text_structure.xml 41.6 KB

Edit Raw Blame History

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#Sprawozdawca">Dnia 18 lipca 1974 r. Komisja Kultury i Sztuki, obradująca pod przewodnictwem posła Witolda Lassoty (SD) rozpatrzyła realizację zadań wynikających z ustawy o utworzeniu Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#Sprawozdawca">W posiedzeniu udział wzięli: prezes Zarządu Głównego ZBOWiD, członek Rady Państwa — Stanisław Wroński, przewodniczący Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa — minister Janusz Wieczorek, wiceminister kultury i sztuki — Józef Fajkowski, wiceminister oświaty i wychowania — Zygmunt Huszcza, wiceminister gospodarki terenowej i ochrony środowiska — Ludwik Ochocki, Szef Kancelarii Sejmu — Kazimierz Świtała, przewodniczący Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich — prof. Czesław Pilichowski, naczelnik ZHP — Jerzy Wojciechowski oraz dyrektor Zespołu NIK — Jan Dominiewski.</u>
          <u xml:id="u-1.2" who="#Sprawozdawca">Informację o działalności Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa przedstawił przewodniczący Rady — minister Janusz Wieczorek (skrót informacji podajemy na kartkach z numeracją rzymską).</u>
          <u xml:id="u-1.3" who="#Sprawozdawca">Uwagi podkomisji przedstawił poseł Włodzimierz Sokorski (PZPR): W informacji przewodniczącego Rady zawarty jest obraz jej działalności i dorobku, które mają wielkie znaczenie polityczne. Oparta na masowej pracy społecznej i doskonale zorganizowana działalność Rady spełniła i spełnia wielką rolę w integracji politycznej narodu, chroniąc i upamiętniając miejsca walk o społeczne i narodowe wyzwolenie wszystkich ugrupowań i formacji, uczestniczących zarówno w walce z hitlerowskim okupantem, jak też w walce o utrwalenie władzy ludowej.</u>
          <u xml:id="u-1.4" who="#Sprawozdawca">Działalność Rady spotkała się z szerokim oddźwiękiem i poparciem całego społeczeństwa, zwłaszcza młodzieży, przyczyniła się do ukształtowania klimatu szacunku dla wszystkich bojowników poległych w walce o Polskę Ludową.</u>
          <u xml:id="u-1.5" who="#Sprawozdawca">Szeroko rozwinięta działalność naukowo-dokumentacyjna Rady pozwoliła stworzyć obraz walk oparty o dostarczane Radzie przez setki tysięcy osób relacje, zapisy i dokumenty, które tworzą dokumentację walk narodowo-wyzwoleńczych.</u>
          <u xml:id="u-1.6" who="#Sprawozdawca">Wielka jest też zasługa Rady w ochronie miejsc pamięci narodowej zagranicą. Ten kierunek działalności ma wielkie znaczenie polityczne zarówno dla integracji krajowego środowiska uczestników walk na wszystkich frontach drugiej wojny, jak też dla Polaków z zagranicy, dla integracji z Ojczyzną Polonii, zwłaszcza jej młodego pokolenia. Sukcesy w tej dziedzinie uzyskane przez Radę są wynikiem wielkiego wysiłku organizacyjnego, zabiegów dyplomatycznych i umiejętnej działalności społeczno-wychowawczej. Istotne znaczenie ma tu również szeroka działalność wydawnicza Rady, zwłaszcza publikacje obcojęzyczne. Celowe byłoby dalsze rozszerzenie tej działalności. Niezbędne jest zapewnienie stałej opieki nad miejscami pamięci narodowej zagranicą przez ustalenie odpowiednich zadań i przyznanie odpowiednich środków naszym ambasadom i konsulatom. Celowe byłoby również, żeby na wszystkie uroczystości związane z rocznicami walk toczonych poza granicami kraju wyjeżdżali — oprócz oficjalnych delegacji — uczestnicy tych walk i rodziny poległych.</u>
          <u xml:id="u-1.7" who="#Sprawozdawca">Szczególne uznanie należy się Radzie za szeroką rozbudowę sieci izb pamięci narodowej, które nie rzadko przekształciły się w muzea. Przykładem może być Izba w Nowej Hucie. Jest to również zasługa ZBOWiD, ZHP i resortu oświaty. Dalsza rozbudowa działalności w tym kierunku ma ogromne znaczenie dla pogłębienia integracji środowiska kombatanckiego oraz dla patriotycznego i internacjonalistycznego wychowania młodego pokolenia.</u>
          <u xml:id="u-1.8" who="#Sprawozdawca">Znaczne są także zasługi Rady w nadawaniu nazw ulicom, szkołom i placówkom użyteczności publicznej, upamiętniającym bohaterstwo uczestników walk narodowo-wyzwoleńczych. Wydaje się konieczne dalsze rozszerzenie tej działalności. Powstają w kraju setki nowych dzielnic i całe nowe miasta, w których nazwy ulic ustalane są czasami przypadkowo.</u>
          <u xml:id="u-1.9" who="#Sprawozdawca">Ze wszech miar słuszna i godna uznania jest inicjatywa Rady budowania takich pomników walki i męczeństwa jak Centrum Zdrowia Dziecka. Ten kierunek działalności ma szczególnie wielkie znaczenie.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#JerzyWojciechowski">Związek Harcerstwa Polskiego doceniając wielki ładunek treści patriotycznych i internacjonalistycznych zawarty w działalności Rady, od 10 lat włącza do dorocznych alertów zadania opieki nad miejscami pamięci narodowej. Podczas pierwszego alertu harcerze przeprowadzili na terenie całego kraju ewidencje tych miejsc, zebrali ponad 6 tys. rysunków, fotografii i relacji o miejscach walk narodowo-wyzwoleńczych. Z inicjatywy ZHP ustanowiono Odznakę Opiekana Miejsc Pamięci Narodowej i w bieżącym roku przyznano 10 tys. takich odznak zbiorowych i indywidualnych.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#JerzyWojciechowski">Idea opieki nad miejscami pamięci jest trwale ugruntowana wśród harcerzy, podobnie jak tworzenie izb pamięci w szkołach i harcówkach. Szeroko rozwija się też w ZHP praca wychowawcza wokół nadawania chorągwiom i hufcom nazw upamiętniających bohaterów walk narodowo-wyzwoleńczych.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#JerzyWojciechowski">ZHP objęło patronat nad budową Centrum Zdrowia Dziecka. W ciągu 3 lat harcerze zebrali na ten celu 30 mln zł, z czego znaczna suma pochodzi ze zbiórki surowców wtórnych.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#JerzyWojciechowski">Przewidziany w przyszłym roku „Alert Zwycięstwa” będzie miał za zadanie dalsze rozszerzenie opieki nad miejscami pamięci narodowej ze strony harcerzy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#JózefFajkowski">Kierownictwo resortu wysoko ocenia pracę Rady, zwłaszcza jej inicjatywę oraz oparcie się o szeroki aktyw społeczny na terenie całego kraju.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#JózefFajkowski">Ministerstwo Kultury i Sztuki stale czynnie współpracuje z Radą; wydziały kultury rad narodowych pomagają komitetom obywatelskim w pracach organizacyjnych; konserwatorzy zabytków nadzorują miejsca pamięci narodowej. Rada korzysta z niewielkiej dotacji Ministerstwa, a muzea w Oświęcimiu, Sztutowie i na Majdanku są finansowane z budżetu resortu. Muzea te są również placówkami naukowo-badawczymi; wydaje się celowe, by wyższe uczelnie w większym niż obecnie stopniu uczestniczyły w ich pracach.</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#JózefFajkowski">Muzea terenowe stale przygotowują specjalne ekspozycje poświęcone walce narodowo-wyzwoleńczej oraz pomagają w organizowaniu i wyposażaniu izb paniki narodowej. Skutecznie realizowany jest również program rozwoju muzealnictwa wojskowego, który przewiduje m.in. wzbogacenie muzeów w Dukli, Kołobrzegu i Gdyni.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#ZygmuntHuszcza">Resort oświaty i wychowania od lat aktywnie uczestniczy w organizacji izb pamięci narodowej. W izbach pamięci narodowej odbywają się okolicznościowe apele młodzieży szkolnej, składają tam uroczyste przyrzeczenia pierwszoklasiści, prowadzi się w nich lekcje wychowania obywatelskiego, przysposobienia obronnego i niektóre lekcje historii. Niedawno odbył się w izbie pamięci olsztyńskiej szkoły im. gen. Świerczewskiego zlot wzorowych uczniów z 50 szkół w kraju, noszących imię gen. Waltera.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#ZygmuntHuszcza">Dowodem zrozumienia wielkiej roli wychowawczej izb pamięci jest decyzja resortu o tym, że w projektach architektonicznych nowych szkół muszą być przewidziane specjalne pomieszczenia na te izby i na harcówki. Zorganizowano też ogólnokrajowy konkurs na najlepszą izbę, a opiekunowie wyróżnionych izb uczestniczyli w specjalnie zorganizowanym spotkaniu w resorcie.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#ZygmuntHuszcza">Szkolnictwo podstawowe i średnie szeroko korzysta z wydawnictw Rady, zwłaszcza z „Biblioteki Walki Pokoleń”. Zorganizowano również wystawę wszystkich wydawnictw Rady w resorcie.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#komentarz">(Dyskusja)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#TadeuszHołuj">Wciąż jeszcze zdarzają się przypadki nieprzestrzegania przez administrację terenową przepisów i postanowień dotyczących ochrony pomników walk i męczeństwa. Konieczna była np. interwencja krakowskiego środowiska b. więźniów Oświęcimia, by zapobiec budowie bloków mieszkalnych w pobliżu terenów byłego obozu. Wciąż jeszcze zdarzają się przypadki nieprzestrzegania zakazu zwiedzania muzeum oświęcimskiego przez młodzież poniżej 16 lat.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#TadeuszHołuj">Rada w wielu przypadkach wykonuje zadania, które leżą w gestii innych resortów czy instytucji. Jest to niewątpliwie przejaw inicjatywy i aktywności społecznych działaczy lady, ale świadczy chyba również o nie w pełni skutecznym oddziaływaniu Rady na te resorty i instytucje. Wydaje się np. konieczne zbadanie realizacji międzyresortowych planów konserwacji wielkich obiektów martyrologii narodowej.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Ochrona pomników walki i męczeństwa stała się, dzięki ofiarnej pracy działaczy społecznych Rady, sprawą całego społeczeństwa. Dowodzi tego szczególnie dobitnie ofiarność społeczna wyrażająca się w stałej opiece nad miejscami pamięci narodowej, w patronatach nad obiektami martyrologii, w świadczeniach na budowę żywego pomnika jakim jest Centrum Zdrowia Dziecka, oraz w rozwoju sieci izb pamięci.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#KrystynaMarszałekMłyńczyk">Kultywowanie pamięci o tych, co uczestniczyli i zginęli w walce o społeczne i narodowe wyzwolenie jest dziś dla młodego pokolenia lekcją patriotyzmu, cnót obywatelskich i przygotowania do życia i pracy dla ludowej Ojczyzny. Dlatego słuszne jest włączanie w treści działalności wychowawczej, kulturalno-oświatowej i krajoznawczej elementów ochrony i konserwacji pomników walki i męczeństwa naszego narodu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#GabrielGórtowski">Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa spełnia wielką rolę społeczną i dokonała wielkiego dzieła w ciągu 14 lat swej aktywnej działalności. Dzięki komitetom obywatelskim zewidencjonowano i otoczono opieką wiele zapomnianych miejsc walki i męczeństwa, zbudowano - spontanicznym wysiłkiem społecznym - wiele pomników, które może nie zawsze mają wysoki poziom artystyczny, lecz dowodzą szczerego zaangażowania; pomniki te zrosły się z krajobrazem i wrosły w świadomość społeczną. Wielka jest w tym zasługa Rady i jej przewodniczącego, któremu za energię i inicjatywę należy się szczególne podziękowanie.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#GabrielGórtowski">Ze wszech miar słuszne jest objęcie ochroną również pomników z walk powstańczych ubiegłego stulecia.</u>
          <u xml:id="u-7.2" who="#GabrielGórtowski">Konieczne jest zwiększenie stałej troski o cmentarz żołnierzy polskich na Monte Cassino.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#StanisławBiałek">Radzie Ochrony Pomników Walki Męczeństwa należą się słowa uznania, zwłaszcza za szerokie włączenie młodzieży w dzieło ochrony pamiątek narodowych. Szczególnie duży jest tu udział ZHP. Harcerze odnaleźli i odnajdują nadal setki zapomnianych, bądź nieznanych miejsc walki i męczeństwa, opiekują się nimi oddając hołd bojownikom o nasze wyzwolenie. Kielecczyzna jest regionem szczególnie bogatym w miejsca walk narodowo-wyzwoleńczych. Wiele z nich jednak nie ma jeszcze należytej oprawy, gdyż brak środków na budowę choćby skromnych pomników.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#StanisławBiałek">W Kieleckiem istnieje wiele szkolnych Kół Przyjaciół ZBOWiD, których członkowie opiekują się miejscami pamięci oraz weteranami walk, a także wespół z harcerzami uczestniczą w rozbudowie sieci izb pamięci narodowej.</u>
          <u xml:id="u-8.2" who="#StanisławBiałek">Wielkie znaczenie ma szeroka i bardzo dobrze prowadzona działalność wydawnicza Rady. Wydaje się jednak, że wśród jej publikacji za mało jest jeszcze monografii.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#ZbigniewZałuski">14 lat aktywnej działalności Rady jest częścią dorobku 50-lecia Polski Ludowej. Rada przyczyniła się w zasadniczy sposób do tego, że w społeczeństwie naszym powszechna jest serdeczna pamięć o tych, którzy walczyli i polegli w walce o Polskę Ludową. Wymagało to w pierwszych latach zdecydowanego przeciwdziałania, obserwowanemu bezpośrednio po wojnie zobojętnieniu wobec moralnych wartości, które symbolizowały np. groby żołnierskie rozsiane po całym kraju. Budowa i ochrona cmentarzy żołnierskich i pomników w miejscach walk oraz żywych pomników jakimi są izby pamięci - jest nieprzemijającą zasługą Rady, jej wkładem w ideową integrację naszego społeczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-9.1" who="#ZbigniewZałuski">Na wielkie uznanie zasługuje działalność naukowo-historyczna Rady, która znalazła w toku praktycznej działalności formułę jedności badań naukowych i ich użyteczności społecznej. Wyraża się ta jedność prowadzeniem badań naukowych siłami społecznymi i prowadzoną takimi samymi siłami działalnością wydawniczą.</u>
          <u xml:id="u-9.2" who="#ZbigniewZałuski">Zasługą Rady jest stworzenie nowego typu muzealnictwa, którego ogniwami są izby pamięci w szkołach i zakładach pracy, muzea regionalne i takie muzea jak oświęcimskie czy na Majdanku będące równocześnie placówkami naukowo-badawczymi. Z mecenatu Rady wyrosła nowa szkoła sztuki rzeźbiarskiej - monumentalne pomniki walki i męczeństwa naszego narodu.</u>
          <u xml:id="u-9.3" who="#ZbigniewZałuski">Dla dalszego doskonalenia działalności Rady celowe byłoby zwiększenie jej oddziaływania na nazewnictwo ulic i placówek użyteczności publicznej, a nawet domów wybudowanych w miejscu, gdzie toczyły się walki i zginęli bohaterską śmiercią żołnierze lub partyzanci. Odnosi się to przede wszystkim do Kołobrzegu. Ponadto warto by również podjąć budowę wiejskich pomników ku czci poległych w walkach mieszkańców danej wsi lub tych, którzy zginęli wyzwalając tę wieś.</u>
          <u xml:id="u-9.4" who="#ZbigniewZałuski">Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa dobrze zasłużyła się kulturze i moralności społecznej i należałoby wyrazić jej podziękowanie i uznanie.</u>
          <u xml:id="u-9.5" who="#ZbigniewZałuski">Pytania pod adresem przewodniczącego Rady skierowali ponadto posłowie: Witold Jankowski (bezp. „PAX”), Feliks Barabasz (PZPR) i Bogdan Czeszko (PZPR). Dodatkowych wyjaśnień udzielił przewodniczący Rady - minister Janusz Wieczorek. Wskazał on, że w pierwszych latach istnienia Rady, wchodzący w jej skład członkowie nie zdołali objąć ogromu zadań. Był to okres szerzenia się moralnego zobojętnienia, którego przejawem były takie np. pociągnięcia jak założenie parku na terenie Majdanka i propozycje zaorania terenu b. obozu w Oświęcimiu. O zasadniczej zmianie stylu i kierunku pracy Rady zadecydowało utworzenie na terenie całego kraju komitetów obywatelskich, ustalenie zadań tych komitetów i szeroki udział w ich pracach aktywu organizacji społecznych i młodzieżowych.</u>
          <u xml:id="u-9.6" who="#ZbigniewZałuski">Sytuacja wymagała szybkiego działania zarówno w kraju, jak i zagranicą, gdyż wiele obiektów ulegało dewastacji, dokumenty ginęły, zmniejszała się liczba świadków i uczestników historycznych wydarzeń.</u>
          <u xml:id="u-9.7" who="#ZbigniewZałuski">Oprócz ofiarnej działalności setek społeczników do osiągnięć Rady przyczyniły się również zbiórki pieniężne wśród społeczeństwa w kraju i wśród Polonii zagranicą, które wpływały na konto Rady. Znaczny udział ma w tym również ścisła współpraca z Towarzystwem „Polonia”, dzięki któremu stale zwiększa się udział Polaków zagranicą w świadczeniach na rzecz ochrony pomników walki i męczeństwa. Szczególnie dobitnym tego dowodem są fundusze na budowę Centrum Zdrowia Dziecka.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#WitoldLassota">Ochrona pomników walk i męczeństwa jest szczególnie bliska naszemu społeczeństwu. Oceniając dorobek 50-lecia słusznie sięgamy do jego rodowodu, do lat walki o społeczne i narodowe wyzwolenie. Wielkie są osiągnięcia Rady. Zawdzięczamy je inwencji, operatywności i ofiarności jej członków i jej przewodniczącego.</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#WitoldLassota">Rada potrafiła zgrupować i zaktywizować - wokół realizacji stojących przed nią zadań - szeroki aktyw społeczny ZBOWiD, ZHP i innych organizacji społecznych i młodzieżowych. W dyskusji słusznie podkreślano, że dzięki ofiarnej i uporczywej pracy Rady i komitetów obywatelskich ocalono od zapomnienia autentyczne przeżycia naszego narodu, ogrom jego wysiłku i poświęcenia w walce o wolną, ludową Ojczyznę. Rozległa skala działania Rady integruje nasze społeczeństwo, wychowuje je w duchu patriotyzmu i internacjonalizm.</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#WitoldLassota">Komisja w pełni aprobuje całokształt działalności Rady Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa, składa serdeczne podziękowania członkom Rady, jej przewodniczącemu i członkom komitetów obywatelskich w całym kraju za wielki wkład w dzieło ochrony i opieki nad skarbnicą pamięci narodowej.</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#WitoldLassota">O REALIZACJI USTAWY O UTWORZENIU RADY OCHRONY POMNIKÓW WALKI I MĘCZEŃSTWA.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#WitoldLassota">Skrót referatu wygłoszonego przez przewodniczącego Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa - ministra Janusza Wieczorka na posiedzeniu Komisji Kultury i Sztuki w dniu 18 lipca 1974 r.</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#WitoldLassota">Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa to organ powołany przez Sejm ustawą z 2 lipca 1947 roku dla „inicjowania i koordynowania działalności władz, organizacji i instytucji społecznych w zakresie upamiętnienia walki i męczeństwa narodu polskiego i innych narodów”.</u>
          <u xml:id="u-10.6" who="#WitoldLassota">Rada rozpoczęła swoją systematyczną i planową działalność w roku 1960. Pierwszym etapem jej pracy było sporządzenie - społecznym wysiłkiem - dokładnej ewidencji wszystkich miejsc pamięci narodowej zarówno w kraju, jak i za granicą.</u>
          <u xml:id="u-10.7" who="#WitoldLassota">Było to zadanie ogromnie trudne ze względu na konsekwentne niszczenie przez wycofującego się okupanta wszystkich śladów zbrodniczej działalności na obszarach okupowanej Polski, jak również z uwagi na dość duży upływ czasu od zakończenia wojny i związane z tym coraz większe rozpraszanie dokumentów, niemożność zdobycia relacji wielu świadków, ustalenia z pełną ścisłością szkiców topograficznych miejsc zbrodni i masowej zagłady.</u>
          <u xml:id="u-10.8" who="#WitoldLassota">W tej sytuacji, Rada oraz terenowe Komitety Obywatelskie Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, rozpoczynały gromadzenie materiałów i dokumentów, ewidencjonowanie ich na specjalnych kartach, zbieranie relacji naocznych świadków i ewentualnej bibliografii, a także opisów i szkiców oraz fotografii dotyczących miejsc martyrologii bądź walki.</u>
          <u xml:id="u-10.9" who="#WitoldLassota">Dokumenty te poddawano szczegółowej weryfikacji prowadzonej wspólnie z terenowymi Komisjami Badania Zbrodni Hitlerowskich, po czym skompletowane karty ewidencyjne wraz, ze źródłową dokumentacją włączono do archiwów wojewódzkich i miast wyłączonych, a także - w przypadkach szczególnych - do centralnego archiwum Rady Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa.</u>
          <u xml:id="u-10.10" who="#WitoldLassota">Dokumentacja ta nie stanowi obiegu zamkniętego, jest stale uzupełniana i weryfikowana zgodnie z wszystkimi wymogami.</u>
          <u xml:id="u-10.11" who="#WitoldLassota">Jest ona w tej chwili jedyną w kraju bazą źródłową zarówno dla planowego prowadzenia prac porządkowych w miejscach pamięci narodowej, jak i dla opracowań naukowych oraz akcji propagandowych.</u>
          <u xml:id="u-10.12" who="#WitoldLassota">Na podstawie kartotek Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa wydała w 1964 r. w językach: polskim, angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa. Lata wojny 1939–1945”. W kilku wydaniach, szybko wyczerpanych nakładów „Przewodnika” zgromadzono dane, szkice i opisy ponad 2 tysięcy upamiętnionych miejsc walki i męczeństwa oraz masowych zbrodni hitlerowskich, stoczonych i dokonanych na obszarze Polski, w jej granicach obecnych.</u>
          <u xml:id="u-10.13" who="#WitoldLassota">Ustalono jednocześnie w toku dalszych badań przybliżoną ilość wszystkich miejsc pamięci w kraju. Jest ich ponad 20 tys., w tym blisko 5 tys. miejsc walki.</u>
          <u xml:id="u-10.14" who="#WitoldLassota">Opracowano także przy współpracy z dawnym Ministerstwem Gospodarki Komunalnej pełen rejestr obiektów grobownictwa wojennego w kraju. Zawiera on spis ponad 324 cmentarzy żołnierzy Wojska Polskiego i Armii Radzieckiej, partyzantów i jeńców wojennych, 371 wyodrębnionych kwater na cmentarzach cywilnych, 5.709 mogił zbiorowych i 2 tys. pojedynczych.</u>
          <u xml:id="u-10.15" who="#WitoldLassota">W sumie na ziemi polskiej spoczywa ponad 2.453 tys. żołnierzy Wojska Polskiego, żołnierzy Armii Radzieckiej oraz jeńców radzieckich.</u>
          <u xml:id="u-10.16" who="#WitoldLassota">Ewidencja miejsc pamięci narodowej sporządzona w kraju, a później i za granicą, była koniecznym, lecz tylko wstępnym etapem do przeprowadzenia znacznie trudniejszego zadania, jakim stało się całkowite uporządkowanie wszystkich tych obiektów oraz upamiętnienia największych i najważniejszych z nich w sposób trwały, społecznym nakładem sił.</u>
          <u xml:id="u-10.17" who="#WitoldLassota">Wielka „kampania serc”, zorganizowana przez Radę Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa oraz terenowe komitety obywatelskie, doprowadziła do tego, że w latach 1961–1963 miejsca pamięci narodowej uzyskały należyty wygląd oraz stałą opiekę społeczną.</u>
          <u xml:id="u-10.18" who="#WitoldLassota">Realizatorami tej wielkiej akcji porządkowej były szkoły, harcerstwo, organizacje młodzieżowe, środowiska kombatanckie, wojsko, zakłady pracy, stowarzyszenia rzemieślników i setki osób prywatnych.</u>
          <u xml:id="u-10.19" who="#WitoldLassota">Równolegle z akcją porządkowania gromadzono wnioski dotyczące trwałego upamiętnienia tych miejsc walki, a także miejsc męczeństwa, które opinia społeczna uznała za godne specjalnego wyróżnienia.</u>
          <u xml:id="u-10.20" who="#WitoldLassota">Nie ograniczono się przy tym tylko do okresu II wojny światowej, lecz współdziałano np. przy budowie pomnika Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu, pomnika Czynu Rewolucyjnego w Sosnowcu, rekonstrukcji lub budowie kilku obiektów upamiętniających czyny powstańców śląskich i uczestników dawnych powstań narodowowyzwoleńczych.</u>
          <u xml:id="u-10.21" who="#WitoldLassota">Duże wysiłki zostały skierowane na upamiętnienie miejsc związanych z walką Polaków przeciw wojskom hitlerowskim we wrześniu 1939 r. Rezultatem tej akcji stało się m.in. wybudowanie pomnika we Wschowie, pomnika Lotników w Oleśnie, pomników w Wiźnie nad Narwią, na Helu, w Rudzie Śląskiej, obelisku poświęconego bohaterskim harcerzom w Katowicach, pomników w Piotrkowie Tryb., Łęczycy, Mławie, Kocku, Modlinie, Kazuniu i w wielu innych miejscowościach.</u>
          <u xml:id="u-10.22" who="#WitoldLassota">W ramach obchodów 1000-lecia państwa Polskiego odsłonięty został pomnik na Westerplatte.</u>
          <u xml:id="u-10.23" who="#WitoldLassota">Lata walk z okupantem, prowadzonych przez podziemie, partyzantów i powstańców zostały uczczone obeliskami, pomnikami, tablicami pamiątkowymi, nazwami ulic i szkół.</u>
          <u xml:id="u-10.24" who="#WitoldLassota">Szczególną pamięcią i wdzięcznością otaczamy miejsca walk, cmentarze i mogiły żołnierzy Armii Radzieckiej i Ludowego Wojska Polskiego. Dowodem tego są liczne pomniki wdzięczności lub braterstwa broni, wzniesione w miastach i osiedlach oswobodzonych przez Armię Radziecką i Wojsko Polskie, jak również na miejscach wielkich bitew.</u>
          <u xml:id="u-10.25" who="#WitoldLassota">Walki 1 i 2 Armii Ludowego Wojska Polskiego od Bugu aż do Berlina zostały uczczone licznymi pomnikami, obeliskami i głazami.</u>
          <u xml:id="u-10.26" who="#WitoldLassota">Przykładowo wymieńmy obelisk w Dorohusku, pomnik czynu Wojska Polskiego w Krasnymstawie, Lotników w Puławach, pomnik-mauzoleum w Studziankach oraz wiele innych.</u>
          <u xml:id="u-10.27" who="#WitoldLassota">Upamiętnione zostały także zwycięskie walki o Wał Pomorski.</u>
          <u xml:id="u-10.28" who="#WitoldLassota">Z inicjatywy i pod stałą opieką Rady zostało przeprowadzone gruntowne uporządkowanie i modernizacja dawnego Cmentarza Wojskowego, obecnie Komunalnego, na Powązkach w Warszawie, miejsca, które przemianować zamierzamy na Cmentarz Pamięci Narodowej.</u>
          <u xml:id="u-10.29" who="#WitoldLassota">Wielki cmentarz żołnierzy i Armii wojska Polskiego, którzy zginęli przy forsowaniu Odry i w walkach o hitlerowską stolicę, został wzorowo urządzony i upamiętniony w Siekierkach; odsłonięto go w 1961 r. W roku 1965 został urządzony w Zgorzelcu również momentalny cmentarz żołnierzy 2 Armii Wojska Polskiego, poległych w walkach nad Nysą Łużycką. Ponadto uporządkowano i upamiętniono szereg mogił żołnierzy odrodzonego wojska polskiego, m.in. w Lublinie, Warszawie, Łodzi, Szczecinie, w Baligrodzie…</u>
          <u xml:id="u-10.30" who="#WitoldLassota">14 maja 1972 r. zbudowano i odsłonięto Pomnik Żołnierza Polskiego i Niemieckiego Antyfaszysty w Berlinie na wzgórzach parku Friedrichshain.</u>
          <u xml:id="u-10.31" who="#WitoldLassota">W chwili obecnej upamiętnia się na terenie kraju cały szlak bojowy i Armii Ludowego Wojska Polskiego.</u>
          <u xml:id="u-10.32" who="#WitoldLassota">Rada Ochrony Pomników jest również organizatorem upamiętnienia walk żołnierzy Czechosłowackiej Armii Ludowej w latach 1944–1945 na terenie Polski, w zamian za co strona czechosłowacka zgodnie z zawartą umową upamiętnia szlak bojowy 2 Armii Wojska Polskiego na terenie Czechosłowacji.</u>
          <u xml:id="u-10.33" who="#WitoldLassota">Poza granicami kraju w 49 państwach. Europy, Azji i Afryki znajduje się 1.690 miejsc walk i grotów polskich bojowników, walczących z hitleryzmem i faszyzmem.</u>
          <u xml:id="u-10.34" who="#WitoldLassota">Opiekunami tych obiektów są - w zależności od miejscowych stosunków - specjalne organa, jak np. Brytyjska Komisja Opieki nad Grobami Wojennymi, władze komunalne i wyznaniowe, z którymi Rada Ochrony utrzymuje bliskie kontakty, bądź bezpośrednie, bądź też poprzez polskie placówki dyplomatyczno-konsularne, które interesują się systematycznie, stanem zachowania pamiątkowych obiektów, mobilizują do społecznej opieki miejscowe środowiska polonijne i kombatanckie.</u>
          <u xml:id="u-10.35" who="#WitoldLassota">Rada Ochrony Pomników współpracuje stale z resortem spraw zagranicznych w tej dziedzinie, w razie potrzeby pomaga w budowle lub remontach obiektów upamiętniających, bierze udział w szeregu uroczystości.</u>
          <u xml:id="u-10.36" who="#WitoldLassota">W wyniku starań Rady rząd włoski wyremontował cmentarz polskich żołnierzy na Monte Cassino, a następnie przejął od władz kościelnych pod bezpośrednią opiekę zarówno ten obiekt, jak i cmentarz naszych bojowników w Casamassima koło Bari i w Bolonii.</u>
          <u xml:id="u-10.37" who="#WitoldLassota">Staraniem Rady między innymi został wykonany i odsłonięty pomnik Lotników Polskich w Perth (Wielka Brytania), wybudowano pomnik na grobach naszych lotników w Slaglille (Dania) i na kwaterze żołnierzy 2 Dyw. Strzelców Pieszych w Winterthur i w Leysin (Szwajcaria), wmurowano tablicę pamiątkową na cmentarzu w Lommel (Belgia), 2 tablice w Szwecji, umieszczono 2 tablice w Isaszeg (Węgry) na pamiątkę walk Legionu Polskiego w powstaniu węgierskim w latach 1948–1949, tablicę pamiątkową w Kolapur na subkontynencie indyjskim i w wielu innych miejscach świata.</u>
          <u xml:id="u-10.38" who="#WitoldLassota">Równocześnie z upamiętnieniem w kraju 8 tysięcy wielkich obiektów miejsc pamięci narodowej wyłonił się problem zorganizowania nad nimi starannej opieki, która zapewniłaby obiektom upamiętnionym należyty wygląd, przeprowadzenie stałych konserwacji i remontów.</u>
          <u xml:id="u-10.39" who="#WitoldLassota">Ze zrozumiałych względów nie wchodziła w rachubę opieka odpłatna, a zatem Rada i komitety obywatelskie przy poparciu organizacji młodzieżowych i kombatanckich zaapelowały do zakładów pracy, szkół, wojska i młodzieży o obejmowanie patronatów społecznych nad pobliskimi miejscami pamięci narodowej.</u>
          <u xml:id="u-10.40" who="#WitoldLassota">Odzew był powszechny i w niedługim czasie zorganizowano zespoły patronackie dla ogółu obiektów pamiątkowych, określono kierunki ich działania (porządkowanie, utrzymanie zieleni, organizowanie obchodów, prowadzenie kronik, starania o remonty), a także ustanowiono odznakę Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, nadawaną wyróżniającym się osobom, zakładom, instytucjom i organizacjom. Obecnie liczba opiekunów społecznych przekroczyła 11.000.</u>
          <u xml:id="u-10.41" who="#WitoldLassota">Dążąc do upowszechnienia wiedzy o bohaterstwie i poświęceniu narodu polskiego w latach II wojny światowej, jak również bratnich narodów radzieckich w zwycięstwie nad wspólnym wrogiem Rada Ochrony Pomników rozwijała szereg innych form działania.</u>
          <u xml:id="u-10.42" who="#WitoldLassota">Z jej inicjatywy zostało zorganizowane na terenie wielkiego obozu jeńców w Łambinowicach (woj. opolskie) Muzeum Martyrologii Jeńców Wojennych.</u>
          <u xml:id="u-10.43" who="#WitoldLassota">Oprócz działalności wystawienniczej zadaniem tej placówki jest badanie i publikowanie prac o tragicznym losie jeńców wojennych, zgotowanym przez hitlerowski Wehrmacht.</u>
          <u xml:id="u-10.44" who="#WitoldLassota">Pod opieką komitetów obywatelskich powstały: Muzeum Czynu Powstańczego w Leśnicy (opolskie), Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu i Muzeum Wojska Polskiego w Białymstoku.</u>
          <u xml:id="u-10.45" who="#WitoldLassota">Ogromny wysiłek wniosła Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa w przekształcenia wielkich obozów koncentracyjnych - miejsc masowej zagłady narodu polskiego i narodów świata w muzeum pamięci.</u>
          <u xml:id="u-10.46" who="#WitoldLassota">Mam tu na myśli Oświęcim, Majdanek, Treblinkę, Sztutowo, gdzie dla przyszłych pokoleń zachowano wierny obraz hitlerowskich fabryk śmierci. Utrzymujemy je w stanie nienaruszonym, na dowód okrucieństwa faszyzmu, jako przestrogę przed latami pogardy dla wszystkiego, co ludzkie, co piękne, co wierne człowieczym zasadom.</u>
          <u xml:id="u-10.47" who="#WitoldLassota">Z inicjatywy Rady i komitetów obywatelskich młodzież szkolna (głównie harcerze) pod opieką nauczycieli zorganizowała w całym kraju tysiące izb i kącików pamięci, gromadząc pamiątki i dokumenty o udziale danej miejscowości w walkach o wyzwolenie narodowe i społeczne.</u>
          <u xml:id="u-10.48" who="#WitoldLassota">Zgodnie z wnioskiem Rady i przy jej merytorycznej pomocy muzea regionalne gromadzą i eksponują dokumenty i pamiątki z lat 1939–1945.</u>
          <u xml:id="u-10.49" who="#WitoldLassota">Również Rada zgromadziła modele ponad stu kilkudziesięciu pomników walki i martyrologii, przy których pomocy zostały przygotowane wystawy o losach Polaków w II wojnie światowej - eksponowane w Danii, Szwecji, na Węgrzech, w Rzymie, Wenecji, Mediolanie, Berlinie, Lipsku, Dreźnie, Sofii, Bukareszcie, Pradze, Belgradzie oraz kilku innych miastach jugosłowiańskich.</u>
          <u xml:id="u-10.50" who="#WitoldLassota">Nadto eksponowano w wielu miastach Polski oraz w Czechosłowacji Wystawę „Dla Ciebie Ojczyzno”.</u>
          <u xml:id="u-10.51" who="#WitoldLassota">Z inicjatywy Rady i pod jej opieką wydano szereg pionierskich publikacji oraz serii wydawniczych, przedstawiających nieznane wydarzenia, lat wojny i okupacji. Przygotowano m.in. 7-tomową „Antologię Pamięci” zawierającą utwory wybitnych pisarzy o tematyce wojennej.</u>
          <u xml:id="u-10.52" who="#WitoldLassota">Przygotowanie „Przewodnika po miejscach upamiętnionych” i następnej pozycji książkowej pt. „Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939–1945” stanowiło równocześnie podstawę do opracowania i wydania szeregu map poglądowych (w formacie ściennym i podręcznym), z których jedna — „Walki zbrojne z najeźdźcą hitlerowskim na ziemiach Polski w latach 1939–1945” — doczekała się już kilku stale wyczerpywanych wydań.</u>
          <u xml:id="u-10.53" who="#WitoldLassota">Rada zainicjowała także edycję trzech serii publikacji: „Biblioteka Pamięci Pokoleń”; wydała aż 32 popularne książki 6–8 arkuszowe, wzbogacone oryginalnymi zdjęciami, z których 21 przedstawia walki z hitlerowskim najeźdźcą.</u>
          <u xml:id="u-10.54" who="#WitoldLassota">W serii „Polacy na frontach II wojny światowej” ukazało się dotychczas 13 tytułów o czynie zbrojnym polskich formacji walczących u boku Armii Czerwonej oraz wespół z siłami alianckimi.</u>
          <u xml:id="u-10.55" who="#WitoldLassota">Ukazały się one w tłumaczeniach na języki obce i są kolportowane za granicą.</u>
          <u xml:id="u-10.56" who="#WitoldLassota">Równolegle do tej serii wydano mapę o tym samym tytule „Polacy na frontach II wojny światowej” z legendą w językach obcych.</u>
          <u xml:id="u-10.57" who="#WitoldLassota">Rada była również inicjatorką wydania na XXV-lecie PRL kilku pozycji albumowych:</u>
          <u xml:id="u-10.58" who="#WitoldLassota">— „Dla Ciebie Ojczyzno” - zbioru ilustrowanych monografii, przedstawiających w sposób interesujący dzieje województw, miast i wsi wyróżnionych wysokimi odznaczeniami bojowymi za walkę z hitlerowskim okupantem,</u>
          <u xml:id="u-10.59" who="#WitoldLassota">— „Polegli na polu chwały” oraz „Towarzyszom broni” — albumy, zawierające, oprócz krótkich informacji historycznych, artystyczne zdjęcia znanych pomników, upamiętniających walkę oraz miejsca wiecznego spoczynku żołnierzy Wojska Polskiego i żołnierzy Armii Radzieckiej.</u>
          <u xml:id="u-10.60" who="#WitoldLassota">Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa w ścisłej współpracy z Główną Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich inspiruje i wspomaga szereg przedsięwzięć naukowych wyższych uczelni w zakresie przygotowywania prac magisterskich, doktorskich i habilitacyjnych związanych z II-gą wojną światową.</u>
          <u xml:id="u-10.61" who="#WitoldLassota">Wspomagamy również w kraju i za granicą wiele akcji propagandowych.</u>
          <u xml:id="u-10.62" who="#WitoldLassota">Z inspiracji i z inicjatywy Rady Ochrony ukazała się przed trzema laty dokumentalna praca pt. „Berliner Victoria” obrazująca udział Wojska Polskiego w walkach o Berlin.</u>
          <u xml:id="u-10.63" who="#WitoldLassota">Książka ta wydana również w języku niemieckim stała się jednym z niewielu materiałów źródłowych na obszarze obu państw niemieckich i Berlina Zachodniego, dotyczącym powszechnie na Zachodzie pomijanego faktu udziału Ludowego Wojska Polskiego w operacji berlińskiej.</u>
          <u xml:id="u-10.64" who="#WitoldLassota">Również w ubiegłym roku przy pomocy Rady Ochrony i przy jej konsultacji powstał jeden z najbardziej wstrząsających filmów dokumentalnych dotyczących losu polskich dzieci w czasie II wojny światowej. Film ten zrealizowany przez zachodnioniemiecką telewizję był wyświetlany w programie ARD w Republice Federalnej Niemiec oraz został zakupiony i emitowany we wszystkich Telewizyjnych programach zachodniej Europy. Film doczekał się wielu recenzji i przez zachodnią prasę określony został jako „najbardziej wstrząsający dokument hańby III Rzeszy”.</u>
          <u xml:id="u-10.65" who="#WitoldLassota">Wszystkie te prace oraz szereg innych niewymienionych w tej informacji były opracowywane i konsultowane z Wojskowym Instytutem Historycznym.</u>
          <u xml:id="u-10.66" who="#WitoldLassota">Rada i komitety obywatelskie inicjują i są współorganizatorami akcji masowych, mających na celu pogłębienie społecznej wiedzy o losach narodu polskiego w II wojnie światowej.</u>
          <u xml:id="u-10.67" who="#WitoldLassota">Na czoło tych imprez wysunęły się organizowane przez Radę Ochrony i Główną Kwaterę ZHP wiosenne alerty harcerskie, w których bierze corocznie udział 2 miliony dziewcząt i chłopców.</u>
          <u xml:id="u-10.68" who="#WitoldLassota">Obok zadań poznawczych z zakresu współczesnego rozwoju PRL każdy alert określa zadania związane z porządkowaniem miejsc pamięci narodowej, poznawaniem losów dzieci i młodzieży polskiej w latach II wojny światowej, pielęgnowaniem tradycji rewolucyjnych narodu polskiego.</u>
          <u xml:id="u-10.69" who="#WitoldLassota">Należy też wspomnieć, że Rada jest inicjatorem szeregu popularnych konkursów. Najpoważniejszy z nich to organizowany wspólnie z Ministerstwem Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz MON-em coroczny konkurs Im. Aleksandra Zawadzkiego na najlepsze prace dyplomowe - magisterskie i doktorskie - tematyce dziejów naszego narodu w okresie II wojny światowej i w pierwszych latach PRL.</u>
          <u xml:id="u-10.70" who="#WitoldLassota">Rada współdziała także w tworzeniu pomnika-szpitala poświęconego pamięci dzieci polskich, poległych i zamordowanych w latach wojny i okupacji - Centrum Zdrowia Dziecka.</u>
          <u xml:id="u-10.71" who="#WitoldLassota">Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa nie zamyka 14 rokiem pracy — bilansu swojej działalności. Czeka na uporządkowanie i upamiętnienie, cały ogrom spraw związanych z okresem lat 1945–1948, to znaczy z okresem krwawych walk zbrojnych i politycznych o utrwalenie władzy ludowej, o ugruntowanie dokonanej rewolucji społecznej. Czeka ten okres na swoich kronikarzy i historyków, na godne siebie archiwa i publikacje — zarówno popularne, jak i naukowe.</u>
          <u xml:id="u-10.72" who="#WitoldLassota">Chcemy im patronować.</u>
          <u xml:id="u-10.73" who="#WitoldLassota">Chcemy też, kontynuując prace od 14 lat toczone, w szerszym stopniu niż do tej pory z owocami ich zapoznać liczne ośrodki za granicą. Jest teraz klimat szczególny po temu.</u>
          <u xml:id="u-10.74" who="#WitoldLassota">Obserwujemy bowiem na zachodzie ciekawe zjawisko nasilania się zainteresowania zarówno historyków, jak i opinii publicznej problematyką II wojny światowej. Dokonywane są analizy i bilanse udziału państw koalicji antyhitlerowskiej w rozgonieniu faszystowskich Niemiec i ich sojuszników.</u>
          <u xml:id="u-10.75" who="#WitoldLassota">Przy tej okazji łatwo zapomina się i pomija tych, którzy wnieśli swój wielki wkład w zbrojny wysiłek świata, ale dzisiaj nie upominają się o uznanie tego wysiłku.</u>
          <u xml:id="u-10.76" who="#WitoldLassota">Mieliśmy w przeszłości rozliczne przykłady tego — jeśli idzie o Polskę. Mimochodem wymieniało się polskich lotników przy okazji Bitwy o Londyn, chociaż to oni właśnie stanowili trzon uderzeniowy brytyjskich sił powietrznych. Mimochodem mówiło się o zdobywcach Monte Cassino, wymieniając ich tylko jako jednych z wielu. Mimochodem mówiło się o bohaterach spod Tobruku, Arheim i Falais.</u>
          <u xml:id="u-10.77" who="#WitoldLassota">Okazywało się pełną nieznajomość faktu, iż polscy żołnierze brali udział w ostatniej fazie rozgromienia Niemców - w bitwie o Berlin - i że na szczycie Kolumny Zwycięstwa, obok radzieckiej flagi, polscy żołnierze zatknęli polski sztandar.</u>
          <u xml:id="u-10.78" who="#WitoldLassota">Pamiętają o tym głównie nasi radzieccy towarzysze broni; opinia publiczna Zachodu - o tym nie pamięta lub po prostu zakłamywana przez wiele lat - nic o tym nie wie!</u>
          <u xml:id="u-10.79" who="#WitoldLassota">O tę świadomość historyczną Europy i świata godzi się też upomnieć. Była to walka o naszą i o ich wolność, o nasze i ich ocalenie od biologicznej, kulturowej i politycznej zagłady.</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>