text_structure.xml
44.7 KB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
<xi:include href="PPC_header.xml"/>
<TEI>
<xi:include href="header.xml"/>
<text>
<body>
<div xml:id="div-1">
<u xml:id="u-1.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Otwieram posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Witam pana ministra Andrzeja Dudę. Informuję, że w dniu wczorajszym podczas drugiego czytania projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość zgłosił poprawki. Dzisiejsze posiedzenie zostało zwołane w celu rozpatrzenia poprawek zgłoszonych w drugim czytaniu.</u>
<u xml:id="u-1.1" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Przedstawię poprawki. Poprawka nr 1 dotyczy art. 38. Wnioskodawcy proponują, aby art. 38 otrzymał brzmienie: „1. Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. 2. Życie od chwili poczęcia podlega ochronie prawnej przewidzianej w Konstytucji. 3. Ustawy, umowy międzynarodowe i inne przepisy prawa obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą ustanowić ochrony życia poczętego mniejszej niż istniejąca w dniu wejścia w życie niniejszego przepisu. 4. Władze publiczne podejmują działania mające na celu ochronę życia poczętego, w szczególności poprzez pomoc kobiecie ciężarnej”.</u>
<u xml:id="u-1.2" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Poprawka nr 2 przewiduje dodanie art. 236a w brzmieniu: „1. Życie od chwili poczęcia podlega ochronie prawnej przewidzianej w Konstytucji. 2. Ustawy, umowy międzynarodowe i inne przepisy prawa obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą ustanowić ochrony życia poczętego mniejszej niż istniejąca w dniu wejścia w życie niniejszego przepisu. 3. Władze publiczne podejmują działania mające na celu ochronę życia poczętego, w szczególności poprzez pomoc kobiecie ciężarnej”.</u>
</div>
<div xml:id="div-2">
<u xml:id="u-2.0" who="#PosełDariuszKłeczek">Zapytuję Biuro Legislacyjne czy do tych poprawek nie można wprowadzić modyfikacji technicznych? Czy w 38 ust. 2 zastąpienie sformułowania „życie od chwili poczęcia” sformułowaniem „życie człowieka od chwili poczęcia” oraz w art. 38 ust. 3 i 4 zastąpienie sformułowania „życia poczętego” sformułowaniem „życie człowieka od chwili poczęcia”, a także wprowadzenie analogicznych zmian w art. 236a byłoby uznane jako poprawka techniczna? Czy byłoby to dopuszczalne na tym etapie prac za zgodą wnioskodawców, czyli Klubu Parlamentarnego PiS? Wiem, że na tym etapie prac nasze możliwości są ograniczone. Dlatego proszę o wyjaśnienie tej kwestii.</u>
</div>
<div xml:id="div-3">
<u xml:id="u-3.0" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKancelariiSejmuTomaszOsiński">Generalną zasadą jest nie dokonywanie zmian w poprawkach zgłoszonych w trakcie drugiego czytania, natomiast praktyka sejmowa dopuszcza zmiany techniczne, które nie wpływają na meritum poprawki. Ale Komisja musi uznać czy tego rodzaju zmiany powodują jakiś skutek merytoryczny, czy są tylko zmianami technicznymi. Jeśli Komisja stwierdzi, że są to zmiany tylko i wyłącznie techniczne, to sądzimy, że takie poprawki są na tym etapie dopuszczalne.</u>
</div>
<div xml:id="div-4">
<u xml:id="u-4.0" who="#PosełAndrzejMańka">Czy przekonanie Komisji jest wystarczające? Zmiany, które zaproponował pan poseł są dość istotne. Czy później w czasie debaty sejmowej nie zostanie podniesiony argument, że jednak przekroczyliśmy swoje uprawnienia dokonując zmian merytorycznych, a nie technicznych? Proszę Biuro Legislacyjne o wyjaśnienia w tej sprawie.</u>
</div>
<div xml:id="div-5">
<u xml:id="u-5.0" who="#PosełDariuszKłeczek">Jeżeli byłaby pozytywna opinia Biura Legislacyjnego, to powinna ona być sformułowana na piśmie, żeby mogła być odczytana na posiedzeniu.</u>
<u xml:id="u-5.1" who="#PosełDariuszKłeczek">Uważam, że proponowana zmiana nie ma charakteru merytorycznego. Mówimy o tej samej materii. Życie od chwili poczęcia w potocznym znaczeniu znaczy to samo co życie człowieka od chwili poczęcia. Wprowadzenie proponowanej modyfikacji byłoby możliwe tylko za zgodą wnioskodawców.</u>
</div>
<div xml:id="div-6">
<u xml:id="u-6.0" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKSTomaszOsiński">Zgoda wnioskodawcy jest nie tylko konieczna, wprowadzenie zmiany musi nastąpić z inicjatywy wnioskodawcy, który jest autorem poprawki.</u>
<u xml:id="u-6.1" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKSTomaszOsiński">Odpowiadając panu posłowi chciałbym wyjaśnić, iż wystąpiły kontrowersje czy proponowana zmiana ma charakter techniczny czy merytoryczny. Biuro Legislacyjne nie może jednoznacznie rozstrzygnąć tej kwestii, ponieważ nie ma takich uprawnień. Decyzja należy do Komisji. Jeśli Komisja uzna, że są to zmiany techniczne, to dopuści taką zmianę, ale za tę decyzję będzie ponosiła odpowiedzialność przed Sejmem.</u>
</div>
<div xml:id="div-7">
<u xml:id="u-7.0" who="#PosełMariaNowak">Zostałam oddelegowana na posiedzenie Komisji przez Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość. Mogę zgłosić inicjatywę zmiany poprawki, ponieważ dokładnie o to chodziło wnioskodawcom.</u>
<u xml:id="u-7.1" who="#PosełMariaNowak">Art. 38 ust. 1 otrzymał brzmienie: „Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia”. W ust. 2 pominięto wyraz „człowieka”, ale wnioskodawcom chodziło o życie człowieka. Uważam, że proponowana modyfikacja precyzuje intencje wnioskodawców i jako taka jest jak najbardziej zasadna. Wnosiłabym o jej umieszczenie. Podkreślam, wnioskodawcom chodziło o życie człowieka a nie np. o życie zwierzęcia.</u>
</div>
<div xml:id="div-8">
<u xml:id="u-8.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Zwracam uwagę, że ten wniosek powinien wpłynąć do prezydium Komisji na piśmie.</u>
</div>
<div xml:id="div-9">
<u xml:id="u-9.0" who="#PosełDariuszKłeczek">Te zmiany można umieścić na rozpatrywanym druku.</u>
</div>
<div xml:id="div-10">
<u xml:id="u-10.0" who="#PosełAndrzejMańka">Wolałbym wcześniej od ekspertów uzyskać informację, czy jest to zmiana techniczna czy merytoryczna. Uważam, że brzmienie zaproponowane pierwotnie różni się od obecnie proponowanego odnoszącego się bezpośrednio do człowieka.</u>
</div>
<div xml:id="div-11">
<u xml:id="u-11.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Proszę panią poseł Marię Nowak o przedstawienie poprawki z modyfikacją.</u>
</div>
<div xml:id="div-12">
<u xml:id="u-12.0" who="#PosełMariaNowak">Poprawka nr 1 brzmiałaby: Art. 38 otrzymuje brzmienie: 1 bez zmian – „Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. 2. Życie człowieka od chwili poczęcia podlega ochronie prawnej przewidzianej w konstytucji. 3. Ustawy, umowy międzynarodowe i inne przepisy prawa obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą ustanowić ochrony życia człowieka od poczęcia mniejszej niż istniejąca w dniu wejścia w życie niniejszego przepisu. 4. Władze publiczne podejmują działania mające na celu ochronę życia człowieka od poczęcia, w szczególności poprzez pomoc kobiecie ciężarnej”.</u>
<u xml:id="u-12.1" who="#PosełMariaNowak">Poprawka nr 2. Art. 236a otrzymuje brzmienie: „1. Życie człowieka od chwili poczęcia podlega ochronie prawnej przewidzianej w konstytucji. 2. Ustawy, umowy międzynarodowe i inne przepisy prawa obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą ustanowić ochrony życia człowieka od poczęcia mniejszej niż istniejąca w dniu wejścia w życie niniejszego przepisu. 3. Władze publiczne podejmują działania mające na celu ochronę życia człowieka od poczęcia, w szczególności poprzez pomoc kobiecie ciężarnej”.</u>
</div>
<div xml:id="div-13">
<u xml:id="u-13.0" who="#PosełAndrzejMańka">Chciałbym uzyskać dwie informacje: po pierwsze – czy są to merytoryczne poprawki, bo w moim przekonaniu tak, treść pierwotnej poprawki zdecydowanie odbiega od obecnie zaproponowanego brzmienia, po drugie – czy pani poseł Maria Nowak może zgłaszać w imieniu wnioskodawców poprawki, skoro pod poprawkami podpisał się pan poseł Marek Kuchciński. Chciałbym wyjaśnić te kwestie, żeby uniknąć kłopotów na kolejnym etapie prac nad zmianą w konstytucji.</u>
</div>
<div xml:id="div-14">
<u xml:id="u-14.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Poprosiłem panią poseł Marię Nowak, aby w imieniu wnioskodawców przedstawiła treść poprawki. Chodzi o przedyskutowanie tej kwestii w gronie specjalistów. Jeżeli będzie opinia pozytywna dla wprowadzenia tych modyfikacji, to będziemy je rozpatrywać po wniesieniu na piśmie podpisanym przez przewodniczącego Klubu Parlamentarnego PiS.</u>
</div>
<div xml:id="div-15">
<u xml:id="u-15.0" who="#PosełAnnaSobecka">Moje pytanie dotyczy głównie ust. 2 proponowanej obecnie poprawki. Otóż, w obecnie obowiązującej ustawie są trzy przypadki, na podstawie których można dokonywać aborcji. Wpisanie ich do konstytucji jest wpisaniem zabijania dzieci chorych i dzieci z gwałtu. Nie jest mi znany kraj, w którym konstytucja przewidywałaby zabijanie dzieci chorych albo dzieci z gwałtu.</u>
</div>
<div xml:id="div-16">
<u xml:id="u-16.0" who="#PosełAndrzejMańka">Prosiłbym o odpowiedź na moje pytania.</u>
</div>
<div xml:id="div-17">
<u xml:id="u-17.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Pytania skierowane do ekspertów, w tym do Biura Analiz Sejmowych, mają charakter merytoryczny, dotyczą treści poprawek. Pierwsze zadane na początku – to pytanie o ocenę poprawek pod kątem ich treści i znaczenia ze względu na dotychczasowy cel deklarowany projektodawców.</u>
<u xml:id="u-17.1" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Drugie pytanie dotyczy doprecyzowania wyrazu „życie” przez dodanie wyrazu „człowieka”. Czy jest to zmiana techniczna czy merytoryczna?</u>
<u xml:id="u-17.2" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Trzecie pytanie pochodzi od pani poseł Anny Sobeckiej.</u>
<u xml:id="u-17.3" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Pytanie czy zmiana ma charakter techniczny czy merytoryczny jest trudne, ponieważ ten podział nie jest do końca jednoznaczny. Zmiana techniczna to jedynie taka, która precyzuje to, co już jest. To, co już jest wynikać może po pierwsze – z intencji osób, które składają poprawkę określonej treści, po drugie – z pewnych metod, zasad rozumienia czy interpretacji przepisów prawa. Chciałbym odnieść się do drugiego elementu. Otóż, posługując się podstawowym warsztatem rozumowania prawniczego i czytania przepisów prawnych trzeba przyznać, że poprawka w kształcie w jakim została wniesiona w trakcie drugiego czytania oznacza, że art. 38 posługuje się trzema pojęciami.</u>
<u xml:id="u-17.4" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Pierwszym pojęciem jest człowiek i ochrona życia, która jest z nim związana. Drugim pojęciem jest pojęcie życia bez dookreślenia wyrazem „człowiek”. Trzecim pojęciem jest życie poczęte. Zgodnie z zasadami wnioskowania prawniczego to są trzy różne pojęcia. Skoro ustawodawca wprowadza trzy różne pojęcia, to czyni to dla jakiegoś celu. Tym celem jest zróżnicowanie sytuacji: sytuacji człowieka i ochrony prawnej życia, sytuacji związanej z życiem rozumianym przedmiotowo i sytuacji związanej z życiem poczętym i jego prawną ochroną. Są to inne sytuacje.</u>
<u xml:id="u-17.5" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Art. 38 ust. 2 w brzmieniu zaproponowanym w trakcie drugiego czytania nie przesądza o podmiotowości człowieka w okresie prenatalnym. Pojęcie życia jest rozumiane tutaj przedmiotowo. Przepis ten nie zawiera wyraźnej deklaracji, z której wynikałoby, że nasciturus jest odrębnym podmiotem prawa. Brzmienie przepisu nie przesądza wystarczająco wyraźnie – w znaczeniu deklaracji projektodawców – że życie od chwili poczęcia jest życiem człowieka.</u>
<u xml:id="u-17.6" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Jeśli taka jest intencja owej zmiany, to treść odwzorowana na podstawie zasad rozumowania prawniczego będzie oznaczać dwie rzeczy. Po pierwsze – pojęcie życia jest tutaj rozumiane przedmiotowo, zatem w sposób właściwy dla tego jak zostało użyte np. w zdaniach odrębnych do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w 1997 r. lub też podobnie jak zostało analizowane w ostatnim wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (nr sprawy 5410/03).</u>
<u xml:id="u-17.7" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Po drugie – brak potwierdzenia, iż chodzi o życie człowieka oznacza brak potwierdzenia podmiotowości człowieka przed narodzeniem i jednocześnie brak wyraźnego wzorca konstytucyjnego dla oceny regulacji bioetycznych, o których dużo mówiono w trakcie prac Komisji. Powoduje to ostatecznie pozostawienie systemu prawnego bez wewnętrznego i nadrzędnego punktu wyjściowego dla oceny regulacji europejskich lub nadużycia zastosowań biologii i medycyny w dziedzinie badań i eksperymentów nad embrionami. Myślę, że to jest znaczenie prawne istnienia bądź nie istnienia doprecyzowania „człowiek” w poprawce dotyczącej art. 38.</u>
<u xml:id="u-17.8" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Druga uwaga dotyczy art. 38 ust. 3. Ten przepis przewiduje, iż „ustawy, umowy międzynarodowe i inne przepisy prawa obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą ustanowić ochrony życia poczętego mniejszej niż istniejąca w dniu wejścia w życie niniejszego przepisu”. Nie odnosząc się do oceny, czy w tym przepisie życie rozumiane jest przedmiotowo czy podmiotowo, chciałbym zwrócić uwagę na dwie konsekwencje tak sformułowanego przepisu.</u>
<u xml:id="u-17.9" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Po pierwsze – jakkolwiek zgodnie z intencją autorów deklarowaną publicznie ust. 3 ma służyć ochronie istniejącego kompromisu, wyznaczyć minimalny standard ochrony, to faktycznie brzmienie przepisu nie wyklucza odmiennej interpretacji. W świetle tego przepisu standard minimalny ma być rekonstruowany z bliżej nieokreślonych norm zawartych w całym systemie prawa polskiego, w tym ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych. Oznacza to niejako zaburzenie kognicji Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał ma kontrolować zgodność przyszłych ustaw ze standardem wyrażonym zarówno w ustawie, jak i w konstytucji. Omawiana zmiana nie tylko nie przesądzi, że standard minimalny jest zgodny z zasadą ochrony życia poczętego, ale spowoduje, że ustalenie rzeczywistej treści tego standardu wymagać będzie odniesienia się do obowiązujących dziś przepisów ustawy o planowaniu rodziny oraz do ustaleń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka interpretujących znaczenie tych przepisów.</u>
<u xml:id="u-17.10" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKancelariiSejmuMichałKrólikowski">Po drugie – w szczególności kłopotliwe i bardzo trudne – dla ustawodawcy i dla Trybunału Konstytucyjnego – będzie dokonywanie w przyszłości oceny, czy stanowione prawo prowadzi do zwiększenia czy zmniejszenia ochrony życia poczętego. Można wyobrazić sobie zmiany dotyczące procedur postępowania przy zabiegu przerywania ciąży i nie będzie jasne czy jest to zmiana na plus czy na minus. Obecnie jest obowiązek orzeczenia lekarskiego, które warunkuje legalną aborcję. Gdyby ten obowiązek zamienić np. na cykl spotkań z psychologiem II stopnia specjalizacji, to trudno określić czy to jest zmiana korzystna czy niekorzystna, bo nie ma wzorca. Zatem z powyższych powodów wynika, że zmiana zaproponowana w art. 38 ust. 3 właściwie nie tworzy standardu konstytucyjnego w zakresie procedur stosowanych przy podejmowaniu decyzji o dopuszczalnych dziś zabiegach przerywania ciąży.</u>
</div>
<div xml:id="div-18">
<u xml:id="u-18.0" who="#WłodzimierzWróbel">W pełni podzielam uwagi, które przedstawił pan dyrektor Michał Królikowski. Chciałbym poruszyć jeszcze trzy kwestie. Po pierwsze – porównanie ust. 1 i ust. 2 w art. 38 natychmiast interpretatorowi nasuwa pytanie, dlaczego tę samą materię uregulowano w dwóch ustępach. Art. 38 ust. 1 stanowi, iż Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Ust. 2 przewiduje, że życie od chwili poczęcia podlega ochronie prawnej przewidzianej w konstytucji. W obu przepisach jest mowa o prawnej ochronie życia. Dlaczego w dwóch odrębnych ustępach uregulowano tę samą kwestię? Zwracam uwagę, że adresatem tego przepisu będzie przede wszystkim Trybunał Konstytucyjny, który będzie badał zgodność ustaw zwykłych z konstytucją. Trybunał Konstytucyjny musi odpowiedzieć na pytanie, dlaczego wyodrębniono te dwie sfery.</u>
<u xml:id="u-18.1" who="#WłodzimierzWróbel">Mamy tu do czynienia z kwestią pewnej rozbieżności z intencjami projektodawców. Taki stan rzeczy uzasadnia przekonanie, że życie od chwili poczęcia, zwłaszcza w przypadku braku sformułowania podmiotowego „człowiek”, powinno być oceniane według innego standardu konstytucyjnego niż życie człowieka, o którym jest mowa w ust. 1. W tym przypadku naturalna cezura pojawia się jako moment urodzenia. Na początku prac Komisji wskazywano, że dość powszechnie utrwalona interpretacja zakłada, iż życie ludzkie podlega ochronie od chwili poczęcia na gruncie obowiązującego art. 38, ale wskazywano także na opinię mniejszości wskazującą na wątpliwość interpretacyjną w tym zakresie. Proponowany przepis przenosi tę wątpliwość do konstytucji, to znaczy daje jej rzeczywiście konstytucyjne umocowanie, co jest chyba wbrew intencjom projektodawców.</u>
<u xml:id="u-18.2" who="#WłodzimierzWróbel">Druga kwestia – pan dyrektor Michał Królikowski o tym wspominał, ja jeszcze mocniej podkreśliłbym tę sprawę. Mianowicie ust. 3 zapewne według projektodawców, przynajmniej tak wynikało z debaty sejmowej, której wczoraj słuchałem w radiu, miał stanowić próbę konstytucjonalizacji status quo jeżeli chodzi o ustawodawstwo, przynajmniej w kierunku zabezpieczenia się przed jego liberalizacją.</u>
<u xml:id="u-18.3" who="#WłodzimierzWróbel">Ten standard, który nie może być zmniejszony – samo sformułowanie mniejsza ochrona może być wątpliwe, ale powiedzmy, że Trybunał jakoś sobie by z tym poradził – ma być ustalany według trzech wzorców: ustaw, umów międzynarodowych i innych przepisów prawnych. Otóż, problem polega na tym, że ten standard jest wewnętrznie sprzeczny. Mianowicie, poziom ochrony w niektórych umowach międzynarodowych jest niższy od obecnie obowiązującego w Polsce, w innych – wyższy. Rozstrzyganie tych kolizji, zwłaszcza w sytuacji kiedy mówimy, że ratyfikowana umowa międzynarodowa ma moc wyższej rangi niż ustawa może – nie musi – prowadzić do takiego wniosku, że w istocie ten standard został ustalony na tym minimalnym poziomie, który wynika z niektórych umów międzynarodowych, wbrew temu co mówią ustawy. Oczywiście to jest możliwa interpretacja, bo można też bronić poglądu przeciwnego, że jednak ustawa będzie wyznaczać wyższy poziom.</u>
<u xml:id="u-18.4" who="#WłodzimierzWróbel">Jest jeszcze jedno niebezpieczeństwo w tym zwrocie, domyślam się, że zapewne też wbrew intencjom projektodawców, mianowicie poziom jaki obecnie w Polsce wyznaczają ustawy w zakresie ochrony zarodka – powracam do kwestii bioetycznych – jest minimalny, żeby nie powiedzieć żaden w pewnych sferach. Umowy międzynarodowe wyznaczają wyższy poziom w tym zakresie, ale to są umowy nie ratyfikowane obecnie przez Polskę, a jedynie podpisane. Zatem brzmienie ust. 3 oznacza, że ten stan rzeczy jest konstytucyjnie dopuszczalny, tolerujemy go, uważamy, że tak może być. To znaczy, że nie możemy kwestionować pominięć ustawodawczych z tego tytułu. Ust. 3 jak niejako oceną konstytucyjną sytuacji, zwłaszcza w kwestiach bioetycznych jako wystarczającej. Zatem tracimy coś, co obecnie w konstytucji istnieje, czyli nakaz adresowany do ustawodawcy uregulowania problematyki bioetycznej.</u>
<u xml:id="u-18.5" who="#WłodzimierzWróbel">Ostatnia kwestia ma charakter legislacyjny i dotyczy ust. 4. Ust. 4 stanowi pewną deklarację, którą z pewnością wszyscy uważają za sensowną, tym niemniej jest to przepis zbędny, ponieważ jest powtórzeniem obecnie obowiązującej regulacji. Jest to błąd legislacyjny, bo nie należy mnożyć bytów, zwłaszcza, że ten przepis może pociągać pewne konsekwencje także normatywne. Chciałbym tylko uświadomić tę kwestię, bo być może takie konsekwencje normatywne chce się osiągnąć.</u>
<u xml:id="u-18.6" who="#WłodzimierzWróbel">Obecnie obowiązujący przepis, który mówi o konstytucyjnym obowiązku troski władz publicznych o kobietę ciężarną, dziecko poczęte i rodzinę jest umieszczony w katalogu praw socjalnych, co ma dobre i złe strony. Złe strony są takie, że Trybunał Konstytucyjny postrzega prawa socjalne w nieco innej perspektywie niż prawa polityczne. Trudno twierdzić, że ochrona praw socjalnych jest słabsza, ale z pewnością jest uwarunkowana różnymi sytuacjami, związanymi przede wszystkim z finansami publicznymi. I to w orzecznictwie Trybunału jest bardzo widoczne. Niekiedy prawa socjalne traktuje się jako pewną dyrektywę kierunkową, pewien stan konieczny do osiągnięcia.</u>
<u xml:id="u-18.7" who="#WłodzimierzWróbel">Umieszczenie tego prawa, które z natury rzeczy ma charakter prawa socjalnego wśród praw podstawowych z rozdziału początkowego sprawia, że jest to sytuacja zupełnie innej natury, jakkolwiek musimy zwrócić uwagę, że sam zapis konstytucyjny jest bardzo elastyczny, nie tworzy prawa podmiotowego, ponieważ mowa jest tylko o pewnej dyrektywie kierunkowej, że władze publiczne mają działać w celu ochrony życia poczętego, w szczególności przez pomoc kobiecie ciężarnej. Właściwym miejscem w sensie systematyki i istoty tej regulacji konstytucyjnej jest obecne miejsce w konstytucji. Ten przepis tworzy pewną rzeczywistość, której nie zawiera w sobie.</u>
</div>
<div xml:id="div-19">
<u xml:id="u-19.0" who="#PosełDariuszKłeczek">Z wypowiedzi pana dyrektora Michała Królikowskiego i pana prof. Włodzimierza Wróbla wynika, że proponowana zmiana nie ma charakteru technicznego. Z trzech pojęć, o których wspomniał pan dyrektor Królikowski próbowalibyśmy uczynić jedno ujednolicone pojęcie.</u>
<u xml:id="u-19.1" who="#PosełDariuszKłeczek">Zwracam się z pytaniem do Biura Legislacyjnego, jak w tej sytuacji ma postąpić Komisja? Czy ewentualne głosowanie i przyjęcie stanowiska przez Komisję mieści się w kategoriach naszych możliwości? Wstępne opinie dotyczące zaproponowanych poprawek wskazują – mam nadzieję, że Komisja podzieli to zdanie – na potrzebę zasięgnięcia opinii pana prof. Włodzimierza Wróbla, pana prof. Andrzeja Zolla i pana dr Leszka Koska i być może innych ekspertów, ponieważ to nie jest taka prosta materia, jak wydawało się pierwotnie.</u>
<u xml:id="u-19.2" who="#PosełDariuszKłeczek">Proponuję, aby w dniu dzisiejszym nie podejmować decyzji, lecz poczekać na ekspertyzy, o które Komisja zwróci się. Ponadto zwracam się z zapytaniem o możliwość prawną rozpatrywania autopoprawki.</u>
</div>
<div xml:id="div-20">
<u xml:id="u-20.0" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Wydaje mi się, że przedstawiciele Biura Legislacyjnego na początku posiedzenia udzielili bardzo czytelnej odpowiedzi na pytanie postawione przez prezydium. Odpowiedź brzmiała, że Komisja może dokonać zmian redakcyjnych, natomiast nie może dokonać zmian merytorycznych. Z wypowiedzi eksperta Komisji i dyrektora BAS wynika, że ta proponowana autopoprawka ma charakter merytoryczny. Dla większości z nas jest oczywiste, że życie człowieka jest innym pojęciem niż życie innych organizmów. Zatem próba przedstawiania tej autopoprawki w kategoriach techniczno-redakcyjnych jest bardzo naiwna. Opowiadam się przeciw wprowadzeniu proponowanej zmiany.</u>
<u xml:id="u-20.1" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Czy dyskutujemy nad kolejnymi punktami? Chciałabym też zabrać głos w tej sprawie.</u>
</div>
<div xml:id="div-21">
<u xml:id="u-21.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Dyskutujemy o modyfikacji poprawki.</u>
</div>
<div xml:id="div-22">
<u xml:id="u-22.0" who="#PosełAndrzejMańka">Wypowiedzi ekspertów potwierdziły moje wątpliwości. Proponowana zmiana ma charakter merytoryczny. Podzielam opinię pani poseł Jolanty Szymanek-Deresz – co zdarza się rzadko – że nie ma uzasadnienia dla wprowadzenia autopoprawki.</u>
<u xml:id="u-22.1" who="#PosełAndrzejMańka">Ekspertyzy powinny odnosić się do pierwotnego brzmienia poprawki.</u>
</div>
<div xml:id="div-23">
<u xml:id="u-23.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Komisja podejmie decyzję w głosowaniu.</u>
</div>
<div xml:id="div-24">
<u xml:id="u-24.0" who="#PosełAndrzejMańka">Jeśli jest to merytoryczna autopoprawka, to nie ma sensu głosować. Mamy jasność w tej sprawie. Nie możemy przez głosowanie przesądzić prawdy o tym, że to jest merytoryczna poprawka.</u>
</div>
<div xml:id="div-25">
<u xml:id="u-25.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Mówię o głosowaniu, ponieważ z opinii Biura Legislacyjnego wynikało, że Komisja uznaje czy autopoprawka ma charakter merytoryczny czy redakcyjny.</u>
</div>
<div xml:id="div-26">
<u xml:id="u-26.0" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKSTomaszOsiński">Chciałem zwrócić uwagę, że opinie Biura Legislacyjnego i Biura Analiz Sejmowych mają charakter tylko i wyłącznie doradczy. Nie możemy niczego przesądzić za Komisję. Komisja ponosi odpowiedzialność za sposób rozumienia autopoprawki (z sali: musimy to rozstrzygać przez głosowanie). Powstał pewien spór...</u>
</div>
<div xml:id="div-27">
<u xml:id="u-27.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Może należałoby zastosować zasadę praktykowaną w Sejmie.</u>
</div>
<div xml:id="div-28">
<u xml:id="u-28.0" who="#PosełDariuszKłeczek">Zapytuję Biuro Legislacyjne, czy jeżeli Komisja uzna, że autopoprawka może być wprowadzona, to w konsekwencji cała zmiana w konstytucji nie zostanie zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego?</u>
</div>
<div xml:id="div-29">
<u xml:id="u-29.0" who="#PrzedstawicielBiuraLegislacyjnegoKSTomaszOsiński">Trybunał Konstytucyjny ma prawo do badania prawidłowości procedury przyjęcia ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Sądzę, że może to być jeden z argumentów użytych przed Trybunałem przy ewentualnym zaskarżeniu ustawy.</u>
</div>
<div xml:id="div-30">
<u xml:id="u-30.0" who="#PosełMirosławKrajewski">Myślę, że po tych wypowiedziach powinniśmy zgodzić się – nie podejmując próby rozstrzygania przez głosowanie – że proponowana autopoprawka ma charakter merytoryczny. Powinniśmy również uznać, że dla rozpatrywania poprawek niezbędne są ekspertyzy na piśmie doręczone członkom Komisji.</u>
</div>
<div xml:id="div-31">
<u xml:id="u-31.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Uwzględniając opinie wyrażone przez Biuro Legislacyjne, Biuro Analiz Sejmowych i pana prof. Włodzimierza Wróbla oraz wniosek pani poseł Jolanty Szymanek-Deresz uważam, że zaproponowana autopoprawka ma charakter merytoryczny i Komisja nie może nad nią procedować. Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, to uznam, że Komisja nie przyjęła autopoprawki. Sprzeciwu nie słyszę. Stwierdzam, że Komisja nie przyjęła proponowanej autopoprawki.</u>
<u xml:id="u-31.1" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Przechodzimy do poprawek pierwotnie zgłoszonych. W tej kwestii zarysowała się potrzeba ekspertyz. Proszę o propozycje w tej sprawie.</u>
</div>
<div xml:id="div-32">
<u xml:id="u-32.0" who="#PosełDariuszKłeczek">Proszę, aby Komisja zwróciła się o ekspertyzy dotyczące zgłoszonych przez Klub Parlamentarny PiS poprawek do pana prof. Włodzimierza Wróbla, pana prof. Andrzeja Zolla i pana dr Leszka Boska. Proszę posłów o ewentualne wskazanie innych osób, które mogłyby nam pomóc.</u>
</div>
<div xml:id="div-33">
<u xml:id="u-33.0" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Uważam, że Komisja powinna przede wszystkim sformułować tezy do opinii ekspertów, a w następnej kolejności zastanowić się kto spośród osób współpracujących z Sejmem mógłby przedstawić opinie. Na razie nie wiem, jakie tezy zamierza sformułować prezydium. Czy podziela wątpliwości przedstawione przez pana prof. Włodzimierza Wróbla? Czy one mają być przedmiotem ekspertyzy?</u>
</div>
<div xml:id="div-34">
<u xml:id="u-34.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Zapytuję członków Komisji czy zgłaszają potrzebę wyjaśnienia pewnych kwestii. Prezydium Komisji nie przedstawia tezy. Zasadniczą kwestią jest zaopiniowanie poprawek zgłoszonych w drugim czytaniu. Jeżeli ktoś z państwa posłów ma dodatkowe wątpliwości, które powinny być przedmiotem ekspertyz, to proszę je zgłaszać.</u>
</div>
<div xml:id="div-35">
<u xml:id="u-35.0" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Podzielam wątpliwości przedstawione przez pana prof. Włodzimierza Wróbla. Uważam, że one powinny być przeanalizowane przez ekspertów. Natomiast chciałabym zgłosić kolejne wątpliwości.</u>
<u xml:id="u-35.1" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Pierwsza dotyczy art. 38 ust. 3, który przewiduje, że „ustawy, umowy międzynarodowe i inne prawa obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą ustanowić ochrony życia poczętego mniejszej niż istniejąca w dniu wejścia w życie niniejszego przepisu”. Czy nie jest to sprzeczne z art. 31 konstytucji, który wręcz dopuszcza możliwość ograniczenia wszelkich praw i wolności obywatelskich przez ustawę przy spełnieniu pewnych przesłanek? Zatem w konstytucji istnieje klauzula generalna, która pozwala na ograniczanie praw, czyli tym samym ustanowienie ewentualnie mniejszej ochrony.</u>
<u xml:id="u-35.2" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Kolejna sprawa dotyczy generalnych reguł interpretacyjnych a maiori ad minus, a minori ad maius, czyli że z większego możemy wyprowadzać mniej, a z mniejszego nie możemy wyprowadzać więcej. Jeżeli kierowalibyśmy się tymi zasadami, że jeżeli ustawa pozwala na coś większego, to przepisy szczególne mogą ustanawiać tym bardziej coś w mniejszym zakresie. Czy zapis ust. 3 nie kłóci się z tą zasadą?</u>
<u xml:id="u-35.3" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Czy konstytucja w rozdziale, gdzie formułowane są gwarancje podstawowych wolności jest właściwym miejscem do zapisywania postanowień, które są wyrazem pewnych ustaleń i stanowią pewnego rodzaju ograniczenie. Konstytucja formułuje pewne pryncypia. Jest to akt podstawowy. Zatem czy może zawierać przepis mówiący o ograniczeniach? Mówiąc o tym mam na uwadze dyskusję medialną, która toczyła się wokół tej poprawki. Pan marszałek mówił o jakimś memorandum, o porozumieniu między klubami, czyli sięgam do wykładni autentycznej tej poprawki. Czy zapis, który wynika z takich uzgodnień powinien być zawarty w konstytucji?</u>
<u xml:id="u-35.4" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Kolejna wątpliwość dotyczy art. 38 ust. 4. Ten przepis jest powtórzeniem art. 71. Wydaje się, że jest mało poważne proponowanie takiej poprawki wobec istniejącego zapisu.</u>
<u xml:id="u-35.5" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Następna sprawa dotyczy prac Komisji. Czy członkowie Komisji mogą otrzymać opinię pana dr Leszka Boska sporządzoną na zamówienie Biura Analiz Sejmowych i cytowaną w „Dzienniku” z 23 marca br. Ta opinia dotyczyła poprawki przedstawionej w mediach przez prezydenta. Dzisiaj okazuje się, że ta poprawka została już formalnie zgłoszona w toku procesu legislacyjnego. Z gazety dowiedziałam się, że wcześniej była zlecona opinia w tej sprawie. Opinia była bardzo krytyczna. Chciałabym mieć możliwość zapoznania się z nią.</u>
</div>
<div xml:id="div-36">
<u xml:id="u-36.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichałKrólikowski">Z równym zaskoczeniem co pani poseł przeczytałem informację w prasie, że Biuro Analiz Sejmowych zleciło ekspertyzę w tej sprawie u pana dr Leszka Boska. Taka ekspertyza nie powstała na zlecenie BAS i nie była doręczona żadnemu z organów Sejmu, ani żadnemu z posłów.</u>
</div>
<div xml:id="div-37">
<u xml:id="u-37.0" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Chciałabym uzyskać informację od Komisji, czy posłowie mają prawo zapoznać się z materią, która jest dyskutowana medialnie, a która dotyczy prac Komisji. Jesteśmy w dość dyskomfortowej sytuacji, że opinia społeczna o czymś się dowiaduje, a my pracując nad tym zagadnieniem nie możemy dojść do źródła.</u>
</div>
<div xml:id="div-38">
<u xml:id="u-38.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Posłowie mają prawo zapoznać się ze wszystkim, co jest przedmiotem obrad i wniosków Komisji. Ekspertyza, o której wspomniała pani poseł nie powstała na zlecenie Komisji, ani organów Sejmu. Zatem nie ma związku z pracami Komisji. Dlatego, niestety nie można uzyskać takiej informacji.</u>
<u xml:id="u-38.1" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Obecnie Komisja debatuje nad potrzebnymi ekspertyzami. Komisja chciałaby otrzymać opinię omawiającą poprawki, czy można nad nimi procedować, czy mogą zostać wprowadzone do konstytucji. Jeżeli państwo posłowie mają szczegółowe propozycje, to proszę je zgłaszać.</u>
</div>
<div xml:id="div-39">
<u xml:id="u-39.0" who="#PosełAndrzejMańka">Znając treść poprawek pana prezydenta poprosiłem kilku prawników o opinie. Jako poseł mam do tego prawo. Być może pokłosiem mojej działalności była wzmianka w „Dzienniku”.</u>
<u xml:id="u-39.1" who="#PosełAndrzejMańka">Jeśli chodzi o ekspertyzy, prosiłbym BAS o zwrócenie w opinii szczególnej uwagi na kwestie dotyczące intencji poprawki. Czy ta poprawka faktycznie umacnia tzw. kompromis w sprawie ustawy chroniącej życie w Polsce? Jakie są relacje tej poprawki do umów międzynarodowych, którymi Polska jest związana? Pan prof. Wróbel zauważył, że pewne umowy międzynarodowe nie tak jednoznacznie chronią życie, jak obecnie obowiązująca ustawa w Polsce.</u>
</div>
<div xml:id="div-40">
<u xml:id="u-40.0" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Chciałabym prosić Komisję, aby formalnie zwróciła się do pana dr Leszka Boska o udostępnienie opinii cytowanej w prasie.</u>
</div>
<div xml:id="div-41">
<u xml:id="u-41.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Myślę, że treść tej opinii będzie znana. Przypominam, że pan poseł Dariusz Kłeczek zgłosił wniosek o opinię pana dr Leszka Boska.</u>
</div>
<div xml:id="div-42">
<u xml:id="u-42.0" who="#PosełDariuszKłeczek">Oraz pana prof. Włodzimierza Wróbla i pana prof. Andrzeja Zolla.</u>
</div>
<div xml:id="div-43">
<u xml:id="u-43.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Dlatego będzie możliwość zapoznania się z poglądami pana dr Leszka Boska w tej sprawie.</u>
</div>
<div xml:id="div-44">
<u xml:id="u-44.0" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Chciałam prosić o możliwość zapoznania się konkretnie z tą właśnie opinią.</u>
</div>
<div xml:id="div-45">
<u xml:id="u-45.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Nie mam takiej możliwości. Pan poseł Andrzej Mańka prosił o opinię nie jako członek Komisji, lecz w ramach pełnienia mandatu poselskiego. Każdy poseł ma takie prawo.</u>
</div>
<div xml:id="div-46">
<u xml:id="u-46.0" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Podobna sytuacja była z opinią pani prof. Eleonory Zielińskiej, która została sporządzona na zlecenie Klubu SLD. Ta opinia została dołączona do prac Komisji. Proszę o to samo.</u>
</div>
<div xml:id="div-47">
<u xml:id="u-47.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Czy pan poseł Andrzej Mańka ma jakąś opinię na piśmie?</u>
</div>
<div xml:id="div-48">
<u xml:id="u-48.0" who="#PosełAndrzejMańka">Nie prosiłem pana dr Leszka Boska o żadną opinię, zatem nie jestem jej dysponentem. Nie mogę być pośrednikiem w pozyskaniu tej opinii.</u>
</div>
<div xml:id="div-49">
<u xml:id="u-49.0" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Nie o to proszę. Jeszcze raz powtórzę – proszę Komisję, aby zwróciła się do pana dr Leszka Boska o udostępnienie Komisji opinii, która była przedmiotem analizy prasowej.</u>
</div>
<div xml:id="div-50">
<u xml:id="u-50.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichałKrólikowski">Chciałbym wyjaśnić w jakim zakresie mam wykonać prośbę skierowana do pana dr Leszka Boska. Pan poseł Dariusz Kłeczek prosił o zamówienie ekspertyzy u pana dr Leszka Boska dotyczącej – jak rozumiem – omówienia poprawek i oceny prawidłowości zapisu normy konstytucyjnej. Typową działalnością Biura Analiz Sejmowych jest weryfikacja tak otrzymywanych ekspertyz. Ekspertyzę podpisuje dyrektor BAS, który akceptuje określoną opinię, rozmawiając ewentualnie z autorem o potrzebie poprawienia. Taką ekspertyzę mogę zamówić u pana dr Leszka Boska przyjmując odpowiedzialność, że będzie sprawdzona pod kątem rzetelności.</u>
<u xml:id="u-50.1" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichałKrólikowski">Natomiast nie znam wcześniejszej ekspertyzy pana dr Leszka Boska. Rozumiem, że ona ma być udostępniona obok ekspertyzy przekazanej za pośrednictwem BAS. Czy tak?</u>
</div>
<div xml:id="div-51">
<u xml:id="u-51.0" who="#PosełJolantaSzymanekDeresz">Proszę, aby Komisja zwróciła się do pana dr Leszka Boska o udostępnienie opinii, która była przedmiotem analizy prasowej. Zgłaszam taki wniosek. Jeżeli usłyszę odpowiedź negatywną, to mój wniosek pozostanie tylko na papierze czy w protokole. Ale chciałam zapoznać się z opinią, o której czytałam w prasie.</u>
</div>
<div xml:id="div-52">
<u xml:id="u-52.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Nie chcę, żeby powstało podejrzenie, iż ogranicza się możliwość korzystania z opinii. Wszyscy mają prawo korzystać. Gdyby Komisja liczyła 40 członków i każdy żądał innej opinii, to wtedy procedowalibyśmy w inny sposób. A tu nie ma ograniczeń. Czy ktoś z państwa posłów chciałby jeszcze zgłosić wniosek w sprawie opinii?</u>
<u xml:id="u-52.1" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Pani poseł Anna Sobecka wcześniej zadała pytanie, czy może zastanowić się i potem zgłosić wniosek. Umówmy, że wniosek w sprawie opinii można zgłosić najpóźniej do jutra.</u>
<u xml:id="u-52.2" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Czy jeszcze są jakieś wnioski lub uwagi na tym etapie?</u>
</div>
<div xml:id="div-53">
<u xml:id="u-53.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichałKrólikowski">Chciałem doprecyzować pytanie pana posła Andrzeja Mańki. Rozumiem, że jest to prośba o przygotowanie ekspertyzy, która będzie odpowiadała na pytanie o stopień realizacji intencji wnioskodawców polegający na tzw. umocnieniu kompromisu. To jest pytanie, które w sposób prawniczy da się wyrazić w ten sposób: czy treść zapisu normy konstytucyjnej z ust. 3 i ust. 2 jednoznacznie gwarantuje niemożność jakiejkolwiek zmiany przepisów dopuszczających aborcję, bo w tym zakresie pojawia się kwestia kompromisu, w tym także przepisów proceduralnych.</u>
</div>
<div xml:id="div-54">
<u xml:id="u-54.0" who="#PosełAndrzejMańka">O to chodzi.</u>
</div>
<div xml:id="div-55">
<u xml:id="u-55.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Chciałbym ustalić termin następnego posiedzenia Komisji. Czy możemy we środę 11 kwietnia? Zapytuję pana dyrektora, czy opinie będą gotowe?</u>
</div>
<div xml:id="div-56">
<u xml:id="u-56.0" who="#DyrektorBiuraAnalizSejmowychKSMichałKrólikowski">Nie potrafię teraz udzielić odpowiedzi na to pytanie. Po powrocie z posiedzenia rozpocznę formułowanie pytań i przekażę panu przewodniczącemu czy na ten dzień będą ekspertyzy.</u>
</div>
<div xml:id="div-57">
<u xml:id="u-57.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">W każdym razie bez względu na to, być może będzie jakaś jedna opinia czy więcej.</u>
</div>
<div xml:id="div-58">
<u xml:id="u-58.0" who="#PosełAnnaSobecka">Możliwe jest, że nie będzie posiedzenia Sejmu 12 i 13 kwietnia.</u>
</div>
<div xml:id="div-59">
<u xml:id="u-59.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Jest taka możliwość? Ale na razie nie wiemy. Wiedzielibyśmy o tym. Prezydium Sejmu wprowadziło zmiany do kalendarza posiedzeń Sejmu w lipcu i sierpniu. Na posiedzeniu Konwentu Seniorów nie wspomniano, że nie będzie posiedzenia 12 i 13 kwietnia. Zatem proponuję termin następnego posiedzenia 11 kwietnia godz...</u>
</div>
<div xml:id="div-60">
<u xml:id="u-60.0" who="#PosełAnnaSobecka">Najpierw powinniśmy otrzymać ekspertyzy i zapoznać się z nimi, dopiero potem ustalać termin posiedzenia Komisji. Otrzymanie ekspertyz w dniu posiedzenia Komisji nic nie daje, uniemożliwia rzetelne zapoznanie się z nimi.</u>
</div>
<div xml:id="div-61">
<u xml:id="u-61.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Zapowiadam, że 11 kwietnia o godz. 16.30 jest posiedzenie Komisji. Jeżeli nie będzie ekspertyz nie zwołamy posiedzenia i ustalimy kolejny termin.</u>
</div>
<div xml:id="div-62">
<u xml:id="u-62.0" who="#PosełAnnaSobecka">Proponuję, żeby opinie dostarczać drogą pocztową.</u>
</div>
<div xml:id="div-63">
<u xml:id="u-63.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Jeżeli opinie będą wcześniej, to drogą pocztową, jeżeli będą już po świętach to wysyłanie drogą pocztową jest ryzykowne. Można drogą elektroniczną.</u>
</div>
<div xml:id="div-64">
<u xml:id="u-64.0" who="#PosełJadwigaWiśniewska">Prosiłabym o przesunięcie godziny posiedzenia na 17.00.</u>
</div>
<div xml:id="div-65">
<u xml:id="u-65.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Dobrze. Ale wtedy musimy zakładać, że posiedzenie odbędzie się w dwóch etapach. O godz. 18.00 zaczynają się posiedzenia klubów. Jeżeli Komisja rozpoczęłaby posiedzenie o godz. 17.00, to trwałoby ono do godz. 18.00, a następna część po posiedzeniach klubów. Posiedzenia klubów zawsze trwają 2–2,5 godz.</u>
</div>
<div xml:id="div-66">
<u xml:id="u-66.0" who="#PosełJadwigaWiśniewska">Jeżeli to pół godziny usprawni, to niech będzie 16.30. Mamy posiedzenie Klubu o godz. 20.00.</u>
</div>
<div xml:id="div-67">
<u xml:id="u-67.0" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Będziemy ustalać.</u>
<u xml:id="u-67.1" who="#PrzewodniczącyposełFranciszekStefaniuk">Wyczerpaliśmy porządek dzienny dzisiejszych obrad – zamykam posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.</u>
</div>
</body>
</text>
</TEI>
</teiCorpus>