gdy postępowanie kontrolne jest w całości zakończone i gdy wyniki są ustalone z zachowaniem wszelkich zasad procedury. Oczywiście nigdy opinia publiczna ani dziennikarze nie są informowani o wynikach kontroli wcześniej niż Sejm. Dopiero po skierowaniu informacji do Sejmu jakiekolwiek informacje mogą przedostać się do wiadomości publicznej.</u>
          <u xml:id="u-125.34" who="#JanuszWojciechowski">Aktywna polityka informacyjna z jednej strony stanowi dla szerokich kręgów społeczeństwa ważne źródło wiedzy o sprawach państwa, o tym, co się w państwie dzieje, a z drugiej - wzmacnia efektywność naszych kontroli. W wielu przypadkach zdajemy sobie sprawę, że nawet jeśli nasze informacje spotykają się z żywym zainteresowaniem Sejmu (a z reguły czy niemal zawsze spotykają z takim zainteresowaniem), to ich siła, ich skuteczność jest większa, jeśli wzbudzą one również jakiś rezonans w opinii społecznej. W 1995 r. ukazało się w prasie krajowej prawie 5 tys. artykułów dotyczących prac Najwyższej Izby Kontroli. Miało to również pewne przełożenie może nie na jakiś szczególnie ważny element naszego wizerunku, ale wart odnotowania - nastąpił wzrost społecznej aprobaty dla działalności Najwyższej Izby Kontroli. W ciągu 1995 r., według oficjalnych, publikowanych sondaży, aprobata dla działań NIK wzrosła z 56% do 64%, przy równoczesnym spadku dezaprobaty z 19% do 14%. Oczywiście nie kierujemy się w swojej działalności dążeniem do uzyskiwania wysokich miejsc w sondażach, niemniej społeczna akceptacja naszych działań jest ważna dla ich skuteczności.</u>
          <u xml:id="u-125.35" who="#JanuszWojciechowski">Społeczny wizerunek NIK widać też przez pryzmat skarg. Jesteśmy jedną z tych instytucji, do których ludzie piszą ufając, że znajdą tu pomoc w załatwieniu trudnych problemów, że doczekają się reakcji na nurtujące ich sprawy. W minionym roku do NIK wpłynęło prawie 5 tys. skarg, w większości zawierających zarzuty dotyczące funkcjonowania organów administracji państwowej i nieprawidłowości w gospodarce. Wszystkie skargi są badane albo na miejscu, albo przekazywane właściwym organom. Żadna skarga, nawet anonimowa, nie jest lekceważona. To jest może teza kontrowersyjna, ale ze względu na to, że skargi te zwykle nie dotyczą pojedynczych osób (bo wtedy byłoby niestosowne zajmowanie się nimi), ale instytucji, są również brane pod uwagę. Zdajemy sobie sprawę, że czasem za brakiem podpisu pod skargą mogą kryć się czyjeś uzasadnione obawy. W wyniku sygnałów pochodzących ze skarg NIK podjęła w roku ubiegłym 128 kontroli, których efektem było ujawnienie nadużyć i strat na łączną sumę ponad 52 mln zł.</u>
          <u xml:id="u-125.36" who="#JanuszWojciechowski">Istotne znaczenie w doskonaleniu pracy Najwyższej Izby Kontroli ma współpraca międzynarodowa. Jesteśmy aktywnym członkiem EUROSAI i INTOSAI - organizacji zrzeszających instytucje kontrolne w Europie i na świecie. Prezes NIK jest członkiem zarządu EUROSAI. Szczególnie w chwili obecnej, gdy przed Izbą stają nowe zadania - kontrola prywatyzacji, kontrola systemu bankowego - współpraca międzynarodowa jest znakomitą okazją do przyjrzenia się doświadczeniom innych państw, które mają dużo większą praktykę w tym zakresie. Korzystamy z tego. Z drugiej strony, z pewną satysfakcją stwierdzam, że z kolei wśród instytucji kontrolnych w Europie Środkowej i Wschodniej zajmujemy szczególne miejsce ze względu na to, że NIK jest instytucją o dużej tradycji i naszym sąsiadom, którzy z reguły dopiero tworzą instytucje kontroli państwowej, możemy służyć naszym doświadczeniem. Niedawno, w marcu br., odbyło się spore seminarium z udziałem 14 państw Europy Środkowej i Wschodniej na temat kontroli zarządczej w administracji. Była to bardzo ciekawa wymiana informacji. Jest również współpraca w formie wymiany stażystów, też bardzo przydatna do podnoszenia kwalifikacji niektórych pracowników Izby.</u>
          <u xml:id="u-125.37" who="#JanuszWojciechowski">W niektórych wypadkach współpraca międzynarodowa przybiera formę konkretnych działań kontrolnych. Zupełnie niedawny przykład to kontrola przeprowadzona w 1995 r., ale niedawno sfinalizowana przez podpisanie wspólnej informacji. Była to kontrola ochrony środowiska Puszczy Białowieskiej prowadzona wspólnie przez Najwyższą Izbę Kontroli i Urząd Kontroli Republiki Białoruskiej. Sądzę, że wspólnie z innymi sąsiadami, z którymi mamy bliskie kontakty, również będą prowadzone kontrole dotyczące problemów granicznych.</u>
          <u xml:id="u-125.38" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawione przez Najwyższą Izbę Kontroli sprawozdanie jest w znacznej mierze poświęcone krótkiej prezentacji wyników najważniejszych kontroli prowadzonych przez NIK w ubiegłym roku. Może nie byłoby z mojej strony uzasadnione obszerne przypominanie tych ustaleń, zwłaszcza że chodzi o sprawy, które w Wysokiej Izbie są doskonale znane, bo każda informacja w stosownym czasie do państwa trafiła.</u>
          <u xml:id="u-125.39" who="#JanuszWojciechowski">Przypomnę w skrócie jednak kilka najważniejszych ubiegłorocznych kontroli. Jednym z ważnych obszarów zainteresowania NIK były przekształcenia własnościowe i problematyka restrukturyzacji przedsiębiorstw. Izba przeprowadziła między innymi obszerną kontrolę stanu przekształceń własnościowych w gospodarce, stwierdzając wyraźny postęp ekonomicznej efektywności działań prywatyzacyjnych, przy występowaniu jednak wielu nieprawidłowości, głównie w zakresie sposobu wyceny prywatyzowanego majątku, systemu udostępniania akcji czy opracowywania prospektów emisyjnych. Dziś przy okazji debaty budżetowej była mowa również o tych firmach doradczych, które uczestniczą w procesach prywatyzacji, są do tych działań angażowane. Chcę powiedzieć, że NIK w najbliższym czasie przeprowadzi kontrolę w tym zakresie i Sejm również otrzyma stosowną informację.</u>
          <u xml:id="u-125.40" who="#JanuszWojciechowski">Krytycznie została w ramach kontroli oceniona działalność Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, głównie z powodu nazbyt powolnego rozdysponowywania majątku oraz nienależytej dbałości o interesy skarbu państwa przy zawieraniu i realizowaniu umów z dzierżawcami. Izba po raz kolejny zwracała uwagę na rozdrobnienie funkcji właścicielskich w gospodarce i wskazywała na konieczność jednolitej reprezentacji interesów skarbu państwa.</u>
          <u xml:id="u-125.41" who="#JanuszWojciechowski">Przedmiotem odrębnych kontroli było kilka dużych przedsięwzięć prywatyzacyjnych. Najważniejsza z nich dotyczyła przekształceń własnościowych Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej. Wysoki Sejm otrzymał informację o wynikach tej kontroli w styczniu br. Kontrola wykazała, że w 1992 r. w toku realizacji kontraktu prywatyzacyjnego z partnerem zagranicznym, którym był włoski koncern Fiat, doszło do skumulowania naruszeń obowiązującego w Polsce prawa. Zawarty kontrakt zawierał wiele postanowień niekorzystnych dla skarbu państwa, obszerna umowa z partnerem zagranicznym nie była konsultowana przez rządowe służby prawne, zaś Rada Ministrów akceptowała tę umowę bez pełnego rozeznania jej treści, albowiem część załączników do niej nie została nawet przetłumaczona na język polski. Doszło do wielu błędów w sposobie określenia wartości majątku wnoszonego do wspólnego przedsięwzięcia. Partner zagraniczny uzyskał wiele nieuzasadnionych przywilejów względem konkurencji. Rząd polski zaciągnął wobec partnera zagranicznego szereg nieuzasadnionych zobowiązań, polegających między innymi na ponoszeniu skutków ekonomicznych naruszenia przepisów prawa polskiego. Nie dotrzymano też wcześniejszych zobowiązań wobec załogi prywatyzowanego przedsiębiorstwa, a znaczną część pracowników pozbawiono gwarancji dalszego zatrudnienia w sposób ewidentnie sprzeczny z przepisami polskiego prawa pracy.</u>
          <u xml:id="u-125.42" who="#JanuszWojciechowski">Podobnego rodzaju nieprawidłowości, choć w mniejszej skali i o mniejszych skutkach dla interesu skarbu państwa, stwierdzono w toku kontroli prywatyzacji Huty Warszawa. Tu również finalny kontrakt z partnerem zagranicznym został przeprowadzony poza udziałem rządowych służb prawnych i z naruszeniem przepisów o języku urzędowania polskich władz państwowych. Wystąpiły ponadto błędy w sposobie oszacowania majątku, a także sposobie rozliczenia wynagrodzeń doradców biorących udział w prywatyzacji.</u>
          <u xml:id="u-125.43" who="#JanuszWojciechowski">W toku kontroli prywatyzacji Wielkopolskiego Banku Kredytowego Izba stwierdziła takie między innymi nieprawidłowości, jak brak w statucie banku precyzyjnych zasad preferencyjnego nabywania akcji przez pracowników, wprowadzenie w błąd Komisji Papierów Wartościowych co do liczby akcji, prowadzenia sprzedaży własnej akcji przez biuro maklerskie banku, sprzecznego z prawem uprzywilejowanego kredytowania pracowników banku przy zakupie akcji pracowniczych, opracowania prospektu emisyjnego zawierającego nieprawdziwe dane. W dużej czy w pewnej mierze były to uchybienia podobne do stwierdzonych podczas wcześniejszej kontroli prywatyzacji Banku Śląskiego. Dodam, że Najwyższa Izba Kontroli podjęła szereg czynności zmierzających do usunięcia nieprawidłowości stwierdzonych w toku kontroli w WBK, m.in. dotyczyło to doprowadzenia do stosownych zmian w rejestrach sądowych, zmian decyzji Komisji Papierów Wartościowych. Izba skierowała też stosowne zawiadomienia o przestępstwie do prokuratury, w których efekcie wszczęte zostały postępowania karne.</u>
          <u xml:id="u-125.44" who="#JanuszWojciechowski">Interesujące były wyniki kontroli likwidacji przedsiębiorstw państwowych na podstawie art. 19 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. Kontrola wykazała, że w większości przypadków proces likwidacji przebiegał zbyt wolno. Likwidacja, poprzedzona nieprawidłowym postępowaniem naprawczym, zamiast doprowadzić do jak najszybszego, efektywnego zagospodarowania majątku przedsiębiorstw, powodowała często ich dalszą dekapitalizację, obniżenie wartości i zwiększenie zadłużenia. W niektórych przypadkach prowadziło to do upadłości lub bezterminowego przedłużania stanu likwidacji przedsiębiorstwa. W następstwie tej kontroli Izba przedstawiła szereg wniosków zmierzających do usprawnienia procesu likwidacyjnego, w tym również do zmian obowiązujących w tym zakresie przepisów.</u>
          <u xml:id="u-125.45" who="#JanuszWojciechowski">Kolejna kontrola dotyczyła praktyki dokapitalizowania i wspierania kredytem refinansowym przez Narodowy Bank Polski banków wymagających pomocy. Ta kontrola wykazała istotne nieprawidłowości w działaniach Narodowego Banku Polskiego, w szczególności polegające na wydatkowaniu na ten cel środków znacznie większych niż przewidziane w założeniach polityki pieniężnej. Zastrzeżenia budziły też zastosowane przez NBP instrumenty sanacji finansowej, prowadzące do przejmowania przez Narodowy Bank Polski działalności komercyjnej upadających banków. Kontrola wykazała również niewystarczający nadzór nad procesem sanacji banków, co wyrażało się głównie w niedostatecznej weryfikacji nadsyłanych przez banki sprawozdań. Dodam, że kwestia funkcjonowania nadzoru bankowego była przedmiotem zakończonej niedawno kontroli. O wynikach tej kontroli Wysoka Izba również będzie niebawem poinformowana.</u>
          <u xml:id="u-125.46" who="#JanuszWojciechowski">Istotne nieprawidłowości wykazała kontrola funkcjonowania i rozliczenia Funduszu Rozwoju Eksportu. Ustalenia NIK wskazują na brak należytego nadzoru nad wydatkowaniem środków tego funduszu ze strony kolejnych ministrów współpracy gospodarczej z zagranicą, natomiast po likwidacji funduszu jego środki nie zostały należycie rozliczone. W następstwie tej kontroli Kolegium NIK skierowało do Sejmu wniosek o rozpatrzenie kwestii odpowiedzialności trzech kolejnych ministrów współpracy gospodarczej z zagranicą.</u>
          <u xml:id="u-125.47" who="#JanuszWojciechowski">Kontrola działalności komorników sądowych w zakresie postępowania egzekucyjnego - jedna z tych, których przeprowadzenie zlecił Wysoki Sejm - wykazała słabość czy wręcz załamanie się systemu egzekucji komorniczej w Polsce, ze wszystkimi negatywnymi tego następstwami dla pewności obrotu gospodarczego, a chyba także dla stanu praworządności w państwie (problem ściągania długów pozaprawnymi, często przestępczymi środkami daje o sobie coraz bardziej znać). Główną przyczyną złego stanu w tym zakresie był i jest nadal niestety brak motywującego systemu wynagradzania komorników, brak ścisłego powiązania wynagrodzenia z efektami prowadzonego przez nich postępowania egzekucyjnego.</u>
          <u xml:id="u-125.48" who="#JanuszWojciechowski">Kontrola nadzoru administracji celnej nad składami celnymi wykazała istotne braki, które wyrażały się m.in. w niepełnej ewidencji istniejących składów celnych i chaotyczności, przypadkowości kontrolowania przez organy administracji celnej. Jedne składy były kontrolowane wielokrotnie, inne wcale. Poza tym urzędy celne nie reagowały właściwie na stwierdzone w składach celnych zaległości, nie wykorzystywały możliwości cofania w takim przypadku zezwoleń na prowadzenie składu celnego.</u>
          <u xml:id="u-125.49" who="#JanuszWojciechowski">Kontrola realizacji tzw. programu pilotażowego - niedawno Wysokiej Izbie przedstawiono informację o tym - czyli przekazywania gminom niektórych zadań administracji rządowej, wykazała istotne błędy w sposobie przygotowania tego programu. Został on wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów, aktem zbyt niskiej rangi w wypadku tak istotnej sprawy, a poza tym niedostatecznie przekonsultowanym przez rząd. Wiele uwag zgłaszanych w toku uzgodnień nie zostało uwzględnionych i w związku z tym szereg kwestii nie zostało dość jasno uregulowanych. Kontrola wykazała również to, o czym była tutaj mowa w toku poprzedniej debaty nad wykonaniem budżetu: program był niedofinansowany, z tym że przekazywane gminom środki na realizację przejętych zadań nie były niższe od środków na analogiczne zadania wykonywane przez administrację rządową.</u>
          <u xml:id="u-125.50" who="#JanuszWojciechowski">Kontrola odbudowy Teatru Narodowego, jedna z ważniejszych zeszłorocznych kontroli, wykazała szereg negatywnych zjawisk, m.in. rażący wzrost kosztów budowy wskutek przewlekłego jej prowadzenia, niegospodarne wydatkowanie środków budżetowych, nieuzasadnione kredytowanie niektórych wykonawców. Znaczna część środków przeznaczonych na odbudowę teatru wydatkowana była na inne cele inwestycyjne. Kontrola wykazała też, że istnieje podejrzenie działań o charakterze kryminalnym, polegających na zawyżaniu kosztorysów powykonawczych, wyłudzaniu w ten sposób nienależnych wynagrodzeń. Stało się to przedmiotem zawiadomień organów ścigania.</u>
          <u xml:id="u-125.51" who="#JanuszWojciechowski">Kontrola funkcjonowania handlu węglem pozwoliła ujawnić przestępczy mechanizm obrotu węglem między kopalniami a spółkami pośredniczącymi oraz przedsiębiorstwami odbierającymi węgiel. Polegało to na fałszowaniu klas sprzedawanego węgla. W konsekwencji tej kontroli do organów ścigania skierowano szereg zawiadomień o przestępstwie, ponadto zostały sformułowane wnioski systemowe zmierzające do uporządkowania obrotu węglem.</u>
          <u xml:id="u-125.52" who="#JanuszWojciechowski">Kilka kontroli NIK przeprowadzonych w roku ubiegłym dotyczyło zakupów realizowanych przez organa administracji rządowej. Kwestie te dotyczyły m.in. zakupu sprzętu komputerowego przez Urząd Rady Ministrów oraz sprzętu kardiologicznego przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. Kontrole wykazały szereg nieprawidłowości polegających głównie na odstępowaniu od wcześniej stosowanych procedur przetargowych i niestwarzaniu równych szans podmiotom ubiegającym się o uzyskanie zamówienia.</u>
          <u xml:id="u-125.53" who="#JanuszWojciechowski">Podobna kontrola dotyczyła kwestii informatyzacji systemu podatkowego „Poltax” i wykazała, że wybór partnera zagranicznego do tego kontraktu został dokonany w sposób arbitralny, bez przetargu, poza tym bez rozważenia faktycznej zdolności tego partnera do realizacji obszernego i trudnego zamówienia. W rezultacie koszty przedsięwzięcia w toku realizacji znacznie wzrosły, a pełne wdrożenie systemu do chwili obecnej nie nastąpiło.</u>
          <u xml:id="u-125.54" who="#JanuszWojciechowski">Należy zaznaczyć, że te nieprawidłowości, zwłaszcza dotyczące przetargów, miały miejsce przed wejściem w życie ustawy o zamówieniach publicznych, kiedy brakowało odpowiednich procedur dotyczących tego rodzaju zamówień. Obecnie sytuacja znacznie się poprawiła dzięki obowiązywaniu ustawy. Uporządkowała ona znacznie kwestie zamówień, choć niestety jest dość często naruszana, o czym mówiłem szerzej podczas debaty nad absolutorium dla rządu.</u>
          <u xml:id="u-125.55" who="#JanuszWojciechowski">Przywołałem przykładowo jedynie kilka kontroli spośród 62 najważniejszych, których wyniki Izba przedstawiła Wysokiemu Sejmowi w odrębnych informacjach. Sprawozdanie pisemne przedstawia skrótowo wyniki wszystkich tych kontroli, wobec czego nie ma potrzeby, abym pozostałe omawiał szerzej. Staraliśmy się tak to przedstawić, aby państwo w tym 300-stronicowym dokumencie łatwo mogli sięgnąć po informacje o tej kontroli, która będzie akurat przedmiotem zainteresowania.</u>
          <u xml:id="u-125.56" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Najwyższa Izba Kontroli nie ma w arsenale swoich środków żadnych instrumentów władczych, jedynie opisuje działalność kontrolowanych jednostek, przedstawia swoje wnioski odnośnie do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Zgłasza też wnioski de lege ferenda, czyli zmierzające do zmiany obowiązującego prawa, zwłaszcza jeżeli obowiązujące przepisy są złe i sprzyjają powstawaniu nieprawidłowości. Rodzi się wobec tego pytanie o skuteczność naszych kontroli.</u>
          <u xml:id="u-125.57" who="#JanuszWojciechowski">Doświadczenie minionego roku jest pozytywne. Wskazuje ono na dużą skuteczność kontroli tak w zakresie usuwania stwierdzonych nieprawidłowości, jak i w zakresie zapobiegania ich powstawaniu w przyszłości. W pisemnym sprawozdaniu znajdą państwo wiele przykładów skutków naszej działalności. Kilka z nich przytoczę.</u>
          <u xml:id="u-125.58" who="#JanuszWojciechowski">Najważniejsze jest chyba to, że doczekała się wreszcie realizacji podnoszona w wielu wnioskach pokontrolnych Izby potrzeba instytucjonalizacji prawnej skarbu państwa. Stosowna ustawa została uchwalona.</u>
          <u xml:id="u-125.59" who="#JanuszWojciechowski">W związku z kontrolą restrukturyzacji kopalń węgla kamiennego opracowano rządowy program „Górnictwo węgla kamiennego. Polityka państwa i sektora na lata 1996–2000”, w którym uwzględniono większość wniosków i sugestii NIK.</u>
          <u xml:id="u-125.60" who="#JanuszWojciechowski">Stosownie do wniosków Izby zgłoszonych w wyniku kontroli rządowego programu „Sprawiedliwe i bezpieczne państwo” wprowadzono praktykę przygotowywania programów rządowych jako precyzyjnie sformułowanych zadań z harmonogramami ich realizacji. Odstąpiono od formułowania programów ogólnikowych, zawierających tylko deklaracje bez wskazania, kiedy, w jaki sposób ma to być wykonane. Dzięki temu te programy rządowe są w tej chwili łatwiejsze do kontrolowania. Izba zamierza prowadzić takie kontrole również w zakresie realizacji przyjętych przez rząd programów.</u>
          <u xml:id="u-125.61" who="#JanuszWojciechowski">W wyniku kontroli dotyczących wydawania decyzji administracyjnych w zakresie działalności telekomunikacyjnej i pocztowej nastąpiła sugerowana przez NIK zmiana ustawy o łączności oraz wydane zostało brakujące rozporządzenie ministra łączności.</u>
          <u xml:id="u-125.62" who="#JanuszWojciechowski">Po kontroli dotyczącej rejestrowania działalności gospodarczej doszło do zainicjowania i uchwalenia sugerowanej przez nas ustawy o wydawaniu monitora gospodarczego. Jeśli chodzi o inne przykłady, odsyłam państwa do pełnej treści sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-125.63" who="#JanuszWojciechowski">Pozytywne przykłady nie stanowią jednak o pełnej skuteczności działań kontrolnych NIK. Nie wszystkie wnioski kontrolne są realizowane, nie wszystkie mogą być zrealizowane, ich wykonanie nie zawsze jest sprawą prostą. Jesteśmy świeżo po debacie budżetowej, przypomnę więc - piszemy o tym zresztą w analizie wykonania budżetu państwa - że np. minister zdrowia i opieki społecznej nie zrealizował zaleceń NIK dotyczących podjęcia skutecznych działań zmierzających do zmiany niekorzystnych umów najmu dwóch nieruchomości. Brakuje wniosków, które by satysfakcjonowały. Mimo krytycznej oceny NIK nie rozwiązana jest sprawa obecnego stanu prawnego dotyczącego komorników; mimo wysuwanych od lat krytycznych sugestii nadal w Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych powtarzają się podobne nieprawidłowości; przypomnę też generalnie sprawę państwowych funduszy celowych i problem nieuregulowania zasad ich gospodarki finansowej. To są problemy, które się powtarzają i przy których działania NIK - jak do tej pory - nie są dostatecznie skuteczne, toteż wymienione przykłady polecam uwadze pań posłanek i panów posłów.</u>
          <u xml:id="u-125.64" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Tak się zwykle dzieje, że opisując swą działalność każda instytucja publiczna chętniej mówi o blaskach, a mniej o cieniach swych działań. Także w sprawozdaniu Najwyższej Izby Kontroli więcej można przeczytać o jej sukcesach niż kłopotach. Ale tych ostatnich też nie brakowało i chciałbym o nich powiedzieć.</u>
          <u xml:id="u-125.65" who="#JanuszWojciechowski">Największym chyba problemem Izby w ubiegłym roku było nasilone zjawisko uchylania się od kontroli. Najbardziej znane przypadki to odmowa dostępu do niektórych akt nadzoru bankowego w Narodowym Banku Polskim oraz kwestionowanie uprawnień NIK do kontrolowania niektórych spółek z częściowym udziałem mienia państwowego. Staraliśmy się temu zaradzić przez zastosowanie wszelkich możliwych instrumentów prawnych, w tym inicjując odpowiedzialność osób uchylających się od kontroli przed kolegium do spraw wykroczeń. Taki wniosek, zresztą skuteczny, dotyczył np. osób z kierownictwa jednego z dużych banków komercyjnych.</u>
          <u xml:id="u-125.66" who="#JanuszWojciechowski">NIK będzie w dalszym ciągu konsekwentnie domagać się respektowania swych uprawnień kontrolnych. Oczekuje w tym zakresie wsparcia Wysokiego Sejmu - takie wsparcie zresztą jest. Oczekuje również, gdzie to tylko możliwe, wsparcia ze strony rządu, np. poprzez wykorzystywanie instrumentów wpływu na postawę członków rad nadzorczych w tych instytucjach, w których jest reprezentacja skarbu państwa i taki wpływ mógłby być skuteczny. Wsparcie z tej strony - mimo zwracania się o nie przez NIK - nie jest dostatecznie odczuwalne. Gdy np. wystąpił problem kontrolowania spółek z kapitałem mieszanym, spółek z udziałem mienia państwowego, to uprawnienie NIK do kontrolowania takich spółek było kontestowane w piśmie ministra finansów, co może budzić pewne zdziwienie, dlatego że sam minister finansów zwracał się do Najwyższej Izby Kontroli o kontrolowanie takich spółek i wtedy zakres uprawnień Izby nie budził jego wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-125.67" who="#JanuszWojciechowski">W najbliższej przyszłości trudności w kontrolowaniu mogą się nasilić za sprawą niektórych już dokonanych czy dopiero projektowanych zmian prawnych. Największe zagrożenie upatruję w ograniczeniu uprawnień NIK do kontrolowania samorządów, a w tym kierunku zmierzają prace w Komisji Konstytucyjnej. To jest, proszę państwa, bardzo poważny problem. Korzystam z okazji, bo rzadko zabieram głos. Podkreślam więc, że uprawnienie do kontrolowania samorządów i w ogóle kontrolowanie samorządów sprawdza się w praktyce. Mimo wielu obaw jest to dobry instrument, który działa w obie strony. Z jednej strony gromadzona jest wiedza dla Sejmu o tym, co się dzieje w samorządach. Może jeszcze w tej chwili nie jest to tak odczuwalne, bo wpływają dopiero pierwsze informacje i jest ich niewiele. Ale np. kontrola programu pilotażowego i urzędowe stwierdzenie w raporcie NIK jego niedofinansowania - jest chyba dla samorządu sprawą bardzo ważną. Sądzę, że wiele innych kontroli może również wskazać błędy w działaniu innych organów, korzystne dla samorządów. Tak więc przyjęlibyśmy z ulgą zweryfikowanie poglądów Komisji Konstytucyjnej i pozostawienie jednak obecnego zapisu. Bo to, co w tej chwili jest proponowane w Komisji Konstytucyjnej, bardzo ograniczy dostęp NIK do gmin.</u>
          <u xml:id="u-125.68" who="#JanuszWojciechowski">Martwi również przyszłość kontrolowania organów podatkowych w kontekście nowelizacji ustawy o zobowiązaniach podatkowych, zamykającej przed Najwyższą Izbą Kontroli dostęp do tajemnicy skarbowej. Jest jeszcze kilka innych projektów w różnej fazie; w wypadku niektórych udało nam się odnieść sukces, przekonać do innych unormowań, w innych nie. Już nie będę tego szczegółowo mówił, bo wielokrotnie przy różnych okazjach, także na spotkaniach z państwem posłami w terenie mieliśmy okazję o tym rozmawiać.</u>
          <u xml:id="u-125.69" who="#JanuszWojciechowski">Na zakończenie, Wysoki Sejmie, kilka zdań o tym, co w kontekście ubiegłorocznych doświadczeń należałoby w pracy Najwyższej Izby Kontroli usprawnić lub zmienić. Sądzę, że w planowaniu przyszłych zadań kontrolnych konieczne jest szersze niż dotąd uwzględnianie spraw społecznych, istotnych z punktu widzenia przeciętnego obywatela, wychodzenie trochę poza tradycyjny obszar spraw finansowych. Zakres naszych uprawnień jest taki, że nie jesteśmy tylko i wyłącznie organem kontroli finansowej, ale do naszych uprawnień należy również realizacja ustaw. Chyba trzeba w szerszym zakresie takie kontrole podejmować. One zresztą już są podejmowane, ale ten kierunek będzie rozwijany.</u>
          <u xml:id="u-125.70" who="#JanuszWojciechowski">Czas trwania naszych działań kontrolnych stanowi problem, z którego czuję się zobowiązany wytłumaczyć przed Wysoką Izbą, bo państwo często zwracając się o poszczególne kontrole, w różnym trybie, czy poprzez komisje, czy poprzez Prezydium Sejmu, mają prawo uskarżać się, że to trwa miesiącami - czasem rok trzeba czekać na wyniki kontroli, czasem dłużej. Najbardziej rażącym przykładem tego, jak bardzo długo trzeba było czekać na rezultaty kontroli, jest sprawa Banku Handlowego.</u>
          <u xml:id="u-125.71" who="#JanuszWojciechowski">Widzę potrzebę pewnych usprawnień w działalności Izby, aby ten okres skrócić, oczywiście w rozsądnych granicach, bo ramy wyznacza ustawa i nie da się przeskoczyć na przykład postępowania odwoławczego, co do którego trudno przewidzieć, ile będzie trwało. Nie da się również skrócić kontroli kosztem ich jakości i wnikliwości, bo o tym nie może być mowy. Ale chodzi o pewne możliwości usprawnienia zwłaszcza kontroli doraźnych, które trzeba szybko przeprowadzić, np. ze względu na zainteresowanie Sejmu jakimiś sprawami. Będą podjęte starania, które powinny zapewnić przyśpieszenie naszych działań, tym bardziej że sytuacja kadrowa Izby jest taka, że możemy sprostać wysokim wymaganiom, które są przed nami stawiane.</u>
          <u xml:id="u-125.72" who="#JanuszWojciechowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi, pracuje głównie na użytek państwa posłów, dostarczając informacji ważnych w podejmowaniu zasadniczych decyzji państwowych. Nasze informacje spotykają się zawsze z zainteresowaniem. Ilekroć przedstawiciele NIK uczestniczą w pracach sejmowych, są zawsze wnikliwie słuchani i traktowani z szacunkiem. I za to pragnę Wysokiej Izbie w imieniu rzeszy pracowników Najwyższej Izby Kontroli serdecznie podziękować.</u>
          <u xml:id="u-125.73" who="#JanuszWojciechowski">Dziękuję również serdecznie panu marszałkowi Sejmu oraz Prezydium Sejmu za bieżący kontakt z Izbą i niezwłoczne reagowanie na wszystkie problemy, z jakimi kierownictwo Izby do Prezydium Sejmu się zwracało.</u>
          <u xml:id="u-125.74" who="#JanuszWojciechowski">Proszę Wysoki Sejm o przyjęcie przedstawionego przeze mnie sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-125.75" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-126">
          <u xml:id="u-126.0" who="#AleksanderMałachowski">Przemawiał prezes Najwyższej Izby Kontroli pan Janusz Wojciechowski. Dziękuję bardzo za to wystąpienie.</u>
          <u xml:id="u-126.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Prezydium Sejmu skierowało przedłożone sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli do Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-126.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę zatem o zabranie głosu sprawozdawcę komisji pana posła Józefa Kaletę.</u>
          <u xml:id="u-126.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie profesorze, czekamy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-127">
          <u xml:id="u-127.0" who="#JózefKaleta">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów w sprawie przyjęcia sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-127.1" who="#JózefKaleta">Rok 1995 był szczególnym okresem w funkcjonowaniu Najwyższej Izby Kontroli. W ubiegłym roku weszła bowiem w życie nowa ustawa o NIK, zobowiązująca Najwyższą Izbę Kontroli do wprowadzenia ustrojowej reformy Izby. Nowa ustawa wzmocniła pozycję Izby jako najwyższego organu kontrolnego w państwie. W 1995 r. nastąpiło całkowite dostosowanie się Izby do reguł nowej ustawy. Prezes Najwyższej Izby Kontroli wydał wszystkie wymagane przez ustawę zarządzenia. Z inicjatywy kierownictwa NIK Prezydium Sejmu zatwierdziło także statut Izby oraz powołało nowe kolegium Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-127.2" who="#JózefKaleta">W drugiej połowie roku dokonano gruntownej reorganizacji Najwyższej Izby Kontroli stosownie do wymagań ustawy. Najwyższa Izba Kontroli spełnia już obecnie wszystkie europejskie standardy centralnej instytucji kontroli państwowej w systemie demokratycznym.</u>
          <u xml:id="u-127.3" who="#JózefKaleta">Posłowie Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów bardzo pozytywnie oceniają sprawnie przeprowadzoną gruntowną reformę Izby - i to bez istotniejszych zakłóceń w jej bieżącej działalności kontrolnej. Jest to niewątpliwie duża zasługa powołanego na podstawie nowej ustawy kierownictwa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-127.4" who="#JózefKaleta">Najwyższa Izba Kontroli w roku ubiegłym dokonała ponad 400 tys. kontroli różnych organów administracji publicznej i organizacji gospodarczych, w tym 10 zleconych przez Prezydium Sejmu, dwie przez prezesa Rady Ministrów. W wyniku dokonanych kontroli Najwyższa Izba Kontroli skierowała do jednostek kontrolowanych i ich jednostek nadrzędnych 4750 wystąpień, w tym 113 do premiera i wicepremierów, 330 do ministrów i 750 do wojewodów.</u>
          <u xml:id="u-127.5" who="#JózefKaleta">Działalność kontrolna Najwyższej Izby Kontroli przyniosła w 1995 r. wymierne korzyści finansowe. W jej efekcie odzyskano środki finansowe i materialne lub zapobieżono powstaniu strat na łączną kwotę ponad 120 mln zł. Porównanie tej kwoty z poniesionymi w roku ubiegłym wydatkami budżetowymi na utrzymanie Najwyższej Izby Kontroli, które wyniosły 77 mln zł, świadczy o bardzo wysokiej efektywności działalności kontrolnej Najwyższej Izby Kontroli. Z porównania ujawnionych uszczupleń budżetowych z kosztami utrzymania wynika, iż warto inwestować w dalszy rozwój Izby.</u>
          <u xml:id="u-127.6" who="#JózefKaleta">Działalność kontrolna Najwyższej Izby Kontroli koncentrowała się w roku ubiegłym na wykonaniu budżetu państwa, a także na prywatyzacji, w tym prywatyzacji banków, nadzorze bankowym, zamówieniach publicznych, gospodarce placówek zagranicznych podległych Ministerstwu Spraw Zagranicznych i Ministerstwu Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, na działalności urzędów celnych i wielu innych. Do poprawy efektywności działalności kontrolnej Najwyższej Izby Kontroli przyczyniła się w roku ubiegłym dobra współpraca z organami ścigania, izbami obrachunkowymi, komisjami orzekającymi w sprawach o naruszenie dyscypliny budżetowej, urzędami skarbowymi i urzędami kontroli skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-127.7" who="#JózefKaleta">Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów bardzo pozytywnie ocenia starania kierownictwa Najwyższej Izby Kontroli o podnoszenie kwalifikacji pracowników. W roku ubiegłym objęto szkoleniem ponad 90% wszystkich pracowników NIK.</u>
          <u xml:id="u-127.8" who="#JózefKaleta">Na pozytywne podkreślenie zasługuje także zaawansowanie w roku ubiegłym procesów komputeryzacji Najwyższej Izby Kontroli. Przyczynia się ona niewątpliwie do usprawniania działalności Izby.</u>
          <u xml:id="u-127.9" who="#JózefKaleta">Pracownicy Najwyższej Izby Kontroli aktywnie uczestniczyli w roku ubiegłym w pracach wszystkich komisji sejmowych. Komisje sejmowe potwierdzają, iż cenne były zwłaszcza uwagi pracowników Najwyższej Izby Kontroli podczas prac nad projektami ustaw.</u>
          <u xml:id="u-127.10" who="#JózefKaleta">Najwyższa Izba Kontroli wykonała swój budżet w roku ubiegłym - po stronie wydatków w 99,7%, a po stronie dochodów w 110%.</u>
          <u xml:id="u-127.11" who="#JózefKaleta">Działalność Najwyższej Izby Kontroli w roku ubiegłym była przedmiotem oceny wszystkich komisji sejmowych. Komisje oceniły bardzo pozytywnie tę działalność, stwierdzając, że była ona im pomocna w bieżących pracach. Komisja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów stwierdziła, że w roku ubiegłym nastąpiła widoczna poprawa pracy Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-127.12" who="#JózefKaleta">W imieniu Komisji Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów wnoszę o przyjęcie przez Wysoką Izbę sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku ubiegłym w brzmieniu przedłożonym Wysokiej Izbie (druk sejmowy nr 1853).</u>
          <u xml:id="u-127.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-128">
          <u xml:id="u-128.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Józefowi Kalecie.</u>
          <u xml:id="u-128.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Przypominam, iż Sejm ustalił w debacie nad tym punktem porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła, w zależności od ich wielkości, w granicach od 4 do 35 minut, to jest debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-128.2" who="#AleksanderMałachowski">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-128.3" who="#AleksanderMałachowski">Pierwszego proszę o zabranie głosu pana posła Wita Majewskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-129">
          <u xml:id="u-129.0" who="#WitMajewski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mój klub, Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej również musi zgodzić się z tym twierdzeniem, że rok 1995, objęty sprawozdaniem Najwyższej Izby Kontroli, był dla tego organu rokiem szczególnym. Dwa układy kierownicze organu, dwa reżimy ustawowe musiały spowodować, iż w tym roku Najwyższa Izba Kontroli, przechodząca sama w sobie okres transformacji, musiała skoncentrować się również na własnych problemach. Ale myślę, że przy tej okazji nie zaniedbywała swoich podstawowych konstytucyjnych i ustawowych zadań. Nasza generalna opinia również jest pozytywna. Zarówno poprzedniemu, jak i obecnemu kierownictwu Najwyższej Izby Kontroli w imieniu klubu chciałbym podziękować. Wprawdzie mieliśmy pod adresem poprzedniego kierownictwa pewne zastrzeżenia, jeżeli chodzi o niektóre aspekty polityki personalnej czy też o terminowość prac kontrolnych NIK, zgłaszane przez niektórych posłów, ale w sumie przy okazji zmian w Najwyższej Izbie Kontroli również pozytywnie ocenialiśmy działalność pana prezesa Lecha Kaczyńskiego.</u>
          <u xml:id="u-129.1" who="#WitMajewski">Chciałbym powiedzieć, iż kilkumiesięczny okres, w którym Najwyższa Izba Kontroli działała pod reżimem nowej ustawy, uchwalonej już w tej kadencji, nie pozwala jeszcze na wyciągnięcie wszystkich wniosków dotyczących trafności rozwiązań, które w tej ustawie przyjęliśmy. Sądzę, że będzie czas i okazja, aby wtedy, kiedy będziemy oceniali rok 1996, przyjrzeć się dokładnie, jak sprawdzają się nowe rozwiązania ustawowe, jaka jest ich skuteczność i jak te rozwiązania służą doskonaleniu funkcjonowania przedmiotowych organów i całego naszego państwa.</u>
          <u xml:id="u-129.2" who="#WitMajewski">Chciałbym powiedzieć, iż Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej aprobuje główne kierunki działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku 1995, w szczególności fakt, iż Izba - obok podstawowego swojego zadania, to jest analizy wykonania budżetu państwa i zarazem polityki pieniężnej - skoncentrowała się słusznie na problemach transformacji gospodarczej, w tym procesu prywatyzacji i funkcjonowania banków państwowych. Z ocen i analiz NIK korzystaliśmy i korzystamy jako posłowie na co dzień, nie ma więc potrzeby szczegółowej charakterystyki tych dokonań, które były omówione w szerokim wystąpieniu pana prezesa Wojciechowskiego.</u>
          <u xml:id="u-129.3" who="#WitMajewski">W sprawozdaniu przedstawionym przez prezesa NIK szeroko prezentowane były wnioski pokontrolne i wyniki kontroli realizowanych w tematach zleconych zarówno przez Sejm, jak i przez prezesa Rady Ministrów, jak również realizowanych według własnych planów, które powstawały zresztą często z bezpośrednim udziałem Sejmu i komisji sejmowych. Współdziałanie NIK z Sejmem w roku 1995 Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej uważa za właściwe. Chcielibyśmy jednak zwrócić uwagę - i myślę, że przyjdzie potrzeba rozważenia tego problemu - iż Najwyższa Izba Kontroli powinna również w większym stopniu korzystać ze swoich funkcji sygnalizacyjnych. Pamiętamy, że przy okazji reformy centrum klub mój poparł udział prezesa Najwyższej Izby Kontroli w bezpośrednich posiedzeniach rządu i przedstawiciele NIK mają pełną możliwość uczestnictwa w pracy organów Sejmu, właśnie również po to, aby - wykorzystując doświadczenia kontrolne - sygnalizować niektóre sprawy, które później mogą zaowocować pewnymi niekorzystnymi dla państwa konsekwencjami budżetowymi czy prawnymi. Myślę, że w wypadku tych rozwiązań, które później kwestionuje Trybunał Konstytucyjny, czy tych spraw, które odbijają się na budżecie, jak choćby sprawa darowizn, też powinna być uznana pewna wina Najwyższej Izby Kontroli, choć być może przy dzisiejszym usytuowaniu nie ma ona wystarczających instrumentów personalnych i materialnych do podejmowania działań sygnalizacyjnych. Myślę, że warto by przy analizie działalności w roku 1996 dokonać już głębszej oceny, jeśli chodzi o te zagadnienia, i zastanowić się, jak tym wypadkom zapobiegać.</u>
          <u xml:id="u-129.4" who="#WitMajewski">I wreszcie na zakończenie chciałbym powiedzieć, że prezes Wojciechowski bardzo wiele mówił na temat pozytywnej oceny i pozytywnego image Najwyższej Izby Kontroli w opinii publicznej - myślę, że mój klub też by się zgadzał z tymi opiniami, ponieważ rzeczywiście tak jest, że o Najwyższej Izbie Kontroli mówi się raczej spokojnie i dobrze. Ale chciałbym powiedzieć, że jest też pewien niedosyt ze strony obywateli, ponieważ zainteresowanie optymalnym, skutecznym i gospodarnym wydatkowaniem grosza publicznego wzrasta, w miarę jak każdy z nas odczuwa dolegliwość obowiązków podatkowych. I sądzę, że zarówno opinia prasowa, jak i obywatelska ciągle nie ma przeświadczenia, iż środki gromadzone na cele państwowe wydawane są optymalnie, oszczędnie i zgodnie z przeznaczeniem.</u>
          <u xml:id="u-129.5" who="#WitMajewski">Uważam, że nadal trzeba jednak podejmować starania, by sygnały ze strony obywateli i sygnały prasowe spotykały się z szybszą reakcją Najwyższej Izby Kontroli, tak aby było przekonanie o tym, iż działalność osób odpowiedzialnych za realizowanie zadań państwowych jest właściwa. W ostatnim czasie mieliśmy taki przykład szybkiej reakcji prezesa NIK - przy okazji zarzutów sformułowanych wobec ministra zdrowia. Niemniej jednak wiele opinii, zjawisk i sygnałów z taką reakcją się nie spotyka. Wprawdzie prezes mówił o dużej liczbie artykułów o Najwyższej Izbie Kontroli, ale wydaje się, że rzadko spotykamy szybkie reakcje rzecznika prasowego czy przedstawicieli odpowiedzialnych organów NIK wtedy, kiedy pojawiają się w prasie zarzuty pod adresem organów państwowych, rządu, zarzuty dotyczące niegospodarnego wykorzystywania mienia państwowego. Myślę, że taka działalność Najwyższej Izby Kontroli powinna być przez kierownictwo i Kolegium Najwyższej Izby Kontroli przemyślana.</u>
          <u xml:id="u-129.6" who="#WitMajewski">W sumie chciałbym, mimo tych uwag krytycznych, jeszcze raz podkreślić, że Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej bardzo wysoko ocenia działalność NIK w ostatnim czasie. Uważamy również, że rok 1995 należy ocenić pod tym względem pozytywnie, i w tym duchu Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej będzie jutro głosował za przyjęciem sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-129.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-130">
          <u xml:id="u-130.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Witowi Majewskiemu.</u>
          <u xml:id="u-130.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Józefa Gruszkę z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-131">
          <u xml:id="u-131.0" who="#JózefGruszka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Debatę, która w tej chwili toczy się nad sprawozdaniem z działalności Najwyższej Izby Kontroli, możemy bardzo szeroko nazywać - możemy powiedzieć, że jest to debata dotycząca działalności Najwyższej Izby Kontroli w oparciu o nową ustawę przyjętą przez parlament. W oparciu właśnie o tę ustawę, którą parlament uchwalił, nastąpiło wprowadzenie nowej formuły pracy, kształtowanie się Izby jako centralnego organu kontroli państwowej.</u>
          <u xml:id="u-131.1" who="#JózefGruszka">Z przedłożonego sprawozdania, które posłowie otrzymali - a które było szczegółowe, szerokie, powiedziałbym: nawet precyzyjne - wynika, że NIK działa coraz lepiej. Chciałoby się wręcz powiedzieć, że dobre broni się samo, i w tym momencie można by postawić wniosek o przyjęcie tego sprawozdania. Jest jednak problem, który można dostrzec po przeczytaniu przedłożonego sprawozdania - i wsłuchując się w słowa pana prezesa, który uzasadnia tutaj przedłożone sprawozdanie - problem dotyczący tego, jak daleko ta przedłożona materia będzie wykorzystana.</u>
          <u xml:id="u-131.2" who="#JózefGruszka">Zwracam się więc z apelem do rządu, do Prezydium Sejmu, ażeby bardzo szczegółowo analizować wszystko to, co przedłożyła Najwyższa Izba Kontroli w swoim sprawozdaniu, i wyciągać z tego wnioski, bo przecież po to ta działalność istnieje. Jeżeli popatrzymy na przyszłą działalność Najwyższej Izby Kontroli, to wydaje się celowe, aby również w sprawozdaniu przedkładać te kwestie, które nie zostały załatwione, które Najwyższa Izba Kontroli wyartykułowała, jednak sprawa nie została zrealizowana do końca.</u>
          <u xml:id="u-131.3" who="#JózefGruszka">Tyle uwag - nie tyle krytycznych, ile takich, które mogą być wykorzystane w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-131.4" who="#JózefGruszka">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego, pozytywnie oceniając przedłożone sprawozdanie, będzie głosował za jego przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-131.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-132">
          <u xml:id="u-132.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo panu posłowi Józefowi Gruszce.</u>
          <u xml:id="u-132.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu pana posła Tadeusza Jacka Zielińskiego z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-133">
          <u xml:id="u-133.0" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Olga Krzyżanowska)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-134">
          <u xml:id="u-134.0" who="#TadeuszJacekZieliński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli z jej działalności w minionym roku ma na celu przekazanie Sejmowi Rzeczypospolitej materiału, na podstawie którego posłowie będą mogli stwierdzić, czy Najwyższa Izba Kontroli spełnia swoją służebną rolę względem parlamentu, albowiem w świetle norm konstytucyjnych Najwyższa Izba Kontroli stanowi przede wszystkim organ, instrument Sejmu umożliwiający Sejmowi realizację jego funkcji kontrolnej, w szczególności zaś kontrolę władzy wykonawczej, czyli administracji rządowej. Mówiąc krótko, dzisiejsza debata jest zatem momentem, kiedy członkowie naszej Izby mogą stwierdzić przydatność NIK w codziennej pracy parlamentarzystów, w szczególności zaś w kontekście przygotowań do głosowania w sprawie absolutorium dla rządu.</u>
          <u xml:id="u-134.1" who="#TadeuszJacekZieliński">Ocenę poprawności działań Najwyższej Izby Kontroli poprzedzić wszakże należy oceną prawnych warunków funkcjonowania tego organu. Klub Parlamentarny Unii Wolności wielokrotnie wyrażał swoją dezaprobatę odnośnie do obecnego stanu prawnego Najwyższej Izby Kontroli. Uważamy bowiem, że uchwalona 23 grudnia 1994 r. przez Sejm obecnej kadencji ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli ustala położenie prawne Izby w sposób wadliwy. Zdaniem Unii Wolności NIK powinna być organem kontroli sejmowej obejmującym swoim zasięgiem tylko i wyłącznie agendy rządowe. Kontrola w tym zakresie jest niezbędna, ale i wystarczająca, Rzeczpospolita posiada bowiem parlamentarno-gabinetowy system sprawowania władzy i aby parlament w należyty sposób wykonywał swoje funkcje wobec egzekutywy, niezbędna jest mu wiedza o tajnikach działania rządu. Ma jej mu dostarczyć apolityczny, obiektywny i niezależny organ kontrolny. Zasada rządów parlamentarno-gabinetowych nie wymaga jednak od organu kontroli kontrolowania wszystkiego i wszystkich, a właśnie tej pokusie ulegli w pewnym stopniu wywodzący się z kręgu SLD-PSL autorzy obecnie obowiązującej ustawy o NIK. Wpisano do niej bowiem prawo kontrolowania podmiotów znajdujących się poza administracją rządową oraz podmiotów prywatnych. Jest to niewątpliwie refleks obowiązującej w PRL zasady jedności władzy państwowej, kiedy to Sejm uznawano za zwieńczenie gmachu władzy, organ uprawniony do kontrolowania za pośrednictwem NIK wszystkich organów usytuowanych niżej w hierarchii.</u>
          <u xml:id="u-134.2" who="#TadeuszJacekZieliński">W świetle obecnie obowiązującej ustawy NIK jest uprawniona do kontrolowania samorządów terytorialnych, co - jak wielokrotnie podkreślała Unia Wolności - narusza konstytucyjną zasadę samodzielności samorządu terytorialnego. NIK jest także uprawniona do kontrolowania spółdzielni oraz prywatnych podmiotów gospodarczych. Ustawowe rozciągnięcie zadań kontrolnych Izby na podmioty pozarządowe jest zdaniem Unii Wolności nieuzasadnione, jeśli zaś wziąć pod uwagę niezadowalające wypełnienie przez NIK zadań w odniesieniu do agend rządowych, o czym za chwilę, to stanie się jasne, iż wymienione nowe uprawnienia kontrolne NIK nabyte na podstawie ustawy z 1994 r. są nie tylko ustrojowo niedopuszczalne, ale także chybione z punktu widzenia efektywności ogólnej działalności Izby.</u>
          <u xml:id="u-134.3" who="#TadeuszJacekZieliński">Innym przykładem nadania Izbie uprawnień, których nie powinna ona posiadać, zważywszy na jej usytuowanie jako sejmowego organu kontrolnego, jest prawo NIK do składania wniosków do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania konstytucyjności ustaw. Chybione jest też rozwiązanie dające Izbie możliwość występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o dokonanie wiążącej wykładni ustaw. Oba wskazane uprawnienia dopuszczają do powstania sytuacji polegającej na tym, że organ mający pełnić względem Sejmu rolę służebną może kwestionować decyzje Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-134.4" who="#TadeuszJacekZieliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Klub Parlamentarny Unii Wolności po wnikliwym zapoznaniu się ze sprawozdaniem z działalności Najwyższej Izby Kontroli za rok 1995 zgłasza wniosek o odrzucenie komisyjnego projektu uchwały w sprawie przyjęcia tego sprawozdania. Stanowisko nasze znajduje uzasadnienie m.in. w następujących faktach. Najwyższa Izba Kontroli w sposób niezadowalający wywiązuje się z obowiązku przedstawienia analizy wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej. Polega to na tym, iż niemal całkowicie poza dokonywaną przez Izbę analizą znajdują się budżety wojewodów. Innymi słowy, Izba nie dokonuje całościowej kontroli - i w związku z tym analizy - wykonania budżetów wojewodów. Z tego powodu Sejm nie dysponuje oceną stopnia realizacji budżetu w omawianym zakresie. Trzeba przy tym pamiętać, że w gestii wojewodów znajduje się ponad 11% budżetu państwa. Z kolei w ramach budżetu wojewodów 2/3 to środki na ochronę zdrowia, a 10% to środki na opiekę społeczną. Dodajmy, iż odnośnie do wszystkich środków na ochronę zdrowia w gestii wojewodów jest 85% pieniędzy budżetowych na ten cel. W świetle tego jest oczywiste, że brak wiedzy Izby w omawianym zakresie upośledza zdolność Sejmu do oceny wykonania ustawy budżetowej. Jest to poważny zarzut pod adresem NIK. Izba nie wywiązuje się ze swojego podstawowego zadania w poważnym, jak widać, zakresie.</u>
          <u xml:id="u-134.5" who="#TadeuszJacekZieliński">Odnośnie do kontroli realizacji budżetu wojewodów Izba posiada jedynie dane wyrywkowe i przykładowe. Nie może to jednak zadowalać posłów, którzy powinni mieć całościowy obraz tej istotnej części finansów publicznych. Jeśli kompleksowa kontrola budżetów wojewodów jest obecnie z powodów praktycznych niewykonalna, to wydaje się zasadne wytypowanie przez Izbę takich aspektów tych budżetów, gdzie popełnienie nadużyć jest najbardziej prawdopodobne. Należy je systematycznie kontrolować i podawać Sejmowi wyniki tej kontroli w rozbiciu na poszczególne województwa.</u>
          <u xml:id="u-134.6" who="#TadeuszJacekZieliński">Kolejny zarzut pod adresem działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku minionym dotyczy - co w pewnym sensie wiąże się z wątkiem poprzednim - mocno ograniczonej zdolności Izby odnośnie do dostarczania Sejmowi bieżących wyników przeprowadzanych kontroli. Posłowie, którzy chcą uzyskać szybką informację o wyniku działań kontrolnych w danej instytucji, spotykają się z odmową. O ile rząd odpowiada na tego typu prośby w szybkim tempie, zasadniczo po kilku dniach, to NIK zasłania się w takiej sytuacji koniecznością zakończenia postępowania kontrolnego. Z uwagi na fakt, iż w obowiązującej ustawie o NIK istnieje instytucja odwołania od protokołu kontroli, postępowania w Izbie rzadko kończą się w pożądanym terminie, umożliwiającym zapoznanie się z sytuacją w kontrolowanym organie przed debatą nad realizacją budżetu. Tak więc oczekujący na informację NIK posłowie spotykają się ze stwierdzeniem, iż dokumentu takiego Izba dostarczyć nie może z uwagi na trwające postępowanie. Inna wymówka tego rodzaju odwołuje się do konieczności zatwierdzenia wyników kontroli przez Kolegium NIK. Nawet najkrótszy dokument potrzebny w toku prac sejmowych przejść musi procedurę zatwierdzenia przez Kolegium NIK, a Kolegium zbiera się stosunkowo rzadko. Zdaniem Unii Wolności Najwyższa Izba Kontroli powinna dostarczać Sejmowi wyniki swych działań na każde żądanie, bez względu na to, na jakim etapie znajduje się postępowanie kontrolne.</u>
          <u xml:id="u-134.7" who="#TadeuszJacekZieliński">Z analizy przedkładanych Sejmowi przez NIK wystąpień wynika, iż Najwyższa Izba Kontroli jest powściągliwa w ocenie poczynionych w czasie kontroli spostrzeżeń. Co prawda spotyka się opis stanu faktycznego, opis często bardzo drastycznych nadużyć, natomiast Izba w sposób oględny traktuje ocenę tych zjawisk. Jeszcze gorzej jest ze sprawą wyciągania konsekwencji wobec osób odpowiedzialnych za wykryte przez NIK naruszenie dyscypliny budżetowej czy naruszenie prawa. Różnicę w rozłożeniu akcentów odnośnie do wniosków z przeprowadzonej przez Izbę kontroli dostrzec można, porównując druk nr 1835 zatytułowany „Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 1995 r.” i druk nr 1834 zatytułowany „Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 1995 roku”. W drugim z powołanych dokumentów kwestia odpowiedzialności osób winnych nadużyć zarysowana została w sposób powściągliwy. Zresztą trzeba stwierdzić, że dysproporcja pomiędzy dosadnością określenia stanu wykrytych przez NIK nadużyć i nieprawidłowości a wyciągniętymi przez Izbę w stosunku do winnych konsekwencjami zaznacza się we wszystkich dostarczonych na użytek dzisiejszej debaty dokumentach NIK. Z zasady konsekwencje, jakie mają ponieść winni, są niewspółmierne do stopnia nadużyć. Innymi słowy, efekt działań Izby jest połowiczny: Izba wytyka nieprawidłowości, a następnie miłosiernie obchodzi się z ich sprawcami. Zdaniem mojego klubu na tym polega sprzyjanie przez Najwyższą Izbę Kontroli obecnej koalicji rządzącej.</u>
          <u xml:id="u-134.8" who="#TadeuszJacekZieliński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Powyższe stwierdzenia można poprzeć przykładowo następującymi faktami. W przedstawionej przez Izbę analizie wykonania budżetu Agencji Rynku Rolnego wykazano m.in. zaniżanie planowanych przychodów własnych agencji, ukrywanie przez prezesa agencji przed ministrem finansów faktu dysponowania środkami na inwestycje. Wskazano na mało efektywne zarządzanie środkami finansowymi, na posiadanie zakazanych udziałów w spółkach. Kiedy przychodzi pora na konkluzję, NIK stwierdza, iż do dnia zatwierdzenia analizy wykonania budżetu Izba nie zakończyła wszczętej przez prezesa agencji procedury odwoławczej. Zapewne skończy się, kiedy już jej znaczenie będzie niewielkie, to znaczy po głosowaniu w sprawie absolutorium dla rządu. Jaki jest pożytek z takiej kontroli?</u>
          <u xml:id="u-134.9" who="#TadeuszJacekZieliński">W analizie NIK z działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych stwierdza się niewykonanie planu wydatków związanych z finansowaniem ustawowych zadań, przekroczenie o ponad 55% wydatków na biuro funduszu, bałagan w dokumentacji, nieegzekwowanie należności od dłużników funduszu, podejmowanie arbitralnych decyzji o dofinansowaniu przy pominięciu specjalistów. Można to długo dalej wyliczać. Wprawdzie Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia wykonanie budżetu przez PFRON, jednak sprawcy nadużyć pozostają bezkarni. Już nie wspominam o tym, że w każdym demokratycznym państwie zachodnim przy takich nadużyciach, jak te popełnione w PFRON, do dymisji podałby się minister właściwy dla tego funduszu celowego. W naszym kraju tak się nie stało.</u>
          <u xml:id="u-134.10" who="#TadeuszJacekZieliński">Dalej - w dokonanym przez Najwyższą Izbę Kontroli przeglądzie działalności Urzędu Zamówień Publicznych z kolei wykazano wielokrotne naruszenie ustawy o zamówieniach publicznych. Co najistotniejsze, stało się to w organie administracji rządowej właściwym dla spraw zamówień publicznych, który, co tu dużo mówić, powinien być wzorem, jeśli chodzi o przestrzeganie ustawy o zamówieniach publicznych. Mimo tego Izba pozytywnie ocenia działalność urzędu i ogranicza się do pouczenia organu kontrolowanego. O innych konsekwencjach nie ma mowy.</u>
          <u xml:id="u-134.11" who="#TadeuszJacekZieliński">O wielorakich nadużyciach w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej głośno już było w środkach masowego przekazu. Nie sposób jednak pominąć zaskakującej postawy Najwyższej Izby Kontroli, postawy jednakże ostatnio typowej dla wielu przypadków. Także tutaj Izba co prawda stwierdziła, iż w ministerstwie naruszono ustawę o zamówieniach publicznych, wykazała niegospodarność w ministerstwie, zakwestionowała rzetelność i celowość działań w ramach Narodowego Programu Zdrowia, wskazała na nadmierną centralizację zakupów oraz liczne, opiewające na wysokie kwoty, straty, nadużycia popełnione w Biurze do Spraw Prywatyzacji i inne. I jakie były dalsze kroki NIK? Poza skierowaniem nakazu zatrzymania lawiny nadużyć nie wyciągnięto żadnych konsekwencji. W analizie NIK wykonania budżetu państwa padają tylko sakramentalne słowa: „Minister wniósł zastrzeżenia do wystąpień pokontrolnych. Do dnia zatwierdzenia analizy procedura odwoławcza nie została zakończona”. Tak więc dzisiaj, w dniu debaty w sprawie absolutorium, Sejm nie dysponuje oceną sytuacji w ministerstwie zdrowia i nie wie, jakie konsekwencje poniosą winni wskazanych nadużyć. Co więcej, pomimo przedstawionych przez NIK ponurych faktów z działalności ministra zdrowia prezes Najwyższej Izby Kontroli wysyła doń 22 lipca br. czołobitny list, w którym wprost neguje wyniki przeprowadzonej kontroli, a czarne nazywa białym. Przypadków, jak te opisane, jest o wiele więcej. Ograniczony czas nie pozwala mi na ciągnięcie dalej tej listy.</u>
          <u xml:id="u-134.12" who="#TadeuszJacekZieliński">Pani Marszałek! Kończąc, chciałbym uderzyć w inny ton - pozytywny. Zdaniem Klubu Parlamentarnego Unii Wolności w minionym roku Najwyższa Izba Kontroli wykazywała się rosnącą kompetencją w przeprowadzaniu kontroli, czyli, inaczej mówiąc, rosnącą kompetencją swoich funkcjonariuszy. Wielu członków mojego klubu stwierdza, iż z roku na rok rosną kwalifikacje kontrolerów NIK, coraz lepiej orientują się oni w materii, która jest przedmiotem ich pracy. Wymienione niniejszym zarzuty pod adresem NIK podstawę znajdują w postawie kierownictwa Izby, które naszym zdaniem ulega presji koalicji rządzącej i z rzetelnie przeprowadzonej przez kontrolerów pracy wyciąga wnioski niewspółmierne do poczynionych w trakcie kontroli ustaleń. Kadra kontrolerów jest prawdziwym bogactwem Izby. Jakże cennym instrumentem kontrolnej funkcji Sejmu byłaby Izba, gdyby jej kierownictwo nie ulegało presji koalicyjnych polityków i działało tak rzetelnie jak wielu kontrolerów NIK.</u>
          <u xml:id="u-134.13" who="#TadeuszJacekZieliński">W tym kontekście wytknąć należy dwa mankamenty: po pierwsze, wciąż niezadowalający naszym zdaniem udział w pracach NIK prawników (27% ogółu zatrudnionych) i ekonomistów (26%); po drugie, niepokojący proces pozyskiwania przez NIK pracowników samorządowych i pracowników regionalnych izb obrachunkowych. Izba, otrzymawszy z mocy obecnej ustawy uprawnienia kontrolne względem samorządu, poczęła dublować odnośne samorządowe organy kontroli. Potrzebując fachowców w tej dziedzinie, sięgnęła po ludzi już w tym zakresie przygotowanych. Drenaż ten - wzmacniany przez czynnik wysokości zarobków - jest dla samorządu niebezpieczny. NIK nie powinien iść na łatwiznę, wyrywając z organów władzy samorządowej cenionych pracowników.</u>
          <u xml:id="u-134.14" who="#TadeuszJacekZieliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Z racji wymienionych uwag krytycznych oczywiste jest wydanie negatywnej całościowej oceny działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku 1995. W opinii Klubu Parlamentarnego Unii Wolności Izba wykonywała swoje obowiązki względem parlamentu w sposób niewystarczający i niezadowalający. W związku z tym Unia Wolności będzie głosowała za odrzuceniem projektu uchwały z druku nr 1853, przyjmującej sprawozdanie z druku nr 1834.</u>
          <u xml:id="u-134.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-135">
          <u xml:id="u-135.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-135.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Tadeusz Jacek Zieliński.</u>
          <u xml:id="u-135.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Bogusława Kaczmarka o zabranie głosu w imieniu klubu Unii Pracy. Następnym mówcą będzie pan poseł Krzysztof Laga.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-136">
          <u xml:id="u-136.0" who="#BogusławKaczmarek">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Posłowie Parlamentarnego Klubu Unii Pracy doceniają wkład kierownictwa Najwyższej Izby Kontroli we wprowadzanie w życie nowych rozwiązań ustawowych. W tym zakresie nie mamy żadnych uwag.</u>
          <u xml:id="u-136.1" who="#BogusławKaczmarek">Jeżeli chodzi o codzienną działalność i przedkładanie Wysokiej Izbie informacji, nie zgodzę się z moim przedmówcą, że Najwyższa Izba Kontroli powinna udzielać informacji przed zakończeniem procesu kontrolnego. Niepełne informacje często są mylące i mogą prowadzić do wyciągania niewłaściwych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-136.2" who="#BogusławKaczmarek">Nie znaczy to, że przyjmujemy sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli bezkrytycznie. Pewne symptomy nas niepokoją. Na przykład dało się zaobserwować po zmianie kierownictwa - mam nadzieję, że ze wszech miar wiarygodna osoba prezesa Wojciechowskiego spowoduje, że te nasze niepokoje zostaną w przyszłości rozwiane - że ostrze krytyki Najwyższej Izby Kontroli wobec instytucji państwowych, w szczególności rządowych, jakby troszeczkę było bardziej tępe niż poprzednio. Nie chcemy tu wyciągać zbyt daleko idących wniosków i stawiać zarzutu upolitycznienia Najwyższej Izby Kontroli, bo, jak powiedziałem, osoba prezesa jest na tyle wiarygodna; darzyłem go dużym szacunkiem jako posła i darzę również jako prezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-136.3" who="#BogusławKaczmarek">Kolejna uwaga krytyczna dotyczy wykrywania przez Najwyższą Izbę Kontroli naruszeń prawa. Nie powinno dochodzić do takiej sytuacji, jaka ma miejsce na przykład ostatnio w Komisji Przekształceń Własnościowych w sprawie wymienionych w informacji czy w sprawozdaniu z kontroli naruszeń prawa nie ma dalszego ciągu. Dopiero przewodniczący Komisji Przekształceń Własnościowych musi kierować sprawę do prokuratury. Wydaje mi się, że Najwyższa Izba Kontroli powinna sama wszystkie kwestie związane z naruszeniem prawa przekazywać do organów ścigania.</u>
          <u xml:id="u-136.4" who="#BogusławKaczmarek">I jeszcze na zakończenie jedna uwaga dotycząca podejścia posłów do działalności Najwyższej Izby Kontroli. W 1995 r. pan wiceprezes Katner, obecny na sali, osobiście prezentował wyniki kontroli prywatyzacji Banku Śląskiego i w czasie rozpatrywania tej informacji dochodziło do żenujących scen, kiedy posłowie podważali wiarygodność informacji NIK. Wprawdzie cała sprawa miała kontekst polityczny, ponieważ wtedy jeszcze prezesem był pan Lech Kaczyński. Niemniej należałoby, żebyśmy się wszyscy w tej Izbie zastanowili, czy powinniśmy występować przeciwko Najwyższej Izbie Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-136.5" who="#BogusławKaczmarek">Moim zdaniem Najwyższa Izba Kontroli jest szczególnie użyteczna dla posłów opozycji, czyli dla wszystkich posłów. Państwo zasiadający dziś w ławach koalicyjnych, jutro czy pojutrze będziecie w opozycji i będziecie potrzebować tych informacji, które może wam dostarczyć wyłącznie Najwyższa Izba Kontroli. Oczywiście poseł, który jest w koalicji rządowej, ma lepszą sytuację, może otrzymywać istotne informacje bezpośrednio od własnych ministrów, od rządu. Trzeba jednak pamiętać o tym, że wszyscy prędzej czy później będziemy posłami opozycyjnymi, i powinniśmy korzystać ze wsparcia naszego oka i ucha, którym jest Najwyższa Izba Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-136.6" who="#BogusławKaczmarek">Posłowie Unii Pracy będą głosować za przyjęciem sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-136.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-137">
          <u xml:id="u-137.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-137.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Bogusław Kaczmarek.</u>
          <u xml:id="u-137.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Krzysztofa Lagę w imieniu klubu BBWR i KPN. Następnym mówcą będzie pan poseł Eugeniusz Januła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-138">
          <u xml:id="u-138.0" who="#KrzysztofLaga">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Przystępujemy dzisiaj do dyskusji nad sprawozdaniem z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 1995 r. Trzeba przypomnieć, że rok 1995 był pierwszym rokiem funkcjonowania NIK w ramach nowej regulacji prawnej określającej zasady i tryb działania tej instytucji kontrolnej. Nowa ustawa w intencjach rządu miała regulować działania NIK w nowej rzeczywistości społeczno-ekonomicznej, w dobie transformacji systemowej. Przy tworzeniu tej ustawy nie uniknięto niestety błędów. Zatrzymam się tylko przy art. 86, którego niekonstytucyjność stwierdził już Trybunał Konstytucyjny, uniemożliwiającym kontrolerom NIK uczestniczenie w związkach zawodowych. Mimo że już w trakcie prac w komisjach nad projektem ustawy były podnoszone zarzuty, iż zapis proponowany przez wnioskodawców jest nie do utrzymania, został on przyjęty w Wysokiej Izbie i dopiero orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego musiało zmienić tę sytuację. Zresztą czeka nas proces legislacyjny mający unormować stan faktyczny zgodnie z orzeczeniem Trybunału.</u>
          <u xml:id="u-138.1" who="#KrzysztofLaga">Sprawozdanie w poszczególnych rozdziałach i punktach szczegółowo informuje o podstawach prawnych funkcjonowania Izby, zakresie działania i kompetencjach poszczególnych jej organów, współpracy i współdziałaniu NIK z innymi organami państwa, wreszcie o działaniach kontrolnych Izby - przez pryzmat ważniejszych kontroli.</u>
          <u xml:id="u-138.2" who="#KrzysztofLaga">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zdaniem klubu Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform i Konfederacji Polski Niepodległej, który reprezentuję w tej debacie, istotną zmianą w nowej ustawie o NIK jest zapis art. 5 ust. 2 ustawy nakładający na Izbę obowiązek przeprowadzania kontroli działalności samorządu terytorialnego. Ta ogromna dziedzina wymaga od kierownictwa Izby zbudowania zespołu, który będzie w stanie w sposób obiektywny przeprowadzić niekiedy skomplikowane kontrole zadań własnych gmin. Naszym zdaniem obciążenie Izby tak ogromnie ważnym zadaniem było konieczne, gdyż dotychczas żaden z organów państwowych - poza regionalną izbą obrachunkową, zresztą i tu w niewielkim zakresie - nie miał możliwości kontrolowania funkcjonowania tego segmentu administracji publicznej. W tym sprawozdaniu brakuje nam zresztą efektów w postaci kontroli realizacji przez samorząd szeregu zadań gminnych. Nie sądzę, aby kontrolę wdrażania programu pilotażowego można było uznać za znaczący sukces Izby w 1995 r. Myślę, iż kontrola na przykład przebiegu komunalizacji mienia w poszczególnych gminach, prywatyzacji przedsiębiorstw transportu publicznego czy sposobu realizacji programów ekologicznych powinna stanowić priorytet w działaniach kontrolnych Izby w najbliższym okresie.</u>
          <u xml:id="u-138.3" who="#KrzysztofLaga">Innym problemem rysującym się przy lekturze sprawozdania jest stosunkowo niewielka liczba kontroli dotyczących przemysłu polskiego, przy czym nie chodzi tutaj o jednostkowe kontrole dotyczące poszczególnych zakładów pracy, lecz o kompleksowe kontrole całych branż, na przykład sektora paliwowo-energetycznego. Brak kontroli - z szerokiej perspektywy - zwłaszcza tak czułych na zmiany sektorów gospodarki narodowej nie ułatwia parlamentarzystom pracy nad przedstawianymi przez rząd koncepcjami ich restrukturyzacji. Kontrole poszczególnych zakładów pracy, zwłaszcza w trakcie procesu prywatyzacyjnego - wszczęte nierzadko po interwencjach poselskich - ukazują natomiast smutny obraz polskich procesów prywatyzacyjnych. Stałymi elementami są tutaj: wadliwa wycena przedsiębiorstw, zawyżone apanaże w firmach konsultingowych, brak centrum koordynującego polską prywatyzację czy wręcz brak procedur uniemożliwiających uszczuplenie środków prywatyzowanych przedsiębiorstw. Przykłady podane w sprawozdaniu Izby - Huty Warszawa czy FSM - jeszcze mocniej to podkreślają.</u>
          <u xml:id="u-138.4" who="#KrzysztofLaga">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Odrębną sprawą są kontrole przeprowadzane przez Izbę w polskim sektorze bankowym. Chodzi tutaj zarówno o kontrole dotyczące sposobu i trybu prywatyzacji nerwu polskiej gospodarki, jak i procedury zastosowane przez Izbę na przykład przy kontroli Banku Handlowego. Już prywatyzacja Banku Śląskiego pokazała, iż rząd tak naprawdę nie miał żadnej koncepcji restrukturyzacji sektora bankowego. Obowiązywała zasada generalna: sprzedać jak najszybciej i byle komu. Rząd nie przygotował odrębnego dokumentu zawierającego program prywatyzacji banków, nie przedstawiono generalnych założeń takiej prywatyzacji, a w szczególności tego, jaka ma być docelowa struktura własnościowa prywatyzowanych banków, jaki ma być model przekształceń, zakres akcjonariatu pracowniczego czy wreszcie rola inwestora strategicznego. Wnioski z przeprowadzonej kontroli Banku Śląskiego przedstawione przez NIK nie znalazły niestety żadnego oddźwięku w kierownictwie rządu.</u>
          <u xml:id="u-138.5" who="#KrzysztofLaga">Sprawą o zupełnie innym charakterze jest kontrola Banku Handlowego w Warszawie, która była wielokrotnie monitowana przez członków Klubu Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej; jej przebieg budził liczne zastrzeżenia będące przedmiotem m.in. interpelacji poselskich czy zapytań. Przedłużenie o ponad rok terminu zakończenia kontroli w Banku Handlowym - trzeba przypomnieć, że ostateczna kontrola (pierwsza zaczęła się w 1991 r.) miała być gotowa w marcu 1995 r., a została zakończona dokładnie w marcu br. - stawia przed nami pytanie: Czy ta opieszałość wynikała ze słabego poziomu merytorycznego kontrolerów, czy może raczej z przyczyn pozamerytorycznych?</u>
          <u xml:id="u-138.6" who="#KrzysztofLaga">Dobrze się stało wreszcie, że Najwyższa Izba Kontroli dokonała szeregu kontroli w sprawie wykorzystywania przez agendy rządowe bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznawanej naszemu krajowi w ramach programu PHARE, w zakresie co prawda sektora finansowego, ale jest to przynajmniej pierwszy sygnał, iż ten strumień pieniędzy i jego rzetelne wykorzystanie dostało się pod lupę kontrolerów NIK. Należy przy tym przypomnieć, że w latach 1991–1994 nie dokonywano żadnego monitorowania sum napływających z zagranicy, a papierowe wyliczenia często nie były przekonywające.</u>
          <u xml:id="u-138.7" who="#KrzysztofLaga">Osobną sprawą jest stosunek organów państwa do wyników kontroli NIK i sposób realizacji wyników pokontrolnych. Zdarza się bowiem często, że w praktyce wnioski pokontrolne, zamieszczane w raportach Izby, są przez ich adresatów w ogóle nie rozpatrywane. Przykładem może być dostarczona pod koniec lipca posłom analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 1995 r. Wyraźnie widać, że zarzuty wobec dysponentów środków budżetowych, dotyczące nieprzestrzegania dyscypliny budżetowej, wciąż się powtarzają. Te same zarzuty, te same wnioski pokontrolne powtarzają się co roku w sprawozdaniu Najwyższej Izby Kontroli. Świadczyć to może o tym, że zastrzeżenia Izby co do funkcjonowania administracji rządowej są po prostu przez tę administrację, niestety, albo omijane, albo wręcz lekceważone. Powoduje to zresztą często nieporozumienia i wątpliwości również wśród posłów.</u>
          <u xml:id="u-138.8" who="#KrzysztofLaga">Przechodząc do konkluzji, chciałbym zatrzymać się nad jedną sprawą. Otóż Sejm i jego organy rozpatrują sprawozdania Najwyższej Izby Kontroli wycinkowo - w zależności od zakresu przedmiotowego danej komisji sejmowej. Brakuje często szerszego spojrzenia na prace Izby, jej problemy nie tylko merytoryczne, ale i organizacyjne. I myślę, że debata nad sprawozdaniem corocznym jest tutaj niewystarczająca. Zdaniem mego klubu - BBWR i KPN - istnieje konieczność stworzenia lub przynajmniej przypisania jednej z istniejących komisji sejmowej całości problematyki funkcjonowania Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-138.9" who="#KrzysztofLaga">W imieniu mojego klubu - może inaczej niż koledzy z Unii Wolności - jestem zobowiązany przedstawić stanowisko za przyjęciem tego sprawozdania. Mimo licznych zastrzeżeń klub BBWR i KPN będzie głosował za przyjęciem sprawozdania Najwyższej Izby Kontroli z działalności w 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-138.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-139">
          <u xml:id="u-139.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-139.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Krzysztof Laga.</u>
          <u xml:id="u-139.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę pana posła Eugeniusza Janułę o zabranie głosu w imieniu Poselskiego Koła - Nowa Demokracja. Następnym mówcą będzie pan poseł Stanisław Stec.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-140">
          <u xml:id="u-140.0" who="#EugeniuszJanuła">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Doroczne sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli w tym roku różni się od wcześniejszych tym, że NIK pracuje pod rządami nowej ustawy. To sprawozdanie i dyskusja są dobrą podstawą do analizy. Analizy nie tylko działalności NIK, ale również działalności legislacyjnej Sejmu. Bo jest to czas refleksji nad tym, czy Sejm wypracował dobrą ustawę, czy należy ją poprawić, znowelizować i jak NIK pod rządami nowej ustawy funkcjonuje.</u>
          <u xml:id="u-140.1" who="#EugeniuszJanuła">Pozwolę sobie na początku nie zgodzić się z oceną tej ustawy dokonaną przez parlamentarnych przedstawicieli Unii Wolności. Nowa Demokracja ocenia bowiem ustawę jako rzetelną, dobrą. Oczywiście nie będziemy tutaj polemizowali, dyskutując nad poszczególnymi artykułami ustawy, przede wszystkim dlatego, że jest na to dokładnie o rok i dziewięć miesięcy za późno. Teraz jest to kwestia analizy działalności NIK właśnie pod rządami nowej ustawy. Uważamy, że decyzje podjęte przez Wysoką Izbę, następnie przez Senat i prezydenta co do funkcjonowania NIK były właściwe i dzisiaj mamy tego w większości pozytywne dowody. Uważamy bowiem, że NIK nie powinien powielać pracy Policji, prokuratury ani stać się swego rodzaju nową IRCh-ą. Jest powołany do zupełnie innych zadań i te zadania w pojęciu Nowej Demokracji realizuje w przeważającym stopniu właściwie.</u>
          <u xml:id="u-140.2" who="#EugeniuszJanuła">Przypomnę jeszcze, że jednym z kontrowersyjnych aspektów dyskusji sprzed roku i 9 miesięcy nad ustawą był problem, czy NIK może i powinien kontrolować samorządy. I tę kontrowersyjną wówczas kwestię też trzeba ocenić dzisiaj jako rozstrzygniętą w sposób zasadniczo właściwy.</u>
          <u xml:id="u-140.3" who="#EugeniuszJanuła">Generalnie rzecz biorąc, uważam, że NIK działał właściwie, kontrolował w 1995 r. przede wszystkim proces transformacji, proces prywatyzacji, jednak nie ustrzegł się pewnego schematyzmu. Ten schematyzm wynika przede wszystkim z tego, że NIK działa w sposób planowy. Część zarzutów podniesionych przez moich przedmówców musi być tu w jakiś sposób uzasadniona, może ta planowość, długofalowość powoduje, że brakuje NIK tego, co nazwałbym popularnie czymś w rodzaju siły szybkiego reagowania. Sądzę, wyrażam tu stanowisko Nowej Demokracji, że coś w rodzaju struktury służącej do przeprowadzania bieżącej, bezpośredniej, szybkiej kontroli to jest to, czego NIK brakuje.</u>
          <u xml:id="u-140.4" who="#EugeniuszJanuła">Nowa Demokracja aprobuje sprawozdanie i z aprobatą będzie głosować nad sprawozdaniem.</u>
          <u xml:id="u-140.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-141">
          <u xml:id="u-141.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-141.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Eugeniusz Januła.</u>
          <u xml:id="u-141.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Było to ostatnie wystąpienie klubowe.</u>
          <u xml:id="u-141.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Stanisława Steca z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Jan Świrepo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-142">
          <u xml:id="u-142.0" who="#StanisławStec">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Najwyższa Izba Kontroli cieszy się obecnie dużym autorytetem. Jej działalność ma bardzo duży wpływ na jednostki organizacyjne, szczególnie w zakresie dyscyplinowania realizacji zadań budżetowych. Kontrole wydatkowania środków budżetowych przeprowadzone przez NIK umożliwiają uzyskanie szczegółowych informacji o sposobie wykorzystania środków podatnika.</u>
          <u xml:id="u-142.1" who="#StanisławStec">Jak wynika ze sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 1995 r., plan kontroli po korekcie zawierał 62 tematy zaliczone do tzw. grupy A oraz 50 tematów zaliczonych do grupy B. Do końca grudnia 1995 r. zakończono kontrole jednostkowe w ramach 80 tematów. Z tego wynika, że kontrole dotyczące 32 tematów zakończone będą w 1996 r. Wśród tematów kontrolowanych 10 było zleconych przez Prezydium Sejmu. Jest to, moim zdaniem, zbyt małe wykorzystanie przez Prezydium Sejmu instytucji zleceń tematów dla Najwyższej Izby Kontroli - problemów, które wynikają z debat, jest przecież znacznie więcej.</u>
          <u xml:id="u-142.2" who="#StanisławStec">Ciekawe są wyniki kontroli zleconych przez Prezydium Sejmu w zakresie skuteczności postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komorników sądowych. Potwierdziła się w całej rozciągłości teza, że skuteczność działań komorników jest bardzo niska. Za rok 1994 wynosi ona bowiem 6,5%.</u>
          <u xml:id="u-142.3" who="#StanisławStec">Ministerstwo Sprawiedliwości deklarowało w 1995 r. zmiany przepisów w zakresie wysokości wpłat i rozliczania zaliczek na postępowanie komornicze. Dotychczas bez efektów. Koszty postępowania komorniczego są bardzo duże. W 1994 r. sięgały 48% wyegzekwowanej wartości. Jest to nieporozumienie.</u>
          <u xml:id="u-142.4" who="#StanisławStec">Ważną kontrolą była kontrola stanu informatyzacji systemu podatkowego POLTAX, której efektem było podpisanie porozumienia między Ministerstwem Finansów a słynną już firmą BULL w sprawie zakończenia realizacji kontraktu podpisanego w 1990 r. Jak bardzo ważne jest działanie systemu informatyzacji w urzędach i izbach skarbowych dla sprawnego funkcjonowania systemu podatkowego, nie potrzeba Wysokiej Izby przekonywać.</u>
          <u xml:id="u-142.5" who="#StanisławStec">Z wielu ważnych tematów kontroli w 1995 r. należy wymienić następujące:</u>
          <u xml:id="u-142.6" who="#StanisławStec">- funkcjonowanie oraz stan organizacji i wyposażenia służb celnych;</u>
          <u xml:id="u-142.7" who="#StanisławStec">- wykonywanie uprawnień przez resort finansów w zakresie wydawanych decyzji o zaniechaniu ustalania poboru podatków;</u>
          <u xml:id="u-142.8" who="#StanisławStec">- wykorzystanie zasobu przejętego przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa.</u>
          <u xml:id="u-142.9" who="#StanisławStec">Funkcjonowanie służb celnych winno być objęte kontrolą również w 1996 r., aby sprawdzić realizację wniosków pokontrolnych i dokonać próby sformułowania odpowiedzi w kwestii skuteczności funkcjonowania służb celnych w zakresie poboru cła, podatku od towarów i usług oraz podatku importowego od importowanych towarów w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-142.10" who="#StanisławStec">Ważne jest zbadanie urzędów skarbowych oraz urzędów kontroli skarbowej w zakresie skuteczności kontroli podmiotów gospodarczych odnośnie do: ujawniania podmiotów, które nie zgłaszają obowiązku podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług - jest tu niezbędna bieżąca współpraca komórek podatku dochodowego od osób fizycznych i komórki podatku od towarów i usług; obejmowania kontrolą podmiotów gospodarczych wykazujących permanentne straty - oczywiście ta kontrola winna być podejmowana przez urzędy skarbowe i urzędy kontroli skarbowej; terminowości wydawania decyzji lub przekazywania wyników kontroli po zakończeniu postępowania kontrolnego przeprowadzonego przez poszczególne urzędy. Ponadto wskazane jest przeanalizowanie zasady kwalifikowania podmiotów do opodatkowania według karty podatkowej; korzyści z tego tytułu dla podatnika są bardzo duże. Rozważenia wymaga przyjęcie do planu bardzo trudnego tematu, jakim jest brak proporcjonalnego wzrostu realizacji obowiązków podatkowych oraz realizacji składki ZUS od podmiotów prywatnych, mimo znacznego wzrostu zatrudnienia i produkcji.</u>
          <u xml:id="u-142.11" who="#StanisławStec">Bardzo ważne były wyniki kontroli dotyczące wykorzystania zasobu przejętego przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa. Choć trudno nie podkreślić, że w jednej delegaturze wyniki były mało obiektywne. Niezbędna była kontrola z centrali. Dobrze, że jest to wyjątek, gdyż przecież podstawą przy kontroli jest jej pełna obiektywność. Zabezpieczenie w nowej ustawie możliwości odwoływania się od ustaleń kontroli na pewno zapobiegnie występowaniu takich nielicznych przypadków.</u>
          <u xml:id="u-142.12" who="#StanisławStec">Sprawozdanie z działalności NIK za rok 1995 należy ocenić wysoko. Daje ono obraz funkcjonowania Izby. W przyszłości, moim zdaniem, niezbędna jednak byłaby informacja odnośnie do funkcjonowania kontroli wewnętrznej, np. w delegaturach, oraz czasu kontroli w poszczególnych jednostkach organizacyjnych. Jednocześnie chciałbym podkreślić bieżącą dobrą współpracę z przedstawicielami NIK w czasie prac w poszczególnych komisjach i bieżące reagowanie na wnioski posłów. Liczę także na większą aktywność przedstawicieli NIK przy nowelizacji ustaw, bo przecież Najwyższa Izba Kontroli ma kopalnię materiałów, która by mogła służyć do właściwej nowelizacji ustaw, aby na przyszłość zapobiegać występowaniu nieprawidłowości.</u>
          <u xml:id="u-142.13" who="#StanisławStec">Podkreślenia wymaga także fakt, że zbiorcze zestawienie wyników kontroli poszczególnych części budżetowych było bardzo pożyteczne przy ocenie wykonania budżetu za rok 1995 przez Komisję Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów. W pełni podzielam zaniepokojenie prezesa NIK wyrażone tu, w Wysokiej Izbie, próbą ograniczenia kontroli przez NIK samorządów odnośnie do prawidłowości wykorzystania otrzymanych środków budżetowych. Uprawnienie to, wynikające z aktualnej ustawy, jest w pełni zasadne. Nie rozumiem również przedstawionego w wystąpieniu pana posła Zielińskiego postulatu, że Izba winna na bieżąco informować Sejm i inne uprawnione organy państwa o wynikach kontroli, bez względu na jej zaawansowanie. Ostatnia ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli wyraźnie stwierdza, że kontrolujący ma prawo się odwołać i dopiero zakończenie postępowania kontrolnego jest podstawą do prezentacji wyników, gdyż wcześniejsza decyzja mogłaby ten wynik zniekształcić. I w związku z tym zupełnie prawidłowa była decyzja kierownictwa NIK o nieprzedstawianiu ostatecznych wniosków w zakresie kontroli Agencji Rynku Rolnego, gdyż postępowanie kontrolne nie było zakończone.</u>
          <u xml:id="u-142.14" who="#StanisławStec">Reasumując, chcę stwierdzić, że będę głosował za przyjęciem sprawozdania NIK za 1995 r. z pełnym przekonaniem, że to sprawozdanie odzwierciedla w pełni prace Najwyższej Izby Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-142.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-143">
          <u xml:id="u-143.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-143.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Stanisław Stec.</u>
          <u xml:id="u-143.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Jana Świrepo. Następnym mówcą będzie pan poseł Paweł Kasprzyk.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-144">
          <u xml:id="u-144.0" who="#JanŚwirepo">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rok 1995 był nietypowym okresem działalności Najwyższej Izby Kontroli. W dniu 17 sierpnia 1995 r. weszła w życie nowa ustawa o NIK. Powołane zostało nowe kierownictwo. Wprawdzie plan pracy realizowany był na bieżąco, jednak dużo czasu i energii twórczej poświęcono na merytoryczne i praktyczne dostosowanie całej instytucji do nowej ustawy. Dobrze się stało, że ta ustawa została właściwie i w pełni wprowadzona. Jest to gwarancja, że nasze państwo, podobnie jak każde inne, w pełni demokratyczne, posiada silną i niezależną instytucję kontrolującą organy władzy wykonawczej, a także samorządowej. Wprawdzie część prowadzonych kontroli była zgodna z obowiązującą starą ustawą, jednak przy ustalaniu wyników kontroli istniała możliwość kierowania się nowymi przepisami, szczególnie w zakresie procedury odwoławczej. Mam nadzieję, że te uprawnienia jednostek kontrolowanych umożliwiły ustalenie obiektywnych wyników kontroli.</u>
          <u xml:id="u-144.1" who="#JanŚwirepo">Pragnę podkreślić, że 1 lutego 1995 r. złożyłem interpelację do prezesa NIK, wskazując w niej na duże zaniedbania i łamanie prawa w zakresie nie tylko polityki kadrowej, ale także przetrzymywania wyników kontroli, nieskładania tych informacji w terminie do Prezydium Sejmu. Te potwierdzone fakty źle wpływały na opinie o NIK, a każde ogłoszone wyniki kontroli postrzegane były w społeczeństwie jako element walki politycznej. Bardzo często pracownicy NIK przeprowadzający kontrolę byli nakłaniani przez przełożonych do zmiany wyników kontroli - brak posłuszeństwa kończył się wypowiedzeniem pracy. Dobrze się stało, że część tych pracowników, którzy w tamtym okresie stracili pracę, dzięki decyzjom NSA może obecnie pracować.</u>
          <u xml:id="u-144.2" who="#JanŚwirepo">W okresie transformacji najważniejszą sprawą dla NIK jest, oprócz ustawowego obowiązku przedstawiania sprawozdania, analizy wykonania budżetu państwa, wnikliwa analiza wszelkich przemian związanych z przekształceniami własnościowymi, w tym także z funkcjonowaniem przedsiębiorstw państwowych i spółek skarbu państwa, oraz analiza funkcjonowania administracji publicznej. Pozytywnie należy ocenić fakt, że w trakcie roku wprowadzono 13 nowych tematów kontroli, w tym 7 tematów realizowanych jako zlecenie Prezydium Sejmu. Uważam, że w celu sprawnego kierowania procesami legislacyjnymi, wyjaśnienia pewnych nieprawidłowości, zastrzeżeń zgłaszanych przez posłów co do działalności organów publicznych Prezydium Sejmu powinno coraz częściej korzystać ze zleceń kontrolnych dla NIK. Stwierdzam, że jest to dobry sposób na pozyskiwanie wiarygodnych informacji o problemach związanych z działalnością państwa i jego gospodarki.</u>
          <u xml:id="u-144.3" who="#JanŚwirepo">Szybka reakcja Prezydium Sejmu na nieprawidłowości wskazywane przez posłów bądź przez środki przekazu w różnych dziedzinach naszego życia publicznego, które bulwersują społeczeństwo, pozwoli na jednoznaczne wyjaśnienie tych spraw. Jednocześnie zapoznawanie opinii publicznej z wynikami kontroli i wnioskami będzie miało znaczący wpływ na wzrost autorytetu parlamentu i NIK.</u>
          <u xml:id="u-144.4" who="#JanŚwirepo">Pozytywnie należy ocenić inicjatywę NIK w zakresie wydawania biuletynu informacyjnego, którego pierwszy numer ukazał się w czerwcu tego roku. Mam nadzieję, że będzie to wiarygodne i aktualne źródło bieżącej informacji, przeznaczone dla szerszego kręgu społeczeństwa, o wynikach kontroli i sposobie wykorzystania zawartych tam uwag i wniosków.</u>
          <u xml:id="u-144.5" who="#JanŚwirepo">Analizując przedłożone sprawozdanie z działalności NIK za rok 1995 (druk nr 1834), pragnę wskazać na pewne fakty. Po pierwsze, spada liczba zawiadomień o nieprawidłowościach noszących znamiona przestępstw, skierowanych do organów ścigania: ze 104 w roku 1994 do 84 w roku 1995. Trudno jest dzisiaj stwierdzić, czy jest to wynik coraz lepszej pracy organów administracji i gospodarki, czy też są to skutki pewnych zakłóceń związanych z wprowadzaniem w życie nowej ustawy. Prosiłbym prezesa NIK o wyjaśnienie. Po drugie, zmniejsza się liczba kontrolowanych jednostek: w roku 1994 było ich 5074, a w 1995 r. - 4108. Jednak bardziej niepokoi mnie fakt, że na 84 przekazane w 1995 r. sprawy organy ścigania zakończyły zaledwie 17, w tym tylko w 8 przypadkach skierowano akty oskarżenia do sądu, 4 sprawy umorzono, a w 5 przypadkach odmówiono wszczęcia postępowania. Taka sytuacja wymaga radykalnej poprawy, i to natychmiastowej. W przeciwnym wypadku obniżona zostanie celowość i efektywność kontrolna NIK.</u>
          <u xml:id="u-144.6" who="#JanŚwirepo">Ze sprawozdania wynika, że w zakresie kontroli systemu bankowego kontrole dotyczyły jedynie prywatyzacji Wielkopolskiego Banku Kredytowego oraz pomocy NBP dla banków, które miały przejściowe trudności finansowe, przez dokapitalizowanie i wsparcie kredytem refinansowym. Brakuje więc analizy kontrolnej działalności całego systemu bankowego i jego wpływu na naszą gospodarkę, szczególnie jeśli chodzi o kreowanie polityki kursowej, wielkość oprocentowania kredytów, kształtowanie się poziomu kosztów własnych czy też wpływ kapitału spekulacyjnego na wielkość rezerw dewizowych.</u>
          <u xml:id="u-144.7" who="#JanŚwirepo">Uważam także, że NIK wspólnie z RIO w roku 1995 zbyt mało poświęcała czasu kontroli wydatków budżetowych organów samorządowych, a w szczególności przestrzegania ustawy o zamówieniach publicznych.</u>
          <u xml:id="u-144.8" who="#JanŚwirepo">Kończąc, pragnę podkreślić dobrą współpracę delegatury NIK w Szczecinie z parlamentarzystami woj. gorzowskiego, szczególnie w zakresie informacji o wynikach kontroli i wnioskach. Umożliwia to w sposób zasadniczy reagowanie na wszelkie nieprawidłowości, które narażają budżet czy gospodarkę na straty. Pozwala to także na przekazywanie informacji społeczeństwu, które jest tak czułe na wszelkie przejawy niegospodarności i prywaty.</u>
          <u xml:id="u-144.9" who="#JanŚwirepo">Uważam sprawozdanie z działalności NIK za rzeczowe i dobre i dlatego będę głosował za jego przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-144.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-145">
          <u xml:id="u-145.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-145.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Jan Świrepo.</u>
          <u xml:id="u-145.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Pawła Kasprzyka z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Stanisław Ciesielski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-146">
          <u xml:id="u-146.0" who="#PawełKasprzyk">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata nad sprawozdaniem z działalności Najwyższej Izby Kontroli sprawia, że chciałbym się odnieść do trzech problemów.</u>
          <u xml:id="u-146.1" who="#PawełKasprzyk">Problem pierwszy. Na str. 72 w ostatnim akapicie widnieje zapis: „Przy realizacji projektów prywatyzacyjnych nie uchroniono się przed zaniedbaniami i nieprawidłowościami. W szczególności występowały działania sprzeczne z obowiązującym prawem, a także zjawiska niegospodarności i niecelowości podejmowanych decyzji na różnych szczeblach zarządzania oraz działania naruszające zasady rzetelności. Naruszenia obowiązujących ustaw dotyczyły - i tu wśród 14 przykładów na 9 miejscu napisano: przeznaczenia środków uzyskanych przez Słupskie Przedsiębiorstwo Instalacji Budownictwa „Insbud” Sp. z o.o. ze sprzedaży (za zgodą wojewody słupskiego) majątku skarbu państwa na opłacenie rat kapitałowych z tytułu korzystania przez tę spółkę z mienia zlikwidowanego przedsiębiorstwa państwowego, co stanowiło naruszenie art. 3 ust. 4 i 6 ustawy z dnia 5 stycznia 1991 roku Prawo budżetowe”.</u>
          <u xml:id="u-146.2" who="#PawełKasprzyk">Otóż, Wysoka Izbo, samo stwierdzenie faktu, że takie zdarzenie miało miejsce, nic tu nie daje. Chciałbym wiedzieć, czy środki uzyskane ze sprzedaży przedsiębiorstwa państwowego faktycznie wróciły do skarbu państwa? Jakie konsekwencje poniosły osoby, które podjęły tę decyzję? Wiem, że wielu pracowników Słupskiego Przedsiębiorstwa Instalacji Budownictwa nie otrzymało należnych im wynagrodzeń i wniosło sprawę do sądu. Stwierdzenie tylko gołego faktu sprawia, iż decydenci się śmieją i rezultaty kontroli NIK mają za nic, natomiast ludzie pozbawieni środków do życia swe oburzenie kierują pod adresem koalicji rządzącej. Czy tak być powinno? Pytanie pozostawiam bez odpowiedzi, ale liczę, że pan prezes NIK sprawi, że delegatura w Koszalinie udzieli wyczerpującej informacji w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-146.3" who="#PawełKasprzyk">Dlatego też mam pewien niedosyt, jeśli chodzi o samo sprawozdanie. Uważam, że oprócz przedstawionych faktów winni być wskazani z nazwiska ludzie, powinny być wyciągnięte wobec nich sankcje i dokonane egzekucje mienia. Takie sprawozdanie byłoby rzetelniejsze, bardziej etyczne, a w przyszłości osoby, które tam są wymieniane, i te, które nie są wymienione, powstrzymywałoby od podobnych działań, żeby tam się nie znaleźć.</u>
          <u xml:id="u-146.4" who="#PawełKasprzyk">Problem drugi. W sprawozdaniu NIK na str. 254 jest wniosek tejże do Rady Ministrów, aby ta zajęła się kwestią żeglugi śródlądowej. Wniosek jest bardzo zasadny i w pełni go popieram. Niemniej jednak uważam, że poważnym problemem jest niedocenianie przez NIK kontroli gospodarki morskiej w Polsce. W ostatnich latach nasi najwięksi armatorzy morscy, Polskie Linie Oceaniczne oraz Polska Żegluga Morska, oddały swój najlepszy sprzęt, najnowocześniejsze jednostki morskie we fracht obcym armatorom bądź sprzedały go i nie wiemy, czy za najlepsze pieniądze. Marynarze nasi pracują przez to u innych armatorów, często za przeciętną płacę i bez ubezpieczenia. Zaś ci, którzy pływają na polskich jednostkach, stwierdzają, iż nasze jednostki pływające to kilkunasto- lub kilkudziesięcioletnie krypy, skrzypiące i trzeszczące przy byle podmuchach wiatru, lekkim sztormie czy huraganie, a kto wie, czy ich praca na tych jednostkach nie jest ich ostatnią pracą. To, co zrobiły PLO i PŻM, wyzbywając się najlepszych swych jednostek, jest odwrotnie proporcjonalne do tego, co zrobiły Polskie Linie Lotnicze LOT, które wymieniły swój sprzęt na nowy i bezpieczny. Dlatego też pragnąłbym zasugerować, aby sprawdzić, czy działania naszych armatorów były celowe i ile było w nich troski o gospodarność. Warto przy tym zasugerować naszym armatorom, aby swe zamówienia na sprzęt pływający lokowali w polskich stoczniach. Wartość każdego nowo wybudowanego statku sprawia, iż 60% tej wartości tworzy się poza gospodarką morską, rozwijając w ten sposób inne sektory gospodarki narodowej. Aktualność tego problemu pokazał wczorajszy program telewizyjny pani red. Jaworowicz „Sprawa dla reportera”, z którym w całości się zgadzam.</u>
          <u xml:id="u-146.5" who="#PawełKasprzyk">I wreszcie problem trzeci i ostatni. Moim skromnym zdaniem - jestem stosunkowo świeżym posłem - poważnym błędem Wysokiej Izby i NIK było wyprowadzenie z zakresu obowiązków kontrolnych NIK, w ustawie o NIK, kontroli nad spółdzielczością, w tym mieszkaniową. Na terenie woj. słupskiego w Lęborku na osiedlu „Sportowa” spółdzielnia mieszkaniowa nadpłaciła wykonawcy w budynku nr 26 - Lęborskiemu Przedsiębiorstwu Budowlanemu - sumę 1 534 012 tys. starych złotych. Biegli sądowi sporządzający opinię techniczno-ekonomiczną w sprawie weryfikacji rozliczenia kosztów budynku nr 26 stwierdzili, że wymieniona przeze mnie suma ponad półtora miliarda starych złotych to wysokość nadpłat i strat poniesionych przez inwestora bezpośredniego, ponieważ - cytuję - „inwestycja realizowana była w sposób nieprawidłowy, bez zachowania niezbędnej dyscypliny inwestycyjnej, przy dopuszczeniu chaotycznej metody rozliczenia fakturowań z dowolnie ustalanymi wartościami, w oderwaniu od rzeczywistej wartości wykonywanych robót oraz przebiegu ich realizacji. Dopuszczono w ten sposób do znacznych przefakturowań w trakcie realizacji budowy. Jakość niektórych robót była tak zła, że wymagają one obecnie wymiany, której wykonawca robót (...) do tej pory nie naprawił”. Otóż, Wysoka Izbo, wykonawca robót: Lęborskie Przedsiębiorstwo Budowlane zostało w międzyczasie rozwiązane, a kosztami nadpłat i strat obciążono w ramach rozliczenia obiektu mieszkańców tego bloku - członków spółdzielni. Każda rodzina obciążona została sumą co najmniej kilkudziesięciu milionów starych złotych. Informowali mnie o tym w trakcie dyżurów poselskich sami członkowie spółdzielni. Ludzi tych nie stać na płacenie kwot wynikających z takich obciążeń finansowych. Nie spłacają wobec tego naliczonych zobowiązań. Spółdzielnia ta tylko w I półroczu tego roku wydaliła 28 członków ze swego grona za to, iż nie chcą spłacać i nie spłacają kwot, które nie stanowią wartości ich mieszkania. Ludzi tych niechybnie czeka eksmisja w całym majestacie prawa. Podobna sytuacja rozliczeniowa ma miejsce z budynkiem nr 25, a inne rozliczenia obiektów budzą wątpliwości. Istota problemu tkwi w tym, że członkom spółdzielni (podkreślam: członkom spółdzielni, a nie radzie nadzorczej) nie udostępnia się rzeczywistych kosztów rozliczeń obiektów, opinii biegłych w tej sprawie. Prokuratura rejonowa w sprawie obu budynków wydała postanowienie o odrzuceniu wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie nadużyć na budowie, sugerując, iż kwestie sporne mogą być rozważane w kategoriach cywilnoprawnych.</u>
          <u xml:id="u-146.6" who="#PawełKasprzyk">Skoro zatem spółdzielczość mieszkaniowa korzysta w skali całego kraju z subwencji i dotacji państwa, to czy nie należałoby do zakresu kompetencji NIK, a konkretnie Departamentu Ochrony Środowiska i Budownictwa, wprowadzić zapisu o obowiązkowej kompleksowej kontroli gospodarności w spółdzielczości mieszkaniowej, poprawiając niejako w ten sposób ustawę o NIK? Tę sugestię kieruję pod adresem Wysokiej Izby i prezesa NIK.</u>
          <u xml:id="u-146.7" who="#PawełKasprzyk">Osobiście głosować będę za przyjęciem sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-146.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-147">
          <u xml:id="u-147.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-147.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Paweł Kasprzyk.</u>
          <u xml:id="u-147.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Stanisława Ciesielskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego. Następnym mówcą będzie pan poseł Marek Olewiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-148">
          <u xml:id="u-148.0" who="#StanisławCiesielski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Oceny funkcjonowania Najwyższej Izby Kontroli dokonujemy dziś w sytuacji, gdy ten naczelny organ kontroli państwowej działa na nowych podstawach prawnych sformułowanych w ustawie uchwalonej przez Sejm w 1994 r. Reguluje ona w sposób kompleksowy zasady funkcjonowania tej instytucji oraz znacznie rozszerza jej kompetencje. W moim odczuciu są one wystarczające do badania prawidłowości procesów zachodzących w różnych sferach życia publicznego. Świadczą o tym wyniki prowadzonych kontroli, które docierały również do naszej Izby. Ich wachlarz jest szeroki, obejmujący różne sfery ważne dla prawidłowego funkcjonowania państwa. Najwyższa Izba Kontroli wykonała w 1995 r. naprawdę ogromną pracę, za którą wszystkim jej pracownikom i kierownictwu należą się słowa uznania.</u>
          <u xml:id="u-148.1" who="#StanisławCiesielski">Panie i Panowie Posłowie! W Polsce jest jeszcze wiele przypadków niegospodarności, nadużyć i nieprawidłowości. Spotykamy się z nimi na co dzień. Takie przypadki ujawnił również NIK wśród podmiotów objętych kontrolą. W tym kontekście mój niepokój budzi zbyt mała liczba spraw zakończonych postępowaniem karnym. Jeśli spośród 84 spraw przekazanych przez NIK organom ścigania, jak wynika ze sprawozdania, zaledwie 17 znalazło swój finał, to nie ulega wątpliwości, że coś tu jest nie w porządku - tym bardziej że tylko 8 spraw zakończyło się skierowaniem do sądów aktów oskarżenia, w 4 sprawach umorzono postępowanie karne, a w 5 w ogóle odmówiono wszczęcia postępowania. Natomiast na 4 zażalenia Najwyższej Izby Kontroli tylko jedno zostało rozpatrzone pozytywnie. Niepokoi również duży spadek spraw załatwionych przez organy ścigania - z 28 w 1994 r. do 17 w roku ubiegłym. Moim zdaniem świadczy to m.in. o marnotrawieniu dorobku kontrolerów NIK. Takie praktyki są niedopuszczalne.</u>
          <u xml:id="u-148.2" who="#StanisławCiesielski">Powinniśmy zastanowić się nad przyczynami tego stanu rzeczy i znaleźć skuteczne mechanizmy drożności między wynikami kontroli NIK a organami ścigania. Nic tak nie zachęca do przestępstw, jak bezkarność obwinionych. Nie chcę wkraczać w niezawisłość wymiaru sprawiedliwości, ale z pozycji zwykłego obywatela trudno jest mi pogodzić się ze zjawiskiem niekarania osób odmawiających kontrolerom NIK przedłożenia dokumentów, składających niezgodne z prawdą informacje, utrudniających działania kontrolne lub nawet uchylających się od nich. Wszak takie praktyki oznaczają złamanie przynajmniej kilku artykułów ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli.</u>
          <u xml:id="u-148.3" who="#StanisławCiesielski">W tym kontekście pragnę zauważyć, że autorytetu Najwyższej Izby Kontroli jako centralnego organu kontroli państwowej nie zbuduje tylko ciężka, tak ważka społecznie praca zatrudnionych w niej osób, lecz decyduje o nim także poważny stosunek do wyników tej pracy instytucji, z którymi NIK z racji swego charakteru musi współpracować.</u>
          <u xml:id="u-148.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-149">
          <u xml:id="u-149.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-149.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Stanisław Ciesielski.</u>
          <u xml:id="u-149.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Marka Olewińskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Tomasz Gietek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-150">
          <u xml:id="u-150.0" who="#MarekOlewiński">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Otrzymaliśmy w ostatnim czasie z Najwyższej Izby Kontroli dwa opasłe dokumenty. Pierwszy to analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 1995 r., licząca 511 stron, drugi to sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 1995 r., liczące 302 strony.</u>
          <u xml:id="u-150.1" who="#MarekOlewiński">Dzięki tym dokumentom mogłem w sposób, jak mi się wydaje, właściwy przygotować się do pracy w komisjach sejmowych nad sprawozdaniem rządu z wykonania budżetu w roku ubiegłym oraz nad sprawozdaniem Najwyższej Izby Kontroli z jej działalności w 1995 r.</u>
          <u xml:id="u-150.2" who="#MarekOlewiński">Jednakże nasuwają mi się po wnikliwej analizie tych dokumentów pewne refleksje. Otóż informacje zawarte w analizie dotyczącej wykonania budżetu za ubiegły rok są zbyt ogólnikowe, mało rozbudowane, wiele zagadnień nie jest wyjaśnionych do końca. Drugi zaś dokument, czyli sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku ubiegłym, zawiera zapisy dotyczące tego, co zdarzyło się i zostało skontrolowane w 1994 r., a więc w okresie, nad którym debatowaliśmy w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-150.3" who="#MarekOlewiński">Sądzę, że jeżeli praca całej Najwyższej Izby Kontroli ma służyć w pełni parlamentowi w jego pracach, a szczególnie tych związanych z analizą wykonania budżetu za dany rok, jak również w pracach nad konstruowaniem budżetu państwa na rok następny, to te materiały powinniśmy otrzymywać w innych terminach, to znaczy terminach dużo wcześniejszych. Jeżeli znowelizowana ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli uniemożliwia ten tryb procedowania, to powinniśmy rozważyć możliwość jej szybkiej nowelizacji w takim kierunku, aby materiały Najwyższej Izby Kontroli mogły służyć parlamentowi na bieżąco w jego pracy, a nie stanowiły jedynie zbioru informacji w pewnym sensie historycznych.</u>
          <u xml:id="u-150.4" who="#MarekOlewiński">Generalnie wysoko oceniam pracę Najwyższej Izby Kontroli. Jestem pełen uznania dla fachowości zatrudnionych w niej pracowników, dla ich zaangażowania w pracach kontrolnych, dla rzetelności prezentowanych materiałów. Dlatego też z pełnym przekonaniem będę głosował za przyjęciem sprawozdania Najwyższej Izby Kontroli z jej działalności w roku ubiegłym.</u>
          <u xml:id="u-150.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-151">
          <u xml:id="u-151.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-151.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Marek Olewiński.</u>
          <u xml:id="u-151.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo o zabranie głosu pana posła Tomasza Gietka z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie panią poseł Reginę Pawłowską.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-152">
          <u xml:id="u-152.0" who="#TomaszGietek">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Nie mam wątpliwości, że sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku 1995 jest jednym z najlepszych dokumentów, które otrzymałem jako poseł. Mam tu szczególnie na myśli jego przejrzystość, czytelność i zwięzłość, ale także zawartość merytoryczną. Jest to tym bardziej godne pochwały, że w dniu 17 sierpnia 1995 r. weszła w życie nowa ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli, która wprowadzając nowe usytuowania prawne Najwyższej Izby Kontroli jako najwyższego organu kontroli państwowej podległego tylko Sejmowi, rozszerzając szereg kompetencji Izby, ale także i obowiązków, wprowadziła także obowiązek zmian strukturalnych i organizacyjnych wewnątrz Izby. Kierownictwo Najwyższej Izby Kontroli z tych obowiązków wywiązało się w sposób właściwy.</u>
          <u xml:id="u-152.1" who="#TomaszGietek">W wystąpieniach klubowych oraz poselskich dokonano oceny realizacji budżetu Izby, planu pracy oraz zadań zleconych przez Sejm w 1995 r. Ograniczę się zatem do problemu, który zaczyna stanowić poważną przeszkodę w wykonywaniu konstytucyjnych zadań Najwyższej Izby Kontroli. Ustawa z dnia 3 grudnia 1994 r. precyzuje kwestię dostępu Najwyższej Izby Kontroli do tajemnicy państwowej i służbowej, powierzając w art. 44 dostęp do innych tajemnic prawnie chronionych sprecyzowaniu w ustawach wprowadzających te tajemnice. Od tego czasu inne niż państwowa i służbowa rodzaje tajemnic zostały zapisane w Prawie bankowym, w ustawach o doradztwie podatkowym, radcach prawnych. zobowiązaniach podatkowych, kontroli skarbowej.</u>
          <u xml:id="u-152.2" who="#TomaszGietek">Kontrowersje co do dostępu Najwyższej Izby Kontroli do tajemnicy prawnie chronionej występują przy pracy nad nową ordynacją podatkową. W tej sytuacji myślę, że ustawodawca winien zadać sobie pytanie, czy chce znać rzetelny obraz gospodarowania groszem publicznym i rozliczania się podmiotów gospodarczych i obywateli ze swych obowiązków względem państwa. Obraz ten nigdy nie będzie właściwy, jeżeli z materiałów stanowiących podstawę do podjęcia decyzji skutkującej obniżeniem dochodów lub zwiększeniem wydatków budżetu państwa usunie się część informacji. W ten sposób wprowadzamy możliwość ukrycia niewłaściwych decyzji, a co za tym idzie klimat bezkarności. Myślę, że koronnym argumentem przemawiającym za stworzeniem Najwyższej Izbie Kontroli dostępu do wszystkich tajemnic ustawowo chronionych, oczywiście wyłącznie w ramach prowadzonych kontroli i przyznanych kompetencji, jest brak jakiegokolwiek, chociażby najmniejszego sygnału o tym, że tajemnica uzyskana przez inspektora kontroli czy Najwyższą Izbę Kontroli jako instytucję została ujawniona. Sądzę, że w interesie Sejmu, ale także społecznym jest potrzeba nowelizacji ustawy z dnia 3 grudnia 1994 r. w celu unormowania, precyzyjnego zapisania i szerszego dostępu Najwyższej Izby Kontroli do tajemnic ustawowo chronionych.</u>
          <u xml:id="u-152.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-153">
          <u xml:id="u-153.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-153.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Tomasz Gietek.</u>
          <u xml:id="u-153.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu panią poseł Reginę Pawłowską z Sojuszu Lewicy Demokratycznej, a następnie pana posła Bolesława Machnio.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-154">
          <u xml:id="u-154.0" who="#ReginaPawłowska">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zabierając głos w debacie dotyczącej sprawozdania Najwyższej Izby Kontroli (druki nr 1834 i 1853), chciałabym odnieść się do działalności NIK w terenie oraz współpracy z parlamentem. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż Najwyższa Izba Kontroli jest w opinii społecznej jedną z nielicznych instytucji lokujących się na szczytach zaufania publicznego, cieszących się zaufaniem obywateli. Wyniki kontroli NIK z reguły nie są kwestionowane. Podnoszone przez klub Unii Wolności uprawnienia NIK do kontroli samorządów uważam za niezasadne, gdyż często jeszcze samorządność pojmowana jest jako bezkarność. Dotyczy to m.in. wypowiedzi jednego z prezydentów miast, który na łamach prasy zapewnił obywateli swego grodu, iż nie wpuści kontrolerów NIK do jednej ze spółek skarbu gminy. Uważam, że winna nastąpić większa integracja agend terenowych z parlamentarzystami w województwie. Nie chodzi tylko o odpowiadanie na zapytania posłów, ale winna być stosowana praktyka, tak jak to się dzieje na forum parlamentu, iż terenowe organy NIK sygnalizują posłom o nieprawidłowościach dotyczących kontrolowanych jednostek w województwie, które mogłyby mieć wpływ na uniknięcie podobnych błędów w innych przypadkach. Dotyczy to w szczególności spraw przekształceniowych i przetargów.</u>
          <u xml:id="u-154.1" who="#ReginaPawłowska">Budzi moje zdziwienie fakt tak ostrego ataku posłów Unii Wolności na Najwyższą Izbę Kontroli. Czyżby powodem tego ataku było to, iż większość ujawnionych poważnych przekroczeń prawa, niegospodarności dotyczyła decyzji podejmowanych przez poprzednie rządy? A są to często sprawy o wielkich skutkach gospodarczych i społecznych. Biorąc pod uwagę sprawozdania z kontroli, nie należy się dziwić, że wokół prywatyzacji i przekształceń panuje zła atmosfera.</u>
          <u xml:id="u-154.2" who="#ReginaPawłowska">Liczę na to, że w przyszłości Najwyższa Izba Kontroli będzie przynajmniej w takim samym stopniu współpracowała z parlamentem, wykorzystując kompetencje swej kadry. Informacje NIK są mi bardzo pomocne w pracy poselskiej. Będę głosowała za przyjęciem sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-154.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-155">
          <u xml:id="u-155.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-155.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiała pani poseł Regina Pawłowska.</u>
          <u xml:id="u-155.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Bolesława Machnio z Polskiego Stronnictwa Ludowego, następnie pana posła Wiesława Gołębiewskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-156">
          <u xml:id="u-156.0" who="#BolesławMachnio">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Jest to dla mnie ogromny zaszczyt zabierać głos w debacie sejmowej, w której nie tylko mamy dokonać oceny sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli za rok 1995, ale też oceny działalności Najwyższej Izby Kontroli w 1995 r. Materiał, jaki otrzymaliśmy, zawiera kilkaset stron maszynopisu. Ponadto jako wprowadzenie do dyskusji usłyszeliśmy wystąpienie prezesa Najwyższej Izby Kontroli pana Janusza Wojciechowskiego. Otrzymany materiał oceniam jako dobrze przygotowany i w miarę możliwości usystematyzowany; pozwala na zapoznanie się z nim i wyrobienie zdania nie tylko o działalności Najwyższej Izby Kontroli, ale i o problemach, jakie związane są z prowadzeniem kontroli w przedsiębiorstwach i instytucjach - nazywam to ogólnie - o bardzo szerokiej, różnej gamie zagadnień. Zajmę się tylko niektórymi sprawami.</u>
          <u xml:id="u-156.1" who="#BolesławMachnio">Biorąc udział w opracowaniu nowej ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, która weszła w życie w dniu 17 sierpnia 1995 r., już w czasie dyskusji nad jej opracowaniem miałem wątpliwości dotyczące wyznaczania jednostek gospodarczych, w których taka organizacja, jaką jest NIK, może prowadzić kontrole. Na stronie 61 sprawozdania wykazane są jednostki, które uchylały się od kontroli lub utrudniały jej prowadzenie. Dalej sprawozdawca pisze, że wnioskami o ukaranie objęto łącznie 5 osób - 4 pracowników banków i 1 pracownika Komisji Papierów Wartościowych. Przebieg całej sprawy niemal szczegółowo opisany jest w sprawozdaniu. W czasie mojej pracy zawodowej przez kilka lat byłem zastępcą i głównym księgowym dużego przedsiębiorstwa, dlatego wyrażam swoje uwagi. Sprawozdanie jest niepełne, na przykład sprawozdawca napisał, że były zakłady, które uchylały się od kontroli; szkoda że brak jest ich nazwy i adresu. Podobną uwagę zgłaszam w sprawie ukaranych osób - 5 osób, 4 pracują w bankach - brak nazwy banków, w których to miało miejsce i nazwisk.</u>
          <u xml:id="u-156.2" who="#BolesławMachnio">Szanowny Panie Prezesie! Banków i ich oddziałów w Polsce jest kilka tysięcy, a winnych nie więcej niż czterech. Myślę, że Wysoka Izba nie może poszukiwać i domyślać się, które to banki. Potrzebne są też wiadomości o tych osobach i stanowiskach. Taka potrzeba wynika z dwóch zasadniczych przyczyn. Po pierwsze, znając nazwę banku, nie będziemy posądzać o brak subordynacji pozostałych banków. Dotyczy to także osób i ich stanowisk. Podawanie do wiadomości pełnych informacji będzie profilaktycznym działaniem na rzecz dyscypliny i poprawy jakości pracy.</u>
          <u xml:id="u-156.3" who="#BolesławMachnio">Na str. 172–176 są opisane wyniki kontroli funkcjonowania systemu handlu węglem. Na str. 175 NIK stwierdza, że jakość węgla akceptowana ostatecznie przez odbiorców różnych pośredników jest dużo wyższa niż deklarowano w fakturach wystawianych przez kopalnie dla pośredników.</u>
          <u xml:id="u-156.4" who="#BolesławMachnio">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Stwierdzam, że pośrednicy przez zawyżanie jakości węgla popełnili nad-użycia sięgające ogromnych kwot. Osiągnęli ogromne zyski bez uiszczenia należnych podatków od tych kwot. W tym przypadku przydałaby się realizacja powiedzenia - po nitce do kłębka.</u>
          <u xml:id="u-156.5" who="#BolesławMachnio">Pan Janusz Wojciechowski, prezes NIK, w swoim wystąpieniu wprowadzającym do debaty poruszył wiele spraw, niektóre bardziej uwypuklił, niż ma to miejsce w sprawozdaniu. Oto one: Niektóre duże banki komercyjne w dalszym ciągu próbują uchylać się od kontroli przeprowadzanych przez Najwyższą Izbę Kontroli. Pan prezes szuka pomocy w Sejmie. Podmioty gospodarcze, które gospodarują mieniem państwowym, też wolałyby być nie kontrolowane. Podobnie jest z wieloma spółkami z udziałem skarbu państwa - również nie chcą być kontrolowane.</u>
          <u xml:id="u-156.6" who="#BolesławMachnio">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W wyniku analizy sprawozdania NIK i wprowadzającego do dyskusji wystąpienia pana prezesa oraz przykładów, o których mówiłem wcześniej, nasuwają się uwagi, wnioski, z których NIK i pan prezes mogą skorzystać. A oto one: Informacja w sprawozdaniu winna być pełna i nieogólnikowa, a zatem powinna tam być nazwa, dokładny adres, a jeśli chodzi o osoby, nazwisko i stanowisko. Wyżej wymienione zagadnienie jest kontrowersyjne. Jeśli niepodawanie tych danych ma na celu dobro kraju i jego gospodarki, i powoduje je, to proszę uznać, że propozycja moja nie istnieje.</u>
          <u xml:id="u-156.7" who="#BolesławMachnio">Inne sprawy, opisane w sprawozdaniu - mówił o nich także pan prezes - moim zdaniem wymagają natychmiastowego działania; złożenia propozycji szybkiego znowelizowania ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli i jej uprawnieniach. Jeżeli NIK ma dobrze służyć Polsce i jej gospodarce, to Sejm jako jednostka nadzorująca winien ją wyposażyć we właściwe uprawnienia i stworzyć warunki do prawidłowej pracy.</u>
          <u xml:id="u-156.8" who="#BolesławMachnio">Pani Marszałek! Panie i Panowie Posłowie! Kończąc wystąpienie w debacie, stwierdzam, że Najwyższej Izbie Kontroli jest potrzebna nowa, choć jest ona niedoskonała, ustawa, a także zmiany, które w oparciu o funkcjonowanie ustawy zostały wprowadzone. Od czasu objęcia stanowiska przez nowego prezesa nie muszę chodzić do NIK po informacje, one bowiem wpływają do Sejmu i docierają do posłów. A zatem Izba nie zamyka się sama w sobie. Jeżeli Sejm uzna za stosowne wyposażyć Izbę we właściwe warunki do pracy, to nie tylko prezes, ale i jej pracownicy odwzajemnią się - nie Sejmowi, lecz społeczeństwu polskiemu - lepszą pracą. Mniej afer, mniej korupcji, mniej nadużyć, mniej marnotrawstwa - to poprawa gospodarki w Polsce. Na to czeka z ogromną niecierpliwością społeczeństwo jak kania deszczu.</u>
          <u xml:id="u-156.9" who="#BolesławMachnio">Panie Prezesie! W tej bardzo trudnej i odpowiedzialnej pracy życzę dużo inwencji, samozaparcia, uporu przy realizacji słusznej sprawy. Przyniesie to panu i pracownikom dużo satysfakcji i zadowolenia.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-157">
          <u xml:id="u-157.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-157.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Bolesław Machnio.</u>
          <u xml:id="u-157.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Wiesława Gołębiewskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego, a następnie pana posła Tadeusza Jacka Zielińskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-158">
          <u xml:id="u-158.0" who="#WiesławGołębiewski">Pani Marszałek! Panie Prezesie! Wysoka Izbo! Chciałbym powiedzieć - mówił o tym pan poseł Machnio - że Najwyższa Izba Kontroli w omawianym okresie zdecydowanie rozszerzyła kontakty, wzmocniła reakcje na sygnały mówiące o nieprzestrzeganiu prawa. Zacieśnił się kontakt delegatur Najwyższej Izby Kontroli z różnymi podmiotami, w tym w szczególności z posłami i senatorami. Jednak na koniec tej debaty, w skromnym wymiarze czasu, jaki pozostał Polskiemu Stronnictwu Ludowemu do dyspozycji, chciałbym na jednym przykładzie, a mianowicie dokonanej przez Najwyższą Izbę Kontroli kontroli odbudowy Teatru Narodowego, wypowiedzieć się o sprawach generalnych, takich jak dokonywanie oceny:</u>
          <u xml:id="u-158.1" who="#WiesławGołębiewski">- celowości kontroli,</u>
          <u xml:id="u-158.2" who="#WiesławGołębiewski">- skuteczności tej kontroli,</u>
          <u xml:id="u-158.3" who="#WiesławGołębiewski">- jej oddziaływania prewencyjnego na potencjalne podmioty, które łamią prawo.</u>
          <u xml:id="u-158.4" who="#WiesławGołębiewski">Materiał Najwyższej Izby Kontroli jest to przykład szczególny, być może odosobniony, nie należy go w całości czynić przedmiotem prac Izby, ale zasługuje on na zaakcentowanie. Odbudowa Teatru Narodowego trwa 11 lat, jest to okres skandalicznie długi. Mamy tu do czynienia z rozrzutnością, marnotrawstwem, brakiem troski o pieniądze podatnika, wyłudzaniem pieniędzy z budżetu państwa. Te nieprawidłowości znalazły odzwierciedlenie - nie w tak drastycznej formie - w wypowiedzi pana prezesa Janusza Wojciechowskiego, jak również w materiale z kontroli Najwyższej Izby Kontroli, ale w zbyt łagodnej postaci, materiał był zbyt łagodny. Nie można na tym zakończyć kontroli, lecz należy ją przeprowadzić do końca, aby Najwyższa Izba Kontroli - chciałbym przekazać na zakończenie taki wniosek - była miernikiem, reakcją, swoistego rodzaju barometrem tam, gdzie się pojawiają zagrożenia, aby w porę i skutecznie pociągała ludzi do odpowiedzialności. Natomiast opowiadam się przeciwko spóźnionym kontrolom, bo dają one jedynie materiał archiwalny, z którego nic nie wynika. A wynikać musi jedno, że jest to najwyższy organ, uprawomocniony w swych decyzjach przez Najwyższą Izbę, organ utrzymywany z pieniędzy podatnika. Wobec tego w imieniu tegoż podatnika musi on być skuteczny, musi na czas reagować, jego praca musi przynosić efekty, aby w porę ukrócić marnotrawstwo.</u>
          <u xml:id="u-158.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-159">
          <u xml:id="u-159.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-159.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Wiesław Gołębiewski.</u>
          <u xml:id="u-159.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu pana posła Tadeusza Jacka Zielińskiego z Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-159.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, 3 minuty.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-160">
          <u xml:id="u-160.0" who="#TadeuszJacekZieliński">Korzystając z tych kilku minut, chciałbym odnieść się do wypowiedzi pani posłanki Pawłowskiej, która stwierdziła, że wystąpiłem przeciwko instytucji Najwyższej Izby Kontroli. Otóż jest to oczywiste nieporozumienie. Trzeba odróżnić krytykę instytucji od krytyki sposobu jej działania. Traktujemy Najwyższą Izbę Kontroli jako poważny organ państwa niezbędny w tym państwie, tylko chodzi nam o to, aby on był właściwie usytuowany w ramach ustroju naszego państwa i funkcjonował w sposób należyty. Nie tylko my zgłaszaliśmy krytyczne głosy. Muszę powiedzieć, że w wystąpieniach wielu innych posłów padały podobne stwierdzenia. Pan poseł Świrepo potwierdza opieszałość działań Najwyższej Izby Kontroli w niektórych przypadkach, posłowie Ciesielski i Machnio mówili o niewspółmiernej liczbie spraw karnych w stosunku do nad-użyć, jakie popełniano, itd. Tych głosów zbieżnych było bardzo dużo i myślę, że nie powinniśmy się temu dziwić, bo prawdziwa cnota krytyk się nie boi. To przysłowie jest tu aktualne. Jeśli chcemy, żeby Najwyższa Izba Kontroli miała prestiż, była ceniona przez społeczeństwo, to powinna funkcjonować w sposób należyty i brać pod uwagę nasze sugestie.</u>
          <u xml:id="u-160.1" who="#TadeuszJacekZieliński">Druga sprawa, która się pojawiła, to zarzut, iż nie powinienem w sposób krytyczny na temat Najwyższej Izby Kontroli się wypowiadać, bo Najwyższa Izba Kontroli rozpatruje afery, które są jakby masą spadkową po byłych rządach. Myślę, że tak nie jest, bo to sprawozdanie, o którym dzisiaj mówimy, dotyczy 1995 r., a jeśli podtrzymywać tezę niektórych posłów, że jednak Izba działa szybko - prawda? - no to mamy za sobą trzy lata tej kadencji. Niemożliwe jest więc, aby jakieś sprawy spadkowe pozostały. Myślę, że jest ich kilka i my się tego nie boimy. Uważamy, że to, co jest po byłych rządach nagannego, powinno być w sposób jednoznaczny skontrolowane, skrytykowane, wytknięte i odpowiedzialni powinni ponieść konsekwencje swoich działań.</u>
          <u xml:id="u-160.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-161">
          <u xml:id="u-161.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-161.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiał pan poseł Tadeusz Zieliński, ostatni ze zgłoszonych mówców.</u>
          <u xml:id="u-161.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Nie widzę zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-161.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu prezesa Najwyższej Izby Kontroli pana Janusza Wojciechowskiego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-162">
          <u xml:id="u-162.0" who="#JanuszWojciechowski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zacznę może od wypowiedzi, do której odniesienie się jest dla mnie najtrudniejsze, mianowicie od bardzo krytycznej, momentami wręcz druzgocącej oceny działalności NIK - nie instytucji, lecz działalności - którą przedstawił pan poseł Zieliński. Ale na wstępie małe sprostowanie. Otóż, Wysoka Izbo, ja nie pisałem i nie będę pisał czołobitnych listów do kogokolwiek. Piszę i będę pisał listy uprzejme, to jest pewna różnica. Ponieważ pan poseł wywołał sprawę listu, trzeba wyjaśnić, o jaki list chodzi. Otóż przede wszystkim nie o list, tylko o moją odpowiedź na skargę, którą wniósł minister zdrowia i opieki społecznej. To nie było tak, że ja sobie usiadłem któregoś dnia i napisałem list do ministra, tylko po prostu odpowiedziałem na skargę, którą minister wniósł. A odpowiedź na skargę była poprzedzona badaniem prawidłowości jednej z kontroli - to była kontrola dotycząca przetargów w ministerstwie zdrowia. W sprawie tych przetargów w styczniu br. podpisałem bez zastanowienia, z pełną wiarą w prawidłowość zgromadzonego materiału informację o wynikach kontroli, która to informacja jest w tej chwili główną podstawą do formułowania bardzo poważnych zarzutów pod adresem ministra. Gdybym się kierował jakimiś pozamerytorycznymi względami, to tej informacji po prostu bym nie podpisał. I nie jest tak, że na czarne mówi się białe, bo w tym piśmie, o którym mówił pan poseł Zieliński, nie ma ani jednego słowa świadczącego o tym, że Izba wycofała się z jakichkolwiek ustaleń. Tylko co innego ustalenia, a co innego wyobrażenia o tych ustaleniach, które funkcjonują. Wtedy wyszła na jaw jedna przykra w sumie dla Izby sprawa, bo okazało się, że w toku tej kontroli zasięgano opinii biegłego, profesora, specjalisty z zakresu sprzętu medycznego. Ta ekspertyza była przeprowadzana, zanim objąłem funkcję prezesa; nie została ona ukryta, tylko przemilczana w pewnym momencie. Przygotowując ostateczną treść informacji, nie wiedzieliśmy, że taka ekspertyza istnieje, a była ona całkowicie rozbieżna z tezami zawartymi w informacji. I to, jako uczciwy funkcjonariusz państwowy, zobowiązany byłem przyznać i przekazać ministrowi zdrowia treść tej opinii. Gdybym tego nie zrobił, byłbym po prostu nieuczciwym prezesem Najwyższej Izby Kontroli. Natomiast z ustaleń zawartych w informacji nie wycofujemy się. Jeżeli ktoś mnie pyta, czy była tam korupcja, niegospodarność, to podaję to, co naprawdę było: nieprawidłowości przy przetargach. Ale żeby była niegospodarność czy straty skarbu państwa... Rzeczywiście kupiono sprzęt kardiologiczny dwa razy gorszy, ale trzy razy tańszy, mówię to w uproszczeniu. Nie jest łatwo zarzucić komuś niegospodarność. To zresztą wynika również z wyjaśnień, które otrzymywałem od pracowników prowadzących te kontrole. Chodziło głównie o nierzetelność przetargu. Jeśli ktoś mógł być pokrzywdzony, to firmy, które gorzej zostały w toku tych przetargów potraktowane. Ponieważ ta sprawa funkcjonuje już w obiegu publicznym i pan poseł ją wywołał, więc to wyjaśniam. A te słowa o czołobitności z przykrością usłyszałem na tej sali.</u>
          <u xml:id="u-162.1" who="#JanuszWojciechowski">Oczywiście prawem pana posła Zielińskiego jest mieć inną wizję ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli. Są różne systemy, również takie, w których organ kontroli zajmuje się wyłącznie rządem albo wręcz jest w strukturze rządu. Na przykład model chiński jest taki, że jest to jedno z ministerstw i zajmuje się pozostałymi ministerstwami. Więc tu są możliwe różne rozwiązania, to jest sprawa ustawodawcy, a nie Izby. Niepotrzebnie padło jednak tutaj w wypowiedzi pana posła stwierdzenie o politycznym charakterze tej ustawy. Tak się składa, że w czasie, kiedy ustawa powstawała, zarówno ja, jak i pan poseł byliśmy członkami Komisji Ustawodawczej i doskonale wiemy, że to prezes Najwyższej Izby Kontroli pan Lech Kaczyński przygotował jej projekt, przyszedł z nim do Komisji Ustawodawczej i - upraszczając - namówił Komisję Ustawodawczą, żeby podjęła inicjatywę, bo przecież Izba nie ma prawa takiej inicjatywy. Ustawa została uchwalona z niewielkimi zmianami, naprawdę nie ma ona żadnego politycznego rodowodu.</u>
          <u xml:id="u-162.2" who="#JanuszWojciechowski">Nie jest prawdą, że Izba kontroluje spółdzielnie, bo ustawa wyłączyła kontrolowanie spółdzielni. Spółdzielnie mogą być kontrolowane na zasadzie takiej jak inne podmioty prywatne, ale wręcz jest zapis dopuszczający takie kontrole tylko do końca ubiegłego roku.</u>
          <u xml:id="u-162.3" who="#JanuszWojciechowski">To również nie jest tak, że Izba jest, jak pan poseł ciągle podkreślał, organem Sejmu. Niezupełnie to wynika z konstytucji. Oczywiście ona podlega Sejmowi, głównie działa na jego użytek, ale jest jednak samodzielnym organem mającym swoje miejsce określone w konstytucji.</u>
          <u xml:id="u-162.4" who="#JanuszWojciechowski">Jeśli chodzi o kwestie analizy budżetu państwa - pan poseł powiedział, że głównie z tego powodu nie widzi możliwości przyjęcia sprawozdania z działalności Izby - muszę stwierdzić, że ta analiza powstawała w 1996 r., więc jeżeli jej błędy miałyby ważyć na ocenie, to... Nie było to działanie, które miało miejsce w 1995, lecz w 1996 r. Zgadzam się z panem posłem - nie mówiłem tego przy dyskusji nad analizą - że być może kompleksowa analiza powinna również zawierać ocenę wykonania budżetu przez poszczególnych wojewodów. Zobowiązuję się nawet z tego miejsca, deklaruję, że przyszłoroczna analiza będzie tak rozszerzona. Ale nieprawdą jest to, co pan poseł powiedział - że nie kontrolowało się budżetów wojewodów. Przecież te kontrole były, posłowie w terenie otrzymali, biura poselskie otrzymały obszerne informacje o wynikach kontroli budżetów poszczególnych wojewodów. W wypadku niektórych województw były to nawet 250-stronicowe dokumenty.</u>
          <u xml:id="u-162.5" who="#JanuszWojciechowski">Padł zarzut, bardzo dla mnie zaskakujący, o ograniczaniu informacji o bieżących wynikach kontroli. Ustawa nie rozróżnia wyników bieżących i innych niż bieżące, są tylko wyniki kontroli. Muszę zapytać, muszę poprosić o przykład jednej choćby informacji o wynikach kontroli, której jakiś poseł nie otrzymał. Tylko mówmy o wynikach. Nawet pójdę dalej - oficjalne dokumenty Izby, takie jak wystąpienia pokontrolne, również są dla posłów dostępne. Jednak na pewno nie notatki, które są dopiero przygotowywane po to, żeby z nich powstał oficjalny dokument - tego oczywiście nie udostępniamy. Poza tym, Wysoka Izbo, musi być jakaś kolejność działań. Trudno, żeby któryś z posłów otrzymywał informację, zanim otrzyma ją marszałek Sejmu. Jest tryb określony w ustawie i musimy się go trzymać. Byłoby to więc namawianie do działań niezgodnych z ustawą. Ustawa mówi o tym, jaki jest tryb informowania Sejmu o wynikach kontroli, jaki jest tryb informowania opinii publicznej i zapewniam Wysoką Izbę i pana posła, że ten tryb jest w Najwyższej Izbie Kontroli ściśle przestrzegany.</u>
          <u xml:id="u-162.6" who="#JanuszWojciechowski">Teraz sprawa braku konsekwencji wobec osób winnych. (Sprzyjanie koalicji itd. - będę omijał te wątki polityczne, bo to może wzbudzić niepotrzebne dyskusje.) Myślę, że zaszło jakieś nieporozumienie. Kilkakrotnie, w wielu swoich wystąpieniach, mówiłem - dzisiaj również - że Najwyższa Izba Kontroli nie ma po prostu żadnych władczych instrumentów. Nie jest to właściwy adresat takich pretensji. Był w Polsce organ, który takie kompetencje miał, to była Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym, która powstała bodajże w roku 1945. Ona miała kompetencje, ustalała i karała, wysyłała do obozu w Jaworznie i było bardzo szybko i skutecznie. Nie jestem za takim modelem Najwyższej Izby Kontroli, nie ma też żadnych instrumentów w tym zakresie. Mógłbym odwrócić to pytanie: Przecież alarmujemy, co się więc dzieje z naszymi sygnałami, z naszymi informacjami, skoro brak na nie dostatecznej reakcji? Ale my możemy tylko mówić o tym. Jedynym narzędziem Izby jest informacja i wnioski do prokuratury na przykład.</u>
          <u xml:id="u-162.7" who="#JanuszWojciechowski">Tu była inna kwestia. Powrócę do tego, bo to było w wypowiedziach innych posłów. Sprawa PFRON, sprawcy bezkarni. Informacja o tym, co się dzieje w PFRON, jest znana wszystkim posłom i znów to jest ten sam problem: Jakie konsekwencje może zastosować Izba - wydać wyrok?</u>
          <u xml:id="u-162.8" who="#JanuszWojciechowski">Nie wiem, czy na wszystkie kwestie, które pan poseł zasygnalizował, odpowiedziałem, ale mam nadzieję, że tak. Jeśli nie, to odpowiem w dodatkowych wypowiedziach.</u>
          <u xml:id="u-162.9" who="#JanuszWojciechowski">Wysoka Izbo! Jeśli chodzi o wypowiedzi innych państwa, dziękuję za wszystkie uwagi, które padły pod adresem Najwyższej Izby Kontroli. Nie będę odpowiadał w kolejności. Szczególnie sprawozdawcy panu posłowi Kalecie dziękuję za pozytywną ocenę sprawozdania, za ciepłe słowa, które zostały wypowiedziane w imieniu komisji.</u>
          <u xml:id="u-162.10" who="#JanuszWojciechowski">Pan poseł Majewski mówił - jeśli dobrze zanotowałem, niestety nie ma dobrych warunków do notowania w miejscu, które jest przewidziane dla przedstawicieli Najwyższej Izby Kontroli - o potrzebie szybszego działania w Izbie. Mówiłem już o tym w swoim wystąpieniu, prezentując sprawozdanie: również dostrzegamy taką potrzebę i możliwości nieco szybszego działania.</u>
          <u xml:id="u-162.11" who="#JanuszWojciechowski">Pan poseł Gruszka mówił o problemie wykorzystania naszych sygnałów i potrzebie przedstawienia spraw nie zrealizowanych. Mogę zasygnalizować, że przygotowujemy taką większą analizę, która przedstawi problem realizacji wniosków pokontrolnych NIK. Chcemy pokazać, co sygnalizowaliśmy, jakie akty prawne na przykład krytycznie ocenialiśmy, jakie widzieliśmy działania systemowe i czy one zostały podjęte czy nie. To będzie, myślę, interesujący materiał dla Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-162.12" who="#JanuszWojciechowski">Pan poseł Januła również mówił o potrzebie szybszego działania Izby. Sądzę, że pewne zmiany organizacyjne, które potrzebne są w kontekście dyskusji, jaka się tu odbywa, uzasadnią rzeczywiście konieczność stworzenia możliwości szybszego wykonywania kontroli doraźnych, przede wszystkim tych pilnych, które można przy zachowaniu zasad procedury i nienaruszaniu terminów tam określonych wykonać nieco szybciej.</u>
          <u xml:id="u-162.13" who="#JanuszWojciechowski">Pan poseł Świrepo powiedział, że spada liczba zawiadomień o przestępstwach. Jest zainteresowany, czego to jest wynikiem. Proszę państwa, ta liczba zawiadomień o przestępstwach nie jest taka mała, dotyczyły one 200 osób; kierujemy takie zawiadomienia w najbardziej drastycznych sytuacjach. Poza tym często czy dość często mamy do czynienia z taką sytuacją, że już prokuratura wie o sprawie w momencie, kiedy my kontrolujemy, i gdy są już wyniki kontroli, nie ma potrzeby zawiadamiać. Nie są mi znane fakty czy nie występuje taki problem, że powinno się zawiadomić, a się nie zawiadamia. Zresztą prokuratura właściwie o wszystkich naszych ustaleniach wie - poczynając od prokuratora generalnego, który również jest adresatem naszych informacji i może tam znaleźć te wiadomości, które mogą spowodować określone działania.</u>
          <u xml:id="u-162.14" who="#JanuszWojciechowski">Pan poseł Kasprzyk mówił o sprawie pewnego przedsiębiorstwa w Słupsku. Co się dalej działo? Oczywiście w sprawozdaniu był tylko skrót tego, o co w tej sprawie chodziło. Mogę się tylko zobowiązać, że pan poseł otrzyma z delegatury stosowne wyjaśnienie o wynikach kontroli w tej sprawie i podjętych działaniach.</u>
          <u xml:id="u-162.15" who="#JanuszWojciechowski">Kwestie kontroli gospodarki morskiej to kolejny problem w wypowiedzi pana posła Kasprzyka. Tak się składa, że rzeczywiście w kontrolach zeszłorocznych ta problematyka nie występowała. Sądzę, że ona wystąpić powinna. Jest to postulat do rozważenia przy układaniu planu na rok przyszły.</u>
          <u xml:id="u-162.16" who="#JanuszWojciechowski">Pan poseł Ciesielski też mówił o zbyt małej liczbie spraw zakończonych postępowaniem karnym.</u>
          <u xml:id="u-162.17" who="#JanuszWojciechowski">Chyba pan poseł Januła, jeśli pamiętam, wspomniał, że NIK nie jest policją i że od postępowań karnych są inne organy. Jeszcze raz powtórzę, że zgłaszanie zawiadomień o przestępstwach to jest jakby uboczne zajęcie Izby. My przede wszystkim przygotowujemy informacje o wynikach kontroli.</u>
          <u xml:id="u-162.18" who="#JanuszWojciechowski">Pan poseł Olewiński mówił o analizie budżetu za 1995 r. i - pewnie niedokładnie odnotowałem - ewentualnej nowelizacji ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli. Ta kwestia wymaga przemyślenia, jest już kilka problemów związanych między innymi z zakresem naszych uprawnień kontrolnych i być może jakaś potrzeba nowelizacji wystąpi, to też będziemy musieli rozważyć.</u>
          <u xml:id="u-162.19" who="#JanuszWojciechowski">Pan poseł Gietek. Dziękuję za miłe słowa pod adresem poziomu sprawozdania, zasygnalizowanie problemów dotyczących dostępu do różnego rodzaju tajemnic. Przy okazji dziękuję panu posłowi za wspieranie Izby w zabiegach o korzystne unormowania prawne w tej materii.</u>
          <u xml:id="u-162.20" who="#JanuszWojciechowski">Pani poseł Pawłowska mówiła o współpracy z parlamentem, o integracjach w województwie. Chcę powiedzieć, że w niektórych województwach - akurat nie w tym, z którego pani poseł piastuje mandat - już w 5 delegaturach mieliśmy spotkania z udziałem wszystkich posłów i senatorów z terenu, bardzo potrzebne, bardzo cenne; będziemy to dalej rozwijać w najbliższym czasie, będą kolejne spotkania po to, żeby właśnie w terenie można było się z państwem spotkać i usłyszeć uwagi krytyczne czy jakieś sugestie co do kierunku naszej pracy, zarówno delegatury, jak i Izby w całości.</u>
          <u xml:id="u-162.21" who="#JanuszWojciechowski">Dziękuję panu posłowi Machnio za życzenia w imieniu pracowników Izby. Z kolei pan poseł podniósł problem kontroli banków; chodzi o te nazwy banków. Właśnie z bankami jest ten kłopot, proszę państwa, że na prośbę prezesa Narodowego Banku Polskiego po prostu unikamy informowania o naszej ich krytyce, dlatego że ma to podobno skutki niebezpieczne dla kondycji banków. Wysoki Sejm otrzymuje wszystkie informacje o tych kontrolach, tak że problem informowania Sejmu nie istnieje, jest problem szerszego informowania opinii publicznej.</u>
          <u xml:id="u-162.22" who="#JanuszWojciechowski">Pan poseł Gołębiewski mówił o skuteczności naszych działań w kontekście kontroli odbudowy Teatru Narodowego. Akurat w przypadku tej kontroli skuteczność była wręcz wzorowa, dlatego że doszło do odwołania osób winnych zaniedbań, doszło do istotnych zmian systemowych, doszło do wyegzekwowania odpowiedzialności karnej w wypadku osób, które zawiniły. Tak że to była jedna z bardziej skutecznych kontroli.</u>
          <u xml:id="u-162.23" who="#JanuszWojciechowski">Jeszcze raz chciałem serdecznie podziękować wszystkim państwu posłom biorącym udział w debacie za wszystkie uwagi krytyczne i życzliwe i za zgłoszone sugestie, które zostaną wnikliwie rozważone. Dziękuję za uwagę przy wysłuchaniu sprawozdania z działalności Izby, za zainteresowanie tym problemem.</u>
          <u xml:id="u-162.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-163">
          <u xml:id="u-163.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie prezesie.</u>
          <u xml:id="u-163.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Słucham, panie pośle, w jakim trybie?</u>
          <u xml:id="u-163.2" who="#komentarz">(Poseł Tadeusz Jacek Zieliński: W trybie sprostowania.)</u>
          <u xml:id="u-163.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie pośle, ściśle w trybie sprostowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-164">
          <u xml:id="u-164.0" who="#TadeuszJacekZieliński">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałem uprzejmie panu prezesowi odpowiedzieć; prostując, podziękować mu, że tak szeroko odniósł się do mojego wystąpienia, które było wystąpieniem w imieniu Klubu Parlamentarnego Unii Wolności, a nie wystąpieniem indywidualnym.</u>
          <u xml:id="u-164.1" who="#TadeuszJacekZieliński">W swoim wystąpieniu nie mówiłem, że NIK nie dokonuje analizy realizacji budżetu wojewodów. Powiedziałem, że NIK czyni to w wąskim zakresie, w niewystarczającym zakresie, niezadowalającym zakresie, że informacje, które na temat realizacji budżetów wojewodów znajdują się w sprawozdaniu, w analizie budżetu, są wyrywkowe i przykładowe. Tak że to ważna różnica.</u>
          <u xml:id="u-164.2" who="#TadeuszJacekZieliński">Dalsza sprawa dotyczy mojej wypowiedzi na temat instrumentów działania Najwyższej Izby Kontroli. Pan prezes powiada przekornie, wulgaryzując moje słowa, że...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-165">
          <u xml:id="u-165.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, bardzo proszę nie w formie polemiki, ale ściśle sprostowania źle zrozumianych twierdzeń, tak jak jest w regulaminie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-166">
          <u xml:id="u-166.0" who="#TadeuszJacekZieliński">Imputuje mi pan prezes, że oczekuję działań władczych od Najwyższej Izby Kontroli. Nie oczekuję takowych, oczekuję natomiast korzystania z tych instrumentów, które na mocy ustawy Najwyższa Izba Kontroli posiada, w tym między innymi dotyczących zawiadamiania organów ścigania o prawdopodobieństwie zaistnienia przestępstwa. My nie chcemy nikogo wysyłać do Jaworzna, chcemy, żeby Najwyższa Izba Kontroli korzystała z tych uprawnień, które posiada, w stopniu zadowalającym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-167">
          <u xml:id="u-167.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-167.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Czy pan prezes pragnie jeszcze zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-167.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie prezesie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-168">
          <u xml:id="u-168.0" who="#JanuszWojciechowski">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Dosłownie tylko jedno zdanie, żeby nie powstało wrażenie, że Izba nie korzysta z tego instrumentu, którym są zawiadomienia o ściganiu. Według statystyk korzysta dwukrotnie częściej, niż to jest niezbędne, bo połowa spraw podejmowanych na skutek naszych zawiadomień kończy się niestety umorzeniami. Więc tak to wygląda w świetle naszej statystyki.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-169">
          <u xml:id="u-169.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie prezesie.</u>
          <u xml:id="u-169.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Zamykam dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-169.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Do głosowania nad projektem uchwały przystąpimy w dniu jutrzejszym rano.</u>
          <u xml:id="u-169.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Przystępujemy do rozpatrzenia punktów 4 i 5 porządku dziennego: 4. Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej, Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie Kodeksu karnego (druki nr 1502 i 1729). 5. Rządowe sprawozdanie z realizacji w 1994 r. ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (druk nr 1416) wraz ze stanowiskiem komisji (druk nr 1560).</u>
          <u xml:id="u-169.4" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę sprawozdawcę komisji pana posła Marka Balickiego o zabranie głosu w celu przedstawienia sprawozdania o projekcie ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-170">
          <u xml:id="u-170.0" who="#MarekBalicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na wstępie chciałbym zapytać o sprawę proceduralną, ponieważ podczas ustalania porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia Sejmu był zgłoszony wniosek, żeby zmienić kolejność wystąpień, a mianowicie żeby najpierw było przedstawione sprawozdanie z wykonania ustawy w 1994 r., dopiero potem sprawozdanie połączonych komisji dotyczące projektu nowelizacji ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-171">
          <u xml:id="u-171.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Tak jest, panie pośle. Było to poruszane dzisiaj przy ustalaniu porządku dziennego i prowadzący obrady pan marszałek Zych odpowiedział pani poseł Sienkiewicz (zdaje się, że to pani poseł Sienkiewicz tę sprawę poruszała), że debata jest łączna. W związku z tym nie uznaliśmy za konieczne zmieniania kolejności wystąpień, gdyż będzie to łączna debata i łączne omówienie tego problemu.</u>
          <u xml:id="u-171.1" who="#komentarz">(Poseł Marek Balicki: Ale...)</u>
          <u xml:id="u-171.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, taka była decyzja, Wysoka Izba tę decyzję przyjęła, i trudno mi w tej chwili ją zmieniać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-172">
          <u xml:id="u-172.0" who="#MarekBalicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej, Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie Kodeksu karnego, zawarte w drukach nr 1502 i nr 1729.</u>
          <u xml:id="u-172.1" who="#MarekBalicki">W tym miejscu chciałbym powiedzieć, iż Klub Parlamentarny Unii Wolności zwrócił się do mnie z prośbą o poinformowanie Wysokiej Izby, że przedstawiając sprawozdanie połączonych komisji, nie reprezentuję Unii Wolności, co niniejszym czynię.</u>
          <u xml:id="u-172.2" who="#MarekBalicki">Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny złożonego do laski marszałkowskiej przez Klub Parlamentarny Unii Pracy odbyło się na 74 posiedzeniu Sejmu w dniu 1 marca 1996 r. Na następnym posiedzeniu, w dniu 13 marca, Sejm skierował powyższy projekt ustawy do czterech komisji, które na początku swojego wystąpienia wymieniłem. Komisje rozpatrzyły projekt na posiedzeniach w dniach 25 marca, 11 czerwca oraz 2 i 9 lipca 1996 r. Od 25 marca do pierwszych dni czerwca nad projektem pracowała podkomisja, której pracom miałem przyjemność przewodniczyć.</u>
          <u xml:id="u-172.3" who="#MarekBalicki">Podkomisja i komisje w trakcie swych prac korzystały z pomocy wielu ekspertów, w szczególności z dziedziny medycyny, prawa, nauk społecznych. Zapoznały się z wieloma opiniami, stanowiskami i ekspertyzami, w tym także przedstawionymi przez różne organizacje społeczne, samorząd lekarski oraz związki zawodowe. Przedstawiciele organizacji reprezentujących różne odłamy społeczeństwa byli zapraszani i uczestniczyli w kolejnych posiedzeniach podkomisji i komisji, że wymienię Federację Ruchów Obrony Życia czy Federację na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny. We wszystkich posiedzeniach brali też udział przedstawiciele zainteresowanych ministerstw.</u>
          <u xml:id="u-172.4" who="#MarekBalicki">Pani Marszałek! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Komisje, przystępując do prac nad nowelizacją ustawy aborcyjnej, były w pełni świadome tego, że przerywanie ciąży - czy jak ostatnio zwykło się mawiać: aborcja - jest poważnym problemem politycznym, społecznym, etycznym, zdrowotnym i prawnym. Niektórzy uważają nawet, że jest jednym z najtrudniejszych i najistotniejszych problemów końca XX w., jakie stoją przed współczesnymi społeczeństwami wielu krajów. Polska nie jest tu wyjątkiem. Potwierdzają to chociażby informacje ostatnio napływające z Niemiec, Wielkiej Brytanii czy Stanów Zjednoczonych o sporach, kontrowersjach czy konfliktach etycznych, politycznych, prawnych, jakie miały miejsce w tych krajach w związku z aborcją. Mamy tu bowiem do czynienia z konfliktem bardzo różnych interesów, płodu i kobiety ciężarnej, których całkowite pogodzenie nie jest możliwe. Mamy sytuację płodu, który dopiero staje się osobą ludzką, oraz sytuację kobiety, która już nią jest. Szukanie rozwiązań kompromisowych jest niezwykle trudne. Obserwując toczące się wokół aborcji spory, odnosi się wrażenie, że ich uczestnikom czasem bardziej zależy na zamanifestowaniu „słusznego” stanowiska i opowiedzeniu się po „właściwej” stronie niż na rzeczowym zastanowieniu się nad podjęciem kroków, które, chociaż mało radykalne i mało widowiskowe, konsekwentnie i skutecznie zmierzałyby ku rzeczywistemu ograniczaniu aborcji, a nie jedynie poprawiały oficjalne statystyki. Śmiało mogę powiedzieć, że podkomisji, a następnie komisjom udało się uniknąć tych niebezpieczeństw, chociaż dyskusja momentami była trudna i toczyła się w gorącej czy w bardzo gorącej atmosferze. Przedstawiony w sprawozdaniu projekt ustawy jest wyrazem szukania kompromisu, ale takiego kompromisu, aby obok innych niezbędnych zmian była dopuszczalna możliwość przerywania ciąży z tzw. wskazań społecznych, kompromisu, który będzie zgodny z oczekiwaniami przeważającej części społeczeństwa. Większość członków komisji uznała, że cel ten udało się osiągnąć. Gwoli sprawozdawczej rzetelności muszę jednak powiedzieć, że część posłów nie zgadzających się z potrzebą zmiany obecnego stanu prawnego zachowała zdanie odrębne.</u>
          <u xml:id="u-172.5" who="#MarekBalicki">Przyjmując znaczną większością głosów projekt ustawy zawarty w sprawozdaniu, komisje opowiedziały się za nowelizacją obecnie obowiązującej ustawy. Podzieliły argumentację przedstawioną w imieniu wnioskodawców przez panią poseł Izabelę Jarugę-Nowacką w dniu 1 marca podczas pierwszego czytania. Istotnych argumentów na rzecz nowelizacji dostarczyły także kolejne posiedzenia połączonych komisji nad dwoma sprawozdaniami z wykonania ustawy za 1994 r. Dzisiaj będzie ono przedstawione przez panią poseł Krystynę Sienkiewicz. W związku z tym czuję się w części zwolniony z obowiązku oceny wykonania ustawy i jej skutków, ponieważ to będzie przedstawione w następnym wystąpieniu, ale z pewnością trzeba zwrócić uwagę na kwestię najważniejszą. Mianowicie ustawa, zwana ustawą antyaborcyjną, w swoim obecnym kształcie okazała się całkowicie nieskuteczna, nie spełniła swojego zasadniczego, głównego celu, jakim miało być wyeliminowanie zjawiska przerywania ciąży. Wiele przesłanek wskazuje na to, że jedynym skutkiem tej ustawy jest nie ograniczenie liczby zabiegów, ale zepchnięcie zjawiska do podziemia. Zjawisko przestało więc istnieć w oficjalnych statystykach, ale istnieje faktycznie. Taki stan rzeczy jest wysoce szkodliwy, mamy bowiem do czynienia nie tylko z prawem nieefektywnym - np. w ubiegłym, w 1995 r. nikt nie został skazany prawomocnym wyrokiem sądu - ale i z prawem, które jest szkodliwe.</u>
          <u xml:id="u-172.6" who="#MarekBalicki">Przede wszystkim usunięcie ciąży stało się zabiegiem kosztownym, co nakłada szczególny ciężar na kobiety niezamożne, znajdujące się nierzadko w dramatycznej sytuacji. Równocześnie kobiety, które chcą dokonać aborcji, muszą korzystać z podziemia ginekologicznego, działającego w warunkach zagrażających zdrowiu lub nawet życiu, albo muszą wyjeżdżać za granicę, często do krajów, w których poziom świadczonych usług budzi wątpliwości. W prasie codziennej bez trudu można znaleźć w rubryce ogłoszeń drobnych informacje o lekarzach, grupach lekarzy, o spółdzielniach lekarskich, reklamujących swoje usługi w tzw. pełnym zakresie, często: całodobowo, często: ginekolog wszystko, czy: wywoływanie miesiączki. To są przykłady z ogłoszeń prasowych.</u>
          <u xml:id="u-172.7" who="#MarekBalicki">Jest też obecna ustawa przyczyną wielu ludzkich dramatów. W czerwcu br. na rok i 8 miesięcy więzienia został skazany 27-letni mężczyzna, którego żona namówiła, by wstrzyknął jej do narządów rodnych rozcieńczoną penicylinę. Jak zeznawał w czasie rozprawy, żona płakała i mówiła ciągle, że dość ma już dzieci. W wyniku zakażenia narządów rodnych doszło do wstrząsu septycznego i kobieta zmarła, zostawiając troje dzieci. Obrońca w czasie procesu mówił, że rodzina żyła w strasznych warunkach sanitarnych, a oskarżony, prosty człowiek, uległ prośbom żony. Pozostaje pytanie, kto odpowiada za taki stan.</u>
          <u xml:id="u-172.8" who="#MarekBalicki">W tej sytuacji komisje stwierdziły, że sytuacja dojrzała do nowelizacji ustawy.</u>
          <u xml:id="u-172.9" who="#MarekBalicki">Pani Marszałek! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Chciałbym jednak z całą mocą podkreślić, że dyskusja, jaka miała miejsce na posiedzeniach połączonych komisji, a wcześniej jeszcze podkomisji, dowiodła, wykazała, że liberalizacja przepisów dotyczących przerywania ciąży nie oznacza zmiany oceny społecznej szkodliwości samego zjawiska, lecz tylko zmianę taktyki jego zwalczania. Proponowana liberalizacja jest wyrazem uznania, że strategia realizowania ochrony życia płodu za pomocą środków przymusu prawnokarnego jest niewłaściwa i przynosi, bo musi przynieść, porażkę. Komisje uznały, że znacznie skuteczniej można chronić płód, stosując środki informacyjno-wychowawcze, ucząc profilaktyki i uświadamiając negatywne skutki przerywania ciąży, wyrabiając w społeczeństwie postawy akceptujące rodzicielstwo, a także prowadząc politykę prorodzinną. W tym też kierunku zmierzają propozycje zmiany w preambule ustawy polegające na dodaniu zdania: „uznając prawo każdego do odpowiedzialnego decydowania o posiadaniu dzieci oraz prawo dostępu do informacji, edukacji, poradnictwa i środków umożliwiających korzystanie z tego prawa”. Chodzi tu o zobowiązanie państwa do działań na rzecz przeciwdziałania przyczynom niepożądanych ciąż i aborcji oraz działań sprzyjających świadomemu rodzicielstwu, planowaniu rodziny.</u>
          <u xml:id="u-172.10" who="#MarekBalicki">Przechodząc do szczegółowego omówienia najważniejszych zapisów w projekcie nowelizacji ustawy, chciałbym też powiedzieć, że wnioski mniejszości, których kilkanaście czy nawet może więcej znalazło się w sprawozdaniu ustawy, będę omawiał jednocześnie w powiązaniu z poszczególnymi częściami ustawy, gdyż przedstawienie ich na końcu mogłoby spowodować wątpliwości czy pewne niejasności. Trzeba by powtarzać wiele spraw.</u>
          <u xml:id="u-172.11" who="#MarekBalicki">Art. 1 w projekcie nowelizacji otrzymuje brzmienie: „Prawo do życia podlega ochronie, w tym również w fazie prenatalnej w granicach określonych w ustawie”. Jest zgłoszony wniosek mniejszości, żeby zachować ten artykuł w dotychczasowym brzmieniu. Komisje uznały, że zaproponowane przez nie brzmienie jest zgodne z całością proponowanych zmian w ustawie i unika określeń, które mają charakter ideologiczny mogący wywoływać niepotrzebne konflikty czy emocje. Taki zapis jest najbardziej odpowiedni.</u>
          <u xml:id="u-172.12" who="#MarekBalicki">W art. 2 skreślono niefortunny zapis o służbach informacyjnych. Chodzi o służby informacyjne, które nie zostały dotąd powołane, a za których pośrednictwem organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego miały zapewnić dostęp do szczegółowych informacji na temat uprawnień do opieki socjalnej, możliwości adopcji itd. Takie służby nie powstały i komisje uznały, że nie ma potrzeby ustawą narzucać tworzenie czegoś, co może jest niepotrzebne, i zarówno administracja rządowa, jak i samorządowa bez powoływania takich służb doskonale będzie mogła spełniać swój obowiązek zapewnienia dostępu do informacji. W ramach obowiązkowych informacji, do których dostęp ma być poszerzony, dodano obowiązek informowania o instytucjach i organizacjach pomagających w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych, a także zajmujących się sprawami przysposobienia.</u>
          <u xml:id="u-172.13" who="#MarekBalicki">Kolejna zmiana to w art. 2 dodanie ust. 2a, w którym nakłada się na organy administracji rządowej i samorządowej odpowiednio do ich kompetencji obowiązek zapewnienia swobodnego dostępu do informacji i badań prenatalnych szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu. Umieszczenie tego zapisu było argumentowane potrzebą odwrócenia trendu, który ma miejsce, ograniczania dostępu do tych badań. Każda kobieta, która znajduje się w grupie ryzyka, powinna mieć umożliwiony dostęp do badań prenatalnych i ewentualnej terapii, jeśli taka potrzeba wynikałaby z przeprowadzonych badań.</u>
          <u xml:id="u-172.14" who="#MarekBalicki">Przechodząc do dalszych spraw, w szczególności do sprawy, która wiąże się z dostępem do edukacji, do wiedzy o życiu seksualnym człowieka, trzeba powiedzieć, że większość par małżeńskich i większość ludzi zgadza się co do tego, że dzieci powinny rodzić się w następstwie świadomej decyzji rodziców, a nie w wyniku przypadku. Tymczasem jednak większość młodych ludzi rozpoczynających współżycie płciowe ma jedynie mętne, blade pojęcie o wielu aspektach seksualnej sfery życia człowieka, o dostępnych środkach i metodach antykoncepcyjnych. Jak niski jest poziom tej wiedzy, ilustrują wyniki badań przeprowadzonych niedawno wśród studentów jednej z akademii medycznych na południu Polski. Wydawałoby się, że studenci medycyny powinni już wiedzieć wszystko lub prawie wszystko. I co się okazało? Na pół roku przed zakończeniem 6-letnich studiów medycznych przyszli lekarze nie znają zagadnień płodności ani naturalnych metod regulacji urodzin w stopniu nawet zadowalającym. Powstaje pytanie: Jeśli lekarze nie powinni mieć tej rzetelnej wiedzy o metodach kontroli urządzeń, to kto ma wiedzieć? Liczba nie chcianych dzieci oraz zachorowalność na choroby przenoszone drogą płciową, w tym AIDS, mogłyby ulec znaczącej redukcji, gdyby osoby wkraczające w wiek reprodukcyjny wiedziały, w jaki sposób można zapobiegać poczęciu i zmniejszyć ryzyko zachorowania.</u>
          <u xml:id="u-172.15" who="#MarekBalicki">W tej sytuacji - i opierając się na dwóch ostatnich sprawozdaniach z wykonania obecnej ustawy - komisje uznały, że konieczne jest wprowadzenie do nauczania szkolnego przedmiotu: Wiedza o życiu seksualnym człowieka. Zapis ust. 2 art. 4 w nowym brzmieniu nakłada na MEN taki obowiązek. Zakres treści programowych tego przedmiotu Ministerstwo Edukacji Narodowej ma ustalić wspólnie z Ministerstwem Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
          <u xml:id="u-172.16" who="#MarekBalicki">Również do systemu dokształcania i doskonalenia nauczycieli będzie wprowadzana tematyka z zakresu wiedzy o życiu seksualnym człowieka.</u>
          <u xml:id="u-172.17" who="#MarekBalicki">Komisje proponują, aby nowy przedmiot wszedł do programów szkolnych 1 września 1997 r., a więc za rok. Jest to, zdaniem posłów, wystarczający okres do poczynienia przez Ministerstwo Edukacji Narodowej niezbędnych przygotowań.</u>
          <u xml:id="u-172.18" who="#MarekBalicki">Do tej zmiany zostało zgłoszonych kilka wniosków mniejszości, które sprowadzają się do tego, żeby nie wprowadzać osobnego przedmiotu o nazwie: Wiedza o życiu seksualnym człowieka. Jedynie we wniosku nr 3 do zmiany 4, lit. b, jedynka rzymska (jest to troszkę skomplikowany sposób oznaczenia tych wniosków), w miejsce tego jest zapis, że Ministerstwo Edukacji Narodowej ustali zakres treści programowych wymienionych w ust. 1, który merytorycznie nie ulega zmianie, oraz wprowadzi tę tematykę do systemów dokształcania i doskonalenia nauczycieli. Pod rzymską dwójką jest inny wniosek proponujący nadanie brzmienia, że MEN w porozumieniu z ministrem zdrowia ustali szczegółowy program nauczania szkolnego.</u>
          <u xml:id="u-172.19" who="#MarekBalicki">Komisje uznały, że zapisy idące w tym kierunku już były i w szkołach się nic nie zmieniło, stąd jest potrzebny odrębny przedmiot.</u>
          <u xml:id="u-172.20" who="#MarekBalicki">Komisje uznały też, że obok wiedzy, obok informacji konieczne jest również zwiększenie dostępu, przede wszystkim kobiet, do środków antykoncepcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-172.21" who="#MarekBalicki">Komisje proponują, aby poprzez wprowadzenie odpowiednich zmian w ustawie o zasadach odpłatności za leki było możliwe umieszczenie na liście leków z 30% bądź 50% odpłatnością niektórych hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Szczegółową decyzję, ile i jakie środki antykoncepcyjne będą podlegać refundacji, będzie podejmował minister zdrowia i opieki społecznej, zresztą na takich samych zasadach jak w wypadku wszystkich leków, których dotyczy refundacja.</u>
          <u xml:id="u-172.22" who="#MarekBalicki">Chciałbym też przypomnieć, że w Polsce wszystkie hormonalne środki antykoncepcyjne są dostępne w aptekach wyłącznie na podstawie recepty lekarskiej, czyli nie ma możliwości samodzielnego stosowania takich środków przez kobiety. Szacuje się dzisiaj, że zaledwie 3,5% kobiet w Polsce używa regularnie hormonalnych środków antykoncepcyjnych, podczas gdy w krajach Europy Zachodniej czy Europy Środkowej jest ich od kilku do kilkunastu razy więcej. Dla wielu kobiet bowiem barierą jest nie tylko brak wiedzy, ale wiążą się z tym również trudności finansowe. Wprowadzenie środków hormonalnych na listę leków refundowanych postuluje również Polskie Towarzystwo Ginekologiczne i wiele autorytetów z dziedziny ginekologii niezależnie od poglądów, towarzystw. Do tej propozycji komisji jest zgłoszony wniosek mniejszości nr 11, który zmierza do skreślenia tej zmiany w całości.</u>
          <u xml:id="u-172.23" who="#MarekBalicki">Kluczowy charakter dla nowelizacji ma dodany nowy art. 4a określający okoliczności i warunki, w których może być dokonane przerwanie ciąży. Komisje zgodnie z postulatami ekspertów uznały za słuszne pozostawienie w Kodeksie karnym jedynie przepisów typowo karnych. Natomiast ustawa o planowaniu rodziny, ustawa aborcyjna, jak czasem jest ona nazywana, do której odwołanie jest zawarte w tych artykułach Kodeksu karnego, ma precyzować okoliczności i warunki, w których jest dopuszczalne przerywanie ciąży.</u>
          <u xml:id="u-172.24" who="#MarekBalicki">Najbardziej istotną zmianą w stosunku do obecnego stanu prawnego jest dopuszczenie przerywania ciąży ze wskazań społecznych. I to zostało zapisane w sposób następujący: gdy „kobieta znajduje się w ciężkich warunkach życiowych lub trudnej sytuacji osobistej”. Sformułowanie zapisu o tej okoliczności było poprzedzone długą dyskusją w komisji, padło wiele różnych propozycji. Mimo długiej dyskusji, niewolnej od poważnych kontrowersji, komisje nie znalazły zapisu, który mógłby lepiej ująć to, co było celem regulacji, co miało stać się jej przedmiotem, dlatego pozostały przy pierwotnym sformułowaniu, który właśnie tak brzmi - „ciężkie warunki życiowe lub trudna sytuacja osobista”.</u>
          <u xml:id="u-172.25" who="#MarekBalicki">Możliwość przerwania ciąży w tej sytuacji ograniczona jest jednak szeregiem warunków. Po pierwsze, czas trwania ciąży nie może być dłuższy niż 12 tygodni. Po drugie, kobieta musi odbyć konsultację - w czasie prac komisji nazywaliśmy to konsultacją życiową - której celem jest, jak sformułowano w ust. 7 dodanego art. 4a, w szczególności ustalenie sytuacji, w jakiej znajduje się kobieta, sytuacji zdrowotnej i życiowej, i pomoc w rozwiązaniu jej problemów. Dzisiaj, gdy przerywanie ciąży ze wskazań społecznych jest nielegalne, i tak się odbywa, tylko bez konsultacji. Kobiety nie mają takich możliwości - nie ma takich osób, nie ma takich instytucji, a poza tym prawo, które dzisiaj obowiązuje, nie skłania do tego, żeby z takich konsultacji korzystać, nawet jeśliby było gdzie się udać. Stąd tak dużą wagę przywiązuje komisja do zapisu o konsultacji. Osoba udzielająca konsultacji ma również poinformować kobietę o dostępnych formach pomocy przysługującej jej w związku z ciążą, z porodem itd., o ochronie prawnej życia w fazie prenatalnej i aspektach medycznych przerwania ciąży, a także o środkach i metodach antykoncepcyjnych i - co ważne, co jest novum w naszych zwyczajach, w codzienności zakładów opieki zdrowotnej - że za zgodą kobiety w konsultacji może wziąć udział jej partner. Ja bym powiedział - powinien, ale ustawodawca nie chciał tak daleko ingerować, więc zapisał możliwość wzięcia udziału jej partnera, członków rodziny lub innej bliskiej osoby. To był drugi warunek - konsultacja. I trzeci - 3-dniowy okres do namysłu pomiędzy konsultacją a przeprowadzeniem zabiegu przerwania ciąży. Komisje chciały stworzyć taki tryb, który nie sprowadzałby się do tego, że przerwanie ciąży odbywałoby się pod wpływem impulsu; ich zdaniem powinna to być przemyślana decyzja. Stąd 3-dniowy okres, jak to było określane w wypowiedziach - okres do namysłu.</u>
          <u xml:id="u-172.26" who="#MarekBalicki">Ten dodany artykuł reguluje również kwestię zgody kobiety na przerwanie ciąży, jak też zapis obejmujący trzy pozostałe sytuacje, w których dzisiaj jest możliwe zgodne z prawem przerwanie ciąży i o których zaraz powiem, bo zostały zaproponowane zmiany. Ale kwestia zgody wymaga odrębnego zwrócenia uwagi, ponieważ komisje uznały, że w żadnej sytuacji, bez względu na to, czy to będzie osoba małoletnia czy osoba ubezwłasnowolniona, to znaczy nie posiadająca zdolności do czynności prawnych, nikt nie ma prawa dokonać przerwania ciąży bez zgody kobiety, oczywiście pod warunkiem, że ma ona wystarczające rozeznanie, żeby tej zgody udzielić. Czyli wprowadzony do art. 4a ust. 4, mówiący o zgodzie, uniemożliwia wykonanie zabiegu przerwania ciąży bez zgody kobiety, pod warunkiem, że ma ona rozeznanie w tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-172.27" who="#MarekBalicki">I teraz zmiany w stosunku do obecnego stanu prawnego w przypadku badań prenatalnych, kiedy badania te lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu. I druga sytuacja, kiedy ciąża powstaje w wyniku czynu zabronionego - gwałtu, kazirodztwa. Tutaj komisje wprowadziły pewne ograniczenia w stosunku do stanu prawnego, jaki obowiązuje dzisiaj. Komisje uznały, że jest nie do utrzymania stan taki, że można przerwać ciążę w przypadku tych wskazań prawnych, czyli kiedy ciąża powstaje w wyniku gwałtu, przez cały okres ciąży, a tak dzisiaj mówi Kodeks karny: Do końca ciąży można dokonać jej przerwania. Podobnie jest w przypadku badań prenatalnych. I dlatego komisje zaproponowały wprowadzenie realnego ograniczenia czasowego, zgodnie z tendencjami panującymi w regulacjach prawnych dotyczących kwestii aborcji w krajach Europy Zachodniej czy w Stanach Zjednoczonych - wyznaczyły granicę, za którą płód uzyskuje zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, uznając, że ten punkt jest nieprzekraczalny. I to jest ograniczenie w stosunku do stanu obecnego.</u>
          <u xml:id="u-172.28" who="#MarekBalicki">Drugie ograniczenie dotyczy miejsca dokonania zabiegu. Dzisiaj w przypadkach, o których powiedziałem, można przeprowadzić te zabiegi w przychodni i w szpitalu. Komisje uznały, że w tych trudnych przypadkach, powyżej 12 tygodnia, zabieg przerwania ciąży może być dokonany wyłącznie w szpitalu. To wymaga odpowiedniego zabezpieczenia medycznego.</u>
          <u xml:id="u-172.29" who="#MarekBalicki">I kwestia, która również wiąże się z pewnym ograniczeniem: kto, jaki lekarz ma wydać orzeczenie, czy powinno być przeprowadzone przerwanie ciąży, w przypadku badań prenatalnych. Dzisiaj jest dwóch lekarzy, ale bez określenia kwalifikacji, czyli może to być dwóch lekarzy po stażu. Komisje uznały, że to jest niebezpiecznie zbyt szerokie pełnomocnictwo, i dlatego wprowadziły zapis, że lekarz musi mieć kwalifikacje, które określi minister zdrowia i opieki społecznej.</u>
          <u xml:id="u-172.30" who="#MarekBalicki">Ostatnie wskazania, o których trzeba powiedzieć, a które zwykle wymienia się jako pierwsze - gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety. Tutaj również stwierdzono, że orzeczenie powinno być wydane przez lekarza posiadającego kwalifikacje określone przez ministra zdrowia, a nie przez jakichkolwiek dwóch lekarzy, i że taki zabieg - to jest szczególnie ważne z medycznego punktu widzenia, z punktu widzenia polityki zdrowotnej - może się odbyć wyłącznie w szpitalu. Stąd też odpowiedni zapis.</u>
          <u xml:id="u-172.31" who="#MarekBalicki">A teraz kilka słów o wnioskach mniejszości do art. 4a, bo sporo ich zgłoszono, są one mniej lub bardziej głębokie. Po pierwsze, jest wniosek mniejszości, żeby całkowicie skreślić wskazania socjalne i wszystkie zmiany w art. 4a, które się z tym wiążą. Po drugie, jest wniosek mniejszości, aby w przypadku wskazań prawnych tę granicę - którą komisje proponują obniżyć do momentu, kiedy płód uzyskuje zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety, czyli mniej więcej 24–25 tydzień - ograniczyć do 12 tygodnia. Muszę powiedzieć, że gdyby prześledzić dyskusje w czasie posiedzeń komisji, to padały różne głosy i stanowiska prezentujące jedną i drugą propozycję były w miarę zrównoważone. Przyjęto zapis 24 tygodnia, ale jest wniosek, żeby ograniczyć to do 12 tygodni.</u>
          <u xml:id="u-172.32" who="#MarekBalicki">Jest także wniosek, żeby zabiegi mogły być przeprowadzane w szpitalu, który posiada oddział ginekologiczno-położniczy. I jest wniosek inny - do ust. 3, żeby zabiegi przerywania ciąży mogły być przeprowadzane wyłącznie w wyznaczonym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej. Komisje stanęły na stanowisku, że jeśli ta ustawa ma nie być utrzymaniem stanu istniejącego podziemia i rzeczywiście ma spowodować, że zabiegi wyjdą na światło dzienne, będą poddane nadzorowi i pewnym ograniczeniom, to niecelowe byłoby ograniczenie możliwości wykonywania zabiegów przerywania ciąży, szczególnie ze wskazań socjalnych, w gabinetach prywatnych czy niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej. Wtedy ten przepis znowu stałby się fikcyjny i cel nie zostałby zrealizowany. No, ale jest wniosek, żeby odbywało się to w wyznaczonym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej.</u>
          <u xml:id="u-172.33" who="#MarekBalicki">Jest też wniosek, który zmierza do innego zredagowania celu konsultacji. Dotyczy to ust. 7. Zaproponowano tu dwie dosyć istotne zmiany redakcyjne. Mianowicie jest propozycja, by zamiast słów, które mówią o poinformowaniu kobiety o ochronie prawnej życia poczętego, wstawić słowa o podkreśleniu wartości i znaczenia ochrony prawnej życia dziecka w fazie prenatalnej. Druga istotna zmiana polega na tym, by zapis o informowaniu o aspektach medycznych ciąży oraz przerwania ciąży zastąpić zapisem o niebezpieczeństwach dla zdrowia, na które jest narażona kobieta w czasie ciąży i przerywania ciąży. Trzeba powiedzieć, iż komisje stanęły na stanowisku, że skoro współczesna wiedza medyczna mówi, iż przerwanie ciąży w okresie pierwszego trymestru, to znaczy do 12 tygodnia, łączy się z kilkakrotnie mniejszym ryzykiem zgonu niż utrzymanie ciąży do końca i porodu, to taki zapis, jaki jest proponowany we wniosku mniejszości, byłby sprzeczny z obecną wiedzą i w związku z tym mógłby sprawiać pewne trudności w praktycznym wykonywaniu tychże konsultacji.</u>
          <u xml:id="u-172.34" who="#MarekBalicki">Kolejny wniosek dotyczy tego, kto ma udzielać konsultacji w przypadku tych wskazań socjalnych. Komisje proponują, żeby to był albo lekarz, albo inna osoba, której kwalifikacje określi minister zdrowia, która znajdzie się na liście osób uprawnionych. Oczywiście ustawowo zagwarantowany jest warunek wyboru tej osoby z listy.</u>
          <u xml:id="u-172.35" who="#MarekBalicki">Jeden z wniosków mniejszości zmierza do tego, żeby ta konsultacja była konsultacją psychologiczną i żeby robił to psycholog lub inny specjalista. Komisje stanęły na stanowisku, że część konsultacji może mieć charakter konsultacji psychologicznych, ale nie zawsze ma to charakter psychologiczny, generalnie rzecz biorąc ma to charakter konsultacji życiowych. W związku z tym zapis zaproponowany przez komisje wydaje się bardziej trafny.</u>
          <u xml:id="u-172.36" who="#MarekBalicki">Są jeszcze wnioski mniejszości, które są wynikiem wcześniej przeze mnie omówionych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-172.37" who="#MarekBalicki">Następne zmiany, które wprowadziła komisja, dotyczą Kodeksu cywilnego i Kodeksu karnego. W pierwszej kolejności omówię zmiany do Kodeksu cywilnego.</u>
          <u xml:id="u-172.38" who="#MarekBalicki">Komisje proponują skreślenie § 2 w art. 8 Kodeksu cywilnego, wprowadzonego obecną ustawą aborcyjną, uznając, że przywrócenie stanu sprzed 1993 r. jest wystarczające w celu ochrony interesów nasciturusa w sferze stosunków majątkowych. Wówczas nasciturus uzyskiwałby zdolność prawną pod warunkiem rozwiązującym, to znaczy miałby ją zawsze od chwili poczęcia, ale pod warunkiem, że urodzi się żywy; gdyby urodził się martwy, to traktowałoby się, że nigdy jej nie miał. W stosunku do tego, co jest dzisiaj, nie jest to istotna zmiana, a skreślenie § 2 jest spójne z całością zmian proponowanych przez komisje.</u>
          <u xml:id="u-172.39" who="#MarekBalicki">W art. 4461, wprowadzonym do Kodeksu cywilnego w 1993 r., mówiącym o tym, że z chwilą urodzenia dziecko może zażądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem, dodaje się zdanie: „Dziecko nie może dochodzić tych roszczeń w stosunku do matki”. Zostały zgłoszone wnioski mniejszości, w których proponuje się skreślenie jednej i drugiej zmiany.</u>
          <u xml:id="u-172.40" who="#MarekBalicki">W Kodeksie karnym - jak powiedziałem wcześniej - zostały jedynie przepisy karne. W wyniku proponowanych zmian przerywanie ciąży za zgodą kobiety ciężarnej, lecz z naruszeniem przepisów ustawy, to znaczy przy niespełnieniu tych warunków, o których mówiłem, podlegałoby karze pozbawienia wolności do lat 2, a gdy płód osiągnął zdolność do samodzielnego życia poza organizmem matki - karze wyższej, od roku do 8 lat. Przerwanie ciąży bez zgody kobiety ciężarnej lub gdy to jest dokonane przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem podlegałoby karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat, a gdy płód osiągnął zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety - karze pozbawienia wolności od lat 2 do 10.</u>
          <u xml:id="u-172.41" who="#MarekBalicki">Komisje proponują w związku z tym skreślenie odpowiednich artykułów Kodeksu karnego, również art. 23b wprowadzonego poprzednią ustawą. Art. 157 otrzymałby brzmienie dostosowane do wprowadzonych zmian.</u>
          <u xml:id="u-172.42" who="#MarekBalicki">Czas wprowadzenia ustawy w życie został określony w art. 5 - jest to 30 dni od dnia ogłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-172.43" who="#MarekBalicki">Wnioski mniejszości zgłoszone do zmian w Kodeksie karnym zmierzają do utrzymania w części stanu obecnego, chociaż muszę powiedzieć, że nie w pełni są spójne, pozostawiałyby lukę. Np. wniosek zmierzający do skreślenia dodanych art. 152a i 152b spowodowałby, że w Kodeksie karnym istniałaby luka.</u>
          <u xml:id="u-172.44" who="#MarekBalicki">Jest wniosek mniejszości, który zawiera propozycję przesunięcia okresu wejścia w życie ustawy na rok 1998. Chodzi o to, żeby ustawa weszła w życie 1 stycznia 1998 r.</u>
          <u xml:id="u-172.45" who="#MarekBalicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na zakończenie wystąpienia chciałbym przytoczyć wypowiedź Jamesa Trefila, profesora fizyki na Uniwersytecie Georga Masona w stanie Wirginia w Stanach Zjednoczonych. Brzmi ona tak: Nie uważam, aby aborcja była kiedykolwiek rzeczą dobrą. Bywa jedynie rzeczą najmniej złą spośród tych, jakie są czasami do wyboru. Całkowicie zgadzam się z osobami, które w rozmowie ze mną - tak mówi autor tych słów - z odrazą mówią o nastolatkach traktujących aborcję jako środek antykoncepcyjny i zgadzam się, że najlepszym rozwiązaniem byłby taki układ, w którym tego rodzaju sytuacje nigdy by nie powstawały. W świecie idealnym, to prawda, nie byłoby sporu o aborcję, każde dziecko byłoby dzieckiem chcianym, każdy płód otaczałby krąg dorosłych, radośnie oczekujących by się nim opiekować i doprowadzić go do pełnego szczęścia wieku dojrzałego. Nie byłoby konfliktu praw, ponieważ każda kobieta ciężarna decydowałaby się posłużyć swoim ciałem dla - jak to mówi autor - wyprodukowania dziecka. Niestety, nie żyjemy w świecie idealnym - poczęcie może być (i bywa) rezultatem gwałtu i kazirodztwa. Następuje, ponieważ ludzie są nierozważni, a także dlatego, że nawet jeśli są rozważni, nie ma niezawodnych środków antykoncepcyjnych. Do niczego nie prowadzi wówczas mówienie komuś „powinieneś być bardziej ostrożny”, nawet jeśli to jest prawdą, ponieważ w dalszym ciągu pozostaje pytanie, co zrobić. Ostatecznie spór o aborcję sprowadza się do pytania: Czy ta właśnie ciąża ma zostać przerwana, czy też nie. Możliwe są tylko dwa rozwiązania, z których żadne nie jest dobre. Jedno - przerwać ciążę, drugie - domagać się jej donoszenia, czego skutkiem będzie przymusowe urodzenie nie chcianego dziecka.</u>
          <u xml:id="u-172.46" who="#MarekBalicki">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jako ustawodawcy musimy regulować konflikt, który w zasadzie jest nierozwiązywalny. Ale tej sytuacji bez wyjścia nie można rozwiązywać za pomocą prawa karnego. Jeśli chcemy pomóc kobiecie, musimy umożliwić jej wyjście z konfliktu związanego z ciążą poprzez szeroką pomoc socjalną, ale potrzebujemy ustawy, która będzie służyć zarówno ochronie nie narodzonego życia, jak i interesom kobiety. Musi to być ustawa nie tylko moralna, ale również wyważona, życiowa i mądra.</u>
          <u xml:id="u-172.47" who="#MarekBalicki">W imieniu Komisji Polityki Społecznej, Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, Komisji Zdrowia i Komisji Ustawodawczej wnoszę, by Wysoka Izba ze-chciała przyjąć przedłożony projekt ustawy.</u>
          <u xml:id="u-172.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-173">
          <u xml:id="u-173.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-173.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej pana Krzysztofa Kuszewskiego w celu przedstawienia sprawozdania z realizacji w 1994 r. ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-174">
          <u xml:id="u-174.0" who="#KrzysztofKuszewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Rady Ministrów przedkładam sprawozdanie z realizacji ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Jest to reakcja na rezolucję Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej uchwaloną w dniu 30 marca 1995 r. Treść przedkładanego sprawozdania została przyjęta przez sejmowe Komisje: Zdrowia i Polityki Społecznej. Zgodnie z dyspozycją ww. rezolucji sprawozdanie to obejmuje przede wszystkim informacje dotyczące realizacji przepisów ustawy. W ograniczonym stopniu odnosi się do skutków jej funkcjonowania (rezolucja zresztą tych kwestii nie obejmuje).</u>
          <u xml:id="u-174.1" who="#KrzysztofKuszewski">Dwuletni okres obowiązywania przepisów ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, do czasu dokonania przedkładanego opracowania, a faktycznie już trzyletni, pozwala jednak na dokonanie niektórych uogólnień umożliwiających ocenę skutków jej funkcjonowania oraz określenie niektórych tendencji i rysujących się zjawisk. Podsumowując ten okres realizacji przepisów ustawy, można stwierdzić, że istotną przyczyną nie w pełni satysfakcjonujących, również w odczuciu społecznym, rezultatów podejmowanych działań - w szczególności w zakresach określonych w art. 2 ust. 1 i ust. 2 oraz art. 3 ust. 1 - jest brak konkretyzacji zarówno zakresów, form i trybu udzielania pomocy, świadczeń czy opieki, o których mowa w artykułach i ustępach, jak również pewne niedookreślenie podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację.</u>
          <u xml:id="u-174.2" who="#KrzysztofKuszewski">Nieprecyzyjność zapisów omawianej ustawy oraz niespójność aktów wykonawczych z dyspozycjami z niej wynikającymi sprawiają, że resorty i urzędy często nie mogą identyfikować się z dyrektywami ustawy i wynikającymi z nich zadaniami. Z tego też powodu odczuwany jest m.in. niedostatek gromadzonych przez resorty danych sprawozdawczych, ocen stopnia realizacji zadań ustawy oraz monitoringu i oceny różnorodnych skutków funkcjonowania tej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-174.3" who="#KrzysztofKuszewski">Pragnę zaznaczyć, że zapowiedziane w sprawozdaniu, które Wysoka Izba otrzymała, powołanie zespołu, który miałby określić pewne warunki, według których moglibyśmy oceniać tą ustawę, zostało wykonane. Teraz może tylko powiem, że 21 listopada 1995 r. został powołany zespół ekspertów, który wypowiedział się w sposób następujący (jest to pewien fragment): Proponujemy sprecyzowanie dotychczas zbieranych informacji o niepomyślnym zakończeniu ciąży poprzez wyszczególnienie w grupie poronień samoistnych: poronień samoistnych poprzednio leczonych farmakologicznie, poronień w toku, resztek po poronieniu, poronień septycznych, powikłań po przebytych poronieniach z uszkodzeniami narządów płciowych, odrębnego ujęcia w sprawozdawczości poronień ogółem, obejmującego okres do 22 tygodnia ciąży, a dokładnie do 500 gramów wagi uszkodzonego płodu. Jednocześnie stwierdzamy - i to bym chciał podkreślić - że nie ma możliwości rzetelnej oceny funkcjonowania ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży w oparciu o kryteria medyczne. Podkreślam to, bo tego żądania spełnić nie można. Powołany zespół pracuje przez dłuższy czas, a wynik tych prac jestem w stanie odczytać państwu w ciągu jednej minuty.</u>
          <u xml:id="u-174.4" who="#KrzysztofKuszewski">Nie mniej istotną trudność w realizacji przepisów ustawy stwarza fakt nałożenia na organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego nowych obowiązków (lub zwiększenia zakresu dotychczas realizowanych obowiązków) pociągających za sobą skutki finansowe, z ograniczonymi możliwościami państwa i funduszami dla zapewnienia środków na realizację tych zadań. W związku z realizacją ustawy poważnych nakładów wymaga wprowadzenie na listy leków częściowo refundowanych środków antykoncepcyjnych. Jak wynika z szacunkowych obliczeń, wprowadzenie na ww. listy dwóch środków hormonalnych o działaniu antykoncepcyjnym pociąga za sobą koszty ok. 25 mln zł. Chciałbym tutaj podać wyniki badań, które przeprowadzono już w 1995 r. (a więc troszkę później niż okres sprawozdawczy, ale jest to istotna informacja w związku z tym, że omawiamy dziś łącznie i ustawę, i sprawozdanie). Otóż co się okazuje? 3,4% polskich kobiet używa środków antykoncepcyjnych, w krajach EWG zaś 15–16%. Zapytane o przeszkody w stosowaniu środków antykoncepcyjnych respondentki odpowiedziały według kolejności uzyskanych głosów: 41% - brak nawyków, 39,2% - stanowisko kościoła, 35% - wstyd przy zakupie, również 35% - obawa przed skutkami ubocznymi, 28% - brak informacji na temat używania środków, 15% - wstyd przy stosowaniu, a tylko 9,2% wymieniło wysokie ceny. Mówię to dlatego, aby państwo mogli opierać się na wynikach konkretnych badań, które zostały przeprowadzone.</u>
          <u xml:id="u-174.5" who="#KrzysztofKuszewski">Również Ministerstwo Edukacji Narodowej, realizując dyrektywę (art. 4) ze względu na potrzebę zwiększenia skuteczności działań edukacyjnych oraz konieczność dążenia do poprawności treści kształcenia z medycznego punktu widzenia i właściwego poziomu, odpowiadającego nowoczesnej wiedzy, zostało zobligowane do współpracy z Ministerstwem Zdrowia i Opieki Społecznej w szczególności w zakresie: opracowania programu nauczania, o którym mowa w art. 4 ust. 1, szkolenia i certyfikowania edukatorów i nauczycieli, kwalifikowania podręczników i pomocy dydaktycznych służących edukacji w tej dziedzinie.</u>
          <u xml:id="u-174.6" who="#KrzysztofKuszewski">Problemem jest również pokrycie skutków finansowych związanych z wprowadzeniem w szkołach dodatkowej liczby godzin lekcyjnych przeznaczonych na zajęcia związane z realizacją programu obejmującego edukację seksualną i prozdrowotną, a także z koniecznością intensyfikacji kształcenia nauczycieli prowadzących te zajęcia. Jest to zadanie długofalowe, wymagające poważnych nakładów finansowych - również na pomoce dydaktyczne dla szkół i opłacanie specjalistów nie będących pracownikami szkoły. Taka praca musi mieć swoje odbicie również w pieniądzach przeznaczonych na edukację, dlatego o tym mówię. Trzeba jednak zaznaczyć, że liczba materiałów pomocniczych wzrosła. Opracowany został poradnik dla nauczycieli prowadzących edukację seksualną, kontynuowane są kursy doskonalące dla nauczycieli oraz studia podyplomowe. Rozpoczęto prace nad modyfikacją programu wprowadzonego na podstawie zarządzenia ministra edukacji narodowej nr 266.</u>
          <u xml:id="u-174.7" who="#KrzysztofKuszewski">Chciałbym jeszcze na koniec odnieść się do pewnej sprawy. Jest to sprawa niezwykle delikatna. Tym sprawozdaniom, które są przedstawiane, można zarzucać ogólnikowość, opieranie się na jakichś liczbach, ale to wynika z tej ustawy. Nie można mówić o faktach, o których się nie wie. (A gdyby się je znało, to trzeba na nie reagować zgodnie z obowiązującą ustawą, bo jest to państwo prawa.) Tak że proszę o wybaczenie, że o pewnych rzeczach, o których państwo mówicie, w tych sprawozdaniach rząd nie informuje. Powiem po głębokim zastanowieniu, że są to jedyne rzetelne liczby, które w danych statystycznych udało się znaleźć. Zważywszy jednak na społeczną doniosłość, a zarazem delikatność i złożoność problematyki objętej ustawą oraz na znaczną polaryzację poglądów różnych środowisk społecznych, niezwykle trudne do oceny są skutki wyżej wymienionej ustawy. Rząd, opracowując to sprawozdanie, starał się przeprowadzić wnikliwą analizę zebranych informacji i materiałów. Zaledwie refleksję odnoszącą się do skutków społecznych zawiera część dotycząca wymiaru sprawiedliwości. Stanowi to jednak pewne przesłanie dla osób decydujących o ostatecznym kształcie stanowionego prawa. Tak więc stanowi to pewne przesłanie do państwa.</u>
          <u xml:id="u-174.8" who="#KrzysztofKuszewski">Dziękuję za uwagę. Proszę w imieniu rządu o przyjęcie tego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-174.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-175">
          <u xml:id="u-175.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję bardzo, panie ministrze.</u>
          <u xml:id="u-175.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Wysoki Sejmie, Prezydium Sejmu skierowało przedłożone sprawozdanie do Komisji Polityki Społecznej i Komisji Zdrowia w celu rozpatrzenia.</u>
          <u xml:id="u-175.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę komisji panią poseł Krystynę Sienkiewicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-176">
          <u xml:id="u-176.0" who="#KrystynaSienkiewicz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Sprawozdanie, które zaprezentuję tą już dość późną porą, czuć lekko naftaliną, bo dotyczy roku 1994, a jest już gotowe sprawozdanie za rok ubiegły, ale ad rem. Połączone Komisje: Zdrowia i Polityki Społecznej podczas posiedzenia w dniu 27 lutego br. stosunkiem głosów 12 za, 3 przeciw, przy 8 wstrzymujących się przyjęły sprawozdanie z realizacji w 1994 r. ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, zawarte w druku nr 1416. Zobowiązanie do składania sprawozdania Sejm nałożył na rząd stosowną rezolucją, by monitorować funkcjonowanie tej ustawy, a także kreować długofalową politykę rodzinną, prorodzinną, i wpływać pośrednio na procesy demograficzne.</u>
          <u xml:id="u-176.1" who="#KrystynaSienkiewicz">Wysoka Izbo! Sprawozdanie odsłania triadę niemocy, niewiedzy, niemożliwości, często nakładającą się na syndrom wyuczonej bezradności, nierzadko bezdomności, a często bezrobocia w przedziwnej Polsce resortowej, gdzie z rozbrajającą szczerością minister z trybuny sejmowej przyznaje, że niespójność aktów wykonawczych z dyspozycjami wynikającymi z ustawy sprawia, że resorty i urzędy często nie mogą identyfikować się z dyrektywami ustawy i wynikającymi z nich zadaniami.</u>
          <u xml:id="u-176.2" who="#KrystynaSienkiewicz">Retorycznie zabrzmi zatem pytanie: Czy to Sejm ma być mediatorem pomiędzy poszczególnymi członkami Rady Ministrów?</u>
          <u xml:id="u-176.3" who="#KrystynaSienkiewicz">Po raz kolejny okazuje się, Wysoka Izbo, że zbyt krótki okres funkcjonowania ustawy, nie ma modelu gromadzenia danych, nie ma odpowiednio przygotowanych nauczycieli, nie ma stosownych narzędzi statystycznych i nie ma też odpowiedzi na pytanie: Dlaczego? Stereotypowe określenie „niedostatek środków” ma zastąpić przyznanie się do słabości, braku pomysłów, woli czy zwyczajnego przejęcia się sprawą.</u>
          <u xml:id="u-176.4" who="#KrystynaSienkiewicz">Wysoka Izbo! Sprawozdanie zawiera dane oficjalne, a więc nie odzwierciedla naszych codziennych osobistych doświadczeń, informacji z gazet, ogłoszeń, jeśli chodzi o aborcyjne wyjazdy zagraniczne. Uzyskanie pełnych i wiarygodnych danych w tej materii jest niezwykle utrudnione. Stąd też możemy dyskutować zaledwie o fragmencie rzeczywistości odnoszącej się do realizacji ustawy, a nie skutków jej funkcjonowania. Na przykład nikt nie jest w stanie udzielić wiarygodnej, miarodajnej odpowiedzi, na ile dostępne są badania prenatalne i na ile te badania sprowokowały wykonanie i tak zamierzonej aborcji. Określenie w sprawozdaniu, że dostępność badań prenatalnych jest dostateczna, opiera się na braku skarg pacjentek, które często nie wiedzą ani o badaniu, ani możliwości skargi.</u>
          <u xml:id="u-176.5" who="#KrystynaSienkiewicz">Dostępność do antykoncepcji i bariery w jej zastosowaniu to temat na zupełnie odrębną debatę. Niewielka tendencja wzrostowa liczby przerwanych ciąż nie odzwierciedla zakresu zjawiska poza instytucjami państwowymi, nie uwzględnia się wszystkich gabinetów prywatnych oraz wyjazdów za granicę w tym celu. Ba, pewnych danych u nas w ogóle się nie zbiera, np. dotyczących stosowania antykoncepcji czy liczby dzieci pozostawionych w szpitalach.</u>
          <u xml:id="u-176.6" who="#KrystynaSienkiewicz">Wysoka Izbo! Z informacji ministra zdrowia wynika, że kobiety najczęściej usuwają ciążę, gdy zagraża ona ich życiu lub zdrowiu, i że maleje liczba poronień samoistnych. Ale z tych informacji nie wynika, jak trudno jest uzyskać zgodę na legalną aborcję. Chodzi o tę, którą dopuszcza ustawa przy rejonizacji, niejednoznaczności wskazań medycznych, a nawet przy zastosowaniu podsłuchu telefonicznego, który też nie dopomógł w określeniu wielkości tej szarej strefy aborcyjnej. A przecież podsłuch był zastosowany, są precedensy i są na to dokumenty i wyroki.</u>
          <u xml:id="u-176.7" who="#KrystynaSienkiewicz">A zatem sprawozdanie jest tylko informacją o realizacji ustawy, a nie przedstawia skutków wykonywania tej ustawy. Sprawozdanie to można streścić w jednym rozbudowanym zdaniu: U 782 kobiet legalnie przerwano ciążę, 314 291 kobiet otrzymało pomoc finansową. Przypominam, że na jedną kobietę przypadało 800 zł, i to w tym okresie, kiedy aborcja już nie zagraża, a co najwyżej niewczesny lub przedwczesny poród. A prokuratura wszczęła 88 postępowań przygotowawczych w sprawach o łamanie ustawy antyaborcyjnej.</u>
          <u xml:id="u-176.8" who="#KrystynaSienkiewicz">Celowo nie wspominałam o Ministerstwie Edukacji Narodowej (przypominam, że sprawozdanie dotyczy roku 1994), bo w tym resorcie potrzeba poważnego, systemowego, zintegrowanego potraktowania sprawy wychowania prorodzinnego, seksualnego, promocji zdrowia - zostało to zastąpione tzw. ścieżką międzylekcyjną.</u>
          <u xml:id="u-176.9" who="#KrystynaSienkiewicz">Sposób organizacji zajęć, liczba godzin przeznaczonych na zajęcia i zakres treści programowych zależy od inwencji i kompetencji nauczycieli. Dominuje jednak chaos tematyczny, organizacyjny. Ani nauczyciel, ani uczeń nie mają ciągłości tematyki, a wiedza nie jest kumulowana, nie są sprawdzane efekty wychowawcze, postawotwórcze oraz informacyjne.</u>
          <u xml:id="u-176.10" who="#KrystynaSienkiewicz">Wysoka Izbo! Najwyżej ocenili posłowie część sprawozdania przygotowaną przez resort sprawiedliwości. Przedstawia ona faktyczny stan działania organów sprawiedliwości, informuje o niedoskonałości rozwiązań prawnych wykorzystywanych do: „wzajemnych rozgrywek między skłóconymi osobami bliskimi”. Nadmierna restryktywność ustawy prowadziła do tragedii zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym.</u>
          <u xml:id="u-176.11" who="#KrystynaSienkiewicz">I już tylko krótki wykaz zarzutów wobec sprawozdania i wobec ustawy.</u>
          <u xml:id="u-176.12" who="#KrystynaSienkiewicz">Do sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-176.13" who="#KrystynaSienkiewicz">1. Brak pogłębionej analizy szerszych zjawisk demograficznych, w tym wypadku depresji urodzeń. Dlaczego z roku na rok rodzi się coraz mniej dzieci, mimo że aborcja jest zakazana? Bez odpowiedzi pozostało pytanie, na ile ustawa i wprowadzone przez nią rygory wpływają na obniżenie liczby urodzin, a na ile jest to skutkiem obecnej sytuacji ekonomicznej.</u>
          <u xml:id="u-176.14" who="#KrystynaSienkiewicz">2. Brak prognozy demograficznej, a także stanowiska rządu do dokumentu komisji ludnościowej Centralnego Urzędu Planowania.</u>
          <u xml:id="u-176.15" who="#KrystynaSienkiewicz">3. Brak analizy wysokiego wciąż wskaźnika umieralności niemowląt, który wnosi 15,1 promila, co oznacza, że tych poczętych chcianych i urodzonych dzieci wciąż umiera za dużo.</u>
          <u xml:id="u-176.16" who="#KrystynaSienkiewicz">4. Brak reakcji rządu, reakcji premiera na działalność resortu edukacji, który nie wprowadza do szkół programu z zakresu edukacji seksualnej, planowania rodziny.</u>
          <u xml:id="u-176.17" who="#KrystynaSienkiewicz">5. Brak w końcu konsekwencji w postępowaniu rządu, który co roku stwierdza, iż ustawa jest obarczona błędem niemożności zrealizowania, a jednocześnie nie wykazał inicjatywy ustawodawczej. To było przedmiotem krytyki, zapytań poselskich, a w rezultacie inicjatywy zmiany omawianej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-176.18" who="#KrystynaSienkiewicz">Na koniec zarzuty wobec samej ustawy. A więc jej nadmierna restrykcyjność. Cytuję za biuletynem komisji: „Ustawa jest zła, a w wielu punktach nie wykonywana, w jednym punkcie szkodliwa”. Nieostre przepisy ustawy, brak podziału kompetencji pomiędzy organy administracji rządowej i samorządowej, brak definicji tzw. wszechstronnej pomocy. Brak określenia, czy przedmiotem nauczania w zakresie edukacji seksualnej ma być określona liczba godzin wyodrębniona jako osobny przedmiot, czy ma być to po prostu program. I zarzut generalny wobec Ministerstwa Edukacji Narodowej to brak nowego, zgodnego ze standardami wiedzy medycznej programu i weryfikacji podręczników zalecanych do tego programu.</u>
          <u xml:id="u-176.19" who="#KrystynaSienkiewicz">Kończąc to sprawozdanie, w imieniu dwóch komisji wyrażam głębokie przekonanie, iż w sprawozdaniu z roku 1995 będzie szersza i pogłębiona ocena efektywności stosowania ustawy o planowaniu rodziny, a zgodnie z wolą Komisji Polityki Społecznej i Komisji Zdrowia mimo tych wszystkich krytycznych uwag rekomenduję Wysokiej Izbie przyjęcie sprawozdania z realizacji ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży zawartego w drukach nr 1416 i 1560.</u>
          <u xml:id="u-176.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-177">
          <u xml:id="u-177.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję pani poseł sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-177.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Wysoka Izbo! Prosił o głos I prezes Sądu Najwyższego pan prof. Adam Strzembosz.</u>
          <u xml:id="u-177.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo, panie prezesie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-178">
          <u xml:id="u-178.0" who="#AdamStrzembosz">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Rzadko zabieram głos z tej trybuny. To jest zresztą jasne, dlaczego. Tutaj czuję się do tego zobowiązany z dwóch powodów. I dlatego, że Krajowa Rada Sądownictwa, która ma ustawowe uprawnienia odnoszenia się do wszystkich projektów dotyczących prawa sądowego, nie została poinformowana o tym projekcie i mimo mojej prośby, by ten projekt przesłać Krajowej Radzie, go nie otrzymała, więc dotąd swojego ustawowego uprawnienia zrealizować nie mogła. I dlatego, że Sąd Najwyższy, mimo że zwykło się pytać go o zdanie, kiedy jakieś fundamentalne zmiany wprowadza się w prawie sądowym, nie został poinformowany, nie został zapytany o zdanie w tej kwestii. Dopiero na moją wyraźną prośbę, chyba w połowie sierpnia, otrzymaliśmy projekt komisji już po jej pracach. Wobec tego dopiero dzisiaj rano mogłem przesłać panu marszałkowi Sejmu i przewodniczącym wszystkich czterech komisji, które zabierały głos w tej sprawie, przygotowywały projekt, stanowisko, jakie mogłem w tych warunkach i w takim tempie zająć.</u>
          <u xml:id="u-178.1" who="#AdamStrzembosz">Pierwsza uwaga, którą chcę poczynić, jest taka, że istnieje znana na całym świecie w socjologii prawa prawidłowość, że to, co się uważa za szczególnie naganne moralnie, przyobleka się w normę prawną, która zakazuje określonego działania. I odwrotnie. Jeżeli coś jest spenalizowane, szczególnie przez prawo karne, to jest tendencja nawet u tych osób, które danego zakazu początkowo nie aprobują, by przyjąć go również jako zakaz z punktu widzenia moralnego.</u>
          <u xml:id="u-178.2" who="#AdamStrzembosz">Taki związek między moralnością i prawem, to znaczy wzajemny wpływ jednego systemu normatywnego na drugi, jest normalnym związkiem w normalnym społeczeństwie i w normalnym państwie. Otóż wydaje mi się, że teraz mamy do czynienia z huśtawką. Po wielu latach powszechnie krytykowaną ustawę z 1956 r. zastępuje się w 1993 r. ustawą, która jest wynikiem kompromisu, nikogo zresztą nie zadowalającym. Nigdy kompromis nikogo nie zadowala. Między dwoma jak gdyby systemami patrzenia na prawo i na życie ludzkie ten kompromis zostaje w tej chwili radykalnie zmieniony i jeżeli za rok okaże się, że będzie inny skład Sejmu na skutek nowych wyborów, to prawdopodobnie ten układ zmieniony w Sejmie również wpłynie na zmianę tej ustawy - czyli w gruncie rzeczy tymi normami się bawimy, zrywając albo kwestionując więź między prawem i pewnymi zasadami moralnymi. To są niezdrowe zabawy.</u>
          <u xml:id="u-178.3" who="#AdamStrzembosz">A teraz chciałbym przejść do spraw zasadniczych. Otóż i z wystąpienia pana wiceministra zdrowia, i z wystąpienia pani poseł Sienkiewicz, właściwie z wszystkiego tego, co można było przeczytać, jedno nie ulega wątpliwości: nikt nie jest w stanie ocenić skuteczności tej ustawy, która trzeci rok obowiązuje. Natomiast jeśli chodzi o te dane, do których mogłem sięgnąć w krótkim czasie, które mogą być też kwestionowane - być może po mnie ktoś wystąpi i powie, że ma jakieś inne dane - to z nich wynika, że: zmalała liczba poronień samoistnych, zmalała liczba powikłań ciąży, zmalała liczba zgonów kobiet na skutek ciąży i nie wzrosła liczba dzieciobójstw ani zabójstw małych dzieci. Z danych statystycznych wynika więc, że na skutek takiego układu, jaki w Sejmie obecnie, od 1993 r. się ukształtował, jakaś liczba posłów korzysta z tej sytuacji i bierze rewanż za pewną przegraną czy za kompromis, który został zawarty w 1993 r.</u>
          <u xml:id="u-178.4" who="#komentarz">(Poseł Izabella Sierakowska: Panie profesorze, jakże tak można?)</u>
          <u xml:id="u-178.5" who="#AdamStrzembosz">Nie, proszę pani, gdyby państwo nie protestowali, to miałbym zastrzeżenia do własnego wystąpienia, ale ponieważ państwo protestują, państwo mnie upewniają, że nie mówię zupełnie nierozsądnie.</u>
          <u xml:id="u-178.6" who="#komentarz">(Poseł Izabela Jaruga-Nowacka: Bardzo nierozsądnie.)</u>
          <u xml:id="u-178.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-179">
          <u xml:id="u-179.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę państwa, proszę jednak z ław nie dyskutować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-180">
          <u xml:id="u-180.0" who="#AdamStrzembosz">Chciałbym powiedzieć, że nie widzę żadnych merytorycznych podstaw do zmiany tej ustawy. Nie widzę podstaw, żeby zakwestionować wieloletni, również sprzed 1989 r., rozwój orzecznictwa sądowego, które coraz szerzej brało pod ochronę prawną dziecko nie narodzone. Usunięcie z Kodeksu cywilnego w art. 8 § 2 w niczym nie zmieni sytuacji. W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym i w Kodeksie cywilnym nadal będzie, bo państwo nie projektowaliście usunięcia tych przepisów, dziecko poczęte jako podmiot prawa, jeżeli urodzi się żywe, i przeciwnie, usunięcie § 2 z art. 8 nie tylko osłabi ochronę dziecka jeszcze nie narodzonego, ale doprowadzi do pewnego zagrożenia obrotu prawnego, bo dotychczas jest norma generalna, która mówi, że jeżeli dziecko urodzi się żywe, to może być podmiotem praw i obowiązków przy najróżniejszych stosunkach prawnych. Po usunięciu tego paragrafu będą tylko przepisy szczegółowe, a więc np. jeżeli dziecko urodzi się żywe, to będzie dziedziczyć po swoich rodzicach, jeżeli oni zmarli lub, powiedzmy, jeżeli ojciec zmarł w czasie kiedy matka była z tym dzieckiem w ciąży. Wiele innych przepisów pozostanie. Cała ta nowa ideologia wyrzucenia pojęcia dziecka poczętego z Kodeksu cywilnego jest bardzo połowiczna, natomiast będzie wiele spraw utrudniać. Dotychczas orzecznictwo Sądu Najwyższego szło w tym kierunku, że skoro dziecko, które się jeszcze nie urodziło, może dziedziczyć, jeżeli urodzi się żywe, to może być i podmiotem darowizny; skoro może być uznane przez ojca, zanim się urodziło, to wiele innych konsekwencji można wyciągnąć. Zostanie to zastopowane albo przynajmniej zakwestionowane, a jak mówię, jest to tendencja, która wcale nie wynika z tego, co się stało po 1990 r. czy 1989 r., tylko taka rozszerzona ochrona dziecka nie narodzonego jest stałą tendencją orzecznictwa Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-180.1" who="#AdamStrzembosz">Proszę Państwa! Są dalej idące konsekwencje. Proponuje się usunięcie z Kodeksu karnego art. 23b. To jest przepis, który zakazuje używania tkanek dziecka nie narodzonego i jego narządów do eksperymentów itd. Usunięcie tego przepisu właściwie otwiera takie możliwości, a to już jest jawnie niezgodne z obowiązującymi Polskę umowami międzynarodowymi, które wyraźnie określają tego rodzaju zakaz i jego usunięcie będzie bardzo źle przyjęte. Już nie mówię o tym, że Europejska Karta Dziecka z 1979 r., że Konwencja o Prawach Dziecka stanowią, że dziecko od poczęcia ma być pod ochroną prawa. Oczywiście w świetle tego, co jest w tym projekcie, który rozszerza przesłanki przerywania ciąży ponad to, co było w 1956 r., przyjęcie preambuły, że uznając, iż życie jest u nas fundamentalnym dobrem człowieka itd., zakrawa moim zdaniem na dość ponury żart, ale to już państwo sami ocenicie.</u>
          <u xml:id="u-180.2" who="#AdamStrzembosz">Chciałbym skończyć pewnym osobistym wyznaniem. Jestem zwolennikiem takiej koncepcji życia człowieka, w której nie można unikać cierpienia za każdą cenę. Wiem, że ten pogląd nie zyskuje zrozumienia i poparcia wielu stron, ale jeżeli zostanie on wyeliminowany z cywilizacji europejskiej, nie będzie tej cywilizacji. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-180.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-181">
          <u xml:id="u-181.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, panie prezesie.</u>
          <u xml:id="u-181.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Sejm ustalił w debacie nad...</u>
          <u xml:id="u-181.2" who="#komentarz">(Poseł Jan Rulewski: W kwestii formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-181.3" who="#OlgaKrzyżanowska">W jakiej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-181.4" who="#komentarz">(Poseł Jan Rulewski: W sprawie wniosku formalnego do Prezydium Sejmu.)</u>
          <u xml:id="u-181.5" who="#OlgaKrzyżanowska">Wniosek formalny w jakiej sprawie, panie pośle?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-182">
          <u xml:id="u-182.0" who="#JanRulewski">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na początku wystąpienia pana prezesa Sądu Najwyższego padło zastrzeżenie, że naruszono - jak się wydaje - zasady konsultacji w ten oto sposób, że projekt...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-183">
          <u xml:id="u-183.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, przepraszam, to nie jest wniosek formalny. Proszę sformułować wniosek formalny.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-184">
          <u xml:id="u-184.0" who="#JanRulewski">Może inaczej - żeby przyspieszyć. Składam wniosek formalny do Prezydium Sejmu, aby rozpatrzyło zastrzeżenie pana prezesa Sądu Najwyższego dotyczące tego, że projekt ustawy zgodnie z inną ustawą powinien być - a nie był - przesłany w celu konsultacji do Krajowej Rady Sądownictwa. Sądzę, że nikomu nie zależy na tym, żeby rozpatrywano to w ramach uproszczonej procedury. Proszę o stanowisko Prezydium Sejmu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-185">
          <u xml:id="u-185.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Panie pośle, to nie jest wniosek formalny, to jest wniosek dotyczący skierowania projektu ustawy do dalszych konsultacji. Pan poseł będzie mógł zgłosić go w trakcie dyskusji. To nie jest wniosek formalny dotyczący toku obrad w tej chwili, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-185.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Sejm ustalił w debacie nad tymi punktami porządku dziennego podział czasu pomiędzy kluby i koła, w zależności od ich wielkości, w granicach od 4 do 35 minut, tj. debatę krótką.</u>
          <u xml:id="u-185.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-185.3" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę bardzo panią poseł Izabellę Sierakowską o zabranie głosu w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Następnym mówcą będzie pan poseł Włodzimierz Puzyna.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-186">
          <u xml:id="u-186.0" who="#IzabellaSierakowska">Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Do wypowiedzi pana prezesa Strzembosza w kolejnym wystąpieniu ustosunkuje się kolega, członek Krajowej Rady Sądownictwa. Członkowie Rady twierdzą, że nie ma takiego obowiązku, o którym mówił szanowny pan prezes Strzembosz.</u>
          <u xml:id="u-186.1" who="#IzabellaSierakowska">Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, popiera przedstawiony przez komisje projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego, warunkach przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Poprzemy również jeden wniosek mniejszości, mianowicie do zmiany 5 lit. b ust. 2 (II wniosek).</u>
          <u xml:id="u-186.2" who="#IzabellaSierakowska">Przedstawiony projekt jest zgodny z naszymi propozycjami. Posłowie lewicy przedstawiali te propozycje w Sejmie I kadencji i w Sejmie obecnej kadencji. Aborcja według tego projektu może być dopuszczalna ze względów społecznych do 12 tygodnia trwania ciąży. Granicą prawa do przerywania ciąży ze względów eugenicznych byłoby osiągnięcie przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem matki. Zabiegi przerywania ciąży ze względów społecznych oraz ciąży, która jest wynikiem przestępstwa, mogliby wykonywać lekarze również w gabinetach prywatnych, gdzie standard opieki zdrowotnej częstokroć jest wyższy niż w publicznych placówkach. W pozostałych przypadkach aborcja mogłaby być przeprowadzona wyłącznie w szpitalu. Do przeprowadzenia zabiegu aborcji jest wymagana pisemna zgoda kobiety - o tym mówił pan poseł sprawozdawca, są to pewnego rodzaju utrudnienia - natomiast w wypadku trudnej sytuacji życiowej kobiety potrzebne jest, tak jak mówiliśmy, zaświadczenie o odbytej konsultacji.</u>
          <u xml:id="u-186.3" who="#IzabellaSierakowska">Niezwykle ważny jest dla nas zapis mówiący o wpisaniu środków antykoncepcyjnych na listę leków częściowo refundowanych z budżetu państwa. Tylko 3,5% kobiet stosuje tabletki antykoncepcyjne. Planowanie rodziny - jak widać - jest stosowane przez niewielką część naszego społeczeństwa. Przyczyny to: mała liczba instytucji zajmujących się propagowaniem planowania rodziny i brak dostępu do edukacji i informacji. Wiedza na temat planowania rodziny jest praktycznie niedostępna w powołanych do tego placówkach i poradniach zdrowia, w szkołach. Istnieją poza tym bariery finansowe - wiele kobiet mówi, że nie może sobie pozwolić na tak drogie środki. Proponowany zapis rozwiązuje w części ten problem, jednak do pełnego jego rozwiązania niezbędne jest jeszcze przekonanie lekarzy, z których większość nie propaguje antykoncepcji ze względów ideologicznych albo z powodu braku wiedzy. Czasem lekarze boją się proponować kobiecie antykoncepcję z obawy przed krytyką kościoła. Wiele kobiet uskarża się na trudności z uzyskaniem comiesięcznej recepty.</u>
          <u xml:id="u-186.4" who="#IzabellaSierakowska">Ważnym problemem jest konsekwentna propaganda Kościoła Rzymskokatolickiego przeciwko planowaniu rodziny prowadzona zarówno z ambony, jak i podczas spowiedzi czy lekcji religii. Ponadto media katolickie prowadzą kampanię przeciwko antykoncepcji. Kampania ta jest prowadzona z jednej strony za pomocą argumentów religijnych - że antykoncepcja to grzech, z drugiej zaś strony za pomocą argumentów quasi-medycznych - że antykoncepcja jest bardzo szkodliwa. Komuś, kto nie miał w ręku większości zalecanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej podręczników do wychowania rodzinnego, trudno sobie nawet wyobrazić, co się wypisuje w nich na temat szkodliwości, zła moralnego i niskiej skuteczności antykoncepcji innej niż naturalna. Stąd bardzo rozsądny jest zapis zobowiązujący MEN, aby od 1 września 1997 r. wprowadzić do nauczania szkolnego odrębny przedmiot - wiedza o życiu seksualnym człowieka. Obecnie obowiązujące przepisy nakładają na MEN podobny obowiązek. Nie jest to jednak przedmiot odrębny. Informacje mają być przekazywane uczniom na lekcjach biologii, godziny wychowawczej, języka polskiego, a nawet religii. Realizacja tego wniosku jest właściwie żadna.</u>
          <u xml:id="u-186.5" who="#IzabellaSierakowska">Wysoka Izbo! Sojusz Lewicy Demokratycznej wyraża niezmiennie pogląd, że zadaniem państwa jest umożliwienie jego wszystkim obywatelom postępowania zgodnego z ich własnym sumieniem. Ustawa, którą chcemy zmienić, została przyjęta w styczniu 1993 r. Klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej ocenia ją negatywnie. Spowodowała ona bowiem wiele szkód społecznych, dużo cierpień i ludzkich nieszczęść. I czas najwyższy na zmianę. Dość obłudy, dość najbardziej restrykcyjnej ustawy w Europie. Wprowadzone prawo nie jest przestrzegane, wywołało za to różne zjawiska patologiczne, do których należą: dzieciobójstwo, to, że coraz więcej nowo narodzonych dzieci zostaje porzuconych przez matki, przede wszystkim podziemie aborcyjne, turystyka aborcyjna. Restrykcyjne prawo uruchomiło też mechanizmy korupcyjne. Za odpowiednią sumę można bowiem zrobić wszystko - kupić milczenie i skierowanie na zabieg. Wyższy jest odsetek patologii ciąży w związku z przesunięciem się granicy wieku kobiet rodzących - 45–49 lat, to bardzo niebezpieczne. Obowiązuje więc prawo niesprawiedliwe, prawo kryminogenne, zakłamane i w dodatku nieskuteczne.</u>
          <u xml:id="u-186.6" who="#IzabellaSierakowska">Argumenty, które w tej chwili przytaczam, powtarzamy od lat. Te smutne fakty, o których mówili koledzy i koleżanki, mówił pan minister, dowodzą, że niestety mamy rację.</u>
          <u xml:id="u-186.7" who="#IzabellaSierakowska">Paragrafami Kodeksu karnego, szanowny panie prezesie, szanowne koleżanki i koledzy, nie możemy rozstrzygać o jednej z najbardziej dramatycznych decyzji, jaką podejmowały, podejmują i będą podejmować kobiety. Żaden akt prawny, żadne rygory ustawowe nie odstręczą kobiety od usunięcia ciąży, jeżeli jest to decyzja, która płynie z jej sytuacji i z jej przemyśleń. Kobieta musi mieć prawo do decydowania i naprawdę tej kobiecie warto zaufać. Jest to zabieg, który ma dla psychiki kobiety ogromne znaczenie. Żadna kobieta nie wykonuje tego zabiegu po to, żeby po prostu tylko usunąć ciążę. Doprowadza do tego naprawdę trudna sytuacja.</u>
          <u xml:id="u-186.8" who="#IzabellaSierakowska">Nikt z nas, siedzących tutaj po lewej stronie sali, nie uważa aborcji za środek regulacji urodzin. Powtarzamy to na każdym kroku. W tej ustawie nie ma mowy o żadnym obowiązku, a nam się wmawia, że tu się mówi o tym, że musi się dokonywać aborcji. Bzdura, nie ma tego. Nikt z nas nie popiera aborcji, ale taka możliwość musi być kobiecie zagwarantowana - wtedy, kiedy ona znajduje się w bardzo trudnej sytuacji i nie widzi z niej wyjścia. Właśnie wtedy jej trzeba pomóc. I nie powinna ta pomoc polegać na tym, że mąż będzie jej wstrzykiwać penicylinę, że babka będzie używać drutów, ale powinien jej pomóc w odpowiednich warunkach człowiek, który jest do tego przygotowany. Kobiety - powtarzam - nie mogą rodzić z przymusu.</u>
          <u xml:id="u-186.9" who="#IzabellaSierakowska">Mimo wszystko - miałam tego nie robić - panie profesorze, szanowni państwo, przypomnę te wstydliwe fakty, bardzo wstydliwe. Pan mówi o tym, że to jest normalność. Panie profesorze, kobiety już rodziły na rozkaz. W zamierzchłych czasach były traktowane jak przedmioty, miały jedynie zaspokajać mężczyznę, rodzić dzieci i zajmować się domem. Tak było.</u>
          <u xml:id="u-186.10" who="#IzabellaSierakowska">W świecie, który był stworzony przez mężczyzn i był rządzony przez mężczyzn, aborcja była traktowana jak największa zbrodnia. W większości cywilizowanych krajów kobiety uzyskały prawa polityczne dopiero po I wojnie światowej. Rozwój nauk medycznych sprawił, że środki antykoncepcyjne stały się powszechne i wtedy zaczęto nowocześniej podchodzić do spraw aborcji. Wszystko to spowodowało, że kobieta mogła decydować o sobie.</u>
          <u xml:id="u-186.11" who="#IzabellaSierakowska">W Polsce przedwojennej, tej którą opisywał Boy-Żeleński, obowiązywał zakaz aborcji. Dla kobiet, które dopuszczały się aborcji, przewidziane były bardzo ostre sankcje. To było właśnie to piekło. Po wojnie Polska dostosowała się do bardzo ostrego prawa. Czyjego? Stalinowskiego. Obowiązywał pełny zakaz aborcji: nie wolno było. Mało tego, po 1944 r. Stalin wprowadził dodatkowo zakaz rozwodów. A więc należało rodzić i nie rozwodzić się. I co zrobiła Polska? Dopiero po 1956 r. zmieniła prawo, wówczas kiedy prawo to zostało zmienione w Związku Radzieckim, a towarzysz Bierut powiedział: Nie, tego nie wolno robić. Sejm jednak zmienił wtedy ustawę, ustawę, którą my zmieniliśmy w roku 1993.</u>
          <u xml:id="u-186.12" who="#IzabellaSierakowska">Przypomnę jeszcze coś ciekawego. W roku 1933 hitlerowcy wprowadzili nowe prawo małżeńskie, surowo zakazujące aborcji. Co więcej, kobieta nie miała prawa nie zgodzić się na urodzenie dziecka nawet wtedy, gdy groziło jej to śmiercią albo kalectwem bądź utratą zdrowia. Miała rodzić, rodzić i rodzić.</u>
          <u xml:id="u-186.13" who="#IzabellaSierakowska">Prezes ZChN powiedział dzisiaj, komentując to, co robimy w Sejmie, że sytuacja ekonomiczna Polski nie pozwala na to, żeby dochodziło do zmniejszenia liczby urodzin w Polsce. Mało tego, ci ludzie, którzy siedzą po lewej stronie sali, zaproponowali ustawę, która daje kobiecie możliwość przeprowadzenia aborcji wtedy, kiedy znajduje się ona w bardzo trudnej sytuacji.</u>
          <u xml:id="u-186.14" who="#IzabellaSierakowska">Szanowni Państwo! Mogę podawać jeszcze inne przykłady, przykład Rumunii, zacytować pana Ceausescu, mogę mówić o Irlandii, myślę jednak, że to wystarczy. Smutne to były czasy i tragiczne dla kobiet.</u>
          <u xml:id="u-186.15" who="#IzabellaSierakowska">Panie i Panowie Posłowie! Sejm polski nie jest pierwszym parlamentem, który podejmuje takie decyzje. Z wyjątkiem Irlandii i Luksemburga parlamenty Europy i Ameryki dopuściły - pod różnymi warunkami - aborcję i pełny dostęp do antykoncepcji, dopuściły informację i wychowanie seksualne. I są wyniki - ogromny spadek liczby aborcji, zanikanie turystyki aborcyjnej, znacznie mniej młodych kobiet zachodzi w ciążę, przede wszystkim dziewczynek. W sporach o aborcję, które prowadzimy od kilku lat, tak naprawdę chodzi tylko o to, w jakim społeczeństwie chcemy żyć - czy w takim, które będzie ingerowało w najbardziej intymne decyzje, czy takim, które będzie zakreślało ramy prawne dla współczucia i tolerancji, wolności sumienia i prawa do milczenia. Czyż nie lepiej, panie i panowie posłowie, zamiast wkładać tyle energii w zmuszanie kobiet do kontynuowania nie chcianej ciąży, zastanowić się nad tym, jak pomóc tym, które mimo trudnych warunków zdecydowały się urodzić?</u>
          <u xml:id="u-186.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-187">
          <u xml:id="u-187.0" who="#OlgaKrzyżanowska">Dziękuję, pani poseł.</u>
          <u xml:id="u-187.1" who="#OlgaKrzyżanowska">Przemawiała pani poseł Izabella Sierakowska.</u>
          <u xml:id="u-187.2" who="#OlgaKrzyżanowska">Proszę teraz pana posła Włodzimierza Puzynę o zabranie głosu w imieniu klubu Unii Wolności. Następnym mówcą będzie pani poseł Izabela Jaruga-Nowacka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-188">
          <u xml:id="u-188.0" who="#WłodzimierzPuzyna">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Na wstępie chciałbym wyjaśnić, że nie występuję w tej chwili w imieniu całego klubu, wszystkich członków klubu Unii Wolności, ale w imieniu tej części klubu, która jest przeciw nowelizacji, której projekt przedstawiono w druku nr 1729.</u>
          <u xml:id="u-188.1" who="#WłodzimierzPuzyna">Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W 1993 r. przyjmując ustawę o planowaniu rodziny osiągnęliśmy, mimo ogromnych emocji i wielkiej rozpiętości poglądów na tej sali, bardzo trudny kompromis w poszukiwaniu metod ograniczania plagi aborcji. W tym kompromisie, jak przed chwilą przypomniał pan profesor Strzembosz, spotkały się dwa różne systemy istniejące w Polsce i motywujące decyzje i poglądy ludzi żyjących w naszym kraju. Osiągnięcie kompromisu było możliwe dzięki powszechnemu uznaniu, że aborcja jest zjawiskiem wyjątkowo negatywnym, któremu należy zdecydowanie przeciwdziałać. Proponowana dzisiaj nowelizacja, rozszerzając praktycznie w sposób nieograniczony dopuszczalność przerywania ciąży, w istocie likwiduje gwarancje ochrony życia, które stanowiły fundament ustawy z 1993 r. Znamienna jest zmiana treści art. 1, z którego usuwa się zapisy stanowiące, że: „każda istota ludzka ma od chwili poczęcia przyrodzone prawo do życia” oraz że „życie i zdrowie dziecka od chwili jego poczęcia pozostają pod ochroną prawa”.</u>
          <u xml:id="u-188.2" who="#WłodzimierzPuzyna">Złamanie tego kompromisu oznacza naruszenie norm pokoju społecznego i tworzy niebezpieczeństwo uruchomienia kolejnych ekstremalnych zmian prawa antyaborcyjnego w takt wahań koniunktury politycznej w Sejmie. Można sobie przecież łatwo wyobrazić, że po następnych wyborach większość posłów zasiadających na tej sali może mieć diametralnie inne poglądy na sprawę ochrony życia niż obecni projektodawcy i że idąc za ich przykładem zechce przeforsować swoją wizję ustawy.</u>
          <u xml:id="u-188.3" who="#WłodzimierzPuzyna">Szacunek dla kompromisu jest istotą demokracji, ale lekceważenie wartości kompromisu tę demokrację rujnuje. I proszę nie nazywać tego projektu ustawy, który dzisiaj nam przedstawiono, kompromisem, bo on reprezentuje argumenty tylko jednej strony, nie biorąc pod uwagę zupełnie tej argumentacji, którą uznaje spora część Polaków, i argumentacji instytucji ważnych dla Polaków, dla polskiej tradycji, kościoła, religii.</u>
          <u xml:id="u-188.4" who="#WłodzimierzPuzyna">Wbrew temu, co sugerują rzecznicy zmian, nie ma żadnych przesłanek wskazujących na to, iż obecna ustawa nie spełnia związanych z nią nadziei. Wprost przeciwnie. Dane zawarte w sprawozdaniach i dokumentach rządowych, choć dziwnym trafem członkowie koalicji je lekceważą i nie są skłonni ich uznać, dowodzą, że obserwowane tendencje odpowiadają oczekiwanym efektom działania ustawy z 1993 r. I tak: zmalała wielokrotnie i ustabilizowała się na niskim poziomie liczba aborcji. No ale niektórzy powiadają, że rozrosło się podziemie. W zeszłym roku, kiedy dyskutowaliśmy o sprawozdaniu ministrów odpowiedzialnych za realizację ustawy, rzecznicy dzisiejszej nowelizacji podnosili kwestię wzrostu liczby samoistnych poronień, dowodząc, że w tej liczbie mieszczą się konsekwencje rozrostu podziemia i turystyki aborcyjnej. Ale ta liczba wyraźnie zmalała, i to o przeszło 10%, jak wskazuje statystyka. Co to znaczy? Bądźmy konsekwentni. To oznacza, że jeśli chodzi o podziemie i nielegalne usługi aborcyjne, mamy tendencję malejącą. Jeśli wtedy państwo uznawali ten argument, dlaczego dzisiaj ten argument lekceważycie - wasz argument?</u>
          <u xml:id="u-188.5" who="#WłodzimierzPuzyna">Nie wzrosła liczba zgonów związanych z ciążą. Nie spełniły się obawy, że gwałtownie wzrośnie liczba dzieci pozostawionych w szpitalach po urodzeniu. Liczba pensjonariuszy domów dziecka zmniejszyła się, mimo że słyszeliśmy tutaj katastroficzne przewidywania, że domy dziecka będą pękały w szwach. Nie wzrosła liczba dzieciobójstw, które były, są i będą, niezależnie od tego, jak działa ustawa. Przypadki spraw związanych z ustawą nie spowodowały przeciążenia sądów, co niektórzy przewidywali. I nie urzeczywistniły się katastroficzne wizje gwałtownej eksplozji demograficznej. Liczba urodzeń w ostatnich latach wykazuje stałą tendencję malejącą. I ta statystyka pokazująca malejącą liczbę urodzin pośrednio dowodzi wzrostu umiejętności świadomego i odpowiedzialnego planowania rodzin, co jest bezsprzecznie również jedną z zasług ustawy. Czyli te wszystkie dane, które przytaczają dokumenty rządowe, są świadectwem pewnych tendencji, i nie sposób tego ukryć, nie sposób temu zaprzeczyć, chyba że wykazuje się złą wolę. Niestety, dobrej woli wśród rzeczników tego projektu dopatrzyć się trudno.</u>
          <u xml:id="u-188.6" who="#WłodzimierzPuzyna">W świetle przytoczonych faktów należy z całą mocą podkreślić, że zarzut, iż ustawa z 1993 r. nie spełnia swego podstawowego celu, jest nieprawdziwy. Podobnie nieprawdziwy jest zarzut o spotęgowaniu przez nią negatywnych ubocznych zjawisk, wynikających z ograniczenia możliwości przerywania ciąży.</u>
          <u xml:id="u-188.7" who="#WłodzimierzPuzyna">To prawda, że pojawiają się ogłoszenia o turystyce aborcyjnej, ogłoszenia proponujące zabiegi nielegalne, ale to jest zjawisko, któremu należy i można przeciwdziałać. I to jest paradoksalny argument przeciwko tej ustawie. Gdybyśmy mieli stosować tego typu argumentację, to należałoby w każdym wypadku, gdy prawo nie jest przestrzegane, a takich wypadków znamy dzisiaj wiele, postulować zmianę prawa. Byłby to zupełnie paradoksalny argument. Stosowanie takich paradoksów godzi w powagę Izby.</u>
          <u xml:id="u-188.8" who="#WłodzimierzPuzyna">Dlaczego wobec tego nie użyć innego rozumowania? Można zapytać: Dlaczego Ministerstwo Sprawiedliwości nie wywiązuje się ze swojej podstawowej funkcji, którą jest doprowadzenie do przestrzegania prawa, i nie realizuje swoich podstawowych obowiązków? Tu jest przyczyna. I tu należy szukać możliwości poprawy tej sytuacji i poprawy stopnia przestrzegania tej ustawy. To zjawisko nie kompromituje ustawy, tylko ministra sprawiedliwości i koalicję, która go na to stanowisko desygnowała.</u>
          <u xml:id="u-188.9" who="#WłodzimierzPuzyna">Nie oznacza to, że w ostatnich latach zniknęły ludzkie kłopoty, dramaty, tragedie. Nad każdą z tych tragedii, każdym z tych kłopotów, dramatów trzeba się pochylić. Zresztą, jeśli zmienimy ustawę, to one też będą. Proszę poczytać opisy dramatycznych zjawisk w tych krajach, w których działa ustawa, które przed chwilą pani poseł Sierakowska przytaczała jako wzór. Tam można znaleźć tysiące takich opisów. Te wszystkie krzywdy i tragedie wymagają reakcji, ludzkich reakcji, wymagają, żądają pomocy. Ale czyż jedyną metodą pomocy jest niedopuszczenie do przyjścia na świat człowieka, który niczemu i nikomu nie zawinił? Tę pomoc można, należy nieść skutecznie, ale nie ma konieczności uciekania się do usuwania z grona żywych czy zagradzania drogi do grona żywych tym, którzy jeszcze się nie urodzili. Właśnie tu należy szukać rozwiązań i gotowi jesteśmy w każdej chwili się przyczynić do poprawy i do zwiększenia skuteczności tego typu pomocy.</u>
          <u xml:id="u-188.10" who="#WłodzimierzPuzyna">Ministerialne sprawozdania dowodzą, że mimo trudnych warunków budżetowych dokonano w tej mierze jednak znacznego wysiłku. Dziwię się, że sama koalicja nie szanuje swojego rządu za wysiłki, które warte są pochwały. Pomocą rodzinom, a szczególnie młodym matkom służą także liczne organizacje pozarządowe, których aktywność wzmogła się po 1993 r. Ograniczenie możliwości dokonywania aborcji było czynnikiem mobilizującym instytucje państwa i organizacje pozarządowe do opieki nad kobietami w ciąży i rodzinami wielodzietnymi, które znalazły się w potrzebie.</u>
          <u xml:id="u-188.11" who="#WłodzimierzPuzyna">Zmiana ustawy, likwidując ten czynnik mobilizacji, może w sposób paradoksalny przyczynić się do osłabienia wydajności tej pomocy, bo jest prostsze wyjście - zamiast ciągłego wysiłku można po prostu skierować na wolny rynek aborcyjny osobę potrzebującą pomocy. Czyli de facto ta ustawa prowokuje właściwie odwrócenie się od kobiety, a nie pomoc jej, zostawia ją samą.</u>
          <u xml:id="u-188.12" who="#WłodzimierzPuzyna">Opinia publiczna również, wbrew temu, co mówił pan poseł sprawozdawca, nie dostarcza argumentów dla rzeczników nowelizacji. Już nie macie państwo dzisiaj większości w tej dziedzinie, bo rośnie w ostatnich latach odsetek Polaków uważających, że przyczyny społeczne nie powinny być uważane za powód uzasadniający aborcję. Większość jest po tej stronie w tej chwili.</u>
          <u xml:id="u-188.13" who="#WłodzimierzPuzyna">Argumenty przeciw nowelizacji można mnożyć. Lista argumentów etycznych, prawnych, społecznych, zdrowotnych jest długa. Pan prof. Strzembosz przed chwilą wymienił wady prawne tej ustawy. Ograniczony czas debaty nie pozwala mi niestety na ich analizę szczegółową. Ale te, które przytoczyłem, są wystarczającym uzasadnieniem konkluzji, że nowelizacja przedstawiona w druku nr 1729 jest nieracjonalna i społecznie szkodliwa. Dlatego też grupa posłów, którą reprezentuję, jest przekonana, że tę nowelę należy odrzucić, i taki wniosek stawiam na zakończenie swojego wystąpienia.</u>
          <u xml:id="u-188.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-189">
          <u xml:id="u-189.0" who="#komentarz">(Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Aleksander Małachowski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-190">
          <u xml:id="u-190.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Włodzimierzowi Puzynie.</u>
          <u xml:id="u-190.1" who="#AleksanderMałachowski">Pana posła Bentkowskiego nadal nie ma.</u>
          <u xml:id="u-190.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę zatem panią posłankę Izabelę Jarugę-Nowacką z Unii Pracy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-191">
          <u xml:id="u-191.0" who="#IzabelaJarugaNowacka">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę przypomnieć, iż klub Unii Pracy podzielając obawy, że warunki dopuszczalności przerywania ciąży mogą ulegać zmianom w zależności od większości parlamentarnej, wielokrotnie proponował Izbie przeprowadzenie ogólnonarodowego referendum w tej sprawie, ale nigdy nie uzyskaliśmy poparcia. Właśnie dzień, w którym ostatni raz państwo odrzuciliście nasz wniosek - 14 grudnia - był tym dniem, kiedy złożyliśmy projekt nowelizacji ustawy. I pomimo krytycznych głosów, że Sejm znowu dyskutuje o aborcji, uważamy w Unii Pracy, że ta długa, bo trwająca już 6 lat, ogólnonarodowa dyskusja nad problemem przerywania ciąży przyniosła wymierne rezultaty. Zmienił się nasz stosunek do przerywania ciąży, wzrosła wiedza o moralnych aspektach i zagrożeniach zdrowotnych takich decyzji. Obywatele sami dążą do zdobycia informacji o środkach i metodach zapobiegania niepożądanej ciąży i stosowania ich zgodnie z wyznawanym przez siebie światopoglądem.</u>
          <u xml:id="u-191.1" who="#IzabelaJarugaNowacka">Dyskusja na temat aborcji toczy się nie tylko w Polsce. Jest to jeden z najbardziej istotnych, a zarazem kontrowersyjnych problemów etycznych, społecznych i medycznych końca XX w. Problem jest trudny, ponieważ mamy do czynienia z konfliktem interesów, których całkowite pogodzenie jest niemożliwe, a mianowicie: prymat interesów życia poczętego bądź też prymat interesów kobiety. Kwestii tej towarzyszą wielkie emocje i często fundamentalne podejście po obu stronach.</u>
          <u xml:id="u-191.2" who="#IzabelaJarugaNowacka">W tym miejscu chcę jasno powiedzieć, że spór wokół ustawy aborcyjnej, który podzielił polskie społeczeństwo, został błędnie, fałszywie sformułowany jako spór pomiędzy tymi, którzy opowiadają się za życiem, i tymi, którzy są przeciwko życiu. Wysoka Izbo, takiego sporu w Polsce nie ma. Nie ma środowisk, które byłyby przeciwko życiu, które byłyby za zabijaniem nie narodzonych.</u>
          <u xml:id="u-191.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-191.4" who="#IzabelaJarugaNowacka"> Takie sformułowanie problemu - za czy przeciw życiu - uwłacza polskiemu społeczeństwu i parlamentowi. Istota sporu dotyczy nie tego, czy chronić życie, ale w jaki sposób chronić je skutecznie, jakich użyć metod działania, aby doprowadzić do rzeczywistego ograniczenia liczby zabiegów przerywania ciąży. I jeśli ktoś nie chce przyjąć tej płaszczyzny dyskusji, to znaczy że bardziej zależy mu na pokazie racji ideologicznych i politycznych niż na rzeczywistym rozwiązaniu problemu. </u>
          <u xml:id="u-191.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-191.6" who="#IzabelaJarugaNowacka">Posłowie Unii Pracy są przekonani, że w tym zakresie trzeba szukać consensusu, a nie odnosić ideologiczne zwycięstwa. Dlatego tak ważną sprawą jest, abyśmy dzisiaj uczciwie odpowiedzieli sobie na pytania: Jakie skutki przyniosła dla kobiet i rodzin obecnie obowiązująca ustawa? Czy prawo to było i czy mogło być przestrzegane? Wreszcie, czy osiągnięty został cel zakładany przez ustawodawcę, czy wyeliminowane zostało zjawisko przerywania ciąży?</u>
          <u xml:id="u-191.7" who="#IzabelaJarugaNowacka">W opinii przesłanej podkomisji przez eksperta z katedry kryminologii Uniwersytetu Jagiellońskiego czytamy, że oficjalne dane mówiące o drastycznym spadku liczby dokonywanych zabiegów, tak chętnie przywoływane także na tej sali przez zwolenników ustawy, są niestety jedynie złudzeniem. Oficjalna liczba aborcji spadła, ponieważ rejestrowane są tylko zabiegi legalne. Jest jednak rzeczą zrozumiałą, iż biorąc pod uwagę rozmiary aborcji sprzed 1993 r., kraj nasz pod rządami obecnej ustawy powinien przeżywać prawdziwą eksplozję demograficzną, a tymczasem, jak wiadomo, mamy do czynienia ze zjawiskiem przeciwnym. Taki stan rzeczy według eksperta dałoby się wyjaśnić wyłącznie wtedy, gdyby Polacy zaczęli przejawiać masową wstrzemięźliwość seksualną albo stosować powszechnie antykoncepcję o wysokim stopniu skuteczności. Jak wiadomo, żadna z tych przesłanek także nie została spełniona. Zatem oczywiste jest, że aborcje wykonywane są nadal i to na znaczną skalę, tyle że w sposób nielegalny. A więc ochrona prawna udzielona dziecku poczętemu jest w praktyce całkowicie iluzoryczna. Jednym ze skutków ustawy jest zepchnięcie zjawiska do podziemia, tak że przestało ono istnieć w oficjalnych statystykach.</u>
          <u xml:id="u-191.8" who="#IzabelaJarugaNowacka">Wysoka Izbo! Po trzech latach funkcjonowania ustawy musimy zdecydować, czy dalej udawać, że jest to dobra ustawa, bo pozornie szlachetna, pryncypialnie chroniąca życie poczęte, czy też zerwać z hipokryzją i przyznać, że pod jej rządami de facto można dokonać przerwania ciąży na żądanie i to niemal w każdej jej fazie, tyle że za odpowiednią opłatą.</u>
          <u xml:id="u-191.9" who="#IzabelaJarugaNowacka">Klub Parlamentarny Unii Pracy wnosząc projekt nowelizacji jednoznacznie negatywnie ocenił skutki działania obecnie obowiązującej ustawy, ponieważ jest ona nie tylko nieskuteczna, ale także niesprawiedliwa, kryminogenna i zakłamana. Niesprawiedliwa, ponieważ restrykcje dotknęły kobiety najbiedniejsze i ich rodziny; pomijanie często dramatycznie trudnych warunków życiowych wielu rodzin w Polsce jest w tym kontekście zwykłą nieuczciwością. Kryminogenna, gdyż doprowadziła do powstania podziemia ginekologicznego i tzw. turystyki aborcyjnej oraz wielu innych patologii. Zakłamana, bo w gruncie rzeczy jedynie usuwa problem z pola widzenia.</u>
          <u xml:id="u-191.10" who="#IzabelaJarugaNowacka">Dążąc do nowelizacji ustawy, kierowaliśmy się przeświadczeniem, że trzeba chronić każdą ciążę i każde życie dziecka poprzez aktywną politykę prorodzinną, ale także należy konsekwentnie szanować prawo kobiety do podjęcia decyzji. Uważamy, że zjawisko przerywania ciąży można skutecznie ograniczyć nie poprzez represyjne prawo, lecz poprzez szeroki dostęp do informacji na temat środków i metod zapobiegania ciąży oraz rzetelną pomoc rodzinie. Dlatego główne akcenty w projekcie położono na stosowanie działań profilaktycznych i uświadamiających. Temu celowi służą ulgi przy nabywaniu środków antykoncepcyjnych oraz wprowadzenie do nauczania szkolnego przedmiotu: wiedza o życiu seksualnym człowieka. W naszej opinii Ministerstwo Edukacji Narodowej nie może być nadal cenzorem dostępu do wiedzy na temat seksualności człowieka. Musimy, Wysoka Izbo, zareagować na alarmujące informacje o rosnącej właśnie od trzech lat liczbie młodocianych matek i mieć świadomość tego, że ten kto blokuje dostęp do wiedzy człowieka o sobie samym, do środków i metod antykoncepcyjnych, w gruncie rzeczy działa na rzecz zwiększenia liczby zabiegów przerywania ciąży.</u>
          <u xml:id="u-191.11" who="#IzabelaJarugaNowacka">Jedną z podstawowych zmian proponowanych w nowelizacji ustawy jest dopuszczenie przerwania ciąży - przy zachowaniu ściśle określonych warunków - przez kobiety, które znajdują się w ciężkich warunkach życiowych lub w trudnej sytuacji osobistej. Zarzucano temu sformułowaniu, o czym mówił pan poseł sprawozdawca, że są to określenia nieprecyzyjne, subiektywne, nie mogą stanowić zatem właściwego kryterium. Chcę jednak powiedzieć, że ani posłom, ani ekspertom w komisji nie udało się zaproponować bardziej poprawnych sformułowań. Chcę też zwrócić uwagę, że w krajach europejskich, gdzie powszechnie jest stosowane prawo dopuszczające możliwość przerwania ciąży z przyczyn społecznych, określenia te zdefiniowane są podobnie. Przytoczę tylko ustawę francuską, która mówi, że aborcję umożliwia się kobietom, które ciąża „stawia w rozpaczliwej sytuacji”. Należy zatem przyjąć, że takim kryterium jest ocena swojej sytuacji, dokonana przez kobietę. Kobiety, które się decydują na przerwanie ciąży, na ogół wiedzą dobrze, czym jest macierzyństwo, a decyzja ta często motywowana jest troską o niepogarszanie warunków bytu już żyjących dzieci. Kultura europejska przyjmuje kryterium odpowiedzialności człowieka za swoje czyny. Z tej zasady wynika, iż jednostka ma zdolność, a w konsekwencji prawo do dokonywania oceny własnej sytuacji życiowej i podejmowania decyzji. Istnieją liczne przykłady na to, że brutalna ingerencja państwa wymuszająca macierzyństwo czy też odwrotnie - ograniczająca prawa obywateli w zakresie prokreacji, jest przez społeczeństwo odrzucana.</u>
          <u xml:id="u-191.12" who="#IzabelaJarugaNowacka">Wysoka Izbo! Zgodnie z projektem nowelizacji ustawy przerywanie ciąży z przyczyn społecznych będzie legalne, co nie oznacza, że będzie dowolne. W ustawie jest szereg ograniczeń gwarantujących, że przerwanie ciąży będzie dokonane tylko w przypadkach koniecznych. Temu m.in. ma służyć obowiązek konsultacji lekarskiej kobiety chcącej przerwać ciążę. Obecnie obowiązująca ustawa zerwała rozpoczęty dialog, powstrzymała akcję uświadamiającą, pozbawiła kobiety możliwości zasięgnięcia informacji o pomocy, jaką może uzyskać od państwa lub organizacji pozarządowych, wreszcie, jak na przyszłość uniknąć niepożądanego zajścia w ciążę.</u>
          <u xml:id="u-191.13" who="#IzabelaJarugaNowacka">Wprowadzając obowiązek konsultacji chcemy, aby kobieta w życzliwej atmosferze mogła raz jeszcze zastanowić się nad swoim postanowieniem i aby podjęła je tylko w stanie bezwzględnej konieczności. Temu, aby postanowienie to było świadome i racjonalne, służy również ustawowy termin 3 dni, jaki musi upłynąć od momentu konsultacji do ostatecznej decyzji. Wprowadzono też bardzo istotne ograniczenie co do czasu, w którym można by dokonać przerwania ciąży, czyli okres 12 tygodni.</u>
          <u xml:id="u-191.14" who="#IzabelaJarugaNowacka">Wysoka Izbo! Jeszcze podczas tej sesji parlamentu będziemy dyskutować o prawach dziecka. Ze sprawozdania Rady Ministrów z realizacji omawianej ustawy wynika, że w szpitalach w 1995 r. pozostawiono 738 noworodków. O innych, bardziej dramatycznych porzuceniach dowiadujemy się nieomal codziennie z telewizji, radia i prasy.</u>
          <u xml:id="u-191.15" who="#IzabelaJarugaNowacka">Wysoka Izbo! Chroniąc życie od najwcześniejszych jego etapów, musimy także odpowiedzieć na pytanie: Czyż nie jest podstawowym prawem dziecka jego prawo do miłości, do bycia chcianym i oczekiwanym? Wyrażamy nadzieję, że ta nowelizacja przyczyni się do urzeczywistnienia tego prawa.</u>
          <u xml:id="u-191.16" who="#IzabelaJarugaNowacka">Klub Parlamentarny Unii Pracy będzie głosował za przyjęciem projektu ustawy.</u>
          <u xml:id="u-191.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-192">
          <u xml:id="u-192.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Izabeli Jarudze-Nowackiej.</u>
          <u xml:id="u-192.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Stanisława Kowolika z klubu BBWR i KPN.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-193">
          <u xml:id="u-193.0" who="#StanisławKowolik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny BBWR i KPN uważa zaproponowaną przez SLD i Unię Pracy, a wspartą w trakcie głosowania przy pierwszym czytaniu przez posłów PSL i Unii Wolności nowelizację ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży za godzącą w polską rację stanu, irracjonalną i sprzeczną z regułami stanowienia prawa. Ten projekt bowiem wpisuje się w ciąg inicjatyw legislacyjnych wymierzonych właśnie w polską rację stanu, w polską rodzinę i wreszcie w samą kobietę.</u>
          <u xml:id="u-193.1" who="#StanisławKowolik">Do tej pory rządząca formacja lewicowo-liberalna wspierana wydatnie przez posłów opozycyjnych klubów tej samej proweniencji zaserwowała Polakom między innymi „ekspresowe” rozwody, w projekcie konstytucji nobilitację zboczeń seksualnych, podejmuje coraz bardziej udane próby pozbawienia rodziców prawa do wychowania ich dzieci, demoralizuje młodzież poprzez tzw. edukację seksualną wyrwaną z integralnego wychowania do odpowiedzialnego życia w rodzinie. Ci sami posłowie, głównie z SLD i UP, uniemożliwili wprowadzenie do polskiego prawa instytucji separacji. Skutecznie zablokowali ratyfikację konkordatu ze Stolicą Apostolską, kompromitując Polskę na arenie międzynarodowej i wymierzając policzek największemu z Polaków doby dzisiejszej, Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II.</u>
          <u xml:id="u-193.2" who="#StanisławKowolik">Perfidna gra SLD i UP każe nam dzisiaj rozpatrywać projekt, który godzi w podstawy demokracji, bowiem łamie prawo do życia. Podczas pierwszego czytania rozpatrywanego projektu ustawy, prezentując stanowisko Klubu Parlamentarnego BBWR i KPN, stwierdziłem, że chronologia dyskusji powinna być następująca: Najpierw Sejm winien odbyć debatę nad rządowym sprawozdaniem z funkcjonowania w 1994 r. i 1995 r. ustawy o planowaniu rodziny, a dopiero potem zastanawiać się nad realizacją wniosków wypływających z tych dokumentów. Tymczasem do dzisiaj Wysoka Izba nie otrzymała rządowego sprawozdania z realizacji ustawy w roku 1995, mimo że już na początku czerwca przedstawiciel ministerstwa zdrowia stwierdził, że to sprawozdanie prawie jest przygotowane i zostanie przesłane do Sejmu do końca czerwca. Dlaczego zatem jeszcze go nie mamy? Oczywiście dlatego, że nie pasowałoby do koncepcji przyjętej przez SLD i UP, która to koncepcja sprowadza się do osiągnięcia następującego celu: za wszelką cenę doprowadzić do nieograniczonego zabijania życia poczętego, a jeżeli fakty świadczą inaczej, tym gorzej dla nich. Sprawozdania za lata 1993, 1994 i 1995 z realizacji ustawy o ochronie płodu ludzkiego wyraźnie potwierdzają pozytywne skutki, jakie ze sobą ustawa w obecnym brzmieniu niesie. Zdecydowanie zmniejszyła się liczba aborcji, poronień samoistnych, zgonów kobiet w wyniku ciąży, porodu i połogu. Minister zdrowia w swoich sprawozdaniach nie podaje żadnych negatywnych skutków funkcjonowania obowiązującej obecnie ustawy. Nie zanotowano na przykład przypadków zgonów kobiet w wyniku nielegalnej aborcji. Oczywiście jeśli SLD i UP zamierzało dokonać zamachu na prawo do życia nie narodzonych, to nie mogło dopuścić do dyskusji nad tymi sprawozdaniami, z których wypływające wnioski są dokładnie sprzeczne z intencjami autorów omawianej nowelizacji. Dlatego obie organizacje, w których imieniu występuję, tj. BBWR i KPN, traktują jako perfidny i prymitywny sarkazm połączenie drugiego czytania ustawy o ochronie płodu ludzkiego i rządowego sprawozdania z realizacji tej ustawy w roku 1994.</u>
          <u xml:id="u-193.3" who="#StanisławKowolik">Na wstępie stwierdziłem, że rozpatrywany projekt godzi w polską rację stanu. Bo czyż domaganie się prawa do nie ograniczonego zabijania życia nie narodzonego w sytuacji dramatycznych wskaźników demograficznych nie pozwala na takie stwierdzenie? Oczywiście SLD losem polskich rodzin, szczególnie rodzin wielodzietnych, które głównie przejmują na siebie odpowiedzialność za przyszłość Polski, nie przejmuje się. Jako najświeższy argument za tym stwierdzeniem należy przytoczyć choćby najnowszy projekt nowelizacji ustawy o lokalach mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, dyskryminujący właśnie rodziny wielodzietne.</u>
          <u xml:id="u-193.4" who="#StanisławKowolik">Stwierdziłem, że omawiany projekt jest sprzeczny z regułami stanowienia prawa, a to dlatego, że zawiera propozycje wykraczające poza zakres i cel normowanej ustawy. O zapisach zawierających treść nie objętą zakresem normowania ustawy świadczą m.in.: wykreślenie art. 1, który brzmi: „Każda istota ma od chwili poczęcia przyrodzone prawo do życia. Życie i zdrowie dziecka od chwili jego poczęcia pozostają pod ochroną prawa”; wprowadzenie możliwości zabijania zdrowych poczętych dzieci do 12 tygodnia ich życia oraz dzieci prenatalnie chorych - do wieku rokującego zdolność ich przeżycia poza organizmem matki; wyrugowanie precyzyjnego terminu „dziecko poczęte”, które funkcjonuje w prawie polskim i w wielu innych krajach.</u>
          <u xml:id="u-193.5" who="#StanisławKowolik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zdaniem Klubu Parlamentarnego BBWR i KPN omawiany projekt ustawy sprzyjać będzie nieodpowiedzialności ludzi i podważa zasady autentycznej demokracji. Nie można bowiem zmieniać prawa stosownie do statusu materialnego i majątkowego ludzi. Nie można też zmieniać prawa, dostosowując je do niemoralnych zachowań jednostek. O tym aspekcie bardzo dosadnie mówił kilka dni temu na Jasnej Górze prymas Polski kardynał Józef Glemp.</u>
          <u xml:id="u-193.6" who="#StanisławKowolik">I wreszcie kolejna ważna kwestia. Jeżeli nawet ktoś rozważa, czy zabić dziecko w łonie matki z przyczyn materialnych, to w naszym przekonaniu należy całą uwagę i siły skoncentrować na poprawie tychże materialnych warunków. A zatem trzeba się zająć dochodami, prorodzinym systemem podatkowym, mieszkalnictwem. Ale te argumenty trafiają niestety do ludzi kierujących się dobrą wolą i nastawionych merytorycznie, a tymi przesłankami - jak wiemy - inicjatorzy nowelizacji się nie kierują.</u>
          <u xml:id="u-193.7" who="#StanisławKowolik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! BBWR i KPN mają świadomość swoich sił w obecnej kadencji i przewagi lewicowo-liberalnego walca miażdżącego kawałek po kawałku fundamenty polskości, a więc system wartości chrześcijańskich i naszą narodową tradycję. I z tą świadomością mogę jedynie na zakończenie powiedzieć dwa krótkie zdania. Pierwsze, skierowane po raz wtóry do SLD i UP, brzmi: Opamiętajcie się, opamiętajcie się wreszcie.</u>
          <u xml:id="u-193.8" who="#komentarz">(Poseł Izabela Jaruga-Nowacka: Uczcie się, uczcie się.)</u>
          <u xml:id="u-193.9" who="#StanisławKowolik">Drugie, skierowane do pana marszałka, brzmi: Z powyższych powodów w imieniu Klubu Parlamentarnego BBWR i KPN wnoszę o odrzucenie projektu omawianej ustawy. Jednocześnie składam poprawki w przypadku odrzucenia tego wniosku, na których omówienie niestety już nie mam czasu.</u>
          <u xml:id="u-193.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-194">
          <u xml:id="u-194.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Stanisławowi Kowolikowi.</u>
          <u xml:id="u-194.1" who="#AleksanderMałachowski">Musiałem wyjaśnić, czy jest uprawnione nieprzedstawienie wniosków, tylko złożenie ich bez... Jest to zgodne z regulaminem.</u>
          <u xml:id="u-194.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o zabranie głosu pana posła Grzegorza Cygonika.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-195">
          <u xml:id="u-195.0" who="#GrzegorzCygonik">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Omawiany wcześniej raport Rady Ministrów z wykonania ustawy za 1994 r. uważamy za przygotowany obiektywnie i poprzemy go w głosowaniu. Natomiast omawiany projekt nowelizacji ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie Kodeksu karnego z druku nr 1502 jest dla nas bardzo ciekawym projektem. Otóż czytamy w zmianie piątej w nowo dodanym art. 4a w ust. 1: przerywanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy... a w pkt. 4: kobieta ciężarna znajduje się w ciężkich warunkach życiowych lub w trudnej sytuacji osobistej. Jestem zdegustowany, że po trzech latach rządów koalicji centrolewicowej, jak ona sama się nazywa, ktoś chce wprowadzać taki zapis. Wydawałoby się, że wrażliwa społecznie lewica, wspierana przez część opozycji, zadba o kobiety ciężarne, o kobiety samotnie wychowujące dzieci, o rodzinę. Niestety, obrano kierunek na zabijanie. Jak nie ma pieniędzy w budżecie, to wraca kwestia aborcji, jak brak żłobków i przedszkoli, to wraca kwestia ustawy aborcyjnej, jak brak pieniędzy na zasiłki rodzinne, to wraca sprawa nowelizacji ustawy aborcyjnej. Uważam ten pomysł za niedopuszczalny.</u>
          <u xml:id="u-195.1" who="#komentarz">(Głos z sali: A żłobki i przedszkola się zamyka.)</u>
          <u xml:id="u-195.2" who="#GrzegorzCygonik">Ja panu posłowi nie przeszkadzałem i nie mam zamiaru.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-196">
          <u xml:id="u-196.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę państwa o zachowanie spokoju na sali.</u>
          <u xml:id="u-196.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę mówić, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-197">
          <u xml:id="u-197.0" who="#GrzegorzCygonik">Uważam ten pomysł za niedopuszczalny, poniżej godności człowieka. Dla mnie i dla posłów Konfederacji Polski Niepodległej prawo do życia wynika z logiki prawa natury. Dla nas życie jest największą wartością, to po pierwsze. A po drugie, trwają prace nad całościowymi zmianami Kodeksu karnego i ewentualne zmiany ustawy, o której mówimy, mogłyby być wtedy omawiane, a nie teraz, wyrwane z kontekstu.</u>
          <u xml:id="u-197.1" who="#GrzegorzCygonik">Dlatego w imieniu Koła Parlamentarnego Konfederacji Polski Niepodległej zgłaszam wniosek o odrzucenie tego projektu ustawy, projektu, który nie jest żadnym kompromisem, w drugim czytaniu.</u>
          <u xml:id="u-197.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-198">
          <u xml:id="u-198.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Grzegorzowi Cygonikowi.</u>
          <u xml:id="u-198.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Jerzego Wuttke z koła BBWR - Solidarni w Wyborach.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-199">
          <u xml:id="u-199.0" who="#JerzyWuttke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ze sprawozdania rządu, raportu Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej dotyczącego realizacji ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. wynika, że ustawa spełniła i nadal spełnia swoje podstawowe zadania. Powtórzę raz jeszcze to, co już na tej sali powiedziano - ale trzeba to powtórzyć - że zmalała liczba aborcji i nie nasiliły się zjawiska negatywne, np. dzieciobójstwa, czy wypadki zgonów związanych z ciążą i połogiem, a nawet z danych OBOP wynika, że wzrasta zrozumienie i poparcie społeczne dla ustawy.</u>
          <u xml:id="u-199.1" who="#JerzyWuttke">Podnoszony częstokroć motyw karalności, podobnie jak aspekt tzw. turystyki aborcyjnej, służą w naszym przekonaniu podgrzewaniu złych emocji i dezinformacji społeczeństwa. Operowanie dużymi liczbami, przy braku wiarygodnych danych dotyczących tzw. turystyki aborcyjnej, jest klasycznym przejawem manipulacji. W związku z realizacją ustawy nakłada się obowiązki na różne resorty, głównie na Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, ale również na Ministerstwo Edukacji Narodowej i na Ministerstwo Finansów. Ustawa byłaby skuteczniejsza, gdyby budżet konstruowany przez koalicję sprzyjał jej realizacji.</u>
          <u xml:id="u-199.2" who="#JerzyWuttke">Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach poradni psychologiczno-pedagogicznych powołało zespoły do spraw wychowania rodzinnego, które mają prowadzić tzw. terapię rodzin w kryzysie. Bezpartyjny Blok Wspierania Reform - Solidarni w Wyborach występuje przeciw stosowaniu zarówno w tejże terapii, jak i w edukacji seksualnej jednej, jedynie słusznej opcji światopoglądowej, przeciwnej wielowiekowym chrześcijańskim, katolickim, polskim tradycjom narodowym. Monopol tej opcji wyklucza wszechstronną wiedzę i rzetelne wychowanie dzieci i młodzieży w duchu poszanowania życia.</u>
          <u xml:id="u-199.3" who="#JerzyWuttke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Koło BBWR - Solidarni w Wyborach pragnie przytoczyć zapis art. 24 projektu konstytucji: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest nienaruszalna. Jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych” oraz art. 31 tegoż projektu konstytucji: „Każdy człowiek ma prawo do ochrony życia”.</u>
          <u xml:id="u-199.4" who="#JerzyWuttke">I nie znaleźliśmy nigdzie wzmianki o tym, że człowiek staje się człowiekiem dopiero po upływie 12 tygodnia życia. Jak to się dzieje, Wysoka Izbo, że postawiono na tej sali wymóg: najpierw konstytucja, a potem konkordat, a teraz w kwestii ochrony życia odwraca się kolejność: najpierw zmiana ustawy, a potem konstytucja? Pozwalamy sobie również przypomnieć Wysokiemu Sejmowi, że Polska jest sygnatariuszem Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela ONZ z grudnia 1948 r. i z tego powodu ma obowiązek przestrzegania trzech podstawowych praw człowieka: prawa do życia, prawa do przekazywania życia i prawa do rozwoju osobowego. Są to prawa fundamentalne i niezbywalne.</u>
          <u xml:id="u-199.5" who="#JerzyWuttke">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Bezpartyjny Blok Wspierania Reform - Solidarni w Wyborach wyraża stanowczy protest wobec proponowanych zmian ustawy, tym bardziej że są one nieuzasadnione w świetle sprawozdania rządu z realizacji obowiązującej ustawy z 7 stycznia 1993 r.</u>
          <u xml:id="u-199.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-200">
          <u xml:id="u-200.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Jerzemu Wuttke.</u>
          <u xml:id="u-200.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Joachima Czernka z Parlamentarnego Koła Mniejszości Niemieckiej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-201">
          <u xml:id="u-201.0" who="#JoachimCzernek">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W sprawozdaniu rządu z realizacji w 1994 r. ustawy z 7 stycznia 1993 r. zawarte zostało bardzo istotne zdanie, mianowicie że okres funkcjonowania ustawy jest jeszcze zbyt krótki, by upoważniał do jednoznacznej oceny jej skutków zdrowotnych i społecznych. W sprawozdaniu wykazano, że ogółem w Polsce w 1994 r. wykonano 782 zabiegi przerywania ciąży, tj. o około 35% mniej niż w 1993 r., co stanowi dalszy spadek liczby zabiegów w okresie po wejściu w życie ustawy z 7 stycznia 1993 r. Przypomnę, że w roku 1993 w wyniku obowiązywania ustawy nastąpił prawie 10-krotny spadek liczby zabiegów przerywania ciąży w porównaniu z rokiem 1992. Pomijając inne dane ze sprawozdania, przytoczę jeszcze jedno istotne stwierdzenie, mianowicie że brak skarg pacjentek na trudności w realizacji ich prawa do przerywania ciąży oraz wykonania badań prenatalnych Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej uznaje za tożsame z respektowaniem tego prawa.</u>
          <u xml:id="u-201.1" who="#JoachimCzernek">Jeśli chodzi o zagadnienia tzw. świadomej prokreacji, promowane metody budzą niepokoje szerokich rzesz społeczeństwa. Świadoma prokreacja rozumiana jest tutaj jako planowanie poczęcia oraz zapobieganie niepożądanej ciąży. Wprowadzenie tzw. edukacji seksualnej obejmującej programy i plany wydawnicze, m.in. chodzi o przytoczone w sprawozdaniu kasety wideo dotyczące antykoncepcji przy użyciu środków chemicznych, mechanicznych i innych, nie jest w zasadzie niczym innym, jak tylko nauką technik seksualnych. W każdym razie nie jest to na pewno szkoła świadomego i odpowiedzialnego planowania rodziny. W tym też sensie narusza to wolności osobiste i prawa rodziców do wychowania swoich dzieci. Finansowanie zatem tak kontrowersyjnego programu, przy niedoborze środków na pomoc materialną dla rodzin, jest ze wszech miar szkodliwe. W tym zakresie zasługuje na poparcie jedynie przygotowanie w pierwszym rzędzie kadry nauczycieli i społecznie akceptowanego programu nauczania.</u>
          <u xml:id="u-201.2" who="#JoachimCzernek">Zawarta w sprawozdaniu połączonych komisji treść znowelizowanej ustawy jest nie do przyjęcia dla kraju, w którym większość narodu przyznaje się do pielęgnowania wartości chrześcijańskich. Jest po prostu eskalacją działań ustawodawczych wymierzonych przeciwko tym wartościom. Nie są brane pod uwagę pozytywne zmiany, jakie zaszły w świadomości i postawie społeczeństwa w wyniku wejścia w życie ustawy z 7 stycznia 1993 r. pomimo krótkiego okresu obowiązywania. Mówi o nich chociażby sprawozdanie rządu z realizacji ustawy w 1994 r. Liczne przykłady zostały tutaj przytoczone przez przedmówców. Wielka szkoda, że nie mamy jeszcze możliwości rozpatrywania sprawozdania rządu z 1995 r., chociaż mija już ósmy miesiąc roku 1996.</u>
          <u xml:id="u-201.3" who="#JoachimCzernek">Zastąpienie w proponowanej nowelizacji pojęć: istota ludzka od chwili poczęcia bądź dziecko poczęte pojęciem: płód nie jest niczym innym, jak manipulacją mającą na celu przekonanie do nowelizacji ustawy bliżej nie zorientowanych co do istoty sprawy obywateli Rzeczypospolitej. A dopuszczenie przerywania ciąży ze względu na ciężkie warunki życiowe lub trudną sytuację osobistą kobiety, pomimo obwarowania tego pewnymi warunkami, co w zasadzie jest czystą formalnością, oznacza aborcję praktycznie bez ograniczeń i jest rozwiązaniem o wiele dalej idącym w liberalizacji prawa do zabicia poczętego dziecka od rozwiązania zastosowanego w ustawie z roku 1956, a pod rządami tamtej ustawy dokonywano w Polsce rocznie ponad 100 tys. zabiegów aborcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-201.4" who="#JoachimCzernek">Pani posłanka Sierakowska przytoczyła dwa przykłady. Wymieniła dwóch największych zbrodniarzy XX wieku: Stalina i Hitlera i jakie praktyki stosowano. Otóż co do tych dwóch zbrodniarze, to za ich przyczyną straciło życie wiele milionów ludzi, ale ci zbrodniarze wiedzieli jedno - że tych, którzy stanowią o przyszłości narodu, trzeba chronić za wszelką cenę.</u>
          <u xml:id="u-201.5" who="#JoachimCzernek">Obecnie obowiązująca ustawa z 7 stycznia 1993 r. jest zdaniem większości posłów Parlamentarnego Koła Mniejszości Niemieckiej rozsądnym rozwiązaniem, zważywszy na stopień edukacji społeczeństwa w zakresie świadomego i odpowiedzialnego planowania rodziny. Proponujemy zatem odrzucenie w drugim czytaniu w całości projektu ustawy zawartego w sprawozdaniu połączonych komisji.</u>
          <u xml:id="u-201.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-202">
          <u xml:id="u-202.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Joachimowi Czernkowi.</u>
          <u xml:id="u-202.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Eugeniusza Janułę z Poselskiego Koła - Nowa Demokracja.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-203">
          <u xml:id="u-203.0" who="#EugeniuszJanuła">Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Wybaczcie, ale zacznę od cytatu z przemówienia mojego przezacnego kolegi parlamentarnego posła Kowolika: Opamiętajmy się wszyscy, bo dyskutujemy o nowelizacji ustawy, a usiłujemy się, z różnych zresztą przyczyn, przekonywać od dłuższego czasu za pomocą typowej filozofii Kalego. A ta filozofia jest taka, że nie ma tutaj żadnego miejsca na kompromis, tylko każdy występujący mówca usiłuje przekonać innych za pomocą często zresztą fikcyjnych argumentów, że ma rację. A prawda jest taka, że ustawa z 1993 r. jest typowo fundamentalną ustawą, w wypadku której nie było żadnej mowy o jakimś kompromisie, nawet o metodach demokratycznych.</u>
          <u xml:id="u-203.1" who="#EugeniuszJanuła">Panie prezesie Strzembosz, usiłował pan podważyć stronę prawną obecnej nowelizacji. Szkoda, że pan jako ten, który stoi na straży prawa, nie dostrzegł zjawisk patologicznych i kryminogennych, jakie w konsekwencji wywołało stosowanie ustawy z 1993 r. Przykro mi, ale podważa to w mojej opinii pana bezstronność jako prezesa Sądu Najwyższego.</u>
          <u xml:id="u-203.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-203.3" who="#EugeniuszJanuła">Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Tekst ustawy, którą przedkładają dzisiaj połączone komisje, daleko odbiega od tego tekstu, który grupa posłów złożyła jako projekt. W pracy komisji korzystano z konsultacji. Konsultowano to w wielu środowiskach. Oczywiście nie wszystkie opinie, nie wszystkie głosy mogły się przebić w tych konsultacjach, ale trzeba uczciwie powiedzieć, że wiele z opinii zostało uwzględnionych. Czy znaczy to, że obecny projekt nowelizacji jest bez wad? Na pewno nie.</u>
          <u xml:id="u-203.4" who="#EugeniuszJanuła">Według Nowej Demokracji nadal budzą wątpliwości niektóre zapisy, szczególnie art. 4a; zawarte tam sformułowanie: „ciężkie warunki życiowe lub trudna sytuacja osobista” jest enigmatyczne i trudno je przełożyć na język prawa. Niestety nie jestem w stanie ani w tej chwili, ani prawdopodobnie po konsultacjach prawnych nie będę w stanie, przedstawić lepszego sformułowania, ale na pewno to i inne sformułowania - szereg innych sformułowań - budzą pewne wątpliwości.</u>
          <u xml:id="u-203.5" who="#EugeniuszJanuła">Wreszcie problem, przed którym nie możemy uciec - problem demograficzny. I tu się znowu zgadzam z panem posłem Kowolikiem, że sytuacja demograficzna w naszym kraju jest zła, jest niekorzystna, następuje gwałtowne starzenie się społeczeństwa. Ale ta ustawa, która być może miała zdaniem jej projektodawców wprowadzić istotną eksplozję demograficzną, przyczyniła się do kolejnego niżu demograficznego. Wcale to jednak nie świadczy, że jeżeli ją znowelizujemy, to nastąpi jakiś wybuch demograficzny. Stąd też konieczna jest ochrona życia, ale zarówno dziecka poczętego, jak i matki. I ta ustawa jest próbą - czy udaną, pokaże to dopiero czas - znalezienia tego złotego środka - między ochroną życia płodu i ochroną życia matki. Oczywiście zastosowanie różnych mechanizmów społecznych - konsultacji, 3-dniowego okresu namysłu, wreszcie zapisy dotyczące wykwalifikowanych lekarzy, a nie lekarzy omnibusów, którzy mają decydować, podejmować pewne decyzje - to w jakiś sposób zaostrza te normy, które w ustawie z 1993 r. nie były szczegółowo dopracowane.</u>
          <u xml:id="u-203.6" who="#EugeniuszJanuła">Konkludując, Nowa Demokracja jest za przyjęciem ustawy w brzmieniu proponowanym przez połączone komisje, aczkolwiek nie ukrywam, że są wśród wniosków mniejszości takie, które zamierzamy poprzeć.</u>
          <u xml:id="u-203.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-204">
          <u xml:id="u-204.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-204.1" who="#AleksanderMałachowski">Przemawiał pan poseł Eugeniusz Januła.</u>
          <u xml:id="u-204.2" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Krzysztof Budnik? Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-205">
          <u xml:id="u-205.0" who="#KrzysztofBudnik">Panie Marszałku! Składam wniosek, aby fragment z wystąpienia pana posła Januły, obraźliwy w stosunku do I prezesa Sądu Najwyższego, został wykreślony. I - o ile to możliwe - adnotacja, iż po wypowiedzeniu tych słów nastąpiły oklaski, zaznaczam, że po lewej stronie Izby.</u>
          <u xml:id="u-205.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-206">
          <u xml:id="u-206.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, to nie całkiem jest wniosek formalny, ale rozważę pańską propozycję, bo to leży jedynie w dyspozycji marszałka prowadzącego obrady. Ja się też nad tym zastanawiałem, ale... Przepraszam pana prezesa Strzembosza, że spotkała go na tej sali niezasłużona przykrość. Natomiast tu padają tak różne i tak ostre słowa, że w porównaniu z nimi ta opinia nie ma charakteru obraźliwego. Ale ja rozumiem pańskie zastrzeżenia i po konsultacji z pozostałymi marszałkami rozważę tę sprawę. Jeszcze raz wyrażam ubolewanie z powodu tego, iż gość na naszej sali nie został tutaj potraktowany w sposób, na jaki gość, a szczególnie I prezes Sądu Najwyższego, zasługuje.</u>
          <u xml:id="u-206.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-206.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, pan poseł Bernard Szweda, Koło Parlamentarne Nowa Polska.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-207">
          <u xml:id="u-207.0" who="#BernardSzweda">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Odnoszę wrażenie, że o zabijaniu dzieci niektórzy posłowie lubią debatować pod osłoną nocy, bojąc się dnia i oczu milionów Polaków.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-208">
          <u xml:id="u-208.0" who="#AleksanderMałachowski">Przepraszam, przerwę panu. Debata odbywa się w dniu dzisiejszym na prośbę posłów z prawej strony sali,...</u>
          <u xml:id="u-208.1" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-208.2" who="#AleksanderMałachowski">... którzy na posiedzeniu Konwentu Seniorów złożyli wniosek, iż ponieważ chcą jutro wyjechać do Szczecina, więc domagają się, ażeby debata odbyła się dzisiaj. Mieliśmy te same zastrzeżenia, o których pan w tej chwili mówi - że to może tak zostać potraktowane - ale uszanowaliśmy przedstawiony na Konwencie Seniorów wniosek posłów - nie pamiętam, których klubów, chyba Konfederacji Polski Niepodległej - i został on przez Konwent Seniorów przyjęty. Tak że proszę tutaj nie posuwać się do daleko idących... Taka była wola Izby, taki był wniosek posłów z tej strony sali, po której pan zasiada, i prosiłbym, żeby pan był ostrożny w formułowaniu sądów. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-208.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę kontynuować.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-209">
          <u xml:id="u-209.0" who="#BernardSzweda">Panie Marszałku! Prosiłbym, żeby mi nie przerywać.</u>
          <u xml:id="u-209.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
          <u xml:id="u-209.2" who="#BernardSzweda"> Nie wiem, którzy posłowie w ten sposób zrobili, w każdym razie na pewno w czasie telewizyjnym ta debata by się nie odbyła, znając układ sił na tej sali.</u>
          <u xml:id="u-209.3" who="#BernardSzweda">Można by było przejść do porządku dziennego nad tą powracającą i przynoszącą wstyd Polsce w oczach świata sprawą aborcji i uznać to za przejaw głupoty i zacietrzewienia paru nawiedzonych posłanek albo za temat zastępczy, polityczny - bo jak rządy koalicji nie potrafią się wywiązać z obietnic wyborczych, zlikwidować bezrobocia, biedy, wybudować dla młodych ludzi mieszkań, to wnoszą na wokandę tego typu projekty, by odwrócić uwagę społeczeństwa. Można by było przejść nad tym do porządku dziennego, gdyby nie to, że przedmiotem batalii jest życie ludzkie, inaczej - stworzenie takiego prawa, które pozwala, a nawet nakazuje lekarzowi zabijać dziecko. Jeżeli ktoś komuś życia nie dał, to niech mu go nie odbiera. Jeżeli człowiek wkracza w prawo natury i to jeszcze z przyczyn egoistycznych, to znaczy, że zaczyna się bardzo źle dziać. Dowiodła tego niejednokrotnie historia.</u>
          <u xml:id="u-209.4" who="#BernardSzweda">Aborcja, zabijanie dzieci poczętych to jeden z frontów walki z cywilizacją chrześcijańską, z instytucją rodziny, z zasadami wywodzącymi się wprost od stwórcy dziesięciorga bożych przykazań, których żaden rozsądny człowiek nie zakwestionuje jako najstarszego i najbardziej skróconego katalogu etyki i zasad regulujących życie społeczne.</u>
          <u xml:id="u-209.5" who="#BernardSzweda">Aborcja to jedna z zasad tworzenia w Europie Zachodniej nowej cywilizacji, cywilizacji śmierci, społeczeństwa konsumpcyjnego pozbawionego sensu w życiu, skazanego na demoralizację. To jest przestroga, dokąd ta droga prowadzi. Jest taki naród, który pozbawił życia za głoszenie prawdy i był przez 2 tysiące lat bez ojczyzny, na wygnaniu, jak mu to zapowiedziano. Polska też utraciła na 150 lat wolność. Jakie były czasy poprzedzające utratę wolności, to wiemy wszyscy z historii.</u>
          <u xml:id="u-209.6" who="#BernardSzweda">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ten parlament nie powinien zmieniać tak ważnych ustaw co najmniej z dwóch powodów. Przede wszystkim, nie reprezentuje woli nawet 50% społeczeństwa, powtarzam - woli nawet 50% społeczeństwa spośród tych, którzy poszli w 1993 r. do głosowania. To dzięki fatalnej ordynacji wyborczej ten Sejm jest tak niereprezentatywny. To dzięki kosmopolitom z Unii Wolności powstała taka ordynacja wyborcza,...</u>
          <u xml:id="u-209.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-209.8" who="#BernardSzweda">... taki parlament, który wnosi...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-210">
          <u xml:id="u-210.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, przywołuję pana do porządku. Proszę nie używać określeń, które są powszechnie uważane za obraźliwe. Proszę nie wchodzić na tę drogę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-211">
          <u xml:id="u-211.0" who="#BernardSzweda">Prosiłbym, żeby mi nie przeszkadzać.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-212">
          <u xml:id="u-212.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, ja decyduję o tym, czy przeszkadzam, czy nie. Marszałek prowadzący obrady ma prawo decydowania. Proszę się do marszałka prowadzącego obrady w ten sposób nie zwracać, bo ja pana upominam, że pan używa słów niewłaściwych. Proszę kontynuować.</u>
          <u xml:id="u-212.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-213">
          <u xml:id="u-213.0" who="#BernardSzweda">Panie Marszałku! Oświadczam, że tekst mojego wystąpienia jest nagrywany i można sprawdzić, czy ja kogoś obrażam. I proszę o nieprzeszkadzanie mi w wystąpieniu.</u>
          <u xml:id="u-213.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-214">
          <u xml:id="u-214.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, art. 101 mówi: „Marszałek Sejmu może zwrócić uwagę posłowi, który w wystąpieniu swoim odbiega od przedmiotu obrad określonego w porządku dziennym, przywoływaniem posła «do rzeczy»”. Przywołuję pana posła do rzeczy, po raz pierwszy. Po raz drugi odbiorę panu głos.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-215">
          <u xml:id="u-215.0" who="#BernardSzweda">Moje wystąpienie nie odbiega od rzeczy, ja je złożę. W tej chwili rezygnuję z wypowiedzi, złożę je do....</u>
        </div>
        <div xml:id="div-216">
          <u xml:id="u-216.0" who="#AleksanderMałachowski">Nie, może pan kontynuować...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-217">
          <u xml:id="u-217.0" who="#BernardSzweda">Złożę stosowne oświadczenie w odpowiednim czasie w związku z zachowaniem się pana marszałka wobec mnie.</u>
          <u xml:id="u-217.1" who="#komentarz">(Poruszenie na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-218">
          <u xml:id="u-218.0" who="#AleksanderMałachowski">Dobrze, panie pośle, proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-219">
          <u xml:id="u-219.0" who="#BernardSzweda">To nie jest pierwszy raz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-220">
          <u xml:id="u-220.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, proszę się grzecznie zachowywać wobec marszałka prowadzącego obrady.</u>
          <u xml:id="u-220.1" who="#AleksanderMałachowski">Przemawiał pan poseł Bernard Szweda.</u>
          <u xml:id="u-220.2" who="#komentarz">(Poseł Kazimierz Pańtak: Proszę o głos w sprawie formalnej.)</u>
          <u xml:id="u-220.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, pan poseł Pańtak w kwestii formalnej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-221">
          <u xml:id="u-221.0" who="#KazimierzPańtak">Panie Marszałku! Myślę, że emocje są emocjami, ale dwa sformułowania powinny tu zostać - i zgłaszam taki wniosek - wykreślone z protokołu, tj. początek, kiedy pan poseł Szweda stwierdził, że: debata o zabijaniu dzieci toczy się itd. Przecież nie dyskutujemy tu na temat zabijania dzieci. I drugie, panie marszałku, w końcowej części wystąpienia przed jego przerwaniem: jest taki naród, który za zabijanie dzieci przez 2 tysiące lat nie miał ojczyzny. Proszę to skreślić, to jest niegodne, że z tej mównicy to padło.</u>
          <u xml:id="u-221.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Za to jest Kodeks karny.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-222">
          <u xml:id="u-222.0" who="#AleksanderMałachowski">Rozważę pańską propozycję. Oczywiście ma pan prawo przedstawić taki wniosek. Ja tę propozycję rozważę, ponieważ jest to w dyspozycji marszałka prowadzącego obrady. Z tym że, panie pośle, to też nie był wniosek formalny.</u>
          <u xml:id="u-222.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę panią posłankę Marię Walczyńską-Rechmal z Polskiej Partii Socjalistycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-223">
          <u xml:id="u-223.0" who="#MariaWalczyńskaRechmal">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Padło tu już bardzo wiele argumentów i z prawa, i z lewa. Muszę powiedzieć, że chciałabym odnieść się w swoim wystąpieniu do wypowiedzi pana posła Puzyny. Otóż, panie pośle, ustawa, która zakłada obowiązek informowania potencjalnej matki o wszystkich przysługujących jej prawach i obowiązkach, jak również o prawach dziecka, jednocześnie wymuszająca pełną informację o środkach i metodach antykoncepcji, plusach i minusach, to jest krok do przodu.</u>
          <u xml:id="u-223.1" who="#MariaWalczyńskaRechmal">Myślę, że na tym polega istota nowelizowanego prawa - aby nie stosować tylko samego zakazu. Wychowajmy tak społeczeństwo, żeby w przyszłości nie musiało być tego typu problemów.</u>
          <u xml:id="u-223.2" who="#MariaWalczyńskaRechmal">Mam uwagę. Otóż w ubiegłym tygodniu byłam na posiedzeniu polsko-niemieckiej komisji parlamentarno-rządowej, gdzie również poruszano problem aborcji. (Tam się to nazywa artykuł 218.) I tam też się mówi, że kobieta chce decydować o sobie.</u>
          <u xml:id="u-223.3" who="#MariaWalczyńskaRechmal">Panowie, najwyższy czas, abyście uznali, że kobieta jest równoprawnym członkiem społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-223.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-223.5" who="#MariaWalczyńskaRechmal"> Powołano się tutaj na słowa prymasa z ubiegłej niedzieli. Ja również się chcę powołać na te słowa. Otóż powiedział, że za decyzje będziemy odpowiadać przed swoim sumieniem. Pozwólcie, że kobiety same zechcą odpowiadać przed swoimi sumieniami. </u>
          <u xml:id="u-223.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-224">
          <u xml:id="u-224.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Marii Walczyńskiej-Rechmal.</u>
          <u xml:id="u-224.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Aleksandra Bentkowskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-225">
          <u xml:id="u-225.0" who="#AleksanderBentkowski">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Polskie Stronnictwo Ludowe jest przeciwne tej ustawie, ponieważ jest to ustawa nie tylko sprzeczna z naszymi przekonaniami, naszą ideologią; ale także dlatego, że ta ustawa dopuszcza działania przestępcze, ponieważ zezwala na zabójstwo dziecka w 4, 5 czy 6 miesiącu ciąży. Ktoś tu był mocno oburzony użyciem sformułowania „zabójstwo dziecka”. Omówię to z całą odpowiedzialnością. Tak, jeżeli się ktoś decyduje na dokonanie aborcji w 4, 5 miesiącu ciąży to już jest z pewnością zabójstwo dziecka. Jesteśmy przeciwni takiej ustawie, ponieważ jest sprzeczna z naszą etyką i godzi w interes narodu.</u>
          <u xml:id="u-225.1" who="#AleksanderBentkowski">To szokujące rozwiązanie proponuje projektowana ustawa w zmianie 5, stwierdzając, że w przypadkach ciężkiego uszkodzenia płodu oraz kiedy ciąża jest następstwem przestępstwa, aborcja jest dopuszczalna do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem ciężarnej. Wspomniałem wcześniej, że aborcja może być dokonana nawet w 6 miesiącu ciąży. Otóż nie. Projekt ustawy jest tak dalece liberalny, że ocenę, czy dziecko w 6 miesiącu ciąży jest zdolne do samodzielnego życia, pozostawia lekarzowi, który dokonuje aborcji. Jeżeli taki lekarz uzna, że w jego przekonaniu konkretne dziecko urodzone w 7 miesiącu również nie byłoby zdolne do samodzielnego życia, to może bezkarnie dokonać aborcji.</u>
          <u xml:id="u-225.2" who="#AleksanderBentkowski">Autorzy w tym obłędnym wyścigu do zupełnego zlikwidowania zakazu aborcji w fatalnym pod względem prawnym projekcie tolerują taką lukę prawną - to w moim przekonaniu jest luka prawna. W zmianie 5 określającym art. 4a przewidują oni, że inny lekarz bądź prokurator ma stwierdzić występowanie okoliczności wymienionych w ust. 1 pkt. 1, 2, 3, natomiast zupełnie zapominają, że pozostawiają najważniejszą przesłankę, polegającą na ustaleniu chwili osiągnięcia przez dziecko zdolności do samodzielnego życia, temu, kto aborcji dokonuje. Ciśnie się na usta pytanie: Dlaczego teraz, kiedy jesteśmy wolnym krajem, kiedy możemy swobodnie decydować o swoim rozwoju, o przyszłości Polaków, proponujemy narodowi taką ustawę? Dlaczego teraz, kiedy od 13 lat w Polsce następuje systematyczny spadek urodzeń żywych, kiedy doszliśmy do granicy zagrażającej naszemu rozwojowi, kiedy więcej Polaków umiera, niż się rodzi? To pytanie pozostawiam bez odpowiedzi. Ale bardzo przygnębiający jest fakt, że nigdy w naszej powojennej historii prawo aborcyjne nie było tak liberalne. W żadnym z krajów europejskich nie ma takiej swobody aborcyjnej. Nie sposób zrozumieć, dlaczego Polacy, naród tak doświadczony przez historię, zasłużyli na taką ustawę.</u>
          <u xml:id="u-225.3" who="#AleksanderBentkowski">Wysoki Sejmie! Zupełnie inną kwestię reguluje projekt ustawy w art. 4a ust. 1 pkt 4, w którym stwierdza się, że aborcja jest dopuszczalna wówczas, kiedy kobieta ciężarna znajduje się w ciężkich warunkach życiowych lub w trudnej sytuacji osobistej. Już na pierwszy rzut oka widać, że norma ta jest bardzo nieprecyzyjna i zupełnie dowolna. Oczywiście do usprawiedliwienia aborcji wystarczy spełnienie tylko jednej z wymienionych przesłanek. O ile ciężkie warunki życiowe można w jakiś sposób zobiektywizować, o tyle druga przesłanka: trudna sytuacja osobista zależy wyłącznie od wyobraźni i fantazji kobiety zamierzającej zlikwidować ciążę. Proponowane sformułowanie dodatkowo dyskredytuje fakt, że autorzy projektu przewidują odpowiedzialność karną w wymiarze do 2 lat pozbawienia wolności za przypadek dokonania aborcji w sytuacji, kiedy nie będzie trudnej sytuacji życiowej.</u>
          <u xml:id="u-225.4" who="#AleksanderBentkowski">Każdy szanujący się prawnik przyzna mi rację, że przesłanka: trudna sytuacja osobista jest nieprecyzyjna i niedookreślona; w praktyce nigdy samodzielnie nie będzie ona stanowiła podstawy aktu oskarżenia. Skoro tak, to czyn określony w art. 4a ust. 1 pkt 4 w związku z art. 152b § 1 staje się niekaralny, a zatem, mówiąc wprost, według proponowanej ustawy każda aborcja dokonana za zgodą kobiety w okresie 12 tygodni jest niekaralna, a tym samym dopuszczalna.</u>
          <u xml:id="u-225.5" who="#AleksanderBentkowski">W czasie prac w komisji mogłem zorientować się, że projekt ustawy był konsultowany z prawnikami mającymi cenzus naukowy. Nie mogę i nie chcę dyskredytować czyjejś wiedzy naukowej, ale nie sposób nie wytknąć, że proponuje się nam tworzenie martwych norm prawnych, stwarza się fikcję odpowiedzialności, próbuje się w ten sposób uspokoić sumienia posłów mających wątpliwości, że aborcja z przyczyn społecznych nie jest zbyt szeroko dopuszczalna.</u>
          <u xml:id="u-225.6" who="#AleksanderBentkowski">Otóż w tym miejscu z całą stanowczością muszę powiedzieć, że jeżeli Sejm uchwali ustawę w proponowanym zapisie, to od tej chwili aborcja w Polsce będzie całkowicie swobodna, a art. 152b § 1 i 2 będzie jedynie ozdobnikiem Kodeksu karnego. Chcąc bardziej podkreślić moją konkluzję, przytoczę dane Ministerstwa Sprawiedliwości, które dotyczą efektów obecnej surowej, jak twierdzą autorzy, ustawy. W okresie od 15 marca 1993 r. do 15 marca 1994 r., a więc przez rok, wszczęto 88 postępowań, ale w 54 przypadkach umorzono postępowanie w zdecydowanej większości wobec niestwierdzenia przestępstwa. Tylko w 9 przypadkach skierowano akty oskarżenia i to przeważnie w sprawach tak drastycznych, w których poronienie, a więc przerwanie ciąży, było następstwem ciężkiego pobicia i często nie było związane z zamiarem sprawcy.</u>
          <u xml:id="u-225.7" who="#AleksanderBentkowski">Skoro więc na podstawie surowej ustawy wniesiono w ciągu roku w Polsce jedynie 9 aktów oskarżenia, to czego można się spodziewać w sytuacji, kiedy proponuje się przesłankę odpowiedzialności śmiesznie nieprecyzyjną? Tutaj przypomnę wystąpienia na tej sali ludzi, którzy przewidywali zapełnione więzienia przez tych, którzy będą dokonywać aborcji. Jakoś to się w najmniejszym stopniu nie sprawdziło. Art. 1 projektu ustawy zawiera jeszcze inne niedoróbki prawne, takie jak chociażby stwierdzenie zawarte w art. 4a ust. 6, że kobieta zamierzająca dokonać aborcji ma obowiązek odbycia rozmowy z lekarzem innym niż dokonujący aborcji albo z inną uprawnioną osobą, których listę ma sporządzić minister zdrowia. Ustawa nie określa, jakimi kryteriami ma się kierować minister przy doborze osób, pozostawiając to wszystko w gestii ministra.</u>
          <u xml:id="u-225.8" who="#AleksanderBentkowski">Reasumując omawianie art. 1 projektu ustawy należy stwierdzić, że autorzy ustawy stwarzają warunki do bezkarnej aborcji, której doświadczało nasze społeczeństwo przed 1993 r., a dodatkowo dopuszczają jeszcze możliwość aborcji powyżej 3 miesiąca ciąży. Na domiar złego autorzy tej ustawy kpią sobie nie tylko z parlamentu, ale z wszystkich przeciwników aborcji, proponując rozpoczęcie preambuły do ustawy od słów: Uznając, że życie jest fundamentalnym dobrem człowieka, a troska o życie i zdrowie należy do podstawowych obowiązków państwa i społeczeństwa oraz obywatela, a dalej dodając, że każdy ma prawo do odpowiedniego decydowania o posiadaniu dzieci. Twierdzenie we wstępie do ustawy, że życie jest fundamentalnym dobrem człowieka, że troska o życie należy do podstawowych obowiązków państwa, a następnie proponowanie w kolejnych artykułach ustawy niszczenia tego życia w sposób lekkomyślny dowodzi, że wnioskodawcy, zadufani, wierząc w siłę swoich głosów, zupełnie nie liczą się z opinią społeczną, lekceważą sobie przeciwne im argumenty. Tak moim zdaniem postępować nie można. Każdy parlamentarzysta winien wiedzieć, że prawo przez niego tworzone ma służyć społeczeństwu, a nie załatwianiu koniunkturalnych deklaracji wyborczych. Czy taka ustawa może być dobra dla naszego narodu? Czy ustawa, która stwarza tak dogodne warunki aborcji, w rzeczywistości do niej nie zachęca? Ktoś może powiedzieć, że jest to przecież indywidualna sprawa kobiety ciężarnej. To prawda, ale przecież przez tworzenie liberalnego prawa ułatwiamy wielu kobietom decyzję, zapominając o tym, że po aborcji kobieta z tym ciężarem zostaje sama. Często jest to przyczyną poważnych stresów psychicznych. Kobiety wrażliwe pozostają z tym piętnem na całe życie, mniej wrażliwe stają się czasami gwałtownymi zwolenniczkami aborcji, by w ten sposób, niejako z zewnątrz, znaleźć usprawiedliwienie swojej wcześniejszej decyzji. Uchwalając taką ustawę przyczyniamy się do powstania wielu indywidualnych, już anonimowych tragedii.</u>
          <u xml:id="u-225.9" who="#AleksanderBentkowski">W tym momencie można zapytać: Jakie są konsekwencje wprowadzenia tej represyjnej zdaniem wielu na tej sali ustawy z 1993 r.? Bardzo wyraźna konsekwencja wynika ze zwykłej statystyki. W załączniku nr 2 do sprawozdania rządu czytamy, że w roku 1992 dokonano 11 640 aborcji, w 1993 r., po wejściu w życie ustawy - 1208. Tak więc konsekwencja tej ustawy jest oczywista, ok. 10 tys. dzieci, które nie miały żyć, dzisiaj mają 2–3 lata. Czy ktoś odważy się stwierdzić, że te dzieci są nieszczęściem ich matek? Jeżeli tak jest w niektórych przypadkach, to przecież nic nie stoi na przeszkodzie, by dzieci te oddać do adopcji. Kilkanaście tysięcy małżeństw czeka na możliwość adopcji. Czy nie warto sobie przed głosowaniem postawić pytania: Ile z tych 10 tys. kobiet, którym obecna ustawa nie zezwoliła na aborcję, dzisiaj błogosławi los, że zmusił je do urodzenia dziecka?</u>
          <u xml:id="u-225.10" who="#AleksanderBentkowski">Podejmując się decydowania w tak ważnej sprawie, nie bądźmy zapatrzeni w siebie, nie sądźmy, że mamy patent na dobre rozwiązanie. Starajmy się słuchać, co mówią inni, jakie zdanie w tej mierze mają różne instytucje czy powszechnie szanowani ludzie. Pominę tutaj opinie ekspertów, których często dobiera się pod kątem oczekiwań ekspertyzy. Przypomnę stanowisko samorządu lekarskiego, jednej z największych korporacji zawodowych. Otóż przedstawiciel tegoż samorządu w czasie obrad komisji gorąco sprzeciwił się proponowanej nowelizacji. Twierdził on, że dotychczasowe rozwiązania są dobre. Mówił to nie jako osoba prywatna, ale był to głos zdecydowanej większości lekarzy, którzy na swoim ogólnokrajowym zjeździe zajęli właśnie takie stanowisko. Czy los ludzi, których podstawowym przesłaniem zawodowym jest ratowanie życia, nic nam nie mówi? To lekarze sprzeciwiają się aborcji, gdyż doskonale zdają sobie sprawę z tego, że usuwając ciążę zabijają życie. Dziś rano na ręce marszałka Sejmu oraz przewodniczących kilku komisji prezes Strzembosz - mówił on o tym dzisiaj - złożył opinię o tym projekcie. Sąd Najwyższy winien ustosunkowywać się do wszelkich projektów ustaw dotyczących zmian w fundamentalnych aktach normatywnych, jakimi są Kodeks karny i Kodeks cywilny, przedstawiając swoje stanowisko odnoszące się do aspektów prawnych projektu, ale również powinien on zwracać uwagę na społeczne konsekwencje projektu ustawy. Generalnie można stwierdzić, że Sąd Najwyższy bardzo negatywnie ocenia przedstawiony projekt i zwraca uwagę na konsekwencje przyjęcia zmian proponowanych w Kodeksie cywilnym. Warto zwrócić uwagę na fakt, że autorzy projektu za wszelką cenę chcą wyeliminować z jednego i drugiego kodeksu pojęcie „dziecko poczęte” i zastąpić je pojęciem „płodu”. Ten dość prymitywny zabieg prawdopodobnie według zamiaru autorów ma zneutralizować wymowę ustawy. Łatwiejsza do przyjęcia ich zdaniem jest zgoda na aborcję przez rozczłonkowanie płodu, niż przez rozczłonkowanie dziecka poczętego. Nie wiedzą inicjatorzy tego pomysłu, jakie to rodzi konsekwencje prawne. Mianowicie skreślenie § 2 art. 8 Kodeksu cywilnego zmienia koncepcję zdolności prawnej osób fizycznych będących najliczniejszymi uczestnikami obrotu cywilnoprawnego. W tym miejscu zwrócę uwagę autorom, którzy - wszyscy, jak sądzę - opowiadają się za szybkim związaniem się Polski z Europą Zachodnią, że świat odszedł od pojęcia płodu i we wszystkich dokumentach używa się pojęcia dziecka poczętego. Uchwalenie omawianego projektu ustawy byłoby naruszeniem prawnomiędzynarodowych zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej, wynikających w szczególności z ratyfikacji Konwencji o Prawach Dziecka, której preambuła stanowi między innymi, że dziecko wymaga ochrony prawnej zarówno przed, jak i po urodzeniu. Powtarzam: Dziecko wymaga ochrony prawnej zarówno przed, jak i po urodzeniu.</u>
          <u xml:id="u-225.11" who="#AleksanderBentkowski">Należy zwrócić uwagę, że wykładnia art. 2 § 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r., która weszła w życie w stosunku do Polski 19 stycznia 1993 r., winna być dokonywana zgodnie z zaleceniem nr 874 Rady Europy pt. Europejska Karta Dziecka. W zaleceniu tym jest mowa o prawie każdego dziecka do życia od momentu poczęcia. Nie muszę tu przypominać zasady naszego prawa międzynarodowego o przewadze albo wyższości umów międzynarodowych nad prawem wewnętrznym.</u>
          <u xml:id="u-225.12" who="#AleksanderBentkowski">Autorzy wykreślenia pojęcia „dziecko poczęte” nie dostrzegli, że funkcjonuje ono od wielu lat w prawie cywilnym, na przykład w art. 75 Kodeksu rodzinnego czy art. 927 § 2 Kodeksu cywilnego, a Sąd Najwyższy w wielu orzeczeniach nie kwestionowanych w literaturze realizował zasadę ochrony dziecka poczętego.</u>
          <u xml:id="u-225.13" who="#AleksanderBentkowski">Art. 8 § 2 Kodeksu cywilnego ułatwia ocenę sytuacji prawnej dziecka poczętego. Gwarantuje pewność obrotu cywilnoprawnego przez wprowadzenie żywego urodzenia jako przesłanki nabycia uprawnień i zobowiązań majątkowych. Rozwiązania szczegółowe zawarte w księdze III i IV Kodeksu cywilnego oraz innych ustawach stanowią logiczną konsekwencję tej normy. Skreślenie § 2 art. 8 Kodeksu cywilnego pozbawiłoby możliwości ochrony dziecka poczętego w tych wszystkich stanach faktycznych, w których względy społeczne przemawiają za jej udzieleniem, a których ustawodawca nie przewidział w normach szczegółowych. Przykładem bałaganu prawnego w prawie cywilnym, jaki zostanie spowodowany wprowadzeniem proponowanych zmian, jest to, że nie byłoby można obdarować dziecka poczętego, a jednocześnie Kodeks cywilny dopuszcza powołanie takiego dziecka do spadku - w art. 972 § 2 - i na przykład ustanowienie na jego rzecz zapisu - w art. 972 § 1. Skreślenie więc § 2 w art. 8 w sposób zdecydowany pogorszyłoby sytuację dziecka w chwili jego urodzenia, skoro w okresie poprzedzającym urodzenie nie mogło być przedmiotem praw i obowiązków. Zmiana aktualnego, korzystnego dla dzieci stanu prawnego na stan mniej korzystny pozostaje w sprzeczności z ideałami realizowanej przez nas Konwencji o Prawach Dziecka. To jest aspekt prawny tej sprawy, ale przecież najważniejsze jest morale społeczeństwa. Dlaczego z tej mównicy sejmowej proponujemy używanie dwóch określeń? Kiedy chcemy, by dziecko się urodziło, mówimy, że oczekujemy na dziecko, a kiedy matka chce dokonać aborcji, mówi o dokonaniu aborcji na płodzie. Nie jest to uczciwe - w dosyć prymitywny sposób próbujemy oszukać własne sumienie.</u>
          <u xml:id="u-225.14" who="#AleksanderBentkowski">Kończąc, chciałbym powiedzieć, że Polskie Stronnictwo Ludowe godzi się na możliwość aborcji, kiedy istnieje bezpośrednie zagrożenie życia czy zdrowia matki. Można zniszczyć życie, aby ocalić inne życie, ale dopuszczenia możliwości aborcji z przyczyn społecznych nie możemy i nie chcemy akceptować. Uważamy, że nie można stawiać wyżej racji ekonomicznych matki niż życia dziecka. W Polsce nikt z głodu nie umiera i nie wolno nam szermować tym argumentem po to, by wprowadzić powszechne prawo aborcji. Opieranie zaś prawa do aborcji na trudnej sytuacji osobistej matki wprowadzi do naszego prawa niebezpieczną zasadę, że życie dziecka poczętego może być poświęcone dla wygody innych.</u>
          <u xml:id="u-225.15" who="#AleksanderBentkowski">Dla posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego nie powinno być dylematu, czy należy odrzucić projekt ustawy. Nasz elektorat to w głównej mierze mieszkańcy wsi, którzy w 99% są ludźmi wierzącymi - dla nich ochrona życia jest wartością najwyższą. Jeżeli czujemy się ich reprezentantami, to mamy obowiązek głosować przeciw tej ustawie, bo ta ustawa jest przeciw dzieciom.</u>
          <u xml:id="u-225.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-226">
          <u xml:id="u-226.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Bentkowskiemu.</u>
          <u xml:id="u-226.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie o zabranie głosu ministra edukacji narodowej pana prof. Jerzego Wiatra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-227">
          <u xml:id="u-227.0" who="#JerzyWiatr">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Chcę teraz, kiedy wystąpili już przedstawiciele klubów i kół, zwrócić się do Wysokiej Izby w sprawie tych elementów proponowanej ustawy, które wiążą się z zakresem działania i obowiązkami Ministerstwa Edukacji Narodowej. Nie jestem pewien, czy w pełni podzielam generalnie pogląd pana posła Puzyny, że ustawa z 1993 r. była wyrazem kompromisu, ale uważam, że był w niej rzeczywiście wówczas pewien element kompromisu - kiedy ustawodawca wprowadził (przy dużych sprzeciwach zresztą, ale płynących z innej części sali niż ta, która się generalnie ówczesnej ustawie sprzeciwiała) postanowienie, które nakładało na Ministerstwo Edukacji Narodowej obowiązek wprowadzenia do szkół elementów wiedzy o życiu seksualnym człowieka. Cóż się jednak stało w ciągu tych niespełna trzech lat realizacji ustawy?</u>
          <u xml:id="u-227.1" who="#JerzyWiatr">Pani poseł Jaruga-Nowacka w swoim pięknym przemówieniu powiedziała w pewnym momencie, że MEN nie powinien czy nie może być cenzorem. Ja się z tym całkowicie zgadzam. Tylko że to nie Ministerstwo Edukacji Narodowej występowało jako cenzor tego, co w szkole podaje się do wiadomości dzieci w ramach owych zajęć z zakresu wiedzy o życiu seksualnym człowieka. Niezależnie od tego, jakie braki występowały w dotychczasowej pracy Ministerstwa Edukacji Narodowej w tym zakresie - i to zarówno przed powołaniem pierwszego gabinetu obecnej koalicji, jak i za funkcjonowania trzech kolejnych gabinetów obecnej koalicji - nie sądzę, by można było Ministerstwu Edukacji Narodowej zarzucić bycie cenzorem. To raczej Ministerstwo Edukacji Narodowej i jego kierownictwo jest przedmiotem cenzorskich ataków, ale wychodzących całkiem skądinąd, spoza Ministerstwa Edukacji Narodowej. To przecież właśnie w stosunku do ministra edukacji narodowej padają, i to z bardzo wysokich miejsc, ciężkie zarzuty za to, że odważył się wprowadzić do ministerstwa eksperta, uznanego, o poważnym autorytecie i dorobku, ale o poglądach nie pasujących, by sparafrazować wypowiedź pana posła Wuttke, do poglądów przedstawicieli jedynie słusznej koncepcji. Tylko że tu o inną jedynie słuszną koncepcję chodzi niż ta, którą pan poseł Wuttke, jak mi się wydaje, miał na myśli.</u>
          <u xml:id="u-227.2" who="#JerzyWiatr">Problem jest bardzo poważny. Rozumiem przecież - i dawałem temu wyraz w swoim czasie, kiedy nie jako minister, tylko jako poseł występowałem w dyskusji nad tą problematyką w trakcie dawniejszych prac Izby - punkt widzenia posłów i obywateli, świeckich i duchownych, którzy uważają aborcję za niedopuszczalną. I niezależnie od mojego własnego poglądu w tej sprawie, ja tamten punkt widzenia rozumiem. Czego natomiast nie rozumiem, to tego, że bardzo często ci sami ludzie, te same autorytety jednym głosem potępiają aborcję, ale również potępiają próbę nauczenia młodego człowieka, jak zapobiec niepożądanej ciąży inaczej niż tylko przez abstynencję. A przecież problem polega na tym - oczywiście o tym się nie mówi czy nieczęsto się mówi, a w każdym razie jeszcze nie powiedziano w tej sali - że największym, najbardziej dramatycznym aspektem niepożądanej ciąży jest to, że występuje ona nieporównanie częściej wśród dziewcząt bardzo młodych niż wśród kobiet dojrzałych. I co więcej, występuje szczególnie często wśród bardzo młodych dziewcząt, pochodzących ze środowisk mniej wykształconych, często także mniej zamożnych, a więc właśnie w tej grupie, której najbardziej szkoła powinna pomóc.</u>
          <u xml:id="u-227.3" who="#JerzyWiatr">Dlatego też uważam, że przedstawiona propozycja nowelizacji ustawy słusznie nakłada na Ministerstwo Edukacji Narodowej większe i dokładniej sprecyzowane obowiązki. Ale trzeba tutaj postawić kropkę nad „i”. Czy Wysoka Izba chce w trybie ustawy określić jedynie wymiary tego, co szkoła ma w tym zakresie oferować, że ma to być odrębny przedmiot, a nie ścieżka międzyprzedmiotowa, czy też Wysoka Izba chce stworzyć wyraźną dyspozycję, która będzie normą ustawowo obowiązującą wszystkich ministrów edukacji narodowej, którzy będą sprawowali tę funkcję pod rządami tej ustawy, dyspozycję, która będzie nakładała na ministra obowiązek zapewnienia tego, żeby w szkole w ramach przedmiotu: wiedza o życiu seksualnym człowieka prezentowane były różne punkty widzenia; nie jeden, różne punkty widzenia. Otóż to jest sprawa bardzo istotna.</u>
          <u xml:id="u-227.4" who="#JerzyWiatr">Wysoka Izba wie, jaki jest mój pogląd w tej sprawie. Ja bronię tego, żeby w szkole na równych prawach było miejsce zarówno dla takiego nauczyciela, który wychowanka przekonuje, że jedynie naturalne metody zapobiegania ciąży są dopuszczalne, jak i dla takiego, który wprowadza go w całe bogactwo innych środków, dostarczanych przez nowoczesną wiedzę medyczną. Ale przecież przy największym nawet optymizmie, nie sądzę, bym był ministrem edukacji narodowej przez cały czas obowiązywania tej ustawy. Jestem przekonany bowiem, że jeżeli Wysoka Izba tę ustawę uchwali, to będzie ona obowiązywała długo. Wobec tego trzeba jednak określić w sposób wyraźny, że to, czego Wysoka Izba sobie tu życzy, co jest intencją ustawodawcy, to właśnie to, by ów przedmiot: wiedza o życiu seksualnym człowieka był prowadzony zgodnie z normami obowiązującymi w nauce szkolnej w ogóle, a więc by był otwarty myślowo, nie ograniczony do jakiegoś jednego ideologicznie czy światopoglądowo zdefiniowanego stanowiska, by pozwalał, by wymuszał wręcz zaprezentowanie wszystkich podstawowych punktów widzenia, bo tylko wtedy ta słuszna w moim przekonaniu konstrukcja, którą proponuje się w ustawie, będzie w pełni działała. W przeciwnym bowiem wypadku, może się przecież tak zdarzyć, że będziemy mieli przedmiot, może nawet realizowany przez wiele godzin, tylko realizowany w taki sposób, że tylko jeden punkt widzenia - ten właśnie, który nie może jakoś zdecydować się na zaakceptowanie tego wszystkiego co nowoczesna medycyna dostarcza człowiekowi, tylko ten jeden punkt widzenia będzie reprezentowany. Byłoby to niefortunne i dlatego myślę, że ta słuszna koncepcja zawarta w projekcie ustawy powinna być jeszcze, póki jest na to czas, bardzo precyzyjnie ujęta. W każdym razie jeśli w momencie wejścia w życie tej ustawy będę sprawował funkcję ministra edukacji narodowej, to zapowiadam Wysokiej Izbie, że zarządzenia, które wydam w tym zakresie, będą zgodne z takim sposobem rozumienia tej części ustawy, jaki w tej chwili przedstawiłem.</u>
          <u xml:id="u-227.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-228">
          <u xml:id="u-228.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu profesorowi Wiatrowi, ministrowi edukacji narodowej.</u>
          <u xml:id="u-228.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Przystępujemy do wysłuchania wystąpień indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-228.2" who="#AleksanderMałachowski">Pierwszą proszę panią posłankę Barbarę Labudę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-229">
          <u xml:id="u-229.0" who="#BarbaraLabuda">Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Istnieją dwie sprawdzone metody ograniczania liczby aborcji. Są one skuteczne, sprawdzone, znane od szeregu lat i oczywiste. Niestety u nas nie stosowane. Nie stosowane zwłaszcza przez przeciwników aborcji. Myślę naturalnie o wiedzy na temat życia seksualnego i środkach antykoncepcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-229.1" who="#BarbaraLabuda">Pan minister Jerzy Wiatr pocieszył nas bardzo, informując, że w szkołach młodzież i dzieci będą informowane w sposób kompetentny, elegancki, rzeczowy o sprawach dotyczących seksualności. I to na pewno sto razy bardziej przyczyni się do ograniczenia aborcji w Polsce niż nawoływania posłów Kowolika, Szweda czy Cygonika, potępianie, szyderstwa, gniewne okrzyki. Podobnie jest ze stosowaniem środków antykoncepcyjnych. Jeśli zatem ktoś twierdzi, że jest przeciwny aborcji, ale zarazem jednym tchem mówi, że jest przeciwny stosowaniu środków antykoncepcyjnych, wprowadzeniu wiedzy o sobie samym, czyli wiedzy o sprawach seksu, która jest człowiekowi, młodemu i starszemu, tak samo potrzebna jak gramatyka języka polskiego i arytmetyka czy geografia, to oznacza, że, paradoksalnie, działa na rzecz zwiększenia liczby aborcji w Polsce. Tak więc posłanki i posłowie - np. pani Sierakowska, pani Izabela Jaruga-Nowacka, pan Balicki i śmiem twierdzić także mówiąca te słowa i wielu, wielu innych z tej strony - działają na rzecz ograniczenia aborcji w Polsce (bo my jesteśmy temu przeciwni). Natomiast paradoksalnie - być może wbrew własnym oczekiwaniom i wyobrażeniom - posłowie Kowolik, Szweda, Puzyna i inni panowie działają na rzecz zwiększenia liczby aborcji, na rzecz tego, co wy nazywacie zabijaniem. Jeśli sprzeciwiacie się zabijaniu, jeśli mówicie, że sprzeciwiacie się aborcji, bo to jest zabijanie, i chcecie chronić życie...</u>
          <u xml:id="u-229.2" who="#komentarz">(Poseł Jan Rulewski: My też chcemy chronić życie.)</u>
          <u xml:id="u-229.3" who="#BarbaraLabuda">...to dlaczego milczycie. Gdy jeździ się przez całą Polskę - i wzdłuż, i wszerz - widać wielkie ogłoszenia: „Wykonuję wszystkie zabiegi ginekologiczne”. Każdy z nas wie, że to oznacza, iż dokonuje się tam aborcji. A wy milczycie. Nic nie robicie w tej sprawie. Absolutnie nic. To oznacza zgodę na ten olbrzymi biznes, na te potworne pieniądze, które są związane z zakazem aborcji w Polsce, związane z trudną sytuacją kobiet w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-229.4" who="#BarbaraLabuda">Bardzo proszę, panie pośle Rulewski, żeby nie wmawiać zwolennikom prawa do aborcji - nie aborcji, prawa do aborcji - tego, że chcą zabijać i że nie szanują życia. Szanujemy je, tylko chronimy w inny sposób i bardziej skutecznie, śmiem twierdzić, znacznie bardziej skutecznie. Mówimy bowiem - wiedza i środki, środki antykoncepcyjne, które chronią przed niepożądaną ciążą.</u>
          <u xml:id="u-229.5" who="#BarbaraLabuda">Proszę państwa, o naszym kraju mówi się niestety, że jest to ostatnie w Europie państwo dyktatu ideologicznego. To jest smutne określenie. Nie wiem, czy wszyscy się tu z nim zgodzimy, ale tak się o naszym kraju mówi. Dlaczego? M.in. z powodu istnienia tego typu ustawy, m.in. z powodu tego, że gdy pojawiają się problemy o charakterze światopoglądowym, dotyczącym obyczajowości czy kwestii związanych z dylematami sumienia, to debata wokół tego toczy się w atmosferze nienawiści, szyderstw, poniżania przeciwnika, szantażu. Także dlatego, że hierarchia kościoła katolickiego, z przykrością muszę to stwierdzić, usiłuje mieć wpływ na ustawodawstwo państwowe. Nie jest to normalne w kraju demokratycznym i w kraju świeckim.</u>
          <u xml:id="u-229.6" who="#BarbaraLabuda">To jest niedobre i ani razu na ten temat tu nie mówiliśmy. Ja wiem, że my to taktownym milczeniem pomijamy. Być może ja nie jestem taktowna. Uważam, że tak ta sprawa się przedstawia. Bo jakie inne dobro się chroni w ten sposób, skoro nie chroni się tak naprawdę życia ludzkiego? I łatwiej jest ubolewać nad zarodkiem - mówię to bez ironii, proszę mi wierzyć, mówię to ze smutkiem - niż nad żywą kobietą. Wobec tego chroni się coś innego, chroni się suchą doktrynę, suchą dyrektywę ideologiczną. Tak nie wolno robić.</u>
          <u xml:id="u-229.7" who="#BarbaraLabuda">Jeśli mamy do wyboru żywą istotę i doktrynę, wybierzmy żywą istotę. Pamiętajmy, że te doktryny się zmieniają, że zmieni się stanowisko także kościoła katolickiego w sprawie środków antykoncepcyjnych, w sprawie kwestii związanych z seksem. Ale zanim się to zmieni, to w Polsce umrze bardzo, bardzo wiele kobiet. Przecież zmieniło się to stanowisko w innych kwestiach. Zmieniło się w sprawie dokonywania szczepień. Przecież kiedyś kościół sprzeciwiał się szczepieniom. Mówił, że to jest sprzeczne z naturą, sprzeczne z tym, co mówi Stwórca. Sprzeciwiano się dokonywaniu sekcji zwłok, bo też kościół uważał to za sprzeczne z naturą. Sprzeciwiano się stosowaniu prezerwatywy. Na przykład w tej chwili już episkopat kościoła katolickiego we Francji zmienił stanowisko w tej sprawie. Różni ludzie, wierzący, pobożni, załóżmy, że być może co najmniej tak samo jak pan poseł Kowolik czy pan poseł Bentkowski, dyskutują na ten temat i mówią, że tych spraw nie należy postrzegać w sposób tak jednoznaczny. I że szacunek dla życia człowieczego nie jest tak jednoznacznie przekładalny na stanowisko za albo przeciw aborcji. Że to wszystko podlega dyskusji. I że nie wolno osób, które są za prawem, jak mówię, do aborcji - nie za aborcją, lecz za prawem do aborcji - odsądzać od czci i wiary. Nie wolno nam odmawiać tego, co sobie przypisujecie: że chcecie chronić życie - my też je chcemy chronić.</u>
          <u xml:id="u-229.8" who="#BarbaraLabuda">Trzeba zastanawiać się na tym, w jaki sposób nie dopuszczać do tego, żeby kobiety były zmuszone przez życie do korzystania z tego prawa, które powinniśmy dać, prawa do aborcji. Ja się za tym opowiadam. Uważam, że ustawę trzeba przyjąć, i mam nadzieję - jestem nawet pewna - że ustawę o charakterze humanitarnym, pełną zrozumienia i troski, które zawiera projekt przedstawiony przez posła Balickiego, pan prezydent Rzeczypospolitej podpisze.</u>
          <u xml:id="u-229.9" who="#BarbaraLabuda">I, proszę państwa, proponuję, żebyśmy - gdy mamy do wyboru doktrynę, dogmat, bez względu na to, jakiej religii, jakiego kościoła, jakiego kultu to dotyczy, i żywą osobę, spróbowali wybrać żywą osobę. W tym wypadku chodzi o kobietę.</u>
          <u xml:id="u-229.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-230">
          <u xml:id="u-230.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-230.1" who="#AleksanderMałachowski">Przemawiała pani posłanka Labuda.</u>
          <u xml:id="u-230.2" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! Pan poseł Szweda ma pretensję, że nie chcę wyrazić zgody na to, by przemówienie jego zostało wydrukowane, tak jak przemówienia nie wygłoszone z braku czasu. Ja prosiłem pana posła Szwedę, żeby skończył przemówienie. Regulamin Sejmu nie dopuszcza sytuacji, w której część przemówienia zostaje wygłoszona, a nie wygłoszona jest drukowana. Albo całe przemówienie jest wygłoszone, albo całe jest nie wygłoszone. Tu wpłynęły przemówienia, które z braku czasu nie mogą być wygłoszone; zawsze wyrażam zgodę na ich wydrukowanie. Natomiast w tym wypadku byłoby to sprzeczne z tą zasadą. Prosiłem pana posła Szwedę - i umożliwiam mu to dalej - żeby dokończył wygłaszanie swego przemówienia.</u>
          <u xml:id="u-230.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-230.4" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-230.5" who="#AleksanderMałachowski">Proszę panią posłankę Alicję Murynowicz z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-231">
          <u xml:id="u-231.0" who="#AlicjaMurynowicz">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Miałam zacząć od statystyki, ale nie potrafię. Szanowny panie pośle Bentkowski, wydawało mi się, że człowiek, który kończy szkołę podstawową przynajmniej z wynikiem miernym na świadectwie, potrafi czytać, a prawnik, były minister sprawiedliwości potrafi czytać na pewno. W związku z tym zdziwiło mnie pańskie stwierdzenie o tym, jakobyśmy dzisiaj rozmawiali o ustawie o zabijaniu dzieci.</u>
          <u xml:id="u-231.1" who="#AlicjaMurynowicz">Przepraszam uprzejmie, jestem po raz pierwszy posłem i nie wiem, czy Wysoka Izba w poprzednich kadencjach uchwalała takie ustawy o zabijaniu dzieci, ale ze sprawozdania Komisji Polityki Społecznej, Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej wynika, że w druku nr 1729 mówi się o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie Kodeksu karnego. I tu następna uwaga. O ochronie płodu ludzkiego mówi się w tytule tejże ustawy, tak że to nie inicjatorzy nowelizacji wymyślili określenie „płód ludzki”, tylko państwo, w poprzedniej kadencji uchwalając tę ustawę.</u>
          <u xml:id="u-231.2" who="#AlicjaMurynowicz">Następna sprawa. Nie będę od marszałka Małachowskiego domagać się wykreślenia pańskich słów o tym, że kobiety dzielą się na wrażliwe, po aborcji, i z tym piętnem pozostają do końca życia, i mało wrażliwe, które stają się zwolenniczkami aborcji. Jakkolwiek by to było: niekiedy, kiedy, czasem, nie czasem, jest to skandaliczne stwierdzenie. Przypuszczam, że pan, panie pośle, nigdy w życiu nie będzie wiedział, jak się czuje kobieta po aborcji. Niestety, ma pan pecha - nie jest pan kobietą.</u>
          <u xml:id="u-231.3" who="#komentarz">(Wesołość na sali, oklaski)</u>
          <u xml:id="u-231.4" who="#AlicjaMurynowicz"> Jeszcze jedna sprawa. Mówił pan, że projektodawcy pozwalają kobiecie - uzależniając to od jej fantazji i wyobraźni - na robienie wszystkiego, co jej się żywnie będzie podobać.</u>
          <u xml:id="u-231.5" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Bentkowski: Niekiedy.)</u>
          <u xml:id="u-231.6" who="#AlicjaMurynowicz">Panie pośle, przepraszam, tak mi się do tej pory wydawało, nie jako posłowi, nie jako politykowi, jako kobiecie, że fantazja i wyobraźnia kobiety potrafią bardzo dużo, szalenie dużo. Być może dużo dobrego, być może dużo złego, ale w tej ustawie również się o fantazji nie mówi, i to w żadnym momencie, w żadnym miejscu. Nie mówi się również w tej ustawie o fantazji kobiety, która pozwala na to, żeby zabijać dziecko czy przeprowadzać aborcję, kiedy jest 6-miesięczny płód. I tu z kolei pan poseł podważa wiedzę lekarzy. Pan był członkiem połączonych komisji, pan w nich pracował. Słyszał pan te wyjaśnienia, więc się nie czuję upoważniona do ich komentowania.</u>
          <u xml:id="u-231.7" who="#AlicjaMurynowicz">Już na samo zakończenie; przepraszam, że się tak pana „czepiłam”, ale miał pan kilka wypowiedzi, z którymi się niestety zgodzić nijak nie da. Powiedział pan mianowicie, że ta nowelizacja jest robiona tylko dla jakiegoś enigmatycznego w celu - spełniania deklaracji wyborczych. Pan daruje, panie pośle. Jestem bardzo poważnym człowiekiem, dla mnie wszelkie deklaracje przedwyborcze nie są koniunkturalne, tylko są do spełnienia, jeżeli są ku temu warunki i możliwości.</u>
          <u xml:id="u-231.8" who="#AlicjaMurynowicz">Proszę państwa, zanim odniosę się, bo chcę się odnieść, i do sprawozdania, i do samej ustawy, chciałabym przytoczyć państwu wyniki, procenty, jak to się mówi popularnie. Czy w szkole mówić o seksie? CBOS zapytał o to uczniów ostatnich klas szkół ponadpodstawowych. Wyniki są takie: 72% uczniów odpowiedziało: tak, jak najwięcej, 26% - tak, ale niezbyt dużo, 2% w ogóle nie chce w szkole mówić o seksie. Z badań profesor Marii Trawińskiej, jak państwo wiecie - raport pani profesor Trawińskiej znajduje się w posiadaniu ministerstwa edukacji - wynika, że tylko 5% ojców jest gotowych do rozmowy o tych sprawach z synami. Łatwiej rozmawiają o nich matki, choć tylko z córkami. 42% rodziców jest bezradnych, jeśli idzie o wychowanie seksualne dzieci. 10% uważa, że o stosunku seksualnym wystarczy powiedzieć dzieciom przed ślubem, kolejne 10%, że córkę uświadamiać powinien mąż po ślubie. Takie są dane statystyczne. I jeszcze pewne dane, bardzo krótko: według danych GUS z 1994 r. matkami zostało 39 721 nastolatek, w tym 20, 5 tys. dziewcząt 19-letnich, 11,5 tys. 18-letnich, 5 tys. 17-latek, 1,8 tys. 16-latek oraz 527 dziewczynek, które nie ukończyły 16 lat. Liczba aborcji u nastolatek nie jest znana. I z tego miejsca chciałabym serdecznie pogratulować rządowi, który zawsze traktuję jako rząd polski, a nie rząd koalicji czy mój, czy w części czyjś inny. Otóż podczas dzisiejszej debaty rząd zyskał sobie na tej sali ogromnie dużo zwolenników - z tej drugiej strony sali moje miejsce. Wszyscy przeciwnicy nowelizacji ustawy są szalonymi zwolennikami sprawozdania rządu z wykonania ustawy za 1994 r., a to sprawozdanie we mnie budzi niedosyt, kompletny niedosyt chociażby właśnie dlatego, że nie wiem, jaka jest liczba aborcji dokonanych przez nastolatki, a jest to problem niesłychanie ważny. Nie mam pojęcia.</u>
          <u xml:id="u-231.9" who="#AlicjaMurynowicz">Cieszę się, że Ministerstwo Edukacji Narodowej, które już drugi raz było bardzo mocno skrytykowane za swoją część sprawozdania, poczyniło sporo wielkich kroków na tej drodze, także ten najważniejszy: wykreśliło niektóre podręczniki nie mające nic wspólnego z jakąkolwiek wiedzą oświatową, seksualną i wprowadza czy zaleca ewentualnie inne podręczniki, w tym również podręcznik prof. Starowicza, o którym pan minister Wiatr przed chwilą mówił.</u>
          <u xml:id="u-231.10" who="#AlicjaMurynowicz">W sprawozdaniu rządowym brakuje mi wniosków końcowych. Spodziewam się jednak, że przy nawet pełnej mojej obojętności co do sprawozdania dzięki posłowi Szwedzie, posłowi Kowolikowi, dzięki jeszcze wielu innym posłom sprawozdanie zostanie w tym Sejmie przyjęte w ogóle bez problemu. Nie będzie problemu z pytaniami, jakie zadawała pani poseł sprawozdawca odnośnie do tego, że brak jest analizy zjawisk demograficznych, że brak będzie odpowiedzi na pytanie, na ile ustawa i rygory spowodowały mniej urodzeń dzieci, a na ile warunki ekonomiczne. W sumie nie będą te odpowiedzi nam potrzebne, bo to sprawozdanie i tak zostanie przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-231.11" who="#AlicjaMurynowicz">Nie podobało mi się podczas debaty na posiedzeniu połączonych komisji - i tutaj było to poruszane - takie przerzucanie się odpowiedzialnością za inicjatywę legislacyjną. Parlament siedzi i czeka, aż rząd coś zrobi, a rząd siedzi i czeka, bo parlament też ma inicjatywę legislacyjną. Proponowałabym, żebyśmy już na ten temat w ogóle nie rozmawiali.</u>
          <u xml:id="u-231.12" who="#AlicjaMurynowicz">Pan poseł Puzyna stwierdził, że tamta ustawa z 1993 r. była kompromisem. Nie po raz pierwszy zadaję to pytanie; 15 tys. osób, które przysłało do mnie listy, również zadało mi to pytanie. Panie pośle, jaki to jest kompromis, czyj i z kim? Mnie się nikt nie pytał, nikt mnie nie pytał o zdanie, czy się godzę na ten kompromis, czy nie. I jeżeli mam w tej chwili możliwość i okazję znowelizować tę ustawę, to chcę ją znowelizować, ale nie będę hipokrytką i nie będę twierdzić, że chcę doprowadzić do nowego kompromisu, bo to jest bzdura. Tak jak tamta ustawa nie była kompromisem, tak w tej chwili ta ustawa też nie będzie kompromisem. Tak jak w 1993 r. określone opcje polityczne wykorzystały szansę na zrealizowanie swoich, być może koniunkturalnych, obietnic przedwyborczych, tak ja chcę zrealizować moje rzeczywiste obietnice wyborcze. Tak że to się nijak nie ma... Ja nie zawierałam z nikim kompromisu, ani nikt ze mną.</u>
          <u xml:id="u-231.13" who="#AlicjaMurynowicz">Nie będę odnosić się do wypowiedzi posła Kowolika, który stwierdził, że wprowadziliśmy ekspresowe rozwody - nie wiem, czy ekspresowy rozwód można dostać w sądzie wojewódzkim, bo jeszcze nic się nie zmieniło - że ta nowelizacja, ten projekt godzi w rację stanu (nie uzasadniając, na czym polega to godzenie w rację stanu, bo autentycznie nie wiem). A już w ogóle byłam strasznie zdziwiona, bo okazało się, że to Unia Pracy wraz z SLD każe Wysokiej Izbie rozpatrywać tę ustawę, tak jakby nie było to decyzją Wysokiej Izby przyjęte.</u>
          <u xml:id="u-231.14" who="#AlicjaMurynowicz">Drodzy państwo, na zakończenie chciałabym jeszcze odnieść się tylko do jednego wystąpienia. Bardzo żałuję, że nie ma pana prof. Strzembosza, który wprowadził Wysoką Izbę w błąd. Po raz pierwszy w błąd zostaliśmy wprowadzeni podczas posiedzenia połączonych komisji, tym razem zostaliśmy wprowadzeni w błąd za pomocą twierdzenia, że projekt tej ustawy musi uzyskać opinię Krajowej Rady Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-231.15" who="#AlicjaMurynowicz">Przytaczam za biuletynem z posiedzenia połączonych komisji z dnia 9 lipca 1996 r. Poseł Jerzy Jaskiernia odpowiadając na zarzut prof. Strzembosza powiedział: Chcę poinformować, że sprawdziliśmy przepis dotyczący Krajowej Rady Sądownictwa, zacytuję fragment tego przepisu: Krajowa Rada Sądownictwa, zwana dalej Radą, w szczególności zapoznaje się z projektami aktów normatywnych dotyczących sądownictwa. Wynika z tego, że tylko akty dotyczące sądownictwa mają klauzulę obligatoryjnej jurysdykcji w zakresie opiniowania przez Krajową Radę Sądownictwa.</u>
          <u xml:id="u-231.16" who="#AlicjaMurynowicz">Proszę państwa, trzeba mieć sporo złej woli, by wprowadzać Wysoką Izbę w błąd. Trzeba mieć sporo złej woli, by mówić o tym, że wnioskodawcy chcą zabijać dzieci. To jest po prostu czysta bzdura i nieporozumienie. Trzeba mieć bardzo dużo złej woli, żeby nie chcieć słuchać, że można na te sprawy patrzeć inaczej.</u>
          <u xml:id="u-231.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-232">
          <u xml:id="u-232.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję pani posłance Alicji Murynowicz.</u>
          <u xml:id="u-232.1" who="#AleksanderMałachowski">O Krajowej Radzie Sądownictwa mówi ten przepis, który pani cytowała: zapoznaje się ona z projektami aktów normatywnych dotyczących sądownictwa. Pan prezes Strzembosz uznał, że ta ustawa dotyczy sądownictwa. Nie wiem, czy pan minister sprawiedliwości, pan poseł Bentkowski...</u>
          <u xml:id="u-232.2" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
          <u xml:id="u-232.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę o spokój.</u>
          <u xml:id="u-232.4" who="#AleksanderMałachowski">...ponieważ bardziej zna sprawy związane z tą ustawą, zechce potwierdzić, czy to można tak potraktować. Nie chciałbym, żeby pod adresem prezesa Sądu Najwyższego padały takie zarzuty - jest naszym gościem, nie wypada, by oskarżano go o to, że świadomie usiłował wprowadzić w błąd Wysoką Izbę. To jest kwestia polegająca na tym, jak te sprawy będziemy interpretować, czy to może być traktowane jako akt normatywny dotyczący sądownictwa. Byłbym skłonny twierdzić, że sądownictwo wiąże się tu z ustrojem sądów, ale to jest kwestia interpretacji tego przepisu.</u>
          <u xml:id="u-232.5" who="#komentarz">(Poseł Aleksander Bentkowski: To, co tu przedstawiła pani poseł Murynowicz, odpowiada prawdzie.)</u>
          <u xml:id="u-232.6" who="#AleksanderMałachowski">Mam ten dokument w ręku.</u>
          <u xml:id="u-232.7" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-233">
          <u xml:id="u-233.0" who="#AleksanderBentkowski">To rzeczywiście odnosi się do ustaw dotyczących sądownictwa. Rzeczywiście ta ustawa nie dotyczy wprost sądownictwa. Jeżeli pan prof. Strzembosz do tego nawiązuje, to chyba tylko dlatego, że zmienia ona dwa fundamentalne akty prawne, jakimi są Kodeks cywilny i Kodeks karny. To w takim sensie może się do tego odnosić.</u>
          <u xml:id="u-233.1" who="#AleksanderBentkowski">Natomiast pozwolę sobie w dwóch słowach odpowiedzieć pani poseł Murynowicz, bo nie wiem, dlaczego tak bardzo osobiście odebrała moje wystąpienie. Przecież absolutnie nie chciałem kogokolwiek urazić. Po pierwsze, umiem czytać i właśnie dlatego wyczytałem w projekcie tej ustawy pięć czy sześć przypadków propozycji usunięcia z Kodeksu karnego i z ustawy pojęcia „dziecko poczęte”. To jest, powiedzmy, metodycznie usuwane. W moim wystąpieniu dałem przykłady, że właśnie w przepisach prawnych Unii Europejskiej, Rady Europy także, używa się pojęcia „dziecko poczęte”, a nie „płód”. To jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-233.2" who="#AleksanderBentkowski">Natomiast jeśli chodzi o moje stwierdzenie o kobietach, które żyją z tym piętnem, to mówię to na podstawie doświadczenia tych kobiet, z którymi się stykałem w ramach procesów rozwodowych. Wiem, że nie pora tutaj mówić o tym dłużej, wiem, że to były poważne dramaty życiowe. Niekiedy z tego powodu rozpadały się małżeństwa. I właśnie były takie przypadki - co dla mnie też było zupełnym zaskoczeniem - że po takich decyzjach, dla nich bardzo trudnych, stawały się osobami wręcz bardzo mocno agitującymi za wprowadzeniem szeroko pojętej aborcji. Tak to odczytywałem i było to dla mnie wtedy - proszę mi wierzyć - dużym zaskoczeniem. Jeżeli kogokolwiek tutaj uraziłem tym stwierdzeniem, to bardzo przepraszam.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-234">
          <u xml:id="u-234.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Bentkowskiemu.</u>
          <u xml:id="u-234.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Jana Komornickiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-235">
          <u xml:id="u-235.0" who="#JanKomornicki">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Czas nie pozwala niestety na szersze rozwinięcie myśli, które chciałoby się wypowiedzieć w tej dyskusji. Przypomina mi się jednak dzień 1 marca 1996 r., pierwsze czytanie, które z uwagi na bardziej ograniczony czas dyskusji było bardziej skondensowane, aczkolwiek niestety przebiegało dokładnie tak samo. Ani nie przybyło argumentów, ani dobrej woli do porozumienia się. I z wielkim żalem uświadamiam sobie, że rację mieli ci, którzy wymyślili piękne francuskie przysłowie mówiące o tym, że najbardziej głusi są ci, którzy nie chcą słuchać. Nie kieruję tego zarzutu pod adresem nikogo na tej sali. Wszyscy trochę tak się zachowujemy, próbując się porozumieć, a równocześnie w ogóle nie słuchając tego, co do siebie mówimy.</u>
          <u xml:id="u-235.1" who="#JanKomornicki">Muszę odnieść się do wystąpień dwóch naszych koleżanek parlamentarnych, które wykazały zdumiewającą, zupełnie nieprawdopodobną i zadziwiającą przewrotność. Mówię z pełnym przekonaniem: przewrotność, albowiem wystąpienie pani poseł Barbary Labudy, która twierdzi, że zwolennicy zezwalania na aborcję w każdym czasie lepiej chronią życie nie narodzone niż ci, którzy są aborcji przeciwni, naprawdę nie może być upowszechniane, to po prostu jest zabawne. A ponieważ mówi się ciągle w tej Izbie o płodzie ludzkim jako czymś odrębnym i nawet poseł sprawozdawca pan doktor Balicki mówił o płodzie właśnie jako o czymś, co występuje obok kobiety, która żyje, to jako przyrodnik - nie jako lekarz i nie jako prawnik - chciałbym przypomnieć, że ciąża jest stanem trwającym w określonym czasie, w którym nie narodzona istota, obojętne czy ludzka, czy nie, nie mogąc żyć samodzielnie, żyje w zespoleniu z matką, natomiast przerwanie ciąży jest przerwaniem tego zespolenia. I jakkolwiek będziemy próbowali mówić, że płód to jest coś, co jeszcze nie żyje, a matka żyje, dlatego chrońmy matkę, to chciałbym powiedzieć, że ciąża jest stanem, który jest zespoleniem tych dwóch organizmów, a przerwanie ciąży oznacza przerwanie tego zespolenia.</u>
          <u xml:id="u-235.2" who="#JanKomornicki">Chcę w pełni podzielić pogląd pana posła Puzyny, który słusznie zauważa, że tą dyskusją dzisiejszą... Państwo nie wiecie, zdaje się, o tym, że trwa wielka akcja w Polsce, że dzisiaj w nocy ludzie się modlą w kościołach, że będziemy tu rano mieli pikiety. To jest nam potrzebne? Dlatego pani poseł Murynowicz, która otrzymała podobno 15 tys. listów, chciałbym powiedzieć - i Wysokiej Izbie też - że marszałek Sejmu otrzymał ponad 900 tys. listów o akurat odwrotnym wydźwięku.</u>
          <u xml:id="u-235.3" who="#JanKomornicki">Aby nie zabierać czasu koledze z mego klubu, który jeszcze chciałby zabrać głos, pragnę tylko złożyć wniosek formalny, panie marszałku, ażeby w czasie kiedy sprawozdanie zostanie odesłane, jak sądzę, do ponownego rozpatrzenia zgłoszonych poprawek w czterech komisjach, pan marszałek zechciał zobowiązać komisje do zapoznania się z opiniami przedstawionymi przez Krajową Radę Sądownictwa i I prezesa Sądu Najwyższego. Nawet jeśli takiego obowiązku by nie było, to chciałbym zapytać: Czy boimy się zapoznać z tymi opiniami, czy nie chcemy? A może dobrze by było, żeby w takim razie Wysoka Izba także mogła się z nimi zapoznać. Bardzo przepraszam, jeżeli próbujemy polemizować z dotychczas jeszcze funkcjonującymi konstytucyjnymi organami państwa, takimi jak I prezes Sądu Najwyższego, powołanymi do tego, żeby jednak kompetentnie wypowiadać się o tworzonym przez nas prawie, to jest bardzo niedobrze. Dlatego taki wniosek formalny, panie marszałku, składam.</u>
          <u xml:id="u-235.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-236">
          <u xml:id="u-236.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Janowi Komornickiemu.</u>
          <u xml:id="u-236.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Andrzeja Wielowieyskiego z Unii Wolności.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-237">
          <u xml:id="u-237.0" who="#AndrzejWielowieyski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ta debata jest niestety ideologiczna i równocześnie bardzo trudna, bo nie jesteśmy w stanie skutecznie zapobiegać masowej patologii przerywania ciąży. Liczba aborcji w ostatnich latach spadła wprawdzie, zwłaszcza w związku z rozwojem antykoncepcji, ale nadal, jak oceniam, przekracza 100 tys. zabiegów, w czym od kilku do kilkunastu procent jest to tzw. turystyka aborcyjna. I nic dziwnego, jeżeli, jak ocenia się, ledwie 34% kobiet stosuje antykoncepcję. Było jasne, że próba zmiany penalizującej ustawy wywoła ostry konflikt. Sądziłem jednak, podobnie jak wielu posłów, że nawet w przypadku liberalizacji uda się stworzyć system opieki nad matką i dzieckiem nie narodzonym, który by równoważył zagrożenia niesione przez liberalizację. Złożyliśmy w tym zakresie wiele propozycji. Wszystkie jednak w trakcie prac komisji zostały odrzucone. Posłowie koalicji, zwłaszcza SLD, ale także posłowie Unii Pracy, nie mieli ochoty nawet się nad tymi propozycjami głębiej zastanawiać. W rezultacie projekt komisji zmierza do przywrócenia prawie zupełnej swobody przerywania ciąży, a pewne wymogi formalne, jak konsultacja lekarska czy oświadczenie, nie mają w gruncie rzeczy praktycznego znaczenia.</u>
          <u xml:id="u-237.1" who="#AndrzejWielowieyski">W sytuacji katastrofalnego spadku dzietności w Polsce - półtora dziecka na rodzinę - kryzysu macierzyństwa oraz lekceważenia zabiegu aborcji w wielu środowiskach i rodzinach po kilku dziesięcioleciach funkcjonowania systemu aborcyjnego ta ustawa oznaczałaby ze strony społeczeństwa zupełną kapitulację. Zamiast masowego nielegalnego przerywania ciąży możemy mieć - prawdopodobnie będziemy mieli - jeszcze bardziej masowe legalne przerywanie ciąży. Oczywiście przepisem prawnym kryzysowi rodzin nie zapobiegniemy, ale szacunek dla macierzyństwa i dla dziecka musimy tworzyć wspólnym wysiłkiem społecznym, również poprzez przepisy prawne, poprzez klimat w służbie zdrowia, wychowanie i oczywiście pomoc materialną. Swoboda i łatwość przerywania ciąży będą działać w przeciwnym kierunku. Dlatego zgłosiliśmy z posłem Budnikiem kilkanaście wniosków mniejszości, z których kilka najważniejszych cieszy się poparciem chyba całości czy znacznej większości członków klubu Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-237.2" who="#AndrzejWielowieyski">Po pierwsze, wielu z nas nie godzi się na to, by ciężkie warunki życiowe usprawiedliwiały przerywanie ciąży. Jeśli jednak taki przepis zostałby przyjęty, nie powinno się dopuścić do tego, ażeby dodano tutaj „trudną sytuację osobistą kobiety”, gdyż jest to niepotrzebne, a równocześnie stanowiłoby dodatkowy bodziec, aby przerywać ciążę przy każdej osobistej trudności. Proponujemy natomiast, aby za przedwojenną Komisją Kodyfikacyjną dodać jeszcze kilka słów: „ze względu na dobro rodziny”.</u>
          <u xml:id="u-237.3" who="#AndrzejWielowieyski">Po drugie, przerywanie ciąży może być dopuszczone naszym zdaniem tylko w przypadku poważnego zagrożenia zdrowia kobiety, tak jak to jest w dotychczasowej ustawie, a nie każdego zagrożenia zdrowia, jak proponuje nowelizacja. Oznaczałoby to dopuszczenie aborcji z zupełnie błahych przyczyn, bo przecież nasze zdrowie jest wciąż zagrożone, w każdej prawie sytuacji. Ta zmiana jest moim zdaniem wyraźnym aktem agresji przeciwko dzieciom.</u>
          <u xml:id="u-237.4" who="#AndrzejWielowieyski">Po trzecie, dopuszczenie przerywania ciąży z powodu ciężkich warunków życiowych musi zakładać jakąś formę, choćby najbardziej powściągliwą, społecznej weryfikacji - żeby to było społecznie odbierane tak, że jest jakiś sprawdzian. Bez tego jest to formuła bez znaczenia. Zgadzam się z posłem Bentkowskim - tutaj uczciwszy byłby przepis, że każdy może przerywać, jak chce i na każde życzenie. Godzą się z tym również eksperci strony autorskiej, którzy popierają liberalizację przepisów, np. prof. Lang. Niezbędne są zatem niezależnie od konsultacji lekarskiej poważne, obligatoryjne konsultacje psychologiczno-życiowe z psychologiem lub doświadczonym pracownikiem socjalnym na temat sytuacji kobiety i sposobów pomocy dla niej. Konsultacje te powinny przede wszystkim neutralizować naturalny i zrozumiały lęk kobiet, zwłaszcza młodych. Zgadzam się z posłanką Sierakowską, że decyzja kobiety powinna być szanowana, to jest moje osobiste zdanie. Ale to nie jest wybór pomiędzy przerywaniem ciąży a przymuszaniem kobiety. Jest to również problem przekonania kobiety, wspomożenia jej, a zwłaszcza przezwyciężania lęku. Do tego trzeba dodać, że w przypadku młodych dziewcząt przerywanie ciąży stanowi szczególne zagrożenie biologiczne i psychologiczno-moralne.</u>
          <u xml:id="u-237.5" who="#AndrzejWielowieyski">Po czwarte wreszcie, przerywanie ciąży powinno być dokonywane wyłącznie w publicznych zakładach opieki zdrowotnej ze względu na warunki lekarskie, kontrolę społeczną, ale przede wszystkim ze względu na potrzebę podkreślenia wyjątkowości tego faktu. Swoboda przerywania ciąży w gabinetach lekarskich oznaczałaby faktycznie pełny powrót do sytuacji z lat poprzednich ze wszystkimi katastrofalnymi skutkami.</u>
          <u xml:id="u-237.6" who="#AndrzejWielowieyski">Kończę, Wysoka Izbo. Wprowadzenie - po tylu latach dyskusji - podręcznika wiedzy seksualnej, a nie szerszego programu dotyczącego seksu, erotyki, rodzicielstwa, rodziny, jest zdumiewające i chyba bardzo niepoważne. Próba odebrania praw cywilnych dzieciom nie narodzonym to zwykły, bezinteresowny akt wrogości skierowany przeciwko dzieciom. Nie imputuję autorom szatańskich zamysłów. Na pewno są w tym jakieś dobre intencje, ale istnieje rozpaczliwa rozpiętość między nimi a dostrzegalnym, widocznym efektem społecznym tego zamiaru.</u>
          <u xml:id="u-237.7" who="#AndrzejWielowieyski">Wysoka Izbo! Mój klub przedstawionego projektu nowelizacji przyjąć nie może.</u>
          <u xml:id="u-237.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-238">
          <u xml:id="u-238.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Andrzejowi Wielowieyskiemu.</u>
          <u xml:id="u-238.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Tadeusza Gąsienicę-Łuszczka, nie zrzeszonego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-239">
          <u xml:id="u-239.0" who="#TadeuszGąsienicaŁuszczek">Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Na wstępie chciałbym powiedzieć, że jutro będę zdecydowanie głosował przeciwko projektowi ustawy. Dlaczego? Uważam, że obojętne, jak to wnioskodawcy nazywają: sprytnie - usuwanie, aborcja - bardziej uczenie, jest to zawsze zabijanie ludzi, dzieci. Nie zważam nawet na węższy kontekst, na to, że jest to przykładowo walka zwolenników tej ustawy z kościołem czy z katolikami. Widzę to w szerszym kontekście, ponieważ jest to zabijanie własnych obywateli wtedy, kiedy nie ma wojny.</u>
          <u xml:id="u-239.1" who="#TadeuszGąsienicaŁuszczek">W związku z tym apeluję do wszystkich, ażeby jutro głosowali przeciwko tej ustawie, bym nie musiał uznać, że ten fragment, który za chwilę przytoczę, jest słuszny: „Na wysokiej cyrli cosik się tam cyrni, ej, cy to kupa gnoja, cy...”. Resztę to sobie każdy dopowie, w zależności od głosowania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-240">
          <u xml:id="u-240.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Tadeuszowi Gąsienicy-Łuszczkowi.</u>
          <u xml:id="u-240.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę pana posła Wiesława Ciesielskiego z Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-240.2" who="#AleksanderMałachowski">Czas posłów Unii Wolności został wyczerpany.</u>
          <u xml:id="u-240.3" who="#komentarz">(Poseł Jan Rulewski: W tym punkcie porządku dziennego.)</u>
          <u xml:id="u-240.4" who="#AleksanderMałachowski">Tak, w tym punkcie porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-240.5" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-241">
          <u xml:id="u-241.0" who="#WiesławCiesielski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na marginesie spraw, które rozstrzygamy w trakcie prac w Sejmie, uprawia się dziwny proceder. Ja, ale nie tylko ja, otrzymuję dziesiątki listów zróżnicowanych w formie i treści, od obelg, wulgaryzmów do łagodnych perswazji, które mają mnie, i nie tylko mnie, skłonić do zmiany stanowiska wobec tzw. ustawy antyaborcyjnej. Wyraźnie widać, że jest to dobrze zorganizowana i dobrze skoordynowana akcja. Przejawem tego jest choćby fakt, że osoby, które do mnie piszą lub mnie nawiedzają, bo z taką formą pracy ideowo-wychowawczej też mam do czynienia, wiedzą doskonale, do kogo piszą i przychodzą. Ciekaw jestem, czy ten ktoś, kto gromadzi o mnie dane osobowe, będzie podlegał ustawie o ochronie dóbr osobistych? Ciekawe, co też o tym sądzi czujny dzisiaj prezes Sądu Najwyższego?</u>
          <u xml:id="u-241.1" who="#WiesławCiesielski">Wyrażam ogromny żal, że marnotrawiąc czas na analizy zachowań posłów, osoby te obojętnie przechodzą obok rzeczywistych dramatów wielu kobiet, dramatów dzieci, którym nie dane jest zaznać życia. Wyrażam też zaniepokojenie z powodu ujawnienia się nowych swoistych służb specjalnych. Chciałbym wiedzieć, kto je uruchamia i co nam one jeszcze sprokurują; już zafundowały walkę z nieprawomyślnymi kioskarzami, z takimiż pismami. Było już parę takich krajów, w których palono nieprawomyślnych, palono niepożądane książki. Obawiam się tych służb i organizowanych przez nie grup, które już teraz są prawie bojówkami. Ciekaw jestem, co o tym sądzi prawnik - prezes Sądu Najwyższego?</u>
          <u xml:id="u-241.2" who="#WiesławCiesielski">Wyrażam też zaniepokojenie, bo oto na naszych oczach tworzy się państwo w państwie, a pod płaszczykiem religii, Boga i kościoła usiłuje się przemycić nowe państwo ideologiczne - państwo wyznaniowe. Przestrzegam, pokusa integryzmu bierze górę.</u>
          <u xml:id="u-241.3" who="#WiesławCiesielski">Z moich obserwacji wynika przede wszystkim słabe przygotowanie aktywu uczestniczącego w tych akcjach. Animatorzy tego ruchu muszą wziąć pod uwagę to, że aktyw parafialny zderza się z coraz lepiej zorientowanymi w sprawie ludźmi. Nie wystarczy więc dukać coś o woli papieża, powoływać się na autorytety naukowe. Trzeba, po pierwsze, wykazać te autorytety i ich prace i być przygotowanym na dyskusje o tych pracach i ich głównych tezach. Po drugie, trzeba znać poglądy inne niż swojego księdza, gdyż w dzisiejszych czasach na szczęście oprócz księży można znaleźć jeszcze paru innych wykształconych ludzi. I, po trzecie, trzeba rzetelnie informować aktyw o poglądach tych, do których się ich wysyła, gdyż inaczej grozi to kompromitacją aktywu. W szczególności trzeba, aby aktyw był świadom, że zjawisko aborcji charakterystyczne jest przede wszystkim dla środowisk, nazwijmy to, religijnych. Aktyw musi wiedzieć, że na przykład ateusze nie mają z aborcją żadnych problemów, gdyż zazwyczaj ich to nie dotyczy. Nie dotyczy, gdyż zazwyczaj w swoim życiu uwzględniają zasady świadomego macierzyństwa, sprawę wychowania seksualnego, środki antykoncepcyjne i inne elementy planowania rodziny. Inaczej to wygląda w środowiskach, w których prym wiodą religijni doktrynerzy zabraniający wychowania seksualnego, środków antykoncepcyjnych itd.</u>
          <u xml:id="u-241.4" who="#WiesławCiesielski">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Odebrałem dziesiątki listów, przepraszam za wyrażenie, „spontanicznie” pisanych pod dyktando siły sprawczej akcji pisania listów i wywierania nacisku na parlamentarzystów ośmielających się mieć inne zdanie niż religijni doktrynerzy. Przyjąłem wielu aktywistów parafialnych bezpardonowo i bezceremonialnie usiłujących narzucić mi z góry założone tezy. Nie mam pretensji do tych ludzi. Może z wyjątkiem tego, że nastawieni są na nadawanie, a nie na odbiór. Większość z nich nie zamieszcza adresu zwrotnego, a tam, gdzie on jest, jest zazwyczaj zamazany. Może dlatego, że kserokopiarka, na której wykonywano kopie dla mnie, była już mocno zużyta.</u>
          <u xml:id="u-241.5" who="#WiesławCiesielski">Pragnę więc wykorzystać okazję, aby tym wszystkim powiedzieć zwrotnie coś, co jakoś nie chce, a może nie może, do nich dotrzeć - nie jestem miłośnikiem aborcji, nie jestem zwolennikiem aborcji, nie namawiałem nigdy nikogo do dokonania aborcji, nigdy nie głosiłem apoteozy tego procederu. W odróżnieniu od wielu fałszywych przeciwników aborcji nie musiałem nigdy stawać się bezpośrednią stroną zainteresowaną tym zabiegiem. Mam troje dzieci, sam byłem jednym z ośmiorga rodzeństwa, a jak mi kiedyś powiedziała moja nieżyjąca już niestety mama - ciąża ze mną stanowiła zagrożenie jej zdrowia i życia. A jednak mnie urodziła. Jestem jej za to bardzo wdzięczny. Tak jak moja żona urodziła wszystkie nasze dzieci i też jestem jej za to bardzo wdzięczny. Próby przedstawienia mnie jako dzieciobójcy, jako tego, który na czczo pożera żywcem noworodki - a również takie perełki znajdowałem w kierowanej do mnie korespondencji - są więc chybione.</u>
          <u xml:id="u-241.6" who="#WiesławCiesielski">Za czym więc się opowiadam? Po pierwsze, za podejmowaniem działań, które maksymalnie ograniczą zjawisko przerywania ciąży. Sprzeciwiam się jednak stosowaniu środków prawnorepresyjnych, gdyż, jak pokazuje praktyka, nie są one skuteczne. W trakcie stosowania obecnie obowiązującej ustawy nie tylko nie wyeliminowano zabiegów przerywania ciąży dokonywanych z przyczyn społecznych, lecz wręcz doszło do takich zjawisk patologicznych jak podziemie aborcyjne czy turystyka aborcyjna. Znacznie wzrosła liczba tzw. poronień w toku, porzuconych noworodków i dzieciobójstw. W rezultacie działająca w imię ochrony życia ustawa przyczyniła się do przerwania niejednego życia i to zarówno matek, jak i dzieci. Nie może być zgody również na te przypadki śmierci.</u>
          <u xml:id="u-241.7" who="#WiesławCiesielski">Po drugie, opowiadam się za takimi działaniami, które istotnie wpłyną na ograniczenie zjawiska aborcji poprzez propagowanie informacji o metodach zapobiegania ciąży, poprzez wprowadzenie do programu nauczania szkolnego wiedzy o życiu seksualnym człowieka, poprzez powszechną, a więc także ekonomiczną, dostępność środków antykoncepcyjnych.</u>
          <u xml:id="u-241.8" who="#WiesławCiesielski">Po trzecie, opowiadam się za stwierdzeniem, że życie jest fundamentalnym dobrem człowieka, a troska o życie i zdrowie należy do podstawowych obowiązków państwa, społeczeństwa, obywatela, oraz za uznaniem prawa każdego do odpowiedzialnego decydowania o posiadaniu dzieci, a także prawa dostępu do informacji, edukacji, poradnictwa i środków umożliwiających korzystanie z tego prawa.</u>
          <u xml:id="u-241.9" who="#WiesławCiesielski">Po czwarte, jestem za tym, aby prawo do życia podlegało ochronie, w tym również w fazie prenatalnej, w granicach określonych w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-241.10" who="#WiesławCiesielski">Po piąte, jestem także za tym, aby aborcję ograniczyć realnie, a nie werbalnie, czemu zawsze towarzyszy zamykanie oczu na rzeczywistość. Jestem za tym, aby macierzyństwo, rodzicielstwo wiązały się z wolnym wyborem, świadomą decyzją obywateli, a nie z przymusem wynikającym z represyjnego prawa.</u>
          <u xml:id="u-241.11" who="#WiesławCiesielski">Takiemu podejściu czynią zadość zapisy nowelizacji, ustawy i dlatego będę głosował za jej przyjęciem.</u>
          <u xml:id="u-241.12" who="#WiesławCiesielski">Zarazem pragnę podzielić się taką oto refleksją. Aktyw parafialny, który tak dużo zabiegów czyni, abym ja i mnie podobni zmienili stosunek do zjawiska aborcji, po nowelizacji ustawy, ale nawet i bez tej nowelizacji mógłby zmienić obiekty swoich zainteresowań. U nas bowiem aborcje się nie zdarzają, bo nie muszą. Nie jestem zwolennikiem aborcji, więc na jaki chcą zmienić mój stosunek do tego zjawiska? Ile roboty jest do wykonania, aby macierzyństwo i rodzicielstwo wiązały się z wolnym wyborem i świadomą decyzją obywateli, aby były radosnym przejawem naszego jestestwa, aby można było zapewnić każdemu dostęp do informacji, edukacji, poradnictwa, środków umożliwiających ten dostęp? Ile jest do zrobienia, aby odwieść kobietę od zamiaru przerwania ciąży wtedy, gdy nie ma żadnych uzasadnionych przesłanek ku temu? Ile jest do zrobienia, aby stworzyć każdemu warunki do godnego życia, w którym ciąża i dziecko nie są przekleństwem, lecz radością życia? Dużo jest do zrobienia.</u>
          <u xml:id="u-241.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-242">
          <u xml:id="u-242.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Wiesławowi Ciesielskiemu.</u>
          <u xml:id="u-242.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła Mirosława Pawlaka z Polskiego Stronnictwa Ludowego.</u>
          <u xml:id="u-242.2" who="#AleksanderMałachowski">Cztery minuty, panie pośle, pozostały pańskiemu klubowi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-243">
          <u xml:id="u-243.0" who="#MirosławPawlak">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Ktoś kiedyś powiedział, że w zakresie regulacji urodzin niepotrzebna jest żadna ustawa - wystarczy tylko być człowiekiem. Ale żeby być człowiekiem, trzeba się najpierw urodzić. Nie wystarczy, że ja się urodziłem, lecz moim obowiązkiem jest pozwolić urodzić się innym, a nawet pomóc w ich urodzeniu się. Tymczasem trwająca od kilku lat publiczna dyskusja nad ustawą o planowaniu rodziny, ochronie życia poczętego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży ma niezmiennie jedną podstawową wadę polegającą na tym, że w polemicznym ferworze wokół tego tematu na dalszy plan schodzą zagadnienia merytoryczne. Pogląd ten wydaje się uzasadniać również dotychczasowy przebieg dyskusji nad propozycją nowelizacji ustawy zwanej potocznie antyaborcyjną, którą rozpatrujemy na obecnym posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-243.1" who="#MirosławPawlak">W moim przekonaniu sprawą być może najważniejszą jest nie tylko to, w jakich okolicznościach można dokonać aborcji, ale przede wszystkim problem, co powinniśmy uczynić jako społeczeństwo i państwo, by nie tylko chronić życie poczęte, ale również stworzyć godne warunki życia dla dziecka i matki. Lektura ustawy z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie życia poczętego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży uzmysławia, że autorzy ustawy, posłowie Sejmu poprzedniej kadencji, zawarli w niej szereg zadań dla administracji państwowej i organizacji pozarządowych, zadań, które w sumie można określić w kategoriach pomocy dla dziecka i matki od chwili poczęcia do pierwszych lat życia dziecka. Warto je skrótowo przypomnieć, by w ten sposób zrównoważyć zajadłe spory zwolenników i przeciwników nowelizacji obecnie obowiązującej ustawy. Można je określić jako obowiązki dotyczące pomocy materialnej i opieki nad kobietami w ciąży i po porodzie, pomocy w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych, dostępu obywateli do metod i środków służących świadomej prokreacji, współdziałania z kościołem katolickim i innymi kościołami oraz organizacjami społecznymi.</u>
          <u xml:id="u-243.2" who="#MirosławPawlak">Przypominam te postanowienia ustawy z 1993 r., by w dzisiejszej dyspucie nie potraktowano ich marginalnie. Broniąc, i słusznie, życia poczętego, pamiętajmy, że nasz ludzki obowiązek wobec dzieci nie kończy się na nich urodzeniu, lecz dotyczy całego okresu dochodzenia do pełnoletności i samodzielności życiowej. Sądzę, że podobnie rozumowało Prezydium Sejmu, łącząc dyskusję nad poselską propozycją omawianej ustawy ze sprawozdaniem Rady Ministrów z realizacji w 1994 r. ustawy o planowaniu rodziny, ochronie życia poczętego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Nie ulega wątpliwości, że wiedza na ten temat jest nam niezbędna do podjęcia racjonalnych działań przez rząd i społeczeństwo. Niestety, sprawozdanie Rady Ministrów mimo jego obszerności i szczegółowości nie spełnia naszych oczekiwań. Dotyczy okresu sprzed dwóch lat i są to już dane mocno zdezaktualizowane, nie dające wiarygodnej odpowiedzi na pytanie: Jakie są skutki zdrowotne, demograficzne, społeczne i ekonomiczne, które spowodowała omawiana ustawa?</u>
          <u xml:id="u-243.3" who="#MirosławPawlak">Zawarto w sprawozdaniu za rok 1994 wiele danych, które być może są zgodne z oficjalną statystyką, ale daleko odbiegają od tego, co naprawdę działo się w kraju. Informację, że w roku 1994 dokonano jedynie 782 zabiegów przerywania ciąży, należy potraktować jako urzędniczy dowcip roku. A co z tzw. turystyką aborcyjną czy zabiegami w prywatnych gabinetach?</u>
          <u xml:id="u-243.4" who="#MirosławPawlak">Wątpliwości budzi także twierdzenie, że w zasadzie zapewniono prawo do świadczeń medycznych dla kobiet w okresie prokreacji i w przypadku ciąży - rzekomo powszechną dostępność do tych świadczeń, bo znane są powszechnie słabości naszej służby zdrowia i bariery środowiskowe, jakie napotykają np. kobiety mieszkające na wsi i w małych miasteczkach. Załączone do sprawozdania tabele dotyczące pomocy finansowej udzielanej kobietom w pierwszych miesiącach są mało czytelne, gdyż zmiany cen, inflacja oraz zmiana waluty utrudniają zasadniczo ocenę, w jakim stopniu państwo wywiązuje się z nałożonego ustawą obowiązku materialnej pomocy dla nowo narodzonych i ich matek. Jak wynika z raportu, mało skuteczne okazały się zawarte w ustawie zasady karalności za naruszenie jej postanowień. Informacja o zaledwie kilkudziesięciu - w większości umorzonych - sprawach wszczętych przez wymiar sprawiedliwości wskazuje, że poważnym zadaniem dla prawników będzie w przyszłości prawne i faktyczne przeciwdziałanie czynom i sprawcom, którzy naruszają zasady zawarte w tej ustawie i w Kodeksie karnym.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-244">
          <u xml:id="u-244.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, już troszkę długo... Ja nie przerywam, tylko proszę, żeby pan zmierzał do konkluzji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-245">
          <u xml:id="u-245.0" who="#MirosławPawlak">Są to tylko niektóre z mankamentów sprawozdania rządowego. Uważam, że niezależnie od losu poselskiego projektu nowelizacji ustawy nasze działania powinniśmy skoncentrować na stopniowym zwiększaniu pomocy materialnej i medycznej dla matek samotnych, małoletnich, bezrobotnych oraz rodzin żyjących w ubóstwie. Większa pomoc dla tych grup powinna być uwzględniona już w budżecie na rok 1997. Inicjatywy społeczne zmierzające do powstawania poradni dla kobiet, domów samotnej matki, organizowania kursów przygotowujących do pracy i prawidłowego wychowywania dzieci powinny zyskać większe wsparcie ze strony administracji terenowej, samorządów, związków religijnych, organizacji, które bronią życia poczętego; powinny one również nie słowem, lecz czynem wspierać wysiłki podejmowane w celu stworzenia godnych warunków życia i wychowywania matkom i dzieciom. Konstruując zasady podatkowe, należałoby zastosować niższe stawki podatkowe wobec matek samotnych, rodzin ubogich i wielodzietnych.</u>
          <u xml:id="u-245.1" who="#MirosławPawlak">Te propozycje różnych form pomocy wynikają z coraz bardziej niekorzystnej struktury demograficznej naszego społeczeństwa. Nie możemy przejść obojętnie wobec faktu, że od 1983 r. notujemy systematyczny spadek liczby urodzin i w konsekwencji zarysował się trend, że rocznie więcej ludzi umiera niż się rodzi. Jeśli do tego dodać emigrację w dużej skali, to mamy do czynienia ze zjawiskami niebezpiecznymi dla przyszłości naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-245.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-246">
          <u xml:id="u-246.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Mirosławowi Pawlakowi.</u>
          <u xml:id="u-246.1" who="#AleksanderMałachowski">Chcę powiedzieć pod adresem pana posła Komornickiego, że konsultowaliśmy pański wniosek. Sprawa jest trudna, bo to, co pan proponuje, jest jakby sprzeczne z zasadą samodzielności komisji. Marszałek Sejmu czy Prezydium Sejmu nie mogą ingerować w to, co komisja chce rozpatrywać bądź czego nie chce. Ta sprawa jest kłopotliwa. Jutro na posiedzeniu Prezydium o tym porozmawiamy, ale myślę, że to nie jest takie proste, panie pośle, żebyśmy - marszałek czy Prezydium Sejmu - mogli zalecić, co komisja ma robić. Mógłby to być bowiem zły precedens, gdyby Prezydium Sejmu się wtrącało do sprawy, które podlegają suwerennym prawom komisji. To w końcu by się źle skończyło.</u>
          <u xml:id="u-246.2" who="#AleksanderMałachowski">Zostały jeszcze 4 minuty dla klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej.</u>
          <u xml:id="u-246.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę zatem pana posła Kazimierza Pańtaka o zabranie głosu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-247">
          <u xml:id="u-247.0" who="#KazimierzPańtak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejszą dyskusję otwarło wystąpienie I prezesa Sądu Najwyższego pana prof. Adama Strzembosza, który stwierdził, że jest zobowiązany zabrać głos, i oświadczył (cytuję): Krajowa Rada Sądownictwa, która ma ustawowe uprawnienia odnoszenia się do wszystkich projektów dotyczących prawa sądowego, nie została poinformowana o tym projekcie i na moją prośbę, by ten projekt przesłać Krajowej Radzie, nie otrzymała go. Koniec cytatu.</u>
          <u xml:id="u-247.1" who="#KazimierzPańtak">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Rzeczywiście ta dyskusja miała różne wątki, ale było tu wiele nieprawidłowości, wiele spraw, które były poruszane w trakcie obrad Komisji Ustawodawczej. Tam było badane wszystko - wszelkie zarzuty - od sprawy konstytucyjności po kwestie zgodności z procedurą wniosków odwlekających. Te sprawy były rozpatrywane. Chciałbym zacytować tylko dwa fragmenty z ustawy z dnia 20 grudnia 1989 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa odnoszące się do wypowiedzi pana prof. Strzembosza. Te przepisy są następujące: art. 2 pkt 7 - „Krajowa Rada Sądownictwa wyraża stanowisko co do propozycji zmian ustroju sądów, a także w innych sprawach dotyczących warunków ich funkcjonowania”. Tak że nie mieliśmy obowiązku zasięgać opinii Krajowej Rady Sądownictwa, albowiem ta ustawa nie dotyczy zmian ustroju sądu ani spraw dotyczących warunków ich funkcjonowania. Jest inny przepis, mianowicie art. 2 pkt 2, który stanowi: „zapoznaje się z projektami aktów normatywnych dotyczących sądownictwa”.</u>
          <u xml:id="u-247.2" who="#KazimierzPańtak">Procedowana ustawa nowelizuje kilka ustaw. Nawet jeżeli przyjąć, że te ustawy dotyczą sądownictwa - bardzo pośrednio, bo dotyczy to Kodeksu cywilnego, Kodeksu karnego (sąd stosuje prawo), ale nie dotyczy bezpośrednio - to nie było obligatoryjności konsultowania tych przepisów z Krajową Radą Sądownictwa, albowiem jest zapis, że Krajowa Rada się zapoznaje, a o tym, jak się zapoznaje i czy się zapoznaje, powinien zadecydować pan prezes Strzembosz, który jest przewodniczącym Krajowej Rady Sądownictwa. Krajowa Rada Sądownictwa mogła się zapoznać, ale nie miała takiego obowiązku, a tym bardziej Sejm czy komisje nie miały obowiązku występowania o opinię do Krajowej Rady Sądownictwa. Tak więc być może to było niezbyt precyzyjne sformułowanie - tu były ostrzejsze sformułowania przedstawione przez moją koleżankę klubową - i spowodowało to, że ta dyskusja nie dotyczyła faktów, a padały z tej mównicy takie stwierdzenia, które nawet były niejako skandalizujące.</u>
          <u xml:id="u-247.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-248">
          <u xml:id="u-248.0" who="#AleksanderMałachowski">Jeszcze została chwila czasu.</u>
          <u xml:id="u-248.1" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu posłowi Pańtakowi. Ta sprawa była już zresztą wyjaśniana. Mówiłem o tym, co pan poruszał.</u>
          <u xml:id="u-248.2" who="#AleksanderMałachowski">Pani posłanka Jolanta Banach, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-249">
          <u xml:id="u-249.0" who="#JolantaBanach">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nie chciałabym zajmować państwu czasu po tej długiej debacie, ale czuję się w obowiązku sprostowania, wyjaśnienia kilku niedomówień.</u>
          <u xml:id="u-249.1" who="#JolantaBanach">Otóż poseł Bentkowski sugerował, że ta nowelizacja dopuszcza przerwanie ciąży niemal w każdej fazie jej trwania. Chcę powiedzieć, że status quo jest w tym względzie inne, zapis jest trochę bardziej restrykcyjny. W starej ustawie w przypadkach, w których dopuszczone jest przerwanie ciąży, nie ograniczono czasowo tego zabiegu. Tak nie można przekazywać informacji o intencji noweli. To po pierwsze.</u>
          <u xml:id="u-249.2" who="#JolantaBanach">Po drugie - tak wyszło, że to również pod adresem posła Bentkowskiego - Konwencja o Prawach Dziecka rzeczywiście w preambule zawiera pewną normę ogólną co do ochrony życia. Ale z tej normy ogólnej nie wolno wywodzić zakazu dokonywania aborcji, bo gdyby tak było, mielibyśmy we wszystkich krajach ONZ absolutny zakaz. Poza tym dwa dokumenty - dokument kairski i dokument pekiński - wyraźnie stanowią, bez żadnych niedomówień, że kwestie legalności przerywania ciąży są wewnętrzną sprawą każdego z tych krajów.</u>
          <u xml:id="u-249.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-250">
          <u xml:id="u-250.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-250.1" who="#AleksanderMałachowski">Lista posłów zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
          <u xml:id="u-250.2" who="#AleksanderMałachowski">Przepraszam, w jakim trybie?</u>
          <u xml:id="u-250.3" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Dołowy: Zapytania do posła sprawozdawcy)</u>
          <u xml:id="u-250.4" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, pan poseł Krzysztof Dołowy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-251">
          <u xml:id="u-251.0" who="#KrzysztofDołowy">Wysoka Izbo! Muszę powiedzieć, że po wysłuchaniu tej debaty mam pewną wątpliwość i chciałbym, żeby mi to poseł sprawozdawca rozjaśnił.</u>
          <u xml:id="u-251.1" who="#KrzysztofDołowy">Otóż czy jest w tej ustawie - jak mi się wydaje, część posłów to sugerowała - zapis, że kobieta będzie zmuszona do dokonania aborcji niezgodnie ze swoim sumieniem, na przykład w wypadku, gdy ciąża jest wynikiem przestępstwa lub gdy płód jest zdeformowany. To znaczy, czy kobieta nie będzie mogła donosić zdeformowanego płodu, jeżeli tak sobie będzie życzyła? Bo wydaje mi się, że takie głosy tutaj padały. Bardzo proszę posła sprawozdawcę o jasną odpowiedź na to pytanie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-252">
          <u xml:id="u-252.0" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Jan Rulewski wyraża ochotę zadania pytania?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-253">
          <u xml:id="u-253.0" who="#JanRulewski">Oraz złożenia poprawek w trakcie dyskusji.</u>
          <u xml:id="u-253.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Czas...)</u>
          <u xml:id="u-253.2" who="#JanRulewski">Pytania nie są objęte czasem. Panie pośle, pan już się trochę spóźnił ze snem...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-254">
          <u xml:id="u-254.0" who="#AleksanderMałachowski">Proszę mi nie pomagać.</u>
          <u xml:id="u-254.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę mówić, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-255">
          <u xml:id="u-255.0" who="#JanRulewski">Pytanie do przedstawicieli rządu. Zarówno dotychczasowa ustawa, jak i nowa nakładają jednak pewne sankcje, a zatem obowiązki, jeśli chodzi o ściganie pewnych wykroczeń. A przecież z tej dyskusji wynika, że ten rząd nie ściga przestępstw, o których mówił poseł sprawozdawca, które są powszechną tajemnicą wszystkich, bo podobno pisze się o tym w gazetach. Pytam: Czy rząd będzie miał wolę przestrzegania postanowień ustawy proponowanej tutaj przez posłów Unii Pracy i SLD? Skoro bowiem tej woli nie ma teraz, to wątpię, czy będzie ją miał w przyszłości.</u>
          <u xml:id="u-255.1" who="#JanRulewski">Drugie pytanie. Pan poseł powiedział, a poseł sprawozdawca to potwierdził, że ta ustawa zlikwiduje podziemie, proceder porzucania dzieci. Pytam: A co z kobietami, które nie będą chciały urodzić dziecka, a które przekroczą cezurę 12 tygodnia? Czy czasem nie pojawi się ciągota, panie pośle sprawozdawco, by sięgnąć do tego drugiego pułapu - tych 24 czy, według niektórych, 26 tygodni, zresztą nie określonych w ustawie? To jest kolejna wątpliwość: sposób, w który się określa - objawowo, a nie wymiernie. Czy nie pojawi się tendencja, żeby ten termin przesunąć do 24 tygodnia, a później jeszcze do czasu urodzenia, a wreszcie - jak sobie kpią niektórzy pisarze, co już przeżyli te doświadczenia - żeby w ogóle porzucać dzieci, później zaś dzieci już żyjące poddawać procederowi zabijania do 10 lat? To jest druga sprawa.</u>
          <u xml:id="u-255.2" who="#JanRulewski">I wreszcie trzecia sprawa - ustawa przeznaczona...</u>
          <u xml:id="u-255.3" who="#komentarz">(Poseł Zbigniew Bujak: To nie jest pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-255.4" who="#JanRulewski">Przepraszam bardzo, panie pośle Bujak, czasem nie wystarcza wyobraźni niektórym posłom, więc muszę to wydłużyć, bo panu posłowi, widzę, to odpowiada.</u>
          <u xml:id="u-255.5" who="#JanRulewski">Trzecie pytanie. Ustawa jest nakierowana głównie na najcięższe, rozpaczliwe przypadki. Powiedziała o tym posłanka Jaruga-Nowacka, ale nie do końca. Ta ustawa powiada, że udziela się pomocy materialnej w związku z przeprowadzeniem zabiegu wyłącznie osobom ubezpieczonym lub tym, które mają prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej. Jak wiadomo, jest pokaźna liczba - 700 tys. - ludzi pozostających poza zasięgiem opieki bezpłatnej. Tego, przepraszam bardzo, pani posłanko, nie ma w ustawie.</u>
          <u xml:id="u-255.6" who="#komentarz">(Poseł Jolanta Banach: Pomoc społeczna zadecyduje.)</u>
          <u xml:id="u-255.7" who="#JanRulewski">Tego w ustawie nie ma. Jest pytanie: Co z tą macierzą nieszczęśliwych kobiet, kto im udzieli pomocy?</u>
          <u xml:id="u-255.8" who="#JanRulewski">Wreszcie chciałbym od posła sprawozdawcy wyraź-nie usłyszeć - różnie się o tym mówi - i również od rządu, być może potwierdzenie tej tezy: Czy to jest tak, jak powiedziała tutaj między innymi posłanka Labuda, że w krajach nam najbliższych, cywilizowanych, nawet bym wymienił Rosję, istnieje prawo do aborcji? Czy też inaczej: Czy istnieje kodeks karny bądź inne rozwiązania, które nie uznają powszechnego prawa do aborcji, a jedynie sankcjonują przez niestosowanie środków karnych czy penalnych występowanie tego zjawiska, w ściśle zresztą określonych przypadkach? Chciałbym, żeby pan poseł sprawozdawca nas poinformował.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-256">
          <u xml:id="u-256.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-256.1" who="#AleksanderMałachowski">Czy są pytania? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-256.2" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Krzysztof Budnik, proszę bardzo.</u>
          <u xml:id="u-256.3" who="#AleksanderMałachowski">To jest pytanie, jak rozumiem, panie pośle?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-257">
          <u xml:id="u-257.0" who="#KrzysztofBudnik">Tak, do posła sprawozdawcy. Proszę o wyrozumiałość. Postaram się mówić jak najbardziej rzeczowo, ale jest to naprawdę trudna ustawa. Chcę zadać następujące pytania.</u>
          <u xml:id="u-257.1" who="#KrzysztofBudnik">Pierwsza kwestia odnosi się do art. 4a ust. 4 - art. 1 sprawozdania podkomisji. Chodzi o sytuację, gdy będzie się dążyło do przerwania ciąży u małoletnich, poniżej 13 roku życia. Czy z brzmienia tego przepisu wynika, że nie jest wymagana zgoda kobiety ciężarnej poniżej trzynastego roku życia i że w ogóle nie uczestniczy ona w procesie podejmowania decyzji nawet na zasadzie wysłuchania, wyrażenia własnej opinii?</u>
          <u xml:id="u-257.2" who="#KrzysztofBudnik">Druga kwestia odnośnie do obecnie obowiązującego stanu faktycznego w zakresie restrykcyjności. Podnoszono tutaj, że właśnie obecny stan prawny jest bardziej restrykcyjny w porównaniu do propozycji zawartych w sprawozdaniu podkomisji. Co do okresu dopuszczalności przerwania ciąży wprowadza się w sprawozdaniu kategorię zdolności do samodzielnego życia poza organizmem matki. Czy obecnie jednak nie występuje to ograniczenie w postaci przeciwwskazań lekarskich? W ustawie z 1956 r. takie wskazanie było zawarte w art. 1 ust. 2. W doktrynie generalnie krytykowano ten zapis jako powtórzenie ogólnych przesłanek wywodzących się z zasad wykonywania zawodu lekarskiego - nie dokonuje się jakiegokolwiek zabiegu, jeżeli przemawiają przeciwko temu przeciwwskazania lekarskie, na przykład w wypadku zaawansowanej ciąży, bo jest to szkodliwe dla zdrowia matki.</u>
          <u xml:id="u-257.3" who="#KrzysztofBudnik">Kolejne pytanie, chyba również zasadnicze. Proszę wyjaśnić, co będzie przedmiotem ochrony prawnokarnej, jeżeli wersja zawarta w sprawozdaniu podkomisji zostanie przyjęta? Czy dziecko nie narodzone, dziecko poczęte, czy też wyłącznie zdrowie kobiety ciężarnej, jej prawo do prywatności, jak również swobody podejmowania decyzji, czy ma urodzić dziecko? Pytanie to zadaję w związku z tym, że w doktrynie na tle obowiązywania ustawy z 1956 r., kiedy mówiono o przerywaniu ciąży - a nie, jak w obecnej formule, o ochronie dziecka poczętego - właśnie taki wniosek był wyprowadzany: że przedmiotem ochrony jest nawet nie płód, ale zdrowie kobiety.</u>
          <u xml:id="u-257.4" who="#KrzysztofBudnik">Przedostatnia kwestia. Chcę się odnieść do zarzutu - bo te słowa jednak powinny już obecnie paść również z trybuny sejmowej - niekonstytucyjności trybu legislacyjnego w zakresie nowelizacji Kodeksu cywilnego. Przepisy Kodeksu cywilnego w tym projekcie są nowelizowane już po wejściu w życie rozdz. 1 z działu II regulaminu Sejmu. Tam wprowadzono szczególny tryb nowelizacji kodeksów, ustaw kodeksowych, który nie został zachowany w wypadku tego projektu. Chcę podkreślić, że w projekcie wyjściowym nie zawarto propozycji nowelizacji Kodeksu cywilnego ani żadnego podobnego przepisu, który nawiązywałby przedmiotowym zakresem do statuowania czy określenia zdolności prawnej dziecka poczętego, oczywiście pod warunkiem, że urodzi się ono żywe. A więc ten tryb szczególny - poprzez Komisję Nadzwyczajną - nie został zachowany.</u>
          <u xml:id="u-257.5" who="#KrzysztofBudnik">Panie marszałku, proszę mi wybaczyć, że na chwilę powrócę jeszcze do kwestii wyjaśnianej przez posła Bentkowskiego i przez posła Pańtaka - zakresu uprawnień Krajowej Rady Sądownictwa w przedmiocie opiniowania projektów ustaw, które dotyczą sądownictwa. Przede wszystkim powoływany pkt 7 art. 2, który mówi o ustroju sądów, nie jest jedyny w tej ustawie, ponieważ pkt 8 mówi już o aktach normatywnych dotyczących sądownictwa. Łączna interpretacja tych przepisów może prowadzić do wniosku o prawie uczestnictwa Krajowej Rady Sądownictwa w opiniowaniu aktów prawnych, tym bardziej że już wytworzyła się w naszym parlamencie - jako członek Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o tym informuję - praktyka, pewien obyczaj regularnego, niemalże stałego zasięgania opinii Krajowej Rady Sądownictwa, wręcz zapraszania na każde posiedzenie przedstawicieli Krajowej Rady Sądownictwa, Sądu Najwyższego i innych instytucji, których działanie wiąże się z wymiarem sprawiedliwości. Przypomnę, że takie relacje wypracowano w praktyce na przykład na linii Sejm - Senat mimo pewnych luk w konstytucji. A więc chodzi o łączne wzięcie pod uwagę tych argumentów. Wydaje się, że prośba I prezesa Sądu Najwyższego o umożliwienie zaopiniowania tych zmian ustawowych przez Krajową Radę Sądownictwa była zasadna i chyba nawet gdybyśmy to później uczynili, byłoby to chyba z pożytkiem, przynajmniej dla świadomego podejmowania decyzji przy uchwalaniu tej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-258">
          <u xml:id="u-258.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję, panie pośle. Pan podtrzymuje jak gdyby to, co ja mówiłem, że to może być kwestia interpretacji przepisu tego art. 8. No ale już dajmy spokój w tej chwili tej sprawie.</u>
          <u xml:id="u-258.1" who="#komentarz">(Poseł Marek Mazurkiewicz: Chciałbym tylko wyjaśnić.)</u>
          <u xml:id="u-258.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, pan poseł przewodniczący.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-259">
          <u xml:id="u-259.0" who="#MarekMazurkiewicz">Chciałbym wyjaśnić, bo ta sprawa była wyjaśniana na posiedzeniu komisji, także przez Komisję Ustawodawczą. Przepisy, na które się powołuje pan poseł Budnik, istnieją, ale tak jak one były przeczytane, obejmują dwie normy. Jedna norma to wymóg opiniowania przez Krajową Radę Sądownictwa przepisów dotyczących ustroju sądów. Jest oczywiste, że przepis, o którym mówimy, nie ma nic wspólnego z ustrojem sądów. I drugi przepis, który pozwala Krajowej Radzie Sądownictwa zapoznać się z przepisami dotyczącymi funkcjonowania przepisów dotyczących wymiaru sprawiedliwości. Fakt, że pan I prezes Sądu Najwyższego przybył tu, przedstawił stanowisko, świadczy o tym, że Krajowa Rada Sądownictwa zapoznała się, ale jeżeli przeczytamy jeszcze raz cytowany przez pana posła Pańtaka przepis, przekonamy się, że nie mówi on, że zapoznanie łączy się z przedstawianiem wiążących opinii. Opinii zresztą wysłuchaliśmy. Ta rzecz była wyjaśniona.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-260">
          <u xml:id="u-260.0" who="#AleksanderMałachowski">W art. 8, w § 8 jest powiedziane wyraźnie, że jedynie zapoznaje się z projektami aktów normatywnych dotyczących sądownictwa; nic więcej nie ma, tak.</u>
          <u xml:id="u-260.1" who="#komentarz">(Poseł Marek Mazurkiewicz: Ta rzecz była wyjaśniana, zapoznaliśmy się, czego dowodem jest to, że był I prezes Sądu Najwyższego.)</u>
          <u xml:id="u-260.2" who="#AleksanderMałachowski">Czy są jeszcze dodatkowe pytania? Myślę, że już jest bardzo późno i czas przystąpić do wyjaśniania tych pytań.</u>
          <u xml:id="u-260.3" who="#AleksanderMałachowski">Proszę zatem pana ministra Krzysztofa Kuszewskiego.</u>
          <u xml:id="u-260.4" who="#komentarz">(Głos z sali: A poseł sprawozdawca kiedy wystąpi?)</u>
          <u xml:id="u-260.5" who="#AleksanderMałachowski">Mamy taki zwyczaj, że najpierw występuje przedstawiciel rządu, a na zakończenie poseł sprawozdawca. Proszę zatem pana ministra.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-261">
          <u xml:id="u-261.0" who="#KrzysztofKuszewski">Szanowni Państwo! Panie i Panowie! Chciałbym się najkrócej odnieść do pytań i pewnych wypowiedzi dotyczących sprawozdania, które miałem zaszczyt w imieniu rządu przedstawiać.</u>
          <u xml:id="u-261.1" who="#KrzysztofKuszewski">Po pierwsze, były pytania i wypowiedzi pani poseł Sienkiewicz na temat tego, że sprawozdanie nie obejmuje szerszych zjawisk demograficznych, skutków i że brakuje prognozy demograficznej. Tak, to prawda, pani poseł. Po prostu to sprawozdanie jest odpowiedzią na ścisłe pytania w odniesieniu do tej ustawy, tak jak ona wyglądała. Ja to mówiłem w swej wypowiedzi. Chcę tylko powiedzieć o jednej sprawie, jeśli chodzi o wskaźnik umieralności niemowląt. To akurat znam na pamięć i mogę odpowiedzieć w tej chwili. Od 19 na tysiąc żywych urodzeń do 13,3, niepełne dane, jeszcze za przeszły rok, prawdopodobnie 13,1 w tym roku, jest stały spadek współczynnika umieralności niemowląt. I to mogę powiedzieć w tej chwili. Fakt jest faktem, że głosy, które tu słyszałem po mojej wypowiedzi, skłaniają mnie do tego, żeby już nigdy więcej tego typu sprawozdań nie przedstawiać ustnie. Państwo uważacie, że części danych, po prostu tych najważniejszych, nie ma. Jest to wykorzystywane i przez tych, którzy są za zmianą ustawy, i przez tych, którzy są przeciwko. A naprawdę możemy się opierać tylko na tych danych, które są danymi oficjalnymi. Tak że proszę bardzo o wybaczenie tego w imieniu autorów tego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-261.2" who="#KrzysztofKuszewski">Po drugie, pan poseł Kowolik powiedział, że nie ma sprawozdania za rok 1995. Otóż ono jest, dwa tygodnie temu rząd je przyjął, była konferencja prasowa, liczby zostały podane. I powiem - myślę, że niewiele się pomylę - iż jest ono w pewnym sensie podobne, jeśli chodzi o styl do tego sprawozdania, które było. Natomiast są tam pewne tendencje, o których była tu mowa, m.in. to, o czym mówił pan minister Wiatr, te sprawy i sprawy inne, które dotyczą ochrony zdrowia, które pokazują pewne liczby, również jeśli chodzi o pewne liczby dotyczące działalności ministra sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-261.3" who="#KrzysztofKuszewski">I tu chciałbym prosić, aby pan marszałek zechciał zgodzić się, żeby pan minister Tadeusz Stępień, zastępca prokuratora generalnego, odniósł się najkrócej do tej części, która dotyczy bezpośrednio działalności ministra sprawiedliwości. Myślę, że to byłaby możliwie najkrótsza wypowiedź o tej porze na temat tego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-261.4" who="#KrzysztofKuszewski">Na końcu chciałbym prosić państwa, żeby mimo tych wad, o których wiemy wszyscy, Wysoka Izba zechciała przyjąć to sprawozdanie rządu. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-262">
          <u xml:id="u-262.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję panu ministrowi.</u>
          <u xml:id="u-262.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę w takim razie zastępcę prokuratora generalnego pana Tadeusza Stępnia o wypowiedź, jeśli może w tej sprawie udzielić informacji.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-263">
          <u xml:id="u-263.0" who="#TadeuszStępień">Wysoka Izbo! Pan poseł Rulewski pyta, czy rząd ściga i czy zamierza ścigać sprawców przestępstw, którzy naruszają przepisy ustawy aborcyjnej. Odpowiedź jest prosta: Rząd nie jest powołany do ścigania przestępstw; ściganie przestępstw to właściwość organów Policji, prokuratury, organów ścigania, orzekanie o winie i karze należy zaś oczywiście do właściwości sądów.</u>
          <u xml:id="u-263.1" who="#TadeuszStępień">Niemniej jednak zrozumiałem istotę pytania. Oczywiście liczba postępowań karnych wszczętych w latach 1994–1995 była niewielka. W roku 1994 wszczęto takich postępowań 88, już padała taka liczba, natomiast w roku 1995 — 82. Występuje obok tego zapewne niemała liczba, tzw. ciemna liczba, przestępstw, występująca w każdej grupie przestępczości, a w tej zapewne jeszcze znaczniejsza, większa niż w innych.</u>
          <u xml:id="u-263.2" who="#TadeuszStępień">Prokuratura działa na zasadzie oficjalnej. Jeśli otrzymuje zawiadomienie lub sygnał o popełnionym przestępstwie, jeśli ten sygnał jest tego rodzaju, że istnieje duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa, wówczas zgodnie z procedurą karną wszczynamy postępowanie przygotowawcze. Tak się dzieje także i w tej grupie przestępstw.</u>
          <u xml:id="u-263.3" who="#TadeuszStępień">Znamienne jest, że na te 82 przypadki wszczętych postępowań przygotowawczych w roku ubiegłym w 41 przypadkach zostały one wszczęte na podstawie zawiadomień placówek służby zdrowia, w 18 - na podstawie zawiadomień osób bliskich sprawcom przestępstwa, jedynie w 2 przypadkach postępowania wszczęto na podstawie rozpoznania policyjnego.</u>
          <u xml:id="u-263.4" who="#TadeuszStępień">Tak wygląda ta mała statystyka co do sygnałów, zawiadomień o tego rodzaju przestępstwach. Oczywiście są w mass mediach bardzo ogólnikowe sygnały, że istnieje poważne zjawisko turystyki aborcyjnej, że istnieje również poważne zjawisko, o czym wspomniałem, ciemnej liczby tego rodzaju przestępstw. Niemniej jednak to już kwestia ujawnialności, wykrywalności, a nie samego ścigania. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-264">
          <u xml:id="u-264.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-264.1" who="#AleksanderMałachowski">Proszę obecnie pana posła sprawozdawcę Marka Balickiego o zabranie głosu, udzielenie odpowiedzi na pytania - i te postawione ostatnio - oraz ustosunkowanie się do debaty.</u>
          <u xml:id="u-264.2" who="#AleksanderMałachowski">Mimo późnej pory, panie pośle, proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-265">
          <u xml:id="u-265.0" who="#MarekBalicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na szczęście pytań nie jest tak bardzo dużo. Postaram się ustosunkować do pytań, do najważniejszych problemów, które zostały przedstawione w niektórych wypowiedziach, a to dlatego, że bądź zostały przedstawione błędnie, bądź wynikają z pewnych nieporozumień. Nie zakładam, że intencją niektórych posłów było świadome wprowadzanie w błąd Wysokiej Izby.</u>
          <u xml:id="u-265.1" who="#MarekBalicki">Pierwsza kwestia, jeśli chodzi o międzynarodowe akty prawne, dotyczy w pierwszej kolejności słynnego zapisu w art. 2 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, o której mówił pan poseł Bentkowski. Ustęp ten mówi, że prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę. Od Europejskiej Komisji Praw Człowieka żądano zajęcia stanowiska; uchyliła się ona od zajęcia generalnego stanowiska w sprawie art. 2, ale przyznała, że może on być interpretowany w trojaki sposób: po pierwsze, jako nie obejmujący swą ochroną płodu; po drugie, jako przyznający mu prawo do życia, ale z pewnymi ograniczeniami; i po trzecie, jako przyznający mu absolutne prawo do życia. Komisja wykluczyła tylko ostatni z możliwych wariantów, uznając, że pozostaje on w sprzeczności z przedmiotem i celem konwencji (materiałami źródłowymi służę po zakończeniu obrad, jeśli ktoś chciałby do nich sięgnąć), czyli wariant przyznający absolutne prawo do życia jest sprzeczny z konwencją. W ten sposób projekt ustawy przedkładany przez podkomisję jest zgodny z Europejską Konwencją Praw Człowieka.</u>
          <u xml:id="u-265.2" who="#MarekBalicki">Ponadto - o tym już mówiła pani poseł Jaruga-Nowacka - inne dokumenty międzynarodowe, przyjęte w Kairze w 1994 r., czy w Pekinie w 1995 r., uznają prawo wszystkich par i jednostek do swobodnego i odpowiedzialnego decydowania o liczbie i czasie przychodzenia na świat ich dzieci, a także prawo do informacji i środków umożliwiających realizację tego celu. Tak więc nie ma wątpliwości co do tego, że ustawa ta jest zgodna i z literą prawa międzynarodowego, i z tendencjami, które są obecnie w prawie międzynarodowym czy w różnych krajach europejskich.</u>
          <u xml:id="u-265.3" who="#MarekBalicki">Druga sprawa, która była poruszana, i tu niestety muszę powiedzieć, że zdziwienie moje było jeszcze większe, bo też chyba pan poseł Bentkowski powiedział, ale nie chciałbym skrzywdzić... W każdym razie było powiedziane, że projekt ustawy w porównaniu z innymi regulacjami europejskimi jest bardzo liberalny, skrajnie liberalny - zdaje się, że pan poseł Strzembosz wygłosił taką opinię... pan prof. Strzembosz, przepraszam, powiedziałem „poseł”, ale to chyba jest do wybaczenia, ponieważ nad ustawami z reguły debatują posłowie. Trzeba odpowiedzialnie stwierdzić, że projekt ustawy jest bardziej restrykcyjny niż większość regulacji funkcjonujących obecnie w krajach europejskich. Gdybyśmy sięgnęli - dwa przykłady tylko podam, bo godzina już późna - do przepisów niemieckich, to okaże się, że 21 sierpnia 1995 r. został znowelizowany kodeks karny w Republice Federalnej Niemiec, został dodany § 218a, który mówi o niekaralnym przerywaniu ciąży. Są tam podane trzy warunki. Mówi się, że nie popełnia się przestępstwa wtedy, gdy - pierwszy warunek - ciężarna chce dokonać aborcji - nie kiedy jest w trudnej sytuacji życiowej, lecz kiedy chce dokonać aborcji - i przedstawi zaświadczenie o konsultacji. To jest podobne rozwiązanie do tego, które proponujemy w naszej ustawie; i tak samo są trzy dni pomiędzy konsultacją a zabiegiem. Drugi główny warunek: aborcja zostanie dokonana przez lekarza. I trzeci: od chwili poczęcia nie upłynęło więcej niż 12 tygodni.</u>
          <u xml:id="u-265.4" who="#MarekBalicki">No właśnie, pan prof. Strzembosz powiedział: radykalnie. Gdy porównujemy naszą ustawę proponowaną przez połączone komisje z przepisami obowiązującymi w Niemczech, gdzie partią rządzącą jest chrześcijańska demokracja, okazuje się, że jest ona bardziej restrykcyjna. W Wielkiej Brytanii, w której również nie partie lewicowe sprawują władzę od dłuższego czasu, ustawa o aborcji dopuszcza przerywanie ciąży przed upływem 24 tygodnia; podano szereg warunków, również warunki społeczne. Jest tam granica 24 tygodnia, u nas 12 tygodnia w tych dziewięćdziesięciu kilku procentach zabiegów, które byłyby legalne, gdyby ustawa weszła w życie. Prawo obecnie funkcjonujące w Wielkiej Brytanii jest więc diametralnie różne od tego, co może być, gdyby Sejm przyjął ustawę.</u>
          <u xml:id="u-265.5" who="#MarekBalicki">Chciałbym jeszcze powiedzieć o czymś, co w naszych dyskusjach byłoby szokujące, gdyby ktoś domagał się takiego prawa. W Wielkiej Brytanii na podstawie jednego z punktów ustawy można domagać się przerwania ciąży wówczas, gdy kontynuacja ciąży do 14 tygodnia jest większym ryzykiem dla życia kobiety niż jej przerwanie. W związku z tym można się tego domagać. Pewien procent zabiegów przerywania ciąży jest dokonywany wyłącznie na tej podstawie, że statystyki medyczne, np. amerykańskie, wykazują, że na 100 tysięcy przypadków legalnie przerwanej ciąży w pierwszym trymestrze jest 1,9 zgonów, a w przypadku kontynuacji ciąży - 9 zgonów. Na podstawie tego argumentu w Wielkiej Brytanii można przerwać ciążę.</u>
          <u xml:id="u-265.6" who="#MarekBalicki">Sprowadzajmy więc to do faktów. Jak powiedział pan minister Wiatr, powinniśmy szanować wszystkie poglądy, jakie są prezentowane w sprawie aborcji, ale nie możemy się zgodzić na to, żeby fakty były przedstawiane w fałszywym świetle, zgoła nieprawdziwie, i to na dodatek w sposób świadomy, często, jak to dzisiaj miało miejsce, przez osoby, które wykonują zawód prawnika, są bardzo wysoko kwalifikowane w tym zawodzie. Tak się składa, że ja jestem posłem sprawozdawcą, z zawodu nie jestem prawnikiem, tylko lekarzem, i nie chciałbym, żeby w kwestiach prawnych prawnicy wprowadzali mnie jako posła w błąd.</u>
          <u xml:id="u-265.7" who="#MarekBalicki">Następna sprawa. Pan poseł Dołowy zapytał, czy ktoś może być zmuszony do wykonania aborcji, szczególnie chodziło mu o te wskazania prawne i prenatalne. Może po części łączy się to z pytaniem pana posła Budnika o ust. 4 proponowanego art. 4a; jest tam kwestia zgody, jeśli chodzi o osobę poniżej 13 roku życia, jak ustawa się do tego odnosi. Odpowiadając na pytanie pana posła Dołowego - już mówiłem w czasie debaty, że w tej nowelizacji wprowadzamy przepis, który uniemożliwia wykonanie zabiegu przerwania ciąży u osoby małoletniej. To ustawa gwarantuje. W dzisiejszym stanie prawnym przyjmuje się, że decyzje mogą podjąć rodzice.</u>
          <u xml:id="u-265.8" who="#MarekBalicki">Chcę przypomnieć dramatyczną sytuację z historii poprzedniego parlamentu, kiedy jeden z posłów umieścił w szpitalu psychiatrycznym swoją córkę wbrew jej woli, dlatego że sprawował władzę rodzicielską. Jest też tak, że panuje pogląd... Pan poseł Budnik o tym zapewne wie lepiej ode mnie, bo jest z zawodu sędzią i prawnikiem i w kwestiach prawnych dotyczących również Kodeksu cywilnego czy Kodeksu postępowania cywilnego jest na pewno lepiej zorientowany, ale chętnie odpowiem. Panuje pogląd, że zgoda nie jest kwalifikowana do klasy czynności prawnych i w związku z tym do wyrażania zgody na procedurę medyczną, na ingerencję lekarza nie jest potrzebna zdolność do czynności prawnych, a jedynie rozeznanie. I tak podaje Radwański w podręczniku „Prawo cywilne”, część ogólna (wydany rok temu, więc w miarę aktualny), i tak też traktuje tę kwestię Sośniak w klasycznym podręczniku na temat cywilnej odpowiedzialności lekarza. Jest więc potrzebne rozeznanie.</u>
          <u xml:id="u-265.9" who="#MarekBalicki">Jeśli chodzi o to, jak to jest poniżej 13 roku życia, to pan poseł Budnik, będąc prawnikiem, jest w stanie udzielić chyba lepszej odpowiedzi. Ustawa gwarantuje - podobnie zresztą jak czyni to niedawno uchwalona przez Sejm ustawa o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów, że również dziecku powyżej 13 roku życia daje się pełne prawo wyrażenia zgody na pobranie szpiku. Poniżej 13 roku życia oczywiście powinno być uwzględniane stanowisko dziecka, ale udział dziecka w ostatecznej decyzji zawsze będzie zależał od rozeznania. 6-letnie dziecko będzie miało inne rozeznanie niż 12-letnie. Myślę, że na szczęście w przypadku przerywania ciąży - poniżej 13 roku życia - będzie to niezwykle rzadkie. A wbrew nie można. 13-letnia kobieta - jeślibyśmy ją tak nazwali, skoro jest w ciąży - jeśli sprzeciwi się, a uzna się, że rozeznanie jest wystarczające, to wtedy nawet jakby rodzice chcieli, ciąża nie może być przerwana. I to zostaje wprowadzone tą nowelizacją.</u>
          <u xml:id="u-265.10" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Budnik: Ale chodzi o sprawę poniżej 13 roku życia.)</u>
          <u xml:id="u-265.11" who="#MarekBalicki">Poniżej 13 roku życia - jest tak, jak jest napisane w ustawie, panie pośle.</u>
          <u xml:id="u-265.12" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Budnik: Tu chodzi o odpowiedź do protokołu. To prawda, że odczytuję to, co w podtekście wynika ze słów pana posła sprawozdawcy, ale chodzi o odpowiedź dla Wysokiej Izby.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-266">
          <u xml:id="u-266.0" who="#AleksanderMałachowski">To jest w ustawie. W takiej wypowiedzi zakłada się, że posłowie znają treść ustawy, o której toczy się debata.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-267">
          <u xml:id="u-267.0" who="#MarekBalicki">Panie pośle, dzisiaj doszło do pomieszania pewnych spraw i powtórzenie pana pytania mieści się również w tym nurcie. Władza ustawodawcza stanowi prawo, władza sądownicza, Sąd Najwyższy pomaga w interpretacji prawa. Jest też tak, że sędziowie czy prawnicy, którzy kończyli studia prawnicze, znają doskonale prawo. Pan, panie pośle, był członkiem podkomisji, członkiem komisji i pana wiedza powinna pomóc w tym, żeby wyjaśnić wątpliwości, jakie są w dziedzinie, w której pan jest profesjonalistą. Jest coś takiego, czego nie potrafię zrozumieć, w tym, że profesjonalista, sędzia zawodowy pyta lekarza o Kodeks postępowania cywilnego czy egzaminuje go z prawa. Bo to, o co pan pyta, to nie jest kwestia regulowana tą ustawą - pan o tym dobrze wie - tylko innymi ustawami, nad którymi dzisiaj nie prowadzimy debaty. Pan to, panie pośle, wie.</u>
          <u xml:id="u-267.1" who="#MarekBalicki">Kwestia następna. Pan poseł Rulewski pyta, co będzie po 12 tygodniach, gdy ktoś nie chce urodzić. Myślę, że pan poseł Rulewski nie uważał wtedy, kiedy prezentowałem sprawozdanie komisji, bo wtedy powiedziałem wyraźnie, że jest konflikt dwóch interesów, konflikt nierozwiązywalny. Nigdy się nie da rozwiązać go do końca i szukamy takiego miejsca, w którym będzie jak najmniej strat.</u>
          <u xml:id="u-267.2" who="#MarekBalicki">Panie pośle, w Wielkiej Brytanii, w Stanach Zjednoczonych przyjęto granicę: 24 tydzień. W Stanach Zjednoczonych mówi się o zdolności płodu do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej - to jest mniej więcej ten okres. W Niemieckiej Republice Federalnej przyjęto termin do 12 tygodnia. Przyjęliśmy i my, że do 12 tygodnia, tak żeby chronić nie tylko interes płodu, ale również - o czym wspominał przy innej okazji pan poseł Budnik - interes zdrowotny kobiety, bo powyżej 14 tygodnia ciąży ryzyko zdrowotne związane z dokonaniem przerwania ciąży bardzo rośnie.</u>
          <u xml:id="u-267.3" who="#MarekBalicki">Pan poseł Rulewski mówi, że 700 tys. ludzi w Polsce nie ma prawa do korzystania z publicznej służby zdrowia. Muszę powiedzieć, że pierwszy raz takie dane słyszę. Od kilku lat, od czasu kiedy Sejm objął prawem do publicznej służby zdrowia bezrobotnych, którzy utracili prawo do zasiłku, żadna duża grupa społeczna nie jest tych praw pozbawiona, więc to są mylne dane, panie pośle. O tym, jak jest w innych krajach, już mówiłem.</u>
          <u xml:id="u-267.4" who="#MarekBalicki">Pan poseł Budnik pytał - nie do końca zrozumiałem, co jest intencją pytania, tak to więc po prostu zapisałem - czy są tu uwzględnione przeciwwskazania lekarskie i na przykład zaawansowana ciąża. Ustawa z 1956 r., o czym pan wie, nie ustalała granic, tam nie było granic, nie mówi o 12 tygodniu. Stąd była taka konstrukcja, o jakiej pan mówił, i to było w kolejnych rozporządzeniach - w rozporządzeniach był wprowadzony termin. Ponieważ rosło ryzyko zdrowotne, o czym mówiłem, uznano, że wtedy istnieje to przeciwwskazanie lekarskie.</u>
          <u xml:id="u-267.5" who="#MarekBalicki">Powiedziałbym tak: z jednej strony nie ma przeciwwskazań lekarskich w sensie generalnym, ale z drugiej strony stan prawny jest taki - i to wiąże się z cywilną odpowiedzialnością lekarza - że postępowanie niezgodne ze sztuką lekarską, niezgodne z lege artis, jest sprzeczne z prawem i może być podstawą do roszczeń. Tak więc postępowanie niezgodne ze sztuką lekarską każdego lekarza, niezależnie od tego, co byśmy w tej ustawie napisali czy czego byśmy nie napisali, nawet jeśli jest udzielona zgoda - zgoda nie upoważnia do postępowania wbrew sztuce, wtedy podstawy do roszczeń istnieją - będzie mogło być podstawą do roszczeń. Jeśli w jakimś konkretnym przypadku coś takiego miałoby być, to by było właśnie tak.</u>
          <u xml:id="u-267.6" who="#MarekBalicki">Jeśli chodzi o konstytucyjne sprawy związane z nowelizacją Kodeksu cywilnego, to myślę, że to nie należy do posła sprawozdawcy, to wykracza poza sprawozdanie, które dotyczy nie trybu przyjmowania tego projektu ustawy, tylko jego projektu treści.</u>
          <u xml:id="u-267.7" who="#MarekBalicki">Co do wypowiedzi pana posła Wielowieyskiego, to tylko chciałbym się odnieść do jednej rzeczy. Mówił on o pkt. 4 w art. 4a ust. 1, o jego brzmieniu. We wniosku, który pan poseł Wielowieyski z panem posłem Budnikiem zgłaszali, jest to tak zapisane: „kobieta znajduje się w ciężkich warunkach życiowych; ze względu na dobro rodziny”.</u>
          <u xml:id="u-267.8" who="#MarekBalicki">Muszę powiedzieć, że trudno zrozumieć, co to znaczy: ze względu na dobro rodziny. Czyjej rodziny? Ojca, sprawcy tej ciąży, ojca tego przyszłego dziecka, gdyby ono się urodziło? A może jego rodziny, jeśli on ma swoją rodzinę? O której rodziny dobro tu chodzi? Myślę, że do tych konfliktów interesów - była mowa o konflikcie pomiędzy interesem kobiety a interesem płodu - nie włączajmy jeszcze interesu rodziny, tego w literaturze nie ma. Wydaje się, że to byłoby niejasne. Sądzę, że dlatego komisja nie przyjęła tego w takim brzmieniu. I byłoby to tak samo trudne do stosowania w sądach jak ten zapis, a może nawet trudniejsze.</u>
          <u xml:id="u-267.9" who="#MarekBalicki">Chyba wyczerpałem... A, jeszcze terminy. O tym już mówiła pani minister Banach. Bardzo niedobrze jest, jeśli się wprowadza w tej sprawie w błąd. Parlamentarzyści na szczęście mają druki sejmowe, ale pan poseł Bentkowski w udzielonym wywiadzie, w wypowiedzi dla dziennika „Życie Warszawy” wprowadził w błąd szeroką opinię publiczną, informując, że ten projekt rozszerza - taka była intencja jego wypowiedzi - możliwości przerywania ciąży w przypadku, kiedy badanie prenatalne wskazuje na ciężkie uszkodzenie płodu, do szóstego miesiąca, i że się, mówiąc językiem posła Bentkowskiego, zabija sześciomiesięczne płody.</u>
          <u xml:id="u-267.10" who="#MarekBalicki">Prawda jest taka, że to dzisiaj nie ma ograniczeń. A komisje chciały tę granicę obniżyć do przynajmniej drugiego trymestru ciąży w przypadku badań prenatalnych; dalsze obniżenie powoduje, że to byłoby niemożliwe do wprowadzenia w życie. W wypadku wskazań prawnych, takich jak gwałt, kazirodztwo, jest to dyskusyjne. Z tym się zgadzam. W tym wypadku 12 tydzień, jak również 24, wyższa granica, są równoprawne, do wyboru. Są różne argumenty na rzecz jednego i drugiego rozwiązania. Wysoka Izba wypowie się w tej sprawie w głosowaniu i wybierze najlepsze rozwiązanie.</u>
          <u xml:id="u-267.11" who="#MarekBalicki">Kwestia bałaganu w prawie cywilnym. Muszę powiedzieć, że dużo miejsca zajmowała sprawa skreślenia § 2 w art. 8 Kodeksu cywilnego. Podręczniki prawa cywilnego mówią w sposób nie budzący wątpliwości, że przed 1993 r. nasciturusowi przysługiwała zdolność prawna tak samo warunkowo, jak to jest obecnie, z tym że był to warunek rozwiązujący - tak to określa język prawniczy. Niezręcznie się czuję, kiedy używam języka prawniczego, bo nie wiąże się to z moim zawodem. Warunek rozwiązujący wyraża się tym, iż zdolność prawna występuje zawsze od chwili poczęcia, a gdy urodzi się martwe dziecko, to postępuje się tak, jakby tej zdolności nigdy nie było.</u>
          <u xml:id="u-267.12" who="#MarekBalicki">Pan poseł Bentkowski mówił w tym wypadku o darowiźnie czy o spadku. Otóż myślę, że tę kwestię wyjaśnił prof. Strzembosz, stwierdzając, iż tego problemu nie ma. Nie ma żadnych problemów w sferze stosunków majątkowych. Jeśli chodzi o zdolność prawną nasciturusa, to praktycznie w tej kwestii nie ma merytorycznie różnicy. Tak mówią prawnicy; podam dwa źródła: Walaszek - „Państwo i Prawo”, 1956 r., nr 7, tytuł artykułu „Nasciturus w prawie cywilnym”, Stelmachowski - „Wstęp do teorii prawa cywilnego”, Warszawa 1984 r. Tam jest to opisane. Czyli w sferze stosunków majątkowych nie ma merytorycznej różnicy, jest ona w sferze stosunków niemajątkowych, mimo że i tak zdolność prawna w sferze stosunków niemajątkowych z natury rzeczy jest ograniczona. Tu rzeczywiście ograniczenie jest wtedy większe. Gdyby jednak tak nie było, to cała dopuszczalność przerywania ciąży do 12 tygodnia byłaby tu w pewnej kolizji.</u>
          <u xml:id="u-267.13" who="#MarekBalicki">I jeszcze na koniec chcę powiedzieć o czymś, co mnie zadziwiło. Chodzi o wątpliwości, które zgłaszał pan prof. Strzembosz, gość naszego dzisiejszego posiedzenia, i które, jak zauważyłem, zasiały pewien niepokój wśród niektórych posłów, a mianowicie wątpliwości dotyczące tego, co się dzieje z płodami, że nagle znika całkowicie ochrona prawna. Otóż jestem lekarzem i dlatego nie mogłem zrozumieć, jaka zmiana prawna powodowałaby taki niepokój, tym bardziej że art. 23b Kodeksu karnego istnieje od 3 lat i 3 lata temu nie było takiego niepokoju i takich obaw.</u>
          <u xml:id="u-267.14" who="#MarekBalicki">Co najważniejsze, art. 23a mówi o eksperymencie medycznym. I w tym wypadku też nie ma takich treści, które mogłyby powodować niepokoje. Sama konstrukcja ustawy mówi, kiedy jest to dopuszczalne, że może to robić tylko lekarz. Są zasady wykonywania zawodu lekarza, jest odpowiedzialność lekarza. Mamy ustawę o zawodzie lekarza - zresztą teraz dobrze rozbudowaną - mamy Kodeks etyki lekarskiej, który na mocy ustawy o izbach lekarskich stanowi normy odesłania prawnego, i sądownictwo lekarskie. Czyli mamy duży system i nie musimy czy nawet nie powinniśmy obawiać się o to, że nie istnieje prawo, które umożliwia złapanie lekarza, gdyby chciał działać w sposób tak drastyczny, jak to usiłował nam przedstawić pan prof. Strzembosz. Czyli eksperymentu nie regulował ten art. 23b, ale regulował art. 23a.</u>
          <u xml:id="u-267.15" who="#MarekBalicki">Pan prof. Strzembosz powiedział jeszcze, że to, co my tutaj robimy, to są niezdrowe zabawy. Mnie to osobiście ubodło jako posła, który się sporo napracował nad tą ustawą, z dużą starannością, zaangażowaniem i dużą uczciwością. Nie sądzę, żeby to, co robi parlament, zmieniając prawo, żeby to były niezdrowe zabawy.</u>
          <u xml:id="u-267.16" who="#MarekBalicki">I już ostatnia rzecz. Pan poseł Puzyna mówi, że nie ma podziemia. A tymczasem w dzisiejszych gazetach jest kilkanaście ogłoszeń typu: ginekolog, wszystko najtaniej. Przecież te ogłoszenia znamy. A to jest bardzo poczytny tygodnik, który regularnie ogłasza: Medical Tours Holland, legalne, tanie zabiegi ginekologiczne Berlin-Amsterdam. Zatem podziemie istnieje i to, co można zrobić dla wzmożenia ochrony życia płodów w Polsce, to spróbować ogarnąć te zjawisko, sprawować nad nim kontrolę i dać szansę tym kobietom, które są w dramatycznej sytuacji, żeby nie musiały dokonywać zabiegu przerywania ciąży, a najlepiej gdyby mogły się od tego ustrzec wcześniej.</u>
          <u xml:id="u-267.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-268">
          <u xml:id="u-268.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-268.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Jan Rulewski jeszcze? W jakiej sprawie? W jakim trybie, panie pośle?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-269">
          <u xml:id="u-269.0" who="#JanRulewski">Oczywiście ja nie będę prowadził polemiki i jedynie posła Balickiego...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-270">
          <u xml:id="u-270.0" who="#AleksanderMałachowski">Nie możemy teraz prowadzić polemiki. W jakim trybie, panie pośle?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-271">
          <u xml:id="u-271.0" who="#JanRulewski">Zapytania, jeszcze raz do pana ministra. Ale jedynie muszę sprostować, to znaczy zastrzec, że nie otrzymałem odpowiedzi - a ocenę otrzymałem, że to niewłaściwe pytanie - od posła Balickiego. Otóż informuję, że pozostający poza opieką to są bezrobotni nie zarejestrowani, to są dziewczyny w agencjach towarzyskich, za które nikt nie płaci składki ubezpieczeniowej, również te dziewczyny, które nie są w agencjach, ale nie mogą pracować, bo mają 15 lat i kodeks nie dopuszcza do pracy. Pytanie zaś do ministrów, chyba do rządu właściwie. Debata budżetowa. Wiadomo, że ta ustawa ma wejść pilnie, za 30 dni zgodnie z projektem. Wiadomo, że wywołuje poważne skutki budżetowe, zwłaszcza w tej części dotyczącej zdrowia, gdzie skutki się określa - łączne, dotyczące samej operacji, zabiegów oraz ulgowych środków antykoncepcyjnych - na ok. 1 bln zł. Czy w projekcie budżetu ta suma jest uwzględniona?</u>
          <u xml:id="u-271.1" who="#komentarz">(Poseł Zbigniew Bujak: Będziemy się zrzucać.)</u>
          <u xml:id="u-271.2" who="#komentarz">(Poseł Jan Rulewski: Ja nie.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-272">
          <u xml:id="u-272.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-272.1" who="#AleksanderMałachowski">Czy któryś z panów? Pan poseł Włodzimierz Puzyna też ma pytanie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-273">
          <u xml:id="u-273.0" who="#WłodzimierzPuzyna">Panie marszałku, chciałbym powiedzieć o jednej kwestii w trybie sprostowania i zadać jedno pytanie panu posłowi sprawozdawcy.</u>
          <u xml:id="u-273.1" who="#WłodzimierzPuzyna">Sprostowanie. Ja nigdy nie twierdziłem, że nie ma podziemia. Jeśli pan poseł sprawozdawca deklarował uczciwość, to proszę uczciwie przejrzeć tekst mojej wypowiedzi. Natomiast stwierdziłem, że nie można stawiać tezy o rozroście podziemia i nie można lekceważyć możliwości zwalczania tego podziemia. I to była treść mojej wypowiedzi. Natomiast nigdy nie kwestionowałem istnienia podziemia.</u>
          <u xml:id="u-273.2" who="#komentarz">(Poseł Marek Balicki: Źle to sobie zapisałem. Przepraszam.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-274">
          <u xml:id="u-274.0" who="#AleksanderMałachowski">Przepraszam, ale to proszę wyjaśnić, bo to się zaczyna...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-275">
          <u xml:id="u-275.0" who="#WłodzimierzPuzyna">Teraz jeśli chodzi o pytanie. W wielu wypowiedziach posłów zabierających dzisiaj głos w debacie słychać było dezaprobatę dla biznesu aborcyjnego, bo tak nazwano te wszystkie metody zarabiania na aborcji. Ale przecież projekt ustawy nie przewiduje niczego innego jak otwarcie wolnego rynku dla biznesu aborcyjnego, bo czymże jest uruchomienie możliwości konkurowania na tym rynku przez różne podmioty, w tym prywatne gabinety. Więc jak idzie w parze dezaprobata dla biznesu z otwarciem drogi dla biznesu poprzez tworzenie de facto wolnego rynku w tej dziedzinie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-276">
          <u xml:id="u-276.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-276.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan minister Jerzy Wiatr pragnie zabrać głos. Ma prawo poza kolejnością, a więc proszę.</u>
          <u xml:id="u-276.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo, panie ministrze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-277">
          <u xml:id="u-277.0" who="#JerzyWiatr">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zgłosiłem się z pewnym zażenowaniem, żeby odpowiedzieć na pytanie pana posła Rulewskiego, które było skierowane do przedstawicieli rządu i dotyczyło tego, czy w projekcie budżetu itd. Przecież pan poseł wie, że projekt budżetu dopiero powstaje. Przecież to pytanie jest zadane z naruszeniem pewnej logiki, ponieważ jest oczywiste, że jeżeli ustawa, którą dyskutujemy, wejdzie w życie, to rząd w projekcie budżetu będzie zmuszony uwzględnić wynikające z niej konsekwencje finansowe. Ale w chwili obecnej nikt nie odpowie panu posłowi Rulewskiemu na pytanie, co jest, a czego nie ma w nie istniejącym jeszcze budżecie. Wobec tego to pytanie zostało zadane zdecydowanie przedwcześnie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-278">
          <u xml:id="u-278.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-278.1" who="#komentarz">(Poseł Krzysztof Budnik: Chciałbym jeszcze zadać pytanie.)</u>
          <u xml:id="u-278.2" who="#AleksanderMałachowski">Pan poseł Krzysztof Budnik jeszcze pragnie zabrać głos, ale prosiłbym, abyśmy nie przeciągali, bo to jest dyskusja, która może być rozstrzygnięta wewnątrz klubu Unii Wolności.</u>
          <u xml:id="u-278.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-278.4" who="#AleksanderMałachowski"> To w ramach jednego klubu się toczy, a jest już wpół do trzeciej. Za chwilę będę się nadawał do reanimacji.</u>
          <u xml:id="u-278.5" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-279">
          <u xml:id="u-279.0" who="#KrzysztofBudnik">Bardzo krótkie trzy pytania.</u>
          <u xml:id="u-279.1" who="#KrzysztofBudnik">Panie pośle sprawozdawco, proszę mnie nie komplementować, po prostu jest obowiązkiem posła sprawozdawcy udzielić odpowiedzi na pytania.</u>
          <u xml:id="u-279.2" who="#KrzysztofBudnik">Wracam do tej małoletniej, poniżej 13 roku życia. Ten przepis rozumiem w ten sposób: w związku ze zdaniem trzecim zamieszczonym w art. 4a ust. 4 może zajść taka sytuacja, że małoletnia, poniżej 13 roku życia, nie będzie ani wysłuchana, ani zapytana; w ogóle nie jest wymagana jej zgoda na dokonanie zabiegu przerwania ciąży, jeżeli oczywiście jej przedstawiciele ustawowi dążą do tego, aby ten zabieg został dokonany. Proszę mi wybaczyć, ale proszę o wsparcie wobec wcześniejszej odpowiedzi pana wiceministra sprawiedliwości. Wydaje mi się, że warto tę kwestię wyjaśnić - jak to jest w związku z tym przepisem prawnym.</u>
          <u xml:id="u-279.3" who="#komentarz">(Gwar na sali)</u>
          <u xml:id="u-279.4" who="#KrzysztofBudnik">Przepraszam, nie chcę polemizować z panem posłem z trybuny.</u>
          <u xml:id="u-279.5" who="#KrzysztofBudnik">Kwestia dobra rodziny. Zgadzam się, że jest to przesłanka nieczytelna w połączeniu z tymi trudnymi, ciężkimi warunkami życiowymi. Ale też z pewnym szacunkiem odnośmy się do tego. Ta przesłanka została przyjęta, a jest to wynik pracy komisji kodyfikacyjnej, która opracowywała Kodeks karny z 1932 r. Przyjęto tę przesłankę w trzecim czytaniu. To byli najwybitniejsi polscy prawnicy i nie należy tak po prostu a priori poddawać krytyce tej formuły. Możemy, chcąc odczytać, co mieli na myśli autorzy, sięgnąć do protokołów, bo posiedzenia tych komisji były protokołowane.</u>
          <u xml:id="u-279.6" who="#KrzysztofBudnik">Przy pierwszej serii pytań po prostu zapomniałem spytać o bardzo ważną kwestię. Chodzi mi o sprawę zaświadczenia, co jest pomieszczone w ust. 6. Proszę mi odpowiedzieć na takie pytania: Jaka jest rola lekarza, który przeprowadza konsultację z kobietą ciężarną? Jaki jest charakter tego zaświadczenia? W szczególności czy zaświadczenie potwierdza jedynie fakt odbycia konsultacji, czy zaświadczenie potwierdza również istnienie przesłanek, o których mówimy w art. 4a ust. 1 pkt 4? Jeżeli tak, to czy na przykład lekarz, który stwierdza, że w danym wypadku w sposób oczywisty przesłanki te nie zachodzą, może na przykład odmówić wydania takiego zaświadczenia? Bo jeżeli wyda je, to wydaje się, że prostą konsekwencją tego będzie to, że wybrany lekarz ginekolog dokona zabiegu. Jaki jest mechanizm kontroli wydawania tych zaświadczeń, ich treści? Czy w ogóle jakiekolwiek organy państwowe kontrolują tę, jak projektodawcy zakładają, jednak ograniczoną aborcję, jeśli to nie ma być aborcja na życzenie?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-280">
          <u xml:id="u-280.0" who="#AleksanderMałachowski">Czy pan poseł sprawozdawca może udzielić odpowiedzi?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-281">
          <u xml:id="u-281.0" who="#MarekBalicki">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pierwsza kwestia dotyczy nomenklatury okresu międzywojennego. Może powiem, jak to jest w świecie medycznym. Było takie określenie „przymiot”. Dzisiaj się tego nie używa. W medycynie używa się innej nazwy na tę dosyć powszechną chorobę i gdybyśmy dzisiaj w podręcznikach użyli słowa „przymiot”, to ono byłoby nieadekwatne, nie pasujące. Myślę, że to, co w okresie międzywojennym było być może doskonałe, dobre lub bardzo dobre, obecnie, po 60 latach, kiedy nasze pojęcia czy niektóre zestawy słów zmieniły znaczenie i zmieniła się kultura - może więc jest to ten problem - dzisiaj razi. Przed wojną słowo „przymiot” nie raziło. Dzisiaj wywołałoby u młodych ludzi salwy śmiechu. Tak myślę, z pełnym szacunkiem dla tych ludzi, którzy wówczas to przyjmowali, a także z pełnym szacunkiem dla nazw medycznych w tym czasie. To jest pierwsza sprawa.</u>
          <u xml:id="u-281.1" who="#MarekBalicki">Pan poseł Budnik pytał - i to jest istotne pytanie, może szkoda, że wcześniej o tym szerzej nie powiedzieliśmy, bo to ważna kwestia - jaki jest charakter zaświadczenia i w ogóle charakter konsultacji. Projekt ustawy zakłada, że konsultacja jest jedna, i treść, cel ten konsultacji jest określony chyba w ust. 7. Niezależnie od tego, kto ją wykonuje, to cel musi być taki. Jeśli konsultacja nie będzie realizowała celów, które są określone, to będzie ona wadliwa i przerwanie ciąży po takiej wadliwej konsultacji będzie niezgodne z prawem, nastąpi z naruszeniem ustawy. Czyli konsultacja jest jedna.</u>
          <u xml:id="u-281.2" who="#MarekBalicki">Drugie pytanie: Kto może tej konsultacji udzielić; jaki profesjonalista? Ustawodawca przewidział tu dwie możliwości - że będą to lekarze i nielekarze; lekarze podstawowej opieki zdrowotnej, którzy z racji pewnego przygotowania, kształcenia podyplomowego są zorientowani również w kwestiach socjalnych, psychologicznych itd. Na przykład lekarze rodzinni mają program kształcenia. Jeśli ktoś jest zainteresowany, to jutro czy pojutrze mogę udostępnić fragmenty dotyczące spraw społecznych. Czyli albo lekarz albo inna osoba może udzielić konsultacji. Zgadzam się, że kolejność powinna być odwrotna, bo intencja komisji była taka, żeby przede wszystkim byli to pracownicy socjalni, (może psycholodzy, może socjolodzy po odpowiednim przeszkoleniu), którzy znajdą się na liście osób, które spełniły kryteria kwalifikacyjne i uzyskały uprawnienie (nie jest to licencja) do udzielania takich konsultacji. Ale cel konsultacji jest jeden. Pan poseł Wielowieyski proponował, żeby ci lekarze również byli na tej liście. Wielkiej różnicy to faktycznie nie będzie stanowić, ale może to jest dobry kierunek.</u>
          <u xml:id="u-281.3" who="#MarekBalicki">To zaświadczenie jest tylko i wyłącznie o odbyciu konsultacji, której cel jest opisany w ust. 7. Jeśli zaś chodzi o okoliczności, o których mówi ust. 1 pkt 4, to w tej kwestii oświadczenie składa kobieta i jest to nieweryfikowalne. W projekcie uznano, że kobieta jest w stanie najlepiej ocenić, czy znajduje się w ciężkich warunkach życiowych, czy w trudnej sytuacji osobistej. I nikt za nią lepiej tego nie zrobi.</u>
          <u xml:id="u-281.4" who="#MarekBalicki">Pan poseł pyta o to, czy organy państwowe mogłyby to weryfikować. Był taki pomysł, nawet funkcjonowało to w krajach Europy Środkowej; w Czechosłowacji, na Węgrzech były komisje. W Czechosłowacji, o ile pamiętam, były to komisje, w których był chyba przedstawiciel komitetu blokowego czy ktoś taki; nie wiem, czy były tam związki zawodowe. I rzeczywiście stwierdzały one, czy istnieją te fakty, te ciężkie warunki, o jakich była mowa. No, chyba nam o to nie chodzi i chyba wiemy, że to byłoby najgorsze, co moglibyśmy skonstruować. Czyli tylko kobieta. Jeśli organ państwowy, to jaki? Można by, ja się zgadzam, ale czy z tego wynika jakaś korzyść? Jeśli chodzi o trendy w ustawodawstwie europejskim, nie ma czegoś takiego, odchodzi się od tego. Ostatnia regulacja w Republice Federalnej Niemiec, ten § 218 a dowodzi najlepiej - tam wprost jest to zrobione. U nas jednak jest trudniej, bo później jest konsultacja, czyli jest w czasie konsultacji o czym z tą kobietą rozmawiać. Pamiętamy decyzję bawarską - chodzi nie o to, żeby organ stwierdzał, czy kobieta jest w takiej lub innej trudnej sytuacji, tylko żeby w nawiązaniu do tego artykułu, o którym mówiłem, kobieta powiedziała, dlaczego chce. Artykuł tego nie wymaga, mówi: wystarczy, że żąda. W Bawarii zażądali jeszcze podania, dlaczego chce. U nas to mówi ustawa i w tym przedmiocie kobieta składa oświadczenie, czyli jakbyśmy mieli porównać do tej restrykcyjnej idei, która została przyjęta w Bawarii, to nasza ustawa jest jej bardzo bliska. A w Niemczech bawarski pomysł wywołał wielkie kontrowersje, pewnie jest to tam niezgodne z prawem konstytucyjnym, ale to rozstrzygną tamtejsze trybunały.</u>
          <u xml:id="u-281.5" who="#MarekBalicki">I na koniec pytanie pana posła Puzyny. Muszę powiedzieć, że w swojej wypowiedzi starałem się nie potępiać ludzi biznesu czy ludzi innych zawodów. Poseł zawsze stoi na stanowisku, zresztą w przyrzeczeniu poselskim jest to zawarte, że musi przestrzegać prawa. Zawsze będziemy potępiać wszystkie zjawiska, każde działanie, które jest niezgodne z prawem. Ale to nie znaczy, że ma to luźny związek z tym, co proponujemy w ustawie, bo w ustawie komisje zaproponowały właśnie znaczne ograniczenie tego biznesu. Zabiegi przerywania ciąży w publicznych zakładach opieki zdrowotnej mają być bezpłatne. Liczba zabiegów - mówię na podstawie wiedzy, która jest zawarta w publikacjach czy to polskich, czy zagranicznych - może się nawet zmniejszy. To może być ten paradoksalny efekt, o którym jeden z posłów humorystycznie opowiadał; pewnie nie to miał na myśli. Może się więc zmniejszyć, a na pewno zmniejszy się liczba zabiegów za pieniądze, bo dzisiaj wszystkie czy prawie wszystkie są dokonywane za pieniądze. Gdyby ta nowelizacja została przyjęta, to zdecydowana większość zabiegów będzie dokonywana w niekomercyjnym trybie. Czyli, jeśli mam to rozumieć jako postulat pana posła Puzyny, byłby to dodatkowy argument za ustawą. Myślę, że intencja nie była taka, ale tak wyszło. Byłby to dodatkowy argument, żeby jednak tę ustawę poprzeć, bo w ten sposób jesteśmy w stanie czarnemu czy szaremu rynkowi zabrać poważną kwotę pieniędzy, którą w sposób nielegalny uzyskuje.</u>
          <u xml:id="u-281.6" who="#MarekBalicki">To chyba wszystko, panie marszałku.</u>
          <u xml:id="u-281.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-282">
          <u xml:id="u-282.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-282.1" who="#komentarz">(Poseł Zbigniew Bujak: Przede wszystkim, gdzie są dane statystyczne?)</u>
          <u xml:id="u-282.2" who="#komentarz">(Głos z sali: Jaka jest sytuacja osoby 13-letniej?)</u>
          <u xml:id="u-282.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Proszę sobie nie robić żartów z posłów.)</u>
          <u xml:id="u-282.4" who="#AleksanderMałachowski">Nie, nie, panie pośle, proszę mi nie pomagać prowadzić obrad. Chwileczkę, dla prawnika to może być istotne pytanie.</u>
          <u xml:id="u-282.5" who="#AleksanderMałachowski">Czy pan poseł może w tej sprawie zabrać jeszcze głos?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-283">
          <u xml:id="u-283.0" who="#MarekBalicki">Mnie się wydaje, że wypowiedziałem się jasno, co mówią panujące poglądy. Tutaj jesteśmy w obszarze panujących poglądów, panie pośle. Jeśli pan kiwa głową, to znaczy, że pan wie. Bo jeśli pan się nie zgadza, to wtedy nie chodzi panu o pytanie, tylko...</u>
        </div>
        <div xml:id="div-284">
          <u xml:id="u-284.0" who="#AleksanderMałachowski">Nie, tu dochodzi do sytuacji trochę paradoksalnej, że panowie dyskutują o czymś, czego reszta nie rozumie. Jaka jest sytuacja tej kobiety, 13-letniej dziewczynki? Czy nie można na to udzielić jednoznacznej odpowiedzi?</u>
        </div>
        <div xml:id="div-285">
          <u xml:id="u-285.0" who="#MarekBalicki">Można udzielić - może powiem inaczej. Ustawa wprowadza zasadę podwójnej zgody w przypadku osób, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych, czyli zgody przedstawiciela ustawowego i zgody tej osoby.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-286">
          <u xml:id="u-286.0" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-286.1" who="#AleksanderMałachowski">To chyba jest jednoznaczne.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-287">
          <u xml:id="u-287.0" who="#MarekBalicki">Teraz jest pytanie... panie pośle Budnik, niech pan posłucha. Jest pytanie, czy dzisiaj ta zasada podwójnej zgody obowiązuje, czy w dzisiejszej ustawie o planowaniu rodziny istnieje zasada podwójnej zgody. Czy w ustawie o zawodzie lekarza jest zasada podwójnej zgody? Nie, w ustawie o zawodzie lekarza jest powiedziane jasno, że decyduje przedstawiciel ustawowy czy rodzice w stosunku do małoletniego, w każdej sytuacji. My wprowadzamy szczególną regulację w stosunku do tego, co jest w ustawie o zawodzie lekarza, ale to nie znaczy - pan jako prawnik czytał więcej książek prawniczych niż ja - że panujący pogląd, niezależnie od tego, co jest w ustawie o zawodzie lekarza, jest taki, że lekarz powinien mieć podwójną zgodę. W szczególności w sytuacjach, kiedy ingerencja lekarza jest bardzo daleko idąca - taki pogląd jest już od okresu międzywojennego - kiedy chodzi o zabieg operacyjny, amputację, powinien uzyskać podwójną zgodę, nie tylko zgodę przedstawiciela ustawowego - i tu nie ma granicy wieku. To jest panujący pogląd, a prawo, ustawa o zawodzie lekarza panu na to odpowiada. Natomiast panujący pogląd, co lekarz powinien zrobić - i co ja na przykład robię w swojej praktyce - to uzyskiwać tę drugą zgodę, jak to jest tylko możliwe, na ile jest rozeznanie.</u>
          <u xml:id="u-287.1" who="#MarekBalicki">Jeśli chodzi o kwestię oceny rozeznania pacjenta, np. w wypadku zaburzeń psychicznych, to jest obszerna literatura i są kwestionariusze, na których podstawie się tego dokonuje - czy tę zgodę można uznać za świadomą, swobodną i dobrowolną itd. i czy jest rozeznanie czy nie. Ale myślę, że wykraczamy tu już poza teren ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-288">
          <u xml:id="u-288.0" who="#AleksanderMałachowski">Prosiłbym bardzo o zakończenie.</u>
          <u xml:id="u-288.1" who="#AleksanderMałachowski">Czy pan prokurator zechce w tej sprawie coś powiedzieć? Uważam, że sprawa już dojrzała do wyjaśnienia, już jest wyjaśniona. Jeżeli pan chce w tej sprawie zabrać głos, proszę bardzo, bo to musi być wyjaśniane do końca, żeby potem w stenogramie sejmowym nie dochodziło do sytuacji, że się hamuje wyjaśnienie jakiejś sprawy.</u>
          <u xml:id="u-288.2" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie prokuratorze.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-289">
          <u xml:id="u-289.0" who="#TadeuszStępień">Jeżeli dobrze zrozumiałem intencję pytania, to chodzi o to, że osoba, która nie osiągnęła 13 roku życia, nie ma oczywiście zdolności do czynności prawnych. W związku z tym projektodawcy przewidują, że w takiej sytuacji zgodę za nią wyraża przedstawiciel ustawowy lub sąd opiekuńczy.</u>
          <u xml:id="u-289.1" who="#komentarz">(Głos z sali: Do wyrażenia zgody nie trzeba mieć zdolności do czynności prawnych, jedynie rozeznanie.)</u>
          <u xml:id="u-289.2" who="#TadeuszStępień">Ale widocznie z tego założenia wyszedł projektodawca.</u>
          <u xml:id="u-289.3" who="#komentarz">(Głos z sali: Umocnił pozycję osoby...)</u>
          <u xml:id="u-289.4" who="#TadeuszStępień">Przedstawiciela ustawowego.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-290">
          <u xml:id="u-290.0" who="#AleksanderMałachowski">Drugiej osoby zainteresowanej, czyli tej, która musi mieć to rozeznanie.</u>
          <u xml:id="u-290.1" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-290.2" who="#AleksanderMałachowski">Zamykam dyskusję, bo jest już bardzo późno.</u>
          <u xml:id="u-290.3" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! W związku z tym, że w czasie drugiego czytania zgłoszono do przedłożonego projektu ustawy poprawki, Prezydium Sejmu proponuje, aby ponownie skierować projekt ustawy do Komisji Polityki Społecznej, Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, Komisji Zdrowia oraz Komisji Ustawodawczej w celu przedstawienia dodatkowego sprawozdania.</u>
          <u xml:id="u-290.4" who="#AleksanderMałachowski">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-290.5" who="#AleksanderMałachowski">Proszę, panie pośle.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-291">
          <u xml:id="u-291.0" who="#MarekBalicki">Panie Marszałku! Chciałbym zgłosić wniosek, żeby głosowanie nad poprawkami przeprowadzić w piątek, jak zaplanowano, i nie kierować projektu do komisji. Jak się zorientowałem, nie ma wielu poprawek. Większość tych poprawek zmierza do tego, żeby skreślić zapis, czyli cała ich zawartość merytoryczna w zasadzie została przedyskutowana i nie powinno być już wątpliwości. Składam więc wniosek, żeby nie kierować projektu do komisji, tylko przejść do trzeciego czytania.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-292">
          <u xml:id="u-292.0" who="#AleksanderMałachowski">Panie pośle, w art. 43 ust. 1 mówi się, że w razie zgłoszenia w drugim czytaniu nowych poprawek i wniosków projekt kieruje się ponownie do komisji, które go rozpatrywały, chyba że Sejm postanowi inaczej.</u>
          <u xml:id="u-292.1" who="#AleksanderMałachowski">Pan chciałby, żeby Sejm postanowił inaczej. Panie pośle, z tym jest pewien problem. Otrzymałem kilkanaście stron poprawek, niektóre są bardzo daleko idące - np. w poprawce pana posła Budnika przewiduje się sądowy tryb odwołań w tej sprawie od decyzji lekarzy. Nie sądzę, żeby tego typu poprawki mogły być na gorąco rozpatrywane.</u>
          <u xml:id="u-292.2" who="#AleksanderMałachowski">Poprawki posła Kowolika są niejasne, właściwie nie bardzo wiadomo, o co chodzi. Byłoby bardzo trudno poddać te poprawki pod głosowanie, dlatego obawiam się, że w tej sytuacji możemy uchwalić jakiegoś potworka prawnego.</u>
          <u xml:id="u-292.3" who="#komentarz">(Poseł Marek Balicki: Ale, panie marszałku, nie ma zasadniczych poprawek. Są wnioski: albo przyjąć, albo odrzucić.)</u>
          <u xml:id="u-292.4" who="#AleksanderMałachowski">Jednak są tu poważne problemy, nie żartujmy sobie, bo jest to poważna sprawa, można się tutaj wplątać... To nie są poprawki. Ja je przejrzałem. One są trudne, a szczególnie niepokojąca jest sytuacja, kiedy się wprowadza nową instytucję. Nie było jej do tej pory. Tego, co pan poseł Budnik wprowadza, tryb odwołania do sądu, nie było w ustawie. Pan tu wprowadza jakieś poprawki. Można w związku z tym bardzo łatwo - że tak nieładnie powiem - Izbę skołować i dlatego myślę, że jednak tak byłoby bezpieczniej, panie pośle. Naprawdę nic się nie stanie, jeśli sprawę rozstrzygnie się na następnym posiedzeniu Sejmu, skoro już tyle czasu poświęciliśmy, tyle miesięcy to się toczy w Izbie, a komisje uporządkują ten materiał. Boję się, jak mówię, skutków. Prawa się nie stanowi na kolanie. Skutki tego są zabójcze, szanowni państwo. Mieliśmy już tyle przykładów. Ja i tak to muszę poddać pod głosowanie. Nie w tej chwili, bo nie ma warunków, żeby o 3 nad ranem poddawać to pod głosowanie w obecności kilkunastu posłów. Tak więc ta sprawa będzie musiała być rozstrzygnięta. Namawiam tylko pana do wycofania się z tego protestu, dlatego że boję się, iż skończy się to uchwaleniem potworka. Sprawę rozstrzygniemy w drodze głosowania, bo nic nie możemy więcej postanowić, panie pośle. Zgłosił pan protest, ma pan do tego prawo, przedstawił pan wniosek, nie mogę go poddać pod głosowanie, a zatem sprawa jest zakończona.</u>
          <u xml:id="u-292.5" who="#komentarz">(Poseł Marek Balicki: Jedno zdanie.)</u>
          <u xml:id="u-292.6" who="#AleksanderMałachowski">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-293">
          <u xml:id="u-293.0" who="#MarekBalicki">Zgadzam się z panem marszałkiem, że bardzo niedobrze jest, jeśli się ustawy robi na kolanie, tylko że procedura w komisji jest taka - przyjąć albo odrzucić. Komisja nie będzie miała żadnych uprawnień, żeby dokonać takiej zmiany, wprowadzić te poprawki, by one ewentualnie wzbogaciły ustawę, lub nie. A ta dziedzina jest taka, że jak dzisiejsza debata pokazała, bardzo trudno się dyskutuje. Podzielam niepokój pana marszałka, że część tych poprawek zmierza do tego, żeby to rzeczywiście nie była ustawa jednolita, zwarta, prezentująca jakiś system. Chodzi o coś, co groziło tej ustawie, którą dzisiaj rozpatrujemy - że tytuł jest do zupełnie innej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-294">
          <u xml:id="u-294.0" who="#AleksanderMałachowski">Dlatego mówię, że bałbym się takiego eksperymentu, tym bardziej że posłowie obecni na sali mogą wycofać te poprawki, jeśli będą na sali komisji.</u>
          <u xml:id="u-294.1" who="#AleksanderMałachowski">Wysoka Izbo! W takim razie poddamy to pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-294.2" who="#AleksanderMałachowski">Komisja Polityki Społecznej i Komisja Zdrowia wnoszą o przyjęcie sprawozdania Rady Ministrów z realizacji w 1994 r. ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży zawartego w druku nr 1416.</u>
          <u xml:id="u-294.3" who="#AleksanderMałachowski">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
          <u xml:id="u-294.4" who="#AleksanderMałachowski">Sprzeciwu nie słyszę, propozycja została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-294.5" who="#AleksanderMałachowski">Kończymy na tym rozpatrywanie punktów porządku dziennego w dniu dzisiejszym.</u>
          <u xml:id="u-294.6" who="#AleksanderMałachowski">Proszę posła sekretarza o odczytanie komunikatów.</u>
          <u xml:id="u-294.7" who="#AleksanderMałachowski">Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-294.8" who="#AleksanderMałachowski">Nikt się nie zgłosił do złożenia oświadczeń poselskich.</u>
          <u xml:id="u-294.9" who="#AleksanderMałachowski">A zatem mogę bezpiecznie powiedzieć, co następuje: Zarządzam przerwę w obradach do godz. 9.</u>
          <u xml:id="u-294.10" who="#komentarz">(Głos z sali: A dla tych, którzy wytrwali, do której przerwa?)</u>
          <u xml:id="u-294.11" who="#AleksanderMałachowski">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-294.12" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz.2 min 54)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>