text_structure.xml
10.5 KB
<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<p xml:id="div-1">Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na zapytanie pana posła Grzegorza Kurczuka z dnia 31 sierpnia 2007 r. Nr SPS-024-3295/07, dotyczące przepisów prawa karnego, regulujących prawo do obrony, uprzejmie przedstawiam, co następuje.</p>
<p xml:id="div-2">Prawo do obrony w postępowaniu karnym jest jednym z praw gwarantowanych Konwencją Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284, z późn. zm.). Gwarancja ta zawarta jest w art. 6 ust. 3 lit. c konwencji, który stanowi, że każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma, między innymi, prawo do bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony - do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.</p>
<p xml:id="div-3">Podstawowe tezy interpretacyjne prawa do obrony, wynikające z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka prowadzą do wniosku, że za rzeczywistą realizację prawa do obrony odpowiedzialność ponosi państwo w ramach swoich obowiązków dotyczących organizacji wymiaru sprawiedliwości. Możliwość skorzystania z prawa do obrony powinna być tak zorganizowana, aby zapewnić oskarżonemu pomoc obrońcy w sposób realny. Trybunał stwierdził jednocześnie w sposób jednoznaczny, że państwo nie ponosi odpowiedzialności za działania adwokata, a zatem oskarżony nie może stawiać zarzutów na podstawie konwencji dotyczących działań lub zaniechań swojego adwokata.</p>
<p xml:id="div-4">Prawo do obrony w polskim procesie karnym gwarantuje także Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483, z późn. zm.) w art. 42 ust. 2</p>
<p xml:id="div-5">Przepisy dotyczące prawa do obrony w postępowaniu karnym zawarte są przede wszystkim w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.). Przepisy te szczegółowo regulują tryb i zakres korzystania przez podejrzanego z przysługującego mu prawa do obrony i zapewniają pełne realizowanie tego prawa na każdym etapie postępowania karnego.</p>
<p xml:id="div-6">Przepis art. 249 § 3 K.p.k. dotyczący przesłuchania oskarżonego przed zastosowaniem środka zapobiegawczego nie przewiduje bezwzględnego obowiązku zawiadomienia obrońcy o miejscu i terminie tego przesłuchania. W sytuacji, gdy oskarżony o to wnosi, należy zawiadomić obrońcę o terminie przesłuchania, jeśli nie utrudni to przesłuchania. Zawiadomienie obrońcy w takiej sytuacji może nastąpić w każdy dostępny sposób (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 marca 2000 r., II AKz 84/00, OSA 2001, Nr 2, poz. 12).</p>
<p xml:id="div-7">W odniesieniu do posiedzenia w przedmiocie zastosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, art. 249 § 3 K.p.k. stanowi lex specialis w stosunku do art. 96 K.p.k., który określa ogólne zasady udziału stron w posiedzeniu i stanowi, że strony oraz osoby niebędące stronami, jeżeli ma to znaczenie dla ochrony ich praw lub interesów, mają prawo wziąć udział w posiedzeniu wówczas, gdy ustawa tak stanowi, chyba że ich udział jest obowiązkowy, natomiast w pozostałych wypadkach mają one prawo wziąć udział w posiedzeniu, jeżeli się stawią, chyba że ustawa stanowi inaczej.</p>
<p xml:id="div-8">Nie można jednak rozpatrywać przepisu art. 249 § 3 K.p.k. w oderwaniu od gwarancji przewidzianej w art. 245 K.p.k., zapewniającej zatrzymanemu na jego żądanie nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nim rozmowę. Uprawnienie to nakłada na adwokata, o ile zostanie ustanowiony obrońcą, obowiązek czuwania nad dalszym przebiegiem postępowania, w tym także zasięganie informacji o terminie posiedzenia w przedmiocie zastosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania.</p>
<p xml:id="div-9">Wypada także wskazać, że zgodnie z art. 207a ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, z późn. zm.) sposób wykonywania tymczasowego aresztowania nie może naruszać uprawnień procesowych tymczasowo aresztowanego. W tym zakresie Służba Więzienna zobowiązana jest do stworzenia warunków udzielania widzeń tymczasowo aresztowanemu z jego obrońcą lub pełnomocnikiem (art. 215 § 1 K.k.w.) oraz do bezzwłocznego przekazywania korespondencji tymczasowo aresztowanego adresowanej do obrońcy organom, do których dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje. Ponadto Służba Więzienna obowiązana jest umożliwić tymczasowo aresztowanemu realizację uprawnienia określonego w art. 211 § 2 K.k.w., tj. powiadomienia obrońcy o miejscu swojego pobytu. Aby powiadomienie to mogło dotrzeć do adresata jak najszybciej, w § 110 ust. 1 w zw. z § 40 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 13 stycznia 2004 r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności oraz dokumentowania tych czynności (Dz. U. Nr 15, poz. 142) przewidziano, że zawiadomienie to jest wysyłane bezpośrednio do adresata, z pominięciem organu dysponującego.</p>
<p xml:id="div-10">Kwestia doręczeń w postępowaniu karnym została również szczegółowo uregulowana w Kodeksie postępowania karnego. Ustawodawca przewidział różne formy i sposoby doręczeń. W sprawach niewymagających nagłego działania przepisy Kodeksu postępowania karnego przewidują pisemną formę wezwań lub zawiadomień, doręczanych pocztą lub przez funkcjonariusza organu wysyłającego albo Policję (art. 132-134 K.p.k.) W wypadkach niecierpiących zwłoki natomiast, zgodnie z treścią art. 137 K.p.k., można wzywać lub zawiadamiać telefonicznie albo w inny sposób stosownie do okoliczności, pozostawiając w aktach odpis nadanego komunikatu z podpisem osoby nadającej.</p>
<p xml:id="div-11">Wypada podkreślić, że zgodnie z orzecznictwem sądów apelacyjnych telefoniczny sposób zawiadomienia obrońcy o terminie posiedzenia w przedmiocie tymczasowego aresztowania jest dopuszczalny i skuteczny, bowiem sprawy związane z tymczasowym aresztowaniem należą do niecierpiących zwłoki i uzasadniają stosowanie trybu określonego w art. 137 K.p.k. (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20.01.1999 r., III AKz 13/99, KZS 1999, Nr 2, poz. 27, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29.03.2000 r., II AKz 84/00, OSA 2001, Nr 2, poz. 12, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21.06.2000 r., II AKz 123/00, KZS 2000, Nr 6, poz. 18, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3.11.2004 r., II AKz 776/04, niepubl.)</p>
<p xml:id="div-12">Wprowadzenie dodatkowych przepisów, mających na celu zobligowanie organów wymiaru sprawiedliwości do bardziej skutecznego informowania obrońcy o terminie dokonania czynności procesowych czy upewniania się, że obrońca rzeczywiście otrzymał informację o terminie dokonywania czynności procesowej, mogłoby doprowadzić do nieuzasadnionej przewlekłości postępowania, a w określonych sytuacjach do uniemożliwienia ich przeprowadzenia w terminie określonym ustawą.</p>
<p xml:id="div-13">Powołany w zapytaniu tragiczny przypadek samobójstwa podejrzanego w Areszcie Śledczym w Lublinie nie był, jak wykazało przeprowadzone postępowanie, spowodowany brakiem możliwości skontaktowania się zatrzymanego ze swoim obrońcą.</p>
<p xml:id="div-14">Z ustaleń dokonanych przez Prokuraturę Rejonową w Lublinie wynika, że podejrzany popełnił samobójstwo po 24 dniach od zatrzymania, po otrzymaniu odpisu postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie o utrzymaniu w mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Lublinie w przedmiocie zastosowania wobec niego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Z zebranego materiału dowodowego wynika, że podejrzany miał możliwość kontaktowania się z obrońcą. W przesłuchaniu podejrzanego wziął udział obrońca, o posiedzeniu w przedmiocie tymczasowego aresztowania obrońca został powiadomiony telefonicznie, jednak nie wziął udział w posiedzeniu. Następnego dnia po zastosowaniu wobec podejrzanego tymczasowego aresztowania o widzenie z podejrzanym zwrócił się kolejny obrońca. Otrzymał on zgodę na widzenie z podejrzanym i do widzenia doszło w Areszcie Śledczym w Lublinie w dniu 6 lipca 2007 r.</p>
<p xml:id="div-15">Wypadek nadzwyczajny w postaci zgonu w Areszcie Śledczym w Lublinie tymczasowo aresztowanego Mariusza Sz. w wyniku samobójstwa był również przedmiotem postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez Centralny Zarząd Służby Więziennej. Postępowanie to prowadzili funkcjonariusze Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Lublinie. Z czynności tych sporządzono w dniu 16 sierpnia 2007 r. sprawozdanie, które zostało zatwierdzone przez dyrektora okręgowego Służby Więziennej w Lublinie. Jednym z wniosków sprawozdania jest stwierdzenie, że działania funkcjonariuszy Aresztu Śledczego w Lublinie i decyzje podejmowane w trakcie wypadku uznać należy za prawidłowe i zgodne z obowiązującymi przepisami.</p>
<p xml:id="div-16">W związku z opisywanym przypadkiem zwrócono się także do prezesa Sądu Okręgowego w Lublinie o przeprowadzenie przez sędziego penitencjarnego w trybie § 2 ust. 1 pkt 1-22 i § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu, zakresu i trybu sprawowania nadzoru penitencjarnego (Dz. U. Nr 152, poz. 1496) wizytacji doraźnej w Areszcie Śledczym w Lublinie oraz sporządzenie sprawozdania z przeprowadzonej czynności nadzorczej, zawierającego wyniki kontroli i ocenę odpowiednich zagadnień w zakresie niezbędnym ze względu na charakter zdarzenia oraz adekwatnie do celu wykonywanej czynności nadzorczej. Do dnia dzisiejszego sprawozdanie nie wpłynęło do Ministerstwa Sprawiedliwości.</p>
<p xml:id="div-17">Z wyrazami szacunku i ukłonami</p>
<p xml:id="div-18">Podsekretarz stanu</p>
<p xml:id="div-19">Andrzej Duda</p>
<p xml:id="div-20">Warszawa, dnia 20 września 2007 r.</p>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>