text_structure.xml 105 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 17 min. 05)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Na salę wchodzą witane owacyjnymi oklaskami delegacje Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej oraz Niemieckiej Republiki Demokratycznej)</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">(Przewodniczy na posiedzeniu Marszałek Sejmu Czesław Wycech)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#Marszałek">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#Marszałek">Na sekretarzy powołuję posłów Reginę Pawlikowską i Zdzisława Kurowskiego.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#Marszałek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Regina Pawlikowska.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#Marszałek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#Marszałek">Prezydium Sejmu usprawiedliwia nieobecność na posiedzeniu posłów, których nazwiska będą umieszczone w załączniku do protokołu dzisiejszego posiedzenia.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#Marszałek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny obecnego posiedzenia obejmuje uroczyste uczczenie 25-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#Marszałek">Czy w sprawie porządku dziennego są jakieś uwagi?</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#Marszałek">Nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#Marszałek">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#Marszałek">Obywatele Posłowie! Uroczyste nasze posiedzenie odbywa się w szczególnie podniosłym momencie — w przeddzień 25 rocznicy powstania Polski Ludowej. W posiedzeniu naszym biorą udział dostojni i drodzy nam Goście. Niech mi więc będzie wolno, otwierając posiedzenie, w imieniu Was wszystkich, Obywatele Posłowie, pod Ich adresem przede wszystkim skierować moje słowa.</u>
          <u xml:id="u-2.10" who="#Marszałek">Witam serdecznie przybyłą na nasze posiedzenie delegację Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w osobach Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Towarzysza Leonida Breżniewa i Przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej ZSRR Towarzysza Nikołaja Podgórnego.</u>
          <u xml:id="u-2.11" who="#komentarz">(Owacyjne oklaski)</u>
          <u xml:id="u-2.12" who="#Marszałek">Witam serdecznie delegację Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej w osobach Prezydenta Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej Towarzysza Ludvika Svobody i I Sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji Towarzysza Gustava Husaka.</u>
          <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Owacyjne oklaski)</u>
          <u xml:id="u-2.14" who="#Marszałek">Witam serdecznie delegację Niemieckiej Republiki Demokratycznej w osobach Prezesa Rady Ministrów i zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa Niemieckiej Republiki Demokratycznej Towarzysza Willi Stopha oraz członka Biura Politycznego, Sekretarza Komitetu Centralnego Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności Towarzysza Ericha Honeckera.</u>
          <u xml:id="u-2.15" who="#komentarz">(Owacyjne oklaski)</u>
          <u xml:id="u-2.16" who="#Marszałek">Witam wszystkich obecnych.</u>
          <u xml:id="u-2.17" who="#Marszałek">Przystępujemy do porządku dziennego.</u>
          <u xml:id="u-2.18" who="#Marszałek">Proszę o zabranie głosu I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej posła Władysława Gomułkę.</u>
          <u xml:id="u-2.19" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#WładysławGomułka">Obywatelu Marszałku, Wysoka Izbo! Przed 25 laty otwarła się nowa karta dziejów Polski.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#WładysławGomułka">W Chełmie, w pierwszym uwolnionym od okupanta mieście polskim powołany został z woli Krajowej Rady Narodowej — podziemnego parlamentu polskiej demokracji — Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Jego siedzibą i zarazem pierwszą stołeczną kolebką Polski Ludowej było miasto Lublin.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#WładysławGomułka">Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego obwieszczający odrodzenie Polski stał się zapowiedzią nowej epoki w historii naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#WładysławGomułka">Obóz demokracji polskiej, któremu przewodziła Polska Partia Robotnicza włożył w słowa Manifestu Lipcowego całe swe historyczne doświadczenie, wyraził w nich wiekowe dążenia i pragnienia ludu pracującego. Program Manifestu stał się fundamentem, na którym krok po kroku, piętro za piętrem, od 25 lat wznosimy gmach nowej Polski — Polski socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#WładysławGomułka">W tych pierwszych dniach wolności, gdy lud pracujący rozpoczynał budowę swojej państwowości, nasz ówczesny Rząd — Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego — tyle miał ziemi pod stopami, ile jej co dzień zdołały wywalczyć korpusy radzieckie i dywizje polskie w krwawych bojach z hitlerowskim okupantem. Tyle miał siły, ile mu udzieliły świeżo wyzwolone wsie i miasteczka, ile mu jej dali z siebie ludzie pracy, skupiający się wokół swej władzy.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#WładysławGomułka">Wówczas w Lublinie, kiedy zakładaliśmy społeczne, polityczne i prawne podstawy pod nową Ludową Rzeczpospolitą, rzeczą najważniejszą była wojna z najeźdźcą hitlerowskim, wojna, którą naród polski toczył nieustannie od 1 września 1939 r. i która daleka jeszcze była od zakończenia. Gdy PKWN schodził ze sceny historycznej, ustępując miejsca Rządowi Tymczasowemu, front stał na Wiśle, Narwi i Wisłoce, 75% ziemi polskiej znajdowało się jeszcze pod władzą okupanta, 75% ludności polskiej narażone było wciąż na postępującą eksterminację. Dorobek materialny Polaków ulegał dalszemu niszczeniu przez okupanta. Toteż sprawę wojny, sprawę przyśpieszenia wyzwolenia i „wzmożenia udziału narodu polskiego w walce o zmiażdżenie Niemiec hitlerowskich”, traktowaliśmy jako naczelne zadanie nowej władzy, najwyższy nakaz dany nam przez naród.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#WładysławGomułka">W dniu swych narodzin ludowe państwo polskie miało 65 tysięcy żołnierzy na froncie — I Armię Wojska Polskiego stworzoną przez lewicę polską na ziemi radzieckiej, przy jakże doniosłej radzieckiej pomocy, a także 40 tysięcy młodego żołnierza w powstających dopiero formacjach, nie licząc partyzantów Armii Ludowej, oraz ludowego, antyhitlerowskiego podziemia. Po pięciu miesiącach działalności PKWN mieliśmy już 286 tysięcy nowocześnie uzbrojonych żołnierzy w szeregach zjednoczonego ludowego Wojska Polskiego. Pod koniec wojny, wiosną 1945 roku, mieliśmy pod bronią prawie 400 tysięcy ludzi, z czego T85 tysięcy wzięło udział w wielkich wiosennych, bitwach, które przyniosły wolność całej Polsce i zadecydowały o ostatecznym zwycięstwie nad hitlerowską tyranią.</u>
          <u xml:id="u-3.7" who="#WładysławGomułka">Udział Ludowego Wojska Polskiego w ofensywie styczniowej, a zwłaszcza w walkach na Pomorzu w lutym i marcu 1945 roku, ważył na przebiegu operacji wojskowych na froncie wschodnim i przyczynił się w sposób istotny do skrócenia okupacji ziem środkowej i północnej Polski. Armie polskie, uczestniczące w ofensywie kwietniowej, stanowiły 8 do 10% ogółu wojsk walczących w gigantycznej bitwie między Sudetami a Bałtykiem, która przesądziła o ostatecznej klęsce Hitlera. Toteż fakt, iż właśnie nasz żołnierz, jedyny z sojuszników stanął obok żołnierza radzieckiego w Berlinie, stał się symbolem dziejowej sprawiedliwości.</u>
          <u xml:id="u-3.8" who="#WładysławGomułka">Ten udział Polaków w ostatecznym zwycięstwie nad hitleryzmem odegrał wielką rolę w historycznych rozstrzygnięciach, mających na celu zabezpieczenie przyszłości Polski i Europy przed zaborczością niemiecką, rozstrzygnięciach, które przywróciły Polsce jej ziemie piastowskie po Odrę i Nysę Łużycką i wybrzeże Bałtyku po Szczecin.</u>
          <u xml:id="u-3.9" who="#WładysławGomułka">Sprawiedliwe dla Polski rozstrzygnięcie w Poczdamie, mające u swych podstaw decyzje konferencji trzech mocarstw w Jałcie, naród polski opłacił straszliwą daniną krwi, cierpień i strat w czasie II wojny światowej. Rachunek zbrodni hitlerowskich dokonanych na narodzie polskim jest przerażający. 6 milionów poległych i pomordowanych — 22% biologicznej substancji narodu — to liczby, których wstrząsająca wymowa jest nie do zatarcia. A przecież nie wyczerpują one wcale ogromu strat Polski. Z każdego tysiąca obywateli polskich, zamieszkałych w Polsce w 1939 r., 220 zostało zamordowanych, 37 — okaleczonych do ciężkiego inwalidztwa; na gruźlicę zapadło około 100, do obozów pracy i na przymusowe roboty wywieziono przeszło 100, pozbawiono całego dobytku i wysiedlono — 90, pozostawiono bez dachu nad głową 150.</u>
          <u xml:id="u-3.10" who="#WładysławGomułka">Całkowitemu zniszczeniu uległo prawie 40% majątku narodowego, wartość równa dorobkowi pracy dwóch poprzednich pokoleń Polaków.</u>
          <u xml:id="u-3.11" who="#WładysławGomułka">Ten straszliwy bilans wyrażał jedynie częściową realizację zbrodniczych planów okupanta, planów całkowitej likwidacji narodu polskiego jako narodu zdolnego do życia. Zwycięzcy — jak cynicznie oświadczał Hitler w przededniu napaści na Polskę — nikt nie odważy się sądzić.</u>
          <u xml:id="u-3.12" who="#WładysławGomułka">Dziś raz jeszcze przypomnieć wypada, że jeśli te obłędne plany pełnej eksterminacji narodu polskiego nie zostały urzeczywistnione, zawdzięczamy to w stopniu decydującym Związkowi Radzieckiemu, jego bohaterskiej armii.</u>
          <u xml:id="u-3.13" who="#WładysławGomułka">Przyśpieszenie wyzwolenia o każdy tydzień oznaczało dla nas uratowanie życia 20 tysiącom ludzi — tylu bowiem przeciętnie mordowali hitlerowcy w ciągu każdego tygodnia okupacji w naszym kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.14" who="#WładysławGomułka">Główną rolę w zwycięstwie nad faszyzmem odegrała Armia Radziecka. Ona to — Jak świadczą tajne wykazy strat armii hitlerowskiej — zadała prawie 80% wszystkich strat poniesionych przez hitlerowskie wojska lądowe w okresie od 1 września 1939 r. do 29 kwietnia 1945 r.</u>
          <u xml:id="u-3.15" who="#WładysławGomułka">Narody radzieckie okupiły swoje zwycięstwo ogromem ofiar. 20 mln obywateli radzieckich w latach wojny oddało życie w walce o wspólne nasze zwycięstwo. 600 tysięcy żołnierzy radzieckich padło na ziemi polskiej. Kości żołnierzy radzieckich spoczywają w ziemi wszystkich krajów socjalistycznych Europy.</u>
          <u xml:id="u-3.16" who="#WładysławGomułka">Sojusz polsko-radziecki, w którym partia klasy robotniczej widziała główną dźwignię wyzwolenia narodowego, gwarancję siły i niepodległości Polski — zdał w II wojnie światowej swój historyczny egzamin.</u>
          <u xml:id="u-3.17" who="#WładysławGomułka">Organizując wojenny wysiłek narodu do wspólnej ze Związkiem Radzieckim walki z wrogiem, młoda władza ludowa podjęła równocześnie dzieło socjalistycznej przebudowy ustroju społecznego. Tylko bowiem zespolenie w jedno wyzwolenia narodowego z wyzwoleniem społecznym ludu pracującego mogło doprowadzić, i doprowadziło, do odrodzenia Polski. Tylko na tej drodze można było rozwiązać kluczowe problemy stojące przed krajem i zapewnić mu nową perspektywę rozwojową.</u>
          <u xml:id="u-3.18" who="#WładysławGomułka">Dalekowzrocznej myśli politycznej, reprezentowanej przez obóz polskiej demokracji, siły reakcyjne dnia wczorajszego naszej historii przeciwstawiały zaciekłą wrogość wobec Związku Radzieckiego, wściekły antykomunizm i wsteczne dążenie do odbudowy Polski w jej przedwojennym kształcie ustrojowym.</u>
          <u xml:id="u-3.19" who="#WładysławGomułka">Obóz reakcji polskiej wszystkie swoje nadzieje łączył z rachubami na rozbicie koalicji antyhitlerowskiej i na to, że zachodnie mocarstwa potrafią narzucić Polsce stary, zbankrutowany reżim i burżuazyjne porządki.</u>
          <u xml:id="u-3.20" who="#WładysławGomułka">Z tych to roszczeń i pretensji do sprawowania władzy w Polsce, ze zgubnych koncepcji reakcji zrodziła się tragedia powstania warszawskiego. Gdy PKWN borykał się z ogromnymi trudnościami pierwszych dni, gdy w każdym wyzwolonym mieście zaczynać musiał od pogrzebania ostatnich ofiar hitlerowskiego terroru, gdy z największym wysiłkiem starał się zapewnić elementarne warunki do pracy i codziennego życia ludności, gdy tworzył wojsko, by przyśpieszyć zwycięstwo i wzmocnić pożycie Polski — reakcja opanowana była jedną tylko maniacką myślą: choćby na kilka godzin przed wyzwoleniem ustanowić własną władzę, własny „prawowity” rząd w stolicy kraju, i postawić obóz demokracji polskiej, cały kraj, a także Związek Radziecki i Europę wobec faktu dokonanego.</u>
          <u xml:id="u-3.21" who="#WładysławGomułka">Dla tego wstecznego, wąskoklasowego celu nadużyto gorącego patriotyzmu, nienawiści do okupanta, pragnienia wolności i gotowości do najwyższych ofiar dla ojczyzny, ożywiających lud Warszawy, a zwłaszcza i ej młodzież. Powstańcy Warszawy dokazywali cudów męstwa, tocząc przez 63 dni wspaniałą i rozpaczliwa walkę w obronie ukochanego miasta, jego bezcennych wartości materialnych i kulturalnych, niszczonych przez SS-manów von dem Bacha, w obronie ludności bezlitośnie tępionej i mordowanej przez bestialskich zbrodniarzy.</u>
          <u xml:id="u-3.22" who="#WładysławGomułka">Klęska walczącej Warszawy stała się nie tylko narodową tragedią, której skutki zaciążyły na długie lata na naszym życiu, lecz stała się równocześnie straszliwym symbolem historycznego bankructwa wszystkich burżuazyjnych sił politycznych, wszystkich reakcyjnych partii i ich emigracyjnego rządu, które rościły sobie pretensje do przewodzenia narodowi, ale w imię swoich egoistycznych, klasowych interesów pchały go ku przepaści.</u>
          <u xml:id="u-3.23" who="#WładysławGomułka">Dlatego też nasza walka o nową niepodległą Polskę musiała być również walką przeciw Polsce starego porządku, walką przeciwko londyńskiej reakcji, która z klęsk narodowych nie umiała i nie chciała wyciągnąć żadnych wniosków.</u>
          <u xml:id="u-3.24" who="#WładysławGomułka">Tylko jednoczesna walka przeciwko Niemcom hitlerowskim o wyzwolenie narodowe i walka przeciw rodzimej reakcji, o umocnienie władzy ludowej zapewnić mogła narodowi polskiemu przełomowe zwycięstwo. W owych dniach narodzin Polski Ludowej dynamika rewolucji stała się potężnym motorem walki narodowo-wyzwoleńczej, zaś patriotyczny program odbudowy państwa polskiego po Odrę, Nysę i Bałtyk zdobywał serca i umysły ludzkie dla rewolucyjnych przeobrażeń społecznych.</u>
          <u xml:id="u-3.25" who="#WładysławGomułka">Nowa koncepcja polityczna, która odrodzenie Polski łączyła ze zwycięstwem armii Związku Radzieckiego, a przyszły byt niepodległej naszej ojczyzny z socjalizmem, choć wykrystalizowała się ostatecznie dopiero w okresie okupacji, w postaci programu Polskiej Partii Robotniczej — była przecież rezultatem krytycznej oceny doświadczeń polskiego ruchu robotniczego w ciągu całych dziesięcioleci, wyrastała z najgłębszych doświadczeń dziejowych walki wyzwoleńczej narodu polskiego na przestrzeni całej jego nowożytnej historii.</u>
          <u xml:id="u-3.26" who="#WładysławGomułka">Od chwili rozbiorów Polski w końcu XVIII wieku na przestrzeni dwóch stuleci — najwyższym sprawdzianem stanowiska wszystkich klas naszego społeczeństwa i wszystkich ugrupowań politycznych była sprawa odzyskania niepodległości. Najbardziej reakcyjne warstwy społeczne, przede wszystkim wśród magnaterii, poszły na ugodę z zaborcami za cenę zachowania i ochrony swych klasowych przywilejów. Jednakże większość społeczeństwa ożywiona duchem niezłomnego patriotyzmu i umiłowania wolności, nie zrezygnowała nigdy z walki o odzyskanie niepodległego bytu.</u>
          <u xml:id="u-3.27" who="#WładysławGomułka">Na swojej własnej ziemi i poza jej granicami, wszędzie gdzie zaświtała choćby najmniejsza nadzieja przysłużenia się sprawie wyzwolenia ojczyzny, kolejne pokolenia patriotów polskich podejmowały upartą, ofiarną, bohaterską walkę. Ginęli w insurekcji i w powstaniach narodowych, padali tysiącami na polach bitew wielkich wojen napoleońskich, walczyli na barykadach Wiosny Ludów, bohatersko bronili Paryskiej Komuny. Nieraz też bili się w mundurach wojsk cesarzy i monarchów za obcą im sprawę. Wszędzie na pobojowiskach Europy i innych kontynentów bielały kości polskich żołnierzy.</u>
          <u xml:id="u-3.28" who="#WładysławGomułka">Wszystkie te niezliczone ofiary i bohaterskie wysiłki przynosiły narodowi polskiemu tylko tanie słowa uznania dla jego męstwa i dzielności, nic nie kosztujące wyrazy współczucia dla „nieszczęśliwej Polski”, ale nie przybliżały narodu do niepodległości. Droga Polski do niepodległego bytu była bowiem zamknięta przez istniejący w Europie porządek, u którego podstaw leżało Święte Przymierze trzech mocarstw zaborczych — Prus, Rosji i Austrii, a każdy zryw polskich sił wyzwoleńczych powodował tylko zwarcie się tego sojuszu. Żadne państwo, żadna siła polityczna ówczesnej Europy nie była zainteresowana, nie była gotowa, nie była zresztą i zdolna okazać narodowi polskiemu realnej pomocy w jego dążeniu do odbudowy swojej państwowości.</u>
          <u xml:id="u-3.29" who="#WładysławGomułka">Sztandar niepodległości Polski podniósł dopiero rewolucyjny ruch proletariatu, który zmierzał do obalenia całego panującego feudalno-burżuazyjnego porządku w Europie.</u>
          <u xml:id="u-3.30" who="#WładysławGomułka">Od chwili, gdy I Międzynarodówka na swym inauguracyjnym zebraniu proklamowała na wniosek Marksa i Engelsa „bezwzględne prawo narodu polskiego do odzyskania samodzielności narodowej” — sprawa niepodległości Polski stała się nieodłączna od sprawy rewolucji socjalnej. Z rewolucją socjalistyczną w państwach zaborczych wiązał też swe nadzieje polski ruch robotniczy od swego zarania — wszystkie jego kolejne marksistowskie partie.</u>
          <u xml:id="u-3.31" who="#WładysławGomułka">Nadzieja ta znalazła swe urzeczywistnienie dopiero w naszym stuleciu, z chwilą zwycięstwa pierwszej rewolucji socjalistycznej w Rosji. Wielka Rewolucja Październikowa zburzyła doszczętnie istniejący układ sił i przez to otwarła Polsce drogę do niepodległości. Runął carat, ostoja europejskiej reakcji, obalone zostały trony pozostałych zaborców. Władza radziecka pierwsza proklamowała prawo Polski i innych ujarzmionych narodów do samookreślenia i państwowej samodzielności. Ożywcze tchnienie rewolucji spotęgowało siły postępowe w całej Europie i otwarło przed narodem polskim drogę do wolności.</u>
          <u xml:id="u-3.32" who="#WładysławGomułka">W 1918 r. Polska odzyskała niepodległość, jednakże niepodległość kruchą i nietrwałą. Władza państwowa znalazła się w rękach sił wstecznych, które nie potrafiły wyciągnąć wniosków z tragicznych doświadczeń narodu, ani pojąć rewolucyjnych przemian, jakie się naokoło dokonywały. Głównym wrogiem był dla nich Związek Radziecki. Ich polityczne koncepcje wyrastały z tradycji dawnej Rzeczypospolitej szlacheckiej, przenikała je wrogość wobec ruchu rewolucyjnego i wszelkich postępowych dążeń mas pracujących. Niezdolne rozwiązać żadnego programu społecznego i ekonomicznego rządy kapitalistów i obszarników, zaślepione antysowietyzmem i antykomunizmem, doprowadziły kraj do regresu gospodarczego i politycznego. Słaba i osamotniona, uzależniona od zachodnich mocarstw imperialistycznych II Rzeczpospolita upadła po 20 latach istnienia pod ciosami hitlerowskich najeźdźców.</u>
          <u xml:id="u-3.33" who="#WładysławGomułka">I znów Polacy, w poszukiwaniu dróg do odzyskania niepodległości, krwawili na wszystkich frontach II wojny światowej — w kraju i poza jego granicami, a groby polskie pokryły pola bitewne w całej Europie. Nie były to już ofiary daremne. Żołnierz polski walcząc w kraju, w podziemiu czy za granicą, na wschodzie czy na zachodzie, walczył ze śmiertelnym wrogiem, z hitlerowskim najeźdźcą. I gdziekolwiek krew swą przelewał — przelewał ją za Polskę. Jednakże nie wszystkie sztandary, pod którymi Polacy walczyli, wiodły do niepodległej Polski.</u>
          <u xml:id="u-3.34" who="#WładysławGomułka">Realną drogę do niepodległości i odrodzenia Polski wytyczały tylko te siły społeczne i polityczne, które wyrwały się z kręgu tradycyjnych idei i reakcyjnych wyobrażeń politycznych, kształtujących świadomość znacznej części naszego społeczeństwa w okresie zaborów i międzywojennego dwudziestolecia.</u>
          <u xml:id="u-3.35" who="#WładysławGomułka">Obiektywna sytuacja sprawiła, że polskie klasy posiadające i reprezentujące je wsteczne siły polityczne nie były już zdolne do sformułowania skutecznego programu niepodległościowego. Stawało się bowiem sprawą coraz bardziej oczywistą, że odzyskanie niepodległości przez Polskę łączy się z nadchodzącym zwycięstwem pierwszego państwa socjalistycznego i głębokimi zmianami w układzie sił światowych na niekorzyść mocarstw imperialistycznych. Takie zmiany wchodziły w kolizję z interesami klas posiadających, z całą koncepcją „dwóch wrogów”, która niezmiennie przyświecała ich polityce. Dlatego ta polityka zawiodła obóz reakcji w ślepy zaułek.</u>
          <u xml:id="u-3.36" who="#WładysławGomułka">Trzeba jednak powiedzieć, że również szersze kręgi naszego społeczeństwa, nie związane swymi obiektywnymi interesami z klasami posiadającymi i głęboko patriotyczne, nie zdołały jeszcze w owym czasie wznieść się ponad tradycyjne a jednocześnie anachroniczne już wyobrażenia polityczne i społeczne.</u>
          <u xml:id="u-3.37" who="#WładysławGomułka">Najbliższa zrozumienia rzeczywistych wymogów epoki historycznej była polska klasa robotnicza. Jej obiektywne interesy ogniskowały się bowiem wokół odzyskania niepodległości i ustanowienia socjalistycznego ładu społecznego po wojnie zarówno w Polsce, jak i w Europie w ogóle. Między klasowymi interesami proletariatu polskiego a narodowymi interesami Polski istniała zasadnicza zbieżność. Dlatego Polska Partia Robotnicza — partia marksistowsko-leninowska, wyrażająca idee polityczne klasy robotniczej oraz reprezentująca jej historyczne dążenia i aspiracje, mogła się stać i stała się twórcą koncepcji odrodzenia Polski.</u>
          <u xml:id="u-3.38" who="#WładysławGomułka">Zwycięstwo Związku Radzieckiego nad faszyzmem nie tylko przywróciło Polsce wolność, ale stworzyło też dla polskiej klasy robotniczej, dla polskiego ludu pracującego historyczną szansę zdobycia władzy i wyrwania Polski z orbity imperialistycznego systemu. Tę szansę 25 lat temu obóz polskiej demokracji pod przewodem Polskiej Partii Robotniczej potrafił wykorzystać i wprowadzić nasz kraj na nowy, socjalistyczny szlak dziejowy.</u>
          <u xml:id="u-3.39" who="#WładysławGomułka">Historia dowiodła, że sprawa niepodległości Polski jest nierozłącznie związana z socjalizmem, że ojczyzna nasza może istnieć na mapie Europy, może się pomyślnie rozwijać, może się czuć bezpieczna tylko jako państwo socjalistyczne.</u>
          <u xml:id="u-3.40" who="#WładysławGomułka">Wysoka Izbo! Patrząc na drogę przebytą od chwili wyzwolenia, na wielkość materialnego dorobku stworzonego ofiarnym trudem klasy robotniczej i całego ludu pracującego, na postępy osiągnięte we wszystkich dziedzinach życia społecznego, na wkład Polski Ludowej do dzieła pokoju europejskiego i jej pozycję w rodzinie państw socjalistycznych, widzimy z całą wyrazistością, że ćwierćwiecze, które dziś zamykamy, było najbardziej przełomowym, a zarazem najbardziej płodnym okresem w historii narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.41" who="#WładysławGomułka">W okresie tym stały przed nami trzy kardynalne zadania, których rozwiązania domagały się najwyższe interesy narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.42" who="#WładysławGomułka">Po pierwsze — trzeba było odbudować państwo polskie w nowych, sprawiedliwych granicach i zapewnić jego niezawisłość, bezpieczeństwo i pokojową przyszłość. Zadanie to można było rozwiązać tylko w ramach systemu socjalistycznego w ścisłym sojuszu ze Związkiem Radzieckim i innymi państwami socjalistycznymi, które powstały do życia.</u>
          <u xml:id="u-3.43" who="#WładysławGomułka">Po drugie — trzeba było stworzyć od podstaw silną władzę ludową, która dokona dzieła przebudowy społecznej, obroni nowy, powstający ustrój socjalistyczny przed atakami wrogów i zapewni mu pomyślny rozwój. Zadanie to można było rozwiązać tylko pod przewodem klasy robotniczej i jej marksistowsko-leninowskiej partii.</u>
          <u xml:id="u-3.44" who="#WładysławGomułka">Po trzecie — trzeba było wydźwignąć kraj z ruiny, wygrać wyścig z czasem i usunąć to zacofanie, w którym pogrążyły Polskę od XVII wieku rządy magnaterii i szlachty, potem zaborcy, a wreszcie rządy obszarników' i kapitalistów w okresie II Rzeczypospolitej. Zadanie to można było rozwiązać tylko na drodze budownictwa socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-3.45" who="#WładysławGomułka">Dziś, bilansując ubiegłe ćwierćwiecze, możemy powiedzieć naszemu narodowi z całym poczuciem odpowiedzialności, że zadania te zostały pomyślnie rozwiązane.</u>
          <u xml:id="u-3.46" who="#WładysławGomułka">Mamy dziś Polskę Ludową — od Bugu po Odrę i Nysę, silną i bezpieczną, otoczoną granicami przyjaźni i pokoju. Mamy władzę ludową, która strzeże czujnie zdobyczy socjalizmu. Mamy Polskę o dochodzie narodowym, który w roku bieżącym będzie prawie 5-krotnie wyższy niż w najlepszym roku przedwojennym.</u>
          <u xml:id="u-3.47" who="#WładysławGomułka">Osiągnięcia 25-lecia wymagały wielkich wysiłków i niemałych wyrzeczeń. Mieliśmy przeciwko sobie nie tylko zaciekły opór reakcji, wewnętrznych i zewnętrznych wrogów socjalizmu, którzy ani na chwilę nie przestawali nas szkalować i atakować. Mieliśmy przeciw sobie ogrom zniszczeń, spuściznę zacofania i ciemnoty, bezwładne ciążenie złych przyzwyczajeń oraz anarchistycznych, sobiepańskich tradycji. Mieliśmy przeciwko sobie brak doświadczenia i głód kwalifikowanych kadr. I jeśli na przekór siłom dnia wczorajszego pokonaliśmy piętrzące się trudności, jeśli potrafiliśmy przezwyciężyć własne słabości i błędy i rozwiązać zadania, które postawiła przed nami historia, to stało się tak dlatego, że partia nasza i skupione wokół niej we Froncie Jedności Narodu siły polskiej demokracji socjalistycznej reprezentowały zawsze przyszłość, łączyły los Polski z nowym, postępowym systemem społecznym, z socjalizmem.</u>
          <u xml:id="u-3.48" who="#WładysławGomułka">Dynamika naszego rozwoju gospodarczego na przestrzeni ubiegłego ćwierćwiecza należy do najwyższych na świecie. Najpotężniejszą dźwignią wzrostu ekonomicznego i społecznego postępu stała się socjalistyczna industrializacja całego kraju, budowa od podstaw wielkiego, nowoczesnego przemysłu. Produkcja przemysłowa Polski w porównaniu z okresem przedwojennym wzrosła 14-krotnie, a liczba zatrudnionych w przemyśle robotników i pracowników powiększyła się 4,5 raza.</u>
          <u xml:id="u-3.49" who="#WładysławGomułka">Zbudowaliśmy i rozbudowaliśmy przez te lata tysiące zakładów przemysłowych — kopalni, hut, fabryk, całe nowe gałęzie wytwórczości, zwłaszcza w przemyśle hutniczym, maszynowym i chemicznym, stworzyliśmy nowe okręgi przemysłowe na terenach niegdyś biednych, upośledzonych. Rozwinęliśmy i unowocześniliśmy sieć komunikacyjną kraju — transport kolejowy, samochodowy i morski. Wychowaliśmy nowe kadry fachowców, liczne zastępy kwalifikowanych robotników, techników i inżynierów.</u>
          <u xml:id="u-3.50" who="#WładysławGomułka">W roku 1968 na każde 100 osób w wieku 20 lat i więcej, 28 osób posiadało wykształcenie średnie i wyższe, czyli 12 razy więcej niż w roku 1938.</u>
          <u xml:id="u-3.51" who="#WładysławGomułka">Socjalistyczna industrializacja kraju położyła kres marnotrawstwu żywych sił narodu, agrarnemu przeludnieniu i bezrobociu. Liczba zatrudnionych poza rolnictwem zwiększyła się z niespełna 3 milionów do przeszło 10 milionów. Polska międzywojenna była krajem rolniczym, w którym 1/3 ludności żyła z pracy poza rolnictwem, a tylko 30% zamieszkiwało w miastach. Dziś z pracy poza rolnictwem utrzymuje się 2/3 ludności Polski, a w odbudowanych i szybko rosnących miastach żyje już ponad połowa narodu.</u>
          <u xml:id="u-3.52" who="#WładysławGomułka">W oparciu o środki dostarczane przez przemysł wieś polska wydatnie zwiększyła i unowocześniła produkcję rolną. Z każdego hektara użytków rolnych osiągamy dziś dwukrotnie większą produkcję niż w latach trzydziestych, przy mniejszej o połowę liczbie zatrudnionych w rolnictwie. W porównaniu do pierwszego roku powojennego globalna produkcja rolna wzrosła prawie 3,5 raza, zaś produkcja zwierzęca — 4-krotnie.</u>
          <u xml:id="u-3.53" who="#WładysławGomułka">W niezmiernie krótkim czasie zabudowaliśmy i zagospodarowaliśmy ziemie zachodnie, które powróciły do macierzy spustoszone. Dziś tętnią one życiem, pracą i nauką, zintegrowane całkowicie z resztą kraju i zamieszkałe przez blisko 9 milionów Polaków, z których przeszło połowa tam się już urodziła — wytwarzają około 23% dochodu narodowego Polski.</u>
          <u xml:id="u-3.54" who="#WładysławGomułka">Polska była przez te wszystkie lata wielkim placem budowy. Na rusztowaniach socjalizmu rok rocznie setki tysięcy ludzi wznosiło nowe zakłady produkcyjne, nowe osiedla, nowe szkoły i ośrodki zdrowia. Z roku na rok rósł wysiłek inwestycyjny narodu. W przeliczeniu na jednego mieszkańca jest on w roku bieżącym prawie 10-krotnie wyższy niż w pierwszym powojennym roku odbudowy. W ciągu 25 lat, licząc w cenach porównywalnych z roku 1961, przeznaczyliśmy na powiększenie majątku trwałego i rozwój naszej gospodarki 2.150 mld zł, z czego w ciągu ostatnich lat pięciu wydaliśmy około 847 mld zł.</u>
          <u xml:id="u-3.55" who="#WładysławGomułka">Dynamiczny rozwój gospodarki umożliwił wzrost spożycia społecznego i podniesienie materialnego, socjalnego i kulturalnego poziomu życia ludności miast i wsi.</u>
          <u xml:id="u-3.56" who="#WładysławGomułka">Spożycie najbardziej wartościowych artykułów żywnościowych — mięsa, tłuszczu, cukru — jest dziś w przeliczeniu na jednego mieszkańca trzy razy wyższe niż przed wojną, a odzieży i obuwia przypada 2–3 razy więcej. Nieporównywalnie wzrosło wyposażenie rodzin w dobra trwałego użytku.</u>
          <u xml:id="u-3.57" who="#WładysławGomułka">Dzięki wybudowaniu 8,5 mln nowych izb — radykalnej poprawie, chociaż wciąż jeszcze niedostatecznej, uległy warunki mieszkaniowe. Co trzeci mieszkaniec naszego kraju mieszka w nowym domu, co łączy się ze znacznie wyższym standardem wyposażenia w urządzenia komunalne.</u>
          <u xml:id="u-3.58" who="#WładysławGomułka">Pod względem zdobyczy socjalnych — uprawnień urlopowych i ubezpieczeń społecznych, a także ochrony zdrowia, kraj nasz należy dziś do przodujących w świecie. Nasz system szkolny, stale udoskonalany, zabezpiecza już blisko 85 procentom młodzieży zdobycie wykształcenia zawodowego lub ogólnego w zakresie szkoły średniej i otwiera przed coraz liczniejszymi zastępami młodzieży dostęp do studiów wyższych.</u>
          <u xml:id="u-3.59" who="#WładysławGomułka">Nowy ustrój społeczny naszego kraju okrzepł w walce z siłami wstecznymi i ukształtował w ciągu ubiegłego ćwierćwiecza takie formy życia politycznego, które kojarzą utrzymanie socjalistycznego kierunku rozwoju z coraz szerszą inicjatywą mas, z twórczą krytyką i bezpośrednim udziałem milionowych rzesz obywateli w rządzeniu i gospodarowaniu. Nie ma w tym naszym ustroju miejsca dla konkurujących wzajemnie partii politycznych, dla swobodnej gry sił, która by otwarła pole działania dla wrogów socjalizmu i marnotrawiła energię społeczeństwa w jałowych konfliktach.</u>
          <u xml:id="u-3.60" who="#WładysławGomułka">W dzisiejszym świecie podzielonym na dwa systemy, w świecie, w którym trwa zacięta walka między siłami socjalizmu a siłami imperializmu — naszym obowiązkiem jest na każdym etapie zabezpieczyć kierowniczą rolę klasy robotniczej i jej partii w życiu państwa i narodu.</u>
          <u xml:id="u-3.61" who="#WładysławGomułka">Naród nasz, zmieniając oblicze swego kraju, przeobrażał się równocześnie w nowe społeczeństwo, bez klas wyzyskiwaczy, bez społecznych antagonizmów, w społeczeństwo wolnych ludzi pracy.</u>
          <u xml:id="u-3.62" who="#WładysławGomułka">Najliczniejszą i wiodącą siłą naszego narodu stała się klasa robotnicza, licząca dziś 6 milionów ludzi. Jej trzon — to blisko 3,5-milionowa armia robotników przemysłowych, młodych, lecz coraz bardziej wykwalifikowanych, coraz wyżej wykształconych i coraz bardziej kulturalnych.</u>
          <u xml:id="u-3.63" who="#WładysławGomułka">Wielokrotnie powiększyła swe szeregi nowa socjalistyczna inteligencja — kwalifikowani, wykształceni pracownicy umysłowi wszystkich dziedzin. Liczba ludzi z wyższym wykształceniem przekroczyła 570 tysięcy, przy czym 90% spośród nich ukończyło wyższe uczelnie w Polsce Ludowej. Absolwentów szkół średnich pracuje w naszym kraju przeszło 4,5 miliona. Nasza gospodarka narodowa zatrudnia dziś 11 razy więcej inżynierów i 10 razy więcej techników niż przed wojną.</u>
          <u xml:id="u-3.64" who="#WładysławGomułka">Na wsi główną grupę społeczną stanowią chłopi średniorolni, których gospodarstwa w coraz szerszym zakresie zarówno w sferze wymiany, jak i produkcji, wiążą się z uspołecznioną, planową gospodarką. W rolnictwie i życiu społecznym wsi rośnie wciąż waga państwowych gospodarstw rolnych oraz coraz liczniejszych kadr wiejskiej inteligencji, a zwłaszcza specjalistów rolnych, którzy wnoszą do naszego rolnictwa postęp i wyższą kulturę rolną.</u>
          <u xml:id="u-3.65" who="#WładysławGomułka">Ten głęboki proces dokonywających się przeobrażeń nie jest bynajmniej zamknięty. Nadal zmienia się struktura naszego społeczeństwa, a wraz z tym i jego oblicze duchowe, jego świadomość. Nowe warunki ekonomiczne działają na rzecz likwidacji przeciwieństw klasowych, ale nawarstwienia starej mentalności i burżuazyjnej moralności, obce socjalizmowi nacjonalistyczne przesądy oraz wsteczne tradycje jeszcze nie znikły i w określonym stopniu obciążają świadomość różnych warstw społecznych.</u>
          <u xml:id="u-3.66" who="#WładysławGomułka">Są też wciąż podsycane, przede wszystkim przez wrogie socjalizmowi siły zewnętrzne — imperialistyczne ośrodki propagandy i dywersji, które usiłują wygrać każdą trudność, każde niepowodzenie na naszej drodze, aby zakłócić nasz pokojowy rozwój i twórczą pracę narodu, aby poderwać podstawy naszego bytu narodowego — władzę ludową i naszą więź nierozłączną, sojusz i przyjaźń ze Związkiem Radzieckim i całą wspólnotą państw socjalistycznych.</u>
          <u xml:id="u-3.67" who="#WładysławGomułka">Dlatego też kształtowanie się jedności moralno-politycznej narodu — odpowiadającej nowym socjalistycznym stosunkom i celom budowy społeczeństwa bezklasowego, może się dokonywać tylko w walce, w walce ze wszystkim co ciągnie wstecz, lub chce wypaczyć kierunek naszego rozwoju, w walce o socjalistyczną świadomość narodu, o związanie w jedno interesów osobistych obywateli z nadrzędnymi interesami kraju, o połączenie patriotyzmu ożywiającego nasze społeczeństwo z internacjonalizmem i przyjaźnią do bratnich narodów.</u>
          <u xml:id="u-3.68" who="#WładysławGomułka">Dzieło stworzone w ciągu ćwierćwiecza wysiłkiem narodu polskiego łączy się nierozerwalnie z pokojem w Europie.</u>
          <u xml:id="u-3.69" who="#WładysławGomułka">Sojusz państw socjalistycznych Europy, sojusz wykuty jeszcze w ogniu wojny wyzwoleńczej, scementowany wspólnotą interesów klasowych i narodowych, wspólnotą celów i dążeń, przekształcił się w ciągu tych lat w potężną siłę obronną i stał się główną podporą pokoju światowego.</u>
          <u xml:id="u-3.70" who="#WładysławGomułka">Dzięki temu sojuszowi, który zmienił układ sił na świecie — Europa święcić będzie niezadługo wyjątkową w jej nowożytnych dziejach rocznicę — ćwierć wieku bez wojny. Nie jest to jednak równoznaczne z zabezpieczeniem pokoju na naszym kontynencie.</u>
          <u xml:id="u-3.71" who="#WładysławGomułka">Sprawa pokoju i bezpieczeństwa w Europie pozostaje nadal problemem perspektywicznie otwartym. Mimo, że konflikty wojenne w Europie są w naszych czasach wprost nie do pomyślenia, potencjalne niebezpieczeństwo wojny ciągle towarzyszy i kryje się w polityce państw imperialistycznych, zwłaszcza tych zachodnioniemieckich kół, które po dzień dzisiejszy nie wyrzekły się dążeń do przekreślenia rezultatów zwycięstwa narodów nad hitlerowskim faszyzmem w II wojnie światowej, a przede wszystkim do zmiany istniejących granic państwowych w Europie.</u>
          <u xml:id="u-3.72" who="#WładysławGomułka">W tym przede wszystkim kontekście, jako najbardziej miarodajnym, rozpatrujemy i oceniamy politykę Niemieckiej Republiki Federalnej. Chyba również w Bonn nie może budzić najmniejszej wątpliwości ta okoliczność, że podstawowym warunkiem pokojowego rozwoju naszego kontynentu i zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim narodom europejskim jest uznanie nienaruszalności istniejących granic w Europie, w tym granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej oraz granicy między obu państwami niemieckimi — Niemiecką Republiką Demokratyczną i Niemiecką Republiką Federalną.</u>
          <u xml:id="u-3.73" who="#WładysławGomułka">W tej intencji wystąpiliśmy 17 maja br. z propozycją zawarcia między Polską a Niemiecką Republiką Federalną układu w sprawie ostatecznego uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej, podobnie jak uznaje ją układ zawarty w swoim czasie między Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną w Zgorzelcu. Nie chcemy dziś wnikać w treść oficjalnych i nieoficjalnych reakcji, z jakimi spotkała się ta nasza propozycja w Niemieckiej Republice Federalnej. Wydaje się nam bowiem, że na oceny i analizy przyjdzie lepsza pora wówczas, kiedy można będzie określić, w jakim stopniu należy eliminować z tych reakcji nacjonalizm i rewanżyzm, to „wyprzedzanie z prawej strony”, jakie cechuje w obecnym przedwyborczym okresie poszczególne partie polityczne i określone koła rządzące w Niemieckiej Republice Federalnej w ślepej pogoni za głosami wyborców. Oznacza to, że konkretnej odpowiedzi na naszą propozycję nadal oczekujemy.</u>
          <u xml:id="u-3.74" who="#WładysławGomułka">Nie możemy jednak nie wyciągać wniosków z postawy zajmowanej przez zachodnioniemieckie koła rządzące wobec własnego społeczeństwa. Budowanie swoich pozycji na nacjonalizmie, karmienie swego narodu złudzeniami, uginanie się przed siłami, które kultywują i odradzają imperialistyczne i hegemonistyczne tradycje „Deutschland, Deutschland uber alles” nic dobrego przynieść nie może ani Niemcom, ani sprawie odprężenia i pokoju w Europie.</u>
          <u xml:id="u-3.75" who="#WładysławGomułka">Wybory do Bundestagu są wewnętrzną sprawą Niemieckiej Republiki Federalnej. Bonn jednak dobrze chyba zdaje sobie sprawę z tego, że dla Europy nie może być obojętne, czy z wyborów tych siły militaryzmu, nacjonalizmu i odwetu wyjdą wzmocnione, czy osłabione.</u>
          <u xml:id="u-3.76" who="#WładysławGomułka">Wyjątkowo szerokie echo, jakim się propozycja nasza odbiła w Niemieckiej Republice Federalnej i w innych państwach zachodnich, szeroka dyskusja, jaka się wokół niej rozwinęła w niemieckiej opinii świadczy, że problem uznania zachodniej granicy Polski dojrzał do pełnego i ostatecznego rozwiązania i że nikt nie potrafi go zdjąć z porządku dnia.</u>
          <u xml:id="u-3.77" who="#WładysławGomułka">Ci, którzy po wyborach do Bundestagu będą tworzyć nowy rząd, mają czas, by zastanowić się nad wiarygodnością własnych zapewnień o dążeniu do odprężenia i normalizacji stosunków z Polską i innymi socjalistycznymi państwami Europy wschodniej.</u>
          <u xml:id="u-3.78" who="#WładysławGomułka">Kraje socjalistyczne w Apelu Budapeszteńskim wystąpiły z inicjatywą zwołania ogólnoeuropejskiej konferencji w sprawie bezpieczeństwa i współpracy.</u>
          <u xml:id="u-3.79" who="#WładysławGomułka">Wspólnym celem krajów socjalistycznych jest doprowadzenie do tego, ażeby wszystkie państwa europejskie zasiadły do jednego stołu, ażeby bez jakichkolwiek warunków wstępnych przedyskutowały kluczowe problemy, od rozwiązania których zależy przyszłość naszego kontynentu.</u>
          <u xml:id="u-3.80" who="#WładysławGomułka">Wyrażamy zadowolenie, iż szereg krajów niesocjalistycznych Europy przyjęło z pozytywnym zainteresowaniem nasze propozycje. Nie tracimy jednak z pola widzenia i tych głosów, które atakują ideę konferencji wprost lub pośrednio. Złudne byłoby mniemać, iż siły zimnowojenne, zainteresowane w utrzymaniu napięcia, złożą broń. Chcą one storpedować konferencję, odraczając ją w nieskończoność.</u>
          <u xml:id="u-3.81" who="#WładysławGomułka">Celem konferencji europejskiej powinno być przygotowanie układu o zbiorowym bezpieczeństwie w Europie. Chodzi przede wszystkim o zagwarantowanie podstaw pokojowych stosunków międzynarodowych w Europie, takich jak uznanie i poszanowanie istniejącego stanu terytorialno-politycznego w Europie, wyrzeczenie się stosowania siły i groźby użycia siły w stosunkach międzynarodowych, wykluczenie mieszania się w sprawy wewnętrzne innych państw oraz regulowanie wszelkich przyszłych spornych problemów w drodze pokojowych rokowań.</u>
          <u xml:id="u-3.82" who="#WładysławGomułka">Rozważenia wymagają sprawy regionalnych kroków rozbrojeniowych, które nabiorą aktualności z chwilą wejścia w życie układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, a także problemy współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej i w innych dziedzinach.</u>
          <u xml:id="u-3.83" who="#WładysławGomułka">Chodzi więc o program oparty na zasadach pokojowego współistnienia państw o różnych ustrojach, program, który wymaga rzeczowego podejścia i podejmowania bez uników węzłowych problemów politycznych, od których zależy przyszłość Europy.</u>
          <u xml:id="u-3.84" who="#WładysławGomułka">Przed Europą uwolnioną od wyścigu i ciężaru zbrojeń, połączoną wolą zapobieżenia wojnie, w dążeniu do szerokiej współpracy ekonomicznej i naukowo-technicznej otworzą się szerokie perspektywy podniesienia poziomu życia narodów.</u>
          <u xml:id="u-3.85" who="#WładysławGomułka">Polska Ludowa, która zawsze prowadziła politykę pokojowego współistnienia, dokładać będzie nadal starań, aby doprowadzić do utworzenia ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczeństwa i współpracy.</u>
          <u xml:id="u-3.86" who="#WładysławGomułka">Wysoka Izbo! W ciągu ubiegłego ćwierćwiecza naród polski zbudował mocny i trwały gmach Polski Ludowej, stworzył dobre warunki do dalszego pomyślnego rozwoju naszej ojczyzny. Nie powinniśmy jednak usypiać naszej energii przesadnym świętowaniem z racji rzeczy już dokonanych. Życie bowiem nie stoi nigdy w miejscu. Aby sprostać surowym wymaganiom naszej epoki, epoki gigantycznego starcia i rywalizacji socjalizmu z kapitalizmem, epoki wyścigu pracy i wyścigu myśli naukowo-technicznej musimy ciągle napinać siły, uruchamiać nieustannie nasze materialne i duchowe zasoby.</u>
          <u xml:id="u-3.87" who="#WładysławGomułka">Naszym niezmiennym drogowskazem jest socjalizm. Rewolucyjna natura tego ustroju wyznacza na każdym etapie nowe, wyższe zadania, których realizacja rozstrzygać będzie o przyszłości kraju, o poziomie życia narodu, o sile Polski i jej miejscu w świecie.</u>
          <u xml:id="u-3.88" who="#WładysławGomułka">Zadania te ogniskują się przede wszystkim w sferze rozwoju gospodarczego. Wchodzimy w okres, kiedy o naszym wzroście ekonomicznym decydować będą czynniki intensywnego rozwoju — wyższa efektywność inwestycji, lepsze wykorzystanie istniejących mocy wytwórczych, wyższa rentowność produkcji, szybszy postęp naukowo-techniczny, wyższa wydajność pracy i wyższa opłacalność handlu zagranicznego. Tylko na tej drodze potrafimy osiągnąć dalszy szybki wzrost dochodu narodowego i podnosić systematycznie poziom życiowy całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.89" who="#WładysławGomułka">Główne założenia rozwoju na tym nowym etapie wypracował V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, skonkretyzowało je II Plenum Komitetu Centralnego naszej partii, obecnie zaś przekładają je na język przyszłego planu gospodarczego władze państwowe, resorty, zjednoczenia przemysłowe, rady narodowe, przedsiębiorstwa, instytucje projektowe i naukowe.</u>
          <u xml:id="u-3.90" who="#WładysławGomułka">W wielkiej pracy nad opracowaniem projektów Narodowego Planu Gospodarczego na lata 1971–1975 uczestniczą tysiączne kolektywy — działacze gospodarczy i przodujący robotnicy, inżynierowie i pracownicy nauki — realizatorzy przyszłego planu.</u>
          <u xml:id="u-3.91" who="#WładysławGomułka">Nasze nowe zadania nie dadzą się rozwiązać starymi sposobami, wymagają przegrupowania sił i środków, koncentracji wysiłków na takich kierunkach rozwoju, które zapewnią rekonstrukcję i unowocześnienie całych gałęzi gospodarki narodowej, powiększenie eksportu, a także szybszy wzrost produkcji zaspokajającej potrzeby ludności. Musimy lepiej wykorzystywać rosnące z roku na rok środki inwestycyjne oraz istniejące rezerwy potencjału gospodarczego.</u>
          <u xml:id="u-3.92" who="#WładysławGomułka">Można to osiągnąć jedynie w drodze systematycznego ulepszania i unowocześniania metod planowania, zarządzania i organizacji produkcji. Wdrażanie lepszych metod planowania i nowoczesnej organizacji pracy nie jest tylko sprawą prawidłowych dyrektyw. Jest to sprawa wiedzy, kwalifikacji, dyscypliny i odpowiedzialności kierowniczych kadr na wszystkich szczeblach, które muszą się uwolnić od starych, konserwatywnych nawyków.</u>
          <u xml:id="u-3.93" who="#WładysławGomułka">Niezbędnym warunkiem dynamicznego rozwoju naszej gospodarki jest wprowadzenie do wszystkich kluczowych działów produkcji zdobyczy współczesnej rewolucji naukowo-technicznej. Opóźnienia powstałe w tej dziedzinie są głównym źródłem naszych trudności.</u>
          <u xml:id="u-3.94" who="#WładysławGomułka">Zespolenie rewolucji naukowo-technicznej z socjalistyczną planową gospodarką stanowi klucz do rozwiązywania węzłowych zadań rozwoju naszego kraju. Nauka stała się w naszej dobie bezpośrednią siłą wytwórczą, źródłem postępu i wzrostu ekonomicznego. Jak dowodzi praktyka szeregu rozwiniętych krajów, 2/3, a nawet 3/4 przyrostu dochodu narodowego uzyskuje się w wyniku wdrażania osiągnięć naukowo-technicznych i ulepszeń organizacyjnych. Przełomowe odkrycia współczesnej nauki tylko w warunkach socjalistycznego ustroju mogą być wykorzystane z pożytkiem dla ogółu i w interesie pokoju i dobrobytu całego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-3.95" who="#WładysławGomułka">W ciągu minionych 25 lat wysiłkiem całego narodu stworzyliśmy silne zaplecze dla prowadzenia badań naukowych i kształcenia kadr o wysokich kwalifikacjach. Od roku 1950 liczba pracowników naukowo-badawczych wzrosła czterokrotnie, a nakłady finansowe na badania naukowe — ośmiokrotnie. Stworzyliśmy też w całym kraju sieć szkół wyższych oraz sieć instytutów naukowo-badawczych. Tempo rozbudowy zaplecza badawczego i szkolnictwa wyższego dwukrotnie wyprzedza tempo przyrostu dochodu narodowego i na te potrzeby nie będziemy i nadal szczędzić środków.</u>
          <u xml:id="u-3.96" who="#WładysławGomułka">Aby te nakłady państwa i wysiłki pracowników nauki były w pełni efektywne, niezbędne jest jednak bliższe niż dotąd powiązanie nauki z gospodarką. Mechanizmy, które powołane są do wdrażania osiągnięć nauki do produkcji, muszą być usprawnione. W szczególności rozbudowy wymaga zaplecze badawcze naszego przemysłu, bezpośrednio powiązane z wielkimi zakładami, kombinatami i zjednoczeniami branżowymi.</u>
          <u xml:id="u-3.97" who="#WładysławGomułka">Nie stać nas na samodzielne rozwijanie badań i poszukiwanie rozwiązań w zbyt wielu dziedzinach — wymaga to bowiem zaangażowania ogromnych środków materialnych i bardzo licznych kadr. Dlatego należy koncentrować wysiłki na wybranych kierunkach badań, przy równoczesnej, szerokiej współpracy naukowo-technicznej z bratnimi narodami socjalistycznymi. Wspólnie ze środowiskiem naukowym, w pełni korzystając z jego wiedzy i inicjatywy w opracowaniu prognoz rozwoju nauki i techniki, będziemy zatem dokonywać wyboru celów najistotniejszych dla gospodarki narodowej i wokół nich koncentrować środki i poszukiwania naszych badaczy.</u>
          <u xml:id="u-3.98" who="#WładysławGomułka">Unowocześnianie gospodarki narodowej i zaspokajanie jej wielostronnych potrzeb łączy się najściślej z naszą współpracą z innymi krajami socjalistycznymi w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Zarówno skala nowoczesnej produkcji, jak i tempo rozwoju poszczególnych nowych gałęzi wytwórczości wymaga międzynarodowego podziału pracy. Nawet wysoko rozwinięte i bogate kraje nie mogą sobie pozwolić na samodzielną produkcję wszystkich najbardziej nowoczesnych urządzeń czy środków komunikacji i wchodzą między sobą w coraz głębsze powiązania kooperacyjne i specjalizacyjne. Potrzeby gospodarczego postępu w obecnym stadium rozwoju sił wytwórczych i rewolucji naukowo-technicznej dyktują wszystkim konieczność gospodarczej integracji. Proces ten posunął się daleko naprzód w krajach kapitalistycznych. Interesy socjalizmu wymagają od wszystkich krajów socjalistycznych, jak to stwierdziła ostatnia sesja RWPG, przyśpieszenia procesu gospodarczej integracji naszej wspólnoty. Sprzyja temu sama natura planowej uspołecznionej gospodarki, która tworzy dogodne, obiektywne warunki dla koordynacji długofalowych zamierzeń inwestycyjnych i produkcyjnych, dla głębokiej i zróżnicowanej specjalizacji i kooperacji w wielu gałęziach gospodarki, dla rozwijania wspólnego rynku socjalistycznego, zarówno w zakresie towarów, jak pieniądza i kredytu. Idąc po tej pewnej, choć niełatwej drodze, gwarantujemy wspólnie z zaprzyjaźnionymi krajami socjalistycznymi, że potrafimy podnieść poziom techniczny i efektywność naszej ekonomiki.</u>
          <u xml:id="u-3.99" who="#WładysławGomułka">Twórcami wszystkich naszych osiągnięć zarówno w sferze gospodarczej, jak i w innych sferach życia społecznego są ludzie, kadry — robotnicy, inżynierowie, rolnicy, pracownicy nauki, administratorzy i wychowawcy. Im wyższe są kwalifikacje zawodowe i społeczne kadr, tym większy dają one wkład do wspólnego dzieła budowy nowej Polski. Dlatego przywiązujemy tak wielką wagę do kształcenia młodzieży, wysokokwalifikowanych pracowników wszystkich dziedzin, pracowników o głębokiej wiedzy fachowej, a zarazem świadomych swej odpowiedzialności wobec państwa i narodu. Mamy prawo oczekiwać od naszych kadr, by ich stosunek do społeczeństwa, do swego kraju nie określała tylko wysokość materialnych dochodów, ale w nie mniejszym stopniu patriotyczna świadomość, że uczestniczą w wielkiej przebudowie swego kraju, w wysiłku narodu, który nadrabia historyczne opóźnienia, w tworzeniu nowych, sprawiedliwych stosunków między ludźmi.</u>
          <u xml:id="u-3.100" who="#WładysławGomułka">Socjalizm bowiem, to nie tylko postęp gospodarczy, to budowa ustroju, w którym celem nadrzędnym jest dobro człowieka, w którym nie ma miejsca na wyzysk i krzywdę, w którym likwidacja klasowych podziałów wyrównuje start życiowy dla wszystkich, w którym miernikiem wartości obywatela jest jego praca, wiedza i poczucie społecznego obowiązku.</u>
          <u xml:id="u-3.101" who="#WładysławGomułka">Taki ustrój budujemy od lat 25. Uwalniając się krok za krokiem od złego dziedzictwa starych stosunków społecznych, tworząc nową rzeczywistość i fundamenty pod lepszą przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-3.102" who="#WładysławGomułka">Przyszłość ta należy do młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-3.103" who="#WładysławGomułka">Młodzież, ludzie do lat 30 — wychowani i ukształtowani w Polsce Ludowej, to dziś już większość narodu. Dla tego pokolenia, które coraz szerszą ławą wstępuje w życie, dotychczasowy dorobek Polski Ludowej to nie cel, nie szczyt marzeń i ambicji, lecz tylko punkt startu do realizacji nowych zadań, zakrojonych na miarę dnia jutrzejszego.</u>
          <u xml:id="u-3.104" who="#WładysławGomułka">Młodzież nasza powinna być świadoma swych zdobyczy, praw i przywilejów, ale więcej myśleć powinna o swych obowiązkach. Pytajmy więc młodych nie o to, czego oni oczekują od Polski Ludowej. Pytajmy ich o to, czego Polska może od nich oczekiwać, co pragną oni uczynić, aby kraj nasz stał się bogatszy, silniejszy i szczęśliwszy, aby podnieść go na nowe wyżyny społecznego, materialnego i duchowego postępu. I nie wątpimy, że odpowiedź, której nam młodzież udzieli, będzie zapowiedzią kontynuacji tej historycznej drogi, jaką zapoczątkowaliśmy 25 lat temu, drogi budowniczych Polski socjalistycznej.</u>
          <u xml:id="u-3.105" who="#WładysławGomułka">Dziś, mijając milowy słup pierwszego ćwierćwiecza tej drogi, pragnę z trybuny sejmowej złożyć wszystkim budowniczym Polski socjalistycznej, współtwórcom jej dorobku — klasie robotniczej, pracującym chłopom, inteligencji technicznej i twórczej, inicjatorom i realizatorom wielkiego czynu XXV-lecia, wszystkim, których ofiarnym trudem rąk i wysiłkiem myśli rosła i rozkwitała nasza ludowa ojczyzna — najserdeczniejsze słowa podzięki i wyrazy najwyższego uznania.</u>
          <u xml:id="u-3.106" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-3.107" who="#WładysławGomułka">Wysoka Izbo! 25-letni jubileusz Polski Ludowej świętujemy dziś razem z naszymi sojusznikami i przyjaciółmi, w obecności najwyższych przedstawicieli sąsiednich, bratnich krajów socjalistycznych. Ich obecność na uroczystym posiedzeniu naszego Sejmu symbolizuje sobą wspólnotę naszych historycznych losów, naszych interesów i celów, niezłomność naszych sojuszów, naszą przynależność do socjalistycznego świata, torującego ludzkości drogę w przyszłość.</u>
          <u xml:id="u-3.108" who="#WładysławGomułka">Pragnę w imieniu Komitetu Centralnego naszej partii i władz naczelnych Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu Sejmu, Rady Państwa i Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej raz jeszcze gorąco pozdrowić naszych drogich gości:</u>
          <u xml:id="u-3.109" who="#WładysławGomułka">— ze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich — w osobach Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Towarzysza Leonida Breżniewa i Przewodniczącego Prezydium Rady Najwyższej Towarzysza Nikołaja Podgórnego;</u>
          <u xml:id="u-3.110" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-3.111" who="#WładysławGomułka">— z Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej — w osobach Prezydenta Republiki Towarzysza Ludvika Svobody i I Sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji Towarzysza Gustava Husaka;</u>
          <u xml:id="u-3.112" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-3.113" who="#WładysławGomułka">— z Niemieckiej Republiki Demokratycznej — w osobach Premiera Rządu i Zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa Towarzysza Willi Stopha oraz członka Biura Politycznego i Sekretarza Komitetu Centralnego Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności Towarzysza Ericha Honeckera.</u>
          <u xml:id="u-3.114" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-3.115" who="#WładysławGomułka">Pragnę zapewnić naszych drogich gości, a za ich pośrednictwem bratnie narody wielkiego Związku Radzieckiego, a także narody Czechosłowacji i Niemieckiej Republiki Demokratycznej, że naród polski, wierny zasadom internacjonalizmu, tak jak i przez ubiegłe ćwierćwiecze tak i w przyszłości, ofiarną pracą nad rozwojem swego kraju będzie pomnażał zjednoczoną potęgę socjalistycznej wspólnoty narodów, będzie umacniał jej jedność i konsekwentnie bronił sprawy pokoju i wolności narodów.</u>
          <u xml:id="u-3.116" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-3.117" who="#WładysławGomułka">Zamykając w dniu dzisiejszym pierwsze ćwierćwiecze, wkraczamy z ufnością w nowy etap naszej historii. Przewodzić nam będzie ta sama idea, z której 25 lat temu zrodził się Manifest Lipcowy — nieśmiertelna idea socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-3.118" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-3.119" who="#WładysławGomułka">Proszę uprzejmie o zabranie głosu Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Towarzysza Leonida Breżniewa.</u>
          <u xml:id="u-3.120" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#LeonidBreżniew">Drodzy Towarzysze!</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#LeonidBreżniew">Wysoki Sejmie!</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#LeonidBreżniew">Przyjaciele!</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#LeonidBreżniew">Pozwólcie przede wszystkim serdecznie podziękować Wam za zaproszenie do wzięcia udziału w dzisiejszym uroczystym posiedzeniu. Wielką radość sprawia mnie i towarzyszowi Podgórnemu, że w tym świątecznym dniu jesteśmy tu razem z Wami.</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#LeonidBreżniew">W imieniu Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, Prezydium Rady Najwyższej ZSRR i rządu radzieckiego pozwólcie towarzysze, że złożę serdeczne gratulacje ludziom pracy bratniej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posłom na Sejm i całemu narodowi polskiemu z okazji historycznego etapu w życiu Polski Ludowej, 25-lecia jej narodzin.</u>
          <u xml:id="u-4.5" who="#komentarz">(Owacyjne oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.6" who="#LeonidBreżniew">Ludzie radzieccy odczuwają Wasze święto jako wspólne święto krajów socjalistycznych, jako wspaniały dowód zwycięskiego marszu naszej wspólnej socjalistycznej, komunistycznej sprawy. Myśli i uczucia 240-milionowego narodu radzieckiego są z narodem polskim, z polską klasą robotniczą, chłopstwem, inteligencją.</u>
          <u xml:id="u-4.7" who="#LeonidBreżniew">Ćwierć wieku temu wojska radzieckie i polskie, wypędzając faszystowskich najeźdźców, wkroczyły na ziemie polską. Miały jeszcze przed sobą ciężkie walki, nowe zacięte boje w imię wyzwolenia narodów Europy od hitlerowskiej tyranii, ale w tym pamiętnym lipcu 1944 roku jutrzenka odrodzenia Polski już zaświtała. Była to jutrzenka socjalizmu. I jak dowiodła tego historia, nic już nie może zgasić jej blasku.</u>
          <u xml:id="u-4.8" who="#LeonidBreżniew">Dziś, kiedy Polska socjalistyczna i wszyscy jej liczni przyjaciele uroczyście obchodzą chlubną rocznicę Dnia Odrodzenia, widać szczególnie wyraźnie, z jakim rozmachem i zdecydowaniem kraj kroczy naprzód. U tych, którzy wspólnie z wojskami radzieckimi i polskimi brali udział w walkach o wyzwolenie ziemi polskiej spod okupacji hitlerowskiej, na zawsze pozostanie w pamięci Polska z lat 1944–1945. Okupanci faszystowscy zadali krajowi okrutne rany. Miliony synów i córek narodu polskiego padły ofiarą hitlerowskich morderców. Polska leżała w gruzach.</u>
          <u xml:id="u-4.9" who="#LeonidBreżniew">W owym czasie było niemało takich działaczy politycznych, którzy twierdzili, że tylko z łaski kapitalistycznego zachodu możliwa jest odbudowa i rozwój Polski — w przeciwnym bowiem razie czeka ją wieczne ubóstwo i zacofanie. Ich polityczny widnokrąg ograniczał się do obrony interesów dawnych klas panujących, które doprowadziły kraj do katastrofy.</u>
          <u xml:id="u-4.10" who="#LeonidBreżniew">Byli jednak w Polsce ludzie, którzy przewidzieli dzień dzisiejszy. Byli to komuniści. Godni kontynuatorzy legendarnej chwały polskich rewolucjonistów, którzy walczyli na barykadach Komuny Paryskiej, rewolucji 1905 roku i w bitwach klasowych Wielkiego Października. Komuniści polscy zdobyli głęboki szacunek i zaufanie swego narodu. Swego prawa do kierowania społeczeństwem dowiedli ofiarną walką o interesy mas pracujących w czasach dyktatury burżuazji, wytrwałością i męstwem w latach walki z hitlerowskim okupantem, dowiedli tym, że właśnie oni wysunęli jedynie realny program narodowego odrodzenia kraju.</u>
          <u xml:id="u-4.11" who="#LeonidBreżniew">Komuniści polscy wiedzieli, że istnieje potężna siła, która zdolna jest podnieść i odrodzić Polskę. Komuniści znali wysoki poziom organizacji i rewolucyjnego ducha polskiej klasy robotniczej, wypróbowanego sojusznika i przyjaciela proletariuszy rosyjskich, o której bohaterstwie w swoim czasie mówił z zachwytem Włodzimierz Iljicz Lenin.</u>
          <u xml:id="u-4.12" who="#LeonidBreżniew">Komuniści niezłomnie wierzyli, że Polska wyzwolona z kajdan kapitalizmu jest zdolna do największych czynów. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, silnym swym powiązaniem z masami i wiernością nauce marksistowsko-leninowskiej, po zespoleniu całego narodu we Froncie Jedności Narodu, pomyślnie wprowadziła go na drogę socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-4.13" who="#LeonidBreżniew">Wolna, suwerenna Polska, o której marzyli, o którą walczyli na przestrzeni całej historii polscy patrioci, najlepsi synowie narodu, który dał światu Kopernika, Mickiewicza i Chopina, narodu Kościuszki i Dąbrowskiego, Dzierżyńskiego i Marchlewskiego, taka właśnie Polska stała się rzeczywistością. Polska ta istnieje, rozwija się i umacnia.</u>
          <u xml:id="u-4.14" who="#LeonidBreżniew">My wszyscy, Wasi szczerzy przyjaciele, odczuwaliśmy dumę i zachwyt słuchając tego, co mówił o osiągnięciach socjalistycznej Polski w swym przemówieniu nasz przyjaciel i towarzysz, wierny syn ludu polskiego i wybitny działacz międzynarodowego ruchu komunistycznego, I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR, towarzysz Władysław Gomułka. Intensywny rozwój gospodarki, rozkwit nauki i kultury, podniesienie stopy życiowej ludności, wysoka aktywność polityczna mas pracujących — oto charakterystyczne cechy współczesnej polskiej rzeczywistości.</u>
          <u xml:id="u-4.15" who="#LeonidBreżniew">Wiemy, że bratnia Polska ma jeszcze przed sobą wiele poważnych zadań i skomplikowanych problemów, wiele pracy, podobnie jak my wszyscy. Mówił tu o tym towarzysz Gomułka. Jednakże rękojmią pomyślnego wykonania tych zadań jest fakt sprawowania kierownictwa przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, uzbrojoną w naukę marksizmu-leninizmu i ściśle powiązaną z masami oraz owocna współpraca Polski z innymi krajami socjalistycznymi.</u>
          <u xml:id="u-4.16" who="#LeonidBreżniew">Jesteśmy głęboko przekonani, że naród polski, polscy komuniści, którzy wykazali prawdziwe bohaterstwo na polu pracy oraz dali dowody niezłomności i wytrwałości w odbudowie kraju, w budowie nowej, socjalistycznej Polski, pomyślnie zrealizują swe plany i zamiary.</u>
          <u xml:id="u-4.17" who="#LeonidBreżniew">Socjalizm na zawsze położył kres poprzednim tragicznym dziejom Polski. Nowa niepodległa Polska stała się równoprawnym uczestnikiem wspólnoty socjalistycznej, w której umocnienie wnosi ważki wkład. Czy chodzi o stosunki dwustronne między państwami socjalistycznymi, czy też o wielostronne powiązania krajów socjalizmu, Polska Rzeczpospolita Ludowa jest przykładem prawdziwie braterskiego podejścia do swych sojuszników i przyjaciół. Wspaniałe hasło bohaterskich polskich bojowników ubiegłego stulecia: „O wolność waszą i naszą” — w dobie obecnej wzbogaciło się o nową treść, stało się nieodłącznym elementem internacjonalistycznej polityki Polski Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-4.18" who="#LeonidBreżniew">Polska Rzeczpospolita Ludowa cieszy się wielkim autorytetem na arenie międzynarodowej. Prowadząc konsekwentną, socjalistyczną politykę zagraniczną, zdecydowanie broni ona pokoju w Europie i na całym świecie. Związek Radziecki, podobnie jak inne kraje socjalistyczne, wysoko ceni pryncypialną politykę bratniej Polski. Doskonale wiemy, że kiedy chodzi o obronę interesów socjalizmu, o utrwalenie pokoju, naród polski, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza zawsze będą się znajdowały w pierwszym szeregu bojowników o wzniosłe ideały wolności narodów, o socjalizm.</u>
          <u xml:id="u-4.19" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.20" who="#LeonidBreżniew">Przed 25 laty rozpoczął się również nowy rozdział w dziejach stosunków między naszymi krajami. Socjalizm ziścił najgłębsze marzenia naszych narodów o sojuszu opartym na równości praw i o braterskiej współpracy; zrodziła się niezachwiana przyjaźń Związku Radzieckiego i nowej socjalistycznej Polski.</u>
          <u xml:id="u-4.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.22" who="#LeonidBreżniew">W tym uroczystym dniu ze szczególnym wzruszeniem przyjęliśmy serdeczne słowa wypowiedziane tu dziś pod adresem Związku Radzieckiego i jego narodów, jego leninowskiej partii komunistycznej. Niech mi wolno będzie, drodzy towarzysze, z całego serca podziękować Wam za te słowa i za uczucia, których są one wyrazem. Ludzie radzieccy głęboko odczuwają przyjaźń i solidarność naszych polskich braci i odpowiadają im równie gorącą przyjaźnią i niezmienną solidarnością.</u>
          <u xml:id="u-4.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.24" who="#LeonidBreżniew">W imieniu komunistów radzieckich, całego narodu radzieckiego, pragniemy Wam oświadczyć, szanowni towarzysze, z tej honorowej trybuny: sprawa przyjaźni radziecko-polskiej jest dla nas sprawą świętą!</u>
          <u xml:id="u-4.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.26" who="#LeonidBreżniew">Ludzie radzieccy nadal będą czynić wszystko, aby nasz niewzruszony sojusz, nasze braterskie więzy i wszechstronną współpraca z socjalistyczną Polską stawały się coraz ściślejsze, coraz bardziej wielostronne i owocne. W naszej przyjaźni widzimy niezawodną gwarancję nowych zwycięstw sprawy socjalizmu i komunizmu.</u>
          <u xml:id="u-4.27" who="#LeonidBreżniew">Do osiągnięć i sukcesów doby obecnej narody radziecki i polski doszły drogą wielkich prób, najcięższych bitew w swych dziejach. Natchnione ideałami wolności i niepodległości przeszły one przez te próby, rozgromiły czarne siły faszystowskich agresorów i odniosły zwycięstwo.</u>
          <u xml:id="u-4.28" who="#LeonidBreżniew">Narody naszych krajów zawsze pamiętać będą, jak wielkim kosztem zwycięstwo to osiągnięto i będą się starały być godnymi następcami tych, którzy je wywalczyli. Nigdy nie zapomnimy strasznego dymu pożarów, nie zapomnimy ruin Warszawy i Mińska. Wiecznie żyć będą w pamięci naszych narodów męczennicy Majdanka i Oświęcimia, ofiary blokady Leningradu. Wiele pokoleń czerpać będzie natchnienie z przykładu, jakim było bohaterstwo uczestników bitew pod Stalingradem i na Łuku Kurskim, wyzwolicieli Warszawy, Bratysławy i Pragi, uczestników szturmu na Berlin, bezgraniczne męstwo milionów żołnierzy, którzy w niezliczonych, krwawych walkach obronili prawo narodów do niepodległości i wolności.</u>
          <u xml:id="u-4.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.30" who="#LeonidBreżniew">I oświadczamy: to co narody zdobyły w ogniu bitew II wojny światowej zdobyte zostało na zawsze!</u>
          <u xml:id="u-4.31" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.32" who="#LeonidBreżniew">Niech nasi przeciwnicy klasowi nie żywią złudzeń, licząc na możliwość przekreślenia historycznych zwycięstw socjalizmu. Nigdy do tego nie dojdzie!</u>
          <u xml:id="u-4.33" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.34" who="#LeonidBreżniew">Rękojmią tego jest wolne życie narodów krajów socjalistycznych, ich twórcza praca, ich wspaniałe plany, ich wspólna wola pogłębiania i rozwijania braterskiej współpracy we wszystkich dziedzinach, umacniania Układu Warszawskiego, który niezawodnie zapewnia suwerenność jego uczestnikom, bezpieczeństwo i nienaruszalność granic krajów socjalistycznych w Europie, w tym również granicy Polski Ludowej na Odrze i Nysie oraz zachodniej granicy Niemieckiej Republiki Demokratycznej, jak również Czechosłowacji.</u>
          <u xml:id="u-4.35" who="#LeonidBreżniew">I jest to jakby wyrazem historycznej sprawiedliwości, że stolica Polski Ludowej — Warszawa, miasto, które tak wiele wycierpiało, Warszawa bohaterska, symbol walki na śmierć i życie z faszyzmem — najgorszym wrogiem ludzkości, kwitnąca dziś, piękna, socjalistyczna Warszawa dała imię temu bojowemu sojuszowi krajów socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-4.36" who="#LeonidBreżniew">Towarzysze! Życie wyraźnie wykazuje, jak nieocenione znaczenie mają stosunki oparte na zasadzie internacjonalizmu socjalistycznego, które się ukształtowały między naszymi krajami i narodami zespolonymi wspólnym celem, wspólnym marksistowsko-leninowskim światopoglądem.</u>
          <u xml:id="u-4.37" who="#LeonidBreżniew">Internacjonalizm socjalistyczny — to nie pobożne życzenie, lecz konkretna rzeczywistość doby obecnej.</u>
          <u xml:id="u-4.38" who="#LeonidBreżniew">Jego ucieleśnieniem jest skuteczna polityczna współpraca Związku Radzieckiego, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i innych państw socjalistycznych. Umocnienie pozycji światowego socjalizmu jako całości, osiągnięcia każdego kraju socjalistycznego są nierozerwalnie związane z solidarnymi działaniami państw socjalistycznych, z ich wzajemną pomocą. Internacjonalizm socjalistyczny — to wielka odpowiedzialność za losy socjalizmu nie tylko we własnym kraju, lecz również na całym świecie. Jest to najwyższe poszanowanie cech narodowych i historycznych rozwoju każdego kraju i zdecydowana wola udzielania sobie nawzajem jak najszerszego poparcia. Jest to głębokie zrozumienie tej roli historycznej, jaką odgrywają kraje socjalistyczne w światowym procesie rewolucyjnym, w dziele popierania wyzwoleńczej antyimperialistycznej walki narodów.</u>
          <u xml:id="u-4.39" who="#LeonidBreżniew">Internacjonalizm socjalistyczny znalazł dziś wyraz w tendencji do zbliżenia ekonomicznego państw socjalistycznych, we wszechstronnym rozwoju powiązań gospodarczych między nimi. Jesteśmy przekonani, że realizacja zadań nakreślonych na 23 specjalnej sesji Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej umożliwi przyśpieszenie postępu naukowo-technicznego w każdym z naszych krajów, wywrze korzystny wpływ na podniesienie dobrobytu mas pracujących i niewątpliwie jeszcze bardziej umocni pozycje światowego socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-4.40" who="#LeonidBreżniew">Historia stosunków międzypaństwowych zna niemało sojuszów, które nie wytrzymały próby czasu i rozpadły się. W gruncie rzeczy były to zmowy klas wyzyskiwaczy, zrodzone przez tę lub inną koniunkturę polityczną, przez te lub inne przemijające interesy. Jednakże los, który je spotkał, nie grozi pogłębiającej się współpracy krajów socjalizmu, albowiem nasz sojusz wyraża podstawową tendencję historyczną rozwoju całego społeczeństwa ludzkiego. Jest on oparty na głębokiej przyjaźni narodów, na jedności celów, jego fundament to walka wielu pokoleń rewolucjonistów, demokratów, których gorącym marzeniem było wolne, oparte na równości praw, zjednoczenie narodów wszystkich krajów. Właśnie taka przyjaźń jednoczy narody krajów socjalistycznych. Taka przyjaźń jest niewzruszona i nie boi się żadnych prób.</u>
          <u xml:id="u-4.41" who="#LeonidBreżniew">Oczywiście, towarzysze, stosunki oparte na zasadzie internacjonalizmu socjalistycznego nie układają się automatycznie. Jak wykazuje życie, potrzebna jest do tego konsekwentna praca polityczna i ideologiczna partii komunistycznych. Chodzi tu nie tylko o spuściznę przeszłości kapitalistycznej, a nawet feudalnej, której nie da się wyplenić ze świadomości ludzi w ciągu jednego dnia lub roku.</u>
          <u xml:id="u-4.42" who="#LeonidBreżniew">Chodzi jeszcze o to, że imperialiści stale usiłują wprowadzić w stosunki między krajami socjalistycznymi posiew wyobcowania i wzajemnej nieufności. Tam, gdzie dopuszcza się do osłabienia, a tym bardziej do odejścia od zasad internacjonalizmu socjalistycznego, wyrządzić można niemałą szkodę budowie socjalizmu w danym kraju i wspólnej sprawie socjalizmu światowego.</u>
          <u xml:id="u-4.43" who="#LeonidBreżniew">Towarzysze! Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego, podobnie jak i Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, jak partie komunistyczne innych krajów socjalistycznych, gotowa jest dołożyć maksimum wysiłków, aby współpraca państw socjalistycznych umacniała się z każdym rokiem. Oczywiste jest dla nas, że jeśli dziś wszyscy wspólnie pomyślnie walczymy przeciwko niebezpieczeństwu nowej wojny światowej, to właśnie ta nasza bojowa współpraca czyni tę walkę szczególnie skuteczną. Jeśli dziś w Europie rosną siły występujące na rzecz utworzenia niezawodnego systemu bezpieczeństwa i szerzy się walka przeciwko odwetowej polityce kół rządzących w NRF, to właśnie w tym przejawia się znaczenie ścisłej koordynacji naszych wysiłków w dziedzinie polityki zagranicznej. Jeśli dziś na dalekiej od kontynentu europejskiego ziemi Wietnamu ponosi fiasko agresywna awantura imperialistów amerykańskich, to i w tym znajduje wyraz wpływ braterskiej solidarności krajów socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-4.44" who="#LeonidBreżniew">Towarzysze! Przed wspólnotą socjalistyczną, przed ruchem komunistycznym i robotniczym, przed wszystkimi rewolucyjnymi siłami współczesności stoją dziś odpowiedzialne zadania historyczne. Zostały one kolektywnie ustalone na niedawnej Międzynarodowej Naradzie Partii Komunistycznych i Robotniczych, w której przygotowaniu i przeprowadzeniu zarówno KPZR, PZPR, jak i inne partie wzięły tak czynny udział.</u>
          <u xml:id="u-4.45" who="#LeonidBreżniew">Narada wykazała dobitnie, że światowy ruch komunistyczny — awangardowa siła naszej epoki — wkracza w etap dalszego rozwoju. W ciągu krótkiego czasu, jaki dzieli nas od daty zakończenia narady, z wielką mocą ujawniło się całe znaczenie i bogactwo idei, wysuniętych na naradzie, uwidoczniła się mobilizująca rola głęboko pozytywnego programu, jaki sprecyzowano w uchwalonych przez nią dokumentach. Pokój, demokracja, niezawisłość narodowa, socjalizm — te wzniosłe ideały komunistów — zagrzewają do aktywnych działań przeciwko siłom reakcji i wojny wszystkie antyimperialistyczne prądy współczesności. Po zespoleniu w jedną całość potężnego frontu antyimperialistycznego, ruch komunistyczny będzie mógł rozwinąć jeszcze szerzej ofensywę przeciwko imperializmowi.</u>
          <u xml:id="u-4.46" who="#LeonidBreżniew">Międzynarodowa Narada Partii Komunistycznych i Robotniczych stała się nowym dowodem żywotności zwycięskiej siły idei marksistowsko-leninowskiej. Wyrazem leninizmu i jego wcieleniem — jest dziś rozmach budowy socjalizmu i komunizmu w naszych krajach. Dzisiejszy leninizm — to rozwój ruchu robotniczego i komunistycznego. Leninizm — to nieustanny rozwój procesu wyzwolenia narodowego. I można, towarzysze, z pełnym uzasadnieniem stwierdzić, że triumf dzieła Lenina. znalazł również wymowny wyraz w wielkim święcie — w dniu 25-lecia Polski socjalistycznej, która pewnie kroczy leninowską drogą.</u>
          <u xml:id="u-4.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.48" who="#LeonidBreżniew">Niech mi wolno będzie jeszcze raz, drodzy towarzysze, z całego serca pozdrowić posłów na Sejm i cały polski świat pracy z okazji Dnia Odrodzenia oraz złożyć socjalistycznej Polsce życzenia nowych, wspaniałych zwycięstw dla dobra narodu polskiego, dla dobra sprawy pokoju i socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-4.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.50" who="#LeonidBreżniew">Niech żyje i kwitnie Polska Rzeczpospolita Ludowa!</u>
          <u xml:id="u-4.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.52" who="#LeonidBreżniew">Niech żyje bojowa awangarda polskich mas pracujących — Polska Zjednoczona Partia Robotnicza!</u>
          <u xml:id="u-4.53" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.54" who="#LeonidBreżniew">Chwała narodowi polskiemu.</u>
          <u xml:id="u-4.55" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-4.56" who="#LeonidBreżniew">Niech żyje niewzruszony sojusz bratnich krajów socjalizmu!</u>
          <u xml:id="u-4.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#Marszałek">Proszę uprzejmie o zabranie głosu I Sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji, Towarzysza Gustava Husaka.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#GustavHusak">Szanowne Towarzyszki i Towarzysze, Wysoki Sejmie, Szanowni polscy Przyjaciele!</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#GustavHusak">Pozwólcie, że podziękuję za zaproszenie na dzisiejsze i jutrzejsze uroczystości 25 rocznicy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-6.2" who="#GustavHusak">Pozwólcie, bym w imieniu naszej delegacji, w imieniu Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji i ludu czechosłowackiego serdecznie pogratulował narodowi polskiemu oraz jego przedstawicielom partyjnym i państwowym z okazji 25 rocznicy wyzwolenia i powstania Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-6.3" who="#GustavHusak">W Czechosłowacji dobrze znamy godne uwagi sukcesy, które osiągnął bratni naród polski w ciągu ostatnich 25 lat pod kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i szczerze cieszymy się ze wszystkich Waszych osiągnięć. Cenimy wyniki Waszej pracy i uważamy je za tym większe, że wiemy w jak ciężkich warunkach zaczęło się po wojnie organizować odrodzone państwo polskie — jak o tym mówił tow. Gomułka — i jak ciężkie straty w ludziach i straty materialne poniósł w latach wojny naród polski i jego kraj. Miałem po wojnie możność przekonać się w Warszawie i w innych polskich miastach o tragicznych następstwach wyczynów faszystowskiego barbarzyństwa na ziemi polskiej. Z szacunkiem i podziwem śledziliśmy ofiarną i pełną zapału pracę ludu polskiego przy odbudowywaniu swych miast, swego kraju, swego swobodnego życia. Tylko w tym kontekście historycznym, przez porównanie dziedzictwa dawnych reżimów i następstw nazistowskiego zniszczenia z obecną sytuacją, można właściwie ocenić historyczne wyniki ofiarnej pracy polskiego ludu pracującego w ciągu ostatnich 25 lat.</u>
          <u xml:id="u-6.4" who="#GustavHusak">Stosunki między narodami Czechosłowacji i Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają bogate, liczne i stare tradycje. Najnowsze wszakże dzieje naszych narodów wykazują wręcz losowo wspólne cechy, na których po wojnie oparły się nasze braterskie i sojusznicze stosunki. W wyniku brutalnej interwencji nazistowskich Niemiec zostało rozbite i zlikwidowane zarówno państwo czechosłowackie, jak i polskie, podeptana została nasza i Wasza wolność narodowa, faszyzm ujarzmił i niszczył nasze narody. Po latach ciężkich i pełnych poświęcenia walk z nazizmem, których główny ciężar ponosił Związek Radziecki, jego armia i naród i do których mężnie wnieśli swój wkład również narody polski, czeski i słowacki, odrodziła się nasza wolność narodowa i państwowa. Wspólne cierpienia naszych narodów i wspólna antyfaszystowska walka o wolność i postęp, jak również potrzeba wspólnej obrony życia i pracy naszych narodów, stały się podstawą braterskich i sojuszniczych więzi między Czechosłowacją i Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, między Czechosłowacją i Polską Rzecząpospolitą Ludową oraz pozostałymi krajami socjalistycznymi. Sojusz ten jest podstawą i rzec można — problemem dzisiejszego i przyszłego bytu naszych narodów.</u>
          <u xml:id="u-6.5" who="#GustavHusak">Po wyzwoleniu naszych krajów przez Armię Radziecką wytworzyły się zarówno w Polsce, jak i w Czechosłowacji i w innych krajach, warunki do tego, by postępowe siły społeczeństwa, klasa robotnicza i jej sojusznicy mogli podjąć wysiłki w celu ustanowienia bardziej sprawiedliwego porządku społecznego, w celu przebudowy społeczeństwa na zasadach socjalistycznych. Historia nowej Polski i Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej jest szkołą zmagań klasowych i politycznych o zbudowanie nowego społeczeństwa. Jest ona dowodem bohaterskiej pracy ludu pracującego, jego politycznych i gospodarczych zwycięstw, jak również niektórych błędów i omyłek oraz wysiłków na rzecz ich przezwyciężenia. Stosunki między Czechosłowacją i Polską jak również nasze stosunki ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i innymi krajami socjalistycznymi pogłębiły się przez to i rozszerzyły. Określają je zarówno interesy narodowe, jak i wspólny, socjalistyczny cel, wspólna marksistowsko-leninowska nauka. Jest to drugi kamień węgielny, na którym opierają się dzisiaj, i opierać się będą w przyszłości, wzajemne stosunki między naszymi narodami i państwami. Mamy zatem wszelkie powody do tego, byśmy nasze braterskie i sojusznicze stosunki rozwijali i pogłębiali we wszystkich dziedzinach. W dzisiejszym klasowo podzielonym świecie stoi przed nami wszystkimi jednoznaczny problem: im mocniejsze są poszczególne ogniwa obozu socjalistycznego, im głębsza jest ich współpraca, tym silniejszy jest cały obóz, tym bezpieczniejszy jest pokój na świecie i tym bardziej obiecujące są perspektywy sił postępowych. I na odwrót. Istnieją bowiem w świecie siły imperialistyczne, które dążą do osłabienia jedności i siły obozu socjalistycznego, do wbicia klina między nas, do wyszukiwania słabych miejsc, spiętrzania sprzeczności i ich wykorzystywania, rozbijania z zewnątrz i od wewnątrz siły poszczególnych państw socjalistycznych oraz popierania resztek sił antysocjalistycznych wewnątrz tych państw.</u>
          <u xml:id="u-6.6" who="#GustavHusak">Doświadczenia Czechosłowacji w ciągu ostatniego półrocza są dobrym tego przykładem. W latach socjalistycznego budownictwa osiągnęliśmy godne uwagi wyniki i sukcesy we wszystkich dziedzinach. Nagromadziły się wszakże również trudności i problemy oraz błędy i deformacje, które poważnie hamowały naszą drogę naprzód. W naszej partii i wśród narodu narastało zdrowe pragnienie usunięcia błędów i rozwiązania problemów naszego społeczeństwa. Dojrzewało ono przed styczniem 1968 r. i wyraźnie się po nim przejawiło. Szerokie warstwy członków partii i społeczeństwa popierały ten wysiłek. Jednakże proces ten od samego początku komplikowało zorganizowane dążenie różnych prawicowo-oportunistycznych i wręcz antysocjalistycznych sił, które usiłowały nadużyć powstałej, swobodniejszej przestrzeni do oczerniania naszej socjalistycznej drogi, do propagowania drobnomieszczańskich i anarchistycznych wyobrażeń o socjalizmie, a także do bezpośrednich przygotowań, zmierzających do zmiany panujących stosunków politycznych. W tej działalności wspomniane siły krajowe wszystkimi kanałami korzystały z poparcia świata burżuazyjnego.</u>
          <u xml:id="u-6.7" who="#GustavHusak">W wewnętrznej walce politycznej niejednolite i niekonsekwentne kierownictwo naszej partii stopniowo traciło zdolność działania, nie przeciwstawiało się, albo niedostatecznie przeciwstawiało się, zorganizowanym naciskom i akcjom sił prawicowych i antysocjalistycznych, które świadomie rozbijały jedność partii, podkopywały jej kierowniczą rolę, osłabiały organy socjalistycznej władzy oraz kierowania państwowego i gospodarczego, jak również naruszały międzynarodowe zobowiązania naszej partii i państwa. W wyniku tego nasza partia i społeczeństwo znalazły się w głębokiej, kryzysowej sytuacji, która objęła także stosunki z bratnimi partiami i krajami. Wielu naszych ludzi z obawami i dezaprobatą śledziło ten rozwój. Rozumiemy przeto również zatroskanie i obawy bratnich partii z powodu zeszłorocznego rozwoju sytuacji w Czechosłowacji, tym bardziej, że nasze kierownictwo pod naciskiem sił prawicowych i antysocjalistycznych oraz w wyniku sprzeczności w swym łonie nie wzięło w sposób wystarczająco odpowiedzialny pod uwagę wyników wielu spotkań i narad z bratnimi partiami, zaś w niektórych sytuacjach zajęło stanowisko, które nie odpowiadało klasowym i międzynarodowym interesom ani naszej partii i społeczeństwa, ani obozu socjalistycznego jako całości. Wynikły z tego szkody dla naszego społeczeństwa, jak również komplikacje w międzynarodowym ruchu komunistycznym.</u>
          <u xml:id="u-6.8" who="#GustavHusak">Po wielu ciężkich doświadczeniach i zmaganiach wewnętrznych Komitet Centralny naszej partii postanowił w kwietniu tego roku w sposób świadomy i konsekwentny rozwiązać kryzysową sytuację w partii i społeczeństwie, poszukiwać realnych dróg stabilizacji politycznej i gospodarczej w naszym państwie oraz dróg pełnego odrodzenia braterskich i przyjacielskich stosunków z ZSRR, Polską i pozostałymi krajami socjalistycznymi, a to na pryncypialnych pozycjach marksizmu-leninizmu i internacjonalizmu proletariackiego, tak jak o tym mówią decyzje plenum Komitetu Centralnego KPCz z kwietnia i maja bieżącego roku. Krótki okres od kwietnia bieżącego roku przyniósł nam na obranej przez nas drodze wiele dobrych wyników. Wiemy jednak, że chodzi o złożoną i dłuższą walkę. Podejmujemy wysiłki w celu zjednoczenia zdrowych sił w partii i wśród ludu pracującego i jesteśmy pewni zwycięstwa, mimo że nie nie doceniamy bynajmniej politycznych i gospodarczych trudności dzisiejszej sytuacji. W celu zrozumienia naszego rozwoju, dla usunięcia przyczyn i następstw kryzysowej sytuacji opracowujemy dzisiaj obiektywną analizę stosunków sprzed stycznia 1968 r., jak również po nim, tak byśmy mogli wyciągnąć niezbędne wnioski i płynące z nich nauki.</u>
          <u xml:id="u-6.9" who="#GustavHusak">W pełni deklarujemy swe poparcie dla wyników narady bratysławskiej, osiągniętych przez bratnie partie przed rokiem, jak również dla wszystkich wniosków Moskiewskiej Narady Partii Komunistycznych i Robotniczych z czerwca bieżącego roku oraz uważamy je za trwały składnik naszej linii politycznej. Będziemy możliwie jak najlepiej umacniać braterskie i sojusznicze więzi z ZSRR, Polską Rzecząpospolitą Ludową i pozostałymi krajami socjalistycznymi, umacniać system Układu Warszawskiego i współpracę w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i to zarówno z punktu widzenia naszych interesów narodowych i państwowych, jak również mając na względzie umocnienie całego obozu socjalistycznego. W tym właśnie sensie wyrażamy także najwyższe zainteresowanie wszechstronnym pogłębieniem naszych stosunków i współpracy z bratnią Polską Rzecząpospolitą Ludową.</u>
          <u xml:id="u-6.10" who="#GustavHusak">Pozwólcie, że na zakończenie, z okazji tej wspaniałej rocznicy przekażę z całego serca polskiemu narodowi i państwu życzenia wielu osiągnięć i nowych zwycięstw w przyszłych latach. Pozwólcie, że Was zapewnię i proszę, abyście tego nie przyjmowali jako zwrot grzecznościowy — iż Polska ma na swej południowej granicy w naszych narodach wiernych sojuszników i przyjaciół, zaś w Komunistycznej Partii Czechosłowacji — współbojownika, który dąży do tych samych wzniosłych, socjalistycznych celów. Jeszcze raz serdecznie i bratersko pozdrawiam zaprzyjaźnioną Polskę.</u>
          <u xml:id="u-6.11" who="#komentarz">(Owacyjne oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#Marszałek">Proszę uprzejmie o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów, zastępcę Przewodniczącego Rady Państwa Niemieckiej Republiki Demokratycznej Towarzysza Willi Stopha.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#WilliStoph">Wielce Szanowny Towarzyszu Gomułka!</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#WilliStoph">Wielce Szanowny Towarzyszu Spychalski!</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#WilliStoph">Wielce Szanowny Towarzyszu Cyrankiewicz!</u>
          <u xml:id="u-8.3" who="#WilliStoph">Wielce Szanowny Towarzyszu Wycech!</u>
          <u xml:id="u-8.4" who="#WilliStoph">Drodzy Towarzysze i Przyjaciele!</u>
          <u xml:id="u-8.5" who="#WilliStoph">Pozwólcie, że podziękuję Wam za zaszczyt wystąpienia na Waszej uroczystej sesji.</u>
          <u xml:id="u-8.6" who="#WilliStoph">W imieniu Komitetu Centralnego Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności i jej I Sekretarza, towarzysza Waltera Ulbrichta, w imieniu Rady Państwa i Rady Ministrów Niemieckiej Republiki Demokratycznej składam serdeczne życzenia Wam i całemu narodowi polskiemu z okazji święta narodowego — 25-lecia odrodzenia Polski.</u>
          <u xml:id="u-8.7" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski).</u>
          <u xml:id="u-8.8" who="#WilliStoph">Przekazujemy Wam serdeczne, braterskie pozdrowienia od narodu Niemieckiej Republiki Demokratycznej — pierwszego socjalistycznego państwa narodu niemieckiego. Ludzie pracy naszego kraju odnoszą się z głębokim szacunkiem do prawdziwie historycznego dzieła — rewolucyjnego przekształcenia Polski — dokonanego przez polską klasę robotniczą pod przewodnictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w sojuszu z chłopstwem i wszystkimi innymi warstwami ludności, w pierwszym ćwierćwieczu istnienia Waszej władzy ludowej. Jest to rezultat heroicznych wysiłków, koniecznych dla przezwyciężenia nieszczęsnego spadku po kapitalizmie i strasznych pozostałości hitlerowsko-faszystowskiej, niszczycielskiej wojny. Jest to dzieło wielkiego wysiłku, włożonego w zbudowanie nowoczesnego państwa przemysłowego po to, by wkroczyć na drogę prowadzącą do socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-8.9" who="#WilliStoph">W trwałym sojuszu i braterskiej przyjaźni ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi Polska Ludowa wnosi wielki wkład do wzmocnienia międzynarodowych pozycji socjalizmu, zaś w walce przeciwko imperializmowi przyczynia się do utrzymania pokoju w Europie i na świecie.</u>
          <u xml:id="u-8.10" who="#WilliStoph">Powstanie władzy ludowej w Polsce i utworzenie Niemieckiej Republiki Demokratycznej dzięki zwycięstwu Związku Radzieckiego nad bandyckim faszyzmem hitlerowskim — zapoczątkowały nowy rozdział w historii stosunków między naszymi narodami.</u>
          <u xml:id="u-8.11" who="#WilliStoph">W szczerej i głębokiej przyjaźni łączącej nas już na zawsze, spełniają się wielkie tradycje rewolucyjnej walki polskiej i niemieckiej klasy robotniczej, walki prowadzonej przez komunistyczne partie naszych krajów, spełnia się tęsknota niezliczonych polskich i niemieckich patriotów minionych pokoleń. Nasza przyjaźń przypieczętowana jest krwią tych, którzy w mrocznych latach reakcji, w warunkach zasianej przez imperializm nienawiści i wrogości, walczyli o zapoczątkowanie epoki, w której oba nasze narody będą mogły żyć w braterskich, dobrosąsiedzkich stosunkach.</u>
          <u xml:id="u-8.12" who="#WilliStoph">Niemiecka Republika Demokratyczna, w której klasa robotnicza pod przewodnictwem Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności, w ścisłym sojuszu z chłopstwem i innymi warstwami ludności, sprawuje polityczną władzę, w której wykorzenione zostały kapitalistyczne rządy i militaryzm; ta Niemiecka Republika Demokratyczna jest uosobieniem nieodwołalnej opcji naszego narodu na rzecz socjalizmu. Każdy obywatel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stwierdzić może z satysfakcją i poczuciem pewności, że po raz pierwszy w historii powstało państwo niemieckie, w którym przezwyciężono zgubną przeszłość i w którym czyni się wszystko, aby raz na zawsze zapobiec rozpętaniu wojny, biorącej początek na ziemi niemieckiej.</u>
          <u xml:id="u-8.13" who="#WilliStoph">Złączeni ścisłym braterstwem broni ze Związkiem Radzieckim i z innymi krajami — członkami Układu Warszawskiego, w interesie wspólnoty socjalistycznej — także w przyszłości damy zachodnioniemieckim odwetowcom należytą odprawę, jeśli odważą się naruszyć granice ustalone w wyniku drugiej wojny światowej. Zgadzamy się całkowicie z Towarzyszem Władysławem Gomułką, który na VII Zjeździe SED oświadczył, że suwerenność Niemieckiej Republiki Demokratycznej i nienaruszalność jej granic są równoznaczne z bezpieczeństwem i nienaruszalnością granic Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Ponownie podkreślamy, że granica pokoju na Odrze i Nysie broniona jest na zachód od Łaby i Werry.</u>
          <u xml:id="u-8.14" who="#WilliStoph">Na trwałych podstawach, jakie daje nam wspólny cel, rozwinęła się pełna zaufania współpraca, oparta na proletariackim internacjonalizmie, przynosząca cenne owoce, służąca obopólnym korzyściom naszych narodów. Podpisany w 1967 r. Układ o Przyjaźni, Współpracy i Wzajemnej Pomocy pomiędzy Niemiecką Republiką Demokratyczną a Polską Rzecząpospolitą Ludową jest tego znamiennym wyrazem. Układ ten otwiera nowe możliwości i perspektywy wszechstronnego pogłębienia i rozszerzenia stosunków między naszymi narodami i państwami.</u>
          <u xml:id="u-8.15" who="#WilliStoph">Wspólnie stoimy przed zadaniem urzeczywistnienia nauk marksizmu-leninizmu i ukształtowania socjalistycznego ustroju społecznego, przed koniecznością opanowania zdobyczy rewolucji naukowo-technicznej dla dobra socjalizmu. Jesteśmy przekonani, że warunki, którymi dysponujemy już wspólnie dla osiągnięcia socjalistycznych celów i które nadal będziemy tworzyć przy wytężonej pracy i koncentracji naszych sił, doprowadzą do pełnego sukcesu. W ścisłej współpracy ze Związkiem Radzieckim i z innymi państwami wspólnoty socjalistycznej będziemy mogli zdobywać najwyższe osiągnięcia w decydujących dziedzinach nauki, techniki i produkcji. Socjalistyczna integracja, oparta na uchwałach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, stanie się decydującym czynnikiem dla przyśpieszenia postępu gospodarki narodowej krajów socjalistycznych i dla ekonomicznego współzawodnictwa socjalizmu z kapitalizmem.</u>
          <u xml:id="u-8.16" who="#WilliStoph">Przygotowując się do obchodów uroczystości 20-lecia powstania Niemieckiej Republiki Demokratycznej, ludzie pracy w naszym kraju wypełniają wielkie zadania, aby wzmocnić nasze państwo we wszystkich dziedzinach. Traktują to jako swój wkład do międzynarodowego umocnienia socjalizmu, jako wkład do rozstrzygnięcia walki klasowej z imperializmem.</u>
          <u xml:id="u-8.17" who="#WilliStoph">Troska ludzi pracy Niemieckiej Republiki Demokratycznej o dobro ustroju socjalistycznego i ich świadomość odpowiedzialności wobec wspólnoty socjalistycznej naszych państw — są wyrazem nowego rewolucyjnego myślenia i działania. Jesteśmy solidarni i służymy pomocą narodowi wietnamskiemu, który mężnie walczy przeciwko amerykańskim agresorom; jesteśmy solidarni i służymy pomocą narodom arabskim i innym narodom walczącym przeciwko imperializmowi i neokolonializmowi o pokój i niepodległość.</u>
          <u xml:id="u-8.18" who="#WilliStoph">Bezpośrednia konfrontacja z imperializmem na zachodniej granicy państwowej Niemieckiej Republiki Demokratycznej i jej codzienne skutki zobowiązują nas do realizowania swej odpowiedzialności ze szczególną powagą i czujnością. Zachodnioniemiecki imperializm nie wyciągnął z historii żadnej nauki. Imperializm ten uprawia awanturniczą politykę odwetową i jest dziś głównym niebezpieczeństwem dla pokoju w Europie. Rząd Niemieckiej Republiki Federalnej nie rezygnuje z prób podważania stabilności powojennego ładu w Europie, z prób zmiany status quo, z prób zablokowania drogi do poprawy klimatu w tej części Europy. Jedyna realna droga do utrwalenia pokoju i bezpieczeństwa w Europie, droga wykluczająca powtórzenie się tragicznej przeszłości może prowadzić tylko przez:</u>
          <u xml:id="u-8.19" who="#WilliStoph">— uznanie istniejących granic, wśród nich także granicy między Niemiecką Republiką Demokratyczną i Niemiecką Republiką Federalną oraz granicy na Odrze i Nysie, nie zaś zgłaszanie roszczeń terytorialnych;</u>
          <u xml:id="u-8.20" who="#WilliStoph">— rozbrojenie, nie zaś dążenie do uzyskania broni atomowej i wyścigu zbrojeń;</u>
          <u xml:id="u-8.21" who="#WilliStoph">— uznanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej z punktu widzenia prawa międzynarodowego i stosunki między dwoma państwami niemieckimi, oparte na równouprawnieniu, nie zaś absurdalne roszczenie do wyłącznej reprezentacji;</u>
          <u xml:id="u-8.22" who="#WilliStoph">— poszanowanie statusu Berlina zachodniego jako samodzielnej jednostki politycznej, nie zaś podważanie go;</u>
          <u xml:id="u-8.23" who="#WilliStoph">— jednoznaczne uznanie nieważności haniebnego układu monachijskiego od samego początku, a nie polityczne manewry wokół tego układu.</u>
          <u xml:id="u-8.24" who="#WilliStoph">Ta droga, gwarantująca narodom Europy pokojową przyszłość, musi zostać wreszcie zapoczątkowana także i w Niemieckiej Republice Federalnej.</u>
          <u xml:id="u-8.25" who="#WilliStoph">Fakt, że Niemiecka Republika Demokratyczna prowadzi konsekwentną politykę pokojową i kroczy naprzód w budowie ustroju socjalistycznego — odpowiada głębokim potrzebom wszystkich narodów europejskich. W ścisłym sojuszu ze Związkiem Radzieckim, z Polską Rzecząpospolitą Ludową, z Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną i z innymi państwami wspólnoty socjalistycznej, Niemiecka Republika Demokratyczna pozostaje ostoją pokoju i socjalizmu.</u>
          <u xml:id="u-8.26" who="#WilliStoph">Drodzy Towarzysze!</u>
          <u xml:id="u-8.27" who="#WilliStoph">Serdeczne słowa towarzysza Władysława Gomułki, poświęcone naszemu państwu i braterskiemu sojuszowi, głęboka przyjaźń, którą odczuwamy w naszej wszechstronnej współpracy, napełniają nas wielką radością. Zapewniamy Was, że klasa robotnicza, chłopstwo spółdzielcze, inteligencja i inne warstwy pracujące ludności Niemieckiej Republiki Demokratycznej uczynią wszystko, aby nadal umacniać i pogłębiać przyjaźń i braterską współpracę.</u>
          <u xml:id="u-8.28" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-8.29" who="#WilliStoph">Nikt i nic nie zdoła rozłączyć naszych partii marksistowsko-leninowskich, naszych państw socjalistycznych i narodów.</u>
          <u xml:id="u-8.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-8.31" who="#WilliStoph">Ramię w ramię z narodami Związku Radzieckiego, które pod przewodem Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego budują komunizm, ramię w ramię z innymi partiami i braterskimi narodami osiągniemy wspólnie nowe zwycięstwa dla naszej wielkiej socjalistycznej sprawy, dla sprawy pokoju i szczęścia narodów!</u>
          <u xml:id="u-8.32" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
          <u xml:id="u-8.33" who="#WilliStoph">Szanowni Towarzysze i Przyjaciele! V Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zapoczątkował nowy etap w socjalistycznym budownictwie Polski Ludowej i postawił przed wszystkimi ludźmi pracy waszego kraju dalekosiężne zadania oraz wskazał im drogi dalszego rozwoju.</u>
          <u xml:id="u-8.34" who="#WilliStoph">Pozwólcie więc, że złożę Wam i całemu narodowi polskiemu życzenia jak najlepszych sukcesów w dalszym rozwoju socjalistycznym. Przyjmijcie jeszcze raz nasze serdeczne pozdrowienia i braterskie życzenia w dniu Waszego święta narodowego.</u>
          <u xml:id="u-8.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-8.36" who="#WilliStoph">Niech żyje trwała i niezłomna przyjaźń między Niemiecką Republiką Demokratyczną i Polską Rzecząpospolitą Ludową!</u>
          <u xml:id="u-8.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-8.38" who="#WilliStoph">Niech żyje pokój i socjalizm!</u>
          <u xml:id="u-8.39" who="#komentarz">(Ostatni okrzyk wygłoszony w języku polskim)</u>
          <u xml:id="u-8.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! Zanim zamknę dzisiejsze posiedzenie Sejmu chciałbym z tej wysokiej trybuny, wyrażając jak sądzę, przekonania i uczucia wszystkich obywateli posłów stwierdzić, że oceny i myśli zawarte w wygłoszonym tu dzisiaj przemówieniu I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, członka Rady Państwa, posła Władysława Gomułki, znajdują pełną aprobatę Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#Marszałek">Chciałbym także podziękować w imieniu Sejmu naszym dostojnym i drogim gościom, towarzyszom: Leonidowi Breżniewowi, Gustavowi Husakowi i Willemu Stophowi za wygłoszone przemówienia. Udział Wasz w naszych uroczystościach jest wymownym symbolem bliskich, braterskich stosunków, które łączą Polskę Ludową ze Związkiem Radzieckim, z socjalistyczną Czechosłowacją, z Niemiecką Republiką Demokratyczną, a także z innymi państwami obozu socjalistycznego.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#Marszałek">Wysoki Sejmie! Chciałbym z tej trybuny w imieniu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyrazić głębokie uznanie klasie robotniczej, chłopom i inteligencji pracującej za ich ofiarny wkład i za serdeczny, patriotyczny trud poniesiony w kolejnych latach minionego 25-lecia. Wysiłek twórczy całego narodu polskiego, wyzwolony przez socjalistyczny ustrój społeczny Polski Ludowej, był i pozostaje fundamentem naszych historycznych sukcesów. Niechaj obchody 25-lecia Polski Ludowej stanowią dodatkowy bodziec zespolenia społeczeństwa wokół nowych zadań, związanych z realizacją wielkiej idei budowy socjalizmu w Polsce.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#Marszałek">Obywatele Posłowie! Konwent Seniorów przedstawia Wysokiej Izbie propozycję zamknięcia I sesji Sejmu z dniem 21 lipca 1969 r.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#Marszałek">Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
          <u xml:id="u-9.8" who="#Marszałek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
          <u xml:id="u-9.9" who="#Marszałek">Stwierdzam, że Sejm przyjął uchwałę o zamknięciu I sesji Sejmu V kadencji.</u>
          <u xml:id="u-9.10" who="#Marszałek">Na tym kończymy uroczyste 4 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
          <u xml:id="u-9.11" who="#Marszałek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Sejmu.</u>
          <u xml:id="u-9.12" who="#Marszałek">Zamykam posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-9.13" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 30)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>