<sjp> <entry id="zadosc;2542127" head="zadość"> <title>zadość</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>tyle, ile trzeba, by zadowolić kogoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="gratis-I;2462884" head="gratis" head_variant="I"> <title title_variant="I">gratis</title> <sense> <subsense>bezpłatnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="polecenie;2503778" head="polecenie"> <title>polecenie</title> <sense variant="1"> <subsense>wypowiedź nakazująca komuś wykonanie jakiejś czynności</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zaprotegowanie kogoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="wymog;2539892" head="wymóg"> <title>wymóg</title> <sense> <subsense>warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać</subsense> </sense> </entry> <entry id="jak-IV;2467280" head="jak" head_variant="IV" pos="qub"> <title title_variant="IV">jak</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła wraz ze słowem „nie” wprowadzająca zdanie, w którym nadawca zaczyna opowiadać o czyimś spontanicznym zachowaniu <example>Jak nie krzyknie, jak się nie wścieknie...</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wraz ze słowem „to” wprowadzająca pytanie, za pomocą którego mówiący wyraża swoje zaskoczenie <example>Jak to, już czwarta?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wszyscy;2538290" head="wszyscy" pos="pron"> <title>wszyscy</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający ogół osób</subsense> </sense> </entry> <entry id="status;2576163" head="status"> <title>status</title> <sense variant="1"> <subsense>stan prawny jakiejś osoby, instytucji lub organizacji</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>pozycja społeczna i zawodowa jakiejś osoby lub grupy</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>funkcja, ranga lub znaczenie czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="anizeli-II;2440424" head="aniżeli" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">aniżeli</title> <sense> <subsense> przyimek łączący podstawę porównania z wyrażeniem, które komunikuje zwykle wyższy stopień nasilenia cechy <example>Była ładniejsza aniżeli jej koleżanka.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="rozwoj;2517638" head="rozwój"> <title>rozwój</title> <sense variant="1"> <subsense>proces przechodzenia do stanów lub form bardziej złożonych lub pod pewnym względem doskonalszych; też: stadium tego procesu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>sposób rozwijania się zdarzeń w czasie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>proces zmian zachodzących w organizmach w ciągu życia osobnika lub w kolejnych pokoleniach</subsense> </sense> <der>rozwojowy</der> </entry> <entry id="biezaco;2444608" head="bieżąco"> <title>bieżąco</title> <sense> <subsense>w miarę zdarzania się jakichś faktów</subsense> </sense> </entry> <entry id="lila-I;2566054" head="lila" head_variant="I"> <title title_variant="I">lila</title> <sense> <subsense>kolor liliowy</subsense> </sense> </entry> <entry id="ekstra-II;2656288" head="ekstra" head_variant="II"> <title title_variant="II">ekstra</title> <title title_variant="II">extra</title> <sense variant="1"> <subsense>dodatkowo, osobno</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>bardzo dobrze, atrakcyjnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="pieckroc;2500215" head="pięćkroć"> <title>pięćkroć</title> <sense> <subsense>pięć razy</subsense> </sense> </entry> <entry id="bom-II;2445610" head="bom" head_variant="II"> <title title_variant="II">bom</title> <sense> <subsense>wyraz nazywający dźwięk bicia dzwonu lub zegara</subsense> </sense> </entry> <entry id="wkolo-II;2536759" head="wkoło" head_variant="II"> <title title_variant="II">wkoło</title> <sense> <see id="wokol-II;2537358" head="wokół" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="ostatecznie;2496604" head="ostatecznie"> <title>ostatecznie</title> <sense variant="1"> <subsense>w sposób ostateczny lub do samego końca, całkowicie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wreszcie lub w ostatecznym razie</subsense> </sense> </entry> <entry id="ojej;2494551" head="ojej"> <title>ojej</title> <sense> <see id="oj;2494521" head="oj"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="ze-I;2545421" head="ze" head_variant="I"> <title title_variant="I">ze</title> <sense> <see id="z-II;2541608" head="z" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="ba-I;2442307" head="ba" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">ba</title> <sense> <subsense> partykuła potwierdzająca wcześniej wyrażoną myśl i zapowiadająca dodatkowy sąd <example>Mówił o tym z wielką kulturą, ba, z dużą delikatnością.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="akurat-I;2439330" head="akurat" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">akurat</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła podkreślająca, że jest dokładnie tak, jak to komunikuje wyraz, do którego się ona odnosi <example>Jest akurat pięć jabłek dla nas pięciorga.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wyróżniająca, ze względu na daną cechę, wskazany w kontekście obiekt i przeciwstawiająca go innym obiektom, które nie mają tej cechy <example>Te akurat banderole są oryginalne.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="powyzszy;3059849" head="powyższy"> <title>powyższy</title> <sense> <subsense>to, co było wcześniej omówione, opisane lub wymienione</subsense> </sense> </entry> <entry id="blisko-III;2445140" head="blisko" head_variant="III"> <title title_variant="III">blisko</title> <sense> <subsense>niewiele mniej niż</subsense> </sense> </entry> <entry id="fuj;2460309" head="fuj"> <title>fuj</title> <sense> <see id="fu-I;2460296" head="fu" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="proces;2508456" head="proces"> <title>proces</title> <sense variant="1"> <subsense>przebieg następujących po sobie i powiązanych przyczynowo określonych zmian</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>postępowanie prowadzone przez sąd</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>kolejno następujące po sobie zmiany fizykochemiczne materii</subsense> </sense> <der>procesowy</der> </entry> <entry id="ktoredykolwiek;2476211" head="którędykolwiek" pos="pron"> <title>którędykolwiek</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający dowolność lub obojętność wyboru drogi bądź kierunku ruchu</subsense> </sense> </entry> <entry id="tam-II;2528672" head="tam" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">tam</title> <sense qualifier="pot."> <subsense> partykuła o charakterze ekspresywnym, zwykle podkreślająca obojętność mówiącego wobec obiektów lub zdarzeń, o których mowa <example>Ma tam jakieś zasługi.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="poza-I;2506974" head="poza" head_variant="I"> <title title_variant="I">poza</title> <sense variant="1"> <subsense>ułożenie ciała, postawa</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przesada lub nienaturalność w zachowaniu</subsense> </sense> </entry> <entry id="parenascie;2498326" head="paręnaście"> <title>paręnaście</title> <sense> <see id="kilkanascie;2470771" head="kilkanaście"/> </sense> </entry> <entry id="badz-II;2443328" head="bądź" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">bądź</title> <sense> <subsense> partykuła występująca po zaimkach pytajnych, nadająca im znaczenie nieokreśloności, wyrażająca obojętność wyboru <example>Możesz to zrobić kiedy bądź.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="bim;2444697" head="bim" pos="interj"> <title>bim</title> <sense> <subsense>wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu</subsense> </sense> </entry> <entry id="iles;2465682" head="ileś" pos="pron"> <title>ileś</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający liczbę lub ilość, których mówiący nie potrafi lub nie chce ustalić</subsense> </sense> </entry> <entry id="niedawny;2488488" head="niedawny"> <title>niedawny</title> <sense variant="1"> <subsense>taki, który zdarzył się w niedalekiej przeszłości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>istniejący od krótkiego czasu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>istniejący jeszcze nie tak dawno, prawie do chwili obecnej</subsense> </sense> <der>niedawno</der> </entry> <entry id="via;2579365" head="via"> <title>via</title> <pron> w <akcent>i</akcent> a </pron> <sense> <subsense>słowo poprzedzające nazwę miejscowości, wskazujące, że jakaś trasa właśnie przez nią prowadzi</subsense> </sense> </entry> <entry id="najwyzej-II;2486249" head="najwyżej" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">najwyżej</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że wymieniona w zdaniu wielkość stanowi, według mówiącego, w danym wypadku maksimum możliwości <example>Ona ma najwyżej dwadzieścia lat.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nader;2485694" head="nader"> <title>nader</title> <sense> <subsense>bardzo, niezwykle, niezmiernie</subsense> </sense> </entry> <entry id="opowiesc;2495757" head="opowieść"> <title>opowieść</title> <sense variant="1"> <subsense>opowiadana historia</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>utwór na pograniczu noweli i powieści, o bogatej fabule i gawędziarskim toku narracji</subsense> </sense> <der>opowieściowy</der> <der>opowiastka</der> </entry> <entry id="lada-I;2477211" head="lada" head_variant="I"> <title title_variant="I">lada</title> <sense> <subsense>długi blat w sklepie, za którym stoi sprzedawca</subsense> </sense> </entry> <entry id="la-II;2477174" head="la" head_variant="II"> <title title_variant="II">la</title> <sense qualifier="muz."> <subsense>sylabowa nazwa dźwięku „a”</subsense> </sense> </entry> <entry id="do-szczetu;2453739" head="do szczętu"> <title>do szczętu</title> <sense> <subsense>całkiem, zupełnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="dazenie;2451303" head="dążenie"> <title>dążenie</title> <title>dążność</title> <sense variant="1"> <subsense>wysiłki zmierzające do osiągnięcia czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>skłonność ku czemuś</subsense> </sense> </entry> <entry id="obok-II;2491790" head="obok" head_variant="II" pos="adv"> <title title_variant="II">obok</title> <sense> <subsense> przysłówek komunikujący o małej odległości między przedmiotami <example>Dziecko śpi obok.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="oczywisty;2492615" head="oczywisty"> <title>oczywisty</title> <sense> <subsense>niebudzący wątpliwości</subsense> </sense> </entry> <entry id="vivat;2534273" head="vivat"> <title>vivat</title> <sense> <see id="wiwat-II;2536681" head="wiwat" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="pik-II;3059377" head="pik" head_variant="II"> <title title_variant="II">pik</title> <sense> <subsense>o kartach do gry: mający kolor oznaczony czarnym listkiem w kształcie serca</subsense> </sense> </entry> <entry id="siedemdziesiat;2520382" head="siedemdziesiąt" pos="num"> <title>siedemdziesiąt</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 70</subsense> </sense> </entry> <entry id="dopoty;2453493" head="dopóty" pos="conj"> <title>dopóty</title> <sense> <subsense> spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu <example>Dopóty stał pod drzewem, dopóki nie przestało padać.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dobra-II;2452687" head="dobra" head_variant="II"> <title title_variant="II">dobra</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>dobrze, zgoda</subsense> </sense> </entry> <entry id="sezon;2575333" head="sezon"> <title>sezon</title> <sense variant="1"> <subsense>pora roku</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>okres dogodny do jakichś działań</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>okres dojrzewania i zbiorów roślin lub owoców</subsense> </sense> <der>sezonowy</der> <der>sezonowo</der> <der>sezonowość</der> </entry> <entry id="tempo;2529324" head="tempo"> <title>tempo</title> <sense variant="1"> <subsense>szybkość, z jaką się wykonuje jakąś czynność lub z jaką się coś odbywa</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>rytm, według którego wykonuje się pewne ruchy</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>stopień szybkości wykonywania utworu muzycznego</subsense> </sense> </entry> <entry id="brawo-II;2445995" head="brawo" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">brawo</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający pochwałę, zadowolenie</subsense> </sense> </entry> <entry id="gore;2559471" head="gore"> <title>gore</title> <pron> gor</pron> <sense> <subsense>odmiana filmu grozy</subsense> </sense> </entry> <entry id="phi-II;2571386" head="phi" head_variant="II"> <title title_variant="II">phi</title> <pron> fi</pron> <sense> <subsense>nazwa litery greckiej „Φ, ϕ”</subsense> </sense> </entry> <entry id="serio-II;3061719" head="serio" head_variant="II"> <title title_variant="II">serio</title> <sense variant="1"> <subsense>mający duże znaczenie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>poważny, surowy</subsense> </sense> </entry> <entry id="im;2465757" head="im"> <title>im</title> <sense> <subsense> składnik spójnika złożonego „im”..., „tym”..., komunikującego taką zależność między dwiema zmianami, że jeżeli jedna zmiana zachodzi w pewnym stopniu, to druga dokonuje się również w tym samym stopniu <example>Im szybciej skończysz, tym dłużej będziesz odpoczywać.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pobyt;2501659" head="pobyt"> <title>pobyt</title> <sense> <subsense>znajdowanie się gdzieś</subsense> </sense> <der>pobytowy</der> </entry> <entry id="tymczasem-I;2531607" head="tymczasem" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">tymczasem</title> <sense> <subsense variant="a"> partykuła przyłączająca zdanie o treści przeciwstawnej w stosunku do poprzedzającego kontekstu <example>Zdążył wsiąść do pociągu, tymczasem kolega został na peronie.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub przyłączajaca zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu <example>Zapowiadali słońce, tymczasem padał deszcz.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="brzdek;2446393" head="brzdęk"> <title>brzdęk</title> <sense> <subsense>dźwięk spowodowany uderzeniem szklanych lub metalowych przedmiotów albo powstały w wyniku pociągnięcia za strunę</subsense> </sense> </entry> <entry id="na-przemian;2486864" head="na przemian"> <title>na przemian</title> <sense> <subsense>jeden po drugim lub raz jeden, raz drugi</subsense> </sense> </entry> <entry id="kum-II;2476497" head="kum" head_variant="II"> <title title_variant="II">kum</title> <sense> <subsense>dźwięk wydawany przez żabę</subsense> </sense> </entry> <entry id="pi-II;2499641" head="pi" head_variant="II"> <title title_variant="II">pi</title> <sense variant="1"> <subsense>nazwa litery greckiej „Π, π”</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>liczba oznaczona symbolem „π”, wyrażająca stosunek długości okręgu do jego średnicy</subsense> </sense> </entry> <entry id="dzis-II;2455932" head="dziś" head_variant="II"> <title title_variant="II">dziś</title> <sense variant="1"> <subsense>dzień obecny</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>teraźniejszość</subsense> </sense> </entry> <entry id="zbyt-I;2545055" head="zbyt" head_variant="I"> <title title_variant="I">zbyt</title> <sense> <subsense>sprzedaż lub możliwość sprzedaży</subsense> </sense> </entry> <entry id="szlus;2526838" head="szlus" pos="interj"> <title>szlus</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="owdzie;2497339" head="ówdzie"> <title>ówdzie</title> <sense> <subsense>w innym miejscu</subsense> </sense> </entry> <entry id="alboz;2439452" head="alboż"> <title>alboż</title> <sense> <see id="albo-II;2439450" head="albo" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="nieraz;2489609" head="nieraz"> <title>nieraz</title> <sense variant="1"> <subsense>często</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>czasem</subsense> </sense> </entry> <entry id="loco-II;2566255" head="loco" head_variant="II"> <title title_variant="II">loco</title> <pron> loko</pron> <sense> <subsense>określenie w nutach unieważniające poprzedni znak wskazujący, że należy grać o oktawę wyżej lub niżej</subsense> </sense> </entry> <entry id="dziendoberek;2455726" head="dzieńdoberek"> <title>dzieńdoberek</title> <sense qualifier="żart."> <subsense>dzień dobry</subsense> </sense> </entry> <entry id="rzad-II;2518539" head="rząd" head_variant="II"> <title title_variant="II">rząd</title> <sense variant="1"> <subsense>naczelny wykonawczy i zarządzający organ państwa, kierujący całym aparatem administracyjnym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>kierowanie czymś, zwłaszcza państwem</subsense> </sense> <der>rządowy</der> </entry> <entry id="zazwyczaj;2544772" head="zazwyczaj"> <title>zazwyczaj</title> <sense> <subsense>w większości przypadków</subsense> </sense> </entry> <entry id="odmowa;2493306" head="odmowa"> <title>odmowa</title> <sense> <subsense>niewyrażenie zgody na coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="gdziekolwiek;2461162" head="gdziekolwiek" pos="pron"> <title>gdziekolwiek</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający miejsce dowolne lub bliżej nieokreślone</subsense> </sense> </entry> <entry id="nikt;2490553" head="nikt" pos="pron"> <title>nikt</title> <sense> <subsense>zaimek przeczący, wraz ze słowem „nie” sygnalizujący nieistnienie osoby o właściwościach określonych w danym zdaniu</subsense> </sense> </entry> <entry id="wyznanie;2541325" head="wyznanie"> <title>wyznanie</title> <sense variant="1"> <subsense>wypowiedź, w której ktoś coś wyznaje</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>religia wyznawana przez jakąś grupę ludzi</subsense> </sense> <der>wyznaniowy</der> </entry> <entry id="piaty-I;3033387" head="piąty" head_variant="I"> <title title_variant="I">piąty</title> <sense> <subsense>będący ostatnim elementem zbioru składającego się z pięciu jednostek lub jedną z pięciu części, na które można coś podzielić</subsense> </sense> </entry> <entry id="tysiace;2531699" head="tysiące"> <title>tysiące</title> <sense> <subsense>ogromne sumy, kapitały</subsense> </sense> </entry> <entry id="wielki;2535905" head="wielki"> <title>wielki</title> <sense variant="1"> <subsense>znaczny pod względem rozmiarów, liczby, ilości lub wartości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przewyższający inne rzeczy lub zjawiska pod względem siły, intensywności lub jakości</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>mający duże znaczenie</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>o człowieku: znacznie przewyższający swymi zdolnościami, umysłem, zasługami itp. innych ludzi</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>przydomek nadawany wybitnym władcom, wodzom</subsense> </sense> </entry> <entry id="ale-II;2439478" head="ale" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">ale</title> <sense> <subsense> partykuła wzmacniająca, wyrażająca zdumienie, podziw, zaskoczenie, podkreślająca kontrast sytuacji <example>Ale suknia! Ale pomówmy poważnie!</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="przedwczoraj-II;2510050" head="przedwczoraj" head_variant="II"> <title title_variant="II">przedwczoraj</title> <sense> <subsense>dzień poprzedzający dzień wczorajszy</subsense> </sense> </entry> <entry id="prawda-II;2507922" head="prawda" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">prawda</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik sygnalizujący, że mówiący zgadza się z tym, co ktoś powiedział</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik na końcu zdania lub otwierający pytanie, sygnalizujący, że mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział lub powie</subsense> </sense> </entry> <entry id="kurcze;2476633" head="kurczę"> <title>kurczę</title> <sense variant="1"> <subsense>pisklę kury domowej od wyklucia się z jaja do wieku 3–4 miesięcy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>potrawa z tego ptaka</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense>o kimś małym, delikatnym, zwłaszcza o dziecku</subsense> </sense> </entry> <entry id="zaraz-II;2543796" head="zaraz" head_variant="II" pos="adv"> <title title_variant="II">zaraz</title> <sense> <subsense> przysłówek komunikujący, że między dwoma zdarzeniami lub między jakimś zdarzeniem a daną wypowiedzią upłynęło lub upłynie bardzo mało czasu <example>Zaraz mi wypomnisz, że go naciągam.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="sytuacja;2576918" head="sytuacja"> <title>sytuacja</title> <sense variant="1"> <subsense>ogół warunków, w których ktoś się znajduje lub coś się dzieje</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>fragment akcji, zwłaszcza w sztuce lub filmie</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="daw."> <subsense>położenie jakiejś miejscowości lub obiektu</subsense> </sense> <der>sytuacyjny</der> <der>sytuacyjnie</der> </entry> <entry id="trzydziesty-I;2531161" head="trzydziesty" head_variant="I"> <title title_variant="I">trzydziesty</title> <sense> <subsense>będący ostatnim elementem zbioru składającego się z trzydziestu jednostek lub jedną z trzydziestu części, na które można coś podzielić</subsense> </sense> </entry> <entry id="przyszly;2512692" head="przyszły"> <title>przyszły</title> <sense variant="1"> <subsense>taki, który nastąpi lub ma nastąpić</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>mający się stać kimś lub czymś w czasie, który nastąpi</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>najbliższy z tych, które mają nastąpić</subsense> </sense> </entry> <entry id="pora;2505178" head="pora"> <title>pora</title> <sense variant="1"> <subsense>okres, w którym coś się dzieje lub jest wykonywane; też: czas trwania czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>czas odpowiedni na coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="kolo-I;2472410" head="koło" head_variant="I"> <title title_variant="I">koło</title> <sense variant="1"> <subsense>część płaszczyzny ograniczona okręgiem</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>linia zamykająca płaszczyznę mającą kształt koła geometrycznego; też: obwód takiego koła</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>okrągły element nośny pojazdów, umożliwiający im ruch przez toczenie</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>element występujący w różnych maszynach i urządzeniach, o okrągłym kształcie, spełniający różne funkcje związane z przenoszeniem ruchu obrotowego; też: przyrząd w kształcie koła lub urządzenie zaopatrzone w koło</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>przedmiot, znak, plama itp. mające kształt koła geometrycznego</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>określona grupa osób</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>stowarzyszenie pewnej liczby osób o wspólnych dążeniach lub zainteresowaniach</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>zabawa dziecięca, w której uczestnicy, ustawieni w kręgu, trzymają się za ręce</subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense>średniowieczne narzędzie tortur</subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense>w dawnej Polsce: zgromadzenie radnych, obradujący sejmik</subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense>taniec słowiański, w którym tancerze i tancerki trzymają się za ręce w kręgu</subsense> </sense> <der>kółko</der> <der>kółeczko</der> <der>kółkowy</der> </entry> <entry id="oto-II;2497020" head="oto" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">oto</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła wzmacniająca funkcję wskazującą sąsiadującego zaimka <example>Tyle oto są warte wasze obietnice.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła otwierająca nową wypowiedź, która stanowi podsumowanie wcześniejszej lub komentarz do niej <example>Dziesięć płyt – oto jej dorobek piosenkarski.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła wprowadzająca wypowiedzenie odsyłające do sytuacji i nawiązujące do poprzedzającego kontekstu <example>Zbliżaliśmy się do miasta, bo oto widać już było światła.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wielokroc;2536036" head="wielokroć"> <title>wielokroć</title> <sense> <see id="wielekroc;2535894" head="wielekroć"/> </sense> </entry> <entry id="akceptacja;2439112" head="akceptacja"> <title>akceptacja</title> <sense variant="1"> <subsense>aprobata</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>formalna zgoda na coś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>pogodzenie się z czymś, czego nie można zmienić</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>uznanie czyichś cech, czyjegoś postępowania za zgodne z oczekiwaniami</subsense> </sense> <sense variant="5"> <see id="akcept;2439110" head="akcept"> <sense variant="1"/> </see> </sense> <der>akceptować</der> </entry> <entry id="ojoj;2494552" head="ojoj"> <title>ojoj</title> <sense> <see id="oj;2494521" head="oj"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="czmych;2450637" head="czmych" pos="interj"> <title>czmych</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający nagłą ucieczkę</subsense> </sense> </entry> <entry id="tysiac-II;2531698" head="tysiąc" head_variant="II" pos="pron"> <title title_variant="II">tysiąc</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę czegoś lub kogoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="obreb;2491908" head="obręb"> <title>obręb</title> <sense variant="1"> <subsense>obszar ograniczony czymś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zamknięta całość o ustalonych granicach</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zakres czyichś wpływów, działań, możliwości</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>brzeg tkaniny zagięty i przyszyty, zabezpieczający materiał przed strzępieniem</subsense> </sense> </entry> <entry id="prawdopodobny;2507930" head="prawdopodobny"> <title>prawdopodobny</title> <sense variant="1"> <subsense>taki, co do którego można przypuszczać, że jest prawdziwy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>taki, który przypuszczalnie nastąpi</subsense> </sense> <der>prawdopodobnie</der> </entry> <entry id="natomiast;2487473" head="natomiast" pos="conj"> <title>natomiast</title> <sense> <subsense>spójnik przeciwstawiający treści komunikowane za pomocą połączonych zdań</subsense> </sense> </entry> <entry id="niedaleko;2488486" head="niedaleko" pos="prep"> <title>niedaleko</title> <sense> <subsense> przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami, zdarzeniami lub punktami czasowymi <example>Mieszkali niedaleko parku.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pod;2501914" head="pod" pos="prep"> <title>pod</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się poniżej lub przedostaje się tak, żeby znaleźć się poniżej danej rzeczy <example>Kot spał pod biurkiem.</example> <example>Woda wlewała się pod wannę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która przykrywa coś lub kogoś <example>Dziecko schowało się pod kołdrę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś znajduje się w pobliżu lub udaje się w pobliże obiektu, który przewyższa osobę lub rzecz, o której mowa <example>Spotkajmy się pod pomnikiem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę góry lub miejscowości, w okolicach której coś się dzieje lub w okolice której ktoś się udaje <example>Mieszkali pod Babią Górą.</example> <example>Katastrofa wydarzyła się pod Poznaniem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się w kierunku przeciwnym do kierunku wiatru lub prądu rzeki <example>Z trudem wiosłowali pod prąd.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę czynności lub jej obiektu, podporządkowaną nadrzędnemu składnikowi zdania <example>Wniosek poddano pod głosowanie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierowaniu czymś, sprawowaniu władzy lub opieki nad kimś lub nad czymś <example>Rodzice oddali córkę pod opiekę babci.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie przyczyny lub uzasadnienia jakiegoś zdarzenia albo okoliczności, które miały na to zdarzenie wpływ <example>Drzwi otworzyły się pod naporem tłumu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba lub dany obiekt mogą być rozpoznane za pomocą wymienionej nazwy <example> Policja zorganizowała akcję pod kryptonimem "Powroty".</example> </subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense> przyimek wraz z przyłączanym wyrażeniem określający czyjś adres lub numer telefonu <example>Proszę zanieść te bagaże pod szóstkę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że jedna rzecz jest dopasowana lub dostosowana do drugiej <example>Kupiła torebkę pod kolor płaszcza.</example> </subsense> </sense> <sense variant="12"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś robi coś w sposób charakterystyczny dla danego twórcy lub odpowiadający upodobaniom danej osoby <example>Jej pierwsze obrazy były malowane pod Picassa.</example> </subsense> </sense> <sense variant="13"> <subsense> przyimek wraz z określeniem czasu komunikujący, że coś zdarzyło się nieco wcześniej, niż w chwili, na którą to określenie wskazuje <example>Pod wieczór zaczęło padać.</example> </subsense> </sense> <sense variant="14"> <subsense> przyimek wraz z określeniem liczby komunikujący, że dana wielkość jest niewiele mniejsza, niż wskazuje ta liczba <example>Ojciec miał już wtedy pod osiemdziesiątkę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="15"> <subsense variant="a"> przyimek wprowadzający nazwę zakąski, która towarzyszy piciu alkoholu <example>Pili pod śledzika.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub określenie wznoszonego przez kogoś toastu <example>Pod nasze spotkanie!</example> </subsense> </sense> <sense variant="16"> <subsense> przyimek przyłączający określenie osoby, której inni są podporządkowani, zwykle służbowo <example>Pod wiceministrem było pięciu dyrektorów departamentu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="17"> <subsense> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem określający konsekwencje, jakie grożą osobie, która nie dostosuje się do tego, o czym jest mowa w zdaniu <example>Kazano mu opuścić lokal pod groźbą eksmisji.</example> </subsense> </sense> <sense variant="18"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że dana osoba za pomocą wypowiedzianych słów zobowiązała się do czegoś <example>Zeznawał pod przysięgą.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dwanascie;2454679" head="dwanaście" pos="num"> <title>dwanaście</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 12</subsense> </sense> </entry> <entry id="setka;2520135" head="setka"> <title>setka</title> <sense variant="1"> <subsense>liczba sto</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>całość składająca się ze stu części lub jednostek</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>to, co jest oznaczone liczbą sto</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>sto jednostek podstawowych dla danego systemu pieniężnego; też: banknot stanowiący ich równowartość</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>tkanina zawierająca 100% wełny</subsense> </sense> <sense variant="6" qualifier="pot."> <subsense>porcja napoju alkoholowego równa dziesiątej części litra</subsense> </sense> <sense variant="7" qualifier="sport."> <subsense>dystans stu metrów; też: zawody na tym dystansie</subsense> </sense> <der>setuchna</der> </entry> <entry id="niby-II;2488280" head="niby" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">niby</title> <sense> <subsense> spójnik używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa <example>Przeglądała się w wodzie niby w lustrze</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="stary-I;2523945" head="stary" head_variant="I"> <title title_variant="I">stary</title> <sense variant="1"> <subsense>mający wiele lat, istniejący od wielu lat</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>charakterystyczny dla kogoś, kto przeżył wiele lat</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>taki, który ma za sobą wieloletnie doświadczenie w jakiejś dziedzinie</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>istniejący od dawna, mający długą tradycję</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>pochodzący z dawnych czasów i mający wartość historyczną</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>zniszczony wskutek długiego używania</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>dawny, poprzedni, nieaktualny</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>znany, trwający od dawna, a mimo to nietracący na aktualności</subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense>o produktach żywnościowych: nieświeży</subsense> </sense> <der>stareńki</der> </entry> <entry id="najpierw;2486241" head="najpierw"> <title>najpierw</title> <sense> <subsense>jako pierwsze w kolejności, przed wszystkim innym</subsense> </sense> </entry> <entry id="to-IV;2529851" head="to" head_variant="IV" pos="conj"> <title title_variant="IV">to</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa <example>Poszukaj, to znajdziesz.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik przyłączający do zdań z zaimkami względnymi lub innymi spójnikami zdania wyrażające różne relacje w zależności od sensu tych zaimków czy spójników <example>Gdybyś coś chciał, to napisz.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> spójnik łączący dwa takie same czasowniki w tej samej formie, wyrażający obojętność nadawcy dotyczącą przedstawionej sytuacji <example>No trudno, nie kocha to nie kocha.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wspolny;2538003" head="wspólny"> <title>wspólny</title> <sense variant="1"> <subsense>wykonywany lub przeżywany przez wiele osób, razem z innymi</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>należący do wielu osób</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>jednakowy dla wielu osób</subsense> </sense> <der>wspólnie</der> <der>wspólność</der> </entry> <entry id="sekcja;2575081" head="sekcja"> <title>sekcja</title> <sense variant="1"> <subsense>dział urzędu, organizacji itp.</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>badanie zwłok w celu stwierdzenia zmian chorobowych i ustalenia przyczyny zgonu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>część urządzenia mająca określony zakres działania</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>część plutonu</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>grupa żołnierzy obsługujących określony sprzęt bojowy</subsense> </sense> <der>sekcyjny</der> </entry> <entry id="zasada;2543944" head="zasada"> <title>zasada</title> <sense variant="1"> <subsense>prawo rządzące jakimiś procesami, zjawiskami; też: formuła wyjaśniająca to prawo</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>norma postępowania</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ustalony na mocy jakiegoś przepisu lub zwyczaju sposób postępowania w danych okolicznościach</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>podstawa funkcjonowania lub konstrukcji czegoś</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>związek chemiczny o właściwościach przeciwnych do kwasów i w reakcjach z nimi tworzący sole</subsense> </sense> <der>zasadowy</der> </entry> <entry id="obsluga;2492109" head="obsługa"> <title>obsługa</title> <sense> <subsense>obsługiwanie ludzi lub jakichś urządzeń; też: grupa ludzi, którzy się tym zajmują</subsense> </sense> <der>obsługowy</der> </entry> <entry id="nizli-II;2490694" head="niźli" head_variant="II"> <title title_variant="II">niźli</title> <sense qualifier="daw."> <see id="niz-II;2490697" head="niż" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="hajze;2463805" head="hajże"> <title>hajże</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>dalejże</subsense> </sense> </entry> <entry id="okay;2494582" head="okay"> <title>okay</title> <sense> <see id="okej;2569620" head="okej"/> </sense> </entry> <entry id="pretensja;2508297" head="pretensja"> <title>pretensja</title> <sense variant="1"> <subsense>żal, uraza i niechęć do kogoś z jakiegoś powodu; też: słowa wyrażające to uczucie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>prawo, które sobie ktoś rości do czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>przesadnie wysokie mniemanie o sobie</subsense> </sense> </entry> <entry id="my-I;2485308" head="my" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">my</title> <sense> <subsense>zaimek odnoszący się do grupy osób, do których należy mówiący</subsense> </sense> </entry> <entry id="wstyd;2538196" head="wstyd"> <title>wstyd</title> <sense variant="1"> <subsense>przykre uczucie spowodowane świadomością niewłaściwego postępowania, niewłaściwych słów itp., zwykle połączone z lękiem przed utratą dobrej opinii</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>uczucie onieśmielenia lub skrępowania</subsense> </sense> </entry> <entry id="rzadko;2518533" head="rzadko"> <title>rzadko</title> <sense variant="1"> <subsense>w dużej odległości lub odstępach od siebie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w dużych odstępach czasu lub w niewielu przypadkach</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wyraz towarzyszący zaimkom lub przysłówkom, ograniczający ich zastosowanie do niewielkiej liczby przedmiotów, osób, sytuacji, miejsc</subsense> </sense> </entry> <entry id="procz;2509201" head="prócz"> <title>prócz</title> <sense> <see id="oprocz;2495815" head="oprócz"/> </sense> </entry> <entry id="reakcja;2573523" head="reakcja"> <title>reakcja</title> <sense variant="1"> <subsense>działanie lub zajęcie jakiegoś stanowiska jako odpowiedź na coś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zachowanie się żywego organizmu wywołane przez jakieś bodźce</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>przemiana jednych substancji w inne</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>siła wywierana przez jedno ciało materialne na drugie ciało zgodnie z trzecią zasadą dynamiki</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>polityczny i ekonomiczny opór przeciw zmianom społecznym</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>konserwatywne ugrupowanie dążące do przywrócenia poprzedniego stanu rzeczy</subsense> </sense> </entry> <entry id="lubu-du;2480135" head="łubu-du" pos="interj"> <title>łubu-du</title> <sense> <subsense>wykrzyknik naśladujący odgłos spadania czegoś ciężkiego, uderzenia czymś ciężkim</subsense> </sense> </entry> <entry id="stad;2524056" head="stąd" pos="pron"> <title>stąd</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek wyznaczający miejsce, w którym znajduje się osoba mówiąca lub z którego zaczyna się jakieś działanie <example>Zabierz stąd tego psa.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek wskazujący na źródło, przyczynę lub punkt wyjścia czegoś <example>Stąd biorą się jego kłopoty.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek wprowadzający zdanie lub jego równoważnik, które określają następstwo wcześniejszego faktu <example>Nie przestrzegano higieny, stąd częste choroby zakaźne.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="skala;2575516" head="skala"> <title>skala</title> <sense variant="1"> <subsense>zbiór kolejnych liczb używany do mierzenia i porównywania jakichś wielkości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>podziałka na przyrządach pomiarowych i innych aparatach, służąca do odczytywania wartości mierzonej wielkości</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ustalony stosunek zmniejszania się lub zwiększania rysunku, mapy, modelu w porównaniu z rozmiarami przedmiotu rzeczywistego</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>układ dźwięków uszeregowanych według wysokości, o ustalonych odległościach między poszczególnymi stopniami, właściwy muzyce jakiejś epoki lub kultury</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>zakres dźwięków, którymi rozporządza jakiś instrument lub rodzaj głosu</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>wielkość lub zakres jakiegoś zjawiska</subsense> </sense> </entry> <entry id="wcale-I;2534944" head="wcale" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">wcale</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła podkreślająca, że wyrażony w zdaniu sąd zaprzeczony mówiący uważa za prawdziwy, wbrew przypuszczeniom, że mogłoby być inaczej <example>Nie twierdzę wcale, że on coś takiego powiedział.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense> partykuła, wraz ze słowem „nie”, zaprzeczająca temu, co ktoś powiedział <example>Te spodnie są za szerokie. – Wcale nie, teraz się takie nosi.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="tutejszy-I;2531424" head="tutejszy" head_variant="I"> <title title_variant="I">tutejszy</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>miejscowy</subsense> </sense> </entry> <entry id="gdy-II;2461150" head="gdy" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">gdy</title> <sense> <subsense> spójnik rozpoczynający zdanie oznaczające warunek <example>Otrzyma dyplom, gdy zda egzamin.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ile-I;2465678" head="ile" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">ile</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość <example>Ile masz lat?</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo przyłączający pytanie zależne dotyczące ilości, liczby lub miary <example>Policz, ile osób jest na sali.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne, które określa podstawę charakterystyki ilości wskazanej przez składnik wypowiedzenia nadrzędnego <example>Przeczytam tyle, ile zdążę.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nastepnie;2487295" head="następnie"> <title>następnie</title> <sense> <subsense>potem, później, z kolei</subsense> </sense> </entry> <entry id="wczoraj-II;2535024" head="wczoraj" head_variant="II"> <title title_variant="II">wczoraj</title> <sense variant="1"> <subsense>dzień wczorajszy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niedawna przeszłość</subsense> </sense> </entry> <entry id="polemika;2571902" head="polemika"> <title>polemika</title> <sense> <subsense>publiczna dyskusja na ważne tematy</subsense> </sense> <der>polemiczny</der> <der>polemicznie</der> <der>polemiczność</der> <der>polemista</der> <der>polemistka</der> <der>polemizować</der> </entry> <entry id="albo-II;2439450" head="albo" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">albo</title> <sense qualifier="pot."> <subsense> partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczające komunikowanej w nim treści <example>Albo ona to zrozumie?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wzglednie;2541459" head="względnie"> <title>względnie</title> <sense variant="1"> <subsense>do pewnego stopnia, w jakichś przyjętych granicach</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dość dobrze</subsense> </sense> </entry> <entry id="wtem;2538354" head="wtem"> <title>wtem</title> <sense> <subsense>nagle, nieoczekiwanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="chocby-II;2448361" head="choćby" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">choćby</title> <sense variant="1"> <see id="chociaz-II;2448355" head="chociaż" head_variant="II"/> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła komunikująca, że wyrażenie, do którego się odnosi, charakteryzuje jeden z możliwych przykładów tego, o czym mowa w zdaniu <example>Porozmawiajmy choćby o turystyce górskiej.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="aj;2439030" head="aj" pos="interj"> <title>aj</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na nieoczekiwane doznanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="pomimo-ze;2504295" head="pomimo że"> <title>pomimo że</title> <title>pomimo iż</title> <sense> <see id="mimo-ze;2483551" head="mimo że"/> </sense> </entry> <entry id="ani-II;2440372" head="ani" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">ani</title> <sense> <subsense variant="a"> partykuła przecząca poprzedzająca orzeczenie czasownikowe <example>Ani pisnął.</example> </subsense> <subsense variant="b"> niektóre użycia rzeczownikowe <example>Nie wypił ani kropli.</example> </subsense> <subsense variant="c"> występująca w utartych połączeniach oznaczających brak czegoś <example>Ani krzty; ani odrobinę; ani razu; ani trochę.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="iscie;2466991" head="iście"> <title>iście</title> <sense> <subsense>naprawdę, niewątpliwie</subsense> </sense> </entry> <entry id="niech;2488418" head="niech" pos="qub"> <title>niech</title> <sense> <subsense variant="a"> partykuła tworząca formy opisowe trybu rozkazującego, występująca na początku zdań i równoważników zdań wyrażających: prośbę, polecenie, życzenie <example>Niech pani siądzie.</example> </subsense> <subsense variant="b"> warunek <example>Niech dostanie pieniądze, zaraz je wyda.</example> </subsense> <subsense variant="c"> niemożliwość czegoś <example>Niech kto tak pięknie zagra jak ona.</example> </subsense> <subsense variant="d"> niechętne przyzwolenie na coś, obojętność <example>Zostanę tam jeszcze ze dwa dni. – Niech ci będzie.</example> </subsense> <subsense variant="e"> możliwość skutku, który nie odstrasza od powziętego zamiaru <example>Niech mnie zwolnią, nie zmienię swojego zdania.</example> </subsense> <subsense variant="f"> sprzeciw wobec czegoś lub pogróżkę, groźbę <example>Niech ja złapię tego smarkacza.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="o-III;2491255" head="o" head_variant="III" pos="interj"> <title title_variant="III">o</title> <sense variant="1"> <subsense> wykrzyknik wyrażający zdziwienie lub zaskoczenie <example>O! Co za miła wiadomość!</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> wykrzyknik używany w celu zwrócenia uwagi na coś <example>O, tu są świeże ślady.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> wykrzyknik poprzedzający rzeczownik w wołaczu, użyty spontanicznie w funkcji czysto ekspresywnej <example>O mój Boże, co tu się dzieje?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wprawdzie;2537690" head="wprawdzie"> <title>wprawdzie</title> <sense> <subsense>składnik spójnika złożonego „wprawdzie..., ale (jednak, lecz)...” łączącego dwa zdania lub inne wyrażenia, komunikującego, że treść jednego z nich jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z treści drugiego</subsense> </sense> </entry> <entry id="wielekroc;2535894" head="wielekroć"> <title>wielekroć</title> <title>wielokroć</title> <sense> <subsense>wiele razy</subsense> </sense> </entry> <entry id="rozwiazanie;2517546" head="rozwiązanie"> <title>rozwiązanie</title> <sense variant="1"> <subsense>sposób, wynik załatwienia czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="mat."> <subsense>niewiadoma wielkość albo działanie odpowiadające na pytanie zawarte w zadaniu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>poród</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>projekt i realizacja założeń architektonicznych, konstrukcyjnych, plastycznych itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="rownoczesnie;2517768" head="równocześnie"> <title>równocześnie</title> <sense variant="1"> <subsense>w tym samym czasie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zarazem, także</subsense> </sense> </entry> <entry id="tuz;2531436" head="tuż" pos="qub"> <title>tuż</title> <sense> <subsense variant="a"> partykuła komunikująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami <example>Ojciec mieszka tuż obok.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu <example>Zachorowała tuż po maturze.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="chi-III;2553365" head="chi" head_variant="III"> <title title_variant="III">chi</title> <sense> <subsense>nazwa litery greckiej „X”, „x”, oznaczającej głoskę „ch” („kh”)</subsense> </sense> </entry> <entry id="jedenascie;2467664" head="jedenaście" pos="num"> <title>jedenaście</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 11</subsense> </sense> </entry> <entry id="mach-II;2480335" head="mach" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">mach</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik nazywający szybko wykonaną czynność</subsense> </sense> </entry> <entry id="ful-I;2460318" head="ful" head_variant="I"> <title title_variant="I">ful</title> <title title_variant="I">full</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>piwo jasne pełne</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w pokerze: jeden z układów kart</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>w grze w kości: jeden z układów oczek</subsense> </sense> </entry> <entry id="niegdys;2488727" head="niegdyś"> <title>niegdyś</title> <sense> <subsense>kiedyś, dawniej</subsense> </sense> </entry> <entry id="nazajutrz;2487862" head="nazajutrz"> <title>nazajutrz</title> <sense> <subsense>następnego dnia</subsense> </sense> </entry> <entry id="co-I;2449566" head="co" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">co</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek używany w pytaniach lub innych wypowiedzeniach o postaci pytania <example>Co to jest?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek wprowadzający zdanie podrzędne zawężające zakres zdania nadrzędnego <example>Wciąż myślę o tym, co się stało.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek przyłączający do zdania nadrzędnego wypowiedzenie rozwijające <example>Była ubrana na czarno, co dodawało jej uroku.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="pot."> <subsense> zaimek zastępujący formy zaimków względnych „kto”, „który”, „ile” <example>Znam kogoś, co to chętnie zrobi.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="pot."> <subsense> zaimek pytajny mający znaczenie: dlaczego, z jakiego powodu, w jakim celu <example>Co się tak kręcisz?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="sprzed;2523478" head="sprzed" pos="prep"> <title>sprzed</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, pochodzi z okresu wcześniejszego niż wydarzenie nazywane rzeczownikiem <example>Pieśń ta pochodzi sprzed powstania listopadowego.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek przyłączający rzeczownik, który określa, ile czasu upłynęło od danego zdarzenia do momentu mówienia <example>To fotografia sprzed pięciu lat.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz przestała być w miejscu znajdującym się przed obiektem nazywanym przez rzeczownik <example>Samochód odjechał sprzed domu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zanadto;2543235" head="zanadto"> <title>zanadto</title> <sense> <subsense>bardziej lub więcej, niżby należało</subsense> </sense> </entry> <entry id="dolny;2453170" head="dolny"> <title>dolny</title> <sense variant="1"> <subsense>znajdujący się na niskiej wysokości, u dołu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niżej położony</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>o rzece: bliski ujścia</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>o okresach geologicznych: starszy</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>o dźwiękach: niższy od danego o jakąś odległość muzyczną; też: zapisywany poniżej pięciolinii</subsense> </sense> </entry> <entry id="zapytanie;2543768" head="zapytanie"> <title>zapytanie</title> <sense> <subsense>oficjalnie zadawane pytanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="watpliwosc;2534909" head="wątpliwość"> <title>wątpliwość</title> <sense variant="1"> <subsense>niepewność co do prawdziwości jakichś słów, słuszności rozstrzygnięć, postępowania itp.</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>cecha tego, co jest wątpliwe</subsense> </sense> </entry> <entry id="weryfikacja;2579736" head="weryfikacja"> <title>weryfikacja</title> <sense variant="1"> <subsense>sprawdzenie prawdziwości, przydatności lub prawidłowości czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>ocena pracownika i sprawdzenie jego przydatności na danym stanowisku</subsense> </sense> <der>weryfikacyjny</der> <der>weryfikator</der> </entry> <entry id="dawno;2451284" head="dawno"> <title>dawno</title> <sense variant="1"> <subsense>w odległych czasach</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>od dłuższego czasu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>„dawniej” poprzednio, przedtem</subsense> </sense> </entry> <entry id="przedwczoraj-I;2510049" head="przedwczoraj" head_variant="I"> <title title_variant="I">przedwczoraj</title> <sense> <subsense>w dniu poprzedzającym dzień wczorajszy</subsense> </sense> </entry> <entry id="ilekolwiek;2465680" head="ilekolwiek" pos="pron"> <title>ilekolwiek</title> <sense variant="1"> <subsense>zaimek wprowadzający wypowiedzenie podrzędne, oznaczający: bez względu na to, ile</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zaimek zastępujący liczebnik w wypowiedzeniu prostym, oznaczający: wszystko jedno ile</subsense> </sense> </entry> <entry id="amen;2439900" head="amen"> <title>amen</title> <sense> <subsense>wyraz używany na zakończenie modlitwy lub przysięgi</subsense> </sense> </entry> <entry id="tak-II;2528586" head="tak" head_variant="II" pos="pron"> <title title_variant="II">tak</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek, który wyraża wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy i komunikuje, że jest on większy, niż mówiący tego oczekiwał <example>Mieszkasz tak daleko od nas.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek, który sygnalizuje wysoki stopień nasilenia cechy lub stanu rzeczy <example>Tak krzyczał, aż uszy bolały.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek, który sygnalizuje sposób wykonywania czynności, odsyłając do konkretnej sytuacji <example>Spójrz na mnie. Tak wyglądam.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> zaimek, który sygnalizuje sposób wykonania czynności, odsyłając do zdania podrzędnego, określającego, na czym ten sposób polega <example>Mów tak, żeby cię nikt nie usłyszał.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> zaimek, który odsyła do wyrażenia oznaczającego podstawę porównania <example>Tak postąpiłem, jak chciałaś.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kilkadziesiat;2470767" head="kilkadziesiąt" pos="pron"> <title>kilkadziesiąt</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 20 i mniejszą od 99</subsense> </sense> </entry> <entry id="podejrzenie;2502091" head="podejrzenie"> <title>podejrzenie</title> <sense variant="1"> <subsense>posądzenie o coś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przypuszczenie istnienia czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="okolo-II;2494696" head="około" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">około</title> <sense> <subsense> partykuła dodawana do określenia liczby, ilości lub miary, komunikująca, że jest ono przybliżone <example>Ceny papieru wzrosły około trzykrotnie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="fiu;2459318" head="fiu" pos="interj"> <title>fiu</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik wyrażający uznanie lub zdziwienie, niekiedy połączone z ironią</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, kiedy ktoś lub coś gwiżdże</subsense> </sense> </entry> <entry id="rzeczywisty;2518605" head="rzeczywisty"> <title>rzeczywisty</title> <sense variant="1"> <subsense>obiektywnie istniejący, taki, który się naprawdę zdarzył</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>autentyczny, prawdziwy</subsense> </sense> </entry> <entry id="uzasadnienie;2534071" head="uzasadnienie"> <title>uzasadnienie</title> <sense> <subsense>zbiór argumentów, motywów, dowodów itp. uzasadniających czyjeś działanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="rozkaz-I;2516424" head="rozkaz" head_variant="I"> <title title_variant="I">rozkaz</title> <sense variant="1"> <subsense>polecenie wykonania czegoś wydane przez osobę uprawnioną do tego lub mającą nad kimś jakąś przewagę; też: tekst tego polecenia na piśmie</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="inform."> <subsense>zespół znaków w języku maszyny, które kierują nią przy wykonywaniu określonego zadania</subsense> </sense> </entry> <entry id="jakos-II;2467303" head="jakoś" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">jakoś</title> <sense> <subsense> partykuła wskazująca na to, że podana charakterystyka dotycząca czasu lub miejsca jest przybliżona <example>Umówmy się tak jakoś na początku przyszłego tygodnia.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="jakkolwiek-III;2467292" head="jakkolwiek" head_variant="III" pos="conj"> <title title_variant="III">jakkolwiek</title> <sense> <subsense> spójnik komunikujący, że wniosek wynikający z treści zdania podrzędnego jest niezgodny z treścią zdania nadrzędnego <example>Jakkolwiek sytuacja była dla niego krępująca, nie opuścił sali.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ponad-II;2504446" head="ponad" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">ponad</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana <example>Nie widzieli się ponad rok.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="no-II;2490711" head="no" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">no</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> wykrzyknik wyrażający odpowiedź twierdzącą na postawione pytanie <example>Zgadzasz się ze mną? - No.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego <example>Powiem ci coś. - No?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> wykrzyknik używany wtedy, gdy mówiący chce zmienić tok rozmowy lub spowodować określone działanie <example>Chciałbym cię o coś zapytać. - No, mów!</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense variant="a"> wykrzyknik stanowiący odrębną wypowiedź tego samego nadawcy, używany wtedy, gdy ten się waha, co powiedzieć, lub zapomniał, co chciał powiedzieć <example>Ona jest taka trochę, no, niepoważna.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo gdy nadawca koryguje swoją wypowiedź <example>Poszło mi to tak łatwo, no, dosyć łatwo.</example> </subsense> <subsense variant="c"> albo gdy nadawca chce zwrócić uwagę słuchacza na to, co mówi, często wyrażając zniecierpliwienie lub pośpiech <example>No, ruszaj się!</example> </subsense> <subsense variant="d"> albo gdy nadawca protestuje przeciw jakimś działaniom <example>No! Dlaczego się tak rozpychasz!?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="starcie;2523835" head="starcie"> <title>starcie</title> <sense variant="1"> <subsense>powierzchowne uszkodzenie skóry</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>potyczka, bitwa</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ostra wymiana zdań</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>w niektórych sportach: jedna z części, na które dzieli się walka</subsense> </sense> </entry> <entry id="scenariusz;2574934" head="scenariusz"> <title>scenariusz</title> <sense variant="1"> <subsense>tekst stanowiący podstawę filmu, przedstawienia lub audycji</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>szczegółowo przygotowany program jakiejś imprezy lub jakiegoś spotkania</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zaplanowany lub przewidywany rozwój wydarzeń</subsense> </sense> <der>scenariuszowy</der> <der>scenariuszowo</der> <der>scenarzysta</der> <der>scenarzystka</der> </entry> <entry id="rzad-I;2518538" head="rząd" head_variant="I"> <title title_variant="I">rząd</title> <sense variant="1"> <subsense>pewna liczba osób lub rzeczy stojących lub umieszczonych jeden za drugim albo jeden obok drugiego</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>grupa osób lub rzeczy wybrana ze względu na jakieś kryterium</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>w systematyce organizmów: jednostka obejmująca spokrewnione ze sobą rodziny</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>ozdobna uprząż końska przeznaczona do jazdy wierzchem</subsense> </sense> <der>rzędowy</der> <der>rzędowo</der> <der>rządek</der> </entry> <entry id="loko;2479171" head="loko"> <title>loko</title> <title title_variant="I">loco</title> <pron> loko</pron> <sense> <subsense>miejsce dostarczenia i odbioru towaru</subsense> </sense> </entry> <entry id="hoc;2464840" head="hoc" pos="interj"> <title>hoc</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtórzony, wyrażający beztroską wesołość, jaka towarzyszy podskokom w tańcu</subsense> </sense> </entry> <entry id="kikiryki;2470744" head="kikiryki"> <title>kikiryki</title> <sense> <see id="kukuryku-I;2476355" head="kukuryku" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="przeciwko;2509653" head="przeciwko"> <title>przeciwko</title> <sense> <see id="przeciw;2509588" head="przeciw"/> </sense> </entry> <entry id="dla;2452513" head="dla" pos="prep"> <title>dla</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu <example>Film dla młodzieży.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący cel czynności <example>Tupali nogami dla rozgrzewki.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek wyznaczający obiekt odniesienia komunikowanego sądu, najczęściej osobę, z punktu widzenia której sąd ten jest wydawany <example>Był to dla mnie rok pełen sukcesów.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek wprowadzający przyczynę jakichś działań <example>Na dziki polowano dla mięsa.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="promil;2572650" head="promil"> <title>promil</title> <sense variant="1"> <subsense>(<sup>o</sup>/<sub>oo</sub>) jedna tysięczna część jakiejś wielkości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>jednostka zawartości alkoholu we krwi osoby nietrzeźwej</subsense> </sense> <der>promilowy</der> </entry> <entry id="dookola-II;2453385" head="dookoła" head_variant="II"> <title title_variant="II">dookoła</title> <sense> <see id="dokola-II;2453016" head="dokoła" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="doniesienie;2453355" head="doniesienie"> <title>doniesienie</title> <sense variant="1"> <subsense>komunikat przekazywany przez środki masowego przekazu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zawiadomienie władz o wykroczeniu lub przestępstwie</subsense> </sense> </entry> <entry id="kic;2470603" head="kić"> <title>kić</title> <sense qualifier="posp."> <subsense>więzienie</subsense> </sense> </entry> <entry id="mianowicie;2482756" head="mianowicie" pos="conj"> <title>mianowicie</title> <sense> <subsense variant="a"> spójnik, który wprowadza wyjaśniający komentarz do treści wcześniejszego komunikatu <example>Pomógł mu bardzo, mianowicie znalazł mu pracę.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub poprzedza wyliczenie <example>Przyszła cała rodzina, a mianowicie: rodzice, rodzeństwo, dziadkowie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="liczba;2478307" head="liczba"> <title>liczba</title> <sense variant="1"> <subsense>podstawowe pojęcie matematyczne, którego treścią jest wynik liczenia, wyrażane najczęściej za pomocą cyfr</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>kategoria gramatyczna określająca jednostkowość lub niejednostkowość przedmiotów, osób itp.</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>stan liczebny</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>grono osób, grupa, kategoria</subsense> </sense> </entry> <entry id="wskutek;2537940" head="wskutek" pos="prep"> <title>wskutek</title> <sense> <subsense>przyimek wprowadzający informację o przyczynie czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="cwir;2451051" head="ćwir"> <title>ćwir</title> <sense> <subsense>krótki, wysoki dźwięk wydawany przez ptaka</subsense> </sense> </entry> <entry id="fora;2558281" head="fora"> <title>fora</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>okrzyk wyrażający żądanie natychmiastowego opuszczenia przez kogoś jakiegoś miejsca</subsense> </sense> </entry> <entry id="online;2495323" head="online"> <title>online</title> <title>on-line</title> <pron> onl <akcent>a</akcent> jn </pron> <sense> <subsense>dokonywany za pośrednictwem sieci komputerowej, głównie Internetu</subsense> </sense> </entry> <entry id="pif-paf;2500285" head="pif-paf" pos="interj"> <title>pif-paf</title> <title>pif</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany strzałem z broni palnej</subsense> </sense> </entry> <entry id="mimo;2483530" head="mimo" pos="prep"> <title>mimo</title> <sense> <subsense> przyimek oznaczający rozbieżność między tym, co się dzieje, a tym, czego się należało spodziewać <example>Mimo późnej pory wyszedł na spacer.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="albowiem;2439451" head="albowiem" pos="conj"> <title>albowiem</title> <sense> <subsense>spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację</subsense> </sense> </entry> <entry id="wczorajszy;2535025" head="wczorajszy"> <title>wczorajszy</title> <sense variant="1"> <subsense>dotyczący dnia poprzedzającego dzień dzisiejszy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niedawno miniony</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>niedostosowany do współczesnych wymogów</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="pot."> <subsense>taki, który poprzedniego dnia pił alkohol i źle się czuje</subsense> </sense> </entry> <entry id="czemuz;2655936" head="czemuż"> <title>czemuż</title> <sense> <subsense>dlaczego</subsense> </sense> </entry> <entry id="za-I;2541611" head="za" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">za</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że osoba lub rzecz znajduje się po przeciwnej stronie danego obiektu niż obserwator <example>Za katedrą wisiał orzeł w koronie.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo dalej niż obiekt, z którego pozycją jest porównywana <example>Stała w kolejce za starszym małżeństwem.</example> </subsense> <subsense variant="c"> lub niżej od tego obiektu w jakiejś hierarchii <example>Na liście rankingowej nasza klasa zajmowała drugie miejsce tuż za klasą matematyczną.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś posuwa się z tyłu danej osoby lub danego pojazdu <example>Autobus jechał za ciężarówką.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo przemieszcza się do miejsca położonego na zewnątrz niego <example>Nasze dzieci od dawna mieszkają za miastem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę części ciała lub rzeczy, którą ktoś chwycił <example>Złapał chłopca za rękę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense variant="a"> przyimek przyłączający określenie przedmiotu transakcji <example>Dostała niewielkie honorarium za książkę.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo kwoty, którą ktoś zapłacił lub przyjął z tytułu jakiejś transakcji <example>Kup sobie loda za dwa złote.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia wskazujące przyczynę jakiegoś zachowania <example>Pogniewała się na niego za spóźnienie.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub cel, warunki oraz sposób wykonania czynności <example>Modlili się za syna.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o powtarzających się okolicznościach, które pociągają za sobą charakteryzowany skutek <example>Zdałem egzamin już za drugim podejściem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia wskazujące osobę, która miała robić to, co robi zamiast niej ktoś inny <example>Pójdź za mnie na to spotkanie.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub komunikujące, że ktoś robi czegoś bardzo dużo, przez wskazanie na liczbę osób, która zazwyczaj wykonuje daną czynność <example>Pracował za dwóch.</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia określające czas, po upływie którego nastąpi dane zdarzenie <example>Za dziesięć minut odjeżdżamy.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub jaki pozostał do danego punktu czasowego <example>Za kwadrans wybije północ.</example> </subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia określające czasy, w których nastąpiło dane zdarzenie <example>Za Kazimierza Wielkiego powstała Akademia Krakowska.</example> </subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o następowaniu po sobie takich samych czynności, zdarzeń lub odcinków czasu <example>Upływa dzień za dniem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="12"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia nazywające okres obejmujący stan rzeczy, o którym mowa <example>Nie zapłaciła pani czynszu za styczeń.</example> </subsense> </sense> <sense variant="13"> <subsense> przyimek przyłączający określenie właściwości lub roli przypisywanej osobie albo rzeczy <example>Przez pomyłkę uznano go za złodzieja.</example> </subsense> </sense> <sense variant="14"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę przedmiotu uczuć lub upodobań <example>Szalał za nią.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="szescset;2526579" head="sześćset" pos="num"> <title>sześćset</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 600</subsense> </sense> </entry> <entry id="do-II;2452644" head="do" head_variant="II"> <title title_variant="II">do</title> <sense qualifier="muz."> <subsense>sylabowa nazwa dźwięku „c”</subsense> </sense> </entry> <entry id="kiedys;2470615" head="kiedyś"> <title>kiedyś</title> <sense> <subsense>w czasie nieokreślonym, którego mówiący nie może lub nie chce zidentyfikować</subsense> </sense> </entry> <entry id="po;2501508" head="po" pos="prep"> <title>po</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, że to, o czym mowa, dzieje się w wielu miejscach jakiejś przestrzeni <example>Echo roznosi się po lesie.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub że czynność, o której mowa, jest wykonywana w różnych miejscach <example>Szeptali o tym po kawiarniach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie czasu, wraz z którym komunikujący, że to samo zdarzenie powtarza się przez pewien czas <example>Po nocach grał w karty, a w dzień się uczył.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie powierzchni przedmiotu, na której lub wzdłuż której wykonuje się czynność lub ruch <example>Zimą dzieci ślizgały się po zamarzniętym jeziorze.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense variant="a"> przyimek wprowadzający określenie strony, z której lub na której coś się dzieje lub znajduje <example>Pisz tylko po jednej stronie kartki.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub części jakiejś całości, zwykle części ciała, podlegającej działaniu <example>Całował babcię po rękach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek poprzedzający określenie górnej granicy czegoś <example>Nakryła się kołdrą po czubek nosa.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie stanu rzeczy lub punktu czasowego wcześniejszego w stosunku do zdarzenia, o którym mowa w zdaniu <example>Po doktoracie podjęła pracę w liceum.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie czasu dzielącego dwa zdarzenia <example>Spotkali się dopiero po dwudziestu latach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> przyimek wraz z użytą po nim nazwą wyznaczający osobę lub rzecz zajmującą w pewnej hierarchii miejsce wyróżnione w stosunku do innych osób lub rzeczy, o których jest mowa <example>W parafii uchodził za pierwszego człowieka po proboszczu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, użytą również bezpośrednio przed przyimkiem, i wraz z tymi nazwami komunikujący, że z każdą kolejną rzeczą objętą tą nazwą dzieje się to samo co z poprzednią <example>Nagrywał zdanie po zdaniu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę osoby, do której coś wcześniej należało lub która była wcześniej nosicielem danej cechy <example>Talent malarski miał po matce.</example> </subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę osoby, której działania wymagają innych działań charakteryzowanych w zdaniu <example>Przez cały tydzień sprzątała po murarzach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="12"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę rzeczy, którą było wcześniej wypełnione dane naczynie lub opakowanie <example>Butelka po mleku.</example> </subsense> </sense> <sense variant="13"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę osoby, której odejście wywołało czyjąś rozpacz <example>Przez miesiąc rozpaczała po dziadku.</example> </subsense> </sense> <sense variant="14"> <subsense> przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywającym zdarzenie lub osobę komunikujący o przewidywanym następstwie tego zdarzenia lub działania tej osoby <example>Po wizycie prezydenta miasta oczekiwano reaktywowania starej umowy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="15"> <subsense> przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem komunikujący, na jakiej podstawie rozpoznawany jest przedmiot, o którym mowa w zdaniu <example>Potrafiła rozróżniać drzewa po liściach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="16"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, którą ktoś zamierza zabrać z miejsca, do którego się w tym celu udaje <example>Poszedł do przedszkola po wnuka.</example> </subsense> </sense> <sense variant="17"> <subsense> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wprowadzający określenie celu charakteryzowanej w zdaniu czynności <example>Zatelefonowała do niego po radę i pomoc.</example> </subsense> </sense> <sense variant="18"> <subsense> przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem lub połączeniem liczebnika z rzeczownikiem komunikujący, ile rzeczy, osób lub zdarzeń przypada na kogoś lub na coś <example>Każde dziecko dostało po gruszce.</example> </subsense> </sense> <sense variant="19"> <subsense> przyimek wprowadzajacy przysłówki określające sposób lub podobieństwo <example>Zachowywał się w stosunku do mnie po ojcowsku.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="skad-I;2520972" head="skąd" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">skąd</title> <sense> <subsense variant="a"> zaimek zastępujący określenie miejsca, źródła, przyczyny czegoś, używany w funkcji pytajnej <example>Skąd ci to przyszło do głowy?</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub względnej, w zdaniu podrzędnym <example>Wracaj tam, skąd przyszedłeś</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="przeto;2511456" head="przeto" pos="conj"> <title>przeto</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania <example>Był młody, przeto niedoświadczony.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="reklama;2573777" head="reklama"> <title>reklama</title> <sense variant="1"> <subsense>działanie mające na celu zachęcenie potencjalnych klientów do zakupu konkretnych towarów lub do skorzystania z określonych usług</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>plakat, napis, ogłoszenie, krótki film itp. służące temu celowi</subsense> </sense> <der>reklamowy</der> </entry> <entry id="spotkanie;3061726" head="spotkanie"> <title>spotkanie</title> <sense variant="1"> <subsense>umówione zejście się lub zjazd w celu zobaczenia się z kimś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>rozgrywka, zawody sportowe</subsense> </sense> </entry> <entry id="szescdziesiat;2526569" head="sześćdziesiąt" pos="num"> <title>sześćdziesiąt</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 60</subsense> </sense> </entry> <entry id="oraz;2495954" head="oraz" pos="conj"> <title>oraz</title> <sense> <subsense>spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów</subsense> </sense> </entry> <entry id="wtenczas;2538355" head="wtenczas"> <title>wtenczas</title> <sense> <see id="wtedy;2538353" head="wtedy"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="wszedzie;2538287" head="wszędzie"> <title>wszędzie</title> <sense variant="1"> <subsense>w każdym miejscu, w każdej sytuacji</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>do każdego miejsca, w każdym kierunku</subsense> </sense> </entry> <entry id="jako-I;2467293" head="jako" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">jako</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób <example>Jako gospodarz spotkania starał się być dla wszystkich życzliwy i miły.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem wskazujący na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu <example>Jako dziecko przebyła wszystkie choroby zakaźne.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy <example>Takie stany są określane jako depresyjne.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych <example>Sekretarz komisji przyszedł na zebranie jako pierwszy.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="e-I;2456128" head="e" head_variant="I"> <title title_variant="I">e</title> <sense variant="1"> <subsense>litera oznaczająca samogłoskę „e”</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>samogłoska ustna</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>litera oznaczająca w numeracji porządkowej: piąty</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>trzeci dźwięk podstawowej skali diatonicznej</subsense> </sense> </entry> <entry id="troche-II;2530641" head="trochę" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">trochę</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca o niewielkim stopniu nasilenia cechy <example>To trochę naiwność.</example> </subsense> </sense> <der>troszkę</der> <der>troszeczkę</der> <der>troszeńkę</der> </entry> <entry id="mniejszosc;2484043" head="mniejszość"> <title>mniejszość</title> <sense variant="1"> <subsense>mniejsza część jakiejś całości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>grupa ludności danego państwa różniąca się od większości jego mieszkańców przynależnością narodową, rasową lub wyznaniową</subsense> </sense> <der>mniejszościowy</der> </entry> <entry id="dwudziesty-I;2454794" head="dwudziesty" head_variant="I"> <title title_variant="I">dwudziesty</title> <sense> <subsense>będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dwudziestu jednostek lub jedną z dwudziestu części, na które można coś podzielić</subsense> </sense> </entry> <entry id="won-II;2580024" head="won" head_variant="II"> <title title_variant="II">won</title> <sense> <subsense>jednostka monetarna w Korei Południowej i Północnej</subsense> </sense> </entry> <entry id="ciut;2449517" head="ciut"> <title>ciut</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>trochę</subsense> </sense> </entry> <entry id="utrzymanie;2533865" head="utrzymanie"> <title>utrzymanie</title> <sense variant="1"> <subsense>pieniądze wydawane na życie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wyżywienie; też: mieszkanie, nocleg</subsense> </sense> </entry> <entry id="wszedy;2538286" head="wszędy"> <title>wszędy</title> <sense qualifier="daw."> <see id="wszedzie;2538287" head="wszędzie"/> </sense> </entry> <entry id="lilaroz-I;2478449" head="lilaróż" head_variant="I"> <title title_variant="I">lilaróż</title> <sense> <subsense>kolor lilioworóżowy</subsense> </sense> </entry> <entry id="darzbor;2451254" head="darzbór"> <title>darzbór</title> <sense> <subsense>pozdrowienie myśliwych</subsense> </sense> </entry> <entry id="podwojny;2502988" head="podwójny"> <title>podwójny</title> <sense variant="1"> <subsense>złożony z dwóch jednakowych części, zawierający dwukrotną ilość czegoś lub taki, który powtórzył się dwa razy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zwiększony pod względem intensywności, natężenia</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>występujący, istniejący jednocześnie w dwóch funkcjach, rolach, postaciach</subsense> </sense> <der>podwójnie</der> <der>podwójność</der> </entry> <entry id="sam-II;2518980" head="sam" head_variant="II"> <title title_variant="II">sam</title> <sense> <subsense>sklep samoobsługowy</subsense> </sense> </entry> <entry id="niechec;2488424" head="niechęć"> <title>niechęć</title> <sense variant="1"> <subsense>brak chęci do czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>nieprzyjazne uczucia względem kogoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="zlosc;2546451" head="złość"> <title>złość</title> <sense> <subsense>silne uczucie wzburzenia, gniewu lub wrogości często połączone z agresją</subsense> </sense> </entry> <entry id="zaswiadczenie;2544336" head="zaświadczenie"> <title>zaświadczenie</title> <sense> <subsense>dokument stwierdzający coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="break;2446039" head="break"> <title>break</title> <pron> brejk</pron> <sense> <subsense>w boksie: komenda sędziego nakazująca chwilowe zaprzestanie walki</subsense> </sense> </entry> <entry id="precz-I;2508170" head="precz" head_variant="I" pos="adv"> <title title_variant="I">precz</title> <sense> <subsense>przysłówek o charakterze ekspresywnym towarzyszący czasownikom oznaczającym usuwanie, wyrzucanie, oddalanie (się)</subsense> </sense> </entry> <entry id="to-III;2529850" head="to" head_variant="III" pos="qub"> <title title_variant="III">to</title> <sense> <subsense variant="a"> partykuła dodawana do wyrazów, które nadawca chce w szczególny sposób wyróżnić <example>Kogo to ja widzę?</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub oddzielająca temat wypowiedzi od reszty zdania <example>Teraz to idź spać.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="klepu-klepu;2471319" head="klepu-klepu" pos="interj"> <title>klepu-klepu</title> <title>klepu-klep</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy ktoś kogoś klepie</subsense> </sense> </entry> <entry id="raz-I;2514190" head="raz" head_variant="I"> <title title_variant="I">raz</title> <sense variant="1"> <subsense>zwykle z liczebnikiem głównym lub z równoważnym z nim zaimkiem: wyraz oznaczający powtarzanie się jakiejś czynności, zjawiska lub zwielokrotnienie cechy, wielkości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> sytuacja, okoliczność, w której coś się zdarzyło <example>W razie potrzeby miał do mnie dzwonić.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>uderzenie, cios</subsense> </sense> </entry> <entry id="gadu-gadu;2460546" head="gadu-gadu" pos="interj"> <title>gadu-gadu</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający odgłosy długiej rozmowy</subsense> </sense> </entry> <entry id="wowczas;2537572" head="wówczas"> <title>wówczas</title> <sense> <see id="wtedy;2538353" head="wtedy"/> </sense> </entry> <entry id="zal;2547999" head="żal"> <title>żal</title> <sense variant="1"> <subsense>uczucie smutku</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>skrucha po popełnieniu czegoś złego</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>pretensja do kogoś lub czegoś spowodowana rozczarowaniem</subsense> </sense> </entry> <entry id="ukosem;3028813" head="ukosem"> <title>ukosem</title> <sense> <subsense>pod kątem ostrym w stosunku do czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="cyt;2450047" head="cyt" pos="interj"> <title>cyt</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wzywający do zachowania ciszy</subsense> </sense> </entry> <entry id="poza-II;2506975" head="poza" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">poza</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo udaje się lub przemieszcza do miejsca położonego na zewnątrz niego <example>Wieczory spędzamy poza domem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący, że dany stan rzeczy ma miejsce w innym czasie lub środowisku, niż wskazuje na to przyłączany rzeczownik <example>Widywali się poza lekcjami.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania pewne elementy <example>Nie pisał prawie nic poza felietonami do gazety.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania jakieś elementy <example>Poza kierowcą poszkodowanych było jeszcze kilka osób.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="brak-II;2445888" head="brak" head_variant="II"> <title title_variant="II">brak</title> <sense> <subsense> nie ma, brakuje <example>Brak mi czegoś.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="para-II;2498152" head="para" head_variant="II"> <title title_variant="II">para</title> <sense variant="1"> <subsense>dwie jednakowe lub podobne sztuki czegoś stanowiące pewną całość</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dwa jednakowe i symetryczne narządy pełniące jednakową funkcję w organizmie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>dwoje ludzi lub zwierząt</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>dwoje ludzi sympatyzujących ze sobą, zakochanych lub będących małżeństwem</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>przedmiot składający się z dwóch symetrycznych, złączonych części</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>jedna z dwóch sztuk lub istot stanowiących pewną całość</subsense> </sense> <der>parka</der> <der>pareczka</der> </entry> <entry id="chyba-I;2448904" head="chyba" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">chyba</title> <sense> <subsense> partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy <example>Chyba doszliśmy do porozumienia.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="realny;2573544" head="realny"> <title>realny</title> <sense variant="1"> <subsense>istniejący w rzeczywistości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>możliwy do wykonania lub urzeczywistnienia</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>odznaczający się realizmem lub zdrowym rozsądkiem</subsense> </sense> <der>realnie</der> <der>realność</der> </entry> <entry id="ho;2464833" head="ho" pos="interj"> <title>ho</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtórzony, za pomocą którego mówiący reaguje na sytuację i przedmioty niepospolite</subsense> </sense> </entry> <entry id="ja-II;2996617" head="ja" head_variant="II"> <title title_variant="II">ja</title> <sense> <subsense>osobowość, jaźń</subsense> </sense> </entry> <entry id="oburacz;2492263" head="oburącz"> <title>oburącz</title> <sense> <subsense>obiema rękami</subsense> </sense> </entry> <entry id="jutro-I;2468469" head="jutro" head_variant="I"> <title title_variant="I">jutro</title> <sense variant="1"> <subsense>następnego dnia po dzisiejszym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w przyszłości</subsense> </sense> </entry> <entry id="wstecz;2538131" head="wstecz"> <title>wstecz</title> <sense variant="1"> <subsense>w kierunku przeciwnym do kierunku w przód, do kierunku poprzedniego lub właściwego</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w przeszłość</subsense> </sense> </entry> <entry id="ale-I;2439477" head="ale" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">ale</title> <sense> <subsense>spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści</subsense> </sense> </entry> <entry id="niechze;2488442" head="niechże"> <title>niechże</title> <sense> <see id="niech;2488418" head="niech"/> </sense> </entry> <entry id="tresc;2530582" head="treść"> <title>treść</title> <sense variant="1"> <subsense>to, co jest zawarte w czyjejś wypowiedzi; też: to, co przekazuje odbiorcy dzieło sztuki, w przeciwstawieniu do formy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>to, co stanowi istotę, sens czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zawartość przewodu pokarmowego, niektórych jam wewnątrz ciała lub żywych komórek</subsense> </sense> <der>treściowy</der> <der>treściowo</der> </entry> <entry id="kwadrylion;2565330" head="kwadrylion"> <title>kwadrylion</title> <sense> <subsense>w Polsce, Anglii i Niemczech: bilion bilionów, oznaczany w piśmie jedynką z dwudziestoma czterema zerami; we Francji, w USA, krajach byłego Związku Radzieckiego i południowej Europy: tysiąc trylionów, oznaczany w piśmie jedynką z piętnastoma zerami</subsense> </sense> <der>kwadrylionowy</der> </entry> <entry id="tak-I;2528585" head="tak" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">tak</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie <example>Czy lubi pani słodycze? Tak.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wyrażająca aprobatę <example>Wyrzucisz śmiecie? Tak.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła wyrażająca oczekiwanie mówiącego, że adresat potwierdzi jego przypuszczenie <example>Napiłbyś się czegoś, tak?</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> partykuła poprzedzająca określenie ilości lub miary, rzadziej czasu <example>Spotkajmy się tak o piątej.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="moj-II;3033007" head="mój" head_variant="II"> <title title_variant="II">mój</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>mój mąż</subsense> </sense> </entry> <entry id="poprzez;2505107" head="poprzez" pos="prep"> <title>poprzez</title> <sense variant="1"> <subsense>przyimek komunikujący, że ktoś lub coś posuwa się po jakimś obszarze</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przyimek przyłączający nazwę rzeczy utrudniającej wykonywanie czynności</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>przyimek, który wraz z przyłączanym rzeczownikiem charakteryzuje działanie, będące środkiem do osiągnięcia celu</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w co najmniej trójelementowym szeregu</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub rzeczy, z której pośrednictwa ktoś korzysta</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>przyimek przyłączający określenie czasu, w którym miał miejsce dany stan rzeczy</subsense> </sense> </entry> <entry id="wyjatkowo;2539311" head="wyjątkowo"> <title>wyjątkowo</title> <sense variant="1"> <subsense>w sposób szczególny, niepowtarzalny</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>bardzo rzadko</subsense> </sense> </entry> <entry id="szklanka;2526639" head="szklanka"> <title>szklanka</title> <sense variant="1"> <subsense>szklane, walcowate naczynie o pojemności około <sup>1</sup>/<sub>4</sub> litra, przeznaczone do picia z niego napojów; też: zawartość takiego naczynia</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>cienka warstewka lodu pokrywająca jezdnie i chodniki</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>odmiana wiśni; też: owoc tej wiśni</subsense> </sense> <der>szklaneczka</der> <der>szklanica</der> </entry> <entry id="dosc-II;2453757" head="dość" head_variant="II"> <title title_variant="II">dość</title> <sense> <see id="dosyc-II;2453729" head="dosyć" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="kilka-II;2470766" head="kilka" head_variant="II"> <title title_variant="II">kilka</title> <sense> <subsense>mała ryba morska, mająca wzdłuż brzucha ostry pas łusek</subsense> </sense> </entry> <entry id="no;2569218" head="no"> <title>no</title> <sense> <subsense>japońskie widowisko teatralno-operowe z XIV i XVII w.</subsense> </sense> </entry> <entry id="atak;2441718" head="atak"> <title>atak</title> <sense variant="1"> <subsense>gwałtowne uderzenie wojsk na nieprzyjaciela</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>gwałtowne użycie siły wobec kogoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ostre wystąpienie przeciwko komuś albo czemuś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>ostry i nagły przejaw emocji</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>usilne staranie, domaganie się czegoś</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>nagłe pojawienie się niekorzystnych warunków atmosferycznych</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>nagłe, gwałtowne wystąpienie choroby</subsense> </sense> <sense variant="8" qualifier="sport."> <subsense>energiczna próba uzyskania przewagi nad przeciwnikiem</subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense>w niektórych grach zespołowych: grupa zawodników, których zadaniem jest prowadzenie akcji ofensywnych</subsense> </sense> </entry> <entry id="ha-I;2463737" head="ha" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">ha</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje</subsense> </sense> </entry> <entry id="byly-I;2447000" head="były" head_variant="I"> <title title_variant="I">były</title> <sense variant="1"> <subsense>taki, który przestał pełnić jakąś funkcję</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>o państwie: taki, który przestał istnieć lub istnieje w innych granicach</subsense> </sense> </entry> <entry id="piec-I;2500200" head="pięć" head_variant="I" pos="num"> <title title_variant="I">pięć</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 5</subsense> </sense> </entry> <entry id="omal-II;2495191" head="omal" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">omal</title> <title title_variant="II">omalże</title> <sense> <subsense> partykuła nadająca wyrazowi, który poprzedza, odcień przybliżenia, mniejszej dokładności <example>Naiwność granicząca omalże z głupotą.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="likwidacja;2566049" head="likwidacja"> <title>likwidacja</title> <sense variant="1"> <subsense>zniesienie, usunięcie lub rozwiązanie czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>zabicie kogoś na polecenie jakiejś organizacji</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>postępowanie zmierzające do uregulowania spraw organizacyjnych i majątkowych rozwiązywanego przedsiębiorstwa lub organizacji</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>w bankowości: obliczanie i spłacanie należności</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="daw."> <subsense>policzenie sobie kosztów i wydatków z powodu jakiejś czynności; też: rachunek zawierający zestawienie kosztów</subsense> </sense> <der>likwidacyjny</der> <der>likwidować</der> </entry> <entry id="kukuryku-II;2476356" head="kukuryku" head_variant="II"> <title title_variant="II">kukuryku</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>o sterczącej ozdobie na kapeluszu, kokardzie na włosach itp.</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>o sterczących włosach</subsense> </sense> </entry> <entry id="be-II;2443337" head="be" head_variant="II"> <title title_variant="II">be</title> <sense> <subsense>dźwięk wydawany przez owcę lub kozę</subsense> </sense> </entry> <entry id="klap;2471115" head="klap" pos="interj"> <title>klap</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtarzany, nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy jeden przedmiot uderza o drugi</subsense> </sense> </entry> <entry id="podobny;2502489" head="podobny"> <title>podobny</title> <sense variant="1"> <subsense>mający pewne cechy wspólne z czymś, z kimś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>taki jak inny, o którym była mowa poprzednio lub który się ma na myśli</subsense> </sense> <der>podobnie</der> </entry> <entry id="lub-I;2479347" head="lub" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">lub</title> <sense> <subsense>spójnik wyrażający możliwą wymienność lub wzajemne wyłączanie się zdań lub ich części</subsense> </sense> </entry> <entry id="obecny;2491384" head="obecny"> <title>obecny</title> <sense variant="1"> <subsense>osobiście przy czymś będący, znajdujący się gdzieś w danej chwili</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>istniejący teraz, w tym okresie lub momencie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>funkcjonujący lub zaznaczający się w czymś</subsense> </sense> </entry> <entry id="my-II;2568702" head="my" head_variant="II"> <title title_variant="II">my</title> <title>mi</title> <sense> <subsense>nazwa litery greckiej „M”, „μ”, oznaczającej głoskę „m”</subsense> </sense> </entry> <entry id="bec;2444239" head="bęc" pos="interj"> <title>bęc</title> <sense> <subsense>wykrzyknik imitujący dźwięk powstający, gdy coś lub ktoś spada i uderza w coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="przeciez;2509568" head="przecież" pos="qub"> <title>przecież</title> <sense> <subsense> partykuła wprowadzająca sąd polemiczny w stosunku do wypowiedzianego wcześniej, podkreślająca, że jego prawdziwość jest dla mówiącego oczywista <example>Pana przecież obowiązuje jakaś etyka zawodowa.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="stop-I;2576289" head="stop" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">stop</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe zatrzymanie się lub przerwanie jakiejś czynności</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w tekstach depesz: wyraz pełniący funkcję kropki</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>czerwone światło zapalające się automatycznie z tyłu pojazdu mechanicznego w momencie naciśnięcia hamulca</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="pot."> <subsense>forma podróżowania polegająca na nieodpłatnym korzystaniu z zatrzymywanych po drodze pojazdów</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="pot."> <subsense>samochód zabierający autostopowiczów</subsense> </sense> <der>stopowy</der> </entry> <entry id="nigdzie;2490497" head="nigdzie"> <title>nigdzie</title> <sense variant="1"> <subsense>w żadnym miejscu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>do żadnego miejsca</subsense> </sense> </entry> <entry id="daleko;2451134" head="daleko"> <title>daleko</title> <sense variant="1"> <subsense>w znacznej odległości, w odległym miejscu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>na znaczną odległość, w odległe miejsce</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>o dużej odległości, dalekiej drodze</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>w długim czasie od danej chwili</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>o wiele, znacznie</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>„dalej” w dalszym ciągu, później, w przyszłości</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>„najdalej” najpóźniej, nie później niż ...</subsense> </sense> </entry> <entry id="zgoda-II;2545828" head="zgoda" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">zgoda</title> <sense> <subsense> partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę <example>Spotkamy się o drugiej. – Zgoda.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="bodaj-I;2445456" head="bodaj" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">bodaj</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy, a niekiedy wątpliwość co do prawdziwości powtarzanego za kimś sądu <example>To bodaj ich jedyne dziecko.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że skoro spełnienie jego oczekiwań jest nierealne, trzeba je ograniczyć do minimum <example>Pożycz bodaj sto złotych.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła wyrażająca życzenie lub przekleństwo <example>Bodaj kark skręcił.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="porozumienie;2505391" head="porozumienie"> <title>porozumienie</title> <sense variant="1"> <subsense>zgoda na coś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wzajemne zrozumienie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>umowa, układ</subsense> </sense> </entry> <entry id="wskros;2537938" head="wskroś"> <title>wskroś</title> <sense> <subsense>przez całą długość, szerokość, wysokość lub czyniąc otwór z obu stron</subsense> </sense> </entry> <entry id="dziewiecset;2455857" head="dziewięćset" pos="num"> <title>dziewięćset</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 900</subsense> </sense> </entry> <entry id="pieciokroc;2500157" head="pięciokroć"> <title>pięciokroć</title> <sense> <subsense>pięć razy</subsense> </sense> </entry> <entry id="hyc;2465300" head="hyc" pos="interj"> <title>hyc</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający szybki skok małego zwierzęcia, a także towarzyszący temu skokowi dźwięk</subsense> </sense> </entry> <entry id="niz-I;2490696" head="niż" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">niż</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia <example>Wydawała się młodsza, niż była w istocie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="hejze;2464147" head="hejże"> <title>hejże</title> <sense> <see id="hej;2464142" head="hej"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="jak-V;2467281" head="jak" head_variant="V" pos="adv"> <title title_variant="V">jak</title> <sense> <subsense> przysłówek wyrażający maksymalny stopień intensywności cechy lub zdarzenia, jaki jest możliwy w danej sytuacji <example>Ubierz się jak najcieplej.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dwudziesty-II;3027669" head="dwudziesty" head_variant="II"> <title title_variant="II">dwudziesty</title> <sense> <subsense>dwudziesty dzień miesiąca</subsense> </sense> </entry> <entry id="teza;2529626" head="teza"> <title>teza</title> <sense variant="1"> <subsense>założenie, które ktoś zamierza udowodnić</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w dialektyce Hegla: pierwszy etap trójfazowego rozwoju rzeczywistości</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>w utworze literackim: idea, przesłanie</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="log."> <subsense>założenie, twierdzenie wymagające dowodu</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="mat."> <subsense>część twierdzenia, której przy danych założeniach należy dowieść</subsense> </sense> <der>tezowy</der> </entry> <entry id="pierwszy-II;3033623" head="pierwszy" head_variant="II"> <title title_variant="II">pierwszy</title> <sense> <subsense>pierwszy dzień miesiąca</subsense> </sense> </entry> <entry id="dwa-I;2454673" head="dwa" head_variant="I" pos="num"> <title title_variant="I">dwa</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 2</subsense> </sense> </entry> <entry id="bryk-I;2446337" head="bryk" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">bryk</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający szybki ruch z miejsca na miejsce</subsense> </sense> </entry> <entry id="nawet;2487692" head="nawet" pos="qub"> <title>nawet</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła wyrażająca zdziwienie mówiącego wywołane jakąś nietypową lub nieoczekiwaną sytuacją <example>Nawet chleba nie było.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wyrażająca obojętność mówiącego wobec czyjegoś wyboru <example>Możesz polecieć nawet do Australii.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="za-II;2541613" head="za" head_variant="II" pos="adv"> <title title_variant="II">za</title> <sense> <subsense> przysłówek komunikujący zbyt wielkie natężenie cechy <example>za duży</example> <example>za ciężki</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="miau;2482805" head="miau"> <title>miau</title> <sense> <subsense>wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez kota</subsense> </sense> </entry> <entry id="ledwo-III;2477733" head="ledwo" head_variant="III" pos="qub"> <title title_variant="III">ledwo</title> <title title_variant="III">ledwie</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że ilość, zakres lub natężenie czegoś jest bardzo małe <example>Herbata była ledwo ciepła.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wraz;2537738" head="wraz"> <title>wraz</title> <sense variant="1"> <subsense>wspólnie z kimś innym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wtedy, kiedy zachodzi drugie zdarzenie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>łącznie z czymś, co należy do większej całości</subsense> </sense> </entry> <entry id="nieco-I;2488465" head="nieco" head_variant="I" pos="adv"> <title title_variant="I">nieco</title> <sense> <subsense> przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska nie jest duży <example>Spóźniłeś się nieco.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="o-II;2491254" head="o" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">o</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę lub charakterystykę przedmiotu czyjejś wypowiedzi, czyjejś prośby, czyichś starań, myśli, uczuć, czyjegoś sądu lub przekonania, a także nazwę przedmiotu sporu, walki bądź oskarżenia <example>Często opowiadał o swojej rodzinie.</example> <example>Był przekonany o swojej racji.</example> <example>Drużyny walczyły o wejście do finału.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek poprzedzający nazwę przedmiotu, z którym styka się jakaś osoba lub rzecz w wyniku ruchu lub w trakcie wykonywania jakiejś czynności <example>Zaczepiła rękawem o gwóźdź.</example> <example>Koła stukały o szyny.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie różnicy między dwoma obiektami lub stanami rzeczy pod względem ilości, liczby lub stopnia <example>Przerósł brata o głowę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie czasu zdarzenia <example>Wyruszyli w góry o świcie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek przyłączający do nazwy rzeczy lub osoby rzeczownik z przymiotnikiem lub liczebnikiem charakteryzujący właściwość tej rzeczy lub osoby <example>Był człowiekiem o stalowych nerwach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę narzędzia lub środka, którym posługuje się dana osoba, chcąc wykonać określoną czynność <example>Poruszała się o kulach.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="otoz;2497047" head="otóż" pos="qub"> <title>otóż</title> <sense> <subsense> partykuła wprowadzająca nową wypowiedź, która nawiązuje do wcześniejszej i jest komentarzem do niej lub wyjaśnieniem zawartych w niej informacji <example>Zgadza się pan z moją oceną? – Otóż nie, sądzę, że jest niesprawiedliwa.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="minimalny;2483625" head="minimalny"> <title>minimalny</title> <sense> <subsense>bardzo mały, ograniczony do minimum</subsense> </sense> <der>minimalnie</der> </entry> <entry id="skadinad-II;2520976" head="skądinąd" head_variant="II"> <title title_variant="II">skądinąd</title> <sense> <subsense> z innego miejsca lub źródła niż to, o którym była mowa, i to, które mówiący lub słuchacz miał na myśli <example>Wiem to skądinąd.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="tamtejszy;2528694" head="tamtejszy"> <title>tamtejszy</title> <sense> <subsense>znajdujący się tam (w przeciwieństwie do „tu”); też: dotyczący tamtych, już wspomnianych miejsc, osób</subsense> </sense> </entry> <entry id="szerokosc;2526503" head="szerokość"> <title>szerokość</title> <sense> <subsense>poprzeczny wymiar liniowy powierzchni lub bryły</subsense> </sense> </entry> <entry id="wielkosc;2535964" head="wielkość"> <title>wielkość</title> <sense variant="1"> <subsense>długość, szerokość i wysokość lub głębokość czegoś materialnego</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>cecha tego, co odznacza się dużymi rozmiarami lub wielkim nasileniem</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>cechy umysłu, charakteru wznoszące kogoś ponad przeciętny poziom; też: osoba nieprzeciętna</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>właściwość ciał fizycznych lub zjawisk, którą można mierzyć</subsense> </sense> <der>wielkościowy</der> </entry> <entry id="klitus-bajdus;2471468" head="klituś-bajduś"> <title>klituś-bajduś</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>bezsensowna paplanina lub kłamliwe opowieści</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>ten, kto opowiada rzeczy nieprawdopodobne</subsense> </sense> </entry> <entry id="zgola;2545837" head="zgoła"> <title>zgoła</title> <sense variant="1"> <subsense>zupełnie, absolutnie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>o cechach: występować w stopniu większym, niż można się tego spodziewać</subsense> </sense> </entry> <entry id="chociaz-II;2448355" head="chociaż" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">chociaż</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca o minimalnym ograniczeniu zakresu czegoś <example> Posadź tam chociaż dwa drzewa.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="brr;2446196" head="brr" pos="interj"> <title>brr</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający negatywną reakcję na coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="kedy;2470550" head="kędy"> <title>kędy</title> <sense qualifier="daw."> <see id="ktoredy;2476210" head="którędy"/> </sense> </entry> <entry id="phi-I;2499635" head="phi" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">phi</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający lekceważenie, rozczarowanie lub niedowierzanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="tamtedy;2528696" head="tamtędy" pos="pron"> <title>tamtędy</title> <sense> <subsense variant="a"> zaimek odnoszacy się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, postrzeganego jako dalsze (w przeciwieństwie do „tędy”), wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego <example>Nie idźcie tamtędy, bo ciemno.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa <example>Tamtęty właśnie będziemy szli. Idźcie tamtędy, którędy szliśmy wczoraj.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="by-II;2446948" head="by" head_variant="II"> <title title_variant="II">by</title> <sense> <subsense> wykładnik trybu przypuszczającego, w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej i mnogiej rozszerzony o końcówki osobowe: „bym, byś, byśmy, byście” <example>Zrobiłbym to zaraz. Czyżby to już koniec?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="czesc-II;2450559" head="cześć" head_variant="II"> <title title_variant="II">cześć</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>rodzaj pozdrowienia używanego w sytuacjach nieoficjalnych</subsense> </sense> </entry> <entry id="teoria;2577924" head="teoria"> <title>teoria</title> <sense variant="1"> <subsense>całościowa koncepcja zawierająca opis i wyjaśnienie określonych zjawisk i zagadnień; też: czyjakolwiek koncepcja na określony temat</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dział nauki o literaturze, kulturze, sztuce itp. zajmujący się systematyzowaniem pojęć i twierdzeń leżących u podstaw tych dziedzin</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>teza jeszcze nieudowodniona lub nieznajdująca potwierdzenia w praktyce</subsense> </sense> </entry> <entry id="okolo-I;2494695" head="około" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">około</title> <sense> <subsense>przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, nadający im przybliżony charakter</subsense> </sense> </entry> <entry id="refleksja;2573649" head="refleksja"> <title>refleksja</title> <sense variant="1"> <subsense>głębsze zastanowienie się nad czymś, wywołane silnym przeżyciem</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>myśl lub wypowiedź, będąca wynikiem takiego zastanowienia się</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="filoz."> <subsense>zwrócenie się podmiotu myślącego ku własnej aktywności</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="filoz."> <subsense>czynnik aktu świadomości stanowiący o tym, że spełniając go, uprzytamniamy sobie jego zachodzenie</subsense> </sense> </entry> <entry id="ewentualnie;2458156" head="ewentualnie"> <title>ewentualnie</title> <sense variant="1"> <subsense>w razie zaistnienia jakichś okoliczności</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>lub, czy też</subsense> </sense> </entry> <entry id="zawsze-II;2544726" head="zawsze" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">zawsze</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że pomimo wszystko coś jest korzystne <example>Nie dostanie wiele, ale zawsze coś zarobi.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="hau;2464081" head="hau"> <title>hau</title> <sense> <subsense>dźwięk wydawany przez szczekającego psa</subsense> </sense> </entry> <entry id="myk;2485331" head="myk"> <title>myk</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wyraz oznaczający szybki ruch, szybką ucieczkę</subsense> </sense> </entry> <entry id="dziewiaty-I;2455826" head="dziewiąty" head_variant="I"> <title title_variant="I">dziewiąty</title> <sense> <subsense>będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dziewięciu jednostek lub jedną z dziewięciu części, na które można coś podzielić</subsense> </sense> </entry> <entry id="niby-I;2488279" head="niby" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">niby</title> <sense> <subsense> przyimek używany w konstrukcjach porównawczych, wyrażający relację podobieństwa <example>Drucik cienki niby igła.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="niejeden-II;3029659" head="niejeden" head_variant="II"> <title title_variant="II">niejeden</title> <sense> <subsense>więcej niż jedna osoba, wiele osób</subsense> </sense> <der>niejedna</der> </entry> <entry id="czy-II;2450885" head="czy" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">czy</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik zdań podrzędnych o charakterze pytajnym <example>Nie wiem, czy to by się udało.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik łączący zdania równorzędne lub ich części, wyrażający wymienność lub wyłączanie się członów <example>Był smutny czy też znudzony.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="razem;2514192" head="razem"> <title>razem</title> <sense variant="1"> <subsense>wspólnie z kimś innym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wspólnie z czymś innym</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>poprzedza sumę dokonanego wcześniej obliczenia</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>w jednym czasie</subsense> </sense> </entry> <entry id="bynajmniej-II;3033179" head="bynajmniej" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">bynajmniej</title> <sense> <subsense> wykrzyknik będący przeczącą odpowiedzią na pytanie <example>Czy to wszystko? – Bynajmniej.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="juz;2468478" head="już" pos="qub"> <title>już</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy zaczął się lub zakończył wcześniej, niż to przewidywano <example>Nie mam już pieniędzy.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo że miał miejsce dawno lub trwa, będzie trwać długo <example>Mecz trwa już godzinę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła uwydatniająca niewielką odległość między czasem wypowiedzi a przewidywanym początkiem lub końcem danego zdarzenia <example>Do wakacji już tylko miesiąc.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła komunikująca, że niewiele brakowało, by dany stan rzeczy nastąpił <example>Już miał się z nami przywitać, ale ktoś go zawołał.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> partykuła komunikująca, że to, co się stało, spełnia oczekiwania mówiącego <example>To już wystarczy na zaliczenie zajęć.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> partykuła podkreślająca niezgodność czyjegoś zachowania z przyjętą normą <example>To już wielka przesada.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> partykuła użyta w zdaniu wykrzyknikowym lub rozkazującym: wyrażająca wolę, by zmiana danego stanu rzeczy nastąpiła w tej chwili <example>Wyłącz to już!</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> partykuła użyta w odniesieniu do czasownika w trybie rozkazującym wprowadzająca zdanie, które ma nakłonić adresata do zmiany jego zachowania lub postępowania <example>Już nie płacz.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="trzysta;2531209" head="trzysta" pos="num"> <title>trzysta</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 300</subsense> </sense> </entry> <entry id="nieprawda-II;2489442" head="nieprawda" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">nieprawda</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik nawiązujący do czyjejś wypowiedzi, sygnalizujący, że mówiący nie zgadza się z tym, co ktoś powiedział</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik używany z intonacją pytającą na końcu zdania, kiedy mówiący oczekuje od swojego rozmówcy aprobaty tego, co powiedział</subsense> </sense> </entry> <entry id="odtad;2493898" head="odtąd" pos="pron"> <title>odtąd</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek wskazujący na miejsce rozpoczęcia czegoś <example>Przepisz ten tekst odtąd do końca strony.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense variant="a"> zaimek określający czas rozpoczęcia czegoś od momentu wskazanego we wcześniejszej wypowiedzi <example>Wyjechała rok temu i odtąd już jej nie widziałem.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub od teraz <example>Obiecuję, że odtąd wszystko się zmieni.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="reszta;2515129" head="reszta"> <title>reszta</title> <sense variant="1"> <subsense>to, co pozostaje z całości po oddzieleniu od niej jakiejś części</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>pieniądze wydane osobie regulującej rachunek kwotą większą, niż wynosi należność</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>to, co pozostaje z dzielenia, gdy jedna liczba nie dzieli się dokładnie przez drugą</subsense> </sense> </entry> <entry id="stworzenie;2524959" head="stworzenie"> <title>stworzenie</title> <sense variant="1"> <subsense>istota żywa</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wszystko, co żyje; też: cały świat</subsense> </sense> <der>stworzonko</der> </entry> <entry id="przeszlo;2511346" head="przeszło" pos="qub"> <title>przeszło</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że czegoś jest więcej, niż informuje wyraz, do którego została dodana <example>Rozmawiali przeszło godzinę.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zewszad;2545676" head="zewsząd"> <title>zewsząd</title> <sense> <subsense>ze wszystkich stron</subsense> </sense> </entry> <entry id="szurum-burum-II;3067963" head="szurum-burum" head_variant="II"> <title title_variant="II">szurum-burum</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>zamieszanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="tyk-I;2531556" head="tyk" head_variant="I"> <title title_variant="I">tyk</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>tykanie jakiegoś mechanizmu, urządzenia, np. zegara</subsense> </sense> </entry> <entry id="czynnosc;2450909" head="czynność"> <title>czynność</title> <sense variant="1"> <subsense>wykonywanie czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>funkcjonowanie, działanie czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="tutaj;2531423" head="tutaj"> <title>tutaj</title> <sense> <see id="tu-I;2531225" head="tu" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="pytanie;2513584" head="pytanie"> <title>pytanie</title> <sense variant="1"> <subsense>zdanie lub równoważnik zdania wypowiedziane z odpowiednią intonacją w celu dowiedzenia się czegoś, zgody na coś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>kwestia, zagadnienie, problem</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zadanie lub ćwiczenie egzaminacyjne lub konkursowe</subsense> </sense> <der>pytanko</der> </entry> <entry id="pakt;2570286" head="pakt"> <title>pakt</title> <sense> <subsense>umowa międzynarodowa o charakterze politycznym lub wojskowym</subsense> </sense> </entry> <entry id="niewczas;2490118" head="niewczas"> <title>niewczas</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>nieodpowiednia pora</subsense> </sense> </entry> <entry id="pojecie;2503417" head="pojęcie"> <title>pojęcie</title> <sense variant="1"> <subsense>myślowe odzwierciedlenie istotnych cech przedmiotów lub zjawisk</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wyobrażenie, pogląd, wiedza o czymś</subsense> </sense> <der>pojęciowy</der> </entry> <entry id="ecru-II;2656166" head="écru" head_variant="II"> <title title_variant="II">écru</title> <pron> ekr <akcent>ü</akcent> </pron> <sense> <subsense>biały z żółtawym odcieniem</subsense> </sense> </entry> <entry id="oj;2494521" head="oj" pos="interj"> <title>oj</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik wyrażający spontaniczne reakcje na różne doznania</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik wyrażający ostrzeżenie, pogróżkę lub reprymendę</subsense> </sense> </entry> <entry id="puf-II;2573036" head="puf" head_variant="II"> <title title_variant="II">puf</title> <title title_variant="II">puff</title> <sense> <subsense>dom publiczny, zwłaszcza dla więźniów w obozie</subsense> </sense> </entry> <entry id="opodal-II;2495691" head="opodal" head_variant="II" pos="adv"> <title title_variant="II">opodal</title> <sense> <subsense> przysłówek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w małej odległości <example>Mieszkam opodal.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="bu-II;2552742" head="bu" head_variant="II"> <title title_variant="II">bu</title> <sense> <subsense>symbol jednostki objętości materiałów sypkich „buszel”</subsense> </sense> </entry> <entry id="psiakosc;2512990" head="psiakość"> <title>psiakość</title> <title>psiakrew</title> <title>psiamać</title> <sense qualifier="euf."> <subsense>przekleństwo</subsense> </sense> </entry> <entry id="dymisja;2555653" head="dymisja"> <title>dymisja</title> <sense> <subsense>zwolnienie kogoś z zajmowanego stanowiska lub ustąpienie z zajmowanego stanowiska</subsense> </sense> <der>dymisyjny</der> </entry> <entry id="bez-I;2443668" head="bez" head_variant="I"> <title title_variant="I">bez</title> <sense variant="1"> <subsense>krzew lub niskie drzewo o fioletowych lub białych kwiatostanach; też: kiść kwiatów tej rośliny</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>krzew lub niskie drzewko o drobnych kwiatach wydzielających mdły zapach i czarnych lub czerwonych owocach</subsense> </sense> <der>bzowy</der> </entry> <entry id="lup-I;2480167" head="łup" head_variant="I"> <title title_variant="I">łup</title> <sense variant="1"> <subsense>rzecz zdobyta na wojnie lub pochodząca z rabunku</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>coś, co zostało zdobyte, zwykle w nieuczciwy sposób</subsense> </sense> </entry> <entry id="niektory;2488894" head="niektóry" pos="pron"> <title>niektóry</title> <sense> <subsense> zaimek wskazujący na ograniczoną liczbę rzeczy, zjawisk lub na pewną część jakiejś zbiorowości <example>Niektórzy ludzie nie jadają mięsa.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="serio-I;2520060" head="serio" head_variant="I"> <title title_variant="I">serio</title> <sense> <subsense>w sposób świadczący o poważnym traktowaniu czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="naokolo-II;2486607" head="naokoło" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">naokoło</title> <sense> <subsense>przyimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś</subsense> </sense> <der>naokolusieńko</der> <der>naokoluteńko</der> </entry> <entry id="dwa-II;3027661" head="dwa" head_variant="II"> <title title_variant="II">dwa</title> <sense> <subsense>ocena mierna w szkolnym systemie ocen</subsense> </sense> </entry> <entry id="dotad-I;2453783" head="dotąd" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">dotąd</title> <sense> <subsense> zaimek wyznaczający granicę przestrzenną lub czasową tego, o czym jest mowa w zdaniu <example>Woda sięgała dotąd.</example> <example>Dotąd nie było między nami nieporozumień.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="hm-II;2560634" head="hm" head_variant="II"> <title title_variant="II">hm</title> <sense> <subsense>symbol jednostki długości „hektometr”</subsense> </sense> </entry> <entry id="wokolo-I;2537353" head="wokoło" head_variant="I"> <title title_variant="I">wokoło</title> <sense> <see id="wokol-I;2537357" head="wokół" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="hej;2464142" head="hej" pos="interj"> <title>hej</title> <sense variant="1"> <subsense> wykrzyknik używany dla zwrócenia czyjejś uwagi <example>Hej, z drogi!</example> <example>Hej, poczekaj.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>rodzaj pozdrowienia używanego przez młodych ludzi wtedy, gdy się witają lub żegnają</subsense> </sense> </entry> <entry id="hejt;5580544" head="hejt"> <title>hejt</title> <sense> <subsense>obraźliwy lub agresywny komentarz zamieszczony w Internecie</subsense> </sense> </entry> <entry id="mach-I;2480336" head="mach" head_variant="I"> <title title_variant="I">mach</title> <sense> <subsense>jednostka prędkości równa prędkości rozchodzenia się dźwięku w powietrzu</subsense> </sense> </entry> <entry id="dzisiejszy;2455930" head="dzisiejszy"> <title>dzisiejszy</title> <sense variant="1"> <subsense>odnoszący się do dnia obecnego, taki, który zdarzył się dziś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>współczesny, teraźniejszy</subsense> </sense> <der>dzisiejszość</der> </entry> <entry id="dziewiecdziesiat;2455851" head="dziewięćdziesiąt" pos="num"> <title>dziewięćdziesiąt</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 90</subsense> </sense> </entry> <entry id="nizeli-I;2490701" head="niżeli" head_variant="I"> <title title_variant="I">niżeli</title> <sense> <see id="niz-I;2490696" head="niż" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="przybyly;2511826" head="przybyły"> <title>przybyły</title> <sense> <subsense>ten, kto przybył</subsense> </sense> </entry> <entry id="be-I;2443336" head="be" head_variant="I"> <title title_variant="I">be</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>taki, który wzbudza niechęć – określenie używane w rozmowach z małymi dziećmi</subsense> </sense> </entry> <entry id="aby-II;2438519" head="aby" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">aby</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła wyrażająca życzenie mówiącego <example>Aby wam się dobrze działo!</example> </subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense> partykuła wyrażająca wątpliwość mówiącego co do prawdziwości sądu zawartego w pytaniu <example>Aby nie za późno na wizytę?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="daleki;2451130" head="daleki"> <title>daleki</title> <sense variant="1"> <subsense>znajdujący się w dużej odległości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dochodzący z dużej odległości</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>przybywający z odległych miejsc</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>odległy w czasie, dotyczący odległej przeszłości</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>ciągnący się na dużą odległość; też: długo trwający</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>mający pojawić się w przyszłości, po upływie dłuższego czasu</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>niemający w danej chwili związku z rzeczywistością</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>niebudzący zainteresowania</subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense>niedorównujący czemuś, niezgodny z czymś</subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense>spokrewniony z kimś poprzez innych członków rodziny</subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense>„dalszy” kontynuowany, następujący po czymś</subsense> </sense> </entry> <entry id="jako-II;2467294" head="jako" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">jako</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik przyłączający określenie roli, jaką pełni jakaś osoba w danych okolicznościach, a także określenie stosunku tej osoby do innych osób <example>Zatrudniono ją jako sekretarkę dyrektora.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik przyłączający rzeczownik, który wskazuje na okres życia osoby, o której mowa w zdaniu <example>Jako małolata wyproszono go z tej imprezy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> spójnik przyłączający określenie sposobu potraktowania lub oceny danego obiektu lub stanu rzeczy <example>Zaskarżyła decyzję wojewody jako krzywdzącą.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> spójnik przyłączający liczebnik porządkowy, który wskazuje na kolejność charakteryzowanego zdarzenia względem innych <example>Jako trzeciemu na mecie przyznano mu brązowy medal.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dopiero-II;2453460" head="dopiero" head_variant="II"> <title title_variant="II">dopiero</title> <sense qualifier="pot."> <subsense> składnik wykrzykników złożonych, wyrażających reakcję na coś nieoczekiwanego <example>A to dopiero pech!</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pozno;2507710" head="późno"> <title>późno</title> <sense variant="1"> <subsense>wieczorem lub w nocy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>pod koniec jakiegoś czasu lub okresu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>po upływie czasu dłuższego niż zwykle lub niż oczekiwano</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>będąc w stosunkowo zaawansowanym wieku</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>„później” po jakimś wydarzeniu, po upływie jakiegoś czasu</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>„najpóźniej” najdalej, najdłużej, nie później niż...</subsense> </sense> </entry> <entry id="wszystko;2538293" head="wszystko" pos="pron"> <title>wszystko</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający ogół rzeczy i spraw</subsense> </sense> </entry> <entry id="puf-I;2573035" head="puf" head_variant="I"> <title title_variant="I">puf</title> <sense> <subsense>miękki, niski taboret obity całkowicie tkaniną lub skórą</subsense> </sense> </entry> <entry id="plask-II;2500891" head="plask" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">plask</title> <sense> <subsense>wykrzyknik naśladujący odgłos uderzenia płaską powierzchnią czegoś lub upadku czegoś płaskiego</subsense> </sense> </entry> <entry id="duzo;2454664" head="dużo"> <title>dużo</title> <sense variant="1"> <subsense> duża liczba, ilość <example>Miał dużo spraw do załatwienia.</example> <example>Przyszło dużo ludzi.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> w dużym stopniu, zakresie <example>Dużo podróżował.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense> niewiele, wcale, nic <example>Dużo ty o tym wiesz!</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="twoj-I;2531498" head="twój" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">twój</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby, do której się mówi „ty” <example>To twoje ubranie.</example> <example>Słyszałam twoje kroki.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę, do której się mówi „ty” <example>Czerwony to twój kolor.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wio;2536517" head="wio"> <title>wio</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>zawołanie mające pobudzić zwierzę w zaprzęgu do ruszenia z miejsca lub do szybszego biegu</subsense> </sense> </entry> <entry id="naprawde;2486820" head="naprawdę" pos="qub"> <title>naprawdę</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła, za pomocą której mówiący, chcąc przekonać kogoś o słuszności swojego sądu, potwierdza jego prawdziwość <example>Naprawdę nie wiem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie <example>Czy ty naprawdę myślisz, że ci uwierzyłam?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="z-przeciwka-I;2547193" head="z przeciwka" head_variant="I"> <title title_variant="I">z przeciwka</title> <sense> <subsense>z kierunku, w którym mówiący jest zwrócony</subsense> </sense> </entry> <entry id="faktyczny;2458342" head="faktyczny"> <title>faktyczny</title> <sense> <subsense>zgodny z faktami</subsense> </sense> <der>faktycznie</der> </entry> <entry id="poty;2507707" head="póty"> <title>póty</title> <sense> <see id="dopoty;2453493" head="dopóty"/> </sense> </entry> <entry id="lub-II;2479348" head="lub" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">lub</title> <sense> <subsense> partykuła używana między dwoma określeniami ilości lub liczby, komunikująca, że podane wielkości są przybliżone <example>Spotykali się dwa lub trzy razy w tygodniu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="vel;2579330" head="vel"> <title>vel</title> <sense> <subsense> albo, czyli – słowo używane przy zestawieniu określeń synonimicznych lub dwu nazwisk tej samej osoby <example>Bolesław Prus vel Aleksander Głowacki </example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="bu-I;2446478" head="bu" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">bu</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający niski, monotonny dźwięk</subsense> </sense> </entry> <entry id="dlugosc;2452589" head="długość"> <title>długość</title> <sense variant="1"> <subsense>odległość między skrajnymi punktami linii lub płaszczyzny</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>czas, który mija od początku do końca jakiegoś zjawiska, procesu itp.</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>cecha tego, co jest długie</subsense> </sense> <der>długościowy</der> </entry> <entry id="zaprawde;2543665" head="zaprawdę" pos="qub"> <title>zaprawdę</title> <sense qualifier="daw."> <subsense> partykuła podkreślająca prawdziwość sądu <example>Zaprawdę, żal się z nią było rozstawać.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ilosc;2465708" head="ilość"> <title>ilość</title> <sense> <subsense>wielkość tego, co może być mierzone lub ważone</subsense> </sense> <der>ilościowy</der> <der>ilościowo</der> </entry> <entry id="uderzenie;2532056" head="uderzenie"> <title>uderzenie</title> <sense variant="1"> <subsense>raz zadany ręką lub trzymanym przedmiotem</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>gwałtowne zetknięcie się dwóch rzeczy, z których przynajmniej jedna jest w ruchu; też: odgłos towarzyszący takiemu zetknięciu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>nagłe i gwałtowne nasilenie się mrozu, wiatru itp.</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>w boksie, szermierce, walce wręcz: trafienie przeciwnika</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>w grach sportowych, np. w piłce, tenisie, bilardzie: kopnięcie, odbicie piłki, kuli, trafienie piłką, bilą</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>silna dawka leku</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>sposób dotykania, naciskania klawiszy przez artystę grającego na instrumencie klawiszowym, głównie na fortepianie</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>gwałtowny, szybki ruch wojsk w kierunku nieprzyjaciela</subsense> </sense> <der>uderzeniowy</der> <der>uderzeniowo</der> </entry> <entry id="procedura;2572498" head="procedura"> <title>procedura</title> <sense variant="1"> <subsense>określone reguły postępowania w jakiejś sprawie, zwykle o charakterze urzędowym lub prawnym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w językach programowania: wydzielony fragment algorytmu</subsense> </sense> <der>proceduralny</der> </entry> <entry id="wewnatrz-I;2535352" head="wewnątrz" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">wewnątrz</title> <sense> <subsense>przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, znajduje się lub odbywa w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy</subsense> </sense> </entry> <entry id="czyz-II;2450995" head="czyż" head_variant="II"> <title title_variant="II">czyż</title> <sense> <see id="czyzyk;2450998" head="czyżyk"/> </sense> </entry> <entry id="ano;2440452" head="ano" pos="qub"> <title>ano</title> <sense qualifier="pot."> <subsense> partykuła wzmacniająca, nawiązująca lub wykrzyknikowa <example>To on nie był u dentysty? – Ano stchórzył.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="sasiedni;2519508" head="sąsiedni"> <title>sąsiedni</title> <sense> <subsense>położony w pobliżu czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="tekst;2577725" head="tekst"> <title>tekst</title> <sense> <subsense>ciąg zapisanych słów i zdań składających się na pewną całość wyrażającą określone treści</subsense> </sense> <der>tekstowy</der> <der>tekstualny</der> <der>tekstowo</der> <der>tekścik</der> </entry> <entry id="kedyz;2470552" head="kędyż"> <title>kędyż</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>wzmocnione „kędy”</subsense> </sense> </entry> <entry id="smyk-II;2522161" head="smyk" head_variant="II"> <title title_variant="II">smyk</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wyraz oznaczający szybki ruch, szybką ucieczkę</subsense> </sense> </entry> <entry id="wewnatrz-II;2535353" head="wewnątrz" head_variant="II"> <title title_variant="II">wewnątrz</title> <sense variant="1"> <subsense>w granicach zamkniętej przestrzeni lub w obrębie jakiejś grupy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w psychice człowieka</subsense> </sense> </entry> <entry id="piecset;2500216" head="pięćset" pos="num"> <title>pięćset</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 500</subsense> </sense> </entry> <entry id="bravissimo;2445993" head="bravissimo" pos="interj"> <title>bravissimo</title> <pron> braw <akcent>i</akcent> ss-imo </pron> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający najwyższą pochwałę</subsense> </sense> </entry> <entry id="choc-II;2448359" head="choć" head_variant="II"> <title title_variant="II">choć</title> <sense> <see id="chociaz-II;2448355" head="chociaż" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="ktos-I;2476207" head="ktoś" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">ktoś</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek oznaczający określoną osobę, której mówiący nie potrafi zidentyfikować lub której nie chce wskazać <example>Ktoś maczał palce w tej sprawie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka <example>Potrzebny jest ktoś do pomocy w sklepie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek reprezentujący pojęcie osoby <example>Uważał się za kogoś lepszego od innych.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> zaimek oznaczający osobę, która wyróżnia się czymś na tle danej zbiorowości <example> W tym miasteczku doktor jest kimś.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="az-I;2442292" head="aż" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">aż</title> <sense variant="1"> <subsense>spójnik zestawiający zdania współrzędne z uwydatnieniem treści jednego z nich</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>spójnik w zdaniach wyrażających skutek albo stopień nasilenia, granicę czasową tego, o czym mowa w zdaniu poprzedzającym</subsense> </sense> </entry> <entry id="nieliczny;2488910" head="nieliczny"> <title>nieliczny</title> <sense variant="1"> <subsense>niebędący licznym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zdarzający się rzadko</subsense> </sense> <der>nielicznie</der> </entry> <entry id="tyk-II;2531557" head="tyk" head_variant="II"> <title title_variant="II">tyk</title> <sense> <subsense>gęste, matowe, czerwone płótno używane na wsypy</subsense> </sense> </entry> <entry id="minimum-II;2483631" head="minimum" head_variant="II"> <title title_variant="II">minimum</title> <sense> <subsense>najmniej, co najmniej, przynajmniej</subsense> </sense> </entry> <entry id="scichapek-III;3047193" head="ścichapęk" head_variant="III"> <title title_variant="III">ścichapęk</title> <sense qualifier="żart."> <subsense>w sposób nagły i zaskakujący</subsense> </sense> </entry> <entry id="kuku-II;2476347" head="kuku" head_variant="II"> <title title_variant="II">kuku</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>w języku małych dzieci: skaleczenie, ranka; też: krzywda</subsense> </sense> </entry> <entry id="zeby-II;2548100" head="żeby" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">żeby</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła wyrażająca życzenie lub pragnienie <example>Żeby go piekło pochłonęło! </example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wyrażająca ubolewanie lub politowanie <example>Żeby tak ciągle zrzędzić!</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła występująca w zdaniach, za pomocą których mówiący chce przekonać rozmówcę o autentyczności swoich doświadczeń <example>Żebyś wiedział, co ja przeżyłam!</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> partykuła występująca w poleceniach, naganach i groźbach <example>Żeby mi to było ostatni raz!</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pewien-I;2499545" head="pewien" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">pewien</title> <sense> <subsense> zaimek odnoszący się do obiektów o cechach znanych mówiącemu, ale nieokreślanych w wypowiedzi <example>Pewne osoby chcą cię poznać.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ponadto;2504482" head="ponadto" pos="qub"> <title>ponadto</title> <sense> <subsense> partykuła nawiązująca do poprzedniego kontekstu i wprowadzająca nową informację na omawiany już temat <example>Była zdolna i pracowita, a ponadto bardzo miła.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="rozmowa;2516765" head="rozmowa"> <title>rozmowa</title> <sense> <subsense>wzajemna wymiana myśli za pomocą słów</subsense> </sense> <der>rozmawiać</der> <der>rozmówca</der> <der>rozmówczyni</der> </entry> <entry id="jakis;2467287" head="jakiś" pos="pron"> <title>jakiś</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek nieokreślony <example>Jakieś dziecko płacze.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek dodawany do określenia liczby, ilości lub miary w przybliżeniu <example>Wrócę za jakąś godzinę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense> zaimek wyrażający przypuszczenie nadawcy, że cecha komunikowana przez przymiotnik w pewnym tylko stopniu przysługuje komuś lub czemuś <example>Ona była dzisiaj jakaś ponura.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dlaczegoz;2452516" head="dlaczegoż"> <title>dlaczegoż</title> <sense> <see id="dlaczego;2452515" head="dlaczego"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="ecru-I;2456178" head="écru" head_variant="I"> <title title_variant="I">écru</title> <pron> ekr <akcent>ü</akcent> </pron> <sense> <subsense>kolor biały z żółtawym odcieniem</subsense> </sense> </entry> <entry id="budowa;2446520" head="budowa"> <title>budowa</title> <sense variant="1"> <subsense>budowanie domu, mostu, drogi itp.; też: miejsce, gdzie trwają takie prace</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zespół i wzajemne powiązanie części składowych całości</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>tworzenie, organizowanie czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="ktoredyz;2476212" head="którędyż" pos="pron"> <title>którędyż</title> <sense> <subsense> zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie <example>Którędyż ona tu przyszła?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="uff;2532149" head="uff"> <title>uff</title> <sense> <see id="uf;2532142" head="uf"/> </sense> </entry> <entry id="pol-II;2507422" head="pół" head_variant="II" pos="pron"> <title title_variant="II">pół</title> <sense> <subsense> zaimek oznaczający dużą liczbę lub ilość czegoś <example>Pół życia stracił na poszukiwania.</example> <example>Na pogrzeb przyszło pół miasta.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="jeden-III;2467650" head="jeden" head_variant="III"> <title title_variant="III">jeden</title> <sense> <subsense>pewien, bliżej nieokreślony</subsense> </sense> </entry> <entry id="zdziwienie;2545417" head="zdziwienie"> <title>zdziwienie</title> <sense> <subsense>stan osoby, która się zdziwiła</subsense> </sense> </entry> <entry id="oprocz;2495815" head="oprócz" pos="prep"> <title>oprócz</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek wyłączający z zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku <example>Zwiedzili cały pałac oprócz ostatniego piętra.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek włączający do zakresu odniesienia zdania element, którego nazwa użyta jest po tym przyimku <example>Oprócz niego byli tam i inni.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pstryk-I;2513029" head="pstryk" head_variant="I"> <title title_variant="I">pstryk</title> <sense> <see id="pstryczek;2513028" head="pstryczek"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="jesli;2468088" head="jeśli" pos="conj"> <title>jeśli</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunek, od którego spełnienia zależy to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Jeśli będziesz dobrze się uczył, to dostaniesz stypendium.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające okoliczności, w jakich zachodzi stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Martwiła się bardzo, jeśli kogoś spotykało nieszczęście.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające założenie, przy którym jest prawdziwe lub może się spełnić to, o czym jest mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Jeśli dobrze pamiętam jego życiorys, to studiował najpierw filozofię, a potem prawo.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Jeśli nie wychodzi z domu od tygodnia, to musi być chory.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne uzasadniające pytanie retoryczne zawarte w zdaniu nadrzędnym <example>Co mają powiedzieć inni, jeśli ty narzekasz na brak pieniędzy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> spójnik używany do ostrzeżenia rozmówcy przed negatywnymi konsekwencjami działania, o którym mowa w zdaniu podrzędnym <example>Jeśli tu jeszcze raz przyjedziesz, to wyrzucę cię za drzwi.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym zakłada się możliwość zajścia pewnego zdarzenia ocenianego jako nieistotne <example>Jeśli nawet będę musiał wyjechać, to zostaną inni.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, którego prawdziwość nie jest wykluczona <example>Jeśli czegoś tej zupie brakuje, to pieprzu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, w którym jest mowa o zdarzeniu uważanym za nieprawdopodobne do tego stopnia, co zdarzenie charakteryzowane w zdaniu nadrzędnym <example>Jeśli on dotrzyma tajemnicy, to mi kaktus na dłoni wyrośnie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense> spójnik łączący dwa zdania o treściach przeciwstawnych <example>Jeśli w szkole zachowywał się skandalicznie, to w domu był wyjątkowo grzeczny.</example> </subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense> spójnik wraz ze słowem „nie” przyłączający wyrażenie, które rozszerza potencjalny zakres odniesienia charakterystyki przedstawionej w zdaniu <example>Przejechaliśmy już pięćset kilometrów, jeśli nie więcej.</example> </subsense> </sense> <sense variant="12"> <subsense> spójnik wraz ze słowem „nie” łączący dwa zdania lub równorzędne składniki zdania w konstrukcję komunikującą, że ma miejsce jeden z dwóch przedstawionych w niej stanów rzeczy <example>Zawsze go coś bolało, jeśli nie brzuch, to głowa.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="cwierc-II;2656095" head="ćwierć" head_variant="II"> <title title_variant="II">ćwierć</title> <sense> <subsense>ćwiartka</subsense> </sense> <der>ćwierciowy</der> </entry> <entry id="wczesnie;2535020" head="wcześnie"> <title>wcześnie</title> <sense variant="1"> <subsense>rano</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w odpowiednim czasie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>dawno temu, w początkowym okresie trwania czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>na początku spodziewanego okresu lub przed właściwą porą</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>„wcześniej” przed upływem jakiegoś określonego czasu, przed jakimś innym wydarzeniem</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>„wcześniej” uprzednio, poprzednio, dawniej</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>„najwcześniej” nie wcześniej niż ...</subsense> </sense> </entry> <entry id="dzisiaj-I;2455927" head="dzisiaj" head_variant="I"> <title title_variant="I">dzisiaj</title> <sense> <see id="dzis-I;2455931" head="dziś" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="dziesiaty-I;2455754" head="dziesiąty" head_variant="I"> <title title_variant="I">dziesiąty</title> <sense> <subsense>będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dziesięciu jednostek lub jedną z dziesięciu części, na które można coś podzielić</subsense> </sense> </entry> <entry id="e-II;2456132" head="e" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">e</title> <sense> <subsense variant="a"> wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne <example>E, nudny jesteś!</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub mający na celu zwrócenie czyjejś uwagi <example>E! Mały, chodź no tu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="obietnica;2491505" head="obietnica"> <title>obietnica</title> <sense> <subsense>zapewnienie zrobienia, załatwienia lub dania komuś czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="tenze;2529355" head="tenże"> <title>tenże</title> <sense> <subsense>ten sam</subsense> </sense> </entry> <entry id="okoliczny;2494692" head="okoliczny"> <title>okoliczny</title> <sense variant="1"> <subsense>znajdujący się w pobliżu czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>miejscowy, tutejszy, lokalny</subsense> </sense> </entry> <entry id="kurwa;2476756" head="kurwa"> <title>kurwa</title> <sense variant="1" qualifier="wulg."> <subsense>prostytutka; też: kobieta prowadząca rozwiązły tryb życia</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="wulg."> <subsense>przekleństwo</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="wulg."> <subsense>o kobiecie</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="wulg."> <subsense>o kimś, kto dla osiągnięcia korzyści postępuje w sposób moralnie naganny</subsense> </sense> <der>kurewka</der> </entry> <entry id="ostatnio;2496616" head="ostatnio"> <title>ostatnio</title> <sense variant="1"> <subsense>w ostatnich czasach, niedawno</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>ostatnim razem</subsense> </sense> </entry> <entry id="wrazenie;2537743" head="wrażenie"> <title>wrażenie</title> <sense variant="1"> <subsense>stan psychiczny, reakcja psychiczna wywołane jakimś bodźcem</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przeżycie, zwłaszcza silne</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny</subsense> </sense> <der>wrażeniowy</der> </entry> <entry id="halo-I;2559867" head="halo" head_variant="I"> <title title_variant="I">halo</title> <sense variant="1"> <subsense>słowo rozpoczynające rozmowę telefoniczną lub używane w celu upewnienia się, że rozmowa nie została przerwana</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>słowo używane w celu przywołania kogoś lub zwrócenia na siebie czyjejś uwagi</subsense> </sense> </entry> <entry id="czesc-I;2450558" head="cześć" head_variant="I"> <title title_variant="I">cześć</title> <sense variant="1"> <subsense>szacunek, poważanie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>honor, dobre imię</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>kult, uwielbienie</subsense> </sense> </entry> <entry id="wy;2538493" head="wy" pos="pron"> <title>wy</title> <sense variant="1"> <subsense>zaimek odnoszący się do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zaimek używany w niektórych środowiskach zamiast "pan", "pani"</subsense> </sense> </entry> <entry id="lapu-capu;2479804" head="łapu-capu"> <title>łapu-capu</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>pośpiesznie, bez namysłu, nieuważnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="lila-II;2478447" head="lila" head_variant="II"> <title title_variant="II">lila</title> <sense> <subsense>w kolorze liliowym</subsense> </sense> </entry> <entry id="sztuczny;2527224" head="sztuczny"> <title>sztuczny</title> <sense variant="1"> <subsense>o substancji, przedmiocie lub zjawisku: stworzony przez człowieka w celu zastąpienia naturalnego odpowiednika</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niezgodny z naturalną koleją rzeczy</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zachowujący się w sposób nienaturalny; też: świadczący o takim zachowaniu</subsense> </sense> <der>sztucznie</der> </entry> <entry id="plask-I;2500890" head="plask" head_variant="I"> <title title_variant="I">plask</title> <sense> <subsense>odgłos powstający przy uderzeniu o jakąś płaską powierzchnię</subsense> </sense> </entry> <entry id="tyle-II;2531572" head="tyle" head_variant="II" pos="pron"> <title title_variant="II">tyle</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek komunikujący o dużej ilości zdarzeń, która może pociągać za sobą konsekwencje, o których jest mowa <example>Tyle chodziła, że aż nabawiła się odcisków.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense variant="a"> zaimek komunikujący o małej ilości, liczbie lub skali, która ogranicza się do tego, o czym jest mowa w zdaniu podrzędnym <example>Tyle zrozumiała, że ktoś ją gdzieś zaprasza.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub o takiej samej liczbie, ilości lub skali czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym <example>Napisał tyle, ile umiał.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „na” komunikuje, że stopień lub zakres danego stanu rzeczy jest wystarczający do uzasadnienia tego, o czym mowa <example>Był na tyle sprytny, że wszystko przewidział.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> zaimek, który wraz z poprzedzającym przyimkiem „o” wprowadza wyrażenie charakteryzujące stopień, w jakim można urzeczywistnić lub wyjaśnić to, o czym jest mowa, albo otwiera zdanie zamykające wypowiedź na jakiś temat lub przerywające ją na jakiś czas <example>Była o tyle rozsądna, że nie mówiła o tym.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dziewiec;2455850" head="dziewięć" pos="num"> <title>dziewięć</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 9</subsense> </sense> </entry> <entry id="niechcacy;2488422" head="niechcący"> <title>niechcący</title> <sense> <subsense>mimo woli, nieświadomie</subsense> </sense> </entry> <entry id="hosanna;2465101" head="hosanna" pos="interj"> <title>hosanna</title> <sense> <subsense>wykrzyknik będący pierwotnie wezwaniem do Boga o pomoc, potem radosną inwokacją</subsense> </sense> </entry> <entry id="ciao;2553607" head="ciao"> <title>ciao</title> <pron> cziao</pron> <sense qualifier="pot."> <subsense>do widzenia</subsense> </sense> </entry> <entry id="bilion-II;2444688" head="bilion" head_variant="II"> <title title_variant="II">bilion</title> <sense qualifier=" pot."> <subsense>ogromna liczba czegoś lub kogoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="lup-II;2480168" head="łup" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">łup</title> <sense> <subsense>wykrzyknik naśladujący uderzenie, zwykle nagłe i mocne</subsense> </sense> </entry> <entry id="zeszly;2545614" head="zeszły"> <title>zeszły</title> <sense> <subsense>taki, który dopiero co minął</subsense> </sense> </entry> <entry id="kolekcja;2563856" head="kolekcja"> <title>kolekcja</title> <sense variant="1"> <subsense>zbiór przedmiotów jednego rodzaju, gromadzonych przez kogoś ze względu na ich wartość artystyczną, naukową lub historyczną</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zestaw strojów proponowany przez projektanta lub firmę na daną porę roku lub okazję</subsense> </sense> <der>kolekcyjka</der> </entry> <entry id="ale-III;2439479" head="ale" head_variant="III" pos="interj"> <title title_variant="III">ale</title> <sense qualifier="pot."> <subsense variant="a"> wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział <example>Ale! W tym nie było żadnej ironii.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub używany wtedy, gdy mówiący przypomni sobie coś nieoczekiwanie <example>Ale! Ale! Chciałem coś jeszcze powiedzieć.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="calkiem;2447081" head="całkiem"> <title>całkiem</title> <sense variant="1"> <subsense>całkowicie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w pewnym stopniu</subsense> </sense> </entry> <entry id="kontra-I;2473531" head="kontra" head_variant="I"> <title title_variant="I">kontra</title> <sense variant="1"> <subsense>wypowiedź lub działanie wyrażające sprzeciw wobec wypowiedzi lub działania innej osoby</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w boksie: błyskawiczny cios odparowujący lub blokujący atak przeciwnika</subsense> </sense> <sense variant="3"> <see id="kontratak;2564526" head="kontratak"> <sense variant="2"/> </see> </sense> <sense variant="4" qualifier="karc."> <subsense>zobowiązanie się gracza do niedopuszczenia do wzięcia przez przeciwnika deklarowanej liczby lew</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>w wioślarstwie: wiosłowanie wstecz</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>kreskowa klisza drukarska, dająca na odbitce odwrotny w stosunku do oryginału układ plam czarnych i białych</subsense> </sense> <der>kontrować</der> </entry> <entry id="popojutrze-I;2504979" head="popojutrze" head_variant="I"> <title title_variant="I">popojutrze</title> <sense> <subsense>następnego dnia po dniu pojutrzejszym</subsense> </sense> </entry> <entry id="zakaz;2542582" head="zakaz"> <title>zakaz</title> <sense> <subsense>zarządzenie lub polecenie zabraniające czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="hop;2465064" head="hop" pos="interj"> <title>hop</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik zachęcający do skoku lub podskakiwania</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się</subsense> </sense> </entry> <entry id="napad;2486627" head="napad"> <title>napad</title> <sense variant="1"> <subsense>niespodziewane agresywne napadnięcie na kogoś lub na coś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zbrojny atak na czyjeś terytorium</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>gwałtowne wystąpienie lub działanie przeciwko komuś lub czemuś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>nagłe pojawienie się lub nasilenie się jakiejś cechy u kogoś</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>gwałtowne nasilenie się jakiejś choroby lub jej objawów, występujące okresowo; też: gwałtowny przejaw silnego stanu emocjonalnego</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>ofensywna część drużyny w wielu grach zespołowych</subsense> </sense> </entry> <entry id="niemalze;2488947" head="niemalże"> <title>niemalże</title> <sense> <see id="niemal;2488944" head="niemal"/> </sense> </entry> <entry id="wizja;2579941" head="wizja"> <title>wizja</title> <sense variant="1"> <subsense>obraz pojawiający się w czyjejś wyobraźni pod wpływem natchnienia, szaleństwa, wysokiej gorączki lub środków odurzających</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>czyjeś wyobrażenie jakichś zdarzeń mających zajść w przyszłości, zwykle przedstawiane w książce lub w filmie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ogół sygnałów tworzących obraz, przesyłanych od nadajnika do odbiornika; też: obraz na ekranie telewizora</subsense> </sense> <der>wizyjny</der> <der>wizyjnie</der> <der>wizyjność</der> </entry> <entry id="wokol-II;2537358" head="wokół" head_variant="II"> <title title_variant="II">wokół</title> <sense variant="1"> <subsense> ze wszystkich stron miejsca lub we wszystkie strony z miejsca położonego w środku <example>Wokół szalała burza.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> w otoczeniu, w środowisku <example>Wszystkim wokół opowiada o swoich chorobach.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="czolem;2450643" head="czołem"> <title>czołem</title> <sense> <subsense>oficjalne pozdrowienie używane w wojsku, a także poufale wśród osób bliżej z sobą zżytych</subsense> </sense> </entry> <entry id="kurka;2476685" head="kurka"> <title>kurka</title> <sense variant="1"> <subsense>mała lub młoda kura</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>grzyb jadalny o wklęsłym, żółtawym kapeluszu</subsense> </sense> </entry> <entry id="ledwo-II;2477732" head="ledwo" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">ledwo</title> <title title_variant="II">ledwie</title> <sense> <subsense> spójnik międzyzdaniowy wskazujący na bezpośrednie następstwo zdarzeń <example>Ledwo zabrał się do pracy, zadzwonił telefon.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="niemniej;2489008" head="niemniej" pos="conj"> <title>niemniej</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu; też w wyrażeniach: <example>niemniej jednak, niemniej przeto</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zrazu;2547218" head="zrazu"> <title>zrazu</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>początkowo</subsense> </sense> </entry> <entry id="zaden-III;3028954" head="żaden" head_variant="III"> <title title_variant="III">żaden</title> <sense> <see id="nikt;2490553" head="nikt"/> </sense> </entry> <entry id="razy;3061579" head="razy"> <title>razy</title> <sense> <subsense>wyraz używany na określenie działania mnożenia</subsense> </sense> </entry> <entry id="lupu-cupu;2480199" head="łupu-cupu"> <title>łupu-cupu</title> <sense> <see id="" head="łup-cup "/> </sense> </entry> <entry id="jeszcze;2468084" head="jeszcze" pos="qub"> <title>jeszcze</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła komunikująca, że dany stan rzeczy trwał lub trwa dłużej, niż mówiący się tego spodziewał <example>Dziecko jeszcze śpi.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła komunikująca, że coś stało się niedawno lub że od zajścia danego zdarzenia upłynęło niewiele czasu <example>Jeszcze przed godziną było tu gwarno.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła uwydatniająca odległość w czasie lub przestrzeni między danym miejscem bądź momentem a początkiem lub końcem zdarzenia, o którym jest mowa <example> Do wyjazdu mamy jeszcze dwa dni.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią obiekt <example>Dzwoniła jeszcze twoja siostra.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> partykuła podkreślająca, że cecha, o której mowa, przysługuje danemu obiektowi w większym stopniu niż innym wskazanym obiektom i że mówiący nie spodziewał się tego <example> Dziś jest jeszcze chłodniej niż wczoraj.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> partykuła komunikująca, że mówiący ocenia dany przedmiot z punktu widzenia charakteryzowanej cechy jako stosunkowo niezły na tle innych przedmiotów tego samego rodzaju <example>Wśród tych zwiędłych kwiatów te róże są jeszcze najładniejsze.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> partykuła zapewniająca adresata, który wątpi w urzeczywistnienie się faktu, o którym jest mowa, że będzie on miał miejsce w przyszłości <example>Jeszcze się o tym przekonasz.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wszystek;2538292" head="wszystek" pos="pron"> <title>wszystek</title> <sense> <subsense>zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy całej substancji lub zbiorowości nazywanej przez określany rzeczownik</subsense> </sense> <der>wszyściutki</der> <der>wszyściuśki</der> <der>wszyściuchny</der> <der>wszyściuteńki</der> <der>wszyściusieńki</der> <der>wszyściutko</der> <der>wszyściuśko</der> <der>wszyściuchno</der> <der>wszyściuteńko</der> <der>wszyściusieńko</der> </entry> <entry id="wszelako-I;2538272" head="wszelako" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">wszelako</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że treść zdania jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu <example>Zebrane fakty zasługują wszelako na szerszą i głębszą interpretację.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="naprzeciw-II;2486853" head="naprzeciw" head_variant="II"> <title title_variant="II">naprzeciw</title> <title title_variant="II">naprzeciwko</title> <sense> <subsense>po przeciwnej, przeciwległej stronie</subsense> </sense> </entry> <entry id="czterykroc;2450787" head="czterykroć"> <title>czterykroć</title> <sense> <subsense>cztery razy</subsense> </sense> </entry> <entry id="sposrod;2523213" head="spośród" pos="prep"> <title>spośród</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części jakiegoś zbioru <example>Wybrano go spośród zebranych.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu <example>Spośród zarośli wyłaniała się zabytkowa wieża.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="sluzba;2521967" head="służba"> <title>służba</title> <sense variant="1"> <subsense>praca na rzecz jakiejś wspólnoty, wykonywana z poświęceniem</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>instytucja użyteczności publicznej lub wojsko; też: pracownicy tej instytucji</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>działalność tych instytucji</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>obowiązki pełnione w określonych godzinach pracy w niektórych instytucjach</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="daw."> <subsense>wykonywanie pracy służącego w czyimś domu, gospodarstwie itp. za wynagrodzeniem; też: osoby wykonujące takie prace</subsense> </sense> </entry> <entry id="podobno;2502488" head="podobno"> <title>podobno</title> <sense> <subsense>jak się zdaje, jak mówią</subsense> </sense> </entry> <entry id="wniwecz;2537070" head="wniwecz"> <title>wniwecz</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>całkiem, zupełnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="traf;2530242" head="traf"> <title>traf</title> <sense> <subsense>przypadek, zbieg okoliczności</subsense> </sense> </entry> <entry id="bilion-I;2444687" head="bilion" head_variant="I"> <title title_variant="I">bilion</title> <sense> <subsense>w Polsce i w niektórych krajach: milion milionów, w innych – tysiąc milionów (miliard)</subsense> </sense> </entry> <entry id="pewnie-I;2499550" head="pewnie" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">pewnie</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że mówiący uważa coś za bardzo prawdopodobne <example>Pewnie dobrze zarobię.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pik-IV;2500326" head="pik" head_variant="IV" pos="interj"> <title title_variant="IV">pik</title> <sense> <subsense>wykrzyknik oznaczający lekkie ukłucie, uderzenie, zwykle serca, lub naśladujący głos wydawany przez niektóre ptaki</subsense> </sense> </entry> <entry id="nieprawdaz;2489443" head="nieprawdaż"> <title>nieprawdaż</title> <sense> <see id="nieprawda-II;2489442" head="nieprawda" head_variant="II"> <sense variant="2"/> </see> </sense> </entry> <entry id="relacja;2573836" head="relacja"> <title>relacja</title> <sense variant="1"> <subsense>opowiadanie naocznego świadka o przebiegu jakiegoś zdarzenia</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>stosunek lub zależność między przedmiotami, pojęciami, wielkościami itp.</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>związek zachodzący między ludźmi lub grupami społecznymi</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>trasa przejazdu pociągu od stacji początkowej do końcowej</subsense> </sense> <der>relacyjny</der> <der>relacyjność</der> <der>relacjonować</der> </entry> <entry id="gul-II;2559737" head="gul" head_variant="II"> <title title_variant="II">gul</title> <sense> <subsense>u ludów muzułmańskich: demon, który pożera ludzi i zwłoki na cmentarzach</subsense> </sense> </entry> <entry id="malo;2480930" head="mało"> <title>mało</title> <sense variant="1"> <subsense> mała lub za mała liczba, ilość kogoś lub czegoś <example>Mam mało pieniędzy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> w małym lub za małym stopniu, zakresie <example> Mało go znam.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> słowo, za pomocą którego mówiący koryguje wcześniejszą wypowiedź, uznając, że użyte określenie charakteryzuje się zbyt małym stopniem intensywności <example>Wtedy zaczęliśmy krzyczeć, mało krzyczeć – darliśmy się.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> w połączeniu z rzeczownikami i zaimkami osobowymi wskazuje, że dana osoba nie zadowala się tym, co ma, i chce więcej <example>Ciągle mu mało zaszczytów.</example> </subsense> </sense> <der>maleńko</der> <der>malutko</der> <der>maluśko</der> <der>maciupko</der> <der>maluteńko</der> <der>malusieńko</der> <der>maciupeńko</der> </entry> <entry id="nowy-II;3033117" head="nowy" head_variant="II"> <title title_variant="II">nowy</title> <sense> <subsense>człowiek właśnie przybyły, dopiero co poznany lub początkujący w jakimś zawodzie</subsense> </sense> <der>nowa</der> </entry> <entry id="rzadki;2518530" head="rzadki"> <title>rzadki</title> <sense variant="1"> <subsense>złożony z elementów znajdujących się w dużych odstępach od siebie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>o płynach i potrawach: mający płynną konsystencję</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>o włosach, sierści: rosnący w dużych odstępach</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>o tkaninach, splotach: mający duże oczka</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>nieczęsto się zdarzający, spotykany</subsense> </sense> <der>rzadziutki</der> </entry> <entry id="wpis;2537645" head="wpis"> <title>wpis</title> <sense variant="1"> <subsense>tekst wpisany odręcznie do pamiętnika lub księgi pamiątkowej</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>opłata wnoszona przy zapisywaniu się do jakiegoś stowarzyszenia, na kurs itp.</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zarejestrowanie kogoś, czegoś w księdze urzędowej; też: notatka poświadczająca taką rejestrację</subsense> </sense> <sense variant="4"> <see id="post-II;2505831" head="post" head_variant="II"/> </sense> <der>wpisowy</der> </entry> <entry id="szereg-I;2526462" head="szereg" head_variant="I"> <title title_variant="I">szereg</title> <sense variant="1"> <subsense>ciąg osób lub rzeczy znajdujących się obok siebie, w jednej, prostej linii</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zbiór jednostek, np. faktów, uporządkowanych według określonego systemu</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="mat."> <subsense>wyrażenie mające postać sumy skończonej lub nieskończonej liczby składników</subsense> </sense> </entry> <entry id="niezadlugo;2490295" head="niezadługo"> <title>niezadługo</title> <sense> <subsense>wkrótce, niebawem</subsense> </sense> </entry> <entry id="fi;2458885" head="fi" pos="interj"> <title>fi</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający podziw, uznanie lub niedowierzanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="ot;2496988" head="ot" pos="qub"> <title>ot</title> <sense qualifier="pot."> <subsense> partykuła poprzedzająca składnik zdania odnoszący się do czegoś, co mówiący uważa za zwyczajne lub nieistotne <example>Odwiedziłem wczoraj dziadka, ot tak sobie, żeby pogadać.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="rowniez;2517746" head="również" pos="qub"> <title>również</title> <sense> <subsense> partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach tego zbioru <example>Jest surowy dla wszystkich, również dla siebie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="prezentacja;2572427" head="prezentacja"> <title>prezentacja</title> <sense variant="1"> <subsense>przedstawienie kogoś komuś w sposób oficjalny</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>pokaz towarów, urządzeń, filmów itp.</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>przedstawienie swojego programu lub stanowiska w jakiejś sprawie</subsense> </sense> <der>prezentacyjny</der> </entry> <entry id="swiadectwo;2528170" head="świadectwo"> <title>świadectwo</title> <sense variant="1"> <subsense>dokument stwierdzający ukończenie jakiejś szkoły lub jakiegoś kursu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dokument stwierdzający pewien fakt lub prawo do czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>dowód istnienia czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>potwierdzenie czegoś przez świadka</subsense> </sense> </entry> <entry id="wreszcie-II;2537762" head="wreszcie" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">wreszcie</title> <sense> <subsense> partykuła poprzedzająca ostatni człon wyliczenia <example>Ogarnęło go zdziwienie, potem niezadowolenie, wreszcie złość.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="przygotowanie;2512060" head="przygotowanie"> <title>przygotowanie</title> <sense> <subsense>czynności, zabiegi, starania wykonywane z myślą o czymś, co ma nastąpić</subsense> </sense> </entry> <entry id="hm-I;2464832" head="hm" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">hm</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający namysł mówiącego</subsense> </sense> </entry> <entry id="trzy-I;2531139" head="trzy" head_variant="I" pos="num"> <title title_variant="I">trzy</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 3</subsense> </sense> </entry> <entry id="obunoz;2492258" head="obunóż"> <title>obunóż</title> <sense> <subsense>obiema nogami</subsense> </sense> </entry> <entry id="rano-I;2514103" head="rano" head_variant="I"> <title title_variant="I">rano</title> <sense> <subsense>wczesna pora dnia</subsense> </sense> </entry> <entry id="miejsce;2482896" head="miejsce"> <title>miejsce</title> <sense variant="1"> <subsense>przestrzeń, którą można czymś zająć lub zapełnić</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>określony fragment ciała</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>część jakiejś przestrzeni, na której ktoś przebywa, coś się znajduje lub odbywa; też: pomieszczenie służące określonym celom</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>wycinek przestrzeni przeznaczony dla jednej osoby</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>pozycja, ranga lub rola kogoś lub czegoś</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>fragment tekstu, wypowiedzi lub ciągu zdarzeń</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>stanowisko, posada</subsense> </sense> </entry> <entry id="dokadkolwiek;2452993" head="dokądkolwiek" pos="pron"> <title>dokądkolwiek</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru miejsca bądź kierunku czynności <example> Możesz go zaprosić dokądkolwiek.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, zachodzi zawsze, bez względu na miejsce zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym <example>Wszędzie mi dobrze, dokądkolwiek pójdę.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="etap;2557117" head="etap"> <title>etap</title> <sense variant="1"> <subsense>część przebywanej drogi, trasy itp. między dwoma postojami</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>okres rozwoju jakiejś działalności lub procesu</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="daw."> <subsense>miejsce postoju w czasie podróży</subsense> </sense> <der>etapowy</der> <der>etapowo</der> </entry> <entry id="dlaboga;2452514" head="dlaboga" pos="interj"> <title>dlaboga</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>wykrzyknik wyrażający różne reakcje emocjonalne, zwłaszcza lęk lub zdziwienie</subsense> </sense> </entry> <entry id="dzisiaj-II;2455928" head="dzisiaj" head_variant="II"> <title title_variant="II">dzisiaj</title> <sense> <see id="dzis-II;2455932" head="dziś" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="pfe;2499622" head="pfe"> <title>pfe</title> <sense> <see id="fe;2458713" head="fe"/> </sense> </entry> <entry id="contra;2449623" head="contra"> <title>contra</title> <sense> <see id="kontra-II;2473532" head="kontra" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="prawie;2507950" head="prawie" pos="qub"> <title>prawie</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło <example>Była prawie mężatką.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pietnascie;2500267" head="piętnaście" pos="num"> <title>piętnaście</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 15</subsense> </sense> </entry> <entry id="lada-II;2477213" head="lada" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">lada</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności <example>Pod lada pretekstem przynosił do pracy alkohol.</example> </subsense> <subsense variant="b"> wyrażająca obojętność wyboru <example>Obywał się lada czym.</example> </subsense> <subsense variant="c"> wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś <example>Nie będzie mnie lada kto obrażał.</example> </subsense> <subsense variant="d"> wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę <example>To był nie lada sukces.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="szesnascie;2526525" head="szesnaście" pos="num"> <title>szesnaście</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 16</subsense> </sense> </entry> <entry id="fragment;2558505" head="fragment"> <title>fragment</title> <sense variant="1"> <subsense>wyodrębniona część jakiejś całości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niewielki utwór literacki o formie szkicowej, urywkowej, popularny w okresie romantyzmu</subsense> </sense> <der>fragmencik</der> </entry> <entry id="psipsi;2513005" head="psipsi"> <title>psipsi</title> <sense variant="1" qualifier="euf."> <subsense>oddanie moczu</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="euf."> <subsense>mocz</subsense> </sense> </entry> <entry id="a-la;2549349" head="à la"> <title>à la</title> <pron> a l <akcent>a</akcent> </pron> <sense> <subsense> wykonany tak, by przypominał kogoś lub coś <example>cielęcina à la flaczki</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="poniewczasie;2504547" head="poniewczasie"> <title>poniewczasie</title> <sense> <subsense>zbyt późno</subsense> </sense> </entry> <entry id="pewnie-II;2499551" head="pewnie" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">pewnie</title> <sense> <subsense>wykrzyknik potwierdzający coś lub zaprzeczający czemuś</subsense> </sense> </entry> <entry id="ilekroc;2465681" head="ilekroć" pos="conj"> <title>ilekroć</title> <sense> <subsense> spójnik łączący wypowiedzenia, wskazujący na zależność zachodzącą między regularnie powtarzającymi się faktami: ile razy <example>Ilekroć o niej myśli, ogarnia go złość.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ten;2529326" head="ten" pos="pron"> <title>ten</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wyróżnionych spośród innych i wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego <example>To ten człowiek.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy <example>I co z tymi pieniędzmi?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek w funkcji wyrażenia nawiązującego, odnosi się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa <example>Był wczoraj na jakimś filmie, film ten znał już wcześniej.</example> <example>To jest ta książka, o której mówiłam.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek używany przy nazwach dni, wyznaczający najbliższy taki dzień w przeszłości lub w przyszłości <example>Spotkamy się w tę niedzielę.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ach;2438534" head="ach" pos="interj"> <title>ach</title> <sense> <subsense>wykrzyknik ujawniający spontaniczną reakcję mówiącego</subsense> </sense> </entry> <entry id="wzdluz-II;2541440" head="wzdłuż" head_variant="II"> <title title_variant="II">wzdłuż</title> <sense> <subsense>równolegle do dłuższego boku</subsense> </sense> </entry> <entry id="niz-III;2490698" head="niż" head_variant="III"> <title title_variant="III">niż</title> <sense variant="1"> <subsense>nizina obejmująca duże obszary</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>bardzo niski lub najniższy poziom czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, w którym ciśnienie maleje ku środkowi obszaru</subsense> </sense> <der>niżowy</der> </entry> <entry id="stokroc;2524279" head="stokroć"> <title>stokroć</title> <sense variant="1"> <subsense>sto razy lub bardzo wiele razy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>bardzo intensywnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="trzydziesty-II;3061745" head="trzydziesty" head_variant="II"> <title title_variant="II">trzydziesty</title> <sense> <subsense>trzydziesty dzień miesiąca</subsense> </sense> </entry> <entry id="przetarg;2511430" head="przetarg"> <title>przetarg</title> <sense variant="1"> <subsense>publiczna sprzedaż ruchomości lub nieruchomości, w której nabywcą zostaje osoba oferująca najwyższą cenę</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>konkurs ofert na wykonanie określonych robót i usług</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>spór, targowanie się o jakieś ustępstwa</subsense> </sense> <der>przetargowy</der> </entry> <entry id="mozliwy;2484883" head="możliwy"> <title>możliwy</title> <sense variant="1"> <subsense>taki, który da się urzeczywistnić</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>będący w zasięgu czyichś możliwości</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>taki, który może się zdarzyć</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="pot."> <subsense>dość dobry, znośny, jaki taki</subsense> </sense> </entry> <entry id="wlasciwie;2536884" head="właściwie" pos="qub"> <title>właściwie</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła, za pomocą której mówiący podkreśla to, co chce powiedzieć <example>Właściwie to nie mam żadnych aspiracji.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła, za pomocą której mówiący poprawia lub uzupełnia swoją wypowiedź albo wypowiedź rozmówcy <example>Z dnia na dzień, a właściwie z godziny na godzinę wszystko się zmieniło.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła, za pomocą której mówiący przekazuje, że nie wszystko rozumie, pamięta itp. <example> O co ci właściwie chodzi?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nieopodal-I;2489207" head="nieopodal" head_variant="I"> <title title_variant="I">nieopodal</title> <sense> <see id="opodal-I;2495690" head="opodal" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="i-III;2465455" head="i" head_variant="III" pos="qub"> <title title_variant="III">i</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> partykuła włączająca do danego zbioru wyróżniony przez nią element <example>Trzeba i jego zaprosić.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub wprowadzająca w zdanie wyrażenie wtrącone <example>Obrady, i tak spóźnione, odwlekały się.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wprowadzająca wypowiedź akceptującą czyjąś wcześniejszą wypowiedź <example>Idę spać. – I słusznie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense variant="a"> partykuła poprzedzająca składnik zdania, który komunikuje o jednym z możliwych zachowań w danej sytuacji <example>Mogę i sama to naprawić.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub określający minimalny zakres niespełnionych oczekiwań mówiącego <example>Wychodząc i słowa nie powiedział.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="mig;2483202" head="mig"> <title>mig</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>znak porozumiewawczy wykonywany za pomocą gestów lub mimiki</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>umowny ruch lub układ rąk, dłoni, palców odpowiadający poszczególnym wyrazom, literom, cyfrom w alfabecie migowym głuchoniemych</subsense> </sense> </entry> <entry id="czesc;2450589" head="część"> <title>część</title> <sense variant="1"> <subsense>jeden z elementów, na które dzieli się jakaś całość, pewna ilość z całości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przedmiot stanowiący jakiś dający się samodzielnie wyodrębnić element większej całości</subsense> </sense> <der>cząstka</der> </entry> <entry id="pismo;2500657" head="pismo"> <title>pismo</title> <sense variant="1"> <subsense>zespół znaków graficznych będących znakami dźwięków lub pojęć; też: ogół liter składających się na dany alfabet</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>właściwy komuś sposób kreślenia liter i cyfr</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wyrażanie myśli za pomocą znaków graficznych, umiejętność pisania</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>tekst napisany ręcznie lub maszynowo na kartce lub kartkach papieru</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>zebrane utwory literackie, publicystyczne itp.</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>publikacja wydawana w stałych terminach; też: egzemplarz tej publikacji</subsense> </sense> <der>pisemko</der> </entry> <entry id="przekaz;2510323" head="przekaz"> <title>przekaz</title> <sense variant="1"> <subsense>pieniądze przekazane komuś za pośrednictwem poczty lub banku; też: przekazanie komuś pieniędzy w taki sposób</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>blankiet pocztowy lub bankowy przeznaczony do wypisania zlecenia przesyłki</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>tekst pisany, dzieło sztuki itp., będące źródłem wiedzy o przeszłości; też: taka informacja zawarta w czymś lub przekazywana ustnie z pokolenia na pokolenie</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>przekazanie czegoś</subsense> </sense> <der>przekazowy</der> </entry> <entry id="trzy-II;3061744" head="trzy" head_variant="II"> <title title_variant="II">trzy</title> <sense> <subsense>ocena dostateczna w szkolnym systemie ocen</subsense> </sense> </entry> <entry id="szu;2527319" head="szu"> <title>szu</title> <sense> <see id="szur;2527364" head="szur"/> </sense> </entry> <entry id="poszukiwanie;2506080" head="poszukiwanie"> <title>poszukiwanie</title> <sense> <subsense>prace badawcze prowadzone przez naukowców w celu odkrycia nowych faktów lub czegoś nieznanego dotąd</subsense> </sense> </entry> <entry id="ostateczny;2496606" head="ostateczny"> <title>ostateczny</title> <sense variant="1"> <subsense>taki, który jest ostatnim etapem jakiegoś działania lub procesu i nie ulegnie już zmianie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>o działaniach, decyzjach itp.: radykalny i podejmowany, gdy nie ma już wyjścia</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>mający związek ze śmiercią i sensem życia w wymiarze religijnym i filozoficznym</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>o stanach, odczuciach itp.: taki, który jest w najwyższym stopniu</subsense> </sense> </entry> <entry id="uhm;2532231" head="uhm" pos="interj"> <title>uhm</title> <sense> <subsense>wykrzyknik będący odpowiedzią twierdzącą na postawione pytanie lub sygnalizujący, że adresat słucha mówiącego</subsense> </sense> </entry> <entry id="plus;2501103" head="plus"> <title>plus</title> <sense variant="1"> <subsense>znak dodawania w postaci krzyżyka stawiany między liczbami</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>znak w postaci krzyżyka stawiany przed liczbą większą od zera</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>znak w postaci krzyżyka przy ocenie szkolnej, oznaczający podwyższenie tej oceny o pół stopnia</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>zaleta, dodatnia strona</subsense> </sense> <der>plusik</der> </entry> <entry id="wiekszosc;2536336" head="większość"> <title>większość</title> <sense> <subsense>większa liczebnie część danej grupy rzeczy, zjawisk lub osób; rzadziej: większa rozmiarami część czegoś</subsense> </sense> <der>większościowy</der> </entry> <entry id="wkrotce;2536792" head="wkrótce"> <title>wkrótce</title> <sense> <subsense>niedługo</subsense> </sense> </entry> <entry id="obecnie;2491381" head="obecnie"> <title>obecnie</title> <sense> <subsense>teraz</subsense> </sense> </entry> <entry id="naprzod;2486874" head="naprzód"> <title>naprzód</title> <sense variant="1"> <subsense>przed siebie, w przód</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>na przedzie przed innymi</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense>wcześniej</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="daw."> <subsense>po pierwsze, przede wszystkim</subsense> </sense> </entry> <entry id="ledwo-I;2477731" head="ledwo" head_variant="I" pos="adv"> <title title_variant="I">ledwo</title> <title title_variant="I">ledwie</title> <sense variant="1"> <subsense> przysłówek komunikujący, iż to, o czym mowa, zostało z trudem osiągnięte <example>Ledwo zdał egzamin.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przysłówek komunikujący, iż od danego zdarzenia upłynęło bardzo niewiele czasu <example>Słońce ledwo zaszło.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="skadze-I;2520980" head="skądże" head_variant="I"> <title title_variant="I">skądże</title> <sense> <subsense>wzmocniony wykrzyknik „skąd”</subsense> </sense> </entry> <entry id="zludzenie;2546555" head="złudzenie"> <title>złudzenie</title> <sense variant="1"> <subsense>zniekształcone lub błędne wrażenie zmysłowe</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>nierealne marzenie lub wyobrażenie o czymś</subsense> </sense> </entry> <entry id="ejze;2456376" head="ejże" pos="interj"> <title>ejże</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający przestrogę lub pogróżkę albo wątpliwość mówiącego co do prawdziwości czyjejś wypowiedzi</subsense> </sense> </entry> <entry id="ahoj;2439020" head="ahoj"> <title>ahoj</title> <sense> <subsense>pozdrowienie używane najczęściej wśród marynarzy i żeglarzy</subsense> </sense> </entry> <entry id="skads;2520979" head="skądś" pos="pron"> <title>skądś</title> <sense> <subsense> zaimek oznaczający miejsce lub źródło czegoś bliżej nieokreślone lub nieznane <example>Ja chyba skądś go znam.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="stopien;2524353" head="stopień"> <title>stopień</title> <sense variant="1"> <subsense>pojedynczy element schodów; też: występ w jakimś podwyższeniu umożliwiający wchodzenie lub schodzenie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>szczebel w klasyfikacji czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>szczebel w hierarchii urzędniczej, społecznej, wojskowej, naukowej itp.</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>cyfrowa lub słowna ocena postępów ucznia</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>jednostka miary, podstawowa część różnych skal</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>poziom, intensywność czegoś</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>jednostka miary kąta równa 1/360 kąta pełnego</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>forma przymiotnika lub przysłówka określająca natężenie cechy jakiegoś przedmiotu lub czynności</subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense>kolejny dźwięk skali lub gamy diatonicznej, licząc od dźwięku centralnego</subsense> </sense> </entry> <entry id="extra-II;2811212" head="extra" head_variant="II"> <title title_variant="II">extra</title> <sense> <see id="ekstra-II;2656288" head="ekstra" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="dlaczego;2452515" head="dlaczego" pos="pron"> <title>dlaczego</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie, które zawiera prośbę o wyjaśnienie przedstawionej w tym pytaniu lub wynikającej z niego informacji <example>Dlaczego nie byłeś w szkole?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie zależne, za pomocą którego stwierdza się coś, co wymaga wyjaśnienia <example>Nie wiadomo, dlaczego wyjechał.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="poglad;2503201" head="pogląd"> <title>pogląd</title> <sense> <subsense>sąd o czymś oparty na przeświadczeniu o prawdziwości lub fałszywości czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="bliski-I;2445134" head="bliski" head_variant="I"> <title title_variant="I">bliski</title> <sense variant="1"> <subsense>znajdujący się w niewielkiej odległości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>mający nastąpić w niedalekiej przyszłości</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>niedawno przeszły</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>„bliższy” dokładny, szczegółowy, sprecyzowany</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>spokrewniony z kimś bezpośrednio; też: wyrażający taki stosunek</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>mający pewne cechy zbieżne z czymś</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>ściśle złączony uczuciami, poglądami; też: będący wyrazem takiego złączenia</subsense> </sense> <der>bliskość</der> <der>bliziutki</der> <der>bliziutko</der> </entry> <entry id="zbyt-II;2545056" head="zbyt" head_variant="II"> <title title_variant="II">zbyt</title> <sense> <subsense>w sposób przekraczający czyjeś oczekiwania lub możliwości kogoś lub czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="parokroc;2498414" head="parokroć"> <title>parokroć</title> <sense> <subsense>parę razy</subsense> </sense> </entry> <entry id="dopiero-I;2453459" head="dopiero" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">dopiero</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła komunikująca, że coś nastąpiło później, niż można było się spodziewać <example>Mieszka tu dopiero od stycznia.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła komunikująca, że nikt inny nie zrobił wcześniej tego, o czym mowa <example>Dopiero ojciec pożyczył jej pieniądze.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła komunikująca, że czegoś lub kogoś w danym czasie jest mniej lub że coś jest mniej intensywne, niż można było się spodziewać <example>Spłacił dopiero połowę długu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wciaz;2534965" head="wciąż"> <title>wciąż</title> <sense variant="1"> <subsense>cały czas przez jakiś okres</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>raz po raz</subsense> </sense> </entry> <entry id="ty;2531508" head="ty" pos="pron"> <title>ty</title> <sense> <subsense>zaimek odnoszący się do osoby, do której zwraca się mówiący</subsense> </sense> </entry> <entry id="doprawdy;2453503" head="doprawdy" pos="qub"> <title>doprawdy</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła, za pomocą której mówiący chce podkreślić prawdziwość tego, o czym mówi <example>Doprawdy nie rozumiem, o co chodzi.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wyrażająca zdziwienie lub niedowierzanie <example>Zrobił furorę w Paryżu. – Doprawdy?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="tylko-II;2531580" head="tylko" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">tylko</title> <sense variant="1"> <subsense>spójnik przyłączający wyrażenie, które uściśla lub ogranicza zakres tego, o czym była mowa</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie, za pomocą którego mówiący koryguje czyjąś opinię, zastępując ją nowym sądem</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>spójnik, który wraz z użytym po nim słowem „że” przyłącza zdanie lub wyrażenie informujące o czymś niekorzystnym i zaprzeczające temu, co można wnioskować ze zdania poprzedzającego</subsense> </sense> </entry> <entry id="gros-I;2559674" head="gros" head_variant="I"> <title title_variant="I">gros</title> <sense> <subsense>dwanaście tuzinów</subsense> </sense> </entry> <entry id="cokolwiek-I;2449588" head="cokolwiek" head_variant="I"> <title title_variant="I">cokolwiek</title> <sense variant="1"> <subsense>wszystko jedno co</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>byle co</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>niezależnie od okoliczności</subsense> </sense> </entry> <entry id="oho;2494515" head="oho" pos="interj"> <title>oho</title> <sense variant="1"> <subsense> wykrzyknik wzmacniający wypowiedź, wyrażający podziw lub zdziwienie <example>Urodzaj będzie, że oho!</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> wykrzyknik używany w momencie zobaczenia, stwierdzenia, uświadomienia sobie czegoś <example>Oho, na mnie już czas!</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="alleluja;2439669" head="alleluja"> <title>alleluja</title> <sense> <subsense>w judaizmie i chrześcijaństwie: chwalcie Pana; też: okrzyk radości i triumfu zaczynający lub kończący liczne psalmy i pieśni</subsense> </sense> </entry> <entry id="pol-I;2507420" head="pół" head_variant="I"> <title title_variant="I">pół</title> <sense> <subsense> jedna z dwóch równych części jakiejś całości <example>Zjadł pół jabłka.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pomiedzy;2504288" head="pomiędzy"> <title>pomiędzy</title> <sense> <see id="miedzy;2483055" head="między"/> </sense> </entry> <entry id="sto-I;2524251" head="sto" head_variant="I" pos="num"> <title title_variant="I">sto</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 100</subsense> </sense> </entry> <entry id="jutro-II;2468470" head="jutro" head_variant="II"> <title title_variant="II">jutro</title> <sense variant="1"> <subsense>dzień następujący po dzisiejszym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przyszłość</subsense> </sense> <der>jutrzejszy</der> </entry> <entry id="u-II;2531748" head="u" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">u</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że coś jest częścią pewnej rzeczy lub tworzy z czymś pewną całość <example>Pomalowała paznokcie u nóg.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense variant="a"> przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której usług ktoś korzysta <example>Zamówił buty u szewca.</example> </subsense> <subsense variant="b"> której ktoś podlega jako wykonawca danej pracy <example>Praktykowała u samego mistrza.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się w pomieszczeniu należącym do danej osoby bądź w miejscu, w którym ona przebywa <example>Będę u ciebie jutro wieczorem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotem lub miejscem, w którym coś się dzieje, a danym miejscem lub terenem <example>Wieś leżała u podnóża góry.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę rzeczy lub osoby, której przysługuje dana cecha <example>Miała powodzenie u mężczyzn.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="tez;2529631" head="też" pos="qub"> <title>też</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła włączająca do większego zbioru wyróżniony przez nią element i komunikująca, że można o nim powiedzieć to samo co o pozostałych elementach <example>Czy ty też o tym wiedziałeś?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła występująca w zdaniu nawiązującym do poprzedniego i podkreślająca, że mowa jest o tych samych przedmiotach lub faktach, których dotyczyło wcześniejsze zdanie <example>Liczyłam, że dostanie nagrodę. Tak też się stało.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła występująca bezpośrednio przed ostatnim członem wyliczenia, sygnalizując jego zamknięcie <example>Nie wiem, czy dobrze usłyszałam, czy też nie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="lekcew."> <subsense> partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą negatywny stosunek mówiącego do osoby, przedmiotu lub faktu, których dotyczy <example>Też masz zachcianki!</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dalibog;2451153" head="dalibóg"> <title>dalibóg</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>doprawdy, słowo daję</subsense> </sense> </entry> <entry id="wobec;2537085" head="wobec" pos="prep"> <title>wobec</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę osoby, instytucji lub organizacji, do której odnosi się charakteryzowana w zdaniu postawa lub czynność <example>Wobec handlarzy narkotyków stosowano surowe kary.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek przyłączający charakterystykę okoliczności, zwykle niekorzystnych, które pociągnęły za sobą konsekwencje przedstawione w zdaniu <example>Wobec zagrożenia lawinowego zrezygnowali ze wspinaczki.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek wprowadzający podstawę porównania charakteryzowanego w zdaniu zjawiska lub przedmiotu <example>Wysiłek był niewielki wobec oczekiwanych rezultatów.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek wraz z rzeczownikiem nazywającym osobę komunikujący o obecności danej osoby w czasie danego zdarzenia <example>Przeprosiła nauczyciela wobec całej klasy.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="tysiackroc;2531702" head="tysiąckroć"> <title>tysiąckroć</title> <sense> <subsense>mnóstwo razy</subsense> </sense> </entry> <entry id="jednak-I;2467673" head="jednak" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">jednak</title> <sense> <subsense>spójnik przyłączający zdanie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego</subsense> </sense> </entry> <entry id="poprzednik;2505064" head="poprzednik"> <title>poprzednik</title> <sense variant="1"> <subsense>ten, kto zajmował się czymś przed kimś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>coś, co poprzedzało jakąś rzecz i zwykle w sposób mniej doskonały spełniało te same funkcje</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="jęz."> <subsense>część pierwsza, podrzędna, okresu warunkowego</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="log."> <subsense>pierwszy z członów implikacji</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>pierwsze z dwu zdań okresu muzycznego gromadzące napięcia, które są rozładowywane w drugim zdaniu</subsense> </sense> <der>poprzedniczka</der> </entry> <entry id="vis-a-vis-I;2579403" head="vis-à-vis" head_variant="I"> <title title_variant="I">vis-à-vis</title> <pron> wizaw <akcent>i</akcent> </pron> <sense> <subsense>naprzeciwko</subsense> </sense> </entry> <entry id="eksport;2556270" head="eksport"> <title>eksport</title> <sense> <subsense>sprzedaż towarów za granicę lub odpłatne świadczenie usług na rzecz kontrahenta zagranicznego</subsense> </sense> <der>eksportowy</der> <der>eksporter</der> </entry> <entry id="czesty;2450585" head="częsty"> <title>częsty</title> <sense> <subsense>zachodzący wiele razy lub obecny w wielu przypadkach</subsense> </sense> <der>często</der> </entry> <entry id="stale;2523712" head="stale"> <title>stale</title> <sense> <subsense>przez cały czas, bez przerwy</subsense> </sense> </entry> <entry id="ni-II;2488270" head="ni" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">ni</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, wraz ze słowem „nie” poprzedzającym formę czasownika, że nie ma takiej rzeczy, osoby i sytuacji, do której odnosiłoby się to, o czym jest mowa w zdaniu <example>Nie dostał za tę pracę ni złotówki.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="fest-I;2458859" head="fest" head_variant="I"> <title title_variant="I">fest</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>silny, dziarski</subsense> </sense> </entry> <entry id="potad;2506218" head="potąd"> <title>potąd</title> <sense variant="1"> <subsense>do danego miejsca, zwykle do wskazanej wysokości</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="daw."> <subsense>do tego czasu</subsense> </sense> </entry> <entry id="czemu;2450421" head="czemu"> <title>czemu</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>dlaczego</subsense> </sense> </entry> <entry id="chocby-I;2448360" head="choćby" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">choćby</title> <sense variant="1"> <subsense>spójnik komunikujący, iż nie ma możliwości przeciwdziałania temu, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>spójnik wyrażający obojętność wobec wyboru, jaki przed kimś stoi</subsense> </sense> </entry> <entry id="najprzod;2486242" head="najprzód"> <title>najprzód</title> <sense qualifier="daw."> <see id="najpierw;2486241" head="najpierw"/> </sense> </entry> <entry id="ktoredy;2476210" head="którędy" pos="pron"> <title>którędy</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> zaimek zastępujący określenie drogi lub kierunku ruchu, wprowadzający pytanie <example>Którędy jedzie ten tramwaj?</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub pytanie zależne <example>Zastanawiał się, którędy by wrócić.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do wypowiedzenia nadrzędnego <example>Popłyniemy tędy, którędy jest najbliżej.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="cos-I;2449637" head="coś" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">coś</title> <sense> <subsense> zaimek nieokreślony, zastępujący nazwę dowolnego przedmiotu lub faktu bądź takiego, którego mówiący nie chce lub nie umie określić <example>Coś trzeba z tym zrobić.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="przeciwnie-II;2509684" head="przeciwnie" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">przeciwnie</title> <sense> <subsense> partykuła wprowadzająca sąd polemiczny lub zaprzeczający w stosunku do wypowiedzianego wcześniej <example>Oni nie wyjeżdżają, przeciwnie, dopiero niedawno wrócili.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="w-zamian;2541411" head="w zamian"> <title>w zamian</title> <sense> <subsense>dając lub otrzymując jakąś rzecz za inną</subsense> </sense> </entry> <entry id="klamstwo;2471589" head="kłamstwo"> <title>kłamstwo</title> <sense> <subsense>twierdzenie niezgodne z rzeczywistością, mające wprowadzić kogoś w błąd</subsense> </sense> <der>kłamstewko</der> </entry> <entry id="trzask-II;2531018" head="trzask" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">trzask</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem, pęknięciem, wystrzałem itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="gdzies-II;2461165" head="gdzieś" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">gdzieś</title> <sense> <subsense variant="a"> partykuła nadająca znaczenie przybliżenia określeniom czasu i miejsca <example>Zjemy coś gdzieś po drodze.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub wyrażeniom określającym liczbę, ilość lub miarę <example>Wrócimy gdzieś za godzinę.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kap;2469266" head="kap"> <title>kap</title> <sense> <subsense>wyraz nazywający dźwięk spowodowany odgłosem spadających kropel</subsense> </sense> </entry> <entry id="gdziez-II;2461167" head="gdzież" head_variant="II"> <title title_variant="II">gdzież</title> <sense> <subsense>wzmocniona partykuła „gdzie”</subsense> </sense> </entry> <entry id="nigdy;2490496" head="nigdy"> <title>nigdy</title> <sense> <subsense>w żadnym czasie; też: pod żadnym warunkiem</subsense> </sense> </entry> <entry id="sprawozdanie;2523378" head="sprawozdanie"> <title>sprawozdanie</title> <sense> <subsense>przedstawienie przebiegu jakiejś działalności, szczegółowe zdanie sprawy z czegoś</subsense> </sense> <der>sprawozdawczy</der> <der>sprawozdawczo</der> <der>sprawozdanko</der> <der>sprawozdawca</der> </entry> <entry id="pojutrze-II;2503433" head="pojutrze" head_variant="II"> <title title_variant="II">pojutrze</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>dzień następujący po dniu jutrzejszym</subsense> </sense> <der>pojutrzejszy</der> </entry> <entry id="polowa;2504126" head="połowa"> <title>połowa</title> <sense variant="1"> <subsense>jedna z dwu równych części jakiejś całości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>chwila, punkt, miejsce równo oddalone (w czasie lub przestrzeni) od obu krańców czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="stanowisko;2523815" head="stanowisko"> <title>stanowisko</title> <sense variant="1"> <subsense>miejsce występowania czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>sposób pojmowania czegoś, zapatrywania się na coś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>miejsce pobytu, postoju lub wykonywania jakiejś czynności</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>pozycja w hierarchii zawodowej, służbowej; też: pozycja w środowisku</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>ufortyfikowane miejsce w terenie, zajmowane przez wojsko</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>miejsce występowania roślin</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>miejsce stałego przebywania lub lęgu zwierząt żyjących na swobodzie</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>miejsce, w którym myśliwy czeka na zwierzynę podczas polowania</subsense> </sense> </entry> <entry id="jeden-IV;3027980" head="jeden" head_variant="IV"> <title title_variant="IV">jeden</title> <sense> <subsense>o działającej w pojedynkę osobie</subsense> </sense> </entry> <entry id="puf-II;2513278" head="puf" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">puf</title> <title>puff</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący sapanie parowozu lub odgłos wystrzału</subsense> </sense> </entry> <entry id="chap;2447800" head="chap" pos="interj"> <title>chap</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś, zwykle zębami, pyskiem, dziobem</subsense> </sense> </entry> <entry id="przekonanie;2510373" head="przekonanie"> <title>przekonanie</title> <sense> <subsense>sąd, zdanie oparte na przeświadczeniu o prawdziwości, słuszności czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="chi-I;2448009" head="chi" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">chi</title> <sense> <subsense>wykrzyknik naśladujący wysokie dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś spontanicznie się śmieje</subsense> </sense> </entry> <entry id="badz-I;2443327" head="bądź" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">bądź</title> <sense> <subsense>spójnik wyrażający możliwą wymienność części zdań lub zdań równorzędnych</subsense> </sense> </entry> <entry id="a;2548545" head="à"> <title>à</title> <sense> <subsense> po – używane przy określaniu miary lub ceny <example>10 sztuk à 5 zł</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="przy;2511777" head="przy" pos="prep"> <title>przy</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że ktoś lub coś znajduje się blisko danej osoby, rzeczy albo danego miejsca <example>Usiadła przy dziadku.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa, miało miejsce w obecności danej osoby <example>Umowę zawarli przy świadkach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek używany w celu porównania kontrastujących ze sobą rzeczy lub osób <example>Przy rosłym bracie wydawał się niepozorny.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek używany dla określenia czasu lub okoliczności zdarzenia, o którym mowa w zdaniu <example>Grali przy pełnej sali.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek komunikujący, że jakaś rzecz, instytucja lub osoba jest w jakiś sposób przyporządkowana innej rzeczy, instytucji lub osobie <example>Poodpinał guziki przy swetrze.</example> <example>Zaczynał jako asystent przy profesorze.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę obiektu, z którym związane są charakteryzowane w zdaniu czynności <example>Pracuje przy budowie hotelu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek określający przedmiot, który posiada lub który ma do dyspozycji charakteryzowana w zdaniu osoba <example>Przy władzy są teraz partie prawicowe.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="holender;2560667" head="holender"> <title>holender</title> <sense variant="1"> <subsense>w jeździe na łyżwach: łuk zataczany przez łyżwiarza na jednej nodze</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>urządzenie do rozdrabniania materiałów włóknistych</subsense> </sense> <sense variant="3"> <see id="wiatrak-holenderski;2535606" head="wiatrak holenderski"/> </sense> <der>holendrowy</der> </entry> <entry id="generalnie;2559050" head="generalnie"> <title>generalnie</title> <sense variant="1"> <subsense>ogólnie, zasadniczo</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>całkowicie, gruntownie,</subsense> </sense> </entry> <entry id="indziej;2466143" head="indziej"> <title>indziej</title> <sense> <subsense>składnik przysłówków złożonych, np. „gdzie indziej”, „kiedy indziej”</subsense> </sense> </entry> <entry id="spoko;2523072" head="spoko" pos="qub_interj"> <title>spoko</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik nawołujący do zachowania spokoju</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>partykuła wyrażająca przyzwolenie lub aprobatę; tak, w porządku, dobrze, zgoda</subsense> </sense> </entry> <entry id="blisko-II;2445139" head="blisko" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">blisko</title> <sense> <subsense variant="a"> przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami <example>Mieszka blisko stacji metra.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub między punktami czasowymi <example>Było już blisko daty wyjazdu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="adieu;2663703" head="adieu"> <title>adieu</title> <pron> adj <akcent>e</akcent> </pron> <sense> <subsense>do widzenia</subsense> </sense> </entry> <entry id="kilka-I;2470765" head="kilka" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">kilka</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą niż 2 i mniejszą niż 10</subsense> </sense> </entry> <entry id="tedy;2529638" head="tędy" pos="pron"> <title>tędy</title> <sense> <subsense>zaimek odnoszący się do miejsca stanowiącego trasę ruchu, wskazanego w jakiś sposób przez mówiącego, np. gestem, albo wskazujący na miejsce, o którym była lub będzie mowa</subsense> </sense> </entry> <entry id="nuz;2491237" head="nuż" pos="interj"> <title>nuż</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna</subsense> </sense> </entry> <entry id="oczekiwanie;2492578" head="oczekiwanie"> <title>oczekiwanie</title> <sense> <subsense>to, czego się pragnie i spodziewa</subsense> </sense> </entry> <entry id="kwita;2477136" head="kwita" pos="interj"> <title>kwita</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik zamykający wypowiedź, podkreślający, że nadawca nie ma nic więcej do powiedzenia na dany temat lub że to, o czym była mowa, zostało zakończone</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik wyrażający w sposób stanowczy wolę zakończenia czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="pojemnosc;2503404" head="pojemność"> <title>pojemność</title> <sense variant="1"> <subsense>wielkość wnętrza jakiegoś naczynia, zbiornika itp.</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wielkość charakteryzująca zdolność ciała do gromadzenia ładunków elektrycznych</subsense> </sense> <der>pojemnościowy</der> </entry> <entry id="owedy;2497173" head="owędy"> <title>owędy</title> <sense> <subsense>inną drogą, tamtędy</subsense> </sense> </entry> <entry id="zarzut;2543934" head="zarzut"> <title>zarzut</title> <sense> <subsense>to, co się komuś zarzuca</subsense> </sense> </entry> <entry id="metr-II;2482602" head="metr" head_variant="II"> <title title_variant="II">metr</title> <sense> <see id="metrum;2567725" head="metrum"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="stamtad;2523759" head="stamtąd" pos="pron"> <title>stamtąd</title> <sense> <subsense> zaimek odnoszący się do miejsca oddalonego od osoby mówiącej, z którego zaczyna się jakieś działanie <example>Stamtąd łatwo trafisz do hotelu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nadal;2485619" head="nadal"> <title>nadal</title> <sense> <subsense>w dalszym ciągu</subsense> </sense> </entry> <entry id="het;2464423" head="het"> <title>het</title> <sense variant="1" qualifier="daw."> <see id="hen;2464303" head="hen"/> </sense> <sense variant="2" qualifier="daw."> <subsense>bardzo dawno temu</subsense> </sense> </entry> <entry id="trap-II;2578571" head="trap" head_variant="II"> <title title_variant="II">trap</title> <sense> <see id="zapadnia;2543367" head="zapadnia"/> </sense> <der>trapowy</der> </entry> <entry id="nadzwyczaj;2485994" head="nadzwyczaj"> <title>nadzwyczaj</title> <sense> <subsense>w sposób niezwykły</subsense> </sense> </entry> <entry id="minus;2483673" head="minus"> <title>minus</title> <sense variant="1"> <subsense>znak odejmowania w postaci poziomej kreski stawiany między liczbami</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>znak w postaci poziomej kreski stawiany przed liczbą mniejszą od zera</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>znak w postaci poziomej kreski przy ocenie szkolnej, oznaczający zmniejszenie tej oceny o pół stopnia</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>wada, słaba strona</subsense> </sense> <der>minusik</der> </entry> <entry id="przez;2511666" head="przez" pos="prep"> <title>przez</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś lub coś przechodzi lub przedostaje się z jednej strony danego obiektu na drugą <example>Do domu wracała przez park.</example> <example>Droga prowadziła przez most.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek przyłączający określenie grupy osób, rzeczy lub masy czegoś, które znajdują się na drodze czyjegoś ruchu i wymagają pokonania <example>Brnęli przez śnieg w stronę schroniska.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę rzeczy, która oddziela dwie sąsiadujące ze sobą części przestrzeni <example>Słyszałam przez drzwi waszą rozmowę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek przyłączający określenie stanów rzeczy, w których ktoś uczestniczył lub które przeżył <example>Przeszedł przez życie cicho i spokojnie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący czas trwania zdarzenia, o którym jest mowa <example>Rozmawiali przez chwilę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek wprowadzający element zajmujący miejsce pośrednie w szeregu złożonym z co najmniej trzech elementów <example>Układ niżowy ciągnął się od Skandynawii przez Morze Północne po Wyspy Brytyjskie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek komunikujący, że cała powierzchnia jakiejś rzeczy lub części ciała ma daną cechę albo że cała podlega danej czynności <example>Głęboka szrama przechodziła mu przez czoło.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> przyimek przyłączający określenie wykonawcy lub sprawcy czynności <example>Omawiano poprawki zgłoszone przez posłów.</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę środka lub narzędzia czynności <example>Piła sok przez słomkę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense> przyimek przyłączający określenie czynności, która służy osiągnięciu komunikowanego w zdaniu celu <example>Uczczono pamięć zmarłych przez powstanie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense> przyimek przyłączający określenie okoliczności lub nazwę osoby, która spowodowała dany stan rzeczy, oceniany zazwyczaj jako zły <example>Wpadł w furię przez zazdrość.</example> </subsense> </sense> <sense variant="12"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę osoby, z której pomocy lub pośrednictwa ktoś korzysta <example>Przekażę ci informację przez Piotra.</example> </subsense> </sense> <sense variant="13"> <subsense> przyimek wprowadzający słowa, którym przypisywane jest w zdaniu określone znaczenie <example>Co rozumiesz przez to pojęcie?</example> </subsense> </sense> <sense variant="14"> <subsense> przyimek wprowadzający liczbę, za pomocą której dokonuje się mnożenia lub dzielenia <example>Podziel dziewięć przez trzy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="15"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę litery, która jest używana w danej pisowni <example>Wyraz "nadzieja" pisze się w dopełniaczu przez "i".</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="hi;2464494" head="hi"> <title>hi</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wysoki dźwięk, parokrotnie powtórzony, jaki powstaje, gdy ktoś się śmieje</subsense> </sense> </entry> <entry id="wplaw;2537661" head="wpław"> <title>wpław</title> <sense> <subsense>płynąc bezpośrednio w wodzie</subsense> </sense> </entry> <entry id="pek;2499594" head="pęk"> <title>pęk</title> <sense variant="1"> <subsense>większa liczba jednorodnych przedmiotów związanych razem lub występujących razem w naturze</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>jakaś rzecz skłębiona, splątana</subsense> </sense> </entry> <entry id="kieliszek;2470630" head="kieliszek"> <title>kieliszek</title> <sense> <subsense>niewielkie naczynie na nóżce, służące do picia alkoholu; też: zawartość tego naczynia</subsense> </sense> <der>kieliszkowy</der> <der>kieliszeczek</der> </entry> <entry id="z-przeciwka-II;3059840" head="z przeciwka" head_variant="II"> <title title_variant="II">z przeciwka</title> <sense> <subsense>znajdujący się lub mieszkający naprzeciw kogoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="po-ciemku;2501783" head="po ciemku"> <title>po ciemku</title> <sense> <subsense>bez światła</subsense> </sense> </entry> <entry id="stuk-II;2524893" head="stuk" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">stuk</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos stukania</subsense> </sense> </entry> <entry id="totez;2530162" head="toteż" pos="conj"> <title>toteż</title> <sense> <subsense>spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego</subsense> </sense> </entry> <entry id="wokolo-II;2537354" head="wokoło" head_variant="II"> <title title_variant="II">wokoło</title> <sense> <see id="wokol-II;2537358" head="wokół" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="tfu;2529680" head="tfu" pos="interj"> <title>tfu</title> <sense> <subsense>wykrzyknik imitujący dźwięk podczas plucia, wyrażający wstręt lub odrazę, albo wypowiadany przez kogoś, kto zauważył, że powiedział nie to, co chciał</subsense> </sense> </entry> <entry id="nad;3028934" head="nad" pos="prep"> <title>nad</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni <example>Nad miastem przeszła burza.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia lokalizujące coś w miejscu położonym blisko wody <example>Wyjechali nad morze. Warszawa leży nad Wisłą.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia wskazujące na przedmiot, temat tego, co oznacza wyraz określany <example>Opieka nad dziećmi. Myśleć nad sposobem ratunku.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające bliskość czasową czegoś względem określonej pory <example>Wrócili nad ranem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek przyłączający określenie osoby, która jest podporządkowana służbowo komuś innemu <example>Nad dyrektorem departamentu stał określony wiceminister.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę czegoś, czemu wymieniona w zdaniu cecha przysługuje w największym stopniu <example>Nic ważniejszego nad zdrowie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia stanowiące wzmocnienie lub ograniczenie tego, co oznacza rzeczownik, z którym się łączy <example>Skandal nad skandale.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> przyimek przyłączający określenie podstawy porównania <example>Praca nad siły.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="skrajny;2521363" head="skrajny"> <title>skrajny</title> <sense variant="1"> <subsense>występujący w krańcowej postaci</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>znajdujący się na skraju czegoś</subsense> </sense> <der>skrajnie</der> </entry> <entry id="istotnie;2466986" head="istotnie" pos="qub"> <title>istotnie</title> <sense> <subsense>partykuła potwierdzająca słuszność tego, co ktoś wcześniej powiedział</subsense> </sense> </entry> <entry id="postepowanie;2505880" head="postępowanie"> <title>postępowanie</title> <sense variant="1"> <subsense>określony prawem sposób działania sądu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>proces sądowy</subsense> </sense> </entry> <entry id="falszywy;2458461" head="fałszywy"> <title>fałszywy</title> <sense variant="1"> <subsense>podrobiony</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niezgodny z prawdą</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>obłudny; też: świadczący o czyjejś obłudzie</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>podszywający się pod kogoś</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>nieharmoniczny</subsense> </sense> <der>fałszywie</der> <der>fałszywość</der> </entry> <entry id="sio;2520700" head="sio"> <title>sio</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>zawołanie skierowane zwykle do fruwającego stworzenia, by je przepędzić</subsense> </sense> </entry> <entry id="hu-ha;2465167" head="hu-ha" pos="interj"> <title>hu-ha</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do zabawy</subsense> </sense> </entry> <entry id="notabene;2569334" head="notabene"> <title>notabene</title> <sense> <subsense>wyraz wtrącony w tekst zdania, poprzedzający jakąś dodatkową, ale ważną informację</subsense> </sense> </entry> <entry id="jedyny;2467998" head="jedyny"> <title>jedyny</title> <sense variant="1"> <subsense>tylko jeden</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niemający sobie równego</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>najmilszy ze wszystkich</subsense> </sense> <der>jedyność</der> </entry> <entry id="stereo-II;3068001" head="stereo" head_variant="II"> <title title_variant="II">stereo</title> <sense> <subsense>stereofoniczny sprzęt grający</subsense> </sense> </entry> <entry id="anizeli-I;2440423" head="aniżeli" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">aniżeli</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający zdanie lub jego składnik, które charakteryzują podstawę porównania <example>Okazał się lepszy, aniżeli myślano.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="sporo-I;2523167" head="sporo" head_variant="I"> <title title_variant="I">sporo</title> <sense> <subsense>niemało, dość dużo</subsense> </sense> </entry> <entry id="ochota;2492468" head="ochota"> <title>ochota</title> <sense> <subsense>chęć, pragnienie czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="prosba;2508978" head="prośba"> <title>prośba</title> <sense variant="1"> <subsense>uprzejme zwrócenie się do kogoś w celu uzyskania, wyjednania czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>życzenie wyrażone na piśmie, skierowane do jakiejś instytucji lub osoby urzędowej</subsense> </sense> </entry> <entry id="gotowosc;2462549" head="gotowość"> <title>gotowość</title> <sense variant="1"> <subsense>stan pogotowia</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>stan należytego przygotowania do czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zdecydowanie się na coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="naokolo-I;2486606" head="naokoło" head_variant="I"> <title title_variant="I">naokoło</title> <sense variant="1"> <subsense>ze wszystkich stron miejsca położonego w środku lub na wszystkie strony</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wzdłuż zewnętrznej krawędzi czegoś</subsense> </sense> <der>naokolusieńko</der> <der>naokoluteńko</der> </entry> <entry id="ow;2497336" head="ów" pos="pron"> <title>ów</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> zaimek towarzyszący rzeczownikowi, wyróżniający kogoś lub coś spośród innych <example>Oto ów znajomy.</example> </subsense> <subsense variant="b"> będący określeniem tego, o czym była mowa <example>Dużo jak na owe czasy podróżował.</example> </subsense> <subsense variant="c"> lub występujący w zdaniu nadrzędnym, z którym się wiąże zdanie określające <example>Od łąk wionął ów zapach, jaki wydziela skoszona trawa.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek występujący w połączeniu z innymi zaimkami, stawiany zwykle na drugim miejscu <example>Ten czytał, ów oglądał telewizję.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek oznaczający osobę lub rzecz bliżej nieokreśloną <example>Ten i ów coś powiedział.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="daw."> <subsense>on</subsense> </sense> </entry> <entry id="odleglosc;2493171" head="odległość"> <title>odległość</title> <sense variant="1"> <subsense>przestrzeń oddzielająca od siebie dwa miejsca lub punkty</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>odcinek czasu dzielący dwa porównywalne wydarzenia</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>różnica wysokości między dwoma współbrzmiącymi lub następującymi po sobie dźwiękami</subsense> </sense> </entry> <entry id="para-III;2570573" head="para" head_variant="III"> <title title_variant="III">para</title> <sense variant="1"> <subsense>drobna moneta jugosłowiańska</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dawna srebrna moneta turecka</subsense> </sense> </entry> <entry id="hokus-pokus;2464872" head="hokus-pokus" pos="interj"> <title>hokus-pokus</title> <sense> <subsense>wykrzyknik używany jako czarodziejskie zaklęcie</subsense> </sense> </entry> <entry id="ze-II;2545422" head="ze" head_variant="II"> <title title_variant="II">ze</title> <sense qualifier="pot."> <see id="z-III;2541609" head="z" head_variant="III"/> </sense> </entry> <entry id="siedemset;2520406" head="siedemset" pos="num"> <title>siedemset</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 700</subsense> </sense> </entry> <entry id="fu-I;2460296" head="fu" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">fu</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający uczucia wstrętu bądź obrzydzenia</subsense> </sense> </entry> <entry id="cyk;2449858" head="cyk" pos="interj"> <title>cyk</title> <sense> <subsense>wykrzyknik imitujący jeden z wielu dźwięków powtarzających się miarowo, które powstają wtedy, gdy zegarek chodzi, lub imitujący dźwięk wydawany przez cykające owady</subsense> </sense> </entry> <entry id="drugi-I;2454294" head="drugi" head_variant="I"> <title title_variant="I">drugi</title> <sense variant="1"> <subsense>będący ostatnim elementem zbioru składającego się z dwóch jednostek lub jedną z dwóch części, na które można coś podzielić</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>pozostający w opozycji do pierwszego</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>podkreślający podobieństwo do kogoś, czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>mogący zastąpić nam kogoś lub coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="tup;2531317" head="tup" pos="interj"> <title>tup</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący głośne chodzenie</subsense> </sense> </entry> <entry id="dziewietnascie;2455869" head="dziewiętnaście" pos="num"> <title>dziewiętnaście</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 19</subsense> </sense> </entry> <entry id="jakkolwiek-II;2467291" head="jakkolwiek" head_variant="II" pos="pron"> <title title_variant="II">jakkolwiek</title> <sense> <subsense> zaimek komunikujący, iż niezależnie od przebiegu zdarzeń, o których mowa w zdaniu podrzędnym, stanie się to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Jakkolwiek sprawa się zakończy, wyjedziemy stąd.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="glownie;2462027" head="głównie"> <title>głównie</title> <sense> <subsense>zwłaszcza, przede wszystkim, przeważnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="niejako;2488799" head="niejako" pos="qub"> <title>niejako</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu bliski <example>Niejako podświadomie pozwalała mu o wszystkim decydować.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="extra-I;2458203" head="extra" head_variant="I"> <title title_variant="I">extra</title> <sense> <see id="ekstra-I;2456653" head="ekstra" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="y;2541594" head="y"> <title>y</title> <sense variant="1"> <subsense>litera nazywana „igrek” lub „ipsylon”, odpowiadająca samogłosce „y” lub w niektórych wyrazach obcych w nagłosie przed samogłoską – spółgłosce „j”</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>samogłoska ustna</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty szósty</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać, albo określenie czegoś bliżej niesprecyzowanego</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>znak niewiadomej lub zmiennej funkcji</subsense> </sense> </entry> <entry id="pozostaly;2507279" head="pozostały"> <title>pozostały</title> <sense variant="1"> <subsense>taki, który pozostał</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>nienależący do grupy, o której mowa, nie ten, o którym mowa</subsense> </sense> </entry> <entry id="najwidoczniej;2486247" head="najwidoczniej"> <title>najwidoczniej</title> <sense> <see id="widocznie;2535764" head="widocznie"/> </sense> </entry> <entry id="takoz;2528596" head="takoż"> <title>takoż</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>tak samo, również</subsense> </sense> </entry> <entry id="fu-II;2558667" head="fu" head_variant="II"> <title title_variant="II">fu</title> <sense> <subsense>chiński poemat pisany prozą rytmiczną, opisujący krajobrazy lub architekturę</subsense> </sense> </entry> <entry id="nie-I;2488312" head="nie" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">nie</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła występująca przed głównym składnikiem zdania lub równoważnikiem zdania, zmieniająca jego treść na przeciwną <example>Nie kupiliśmy tego mieszkania.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła poprzedzająca określony składnik zdania, wykluczając w ten sposób z zakresu treści zdania to, do czego ten składnik się odnosi <example>Nie z zazdrości to zrobił.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła negująca wcześniejszy sąd <example>Jedni lokatorzy sami remontują mieszkania, inni nie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> partykuła używana w pytaniach, kiedy mówiący liczy – w zależności od znaczenia pytania, jego kontekstu – na odpowiedź twierdzącą lub przeczącą <example>Nie mylisz się czasem?</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> partykuła używana w pytaniach wyrażających jakąś propozycję lub prośbę <example>Nie poszlibyśmy do kina?</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> partykuła poprzedzająca czasownik w zdaniach wykrzyknikowych i pytaniach retorycznych, podkreślając, jak wielu przedmiotów lub stanów rzeczy dotyczy, to o czym mowa <example>Co się nie najeździła tymi pociągami!</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> partykuła używana w pytaniach retorycznych dla podkreślenia, że prawdziwość tego, o czym mowa, jest oczywista <example>Czyż zdrowie nie jest najważniejsze?</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> partykuła używana w pytaniach wyrażających zdziwienie, że nie nastąpiło to, o czym jest mowa <example>Nie powiedziałeś mi o tym wcześniej?</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense> partykuła wykluczająca zależność między przedmiotami lub stanami rzeczy wyrażoną w danym zdaniu <example>Ojciec był nie wyższy od matki.</example> </subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense> partykuła podkreślająca, że dana osoba, dany obiekt lub stan rzeczy są pozbawione jakiejś cechy lub przysługuje im ona w małym stopniu <example>Egzaminy zdawał nie najlepiej.</example> </subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense> partykuła używana, aby odpowiedzieć na pytanie rozstrzygnięcia <example>Kupiłeś sobie garnitur? – Nie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="12"> <subsense> partykuła używana, aby odrzucić sąd rozmówcy lub jego propozycję albo żeby odmówić spełnienia jego prośby lub polecenia <example>Zostań u nas na kolacji! – Nie, dziś nie mogę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="13"> <subsense> partykuła poprzedzająca korektę lub autokorektę tego, co zostało powiedziane wcześniej <example>Wrócę w niedzielę, nie, w poniedziałek.</example> </subsense> </sense> <sense variant="14"> <subsense> partykuła używana z intonacją pytającą na końcu zdania twierdzącego, kiedy mówiący oczekuje aprobaty tego, co powiedział <example>Cieszysz się z tego, nie?</example> </subsense> </sense> <sense variant="15"> <subsense variant="a"> partykuła używana jako wypowiedzenie wykrzyknikowe dla wyrażenia emocji, zwykle na widok czegoś niespodziewanego <example>Nie! Przecież to mój kumpel ze szkoły!</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub w celu powstrzymania kogoś przed jakimś działaniem <example>Nie! Zostaw ją w spokoju.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="to-II;2529849" head="to" head_variant="II"> <title title_variant="II">to</title> <sense> <subsense variant="a"> czasownik utożsamiający obiekty lub okoliczności <example>Śmiech to zdrowie.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub łączący dwa takie same wyrazy w tej samej formie <example>Wojna to wojna.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="raz-III;3061578" head="raz" head_variant="III"> <title title_variant="III">raz</title> <sense variant="1"> <subsense>w pewnej chwili, kiedyś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>nareszcie, w końcu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ostatecznie, definitywnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="stop-II;2524327" head="stop" head_variant="II"> <title title_variant="II">stop</title> <sense> <subsense>substancja metaliczna wytwarzana w celu poprawienia właściwości wytrzymałościowych i technologicznych metali</subsense> </sense> <der>stopowy</der> </entry> <entry id="nieprawda-I;2489441" head="nieprawda" head_variant="I"> <title title_variant="I">nieprawda</title> <sense> <subsense>brak zgodności z rzeczywistością; też: to, co niezgodne z prawdą</subsense> </sense> </entry> <entry id="hu;2465142" head="hu" pos="interj"> <title>hu</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtarzany, za pomocą którego ludzie nawołują się</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję na coś zaskakującego</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>dźwięk wydawany przez puchacza lub sowę</subsense> </sense> </entry> <entry id="ktory;2476213" head="który" pos="pron"> <title>który</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> zaimek używany dla wyrażenia prośby o wskazanie tego, czego pytanie dotyczy, wprowadzający pytanie <example>Który wagon jest ogrzewany?</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub pytanie zależne <example>Powiedz, który telewizor kupić.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek przyłączający do nadrzędnego rzeczownika lub zaimka zdanie charakteryzujące określony i już zidentyfikowany obiekt <example>Przez całe życie mieszkał w mieście, w którym się urodził.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense> zaimek nieokreślony <example>Czy odprowadzi mnie który z was?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dosc-I;2453756" head="dość" head_variant="I"> <title title_variant="I">dość</title> <sense> <see id="dosyc-I;2453728" head="dosyć" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="Jezu;2468109" head="Jezu"> <title>Jezu</title> <sense> <subsense>wykrzyknienie wyrażające różne stany i postawy emocjonalne</subsense> </sense> </entry> <entry id="pstryk-II;2513030" head="pstryk" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">pstryk</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk wydawany przy pstryknięciu lub przy uruchamianiu jakiegoś urządzenia przy pomocy przycisku</subsense> </sense> </entry> <entry id="podejscie;2502097" head="podejście"> <title>podejście</title> <sense variant="1"> <subsense>przestrzeń, którą się przebywa, podchodząc pod górę; też: droga wiodąca pod górę</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>sposób traktowania kogoś lub ujmowania czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="akt;2549268" head="akt"> <title>akt</title> <sense variant="1"> <subsense>czyn, działanie będące urzeczywistnieniem jakiegoś zamysłu lub spełnieniem jakiejś powinności albo przejawem czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>czynność lub proces o charakterze psychicznym</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>oficjalna uroczystość podkreślająca doniosłość jakiegoś wydarzenia</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>dokument urzędowy lub prawny</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>część utworu dramatycznego lub przedstawienia teatralnego</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>obraz, rzeźba lub fotografia przedstawiające nagą postać</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>w metafizyce klasycznej: urzeczywistnienie możliwości tkwiących w materii przez nadanie jej formy; w fenomenologii: zdarzenie świadomościowe</subsense> </sense> <der>aktowy</der> </entry> <entry id="mnostwo;2484075" head="mnóstwo"> <title>mnóstwo</title> <sense> <subsense>wielka ilość czegoś lub kogoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="OK;2494553" head="OK"> <title>OK</title> <sense> <see id="okej;2569620" head="okej"/> </sense> </entry> <entry id="fik;2458968" head="fik" pos="interj"> <title>fik</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający szybki ruch całym ciałem, powodujący, że ktoś się przewraca</subsense> </sense> </entry> <entry id="niewiele;2490154" head="niewiele"> <title>niewiele</title> <sense variant="1"> <subsense> nieduża liczba lub ilość <example>Z niewieloma koleżankami udało mi się porozmawiać.</example> <example>Mam niewiele czasu na rozmowę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> w niewielkim stopniu, zakresie <example>On zawsze niewiele mówił o sobie.</example> <example>Siostra jest niewiele młodsza ode mnie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="przedtem;2510034" head="przedtem"> <title>przedtem</title> <sense> <subsense>w czasie poprzedzającym coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="zanim;2543270" head="zanim" pos="conj"> <title>zanim</title> <sense> <subsense>spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym</subsense> </sense> </entry> <entry id="bodaj-II;2445457" head="bodaj" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">bodaj</title> <sense> <subsense> spójnik wyrażający obojętność mówiącego wobec wyboru, jaki przed kimś stoi, i zarazem sugestię, jakiego wyboru można dokonać <example>Odwiedź mnie kiedyś, bodaj jutro.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="hura;2465241" head="hura" pos="interj"> <title>hura</title> <title>hurra</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający radość i zachęcający do wiwatowania na cześć kogoś lub z powodu osiągnięcia czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="fiut;2459322" head="fiut"> <title>fiut</title> <sense variant="1" qualifier="posp."> <subsense>członek męski</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="posp."> <subsense>wyzwisko używane w stosunku do mężczyzny</subsense> </sense> <der>fiutek</der> </entry> <entry id="boczny;2445446" head="boczny"> <title>boczny</title> <sense> <subsense>znajdujący się na boku w stosunku do czegoś, kierujący się, skierowany w bok</subsense> </sense> </entry> <entry id="psik;2512999" head="psik" pos="interj"> <title>psik</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik używany w celu odpędzenia kota</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik nazywający kichnięcie</subsense> </sense> </entry> <entry id="pojutrze-I;2503432" head="pojutrze" head_variant="I"> <title title_variant="I">pojutrze</title> <sense> <subsense>następnego dnia po dniu jutrzejszym</subsense> </sense> </entry> <entry id="harap;2463969" head="harap"> <title>harap</title> <sense> <subsense>bicz z krótką rękojeścią i długim plecionym rzemieniem, używany dawniej na psy myśliwskie</subsense> </sense> </entry> <entry id="przedmiot;2509881" head="przedmiot"> <title>przedmiot</title> <sense variant="1"> <subsense>rzecz, materialny element świata</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>jedna z nauk objęta programem nauczania w szkole lub na studiach wyższych</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>temat, treść, wątek czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>to, co lub ten, kto skupia na sobie czyjąś uwagę, podlega czyjemuś działaniu</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="filoz."> <subsense>obiekt poznania i działalności człowieka</subsense> </sense> <der>przedmiocik</der> </entry> <entry id="skadcis;2520974" head="skądciś"> <title>skądciś</title> <sense qualifier="pot."> <see id="skads;2520979" head="skądś"/> </sense> </entry> <entry id="wiara;2535574" head="wiara"> <title>wiara</title> <sense variant="1"> <subsense>określona religia lub wyznanie; też: przekonanie o istnieniu Boga</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przekonanie, że coś jest słuszne, prawdziwe, wartościowe lub że coś się spełni</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>przeświadczenie, że istnieją istoty lub zjawiska nadprzyrodzone</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="pot."> <subsense>grupa ludzi zżytych ze sobą</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="daw."> <subsense>wierność komuś lub czemuś</subsense> </sense> </entry> <entry id="tylko-I;2531579" head="tylko" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">tylko</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione <example>Nosi tylko dżinsy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe <example>Uczyła się angielskiego tylko rok.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła komunikująca, że mówiący ogranicza swoją prośbę lub życzenie do minimum <example>Oby jutro tylko nie padało.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> partykuła wprowadzająca zastrzeżenie lub dodatkowy komentarz mówiącego do wyrażonej wcześniej zgody na coś <example>Tylko bez żartów.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> partykuła używana w zdaniach wyrażających groźbę <example>Spróbuj tylko tam pójść.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="postulat;2572206" head="postulat"> <title>postulat</title> <sense variant="1"> <subsense>życzenie, dotyczące spraw politycznych, społecznych lub ekonomicznych</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="filoz."> <subsense>wypowiedź wyrażająca jakąś normę lub regułę, domagająca się realizacji określonych wartości</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="log."> <subsense>teza przyjmowana bez dowodu, stanowiąca punkt wyjścia i podstawę w dowodzeniu innych twierdzeń</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>okres próbny w zakonie trwający około roku, poprzedzający nowicjat</subsense> </sense> <der>postulatowy</der> </entry> <entry id="iz;2467143" head="iż"> <title>iż</title> <sense> <see id="ze-I;2548079" head="że" head_variant="I"> <sense variant="1"/> <sense variant="2"/> </see> </sense> </entry> <entry id="x;2541591" head="x"> <title>x</title> <pron> iks</pron> <sense variant="1"> <subsense>litera oznaczająca spółgłoskę „x”, odpowiadającą połączeniu głosek „ks”</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty piąty</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać, albo określenie czegoś bliżej niesprecyzowanego</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>znak niewiadomej lub zmiennej funkcji</subsense> </sense> </entry> <entry id="ryzyk-fizyk;2518508" head="ryzyk-fizyk" pos="interj"> <title>ryzyk-fizyk</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik używany w momencie podejmowania trudnej, ważnej decyzji</subsense> </sense> </entry> <entry id="donikad;2453358" head="donikąd"> <title>donikąd</title> <sense> <subsense>do żadnego określonego miejsca, bez wytkniętego celu</subsense> </sense> </entry> <entry id="dalej;2451128" head="dalej" pos="interj"> <title>dalej</title> <title>dalejże</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wzywający do szybkiego rozpoczęcia czynności lub wskazujący na jej gwałtowny charakter</subsense> </sense> </entry> <entry id="szast;2526165" head="szast" pos="interj"> <title>szast</title> <sense> <subsense>wykrzyknik naśladujący szybki ruch</subsense> </sense> </entry> <entry id="nazbyt;2487874" head="nazbyt"> <title>nazbyt</title> <sense> <subsense>nadmiernie, przesadnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="naraz;2486932" head="naraz"> <title>naraz</title> <sense variant="1"> <subsense>szybko i nieoczekiwanie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>jednocześnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="nowy-I;2491066" head="nowy" head_variant="I"> <title title_variant="I">nowy</title> <sense variant="1"> <subsense>niedawno zrobiony, nabyty lub właśnie powstały, założony</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>taki, który zajął miejsce poprzedniego</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>o ludziach: spotykany po raz pierwszy, dopiero co poznany lub będący od niedawna w jakimś środowisku</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>od niedawna istniejący, właśnie wynaleziony</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>następny, dalszy</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>zwykle o roślinach lub ich częściach: świeżo wyrosły lub świeżo dojrzały</subsense> </sense> <der>nowiutki</der> <der>nowiuśki</der> <der>nowiuchny</der> <der>nowiuteńki</der> <der>nowiusieńki</der> </entry> <entry id="che;2447890" head="che" pos="interj"> <title>che</title> <sense> <subsense>wykrzyknik naśladujący niskie dźwięki, powstające wtedy, gdy ktoś głośno się śmieje</subsense> </sense> </entry> <entry id="aczkolwiek;2438565" head="aczkolwiek" pos="conj"> <title>aczkolwiek</title> <sense> <subsense> spójnik łączący zdania lub wyrażenia o treści przeciwstawnej, nieoczekiwanej w danym zestawieniu <example>Uczył się dobrze, aczkolwiek orłem nie był.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ilez;2465683" head="ileż" pos="pron"> <title>ileż</title> <sense> <subsense>zaimek wprowadzający pytanie o liczbę lub ilość</subsense> </sense> </entry> <entry id="he-I;2464102" head="he" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">he</title> <sense> <subsense> partykuła wzmacniająca pytanie <example>Czemu milczysz, he?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ze-II;2548080" head="że" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">że</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła wprowadzająca wypowiedź wyrażającą ubolewanie z jakiegoś powodu <example>Że dałeś się przyłapać na ściąganiu!</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła, do której przyłącza się końcówka drugiej osoby liczby pojedynczej i mnogiej lub pierwszej osoby liczby mnogiej czasownika użytego w zdaniu w formie czasu przeszłego <example>Brata żeś odwiedził?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="czterysta;2450788" head="czterysta" pos="num"> <title>czterysta</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 400</subsense> </sense> </entry> <entry id="kiedy-I;2470612" head="kiedy" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">kiedy</title> <sense> <subsense> zaimek zastępujący określenia czasu lub nawiązujący do nich, używany w zdaniach samodzielnych o formie pytajnej lub rozpoczynający zdanie podrzędne <example>Kiedy przyjdziesz? Nie zauważył, kiedy wyszłam.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zaden-II;2547972" head="żaden" head_variant="II"> <title title_variant="II">żaden</title> <sense> <subsense>niewielki, bez wartości</subsense> </sense> </entry> <entry id="klotnia;2471670" head="kłótnia"> <title>kłótnia</title> <sense> <subsense>gwałtowna i ostra wymiana zdań</subsense> </sense> </entry> <entry id="przenigdy;2510757" head="przenigdy"> <title>przenigdy</title> <sense> <subsense>stanowczo, absolutnie nigdy</subsense> </sense> </entry> <entry id="wylacznie;2539710" head="wyłącznie" pos="qub"> <title>wyłącznie</title> <sense> <subsense> partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione <example>Poświęcili się wyłącznie nauce.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dwadziescia;2454676" head="dwadzieścia" pos="num"> <title>dwadzieścia</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 20</subsense> </sense> </entry> <entry id="stulecie;2524916" head="stulecie"> <title>stulecie</title> <sense variant="1"> <subsense>okres stu lat</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>setna rocznica</subsense> </sense> </entry> <entry id="fru;2460221" head="fru" pos="interj"> <title>fru</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający czynność wykonywaną energicznie</subsense> </sense> </entry> <entry id="wara;2534616" head="wara" pos="interj"> <title>wara</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik wyrażający kategoryczny zakaz dostępu do osoby, rzeczy lub sprawy, o której jest mowa</subsense> </sense> </entry> <entry id="pozwolenie;2507311" head="pozwolenie"> <title>pozwolenie</title> <sense> <subsense>ustna lub pisemna zgoda na coś; też: dokument stwierdzający taką zgodę</subsense> </sense> </entry> <entry id="wpierw;2537641" head="wpierw"> <title>wpierw</title> <sense variant="1"> <subsense>w pierwszej kolejności</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>uprzednio</subsense> </sense> </entry> <entry id="ponad-I;2504445" head="ponad" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">ponad</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że coś znajduje się lub dzieje się powyżej danego miejsca lub danej przestrzeni <example>Gołębie wzbiły się ponad dachy domów.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jeden z porównywanych obiektów jest bardziej ceniony niż drugi <example>Bracia kochali matkę ponad wszystko.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że ktoś lub coś wyróżnia się spośród osób, rzeczy lub zjawisk tego samego rodzaju albo że dystansuje się od nich <example>Wybił się ponad swoje środowisko.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu, które komunikuje, że jakieś działanie lub jakiś stan przekracza dany poziom lub normę <example>Był dojrzały ponad wiek.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zdumienie;2545362" head="zdumienie"> <title>zdumienie</title> <sense> <subsense>stan osoby odczuwającej wielkie zdziwienie</subsense> </sense> </entry> <entry id="wysokosc;2540759" head="wysokość"> <title>wysokość</title> <sense variant="1"> <subsense>wymiar czegoś liczony od podstawy w górę</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>odległość od jakiegoś punktu do punktu znajdującego się w górze; też: miejsce położone wysoko</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wielkość lub natężenie czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>właściwość dźwięku zależna od częstotliwości drgań</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>w figurach i bryłach geometrycznych: odległość podstawy od wierzchołka figury lub od przeciwległego boku wielościanu</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>kąt między kierunkiem do ciała niebieskiego a płaszczyzną horyzontu</subsense> </sense> </entry> <entry id="rozporzadzenie;2516992" head="rozporządzenie"> <title>rozporządzenie</title> <sense variant="1"> <subsense>polecenie wykonania czegoś wydane przez osobę uprawnioną</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>akt normatywny niższy rangą od ustawy, wydawany na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie</subsense> </sense> </entry> <entry id="nowo;2491017" head="nowo"> <title>nowo</title> <sense> <subsense>niedawno, dopiero co</subsense> </sense> </entry> <entry id="cap-I;2447160" head="cap" head_variant="I"> <title title_variant="I">cap</title> <sense variant="1"> <subsense>baran lub kozioł</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>o mężczyźnie, zwłaszcza starym i nieprzyzwoitym wobec kobiet lub głupim</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense>mężczyzna mający brodę podobną do brody koźlej</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="łow."> <subsense>samiec kozicy</subsense> </sense> <der>capi</der> </entry> <entry id="moj-I;2484893" head="mój" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">mój</title> <sense variant="1"> <subsense>zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do osoby mówiącej</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, jest szczególnie lubiane przez osobę mówiącą <example>Zielony to mój kolor.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kto;2476205" head="kto" pos="pron"> <title>kto</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie <example>Kto tam jest?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek przyłączający pytanie zależne do wypowiedzenia nadrzędnego <example>Nie wiem, kto przyszedł.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek przyłączający wypowiedzenie podrzędne do składnika wypowiedzenia nadrzędnego <example>Zapytaj o to kogoś, kto się na tym zna.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze <example>Kto zda egzamin, zostanie przyjęty.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> zaimek reprezentujący dowolną osobę, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka <example>Nie znosił, gdy kto zaglądał mu w karty.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="stary-II;3061832" head="stary" head_variant="II"> <title title_variant="II">stary</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>stary mężczyzna</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>w zwrocie do dobrego znajomego</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense>szef, przełożony</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="pot."> <subsense>ojciec</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="pot."> <subsense>mąż</subsense> </sense> </entry> <entry id="kilkanascie;2470771" head="kilkanaście" pos="pron"> <title>kilkanaście</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę w przedziale od 11 do 19</subsense> </sense> </entry> <entry id="niestety;2489868" head="niestety" pos="qub"> <title>niestety</title> <sense> <subsense> partykuła, za pomocą której mówiący wyraża żal, iż dana sytuacja ma miejsce, i zarazem pragnienie, żeby było inaczej <example>Niestety, nie mogę ci pomóc.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="bam;2442776" head="bam" pos="interj"> <title>bam</title> <sense> <subsense>wykrzyknik imitujący dźwięk spowodowany biciem zegara lub dzwonu</subsense> </sense> </entry> <entry id="skadinad-I;2520975" head="skądinąd" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">skądinąd</title> <sense> <subsense> partykuła używana w wyrażeniu wtrąconym, nawiązującym do wcześniejszej wypowiedzi i uzupełniającym je nową, zwykle mniej istotną informacją <example>Człowiek ten, skądinąd postępowy, był przeciwnikiem równouprawnienia kobiet.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nim;2490557" head="nim" pos="conj"> <title>nim</title> <sense> <subsense>spójnik komunikujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nastąpiło wcześniej niż zdarzenie, o którym mowa w zdaniu podrzędnym</subsense> </sense> </entry> <entry id="popod;2504966" head="popod"> <title>popod</title> <sense qualifier="daw."> <see id="pod;2501914" head="pod"> <sense variant="1"/> <sense variant="3"/> </see> </sense> </entry> <entry id="pomalu;2504212" head="pomału"> <title>pomału</title> <sense variant="1"> <subsense>bez pośpiechu, powoli</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>stopniowo, nie od razu</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense>nie najgorzej, znośnie (w odpowiedzi na grzecznościowe pytanie o zdrowie, pracę itp.)</subsense> </sense> <der>pomalutku</der> <der>pomaleńku</der> </entry> <entry id="glebokosc;2461921" head="głębokość"> <title>głębokość</title> <sense variant="1"> <subsense>odległość od powierzchni czegoś do dna</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>miejsce położone daleko od powierzchni, brzegu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wnikliwość, dociekliwość</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>prawdziwość uczuć, stanów psychicznych</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>powszechność, nieodwracalność procesów, zjawisk społecznych lub psychologicznych</subsense> </sense> </entry> <entry id="niebawem;2488338" head="niebawem"> <title>niebawem</title> <sense> <subsense>po upływie krótkiego czasu, wkrótce</subsense> </sense> </entry> <entry id="kurde;2476642" head="kurde"> <title>kurde</title> <sense qualifier="euf."> <subsense>rodzaj przekleństwa</subsense> </sense> </entry> <entry id="rozkaz-II;2516425" head="rozkaz" head_variant="II"> <title title_variant="II">rozkaz</title> <sense> <subsense>słowo, którym podkomendny wyraża gotowość wykonania polecenia dowódcy</subsense> </sense> </entry> <entry id="dzyn;2456003" head="dzyń"> <title>dzyń</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>dźwięk wydawany przez dzwonek lub dzwonki</subsense> </sense> </entry> <entry id="inaczej-I;2465987" head="inaczej" head_variant="I"> <title title_variant="I">inaczej</title> <sense> <subsense>w inny sposób</subsense> </sense> </entry> <entry id="zza;2547902" head="zza" pos="prep"> <title>zza</title> <sense variant="1"> <subsense>przyimek tworzący wyrażenia informujące, że coś przestało być zasłonięte przedmiotem nazywanym przez rzeczownik</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że coś pochodzi z miejsca położonego dalej niż obiekt nazywany przez rzeczownik</subsense> </sense> </entry> <entry id="czyzby-I;2450996" head="czyżby" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">czyżby</title> <sense> <subsense> partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści lub podająca w wątpliwość to, co zostało powiedziane <example>Czyżby pani miała zamiar wyjechać?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="naowczas;2486625" head="naówczas"> <title>naówczas</title> <sense> <subsense>w określonym czasie w przeszłości lub w przyszłości</subsense> </sense> </entry> <entry id="ruch;2517977" head="ruch"> <title>ruch</title> <sense variant="1"> <subsense>zmiana położenia punktu materialnego w stosunku do innych punktów dokonująca się w czasie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zmiana położenia ciała ludzkiego, zwierzęcego lub jego części; też: sposób poruszania się</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>chodzenie, poruszanie się wykonywane w celu nabycia sprawności fizycznej</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>krzątanina, bieganina, ożywienie</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>zespół czynności podejmowanych w jakimś celu</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>wahania ilościowe związane z przebiegiem jakichś zjawisk</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>działanie, decyzja podjęte w rozgrywce z kimś</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>regularne przemieszczanie się ciał niebieskich, części skorupy ziemskiej lub części atmosfery otaczającej Ziemię</subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense>przesunięcie figury na szachownicy</subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense>poruszanie się przechodniów i pojazdów na drogach, ulicach, szosach itp.</subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense>przemieszczanie się wojska w terenie</subsense> </sense> <der>ruchowy</der> <der>ruchowo</der> </entry> <entry id="kukuryku-I;2476355" head="kukuryku" head_variant="I"> <title title_variant="I">kukuryku</title> <sense> <subsense>dźwięk wydawany przez piejącego koguta</subsense> </sense> </entry> <entry id="nastepujacy;2487301" head="następujący"> <title>następujący</title> <sense> <subsense>taki oto</subsense> </sense> </entry> <entry id="bum-I;2446717" head="bum" head_variant="I"> <title title_variant="I">bum</title> <sense> <subsense>dźwięk wydawany przez bijący zegar albo spowodowany uderzeniem innych przedmiotów</subsense> </sense> </entry> <entry id="nastepny-II;3029798" head="następny" head_variant="II"> <title title_variant="II">następny</title> <sense> <subsense>ten, kto następuje po innym</subsense> </sense> <der>następna</der> </entry> <entry id="moment;2484315" head="moment"> <title>moment</title> <sense variant="1"> <subsense>bardzo krótki odcinek czasu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>pewien odcinek czasu wyodrębniony ze względu na ważne wydarzenia</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>fragment czegoś, co ma jakiś przebieg w czasie</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>wielkość stosowana w mechanice bryły</subsense> </sense> <der>momencik</der> </entry> <entry id="typ;2531637" head="typ"> <title>typ</title> <sense variant="1"> <subsense>wzór, któremu odpowiada pewna seria przedmiotów, ludzi, zjawisk itp.</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>osoba skupiająca w sobie charakterystyczne cechy ludzi pewnej kategorii</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense>osobnik, indywiduum</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>sportowiec, koń, drużyna itp. przewidziane przez kogoś na zwycięzcę lub wynik czegoś</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>charakterystyczna budowa, fizjonomia człowieka związana z jego rasą, przynależnością etniczną; też: osoba mająca taką budowę, fizjonomię</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>postać literacka mająca cechy ponadindywidualne, właściwe jakiejś grupie ludzi lub tradycyjnie powtarzanemu wzorowi bohatera literackiego</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>jednostka klasyfikacyjna w systematyce roślin i zwierząt</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>jednostka klasyfikacyjna obejmująca osobniki o wyrazistych cechach psychicznych lub psychicznych i fizycznych; też: osobnik o takich cechach</subsense> </sense> <der>typek</der> </entry> <entry id="choc-I;2448358" head="choć" head_variant="I"> <title title_variant="I">choć</title> <sense> <see id="chociaz-I;2448354" head="chociaż" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="puf-IV;2513279" head="puf" head_variant="IV"> <title title_variant="IV">puf</title> <sense> <subsense>dawna gra w kości</subsense> </sense> </entry> <entry id="nic-II;2488288" head="nic" head_variant="II"> <title title_variant="II">nic</title> <sense> <subsense>rzecz lub osoba bez wartości</subsense> </sense> </entry> <entry id="gdy-I;2461149" head="gdy" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">gdy</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, które określa czas odbywania się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Ściemniało się już, gdy wracali.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub okoliczności, w jakich to zachodzi <example>Gdy wracali ze spaceru, zaczął padać deszcz.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek wprowadzający zdanie podrzędne, rozwijające składnik zdania nadrzędnego nazywający punkt lub odcinek czasu <example>Pół roku minęło od chwili, gdy wyjechała.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="bez-II;2443671" head="bez" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">bez</title> <sense> <subsense> przyimek komunikujący zwykle brak, nieobecność czegoś lub kogoś <example>Las bez grzybów. Sukienka bez rękawów. Odejść bez pożegnania.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="niemalo;2488948" head="niemało"> <title>niemało</title> <sense variant="1"> <subsense> w dość dużej liczbie lub ilości <example>Mają niemało pieniędzy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> w dość dużym stopniu, zakresie <example>Niemało się wczoraj nasłuchałam o twoich dzieciach.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dylu-dylu;2455155" head="dylu-dylu"> <title>dylu-dylu</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>o charakterystycznym ruchu ręki wykonywanym podczas gry na instrumencie smyczkowym</subsense> </sense> </entry> <entry id="fifty-fifty;2557799" head="fifty-fifty"> <title>fifty-fifty</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>po równo</subsense> </sense> </entry> <entry id="rywal;2574623" head="rywal"> <title>rywal</title> <sense variant="1"> <subsense>człowiek współzawodniczący z kimś w dążeniu do czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>mężczyzna ubiegający się jednocześnie z kimś innym o względy kobiety</subsense> </sense> <der>rywalka</der> </entry> <entry id="sponad;2523143" head="sponad" pos="prep"> <title>sponad</title> <sense> <subsense> przyimek informujący o ruchu z miejsca położonego wyżej niż obiekt lub obszar nazywany przez rzeczownik <example>Sponad gór wiał wiatr.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="szybkosc;2527472" head="szybkość"> <title>szybkość</title> <sense variant="1"> <subsense>cecha tego, co przebiega w większym tempie, z większą częstotliwością, krócej niż zwykle</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>cecha tego, kto szybko porusza się, pracuje lub reaguje</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wartość określająca, jak szybko coś lub ktoś się porusza lub coś się dzieje</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>fakt, że coś następuje natychmiast, niezwłocznie</subsense> </sense> </entry> <entry id="metr-I;2482597" head="metr" head_variant="I"> <title title_variant="I">metr</title> <sense variant="1"> <subsense>jednostka długości równa 100 centymetrom, odpowiadająca drodze, jaką przebywa światło w próżni w czasie 1/299 792 458 sekundy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>miarka długości jednego metra</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>w odniesieniu do płodów rolnych: sto kilogramów</subsense> </sense> <der>metrowy</der> <der>metryczny</der> </entry> <entry id="niechby;2488421" head="niechby" pos="qub"> <title>niechby</title> <sense> <subsense> partykuła wprowadzająca zdania i równoważniki zdań wyrażające życzenie <example>Niechby się wreszcie pogodzili.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="jednak-II;2467674" head="jednak" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">jednak</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa w zdaniu, jest niezgodne z przewidywaniami mówiącego <example>Ta książka była jednak za droga.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="co-III;2449568" head="co" head_variant="III" pos="adv"> <title title_variant="III">co</title> <sense variant="1"> <subsense> przysłówek używany w połączeniach komunikujących, że niektórym przedmiotom przysługuje jakaś cecha w większym stopniu niż innym <example> Wybierał co ciekawsze książki.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przysłówek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza <example>Pytano o to co drugiego przechodnia.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="gdyby-I;2461152" head="gdyby" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">gdyby</title> <sense> <subsense variant="a"> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne lub jego równoważnik oznaczające możliwość <example>Gdyby coś się stało, dowiesz się pierwsza.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub niespełniony warunek tego, o czym mowa w drugim zdaniu <example>Gdyby była ciepła woda, wykąpałabym się.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="cha;2447707" head="cha"> <title>cha</title> <sense> <subsense>powtarzalny wykrzyknik naśladujący dźwięki powstające wtedy, gdy ktoś głośno i spontanicznie się śmieje</subsense> </sense> </entry> <entry id="pewny;2499555" head="pewny"> <title>pewny</title> <sense variant="1"> <subsense>taki, który niewątpliwie nastąpi</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>o człowieku: taki, na którym można polegać</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>niebudzący wątpliwości</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>niezawodny, skuteczny</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>świadczący o zdecydowaniu, opanowaniu</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>gwarantujący bezpieczeństwo, trwałość</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>całkowicie przekonany o czymś</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>nienarażony na niebezpieczeństwo</subsense> </sense> <der>pewnie</der> </entry> <entry id="he-II;2464103" head="he" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">he</title> <sense variant="1"> <subsense> wykrzyknik wyrażający różne uczucia zależnie od sytuacji <example>He, spryciarzu, udało ci się!</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik, parokrotnie powtarzany, nazywający dźwięki, jakie powstają, gdy ktoś śmieje się głośno</subsense> </sense> </entry> <entry id="czyjs;2450889" head="czyjś" pos="pron"> <title>czyjś</title> <sense> <subsense>zaimek przymiotny dzierżawczy: odnoszący się do kogoś, należący do innej osoby</subsense> </sense> </entry> <entry id="poniekad;2504540" head="poniekąd" pos="qub"> <title>poniekąd</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy, ale jest mu w znacznym stopniu bliski <example>Reprodukcje zastępują poniekąd oryginały.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="oto-I;2497019" head="oto" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">oto</title> <sense> <subsense>zaimek odsyłający do kogoś lub do czegoś, kto lub co znajduje się w zasięgu wzroku rozmówców</subsense> </sense> </entry> <entry id="nieduzo;2488641" head="niedużo"> <title>niedużo</title> <sense variant="1"> <subsense> niewielka ilość lub liczba <example>Przyszło niedużo ludzi.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> w niewielkim stopniu, zakresie <example>Niedużo podróżował.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="rano-II;2514104" head="rano" head_variant="II"> <title title_variant="II">rano</title> <sense> <subsense>na początku dnia</subsense> </sense> </entry> <entry id="najwyzej-I;2486248" head="najwyżej" head_variant="I"> <title title_variant="I">najwyżej</title> <sense variant="1"> <subsense>stopień najwyższy od „wysoko”</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w ostatecznym razie</subsense> </sense> </entry> <entry id="niniejszy;2490566" head="niniejszy"> <title>niniejszy</title> <sense> <subsense>ten właśnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="wasz;2534785" head="wasz" pos="pron"> <title>wasz</title> <sense variant="1"> <subsense>zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do grupy, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek dotyczący osób lub przedmiotów, które ta grupa osób wybiera z pewnego zbioru, uznając je za najlepsze pod jakimś względem <example>Chodźmy do tej waszej kawiarenki.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="osiemset;2496385" head="osiemset" pos="num"> <title>osiemset</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 800</subsense> </sense> </entry> <entry id="notatka;2490960" head="notatka"> <title>notatka</title> <sense variant="1"> <subsense>krótki tekst, spostrzeżenie zapisane w celu zapamiętania; też: kartka z takim tekstem</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>krótka informacja w prasie</subsense> </sense> </entry> <entry id="cym;2449935" head="cym" pos="interj"> <title>cym</title> <sense> <subsense>wykrzyknik zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych</subsense> </sense> </entry> <entry id="ej;2456369" head="ej" pos="interj"> <title>ej</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wzywający adresata do zwrócenia na coś uwagi</subsense> </sense> </entry> <entry id="oba;2491262" head="oba"> <title>oba</title> <sense> <see id="" head="obaj "/> </sense> </entry> <entry id="ale-V;2549397" head="ale" head_variant="V"> <title title_variant="V">ale</title> <pron> ejl</pron> <sense> <subsense>mocne jasne piwo angielskie</subsense> </sense> </entry> <entry id="plusk-I;2501105" head="plusk" head_variant="I"> <title title_variant="I">plusk</title> <sense variant="1"> <subsense>odgłos spowodowany uderzeniem czegoś o ciecz lub cieczy o coś</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="łow."> <subsense>ogon bobra</subsense> </sense> </entry> <entry id="jakoby-I;2467299" head="jakoby" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">jakoby</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne i zarazem podający w wątpliwość to, o czym jest mowa w tym zdaniu <example> Twierdził, jakoby znał ją od dawna.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dwiescie;2454681" head="dwieście" pos="num"> <title>dwieście</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 200</subsense> </sense> </entry> <entry id="suma;2576558" head="suma"> <title>suma</title> <sense variant="1"> <subsense>pewna ilość pieniędzy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wynik dodawania liczb</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ogół rzeczy, zjawisk lub wrażeń</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>w Kościele katolickim: uroczysta msza z kazaniem, odprawiana w niedziele i święta</subsense> </sense> <der>sumka</der> </entry> <entry id="dotychczasowy;2453815" head="dotychczasowy"> <title>dotychczasowy</title> <sense variant="1"> <subsense>poprzedzający chwilę obecną, trwający w niezmienionej formie dotychczas</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>żyjący gdzieś dotychczas</subsense> </sense> </entry> <entry id="nizeli-II;2490702" head="niżeli" head_variant="II"> <title title_variant="II">niżeli</title> <sense> <see id="niz-II;2490697" head="niż" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="grupa;2463209" head="grupa"> <title>grupa</title> <sense variant="1"> <subsense>pewna liczba jednostek skupiona w całość</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zbiorowość, której członkowie połączeni są jakąś więzią</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zespół ludzi, np. spełniających określone zadanie</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>jednostka klasyfikacyjna</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>zespół pierwiastków stanowiących jedną z pionowych kolumn tablicy układu okresowego pierwiastków</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>zespół skał powstały w ciągu jednej ery</subsense> </sense> <sense variant="7" qualifier="mat."> <subsense>zbiór dowolnych elementów „a, b, c...”, w którym określone jest działanie na dwóch dowolnych elementach, dające w wyniku znów element tego zbioru</subsense> </sense> <sense variant="8" qualifier="wojsk."> <subsense>oddziały połączone czasowo pod wspólnym dowództwem w celu wykonania jakiegoś zadania</subsense> </sense> <der>grupowy</der> <der>grupowo</der> <der>grupka</der> </entry> <entry id="kwa;2476855" head="kwa"> <title>kwa</title> <sense> <subsense>dźwięk wydawany przez kaczkę</subsense> </sense> </entry> <entry id="kuchnia;2476272" head="kuchnia"> <title>kuchnia</title> <sense variant="1"> <subsense>pomieszczenie z urządzeniem do gotowania, w którym przygotowuje się potrawy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>urządzenie do gotowania, smażenia, pieczenia itp. potraw</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>charakterystyczny dla danego kraju lub regionu zestaw potraw, napojów itp.; też: pożywienie</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>gotowanie i przyrządzanie posiłków</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>miejsce, w którym opracowuje się szczegóły jakiejś pracy nieujawniane ogółowi</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>instytucja zajmująca się sporządzaniem i wydawaniem posiłków</subsense> </sense> <der>kuchenny</der> <der>kuchenka</der> </entry> <entry id="propozycja;2572692" head="propozycja"> <title>propozycja</title> <sense> <subsense>to, co się komuś proponuje</subsense> </sense> </entry> <entry id="raczej;2513713" head="raczej" pos="qub"> <title>raczej</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła wyrażająca wahanie mówiącego co do wyboru odpowiedniego sądu i zarazem skłonność, by uznać sąd komunikowany w zdaniu <example>Recenzje były raczej przychylne.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense variant="a"> partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że jedna z dwóch możliwości jest bardziej prawdopodobna w porównaniu z drugą <example>Szeptał raczej, niż mówił.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub że dane zachowanie uważa on za bardziej właściwe <example>Raczej trzymaj się od niej z daleka.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła używana w spontanicznych wypowiedziach mówionych w celu unieważnienia wcześniejszych słów i zastąpienia ich nowymi, charakteryzującymi lepiej dany fakt <example>To jest granatowe, czarne raczej.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dlatego;2452518" head="dlatego" pos="conj"> <title>dlatego</title> <sense> <subsense> spójnik wprowadzający informację, której uzasadnienie zostało podane wcześniej <example>Było zimno, dlatego włożył płaszcz.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kazdy-I;2470410" head="każdy" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">każdy</title> <sense> <subsense>zaimek komunikujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, odnosi się do osób, przedmiotów lub zjawisk danej grupy, i że nie ma takich, do których by się to nie odnosiło</subsense> </sense> <der>każdziutki</der> <der>każdziuteńki</der> </entry> <entry id="wprost-I;2537699" head="wprost" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">wprost</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> partykuła komunikująca, że ktoś lub coś przemieszcza się bezpośrednio z jednego miejsca do drugiego <example>Wyniki badań prześlemy z laboratorium wprost na oddział.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo kieruje się gdzieś w linii prostej <example>Szedłem wprost przed siebie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense variant="a"> partykuła komunikująca o bezpośrednim kontakcie dwóch obiektów <example>Włożyła bluzkę wprost na gołe ciało.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo o bezpośrednim związku dwóch zjawisk <example>Zarządzenie dotyczyło wprost aktualnej sytuacji.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska <example>Wprost szalała z radości.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="naturalnie-II;2487522" head="naturalnie" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">naturalnie</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje</subsense> </sense> </entry> <entry id="regula;2573727" head="reguła"> <title>reguła</title> <sense variant="1"> <subsense>zasada postępowania ustalona przez kogoś lub przyjęta na mocy zwyczaju</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>formuła wyjaśniająca jakieś zjawiska</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zbiór norm postępowania, ustalonych dla zakonników przez założyciela zakonu i potwierdzonych przez papieża lub biskupa</subsense> </sense> <der>regułka</der> </entry> <entry id="eureka;2458059" head="eureka"> <title>eureka</title> <sense> <see id="heureka;2560357" head="heureka"/> </sense> </entry> <entry id="dokad;2452992" head="dokąd" pos="pron"> <title>dokąd</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> zaimek wprowadzający pytanie o miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza <example>Dokąd idziesz?</example> </subsense> <subsense variant="b"> ; używany też w pytaniach zależnych <example>Nie wiem, dokąd mamy uciekać.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek wprowadzający zdanie podrzędne uściślające miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza <example>Wybrali się tam, dokąd byli zaproszeni.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie o końcowy moment trwania czegoś <example>Dokąd mam na ciebie czekać?</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> zaimek przyłączający zdanie podrzędne, w którym jest określony końcowy moment czegoś <example>Czekał, dokąd nie zasnęła.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kurna;2476698" head="kurna"> <title>kurna</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>rodzaj przekleństwa</subsense> </sense> </entry> <entry id="rodak;2515490" head="rodak"> <title>rodak</title> <sense variant="1"> <subsense>człowiek tej samej narodowości co i ktoś drugi</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>człowiek pochodzący z tego samego regionu co i ktoś drugi</subsense> </sense> <der>rodaczka</der> </entry> <entry id="won-I;2537487" head="won" head_variant="I"> <title title_variant="I">won</title> <sense qualifier="posp."> <see id="precz-II;3059440" head="precz" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="wiedza;2535847" head="wiedza"> <title>wiedza</title> <sense variant="1"> <subsense>ogół wiadomości zdobytych dzięki badaniom, uczeniu się itp.; też: zasób informacji z jakiejś dziedziny</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>znajomość czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="chlast;2448116" head="chlast" pos="interj"> <title>chlast</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany gwałtownym uderzeniem</subsense> </sense> </entry> <entry id="kontra-II;2473532" head="kontra" head_variant="II"> <title title_variant="II">kontra</title> <title>contra</title> <pron> kontra</pron> <sense> <subsense>przeciw, przeciwko</subsense> </sense> </entry> <entry id="obiekt;2491478" head="obiekt"> <title>obiekt</title> <sense variant="1"> <subsense>przedmiot, który można zobaczyć lub dotknąć</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>rzecz abstrakcyjna, np. cecha lub pojęcie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>coś, czego dotyczą czyjeś działania, zainteresowania lub uczucia</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>budynek lub zespół budynków; też: urządzenia terenowe</subsense> </sense> </entry> <entry id="niespelna;2489810" head="niespełna" pos="qub"> <title>niespełna</title> <sense> <subsense> partykuła dodawana do wyrażenia określającego ilość, liczbę, miarę, informująca, iż czegoś jest niewiele mniej, niż komunikuje to dane wyrażenie <example>Miał niespełna pięćdziesiąt lat.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="blisko-I;2445138" head="blisko" head_variant="I"> <title title_variant="I">blisko</title> <sense variant="1"> <subsense>w małej odległości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w krótkim czasie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>w dużym stopniu</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>„bliżej” dobrze, dokładnie, wnikliwie</subsense> </sense> </entry> <entry id="poszczegolny;2506029" head="poszczególny"> <title>poszczególny</title> <sense> <subsense>każdy z wielu, pojedynczo rozpatrywany</subsense> </sense> </entry> <entry id="srod;2528106" head="śród"> <title>śród</title> <sense qualifier="daw."> <see id="wsrod;2538332" head="wśród"/> </sense> </entry> <entry id="miara;2482761" head="miara"> <title>miara</title> <sense variant="1"> <subsense>jednostka, za pomocą której mierzone są jakieś wielkości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przedmiot lub przyrząd do mierzenia; też: odmierzona ilość czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wielkość lub rozmiar czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>ilość, liczba</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>umiar w czymś, dopuszczalne granice czegoś</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>wartość, stopień lub poziom czegoś</subsense> </sense> <sense variant="7" qualifier="pot."> <subsense>mierzenie szytego ubrania</subsense> </sense> </entry> <entry id="seria;2520051" head="seria"> <title>seria</title> <sense variant="1"> <subsense>szereg następujących po sobie czynności lub zdarzeń</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zbiór przedmiotów jednakowych lub stanowiących pewną całość</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>szereg szybko po sobie następujących strzałów lub wybuchów</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>określona liczba wyrobów przemysłowych wykonana według tej samej dokumentacji</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>zespół następujących po sobie warstw skalnych o wspólnych cechach</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>jednostka stratygraficzna podziału utworów geologicznych</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>zestawienie 12 dźwięków o różnej wysokości i o różnym czasie trwania, różnej głośności, barwie, artykulacji itp.</subsense> </sense> <der>seryjka</der> </entry> <entry id="uf;2532142" head="uf" pos="interj"> <title>uf</title> <title>uff</title> <sense> <subsense>wykrzyknik używany dla wyrażenia różnych stanów fizycznych i psychicznych</subsense> </sense> </entry> <entry id="czyzby-II;2450997" head="czyżby" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">czyżby</title> <sense> <subsense>wykrzyknik o intonacji pytania wyrażający powątpiewanie w prawdziwość tego, co zostało powiedziane</subsense> </sense> </entry> <entry id="ktorys;2476215" head="któryś"> <title>któryś</title> <sense> <subsense>dowolny, bliżej nieokreślony</subsense> </sense> </entry> <entry id="jakby-II;2467284" head="jakby" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">jakby</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające sytuację nierzeczywistą, która, biorąc pod uwagę to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, mogłaby się urzeczywistnić <example>Chichotaliśmy, jakbyśmy mieli łaskotki.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki urzeczywistnienia się tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Jakbyś znalazł chwilę, wpadnij do nas jutro.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="gdyby-II;2461153" head="gdyby" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">gdyby</title> <sense> <subsense variant="a"> partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające możliwość podjęcia działania, o którym mowa <example>A gdybym tak zaprosił ją do kina?</example> </subsense> <subsense variant="b"> wyrażające prośbę <example>Gdybyś mogła powtórzyć swój adres.</example> </subsense> <subsense variant="c"> lub wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie <example>Gdyby to mieszkanie było tańsze.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="loco-I;2478999" head="loco" head_variant="I"> <title title_variant="I">loco</title> <sense> <see id="loko;2479171" head="loko"/> </sense> </entry> <entry id="tik-tak;2529690" head="tik-tak" pos="interj"> <title>tik-tak</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający dwa kolejne, regularnie powtarzające się dźwięki, jakie powstają wtedy, gdy zegar tyka</subsense> </sense> </entry> <entry id="wprzod;2537720" head="wprzód"> <title>wprzód</title> <sense> <subsense>najpierw, uprzednio</subsense> </sense> </entry> <entry id="niekiedy;2488839" head="niekiedy"> <title>niekiedy</title> <sense> <subsense>co pewien czas</subsense> </sense> </entry> <entry id="raport;2573453" head="raport"> <title>raport</title> <sense variant="1"> <subsense>sprawozdanie z jakichś prac lub relacja o stanie czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>ustne lub pisemne doniesienie o czymś zwierzchnikowi lub instytucji nadrzędnej</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>pojedynczy motyw ornamentowy występujący w regularnych odstępach na jakiejś powierzchni</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>w tkactwie: najmniejsza liczba nitek osnowy i wątku, po której powtarza się porządek przeplatania nitek; w dziewiarstwie: najmniejsza liczba oczek w rządkach i kolumienkach, po której powtarza się porządek łączenia oczek</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>w parapsychologii: paranormalny kontakt między ludźmi</subsense> </sense> <der>raportowy</der> <der>raporcik</der> </entry> <entry id="tajemnica;2528548" head="tajemnica"> <title>tajemnica</title> <sense variant="1"> <subsense>sekret; też: nieujawnianie czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wiadomość, której poznanie lub ujawnienie jest zakazane przez prawo</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>rzecz, której się nie rozumie lub nie umie wyjaśnić</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>najlepszy lub jedyny sposób na osiągnięcie czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="czternascie;2450707" head="czternaście" pos="num"> <title>czternaście</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 14</subsense> </sense> </entry> <entry id="protest;2572759" head="protest"> <title>protest</title> <sense variant="1"> <subsense>ostre wystąpienie przeciw działaniu uważanemu za niesłuszne</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>urzędowe stwierdzenie odmowy zapłaty przez dłużnika sumy wymienionej na wekslu, czeku itp.</subsense> </sense> <der>protestowy</der> <der>protestować</der> </entry> <entry id="kawal;2470342" head="kawał"> <title>kawał</title> <sense variant="1"> <subsense>znaczna część jakiejś masy lub całości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>znaczna część jakiejś odległości lub przestrzeni</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>duża ilość czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>wesoła historyjka z dowcipnym, zaskakującym zakończeniem</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>zażartowanie z kogoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="nacisk;2485557" head="nacisk"> <title>nacisk</title> <sense variant="1"> <subsense>działanie jednego ciała na drugie z pewną siłą</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>oddziaływanie na kogoś w celu skłonienia lub zmuszenia go do czegoś; też: środki tego oddziaływania</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zaakcentowanie głoski, wyrazu, zdania</subsense> </sense> </entry> <entry id="kum-I;2476496" head="kum" head_variant="I"> <title title_variant="I">kum</title> <sense variant="1"> <subsense>ojciec chrzestny w stosunku do matki chrzestnej i do rodziców dziecka lub ojciec dziecka w stosunku do jego rodziców chrzestnych</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>przyjaciel, towarzysz</subsense> </sense> </entry> <entry id="zas;2544302" head="zaś" pos="conj"> <title>zaś</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik przeciwstawiający treści komunikowane przez połączone zdania <example>Pewne fakty nabierają znaczenia, inne zaś je tracą.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik przyłączający zdanie nawiązujące do wcześniejszego kontekstu <example>Chirurg włożył czyste rękawiczki, po chwili zaś pochylił się nad uśpionym chłopcem.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pareset;2498327" head="paręset"> <title>paręset</title> <sense> <see id="kilkaset;2470773" head="kilkaset"/> </sense> </entry> <entry id="trzask-I;2531017" head="trzask" head_variant="I"> <title title_variant="I">trzask</title> <sense> <subsense>suchy, urywany odgłos</subsense> </sense> </entry> <entry id="powierzchnia;2506569" head="powierzchnia"> <title>powierzchnia</title> <sense variant="1"> <subsense>zewnętrzna, wierzchnia strona czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>obszar, przestrzeń o ograniczonych rozmiarach</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>górna warstwa czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>w geometrii elementarnej: pewne zbiory punktów lub prostych o określonych właściwościach</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>zewnętrzne, łatwo dostrzegalne, ale często mylące cechy zjawisk, spraw, wydarzeń</subsense> </sense> <der>powierzchniowy</der> <der>powierzchniowo</der> </entry> <entry id="niechaj;2488419" head="niechaj"> <title>niechaj</title> <title>niechajże</title> <sense> <see id="niech;2488418" head="niech"/> </sense> </entry> <entry id="naturalnie-I;2487521" head="naturalnie" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">naturalnie</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości <example>Nie chciał się uczyć i naturalnie nie zdał egzaminu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zagadka;2542258" head="zagadka"> <title>zagadka</title> <sense variant="1"> <subsense>pytanie sformułowane tak, że odpowiedzi można się domyślić z jego treści; też: rebus lub inna łamigłówka</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>coś tajemniczego, co próbujemy wyjaśnić lub zrozumieć</subsense> </sense> <der>zagadkowy</der> <der>zagadkowo</der> <der>zagadkowość</der> </entry> <entry id="przeciwnie-I;2509683" head="przeciwnie" head_variant="I"> <title title_variant="I">przeciwnie</title> <sense variant="1"> <subsense>w przeciwnym kierunku</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w zupełnie inny sposób</subsense> </sense> </entry> <entry id="prawdziwy;2507934" head="prawdziwy"> <title>prawdziwy</title> <sense variant="1"> <subsense>zgodny z rzeczywistością, z prawdą</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>autentyczny, niesfałszowany</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>taki jak zwykle bywa, typowy; też: mający cechy osoby, stanu, przedmiotu, do których jest porównywany</subsense> </sense> <der>prawdziwie</der> <der>prawdziwość</der> </entry> <entry id="bowiem;2445812" head="bowiem" pos="conj"> <title>bowiem</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację <example>Nie kupił książki, zapomniał bowiem pieniędzy.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kic;2470584" head="kic" pos="interj"> <title>kic</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, często powtarzany, nazywający skok zająca, królika, wiewiórki itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="nieomal;2489190" head="nieomal"> <title>nieomal</title> <title>nieomalże</title> <sense> <see id="niemal;2488944" head="niemal"/> </sense> </entry> <entry id="realizacja;2573539" head="realizacja"> <title>realizacja</title> <sense variant="1"> <subsense>wprowadzenie czegoś w życie, zastosowanie w praktyce</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>film, przedstawienie teatralne itp. powstałe jako efekt czyjejś pracy</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zamiana papierów wartościowych, nieruchomości lub wyprodukowanych towarów na pieniądze</subsense> </sense> <der>realizacyjny</der> <der>realizacyjnie</der> <der>realizować</der> </entry> <entry id="wrecz-II;2537765" head="wręcz" head_variant="II"> <title title_variant="II">wręcz</title> <sense> <subsense>otwarcie, bezpośrednio</subsense> </sense> </entry> <entry id="rezygnacja;2574255" head="rezygnacja"> <title>rezygnacja</title> <sense variant="1"> <subsense>zrzeczenie się lub zaniechanie czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>stan przygnębienia i zniechęcenia towarzyszący zgodzie na sytuację, której nie można zmienić</subsense> </sense> <der>rezygnować</der> </entry> <entry id="jak-I;2467277" head="jak" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">jak</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik wprowadzający wyrażenie porównawcze <example>Rzucało łodzią jak łupiną orzecha.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik przyłączający zdania lub ich części wtrącone, dopowiedziane, objaśniające <example> Jak widzę, dobrze ci się powodzi</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> spójnik łączący równorzędne części zdania, zwykle w połączeniach: „jak i”, „jak też”, „jak również”, „zarówno..., jak” <example>Dręczyły go różne troski, jak i to, że nic nie wiedział o losie najbliższych.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> spójnik wprowadzający zdania podrzędne określające czas, warunek, przyczynę <example>Pięć lat minęło, jak ojciec nie żyje.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="przemiana;2510612" head="przemiana"> <title>przemiana</title> <sense> <subsense>stanie się innym niż poprzednio</subsense> </sense> </entry> <entry id="swoj-I;2525521" head="swój" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">swój</title> <sense> <subsense variant="a"> zaimek zastępujący w odpowiednich kontekstach inne zaimki dzierżawcze: mój, twój, nasz, wasz, jego, jej, ich, oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się odpowiednio: do mówiącego <example>Spakowałam wszystkie swoje rzeczy.</example> </subsense> <subsense variant="b"> do osoby, do której zwraca się mówiący <example>Zabierz stąd swoje rzeczy.</example> </subsense> <subsense variant="c"> do grupy osób, do której należy mówiący <example>Wyłożyliśmy im swoje racje.</example> </subsense> <subsense variant="d"> do grupy osób, w skład której wchodzi osoba, do której zwraca się mówiący <example>Dlaczego nie mówiliście o swoich problemach?</example> </subsense> <subsense variant="e"> albo do innych osób lub rzeczy <example>Umówił się ze swoją dziewczyną.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="bo-II;2445394" head="bo" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">bo</title> <sense> <subsense variant="a"> partykuła mająca charakter wzmacniający, zwykle w zwrotach przeciwstawnych <example>Ładna, bo ładna, ale głupia</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści <example>Bo to prawda?, Bo ja wiem?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="prawda-III;2507923" head="prawda" head_variant="III" pos="qub"> <title title_variant="III">prawda</title> <sense> <subsense> partykuła używana jako wtrącenie, sygnalizująca, że mówiący zastanawia się nad dalszym ciągiem swojej wypowiedzi <example>Trzeba wreszcie znaleźć, prawda, rozwiązanie, prawda, tej kwestii.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="czterdziesci;2450690" head="czterdzieści" pos="num"> <title>czterdzieści</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 40</subsense> </sense> </entry> <entry id="codzienny;2449581" head="codzienny"> <title>codzienny</title> <sense variant="1"> <subsense>zdarzający się co dzień lub używany każdego dnia</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zwyczajny, taki, jak każdego dnia</subsense> </sense> <der>codziennie</der> </entry> <entry id="osiemdziesiat;2496366" head="osiemdziesiąt" pos="num"> <title>osiemdziesiąt</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 80</subsense> </sense> </entry> <entry id="uwaga-II;2533919" head="uwaga" head_variant="II"> <title title_variant="II">uwaga</title> <sense variant="1"> <subsense>okrzyk lub napis uprzedzający o niebezpieczeństwie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>okrzyk mający zainteresować kogoś czymś</subsense> </sense> </entry> <entry id="jednoracz;2467851" head="jednorącz"> <title>jednorącz</title> <sense qualifier="sport."> <subsense>jedną ręką</subsense> </sense> </entry> <entry id="wina;2536440" head="wina"> <title>wina</title> <sense variant="1"> <subsense>czyn naruszający normy postępowania</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>odpowiedzialność za zły czyn</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>przyczyna, powód czegoś złego</subsense> </sense> </entry> <entry id="ponowny;2504574" head="ponowny"> <title>ponowny</title> <sense> <subsense>wykonany, odbywający się po raz drugi</subsense> </sense> <der>ponownie</der> </entry> <entry id="jakkolwiek-I;2467290" head="jakkolwiek" head_variant="I"> <title title_variant="I">jakkolwiek</title> <sense> <subsense>wszystko jedno w jaki sposób</subsense> </sense> </entry> <entry id="umowa;2532750" head="umowa"> <title>umowa</title> <sense> <subsense>pisemne lub ustne porozumienie stron, mające na celu ustalenie wzajemnych praw i obowiązków; też: dokument, w którym są określone te prawa</subsense> </sense> </entry> <entry id="chlup;2448198" head="chlup" pos="interj"> <title>chlup</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy coś wpada do wody lub gdy woda uderza o coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="swiadomosc;2528182" head="świadomość"> <title>świadomość</title> <sense variant="1"> <subsense>zdawanie sobie sprawy z czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wspólne dla określonej grupy ludzi poglądy i cele</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>stan przytomności</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>charakterystyczna dla człowieka zdolność poznawania i oceniania siebie i otoczenia</subsense> </sense> </entry> <entry id="dookola-I;2453384" head="dookoła" head_variant="I"> <title title_variant="I">dookoła</title> <sense> <see id="dokola-I;2453015" head="dokoła" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="albo-I;2439449" head="albo" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">albo</title> <sense> <subsense>spójnik wyrażający możliwą wymienność albo wzajemne wyłączanie się zdań lub części zdań</subsense> </sense> </entry> <entry id="nastepny-I;2487297" head="następny" head_variant="I"> <title title_variant="I">następny</title> <sense> <subsense>następujący po innym w kolejności czasowej lub przestrzennej</subsense> </sense> </entry> <entry id="tymczasem-III;2531609" head="tymczasem" head_variant="III"> <title title_variant="III">tymczasem</title> <sense> <subsense>na razie, do zobaczenia</subsense> </sense> </entry> <entry id="dokola-II;2453016" head="dokoła" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">dokoła</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś znajdującego się w środku <example>Dokoła klombów posadzono tulipany.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu <example>Wszystkie jego myśli krążyły dokoła rodzinnego domu.</example> </subsense> </sense> <der>dokolusia</der> <der>dokoluśka</der> <der>dokolutka</der> </entry> <entry id="incognito-II;2561398" head="incognito" head_variant="II"> <title title_variant="II">incognito</title> <pron> ink <akcent>o</akcent> gnito </pron> <sense> <subsense>zatajenie swojej tożsamości</subsense> </sense> </entry> <entry id="bodajze;2445458" head="bodajże"> <title>bodajże</title> <sense> <see id="bodaj-I;2445456" head="bodaj" head_variant="I"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="piec-II;3033636" head="pięć" head_variant="II"> <title title_variant="II">pięć</title> <sense> <subsense>ocena bardzo dobra w szkolnym systemie ocen</subsense> </sense> </entry> <entry id="tentego;2529351" head="tentego"> <title>tentego</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wyraz zastępujący określenie jakiejś czynności, sytuacji, jakiegoś faktu itp., których mówiący nie chce lub nie umie określić</subsense> </sense> </entry> <entry id="psianoga;2512994" head="psianoga"> <title>psianoga</title> <sense variant="1" qualifier="euf."> <subsense>przekleństwo</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="euf."> <subsense>wyzwisko</subsense> </sense> </entry> <entry id="potrzeba-II;2506343" head="potrzeba" head_variant="II"> <title title_variant="II">potrzeba</title> <sense> <subsense>jest niezbędne, konieczne</subsense> </sense> </entry> <entry id="drugi-II;2996723" head="drugi" head_variant="II"> <title title_variant="II">drugi</title> <sense> <subsense>drugi dzień miesiąca</subsense> </sense> </entry> <entry id="trzeci-I;2531048" head="trzeci" head_variant="I"> <title title_variant="I">trzeci</title> <sense variant="1"> <subsense>będący ostatnim elementem zbioru składającego się z trzech jednostek lub jedną z trzech części, na które można coś podzielić</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niebezpośredni</subsense> </sense> </entry> <entry id="kolo-II;2472436" head="koło" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">koło</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący o małej odległości między przedmiotami <example>Usiądź koło mnie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek poprzedzający określenie liczby, ilości, miary lub czasu, który komunikuje, że jest ono przybliżone <example>Zadzwoniła koło szóstej.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense> przyimek przyłączający nazwę przedmiotu będącego obiektem czynności, o której mowa w zdaniu <example>Dłubał coś koło zegara.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="tudziez;2531254" head="tudzież" pos="conj"> <title>tudzież</title> <sense> <subsense>spójnik używany do łączenia zdań lub innych wyrażeń, które odnoszą się do tych samych przedmiotów, osób lub faktów</subsense> </sense> </entry> <entry id="ts;2531220" head="ts" pos="interj"> <title>ts</title> <title>tss</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik nakazujący milczenie, zachowanie ciszy</subsense> </sense> </entry> <entry id="jakze;2467312" head="jakże" pos="pron"> <title>jakże</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie o sposób wykonywania czynności <example>Jakże go do tego namówić?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe, podkreślające wysoki stopień nasilenia danego stanu rzeczy lub danej cechy <example>Jakże byłam naiwna!</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, wyrażające niezadowolenie, oburzenie, wątpliwość lub kwestionujące czyjeś postępowanie <example>Jakże mogłaś go puścić samego w góry?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="au;2441859" head="au"> <title>au</title> <sense variant="1"> <subsense>okrzyk wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na ból</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dźwięk wydawany przez wyjące zwierzę</subsense> </sense> </entry> <entry id="gdziez-I;2461166" head="gdzież" head_variant="I"> <title title_variant="I">gdzież</title> <sense> <subsense>wzmocniony zaimek „gdzie”, występujący w pytaniach</subsense> </sense> </entry> <entry id="zaden-I;2547971" head="żaden" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">żaden</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący brak kogoś lub czegoś <example>Do żadnej winy się nie poczuwaj!</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek w zdaniach przeczących, komunikujący, że ktoś nie zgadza się na kwalifikowanie jakiejś osoby lub rzeczy w określony sposób <example>Ja nie jestem żadnym szpiegiem.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ech;2456145" head="ech" pos="interj"> <title>ech</title> <title>eh</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający różne stany woli lub emocji</subsense> </sense> </entry> <entry id="wpol;2537675" head="wpół"> <title>wpół</title> <sense variant="1"> <subsense>w połowie, na połowę</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>częściowo</subsense> </sense> </entry> <entry id="rejestracja;2573750" head="rejestracja"> <title>rejestracja</title> <sense variant="1"> <subsense>wpisywanie kogoś lub czegoś do rejestru</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>miejsce, w którym dokonuje się takich wpisów</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>utrwalanie czegoś za pomocą urządzeń technicznych</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>numer identyfikacyjny pojazdu zapisany na jego tablicach rejestracyjnych</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>dobieranie odpowiednich głosów w organach, klawesynie, akordeonie przez właściwe operowanie rejestrami</subsense> </sense> <der>rejestracyjny</der> </entry> <entry id="onegdaj;2495300" head="onegdaj"> <title>onegdaj</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>dawniej, kiedyś</subsense> </sense> </entry> <entry id="pobliski;2501568" head="pobliski"> <title>pobliski</title> <sense> <subsense>znajdujący się w niewielkiej odległości</subsense> </sense> </entry> <entry id="kolejnosc;2472152" head="kolejność"> <title>kolejność</title> <sense> <subsense>następstwo według ustalonego porządku</subsense> </sense> </entry> <entry id="wtedy;2538353" head="wtedy" pos="pron"> <title>wtedy</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek odnoszący się do pewnego czasu w przeszłości lub przyszłości, o którym mowa w zdaniu <example>Wtedy nie było jeszcze telefonów.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek odnoszący się do sytuacji, której zajście zależy od spełnienia pewnego warunku <example>Jeśli o tym porozmawiamy, wtedy pewnie wszystko się wyjaśni.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="az-II;2442293" head="aż" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">aż</title> <sense> <subsense variant="a"> partykuła wyrażająca wyższy od oczekiwanego stopień intensywności <example>Mieli aż czworo dzieci.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo używana przed wyrażeniami nazywającymi miejsce, punkt czasowy lub określającymi kolejność: dalej lub później niż mówiący tego oczekiwał <example>Spałam aż do dziesiątej.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="skadsis;2520978" head="skądsiś"> <title>skądsiś</title> <sense qualifier="pot."> <see id="skads;2520979" head="skądś"/> </sense> </entry> <entry id="zapewne;2543468" head="zapewne" pos="qub"> <title>zapewne</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy <example>Ma na swoich wykładach zapewne najliczniejsze grono słuchaczy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wprowadzająca przytoczenie opinii, z którą mówiący w zasadzie się zgadza, ale z pewnymi zastrzeżeniami <example>Zapewne, że człowiek może wiele zdziałać, ale musi chcieć.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="spoza;2523262" head="spoza" pos="prep"> <title>spoza</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek informujący, że ktoś nie należy do grupy osób, instytucji lub organizacji, o której jest mowa <example>Zabiegali o poparcie posłów spoza koalicji.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek informujący, że ktoś lub coś pochodzi z miejsca położonego poza danym obszarem <example>Powołano recenzentów spoza Warszawy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek informujący, że obiekt, o którym mowa, przestał być zasłonięty przedmiotem nazwanym przez rzeczownik <example>Słońce wyjrzało spoza chmur.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kici;2470591" head="kici" pos="interj"> <title>kici</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtarzany, używany w celu przywołania kota</subsense> </sense> </entry> <entry id="rozliczenie;2516600" head="rozliczenie"> <title>rozliczenie</title> <sense> <subsense>uregulowanie wzajemnych należności, zobowiązań między przedsiębiorstwem i dostawcami, dłużnikami i wierzycielami, pracodawcami i pracownikami itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="kustyk;2476816" head="kuśtyk" pos="interj"> <title>kuśtyk</title> <title title_variant="II">kusztyk</title> <pron> kuśt <akcent>y</akcent> k, kuszt <akcent>y</akcent> k. </pron> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający sposób chodzenia osoby, która kuleje lub podpiera się laską</subsense> </sense> </entry> <entry id="predkosc;2508363" head="prędkość"> <title>prędkość</title> <sense variant="1"> <subsense>bycie prędkim</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wektorowa wielkość fizyczna charakteryzująca ruch ciała; też: stosunek drogi do czasu, w którym dane ciało tę drogę przebywa</subsense> </sense> <der>prędkościowy</der> </entry> <entry id="znowu-II;2547058" head="znowu" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">znowu</title> <title title_variant="II">znowuż</title> <title title_variant="II">znów</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła podkreślająca przeciwstawienie treści danego zdania treści zdania poprzedzającego <example>Tu wyszłaś trochę poważnie. Ale znowuż na innych zdjęciach wyglądasz bardzo młodo.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wyrażająca polemikę mówiącego z przywołanym sądem <example>Nie taki on znowu wysoki.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>partykuła wyrażająca zniecierpliwienie mówiącego</subsense> </sense> </entry> <entry id="znienacka;2546972" head="znienacka"> <title>znienacka</title> <sense> <subsense>nagle, niespodziewanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="temperatura;2529303" head="temperatura"> <title>temperatura</title> <sense variant="1"> <subsense>odczytywana na skali termometru wielkość fizyczna określająca stopień ogrzania czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>stan cieplny ciała ludzi lub zwierząt</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>gorączka</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>emocje panujące w jakimś środowisku</subsense> </sense> <der>temperaturowy</der> <der>temperaturka</der> </entry> <entry id="czegoz;2450384" head="czegoż"> <title>czegoż</title> <title>czegóż</title> <sense> <subsense>dlaczego</subsense> </sense> </entry> <entry id="procent;2508449" head="procent"> <title>procent</title> <sense variant="1"> <subsense>(%) setna część danej wielkości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>bliżej nieokreślona część jakiejś wielkości</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>odsetki od pożyczki lub lokaty</subsense> </sense> <der>procentowy</der> <der>procentowo</der> </entry> <entry id="pospolu;2505809" head="pospołu"> <title>pospołu</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>w tym samym miejscu lub czasie; też: wspólnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="la-I;2477173" head="la" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">la</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtarzany, zastępujący słowa przy śpiewaniu melodii; też: przyśpiewka w piosenkach ludowych</subsense> </sense> </entry> <entry id="stwierdzenie;2524955" head="stwierdzenie"> <title>stwierdzenie</title> <sense> <subsense>wypowiedź stwierdzająca coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="lu;2479342" head="lu" pos="interj"> <title>lu</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik naśladujący odgłos chluśnięcia wodą</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik określający uderzenie kogoś</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik zachęcający do wykonania jakiejś czynności, zwłaszcza do wypicia alkoholu</subsense> </sense> </entry> <entry id="ewentualny;2557290" head="ewentualny"> <title>ewentualny</title> <sense> <subsense>możliwy, przypuszczalny</subsense> </sense> </entry> <entry id="popojutrze-II;2504980" head="popojutrze" head_variant="II"> <title title_variant="II">popojutrze</title> <sense> <subsense>dzień następujący po dniu pojutrzejszym</subsense> </sense> </entry> <entry id="czyz-I;2450994" head="czyż" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">czyż</title> <sense> <subsense> partykuła wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści <example>Czyż można było przyglądać się temu z obojętnością.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wreszcie-I;2537761" head="wreszcie" head_variant="I" pos="adv"> <title title_variant="I">wreszcie</title> <sense> <subsense> przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż mówiący się tego spodziewał <example>Drzwi otworzyły się i wreszcie mogliśmy wejść do środka.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="w-II;2534293" head="w" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">w</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz zajmuje część jakiejś przestrzeni, powierzchni <example>Usiadł w fotelu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący, że dana osoba idzie, jedzie lub wchodzi gdzieś <example>Rankiem wyruszyli w góry.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek komunikujący, że dana osoba lub rzecz jest zwrócona do jakiegoś miejsca <example>Dyrygent skierował wzrok w stronę orkiestry.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek łączący się z nazwą obiektu czynności polegającej na zetknięciu się dwóch przedmiotów <example>Piorun uderzył w stodołę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek łączący się z nazwami rzeczy, które ludzie wkładają na siebie, a także nazwy opakowań różnych przedmiotów <example>Najchętniej chodziła w dżinsach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek łączący się z nazwą przedmiotu, wewnątrz którego lub na powierzchni którego jest otwór <example>Wypalił dziurę w spodniach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek występujący w zdaniach, które komunikują, że dany proces zachodzi wewnątrz ciała lub umysłu danej osoby <example>Szybko zrobiła wszystkie obliczenia w pamięci.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> przyimek łączący się z nazwą środka, za pomocą którego coś zostało przedstawione lub pokazane <example>W telewizji oglądali często programy rozrywkowe.</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense> przyimek łączący się z nazwą zbiorowości, która jest miejscem czyjejś pracy, nauki lub innej działalności <example>Działał aktywnie w związkach zawodowych.</example> </subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense> przyimek łączący się z nazwą grupy, do której ktoś lub coś należy <example>Był najlepszy w klasie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense> przyimek łączący się z nazwą dziedziny, do której coś należy <example>Stale powstają nowe kierunki w nauce i w sztuce.</example> </subsense> </sense> <sense variant="12"> <subsense> przyimek łączący się z określeniami czyjegoś stanu psychicznego lub czyjejś sytuacji materialnej <example>Przyszła do szkoły w wyśmienitym nastroju.</example> </subsense> </sense> <sense variant="13"> <subsense> przyimek wprowadzający charakterystykę okoliczności towarzyszących jakiemuś zdarzeniu <example>Słuchali kazania w milczeniu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="14"> <subsense> przyimek łączący się z nazwą zjawiska atmosferycznego towarzyszącego jakiejś czynności <example>Nie wychodź z domu w taką śnieżycę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="15"> <subsense> przyimek łączący się z określeniem czasu zdarzenia <example>W lipcu wyjechał na urlop.</example> </subsense> </sense> <sense variant="16"> <subsense> przyimek tworzący wraz z określeniem odcinka czasu wyrażenie informujące o długości trwania jakiegoś procesu <example>W trzy lata zrobił doktorat.</example> </subsense> </sense> <sense variant="17"> <subsense> przyimek łączący się z nazwą zdarzenia, któremu towarzyszy inne, toczące się równolegle do pierwszego <example>Dziadkowie zginęli w powstaniu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="18"> <subsense> przyimek łączący się z wyrażeniem określającym formę, jaką ma dany obiekt lub jaka została mu nadana <example>Stoły ustawiono w podkowę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="19"> <subsense> przyimek łączący się z nazwą materiału, z którego coś zostało wykonane <example>Michał Anioł rzeźbił w marmurze.</example> </subsense> </sense> <sense variant="20"> <subsense> przyimek łączący się z określeniem wzoru lub deseniu na jakimś materiale <example>Kup papier w kratkę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="21"> <subsense> przyimek łączący się z nazwą nowego obiektu lub określeniem nowej postaci istniejącego już obiektu, który ukształtował się w wyniku jakiejś zmiany <example>Pąki rozwinęły się w kwiaty.</example> </subsense> </sense> <sense variant="22"> <subsense> przyimek łączący się z określeniem liczby i ilości <example>Przygotuj to sprawozdanie w dziesięciu kopiach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="23"> <subsense> przyimek komunikujący, pod jakim względem przysługuje danej osobie lub rzeczy jakaś cecha <example>Jabłka były cierpkie w smaku.</example> </subsense> </sense> <sense variant="24"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie motywu lub powodu czyjegoś działania <example>Pojechała do miasta w poszukiwaniu leku.</example> </subsense> </sense> <sense variant="25"> <subsense> przyimek łączący się z określeniem celu czynności <example>Pojechał w odwiedziny do babci.</example> </subsense> </sense> <sense variant="26"> <subsense> przyimek łączący dwie formy tego samego rzeczownika w konstrukcję, która komunikuje, że dane zdarzenie się powtarza albo dany przedmiot jest bardzo podobny do innego, tego samego rodzaju <example>Dzień w dzień zapraszała gości.</example> </subsense> </sense> <sense variant="27" qualifier="pot."> <subsense> przyimek wprowadzający wyrażenie, za pomocą którego mówiący wzywa lub nakłania kogoś do określonego działania <example>W nogi!</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kazdy-II;3027663" head="każdy" head_variant="II"> <title title_variant="II">każdy</title> <sense> <subsense>każdy człowiek, każda rzecz</subsense> </sense> </entry> <entry id="do-I;2452643" head="do" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">do</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący o przeznaczeniu obiektu <example>filiżanka do kawy</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący cel czynności <example>Oddał buty do naprawy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek komunikujący kierunek ruchu <example>Skoczył do wody.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek określający czas zakończenia zdarzenia <example>Spał do południa.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek wyznaczający górną lub dolną granicę czegoś <example>Inflacja spadła do dziesięciu procent.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek komunikujący o rezultacie procesu lub charakteryzujący stopień nasilenia tego procesu <example>Blacha rozpaliła się do czerwoności.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek wprowadzający składnik zdania rządzony przez czasownik, przymiotnik, rzeczownik lub określający je <example>Przywiązał się do dziadka. Był podobny do siostry.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> przyimek wprowadzający samodzielne wypowiedzenia nieoznajmujące, m.in. przekleństwa, formuły grzecznościowe, odezwy <example>Do diabła! Do zobaczenia! Do broni!</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense> przyimek między liczebnikami oznaczający potęgowanie <example>Dwa do piątej.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zaledwie-I;2542881" head="zaledwie" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">zaledwie</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący liczył na większą ilość danej rzeczy lub na wyższy stopień nasilenia cechy <example>Był zaledwie przeciętnym uczniem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła komunikująca, że do lub od danego momentu upłynęło mniej czasu, niż można się było spodziewać <example>Dochodziła zaledwie siódma.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="rozny;2517922" head="różny"> <title>różny</title> <sense variant="1"> <subsense>odznaczający się wielością, odmiennością pewnych cech, złożony z jednostek, elementów różniących się od siebie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>stanowiący opozycję, przeciwieństwo kogoś lub czegoś</subsense> </sense> <der>różność</der> </entry> <entry id="nadto-I;2485919" head="nadto" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">nadto</title> <sense> <subsense>spójnik nawiązujący do poprzedzającego kontekstu i wprowadzający nową informację na omawiany już temat</subsense> </sense> </entry> <entry id="akurat-II;2439331" head="akurat" head_variant="II" pos="adv"> <title title_variant="II">akurat</title> <sense> <subsense>przysłówek komunikujący, że zdarzenie odbywa się w danej chwili lub bezpośrednio przed nią</subsense> </sense> </entry> <entry id="moc-I;2484089" head="moc" head_variant="I"> <title title_variant="I">moc</title> <sense variant="1"> <subsense>siła psychiczna lub fizyczna</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>energia lub siła, którą wyzwala jakieś urządzenie lub zjawisko</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zdolność oddziaływania, wywierania wpływu</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>praca wykonana w jednostce czasu</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>prawomocność, ważność jakiegoś dokumentu lub decyzji</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>stopień stężenia czegoś</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>trwałość i wytrzymałość materiału</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>możliwości produkcyjne zakładu</subsense> </sense> </entry> <entry id="osobny;2496553" head="osobny"> <title>osobny</title> <sense> <subsense>oddzielony od innych lub mający specjalne przeznaczenie</subsense> </sense> <der>osobno</der> <der>osobność</der> </entry> <entry id="on;2495289" head="on" pos="pron"> <title>on</title> <sense> <subsense>zaimek, który odnosi się do osób nieuczestniczących w rozmowie, a także do przedmiotów i zjawisk</subsense> </sense> </entry> <entry id="naprzeciw-I;2486852" head="naprzeciw" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">naprzeciw</title> <title title_variant="I">naprzeciwko</title> <sense> <subsense>przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub dzieje się w miejscu, do którego dana osoba lub rzecz jest zwrócona, albo że ktoś idzie w kierunku, z którego spodziewa się nadejścia danej osoby</subsense> </sense> </entry> <entry id="ni-III;2569111" head="ni" head_variant="III"> <title title_variant="III">ni</title> <sense> <see id="ny;2569431" head="ny"/> </sense> </entry> <entry id="pare;2498324" head="parę"> <title>parę</title> <sense> <see id="kilka-I;2470765" head="kilka" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="gdzie-II;2461161" head="gdzie" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">gdzie</title> <sense> <subsense> partykuła wzmacniająca, uwydatniająca kontrast, nierealność lub niemożliwość czegoś <example>Gdzie mnie staremu do tańca.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="powyzszy;2506970" head="powyższy"> <title>powyższy</title> <sense> <subsense>wcześniej omówiony, opisany lub wymieniony</subsense> </sense> </entry> <entry id="upadek;2532966" head="upadek"> <title>upadek</title> <sense variant="1"> <subsense>nagła, niezamierzona zmiana czyjejś pozycji pionowej na poziomą, spadnięcie z góry na dół</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>pogorszenie się stanu czegoś, utrata znaczenia</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>chwila, w której coś się kończy, ktoś lub coś przestaje istnieć</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>czyjeś niepowodzenie, koniec czyjejś kariery itp.</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>niemoralne postępowanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="ponizej;2504557" head="poniżej"> <title>poniżej</title> <sense variant="1"> <subsense>niżej w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>mniej niż podana wielkość</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>w dalszej części tekstu lub wypowiedzi</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>na niższym poziomie</subsense> </sense> </entry> <entry id="offline;2569564" head="offline"> <title>offline</title> <title>off-line</title> <title>off line</title> <pron> ofl <akcent>a</akcent> jn </pron> <sense> <subsense>tryb pracy, podczas którego komputer lub urządzenie działa w odłączeniu od sieci, komputera głównego itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="niemozliwy;3029818" head="niemożliwy"> <title>niemożliwy</title> <sense variant="1"> <subsense>niedający się urzeczywistnić</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>będący nie do zniesienia</subsense> </sense> <der>niemożliwie</der> <der>niemożliwość</der> </entry> <entry id="hen;2464303" head="hen"> <title>hen</title> <sense> <subsense>bardzo daleko</subsense> </sense> </entry> <entry id="precz-II;3059440" head="precz" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">precz</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś</subsense> </sense> </entry> <entry id="mu;2485023" head="mu"> <title>mu</title> <sense> <subsense>wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez krowę</subsense> </sense> </entry> <entry id="zaklad;2542648" head="zakład"> <title>zakład</title> <sense variant="1"> <subsense>przedsiębiorstwo lub jego część produkująca coś lub świadcząca jakieś usługi</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>instytucja naukowa, społeczna, kulturalna, lecznicza itp.; też: jednostka organizacyjna takiej instytucji</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>umowa zawarta między osobami mającymi odmienne zdania, określająca, co ma zrobić osoba myląca się</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>stawianie jakiejś sumy pieniędzy na przewidywany wynik meczu, gonitwy itp.</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>podwinięty brzeg czegoś</subsense> </sense> <der>zakładowy</der> <der>zakładzik</der> </entry> <entry id="patataj;2498810" head="patataj"> <title>patataj</title> <pron> patat <akcent>a</akcent> j </pron> <sense> <subsense>okrzyk towarzyszący podrzucaniu dziecka na kolanach, mający naśladować odgłos jazdy na koniu</subsense> </sense> </entry> <entry id="walka;2534473" head="walka"> <title>walka</title> <sense variant="1"> <subsense>starcie uzbrojonych grup, oddziałów, zorganizowane działanie sił zbrojnych w celu pokonania przeciwnika</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zmaganie się pojedynczych przeciwników lub zespołów w sporcie; też: konkretna rozgrywka, mecz</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>działanie mające na celu usunięcie czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>zmaganie się ze stanem swojego ciała, ducha lub umysłu</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>działanie mające na celu zdobycie, odzyskanie kogoś lub czegoś</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>ścieranie się sprzecznych interesów, poglądów</subsense> </sense> </entry> <entry id="swoj-II;3061905" head="swój" head_variant="II"> <title title_variant="II">swój</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>ktoś bliski, należący do tego samego środowiska, do rodziny</subsense> </sense> <der>swoja</der> </entry> <entry id="dzienny;2455709" head="dzienny"> <title>dzienny</title> <sense variant="1"> <subsense>związany z okresem od wschodu do zachodu słońca</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dotyczący doby jako dnia kalendarzowego</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>dotyczący systemu nauczania przeznaczonego dla osób niepracujących, polegającego na tym, że zajęcia odbywają się w ciągu dnia</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>studiujący lub uczący się w szkołach działających w tym systemie</subsense> </sense> <der>dziennie</der> </entry> <entry id="ekspedite;2556234" head="ekspedite"> <title>ekspedite</title> <title>expedite</title> <sense> <subsense>biegle, doskonale</subsense> </sense> </entry> <entry id="jesliby;2468089" head="jeśliby" pos="conj"> <title>jeśliby</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, może nastąpić w bliższej lub dalszej przyszłości <example>Jeśliby uzyskał poparcie swojej partii, to będzie ubiegał się o fotel prezydencki.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym, nie mogło, nie może ani nie będzie mogło nastąpić <example>Jeślibym był wiedział, że mamy zebranie, to na pewno bym przyszedł.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące, że spełnienie warunku określonego w tym zdaniu zależy od czyjejś woli <example>Zrobi się tu o wiele więcej miejsca, jeśliby wyrzucić starą kanapę do piwnicy.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="grono;2463052" head="grono"> <title>grono</title> <sense variant="1"> <subsense>grupa ludzi spokrewnionych lub zaprzyjaźnionych ze sobą</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>kiść drobnych owoców</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>kwiatostan składający się z kwiatów osadzonych na bocznych szypułkach odchodzących od wydłużonej osi głównej; też: owocostan o takiej budowie</subsense> </sense> <der>gronko</der> </entry> <entry id="o-I;2491252" head="o" head_variant="I"> <title title_variant="I">o</title> <sense variant="1"> <subsense>litera oznaczająca samogłoskę „o”</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>samogłoska ustna</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>litera oznaczająca w numeracji porządkowej: szesnasty</subsense> </sense> </entry> <entry id="komentarz;2472578" head="komentarz"> <title>komentarz</title> <sense variant="1"> <subsense>uwaga na temat kogoś lub czegoś, najczęściej krytyczna lub złośliwa</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>artykuł publicystyczny lub wypowiedź omawiające aktualne wydarzenia polityczne, gospodarcze, kulturalne</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>objaśnienia lub interpretacja tekstu, obrazu, badania naukowego itp., dodawane przez autora, wystawcę, reżysera lub wydawcę</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>dziennikarska relacja z przebiegu wydarzeń, prowadzona na bieżąco w radiu lub telewizji</subsense> </sense> <der>komentarzowy</der> <der>komentator</der> <der>komentatorski</der> <der>komentatorka</der> <der>komentatorstwo</der> <der>komentować</der> </entry> <entry id="piecdziesiat;2500201" head="pięćdziesiąt" pos="num"> <title>pięćdziesiąt</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 50</subsense> </sense> </entry> <entry id="stereo-I;2576233" head="stereo" head_variant="I"> <title title_variant="I">stereo</title> <sense> <subsense>stereofoniczny</subsense> </sense> </entry> <entry id="coz;2449655" head="cóż" pos="pron"> <title>cóż</title> <sense> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie o coś lub pytanie retoryczne <example>Cóż on teraz robi?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="maksimum-II;3028379" head="maksimum" head_variant="II"> <title title_variant="II">maksimum</title> <title title_variant="II">maximum</title> <pron> m <akcent>a</akcent> ks-imum </pron> <sense> <subsense>co najwyżej, maksymalnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="kurdebalans;2476643" head="kurdebalans"> <title>kurdebalans</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>rodzaj przekleństwa</subsense> </sense> </entry> <entry id="biezacy;2444610" head="bieżący"> <title>bieżący</title> <sense variant="1"> <subsense>przypadający na chwilę obecną</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>kolejny</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>płynący, posuwający się naprzód</subsense> </sense> </entry> <entry id="nadzor;2485991" head="nadzór"> <title>nadzór</title> <sense variant="1"> <subsense>kontrolowanie lub pilnowanie kogoś lub czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>komórka organizacyjna instytucji nadzorująca kogoś lub coś; też: personel nadzorujący</subsense> </sense> <der>nadzorczy</der> <der>nadzorca</der> <der>nadzorczyni</der> <der>nadzorować</der> </entry> <entry id="lilaroz-II;3028020" head="lilaróż" head_variant="II"> <title title_variant="II">lilaróż</title> <sense> <subsense>w kolorze lilioworóżowym</subsense> </sense> </entry> <entry id="latos;2477597" head="latoś"> <title>latoś</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>tego roku, w tym roku</subsense> </sense> </entry> <entry id="huzia;2465293" head="huzia" pos="interj"> <title>huzia</title> <sense> <subsense>wykrzyknik zachęcający psa do ataku</subsense> </sense> </entry> <entry id="teraz;2529427" head="teraz"> <title>teraz</title> <sense> <subsense>w tej chwili, współcześnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="znikadinad;2547009" head="znikądinąd"> <title>znikądinąd</title> <sense> <subsense>z żadnego innego miejsca, od żadnej innej osoby</subsense> </sense> </entry> <entry id="opis;2495602" head="opis"> <title>opis</title> <sense variant="1"> <subsense>wypowiedź lub tekst, w których są opisane jakieś osoby, przedmioty, zjawiska lub sytuacje; też: czynność opisywania czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>objaśnienia i podpis do rysunku, mapy itp.</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>podstawowe dane dotyczące jakiejś publikacji lub urządzenia</subsense> </sense> <der>opisowy</der> <der>opisowo</der> <der>opisowość</der> </entry> <entry id="dokadze;2452995" head="dokądże"> <title>dokądże</title> <sense> <see id="dokad;2452992" head="dokąd"> <sense variant="1"/> <sense variant="3"/> </see> </sense> </entry> <entry id="siedemnascie;2520404" head="siedemnaście" pos="num"> <title>siedemnaście</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 17</subsense> </sense> </entry> <entry id="ongi;2495305" head="ongi"> <title>ongi</title> <title>ongiś</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>kiedyś</subsense> </sense> </entry> <entry id="oby;2492359" head="oby" pos="qub"> <title>oby</title> <sense> <subsense> partykuła wyrażająca życzenie, aby spełniło się to, czego mówiący pragnie <example>Obyś żył długo i szczęśliwie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="alias;2549462" head="alias"> <title>alias</title> <sense variant="1"> <subsense> inaczej (zwany) <example>Janina Pietrzak alias Anna Piotrowska</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>inny identyfikator użytkownika komputera, konta lub inny adres sieciowy określający ten sam obiekt</subsense> </sense> </entry> <entry id="dwakroc;2454678" head="dwakroć"> <title>dwakroć</title> <sense> <subsense>dwa razy</subsense> </sense> </entry> <entry id="paredziesiat;2498325" head="parędziesiąt"> <title>parędziesiąt</title> <sense> <see id="kilkadziesiat;2470767" head="kilkadziesiąt"/> </sense> </entry> <entry id="gdzieniegdzie;2461163" head="gdzieniegdzie"> <title>gdzieniegdzie</title> <sense> <subsense>w niektórych miejscach</subsense> </sense> </entry> <entry id="tysiac-I;2531697" head="tysiąc" head_variant="I" pos="num"> <title title_variant="I">tysiąc</title> <sense variant="1"> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 1000</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>tysiąc złotych, dolarów itp.</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>gra w karty, w której wygrywa ten, kto pierwszy uzyska tysiąc punktów</subsense> </sense> </entry> <entry id="roczny;2515484" head="roczny"> <title>roczny</title> <sense variant="1"> <subsense>mający lub trwający jeden rok</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>obejmujący okres jednego roku</subsense> </sense> <der>rocznie</der> </entry> <entry id="zachowanie;2541881" head="zachowanie"> <title>zachowanie</title> <sense> <subsense>sposób, w jaki zachowują się ludzie lub zwierzęta</subsense> </sense> </entry> <entry id="to-I;2529848" head="to" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">to</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako bliskie, wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego <example>Co to jest?</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub uznanych przez mówiącego za znane odbiorcy <example>Co to ma znaczyć?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek odnoszący się do obiektów bądź okoliczności, o których była lub będzie mowa <example>W zlewie leżą brudne naczynia. Pozmywaj to.</example> <example>To, co się później działo, trudno opisać.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="euf."> <subsense>zaimek odnoszący się do aktywności seksualnej człowieka</subsense> </sense> </entry> <entry id="nie-II;2488313" head="nie" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">nie</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> spójnik występujący między identycznymi formami tego samego wyrazu, tworząc połączenie wyrażające niepewność mówiącego co do charakterystyki przedmiotu, stanu rzeczy lub wyrażające wahanie, jak postąpić <example>Pies nie pies, wygląd ma nietypowy.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo komunikujące, że niezależnie od tego, czy ten wyraz przekazuje informację prawdziwą, należy zaakceptować to, o czym mowa w bezpośrednim kontekście tego połączenia <example>Strach nie strach, ale iść do dentysty musisz.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik występujący między dwoma rzeczownikami, komunikujący, że osoba lub rzecz należąca do zakresu drugiego rzeczownika ma wyróżniające się cechy wskazane przez pierwszy rzeczownik <example>Diabeł nie dziewczyna.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="rownie;2517745" head="równie"> <title>równie</title> <sense> <subsense>w równej mierze, w równym stopniu, tak samo, tyle samo</subsense> </sense> </entry> <entry id="z-II;2541608" head="z" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">z</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce znajdowania się czegoś <example>Gwóźdź wystający z deski.</example> </subsense> <subsense variant="b"> rozpoczęcia ruch lub czynności <example>Wyszedł z banku.</example> </subsense> <subsense variant="c"> pochodzenia kogoś lub powstania czegoś <example>Pamiątka z Afryki.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające źródło informacji lub wiedzy <example>dane z rocznika statystycznego</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia określające okoliczności pojawienia się jakiejś rzeczy lub osoby <example>towary z importu</example> </subsense> <subsense variant="b"> czas powstania czegoś <example>powieść z XIX w.</example> </subsense> <subsense variant="c"> lub podstawę do wykonania czegoś <example>Grał z nut.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia nazywające składnik całości <example>wiązanka z róż</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub zbiór zawierający określony element <example>kawa z mlekiem</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia określające przyczynę jakiegoś zachowania lub procesu <example>Zemdlała z głodu.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo stan początkowy procesu <example>Z dziecka wyrosła panna.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia charakteryzujące zakres odniesienia danej cechy <example>Z oczu była podobna do matki.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub wysoki stopień nasilenia czynności <example>Kochał ją z całego serca.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia nazywające rzecz, którą ktoś ma przy sobie <example>pan z parasolem</example> </subsense> <subsense variant="b"> oraz osobę towarzyszącą komuś <example>Podróżowała z mężem.</example> </subsense> <subsense variant="c"> lub rozmawiającą z kimś albo zjawisko występujące razem z innym <example>Padał deszcz z gradem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia informujące o okolicznościach towarzyszących działaniu <example>Okno zamknęło się z trzaskiem.</example> </subsense> <subsense variant="b"> oraz jego celu i skutku <example>Przyszedłem do pana z prośbą o radę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające początek i koniec jakiegoś stanu <example>Budziła się z pianiem koguta.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub kierunek ruchu <example>Peleton jechał z wiatrem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense> przyimek tworzący przysłówki złożone <example>z cudzoziemska</example> <example>z chłopska</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="cos-II;2449638" head="coś" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">coś</title> <sense qualifier="pot."> <subsense> partykuła charakteryzująca cechę lub zdarzenie w sposób przybliżony, często wyrażająca niepewność lub zdziwienie <example>On ostatnio coś wychudł.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wahanie;2534392" head="wahanie"> <title>wahanie</title> <sense variant="1"> <subsense>niepewność, wątpliwości, brak zdecydowania</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zmienność zjawisk zamykająca się w określonych granicach</subsense> </sense> </entry> <entry id="przymusowy;2512313" head="przymusowy"> <title>przymusowy</title> <sense> <subsense>wynikający z konieczności lub narzucony przez okoliczności</subsense> </sense> <der>przymusowo</der> <der>przymusowość</der> </entry> <entry id="tirli;2529713" head="tirli" pos="interj"> <title>tirli</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtarzany, naśladujący dźwięki instrumentów smyczkowych</subsense> </sense> </entry> <entry id="rozmiar;2516712" head="rozmiar"> <title>rozmiar</title> <sense variant="1"> <subsense>wielkość czegoś materialnego, rozpatrywanego pod względem długości, szerokości i wysokości lub głębokości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>znaczenie, zakres, stopień nasilenia zjawiska, stanu itp.</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>jedna z przyjętych w handlu wielkości odzieży lub obuwia</subsense> </sense> </entry> <entry id="bryk-II;2446338" head="bryk" head_variant="II"> <title title_variant="II">bryk</title> <sense> <subsense>broszura zawierająca streszczenia lektur szkolnych, rozwiązania zadań matematycznych itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="co-II;2449567" head="co" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">co</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek używany w połączeniach charakteryzujących częstość, z jaką coś się powtarza <example>Przystawał co krok.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek używany w połączeniach, komunikujących, że przedmioty pod względem danej cechy są tożsame <example>Krawat tego koloru co koszula</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="plusk-II;2501106" head="plusk" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">plusk</title> <sense> <subsense>wykrzyknik naśladujący odgłos uderzającej o coś lub uderzanej czymś cieczy albo wpadnięcie do wody, błota itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="gros-II;2559675" head="gros" head_variant="II"> <title title_variant="II">gros</title> <pron> gro</pron> <sense> <subsense>większa część</subsense> </sense> </entry> <entry id="czyli;2450890" head="czyli" pos="conj"> <title>czyli</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie wyjaśniające <example>Ola, czyli moja siostra.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="cholewa;2448418" head="cholewa"> <title>cholewa</title> <sense> <subsense>część buta okrywająca łydkę</subsense> </sense> </entry> <entry id="z-III;2541609" head="z" head_variant="III" pos="qub"> <title title_variant="III">z</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że określenie liczby, ilości lub czasu jest przybliżone <example>Potrzebuję z litr mleka.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wczoraj-I;2535023" head="wczoraj" head_variant="I"> <title title_variant="I">wczoraj</title> <sense variant="1"> <subsense>w dniu poprzedzającym dzień dzisiejszy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w niedalekiej przeszłości</subsense> </sense> </entry> <entry id="ekstra-I;2456653" head="ekstra" head_variant="I"> <title title_variant="I">ekstra</title> <title title_variant="I">extra</title> <sense variant="1"> <subsense>dodatkowy, osobny</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>bardzo dobry, atrakcyjny</subsense> </sense> </entry> <entry id="chaps;2447804" head="chaps"> <title>chaps</title> <sense> <see id="chap;2447800" head="chap"/> </sense> </entry> <entry id="bynajmniej-I;2447001" head="bynajmniej" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">bynajmniej</title> <sense> <subsense> partykuła wzmacniająca przeczenie zawarte w wypowiedzi <example>Nie twierdzę bynajmniej, że jest to jedyne rozwiązanie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="z-oddali;2547102" head="z oddali"> <title>z oddali</title> <sense> <subsense>ze znacznej odległości</subsense> </sense> </entry> <entry id="akcja-I;2439125" head="akcja" head_variant="I"> <title title_variant="I">akcja</title> <sense variant="1"> <subsense>zorganizowane działanie podjęte w konkretnym celu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>działania bojowe</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ciąg następujących po sobie zdarzeń w utworze literackim lub w filmie</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>atak w rozgrywkach sportowych</subsense> </sense> <der>akcyjny</der> <der>akcyjnie</der> <der>akcyjność</der> </entry> <entry id="jedno;3027981" head="jedno"> <title>jedno</title> <sense variant="1"> <subsense>tylko to</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>całość</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>to samo</subsense> </sense> </entry> <entry id="posrod;2506168" head="pośród"> <title>pośród</title> <sense> <see id="wsrod;2538332" head="wśród"/> </sense> </entry> <entry id="pewien-II;2499546" head="pewien" head_variant="II"> <title title_variant="II">pewien</title> <sense> <see id="pewny;2499555" head="pewny"> <sense variant="7"/> <sense variant="8"/> </see> </sense> </entry> <entry id="nizli-I;2490693" head="niźli" head_variant="I"> <title title_variant="I">niźli</title> <sense qualifier="daw."> <see id="niz-I;2490696" head="niż" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="zdanie;2545083" head="zdanie"> <title>zdanie</title> <sense variant="1"> <subsense>myśl wyrażona słowami</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>opinia o kimś lub czymś</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="jęz."> <subsense>zespół wyrazów powiązanych zależnościami gramatycznymi i zawierający orzeczenie</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="log."> <subsense>sensowne wyrażenie oznajmiające podlegające falsyfikacji</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>czterotaktowa część utworu muzycznego stanowiąca logiczną całość</subsense> </sense> <der>zdaniowy</der> <der>zdanko</der> </entry> <entry id="gwalt;2463586" head="gwałt"> <title>gwałt</title> <sense variant="1"> <subsense>zmuszenie kogoś do stosunku płciowego</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przemoc lub bezprawie popełnione z użyciem siły</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>bezładny pośpiech lub zamieszanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="byleby-II;3033182" head="byleby" head_variant="II"> <title title_variant="II">byleby</title> <sense> <see id="byle-II;2446986" head="byle" head_variant="II"> <sense variant="3"/> </see> </sense> </entry> <entry id="brawo-I;2445994" head="brawo" head_variant="I"> <title title_variant="I">brawo</title> <sense> <subsense>oklaski wyrażające uznanie, zachwyt</subsense> </sense> </entry> <entry id="zadanie;2548069" head="żądanie"> <title>żądanie</title> <sense> <subsense>to, czego ktoś żąda</subsense> </sense> </entry> <entry id="tamten;2528695" head="tamten" pos="pron"> <title>tamten</title> <sense> <subsense variant="a"> zaimek odnoszący się do obiektów lub okoliczności postrzeganych jako dalsze (w opozycji do „ten”), wskazanych w jakiś sposób przez mówiącego <example>Podaj mi tamte okulary.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub w odniesieniu do obiektów, które są znane odbiorcy, bo była o nich mowa <example>Nie mówmy o tamtej sprawie.</example> </subsense> <subsense variant="c"> używany przy nazwach okresów oznacza poprzedni taki okres <example>Widziałam go w tamtym tygodniu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="klap;2471593" head="kłap" pos="interj"> <title>kłap</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący dźwięk wydawany przez zwierzęta przy nagłym zamykaniu szczęk</subsense> </sense> </entry> <entry id="otwarcie-I;2497096" head="otwarcie" head_variant="I"> <title title_variant="I">otwarcie</title> <sense variant="1"> <subsense>szczerze, wprost</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>jawnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="od;2492620" head="od" pos="prep"> <title>od</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> przyimek wprowadzający określenie miejsca, od którego oddala się dana rzecz lub osoba <example>Goście wstali od stołu.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub z którego dochodzi dane zjawisko <example>Zimny wiatr wiał od morza.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę strony lub miejsca, względem których określane jest położenie danego obiektu <example>Ręczniki leżą na drugiej półce od dołu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę obiektu, od którego dana rzecz jest oddzielana lub oddzielona <example>Odklejała znaczki od kopert.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę osoby, od której pochodzi to, o czym jest mowa <example>Pieniądze pożyczyła od ojca.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie czasu, w którym zaczął mieć miejsce dany stan rzeczy <example>Była od świtu na nogach.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie dolnej granicy czegoś <example>Mieszkanie było zastawione książkami od podłogi po sufit.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie przyczyny danego zjawiska <example>Buty miał mokre od rosy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> przyimek poprzedzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu <example>Zasłaniała twarz od słońca.</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense variant="a"> przyimek łączący dwa rzeczowniki, z których pierwszy nazywa część danej całości <example>Wyprasuj kołnierzyk od bluzki.</example> </subsense> <subsense variant="b"> przedmiot zabezpieczający przed danym zjawiskiem <example>Weź proszek od bólu głowy.</example> </subsense> <subsense variant="c"> lub przedmiot używany w danych sytuacjach <example>Garnitur od ślubu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense> przyimek łączący nazwę osoby z określeniem jej specjalności <example>Firma zatrudni specjalistę od komputerów.</example> </subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense> przyimek łączący dwa człony konstrukcji porównawczej dotyczącej stopnia nasilenia danej cechy <example>Ta praca była trudniejsza od poprzedniej.</example> </subsense> </sense> <sense variant="12"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie podstawy obliczania jakiejś wielkości <example>W redakcji płacono mu od wiersza lub od arkusza.</example> </subsense> </sense> <sense variant="13" qualifier="pot."> <subsense> przyimek przyłączający wyrazy i wyrażenia służące wymyślaniu komuś <example>Nawyzywała go od łajdaków.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nijak;2490512" head="nijak"> <title>nijak</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>w żaden sposób</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>niezbyt dobrze pod względem samopoczucia</subsense> </sense> </entry> <entry id="a-IV;2438345" head="a" head_variant="IV" pos="interj"> <title title_variant="IV">a</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający różne stany uczuciowe</subsense> </sense> </entry> <entry id="zreszta;2547263" head="zresztą" pos="qub"> <title>zresztą</title> <sense> <subsense> partykuła wprowadzająca zdanie uzupełniające wcześniejszą wypowiedź o nową informację <example>Nie mam ochoty tam iść, zresztą nie mam czasu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="trylion;2578830" head="trylion"> <title>trylion</title> <sense variant="1"> <subsense>milion bilionów, liczba zapisywana jako jedynka z osiemnastoma zerami</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>ogromna liczba czegoś</subsense> </sense> <der>trylionowy</der> </entry> <entry id="jedynie;2467990" head="jedynie" pos="qub"> <title>jedynie</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła ograniczająca odniesienie komunikowanego w zdaniu sądu do tych obiektów i stanów rzeczy, które są wymienione <example>Czuł się dobrze jedynie w domu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła komunikująca, że czegoś jest bardzo mało i że mówiący spodziewał się, iż ilość, zakres lub natężenie tego, o czym mowa, będą większe <example>Mam dla was jedynie po czekoladzie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="jej;2468010" head="jej" pos="interj"> <title>jej</title> <title>jejku</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję emocjonalną</subsense> </sense> </entry> <entry id="ile-II;2465679" head="ile" head_variant="II"> <title title_variant="II">ile</title> <sense> <subsense>składnik spójników złożonych, np. „ile razy”... („tylekroć, tyle razy, zawsze”); „o ile”..., „to”; „o ile”..., „o tyle”...</subsense> </sense> </entry> <entry id="kniaz;2563683" head="kniaź"> <title>kniaź</title> <sense> <subsense>tytuł księcia panującego dawniej na Rusi i Litwie; też: osoba, której przysługiwał ten tytuł</subsense> </sense> <der>kniaziowski</der> <der>kniahini</der> </entry> <entry id="wiecej;2536329" head="więcej" pos="adv"> <title>więcej</title> <sense variant="1"> <subsense> stopień wyższy od „dużo” lub od „wiele” <example>Więcej teraz podróżował.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przysłówek występujący w zdaniach zaprzeczonych, wzmacniający przeczenie <example>Był parę razy i nie pokazał się więcej.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="trzynascie;2531201" head="trzynaście" pos="num"> <title>trzynaście</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 13</subsense> </sense> </entry> <entry id="biliard;2444685" head="biliard"> <title>biliard</title> <sense> <subsense>tysiąc bilionów</subsense> </sense> </entry> <entry id="wilkom;2579847" head="wilkom"> <title>wilkom</title> <sense> <subsense>okazały puchar z pokrywą, używany w XVI–XVIII w. do picia piwa podczas uroczystości cechowych</subsense> </sense> </entry> <entry id="ergo;2457686" head="ergo"> <title>ergo</title> <sense> <subsense>a więc</subsense> </sense> </entry> <entry id="skadkolwiek;2520977" head="skądkolwiek" pos="pron"> <title>skądkolwiek</title> <sense> <subsense>zaimek zastępujący wyrażenia: „z jakiegokolwiek miejsca” lub „bez względu na to skąd”</subsense> </sense> </entry> <entry id="nikogusienko;2490542" head="nikogusieńko"> <title>nikogusieńko</title> <title>nikoguteńko</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>absolutnie nikogo</subsense> </sense> </entry> <entry id="nasz;3028936" head="nasz" pos="pron"> <title>nasz</title> <sense variant="1"> <subsense>zaimek oznaczający, że to, co jest wyrażone przez rzeczownik, którego dotyczy, należy lub odnosi się do zespołu osób, z których jedną jest mówiący</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek oznaczający, że to, co wyraża rzeczownik, któremu towarzyszy, stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania osób mówiących <example>Nasz podróżnik ruszył dalej.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="szereg-II;2526468" head="szereg" head_variant="II" pos="pron"> <title title_variant="II">szereg</title> <sense> <subsense>zaimek komunikujący o dość dużej liczbie rzeczy, zjawisk lub osób</subsense> </sense> </entry> <entry id="trap-III;2578572" head="trap" head_variant="III"> <title title_variant="III">trap</title> <sense> <subsense>konkurencja strzelecka polegająca na strzelaniu ze strzelby śrutowej do rzutków</subsense> </sense> <der>trapowy</der> </entry> <entry id="nieco-II;2488466" head="nieco" head_variant="II" pos="pron"> <title title_variant="II">nieco</title> <sense> <subsense> zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób bądź o niewielkim stopniu cechy <example>Dolała mu do herbaty nieco rumu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ja-I;2467145" head="ja" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">ja</title> <sense> <subsense>zaimek odnoszący się do mówiącego</subsense> </sense> </entry> <entry id="tryliard;2578829" head="tryliard"> <title>tryliard</title> <sense> <subsense>tysiąc trylionów, liczba odpowiadająca jedynce z dwudziestoma jeden zerami</subsense> </sense> <der>tryliardowy</der> </entry> <entry id="czestokroc;2450570" head="częstokroć"> <title>częstokroć</title> <sense> <subsense>często, niejednokrotnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="tym;2531604" head="tym" pos="adv"> <title>tym</title> <sense> <subsense> przysłówek komunikujący, że stopień intensywności cechy lub stanu rzeczy, o którym mowa, jest w podanych okolicznościach jeszcze większy <example>Tym lepiej, że wiesz, jak to zrobić.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="heureka;2560357" head="heureka"> <title>heureka</title> <title>eureka</title> <sense> <subsense>znalazłem – okrzyk radości po dokonaniu jakiegoś odkrycia lub znalezieniu rozwiązania problemu</subsense> </sense> </entry> <entry id="rowny-I;2517839" head="równy" head_variant="I"> <title title_variant="I">równy</title> <sense variant="1"> <subsense>tworzący linię prostą</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>tworzący gładką, płaską powierzchnię</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>równający się czemuś pod względem liczby, ilości, wielkości</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>jednakowy z czymś pod względem intensywności, wagi, znaczenia</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>niefaworyzujący nikogo</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>dorównujący komuś</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>jednostajny, miarowy, rytmiczny</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>spokojny, zrównoważony</subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense>stanowiący, wynoszący akurat tyle</subsense> </sense> <sense variant="10" qualifier="pot."> <subsense>sympatyczny, koleżeński</subsense> </sense> <der>równiutki</der> <der>równiuśki</der> <der>równiuteńki</der> <der>równiusieńki</der> </entry> <entry id="trap-I;2578570" head="trap" head_variant="I"> <title title_variant="I">trap</title> <sense> <subsense>ruchome schodki, pomost lub kładka służące m. in. do wchodzenia z nabrzeża na statek</subsense> </sense> <der>trapowy</der> </entry> <entry id="gratis-II;2462885" head="gratis" head_variant="II"> <title title_variant="II">gratis</title> <sense> <subsense>książka lub czasopismo otrzymane bezpłatnie</subsense> </sense> <der>gratisowy</der> <der>gratisowo</der> </entry> <entry id="pfu;2499623" head="pfu"> <title>pfu</title> <title>pfuj</title> <sense> <see id="fu-I;2460296" head="fu" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="zaledwie-II;2542882" head="zaledwie" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">zaledwie</title> <sense> <subsense> spójnik łączący zdania, informujący, że zdarzenie, o którym mowa w zdaniu ze spójnikiem, miało miejsce niewiele wcześniej niż zdarzenie charakteryzowane w drugim zdaniu <example>Zaledwie skończyła szkołę, zaczęła pracować w banku.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wyjazd;2539304" head="wyjazd"> <title>wyjazd</title> <sense variant="1"> <subsense>opuszczenie jakiegoś miejsca, wyruszenie dokądś jakimś środkiem lokomocji</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>podróż dokądś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>miejsce, przez które wyjeżdża się skądś</subsense> </sense> <der>wyjazdowy</der> </entry> <entry id="siup-II;2520759" head="siup" head_variant="II"> <title title_variant="II">siup</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>zaskakujący postępek, często naruszający przyjęte normy</subsense> </sense> </entry> <entry id="azeby-II;2442295" head="ażeby" head_variant="II"> <title title_variant="II">ażeby</title> <sense> <see id="aby-II;2438519" head="aby" head_variant="II"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="taki;2528588" head="taki" pos="pron"> <title>taki</title> <sense> <subsense variant="a"> zaimek odnoszący się do cechy danych osób lub przedmiotów, o której była wcześniej mowa <example>Dom jest duży, takiego potrzebujemy.</example> </subsense> <subsense variant="b"> o której będzie mowa <example>On jest taki jak ojciec.</example> </subsense> <subsense variant="c"> o której nie mówi się, ale zakłada, że odbiorca wie, o jaką cechę chodzi <example>Nie spotkasz drugiej takiej kobiety.</example> </subsense> <subsense variant="d"> o której nie mówi się, oceniając ją jako nieistotną w danej sytuacji <example>Kto to jest? A taki jeden.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wszerz;2538277" head="wszerz"> <title>wszerz</title> <sense> <subsense>przez całą szerokość, prostopadle do długości</subsense> </sense> </entry> <entry id="frr;2460220" head="frr"> <title>frr</title> <sense> <subsense>dźwięk naśladujący odgłos furkotania skrzydeł ptaków podrywających się do lotu</subsense> </sense> </entry> <entry id="brak-I;2445887" head="brak" head_variant="I"> <title title_variant="I">brak</title> <sense variant="1"> <subsense>fakt nieistnienia czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wada, defekt, błąd</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wyrób mający usterki</subsense> </sense> </entry> <entry id="warstwa;2534680" head="warstwa"> <title>warstwa</title> <sense variant="1"> <subsense>pewna ilość czegoś tworząca jednolitą płaszczyznę na powierzchni lub między czymś a czymś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>składniki jakiejś rzeczy lub jakiegoś zjawiska, stanowiące pewną całość</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>grupa społeczna jednolita pod jakimś względem</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>nagromadzenie osadu i skał osadowych w kształcie płaskiej płyty</subsense> </sense> <der>warstwowy</der> <der>warstwowo</der> <der>warstewka</der> </entry> <entry id="incognito-I;2466003" head="incognito" head_variant="I"> <title title_variant="I">incognito</title> <pron> ink <akcent>o</akcent> gnito </pron> <sense> <subsense>zachowując anonimowość</subsense> </sense> </entry> <entry id="zeznanie;2545683" head="zeznanie"> <title>zeznanie</title> <sense variant="1"> <subsense>oficjalne wyjaśnienia złożone w sądzie lub przed innymi władzami</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dokument zawierający treść takiego wyjaśnienia</subsense> </sense> </entry> <entry id="wrecz-I;2537764" head="wręcz" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">wręcz</title> <sense> <subsense> partykuła podkreślająca większe od spodziewanego natężenie cechy lub zjawiska <example>Tempo pracy było bardzo szybkie, wręcz szaleńcze.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="tymczasowy;2531612" head="tymczasowy"> <title>tymczasowy</title> <sense> <subsense>mający trwać krótko, do czasu przewidywanej zmiany</subsense> </sense> <der>tymczasowo</der> <der>tymczasowość</der> </entry> <entry id="kiedykolwiek;2470614" head="kiedykolwiek"> <title>kiedykolwiek</title> <sense> <subsense>w czasie bliżej nieokreślonym lub dowolnym</subsense> </sense> </entry> <entry id="me;2482006" head="me"> <title>me</title> <sense> <subsense>dźwięk wydawany przez meczącą owcę lub kozę</subsense> </sense> </entry> <entry id="zamiar;2543084" head="zamiar"> <title>zamiar</title> <sense> <subsense>to, co ktoś zamierza zrobić</subsense> </sense> </entry> <entry id="i-II;2465453" head="i" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">i</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> spójnik łączący zdania lub inne wyrażenia odnoszące się do tych samych przedmiotów lub faktów <example>Tańczą i śpiewają.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo sygnalizujące zakończenie danej wypowiedzi <example>Nie wracam, i koniec.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik komunikujący, że zdarzenie nazywane przez czasownik trwa długo lub często się powtarza <example>On tylko śpi i śpi.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense variant="a"> spójnik łączący zdania komunikujące o zdarzeniach równoczesnych lub następujących po sobie <example>Siedział i patrzył przed siebie.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo przyłączający zdanie, które wyraża konsekwencję tego, o czym wcześniej była mowa <example>Upadła i złamała nogę.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wokol-I;2537357" head="wokół" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">wokół</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich stron czegoś lub kogoś znajdującego się w środku <example>Wielkie ćmy krążyły wokół lampy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek określający centralne miejsce lub środowisko, w którym są dokonywane charakteryzowane działania <example>Potrafiła skupić wokół siebie niemałą grupę uczniów.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek określający główny temat tego, o czym mowa w zdaniu <example>Ożywiona dyskusja toczyła się wokół lustracji.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek wskazujący na przedmiot, którym się ktoś zajmuje <example>Rodzice krzątali się wokół gospodarstwa.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="sugestia;2576527" head="sugestia"> <title>sugestia</title> <sense variant="1"> <subsense>czyjś wpływ na myśli, przekonania, zachowania drugiej osoby lub całej grupy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>czyjeś rady, pomysły lub propozycje</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>informacja, która nie wynika wprost z czyjejś wypowiedzi lub jakiegoś tekstu, ale jest w nich zawarta np. w formie aluzji</subsense> </sense> </entry> <entry id="wieleset;2535895" head="wieleset" pos="pron"> <title>wieleset</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający bardzo dużą liczbę osób lub rzeczy</subsense> </sense> </entry> <entry id="buch;2446485" head="buch" pos="interj"> <title>buch</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany nagłym, silnym uderzeniem</subsense> </sense> </entry> <entry id="szalom;2576962" head="szalom"> <title>szalom</title> <sense> <subsense>pozdrowienie żydowskie</subsense> </sense> </entry> <entry id="zawsze-I;2544725" head="zawsze" head_variant="I"> <title title_variant="I">zawsze</title> <sense variant="1"> <subsense>za każdym razem</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przez cały czas, który się pamięta</subsense> </sense> </entry> <entry id="wlasnie-I;2536895" head="właśnie" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">właśnie</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia, ze względu na określoną cechę, dany obiekt lub stan rzeczy, przeciwstawiając go innym <example>Właśnie w tej sprawie kieruję do państwa apel.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza słuszność przypuszczenia zawartego w pytaniu rozmówcy <example>Czy to oznacza, że mógłbym od jutra pójść na urlop? – Właśnie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła, za pomocą której mówiący potwierdza tożsamość sądu rozmówcy i identyfikując się z tym sądem, daje do zrozumienia, że chciał powiedzieć to samo <example>To jest bardzo korzystny kontrakt. – Właśnie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zarazem;2543803" head="zarazem"> <title>zarazem</title> <sense> <subsense>jednocześnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="pole;2503758" head="pole"> <title>pole</title> <sense variant="1"> <subsense>obszar ziemi przeznaczony pod uprawę</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>teren przeznaczony na coś lub pokryty czymś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>powierzchnia czegoś lub jej część wyodrębniona konturami, barwą lub w inny sposób</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>dziedzina, zakres czyichś działań i zainteresowań</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>możliwość, sposobność jakiegoś działania</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>część boiska broniona przez zawodnika lub drużynę</subsense> </sense> <sense variant="7" qualifier="fiz."> <subsense>obszar, w którym każdemu punktowi przyporządkowuje się pewną wartość określonej wielkości</subsense> </sense> <sense variant="8" qualifier="mat."> <subsense>nieujemna liczba rzeczywista, wyrażająca powierzchnię danej figury</subsense> </sense> <der>pólko</der> <der>poletko</der> <der>poletkowy</der> </entry> <entry id="dotad-II;2453784" head="dotąd" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">dotąd</title> <sense> <subsense> spójnik komunikujący, iż czas trwania czegoś jest wyznaczony przez czas trwania innej czynności lub stanu <example>Dotąd bili brawo, dopóki nie wróciła na scenę.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wszelako-II;2538273" head="wszelako" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">wszelako</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, którego treść jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z wcześniejszego kontekstu <example>Rozmowy nie doprowadziły do zbliżenia stanowisk, inicjowały wszelako bezpośrednie negocjacje na wysokim szczeblu. </example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zatem-II;2544374" head="zatem" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">zatem</title> <sense> <subsense> partykuła wprowadzająca w połączeniu „a zatem” nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji <example>Chciałabym z wami o czymś porozmawiać. – A zatem siądźmy.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dzieki-I;2455890" head="dzięki" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">dzięki</title> <sense> <subsense> przyimek komunikujący o cechach, faktach lub osobach, które spowodowały, że dana sytuacja jest dla kogoś pomyślna <example>Uratował się dzięki przytomności umysłu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="baj;2442471" head="baj"> <title>baj</title> <sense> <subsense>postać baśniowa opowiadająca bajki</subsense> </sense> <der>bajowy</der> </entry> <entry id="eh;2456366" head="eh"> <title>eh</title> <sense> <see id="ech;2456145" head="ech"/> </sense> </entry> <entry id="zarowno;2543876" head="zarówno"> <title>zarówno</title> <sense> <subsense> składnik spójnika złożonego „zarówno ..., jak (i, też) ...” komunikującego, że cechy lub stany rzeczy charakteryzowane przez dwa zdania lub składniki zdań odnoszą się do tego samego przedmiotu lub faktu <example>Artysta zarówno maluje, jak i rzeźbi.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pomysl;2504421" head="pomysł"> <title>pomysł</title> <sense> <subsense>twórcza myśl zawierająca projekt działania, rozwiązania czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="czego;2450383" head="czego"> <title>czego</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>dlaczego, po co</subsense> </sense> </entry> <entry id="cichaczem;2449069" head="cichaczem"> <title>cichaczem</title> <sense variant="1"> <subsense>po cichu, niepostrzeżenie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w tajemnicy przed innymi</subsense> </sense> </entry> <entry id="natychmiastowy;2487559" head="natychmiastowy"> <title>natychmiastowy</title> <sense> <subsense>następujący natychmiast, bezzwłocznie po czymś</subsense> </sense> <der>natychmiastowość</der> </entry> <entry id="opodal-I;2495690" head="opodal" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">opodal</title> <sense> <subsense> przyimek komunikujący o małej odległości przedmiotu lub zdarzenia od danego miejsca <example>Konie pasły się opodal lasu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dosyc-II;2453729" head="dosyć" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">dosyć</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający zakaz</subsense> </sense> </entry> <entry id="niemal;2488944" head="niemal" pos="qub"> <title>niemal</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, iż to, o czym mowa, nie zostało osiągnięte i że niewiele brakuje, aby się urzeczywistniło <example>Skarpety były niemal w strzępach.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="spojrzenie;2523071" head="spojrzenie"> <title>spojrzenie</title> <sense variant="1"> <subsense>wzrok w chwili patrzenia</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>sposób widzenia i oceny czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="kompleks;2564086" head="kompleks"> <title>kompleks</title> <sense variant="1"> <subsense>zespół wyobrażeń, pragnień, odczuć itp. tkwiących w podświadomości człowieka, nieakceptowanych przez niego, przejawiających się w różnego rodzaju obawach, zahamowaniach itp.</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zespół wielu przedmiotów lub zjawisk uzupełniających się wzajemnie, tworzących pewną całość</subsense> </sense> <sense variant="3"> <see id="zwiazek-koordynacyjny-kompleksowy;2547619" head="związek koordynacyjny"/> </sense> </entry> <entry id="nuze;2491240" head="nuże" pos="interj"> <title>nuże</title> <sense variant="1" qualifier="daw."> <subsense>wykrzyknik komunikujący, że coś się nagle, nieoczekiwanie i zarazem w sposób gwałtowny zaczyna</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="daw."> <subsense>wykrzyknik wyrażający ponaglenie do szybszego wykonywania czynności</subsense> </sense> </entry> <entry id="zamiast-I;2543085" head="zamiast" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">zamiast</title> <sense> <subsense> przyimek komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać <example>Miał na sobie aksamitną kokardkę zamiast krawata.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="a-III;2438344" head="a" head_variant="III" pos="qub"> <title title_variant="III">a</title> <sense> <subsense> partykuła nawiązująca do kontekstu lub sytuacji i zarazem wprowadzająca wypowiedzenia o różnych odcieniach intonacyjnych <example>A nie mówiłam?</example> <example>A niech sobie śpiewa.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nareszcie-II;2486961" head="nareszcie" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">nareszcie</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający zadowolenie mówiącego, że stało się to, na co czekał</subsense> </sense> </entry> <entry id="pac;2497342" head="pac"> <title>pac</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>dźwięk spowodowany lekkim uderzeniem czegoś w coś lub o coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="poprzedni;2505062" head="poprzedni"> <title>poprzedni</title> <sense variant="1"> <subsense>wcześniejszy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>taki, który bezpośrednio poprzedza</subsense> </sense> </entry> <entry id="najmniej-I;2486236" head="najmniej" head_variant="I"> <title title_variant="I">najmniej</title> <sense> <subsense>stopień najwyższy od „mało”</subsense> </sense> </entry> <entry id="przebieg;2509397" head="przebieg"> <title>przebieg</title> <sense variant="1"> <subsense>rozwijanie się czegoś w czasie i sposób, w jaki coś przebiega</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>miejsce i kierunek biegu czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>liczba kilometrów przejechanych przez dany pojazd</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>praca wykonana przez jakieś urządzenie, liczona w odpowiadających rodzajowi danej pracy lub rodzajowi urządzenia jednostkach, pozwalająca określić jego wydolność lub stopień zużycia</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>zbiór następujących po sobie kolejno wartości tej samej wielkości fizycznej, np. temperatury, ciśnienia</subsense> </sense> </entry> <entry id="glosowanie;2461966" head="głosowanie"> <title>głosowanie</title> <sense variant="1"> <subsense>kolektywne podejmowanie decyzji, polegające na opowiedzeniu się za czymś lub przeciwko czemuś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <see id="wybory;2538607" head="wybory"/> </sense> </entry> <entry id="troche-I;2530640" head="trochę" head_variant="I" pos="adv"> <title title_variant="I">trochę</title> <sense> <subsense variant="a"> przysłówek komunikujący, że stopień cechy lub zakres stanu rzeczy bądź zjawiska, o których mowa w zdaniu, nie jest duży <example>Trochę go martwiła ta pogoda.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub komunikujący, że to, o czym mowa, trwało przez krótki czas <example>Musisz trochę poczekać.</example> </subsense> </sense> <der>troszkę</der> <der>troszeczkę</der> <der>troszeńkę</der> </entry> <entry id="ciagle;2449024" head="ciągle"> <title>ciągle</title> <sense variant="1"> <subsense>bez przerwy, stale</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w sposób cykliczny, co jakiś czas</subsense> </sense> </entry> <entry id="fakt;2557417" head="fakt"> <title>fakt</title> <sense> <subsense>to, co zaszło lub zachodzi w rzeczywistości</subsense> </sense> <der>fakcik</der> </entry> <entry id="jak-II;2467278" head="jak" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">jak</title> <sense> <subsense> przyimek wprowadzający wyrażenie porównawcze <example>Nos miała jak kartofelek.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="jezeli;2468127" head="jeżeli"> <title>jeżeli</title> <sense> <see id="jesli;2468088" head="jeśli"/> </sense> </entry> <entry id="ple-ple;2501028" head="ple-ple"> <title>ple-ple</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>mówienie rzeczy błahych lub bezsensownych</subsense> </sense> </entry> <entry id="czy-I;2450884" head="czy" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">czy</title> <sense> <subsense> partykuła rozpoczynająca zdanie pytajne lub ekspresywne, mające formę zdania pytajnego <example>Czy pada deszcz?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="niejeden-I;2488807" head="niejeden" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">niejeden</title> <sense> <subsense>zaimek sygnalizujący, że to, o czym jest mowa w zdaniu, dotyczy wielu osób, rzeczy, sytuacji itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="laczny;2479909" head="łączny"> <title>łączny</title> <sense> <subsense>powstały z połączenia, tworzący sumę czegoś</subsense> </sense> <der>łącznie</der> </entry> <entry id="bo-I;2445393" head="bo" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">bo</title> <sense> <subsense>spójnik wprowadzający zdanie wyjaśniające wcześniejszą informację lub ostrzegające przed konsekwencjami niewykonania tego, o czym była mowa wcześniej</subsense> </sense> </entry> <entry id="stuk-I;2524892" head="stuk" head_variant="I"> <title title_variant="I">stuk</title> <sense> <subsense>odgłos powstający przy uderzaniu twardymi przedmiotami</subsense> </sense> </entry> <entry id="czworka;2450876" head="czwórka"> <title>czwórka</title> <sense variant="1"> <subsense>cyfra oznaczająca liczbę 4</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>całość składająca się z czterech części lub jednostek</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>szereg złożony z czterech osób, samochodów itp. wchodzących w skład kolumny</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>to, co jest oznaczone liczbą 4</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>pomieszczenie dla czterech osób</subsense> </sense> <sense variant="6"> <see id="ocena-dobra;3033227" head="ocena dobra"/> </sense> <sense variant="7"> <subsense>cztery punkty na kostce do gry, cztery oczka na kostce domina</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>cztery prawidłowe skreślenia w totolotku</subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense>karta oznaczona cyfrą 4</subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense>zaprzęg z czterech koni</subsense> </sense> <sense variant="11"> <subsense>łódka wiosłowa lub bobslej dla czterech zawodników; też: ci zawodnicy</subsense> </sense> <sense variant="12"> <subsense>obsada typowego biegu sztafetowego</subsense> </sense> <sense variant="13"> <subsense>czwarta część arkusza złożonego z szesnastu kolumn</subsense> </sense> <der>czwórkowy</der> <der>czwóra</der> </entry> <entry id="ktos-II;2476208" head="ktoś" head_variant="II"> <title title_variant="II">ktoś</title> <sense qualifier="pot."> <subsense> określona osoba nieujawniona przez mówiącego lub dowolna osoba, do której odnosi się przedstawiona charakterystyka <example> Nie znał dobrze tego ktosia.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="co-IV;2449569" head="co" head_variant="IV" pos="conj"> <title title_variant="IV">co</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik komunikujący, że między faktami zachodzi związek polegający na tym, że za każdym razem, gdy ma miejsce pierwszy z nich, ma miejsce również drugi <example>Co strzelił, to chybił.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense> spójnik komunikujący, że przedmiot lub sytuacja, o których mowa, ma zrozumiałą przewagę nad innymi tego rodzaju i że tego, o czym mowa, nie należy lekceważyć <example>Co głowa, to głowa.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense> spójnik łączący dwa wyrażenia odnoszące się do tego samego typu przedmiotów lub cech <example>Dziś ten sam jadłospis co wczoraj.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="niebieskolila;2488368" head="niebieskolila"> <title>niebieskolila</title> <sense> <subsense>lila o odcieniu niebieskim</subsense> </sense> </entry> <entry id="odcinek;2492764" head="odcinek"> <title>odcinek</title> <sense variant="1"> <subsense>wyodrębniona część czegoś mająca kształt podłużny</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>fragment utworu drukowanego w kolejnych numerach czasopisma lub prezentowanego w radiu, telewizji w regularnych odstępach czasu; też: samodzielny film lub samodzielna audycja będące częścią jakiegoś cyklu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>odcięta część jakiegoś dokumentu, będąca zwykle dowodem wpłaty lub wypłaty</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>to, co zostało oderwane lub odcięte od czegoś</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>wydzielona część jakiejś działalności</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>część linii prostej zawarta między jej dwoma punktami wraz z tymi punktami</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>teren wyznaczony na samodzielne działania jednostki wojskowej</subsense> </sense> <der>odcinkowy</der> </entry> <entry id="wyjasnienie;2539302" head="wyjaśnienie"> <title>wyjaśnienie</title> <sense variant="1"> <subsense>uwagi wyjaśniające rzecz niezrozumiałą</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>usprawiedliwienie, umotywowanie czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="psyk;2513127" head="psyk"> <title>psyk</title> <sense> <subsense>dźwięk wydawany przy psykaniu</subsense> </sense> </entry> <entry id="odrobina;2493640" head="odrobina"> <title>odrobina</title> <sense variant="1"> <subsense>bardzo mała ilość czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>mały stopień intensywności czegoś</subsense> </sense> <der>odrobinka</der> <der>odrobineczka</der> </entry> <entry id="mimo-iz;2483534" head="mimo iż"> <title>mimo iż</title> <sense> <see id="mimo-ze;2483551" head="mimo że"/> </sense> </entry> <entry id="sprzedaz;2523489" head="sprzedaż"> <title>sprzedaż</title> <sense> <subsense>odstępowanie czegoś przez sprzedawcę na własność kupującemu za określoną sumę</subsense> </sense> <der>sprzedażny</der> </entry> <entry id="maksimum-I;2566775" head="maksimum" head_variant="I"> <title title_variant="I">maksimum</title> <title title_variant="I">maximum</title> <pron> m <akcent>a</akcent> ks-imum </pron> <sense> <subsense>najwyższy stopień, największa możliwa ilość, wielkość lub wartość czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="runda;2574528" head="runda"> <title>runda</title> <sense variant="1"> <subsense>kolejna faza, kolejny etap czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>jeden z etapów współzawodnictwa w ramach konkursu, turnieju, mistrzostw itp.</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>jedna z części spotkania sportowego</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>okrążenie toru lub bieżni</subsense> </sense> <der>rundka</der> </entry> <entry id="przewaznie;2511531" head="przeważnie"> <title>przeważnie</title> <sense> <subsense>w przeważającej części</subsense> </sense> </entry> <entry id="rozwazanie;2517531" head="rozważanie"> <title>rozważanie</title> <sense variant="1"> <subsense>zastanawianie się nad jakimś zagadnieniem; też: wspólne omawianie jakiegoś problemu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wypowiedź ustna lub pisemna poświęcona omówieniu jakiegoś zagadnienia</subsense> </sense> </entry> <entry id="ge;2461479" head="gę"> <title>gę</title> <sense> <subsense>dźwięk wydawany przez gęsi</subsense> </sense> </entry> <entry id="akcja-II;2439132" head="akcja" head_variant="II"> <title title_variant="II">akcja</title> <sense> <subsense>papier wartościowy</subsense> </sense> <der>akcyjny</der> </entry> <entry id="tylez;2531577" head="tyleż"> <title>tyleż</title> <sense> <subsense>wzmocniony zaimek „tyle”</subsense> </sense> </entry> <entry id="prask;2507885" head="prask" pos="interj"> <title>prask</title> <sense> <subsense>wykrzyknik naśladujący dźwięk, który powstaje, gdy coś nagle pęka lub uderza w coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="tu-I;2531225" head="tu" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">tu</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> zaimek odnoszący się do miejsca postrzeganego jako bliskie, wskazanego przez mówiącego <example>Czekaj tu na mnie.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub do miejsca, o którym była albo będzie mowa <example>Wszedł do pokoju i dopiero tu zauważył, że zapomniał kupić masło.</example> <example>Stał tu, gdzie kiedyś był dom.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek odnoszący się do wiadomej lub wskazanej w tekście sytuacji <example>Tu płacz nic nie pomoże.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="posiedzenie;2505663" head="posiedzenie"> <title>posiedzenie</title> <sense> <subsense>spotkanie służbowe w celu omówienia jakichś spraw</subsense> </sense> </entry> <entry id="raptem;2514128" head="raptem"> <title>raptem</title> <sense variant="1"> <subsense>nagle, niespodziewanie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zaledwie, nie więcej niż</subsense> </sense> </entry> <entry id="skad-II;2520973" head="skąd" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">skąd</title> <sense> <subsense> wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział <example>Powiedziałeś jej o tym? – Skąd!</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="siak;2520297" head="siak" pos="pron"> <title>siak</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>zaimek występujący wyłącznie z zaimkiem „tak”, odnoszący się do innych sytuacji niż „tak”</subsense> </sense> </entry> <entry id="nic-I;2488287" head="nic" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">nic</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek rzeczowny, sygnalizujący, zwykle wraz ze słowem „nie”, nieistnienie obiektu lub zdarzenia o właściwościach określonych w danym zdaniu <example>Wieczorami już nic nie czytam.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek przysłowny, podkreślający, wraz ze słowem „nie”, że w żadnym stopniu dane zdarzenie nie miało miejsca <example>Ona nic się nie śmieje.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="roznie;2517879" head="różnie"> <title>różnie</title> <sense> <subsense>nie tak samo, w różny sposób</subsense> </sense> </entry> <entry id="wola;2537361" head="wola"> <title>wola</title> <sense variant="1"> <subsense>zdolność psychiczna człowieka do świadomego i celowego regulowania swego postępowania</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>to, czego ktoś chce, co ktoś postanowił</subsense> </sense> </entry> <entry id="ni-I;2488269" head="ni" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">ni</title> <sense> <subsense>spójnik łączący składniki zdań zaprzeczonych, rzadziej całe zdania, charakteryzujące te same osoby, rzeczy lub fakty</subsense> </sense> </entry> <entry id="szus;2577315" head="szus"> <title>szus</title> <sense variant="1"> <subsense>szybki zjazd na nartach prosto w dół</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>szybki ruch w jakimś kierunku, wykonany np. w czasie zjazdu lub biegu</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="daw."> <subsense>wybryk</subsense> </sense> <der>szusowy</der> <der>szusować</der> </entry> <entry id="dzieki-II;2455891" head="dzięki" head_variant="II"> <title title_variant="II">dzięki</title> <sense> <subsense>podziękowania</subsense> </sense> </entry> <entry id="rym-I;2518381" head="rym" head_variant="I"> <title title_variant="I">rym</title> <sense> <subsense>zgodność brzmienia końcowych części wyrazów, występująca najczęściej na końcu poszczególnych wersów utworu poetyckiego</subsense> </sense> </entry> <entry id="widocznie;2535764" head="widocznie" pos="qub"> <title>widocznie</title> <sense> <subsense> partykuła wprowadzająca wniosek, uważany przez mówiącego za prawdopodobny i możliwy do przyjęcia <example>Nie mogę otworzyć drzwi, widocznie zaciął się zamek.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kaput;2562867" head="kaput"> <title>kaput</title> <pron> kap <akcent>u</akcent> t </pron> <sense qualifier="pot."> <subsense>wyraz oznaczający koniec, klęskę lub zły stan czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="niz-II;2490697" head="niż" head_variant="II" pos="prep"> <title title_variant="II">niż</title> <sense> <subsense> przyimek przyłączający wyrażenie określające podstawę porównania dla cechy lub sytuacji odznaczających się zwykle większym lub mniejszym stopniem nasilenia <example>Szybciej rosną wydatki niż dochody.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dobranoc;2452690" head="dobranoc"> <title>dobranoc</title> <sense> <subsense>forma pożegnania przed nocą</subsense> </sense> </entry> <entry id="wzdluz-I;2541439" head="wzdłuż" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">wzdłuż</title> <sense> <subsense>przyimek komunikujący, że coś znajduje się lub odbywa równolegle do długości danego obiektu</subsense> </sense> </entry> <entry id="dziesiaty-II;3027966" head="dziesiąty" head_variant="II"> <title title_variant="II">dziesiąty</title> <sense> <subsense>dziesiąty dzień miesiąca</subsense> </sense> </entry> <entry id="przesluchanie;2511177" head="przesłuchanie"> <title>przesłuchanie</title> <sense variant="1"> <subsense>sprawdzenie umiejętności osób, które startują w jakimś konkursie lub ubiegają się o coś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>sytuacja, w której policjant, prokurator itp. zadaje komuś pytania dotyczące popełnionego przestępstwa</subsense> </sense> </entry> <entry id="pik-III;2500325" head="pik" head_variant="III"> <title title_variant="III">pik</title> <sense variant="1"> <subsense>górny, najwyższy róg żagla gaflowego</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wolny koniec rei, gafla lub bomu</subsense> </sense> </entry> <entry id="jeden-I;2467647" head="jeden" head_variant="I" pos="num"> <title title_variant="I">jeden</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę jeden</subsense> </sense> </entry> <entry id="bum-II;2446718" head="bum" head_variant="II"> <title title_variant="II">bum</title> <sense> <see id="bom-I;2552463" head="bom" head_variant="I"> <sense variant="1"/> <sense variant="2"/> </see> </sense> </entry> <entry id="co-V;2449570" head="co" head_variant="V" pos="qub"> <title title_variant="V">co</title> <sense qualifier="pot."> <subsense> partykuła wyrażająca sugestię mówiącego, by adresat potwierdził prawdziwość danego sądu lub zgodził się na to, co mówiący zaproponował <example>Nie poznajesz mnie, co?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="mimo-ze;2483551" head="mimo że" pos="conj"> <title>mimo że</title> <title>mimo iż</title> <sense> <subsense> spójnik wyrażający rozbieżność między tym, co się dzieje w rzeczywistości, a tym, czego się oczekiwało <example>Mimo że świeciło słońce, było zimno.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="vis-a-vis-II;3028785" head="vis-à-vis" head_variant="II"> <title title_variant="II">vis-à-vis</title> <pron> wizaw <akcent>i</akcent> </pron> <sense> <subsense>osoba znajdująca się lub mieszkająca naprzeciwko</subsense> </sense> </entry> <entry id="poluchem;2507671" head="półuchem"> <title>półuchem</title> <sense> <subsense>nieuważnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="tylko-III;2531581" head="tylko" head_variant="III" pos="adv"> <title title_variant="III">tylko</title> <sense variant="1"> <subsense>przysłówek komunikujący, że do osiągnięcia pewnego celu wystarczy wykonanie czynności lub zaistnienie stanu, o których jest mowa w zdaniu, lub komunikujący, że niekorzystna sytuacja uległa lub może ulec pogorszeniu</subsense> </sense> </entry> <entry id="och;2492437" head="och" pos="interj"> <title>och</title> <sense> <subsense>wykrzyknik będący spontaniczną reakcją mówiącego na nieoczekiwane odczucie lub zaskakującą informację</subsense> </sense> </entry> <entry id="wszakze-II;2538222" head="wszakże" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">wszakże</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wywnioskować z poprzedzającego kontekstu <example>Gospodarz był stary, energiczny wszakże.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dopoki;2453491" head="dopóki" pos="conj"> <title>dopóki</title> <sense> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające końcowy moment czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Żyli w zgodzie, dopóki mieszkała z nimi matka.</example> <example>Musisz leżeć, dopóki nie wyzdrowiejesz.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wykonanie;2539434" head="wykonanie"> <title>wykonanie</title> <sense> <subsense>sposób zrobienia czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="litr;2566201" head="litr"> <title>litr</title> <sense variant="1"> <subsense>jednostka objętości cieczy i ciał sypkich oraz pojemności naczyń równa jednemu decymetrowi sześciennemu; też: ilość płynu lub ciał sypkich równa tej objętości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>taka ilość wódki</subsense> </sense> <der>litrowy</der> <der>literek</der> </entry> <entry id="hopla;2465068" head="hopla"> <title>hopla</title> <sense> <see id="hop;2465064" head="hop"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="przed;2509812" head="przed" pos="prep"> <title>przed</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona po tej samej stronie danego obiektu co obserwator albo bliżej przodu tego obiektu niż tyłu <example>Samochód zatrzymał się przed gmachem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący, że osoba lub rzecz znajduje się lub została umieszczona bliżej początku czegoś albo wyżej w jakiejś hierarchii niż obiekt, o którym mowa <example>Piotr stał w kolejce przed Adamem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek wraz z użytym po nim rzeczownikiem nazywający zdarzenie, względem którego stan rzeczy, o którym mowa w zdaniu, nastąpił wcześniej <example>Wszystkie ptaki gromadziły się tu przed odlotem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie czasu, jaki upłynął od momentu zajścia danego zdarzenia <example>Statek odpłynął przed godziną.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek wprowadzający nazwę osoby, rzeczy lub zjawiska, z którymi ktoś chce uniknąć kontaktu <example>Zasłoniła twarz przed wiatrem.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie adresata lub świadka czyjejś wypowiedzi <example>Wyżaliła się przed babcią.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek komunikujący, że dane zdarzenie ma miejsce w obecności ważnej osoby lub grupy osób <example>Rozprawa odbyła się przed kolegium do spraw wykroczeń.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zawiadomienie;2544556" head="zawiadomienie"> <title>zawiadomienie</title> <sense> <subsense>dokument lub list zawiadamiający o czymś</subsense> </sense> </entry> <entry id="posrodku;2506167" head="pośrodku"> <title>pośrodku</title> <sense> <subsense>w środkowym punkcie czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="nareszcie-I;2486960" head="nareszcie" head_variant="I" pos="adv"> <title title_variant="I">nareszcie</title> <sense> <subsense>przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie nastąpiło później, niż się tego spodziewaliśmy, i że okres czekania na nie trwał zbyt długo, a także wyrażający zadowolenie, że nastąpiło</subsense> </sense> </entry> <entry id="jak-VI;2467282" head="jak" head_variant="VI"> <title title_variant="VI">jak</title> <sense> <subsense>rogaty ssak o potężnym ciele porośniętym długą, brunatnoczarną sierścią, żyjący w Tybecie</subsense> </sense> </entry> <entry id="smyk-I;2522160" head="smyk" head_variant="I"> <title title_variant="I">smyk</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>o dziecku, zwłaszcza o chłopcu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <see id="smyczek;2522154" head="smyczek"/> </sense> </entry> <entry id="wsrod;2538332" head="wśród" pos="prep"> <title>wśród</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba itp., o których mowa, są otoczone innymi przedmiotami, osobami itp. <example>Szła miedzą wśród rozgrzanych zbóż.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący, że przedmiot, osoba lub zjawisko, o których mowa, są jednym z elementów danego zbioru przedmiotów, osób lub zjawisk <example>Wśród nagrodzonych umieszczono jego nazwisko.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wymienionej grupy osób jako całości lub każdej bądź większości z nich z osobna <example> Wśród licznie przybyłych gości narastała niecierpliwość.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek komunikujący o zjawiskach towarzyszących danemu zdarzeniu <example>Weszły na estradę wśród dźwięków orkiestry.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="zamiast-II;2543086" head="zamiast" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">zamiast</title> <sense> <subsense> spójnik komunikujący, że miał miejsce inny stan rzeczy niż ten, którego można było się spodziewać <example>Włóż coś na siebie, zamiast się trząść z zimna.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="inaczej-II;2465988" head="inaczej" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">inaczej</title> <sense variant="1"> <subsense>spójnik przyłączający wyrażenie lub zdanie, za pomocą którego mówiący chce powiedzieć w inny sposób to, co powiedział za pomocą wyrażenia użytego przed spójnikiem</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>spójnik wprowadzający wypowiedzenie, w którym jest mowa o konsekwencjach niewykonania tego, co komunikuje wypowiedzenie poprzedzające</subsense> </sense> </entry> <entry id="wbrew;2534937" head="wbrew" pos="prep"> <title>wbrew</title> <sense> <subsense variant="a"> przyimek komunikujący, że coś stało się w sposób niezgodny z tym, o czym jest mowa <example>Postąpił wbrew przyjętym konwencjom.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub komunikujący, że dana osoba nie chciała, by się zdarzyło to, o czym jest mowa <example>Wbrew ojcu poszła do klasztoru.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="krytyka;2565065" head="krytyka"> <title>krytyka</title> <sense variant="1"> <subsense>surowa lub negatywna ocena kogoś lub czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>analiza i ocena książki, filmu lub czyichś dokonań</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>tekst lub wypowiedź zawierające taką ocenę</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>dział piśmiennictwa obejmujący oceny utworów literackich, muzycznych, dzieł sztuki itp.</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>grupa ludzi zajmująca się formułowaniem takich ocen</subsense> </sense> </entry> <entry id="pewno;2499553" head="pewno"> <title>pewno</title> <sense> <subsense>prawdopodobnie, pewnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="lada-III;2477214" head="lada" head_variant="III" pos="prep"> <title title_variant="III">lada</title> <sense> <subsense> przyimek łączący się z nazwą jednostki czasu, komunikujący, iż coś stanie się w najbliższym czasie <example>Przyjadą lada godzina.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ale-IV;2439480" head="ale" head_variant="IV"> <title title_variant="IV">ale</title> <sense variant="1"> <subsense>słaba strona czegoś lub czyjaś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zastrzeżenie, uwaga</subsense> </sense> </entry> <entry id="akurat-III;2439332" head="akurat" head_variant="III" pos="interj"> <title title_variant="III">akurat</title> <sense> <subsense>wykrzyknik zaprzeczający temu, co ktoś powiedział</subsense> </sense> </entry> <entry id="no-I;2490710" head="no" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">no</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> partykuła występująca w wypowiedzeniach wyrażających polecenie lub rozkaz <example>Siedź no spokojnie.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo naleganie <example>Porozmawiał no byś z nią!</example> </subsense> <subsense variant="c"> albo groźbę lub ostrzeżenie <example>Niech no ja go spotkam!</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense variant="a"> partykuła występująca na początku kolejnego wypowiedzenia, wyraźnie nawiązującego do poprzedniego <example>Chciał jak najlepiej, no ale mu nie wyszło.</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo na początku repliki w dialogu <example>Wpadniesz do mnie na chwilę? - No dobrze.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła poprzedzająca słowo wprowadzające pytanie <example>No co ja mam mu odpowiedzieć?</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> partykuła występująca na początku wypowiedzenia odnoszącego się bezpośrednio do danej sytuacji <example>No czemu się tak krzywisz?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wiadomosc;2535564" head="wiadomość"> <title>wiadomość</title> <sense> <subsense>nowa informacja o czymś</subsense> </sense> <der>wiadomostka</der> </entry> <entry id="zeby-I;2548099" head="żeby" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">żeby</title> <sense variant="1"> <see id="aby-I;2438518" head="aby" head_variant="I"> <sense variant="1"/> <sense variant="2"/> <sense variant="3"/> <sense variant="4"/> </see> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od zaprzeczonego czasownika, przekazującego czyjąś opinię <example>Nie sądzę, żeby dla matki było to miłe.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <see id="chocby-I;2448360" head="choćby" head_variant="I"> <sense variant="1"/> </see> </sense> <sense variant="4"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne oznaczające niespełniony warunek tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Żebym wiedział jak, to bym wam pomógł.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="chlap;2448104" head="chlap" pos="interj"> <title>chlap</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany uderzeniem wody o coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="franko;2460111" head="franko"> <title>franko</title> <title>franco</title> <pron> franko</pron> <sense> <see id="porto-franko;2505467" head="porto-franko"> <sense variant="2"/> </see> </sense> </entry> <entry id="przyjazd;2512089" head="przyjazd"> <title>przyjazd</title> <sense> <subsense>przybycie gdzieś jakimś środkiem lokomocji</subsense> </sense> <der>przyjazdowy</der> </entry> <entry id="naonczas;2486615" head="naonczas"> <title>naonczas</title> <sense qualifier="daw."> <see id="naowczas;2486625" head="naówczas"/> </sense> </entry> <entry id="ogol;2494413" head="ogół"> <title>ogół</title> <sense variant="1"> <subsense>zespół przedmiotów, zjawisk tworzących pewną całość</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zespół osób mających jakąś wspólną cechę, np. zawód, narodowość, zainteresowania</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wszyscy mieszkańcy danego kraju, okręgu, miasta itp</subsense> </sense> </entry> <entry id="u-I;2531746" head="u" head_variant="I"> <title title_variant="I">u</title> <sense variant="1"> <subsense>litera oznaczająca samogłoskę „u”</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>samogłoska ustna</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty drugi</subsense> </sense> </entry> <entry id="trus;2530897" head="truś"> <title>truś</title> <sense> <see id="trusia;2530892" head="trusia"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="odkad;2493074" head="odkąd" pos="pron"> <title>odkąd</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek używany w pytaniach o czas lub miejsce rozpoczęcia czegoś <example>Odkąd go znasz?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek wprowadzający zdanie podrzędne komunikujące o zjawisku trwającym w tym samym czasie, co zjawisko opisywane w zdaniu nadrzędnym <example>Nie słyszałem o tym, odkąd żyję.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="u-III;2531749" head="u" head_variant="III" pos="interj"> <title title_variant="III">u</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający spontaniczną reakcję mówiącego na to, co sprawia mu przykrość lub ból, co go dziwi bądź zaskakuje</subsense> </sense> </entry> <entry id="natenczas;2487443" head="natenczas"> <title>natenczas</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>wówczas</subsense> </sense> </entry> <entry id="zatem-I;2544373" head="zatem" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">zatem</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik przyłączający zdania lub wyrażenia, które przedstawiają skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania <example>Masz gorączkę, zatem jesteś chory.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik w połączeniu „a zatem” wprowadzający inną charakterystykę tego, o czym wcześniej była mowa <example>Mam spotkanie z mężem mojej córki, a zatem z moim zięciem.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nawzajem;2487860" head="nawzajem"> <title>nawzajem</title> <sense variant="1"> <subsense>obopólnie, wzajemnie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>odwzajemniając się za coś; też: tak samo, także</subsense> </sense> </entry> <entry id="mniej;2484038" head="mniej"> <title>mniej</title> <sense> <subsense>stopień wyższy od „mało”</subsense> </sense> </entry> <entry id="prawda-I;2507920" head="prawda" head_variant="I"> <title title_variant="I">prawda</title> <sense variant="1"> <subsense>zgodna z rzeczywistością treść słów, interpretacja faktów, przedstawienie czegoś zgodne z realiami</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>to, co rzeczywiście jest, istnieje lub było</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zasada dowiedziona naukowo lub wynikająca z doświadczenia, uważana powszechnie za niepodważalną</subsense> </sense> </entry> <entry id="znad;2546861" head="znad" pos="prep"> <title>znad</title> <sense variant="1"> <subsense>przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że coś porusza się nad obiektem nazywany przez rzeczownik i oddala się od niego</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przyimek tworzący z rzeczownikiem wyrażenie informujące, że ktoś lub coś pochodzi, przybywa lub dochodzi z miejsca położonego nad zbiornikiem wodnym nazywanym przez rzeczownik</subsense> </sense> </entry> <entry id="szesc-II;3068004" head="sześć" head_variant="II"> <title title_variant="II">sześć</title> <sense> <subsense>ocena celująca w szkolnym systemie ocen</subsense> </sense> </entry> <entry id="sto-II;2524252" head="sto" head_variant="II"> <title title_variant="II">sto</title> <sense> <subsense>mnóstwo, wiele</subsense> </sense> </entry> <entry id="powyzej;2506968" head="powyżej"> <title>powyżej</title> <sense variant="1"> <subsense>wyżej w stosunku do jakiegoś punktu odniesienia</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w tekście napisanym lub w wypowiedzi: bliżej początku tekstu, wcześniej omówiony lub wymieniony</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ponad poziom, o którym się mówi</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>bliżej źródła rzeki</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>na północ od jakiegoś punktu</subsense> </sense> </entry> <entry id="dzis-I;2455931" head="dziś" head_variant="I"> <title title_variant="I">dziś</title> <sense variant="1"> <subsense>w dniu bieżącym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w dobie obecnej, w bieżącym okresie</subsense> </sense> </entry> <entry id="trojka;2530771" head="trójka"> <title>trójka</title> <sense variant="1"> <subsense>cyfra oznaczająca liczbę 3</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>to, co jest oznaczone liczbą 3</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>trzy osoby, troje zwierząt, rzadziej trzy przedmioty</subsense> </sense> <sense variant="4"> <see id="ocena-dostateczna;2492430" head="ocena dostateczna"/> </sense> <sense variant="5"> <subsense>pokój, pomieszczenie dla trzech osób</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>szereg złożony z trzech osób, samolotów itp., wchodzący w skład kolumny</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>trzy punkty na kostce do gry, trzy oczka na kostce domina</subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense>trzy prawidłowe skreślenia w totolotku</subsense> </sense> <sense variant="9"> <see id="trojka;2578743" head="trojka"/> </sense> <sense variant="10"> <subsense>karta oznaczona cyfrą 3, mająca taką wartość</subsense> </sense> <der>trójeczka</der> </entry> <entry id="prawda-IV;2507924" head="prawda" head_variant="IV"> <title title_variant="IV">prawda</title> <sense> <subsense>składnik spójnika złożonego „co prawda..., ale (jednak, lecz)...”, łączącego dwa zdania lub inne wyrażenia, komunikującego, że treść jednego z nich jest niezgodna z tym, co można wywnioskować z treści drugiego</subsense> </sense> </entry> <entry id="pol-III;2507423" head="pół" head_variant="III" pos="adv"> <title title_variant="III">pół</title> <sense> <subsense> przysłówek lub składnik przysłówka złożonego komunikujący, że czynność została wykonana lub że cecha przysługuje przedmiotowi w pewnym stopniu <example>Pół czytał, pół drzemał.</example> <example>Wyrzucił na pół uschnięte kwiaty.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kiedyz;2470616" head="kiedyż"> <title>kiedyż</title> <sense> <subsense>wzmocniony zaimek „kiedy”, występujący w pytaniach</subsense> </sense> </entry> <entry id="gul-I;2463494" head="gul" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">gul</title> <sense variant="1"> <subsense>powtarzalny dźwięk, jaki powstaje wtedy, gdy przelewa się woda lub gdy ktoś głośno coś pije</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dźwięk wydawany przez indora</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wykrzyknik używany w celu przywoływania indyków</subsense> </sense> </entry> <entry id="mozliwosc;2484882" head="możliwość"> <title>możliwość</title> <sense> <subsense>fakt, że coś jest możliwe</subsense> </sense> </entry> <entry id="dialog;2555065" head="dialog"> <title>dialog</title> <sense variant="1"> <subsense>rozmowa dwóch osób, zwłaszcza bohaterów powieści, sztuki lub filmu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>utwór literacki niesceniczny, napisany w formie rozmowy</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>szereg rozmów, negocjacji i innych działań mających doprowadzić do porozumienia między stronami konfliktu</subsense> </sense> <der>dialogowy</der> <der>dialogiczny</der> <der>dialogowo</der> <der>dialogowość</der> </entry> <entry id="minimum-I;2568025" head="minimum" head_variant="I"> <title title_variant="I">minimum</title> <sense> <subsense>najmniejsza możliwa lub niezbędna ilość lub wielkość czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="trzydziesci;2531163" head="trzydzieści" pos="num"> <title>trzydzieści</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 30</subsense> </sense> </entry> <entry id="podowczas;2502550" head="podówczas"> <title>podówczas</title> <sense> <subsense>w tych czasach, o których była mowa poprzednio</subsense> </sense> </entry> <entry id="ped;2499579" head="pęd"> <title>pęd</title> <sense variant="1"> <subsense>bardzo szybkie posuwanie się naprzód lub bardzo szybki ruch</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wewnętrzna potrzeba, zamiłowanie do czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>część rośliny składająca się z łodygi i liści lub kwiatów</subsense> </sense> </entry> <entry id="coraz;2449626" head="coraz"> <title>coraz</title> <sense variant="1"> <subsense>wyraz komunikujący o stopniowym nasilaniu się czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wyraz komunikujący o częstym powtarzaniu się czegoś w krótkich odstępach czasu</subsense> </sense> </entry> <entry id="po-trosze;2506323" head="po trosze"> <title>po trosze</title> <sense> <see id="po-trochu;2506319" head="po trochu"/> </sense> </entry> <entry id="wymaganie;2539756" head="wymaganie"> <title>wymaganie</title> <sense> <subsense>warunek lub zespół warunków, którym ktoś lub coś musi odpowiadać</subsense> </sense> </entry> <entry id="tek;2529099" head="tek"> <title>tek</title> <sense> <subsense>drzewo o dużych liściach, rosnące w strefie wilgotnych lasów tropikalnych</subsense> </sense> <der>tekowy</der> <der>teakowy</der> </entry> <entry id="najsampierw;2486243" head="najsampierw"> <title>najsampierw</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>wzmocnione „najpierw”</subsense> </sense> </entry> <entry id="jeden-V;2467651" head="jeden" head_variant="V"> <title title_variant="V">jeden</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>kieliszek wódki</subsense> </sense> </entry> <entry id="byly-II;2593074" head="były" head_variant="II"> <title title_variant="II">były</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>były mąż lub narzeczony</subsense> </sense> <der>była</der> </entry> <entry id="spolem;2523141" head="społem"> <title>społem</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>wspólnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="cap-III;2447162" head="cap" head_variant="III" pos="interj"> <title title_variant="III">cap</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający szybki ruch, polegający na chwyceniu czegoś lub kogoś za coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="pokrotce;2503636" head="pokrótce"> <title>pokrótce</title> <sense> <subsense>w skrócie, zwięźle</subsense> </sense> </entry> <entry id="wniosek;2537060" head="wniosek"> <title>wniosek</title> <sense variant="1"> <subsense>projekt przedstawiony do rozważenia i decyzji</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wynik rozumowania; też w logice: twierdzenie wyprowadzone ze zdań uznanych za prawdziwe</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>prośba skierowana do odpowiednich władz dotycząca załatwienia jakiejś sprawy</subsense> </sense> </entry> <entry id="wszak;2538220" head="wszak" pos="qub"> <title>wszak</title> <title title_variant="I">wszakże</title> <sense> <subsense> partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś opinii, podkreślająca oczywistość sądu wyrażonego przez mówiącego <example>Poznaję ten głos, wszak to nasz sąsiad.</example> <example>Zaprzeczaj tym pogłoskom, wszakże to nic pewnego.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="powrot;2506769" head="powrót"> <title>powrót</title> <sense variant="1"> <subsense>przybycie lub podróż do miejsca, w którym się przedtem było, przebywało jakiś czas</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>ponowne znalezienie się w jakimś stanie, w jakiejś sytuacji</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wznowienie czegoś po przerwie</subsense> </sense> <der>powrotny</der> </entry> <entry id="dobra-I;2452677" head="dobra" head_variant="I"> <title title_variant="I">dobra</title> <sense variant="1"> <subsense>duży majątek ziemski</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>rzeczy i wartości potrzebne do życia i rozwoju człowieka</subsense> </sense> </entry> <entry id="w-I;2534291" head="w" head_variant="I"> <title title_variant="I">w</title> <sense variant="1"> <subsense>litera oznaczająca spółgłoskę „w”</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>spółgłoska wargowo-zębowa, dźwięczna, twarda</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty czwarty</subsense> </sense> </entry> <entry id="opowiadanie;2495751" head="opowiadanie"> <title>opowiadanie</title> <sense variant="1"> <subsense>to, co jest opowiadane</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niewielki utwór pisany prozą, ograniczony zwykle do jednego wątku fabularnego</subsense> </sense> <der>opowiadanko</der> </entry> <entry id="oczywiscie-I;2492616" head="oczywiście" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">oczywiście</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że to, o czym jest mowa, nie budzi żadnych wątpliwości <example>To było oczywiście nieporozumienie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="aby-I;2438518" head="aby" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">aby</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne wskazujące na cel czynności <example>Wyciągnął rękę, aby zerwać kwiat.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik łączący zdanie nadrzędne porównujące stopień, w jakim dana cecha komuś lub czemuś przysługuje, z zależnym od tej cechy rezultatem czynności, o którym mowa w zdaniu podrzędnym <example>Był zbyt dumny, aby przyjąć pomoc.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> spójnik łączący ze zdaniem nadrzędnym takie zdanie podrzędne, które komunikuje o zdarzeniu nieoczekiwanym <example>Deszcz przestał siąpić, aby po chwili rozpadać się na dobre.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne, używany zwykle po czasownikach i rzeczownikach wyrażających wolę, sąd, propozycję lub konieczność <example>Chcę, abyś przyszedł.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="pot."> <subsense> spójnik przyłączający do zdania dodatkowy składnik, wyrażający życzenie lub warunek <example>Napisz coś, aby na temat.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="termin;2577970" head="termin"> <title>termin</title> <sense variant="1"> <subsense>czas przeznaczony na wykonanie jakiegoś zadania; też: konkretna data, kiedy ma coś nastąpić</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wyraz lub wyrażenie o specjalnym znaczeniu w jakiejś dziedzinie</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="daw."> <subsense>nauka rzemiosła u majstra</subsense> </sense> </entry> <entry id="skoro;2521294" head="skoro" pos="conj"> <title>skoro</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające przesłankę, na podstawie której można wywnioskować to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Musiał na coś poważnego chorować, skoro umarł tak młodo.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="daw."> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające warunki umożliwiające zajście, bezpośrednio po ich powstaniu, zdarzenia, o którym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Skoro usłyszeli głos matki, zaraz zawrócili do domu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="tedy;2529085" head="tedy" pos="conj"> <title>tedy</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>spójnik przyłączający zdanie, które przedstawia informację wynikającą ze zdania poprzedzającego</subsense> </sense> </entry> <entry id="kupno;2476583" head="kupno"> <title>kupno</title> <sense> <subsense>nabywanie czegoś na własność</subsense> </sense> </entry> <entry id="twoj-II;3061812" head="twój" head_variant="II"> <title title_variant="II">twój</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>twój mąż</subsense> </sense> </entry> <entry id="kupa;2476545" head="kupa"> <title>kupa</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>wiele rzeczy leżących na sobie</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>duża liczba jakichś osób, zwierząt razem zgromadzonych</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="pot."> <subsense>wielka ilość czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="pot."> <subsense>kał</subsense> </sense> <der>kupka</der> <der>kupkowy</der> <der>kupkowo</der> <der>kupeczka</der> </entry> <entry id="znowu-I;2547057" head="znowu" head_variant="I"> <title title_variant="I">znowu</title> <title title_variant="I">znowuż</title> <title title_variant="I">znów</title> <sense> <subsense>po raz kolejny</subsense> </sense> </entry> <entry id="milion;2567953" head="milion"> <title>milion</title> <sense variant="1"> <subsense>tysiąc tysięcy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niezliczona ilość czegoś</subsense> </sense> <der>milionik</der> </entry> <entry id="wypowiedz;2540266" head="wypowiedź"> <title>wypowiedź</title> <sense> <subsense>ustne lub pisemne zabranie głosu w jakiejś sprawie</subsense> </sense> </entry> <entry id="niekoniecznie;2488868" head="niekoniecznie"> <title>niekoniecznie</title> <sense variant="1"> <subsense> bez koniecznej potrzeby; też: niewyłącznie <example>To jest niekoniecznie potrzebne.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> niezupełnie, nie całkiem <example>Śpiewać wesoło, niekoniecznie pięknie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dawny;2451286" head="dawny"> <title>dawny</title> <sense variant="1"> <subsense>odległy w czasie, pochodzący z odległych lat</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>taki jak poprzednio</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>trwający długo, od dawna</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>były</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="pot."> <subsense>„dawniejszy” taki jak był kiedyś</subsense> </sense> </entry> <entry id="trach;2530218" head="trach" pos="interj"> <title>trach</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy, kiedy coś pęka lub łamie się</subsense> </sense> </entry> <entry id="scichapek-I;2527631" head="ścichapęk" head_variant="I"> <title title_variant="I">ścichapęk</title> <sense qualifier="żart."> <subsense>ktoś z pozoru cichy, ale zdolny do niespodziewanych zachowań</subsense> </sense> </entry> <entry id="wprost-II;2537702" head="wprost" head_variant="II"> <title title_variant="II">wprost</title> <sense> <subsense>otwarcie, bezpośrednio</subsense> </sense> </entry> <entry id="rym-II;2518391" head="rym" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">rym</title> <title>ryms</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik naśladujący odgłos nagłego, nieoczekiwanego uderzenia, upadku, strzału</subsense> </sense> </entry> <entry id="calkowity;2447089" head="całkowity"> <title>całkowity</title> <sense> <subsense>obejmujący całość</subsense> </sense> <der>całkowicie</der> <der>całkowitość</der> </entry> <entry id="to-V;2529852" head="to" head_variant="V"> <title title_variant="V">to</title> <sense> <see id="ten;2529326" head="ten"/> </sense> </entry> <entry id="tegoroczny;2529089" head="tegoroczny"> <title>tegoroczny</title> <sense> <subsense>dotyczący bieżącego roku</subsense> </sense> </entry> <entry id="skadze-II;2520981" head="skądże" head_variant="II"> <title title_variant="II">skądże</title> <sense> <subsense>wzmocniony zaimek „skąd”, występujący w pytaniach</subsense> </sense> </entry> <entry id="oswiadczenie;2496952" head="oświadczenie"> <title>oświadczenie</title> <sense> <subsense>oficjalna wypowiedź przedstawiająca czyjeś przekonania lub stanowisko; też: pismo zawierające taką wypowiedź</subsense> </sense> </entry> <entry id="tam-I;2528671" head="tam" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">tam</title> <sense> <subsense variant="a"> zaimek, który odnosi się do miejsca postrzeganego jako dalsze (nie tu, gdzie jest mówiący) <example>Gdzie mam to położyć? Tam.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub do miejsca, o którym była mowa albo będzie mowa <example>Urodził się w Szwecji i tam spędził dzieciństwo.</example> <example>Nie idziemy tam, dokąd myślisz.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="niezbyt;2490363" head="niezbyt"> <title>niezbyt</title> <sense> <subsense>w małym stopniu, nie bardzo</subsense> </sense> </entry> <entry id="scichapek-II;3047192" head="ścichapęk" head_variant="II"> <title title_variant="II">ścichapęk</title> <sense qualifier="żart."> <subsense>niespodziewany, zaskakujący</subsense> </sense> </entry> <entry id="uznanie;2534128" head="uznanie"> <title>uznanie</title> <sense variant="1"> <subsense>decyzja, wola</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>szacunek</subsense> </sense> </entry> <entry id="zero;2545511" head="zero"> <title>zero</title> <sense variant="1"> <subsense>liczba 0</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>brak czegokolwiek</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>początkowy punkt na skali, podziałce</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="lekcew."> <subsense>człowiek nieprzedstawiający sobą żadnej wartości</subsense> </sense> </entry> <entry id="niczym-II;2488304" head="niczym" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">niczym</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający wyraz lub wyrażenie, które określają podstawę porównania <example>Była to scena niczym z bajki.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nieopodal-II;2489208" head="nieopodal" head_variant="II"> <title title_variant="II">nieopodal</title> <sense> <see id="opodal-II;2495691" head="opodal" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="odpowiedz;2493522" head="odpowiedź"> <title>odpowiedź</title> <sense variant="1"> <subsense>ustna lub pisemna reakcja na pytanie, zwrot lub zarzut skierowany do kogoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>mówienie lub pisanie na zadany przez sprawdzającego wiadomości temat; też: treść tego, co zostało odpowiedziane</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>reakcja na coś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>rozwiązanie jakichś problemów lub wątpliwości</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>w szachach, brydżu itp.: ruch jednego z grających wykonywany po ruchu przeciwnika</subsense> </sense> </entry> <entry id="racja-I;2573222" head="racja" head_variant="I"> <title title_variant="I">racja</title> <sense variant="1"> <subsense>słuszność jakiegoś poglądu, stanowiska lub postępowania</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>argument dowodzący słuszności czyjegoś stanowiska; też: stanowisko, którego słuszności chce się dowieść</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>interes państwa, społeczeństwa lub jakiejś grupy politycznej albo społecznej</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>uzasadniona przyczyna czegoś</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="log."> <subsense>zdanie, którego prawdziwość stanowi warunek wystarczający do uznania prawdziwości innego zdania</subsense> </sense> </entry> <entry id="i-IV;2465456" head="i" head_variant="IV" pos="interj"> <title title_variant="IV">i</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający różne postawy emocjonalne lub stany woli</subsense> </sense> </entry> <entry id="psyt;2513131" head="psyt"> <title>psyt</title> <sense> <see id="pss;2513015" head="pss"/> </sense> </entry> <entry id="rzeczywiscie;2518608" head="rzeczywiście"> <title>rzeczywiście</title> <sense> <subsense>naprawdę, faktycznie</subsense> </sense> </entry> <entry id="pyk;2513516" head="pyk" pos="interj"> <title>pyk</title> <sense> <subsense>wykrzyknik naśladujący odgłos wydawany przy wypuszczaniu dymu z fajki lub podobny do niego odgłos</subsense> </sense> </entry> <entry id="paf;2497424" head="paf"> <title>paf</title> <sense> <see id="pif-paf;2500285" head="pif-paf"/> </sense> </entry> <entry id="wspomnienie;2537979" head="wspomnienie"> <title>wspomnienie</title> <sense variant="1"> <subsense>obraz przeszłości wywołany w pamięci; też: pamięć o tym, co było</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przedmiot, znak itp. przypominający przeszłość</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>napomknięcie o czymś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>dzieło literackie, artykuł itp. dotyczące zdarzeń minionych, w których autor uczestniczył, lub osób, które znał</subsense> </sense> <der>wspomnieniowy</der> </entry> <entry id="wiec-II;2536328" head="więc" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">więc</title> <sense qualifier="pot."> <subsense variant="a"> partykuła wprowadzająca nawiązanie do poprzedzającego kontekstu lub do sytuacji <example>Więc co masz zamiar teraz robić?</example> </subsense> <subsense variant="b"> albo poprzedzająca odpowiedź na czyjeś pytanie <example>Kto rozpoczął tę wojnę? – A więc po kolei, to było tak ...</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="drugi-III;2996726" head="drugi" head_variant="III"> <title title_variant="III">drugi</title> <sense> <subsense>ktoś inny</subsense> </sense> </entry> <entry id="okej;2569620" head="okej"> <title>okej</title> <title>okay</title> <title>OK</title> <title>O.K.</title> <pron> ok <akcent>e</akcent> j </pron> <pron> ok <akcent>e</akcent> j </pron> <sense> <subsense>wszystko w porządku, dobrze, zgoda</subsense> </sense> </entry> <entry id="zawczasu;2544538" head="zawczasu"> <title>zawczasu</title> <sense> <subsense>wcześniej</subsense> </sense> </entry> <entry id="nastepca;2487289" head="następca"> <title>następca</title> <sense variant="1"> <subsense>ten, kto po kimś następuje, obejmuje jakieś stanowisko, dziedziczy coś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>rzecz, która zastępuje inną, wcześniejszą</subsense> </sense> <der>następczyni</der> </entry> <entry id="fest-II;2658442" head="fest" head_variant="II"> <title title_variant="II">fest</title> <sense qualifier=" pot."> <subsense>mocno, porządnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="tu-II;2531226" head="tu" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">tu</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła używana z reguły w rozmowach telefonicznych, wprowadzająca wyrażenie, za pomocą którego mówiący przedstawia się <example>Dzień dobry, tu Ania.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense> partykula o charakterze ekspresywnym, wyrażająca najczęściej zniecierpliwienie, a nawet złość <example>Ty mi tu nie płacz!</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wiwat-II;2536681" head="wiwat" head_variant="II"> <title title_variant="II">wiwat</title> <title>vivat</title> <sense> <subsense>okrzyk wznoszony na czyjąś cześć albo na cześć czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="rum;2574518" head="rum"> <title>rum</title> <sense> <subsense>mocny aromatyczny napój alkoholowy</subsense> </sense> <der>rumowy</der> </entry> <entry id="oczywiscie-II;2492617" head="oczywiście" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">oczywiście</title> <sense> <subsense> wykrzyknik nawiązujący do wcześniejszej wypowiedzi i potwierdzający to, co ona komunikuje <example>Przywitali się z wami? – Oczywiście, że tak.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kuku-I;2476346" head="kuku" head_variant="I"> <title title_variant="I">kuku</title> <sense> <subsense>głos kukułki – samca; też: wyraz naśladujący ten głos</subsense> </sense> </entry> <entry id="wzwyz;2541585" head="wzwyż"> <title>wzwyż</title> <sense> <subsense>w górę, do góry, wyżej</subsense> </sense> </entry> <entry id="kawalek;2470344" head="kawałek"> <title>kawałek</title> <sense variant="1"> <subsense>niewielka część jakiejś masy lub całości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niewielka lub niedokładnie określona część jakiejś odległości lub przestrzeni</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>niewielki utwór muzyczny</subsense> </sense> <der>kawałeczek</der> </entry> <entry id="uwaga-I;2533918" head="uwaga" head_variant="I"> <title title_variant="I">uwaga</title> <sense variant="1"> <subsense>koncentracja świadomości na jakimś przedmiocie, fakcie lub przeżyciu psychicznym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>spostrzeżenie, obserwacja, wypowiedź na jakiś temat</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>krytyka czyjegoś zachowania, postępowania, czyjejś pracy itp.</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>nagana wpisana do dzienniczka ucznia lub do dziennika klasowego</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="daw."> <subsense>przyczyna</subsense> </sense> </entry> <entry id="sporo-II;2523168" head="sporo" head_variant="II" pos="pron"> <title title_variant="II">sporo</title> <sense> <subsense>zaimek informujący o dość dużej liczbie rzeczy, osób lub zjawisk</subsense> </sense> </entry> <entry id="spomiedzy;2523142" head="spomiędzy" pos="prep"> <title>spomiędzy</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek informujący, że z miejsca położonego między jakimiś obiektami wysunęła się, wyjrzała lub wyszła rzecz lub osoba, o której mowa w zdaniu <example>Spomiędzy kamieni ciekła woda.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek informujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wyróżnionej części zbioru <example>Spomiędzy setek listów wylosowano trzy.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="identyczny;2561111" head="identyczny"> <title>identyczny</title> <sense variant="1"> <subsense>ten sam</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>taki sam, jednakowy</subsense> </sense> <der>identycznie</der> </entry> <entry id="kedys;2470551" head="kędyś"> <title>kędyś</title> <sense qualifier="daw."> <see id="gdzies-I;2461164" head="gdzieś" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="bardzo;2442994" head="bardzo"> <title>bardzo</title> <sense> <subsense>w wysokim stopniu, mocno, dużo</subsense> </sense> </entry> <entry id="argument;2550716" head="argument"> <title>argument</title> <sense variant="1"> <subsense>fakt lub twierdzenie przytaczane dla uzasadnienia lub obalenia jakichś tez lub decyzji</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>krótkie streszczenie fabuły zawartej w danej części utworu, umieszczone na jej początku</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>zdanie będące przesłanką dowodu</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>zmienna niezależna funkcji matematycznej</subsense> </sense> </entry> <entry id="awista;2442226" head="awista"> <title>awista</title> <sense> <see id="a-vista;2442174" head="a vista"/> </sense> </entry> <entry id="zwlaszcza;2547772" head="zwłaszcza" pos="qub"> <title>zwłaszcza</title> <sense> <subsense> partykuła dołączana do składnika zdania, aby zaznaczyć, że część wypowiedzi dotyczy tego składnika <example>Upał dokuczał nam zwłaszcza w południe.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="raz-II;3061577" head="raz" head_variant="II"> <title title_variant="II">raz</title> <sense> <subsense>przy liczeniu: jeden, pierwszy</subsense> </sense> </entry> <entry id="niepostrzezenie;2489396" head="niepostrzeżenie"> <title>niepostrzeżenie</title> <title>niespostrzeżenie</title> <sense> <subsense>w sposób nierzucający się w oczy</subsense> </sense> </entry> <entry id="pozny;2507721" head="późny"> <title>późny</title> <sense variant="1"> <subsense>znajdujący się w końcowej fazie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>następujący, przybywający, pojawiający się itp. po upływie lub pod koniec właściwej czemuś pory</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>pochodzący z przeszłości, dawny, ale najbardziej zbliżony do teraźniejszości</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>„późniejszy” pełniący w przyszłości inną funkcję niż poprzednio</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>„późniejszy” następujący po czymś, co miało miejsce wcześniej</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>o roślinach: mający długi okres dojrzewania; też: siany lub sadzony po innych gatunkach</subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense>zrealizowany przez kogoś będącego w stosunkowo zaawansowanym wieku</subsense> </sense> <der>późność</der> </entry> <entry id="dopokiz;2453492" head="dopókiż" pos="pron"> <title>dopókiż</title> <sense> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie, które wyraża różne stany mówiącego, często niecierpliwość <example>Dopókiż będę cię o to prosił?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ze-I;2548079" head="że" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">że</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne zależne od czasownika, określające przedmiot czyichś wypowiedzi, myśli, emocji, doznań lub spostrzeżeń <example>Myślę, że nie powinieneś tego robić.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie podrzędne określające skutek scharakteryzowanego w zdaniu nadrzędnym stanu rzeczy o wysokim stopniu intensywności <example>Trząsł się tak mocno, że położyliśmy go do łóżka.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie lub wyrażenie wtrącone, charakteryzujące wypowiedź główną lub jej fragment <example>Nasz szef odznacza się, że nazwę to wprost, dziecięcą naiwnością.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="jezeliby;2468128" head="jeżeliby"> <title>jeżeliby</title> <sense> <see id="jesliby;2468089" head="jeśliby"/> </sense> </entry> <entry id="cup;2449776" head="cup" pos="interj"> <title>cup</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający szybki ruch, który polega zwykle na tym, że ktoś kucający chowa się gdzieś</subsense> </sense> </entry> <entry id="niby-III;2488281" head="niby" head_variant="III" pos="qub"> <title title_variant="III">niby</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> partykuła wyrażająca dystans mówiącego wobec sądu uważanego za nieprawdziwy <example>Niby cieszyła się dobrą opinią w swoim środowisku.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub wobec sądu kontrastującego z innym i dlatego tylko w pewnym zakresie kwestionowanego <example>Tak go niby lubi, a robi mu przykrości.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła wyrażająca niedowierzanie mówiącego, a także jego zastrzeżenie lub dezaprobatę wobec czyjegoś postępowania <example>Za chwilę wychodzimy. – Niby dokąd?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wynocha;2539984" head="wynocha" pos="interj"> <title>wynocha</title> <sense qualifier="posp."> <subsense>wykrzyknik nakazujący komuś natychmiastowe oddalenie się skądś</subsense> </sense> </entry> <entry id="halo-II;2463845" head="halo" head_variant="II"> <title title_variant="II">halo</title> <sense variant="1"> <subsense>zjawisko optyczne w atmosferze wywołane odbiciem i załamaniem promieni świetlnych przez kryształki lodu w chmurach pierzastych</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>aureola na zdjęciu fotograficznym dookoła przedmiotów bardzo jasnych</subsense> </sense> </entry> <entry id="tylekroc;2531575" head="tylekroć"> <title>tylekroć</title> <sense> <subsense>wiele razy</subsense> </sense> </entry> <entry id="fest-III;2557749" head="fest" head_variant="III"> <title title_variant="III">fest</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>uroczystość, święto</subsense> </sense> </entry> <entry id="chociazby-II;2448357" head="chociażby" head_variant="II"> <title title_variant="II">chociażby</title> <sense> <see id="chocby-II;2448361" head="choćby" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="alez-II;2439527" head="ależ" head_variant="II"> <title title_variant="II">ależ</title> <sense> <see id="ale-III;2439479" head="ale" head_variant="III"/> </sense> </entry> <entry id="zaraz-III;2543797" head="zaraz" head_variant="III" pos="interj"> <title title_variant="III">zaraz</title> <sense variant="1"> <subsense>wykrzyknik informujący, że mówiący spełni w niedługim czasie to, o co ktoś go prosi</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wykrzyknik używany, aby powstrzymać kogoś przed zbyt szybkim działaniem lub przerwać czyjeś zbyt szybkie działania</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wykrzyknik sygnalizujący, że nadawca chce sobie coś przypomnieć, zanim włączy się do rozmowy</subsense> </sense> </entry> <entry id="ful-II;2460319" head="ful" head_variant="II"> <title title_variant="II">ful</title> <title title_variant="II">full</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>pod dostatkiem</subsense> </sense> </entry> <entry id="zowad;2547178" head="zowąd"> <title>zowąd</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>z owej strony</subsense> </sense> </entry> <entry id="lecz;2477706" head="lecz" pos="conj"> <title>lecz</title> <sense> <subsense>spójnik wyrażający przeciwieństwo, kontrast lub odmienne treści</subsense> </sense> </entry> <entry id="chlip;2448145" head="chlip" pos="interj"> <title>chlip</title> <sense> <subsense>wykrzyknik nazywający dźwięk powstający wtedy, gdy ktoś głośno coś pije lub głośno płacze</subsense> </sense> </entry> <entry id="metr-III;2482603" head="metr" head_variant="III"> <title title_variant="III">metr</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>nauczyciel tańca, rzadziej muzyki, języków</subsense> </sense> </entry> <entry id="poniewaz;2504546" head="ponieważ" pos="conj"> <title>ponieważ</title> <sense> <subsense> spójnik wprowadzający zdanie, które wyjaśnia informację podaną w drugim zdaniu składowym zdania złożonego <example>Odszedł, ponieważ się obraził.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="owczesny;2497337" head="ówczesny"> <title>ówczesny</title> <sense> <subsense>istniejący w czasach, o których była mowa</subsense> </sense> <der>ówcześnie</der> </entry> <entry id="byle-II;2446986" head="byle" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">byle</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności <example>Wyszedł pod byle pretekstem.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub wyrażająca obojętność wyboru <example>Przenocujemy byle gdzie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense variant="a"> partykuła wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś <example>Zadawał się z byle kim.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub – w połączeniu z poprzedzającym „nie” – wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę <example>Jej brat to nie byle kto.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła wyrażająca życzenie mówiącego <example>Byle szybko.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="obyz;2492387" head="obyż"> <title>obyż</title> <sense> <see id="" head="oby "/> </sense> </entry> <entry id="chociazby-I;2448356" head="chociażby" head_variant="I"> <title title_variant="I">chociażby</title> <sense> <see id="chocby-I;2448360" head="choćby" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="tupu;2531329" head="tupu"> <title>tupu</title> <sense qualifier="pot."> <see id="tup;2531317" head="tup"/> </sense> </entry> <entry id="sprawa;2523344" head="sprawa"> <title>sprawa</title> <sense variant="1"> <subsense>zespół okoliczności, które są przedmiotem czyjegoś zainteresowania</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>interes, rzecz do załatwienia</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wielkie zadanie, wzniosły cel</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>postępowanie toczące się przed sądem</subsense> </sense> </entry> <entry id="tyle-I;2531571" head="tyle" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">tyle</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek wskazujący na ilość lub liczbę rzeczy albo osób, określoną za pomocą gestu lub wymienioną w wypowiedzi poprzedzającej daną lub następującej po niej <example>Możemy porozmawiać parę minut? – Tyle możemy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek komunikujący o dużej ilości lub liczbie rzeczy albo osób, pociągającej za sobą konsekwencje, o których mowa w zdaniu podrzędnym <example>Przynieś tyle krzeseł, żeby wszyscy mogli usiąść.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek wskazujący na taką samą liczbę, ilość lub skalę czegoś, o jakiej jest mowa w zdaniu podrzędnym <example>Ma tylu zwolenników co przeciwników.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="uha;2532229" head="uha" pos="interj"> <title>uha</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik wyrażający różne uczucia, używany też jako przyśpiewka w piosenkach ludowych</subsense> </sense> </entry> <entry id="owszem;2497237" head="owszem" pos="qub"> <title>owszem</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> partykuła potwierdzająca to, co powiedział rozmówca, lub wyrażająca twierdzącą odpowiedź na pytanie <example>Smakuje ci? – Owszem.</example> </subsense> <subsense variant="b"> używana też jako wtrącenie <example>Nikt mu nie szkodził, owszem, szli mu na rękę.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła kwestionująca sąd rozmówcy <example>Ona już nie wróci. – Owszem, wróci.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wyobrazenie;2540012" head="wyobrażenie"> <title>wyobrażenie</title> <sense variant="1"> <subsense>wywołany w świadomości obraz przedmiotu, osoby lub sytuacji, opierający się na uprzednio poczynionych spostrzeżeniach i fantazji</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>pogląd o czymś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>obraz, podobizna</subsense> </sense> <der>wyobrażeniowy</der> </entry> <entry id="cmok;2449548" head="cmok"> <title>cmok</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>dźwięk wydawany podczas głośnego całowania</subsense> </sense> </entry> <entry id="pi-I;2499640" head="pi" head_variant="I"> <title title_variant="I">pi</title> <sense> <subsense>wyraz naśladujący dźwięk wydawany przez pisklę</subsense> </sense> </entry> <entry id="skarga;2520927" head="skarga"> <title>skarga</title> <sense variant="1"> <subsense>wypowiedź, w której ktoś uskarża się na coś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>obwinianie kogoś o coś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>akt oskarżenia prywatnego w procesie karnym lub powództwo w sprawie cywilnej</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>środek odwoławczy przysługujący stronom i innym uczestnikom postępowania przed określonym organem, zmierzający do zmiany lub uchylenia orzeczenia tego organu</subsense> </sense> </entry> <entry id="jakoby-II;2467300" head="jakoby" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">jakoby</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że zawarty w zdaniu sąd nie pochodzi od mówiącego i że mówiący wątpi w prawdziwość tego sądu <example> Krążą pogłoski o mających jakoby nastąpić zmianach w rządzie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="trzeci-II;3061734" head="trzeci" head_variant="II"> <title title_variant="II">trzeci</title> <sense variant="1"> <subsense>trzeci dzień miesiąca</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>osoba występująca po dwóch poprzednich; też: jeden z trzech</subsense> </sense> </entry> <entry id="kilkaset;2470773" head="kilkaset" pos="pron"> <title>kilkaset</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający w sposób przybliżony liczbę większą od 200 i mniejszą od 999</subsense> </sense> </entry> <entry id="przeciw;2509588" head="przeciw" pos="prep"> <title>przeciw</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, na które się dana osoba nie zgadza <example>Mieszkańcy gminy protestowali przeciw budowie oczyszczalni ścieków.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę osoby, której ktoś zamierza zrobić coś złego <example>Generał poprowadził dywizjon przeciw nieprzyjacielskim czołgom.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, któremu określone działania mają zapobiec lub który mają usunąć <example>Łykał tabletki przeciw grypie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę stanu rzeczy, której istnienie jest zagrożone <example>Wykroczenia przeciw porządkowi i spokojowi publicznemu podlegają karze.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek przyłączający nazwę osoby lub grupy osób, z którą inna osoba lub grupa osób współzawodniczy <example>Dwie drużyny dziennikarzy mają walczyć przeciw sobie o puchar prezydenta miasta.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6" qualifier="daw."> <subsense> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący o kierunku ruchu odwrotnym do kierunku zjawiska nazywanego przez ten rzeczownik <example> Łódź z trudem płynęła przeciw prądowi rzeki.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wnet;2537035" head="wnet"> <title>wnet</title> <sense> <subsense>w krótkim czasie po czymś</subsense> </sense> </entry> <entry id="prr;2509236" head="prr"> <title>prr</title> <sense> <subsense>zawołanie na konia używane wtedy, gdy powożący chce go zatrzymać</subsense> </sense> </entry> <entry id="bach;2442373" head="bach"> <title>bach</title> <sense> <subsense>odgłos uderzenia lub upadku</subsense> </sense> </entry> <entry id="zwykle;2547862" head="zwykle"> <title>zwykle</title> <sense> <subsense>najczęściej, przeważnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="aha;2439013" head="aha" pos="interj"> <title>aha</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik wyrażający potwierdzenie, zrozumienie, przypomnienie, ironię itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="mysl;2485350" head="myśl"> <title>myśl</title> <sense variant="1"> <subsense>wytwór pracy umysłu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>pomysł, zamiar, chęć</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>pogląd, idea lub koncepcja</subsense> </sense> <der>myślowy</der> <der>myślowo</der> </entry> <entry id="siusiu;2520764" head="siusiu"> <title>siusiu</title> <sense variant="1" qualifier="pot."> <subsense>oddanie moczu</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>mocz</subsense> </sense> </entry> <entry id="troche-III;2530642" head="trochę" head_variant="III" pos="pron"> <title title_variant="III">trochę</title> <sense> <subsense variant="a"> zaimek komunikujący o niedużej ilości rzeczy lub osób <example>Odłożył trochę pieniędzy na remont.</example> </subsense> <subsense variant="b"> bądź o niewielkim stopniu natężenia cechy lub stanu <example>To wymaga trochę ostrożności.</example> </subsense> </sense> <der>troszkę</der> <der>troszeczkę</der> <der>troszeńkę</der> </entry> <entry id="azeby-I;2442294" head="ażeby" head_variant="I"> <title title_variant="I">ażeby</title> <sense> <see id="aby-I;2438518" head="aby" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="potrzeba-I;2506340" head="potrzeba" head_variant="I"> <title title_variant="I">potrzeba</title> <sense variant="1"> <subsense>silnie odczuwane pragnienie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>to, co jest potrzebne do normalnej egzystencji lub do właściwego funkcjonowania</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="daw."> <subsense>trudna sytuacja, zwłaszcza materialna</subsense> </sense> </entry> <entry id="cztery-II;2656025" head="cztery" head_variant="II"> <title title_variant="II">cztery</title> <sense> <subsense>ocena dobra w szkolnym systemie ocen</subsense> </sense> </entry> <entry id="jakzeby;2467313" head="jakżeby" pos="pron"> <title>jakżeby</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie retoryczne, w którym mówiący uznaje dany stan rzeczy za niemożliwy <example>Jakżeby mogła taka uroczystość odbyć się bez ciebie?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe wyrażające życzenie <example>Jakżebym chciał, żebyś przyjechała choć na parę dni!</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wszelki;2538274" head="wszelki" pos="pron"> <title>wszelki</title> <sense> <subsense> zaimek komunikujący, że to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy wszystkich rodzajów obiektów, stanów rzeczy lub sposobów działania, nazywanych przez rzeczownik <example>Rozważ wszelkie możliwości.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pomimo;2504292" head="pomimo"> <title>pomimo</title> <sense> <see id="mimo;2483530" head="mimo"/> </sense> </entry> <entry id="anonimowy;2440471" head="anonimowy"> <title>anonimowy</title> <sense variant="1"> <subsense>nieujawniający swego nazwiska lub nieznany z nazwiska</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>taki, którego autor lub sprawca nie jest znany</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>będący udziałem ludzi nieznanych lub niczym się niewyróżniających</subsense> </sense> <der>anonimowo</der> <der>anonimowość</der> </entry> <entry id="obwod;2492350" head="obwód"> <title>obwód</title> <sense variant="1"> <subsense>linia zamknięta, okalająca płaszczyznę lub bryłę; też: długość tej linii</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wydzielony umownie obszar</subsense> </sense> <der>obwodowy</der> </entry> <entry id="przynajmniej;2512323" head="przynajmniej" pos="qub"> <title>przynajmniej</title> <sense> <subsense variant="a"> partykuła wyznaczająca minimalny, możliwy do zaakceptowania przez mówiącego zakres czegoś <example>Wypij przynajmniej mleko.</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub komunikująca, że ilość lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa <example>Wyjechała przynajmniej na rok.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="kilkakroc;2470768" head="kilkakroć"> <title>kilkakroć</title> <sense> <subsense>kilka razy</subsense> </sense> </entry> <entry id="osiem;2496365" head="osiem" pos="num"> <title>osiem</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 8</subsense> </sense> </entry> <entry id="wiec-I;2536327" head="więc" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">więc</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie, które przedstawia skutek tego, o czym była wcześniej mowa, lub wniosek wynikający z treści poprzedniego zdania <example>Uśmiechnęła się, więc pewnie była zadowolona.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik, zwykle w połączeniu z poprzedzającym słowem „a”, rozpoczynający wyliczanie, podsumowanie lub charakterystykę tego, o czym była mowa <example>Przyjechała cała rodzina, a więc siostry, bracia, ciotki, wujowie.</example> <example>Ślub jest o dwunastej, a więc za godzinę.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="cap-II;2447161" head="cap" head_variant="II"> <title title_variant="II">cap</title> <sense variant="1"> <subsense>hak wyciągowy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>kołek spinający dwa bale</subsense> </sense> </entry> <entry id="niczym-I;2488303" head="niczym" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">niczym</title> <sense> <subsense> przyimek przyłączający wyraz, który określa podstawę porównania <example>Wpatrywał się w mrok niczym sowa czyhająca na łup.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wlasny;3250556" head="własny"> <title>własny</title> <sense variant="1"> <subsense>będący przedmiotem czyjegoś wyłącznego posiadania</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>taki, w którym ktoś, o kim mowa, sam brał (bierze) udział, którym się posługuje, którego jest sprawcą itp.</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>związany z tym, o kim mowa, więzami pokrewieństwa, przyjaźni, środowiskiem społecznym itp.</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>właściwy tylko temu, o kim mowa</subsense> </sense> </entry> <entry id="ha-II;2559794" head="ha" head_variant="II"> <title title_variant="II">ha</title> <sense> <subsense>symbol jednostki powierzchni „hektar”</subsense> </sense> </entry> <entry id="ani-I;2440371" head="ani" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">ani</title> <sense> <subsense> spójnik łączący zaprzeczone zdania współrzędne lub składniki współrzędne zdania zaprzeczonego <example>Nie kradł ani nie oszukiwał.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="jeden-II;2467649" head="jeden" head_variant="II"> <title title_variant="II">jeden</title> <sense variant="1"> <subsense>pierwszy, rozpoczynający ciąg, serię, kolejność</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>sam, jedyny</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ten sam</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>tworzący całość</subsense> </sense> </entry> <entry id="przedzial;2510073" head="przedział"> <title>przedział</title> <sense variant="1"> <subsense>niewielkie pomieszczenie wyodrębnione wskutek podzielenia na części</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>to, co dzieli lub jest wynikiem podziału, np. różnica w poglądach, sytuacji społecznej, materialnej między kimś a kimś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>część skali jakiejś wielkości wyodrębniona w określonym celu przez wyznaczenie wartości granicznych; też: zbiór wszystkich wartości lub wszystkich elementów zawartych między dwiema wyznaczonymi w tej części skali wartościami granicznymi</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>zbiór wszystkich liczb rzeczywistych spełniających określoną nierówność, zawartych między dwiema wartościami granicznymi</subsense> </sense> <sense variant="5" qualifier="daw."> <subsense>to, co odgradza coś od czegoś; też: odstęp między czymś a czymś</subsense> </sense> <der>przedziałowy</der> </entry> <entry id="gdzies-I;2461164" head="gdzieś" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">gdzieś</title> <sense> <subsense>zaimek oznaczający określone miejsce, którego mówiący nie potrafi zidentyfikować lub którego nie chce wskazać</subsense> </sense> </entry> <entry id="przejscie;2510304" head="przejście"> <title>przejście</title> <sense variant="1"> <subsense>miejsce, w którym można przejść</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zdarzenie, doświadczenie, zwykle przykre; też: przeżycie wywołane przez to zdarzenie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>stadium przejściowe; też: wstawka między dwiema częściami utworu, dwoma zjawiskami, okresami itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="dosyc-I;2453728" head="dosyć" head_variant="I"> <title title_variant="I">dosyć</title> <sense variant="1"> <subsense>tyle, ile trzeba</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w pewnym stopniu, stosunkowo</subsense> </sense> </entry> <entry id="ciach;2448934" head="ciach" pos="interj"> <title>ciach</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik nazywający szybko wykonywaną czynność</subsense> </sense> </entry> <entry id="pa;2497341" head="pa"> <title>pa</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>forma pożegnania używana w sytuacjach nieoficjalnych</subsense> </sense> </entry> <entry id="alez-I;2439526" head="ależ" head_variant="I"> <title title_variant="I">ależ</title> <sense> <see id="ale-II;2439478" head="ale" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="wspolnik;2537992" head="wspólnik"> <title>wspólnik</title> <sense variant="1"> <subsense>osoba biorąca wspólnie z kimś udział w jakimś przedsięwzięciu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>osoba wnosząca swój kapitał do spółki i czerpiąca z tego zyski</subsense> </sense> <der>wspólniczka</der> <der>wspólnictwo</der> </entry> <entry id="gdybyz;2461154" head="gdybyż" pos="qub"> <title>gdybyż</title> <sense> <subsense> partykuła wprowadzająca wypowiedzenie wyrażające pragnienie lub życzenie <example>Gdybyż to była prawda.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="et;2457887" head="et" pos="interj"> <title>et</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający różne stany, uczucia</subsense> </sense> </entry> <entry id="rada;2513721" head="rada"> <title>rada</title> <sense variant="1"> <subsense>to, co się komuś proponuje, aby zrobił w danej sytuacji</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zespół ludzi wybranych przez pewną grupę lub powołanych przez władzę do pełnienia określonych zadań</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>posiedzenie tego zespołu</subsense> </sense> <sense variant="4" qualifier="daw."> <subsense>radzenie nad jakąś sprawą</subsense> </sense> </entry> <entry id="na;3028939" head="na" pos="prep"> <title>na</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miejsce dziania się lub znajdowania się czegoś <example>Pracował na polu.</example> </subsense> <subsense variant="b"> miejsce lub kierunek, będące celem ruchu, czynności <example>Pojechali na Mazury.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające trwanie czegoś, okres, termin lub porę dziania się czegoś <example>Wyjechać na weekend.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek tworzący wyrażenia oznaczające miarę, ocenę wielkości oraz zakres ich zastosowania <example>Gruby na palec.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek tworzący z nazwami czynności wyrażenia określające cel, skutek lub sposób odbywania się tych czynności <example>Składać na pół.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense variant="a"> przyimek łączący z nadrzędnymi czasownikami rzeczowniki stanowiące ich uzupełnienie <example>Liczyć na pomoc.</example> </subsense> <subsense variant="b"> z nadrzędnymi rzeczownikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie <example>Skrzynka na listy.</example> </subsense> <subsense variant="c"> lub z nadrzędnymi przymiotnikami wyrazy stanowiące ich uzupełnienie <example>Był chciwy na pieniądze.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek tworzący wraz z rzeczownikami równoważniki zdań <example>Na zdrowie!</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek tworzący z przysłówkowymi określeniami kolorów wyrażenia precyzujące osiągnięcie koloru <example>Pomalował ściany na zielono.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> przyimek tworzący z przysłówkami lub przymiotnikami wyrażenia oznaczające szczególne okoliczności dziania się czegoś <example>Spać na stojąco.</example> </subsense> </sense> <sense variant="9"> <subsense> przyimek tworzący z przysłówkami oznaczającymi czas wyrażenia precyzujące ten czas <example>Przyjechali na krótko.</example> </subsense> </sense> <sense variant="10"> <subsense> przyimek tworzący w połączeniu ze składnikami nieodmiennymi wyrażenia zleksykalizowane, oznaczające różne relacje przestrzenne <example>Wyjść na zewnątrz.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nakaz;2486256" head="nakaz"> <title>nakaz</title> <sense variant="1"> <subsense>norma działania oparta na zwyczaju i moralności</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>ustne lub pisemne polecenie, któremu należy się podporządkować</subsense> </sense> <der>nakazowy</der> <der>nakazowo</der> </entry> <entry id="ustalenie;2533577" head="ustalenie"> <title>ustalenie</title> <sense variant="1"> <subsense>to, co zostało ustalone: decyzje, wytyczne itp.</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>to, co zostało stwierdzone po uprzednim zbadaniu</subsense> </sense> </entry> <entry id="potem;2506220" head="potem"> <title>potem</title> <sense> <subsense>w chwili następującej po czymś, o czym była mowa</subsense> </sense> </entry> <entry id="psiadusza;2512985" head="psiadusza"> <title>psiadusza</title> <title>psiajucha</title> <sense variant="1" qualifier="euf."> <subsense>przekleństwo</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="euf."> <subsense>wyzwisko</subsense> </sense> </entry> <entry id="tura;2531331" head="tura"> <title>tura</title> <sense variant="1"> <subsense>jedna z kolejno powtarzających się czynności stanowiących fazę jakiegoś cyklu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>jedna z grup ludzi wykonujących kolejno tę samą czynność</subsense> </sense> </entry> <entry id="siedem;2520380" head="siedem" pos="num"> <title>siedem</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 7</subsense> </sense> </entry> <entry id="rowny-II;3061699" head="równy" head_variant="II"> <title title_variant="II">równy</title> <sense> <subsense>człowiek zajmujący to samo miejsce w hierarchii społecznej, co ktoś inny</subsense> </sense> <der>równa</der> </entry> <entry id="bieg;2444476" head="bieg"> <title>bieg</title> <sense variant="1"> <subsense>posuwanie się naprzód szybkimi skokami</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>przemieszczanie się lub funkcjonowanie czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>dzianie się, rozwijanie się zdarzeń, myśli</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>prąd wody</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>każda z konkurencji sportowych polegająca na pokonywaniu określonego dystansu w możliwie najkrótszym czasie</subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense>jedna z pozycji przekładni w mechanizmie napędowym regulująca prędkość jazdy w zależności od prędkości obrotów silnika</subsense> </sense> <der>biegowy</der> </entry> <entry id="samopas;2519130" head="samopas"> <title>samopas</title> <sense variant="1"> <subsense>bez opieki lub bez kontroli</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>w pojedynkę, oddzielnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="pierwszy-I;2500032" head="pierwszy" head_variant="I"> <title title_variant="I">pierwszy</title> <sense variant="1"> <subsense>znajdujący się na początku, przed wszystkimi wyliczanymi osobami, rzeczami itp.</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>znajdujący się na początku pod względem czasu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>odgrywający w czymś najważniejszą rolę</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>przewyższający innych pod jakimś względem</subsense> </sense> </entry> <entry id="znikad;2547008" head="znikąd"> <title>znikąd</title> <sense> <subsense>z żadnego miejsca, z żadnej strony, od nikogo</subsense> </sense> </entry> <entry id="warunek;2534746" head="warunek"> <title>warunek</title> <sense variant="1"> <subsense>czynnik, od którego uzależnione jest istnienie lub zajście czegoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>zastrzeżenie w umowie, od którego spełnienia zależy zrealizowanie czegoś</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>we wnioskowaniu implikacyjnym: stan rzeczy, który musi zajść, aby mógł zaistnieć inny stan rzeczy</subsense> </sense> </entry> <entry id="he;2464493" head="hę" pos="qub"> <title>hę</title> <sense qualifier="pot."> <subsense> partykuła wzmacniająca pytanie <example>Jak to było, hę?</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="moc-II;2484096" head="moc" head_variant="II"> <title title_variant="II">moc</title> <sense> <subsense>bardzo dużo, mnóstwo</subsense> </sense> </entry> <entry id="caly;2447131" head="cały"> <title>cały</title> <sense variant="1"> <subsense>obejmujący wszystkie części składowe</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>jedyny, wyłączny</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>duży</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>nieuszkodzony</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>o człowieku, zwierzęciu: taki, któremu nic się nie stało, taki, który wyszedł z opresji</subsense> </sense> <sense variant="6" qualifier="pot."> <subsense>przejawiający charakterystyczne dla siebie lub kogoś cechy</subsense> </sense> <der>cało</der> <der>calutki</der> <der>caluśki</der> <der>caluteńki</der> <der>calusieńki</der> </entry> <entry id="racja-II;2573223" head="racja" head_variant="II"> <title title_variant="II">racja</title> <sense> <subsense>wyznaczona porcja czegoś, zwłaszcza żywności</subsense> </sense> </entry> <entry id="samochcac;2519018" head="samochcąc"> <title>samochcąc</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>z własnej woli</subsense> </sense> </entry> <entry id="wlasnie-II;2536896" head="właśnie" head_variant="II" pos="adv"> <title title_variant="II">właśnie</title> <sense> <subsense>przysłówek komunikujący, że dane zdarzenie odbywa się w chwili mówienia, odbywało się bezpośrednio przed nią lub w czasie innego zdarzenia</subsense> </sense> </entry> <entry id="konkurent;2564351" head="konkurent"> <title>konkurent</title> <sense variant="1"> <subsense>osoba lub firma konkurująca z innymi</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>mężczyzna starający się o rękę kobiety</subsense> </sense> <der>konkurentka</der> </entry> <entry id="wcale-II;2534945" head="wcale" head_variant="II" pos="adv"> <title title_variant="II">wcale</title> <sense variant="1"> <subsense> przysłówek komunikujący, że dany stan rzeczy nie przysługuje obiektowi w najmniejszym stopniu <example>Wcale się nie opaliłaś.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense> przysłówek komunikujący, że dana cecha przysługuje obiektowi w stopniu wystarczającym <example>Mają wcale niezłe mieszkanie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wedlug;2535082" head="według" pos="prep"> <title>według</title> <title>wedle</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek wskazujący na zgodność czegoś z czymś <example>Pociąg przyjechał według rozkładu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek wskazujący na osobę, książkę lub inne źródło przytoczonej w zdaniu informacji <example>Według zeznań świadków oskarżony znał ofiarę od dawna.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nizby;2490700" head="niżby" pos="conj"> <title>niżby</title> <sense> <subsense> spójnik przyłączający zdanie, które określa możliwą do wyobrażenia bądź przewidywaną podstawę porównania dla charakteryzowanej wcześniej sytuacji <example>Jego misja jest trudniejsza, niżby się to wydawało.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="fe;2458713" head="fe" pos="interj"> <title>fe</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający reprymendę z powodu czyjegoś niewłaściwego zachowania</subsense> </sense> </entry> <entry id="takze;2528629" head="także"> <title>także</title> <sense> <subsense>i również, też</subsense> </sense> </entry> <entry id="puk;2513284" head="puk" pos="interj"> <title>puk</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, zwykle powtórzony, naśladujący odgłos pukania, puknięcia lub wystrzału</subsense> </sense> </entry> <entry id="jak-III;2467279" head="jak" head_variant="III" pos="pron"> <title title_variant="III">jak</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie dotyczące różnych kwestii <example>Jak wybrnąć z tej sytuacji?</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek wprowadzający zdanie wykrzyknikowe lub pytajne, za pomocą którego mówiący wyraża swój stosunek do ludzi i ich zachowań <example>Jak pan śmiał!</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek wprowadzający zdanie komunikujące, iż dana cecha lub dane zdarzenie charakteryzują się bardzo dużym stopniem intensywności <example>Jak tu duszno!</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> zaimek wprowadzający pytanie zależne i przyłączający je do zdania nadrzędnego, które dotyczy zwykle stanu umysłu jakiejś osoby <example>Zastanawiał się, jak żyć.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="jakby-I;2467283" head="jakby" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">jakby</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd nie odpowiada dosłownie faktycznemu stanowi rzeczy <example>Wszystko w jego żołądku zaczęło jakby pulsować.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="z-ukosa;2547489" head="z ukosa"> <title>z ukosa</title> <sense> <see id="ukosem;3028813" head="ukosem"/> </sense> </entry> <entry id="pojedynczy;2503388" head="pojedynczy"> <title>pojedynczy</title> <sense variant="1"> <subsense>występujący osobno, rozpatrywany w oderwaniu od innych</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>składający się z jednego tylko elementu, przeciwstawny czemuś wielokrotnemu</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>przeznaczony dla jednej osoby</subsense> </sense> <der>pojedynczo</der> </entry> <entry id="wzajemny;2541410" head="wzajemny"> <title>wzajemny</title> <sense> <subsense>dokonywany lub okazywany nawzajem przez obie strony</subsense> </sense> </entry> <entry id="chyba-II;2448905" head="chyba" head_variant="II"> <title title_variant="II">chyba</title> <sense> <subsense> składnik spójników złożonych „chyba że”, „chyba żeby”, które komunikują, iż tylko w wypadku zajścia zdarzenia, o którym mowa w zdaniu podrzędnym, nie nastąpi to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Naprawię to jutro, chyba żebym miał gości.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="pierwej;2499963" head="pierwej"> <title>pierwej</title> <title>pierw</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>wpierw</subsense> </sense> </entry> <entry id="dziesiec;2455791" head="dziesięć" pos="num"> <title>dziesięć</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 10</subsense> </sense> </entry> <entry id="naokol-II;2486609" head="naokół" head_variant="II"> <title title_variant="II">naokół</title> <sense qualifier="daw."> <see id="naokolo-II;2486607" head="naokoło" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="centralny;2447487" head="centralny"> <title>centralny</title> <sense variant="1"> <subsense>znajdujący się w centrum</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>główny</subsense> </sense> <der>centralnie</der> </entry> <entry id="chi-II;2553364" head="chi" head_variant="II"> <title title_variant="II">chi</title> <pron> czi, ki</pron> <sense> <subsense>w chińskim taoizmie i tradycyjnej chińskiej medycynie: energia przenikająca cały świat i krążąca w ludzkim ciele</subsense> </sense> </entry> <entry id="by-I;2446947" head="by" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">by</title> <sense variant="1"> <see id="aby-I;2438518" head="aby" head_variant="I"> <sense variant="1"/> <sense variant="2"/> <sense variant="3"/> <sense variant="4"/> </see> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik wprowadzający wtrącenie zawierające komentarz na temat użytego w zdaniu słowa lub wyrażenia <example>Był lekkomyślny, by nie powiedzieć, głupi.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="jakikolwiek;2467286" head="jakikolwiek" pos="pron"> <title>jakikolwiek</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek nieokreślony, komunikujący dowolność lub obojętność wyboru <example>Poszukaj sobie jakiejkolwiek pracy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek nieokreślony, wyrażający negatywną ocenę wartości przedmiotu <example>Zrobiła sweter z jakiejkolwiek wełny i po praniu musiała go wyrzucić.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek komunikujący, że cecha danego obiektu lub stanu rzeczy jest nieistotna z punktu widzenia tego, o czym mowa w wypowiedzeniu nadrzędnym <example>Jakiekolwiek masz kłopoty, skorzystaj z pomocy rodziców.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="obok-I;2491789" head="obok" head_variant="I" pos="prep"> <title title_variant="I">obok</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że dana rzecz lub osoba znajduje się blisko innej <example>Położył łyżkę obok talerza.</example> <example>Usiadła obok syna.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący o współwystępowaniu przedmiotów lub faktów, o których jest mowa, z innymi przedmiotami i faktami <example>Obok działalności politycznej uprawiał dziennikarstwo.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ostatni-I;2496611" head="ostatni" head_variant="I"> <title title_variant="I">ostatni</title> <sense variant="1"> <subsense>znajdujący się na końcu lub taki, po którym nie będzie innego</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>najbliższy teraźniejszości spośród minionych</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>najmniej prawdopodobny lub najmniej odpowiedni</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>najniższy pod względem wartości, godności</subsense> </sense> </entry> <entry id="tamze;2528697" head="tamże" pos="pron"> <title>tamże</title> <sense> <subsense variant="a"> zaimek odnoszący się do miejsca, o którym była mowa <example>Urodziła się w Warszawie i tamże chodziła do szkoły.</example> </subsense> <subsense variant="b">oraz używany w przypisach do tekstów o charakterze naukowym; odnoszący się do wcześniej cytowanego utworu</subsense> </sense> </entry> <entry id="spor;2523327" head="spór"> <title>spór</title> <sense> <subsense>spieranie się z kimś</subsense> </sense> </entry> <entry id="tymczasem-II;2531608" head="tymczasem" head_variant="II"> <title title_variant="II">tymczasem</title> <sense variant="1"> <subsense>w tym samym czasie, w którym działo się to, o czym wcześniej była mowa</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>do tego czasu, w którym stanie się to, o czym była mowa</subsense> </sense> </entry> <entry id="podczas;2502044" head="podczas" pos="prep"> <title>podczas</title> <sense> <subsense>przyimek komunikujący, że dane zdarzenie miało miejsce w tym samym czasie, co inne</subsense> </sense> </entry> <entry id="wlasciwosc;2536886" head="właściwość"> <title>właściwość</title> <sense variant="1"> <subsense>to, co jest charakterystyczne dla danej osoby lub rzeczy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>cecha tego, co właściwe, odpowiednie</subsense> </sense> <sense variant="3" qualifier="praw."> <subsense>zakres spraw, które podlegają określonemu organowi państwowemu</subsense> </sense> </entry> <entry id="a-I;2438340" head="a" head_variant="I"> <title title_variant="I">a</title> <sense variant="1"> <subsense>pierwsza litera alfabetu</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>samogłoska ustna</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>litera oznaczająca w numeracji porządkowej: pierwszy</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>kilkakrotnie powtórzona głoska, nucona przy usypianiu dziecka</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>szósty dźwięk podstawowej skali diatonicznej</subsense> </sense> </entry> <entry id="tur;2531330" head="tur"> <title>tur</title> <sense> <subsense>wymarły przodek bydła domowego</subsense> </sense> <der>turzy</der> </entry> <entry id="poltora;2507658" head="półtora" pos="num"> <title>półtora</title> <sense> <subsense>liczebnik ułamkowy oznaczający jeden i pół</subsense> </sense> </entry> <entry id="zgoda-I;2545826" head="zgoda" head_variant="I"> <title title_variant="I">zgoda</title> <sense variant="1"> <subsense>stan, w którym nie ma zatargów, kłótni, konfliktów</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>stan, w którym ludzie mają wspólne zdanie lub odczucia w jakiejś sprawie</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>pozwolenie na coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="cichcem;2449070" head="cichcem"> <title>cichcem</title> <sense qualifier="pot."> <see id="cichaczem;2449069" head="cichaczem"/> </sense> </entry> <entry id="trzykroc;2531170" head="trzykroć"> <title>trzykroć</title> <sense> <subsense>trzy razy, trzykrotnie</subsense> </sense> </entry> <entry id="hurra;2465258" head="hurra"> <title>hurra</title> <sense> <see id="hura;2465241" head="hura"/> </sense> </entry> <entry id="basta;2443177" head="basta" pos="interj"> <title>basta</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający stanowczy nakaz zakończenia czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="byle-I;2446985" head="byle" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">byle</title> <title title_variant="I">byleby</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik wyrażający życzenie i warunek wykonania tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Kup bułki, byle świeże.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik wyrażający cel, którego minimalnym warunkiem osiągnięcia jest to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym <example>Zrobiłem to, byleś była zadowolona.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="tas;2528917" head="taś" pos="interj"> <title>taś</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, parokrotnie powtórzony, używany w celu przywołania kaczek</subsense> </sense> </entry> <entry id="najmniej-II;2486237" head="najmniej" head_variant="II" pos="qub"> <title title_variant="II">najmniej</title> <sense> <subsense> partykuła komunikująca, że ilość, liczba lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i że może być większa <example>Konferencja potrwa najmniej trzy godziny.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="mimochodem;2483532" head="mimochodem"> <title>mimochodem</title> <sense> <subsense>nie przywiązując do czegoś wagi, przy okazji</subsense> </sense> </entry> <entry id="a-II;2438343" head="a" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">a</title> <sense variant="1"> <subsense> spójnik łączący zdania lub wyrażenia o przeciwstawnej treści <example>On gra, a ona tańczy.</example> <example>Nauka a zabawa.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> spójnik przyłączający zdanie lub wyrażenie uzupełniające wcześniejszą informację <example>Kwitły kwiaty, a nad nimi uwijały się pszczoły.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> spójnik przyłączający zdanie wyrażające konsekwencje tego, o czym była mowa wcześniej <example>Zastąpię cię w pracy, a ty odpoczniesz.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> spójnik przyłączający zdanie lub inne wyrażenie o treści niezgodnej z tym, co można wnioskować na podstawie zdania poprzedzającego <example>Zjadł dużo, a ciągle był głodny.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> spójnik łączący słowa o takiej samej postaci, powtórzone w celu podkreślenia tego, o czym mowa w zdaniu <example>Takie przykłady można mnożyć a mnożyć.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> spójnik łączący powtórzone zaimki wskazujące, użyte w tym celu, by dane wyrażenie nie miało określonego odniesienia <example>Nazywał się tak a tak.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="wiwat-I;2536680" head="wiwat" head_variant="I"> <title title_variant="I">wiwat</title> <sense> <subsense>reakcja w formie okrzyku na czyjąś cześć</subsense> </sense> </entry> <entry id="tutejszy-II;3061780" head="tutejszy" head_variant="II"> <title title_variant="II">tutejszy</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>stały mieszkaniec miejsca, w którym znajduje się mówiący o tej osobie</subsense> </sense> <der>tutejsza</der> </entry> <entry id="lulu;2479498" head="lulu"> <title>lulu</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>w rozmowach z małymi dziećmi: spać</subsense> </sense> </entry> <entry id="chociaz-I;2448354" head="chociaż" head_variant="I" pos="conj"> <title title_variant="I">chociaż</title> <sense> <subsense>spójnik przyłączający do zdania nadrzędnego zdanie podrzędne, z którego treści można wyprowadzić sąd przeciwstawny względem tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym</subsense> </sense> </entry> <entry id="po-trochu;2506319" head="po trochu"> <title>po trochu</title> <sense variant="1"> <subsense>w małej ilości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niewielkimi porcjami, co jakiś czas</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>w pewnym stopniu</subsense> </sense> <der>po troszku</der> <der>po troszeczku</der> </entry> <entry id="poczucie;2501886" head="poczucie"> <title>poczucie</title> <sense> <subsense>zdawanie sobie sprawy z pewnych faktów, zjawisk zachodzących w otaczającym świecie, stanów wewnętrznych itp.</subsense> </sense> </entry> <entry id="szesc-I;2526567" head="sześć" head_variant="I" pos="num"> <title title_variant="I">sześć</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 6</subsense> </sense> </entry> <entry id="gwaltu;2463591" head="gwałtu" pos="interj"> <title>gwałtu</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>wykrzyknik wypowiadany przez osobę wzywającą pomocy</subsense> </sense> </entry> <entry id="pseudo;2512950" head="pseudo"> <title>pseudo</title> <sense> <see id="pseudonim;2572911" head="pseudonim"/> </sense> </entry> <entry id="para-I;2498149" head="para" head_variant="I"> <title title_variant="I">para</title> <sense variant="1"> <subsense>substancja w stanie lotnym, tworząca się w czasie podgrzewania i stygnięcia cieczy lub ciał stałych</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>dech, tchnienie</subsense> </sense> <der>parowy</der> </entry> <entry id="ba-II;2442308" head="ba" head_variant="II" pos="interj"> <title title_variant="II">ba</title> <sense> <subsense>wykrzyknik wyrażający niepewność lub zakłopotanie</subsense> </sense> </entry> <entry id="i-I;2465452" head="i" head_variant="I"> <title title_variant="I">i</title> <sense variant="1"> <subsense>litera oznaczająca samogłoskę „i” lub miękkość poprzedzającej spółgłoski</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>samogłoska ustna</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dziewiąty</subsense> </sense> </entry> <entry id="siup-I;2520758" head="siup" head_variant="I" pos="interj"> <title title_variant="I">siup</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik wyrażający zachętę do skoku lub oznaczający szybki ruch, skok</subsense> </sense> </entry> <entry id="cztery-I;2450783" head="cztery" head_variant="I" pos="num"> <title title_variant="I">cztery</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 4</subsense> </sense> </entry> <entry id="siku;2520577" head="siku"> <title>siku</title> <sense> <see id="siusiu;2520764" head="siusiu"/> </sense> </entry> <entry id="kiedy-II;2470613" head="kiedy" head_variant="II" pos="conj"> <title title_variant="II">kiedy</title> <sense> <subsense variant="a"> spójnik wprowadzający zdanie czasowe <example>Było późno, kiedy wrócił do domu.</example> </subsense> <subsense variant="b"> rozpoczynajacy zdanie podrzędne oznaczające przyczynę, warunek czegoś <example>Kiedy jesteś taki mądry, radź sobie sam.</example> </subsense> <subsense variant="c"> lub łączący zdania o treści przeciwstawnej <example>Mógłby się uczyć, cóż kiedy nie chce.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="dzieki-III;3028004" head="dzięki" head_variant="III"> <title title_variant="III">dzięki</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>dziękuję</subsense> </sense> </entry> <entry id="natychmiast;2487557" head="natychmiast"> <title>natychmiast</title> <sense> <subsense>w tej samej chwili, bezpośrednio po czymś</subsense> </sense> </entry> <entry id="szczegolnie;2526239" head="szczególnie" pos="qub"> <title>szczególnie</title> <sense> <subsense> partykuła, za pomocą której mówiący wyróżnia określony obiekt lub stan rzeczy, stwierdzając, że to, co jest powiedziane w zdaniu, w większym stopniu dotyczy tego obiektu lub stanu rzeczy niż innych <example>Było zimno, szczególnie rano.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="jakos-I;2467302" head="jakoś" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">jakoś</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek odnoszący się do nieokreślonego sposobu wykonania czynności <example>Trzeba to jakoś załatwić.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek sugerujący, że intensywność danego zjawiska jest tak niewielka, że mówiący waha się, czy w ogóle można scharakteryzować to zjawisko w podany sposób <example>Czuł się jakoś niewyraźnie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek sugerujący, że mówiący nie zna przyczyn danego zjawiska i jest nim zaskoczony <example>Jakoś nie mogę w to uwierzyć.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="nasamprzod;2487142" head="nasamprzód"> <title>nasamprzód</title> <sense qualifier="daw."> <subsense>przede wszystkim</subsense> </sense> </entry> <entry id="toz;2530209" head="toż" pos="qub"> <title>toż</title> <sense> <subsense> partykuła nawiązująca do jakiejś sytuacji lub do czyjejś wypowiedzi, wprowadzająca sąd polemiczny <example>Sto tysięcy? Toż to majątek.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="gdzie-I;2461160" head="gdzie" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">gdzie</title> <sense variant="1"> <subsense variant="a"> zaimek zastępujący określenie miejsca, w którym coś się dzieje lub znajduje, kierunku lub trasy ruchu, w zdaniach pytajnych <example>Gdzie byłeś rano?</example> </subsense> <subsense variant="b"> lub w zdaniach podrzędnych będących rozwiniętym określeniem miejsca <example>Kryli się, gdzie kto mógł.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek reprezentujący dowolne miejsce, do którego odnosi przedstawiona charakterystyka <example>Byle gdzie robili przerwy w podróży.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="omal-I;2495190" head="omal" head_variant="I" pos="adv"> <title title_variant="I">omal</title> <title title_variant="I">omalże</title> <sense> <subsense> przysłówek tworzący zwroty oznaczające bliską lokalizację czegoś, możliwość czegoś <example>Omal nie stracił przytomności z bólu.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="ktokolwiek;2476206" head="ktokolwiek" pos="pron"> <title>ktokolwiek</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek komunikujący dowolność lub obojętność wyboru osoby <example>Zostaw klucze komukolwiek w bibliotece.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek wyrażający negatywną ocenę osoby z punktu widzenia tego, o czym jest mowa <example>Nie nawiązuje się kontaktów z kimkolwiek.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek komunikujący o dowolności osoby należącej do pewnego zbioru o danej cesze <example>Ktokolwiek do nich przychodził, był serdecznie witany.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="problematyka;2572490" head="problematyka"> <title>problematyka</title> <sense> <subsense>ogół zagadnień należących do jakiejś dziedziny</subsense> </sense> </entry> <entry id="oddzialywanie;2492877" head="oddziaływanie"> <title>oddziaływanie</title> <sense> <subsense>wpływ wywierany przez kogoś lub coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="otwarcie-II;2497097" head="otwarcie" head_variant="II"> <title title_variant="II">otwarcie</title> <sense variant="1"> <subsense>bycie otwartym, czynnym</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>początek partii, rozgrywki rozgrywany według określonych reguł</subsense> </sense> </entry> <entry id="dokola-I;2453015" head="dokoła" head_variant="I"> <title title_variant="I">dokoła</title> <sense> <subsense> ze wszystkich stron miejsca położonego w środku <example>Dokoła panował nieład.</example> </subsense> </sense> <der>dokolusia</der> <der>dokoluśka</der> <der>dokolutka</der> </entry> <entry id="osiemnascie;2496383" head="osiemnaście" pos="num"> <title>osiemnaście</title> <sense> <subsense>liczebnik główny oznaczający liczbę 18</subsense> </sense> </entry> <entry id="cokolwiek-II;2449589" head="cokolwiek" head_variant="II"> <title title_variant="II">cokolwiek</title> <sense> <subsense>w pewnym stopniu, trochę</subsense> </sense> </entry> <entry id="ryms;2518402" head="ryms"> <title>ryms</title> <sense> <see id="rym-II;2518391" head="rym" head_variant="II"/> </sense> </entry> <entry id="piaty-II;3033388" head="piąty" head_variant="II"> <title title_variant="II">piąty</title> <sense> <subsense>piąty dzień miesiąca</subsense> </sense> </entry> <entry id="powodzenie;2506707" head="powodzenie"> <title>powodzenie</title> <sense variant="1"> <subsense>pomyślny obrót rzeczy, sukces, pożądany wynik</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>popularność, wzięcie</subsense> </sense> </entry> <entry id="praktycznie;2507835" head="praktycznie" pos="qub"> <title>praktycznie</title> <sense> <subsense> partykuła używana jako składnik wyrażeń „praktycznie biorąc”, „praktycznie rzecz biorąc”, komunikująca, że wyrażony w zdaniu sąd jest w znacznym stopniu bliski stanowi rzeczywistemu <example>Praktycznie biorąc, sprawa była dość prosta.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="hops;2465070" head="hops"> <title>hops</title> <title>hopsa</title> <sense> <see id="hop;2465064" head="hop"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="z-I;2541607" head="z" head_variant="I"> <title title_variant="I">z</title> <sense variant="1"> <subsense>litera oznaczająca spółgłoskę „z”</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>spółgłoska przedniojęzykowo-zębowa, dźwięczna, twarda</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>litera oznaczająca w numeracji porządkowej: dwudziesty siódmy</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>określenie osoby, której danych się nie zna lub nie chce się ujawniać</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>znak niewiadomej lub zmiennej funkcji</subsense> </sense> </entry> <entry id="sam-I;2518978" head="sam" head_variant="I" pos="pron"> <title title_variant="I">sam</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek wskazujący, że dana osoba wykonuje jakąś czynność samodzielnie lub z własnej woli albo że pozostaje bez towarzystwa lub bez opieki <example>Sam posprzątał. Zawsze podróżuje sam.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek odnoszony do osoby wykonującej pewną czynność i wskazujący, że ważne jest to, że właśnie ta osoba ją wykonuje <example>Nie uwierzy, póki sam nie zobaczy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> zaimek uwydatniający czyjąś szczególną rangę <example>Sam generał do nas przyjechał.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> zaimek odnoszony do osoby lub rzeczy, o której wcześniej była mowa, zwykle przeciwstawianej komuś lub czemuś <example>Sam pomysł jest dobry, ale jego realizacja budzi zastrzeżenia.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> zaimek podkreślający, że coś dotyczy tylko osób lub rzeczy nim oznaczonych i niczego więcej <example>Spotykały ją same nieszczęścia.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> zaimek wskazujący, że coś się dzieje samoczynnie, bez niczyjego udziału <example>Włosy same jej się kręcą.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> zaimek podkreślający, że coś stanowi wystarczającą przyczynę, rację czegoś <example>Uszczęśliwił go sam jej widok.</example> </subsense> </sense> <sense variant="8"> <subsense> zaimek uściślający relacje przestrzenne lub czasowe <example>Pracował do samej północy. Stanął nad samym urwiskiem.</example> </subsense> </sense> <der>samiutki</der> <der>samiuteńki</der> </entry> <entry id="nadto-II;2485920" head="nadto" head_variant="II"> <title title_variant="II">nadto</title> <sense qualifier="daw."> <see id="zanadto;2543235" head="zanadto"/> </sense> </entry> <entry id="naokol-I;2486608" head="naokół" head_variant="I"> <title title_variant="I">naokół</title> <sense qualifier="daw."> <see id="naokolo-I;2486606" head="naokoło" head_variant="I"> <sense variant="1"/> </see> </sense> </entry> <entry id="wiele;2535889" head="wiele"> <title>wiele</title> <sense variant="1"> <subsense>wielka liczba, ilość czegoś lub kogoś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> w dużym stopniu, zakresie <example>Wiele się u was zmieniło.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="poki;2507418" head="póki"> <title>póki</title> <sense> <see id="dopoki;2453491" head="dopóki"/> </sense> </entry> <entry id="nazwa;2487903" head="nazwa"> <title>nazwa</title> <sense> <subsense>wyraz albo połączenie wyrazowe oznaczające kogoś lub coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="dziewiaty-II;3027975" head="dziewiąty" head_variant="II"> <title title_variant="II">dziewiąty</title> <sense> <subsense>dziewiąty dzień miesiąca</subsense> </sense> </entry> <entry id="czyn;2450891" head="czyn"> <title>czyn</title> <sense> <subsense>postępek, uczynek</subsense> </sense> </entry> <entry id="spod;2523032" head="spod" pos="prep"> <title>spod</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący o ruchu z miejsca położonego niżej lub głębiej niż obiekt nazywany przez rzeczownik <example>Wyciągnęła rękawiczki spod sterty ubrań.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący, że ktoś lub coś przybywa lub pochodzi z miejsca położonego w pobliżu miejscowości bądź obiektu, o których mowa <example>Ich rodzina pochodziła spod Lwowa.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek komunikujący, że ktoś spogląda pod czymś, co ma nad oczami <example>Żołnierze spoglądali na nas spod ciężkich hełmów.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek oznaczający wspólne podleganie jakiejś władzy lub wydobycie się z zakresu jakichś oddziaływań <example>Przestępca uwolnił się spod dozoru policji.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek przyłączający określenie przysługującego danej osobie znaku zodiaku <example>Syn jest spod Raka, a córka spod Lwa.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="szur;2527364" head="szur" pos="interj"> <title>szur</title> <sense> <subsense>wykrzyknik naśladujący odgłos powstający przy tarciu czegoś, szuraniu o coś</subsense> </sense> </entry> <entry id="zaraz-I;2543795" head="zaraz" head_variant="I" pos="qub"> <title title_variant="I">zaraz</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła informująca o bardzo małej odległości między dwoma miejscami <example>Kiosk jest zaraz za rogiem ulicy.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła komunikująca, że między dwoma zdarzeniami upłynęło bardzo mało czasu <example>Napisała do niego zaraz po powrocie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="moze;2484879" head="może" pos="qub"> <title>może</title> <sense variant="1"> <subsense> partykuła nadająca wypowiedzi odcień przypuszczenia, wahania, osłabienia kategoryczności <example>Zadzwoń do niej, może już wróciła.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> partykuła poprzedzająca określenie liczby lub ilości czegoś, komunikująca, że jest ono przybliżone <example>Byłam w Krakowie może pięć razy w życiu.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> partykuła używana w zdaniach wyrażających propozycję, prośbę, radę lub polecenie, świadczy o grzeczności lub uprzejmości mówiącego w stosunku do rozmówcy <example>Zaczekaj może jeszcze kilka dni.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> partykuła używana wówczas, gdy mówiący nie chce udzielić jednoznacznej odpowiedzi <example>Zdążysz to zrobić do jutra? - Może.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="bliski-II;2591295" head="bliski" head_variant="II"> <title title_variant="II">bliski</title> <sense> <subsense>członek rodziny, krewny lub przyjaciel</subsense> </sense> </entry> <entry id="oferta;2569558" head="oferta"> <title>oferta</title> <sense variant="1"> <subsense>formalna propozycja zawarcia umowy, dokonania transakcji</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>towary i usługi proponowane klientom</subsense> </sense> <der>ofertowy</der> </entry> <entry id="cholera;2553451" head="cholera"> <title>cholera</title> <sense variant="1"> <subsense>ostra, epidemiczna choroba zakaźna</subsense> </sense> <sense variant="2" qualifier="pot."> <subsense>wyzwisko lub przekleństwo</subsense> </sense> <der>cholerowy</der> </entry> <entry id="ostatni-II;3033169" head="ostatni" head_variant="II"> <title title_variant="II">ostatni</title> <sense variant="1"> <subsense>ktoś, kto jest ostatnim i jedynym specjalistą w jakiejś dziedzinie lub ostatnim posiadającym jakieś umiejętności</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>człowiek najniżej stojący pod względem wartości moralnych</subsense> </sense> <der>ostatnia</der> </entry> <entry id="cwierc-I;2451025" head="ćwierć" head_variant="I" pos="num"> <title title_variant="I">ćwierć</title> <sense> <subsense>liczebnik oznaczający jedną z czterech części danej całości</subsense> </sense> </entry> <entry id="rety;2515176" head="rety" pos="interj"> <title>rety</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik wyrażający zaskoczenie lub przestrach</subsense> </sense> </entry> <entry id="produkcja;2572515" head="produkcja"> <title>produkcja</title> <sense variant="1"> <subsense>zorganizowana działalność mająca na celu wytwarzanie jakichś towarów, usług lub dóbr kultury; też: to, co zostało wytworzone</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>wytwarzanie przez organizm żywy komórek lub jakichś substancji</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>ogół dzieł stworzonych przez jakiegoś pisarza, muzyka itp. lub powstałych w jakimś okresie</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>występ sceniczny lub film</subsense> </sense> <der>produkcyjny</der> <der>produkcyjnie</der> </entry> <entry id="jednakze;2467685" head="jednakże"> <title>jednakże</title> <sense> <see id="jednak-I;2467673" head="jednak" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="wkolo-I;2536758" head="wkoło" head_variant="I"> <title title_variant="I">wkoło</title> <sense> <see id="wokol-I;2537357" head="wokół" head_variant="I"/> </sense> </entry> <entry id="traktat;2578457" head="traktat"> <title>traktat</title> <sense variant="1"> <subsense>ważna umowa międzynarodowa</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>obszerne dzieło naukowe, zawierające wykład na jakiś temat</subsense> </sense> <der>traktatowy</der> <der>traktacik</der> </entry> <entry id="staranie;2523828" head="staranie"> <title>staranie</title> <sense> <subsense>wysiłki podejmowane w celu osiągnięcia lub otrzymania czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="bom-I;2552463" head="bom" head_variant="I"> <title title_variant="I">bom</title> <title>bum</title> <sense variant="1"> <see id="tram;2530301" head="tram"> <sense variant="3"/> </see> </sense> <sense variant="2"> <subsense>poziome, ruchome drzewce umocowane do masztu, służące do przymocowywania dolnej krawędzi żagla</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>urządzenie przeładunkowe na statku</subsense> </sense> </entry> <entry id="pik-I;2500323" head="pik" head_variant="I"> <title title_variant="I">pik</title> <sense variant="1"> <subsense>jeden z czterech kolorów w kartach, oznaczony czarnym listkiem w kształcie serca</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>karta w tym kolorze</subsense> </sense> <der>pikowy</der> </entry> <entry id="dyspozycja;2555799" head="dyspozycja"> <title>dyspozycja</title> <sense variant="1"> <subsense>polecenie wydane komuś</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>czyjaś forma fizyczna lub psychiczna, zwłaszcza dobra</subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense>wrodzona skłonność lub talent do czegoś</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>układ, rozkład, plan czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="gdyz;2461159" head="gdyż" pos="conj"> <title>gdyż</title> <sense> <subsense>spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację</subsense> </sense> </entry> <entry id="dotychczas;2453814" head="dotychczas"> <title>dotychczas</title> <sense> <subsense>do tej pory</subsense> </sense> </entry> <entry id="miedzy;2483055" head="między" pos="prep"> <title>między</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek komunikujący, że to, o czym mowa, jest z obu stron otoczone czymś <example>Ulica ciągnęła się między domami.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek komunikujący, iż zależność, o której mowa, dotyczy wymienionych w zdaniu osób, zjawisk, przedmiotów lub faktów <example>Pokrewieństwo między nimi było bardzo dalekie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek wprowadzający określenia granic czasowych, w których miało miejsce dane zdarzenie <example>Wrócę między drugą a trzecią.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie przeznaczenia tego, co stanowi rezultat dokonanego podziału <example>Podzielił majątek między synów.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek ograniczający dwustronnie zbiór cech, które można przypisać nietypowemu obiektowi, o którym mowa <example>Bluzka koloru między żółtym a brązowym.</example> </subsense> </sense> <sense variant="6"> <subsense> przyimek komunikujący, iż wybór, przed którym stoi dana osoba, dotyczy wymienionych przedmiotów lub osób <example>Wybieraj między mną a nim.</example> </subsense> </sense> <sense variant="7"> <subsense> przyimek wprowadzający określenie zbioru, do którego należą lub spośród którego się wyróżniają charakteryzowane w zdaniu przedmioty lub osoby <example>Słynęła z urody między rówieśnicami.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="miliard;2567942" head="miliard"> <title>miliard</title> <sense variant="1"> <subsense>tysiąc milionów</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niezliczona ilość czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="szansa;2576989" head="szansa"> <title>szansa</title> <sense> <subsense>możliwość powodzenia w jakiejś sprawie lub zaistnienia jakichś pożądanych okoliczności</subsense> </sense> </entry> <entry id="dokads;2452994" head="dokądś" pos="pron"> <title>dokądś</title> <sense variant="1"> <subsense> zaimek oznaczający miejsce, którego mówiący nie potrafi zindentyfikować lub nie chce wskazać <example>Po pracy zawsze się dokądś śpieszył.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> zaimek oznaczający końcowy, nieustalony przez mówiącego, moment trwania czegoś <example>Dokądś wypadałoby na nich zaczekać.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="rodzaj;2515517" head="rodzaj"> <title>rodzaj</title> <sense variant="1"> <subsense>gatunek czegoś wyróżniany ze względu na pewne cechy</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>jednostka w systematyce roślin i zwierząt niższa od rodziny, obejmująca blisko spokrewnione gatunki lub jeden gatunek</subsense> </sense> </entry> <entry id="sza;2525907" head="sza" pos="interj"> <title>sza</title> <sense> <subsense>wykrzyknik, za pomocą którego mówiący chce kogoś uciszyć lub dać komuś znać, żeby o danej sprawie nikomu nie mówił</subsense> </sense> </entry> <entry id="wskazowka;2537923" head="wskazówka"> <title>wskazówka</title> <sense variant="1"> <subsense>część przyrządu pomiarowego, której położenie określa miarę mierzonej wielkości</subsense> </sense> <sense variant="2"> <see id="wskaznik;2537925" head="wskaźnik"> <sense variant="2"/> </see> </sense> <sense variant="3"> <subsense>pouczenie dotyczące postępowania</subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense>informacja o czymś</subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense>oznaka czegoś</subsense> </sense> </entry> <entry id="jednonoz;2467796" head="jednonóż"> <title>jednonóż</title> <sense qualifier="sport."> <subsense>jedną nogą</subsense> </sense> </entry> <entry id="ku;2476218" head="ku" pos="prep"> <title>ku</title> <sense variant="1"> <subsense> przyimek przyłączający określenie miejsca, w kierunku którego ktoś zmierza lub coś prowadzi <example>Odwrócił się nagle i ruszył ku drzwiom.</example> </subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense> przyimek przyłączający określenie celu czynności, o której mowa w zdaniu <example>Nakręcono ten film ku przestrodze młodzieży.</example> </subsense> </sense> <sense variant="3"> <subsense> przyimek przyłączający określenie czyjegoś stanu wewnętrznego, który wytworzył się w następstwie zdarzenia lub zjawiska, o którym mowa w zdaniu <example>Ku radości maluchów spadł śnieg.</example> </subsense> </sense> <sense variant="4"> <subsense> przyimek wraz z przyłączanym rzeczownikiem komunikujący, że zbliża się dana pora roku lub dnia <example>Dni są coraz dłuższe i ma się ku wiośnie.</example> </subsense> </sense> <sense variant="5"> <subsense> przyimek występujący w zdaniu komunikującym, że ktoś jest zainteresowany inną osobą pod względem erotycznym <example>Nasze dzieci mają się ku sobie.</example> </subsense> </sense> </entry> <entry id="cip-cip;2449451" head="cip-cip" pos="interj"> <title>cip-cip</title> <sense qualifier="pot."> <subsense>wykrzyknik używany w celu przywołania ptactwa domowego</subsense> </sense> </entry> <entry id="darmo;2451233" head="darmo"> <title>darmo</title> <sense variant="1"> <subsense>bezpłatnie</subsense> </sense> <sense variant="2"> <subsense>niepotrzebnie</subsense> </sense> </entry> </sjp>