text_structure.xml
8.22 KB
<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<p xml:id="div-1">Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na zapytanie Pana Posła Czesława Litwina w sprawie sytuacji prawnej jednostek samorządu terytorialnego (gmin) wynikającej z art. 935 § 3 i art. 1023 Kodeksu cywilnego, uprzejmie przedstawiam co następuje.</p>
<p xml:id="div-2">Zmiana przepisów art. 935 § 3 i art. 1023 Kodeksu cywilnego dokonana ustawą z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 49, poz. 408) stanowiła wyjście naprzeciw postulatom od dawna wysuwanym w doktrynie, po przywróceniu w Rzeczypospolitej Polskiej samorządu terytorialnego. Odnosząc się do ratio legis wskazanych unormowań wskazać trzeba, że w systemie prawnym powinna znajdować się regulacja dotycząca spadków nieobjętych. Konieczność taka wynika zresztą nie tylko ze stosunków wewnątrzkrajowych, ale też z sytuacji o charakterze transgranicznym, objętych regulacją międzynarodową. Jeżeli zaś oczywisty jest obowiązek władzy politycznej objęcia takich spadków, to oznacza to również aprobatę dla wyłączenia w takim przypadku możliwości odrzucenia spadku. Dyskusyjne może być zaś, jaki podmiot władzy publicznej powinien być piastunem praw i obowiązków w tym zakresie.</p>
<p xml:id="div-3">Ministerstwo Sprawiedliwości stoi na stanowisku, że omawiana sfera władzy publicznej przynależy gminom. To one są bardziej predystynowane do zagospodarowania mienia spadkowego, a w szczególności nieruchomości. Lepiej jest, aby troskę o mienie bezpańskie przejęła gmina niż państwo. Jest to kierunek legislacyjny nie tylko gospodarczo uzasadniony, ale odpowiadający także generalnej tendencji akceptowanej w doktrynie polskiej oraz w prawie Unii Europejskiej, a zmierzający do decentralizacji zadań spełnianych przez podmioty publiczne.</p>
<p xml:id="div-4">Gmina jako spadkobierca konieczny nie może odrzucić spadku, nabywa więc spadek - bez swej woli - nawet wtedy, gdy obejmuje on wyłącznie zupełnie bezwartościowe nieruchomości, sprawiające tylko kłopot właścicielowi. Rozwiązanie takie jest uzasadnione jeżeli przyjąć, iż wynika ono z publicznoprawnego charakteru gminy. Wbrew bowiem ocenom zawartym w interpelacji, gmina nie może być traktowana w każdym przypadku na równi z innymi podmiotami obrotu cywilnoprawnego - dotyczy to tak przywilejów jak i obowiązków.</p>
<p xml:id="div-5">Ocena, że gmina również w obrocie cywilnoprawnym może być przez ustawę potraktowana w inny sposób niż zwykle (prywatne) podmioty tego obrotu, jest zarazem odpowiedzią na zarzuty niekonstytucyjności omawianej regulacji. Nietrafne jest zarazem opieranie tych zarzutów na wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 marca 2005 r. (K 9/04 OTK 2005/3/24), który dotyczył art. 179 k.c. Analiza tego wyroku prowadzi bowiem do wniosku, iż Trybunał Konstytucyjny niejako przy tej sposobności, potwierdził konstytucyjność rozwiązania przyjętego w art. 935 § 3 i art. 1023 k.c. Wskazać trzeba, że w uzasadnieniu powyższego wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że między rozwiązaniem prawnym przyjętym w art. 935 § 3 k.c. i w art. 179 k.c. nie ma żadnej analogii. Trafnie bowiem zauważył Trybunał Konstytucyjny, że ˝w istocie chodzi o uregulowanie dwóch, całkowicie odrębnych stanów prawnych˝. W powołanym orzeczeniu Trybunał wskazał w tym kontekście na dwie zasadnicze różnice, cyt.: ˝Po pierwsze, różnica zasadnicza, oczywista już po pierwszej lekturze przepisów polega na tym, że nabycie spadku na podstawie art. 935 § 3 k.c. jest skutkiem faktu, a nie ludzkiego działania. To śmierć spadkodawcy, zdarzenie czysto faktyczne, następujące w określonej sytuacji rodzinnej jest źródłem skutku cywilnoprawnego w postaci nabycia przez gminę spadku. W tej sytuacji - z jednej strony - trudno mówić o jakichkolwiek próbach kontrolowania zachowań prowadzących do nabycia własności przez gminę, z drugiej zaś - skład i wartość nabywanego przez nią majątku są kwestią przypadku; nie można wykluczyć, że nabycie spadku będzie oznaczało realne wzbogacenie. Z punktu widzenia poszanowania pozycji prawnej gmin nie można więc porównywać rozwiązania przyjętego w art. 935 § 3 k.c. z kwestionowaną formułą art. 179 k.c.</p>
<p xml:id="div-6">Dostrzeżenie drugiej różnicy, choć wymaga pewnej refleksji, wydaje się decydujące o odmienności regulowanych stanów prawnych. Otóż skutek nabycia na podstawie art. 935 § 3 k.c wiąże się z faktem zamieszkiwania spadkodawcy w gminie w chwili otwarcia spadku, a nie z położeniem jego nieruchomości. Ideą decydującą o treści przepisu było związanie zmarłego ze wspólnotą mieszkańców, jaką stanowi gmina, nie zaś powiązanie jego majątku z terytorium gminy. W wyniku zastosowania art. 935 § 3 k.c. gmina, jako spadkobierca ustawowy, wchodzi w ogół praw i obowiązków zmarłego, nabędzie więc cały majątek zmarłego, ruchomy i nieruchomy, zaś gdy chodzi o nieruchomości - nabędzie je niezależnie od miejsca ich położenia, nabędzie, choćby żadna z nieruchomości nie leżała w granicach administracyjnych gminy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.˝.</p>
<p xml:id="div-7">Na podkreślenie zasługuje stwierdzenie Trybunału Konstytucyjnego, że dziedziczenie gminy jest konsekwencją związku spadkodawcy z miejscem zamieszkania.</p>
<p xml:id="div-8">Na zakończenie można poddać w wątpliwość przyjęte w interpelacji założenie, że chodzi tylko o spadki obciążone długami, nieprzynoszące beneficjentowi żadnych korzyści. W przypadku bowiem, gdy dziedziczenie gminy nie jest skutkiem odrzucenia spadku przez spadkobierców, lecz jest skutkiem fizycznego ich braku, w grę mogą wchodzić także istotne przysporzenia majątkowe (na co także zwrócił uwagę Trybunał). Przypomnieć również należy, że gmina dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1023 § 2 k.c.), czyli ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (art. 1031 § 2 k.c.). Postanowienie to w pełni zabezpiecza interesy gminy.</p>
<p xml:id="div-9">W świetle powyższego przyjąć trzeba, że regulacje art. 935 i art. 1023 są w pełni zasadne i nadal aktualne są powody (oceny), które legły u podstaw zmiany powołanych przepisów dokonanej ustawą z dnia 14 lutego 2003 r. W związku z powyższym Ministerstwo Sprawiedliwości nie przewiduje nowelizacji przepisów art. 935 i art. 1023 Kodeksu cywilnego. Jednocześnie należy zaznaczyć, że do Ministerstwa Sprawiedliwości nie były zgłaszane przez gminy, ani przez żadnej inne podmioty problemy wynikające ze stosowania art. 935 Kodeksu cywilnego, po jego nowelizacji dokonanej w 2003 r.</p>
<p xml:id="div-10">Odnosząc się natomiast do pytania trzeciego, uprzejmie informuję, że zwierzchni nadzór administracyjny nad działalnością komorników sprawuje Minister Sprawiedliwości przez Prezesów Sądów Okręgowych i sędziów wizytatorów. W ramach tego nadzoru zleca się badanie akt sprawy i udzielenie szczegółowych wyjaśnień oraz wyciągnięcie wniosków - czy postępowanie egzekucyjne było i jest prawidłowo prowadzone. W przypadku stwierdzenia uchybień wydawane są stosowne zalecenia celem ich wyeliminowania. Nie może to jednak dotyczyć merytorycznych rozstrzygnięć organów egzekucyjnych. Z uwagi na podanie w interpelacji jedynie sygnatury akt komorniczych i oznaczenie komornika, który prowadzi to postępowanie (bez oznaczenia stron), nie jest możliwe w terminie wyznaczonym do udzielenia odpowiedzi na interpelację, sprawdzenie prawidłowości tego postępowania. Badanie takie zostanie dokonane w najbliższym czasie, a o jego wynikach Pan Poseł zostanie zawiadomiony odrębnym pismem.</p>
<p xml:id="div-11">Z poważaniem</p>
<p xml:id="div-12">Sekretarz stanu</p>
<p xml:id="div-13">Andrzej Kryże</p>
<p xml:id="div-14">Warszawa, dnia 28 kwietnia 2006 r.</p>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>